Book Title: Pindvishuddhi Prakaranam
Author(s): Udaysinhsuri, Buddhisagar
Publisher: Jindattsuri Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090361/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImammohana yazaH-smAraka granthamAlA, granthAGka: 19 caityavAsivijayAvAptakharatarabirudASTakavRttyAnalpagranthaprayanArjitavizadakIrtizrImajinezvaramUrivaravineyaratnanavAnavRttividhAyakazrImadabhayadevasUryopasampadikaziSyacaityavAsimathitAkalyANakavAdonmUlakakavicakravartizrImajinavallabhamUri purandaranirmitaM candrakulInAcAryazrImadyazodevariSarasaGkalitayA ughuvRttyA zrIudayasiMhamUri sanhabdhayA dIpikayA ca samalataM pinnddvishuddhi-prkrnnm| saMzodhaka: sampAdakazmazrIkharataragacchavibhUSaNazrImanmohanalAlajImunIzvarapraziSyaratna-svargIyAnuyogAcAryazrIkezaramunijIgaNivaravineyo buddhisAgaro gaNi: prathamAvRttiH 500 pratayaH nArASTrAH 2481 paNyaM drammaSaTakam vikramAndAH 2017 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peNTa vizuddhi kAdayo- mudraka :zAha gulAbacaMda lallubhAI zrImahodaya pronTIMga presa dAyApITha, bhAvanagara ( saurASTra) bhimapatranirdiSTAbhidhAnAnAmudArAzaya. . sajjanAnAmAthikasAhAyyena mumyApurI. mahAvIrajinAlayasthazrIjinadattasUri zAnabhANDAgArakAryavAhako jhoTI deramAI sImA petam pustakaprAptisthAne-- zrImahAvIrasvAmI jainamandira pAyadhunI, saMbaha naM. 3 zrIjinadattasUri jJAnabhaNDAra zItalavADI upAzraya gopIpurA, susta ( . gujarAta) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgadarzaka asya andhasya mudraNe dravyasahAyakAnAM zubhanAmAni55 zA0 bhIkhamacaMdajI navAjI caMDA ( mAravAda)| ru. 101 zA0 acaratalAla zivalAla, svajyeSTha putra razI cunIlAla caMdaNamala mathAjI , , sadgata azvinakumAra kI smRti nimitta zAmakalAla malUkacanda kaccha-mAMDavI rAdhanapura (u gujarAta) 5 zo mANakacanda thAvaramAI " " | , 101 sadgata zA0 kAlabhAI nyAlacaMda ke zA0 sAMsadajI dAnAjI cUMDA ( mAravADa) vIla meM se, 6. zA. acaratalAla zivalAla 151 zrIkharataragaccha saMgha tathA zA. palapatabhAI mohanalAla pArekha (bheu boyasA haravAnI peDhI)rAdhanapura (u. gujarAta) rAdhanapura ( u. gujarAta) TK, 150 sAnapUrvAka, daste zA0 pUnasImAI monajIkaccha-lAyajA 100 zA0 rUpacaMdajI chogamalajI cUMDA ( mAravADa) 101 zA. premacaMda kacarAmAI chAjeDa kI dharmapalI akhaMDa | 10. zA0 gaNezamalajI kapUrajI . , , somAgyavaMtI mAvikA magAbAI kaccha-mAMDavI | , 100 jauharI iMdracaMdajI jaragaDa kI dharmapatnI zA0 zAMtilAla gorukamAI ... bhAvikA zikharavAi jayapura sITI (rAjasthAna) IFT Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORLPA vidi TokAiyo ' va -zA. juhAramalajI vanAjI Ahora ( mAravADa) | 0 50 zA0 javAnamalajI sujAjI . cUMDA ( mAravADa) ,.7 zA0 sAMkalacaMda bhagAjI kI dIkSA |, 45 jJAnapUjA ke, zrI saMgha kaccha lAyajA samaya kI khola bharAi ke zrIsaMgha caMDA ( mAravADa) , 10 sAdhvIjI muktizrIjI-lalitaMzrIjI kI , 51 mUtA sAhibacaMdajI genAjI Ahora (mAravADa) preraNA se zrAvikA saMgha tarapha se jJAna, 51 zA0 rikhabacaMdajI bhUtAjI agarI (mAravADa) pUjA ke amarelI tathA ru. 10 devagAma ( saurASTra ) , 50 zA. chaganamalajI vAgAjI chAjeDa , 25 zAhIrAjI siremalajI gulechA mokalasara (mAravADa) gaDhasivANA ( mAravADa) |, 250 jakhubhAI pethaDa moTA AsaMbIyA ( kaccha ) -POS // 2 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta kasvA samIpe'maya devasare yenopasampadgrahaNaM pramodAt / papa rahasyAmRtamAgamAnAM sUristataH zrIjinavallabho'bhUd // ' piNDavizuddhi kA yaha upodUdhAta likhate hue mujhe bar3I prasannatA ho rahI hai / isa grantha ke yazasvI lekhaka ke vyaktitva aura kRtitva kI ora maiM bahuta dinoM se AkRSTa rahA hU~ / yahI kAraNa hai ki maiMne aura mere vidyAguru zraddheya DaoN. zrI phatahasiMhajI pama. e, DI. liT ne vallabhabhAratI ke nAma se AcArya zrIjinavallabhari kI samasta racanAoM kA eka AlocanAtmaka saMgraha prakAzita karane kI yojanA kaI varSa banAI thI aura yaha harSa kI bAta hai ki vaha aba zIghra hI pUrI bhI hone jA rahI hai / ataH zrIbuddhinijI gaNine jaba mujha se yaha anurodha kiyA ki unake dvArA sampAdita isa pustaka kI bhUmikA meM likhUM to maiMne saharSa svIkAra kara liyA / saca pUchiye to maiM gaNijI kA atyanta AbhArI hU~ ki unhoMne suvihita saMgha ke punaruddhAraka navAGgavRttikAra zrI abhayadevAcArya ke paTTadhara kavicakravarti zrIjinavallabhari ke prati apanI zraddhAlI bheTa karane kA avasara pradAna kiyA / kavi kA jIvana-vRtta jinavAbhari ke jIvana-caritra ke viSaya meM adhika khoja karane kI AvazyakatA nahIM, unake yogya ziSya yugapradhAna dAdonAmadhAraka bhIjinadattasUrine zrIgaNadhara sArddhazataka meM 69 pathoM meM apane guru kI jo stuti kI hai usakI TIkA karate hue kSArthI / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta cAlyakAra sahayovi. diikssaa| hI praziSya zrIsumati gaNine AcArya jinavallabhatri kA vistAra se jIvana-vRtta de diyA hai| isIkA AdhAra lekara AcArya kA jIvana-carita paravartI kaI lekhakoM ne likhA aura zrIsumavigaNi ke gurubhrAtA zrIjinapAlopAdhyAya ne 'kharataragacchAlakAra yugapradhAnAcArya gurvAvalI ' meM jinaMbaDDamari kA jo jIvana-carita likhA hai, vaha lagabhaga abharazaH sumatigaNi dvArA die hue carita se milatA hai, antara hai to kevala itanA hI hai ki sumatigaNi kI bhASA vAlavArika varNanoM se paripUrNa hai to upAdhyAyajI kI bhASA sarala aura pravAhapUrNa hai| isaliye isI dRtti ko AdhAra mAnakara hama bhI unakA saMkSepa meM jIvana-carita de rahe haiM: cAlgAra aura dIkSA . bAlaka jinavallama ne apanA paThana-pAThana AsikA( hAMsI) nAmaka sthAna meM eka caityAlaya meM prAraMbha kiyaa| kUrcapurIya jinezvarAcArya ne isa bAlaka kI pratimA kI saba se pahile parakha kI / unhoMne dekhA ki bAlaka jinavallabha apane sabhI sahapAThiyoM se adhika medhAsampanna hai| isI bIca meM eka camatkAra huA ! bAlaka jinavallabha ne caityAlaya ke bAhara eka patra pAyA, jisameM sarpAkarSiNI' aura 'sarpamocinI ' nAma kI do vidyAe~ likhI huI thiiN| bAlakane donoM ko kaNThastha kara liyA, parantu jyoMhI usane sarpAkarSiNI vidyA ko paDhA tyoMhI bar3e bar3e bhayaMkara sarpa usakI ora Ane lage; parantu vaha bAlaka usa sthAna para nirbhayatA pUrvaka khar3A rahA aura usane anumAna kiyA ki yaha isI vidyA kA prabhAva hai| jaise hI usane dUsarI vidyA kA uccAraNa karanA prAraMbha kiyA vaise hI saba sarpa bhAga gye| isa ghaTanA ko sunakara jinezvarAcArya bahuta hI prabhAvita hue| unhoMne samajha liyA | ki yaha bAlaka koI sAtvika guNasaMpanna honahAra vyakti haiN| ataH unhoMne usako ziSya banAne kI mana meM ThAna lii| una dinoM 9C % // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caityAlayoM meM AcArabhraSTatA bahuta AgaI thI aura pralobhana Adi dekara bhI ziSyoM ko phAMsanA burA na samajhA jAtA thA, isaliye jinezvarAcAryane na kevala usa bAlaka ko drAkSa, khajUra Adi dekara vaza meM kiyA apitu usakI mAtA ko bhI dravya dekara aura mIThI-mIThI bAteM banAkara jinavallabha ko apane anukUla kara liyA aura turanta hI usako dIkSA de dii| vidyAbhyAsa jinezvarAcAryane bar3e manoyoga ke sAtha jinavallabha ko paDhAnA prAraMbha kiyaa| unake ziSyatva meM zIva hI unhoMne tarka, alaGkAra, vyAkaraNa, koSa Adi aneka zAnoM kA adhyayana kara liyaa| jinavallabha kI prakharabuddhi jaisI vidyAdhyayana meM saphala hotI thI vaisI hI RAMANhArika kSetra meM bhI eka bAra jinezvarAcArya kisI kAma se AsikA se bAhara gye| jAte samaya unhoMne usa caityAlaya tathA ke sevevita pATikA, bihAra, koSThAgAra ityAdi kI vyavasthA kA sArA bhAra jinavallabha ko sauMpa diyaa| jaba ve vApisa Aye to RISHNAjanikara pIta prasAe ki jinavAmane sArA prabandha bar3I kuzalatA ke sAtha kiyA aura usameM koI bhI kamI nahIM Ane dii| apane guru pravAsa kAla meM bAlaka jinavallabha ko saMyogavaza eka vastu aura milI, jisakA mahattva saMbhavataH usa samaya / PASTIpanakA na malinA hogaa| parantu kauna kaha sakatA hai ki unake jIvana kI vizA ko badalane meM umrane apratyakSarUpa se bahuta SHESH dA kAma nahIM kiyA piTenA isa prakAra hai-..- . . . . . . . . . nezvarAcArya pasare grAma meM cale gaye taba bAla-sulama kautuilavajJa unhoMne eka pustakoM se bharI huI peTI kI chAna-bIna prArama kii| isameM unako eka sikhAnta-pustaka milI / usa pustaka maiM sanhoMne jo paDhA- usase unheM patA calA ki caityavAsiyoM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1vicA upodhAtA vidyaabhyaas| o bocAra-vicAra hai vaha (dasavaikAlikAdi) siddhAnta ke bilkula viparIta hai| usameM likhA thA " sAdhu ko 42 doSoM se lidila rahita hokara gRhasthoM ke gharoM se thor3A thor3A bhojana usI prakAra lAnA cAhie. jisa prakAra madhukara vibhinna phUlo se rasa ko ekatra yo18karatA hai-isa iti ke dvArA sAdhu kI dehadhAraNA ho jAtI hai aura kisI ko kA bhI nahIM hotA / sAdhuoM ko eka sthAna para pevara nivAsa nahIM karanA cAhiye aura na sacitta phUla-phalAdi ko sparza karanA caahiye|" yaha par3hate hI bAlaka jinavallabha kA mana | udvelica ho-vaThA aura unhoMne socA "aho! anya eva ma kazcid vratAcAro, aina muktI gamyate, visadRzastvasmAkameSa | samAcAra, sphuTaM durgatigartayAM nipatatA etena na kshcidaacaarH|" aryAt "aho ! jisase mukti prApta hotI hai vaha to ana aura AcAra koI dUsarA hI hai, hamArA to yaha pAcAra biskula viparIta hI hai |hm to spaSTatayA hI durgati ke gar3e meM | par3e hue haiM aura hama bilkula nirAdhAra haiN|" abhayadevasUri se vidyAdhyayana .mahApuruSoM ke jIvana kA yaha eka vyApaka rahasya hai ki unake mana meM caThanevAle mahatvapUrNa saMkalpoM kI siddhi kA mArga svataH hI taiyAra ho jAtA hai| jinavallabha ke viSaya meM bhI yahI huaa| unake mana meM sAdhu ke sacce vatAcAra ke liye jo |saleNDA bhI sasake liye samucita sApana svataH hI upasthita ho gye| jinezvarAcAryane svayaM socA ki jinavallabha ko siddhAnta| anyoM kI zikSA vijayAnA yAvayaka hai| sasa samaya siddhAnta-anyoM ke jJAna meM bhISamayadevasUri kI bar3I prasiddhi thii| unhoMne 1 nA jivachama ko sahI prAcArya ke pAsa pATa meza diyaa| siddhAnta ca pa liye yaha bAvazyaka hai ki paDhanevAlA HEOMdra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 of rest adhikAroM ho; yahA~ adhikAra pradAna karane ke liye unheM vAcanAcArya banAkara bhejA / jivabalamaNi ke sAtha unake gurubhrAtA binazekhara bhI gaye / na dinoM catyavAsiyoM aura vasadivAsiyoM meM paryApta saMgharSa rahA karatA thA, ataH eka caityavAsI AcArya ke ziSya ko * Agama kI yAcanA denA svIkAra kara lenA eka vasativAsI AcArya ke liye saMkaTa se khAlI nahIM thaa| isaliye zrIamayadeva'sUri ke mana meM bhI saMzaya uThA ki vaha jinavallabha ko vAcanA deM yA nahIM ? parantu jaba unako vizvAsa ho gayA ki jiname ke mana meM siddhAnta-vAcanA ke liye utkaTa abhilASA hai aura usake liye upayukta pAtratA bhI; to unhoMne socA ki- " " marijA saha vijAe, kAlammi Agae viuu| apataM ca na vAijA, patte ca na vimANae | arthAt avasAna samaya ke Ane para vidvAn manuSya apanI vidyA ke sAtha bhale mara jAya, paraMtu apAtra ko zAstravAcanA na karAya aura pAtra ke Ane para usakA ( bAcanA na karAke ) apamAna na kare / isaliye unhoMne gaNi jinavallabha ko vAcanA denA 'svIkAra kara liyA / aura jaise jaise jinavallabhamaNi apane vidyAbhyAsa se unheM santuSTa karate gaye vaise hI ve vidyAdAna meM adhikAdhika utsAdI hote gye| isakA pariNAma yaha huA ki unhoMne thor3e se samaya meM hI sAre siddhAnta-pranthoM kA adhyayana pUrNa kara liyA / jinavabhagaNi kI prakharabuddhi aura jJAna-pipAsA ko dekhakara AcAryane unheM eka bahuta bar3e jyotiSajJa ke pAsa -bhejaa| isa vidvAnane AcArya se pahile hI kaha rakhA thA ki ApakA koI yogya ziSya ho to use mere pAsa bhejeM jisase meM + yahA~ se ApakI khyAti vipakrama pani ke nAma se huii| * S Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Brw vizuddhi0 kAIyo petas 3 // usako apanA samagra vyotiSa jJAna sikhalA hU~ / yogya ziSya ko pAkara kisa guru kA mana prasanna na hogA ?. vaha jyotiSAcArya mI farer jaise chAtra ko pAkara bahuta santuSTa huA aura usane unheM apanI sArI vidyA sikhA dii| unhoMne kauna-kauna seM grantha paDhe- isakA to patA nahIM calatA, parantu isa sambandha meM sumatigaNi aura jinapAlopAdhyAya donoM ne hI yahI likhA hai ki unhoMne 'sarva jyotiSazAstra' paDhe the / jinavallabha gaNa kI vidvattA kA varNana karate hue ukta donoM lekhakoMne jina lekhakoM kA aura pranthoM kA ullekha kiyA hai unase patA calatA hai ki unhoMne jaina siddhAnta aura jyotiSa zAtra ke atirikta aura bhI bahuta se prantha par3he the| isake atirikta pattana meM unhoMne jo adhyayana kiyA usameM jaina darzana aura jyotiSa zAstra ke atirikta kinhIM anya granthoM ke adhyayana karane kA koI pramANa nahIM milatA / ataH yaha mAnanA par3egA ki inake atirikta unhoMne jo kucha adhyayana kiyA usake liye to adhikAMzataH ve caityavAsI jinezvarAcArya ke hI RNI the| yahI kAraNa hai ki ve apane praznottaraikaSaSTizataka kAvya meM jahAM apane "sadguru abhayadevAcAryai'' kA smaraNa karate haiM to " madguravo jinezvarasUrayeH " kaha kara una caityavAsI AcArya ko bhI nahIM bhuulte| 1 pArka dhAturavAci kaH ? bhavato mIrormanaH prItayeM !, sAlaGkAravidagdhayA vada kayA rajyanti ? vidvajjanAH / pANau kiM murajid bibharti hai suviM taM dhyAyanti ? ke vA sadA, ke vA bradguravo'tra cArucaraNadhIsutA vizrutAH // 158 // uttaraM zrImadabhayadevAcAryAH / " 2. OM syAdasi vArivAyacapati ke dvIpinaM ityayaM 1, loke prAha iyaH prayoganipuNaiH kaH zabdadhAtuH smRtaH 1 / te pAlayitA'tra durbaravaraH kaH yato'mponi - hi zrIjinavakramaH / stutipadaM kIDhavidhAH ke satAm // 159 // uttaraM "madguravo jineshvrsuuryH|" upodghAta / abhayadeva bhUmi se vidyA dhyayana | II Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B R jimegharAcArya bhI par3e prakANDa pandhita the / namoMne to pampa maMbhavanA vinayAlama ko gajAye, vimAThI vyAkaraNa, mepalUtAdi kAvya, khada, bhaTa, paNDI, vAgana aura bhAmaha Adi ke alazara pantha, mAdi chanpazAsa ke pantha, anekAgvajayapatAkAdi jaina nyAyapanya nazA sarphaphamalI, kiraNAvalI, nyAya. rita ki mnmthe| eka aura anya yA pranthakAra jisakA taslekha panakI vidvattA ke prasaMga meM SUREMEmanana / ' para ThIka nahIM kahA jA sakatA ki zaharanandana se abhiprAya kisase hai ? saMbhavataH yaha koI - mArgaka A LATER: || S SRCSE spavAsa spAga aura upasampadA grahaNa MAdhyama mArane ke patrAta namAre apane guru jinezvarAcArya ke pAsa pApisa Ane lage to AcArya aparesA siddhAnta ke anusAra jo sAdhuoM kA mAcAra prata hai vaha tuma saba samajha cuke, ata: usake jamAra niexattNa'kara ko vaisA hI prapatla karamA / " para patA limamaNi ke antarAtmA kI pukAra thii| ke mamA prati mahAvIrasasivAna ke prati mAkaTa prema pahile se hI satpanna ho cukA thA, ataH jinAmagaNine bhI abhayAraNoM para girakara kahA ki guhaveSa! ApakI ko thAhAra basA hI nimita rUpa se khNgaa|" isa pacana ko pAkSama hone mArga meM hI karanA prAraMbha kara diyaa| jaise hI mahako( maroTa) meM pahuMce, (jahA ki unhoMne mAte samaya devara kI sthApanAko pragati devapura meM eka livivAkya ke rUpa meM nimnalikhita loka likhA, jisakA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApA paitam M pAlana karake avidhicaitya bhI vidhimatya hokara tukti kA sAmana bana sake: hai upodghaat| . anoraprijanakramona ca na ca snAnaM rajanyAM sadA, sAdhanA mamatAzrayo na ca na ca strINAM pravezo nizi / upasampadAjAtijJAtikadAgraho na ca na ca zrAddhapu tAmbUlami-tyAjA''treyamanidhite vidhikRte zrIjainacetyAlaye // 1 // grhnn| jaba unhoMne jinezvarAcArya se pRthak hone kA dRr3ha saMkalpa kara liyA thA, yaha koI sarala kArya nahIM thA, usa bUDhe kI jinavAlabhajI para pragADha mamatA thI aura inakA bhI unake prati anurAga aura bhaktibhAva honA svAbhAvika zrA, ataH isa suddha leha-bandhana ko kATa kara nikala mAganA sAdhAraNa kArya na thA / jinavallabhagaNi ke mana meM bhI paristhiti kI gambhIratA AI aura unhoMne socA ki saMbhavataH jinezvarAcArya ke caitya meM pahu~ca kara pUrvasmRtiyA~ atyadhika vega se jAgRta ho uThegI aura usa samaya apane saMkalpa para raDha rahanA kaThina ho jaaygaa| isIliye unhoMne vahAM na jAkara nikaTavartI mAiyaDa grAma meM hI raha kara apane guru ko patra likhakara milane ke liye bulaayaa| patra meM unhoMne likhA thA-"maiM guru se vidyAdhyayana karake mAiyaDa grAma meM AgayA hU~, yadi bhagavan ! yahI Akara mujha se milegeM to ati kRpA hogI" yaha patra paDhakara jinezvarAcArya ko bahuta Azcarya aura duHsa humA / parantu phira bhI ve bar3e samAroha ke sAtha zidhya ko lene mAjhyakha prAma gye| yaha sunate hI ki gurujI anugraha karake pacAre hai jinavallabhagaNi gadgada ho gaye aura tatkAla unake sAmane pahuMce aura vidhivat praNAma kiyaa| sneha kI saritoM umaDa sImukne kSemakuzala pUchI, usakA unhoMne yathocita uttara diyaa| isI samaya sanako apanA jyotiSa kA zAna dikhAne kA bhI avasara parivAra eka prANa pahA bAyA aura usane jyotiSa kI kaI samasyAyoM ko upasthita kiyA, jinavazarmagaNi dvArA // R Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unako samucita samAdhAna dekhakara jinezvarAcArya bahuta hI Azcaryacakita hue aura unake hRdaya meM apAra harSa aura ullAsa batpanna ho gyaa| aisI avasthA meM jinavallabhagaNi ke AsikA na jAne se unake mana meM jo zaMkA utpanna huI thI baha eka pahelI banakara unake mana meM phira uThI aura unhoMne pUchA ki jinavallabha ! yaha kyA bAta hai ki tuma sIdhe AsikA ke apane caityavAsa meM na Aye aura mujhe yahAM bulAyA ? yaha jinavallabhagaNi ke saMkalpa-saMyama aura dhairya kI parIkSA kA samaya thA / koI sAdhAraNa jana hotA to |* mamatA aura moha ke aise pArAvAra meM dUdha gayA hotA, parantu jinavAlamagaNine atyanta dRDhatA ke sAtha vinIta svara meM kahA-"bhagavan ! sadguru ke zrImukha se jinavacanAmRta kA pAna karake bhI aba isa caityavAsa kA sevana kaise karUM? jo ki mere liye viSa-vRkSa ke samAna hai|" vaha sunate hI AcArya jinezvara kI AzAoM para tuSArApAta ho gayA / usa samaya unakI dazA bar3I dayanIya thii| ve bole-jinapahama ! maiMne yaha socA thA ki maiM apanA sArA uttarAdhikAra dekara aura caityAlaya, gaccha tathA zrAvaka saMgha kA sArA bhAra tunheM sauMpa kara svayaM sadguru ke pAsa jAkara vasativAsa ko svIkAra kruuNgaa| unake yaha vacana sunakara linavallabhamaNi kA fmukha harSollAsa se amamagA uThA aura ve bole bhagavan ! yaha to bahuta hI sundara bAta hai, heya vastu kA parityAga karake upAdeya 4|| vastu kA grahaNa karanA hI viveka kA kAma hai, ataH apane donoM eka sAtha hI sadguru ke samIpa calakara sanmArga ko svIkAra kreN|" yaha sunakara jinezvarAcArya, eka dIrSa nivAsa lI aura karuNa svara meM kahA ki "beTA ! mujha meM itanI niHspRhatA kahA ki gaccha, caitya mAdi ko aise hI chor3a hI aba tuma tula gaye ho to avazya hI vasativAsa ko svIkAra kro|" isa prakAra guru se anumati prAdha karake ve punaH pattana meM gaye aura amayadevasUri ko atyanta zrAdarapUrvaka praNAma kiyaa| sammAna va Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi . citrakUTa mmn| petam IC AcArya zramayadevasUri mI hRdaya meM atyanta prasanna hue aura unhoMne socA ki maiMne isako jaisA yogya samajhA thA vaisA hI mitra ke mana meM yaha raddha vizvAsa thA ki jinavallabha hI hamArA uttarAdhikArI( paTTadhara ) hone ke sarvathA yogya hai / " parantu kiAdvayo kyA pasako samAja svIkAra karegA ? vaha eka caityavAsI AcArya kA ziSya yA, para isase kyA ? kyA paka se paGkaja utpanna nahIM hotA ?" isa prakAra socate hue bhI abhayadevasUri jaise prabhAvazAlI AcArya-ziromaNi bhI jisa bAta ko nyAya, dharma aura samAjahita kI dRSTi se sarvathA ucita samajhate the, usako andhavizvAsI samAja kA virodha sahana karake bhI karate / saMbhavataH 5 // ve bhI yahI socakara saMtuSTa ho gae ki " yadyapi zuddhaM lokaviruddhaM, na karaNIyaM nAcaraNIyam " / ataH AcAryazrI ke mana kI bAta mana meM hI raha gaI aura unhoMne samAja ke sAmane matthA Tekakara apanI antarAtmA kI pukAra ke viruddha apane dUsare ziSya vardhamAna ko AcArya-pada dekara jinavallabhagaNi ko upasampadA pradAna kI aura sarvatra vicaraNa karanekI anumati pradAna kI / tatpazcAt AcArya abhayadevasUri ke kathanAnusAra prasanacandrAcArya kI bhAjJAse unake pazcAt devabhadrAcAryane inako paTTadhara banAne kA prayatna kiyA, parantu jaba jinaballabhagaNi ko yaha pada prApta huA, to unake jIvana kA sUrya asta hone vAlA thaa| citrakUTa gamana upasampadA grahaNa karake ve kucha dina gurjarapradeza meM vihAra karate rahe, parantu yahAM unheM suvihita siddhAnta-pracAra meM vaisI saphalatA