Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३७६
स्थानाङ्गसूत्रे
" पणए " इत्यादि - प्रणतः = जात्यादिहीनः कश्चित् स एव उन्नतपरिणतः = उन्नतत्वेन परिणामं प्राप्तः, यथा - योजिताऽऽम्रशाखमधुवृक्षादिक इति तृतीयो भङ्गः ॥ ३ ॥
"
" पणए नामेगे" इत्यादि प्रणतः = जात्यादि हीनः प्रणतपरिणतः प्रणतत्वेनैव परिणतः यथाऽर्कादिवृक्षः, इति चतुर्थी भङ्गः १४ ।
इति दृष्टान्तसूत्रम् । अथ दाष्टन्तिकसूत्रमाह -
" एवामेव" इत्यादि - एवमेव = वृक्षवदेव, चखारि पुरुषजातानि बोध्यानि४, ४ हैं, जैसे वही आम्रवृक्ष जब शीत आतप आदि जनित रोग से ग्रस्त हो जाता तब वह पूति ( दुर्गन्धित ) गन्ध फल आदि सहित हो जाता है। तृतीय प्रकार में - प्रणत उन्नत वृक्ष आते हैं, जैसे- कोई २ वृक्ष ऐसे होते हैं जो पहले जात्यादिक से हीन होते हैं और बाद में निमित्त मिलने से वे उन्नत रूप से परिणाम को प्राप्त हो जाते हैं, जैसे-मधूक वृक्ष के साथ आम्र की शाखा योजित कर लिया जाय तो वह उन्नत परिणाम को प्राप्त कर लेता है। चतुर्थ प्रकार में प्रणत होकर जो प्रणत ही रहते हैं ऐसे वृक्ष आते हैं, जैसे- अर्कादिवृक्ष " एवामेव " इत्यादि जैसे ये चार प्रकार के वृक्ष कहे गये हैं वैसे ही पुरुष प्रकार भी चार होते हैं । पुनः दृष्टान्त
66
"
જેમકે એ જ આંખે જ્યારે શીત-ગરમી આદિ જનિત રાગથી ગ્રસ્ત થાય છે ત્યારે દુન્ય સડેલાં ફળ આદિથી યુક્ત થઈ જાય છે. (૩) પ્રભુત-ઉન્નત પરિણત આ પ્રકારમાં એ વૃક્ષેને મૂકી શકાય છે કે જે પહેલાં જાતિ આદિની અપેક્ષાએ હીન હોય છે, પશુ ત્યારબાદ ચેાગ્ય નિમિત્ત મળવાથી ઉન્નત રૂપે પરિણમે છે. જેમકે કેઈ મીઠા આંબાના થડમાં ડાળી રાપવામાં આવે ( આ પ્રકારની ક્રિયાને ખૂટી કરવાની ક્રિયા કહે છે) તે તે ઉન્નત परिणाम प्राप्त रे छे. (४) 'अयुत - प्रभुत' ने वृक्ष पडेसां पशु अति આદિની અપેક્ષાએ પ્રણત હોય છે અને કાયપ્ત પ્રભુત જ રહે છે એવા આકડા माहिने या थोथा प्रारभां भूडी शाय छे. " एवामेव " इत्यादि
આ ચાર પ્રકારના વૃક્ષેાનું જેવું કથન કર્યુ છે, એવું જ કથન ચાર પ્રકારના મનુષ્ય વિષે પણ સમજવું. હજી સૂત્રકાર વિશેષ દૃષ્ટાન્ત આપે છે—
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
