Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 737

૭રર
स्थानाङ्गसूत्रे " चउबिहे णिकाइए " इत्यादि
निकाचितं-नितरां बन्धनं सर्वकरणानामनहत्वेन कर्मणोऽवस्थापनम् । तच्चतुविधं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-प्रकृतिनिकाचितं १, स्थितिनिकाचितम् २, अनुभावनिकाचितं ३, प्रदेशनिकाचितं ४। च एतान्यपि सामान्य लक्षणमनुसृत्य ग्राह्याणि ।
उक्तं चोभयविषये__ " उठवण ओवट्टण, करणदुगं केवलं निहत्तम्मि ।
अन्नकरणाणऽभावो निकाइए सबकरणाणं ॥१॥ छाया-उद्वर्त्तनापवर्तनकरणद्विकं केवलं निधत्ते ।
अन्यकरणानामभावो निकाचिते सर्वकरणानाम् (अभावः ) ॥१॥ यद्वा-पूर्ववद्धानां कर्मणां तप्तसंमीलितम्चीकलापसमानं निधत्तम् , अत्रकमणां न्यूनाधिककरणसामर्थ्य विद्यते । तप्तसंमीलितसंकुट्टितसूचीकलापसमानं निका
"चउबिहे णिकाइए" निकाचित बन्ध चार प्रकारका कहा गया है। जो बन्ध सर्व करणोंका अयोग्य होता है वह निकाचित बन्ध है। यह प्रकृति निकाचित, स्थिति निकाचित, अनुभाव निकाचित और प्रदेश निकाचितके भेदसे चार प्रकारका कहा गया है । इन्हें भी सामान्य लक्षणके अनुसार समझना चाहिये, दोनोंके विषय में निधत्त निकाचके विषयमें ऐसा कहा गया है " उवण ओवट्टण" इत्यादि
निधत्तमें उद्वर्तना और अपवर्तना ये दो करण होते हैं, बाकीके अन्य करण नहीं होते हैं, परन्तु निकाचितमें तो कोईभी करण नहीं होता है, समस्त करणांका अभाव रहता है। यद्वा-पूर्वबद्धकर्मों को तपाकर मिलाये गये सूचिकलापके समान निधत्त होता है। निधत्तमें कर्मों को न्यूनाधिक करनेकी शक्ति है । तथा तपाकर मिलाकर कूटे गये
"चउविहे णिकाइए " नियतमन्य या२ २ ४ह्यो छ. २ मध સર્વકરણની અપેક્ષાએ અયોગ્ય હોય છે. જે બધમાં એક પણ કરણનો સદ્ભાવ હેતે નથી, તે અન્યને નિકાચિત બન્ધ કહે છે તેના ચાર ભેદ નીચે પ્રમાણે છે–પ્રકૃતિ નિકાચિત, સ્થિતિ નિકાચિત, અનુભાવ નિકાચિત અને પ્રદેશ નિકાચિત. તેમને પણ સામાન્ય લક્ષણાનુસાર સમજવા જોઈએ. નિધત્ત भने निायितना तसत २ प्रमाणे -" उव्वट्टण ओवट्टण " त्याह. નિબત્ત બન્યમાં ઉદ્વર્તન અને અપવર્તન, આ બે કરણને સદૂભાવ હોય છે, બાકીના કેઈ કરણને સદ્દભાવ હેતે નથી, પરન્તુ નિકાચિતબન્ધમાં કઈ પણ કરણને સદૂભાવ હેતે નથી, તેમાં સમસ્ત કારણોને અભાવ જ રહે છે અથવા તપાવીને એકત્ર કરેલા સૂચકલાપના (સેઈના ભારા)જેવો નિધત્ત હોય છે. નિત્તમાં
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