nahIM milI, jaisI ki ve cAhate the / usa samaya gujarAta caityavAsiyoM kA saba se bar3A gar3ha thA; yahAM para jinavalamagaNi jaise kAntikArI vicAraka, kaTu mAlocaka aura nirbhaya bakA kI dAla galanA saraLa na thA, yaha zo amayadevAcArya jaise mulajhe / CRACKAGRA S Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hue aura vyavahAra kuzala vyakti kA hI kAma thA, jo caityavAsiyoM ke pradhAnAcArya AcArya droNasUri taka se samucita sanmAna prApta kara sake aura apane navAr3oM kI TIkA para unakI chApa lagavA kara caityavAsiyoM dvArA mAnya bhI karA ske| jahAM zrIbhadevAcArya ke isa prayatna ko stutya kahanA par3atA hai vahAM yaha bhI mAnanA par3atA hai ki unheM usake liye kaI bAra apane siddhantoM ko bali dekara AcAra-zaithilya bhI svIkAra karanA paDA thA parantu jinavallabhagaNi dUsare hI prakAra ke vyakti the, ve jisakA virodha karate the usakA baDe uprarUpa meM; aura unheM kisI viSaya meM aura kisI samaya zithilatA tanika bhI pasanda nahIM thii| inakI asaphalatA kA eka kAraNa yaha bhI hotA hai ki vAsa tyAga karane se caityavAsI inako apanA zatrusA samajhane lage hoMge aura caityavAsa ke saMsarga meM rahane ke kAraNa vasatimArgiyoM se unheM samucita Adara aura sahayoga na milA hogaa| isI kAraNa saMbhavataH unhoMne gurjarapradeza ko chor3akara medapATa ( mevAda ) meM jAnA svIkAra kiyA / yadyapi vahAM bhI sarvatra caityavAsiyoM kA jora thA, parantu naye pradeza meM eka pratibhAzAlI vyakti ke liye apanA sthAna banA lenA adhika sarala hotA hai| ' ghara kA jogI jogiyA, Ana gAMva kA siddha / ' yaha kahAvata prasiddha hI hai / isIke anusAra mahAtmA gautama buddha ko jo Adara bAhara milA vaha unakI janmabhUmi kapilavastu meM nahIM; bhagavAna mahAvIra ko bhI licchavI gaNa maiM saphalatA taba hI milI jaba ve anyatra pratiSThA prApta kara cuke the / yahI bAta Adhunika kAla meM AryasamAja ke pravartaka svAmI - dayAnanda ke jIvana meM bhI huii| ataH jinavallabhagaNi ko medapATa meM adhika saphalatA prApta honA svAbhAvika hI thA / * pATapradeza meM jAkara unhoMne pahile pahala citrakUTa ( cittoDa ) meM kucha dina bitAne kA nizcaya kiyA / vahAM para unake * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vizudi kAiyo vira 6 // 1 guru AcArya amayadevasUri kI kIrti aura pratiSThA paryApta thiiN| ataH vahAM ke loga unakA koI vigAMr3a to na kara sake parantu phira bhI unheM kucha drajanoM kA paryApta virodha sahana karanA pdd'aa| vahAM ke zrAvakoM se unhoMne rahane ke liye sthAna mAMgA to uttara milA " yahAM eka caNDikAmaTha hai vahAM yadi ThaharanA cAheM to Thahara jAMya / " gaNijI unake duSTa abhiprAya ko acchI taraha se samajhate the, parantu phira bhI ve devaguru ke prasAda para vizvAsa rakha ke vahIM para Thahara gaye / caNDikA devI bhI unake jJAna, : dhyAna aura anuSThAna se prasanna huI aura unakI siddhidAtrI bana gii| unake pAsa pratidina aneka dArzanika trAhmaNa Ane lage, inameM se pratyeka nija nija zAstroM ke viSaya meM unase vArtAlApa karatA thA aura unake uttara se santoSalAbha karatA thaa| dhIre dhIre unakI -vidvattA kI prasiddhi aura unake pANDitya kA prabhAva va suyaza sarvatra phaila gayA / jaina zrAvaka bhI unakI ora AkarSita hue aura unako vizvAsa hone lagA ki yahI eka sAbu o sarva saMjhayoM ko dUra karake hamAre hRdaya ke andhakAra ko dUra kara sakatA hai| gaNijI meM jo bAta saba se adhika AkarSaNa karane vAlI thI vaha yaha thI ki unakI kathanI ' aura ' karaNI ' eka thii| ve -vina siMddhAMta vacanoM kI vyAkhyA apane vacanoM meM karate the unhIM ko ve apane AcaraNa meM bhI utArate the / gaNijI ke camatkAra citrakUTa meM rahate hue jinavallabhagaNine kaI camatkArapUrNa kArya kiye| inakA sAdhAraNa nAma kA eka bhakta-nAyaka eka bAra * unake pAsa AyA / vaha cAhatA thA ki apane jIvana meM parigraha kI eka sImA nirdhArita karaleM / isakA saMkalpa lene ke liye vaha unake pAsa AyA ho unhoMne pUchA ki tuma apane sarva saMmaha kI sImA kirAnI dekhanA cAhate ho| sAbhAra bhAva kA upoSAta / gaNijI ke [ camatkAra / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaibhava sAdhAraNa hI thA, ataH usane sarva saMgraha kI sImA 20 hajAra kI rakhI / parantu jinavallabhagaNi jo apane jyotiSa-jJAna se - usake bhAvI aizvarya ko dekha sakate the, ataH unhoMne usa sImA ko aura baDhAne ke lie kahA, taba sAdhAraNa ne tIsa sahana kahe, parantu jinavallabhagaNi ne kahA ki 'yaha paryApta nahIM hai aura adhika bddhaao|' sAdhAraNa ko isa para bahuta Azcarya huA, kyoMki usake gRha kI samasta vastuoM kA mUlya 500 bhI nahIM hotA thA, phira bhI gaNijI ke vAraMvAra Agraha karane para usane eka lAla kA sarva parimaha nizcita kiyaa| svalpa kAlAntara meM hI usakI saMpatti itanI baDhI. ki vaha eka lakSAdhIza kahalAne lagA aura vaha sampUrNa saMgha meM agragaNya ho gyaa| isa camatkAra se ve sAre seTha bhI unakI ora AkarSita ho gaye; jo sAdhuoM ke pAsa dharma aura cAritra kI zikSA ke liye nahIM apitu Rddhi-siddhi dohane ke liye jAte haiN| eka dUsarA camatkAra unhoMne aura dikhlaayaa| unake jyotiSa-jJAna kI kIrti sarvatra phaila gaI thii| eka jyotiSI brANa unake baza ko sahana na kara sakA aura vaha ninaklabhagaNi ko nIcA dikhAne kI dRSTi se unake pAsa aayaa| Asana dene ke pakhAt nimnilikhitaH vArtAlApa prAraMbha hulA: ji-madra! ApakA nivAsasthAna kahAM hai ? aura Apane kisa zAstra kA abhyAsa kiyA hai| brA0-merA nivAsasthAna yahAM / hI hai aura maine abhyAsa-vyAkaraNa, kAvya, alaghara Adi saba hI zAstroM kA kiyA hai| ji0-ThIka hai, parantu vizeSa rUpa se | kisa viSaya kA kiyA hai| brA0-kyotiSa kA / ji0-candra aura Aditya ke lagnoM ke viSaya meM Apa jAnate haiM ? / bAla-isameM kyAvinA. gaNanA kike hI eka-do yA tIna-ummoM kA pratipAdana kara sakatA hai| bi-bahuta mundara zAna hai| trA-kAna 14 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAtA vidhi navAIyopeta kalyANaka prruupnnaa| Car ke viSaya meM kyA Apa mI kucha jAnate haiM / ji0-hAM kucha thor3A sA / brA0-acchA, to Apa kucha kaheM / ji0-bhUdeva ! Apa batalAiye, maiM basa yA bIsa kitane lagnoM kA pratipAdana karUM? - yaha bAta sunakara brAhmaNa Azcaryacakita ho gayA aura usake Azcarya kA to ThikAnA hI na rahA, jaba unhoMne zIghra gaNanA karake una lagnoM ko batalA diyaa| isake bAda gaNijI AkAza kI ora saMketa karake bole-" vipravara ! dekho vaha AkAza meM 1. do hAtha kA jo megha-khaNDa dikhAI par3atA hai, kyA Apa batA sakate haiM ki usase kitanI varSA hogii|" brAhmaNa cArA hataprabha ho gayA / usako niruttara dekha kara gaNijIne batalAyA-vaha meghakhaNDa do ghar3I ke bhItara sampUrNa gaganamaNDala meM jyAna hokara itanI jala-vRSTi karegA ki do ' bhAjana ' bhara AyeMge / sacamuca aisA huA bhii| isake pariNAma svarUpa vaha mAhmaNa jaba taka vahAM rahA, taba taka unake caraNoM kI padanA karake hI bhojana zahA yaH / pakalyANaka-prarUpaNA jinavallabhagaNi jaina siddhAnta ke kitane marmajJa the aura usakA pratipAdana ve kitane nirbhaya hokara karate the; isa bAta kA pramANa unake dvArA kI gaI chaThe kalyANaka kI prarUpaNA meM milatA hai| sAdhAraNatayA pratyeka tIrthakara ke nimnalikhita pAMca kalyANaka mAne jAte hai:. 1-devaloka se cyuta hokara mAtA ke garbha meM praveza karanA / 2-janma mahaNa krnaa| 3-saMsAra se virakta hokara pravrajyA ( dIkSA ) prahaNa karanA / 4-tapazcaryA dvArA kevalajJAna-kevaladarzana prApta karanA / 5-nirvANa( mukti) prApta karanA / CAKACK // 7 RECENTER 16 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anure mahAvIra ke viSaya meM yaha vizeSa mAnA jAtA hai ki pahile unhoMne devAnandA zrANI ke garbha meM praveza kiyA aura vahA~ se usa garbha ko indra- Adeza se hariNagameSI deva dvArA mahArAnI trizalA ke garbha meM lAyA gyaa| sUtramanthoM meM jaisA ki mAge batAyA gayA hai, isa garbhApaharaNa kI mAM uparyukta pAMca ke samAna hI eka kalyANaka mAnA gayA hai| jinavallabha gaNine kalpasUtrAdi ke pATha paDhe samyag vimarza kara isako chaThA kalyANaka prasiddha kiyA / anya pAMca kalyANakoM ke upalakSa meM to usa samaya caityavAsI roga bhI utsava manAkara bhagavAna kI pUjA kiyA karate the, parantu garbhApaharaNe nAma kA kalyANaka tatkAlIna janatA meM vismRta isaliye jaba Azvina kRSNA trayodazI ke Ane para jinavallabhagaNine zrAvakoM se kahA ki Aja hameM zramaNa bhagavAna kalyANaka manAnA hai to ve bar3e Azcarya meM par3a gye| parantu jaba unako AgamoM ke pramANa dekara samajhAyA Best art ke liye saharSa taiyAra hue| vahAM ke sabhI devAlaya caityavAsiyoM ke the; ta manAyA jAye / prathama to janagaNa ke netRtva meM sabhI Avaka eka caityAlaya para gaye, parantu eka AryA dharanA dekara dvAra para baiTha gaI / usakA kahanA thA ki aisA kAma kabhI bhI nahIM havA meM hone duuNgii| bahuta samajhAne bujhAne para bhI jaba usane apanA haka nahIM chor3A, to mArisa apane sthAna para lauTa Aye / anta meM eka bhAvaka ke ghara para hI bhagavAna kI -TRAN Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta vivicaitya | sthaapnaa| - - piNDa-16 vidhicaityoM kI sthApanA vizudina isa ghaTanA se jinavallabhagaNi ke prAvakoM ko apanI upAsanA ke liye eka svataMtra devagRha kI AvazyakatA pratIta huii| TIkAdvayoH 'ataH unhoMne gaNijI ke sAmane vo devAlaya banAne kI icchA prakaTa kI / gaNijIne bhI unake isa puSya prayatna ko zrAvakoM kA yAvazyaka karttavya va AcAra batalAyA aura zrAvakoM ne bhI nirmANa kA kArya prAraMbha kara diyaa| satkArya meM vitra hote hI haiN| ina kArya meM mI akAraNa hI vasudeva nAmaka seTha vitrarUpa bana kara upasthita huA aura usane ina devagRha-nirmANa karane vAle bhAvakoM | ko kApAlika taka kaha DAlA / eka dina bAhara jAte hue gaNijI ko vaha mila gayA, to unhoMne bar3e prema-pUrvaka usase kahA ki bhane vasudeva ! garva karanA ThIka nahIM hai / jo zrAvaka devAlaya dhanavA rahe haiM unameM koI aisA bhI hogA jo tumheM kabhI bandhanamukta karegA 1' usa samaya to vasudeva saMbhavataH ina zabdoM ke marma ko na samajha skaa| parantu kucha dinoM bAda jaba vaha kisI aparAdha ke kAraNa rAjA kA kopabhAjana huA aura use UMTha ke sAtha bAMdhakara ke lejAne kI AzA huI to jinavallamagaNi ke bhakta zrAvaka sAdhAraNa nAma ke seThane hI usako chudd'aayaa| anta meM ukta donoM mandira pUrNa ho gae aura vAcanAcArya jinavallabha .gaNi ne pArzvanAya aura mahAvIra vidhicaityoM kI sthApanA kara dii| SaDyantra kA bhaNDAphoDa jinavallabha maNi ke bar3hate hue prabhAva ko kucha loga sahana na kara sake aura ve usako kama karane ke liye taraha taraha ke | upAya karane me / kinhIM municandrAcArya ne apane do ziSyoM ko jinavallabhajI ke pAsa bhejA / pratyakSa meM to ve gaNijI se 14 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja siddhAntavAcanA ke liye Aye the parantu apratyakSa meM ve eka SaDyantra kA Ayojana kara rahe the| jinavallabhagaNi zuddha mana se una donoM ko siddhAntoM kA adhyayana karAte the, parantu ve donoM yena kena prakAreNa jinavallabhagaNi ke zraddhAlu zrAvakoM meM unake prati asadbhAva utpanna karane meM lage hue the, aura apane saba kAranAmoM kA samAcAra apane guru municandrAcArya ko likhate rahate the / eka vAra saMyogavaza unakA likhA patra jinavallabhajI ke hAtha AgayA aura sArA bhaNDAphoDa ho gyaa| sArA prasaMga jAnakara unake mana meM kheda utpanna huA aura unake mukha se nikala paDA:-- AsIjjanaH kRtaghnaH, kriyamANatastu sAmprataM jAtaH / iti me manasi vitarkoM, bhavitAlokaH kathaM bhavitA 1 // 1 // jina lamagaNi bar3e spaSTavAdI the aura unakI AlocanA bar3I kaTu hotI thii| sabhI vidvAna loga baiThe hue the, bahuta se brAhmaNa vidvAna bhI Ae huye the| isa vAra vyAkhyAna meM nimnalikhita gAthA AgaI: viINa gihINaM jANaM [1 ja ] pAsathAINa vAvi daddRNaM / jassa na mujjhaha diDI, amRtadiddhiM tayaM ciMti // 1 // isa gAthA kI vyAkhyA unhoMne bar3e vistAra ke sAtha kI aura isa prasaMga meM caivyavAsiyoM ke sAtha sAtha brAhmaNoM kI mI tIvra AlocanA kI / brAhmaNa loga isa bAta ko sahana na kara sake aura kruddha hokara vyAkhyAna se uTha gaye / unhoMne ekatra hokara socA ki kisI prakAra binavahama ke sAtha vivAda karake inako niSprabha karanA cAhiye / parantu jinavallamagaNi isase tanika bhI "bhayabhIta nahIM hue aura unhoMne nimnilikhita patha bhojapatra para likhakara unake pAsa bhejA: maryAdAbhIramRtamayatayA dhairyagAmbhIryayogAd, na kSumyante ca tAvanniyamitasalilA: sarvadete samudrAH / 19 * Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibodha prtisstthaaeN| // 9 // aaho| yo bajeyuH kacidapi samaye daivayogAt tadAnIM na kSoNI nAdricakraM na ca ravizazinau sarvamekArgavaM syAta // 1 // siniya zloka vRddha brAhmaNane par3hA aura anya kupita hue prAhmaNoM ko samajhA bujhAkara zAMta kiyaa| TIkAiyo pratibodha aura pratiSThAe~ peTham isa prakAra hama dekhate haiM ki jinavallabhagaNine droha, darpa aura virodha ke sAmane kabhI zira nahIM jhukAyA, sAtha hI ve yaha bhI samajhate the ki manuSya kitanA nirIha prANI hai jo lobhAdi kA zikAra sahaja hI meM ho jAtA hai| aise logoM para ve krodha nahIM karate the, kyoMki ve dayA ke pAtra hote haiN| isa prakAra ke loga bhI unake pAsa Ate the, to ve unako AdhyAtmika rogI samajha kara unakI cikitsA-vidhAna kiyA karate the, zarta isa bAta kI thI ki usa vyakti meM pUrNa zraddhA honI Avazyaka thii| eka vAra gaNadeva nAma kA eka bhAbaka unake pAsa AyA, use svarNa(sonA) siddhi kI AvazyakatA thii| usane suna rakhA thA ki jinavallabhajI ke pAsa svarNasiddhi hai, vaha unake sthAna para vAraMvAra Ane lagA / gaNijI ko usakA yaha bhAva jJAta ho gayA, unhoMne lipsA kI lapaTa se dagdha hote huye usake hRdaya ko parakha liyA, ataH unhoMne aise upadezAmRta kI vRSTi karanA prAraMbha kiyA ki yaha seTha svArthI se dharmArthI ho gayA / taba gaNijIne pUchA bhadra! kaho kyA tumheM svargasiddhi kI AvazyakatA hai ? to, usakA yahI uttara vA ki maiM to zrAddha-dharma kA hI vyavahAra karanA cAhatA huuN| yahI seTha bAda meM inake likhita 'dvAdazakulaka' nAmaka PupadezoM ko lekara bAmjana( vAgar3ha) pradeza meM gayA aura unakA pracAra karake jinaballabhagaNi kI kIrtipatAkA phailAI / isake U Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phalasvarUpa vahAM kI sArI janatA meM gaNijI ke prati apAra zraddhA aura sneha kA vAtAvaraNa bana gayo / isake pazcAt unakI kIrti dina-pratidina baDhatI gaI aura ve apane jJAna aura cAritra ke liye prasiddha hote gye| dara-dara sthAnoM se zrAvaka loga unako Amantrita karane lage / nAgapura( nAgora ) meM jAkara unhoMne neminAtha vidhicaitya kI pratiSThA kI, aura tatrasya saMghane pAdara-pUrvaka sarva sammati se inako guru-rUpa meM svIkAra kiyaa| idhara naravarapura ke zrAvakoM ke hRdaya meM bhI rAha pAbhivAyA yA purda dila ninavallabhajI ko apane guru-rUpa meM svIkAra karake unake dvArA devamandira aura devapratimA kI sthApanA krvaay| unakI prArthanA svIkAra huI aura jinavallabhagaNine naravarapura jAkara unako kRtArtha kiyA / jina jina mandiroM meM unhoMne pratiSThA karavAI, unakI vizeSatA yaha thI ki unameM yaha spaSTa Adeza likhavA diyA gayA thA ki / vahAM rAtri ke samaya pUjA-arcana, zrI kA praveza tathA aise hI anya kArya jo caityavAsiyoM ke mandiroM meM hote the-nahIM hoNge|' isa prakAra aba jinavallabhagaNi kA sandeza spaSTatayA saphala hone lagA thA / aba unako santoSa ho calA thA ki unhoMne apane guru abhayadevAcArya ko jo vacana diyA thA, ve usake anusAra AcaraNa karane meM pUrNa saphala ho rahe haiN| - 1 jisakA nAma sUrijI ke paTTapara baMbikAprakaTita yugapradhAna pada vibhUSita dAdA zrIjinadasasUrijI ko prApta huaa| -. 2 isakA ullekha tatkAlIna dI devAlaya ke nirmApaka seTha dhanadeva ke putra kavi padmAnanda apane vairAgyazataka meM bhI karate hai: "sikaH zrIjinavalamasya muguroH zAntopadezAmRtaH / zrImannAgapure cakAra sadanaM zrIneminAthasya yH| zreSThI zrIdhanadeva ityabhiSayA khyAtaya tasyAGgajA, padmAnandAtaM vyaSata sudhiyAmAnandasampattaye // 1 // ". MARATrikAstockscree 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAtA ADVI samasyA pUrti / petam pravacanazakti vizuddhi jinavahabhagaNi kI vyAkhyAnapaTutA, pravacanazakti kI bhI bahuta prasiddhi huii| eka bAra vikramapura ke AsapAsa bihAra kara, 'kAiyo- rahe the| marukorTa nivAsiyoMne unake pravacana kI prazaMsA sunakara unako apane nagara meM bulAnA caahaa| bahumAnapUrvaka bInatI karane para jinavallabhagaNi vikramapura hote hue marukoTTa pdhaare| vahAM pahU~cane para zrAvane ekatra hokara bar3e hI vinItabhAva se prArthanA kI ki 'he bhagavan ! hama loga Apake zrImukha se bhagavad vacanoM para pravacana sunanA cAhate haiN| ' jinavallabhagaNine kahA-- zrAvakoM // 10 // kI yaha icchA sarvathA ucita aura zlAghya hai|' ataH zuma divasa se pravacana prAraMbha huaa| apane vyAkhyAna ke liye unhoMne se zrIdharmadAsagaNi kRta upadezamAlA kI nimnalikhita gAthA ko cunA: "saMcaccharamusabhajiNo, chammAsA badamANajiNanaMdo / iya vihariyA nirasaNA, jaija eovamANeNaM // 3 // " isI gAthA ko lekara vAcanAcArya jinavallabhajIne aneka dRSTAnta, udAharaNa Adi dete hue siddhAnta-prarUpaNa karate karate cha mahIne lagA diye / isako dekha kara sabhI loga Azcaryacakita hue aura kahane lage * ye to svayaM bhagavAna tIrthakara hI mAlUma par3ate haiM, anyathA isa prakAra kI amRtasrAviNI vANI kahAM mila sakatI hai?' samasyApUrti vyAkhyAna dene aura zAstrArtha karane meM jo prasiddhi gaNijIne prApta kI, vahI samasyA-pUrti ke kSetra meM bhI unheM sahaja sulabha 1jaisalamera rAjyavatI bIkamapura / 3 maroTha / 22 . Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huI / samasyA-pUrti meM na kevala unakI kAvya-pratimA, chandayojanA tathA prabandhapaTutA kA paricaya milatA hai apitu unakI pratyutpannamati evaM uktisauzva kA bhI jJAna hameM hotA hai| eka samaya kI bAta hai ve kahIM jA rahe the, eka vidvAn unako mArga meM mila gyaa| usane unake pANDitya kI prasiddhi pahile se hI suna rakhI thI, ataH parIkSA karane kI dRSTi se usane nimnalikhita samasyApada unake sAmane rakhAH " karanaH kiM bhRGgo marakatamaNiH kiM kimazaniH 1 / " isa patra ko sunate hI gaNijIne isakI pUrti turanta hI isa prakAra kara DAlI - " ciraM cicodyAne carasi ca mukhAbjaM pibasi ca, kSaNAdeNAkSINAM virahavipamohaM harasi ca / nRpa / tvaM mAnAdriM dalayasi ca kiM kautukakaraM, karanaH kiM bhRGgo marakatamaNiH kiM kimazaniH 1 // 1 // " isako sunakara vaha vidvAn atyanta prasanna huA aura bolA- maiMne Apake viSaya meM jaisA sunA thA vaisA hI Apako pAyA aisA kahakara vaha unake caraNoM para gira par3A / aisI hI dUsarI ghaTanA dhArAnagarI kI hai / usa samaya dhArA meM zrInaravarmA nAmaka nRpati rAjya kara rahe the| ekavAra . rAjasabhA meM do paNDita bAhara se Aye / unhoMne paNDitoM ke sAmane yaha samasyApada rakhA " kaNThe kuThAraH kamaThe ThakAraH / 29 rAjasabhA ke sabhI paNDitoMne apanI buddhi ke anusAra isa samasyA kI pUrti kI, parantu una donoM videzI paNDitoM kA citta 2.3 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * TIkA paivasa // 11 // prasanna nahIM huaa| taba kisIne rAjA se kahA- deva ! paNDitoM ke dvArA kI huI samasyA-pUrti ina donoM ko pasanda nahIM aaii| taba rAjane pUchA ki ina donoM ko santuSTa karane kA koI anya upAya saMbhava hai ? isa para rAjA ko uttara milA ki citrakUTa ('cittor3a ) meM jinavallabhagaNi nAma ke zvetAmbara sAdhu haiM jo saba vidyAoM meM nipuNa mAne jAte haiN| taba rAjAne sAdhAraNa nAmake seTha ke pAsa eka patra bhejA, jisameM usase anurodha kiyA gayA thA ki vaha apane guru jinavallabhagaNa ke dvArA isa samasyA kI pUrti karavAkara zIghra hI bheje / pratikramaNa ke bAda jaba gaNijI ko patra sunAyA gayA to unhoMne tatkAla hI isa prakAra usa samasyA ko pUrNa kiyA --- " re re nRpAH ! zrInaravarmabhUpa- prasAdanAya kriyatAM natAGgeH / kaNThe kuThAraH kamaThe ThakAra cakre yadazvokhurAgraghAtaH // 1 // " yaha pUrti jaba rAjasabhA meM pahuMcI to na kevala videzI vidvAna hI santuSTa hue apitu svayaM rAjA bhI jinabalabhagaNi kA sadA ke liye bhakta ho gayA / yahI kAraNa hai ki jaba gaNijI kucha kAla uparAnta dhArAnagarI padhAre to rAjAne unako tIna lAkha mudrA yA tIna grAma lene ke liye bahuta kucha Agraha kiyA / parantu jaba yaha Agraha usa aparigrahI aura nispRha sAdhune svIkAra nahIM kiyA to rAjAne gaNinI kI anumati se citrakUTa meM zrAvakoM dvArA nirmApita do vidhicaityoM kI pUjA ke liye vaha dhana dAna meM de diyA / isI bAta kA ullekha unake gurubhrAtA jinazekharAcArya ke praziSya zrI abhayadevasUrine jayantavijaya nAmaka kAvya ( ra. saM. 1278 ) meM bhI kiyA hai:-- " ucchiSyo jinavallabho pravarabhUt vizvambharAbhAminI - bhAsvaGgAlalalAmakomalaya saH stomaH samArAmabhUH / 24 upodghAta / AcAryapada aura svargavAsa / // 11 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasya zrInaravarmabhUpatiziraHkoTIraratnAGkara- jyotirjAlajalairapuSyata sadA pAdAravindadvayI // 1 // kazmIrAnapadAya santatahimanyAsaGgavairAgyataH, pronmIlaguNasampadA paricite yasyAsyapaGkeruhe / sAndrAmodataraGgitA bhagavatI vAgdevatA tasthuSI, vArAlA malabhavya kAvyaracanAvyAjAdanRtyacciram // 2 // AcAryapada aura svargavAsa janavallabhamaNi kI prasiddhi aura prabhAva ko sunakara zrIdevabhadrAcArya ko apane guru prasannacandrAcArya kA antimavAkya sAraNa ho AyA 1. unhoMne socA ki maiM abhI taka apane guruzrI ke Adeza ke anusAra jinavallabhagaNi ko zrI abhayadevAcArya kA para nahIM banA sakA / aisA vicAra kara unhoMne jinavallabhagaNi ko patra likhA / usa patra meM likhA thA-" tuma zIghra hI apane samudAya sahita vihAra kara citrakUTa Ao, maiM bhI vahIM para ArahA hUM / " jinavallabhagaNa usa samaya nAgapura ( nAgora ) meM the / karake citrakUTa ( citor3a ) pahu~ce / devabhadrAcArya bhI apane samudAya sahita vahAM pdhaare| devabhadrAcArya usa samaya parama pratiSThit gItArthasAdhu aura vidvAna the / inake dvArA racita mahAvIracariyaM, pAsanAhacariyaM, kahArayaNakosa ityAdi mahAAja bhI rela karyA-sAhitya meM Adara kI dRSTi se dekhe jAte haiM / unhoMne usa samaya paM. somacandra ( jo ki Age cala jinaSaDamasUra ke pahara yugapradhAna bhIjinadattasUri ke nAma se prasiddha hue ) ko bhI bulAyA thA parantu ve kisI kAraNavaza A sake / AcArya devabhadrasUrine vidhivat zrIjinavallabhamaNi ko zrIabhayadevasUri ke paTTa para sthApita kiyA aura usa samaya zrI jinavallamasUri ke nAma se prasiddha hue / parantu ve isa pada para adhika samaya taka na raha sake / unhoMne jyotiSa gaNanA 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Robl vivaddhi -TIkAiyo peThas // 12 // -ke anusAra apanI Ayu chaha varSa aura samajhI thI, parantu chaha mahIne hI bIte the ki ekAeka unakA zarIra asvastha ho gayA / yaha dekhakara unako Azcarya huA aura unhoMne punargaNanA kI to patA calA ki pahile kucha aha chUTa gaye the jisake kAraNa cha mahIne ke sthAna para cha varSa aaye| aisA nizcaya hojAne para una mahAnubhAvane apane zarIratyAga kI taiyArI dhairya aura santoSa ke sAtha kara dii| saMgha ekatra huA; sarva jIvoM ke prati Apane maitrIbhAva ko prakaTa karate hue aparAdhoM kI kSamA yAcanA kI, arihaMta, siddha, sAdhu aura kevalIpraNIta dharma kA jharaNa aMgIkAra kiyA aura tIna dina kA anazana kiyaa| isa prakAra taiyAra hokara saM. 1967 kArtika kRSNA amAvAsyA- dIpAvali kI madhyarAtri meM pacaparameSThi kA smaraNa karate hue isa asAra saMsAra ko syAga kara zrI jinavallabharine caturtha devaloka kI yAtrA kI / zAviruddha AcaraNa karanevAle caityavAsiyoM ke virodha meM AcArya haribhadrasUrine jo pracaNDa AvAja uThAI thI vaha saphala huI yA nahIM kaha nahIM sakate, parantu AcArya jinezvarasUrine pattana meM jAkara caityavAsa, aura caityavAsiyoM kA samUlocchedana karane ke liye jo cinagArI chor3I thI usako apane prakANDapANtyi aura apUrva pratibhA se vibhUSita jinavallabhamaNi jisa prabala prabhaJjana ko lekara Age baDhe, usameM caityavAsa kA mahAdruma nirmUla hokara dharAzAyI ho gayA aura usake rahesahe avazeSa AcArya jinadattasUri se lekara dvi. bAcArya jinezvarasUri taka ke AcAryAdine (gaNijI ke anuyAyiyoMne) saphAyA kara diyA / ataeva jinavallabhagaNi kA jIvana eka krAntikArI jIvana thA, jisakI pavitra aura prabhUta denoM ke liye jaina samAja unakA sadA ke liye RNI hogA / ve eka saye satyapremI sAdhu the / ADambara se unheM ghRNA thI aura midhyAcaraNa se thA hArdika virodha / unhoMne jisako 26 upodghAta / graMtha racanA | // 12 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * eka vAra satya samajhA usako apanI kathanI' aura 'karaNI' meM nirbhIka hokara utArA / manasA vAcA karmaNA jisa satya kI upAsanA kA Adarza unhoMne jana-samAja ke sAmane rakhA vaha Aja bhI eka ucca jyotiHstambha kI bhAMti vidyamAna hai| parantu kyA hama usakI prakhara-prabhA ko apane andhakArapUrNa hRdayoM meM Aja ghusane de rahe haiM ? grantharacanA gaNivarajI 12 vI zatI ke suprasiddha udbhaTa vidvAnoM meM se eka the| inakA alaGkArazAstra, chandazAkha, vyAkaraNa, darzana, jyotiSa, nATyazAstra, kAmatantra aura saiddhAntika viSayoM para ekAdhipatya thA / inhoMne apane jIvanakAla meM vividha viSayoM para saikar3oM granthoM kI racanA kI thI, jisakA ullekha sumatigaNi gaNadharasArddhazataka kI vRtti meM isa prakAra karate haiM: "paramadyApi magavatAmavadAtacarita nidhInAM zrImarukodRsaptavarSapramita kRtanivAsaparizIlitasamastAgamAnAM samapragacchAmRtasUkSmArthasiddhAntavicArasAra-paDazIti-sArddhazatakAtyakarmagrantha-piNDavizuddhi-pauSadhavidhi-pratikramaNasAmAcArI-saGghapaTTaka-dharmazikSAdvAdazakulakarUpaprakaraNa-praznottarazataka-bhRGgArazataka-nAnAprakAravicitracitrakAvya--zatasapastutistotrAdirUpakIrtipatAkA sakala mahImaNDalaM maNDayantI vidvAnamanAMsi pramodayati / " | .. kintu devadurvipAka se bahuta se amUlya prantha naSTa hogae aura isa kAraNa se isa samaya kevala 11 racanAyeM hI prApta haiM aura do ke kevala nAmollekha hI milate haiN| upalabdha granthoM kI tAlikA nimna hai:1 sUkSmArthavicArasAroddhAra (sArddhazataka) prakaraNa, 2 AgamikavastuvicArasAra (ghaDazIti) prakaraNa, 3 piNDavizuddhi prakaraNa, 27 SHAKAL Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDazuddhi kAdayo upodghAtA kavikRta praapyaapraapyanysuuci| petam | 4 pauSadhavidhi prakaraNa, 5 pratikramaNasAmAcArI, 6 sarvajIvazarIrAvagAhanAstaka, 4 zrAvakavatAlaka, 8 dvAdazakunaka, 9 dharmazikSA, 10 saGkapaTTaka, 11 prazrottarakapaTizatakAvyam . 12 zRGgArazataka, 13-17 AdinAdhAdi caritra paJcaka, 18 vIracaritra (jaya bhavavaNa prA. gA. 15), 19 caturvizati jinasvotra ( A. bhImabhava. gA. 145), 20 pazcakalyANakastava ( samma namiUga. prA. gA. 26) 21 sarva jinapazcakalyANakastava ( paNamiyasura. prA. gA.8), 22 nandIzvarastotra (vaMdiya naMdiya. prA. gA. 25), 23 RSamajinastotra ( sayalamuvaNika. prA. gA. 33), 24 laghu ajitazAntistava ( ullAsi0 prA. gA. 17), 25 RSabhastutiH (marudevInAbhi0 prA. gA.4), 26 pArzvastotra (siribhavaNa. prA. gA. 11), 27 kSudropadravahara pArthastotra (nabhirasurAsura prA. gA. 22), 28 mahAvIravijJaptikA (suranaravaikayavaMdaNa. prA. gA. 12), 29 mahAbhaktigarbhA sarva vijJaptikA ( loyAloya. prA. gA. 27), 30 bhAvArivAraNastotra ( samasaMskRtaprAkRta gA. 30), 31 paJcakalyANakastotra ( prItidvAtriMzat saM. pa. 13), 32 kalyANakastava (purandarapuraspadi. saM. pa. 7), 33 sarvajinastotra (prItiprasannamukha. saM. pa. 23), 34 vItarAgastutiH ( devAdhIzakate. saM. pa. 10), 35 pArzvastotra ( namasyadgIrvANa. saM. pa. 33, prathamakRti'), 36 pArzvastotra ( pAyApArzvaH saM. pa. 29) 37 pArzvastotra (samudyanto. saM.pa.18) 38 pArzvastotra (vinayavinamad. saM. pa.19), 39 pArzvastotra (svameva mAtA tvaM pitA.saM.pa. 9 40 sarasvatIstotra ( sarabhasalasad saM. pa. 25),41 navakArastava (kiMki kappataru0 apabhraMza pa. 13), anupalabdha-1 svapnASTakavicAra, 2 aSTasaptati / 1" azAnAd bhaNiti sthiteH prathamakAbhyAsAt kavittasya yat, kizcitsambhramaharSavismayavazAcAyukamuke mayA // 33 // " // 13 // 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina granthoM meM sArddhazataka, paDazIti aura piNDavizuddhi ye tInoM hI saiddhAntika anya bahuta hI mahatva ke haiN| ina granthoM para AcArya malayagiri, dhanezvarAcArya, haribhadrAcArya, munibanchAvA, opandrAcArya, yazodevAcArya Adi ne tatkAla hI arthAt 12 vI zatI meM hI TIkAeM racakara inakI sArvajanika upayogitA siddha kii| aura bhI inake prAyaH samagra granthoM para aneka TIkAeM prApta hotI haiM, una saba kA ullekha, aura gaNijI ke kAvyazilya para vallabhabhAratI kI prastAvanA meM hama prakAza DAleMge / ataH yahA~ para kavi kI vizadanAkSatA aura TIkAkAroM ke vyaktitva Adi para vicAra nahIM kara rahe haiN| virodhiyoM ke asaphala prayatna AcArya jinavallabhasUri ke vyaktitva aura asAdhAraNa-pratibhA se utpIDita paravartI kaI lekhakoMne asaMbhAvya kalpanAeM utpanna kara unake vyaktitva ko dUSita karane kA prayatna kiyA hai| isa prakAra ke avAMchanIya dudhayatna karanevAloM meM, ( sAhitya meM zodha karane para ) hameM sarvaprathama upAdhyAya dharmasAgarajI ke darzana hote haiM / dharmasAgarajI jaise udbhaTa vidvAna the vaise hI yadi zAntipriya aura zAsanapremI hote to nizcita hI mahApuruSoM ko koTi meM aate| para zoka!!, usa zatAbdi meM unake jaisA durAgrahI, kalahapremI, ucchakhala aura nihaba dUsarA vyakti nahIM huA, jisako tatkAlIna gaNanAyakoM-vijayadAnamari tathA vijayIrasUri jaisoM kovAraMvAra bola (Adezapatra) nikAla kara gaccha bahiSkRta karanA par3A aura unake utsUtra prarUpaNAmaya granthoM ko jalazaraNa karavAnA par3A / ataH aisI avasthA meM dharmasAgarajI kalpita vikalpoM kA uttara denA to nahIM cAhiye kintu Aja bhI unhIM ke vacanoM | kA uddharaNa dekara samAja meM viSa phailAnevAle mAnavijayajI Adi kaI vinapremI maujUda hai| ataH unakA kucha samAdhAna hojAya CREA%ACHARACT 4% 95% 29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vizuddhi TokAiyo- pevas upodghAto | upasampadA grahaNa vicaar| SARKARYANA hai aura sAhitya-jagat meM yathArtha sthiti kA digdarzana chojAya, isaliye unake pramukha pramukha vikalpoM para vicAra kara lenA ucita pratIta hotA hai| sAgarajIne jinavallabhagaNi ke viSaya meM jo vibhinna vivAda ThAye haiM unameM se pramukha nimnalikhita hai:1-AcArya abhayadevasUri ke pAsa inane upasampadA prahaNa nahIM kI thI, arthAt ziSya nahIM bane the| 2-SaTkalyANaka kI vya nahI bana th| 2-SaTkalyANaka kI prarUpaNA unakI utsUtraprarUpaNA thii| 3-utsUmraprarUpaNA ke kAraNa ve saMgha bahiSkRta the|4-pinnddvishuddhi Adi saiddhAntika pranthoM ke praNetA jivallabha nAma ke koI dUsare AcArya the| ataH aba ina cAroM vikalpoM para hama kramazaH vicAra karate haiM: upasampadA vastutaH yadi koI vyakti gaccha--vyAmoha se pramANoM ke sadbhAva meM bhI kevala 'yena kena prakAreNa prasiddhimAn puruSo bhavet / nIti ko apanAkara apane lakSya kI kAlimA ko mahApuruSoM para lagAne kA prayatna karatA hai to vaha dayA kA pAtra hI hai| Adhunika samaya meM hI dekhiye, mahAtmA gAMdhI ke satprayatnoM ko sahana na kara apanI dUSita manovRttiyoM se unakA vadha karanevAlA goDase, mahAtmA ke nAma ke sAtha hI sarvadA ke liye amara ho gayA ! usI prakAra apanI nihavatAbharI prarUpaNAoM se saMgharSasAhitya meM dharmasAgarajI bhI sadA ke liye ullekhanIya ho gaye / / AcArya jinavallabhasUri ke vRtta ko hama Upara dekha Aye haiM ki mUla meM Apa kUrcapurIya cetsavAsI jinezvarAcArya ke ziSya the aura bhAcArya abhayadevasUri se saiddhAntika vAcanA prAptakara, suvihita sAdhuzrI ke vAcaraNa-vyavahAroM ko samajhakara, caityavAsa kA tyAgakara abhayadevAcArya ke pAsa sapasampadA (punakSiA) grahaNa kii| dharmasAgarajI se cAra zatAbdhi pUrva hI zrIsumatigaNi aura // 14 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARE NSKROCESSORSCHECRACCRE jinapALopAdhyAya ( jinakA astitva dIkSA paryAya 1221 se 1310 taka hai) ne apane andhoM meM yaha bAta svIkAra kI hai| AcArya jinezvarasUri ke ziSya aura navAGgaTIkAkAra zrIabhayadevari ke satIrthya gurubhrAtA zrIjinacandrasUrine saM. 1125 meM auraMgazAmA kakSA manama kI raNanA pUrNa kI / usakI puSpikA meM likhA hai-- " iti zrImajinacandrasUrikatA tadvineyazrIprasannacandrasUrisamabhyarthitena guNacandragaNi(nA) pratisaMskRtA, jinaballabhagaNinA ca saMzodhitA, saMbegarajazAlA''rAdhanA smaapt||" arthAt-zrIjinacandrasUripraNIta unake vineya prasannacandrAcArya kI abhyarthanA se guNacandragaNi (jo AcArya banane para devabhadrAcArya ke nAma se prasiddha hue) dvArA pratisaMskRta aura gaNi jinavallabha ArA saMzodhita saMvegaraMgazAlA pUrNa huI / isase spaSTa hai ki yadi jinavallabhagaNi upasampadA prahaNa kara AcArya abhayadevasUri ke ziSya na bane hote to jinacandrasUri jaise, apane satIya abhayadevasUri, evaM ziSya prasannacandrAcArya, haribhadrasUri, vardhamAnasUri Adi samartha vidvAnoM ke rahate hue eka caityavAsI gaNi se apanI kRti kA saMzodhana karavAya-saMbhAvanA nahIM kI jA sakatI / sacamuca meM jinavallabhagaNi yadi abhayadevasUri ke ziSya bane na hote aura utsUtraprarUpaka hote to abhayadevari ke svargArohaNa ke pazcAt gaccha meM asAdhAraNa pratibhAzAlI aura gItArthapravara AcArya devabhavasUri, jinake sambandha meM sumatigaNi kahate hai:|.. "sattarkanyAyacarcAcitacatugiraH zrIprasabhendusariH, mUriH zrIvarddhamAno yatipatiharibhadro mnirdevbhdrH| ___+ isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki-saM. 1125 se pUrva hI jinavallamaNi caityabAsa kA parityAga kara upasaMpadA prahaNapUrvaka naaNgttiikaakaar| zrImamayadevasUri ke zimya bana cuke the| saMpAdaka / 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdyA sarva vidyArNavasakalabhuvaH saJcariSNUbhakIrtiH, stambhAyante'dhunApi zrutacaraNaramArAjino yasya shissyaaH||1||" hai| upodhAtA bezuddhi ve apane hAthoM se mazi jinavallabha ko AcArya abhayadevasUri ke paTTadhara pada para kadApi sthApita nahIM karate / syApita karanA amayadeva kAdvayo spaSTa pratipAdana karatA hai ki gaNijIne AcArya abhayadevasUrijI ke pAsa meM upasampadA grahaNa karalI thI, arthAt ziSyatva svIkAra 18 riziSyapetam || kara cuke the / saM. 1100 meM likhita paTTAvali meM kavi palda jinavallabhasUri ko abhayadevasUri kA paTTadhara svIkAra karate haiM:- va siddhi| suguru jiNemarasUri niyami jiNacaMda susaMjami / abhayadeu sabaMga nANI, jiNavallahu Agami // " 115 // AcArya jinavallabhasUri ke prapautra paTTadhara aura u. jinapAla tathA sumati gaNi ke guru AcArya jinapatisUri svaracita saMdhapaTTaka vRtti meM likhate haiM ki-' caityavAsa ko caturgatibhramaNadAyaka mAnakara jinavallabhajIne AcArya abhayadevasUri ke pAsa upasampadA prahaNa kI thI': " sugRhItanAmadheyaH, praNataprANisandohavitIrNazubhabhAgadheyaH, caityavAsadoSabhAsanasiddhAntAkarNanApAsitakRtacaturgatisaMsArAyAsajinabhavanavAsaH, sarvajJazAsanottamAGgasthAnAlA]dinavAnavRttikanTrImadamayadevasUripAdasarojamUle gRhItacAritropasampattiH, karuNAsudhAtaraGgiNItaraGgarakarasvAntaH suvidhimArgAvabhAsanaprAduHSavizadakIrtikaumudIni pUditadiksImandinIvadAnadhvAntaH, svasyopasargamabhyupagamyApi viduSA duradhvavidhvaMsanamevAdheyamiti' satpuruSapadavImadavIyasI vidhAnaH, samujitaribhagavAn zrIjinavallamasUriH....." sAtha hI inhIM jinavallabha gaNi racita sUkSmArthavicArasAroddhAra ( sArddhazataka ) prakaraNa para vRhadcchIya zrIdhanezvarAcAryane saM. | 1171 meM TIkA racanA pUrNa ko hai, (smaraNa rahe ki jinavallabhasUri kA svargavAsa 1167 meM huA thA, usake cAra varSa pazcAt / 32 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRkORGAREKe KNESCRcAra hI isakI racanA huI hai| arthAt andhakAra aura TIkAkAra donoM samaka, AcAI usameM 119veM paca kI vyAkhyA karate hue ve likhate haiM: jiNavallahagaNi" ti jinavallabhagaNinAmakena matimatA sakalArthasamAhisthAnAGgAdyaGgopAGgapaJcAzakAdizAtravRtti vidhAnAvAtAvadAtakIrtisudhAdhavalitadharAmaNDalAnAM zrImadabhayadevasUrINAM ziSyeNa * likhitaM' karmaprakRtyAdigambhIrazAstrebhyaH samuddhatya hunchajinaballabhagaNilikhitam ......... / " arthAta-sArddhazataka ke praNetA sthAnAMgasUtrAdi aMgopAMga aura paMcAzaka Adi ke vyAkhyAkAra AcArya abhayadevasUri ke hI ziSya the| isase bhI yaha bAta atyanta saSTa ho jAtI hai ki abhayadevasUri inako tapasampadA pradAna kara apanA ziSya ghoSita kara cuke the| kevala ye hI nahIM kintu dharmasAgarajI ke hI pUrvaja tapagacchIya shriihemsmri| ) apane kalpAntarvAcya meM likhate haiN|"nvaaniivttikaark zrIabhayadevasUri jiNe thamaNa seDhI nadIne upakaMThI zrIpArzvanAtha taNI stuti karI, dharaNendra sahAthai zrIpArthabimba pratyakSa kIdho, zarIrataNau koDha roga upazamAvyau, tacchiSya jinavallabhasUri huA, cAritranirmala anekanandhataNI nirmANa kiidhau| aura isI prakAra tapAgacchIya AcArya munisundarasUri svapraNIta tridazataraGgiNI gurvAvalI meM likhate haiM:"vyAkhyAtA'mayadevasUrismalaprajJo navAGgathA puna-mevyAnAM jinadattasuriradadAdu dIkSA sahasrasya ta / prauDhaH zrIjinavallaMbho gururabhRdjJAnAdilakSmyA puna-granthAn zrItilakazcakAra vividhAMzcandraprabhAcAryavata // 1 // " 4 u. jayasomakRta praznottare anya dekheM, jo svarUpa kAla meM hI praznottara-catvAriMzat zataka ' ke nAma se isa saMpAdaka dvArA prakAzita hone vAlA hai| 33 CSCIE Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAtoM abhayadekA mUriziSyatra siddhi piNDa- 1 ityAdi avataraNoM se siddha hai ki gaNijI navAjIvRttikAraka AcArya abhayadevasUri ke ziSya the| upasampadA ke vinA ziSyatva vizaddhiH svIkRta nahIM ho sakatA to paTTadhara AcAryatva kI kalpanA-kalpanA mAtra hI raha jAtI hai / ataH yaha mAnanA hI hogA ki jina- TIkAdvayovA vallabhagaNine caityavAsa tyAga kara abhayadevasUri se upasampadA zrahaNa kI thii| isaliye burAvadhAna jinadattasUri jaise samartha vidvAn petam sthAna sthAna para jinavallabhasUri ko abhayadevasUri kA ziSya kahate haiN| kevala yahI nahIM kintu AcArya jinavallabhasUri svayaM svapraNIta zrAvakatratakulaka meM AcArya abhayadevasUri kA ziSya kahate haiM:-- "jugapacarAgamasiri-abhayadevamuNivahapamANasuddheNa / jiNavallahagaNiNA mihi-vayAi lihiyAi muddheNa // 28 // " gaNijI svayaM ko AcArya abhayadevasUri ke ziSya hI nahIM kintu aSTasaptatikA meM to jinezvarasUri kA ziSya aura abhayakA devasUri ke pAsa zrutAdhyayana aura upasampadA grahaNa karane kA ullekha bhI karate haiM: "lokaarykrcpurgcchmhaaghnotth-muktaaphlojbljineshvrsrishissyH| prAptaH prathAM bhuvi gaNijinavallabhotra, tasyopasampadamavApya tataH zrutaM ca / / " sAtha hI svapraNIta praznottarekaSaSTizataM kAvya meM jahAM AcArya abhayadevasUri ko "ke vA sadguravo'tra cArucaraNazrIsuzrutA vizratAH ?" isa prazna ke uttara meM "zrImadabhayadevAcAryAH" kA ullekha kiyA hai, usakI avacUri karate hue tapAgacchanAyaka zrIsoma. | sundarasUri ke ziSyane (saM. 1486 meM ) ' sadguravaH ' ke sthAna para 'madgurakaH ' pATha svIkAra kiyA hai:Dil.: "zrIpAke 'iti vacAnAt zrIdhAtuH / mamAmayaM padAtIti madabhayadastasmin yo madamayaM padAtIti, tatra mama manA prIptiyu RECTORREE // 16 / 34 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavatItyabhiprAyaH |............ityaadi svayaM racita granthoM ke pramANoM se saMdeha kA avakAza hI nahIM raha paataa| padakalyANaka zAstrIya matAnusAra pratyeka tIrthakara ke vyavanara, janma, dIkSA, kevalajJAna aura nirvANa ye pAMcakalyANaka anivArya rUpa se hote hI haiN| parantu zramaNa bhagavAn mahAvIra ke Ina pAMca kalyANoM ke atirikta eka chaThA kalyANaka aura huA, vaha thA garbhApaharaNa* / yaha ghaTanA isa prakAra varNita milatI haiM: 4 isa prathama kalyANaka kA nAma eka cyavana hI nahIM, kiMtu avataraNa garbha, garmAdhAna Adi aneka nAma zAstrakAra pharamAte hai, jaise ki bAcAryajinamavanimaNajI mAnInI zAyarama jAmalilAkhamaNaNANanivANa paMcakamANe / tityayarANaM niyamA, karaMti sesesu khitte // 1 // " isa gAthA meM avataraNa kahate haiM, AcArya haribhadrasarijI paMcAzaka kI "mamme jamme yatahA. miksamaNe va pANanibANe / bhuvanakhaNa jiNANaM, kANA hoti NAgacA ||3||"is gAdhA meM garbhakalyANaka aura isakI TIkA meM nabATIkAkAra A. abhayadevasUrijo ise garbhAdhAna kahate haiN| ina nirdiSTa pramANo se nizrita yaha huA ki-devaloka sa cyavanamAtra ko hI nahIM apitu vacakara mAtA ko kukSi meM tIrthakara garbhatayA utpana | honA kalyANaka hai, isI kAraNa patrakAra sthAna sthAna para likhate haiM ki-"cue bahattA gambha carkate" arthAt devaloka se cane aura cyabakara mAtA | kI kukSi meM garbhatathA utpanna hue / sNpaadk| jaise cyavana zabda svayakara mAtA kI kukSi meM garbhatayA utpana hone kA dyotaka hai. vaise hI garbhApahAra zabda haraNa mAtra kA nahI, kiMtu devAnaMdA kI kukSi se apaharaNa dvArA trizalA kI kukSi meM sthApana karane rUpa artha kA dyotaka hai| yahI bAta tapAgacchIyopAdhyAya jayavijayajI kalpadIpikA meM likhate haiM, " garmasya-zrIvarddhamAnarUparama haragaM-trizalAkSI zakkAmaNa-garbhaharaNaM " / isa taraha trizalA kI kukSi meM garbhAdhAnarUpa garbhaharaNa-garbhApahAra ko kalyANaka na mAnanA kisI prakAra yuktiyukta nahIM, yadi uparoka vyAkhyopeta garmApahAra kalyANaka mAnane yogya na ho to kalpasUtrokta "ee cacadasa mahAmumiNe vi 35 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 .. TIkAdvayo petam // 17 // zramaNa bhagavAna mahAvIra kA jIva dazama devaloka se vyuta hokara ASADha zuTTA paTTI ke divasa mAhaNakuNDagrAma ke nivAsI koDAla gotrIya RSabhadatta vipra kI patnI jAlaMdharA gotrIya devAnandA kI kukSi meM utpanna hue / devAnandAne caudaha svapna dekhe | 82 divasa pazcAt devalokastha saudharmendra avadhijJAna se bhagavAna ko devAnandA ke garbha meM sthita dekhakara prasanna hotA hai aura zraddhApUrvaka namutyu Adi se stuti karatA hai ! paJcAt vicAra karatA hai ki tIrthaMkara kA jIva kisI azubha karmodaya ke kAraNa zreSTha kSatriyoM kA tyAgakara viprAdi nIca kuloM meM utpanna ho sakatA hai, parantu usa nimna kula kI mAtA kI yoni se unakA janma kakSapi nahIM hotaa| maiM indra hUM, bhagavAna kA bhaya hUM, ataH merA jItAcAra ( kartavya ) hai ki maiM garbhasaMkramaNa ( apaharaNa kara anya sthAna para prakSepa ) karavAUM ? ityAdi vicAra kara apanA AjJAkArI hariNagameSI nAmaka deva ko bulAtA hai aura Adeza detA hai ki tuma jAkara devAnandA ke garbha meM sthita bhagavAna ke jIva ko lekara kSatriyakuNDa ke adhipati. jJAtavaMzIya kAzyapa gotrIya siddhArthanareza kI patnI vAziSTha gotrIya trizalA kSatriyANI ko kukSi meM sthApita karo aura trizalA kI kukSi meM sthita putrI ke garbha ko devAnandA brAhmaNI ke udara meM sthApita karo ! Adeza prApta kara dariNagamevI deva AtA hai aura Azvina kRSNA trayodazI kI madhyarAtri meM yaha kArya pUrNa karatA hai| isI rAtri meM trizalA kSatriyANI 14 svapna dekhatI hai, rAjA siddhArtha se nivedana karatI hai| nRpati siddhArtha bhI svapnalakSaNa pAThakoM ko bulAkara svapna phala pUchatA hai| taba mAlUma hotA hai ki savvA pAche titthayaramAyA " isa niyamAnusAra, aura paMcAzakoka kalyANaka ke " kalANaphalA ya jIvANaM " isa lakSaNa se yukta garbhAdhAna hA 14 svapna trizalAmAtA na dekhatI saMpAdaka / 36 upodghAta / - kalyANakaM nirUpaNa / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Feato tIrthakara athavA cakravartI kA jIva trizalA kI ratnamayI kukSi se janma grahaNa karegA / usI divasa se dhanada ke AjJAkArI deva sarva prakAra ke vastuoM ko siddhArtha ke ghara meM vRddhi karate haiN| isI garbhApaharaNa ko maMgalasvarUpa mAnakara saba hI zAstrakAroMne ise kalyANaka ke rUpa meM svIkAra kiyA hai| kintu apanI Abhinivezika mAnyatA ke vazIbhUta hokara, zAstrIya mAnyatA evaM paraMparA kA tyAga kara, kaI isa kalyANaka ko kalyANaka ke rUpa meM svIkAra nahIM karate / unakI mAnyatA ke anusAra isameM nimnalikhita bAdhAe~ haiM: 1. garbhaharaNa asinindha kArya hone se Azcarya (accherA ) hai+ / jo Azcarya ho vaha maMgalasvarUpa kalyANaka nahIM mAnA jA sktaa| 2. zAstroM meM kisI bhI sthala para zramaNa bhagavAna mahAvIra ke cha kalyANaka hue haiM-spaSTa ullekha nahIM milatA / jahA~ kahIM bhI ullekha hai vaha kalyANaka zabda se abhihita nahIM haiM kintu vastu yA sthAna zabda se kathita haiN| 3. paJcAzaka zAstra meM bhUtAnAgata aura bhaviSyad rUpa trikAlabhAvi cauvIsa cauvIsa tIrthaMkaroM ke kalyANakoM kI saMkhyA-parimANa sUcana karane meM mahAvIra ke pAMca hI kalyANaka mAne haiN| TIkAkAra abhayadevasUrine bhI pAMca hI likhe haiN| yadi garbhApahAra chaThA hotA to usakI saMkhyA kyoM nahIM dete ? / 1. yadi 'paMca hatdhuttare hotthA, sAiNA parinivvue' Adi se garbhaharaNa ko bhI kalyANaka - * + " nIcargotravipAkarUpasya atininyasya azyarUpasya garbhApahArasyApi kalyANakatvakathane anucitaM" kalpamu. pa. . isI para Tippana karate hue A. sAgarAnaMda likhate haiM-'ma phaaro'shubhH'| "akalyANakabhUtasya garbhApahArasya" klpkirnnaavlii| "karoSi ! zrImahAvIre, utha kalyAcakAni sstt| yattecekamakalyANa, vipranIcakulatvataH // 1 // " gurutattvapradIpa / saMpAdaka / 37 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * petam CREAKISTA * 'rima- svIkAra karate ho to jambUdvIpaprajJapti ke anusAra 'paMca uttarAsADhe abhII chaThe hotthA' se RSabhadeva kA rAjyAbhiSeka nAmaka | upodghAtA vizuddhi kalyANaka bhI mAnanA cAhie / 5. zAkhoM meM tathA kisI bhI AcArya dvArA isakA ullekha na hone se yaha pratipAdana azAstrIya hai, vIrapaTaTIkAiyo- | ataH utsUtraprarUpaNA hai aura isakA pratipAdana sarvaprathama jinavallabha gaNine hI kiyA hai| kalyANaka hA ina vikalpoM kA samAdhAna (uttara) kramazaH isa prakAra hai: 1. yadi hama Azcarya ko kalyANaka ke rUpa meM svIkAra na kareM to hamAre sanmukha kaI bAdhAe~ upasthita hotI hai / zAstroM meM // 18 // jahAM daza AzrayoM (acche)mA varNana hai, para meM 11hItara pahiyAra kA strI rUpa meM honA bhI eka Azcarya mAnA gayA hai| yadi nArI kA tIrthakara honA Arya ke aMtargata AtA hai to sahaja hI prazna uThate haiM ki kyA usa nArI kA tIrthakaratva maMgala. dAyaka ho sakatA hai ? kyA usa nArI ke jIvana kI amUlya ghaTanAeM kalyANaka ke rUpa meM svIkAra kI jA sakatI haiM ? kyA usakI tIrthakara upAdhi kalyANakAraka ho sakatI hai ? kyA usakA zAsana caturvidha saMgha ke liye kalyANa-kAraka ho sakatA hai / yadi bhagavAna mahAvIra kA garbhApaharaNa kalyANakasvarUpa nahIM ho sakatA vo nArI kA tIrthakaratva kaise kalyANasvarUpa ho sakatA hai| isI prakAra dUsarA eka Azcarya utkRSTa vehadhArI 108 muniyoM ke sAtha bhagavAna RSabhadeva kA siddhigamana (nirvANa prApta karanA) hai| 500 dhanuSa parimANa kI deha utkRSTadeha mAnI jAtI hai / isa prakAra ke utkRSTa dehadhArI jIva eka samaya meM eka sAtha do hI mukti jA sakate haiM, yaha zAstrIya niyama hai| do se adhika eka samaya meM mukti nahIM jA sakate, isa zAstrIya maryAdA kA ulaMghana hone se ise Azcarya mAnate haiM vo, kyA hama isako Azcarya mAnakara maMgaladAyaka kalyANaka svIkAra nahIM kara sakate 1 yadi ** * * NT Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECTak2% hama ise kalyANaka svIkAra nahIM karate haiM to prabhu RSabhadeva kA nirvANa prApta karanA unake svayaM ke liye maMgalasvarUpa, AnandadhAmaprAptirUpa kadApi nahIM ho sakatA tathA unakA nirvANa kalyANaka, samAja ke liye zreyaskara bhI nahI ho sktaa| parantu Adharya hai ki hama ise maMgala-svarUpa kalyANaka aMgIkAra karate haiM-karanA hI par3atA hai| anaH vicAra karanA cAhiye ki eka Azcarya ko to ima kalyANaka nahIM mAnate aura do AzcaryoM ko kalyANaka rUpa meM svIkAra karate haiM, kyA yaha nIti ucita kahI jA sakatI hai? | yadi garbhApahAra maMgalamaya na hotA to AcArya hemacandrasUri apane triSaSTizalAkApuruSacaritra ke dazamaparva, dvitIya sarga meM 15 ise maMgalasvarUpa kadApi svIkAra nahIM karate, ve kahate haiN| "devAnandAgarbhagate, prabho tasya dvijanmanaH / babhUva mahatI RddhiA, kalpadruma ivAgate // 6 // vasthA garbhasthite nAthe, dUdhazItidivasAtyaye / saudharmakalpAdhipate, siMhAsanamajhampata // 7 // + jJAtvA cAvadhinA devA-nandAgarbhagataM prabhum / siMhAsanAt samutthAya, zakro natvetyacintayat // 8 // + isa padyameM kalikAlasarpaka AcArya hemacandrasUri spaSTa pharamAte haiM ki-devAnandA kI kujhimeM prabhu mahAvIradeva ke avatarita honeko bayAsI divama bIta jAne para paudharmendrakA Asana kapila huA, ataH zAnticanvIya jambUdvIpaprAptiti ke-" tadeva hi kalyANakaM yatrAsanaprakampaprayuktAvaSayaH sakasamurArentrAH jItamiti vidhitvavo yugapatyasammamA upatiSThante " isa kathanAnusAra jisameM indrAdi devatAoMkA Ana! prabhRti na huA ho use kalyANaka na mAnanevAlone devAnandAkI kukSimeM vIravibhuke avataraNako, jise ki haribhavasati va amayadevari jaise prAmApika AcAyoMne paMcAzaka prakaraNa mUla va pattimeM spaSTatayA kAlyANaka mAnA hai, use kalyANaka nahI mAnanA caahiye| saMpAdaka / 39 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cinhavizuddhi 0 sImA yo petam // 19 // kRSNAzvinatrayodazyAM candre hastottarAsthite / sa devazilA garbhe, svAminaM nibhRtaM nyadhAd // 29 // gajo vRSo hariH sAbhi SekazrIH srak zazI ravi / mahAdhvajaH pUrNakumbhaH pavasaraH saritpatiH // 30 // himAlaya, nirdhUmo'gniriti kramAt / dadarza svAminI svamAn mukhe pravizatastadA // 31 // indraH patyA ca tajjJaiva tIrthakajanmalakSaNe / udIrite svaphale, trizalAdevyamodata / / 32 / / garbhasthe'tha prabho zakrA -''jJayA jRmbhakanAkinaH / bhUyo bhUyo nidhAnAni, nyadhuH siddhArthavezmani // 34 // yadi hama devAnandA kI kukSi meM utpanna honA kalyANaka mAnate haiM aura trizalA kI kukSi meM saMkramaNa honA kalyANaka nahIM mAnate haiM to yaha kitanA ayukta hogA ? jahAM haraNa ko atininya kArya svIkAra karate hai vahAM vipra kula meM utpanna honA bhI nIca gotra karmavipAka ke udaya se mAnate haiM donoM hI jaghanyatA kI koTi meM Ate haiN| usa avasthA meM eka kA aMgIkAra aura eka kA tyAga kadApi yuktisaMgata nahIM kahA jA sakatA / dUsarI bAta, cyavana ke pazcAt jo devocita kartavya hote haiM ve haraNa ke pazcAt hI hue haiM, aisA zAtroM meM calekha milatA hai, tathA garbhApaharaNa yadi kalyANaka na hotA to AcArya bhadrabAhusvAmI jaise isa adhininya kArya kA zAnoM meM vistAra se varNana kadApi nahIM karate, unakA yaha pratipAdana hameM eka nUsana dRSTipradAna karatA hai ki prabhu mahAvIra ke kalyANakoM kI saMkhyA daMge 5 hI * svIkAra ho to devAnandA kI kukSi meM utpanna hone se na mAna kara garbhaharaNa ke bAda se hI saMkhyA maaneN| 2. zAstrIya callekhoM meM hama kisI gaccha ke athavA AcAryoM ke ullekha na dekara katipaya zAstrIya ulekhoM para hI vicAra karate haiM: 40 upodghAta' vaSaT kalyANaka siddhi / // 19 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamoM meM prathama aMga zrIAcArAGgasUtra, dvitIya zrutaskandha, bhAvanAdhyayana meM vIracaritra kA varNana karate hue gaNadharadeva likhate haiM:" te NaM kAle NaM NaM samaye NaM samaNe bhagavaM hIre se 1. mRtyutarAhi cue paisA garbha vakte, 2. hatyuttarAhiM gAo garbha sAharie, 3. hatthuttarA jAe, 4 hatyutarAhiM saJyato sanvattAya muMDe bhavittA agArAo aNagArayaM paravazya, 5. ityuttarAhiM kasiNe paripuSNe nivvAdhAra nirAvaraNe aNate aNuttare kebavaraNApadaMsaNe samutpanne, 6. sANA bhagavaM parinie+ / FI isakI TIkA karate hue vyAkhyAkAra prAcArya zILAsUrine bhI hI kalyANaka svIkAra kiye haiN| isI prakAra zrIkalpasUtra ke prAraMbha meM bhI pATha bhAtA hai: + ina pAThakA artha nAgapurIya tapAgaccha ke mukhya pratika AcArya pArzvandrasUri isa prakAra likhate haiM " zrImahAvIra tenA paMca kalyANika dRstottarA nakSatramadi huA, jiNi uttarA nakSatra dhAdi dasta ke te istorA kahiye eu phAlgunI nakSatramA'di paMca kalyANika huA, ve kalyANika keMdrA ? kaha ke dastottarA nakSatramadi svAmI canyA, cavIne gA~UganA 1, hastovarA nakSatramahi dharma kI bIja garbhamA 2, dastottarA nakSatramA lAmo janma pAyA hai, dastottarA nakSatramaM i * aNamArapaNe pramajita huA. etAvatA Adaya4, hastotrA nakSatramahi x x x svAmI kevala huA 5. sAiyA svAti nakSatre bhagavaM zrImadAra nirvANadipahuMtA 6 / " ( AcArAMga sUtra bAbU pra. patra 239 va 242 ) x pasu sthAneSu garbhAdhAna-saMharaNa-janmadIkSA jJAnotpattirUpa saMvRttA mataH pathastottaro bhagavAnabhUditi" isa TIkA pAThase garbhAdhAnAdi jina pAtra sthAnoM meM hastottarA nakSatra inakA kahA gayA una pAMca sthAnoM meM se cAra ko kalyANaka aura eka gamadaraNa ko akalyANaka nahIM batAyA, ataH chaH kasyANaka ho mAnanA TIkAkArake abhiprAya se yuktiyukta hai / u Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HESARMARC AKAR * upodghaat| vIraSaTkalyANaka siddhi / " te NaM kAle NaM te NaM samaye NaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hotthA, taM jahA-1. hatthuttarAhiM cue caittA gambhaM vakte, de02. hatthuttarAhi gambhAo gambhaM sAharie, 3. harathuttarAhiM jAe, 4. isyuttarAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriya paJcaipa, 5. hatthuttarAhi aNaMte aNuttare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaraNANadaMsaNe samuppanne, 6, sAiNA parinicue bhyvN|" isakI bhI TIkA karate hue kevala kucha tapagacchIya AcAryoM ko chor3akara prAyaH saba hI TIkA va TavArthakAroMne cha hI kalyANaka hue, aisA svIkAra kiyA hai| ___sthAnAna sUtra ke paJcama sthAnaka meM padmaprabha, suvidhi, zItala Adi mahAvIra paryanta ke caudaha tIrthaMkaroM ke eka eka nakSatra meM pAMca pAMca kalyANakoM kI gaNanA karate hue kula 70 kalyANaka hue, karake pATha dikhAyA hai usameM pIra ke pAMca kalyANaka hastottarA nakSatra meM hue: " samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hotthA, taM jahA-hatthuttarAhi cue caittA gambhaM vakte, hatthuttarAhi gabbhAo gambha sAharie, hatthuttarAhiM jAe, ityuttarAhi muMDe bhavittA jAva pavaie, hatthucarAhi aNate aNucare jAva kevalavaraNANadaMsaNe samuppanne / " isakI TIkA karate hue AcArya abhayadevasUri likhate haiM: " samaNe, ityAdi / hastopalakSitA uttarA hastottarA, hasto vA uttaro yAsAM istottarA uttarAphAlgunyaH paJcasu cyavanagarbhaharaNAviSu hastottarA yasya sa tathA, garbhAdU-garbhasthAnAt gambha ti garbha-garbhasthAnAntare saMhRtaH nItaH / nirvatista svAtinakSatre kArtikAmAvAsyAyAm / " %AGAR 20 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BIHARITRAKARICHE isameM teraha tIrthaMkaroM ke pAMca pAMca kalyANaka eka eka nakSatra meM hone se kula milAkara 65 hote haiM aura usameM mahAvIra ke haiN| garbhaharaNasahita kevalajJAna prApti taka 5 kalyANaka hastottarA nakSatra meM hue, svIkAra kara 70 kI saMkhyA pUrNa karate haiN| isameM nirvANa sammilita nahIM haiN| kyA yahA~ nirvANa ko kalyANaka na mAnA jAya ? aura use yadi mAnate haiM to 6 ho hI jAte haiM isIliye AcArya abhayadevasUri ko viziSTa rUpa se likhanA par3A ki ' nirvRtistu svAtinakSatre kArtikA'mAvasyAyAm ' iti / ataH yaha spaSTa hai ki zAstrakAroM ne garbhaharaNa ko kalyANaka ke rUpa meM svIkAra kiyA hai| yadi garmaparivartana atinindya aura azubha hotA to ise maGgalamaya kalyANakoM kI gaNanA meM grahaNa karane kI AvazyakatA nahIM thI / isameM grahaNa karanA sUcita karatA [ hai ki garbhaparivartana bhI maGgalasvarUpa kalyANaka hai| yahAM para yadi yaha vicAra kiyA jAya ki isameM kahIM bhI kalyANaka zabda kI gandha taka hameM prApta nahIM hotI apitu isameM kevala itanA hI kahA gayA hai ki isa nakSatra meM ye vastueM huI, to ise kalyANaka ke rUpa meM kaise svIkAra kiyA jAya ? yaha kevala mativibhrama hai, vidvattApUrNa vicAra nhiiN| yahAM para vastu hI kalyANaka kA paryAyavAcI zabda hai, isIse kalyANaka grahaNa kiyA jAtA hai| isa ekArthaka ko hama yadi svIkAra na kareM to hamAre sAmane aneka prakAra kI vipratipattieM khar3I ho jaayegii| kucha sthaloM ko chor3akara hameM kahIM bhI aura kisI bhI zAstra meM kalyANaka zabda pRthaka rUpa se prApta nahIM hotA, hameM kevala lakSaNA se hI grahaNa karanA hotA hai| aisI avasthA meM kyA hama cyavana se nirvANa padaprApti paryanta kI vastuoM ko kalyANaka svIkAra nahIM kareMge ? sthAnAGgasUtra meM pratipAdita 14 vIrthaGkaroM ke 70 kalyANakoM ko aMgIkAra nahIM kareMge ? kalpasUtra pArzvanAtha, neminAtha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pina- kAyo pevara SAKAL Adi paritrAnusAra, yahAM bhI kalyANaka zabda kA ullekha na hone se kyA hama unake mI kalyANaka svIkAra nahIM kareMge ? nahIM, upodapAva.. hameM svIkAra karanA hogaa| anyathA kalyANakoM kA hI spaSTataH atyantAbhAva ho jAyagA, jo sacamuca meM zAstraviruddha pralApamAtra vIragacahogA, kalyANakoM kA prabhAva arthAt maGgaladAyaka vastuoM kA abhAva hogaa| kasyANakoM kA abhAva hone se indrAdika devatAoM kI vihArakI huI zraddhApUrvaka samyag ArAdhanA kevala DhoMga mAtra hI hogI, bhakti nhiiN| ataH kalyANaka zabda kA ullekha na hone para bhI kalyANaka hameM lakSaNA se kalyANaka prahaNa karanA hI hogA / sidi| yahI nahIM, kintu tIrthakara kA jIva pUrvamayoM meM jisa bhaya se paha samyaktva arjana karatA hai vahAM se lekara tIrthakara mava taka usake sabhI bhava ' uttamamaya ' mAne jAte haiN| kalpasUtrAdi zAstroM meM prabhu mahAvIra kA mava poTTila rAjaputra ke bhava se paMcama bhava mAnA jAtA hai, parantu samavAyAnasUtra meM gaNadharadeva mahAvIra kA paMcama bhava devAnandA kI kukSi meM utpanna honA aura chaThThA maba trizalArAnI kI kukSi meM utpanna honA aura tIrthakara rUpa se janma legA mAnase hai samaNe bhagavaM mahAbIre vityagarabhavaggaNAo chaThe poTTilamaparagaNe egaM vAsako sAmana pariyAga pANisA sahassAre kRpye sabaDhavimANe devatAe skvne|" ... amaSa tapasvI bhagavAna mahAvIra ke poTTila ke mapa se pAMca hI aba mAne gaye, yaha chA bhava kaisA- isakA zrama na ho isaliye TIkAkAra abhayadevari spaSTa kara dete haiN|ATM Ne mAvi / sitA bhagavAn poTTilAbhiyAno rAjaputro prbhuussH| atra varSakoTi praSaNyA pAlivAna ko MAASI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devo'bhUditi dvitIyaH / tato nandAbhidhAno rAjasUnuH chatrAnagaryA jaze iti tRtIyaH / tatra varSalakSaM sarvadA mAsakSapaNena tapastAvA haiN| dazamadevaloke puSpottaravaravijayapuNDarIkAbhidhAne vimAne devo'bhavat iti cturthH| tato brAhmaNakuNDagrAme RSabhadatta-brAhmaNamya / mAyA devAnandAbhidhAnAyAH kukSau utpannaH iti paJcamaH / tato vyazItitame divase kSatriyakuNDaprAme nagare siddhArthamahArAjamya trizalAbhidhAnabhAyAH kukSau indravacanakAriNA harinaigameSinAmnA devena saMhRtA-nItaH tIrthakaratayA ca jAtaH, iti SaSThaH / uktabhavaNaM hi vinA nAnyadbhavagrahaNaM SaSThaM ayate bhagavataH, ityetadeva SaSThabhavagrahaNatayA vyAkhyAtaM, yasmAtra bhavagrahaNAdidaM SaSThaM tadapyetasmAt SaTameveti, suSThUcyate tIrthakarabhavagrahaNAt SaSThe poTTilabhavagrahaNe iti / " isase yaha niSkarSa nikalatA hai ki devAnandA kI kukSi meM utpanna honA aura usase apahRta hokara trizalAkukSi meM dhAraNa honA atinindha yA Azcarya nahIM kintu uttama bhava hai| ataH pRthak mavanirdeza se uttama bhava hone ke kAraNa yaha svataH hI maGgalasvarUpa kalyANaka ho jAtA hai| 3-panAzaka prakaraNa evaM TIkAkAra abhayadevasUri dvArA paJcakalyANaka svIkAra karanA apanA nijI mahattva rakhatA hai| vahAM sAmAnya rUpa se 24 tIrthakaroM ke kalyANakoM kI gaNanA kA prasaMga hone se pAMca hI kahe gaye hai, isase 6 kalyANaka kI mAnyatA meM yatkicit bhI bAdhA nahIM AtI. dekhiye, jisa prakAra cauvIza tIrthadUroM kI sAmAnya gaNanA meM 19veM tIrthakara malliprabhu kI strIrUpa meM gaNanA nahIM karate haiM kintu mallinAthajI kahakara puruSa rUpa meM ginate haiN| parantu viziSTa vyAkhyA meM yA prasaMga meM malli strI thI, kahate haiM to, kyA sAmAnya prasaMga se malliprabhukA zrItva chUTa jAtA hai, aura kyA ve puruSa mAna lI jAtI hai ? nhiiN| 13 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI prakAra pratyeka tIrthaMkara kI mAtA caudaha svapna dekhatI hai| usameM RSabhadeva kI jananI vRSabha se, mahAvIra prabhu kI jananI siMha se aura avaziSTa ajitanAtha se pArzvanAtha paryanta 22 kI mAtAeM hasti se lekara nirdhUma agnizikhA paryanta caudaha svapna dekhatI haiM / kalpasUtra meM vIracaritra meM trizalAdvArA dRSTa svapnoM ke adhikAra meM AcArya bhadrabAhusvAmI, sAmAnya pATha hone se evaM bahulatA kI rakSA karane ke liye siMha svapna se varNana prAraMbha na kara hasti svapna se hI varNana prAraMbha karate haiM, to kyA yaha mAna sakate hai ki trizalA ne caudaha svapnoM meM sarvaprathama siMha kA svapna na dekhakara hAthI kA svapna dekhA thA ? yahI kyoM ? AcArya jinavallabhasUrine svayaM sarva jina pacakalyANakastotroM meM sAmAnya jinezvaroM kI stuti evaM kalyANanirdeza mAtra hone se mahAvIraprabhu ke pAMca hI kahe haiM, to kyA hameM jinavallabhasUri kA hI pRthak astitva svIkAra karanA hogA ? yA unheM aaraat karA hogA ? kahIM balutaH sAmAnya prasaMga se panAzaka meM mahAvIradeva ke pAMca hI kalyANaka kahe haiM to atirikta kalyANaka kA abhAva nahIM ho jAtA / ataH sAmAnya vizeSa vyAkhyA ko madhyastha dRSTi se dekheM to cha kalyANaka kI mAnyatA meM koI bAdhA upasthita nahIM hotI / 4 - jambUdvIpaprati ke 'usame NaM arahA kosalie paMca uttarAsADhe abhII chaDe hotyA' isa pATha ke anusAra yahA~ yaha sandeha utpanna honA svAbhAvika hI haiM ki kyA zAstrakAra ne rAjyAbhiSeka ko kalyANaka svIkAra kara paMca uttarAsAde' kahA hai ? parantu isakA samAdhAna isakI TIkA karate hue TIkAkAra tapogacchIya AcArya vijayasenasUri ke ziSya zrIzAnticandragaNi (jo gharmasAgarajI samakAlIna vidvAna the ) kahate haiM ki-' vIrasya marmApahAra ina nAyaM kalyANakaH ' mahAvIra ke garbhaharaNa kI taraha ha vIragamavihAra kalyANaka siddhi / // 22 / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhi TIkAdvayo petam // 23 // balyANako no pAyaH pratyeka tIrthaGkara kA rAjyAbhiSeka huA hai use bhI mAnanA hogA / yahI kyoM ? bhagavAna RSabhadeva ne IXI Rpm| yugalika dharma kA nivAraNa kara sumaGgalA ke sAtha pANigrahaNa kiyA, yaha laukika vyavahAra se evaM gAIsthyadharmarUpa zreSTha kArya : rAjyA| hone se ise bhI kalyANaka mAnane meM kyA Apatti hai ? yadi isa prakAra se kalpanAoM kA Azraya liyA jAya to pAMca hI nahIM bhiSekaapitu kitane hI kalyANaka pratyeka tIrthakara ke ho sakate hai, parantu zAstravihita na hone se inheM kalyANakoM kI koTi meM kisI kalyANaka bhI zAkhakArane nahIM rakhA, ataH rAjyAbhiSeka mI kalyANaka kI koTi meM nahIM A sakatA / vaasiddhi| 5-katipaya zAstrIya pramANoM ke ullekha hama Upara kara cuke haiN| aba kharataragacchIya AcAryoM ke likhita pramANa chor3akara kevala anyAnyagacchIya AcAryoM ke hI pramANa prastuta karate haiM:(ka) zrI pRthvIcandrasUri kalpaTippana meM likhate haiM: " hasta uttaro yAsAM tAH, bahuvacanaM bahukalyANakApekSam, ityatra paJcasu paJca, svAtI SaSTameva vyanyate / " (kha) AcArya vinayacandrasUri kalpanirukta (ra. 1325) meM likhate haiM: " hasta uttaro yAsAM tA hastottarA-uttaraphalgunyo, bahuvacana bahukalyANApekSam / tasyAM hi vimodhyavanaM 1, garbhAdgarmasakrAntiH 2, janma 3, vrataM 4, kevalaM 5 cAbhavat / nirvRtistu svAtau 6 / / ... (ga) tapagacchIya AcArya kulamaNDanasUri kalpAvarikA meM mUla pATha kI vyAkhyA karate hue likhate haiN|- . . " "zrIcarbamAnasya SaNNAM cyavanAdInAM kalyANakAnAM hetutvena kathitau tau vA iti amH|" ".". 