Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५९२
स्थानासो " चतारि" इत्यादि-चत्वारि पुरुषजातानि-चत्वारः पुरुषप्रकाराः, प्रज्ञ. प्तानि, तद्यथा-दीनो नामैको दीनपरिणतः, दीनो जात्यादिहीनः, दीनपरिणतःदीनत्वेन परिणतः हिंसादिकर्मकारित्वात् , इति प्रथमो भङ्गः। एवं चतुर्भङ्गी विज्ञेया।४। ___ अनया रीत्या रूप-मनः संकल्प-प्रज्ञा दृष्टि-शीलाऽऽचार-व्यवहार-पराक्रम-वृत्तिजाति भाष्य-वभासि सेवि-पर्याय परिवारेतिशब्दानां दीनशब्देन संयोजनेन प्रत्येक चतुर्भङ्गी बोध्या । एषां व्याख्याऽस्यैव चतुर्थस्थानस्य प्रथमोद्देशे द्वितीयसूत्रे विलोकनीया । सू० ४० कारण अदीन होता है और-पश्चात् भी धनादि की वृद्धि हो जाने के कारण अदीन बना रहता है-४ ऐसा वह चौथा भङ्ग है। यह प्रथम सूत्रगत भङ्ग चतुष्टय का भाव है-द्वितीय सूत्रगत जो-भङ्ग चतुष्टय है उसका भाव इस प्रकार से है-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जोजात्यादि से पहले से ही हीन दीन होता है और बाद में भी हिंस्र कार्यकारी हो जाने से दीनता से परिणत हो जाता है ऐसा यह-प्रथम भङ्ग है-१ इसी प्रकार से इस सूत्र के अवशिष्ट तीन भङ्ग भी अपने आप समझना चाहिये-४ । इसी रीति से रूप-मन-सङ्कल्प-प्रज्ञादृष्टि-शीलाचार-व्यवहार-पराक्रम-वृत्ति-जाति-भाषी - अवभाषीसेवी-पर्याय और-परिवार. इन शब्दों को दीन शब्द के साथ जोड વૃદ્ધિ થવાને કારણે અદીન જ રહે છે. અથવા સુંદર મુખાકૃતિ આદિને કારણે બાહ્યવૃત્તિથી પણ અદીન હોય છે અને ઔદાર્ય આદિ ગુણોથી યુક્ત હવાને કારણ અન્તત્તિથી પણ અદીન જ હોય છે. આ રીતે પહેલા સૂત્રના ચાર વિકોને ભાવાર્થ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે.
બીજા સૂત્રના ચાર ભાંગાઓને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–
(૧) “દીન દીન પરિણુત” કેઈ એક પુરુષ એ હેય છે કે જે જાતિ આદિની અપેક્ષાએ પહેલાં પણ દીન હોય છે અને ત્યારબાદ હિંસ્ત્ર પ્રવૃત્તિમાં પડી જવાને કારણે દીનતા પરિણત થઈ ગયે હોય છે, એ આ પહેલે ભાંગો સમજ. એ જ પ્રમાણે આ સૂત્રના બાકીના ત્રણ ભાંગ પણ જાતે જ सभ देवा. प्रमाणे ३५, मन, स४८५, प्रज्ञा, ट, वायर, व्यव. डा२, ५२।भ, वृत्ति, ति, भाषी, समाषी, सेवी, पर्याय मने परिवार આ શબ્દને દીન શબ્દ સાથે ઉપરના ક્રમ પ્રમાણે જોડીને જે ચતુર્ભગીઓ બનાવવામાં આવી છે, તેમને ભાવાર્થ પણ પહેલા અને બીજા સૂત્રમાં કરેલા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
