Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 541

५२६
स्थानानसूत्र णाम् , ईशानवद्-माहेन्द्र - लान्तक - सहस्राराच्युतेन्द्राणां लोकपाला भवन्तीति पर्यवसितम् । __ " चउब्धिहा वाउकुमारा" इत्यादि-वायुकुमारश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथाकाल: १, महाकालः२, वेलम्बः ३, प्रभञ्जनः ४। एते पातालकलशस्वामिनः सन्तीति।
“चउबिहा देवा" इत्यादि--देवाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-भवनवासिनः १, वानव्यन्तराः २, ज्योतिष्काः ३, विमानवासिनः ४। इति। सू० १९ ।
पूर्व देवानां संख्या प्रोक्ता, संख्यैव प्रमाणमिति प्रसङ्गात् प्रमाण-स्वरूपं निरूपयितुमाह
मूलम्-~-चउविहे पमाणे पण्णत्ते, तं जहा-दव्वप्पमाणे १, खेतप्पमाणे २, कालप्यमाणे ३, भावप्पमाणे ४। सू. २० । लान्तक, सहस्रार और अच्युत इन इन्द्रोंके लोकपाल हैं ऐसा निष्कर्ष समझना चाहिये।
"चउचिहा वाउकुमारा" इत्यादि-वायुकुमार जो चार प्रकारके कहे गये हैं जैसे-काल १, महाकाल २, वेलम्ब ३ और प्रभञ्जन ४, सो ये सब वायुकुमार पातालकलशोंके स्वामी हैं। भवनवासी आदिके भेदसे जो चार भेद देवोंके कहे गये हैं, वे स्पष्ट हैं ॥ सू० १९ ॥
पहले जो देवोंकी संख्या कही गई है वह संख्याही प्रमाणस्वरूप होती है । अत:-इसी प्रसङ्गको लेकर सूत्रकार प्रमाणके स्वरूपका निरूपण करते है। " च उब्धिहे पमाणे पणत्ते" इत्यादि-- ઈશાનેન્દ્રના લેકપાલે જેવા છે. એટલે કે સેમ, યમ, વિશ્રવણ અને વરુણ છે. આ રીતે એકાંતરે આવતા દેવલોકેના ઈન્દ્રોના લેકપોલેનાં નામ સરખાં જ છે.
" चउव्विहा पाउकुमारा" त्या
वायुभाना नाय प्रमाणे यार प्रा२ हा छ-(१) स, (२) मा. Bre, (3) म मन (४) ana. या अथां वायुसुमारे। तsa. શેના સ્વામી છે.
દેના ભવનવાસી આદિ જે ચાર ભેદ કહ્યા છે તેનું કથન સ્પષ્ટ હોવાથી અહીં તેમનું વધુ વિવેચન કર્યું નથી. આ સૂ. ૧૯ છે
પહેલાના સૂત્રમાં દેવોની સંખ્યા કહેવામાં આવી, તે સંખ્યા જ પ્રમાણે સ્વરૂપ હોય છે. તે સંબંધને અનુલક્ષીને હવે સૂત્રકાર પ્રમાણુના સ્વરૂપનું नि३५ ४२ . " चउविहे पमाणे पण्णत्ते" त्याहि
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