48 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ba) chAcArya jayacandrasUri apane kalpAntavacya meM likhate hai: " ApADhe sitapaSThI, trayodazI cAzvine sitA caitre / mArge dazamI sitavai-zAkhe sA kArttike ca kruduH // 1 // vIrasya pakalyANaka dinAni iti / " (ca) sapagamachIya jA0 zrIsomasundarasUri yA ziSya svapraNIta kalpAntavacya meM likhate haiM: "yatrA'sau magavAn mahAvIro devAnandAyAH kubha dazamadeva lokagatapradhAnapuSpottaravimAnAdavatIrNaH, paJcakalyANakAni uttarAphAlguninakSatre jAtAni / tadyathA.... svAti nakSatre parinirvRtaH nirvANa prApto bhagavAn mokSaM gata ityarthaH / etAni bhagavato varddhamAnasya ghaTakalyANakAni kathitAni / " (cha) avalIya dharmazekharasUri ziva sAgara svamaNIta phalpasUtraTIkA ( ra. 1511 3ye. su. 5) likhate haiM: -- K isa uttaroDapresaro yAsAM tAH uttarAphAlgumbaH bahuvacanaM palakalyANakA pekSayA ' hotyA ' AsIt / svAtinA nakSatreNa parinirvRtaH nirvANa prAptaH / (ja) aLI vAcanAcArya zrImahAvajI gaNi ziSya muni mANikaRSi likhita saM. 1766 kI prati meM likhA hai"su zranAdikalyANakeSu dastovarA - istAduttarasyAM dizi varttamAnA yA hasva ucaro yAMsAM tA uttarAphAlgunyo yasya sa pa hastottaro bhagavAn ' hotya' pti abhUt / " 1 zAntinAtha maMdirastha abaLapaccha bhaMDAra, maccha patra 150 / 51 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vidhuti. 'sIkAiyo-6 petam piirpttklyaannkprmaannpaatth| // 24 // (jha) jodhapura kesariyAnAtha bhaMDAra meM surakSita kalpasUtra TIkA kI eka prAcIna prati' meM likhA hai- ' " bhInamAratIkSipateH paJcakalyANakAni hasta-uttaro apre yasmAt , evambhUte uttarAphAlgunIlakSaNe nakSatre jAtAni / mokSakalyANakasya svAtI jAtatvAviti / " (da) tapAgacchIya paM. zAntivijayagaNi likhita (le. saM. 1667 lAhora ) kalpasUtra-antarvAcya sastava meM likhA hai: " zramaNatapasvI bhagavaMta jJAnavaMta zrImahAvIradeva, tehanA pAMca kalyANaka uttarAphAlgunI nakSatre huthaa| ............... svAtinakSatre mokSa pahuMtA zrImahAvIradeva / " (4) lapakeza( kaMvalA gacchIya kaktAcArya santAnIya upAdhyAya rAmatilaka ziSya gaNapatilikhitai (le. saM. 1724) kalpa. sUtra bAlAvarodha meM likhA hai"e zrIkalpasUtra taNai prAraMbhai jagAdha zrImahAvIrataNAM cha kalyANika boliyai, tadyathA-'te gaM kA paMcAhatthusare hotthA'tiNaI samaI zramaNa bhagavaMta zrImahAvIrarahaI paJcakalyANika uttarAphAlgumi nakSatra candramA saNai saMyogi prApta huMtaha huAM | ..........................."e saMkSipta vAcanAI jagannAtha taNAM cha kalyANika jANivA / " (Da) AJcalika merutujariracita sUrimantrakalpa ke pUrvalikhita vardhamAna vidhAkalpa meM likhA hai: " upAdhyAyAdipadacatuSTayena navapadasthApanAdinapratipannaSaTasvapi mahAvIrakalyANakeSu yAvajIvaM vizeSatapaH kAryam / " 1 sAmanA 0 18 / 3 jodhapura kezariyAnAtha bhaMDAra DA. 2..prata ne 1 maIyANA upAzraya ke bhaMDAra, ptr"| * *% // 24 // %* So Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRASANGRAHA NOTEKASINIK (2) tapAgacchIya zrIzAnticandragaNi ambUdvIpaprajJapti kI TIkA karate hue bhagavAna RSamaprabhu kA rAjyAbhiSeka kalyANaka mAnA jA sakatA hai yA nahIM? prasaMga para likhate haiM:-"vIrasya garbhApahAra iva nAyaM klyaannkH|" arthAt vIra ke gIpahAra kI taraha yaha (RSabha kA rAjyAbhiSeka) kalyANaka nahIM hai| isase spaSTa hai ki gIpahAra kalyANako kI paridhi meM hai| (ta) bhAgamikagacchIya AcArya jayatilakasUri svapraNIta sulasAcaritra ke chaThe sarga meM likhate haiM: "devAnandodare zrImAna , zvetaSaSThayAM sadA shuciH| avatINo'si mAsasyA-pADhasya zucitA tataH // 1 // trizalA sarvasiddhecchA, prayodazyAmabhUd ytH| tavAvatArAcenaiSA, sarvasiddhA prayodazI // 2 // zukutrayodazyAM yathA-calameruM pracAlayan / citraM kRtavAstavyogA-caitramAso'pi kathyate // 3 // yasyAdyadazamyA durga-mokSamArgasya zIrSakam / cAritramAdRtaM yuktA, mAso'sya mArgazIrSatA // 4 // dazamyAM yasya zuklAyAM, kevalazrIraho! tvyaa| bAdattA tena mAso'sya, yuktA mAdhavatA prabho! // 5 // -- taba nirvANakalyANaM, yaddinaM pAvayiSyati / tanna vemi yato nAtha !, mAdRzo'dhyakSavedinaH // 6 // siddhArtharAjAyaja / devarAja!, kalyANakaiH Sabhiriti stutastvam / tathAvidhezAntaravairiSadakaM, yathA jayAmpAzu tava prasAdAt // 7 // ". # ityAdi eka nahIM saikar3oM pramANa diye jA sakate haiN| ataH yaha kahanA bhI yuktisaMgata nahIM hai ki jinaballabhagaNi ne hI kA yaha nUtana pratipAdana kiyA hai| zrImAn jinavavabhagaNi ne to kevala jo vastu caityavAsiyoM ke kAraNa vivara' meM praviSTa hotI .. SI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAvA jinavalDamasari-sAbAyatva nirAkaraNa petam // 25 // piNDa- I jA rahI hI usakA punaH uddhAra kara janatA ke sAmane rakhakara apanI asIma nirbhIkatA kA paricaya diyA hai.| vastutaH gaNijI vizuddhi kA yaha paTkalyANakoM kA pratipAdana utsUtra pratipAdana nahIM thA, kintu saiddhAntika vastu kA hI pratipAdana thaa| yadi yaha prarUpaNA..| TIkAiyo-|- usUtraprarUpaNA hotI to tatkAlIna samama gacchoM ke AcArya isakA uma virodha karate; pratizodha meM durdama kadama uThAte / para "I Azcarya hai ki tatkAlavatti kisI bhI AcArthane isa prarUpaNA kA virodha kiyA ho aisA pramANa prApta nahIM hotA hai| pratyuta pratipAdana ke pramANa anekoM upalabdha hote haiN| ataH yaha siddha hai ki yaha prarUpaNA tatkAlIna samama AcAryoM ko mAnya thii| sAtha hI yaha bhI mAnanA hogA ki khuda tapAgacchIca vidvAnoM ne bhI SaTkalyANaka likhe haiM ataH dharmasAgarajI kI svayaM kI prarUpaNA hI nivava-mArga kI prarUpaNa hai, AcArya jinavallabhasUri kI nhiiN| isa kalyANaka ke viSaya meM zAstrIya dRSTi se vizeSa adhyayana karanA ho to mere ziracchatra pUjya gurudeva- zrIjinamaNisAgaraparijI ma. dvArA likhita 'paTakalyANaka nirNaya' nAmaka pustaka dekheM / saGghabahiSkRta jo vyakti pANDuroga se masiva ho jAtA hai use sRSTi kI samasta vastueM pItavarNI hI pratIta hotI hai vaise hI dharmasAgarajI ko vidvattA kA pIliyA ho gayA, tatphalasvarUpa, ucakI dRSTi meM samana gacchavAle niva, vizuddha aura kaThora kriyApAnI baratara: cha jaisA geNa khara-vara, jinavakamasUri jaisA prAcArya utsUtrapratipAdaka, mAlUma hue| jinavallabhari ko utsUtraprarUpaka kahane ke Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAt eka jaTila samasyA unake sammukha aura AI ki aise prarUpaka to saMgha gaNa- bahiSkRta huA karate haiM to kyoM na inako saMvahiSkRta siddha kara dUM ? isako siddha karane ke liyekI sAhiba sAgara meM kAphI moThA ugAyA para niSphala hue, anta meM unako eka pramANa mila hI gayA / vaha yaha thA-- " maGghatrAkRtacaityakUTapatitaspAntastarAM tAmyataH stanmudrApAvyanavaH zacca candi kalpitAnI tapaso'pyetatkasthAyinaH sambhAvanapuravAvasva goSaH kutaH // 3 yaha AcArya vinakakubhasUripraNIta saGghaTTaka kI 33 vIM kArikA hai| isakA a samasta TIlAne nihai:jUna dona- AcAravADe caitravAsiyoM ko dene ke liye banavAye gaye la-kUda varSAbATa bo jo anyaHkaraNa se upa rahe haiM parantu ina caityavAsiyoM ko mudrA arthAtH! hamAre caina ko ra rAjyArU banma se yanpe hue hone ke kAraNa jarA mI hindu nahIM sakate hai ki karate hai parantu chUTa dIpAriyoM ke saMgha kI paramparA meM par3e hue hai| aise use ve vacanIya DaMkala dInabhArita line jo dAna kAsa-kahAM ? arthAt jaise dariba samUha jaba dhyAnakramahotA hai prakAra ina tApAriyoM ke ilAke yA bAA hai uba sakA prANIrUpa hariyoM ko keTIkA katicit vapUrNa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa upodavAsa jinavAra ri-sA &aa bAbata nirAkaraNa kAlIna vijayapremamUrimAmatAnubhavI gonoTonakara ase barate haiM vaha kitanA vicAraNIya tathA upahAsAspada hai, dekhiye:- vizuddhi / padya meM Aye hue " saMghavyAghrazasya " zabda para vizeSa UhApoha hai| unakA mantavya hai ki saMgha ko vyAghra kI upamA denA TIkAdvayo- pUrNa rUpa se anucita hai| kintu kisa saMgha ko vyAghra kI upamA dI hai-vicArane kA ve parizrama nahIM uThAte / AcArya jinapati- petam 6 sUri isa zabda kI vyAkhyA karate huye likhate haiM: Paa ." atha kathamiha saMghasya karatayA vyAghraNa [nirUpaNaM ? tattve hi tasya bhagavannamaskAro na ghaTAmiyayAt / ayate ca tIrthapravartanA- // 26 // 'nehasi 'namo titthasse'tyAcAgamavacanaprAmANyena bhagavattastannamaskAravidhAna, tatkathametadupapadyata iti cet , na, sahAnAmazravaNAd saMghe'pi prakRte bhavataH saMghabhrAnteH / anyo hi saMgho bhagavannamaskAraviSayo'nyazcAdhuniko bhavadabhimataH / tathAhi-guNaguNinoH kathaMcicAdAtmyena jJAnAdiguNasamudAyarUpaH zuddhapathaprathanabaddhAdaro'nullaMdhitabhagavacchAsanaH sAdhvAdiH siddhAMte saha ityabhidhIyate / yadAha sabovi nAgadasaNa-caraNaguNavibhUsiyANa samaNANaM / samudAyo hoi saMgho, guNasaMghAo ti kAUNaM // 1 // evaMvidhazca saMgho bhgvnnmskaarvissyH| sa hi bhagavAnnamasyadakhaNDAkhaNDalamaulimAlAlalitakramakamalo'pi tIrthasya sAkSAtradhApi prAktanajanmanirpartitabhAvasaMghavAtsalyAdAIntyaM mayAvAsamiti kRtajJatA pradidarzayiSayA sabahumAnadarzanAca loko'pyenaM bahumanyeta iti jijJApayiSayA ca taM namaskurute / guNasamudAo saMgho, pavayaNa-titthe ti iMti egaTThA / titthayaro vihu eyaM, namae gurubhAvao ceva // 1 // . taSiyA (1) arahayA, payapUyA ya viNayakammaM ca / kayakicovi jaha kaha, kahei namae tahA tithaM // 2 // ANKA *SATTA %- . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itarathA kRtakRtyatvena bhagavatto yathAkathaMcittatraiva bhave muktisaMbhavAskimaneneti / sAmpratikastu bhavabhipreta unmArgaprasApakatvena,sammApraNAzakatvena, jinAdhAsarbasvaluNTAkatvena, yatidharmamANikyakuTAkatvena ca guNasamudAyarUpatvasya saMghalakSaNasyAbhAvAna sNghH| yaduktam kei ummaggadviyaM, utsuttaparUvayaM pahuM loya / dalu bhaNati saMgha, saMghasarUyaM ayANatA // 1 // . muhasIlAo sacchaMdacAriNo veriNo sipahassa / ANAbhaTThAo bahu-jaNAo mA bhaNaha saMghoti // 2 // para pahukaza pAsavAso'pi saMgha ityabhidhayA loke'bhidhIyata iti mugdha ! nAmnA vipralabdho'si / yaduktaM eko sAhU ekA vi sAhuNi sAcao ya saDDo ya / ANAjutto saMgho, seso puNa advisaMdhAo / / 1 // ataH saMghalakSaNAbhAvAnnAyaM bahumAnamahati, tad bahumAnAdikAriNo bhagavatpratyanIkAdibhAvenAbhidhAnAt / yaduktaM- . ANAe avaTuMtaM, jo uvavRddhiA mohadoseNaM / titthayarassa suyassa ya, saMghassa ya pacaNIo so // 1 // tathA jo sAhije baTTaha, ANAbhaMge payamANArma / maNavAyAkArahiM, samANadosaM tayaM viti // 1 // ataeva sukhasIlatAnurAgAderasaMghamapi saMgha ityabhidadhatAM prAyazcittaM pratipAdita siddhAnte / yadAha-- assaMgha saMgha je, maNati rAgeNa ahava doseNa / chao vA mUlaM vA, pacchittaM jAyae tesi // 1 // tasmAd yuktaM karatayA prakRtasaMghasya vyAghratayA [ni]rUpaNam / " guNasamudAya, saMgha, prakcana tathA tIrtha zabda ekArthaka haiM tathA zAna, darzana, cAritra guNoM se paripUrNa sAdhu ke samudAya ko Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ petam / piNDa- TH yahA~ saMgha kahA hai aura vaha saMgha bahumAnanIya hai| kintu unmArgasthita, sanmArga kA vinAzaka, jinAmA kA nAza karake svacchanda-18 upodghAtA vizaddhi rUpa se prarUpita caityavAsI samudAya, jo sukha-lolupI hai usako yahA~ saMgharUpa se svIkAra nahIM kiyA hai / arthAt unmArgaprarUpaka jinavallamaTIkAdvayo- dhaityavAsI samudAya-saMgha ko hI vyAghra kI upamA dI hai kintu tIrtha sammata saMgha ko nahIM; jo yathArtha hI hai| aura isI prakAra ke saMgha ko jaba AcArya haribhadrasUri jaise samartha vidvAna bhI caityavAsa kA khaMDana karate huye "(AjJAviyuktaH) zeSasaMghaH vAyatva asthisaMghAta evaM kaha kara haDDiyoM kA samudAya mAtra hI hai-pratipAdana karate haiM to, isa vartamAnIya (caityavAsI) saMgha ko // 27 // jo vyAna kI upamA dI hai vaha ayukta pratIta nahIM hotI hai| / dUsarI vicAraNIya vastu yaha hai ki isa TIkA meM Aye huye " aidaMyugInasahapravRttiparihAreNa ca sayAlayapratipAdanamamI mUSaNaM, na tu dUSaNaM / " vAkya kA prazraya lekara jo pratipAdana karate haiM ki 'jinavallabha saMgha bahiSkRta the'-kintu unheM TIkAkAra ke pUrNa zabdoM kA dhyAna rakhanA cAhiye ki TIkAkAra jo saMghabAdhatva ko bhUSaNa kahatA hai usakA Azaya kyA haiM? dekhiye TIkAkAra ke pUrNavAkyA "aidayugInasaMdhapravRttiparihAreNa ca saMgha-bAhyatvapratipAdanamamISAM bhUSaNaM, na tu dUSaNam / tatpravRtterasUtravena :kAriNAM || dAruNadurgativipAkazrusyA tatparihAreNa prakRtasaMghabAhyatvasyaiva teSAM cetasi cittatvAttadaMtarbhAce tu teSAmapi tatprativartiSNutayA'naMta bhavAvIpayaTanaprasaGgAt / ata AdhunikasaMghabAhyatvenaiva teSAM gumitvaM, tathA gha vedhUcchedabuddhimahApApayasAmeka bhavati tasmAHAmuktyavinA pramova eka viSAtajyo, na vanIyasyapi dveSadhIriti vyvsthitm|" . . ARTHAKARI tokAmuka // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HERA ANS * upari ullikhita TIkAkAra ke zabdoM se yaha spaSTa hai ki jisa yavAsI saMgha ko hamane vyAghra kI upamA dI hai uma saMgha meM yadi jinAzAnusAra cAlita, suvihita sAdhu-samudAya nahIM rahatA hai athavA ye caityavAsI kahate haiM ki ' se suvihita sAdhu saMgha thAya haiM ' to vaha suvihita-gaNa ke liye dUSaNa nahIM hai kintu bhUSaNarUpa hI hai| kyoMki yadi suvihita gaNa usa saMgha ko svIkAra karatA hai aura usakI AmnAyAnusAra calatA hai to vaha saMsAra kA vRddhikAraka hai| vastutaH AcArya jinapaThisUri kA yaha kathana upayukta hI hai, anyathA AcArya haribhadrastri aura AcArya jinezvarasUri jaise praur3ha suvihita, caityavAsiyoM kI bAparaNAoM kA kyoM virodha karato ? virodha ke kAraNa yaha vastu bhI upayukta hai ki caityavAsI samudAya ina suvihitoM ko saMghabAhya karatA hai to badda suvihitoM ke liye dUSaNarUpa nahIM hai, kyoMki unakA mata-vyAmoha ekAnsa dRSTi se kahane ko unheM bAdhita karatA hai| isa se yaha siddha hai ki caityavAsI saMgha se jinavAThamasUri Adi suvihita bahiSkRta avazya the kintu ye suvihita saMgha ke andara aura usake pramukha / dharmasAgarajIne na jAne apanI kisa asAdhAraNa vidvattA ke bala para isa paJca meM se saGka-bahiSkRta kA artha nikAlA ? maiM to samajhatA ki svayaM sAgarajI apane ko caityavAsiyoM ke pramukha samajhate ho yA unake anuyAyI hoM to unhe kusaMgha aura vyAghra kI upAdhi sama na huI ho? isIliye svayaM vyAghra banakara apanI raDhamudrA ( lekhanI ) dvArA suvihitapathaprakAzaka ko saMghabAma karane kA apanA adhikAra batAyA ho / meM to sAgarajI ke vicAroM ke anuyAyI samasta vinapremiyoM kA AhvAna karatA hU~ ki unake pAsa koI bhI yA kisI bhI prakAra kA pramANa ho to upasthita kareM, akzya hI sadbhAvanA ke sAtha maiM vicAra kruuNgaa| 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAiyo petam // 28 // anyathA pramANoM ke abhAva meM ina kapolakalpita kalpanAoM kA sAhitya yA aitihAsika dRSTi se mahattva hI kyA ? utsUtra - prarUpaka 1 44 A. jinavallabhasUrine sUkSmArthavicArasAra prakaraNa kI 14 vI gAthA ke uttarArdha meM saMhanana ke adhikAra meM likhA hai suce sattiviseso, saMghayaNamihadvinica ci / / 14 / / " isa padya meM ulikhita "sutte sattiviseso" para prajJApanA sUtra kI TIkA karate hue [ pR. 470 ] AcArya malayagiri likhate haiM:" tena yaH prAha sUtre zaktivizeSa eva saMhananamiti tathA ca tadrantha:-" sute saciviseso saMghayaNaM" iti sa bhrAntaH / mUlaTIkAkAreNApi sUtrAnuyAyinA saMhananasyAsthiracanAvizeSAtmakasya pratipAditatvAt, yasvekendriyANAM sevA saMhananamantroktaM tat TIkAkAreNa samAhitaM, audArikazarIratvAdupacArataH idamuktaM draSTavyaM, na tu tattvadRzyeti / yadi punaH zaktivizeSaH syAt tato devAnAM nairayikANAM saMhananamucyeta / atha ca te sUtre sAkSAdasaMhanina uktA, ityalaM utsUtraprarUpakavispanditeSu / " zrImalayagiri ke ' utsUtraprarUpakavispanditeSu ' zabda para zrIsAgarAnandasUri ne 3|| peja kI TippanI likhakara aura zrIpremavijayajI ( vartamAna - vijaya premasUri ) ne sArddhazataka kI prastAvanA meM isI viSaya para 2 || peja likhakara jo kalama chor3I hai, aura jina zabdoM kA prayoga kiyA hai, vaha sacamuca meM lApya hai ! | yahA~ zrIjanavallabharine jo svaracita prakaraNa meM zaktivizeSa ko saMhanana kahA hai vaha zAstra sammata hai yA nahIM ? pUrva meM 'apariNata bhagavatsiddhAntasAro vAvadUkaH siddhAntavAhulyamAtmanaH khyApayacaivaM pralApa / ' kumArgagamRgasiMhanAdIgaM vacanaM / ' KAPURN upomAta utsUtraprarUpaka vicAra | // 28 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra karane ke pazcAt malayagirijI ke zabdoM para hama vicAra kreNge| zrIjinavallabhasUri aura zrImalayagirijI ke pUrvavartI AcArya, sAptavyAkhyAkAra zrIharibhadrasUrine AvazyakasUna kI bRddhRtti RI [ Agamodaya samiti dvArA prakAzita pU. 337. 1 ] meM likhA hai:--- " iha ca itthaMbhUtAsthisaJcayopamitaH zaktivizeSaH sahananaM ucyate, na tu asthisaJcaya eva, devAnAmasthirahitAnAmapi prathamasaMhananayuktatvAt / " arthAt-isa prakAra asthisaJcaya se yukta zaktivizeSa ko saMhanana kahate haiM, kevala asthisambaya ko hI nhiiN| kyoMki devatAoM ko asthirahita hone para bhI prathama saMhanana ( vajarSabhanArAca ) yukta hone kA kathana hone se / isI prakAra sarvagacchamAnya navAja TIkAkAra zrIabhayadevasUri svapraNIta sthAnAnasUna kI TIkA ( Agamodaya samiti dvArA prakAzita pR. 357-1) meM likhate haiM: " saMhananaM-asthisaJcayaH, vakSyamANopamAnopameyaH zaktivizeSa ityanye / " jaba AcArya haribhadrasUri kevala asthisaJcaya ko hI saMhanana svIkAra nahIM karate aura A. zrIabhayadevamUri 'zaktivizeSa ityanye ' kaha kara isa vastu ko svIkAra karate haiM, aisI avasthA meM 'bhrAnta hai' kahanA samIcIna pratIta nahIM hotaa| tathA jIvAbhigama sUtra meM jaya "suraneracyA chaNiM saMghayaNANaM asaMghayaNA" arthAt-deva aura nArakI chahoM saMhananoM se rahita + vaRSamanAzaca, RSabhanArAca, nArAca, ardhanArAca, kIlikA, aura sevArsa / %%%%%AROSGDah 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . piNDavizuddhi 0 TIkAdvayo petam // 29 // aMsainana hai| devoM aura nArakiyoM ke char3oM saMhananoM se rahita hone para saMhanana raha hI nahIM sakatA; jaba ki Avazyaka, sthAnAna Adi Agama granthoM meM deva aura nArakI kA vajraRSabhanArAca saMhanana svIkAra kiyA gayA hai; ataH yaha vipratipatti kaisI ? vastutaH asthirahita hone para bhI zaktivizeSa saMhanana svIkAra karane se hI prathama saMhanana mAnA jA sakatA hai| aura dekhiye, isI sArddhazataka prakaraNa ke TIkAkAra candrakulIya A. zrIdhanezvarasUri bhI, jinakA sattAkAla AcArya malayagiri se pUrva hai; isa padya kI TIkA karate hue isI mata ko puSTa karate haiM: "" sUtre-Agame zaktivizeSaH saMhananamucyate / ko'bhiprAyaH 1 varSabhanArAcAdizabdasya saMhananAbhidhAyakasya zaktivizeSAbhidhAyakattayAM vyAkhyAtatvAt zaktivizeSaH saMhananamAgame procyate / IdRzaM va saMhananaM devanArakayorapIpyata eva / tena devA varSabhanArAcasaMhanino, nArakAH sevAsaMhanina- ityAgamAbhiprAyato boddhavyam // " [ jaina dharma prasAraka sabhA dvArA prakAzita pra. 14. aura isI zaktivizeSa saMhanana paraMparA ko mAnya rakhate hue karmamaMthakAra prasiddha AcArya devendrasUrine bhI apane zataka nAmaka - grantha meM yahI vastu svIkAra kI hai| aisI avasthA meM Upari ullikhita zAstrIya pramANoM se yaha to spaSTa hai ki zaktivizeSa saMhanana sarvamAnya hai, kevala jinavallabhasUri kI prarUpaNA nahIM / AcArya malayagiri ne apane vaktavya meM 'mUlaTIkAkAreNApi' zabda kisa TIkAkAra ko lakSya rakhakara rakhA hai, vicAraNIya hai| svIpa evamevo N menthAnusAreNAnumIyate / premavinayajI kisA upodghAta / | zaktivizeSa saMhanana zAsro katA 1 // 29 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi hama mUla TIkAkAra zabda se prajJApanA, jIvAbhigama Adi sUtroM ke TIkAkAra AcArya haribhadrasUri kA grahaNa karate hai to yaha prazra latpanna hotA hai| kyA A. malayagiri ne hAribhadrIya Avazyaka TIkA kA avalokana nahIM kiyA thA ? yadi karate to ve svayaM. ekapakSIya siddhAnta kA pratipAdana apane vaktavyoM meM kaise kara sakate the ? aura yadi hama mUla-TIkAkAra zabda se sArddhazataka TIkAkAra A. dhanezvarasUri kA grahaNa karate haiM to isa TIkA meM kahIM para bhI ' eva.' kA prayoga na hone para mI AcArya ne kisa AdhAra se ' evaM ' kA prayoga kiyA ? cintya hai| sAtha hI malayagiri ke ye zabda ' upacArata idamuktaM na tu tatvadRSTayA' galataphahamI ke dyotaka mAtra hI hai, kyoMki- AcArya 13 jinavallabhasUri svayaM upacAra se hI zakti vizeSa ko saMhanana svIkAra karate haiM, nizcaya se nhiiN| yadi ve aupacArika prayoga na karate to unheM 'sattiviseso saMghayaNa' na kahakara 'sutte sattivisesaJciya saMghayaNaM' kahanA adhika iSTa rahatA, kintu aisA kathana nahIM | hai| ataH ' evaM ' aura anaupacArika kalpanA vyartha hI hai aura sAtha hI vyartha hai utsUtraprarUpaka kI upAdhipradAna karanA bhI / / dUsarI bAta, isa siddhAnta ko mAnanevAloM ke liye jo * utsUtraprarUpakabispanditeSu' vizeSaNa diyA gayA hai, vaha to kadApi yukta nahIM kahA jA sktaa| kyoMki yadi yaha vizeSaNa yukta mAneM to sUtrakAra gaNadhara mahArAja evaM,.AcArya haribhadrasUri aura AcArya abhayadevasUri jaise AtapuruSa bhI utsatragrarUpakoM kI koTi meM aayeNge| aura sAtha hI yaha bhI vicAraNIya hai ki eka tarapha to AcArya malayagiri svapraNIva-jinavallabhIya 'AgamikavastuvicArasAra RECENTER Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi0 *. TIkAdvayo petam // 30 // ( SaDazIti) prakaraNa ' kI TIkA karate hue avataraNikA meM na cAyeM AcAryo na ziSTa iti' kahakara jinavallabhasUri kI ginatI fzaSTa AcAryoM kI koTi meM karate haiM aura dUsarI tarapha unheM 'utsUtraprarUpaka' kahate haiN| aisA prAmANika AcArya ke vacanoM meM yaha virodha kyoM ? isa prazna para vicAra karane se yaha spa hai ki zrImalayagiri jaise prAmANika TIkAkAra, ullekha na hone para bhI 'e' kA ullekha kadApi nahIM kara sakate aura pUrvavartI AcAyoM ko yaha mAnyatA mAnya hone se utsUtrarUpaka zabda kA ullekha bhI nahIM kara sakate / ataH antatogatvA kina kAraNoM ke vazIbhUta hokara zrImalayagiri ko ina zabdoM kA prayoga karanA paDA, nizcitatA hama nahIM kaha sakate / vastutaH ye zabda vicintya hai / kintu sAgarajI aura premavijayajIne TippaNI likhate hue yaha bhI khyAla nahIM rakhA ki svayaM ke tapagaccha mAnya AcArya zrIdevendrasUri bhI jaba isa vastu kA apane karmagranthoM meM anukaraNa karate haiM to kyA devendrasUri bhI Agamika jJAna se anabhijJa the jo unhone jinavallabha gaNi kA anusaraNa kiyA ? nahIM, to yaha svataH siddha hai ki upacArataH zaktivizeSa saMhanana Agamasammata hai, Agama-viruddha nahIM / aisI avasthA meM hama dRDhatApUrvaka kaha sakate haiM ki utsUtraprarUpaka Adi zabdoM ko sAgarajI aura premavijayajI ziramukuTa mAnakara AcArya malayagiri ke nAma para gaNi jinavallabha para jo kIcar3a uchAlane kA prayatna kiyA hai vaha vastutaH asaphala hI hai aura svayaM kI dveSavRtti kA dyotaka mAtra hai / iha di ziSTAH kacidiTTe vastuni pravartamAnAH santa iSTadevatAstavAbhidhAna purassarameva pravarttante na bAvamAcArtho na ziSTa hRti' SaDazIti TIkA, AtmAnaMda sabhA bhAvanagara se prakAzita pR. 1. 62 upodghAtaH / saMhanana nimitta sAgara-prema jalamaMthana // 30 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhikAra 17 vIM zatI ke uttarArddha meM, upAdhyAya zubhavijayajIgaNi apane * senaprana' meM praznottara karate haiM: "piNDavizuddhividhAtA jinavallabhagaNiH kharataro'nyo vA ? iti pramaH / atrottaram- jinavallabhagaNe: kharataragacchasambandhitvaM na sambhAvyate, yatastaskRte pauSadhavidhiprakaraNe zrAddhAnAM pauSadhamadhye jemanAkSaradarzanAt kalyANakastotre ca zrIvIrasya paJjakalyANaka8| pratipAdanAcca tasya sAmAcArI bhinnA kharatarANAM ca bhinneti / " isakI TippaNI karate hue paM. lAlacandra bhagavAn gAMdhI apabhraMza kAvyatrayI kI prastAvanA meM likhate haiM: "kintveva sudIrghadRSTyA cintane na samIcInaM pratibhAti" dekhiye, prazna kyA hotA hai ? aura usakA uttara kyA milatA hai ? prazna hai, piNDavizuddhikAra jinavallabhagaNi kharataragacchIya hai yA anya ? sattara hai ki, pauSadhavidhiprakaraNa meM pauSadha meM bhojana kA ullekha hone se aura kalyANakastotra meM vIraprabhu ke paJcakalyANaka kahane se ve bhinna haiM, tathA inakI samAcArI bhI bhinna hai| mAnoM, 'kahIM kI ITa kahIM kA ror3A, bhAnumatI ne kunabA jor3A' nIti caritArtha kara rahe hoM ! isa prazna meM pauSadhavidhi prakaraNa yA kalyANakastotra ke pramANoM kI kyA AvazyakatA hai ? yaha to kucha na kucha uttara denA hI uttara kA lakSya pratIta ho rahA hai| sumatigaNi jahA~ gaNaghara sArddhazataka kI vRtti meM "samagragacchAhata-sUkSmArthasiddhAntavicArasAra -ghaddhazIti-sArddhazatakAsyakarmaprantha-piNDavizuddhi-......." kahate haiM, vahIM ghanezvarAcArya sUkSmArthavicArasAroddhAravRtti meM ' abhayadevasUri ziSyeNa mavimatA 63 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoSAva graMthakavi petam / vicaar| // 31 // piNDa- jinavallabhena' likha kara pramANita karate haiM ki sumatigaNi kA likhanA pUrNa satya hai, gacchamamatva se mRSA atyukti nahIM, to phira vizuddhi bhrama yA prama kA avakAza dI khaa| yaha prazna to isa bAta kA pratipAdana karatA hai ki 'hama kharataroM ke supajIvya na hoM, kyoM TIkAdvayoki piNDavizuddhi kA amaNaparamparA kI dRSTi se paDhanA atyAvazyaka hai| ataH praNetA pRthak haiM batA kara, sanurunmIlita kara kucha | kSaNika zAnti bhale hI uttaradAtA ke anuyAyI prApta kara leN| piNDavizuddhidIpikAkAra AcArya udayasiMhasUri, (ra. saM. 1295) jaise bhinna gacchIya prauda vidvAn bhI piNDavizuddhi ke praNetA kA " suvihitavidhisUtradhAra" vizeSaNa batalAte haiM jo nizcita rUpa se kharataragacchIya jinavallabhasUri se hI saMbaMdhita hai| kyoM ki suvihitapathaprakAzaka yA vidhimArgaprarUpaka vizeSaNa dharmasAgarajI mI pravacanaparIkSA meM kharataragacchIya jinavallabhasUri ke liye hI svIkAra karate haiN| ataH prakaraNakAra ve hI haiM yaha bhalIbhAMti siddha hotA hai| dekhiye dIpikAkAra ke vacana:"survihitavidhisUtradhAra, sa jayati binavallabho gaNiyana / piNDa vizuddhiprakaraNa-makAri cAritranRpamavanam // 2 // " jagaDa kavi ( 1278-1331) svapraNIta samyaktvamAI caupaI meM likhate haiM:"dhannusujiNavallahavakkhANi, nANasyaNa kerI chai khANi / yaitAlIsa suddhapiMDa vihareDa, trividhu maMdiru aga pragaTu kare / / kharataragacchIya yugapravarAgama zrIjinapatisUri ke ziSya zrInemicandra bhaMDArI praNIta paSTizataka prakaraNa ke Upara tapAgacchIya suprasiddha AcArya zrIsomasundarasUrine bAlAvabodha kI saM. 1196 meM racanA kI hai / isa anyake vAlAvarbodha kI prAraMbhika ava yaha SaSTicatakaprakaraNa 'traNa bAlAvabodha sahita ' mahArAja sayAjIrAva vizvavidyAlaya vaDodarA tarapha se prakAzita huA hai| SERIES ASSISTAN Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 taraNikA meM hI ve himdate hai: "nemicandra maMDArI pahilalaM tisyau dharma na jANatau / pachai zrIjinavallabhamarinA guNa sAMbhali anai tehnaa| kIdhA piNDavizuddhi pramukha andhanaI paricai sAcata dharma jANita / " aura isI prakAra isI grandhake 129 veM padya kA bAlAvabodha karate huye ve likhate haiM: "viThThA0 ketakAi guru sAkSAt dIThAi hu~tA tattvanA jANanai mani ramai nahIM, hIyai harSa na karai / keci. anai ketalAi puNa guru aNadIThAi hu~tA hIi ramaI vasaI, vehanA guNa sAMbhali naha hoi harSa upajai / jima zrIjinavallabhasUri / te jinavallabhasUri nemicandra bhaMDArIyI pahilA huA bhaNI adRSTai hUMtA paMNa nemicandra maMdhArInai mani tehanA kIdhA piNDavizuddhi Adika prakaraNa dekhatA varayA / isiu bhAva / " jesalamera ke saM. 1497 meM pratiSThita saMbhavanAtha jinAlaya ke prazasti zilAlekha meM likhA hai: "tataH krameNa zrIjinacandrasUri-navAGgIvRttikAra-zrIstambhanapArzvanAthaprakaTIkAra-zrIabhayadevasUriziSya-zrIpiNDaM. vizuvAdiprakaraNakArazrIninavalamasUri......" aura yadi vicAra kareM ki piNDavizuddhikAra pRthak hai ? to phira ve kauna the ? kisa gaccha ke the? ityAdi aneka prazna upasthita hote haiM jimakA samAdhAna karane ke liye kisI bhI prakAra kA koI bhI pramANa nahIM hai| tatkAlIna tIna cAra zatAbdiyoM meM kharatara gaNi jinavallama ke atirika koI AcArya kI upalabdhi hI jaina-sAhitya meM nahIM hotI hai jo piNvavizuddhikAra ho sake aura kharatara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAdi TIkAdvayoH paitam upossaat| aMthotra | viSaya pratipAdana / gacchIya guruparamparAoM ke atirikta inake saMbaMdha meM koI ullekha bhI nahIM miltaa| ata: yaha siddha hai ki piNDavizuddhikAra jina- vallabhagaNi koI pRthak AcArya nahIM hai kintu abhayadevAcArya ke ziSya kharataragAchIya hI hai, tathA inake siddhAnta mI sarvamAnya hai| piNDa vizuddhiprakaraNa / AtmasAdhanA kI dRSTi se piNDa-bhojana kI zuddhi honA atyAvazyaka hai, anyathA ' jaisA khAve anna vaisA hove mana' kI ukti ke anusAra mAnasika zuddhi nahIM ho sakatI / isIliye zramaNa saMskRti evaM zramaNa paramparA meM saMyamI muniyoM kA yaha pramukha aMga mAnA gayA hai / pUrva meM bhutaghara zrIza-yabhavarine dazavakAlika sUtra meM aura AcArya bhadrabAhusvAmIne piNDaniyukti meM isa viSayakA bahuta hI vistRta aura sundara paddhati se pratipAdana kiyA hai / parantu vaha vistRta hone ke kAraNa kaNThastha karane meM alpa buddhivAloM kI asamarthatA dekha kara AcArya jinavallabhasUrine piNDavizuddhi nAma se isa prakaraNa kI svatantra racanA kii| isa prakaraNa meM kula 103 paJca hai| 1-102 taka AyaryA chanda meM hai aura antima padya zArdUlavikrIDitavRtta meN| isa meM pranthakArane prathama aura dvitIya padya meM namaskAra aura prayojana kathana kara, 3-4 padya meM gRhasthAzrita utpAdana ke 16 doSoM kA nAmollekha mAtra kiyA hai aura 5 se 57 taka inakA vistRta vivecana kiyA hai| padya 58-59 meM sAdhu Azrita udgama ke 16 doSoM kA nAmollekha hai aura 60 se 76 taka inakA vistRta vivecana hai| isa prakAra kula gaveSaNA aura eSaNA ke milA kara 32 doSoM kA varNana yahA~ pUrNa hotA hai| tadanantara grahaNaSaNA ke 10 doSoM kA 77 veM padha meM ullekha kara 78-93 taka inakA vistRta pratipAdana kiyA hai| pazcAt 94 va pana meM bhakSaNa-prAsaiSaNA ke 5 doSoM kA ullekha aura 101 vaka unakA vivecana hai|| X * * Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S AIRACTICALCIGAR 102 veM padya meM zuddhi kA nirjarA phala aura antima padya meM granthakAra kA nAmollekha hai| isa prakAra bhojanazuddhi ke 17 doSoM kaa| kA aneka bhAMgoM sahita vivecana 103 zloka ke choTe se prakaraNa ke yaha bhI Ajai laghusatrika chanda meM prathita karanA gaNijI | kA uktilAghava aura chandayojanA kA cAturya prakaTa karatA hai| ukta prakaraNa meM prarUpita 47 doSa nimnalikhita haiM: gRhasthAnita utpAdana ke 16 doSa-1 AdhArmika, 2 audezika, 3 pUtikarma, 4 mizrajAta, 5 sthApanA, 6 prAbhRtika, 7 prAduSkaraNa, 8 krIta, 9prAmitya, 10 parivartita, 11 abhihata, 12 ubhinna, 13 mAlopahata, 14 acchedya, 15 anisRSTa aura 16 adhyavapUraka. sAdhu Azrita udgama (saMpAdana) ke 16 doSa-1 dhAtrI, 2 dUtI, 3 nimitta, 4 AjIva, 5 vanIpakatvakaraNa, 6 cikitsA, krodha, 8mAna, 9 mAyA, 10 lobha, 11 pUrva pazcAtsaMstava, 12 vidyAprayoga, 13 mantraprayoga, 14 cUrNaprayoga, 15 yoga aura 16 mUla krm| ___grahaNaiSaNA ke dasa doSa-1 zakita, 2 mrakSita, 3 nikSita, 1 pihita, 5 saMhRta, 6 dAyaka, 7 unmizra, 8 apariNata, 9 lipta aura 10 chardina / pAsaSaNA ke pAMca doSa-1 saMyojanA, 2 pramANa, 3 aMgAra, 4 dhUma, 5 akaarnn| TIkAyeMisa prakaraNa kI prasiddhi asaNasamAja meM kAphI huI; isa kA paThana-pAThana atyadhika vega se calA, Aja bhI saikar3oM hastalikhita pratiyoM kI upalabdhi isake pracAra kA pramANa de rahI hai| isa para kaI jaina vidvAn AcAryoMne TIkAyeM raca kara isakI prAmANikatA siddha kI hai| vartamAna meM isa para ninnalikhita TIkAyeM prApta haiM: SARKARitter Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FRIER piNDavizuddhi0 TIkAiyo petam / 1 zrIcandrAcAryakRta vRtti, 2 yazodevasUri racita laghuvRtti, 3 udayasiMhasUri viracita dIpikA, 4 ajitadevasari guMphita upodghaat| dIpikA, 5 saMvegadevagaNi likhita bAlAvadhodha, 6 ? mAta kartRka avacUri / vRcivRttiprastuta saMskaraNa yazodevasUri kRta laghuvRtti evaM udayasiMhasUri praNIta dIpikA sahita prakAza meM A rahA hai| laghuvRttikAra-yazodevamUri / kArAdi vicAra / candakalIya zrIvIragaNi ke praziSya zrIcandrasUri ke Apa ziSya the| saM. 1176 meM apane suyogya ziSya zrIpArzvadevagaNi kI 17 sahAyatA se Apane isakI racanA pUrNa kI / isa kA saMzodhana AcArya municandrasUrine kiyaa| jaisA ki prazasti meM kahA gayA hai:-- AsIcandrakulodgatiH zamanidhiH saumyAkRtiH sanmatiH, saMlInaH prativAsaraM nilayago varSAsu sudhyAnadhIH / hemante zizire ca zAvarahima soDhuM kRto sthiti-svicaNDakare nidAghasamaye cA''tApanAkArakaH // 1 // AdeyatAtapastyAga-vyAkhyAtRtvAdisadguNaiH / lokottarairvicAlava, zrImavIragaNiprabhuH // 2 // yugmama] zrIcandrasUrinAmA, ziSyo'bhRtvasya bhaartiimdhurH| Ananditamanyajana:, zaMsitasaMzuddhasiddhAntaH // 3 // tasyAntevAsinA dugdhA, shriiyshodevsuurinnaa| suziSyapArzvadevasya, sAhAyyAt prastutA vRttiA // 4 // 45 piNDa vizuddhiprakaraNa-vRtiM kRtvA yadavAptaM mayA kuzalam / tenA''bhavamapi bhUyAd, bhagavadacane mmaa'myaasH||6|| 1 vijayadAnasUri jaina pranyamAlA, surata se prakAzita / // 33 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%AESAKAL patA hai ki viSaya meM hI haiM, para apane meM pUrNa hai| zratahamaniyara zrImAdhunika ribhiH ssH| saMzodhiteyamakhilA, prayatnataH zeSaviSudhaizca // 7 // TIkA ko dekhate hue yaha mAlUma hotA hai ki vyAkhyAkAra 'mUle indra biDojA TIkA' ke cakra meM nahIM phaMse haiM aura na isakA vyartha meM kalevara hI baDhAyA hai, kintu granthakAra ke Azaya ko vizadatA aura sarasatA ke sAtha bahuta hI sudhara paddhati se spaSTa karane kA prayatna kiyA hai / bhASA bhI Apa kI dUrudda na hokara sarala hote hue bhI pravAhapUrNa evaM parimArjita hai| sAtha hI isakI eka yaha bhI vizeSatA hai ki viSaya ko rocaka banAne ke liye prasaMga-prasaMga para aneka udAharaNa bhI diye gaye haiN| udAharaNa bRhadutti kI taraha vistata na ho kara saMkSepa meM hI haiM, para jo hai ve bhI prAkRta AryAoM meN| isase spaSTa hai ki Apa kA prAkRta bhASA para bhI acchA adhikAra thaa| yaha vRtti laghu hote hue bhI apane meM pUrNa hai| Apake praNIta aura bhI grantha prApta hote haiM, jinakI sUci nimna prakAra hai: Apane saM. 1172 meM hAribhadrIya paMcAzaka prakaraNa para cUrNi, saM. 1171 meM ipithikI, caityatrandana aura vandanaka para pUrNiya, 1178 meM pATaNa meM siddharAja jayasiMha ke rAjya meM sonI nemicandrakI pauSadhazAlA meM nivAsa karate hue pAkSika | sUtra para sukhAvabodhA nAma kI TIkA aura saM. 1982 meM racita pratyAkhyAna svarUpa kI racanA kI haiN|| dIpikAkAra-udayasiMhamUri candrakulIya AgamajJa zrIzrIpramasUri (dharmavidhiprakaraNakAra ) ke praziSya zrImANikyaprabhasUri (kacchUlI ke pArzvacaitya ke pratiSThAkAra) ke ziSya zrIudayasiMhamUrine AcArya yazodevasUri kI vRtti ko Adarza mAnakara tadanusAra hI saM. 1295 meM 703 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinvizuddhi 0 kAdvayo paitam 124 // loka pramANavAlI isa dIpikA kI racanA kii| jaisA ki prazasti se spaSTa haiH iti vividhavilasada, suvizuddhAhAramahitasAdhujanam / zrIjinavallabharacitaM, prakaraNametana kasya mude ? // 1 // mAdRza iha prakaraNe, mahArthapaGkau viveza bAlo'pi / yadvRcyaGgulilagna-staM zrayata guruM yazodevam // 2 // AsIdiha candrakule, zrIzrIprabhasUrirAmamadhurINaH / tatpadakamalamarAlaH, zrImANikyaprabhAcAryaH // 3 // tacchiSyANurjaDaghI - rAtmavide surirudayasiMhArUyaH / piNDavizuddhervRtti-muddadhe dIpikAmenAm // 4 // anayA piNDavizuddhe - dIpikayA sAghavaH karasthitayA / zasyAvalokakuzalA, doSotthatamAMsyapaharantu // 5 // vikramato varSANa, paJcanavatyadhikaravimitazateSu / vidditeyaM laukairiha sUtrayutA tryadhikasaptacatI // 6 // X X X anya gRhadvRttiyoM, laghuvRttiyoM kA Azraya lekara isa dIpikA kI racanA huI hai| yaha saMkSipta hote hue bhI vastutaH prastuta prakaraNa ke liye dIpikA sA hI hai| saMkSipta rUci tajchoM ke liye yaha dIpikA atyanta hI mahattva kI hai / isa kI bhASA bhI sarala hai, saMkSita hone para bhI viSayoM kA pratipAdana isameM bahuta hI sundara DhaMga se kiyA gayA hai| isa meM dIpikAkArane kathAnako kA Azraya lekara kalevara baDhAne kA prayatna nahIM kiyA hai| udAharaNoM ke liye vRttiyoM kA ullekha kara diyA hai / udaya siMhari ke sambandha meM dezAine apane 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa ' meM likhA hai : " te udayasiMhe mahAvali (candrAvatI ) nA rAuLa dhaMdhalo devanI samakSa mantravAdine mantrI irAjyo / teNe piNDaMviddhi To upodghAta! dIpikA kAra paricaya | // 34 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ECIENCER ) KACHICAGARIKA vivaraNa, dharmavidhivRtti ane caityavandana dIpikA rcii| ane te saM. 1313 mAM vargastha dhyaa| pachI kamaLasUri, prajJAsUri, prajJAtilakasUri vagaire thyaa|" [pR. 434 ] prastuta saMskaraNa sampAdana-paddhatiyoM se yukta hone ke kAraNa mahattva kA hai| sampAdaka zrIgaNivara cuddhimunijIne isake sampAdana meM atyadhika parizrama kiyA hai, aura unhoMne sthAna sthAna para TippaNIya pradAna kara isa kI mahattA meM bhI vRddhi karadI hai isase isa anya kI upayogitA aura adhika bar3ha gaI hai| pUjya zrIjinamaNisAgarasUrIzvarAntevAsi Azvina zuklA 5, saM. 2010 upAdhyAya vinayasAgara. koTA (rAjasthAna) sAhityAcArya, jainadarzanazAstrI, sAhityaratna, kAcyatIrtha, kAvyabhUSaNa, zAstravizArada 71. