Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 743

७२८
स्थानाङ्गसूत्रे __ " चत्तारि सव्वा" इत्यादि-सर्याणि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-नामसवकं-नाम च तत् सर्वं च नाम सर्वकं-सर्व नामेत्यर्थः, यद्वा-सचेतनादेर्यस्य वस्तुनः सर्वमिति नाम तत् नामसर्वकमिति, यद्वा-नाम्ना सर्वकं नामसर्वकम् । १ । विशेष--शालि, यव, गोधूम-गेहूं आदि यहां संग्रह शब्दसे लिये गये हैं, इन संग्रहरूप जो कति है वह संग्रहकति है । तात्पर्य ऐसा है कि कति शब्द बहुवचनान्त होने से बहुत्वार्थका वाचक होता है । अतः द्रव्योंको अनेक होने से इनकीही बहुताका साधर्म्य वाचक कति शब्द कह दिया गया है । इसी तरह मातृका पदो में भी अनेकता बहुत्व होनेसे उन्हें कति मान लिया गया है । पर्यायों को भी इसी हेतुसे कतिरूप मान लिया गया है । तथा-संग्रह समुदायभी भिन्न-२ होते हैं, अतः-अने कताके साधयंसे संग्रहरूप समुदायकोभी कतिरूप मान लिया गया है। ___ "चत्तारि सव्वा "--सर्व भी चार प्रकारके कहे गये हैं, जैसे-नाम सर्व आदि. इनमें नाम रूप जो सर्व है वह नामसर्वक है, अर्थात् सर्व ऐसा जो नाम है वह नामसर्वक है । भाव यह है कि सचेतन आदि वस्तुका " सर्वम् " ऐसा लोकव्यवहार चलानेके लिये नाम रख लिया जाता है वह नामसर्वक है । यही भाव-यदा नाम्मा सर्वकम् इस कथ
વિશેષ–શાલિ, જવ, ઘઉં આદિ અહીં સંગ્રહ શબ્દથી ગૃહીત થયેલ છે. એ સંગ્રહરૂપ જે કતિ છે તેને “સંગ્રહ કતિ ” કહે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે કતિ શબ્દ બહુવચનનું પદ હોવાથી બહુવદર્શક હોય છે. દ્રવ્યમાં અનેકતા હોવાથી તેમની જ બહુતાના સાધમ્ય વાચક કતિ શબ્દને કહેવામાં આવ્યું છે. એ જ પ્રમાણે માતૃકા પદમાં (વર્ણાક્ષરોમાં) પણ અનેકતાને સદ્ભાવ હોવાથી તેમને પણ કતિ (બ) માની લેવામાં આવેલ છે. પર્યાને પણ એ જ કારણે કતિરૂપ માનવામાં આવેલ છે. તથા સંગ્રહ સમુદાય પણ ભિન્ન ભિન્ન હોય છે, તેથી અનેકતાના સાધર્મ્સથી સંગ્રહ રૂપ સમુદાયને પણ કતિ રૂપ માની લેવામાં આવે છે.
“चत्तारि सव्वा'" सब पण या२ ॥२॥ 3 छ-(१) नाम सर्प, (२) स्थापना १४, (3) माहेश स६४ भने (४) नि२१शेष स. नाम३५ જે સર્વ છે તેને નામસર્વક કહે છે. એટલે કે “ સર્વ” એવું જે નામ છે, તે નામસર્વક છે. આ કથનને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે—લોકવ્યવહાર ચલાવવા भाट भयतनाहि वस्तु, “ सर्वम् " से नाम रामपामा मावे छ तेन नाम १४ ४ छ. “ यद्वा नाम्नां सर्वकप् ” मा ४थनन ५५५ मे १ मा छे.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