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAiyo petam // 35 // OM namo'rddhate'visaMvAdine bhramaNAya bhagavate mahAvIrAyApazcimatIrthakarAya / piNDavizuddherupakramaH | fif yenedaM sakalaM samUlanicayaM karmASTakaM cUrNitaM, duzchedyaM viSamaM prazAnta kuTilaM nityaM samutpAditam / yenedaM cirakAlarUviTapaM dhyAnena bhasmIkRtaM taM vande paramezvaraM jitaripuM devAdhidevaM jinam // 1 // + vAcaMyamo yugavaze jinacandrasUriH, siddhAntavRttiracako'bhayadevasUriH / Ayatamo'tra jinavallabhasUriraI - cchiSTipAlana vidhAnaparo vibhAti / / 2 / / * jAsurvidhamArgagAH suvihitAH zrImohanAkhyA suni-vrAtaiH sevitaziSTikAH khastare gacche pratAporjitAH / pUjyAH sanmunikezarA jinayazassUrIzvarAH zrIjina-dazAH zrImunikezarA gaNivarAH zrIratnasUrIzvarAH // 3 // * ho vidvajjanavariSThA vimarzapravaNAH pAThakapraSThAH ! samAdIyatA mAhArArA dipiNDadoSanirUpaNacaNatvenAnvarthAbhidhAnametatpiNDavizuddhinAmakaM prakaraNaratnaM vyAkhyAdvayopetaM bhAvatke karakuDmale sAdaraM samarthyamANaM / vinirmAtArayAsya kavicakracakravarttinaH sugRhItanAmadheyAH suvihitamaNapathapradyotakA ujjhitacaityavAsakalpAH navAGgavRttyAya nalpagrantha sau ghasUtraNasUtradhArAyamANAnAM zrImatAmabhayadevasUrimizrANAmauSasampadikaziSyAzcaityavA siprathitazrIvIra vibhugarbhopahArAkalyANakavAdanirmUlakA yugapradhAna pravarAH zrImajjinavallabhasUrizekharAH / dharmaprAsAdaviskopasthe mahAbhArata zAntiparva- tADapatrIya pratipuSpikAyAm / kavizevaropAdhyAya zrImala muniveza 22 upakrame maGgala prAstAvike ca // 35 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rivarAcaite kadA saimilAmaNDalaM maMNDayAmAsuH svajanuSA ? keSA~ ziSyavarA abhUvan ? kathaM cAbhayadevasUrINAmantike zrutAdhyayanamakArSuzcAritropasampadaM jagRhuzca ? ityAdhArekAkadambakasya nirAsastu sAhityAcArya - darzanazAstrI - sAhityaratna - sAhityabhUSaNazAstravizAradopAdhidhAra kopAdhyAya zravinayasAga ropanibadvAdvASTra (hindI) bhASAtma kA dasyaivopaghAtAdvidheyo 'pe vAsarapakSapAtopane trairasahRda cairiti netadviSaye prathate'im / " kintu yatkaizvitlapyate yaduta etapiNDavizuddhiprakaraNavidhAtAro jinavallabhasUrayo na kharataragacchIyA iti tadvitathalA mAtrameva, yatasteSAM svasaMvAdakamAcArya vijaya senasUri prasAdita "piNDavizuddhividhAtA jinabalabhagaNiH kharataro'nyo ghA ? iti prazno'trottaraM - jinavalamagaNaiH kharataragaccha sambandhitvaM na sambhAvyate, yatastatkRte pauSavavidhiprakaraNe zrAddhAnAM pauSadhamadhye jemanAkSaradarzanAt kalyANakastotre ca zrIvIrasya pazcakalyANaka pratipAdanAtha tasya sAmAcArI bhinnA kharatarANAM ca bhinnati 23 / " ( sena pra0 u0 1, 10-4 ) etattarAdanyanna kimapi prabalaM pramANamasti paraM na tadapi pramANatvena svIkaraNAI, sarvaprAyupramANavikalakhAsparotkarSa sahiSNutvena yattatpralapanaprAyatyAca ata evaM hi gAndhItyupapadena sAkSara varSapaNDita zrImalAlacandra bhagavAnadAsenApabhraMzakAvyayyupadhAve " kintve tarasudIrghadRSTyA cintane na samIcInaM pratibhAtI" tyulekhaM vidhAya nirAkRtaM tasya prAmANyaM sarvathaiSa / samAnAmazatyadhike sahate ( 1080) kharataravirudapradAtRbhUpa zrI durlabharAjA - S'pAyaizrIjinezvarasUrINAM yogAsambhave bhinnasamayasya hetutvenodghoSaNaM tadapi svasya prahitvaprakaTanaprAyameva yato na tasmin samaye nRpadurlabharAjasya sarvathA jIvitasvAbhAva pati sAdhayituM zakyate kenApyatidyapramANena pratyuta rAyabahAdura hAthIbhAi desAi mahodayalikhita 'gaurjarIMya ( gujarAvanoM ) 73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi0 TIkAdvayo petam // 36 // itihAsa' iti nAmaka pustakAbhiprAyataH spaSTadeva siddhasyazatyadhike sahasre baikrame'stitvaM pattane durlabharAjasya, vizeSanijJAsubhirbilokyaH sa itihAsamandhaH saM. 1977 mudritAyAsturyAvRtteH 161 pRSThe / evaM ca siddhaM samAnAzItyadhike sahasre sutarAmakhitvaM durlabharAjasya patane, kintu jinezvarasUrIgA mastitvaM jAbAlipure jJAyate'STavRttiprazastyAdinA tasmin samaye paraM sambhAvyate varSAkAlApekSikamiti, tathA ca zeSakAle nAsambhAvyaM teSAM pattAgamanaM, etAvatA kharatara + birudaprAptisamayastvazItyadhikaM sahasraM caikramIyossandigdha eva paraM tapAgacchIyairjagacandrasUrINAM yAvajIvAcAmlatapaH + paNDita jJAnasAgareNAdipure likhitAH kharatara tapAzabdavyutpattayo vidvajjanamanovinodAyAtroddhRyate- " zAbdikaviziSTAH kharatarA' iti zabdasya yuktiyukta nAnAvidha evaMvidha vyutpatti vidhate / tathAhi atizayena 'svarA:' satyapratijJA ye te kharatarAH 1 / yadvA atizayena 'kharAH' anani chadma dharmavyavahArapaTavo ye te kharatarAH / yadutamanekAryadhvanimaJjaya" satyasandhaH kharo jJeyaH, kharo'pi paruSo mataH / kharo rAsama ityukto vyavahAre paTuH kharaH // 1 // " iti 2 'kha' sUryastadvadrAjante niSpratimapratibhAprAgbhAraprabhAbhiH prativAdividvajjanasaMsadi ye te kharAH, ata eva taranti bhavAdhimiti tarAH kharAba se tarAzca kharataraH 3 / 'khAna' indriyANi 'ra:' kAmaH, tau 'tasyanti' vaze nayanti ye ve svaratAH sAdhujanAsteSI | madhye rAjante zobhante ye te kharatarAH / " kaciDaH " iti 'Da' pratyayaH / 'khaM' sukhaM bhAvasamA vilakSaNaM, tasya 'ro' rakSaNaM, tasaranti-kurvanti ye te, dhAtUnAmanekArthatvAt, kharatarAH 5 | sAdInAM ye yatAsteSAM 'ro'mayaM taM tasyati vidhvaMsayati yaH sa saratastAdRnavidho'bhyanisdina (gha) prasiddhavizuddha siddhAnta siddhAntavacananirvacanalakSaNo yeSAM te kharatarAH 6 yahA '' saMvit, tatra ratAstatparAH kharatA - munijanAstAn 'rAnti' dadati arthAt samyaguJjAnAdi ye te kharatarAH 7 / 'khaH' vaptastadvadvA stIkSNAH kumatimatadAruvidAraNe meM te kharAH, tAnAM taskarANAM jinamatapradveSadapyatvAdijanalakSaNAnAM rA iva-vajA ivaM ye se -tarAH, tarAva te tarAva kharatarAH / '' svarga 'rAnti' dadati arthA-prakajanAnAM ye te kharAH, atizayaina kharAH kharatarA iti / 74 upakrama -- kharatara | virudAvA tyabdAdivicAraH / // 36 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNAdvANadvipamAnu(1285 )varSe sapAvirudaprAptiryadudhudhyate tasyapuSpavassayavAsambhAgya, pAyAspastadanuyAyibhiH svagacchasya kRtrimottamAyodbhAvanArtha nizyimANAnekavidhAsatyadbhAvitatvAttavAhi jagadhandrasUrINAM nijairevAnnidhiH zrImazvendra ribhiH svaraciheSu dharmaralaprakaraNAdyaneSu andheSu na kutrApi napAdiprApteH sUcanamadhyakAri svaguruNAM zrImajagaindrasUrINAM, nainAtanmAtrameva, apitu jagacandasUrINAM gurutve'Nanirdizya magiranarti citra. vAlakagacchIyaM devamadropAdhyAyameva nirdiSvantaste mahAnubhAvAH / yaca "mAmAtyAnatapAcArya-tyabhiruvA bhikSunAyakAH / samabhUvana kule cAndre, zrIjagandrasUrayaH // 4 // " ityetatkarmapanyatiprazastipadyena tapAvirudamAniyArAva jagabhandrasUrINAM tadapi kharaviSANapadasambhAvyameca, yano'sya pathamma pAzcAtyaitadanupANibhiH khyAtiprAmamahAyurUpanAmnA bamanamna gayA ticyApAra kapoLapharUpa. nohisthitasyasammAyane na kimayayuktarava mutpazyAmaH / etAvatA nahi devandrasUrINa kRtisampayAmiti caNTakaH, dharmaralapakaraNavRsthAghanekAmvapi prakRtiNvetadardhasUcanasvAgakaraNAH / api ca 'karmapandha' ityekasyaiva andhanyAdhyayanAdivadvibhAgarUpeSu vaniprakaraNeSvante etatpavinyAsakaraNamapi kartaH svamatottamatvAlavAdisyApanAbhinivezameva dhyanakti / yA sahacAropakrame mAmbhatIrthazAntizinAlayasthatApatrI yacittopagatapananavatyadhikadvAnanazAnAcidalikinabigaSTrIyatvIyaparva - "nAn-saMskAna atithI napatya nIkAn 'pAnti rakSantIniviya mAdhayaH, sapAH / / yadu nAganA hantAkAnacaura, gulaMda kiirtinH|" iti / rApanti dRSTAhakamajanitamastAyamAnubhavanti me ne tapAH, sapa santAga gadinAndamahAvANini ityAgaH tapA-ini haamitiH2| bhu| 'ta:' jhopaH, sa eva yA' pAnaM geSA tpaaH| athavA '' zodha 'pAti' rakhanA, na tu nindanti-pratikAmantimA yeta nA, mudA krodhAbhAtapittatyAviti 4 / iti / " 25 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa . kAdvayo tim 37 // pratilekhanapuSpikAyAH " tapAkI yapauSadhazAlAyAM x X x tapAdevabhadramaNiH" ityetadvAkyadvayena vANadvipamanu (1285 ) - varSe tapotpattiprasAdhanaM tadapyasamIcInaM, yatastadanyAsvane kAsvapye kAdhi katrayodaza zatAcdrivaryavasAne'pi bIjApuralikhita pratiSu tapetyabhidhAyA anupalambhAtpAzcAtyaiH sAgarAnvadharma kalyai rAmahi kairanA bhogikai kapola kalpanayollikhitaM sambhAvyate, yadi vaitatpuSpikAkathanaM satyaM syAcArda kathaM devendrasUribhirdvAtriMzadadhikatrayodazazatAbdiyaiH kSemakIrtidhUribhizvApi nolikhitaM ? iti nitarAM sambhAvyate yatpAzcAtyAnAM sAgarAntadharmakalpAnAM kalpanAkalpito'yaM puSpikApATho'pi kizcaitatpuSpikAgatena "tapAdeva bhadragaNi" rityetadvAkye nApi jagacandrasUrINAM tapAvirudAvAptirarkatvahInA bhavati / na ca dharmaratnaprakaraNasyAdikaraNAnantaraM tapeti virudasya prAptatvAttatrAnullekha: karmapatyavRttAvule vihita iti vAcyaM yato devendrasUrito'pi pAzcAtya kAlamA vizrI kSema kIrtipUribhirvakramIye dvAtriMzadadhike trayodazazate racitAyAM vRhatkapaTIkAyAmapi tathaiva citrAgacchatvaM devabhadravineyatvamapi ca sphuTamevollikhitaM zrI jagacandrasUreH, yadi coparokapuSpikAyAH karmamanthavRttiprazastipayasva cakathanamavitathaM sthAttarhi kathaM kSemakIrtisUribhirapi nollikhitA svastha tapetyabhikhyA ? | anyakSa " devamadragaNIndro'pi saMvipraH saparicchadaH / gaNendraM zrIjagacandra- metra bheje guruM tadA // 103 // " iti munisundara. sUrIyagurvAvalyudantamapi svasuhRda eva pratyavidhyanti yata AstAM dRSTipathe zrutipathe'pi nAvatI metatkasyApi yacchuddhacAritro'pi ziparicchad svayaM svanidhayA kiyodvArakaM gurutvena bhajetko'pIti suvisRzyaM ghIdhanaiH / vidarapAsunisundarasUriNaiva vihAya citravAlakadevabhadrIyaparamparAM maNiratnasUri upakrama tapAdi rudAvApti vicAraH / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramparA bANadvipabhAnu(1285)varSe tapotpattizvollikhitA, yato munisundarasUrIyagurvAvalItaH prAkhna kasminnapi pranthe jagacandrasUribhyastapA birudaprAptirupalabhyate, yaiH kairapyudghoSitA jagacandrasUribhyastapAvirudaprAptiste sarve'pi munisundarasUrito'rvAkAlInA eva, / te'pi na sarve'pyekavacanAH, tathAhi munisundarasUriprabhRtayastu yAvajjIvAcAmlakaraNAtsvata evaM jagati tapeti khyAtimApannAH zrIjagaJcandrasUraya iti jalpanti, tadyathA--" tadAdi bANadvipabhAnu(1285)varSe, zrIvikramAyApa tadIyagacchaH / bRdugaNADhvo'pi tapeti nAma, zrIvastupAlAdi. bhiraryamAnaH // 96 // " yadi ca kenApi rANakena nRpeNa vA tapeti virudai dattamabhaviSyattarhi kathaM nollikhitamebhiH 1 / ..... anye kecana jalpanti, yaduta-AghATapure rANakena pradattaM tapeti birudaM jagacandrasUribhyaH, paraM kena rANakena pradattamiti tu adya yAvanna kutrApyullekho dRSTipathamAyAtastathApyadyakAlInA janA yadvartamAnapatreSu nAmollekhamapi kurvANA dRzyante, tatkena pramANenetti tu tattvavida eva vidanti / anye punarvadanti maNDapadurge rAjhyA samarpitaM tapeti birudaM jagacandrasUribhyastadyathA-" eNe AcArya jAvajIva AMbilatapa karyA, bAre varase vihAra karatA mAMDavagaDhane viSe rANI dekhI tapAviruda dIDo, vikramAt 12 paMcyAsI varase" iti maddezANA saMvimazramaNopAyacitkoSasthAyAM saM. 1881 varSe kheDamAme candravijayalikhitAyAM caturdazapatrAtmikAyAM tpaapttttaavlyaamssttmptre| .... ' etadvyatirikaM suratadro hukamamunicitkopasthaikasminpatre likhittAyAM gAthAyAM // tavomayaM devabhadAo" ityullekhena devabhadro. pAdhyAyAttapAdiprAptirAkhyAtA, na caivatkayane'nAtatvamAzakunIyaM, tapAlabdhisAgarasUrivinirmitapUthvIcandracaritraprazastipAThenApye kara Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fo -dvayo s 8 // sasyaivArtha samarthanasyopalabhyamAnatvAt tathA cokama "svacche zrIcandragacche'niSata paramAH paThikA candrazAkhA - vikhyAtA devabhadrA suvihitazirasi sphArakoTIratulyAH / mAlAni kRtvA saMtatamabhirata rAyamokakriyAyAM padyAvatyA pradattaM sphuTamiha virudaM cairgRhItaM tapaiti // 51 // " maMtra tu devamAyApi vapAvirudasya padyAtyA samarpaNamuhikhitaM na tu kenApi rANAdinA / prakAreNa kyA pApavalyAdInAM pArasparika virodhAnvitatvenASTaNTa jalpanaM na tathA bharAvasthAdInAM vihAya - kharatara vika pradAyakaprApako zrImahurramarAja- jinezvarasUrI sthAnaM cApahilapura pacana manyanna kimapyupalabhyate, ataH prAyaH samastAnApisyAdana] kapolakalpanAmAtratvena gappapurANakA kathamapikhiti vAcyevaM zrImadevendrasUrINAm / yunisundarasUriprabhRtivihitapatinipaTTAvalyAcAdhAreNa svIkiyate devendrasurINa sevAmeva sAdhyavineyavana' kI sUrINAapi upAgacchIyatvaM tarhi kharataragacchIyapaTTAvalyAdyAdhAreNa svayamabhayadevaM DigniguruparamparAdhAreNa nAmadevasUrINAmapi varatarayatvasvIkaraNe kayaM duHkhatyudarda sAgarAndadharmasaGkAzAnAM vAgacchIyAnAm ? / evaM ca siddhe'mayadevasUreH kharataragacchIyatve siddhameva teSAmaupamyadiziSyAH zrInivakamasUrayA karana vinimesvAra iti ki na tasminneva samaye, apitu prAkRpacAca dvitrizatAbhyAmapyetanAmaceyaH samakakSika ko'pi vijJAnabhUditi vilokyate yametatprakaraNavidhAtRtvena svIkartuM zakyate / -kalyANakAmApAsahita syAdi staMnaM napAki rudAvAptivicArA | Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyanaki tatpralApakasya, yato notsUtra paTakalyANakopadezana, kintu garbhasya zrIvarddhamAnarUpasya haraNaM-trizalAkukSI sevAmaNa garbhaharaNaM" iti tapAgacchIyopAdhyAyajayavijayavinirmitakalpadIpikokyA'nvarthake garbhApahAre "akalyANakabhUtasya nApahArasya" ( kalpa ki0), "karoSi ? zrImahAvIre, kathaM kalyANakAni ghaT / yatteSvekamakalyANa, vipanIcakulasvataH // 1 // " (gurutattvapradIpaI), "nIcA~travipAkarUpasya atinindhasya AzcaryarUpasya garbhApahArasyApi kalyANakatvaM kayanamanucitam / ' ( kalpasu0), garbhApahAro'zubhaH " ( ka. su. di.) ityAdyanekavidhAsaduktiyuktibhirakalyANakopadezanamevotsUtraM, caityavAsyanukaraNaparAjurmasAgarAprAkamAyakalyANakatvenAprathanAt / dharmasAgarastvanekavidhAsattarUpaNAprarUpakatvAdapratimakalahakAritvAcca svagurvAdibhirapyanekazaH sakhAbahiSkRta / iti supratIta evetihAsavidAM, tasyAsatprarUpaNA api paramatArkikanyAyAcAryazrIyazovijayopAdhyAyAdhairapi pratimAzataka-dharmaparIkSAprabhRtiSu kalpasubodhikAdiSvapi ca bhUrizaH prakaTitAH suprasiddhAH samayavidAm / yathA hi dharmasAgarasyotsannabhASaNaM pAlocitaM tatkAlInaistapAgacchIyairevAne kaidvijanavariSTastathA jinavallabhasUrINAM kimapi kathanaM tatsamasAmayikAnA zAsanadhurINakalpAnI' zrImaMdvAvidevasUri-hemacandrasUri-droNAcAryAdInAM madhyAnna kenApyutsUtratayA paryAlocita, na ca sababahiSkRtatvamapyudghoSitaM dharmasAgaramyatiriktanAmyena kenApi suvihitena, dharmasAgarastu jinaballabhasUreH svargamanataH sAdhika1.paJcazatAmdhanantarabhAvI, tata: etAvadIrghakAlemadhye 'ne ke vidvAMso'bhavana, viracitAba ke sthAstaiH, para na kenApyuepoSita saMdhabahiSkRtatvameteSAM, ataH svagurvAdibhirapyasakRtsahabahiSkRtasyonmattatathA yatatpralApakasya ca dharmasAgarasya vaco na pramANakSamam / 'yazAcAryazrImanmalayagiriviracitaMjIvAbhigama-zApanopAsavRttyoH tena yA pAha-sane zaktivizeSa evaM saMhananamiti, tathA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDazuddhi 0 kAiyo petam 39 // ca tadpranthaH 'sute sattiviseso, saMghayaNa' miti, sa bhrAntaH, mUlaTIkAkAreNApi sUtrAnuyAyinA saMhananasyAsthiracanA vizeSAtmakasya pratipAditatvAt, yaha kendriyANAM sevArttasaMhananamanyatroktaM taTTIkAkAreNa samAhitaM- audArikazarIratvAdupacArata idamuktaM draSTavyaM, natu tattvasyeti yadi punaH zaktivizeSaH syAttato devAnAM nairavikANAM ca saMhananamucyeta, atha ca te sUtre sAkSAdasaMnanina uktA, itya utsUtraprarUpakavispanditeSu " iti kathanamupalabhyate tadapi vicAraM na kSamate, yataH pUrvaM tAvadetatkathanaM zrImanmalayagiryAcAryANAmasti na vetyapi nAsandigdhaM, " sutte sattiviseso, saMghayaNa " mityatra manthe'sya vRttAvapi caivakArasya sUcanamAtre'pyasati " tena yaH prAha-sUtre zaktivizeSa eva saMhananamitI" tyatra balAtkAreNaivaivakArasya kathanAt / yadi ca " sutte sattiviseso, saMghayaNa ". mityetadvAkyenAsthiracanAvizeSAtmakasyA saMhananatvaM vaktumiSTamabhaviSyattarhi tatra prathe " sutte sattivisesa cciya saMghayaNa " mityevaM vaktavyaM syAt, na caivamuktaM, tataH " sutte sattiviseso, saMghayaNa" mityanenaivakAravikalapAThena kathaM sUtre zaktivizeSa eva saMhananaM ' yadvA ' asthiracanAvizeSAtmakasya saMhananatvAbhAva iti sAdhayituM zakyate ? na kathamapi, tathA ca zrImanmalayagirisaGkAzAH samarthadIkakatvena prakhyAtAH grAmANikAcAryAH kathamevaM nitAntamasatyaM pramANavikalaM ca vadeyuH ? na kathamapi / kina-svayamapi malayagiryAcAryA jinavallabhasUripraNIta paDazItikAvRtta vetA~cchiSTA cAryatvena jalpanti tathA ca taddmanyaH-" iha hi ziSTAH kavidiSTe vastuni pravartamAnAH santa iSTadevatAstavAbhidhAnapurassarameva pravarttante, na cAyamAcAryo na ziSTa iti / evaM caikatra ziSTAcAryatvenotayA punarandhatra' tAneotsUtraprarUpakatvena kathanarUpavibhinnavAkyatA sarvathaivAsambhAvanIyA, bAdazAM samarthaprAmANikAcAryANAM prAmANika svAt / aya copalabhyate caturdazazatAnyantabhAgaparyavasAnalikhitAsvapi pratikRtiSve pheMka pAThi " upakrama zatyAtma kasaMhanana sya sUtrI ktatvam Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % A4% A N parametata sutarAM niSTaGkita, yaduta-" sutte sattiviseso, saMghayaNa"miti vAkyaM na sUtre zaktivizeSAtmakasaMhanana niSedha nApi ca 'satra zaktivizeSa eva saMhanana 'miti khyApakamapi, apitu 'sUtre zaktivizeSaH saMhananamastI'tyetAvanmAtrasyaivArthasya dyotakaM, tatta jinavallabhasUrito'pi prAganekaiH prAcInaH prAmANikaizcAcArya purandaraiH spaSTatayaiva pratipAditamasti, tathAhi "ha cetthambhUtAsthisaJcayopamitaH zaktivizeSaH saMhananamucyate, na svasthisaJcaya eva, devAnAmasthirahitAnAmapi prathamasaMhananayuktatvAt / " ( hAri0 A. vR0 patra 367-1) spaSTamuktamatra pranthe pUjya zrIharibhadrasUrimitraiH zaktivizeSasya saMhananatvam / "saMhananam-asthisaJcayaH, vakSyamANopamAnopameyaH zaktivizeSa ityanye, xxx zaktivizeSapakSe vevaMvidhadAderiva dRDhatvaM saMhananamiti / " ( sthAnAGga vRtti, a. 6, pa. 339, vallabhavi. mudrita ) tathA" dinveNa saMghAteNaM-divyena svargasambandhinA pradhAnenetyarthoM, varNAdinA yukta iti gamyate, samAtena-saMhananena vajrarSabhanArAcalakSaNena" (sthA. vR. a. 8 pa. 399, vallabhavi, mu.) evameva "diveNaM-devocitena 'saMghiyaNeNaM)ghAe'ti saMhanena varSamanArAcenetyarthaH / " (aupapAtikasatravRtti patra 50) tadevaM nirdiSTa pramANAbhyAmapi sUrizekharAbhyAM spaSTabhurarIkRtaM zaktivizeSaH saMhananamiti, naitAvanmAtrameva, kintu yatta | prAgekendriyANAM sevArtasaMhananamabhyadhAyi tadaudArikazarIrasambandhamAtramapekSyaupacArika, devA api yadanyatra prajJApanAdau varSabhanArAcasaMhananina ucyante tadapi gauNavRttyA" ityanena zrIjIvAbhigamavRttipAThena svayamapi malayagiryAcAryAH zaktivizeSa saMhananatayA svIkurvanti / evaM ca zrIjinavallamasUribhyaH puromAviharimadrasUryabhayadevasUriprabhRtibhiH sarvamAnyaprAmANikAcAyaH svayaM malayagiryA GRESCRECTI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNyaviddhi '. TIkAiyo RSHA // 40 // 1 pArapi ca yararIkRtaM zaktivizeSaH saMhananamiti tarhi jinavallabhasUreH " sutte sattiviseso, saMghayaNa " bhiti kathanaM kathamutsUtra bhavitumahe ti ? neka kathAMpa / zaktiviza etatvaupacArikaM zaktivizeSaH saMhanane, natu tasvadRsyeti cetsatyaM, kintu ko jalpati "sutte sattiviseso, saMghayaNa " miya. esaMhanananena pAThenAnaupacArika tattvavRttyA vA zaktivizeSaH saMhananaM sUtre proktamiti ? evakArasyAtra sarvathA'pyabhAvAt / - - -- praamaannym| evaM ca sutarAM siddhaM, yaduta-"sutte sattiviseso, saMghayaNa" miti kayanaM nosUtram , tayA ca tatpraNetAro sinavallabhasUrayo'pi notsUtraprarUpakAH, asiddhe ca teSAmutsarvaprarUpakarave durApAstameva samadabahiSkRtatvamapi, tatsamasAmAyikaiH prauDhAtiproDherapyAcAryodikaratucAritatvAt / yacca jinavallabhasUreH svargAptitaH sAdhikapanazatAbdhanantarabhAvidharmasAgarAdhairjalpitaM tasvasyotsUtraprarUpakatvaM sAhiSkRtatvaM cAcchAdayitumeva, tatsamasAmayikairanekairSitaharaiH svasvapranyeSu tathAvidhatayA khyApiThatvAtsupratItameva strocINavAditvaM sahayahiSkRtatvaM cApi tasya / . . evaM ca sAmAyikazabdasya sAmAiyaM nAma sAvajjajogaparivarNa niravajajogapaDisevaNaM ce "ti zAstrIyavyAkhyAnamanAhatya svAbhinivezapoSaNAya " sAmAiyaM nAma niravajajogapaDisevaNaM sAvajajogapariSajvaNaM ce "ti viparItanyAkhyAnaM, apavasvapi pauSayopAso vidheya evetyAprahAt pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnudheyau, na pratidivasAcaraNIyo" ityevarapAThamAnta. partitA na pratidivasAcaraNIyau " ityetadvAkyasya parSadineSu niyatayA tadanyabasneSu pAniyatatayA pauSadhopavAsavidheSatAyayApanA- IN| vAsyAvinAmnA viSa prAcArI, na tu rAtrau" ityevaMvidhasya svakapoLakalpanAkalpitapAThasya parikalpanA anAdito'pi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkSikaM caturdazyAmeveti svAbhimatArthasiddhaye ThANAprakaraNavRtteH "tavaseNa ya pakkhiyAINi vi cauhasIe AyariyANi ityetasyAThagata" pakkhiyAIzI "ti vAkyasthAne " cAummAsiyANI "tyevaMrUpapAThaparivartanaM, tathA "garbhasya zrIvarddhamAnarUpasya haraNa-trizalAkukSau sakAmaNaM garbhaharaNaM" ityetadyuktiyuktazAstrIyArthacyaJjakasya, na tu haraNamAtrArthavyaJjakasya, garbhApahArasyAkalyANakabhUtatayA atinindyAzcaryarUpakalyANakatvakathanAnucitatayA vA vyAkRtizcetyAyanekavidhAsaduktayasteSAmevAsyamala durvANAH zobhante, natu sUtrAnusAriNAM zrImadbharibhadrAcAryAbhayadevariprabhRtivyAkhyAtavIravarazrImadarddhamAnajinatrizalAkuzyAgamanarUpatIrthakarabhavAnAM "kallAgaphalA ya jIvANa"miti paravAzakoktakalyANakalakSaNopetakalyANakapaJcakasthatrizalAkukSigarbhAdhAnalakSaNagarbhApahArAkalyANakAvAdinAmityalamaticasUryA sAgarAnukAripremamAnAdibhiH / antho'yamatIvopayogI ratnatrayArAdhanoyuktAnAM zramaNAnAM AddhAnAmapi ca, yato na piNDavizuddhijJAnamantarA sulabhaM tadArAdhanaM, taccaidayugInAnAmaspamedhA''yuSkANAM sattvAnAmanena prakaraNenAvAptuM sukara, svalpapramANatvAdasya / ata eva sanekairAcAryAdikairvRttidIpikA'vacUNyAthai nAbhidhAnanirSANabhASAyAM lokabhASAyAmapi dabAthaibAlAvabodhAdyabhidhAnairaneke vyAkhyAnanthA viracitAH samupalabhyante, teSu zrIcandrasaripraNItA vRttiH sarvato'dhikaparimANA, yA prAmudritA, paraM truTitapAThatvAdinA nAlaM sA samyagAMvoghIya sarveSAM, ato'lpamedhasAmapi sukhAvabodhAya zrIcandrasUrINAmevAntiSadbhiH pAkSikasUtravivaraNa-panAzakecUrNipramRtizAstrapraNetRbhiH zrImadyazodevasUribhiH sandabdhA nAtivistarA lanbI kliSTA'pi vA, tato'pyatiladhvI suspaSTArthabodhikA cApi cAndrakulIna-zrIprabhAcAyonvAsimANikyaprabhasUrivaravineyaratna-zrImadudayasiMhasUrivara vinirmitA dIpikA ca, etadvyAkhyAdvayopetasyaitatprakaraNaratnasya prakAza 83 kiki Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakrame saMzodhanAyopayukta| prtipricyH| pevam -- ICI cyA prAdarabhanmuninidhyahandu (1997)vatsare mama, sadeva ca mohamayyAmavAptapuNyapacanIyabhANDArakarainsTIcyAkhyacikoSa vinAvita satkapratyAdhAreNa kAritA mudraNAhA~ pratiH, to 'ma' saMvatvena niyuktA'tra mayA / TIkAdvayo tataH kAryAntaraNyAtvAdisaMyogavazArakatithidvanantaramArabdho'sya mudraNaprayAsaratatra ca saMzodhanakarmaNi nimnanirdiSTAH prataya upayaktatA nItA mayA, pUrva tAvatpattanIya zreSThipAdakasthacitkoSasakatADapatrIyapratidvayAdhAreNAvalokitA mudraNAr2yA pratiH, tato. mudraNa- 1 prArambhakAle nirdezyamANaM pustakapaJcaka samAsAdita macA, satra---- // 41 // 'saMlikA pratibaMTapadranagarasthAnandajJAnamandirasaMsthApitavayovRddhAnavarata vihArapratibaddhalakSyazrImarddhasavijayamunipuNavazAstrasaGgrahasakA prAcInA zuddhaprAyA ca / 'saMkSikA, sA'pyuparokajJAnamandirAvasthApitAnekatrIyajJAnabhANDAgAralyavasthitividhAyakapravartakazrImatkAntivijayamahAzayazAkhasahasatkA arvAcInA naatyshuddhaa| etatpratidvayamapyanavaratazAstrodvArekabaddhaka sAkSaravayazrImatpuNyavijayamunivarAnupahAvAptam / 3.ya' saMzikA, paramapUjyasuvihitakriyAniSThakharataragacchavibhUpaNamaicchAsanaprabhAvakakriyoddhArakazrImanmohanamunIzavineyAvataMsopratapasvivartamAnakharataragaNasaMvimazAkhIyAdyAcAryazrIjinayazassUrIzvarabhAMDAgAra-yodhapurasatkA nAtiprAcInA nAtyazuddhA / pa' saMkSikA, pattanIyazrIsabhANDAgArasatkA, pravartakazrImatkAntivijayamunivaravineyavineyatrayovRddhazrIjasavijayamunimahAsyadvArA samprAptA prAcInA zuddhamAyA ca / / ReKINARENAKARAN .. .... .... ... hapa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%EA% 5 'a' saMzikA, bIkAneravAstavyetihAsatattvavettA zrImAn bhAgaracaDAvI nATAlastA gAcI usAca / dIpikAyAsta madraNAhI pratimayaiva saMvannetraniSyakendu(1992)varSe madIyagurudevasya chatrachAyAyAM sthitena mohamayyAmanantanAtha. | jinAlayasthacitkoSIyapratyAdhAreNa nirmitA, tataH paraM saMzodhanakArye nirdekSyamANaM pratipaJcakamupayuktatA nItaM mayA, tathAhi 1-2'hu-ka' saMjJike, ete dve'pi pratI kramazaH prAnirdiSTAnandajJAnamandiravaTapadranagarasthazrImaddhaMsavijaya-kAntivijayamanimatallikayoH zAstrasanahasatke prAcIne zuddhaprAye zrImatpuNyavijayamunivarAnugrahAtsamprApte / rAma' saMkSikA, mohamayIsthamahAvIrajinAlayagatazrIjinadattasUrijhAnamANDAgArasatkA, arvAcInA nAtyazuddhA, madIyavidyamAnAcAryazrImajinaratnarivarANAmupAdhyAyazrImallabdhimunivarANAM cAnugrahAdavAptA / 15' saMjhikA, pattanIyazrIsahabhANDAgArasatkA vayovRddhazrIjasavijayamunivarAnuprahArasamprAptA / 5 'a' saMkSikA, agaracandrajI mAhaTAdvArA smaasaaditaa| eteSAM sarveSAmapi pustakapreSaNena mAmanugRhItumahAzayAnAM ciraM kRtajJo'smi, vizeSataH zrImatpuNyavijayamunimahAzayAnA, yailikhanasamanantarameva nissakocatayA'vilambena ca svAyattabhANDAgArIyaprAcInatamazuddhapratipreSaNenAtIva sauhArdabhAvo muhurtyazcitaH / / -- evaM ca vRttidIpikayoyorapi vibhinna kAlInapratipanakapaJcakAdhAreNa sAvadhAnatayA vihite'pi saMzodhanAyAse'tra nibandhe yAH kAmbana skhalanamastraTayo vA dRSTipathamavatareyustAH sammAnIyAH prakRtikRpAdayairSIdhanairmayi kRpAM vidhAyetyabhyarthanApurassaraM E0%ANNEL 85 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavidhuddhi TIkAdvayopetam upakramasaMyojaka naamaadi| zAntAya dAntAya jitendriyAya, dhIrAya vIrAya munIzvarAya / sathAnajJAnAdiguNAkarApa, bhakyA namaH zrImunimohanAya // 1 // iti paramagurunamanarUpamaGgalamAcaraMzca viramAmyetadalpopakramAt / vi. saM. 2010 pauSa kR.10 budhe / li. anuyogAcAryazrIkezaramuMnigaNivaravineyokacchamANDavI ___ buddhisAgaro gaNiH saMvatkhelAnabhoyugme, vaikrame mANDavIpure / buddhyabdhinA hi sandabdho, gnninaa'ymupkrmH||1|| // 42 // 86 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM aI namo jinAya namA namaH zrImAMganidatta-kuvata mohana-yakSa-pApagrebhyaH zrImammohana-yazaHsmArakagranthamAlAyAMparama suvihitazirazekharAyamANa-zrImatvarataragaccha pratiSThAsamprApaka-navAprakRttikAraka-muvihitasUripurandara-zrImadabhayadevasUrigrahItopasampacchiSya-suvihitacakacUDAmaNi-kavicakavarti-zrImajinavallabhatrizekharapravinirmitaM, paramasuvihita-mugRhItanAmadheya-zrImadyazodevasUrisUtritayA laghuvRttyAralyA vyAkhyayA vibhUSitaM, zrImacAndrakulAmbaranabhomaNi-dhImanmANikyaprabhAcAryavinItavineya-zrImadudayasiMhasUrisanDandhayA dIpikayA sanAthIkRtaca piNDavizuddhi-prakaraNam / yaduditalavayogAdehinaH syuH kRtArthA-stamiha zubhanidhAnaM varddhamAnaM praNamya / svaparajanahitArtha piNDazuddharvidhAsye, jinapatimatanItyA vRttimalpAM suyodhAm / / 1 / / .. tatra cAhatpraNItasamayasamparkAvadAtamatijaladhirbhagavAn zrIjinaballabhagaNirduHSamAkAladoSAdatyantaM hIyamAnAyu yAdIn / sampratikAlasAvAdInavalokya tadanugrahArtha vistaravat piNDeSaNAdhyayanasAramAdAya sahakSiptataraM piNDavikhyAkhyaprakaraNaM cikIrSurAdAveva vinavAtanirAsArtha ziSTasamayaparipAlanArtha ca iSTadevatAstatirUpamatyantAvyabhicAribhAvamala zrotajanapratya .87 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neNDa zuddhi 0 kAiyo tamU 1 // mamiyAdi ca pratipAdayannimAM gAthAmAha- ( dIpikAyAM maGgalAcaraNAdiH - ) a namata zrIvIraM yasmAcAritra bhUpatirjagati / bAhyAnsarabairijayAda, kSamAdharaiH sevyate'dyApi // 1 // suvihitasUtradhAraH, sa jayati jinavallabho gaNiryena / piNDavizuddhiprakaraNa-makAri cAritranRpabhavanam // 2 // tasminvivaraNadIpaM dIpramatisnehabhAjanamadAdyaH / so'pi paropakRtirataH, sUrirjIyAdyazodevaH // 3 // tadvivaraNa pradIpAnmayA padArthAbhilASiNA tatra / mandamatineyamAtma-prabuddhaye dIpikodbhiyate // 4 // tatra vizuddha siddhAnta sudhAsAraNiH zrIjinavallabhagaNiH saGkSiptarucInAmanugrahArthaM piNDaiSaNA'dhyayanasArArthaM saGgRhya yatInAmAhAradoSoddharaNaM piNDavizuddhiprakaraNaM cikIrSurAdAveva kRtAbhISTanamaskArAM sUcitAbhidheyAditritayasArAM mAthAmAhadeviMdabiMdavaMdiya-payAraviMde 'bhivaMdiya jiNiMde / vocchAmi suvihiyahiyaM, piMDavisohiM samAseNaM // 1 // vyAkhyA- 'devA' bhavanapatyAdaya 'indrAtha' camarAdayo devAnAmindrA devendrAsteSAM 'vRndAni' nikurumvANi devendravRndAni vairvanditAni - praNavAni stutAni ca ' padAravindAni ' caraNakamalAni yeSAM te devendravRndavanditapadAravindAstAn jinendrA niti yogaH / kimityAha - 'abhivandya' kulamanovAkkAyaiH prnnmy| 'jinendrAn' rAgAdyAntaradurivairivAravijayAjinAapagataghanaghAtikarmacatuSTayAH kevalinaste ca sAmAnyA api syurato'ItparigrahArthamindragrahaNaM, tatazca jinAnAmindrA:kevalitve sati catukhiMzadatizayarUpaparamaizvaryavantastIrthaGkarA jinendrAstAnityanena maGgalamuktaM, etaca svargApavargAvandhya maGgalAbhidheyAdayaH // 1 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM AA R kAraNasamyagavAnakriyAhetasvAthyobhRte'smin prakaraNe pravRttau vighnasambhavAttadapohArthamabhihitamiti / abhivanya . mityAha-'yocchAmi 'ta 'vakSyAmi' bhaNiSyAmi piNDavizuddhimiti yogH| kiM viziSTAmityAha-savihitahitAMnomana vihitaM anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH-susAdhanasteSAM hitA-upakAritvAt pathyA-suvihitahitA, tAM ! 'piMDavisohiMti piNDavizaddhi, iha piNDaH samayasamayA'zanAdicaturvidhAhAraH parigajhate, tara vizuddhi ninidharupainTa mAdibhiH prakAraiH zodhana piNDAvizAhistA prakaraNaM cAbhidheyasambandhAttaraGgavatyAdivattathocyate / anena cAbhidheyamabhihitaM, tadabhidhAnAcAmidhAnAbhi dheyalakSaNaH sambandho'pyukto veditavyaH / evaM ca sambandhAbhidheyazUnyazAstrapravRttiparihAriNAM zrottRNAmatra pravRttiH kRtA / mavatIti / nanu purvAcAyareva piNDaniyuktyAdigrantheSu sA'bhihiteti kiM tayA piSTapeSaNanyAyatulyayA'bhihitayA? ityApadayAha-samAsema' sakSepeNa / ayamabhiprAya:-pUrvAcAryairvistareNa sA proktA, ahaM punarmandamatisacAnugrahArtha sopeNa tAM vakSyAmIti / anena cAcAryaH prakaraNakaraNe AtmanaH prayojanaM darzayati, yataH prayojanaM vinA nAjJo'pi kApi pravarmate / tathA sahakSiptaprakaraNasya sukhena paThanAdayaH kriyanta iti vistIrNagranthapaThanAdyasamarthAH ziSyA atra pravartitA bhavantIti / ziSyaprayojanaM tu piNDadoSaparibAnAdikaM svayamammamiti gAthArthaH // 1 // miNDavizuddhiM vakSyAmItyuktaM / tatazca yairdopaivirahitasya piNDasya vizuddhirbhavati, tAn vivakSurimA prastAvanAgAthAmAha dI- jendrapandavandirapAdAravindAna jinendrAnabhitrandhejya bhISTasidbhidAsamaskRtya vakSyAmi suvihitahitA' susAdhUpakAriNIM miDamizAdi, piNDo'tra samayasaMcayA caturvidhozanAyAhArastasya vizvoSi-vividhaM zodhanamityabhidheyaM, tasmAdabhiSA C%CESS Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa- vizuddhi kAyo | laghuvI piNDadoSabhaNanaprakramA petamra -12 // nAmidheyalakSaNaH sambandho'pyUkhaH / nanu pUrva piNDaniyuktyAdiprantheSvapi sA bhaNitA'sti, kimanayetyAha-samAseneti prayojanaM, | tacca kAladoSAdvitIrNazAsapaTanAnAsamarthalamanAyajhAdanantara-paramparabhedaM jJeyamiti gAthArthaH // 1 // '- atha jIvAnAM zivasukhAbAdhipiNDadoSabhaNanenaiva prastAvayAha jIvA suhesiNo taM, sivammi taM saMjameNa so dehe / so piMDeNa sadoso, so paDikuTTo ime te ya // 2 // | | vyAkhyA-'jIvAH' prANinaste kimityAha-'sukhaiSiNaH' sAtAbhilASiNaH, uktaM ca-"sanve vi mukAvakarakhI, savve vi hudukkhabhIruNo jIvA / savve vi jIviyapiyA, sabve maraNAu bIhaMti ||1||"tti / 'taM' ti punaH zabdArthasya gamyamAnatvAt , tatpunaH sukhaM svAbhAvika nirupamamanantaM ca ziva eva-sarcakarmAmAvalakSaNamokSa eva, yaduktaM"nAvi asthi mANusANe, taM sokkhaM naviya savvadevANaM / siddhANaM sokvaM, avAvAhaM uvagayANaM ||shaa" | saMsArika sukhaM tu sukhameva na bhavati, viparyAsarUpatvAva, duHkhapratIkAramAtrasya sukhabuddhyA grahaNAt / maNitaM ca-"tRSA zuSyatyAsye piyati salilaM svAdu surabhiH, kSudhAtaH san zAlIna kavalayati mAMsAdiphaNitAn / pradIpte rAgAnau dahati tanumAzliSyati vadhUM, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati jnH||1||" iti| 'taMti ukta nyAyAt taM punaH zivaM jIvAH prApnuvanti, kenetyAha-saMyamena, "pAzravAdviramaNa, paJcendriyanigrahaH kssaayjyH| daNDatrayaviratizceti, saMyamaH smdshmedH||1||" iti zAstrAntara[nandIvRtti prasiddhena "puDhavi-daga-agaNi-mAruya-vaNassaibi-ti-ghau-paNidi 9 ajIve 10 / peho 11 ppeha 12 pamajjaNa 13-pariTThavaNa 14 maNo 15 vaI 16 kAe Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSARAKASCARSA 17 // 1 // " ityAgamaprasiddhena vA / atra cAyaH saMyamaH prasiddha eva, dvitIyastu ziSyahitArtha kizciducyate-tatra pRthivyAdipazcindriyAntajIvAnAM manovA-kAyaiH karaNa-kAraNAnu-matimedataH saJcaTTana-paritApanA-padrAvaNaparihArarUpo navavidhaH saMyamo bhavati / ajIvasaMyamastu pustakA? apratyupekSya duSpratyupekSya [ca pustk-y-tRnn-crmpnyck-viktthirnnyaadiinaamgrhnnruupH| Ai-kimeSAmagrahaNa eva saMyama ? uta grahaNe'pi ?, ucyate-apavAdato grahaNe'pi, yata uktaM-'duppaDilehiya dUsaM, addhANAI vivitta giNhaMti / gheppai potthayapaNayaM, kAliyanijjuttikosaTTA // 1 // " ityaadi| nanu zAnasAdhanabAda pustakapaJcakasya katha notsargato'pi grahaNa : ucyate-saccopaghAtahetutvAta , Aha ca-"jaitesiM jIvANaM, tatthagayANaM (tu) ca soNiyaM hojaa| pIlijjaMte dhaNiyaM, galijataM aksare phusiuM // 1 // " ityAdi / 'tatragatAnAM pustakasthitAnAM / prekSAsaMyamastu yatra sthAnAdikaM kizcidAcarati, tatra pratyupekSya pramAya cAcaratIti / upekSAsaMyamastu dvidhA-vyApAre avyApAre ca / upekSAzabdasya | loke tathA pravRttidarzanAt / tathA ca vaktAro bhavanti-upekSako'yamasya grAmasya-cintaka ityarthaH / tathA kimidaM vastu vinazyadupekSase ! na cintysiityrthH| tatra vyApAropekSAsaMyamo yatsAmbhogikasAdhana sIdanta itarAMzca prAvanikakArye prerayati / avyApAropekSAsaMyamantu yatsAvadyakarmasa sIdantaM gRhiNaM na prerayati / pramArjanAsaMyamastu yatsAgArikasamakSa pAdauna pramArjayati, tadabhAve tu pramArjayatIti / pariSThApanAsaMyamastu jIvasaMsaktasyAzuddhasyAdhikasya kSetrakAlAtikrAntasya vA bhaktAdevidhi nA yastyAgaH / manaHsaMyamastu tasyaivAkuzalasya niroghaH, kuzalasyodIraNa / evaM vAsaMyamo'pi | kAyasaMyamastu sati kArye upa| yogato gamanAgamanAdividhAnaM, tadabhAve tu susaMlInakaracaraNAdyavayavasyAvasthAnamiti / atha prakRtamucyate-'soci sa punaH KARMAHARASRC %**** Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvi0 iyo-8 saMyamo 'dehe' kAye bhavati, udghujyate ca-"zarIramAyaM svala dharmasAdhanaM" ityAdIti / 'so'tti sa punadehaH 'piNDenevA'- dIpikA zanAyAhAreNaiva sasAmAnamapi dhArayati, AcAlagopAlAGganAdInAM prasiddhaM caitat / maha doSaiH madopaH, 'sosi sa punaH piNDa: 1oSamaNano'pratikRSTaH' pratiSiddhaH, Agama iti gamyate, 'ime' anantarameva vakSyamANatayA pratyakSAste dopAH, ca zandaH punaH zabdArthaH / pkrmH| atra ca gAthAyAM srvtraanuruupkriyaa'dhyaahaarto'vseyaa| " yazca nimba parazunA, yakSenaM mdhumrpissaa| yazcainaM gandhamAlyAbhyAM sarvasya kaTureva sH||1||" ityAdAviveti gAthArthaH // 2 // sAmprataM prastAvitapiNDadoSAvasaraH, te ca dvicatvAriMzat, yata Ai-"solasa uggamadosA, solasa upAyajAe dosA u| dasa esaNAe dosA, pAyAlIsa iya havaMti ||1||"ci / tatra tAvadAhArodgamaviSayaSoDazadopapratipAdanAya gAthAdvayamAha dI0-jIvAH sarve'pi sukhaiSiNastadamitatvAt, gAthA'ntIyazca zabdaH punararthaH pratyekaM yojyaH, tatpunaH sukhaM zive, nirupadravatvAta, tacca zivaM 'saMyamena' paJcAvaviramaNa-paJcendriyanigraha-pAyajaya-daNDavayaviratirUpasaptadazadhApratItena, tanmUlatvAt / sa ca saMyamo dehe, tatsAdhyatvAt / sa ca dehaH piNDena, tadAdhAratvAt / sa ca piNDaH sadoSa: 'pratikRSTaH' siddhAnte niSiddhA, saMyamabAdhitatvAt / te ca doSA 'ime' vakSyamANAH, bahuvacanenAtra doSANAM vividhatvamuktaM, yadAhaH"solasa uggamadosA, solasa uppAyaNAi dosA ya / dasa esaNAi dosA, gAse paNa miliya saganyAlA // 1 // " // 2 // RECTORGANIC Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArA poDa zomazerana gAthAdvayenAha AhAkammu 1 desiya 2, pUIkamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAiDiyAe 6, pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 // 3 // pariahie 10 abhihaDu 11-bhinne 12 mAlohaDe a 13 acchijje 14 / aNisiTu 15 'jjhoyarae 16, solasa piMDuggame dosA // 4 // vyAkhyA-iha ca sarvatra vibhaktilopAdikaM prAkRtalakSaNaM svayamevAvaseye, tristarabhayAsa nmH| AdhAnamASA, prastAvAdamukasmai sAdhave idaM bhaktAdideyamityAdirUpo dAtRsaGkalpaH, tayA 'karma' pAkAdikriyetyAdhAkarma, yadvA AghAyakarmeti vigRhma niruktavazena yakAralopAdAdhAkarmeti, tadyogAdbhaktAyapi tathocyate, epamanyatrApi 1 / uddezanaM uddezo-yAvadapikAvipraNidhAna, tena nisaM tatprayojanaM vetyaudezika bhaktAdi, iha doSabhayAnaprakrame'pi yaddoSavato bhaktAderabhidhAnaM tattayoramedavivakSaNAt, evamanyatrApi 2 zuddhasyApi avizuddhabhaktAdimIlanAt pUte-rapavitrasya karma karaNamiti pUtikarma, ca: sahAcaye 3 / mizreNa-gRhisAbhAdipraNipAnalakSaNabhAvena jAta-pAkAdibhASanupagasamiti mizrajAtaM, caH pUrvavat 4 / sthA'pyate mApadAnApa kizcitkAlaM yAvabhidhIyate pattatra sthApanA, bhaktAyeya 5 / 'prAbhRtaM' kaulika, tadivopacArasAdhayikA sA AtmRtikA prAdura-prAkAzya, tasma' karaNaM sAdhvartha vidhAnaM prAduSkArastadvizeSitaM maktAdyapi prAdukAra evocyate 7 / / 3 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi TIkAdvayopetam ****%%%%E krIyate sma-sAdhunimittamAdinA gRhyate smati krItaM 8 / apamityaM prAmityaM vA-dAsyAmyetattavetyabhidhAya mAdhunimittaM gRhIta-1 ugama mucchinna udyatakamiti yAvat 9 / 'parivartitaM 'mAdhvayaM kutaparAvarga 10 ami' iti sAdhvabhimukha 'hRtaM' doSaSoDazasthAnAntarAdAnItamabhihataM, abhyAhRtamityayaH 11 / udbhedanamudbhinaM, sAdhvartha kuzUlAderudghATanaM, tadyogAdbhaktAdyapi tathocyate | kanAmA 12 / mAlAnmanAdarapahRtaM-sAdhvarthamAnItaM mAlApahRtaM, caH pUrvavat 13 / 'Acchidyate' anicchato'pi putrAdeH sakA- || nvayam // zAtsAdhudAnAya gRhyate yattadAcchedyaM 14 / na nisRSTaM-sarvasvAmibhiH sAdhudAnApa nAnujAtamanisRSTaM 15 / 'adhi' iti | AdhikyenAvapUraNaM-svArtha datvAdrahamAdemaraNamadhyavapUraH, sa evA'dhyavapUrakaH, tadyogAdvaktAdyavevamucyate 16 / ityevaM ghoDanasaGkhyAH piNDasyA-nAgAhArasyodamA prasUtirupatiH prabhavo janmeti paryAyAH piNDodgamastasmin doSA uktasvarUpAH syuriti maathaadvyaarthH|| 3-4 / / sAmpratamAdhAkarmadoSo vyAkhyAyate, asya ca sAnvayAni catvAri nAmAni bhavanti, tadyathA-AdhAkarma adhaHkarma AtmaghnaM Atmakarma ceti / tatrAcaM nyAcikhyAsurAha dI0-AdhAya sAdhUna pahajIvanikAyavirAdhanAdinA 'karma' bhaktAdipAkakriyAkaraNaM, tadAdhAkarma, niruktAdyalopaH 1 / tadeva yAvantiyAradarthi] kAdInuddizya kRtamauddezikam 2 ASAkarmAdyavayavaH patistadyogAtpUtikarma 3 / kiJcid gRhiyogya kizitsAdhUnAmiti mizrajAtam 4 / sAdhvartha pRthaka sthApita sthApanA 5 / vivAhAdeH pazcAtpuraskaraNa sAvA. gamanaM pratIkSamANaprAmRtena mavA prAbhRtikA 6 / yatyartha deyavastunaH prakaTIkaraNa-prAduSkAraH 7| krItaM drampAdinA 8 / 181 // 4 // XSAX Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40-6 sAdhvarthamuddhArAnItaM prAvisa 9 nA kRtamaya parivartitam 10 sthAnAntarAtsArtha sAdhvAlayamAnIya 5 dattamabhyAhRtam 11 / ghaTAdikamudbhidya dadata udbhinnam 12 / mAlAderuttAraNAnmAlApahRtam 13 / bhRtyAderanicchato gRhItamAcchedyam 14 / bahUnAM satkaM zeSairananujJAtamekena dattamanisRSTam 15 / svArtha pAkArambhe'dhikSepo'dhyavapUrakaH 16 / evaM SoDaza 'piNDodgame' AhArotpattau doSAH syuriti gAthAdvayArthaH / / 3-4 // arthatAn sUtrakRdvivRNoti, tatrAbadopasya catvAri nAmAni, yathA-AdhAkarma 1, adhaHkarma 2, AtmaghnaM 3, Atmakarma 4 ceti / AdyaM vyAcikhyAsurAhaAhAe~ viyappeNaM, jaINa kammamasaNAikaraNaM jaM / chakkAyAraMbheNaM, taM AhAkammamAhaMsu // 5 // vyAkhyA--'AhAeM ci AdhayA, paryAyamAha-'viyappeNaM 'ti 'vikalpena' dAyakAdhyavasAyena, keSAM sambandhinetyAha'jaINati yatInAM sampradAnabhUtasAdhUnAM, yatidAnabudhyeti tAtparya 'kammati karma, kiM tadityAha-'asaNAikaraNaM jati azanAdInAM-bhojanaprabhRtInAM 'karaNaM' niSpAdanaM yat, kena prakAreNetyAha-paTakAyArambheNa SaTsaGkhyapRzcicyAdijIvanikAyopamardaina, ''ti tadApAkammati 'AhaMsu 'tti Ahu:-uktavantastIrthakaragaNadharAdaya iti gamyata iti gAthArthaH / / 5 // ... sAmprataM dvitIya-nRtIyanAmnI vyAcikhyAsurAha dI0-AdhAnamAdhA, tayA, vikalpena-dAyakAdhyavasAyeneti paryAyaH, keSAM ? yatInAM 'karma' azanAdikaraNaM yatpaTakAyArammeNa.tadAdhAkarmetyAhuriti gaathaarthH||5|| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdyadoSanAmacatuSTaye dvitIyavRtIyanAmAnvayam / / piNDa- atha dvitIya-tRtIyanAmAmvayamAhavizuddhi | ahavA jaM taggAhi, kuNai ahe saMjamAu narae vaa| haNai va caraNAyaM se, ahakamma tamAyahammaM vA // 6 // TokAdayo / vyAkhyA-athaveti prathaMmArthA'pekSayA aparArthaprakArapratipAdanArthaH, 'jaM 'ti yarasAdhudAnasaGkalpaSaTakAyArammaniSpanapetam mazanAdikaM karvabhUtaM, 'tagrAhiNa uktavizeSaNAzanADAdAyakaM, sAdhumiti prakramaH, 'karoti' vidhace-nayatItyarthaH / kvetyaah||5|| 'agho'dhastAdasaMyama ityarthaH, nIcanIcataranIcatamasaMyamasthAneSu vA / kasmAt sakAzAdityAha-saMyamAt / cAritrAta, uccokhatarocatamasaMyamasthAnebhyo bA, athavA 'adha' ityadhogatI, yadAha-'marae vati, narake-sImantakAdau, vA zando vikalpArthaH, tadadhaHkarmeti yogaH, adho-dhastAt 'karma kriyA-adhAkarmeti / tRtIyamAha-haNai vaci, yadityatrApi yojyate, tatazca yatsAdhusaGkalpapaTakAyArambhakRtaM maktAdikaM dalita ' binAzi, 'yA' gIgAvacanAH, kimityAha-'caraNAyeti caraNAtmAnaM-cAritrarUpaM prANinaM, kasya sambandhinamityAha-' se 'tti tasya-maNitasvarUpabhaktAdigrAhiNaH sAdhostadAtmanamiti sambandhaH / AtmAnaM-straM hantIsyAtmadhnaM, amanuSyakara ke'pi ca Thak / 'ahakamma tamAyahammaM vatti vyAkhyAtameca, navaraM-'yA' zabdotrAmidhAnasamuccayArtho draSTavya iti mAthArthaH // 6 // samprasyAtmakarmalakSaNaM caramanAmabhedaM vyAkhyAtamAha dI.-ayaveti prakArAntarArthaH, yatkarma tagrAhiNaM sAdhu saMyamAdadhaH karoti-asaMyame narake vA nayati, vA viklpaarthH| tIyamAi-patkarma hanti vA caraNAsmAnaM 'se tasya-sAdhostadadhaHkarma AtmaghnaM ca, vA samuccaye, iti mAdhArthaH // 6 // WERESIA** 96 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakarmAnyamAha - aTTha kammAi~ ahe, vaMdhai pakarer3a ciNai uvaciNai | bhoI a sAhU, jaM bhaNiyaM bhagavaIeN phuDaM // 7 // vyAkhyA----aSTAvapyaSTasakhyAnyapi na kevalaM sametyapi zabdArthaH / kAnItyAha- karmANi jJAnAvaraNAdIni, kiMviSaarticle 'ahe 'ti adhogatI - adhogAMtaviSayANi, narakagatiprAyogyANItyarthaH / kimityAha-' badhnAti prakRtirUpatayA - pRSTarUpatayA vA nirvarttayati / tathA ' prakaroti ' sthitirUpatayA baddharUpatayA vA niSpAdayati / tathA ' cinoti ' anubhAgarUpatayA nicarUpatayA vA vidhate / tathA 'upacinoti' pradezarUpatayA nikAcanArUpatayA vA saJjanayati, sAdhuriti yogaH / yaMtra ca prakRtyAdisvarUpaM modakadRSTAntAdavaseyaM yathA hi modako vAtAdyapahartRdravyaniSpannatvAt prakRtyA kazcidvAtamapaharati kazcitpica, kazcica leSmANamityAdi / sthityA tu sa eva kazcid dinamekamAste, kazcidvayaM kazcica trayamityAdi / anubhAvena .su. madhuratvalakSaNena kazvidekamuNAnubhAvaH, kazcid dviguNAnubhAvaH, kacit triguNAnubhAva ityAdi / pradezastu kaNikAdiimyarUpaiH kazcidekaprasUtipramANo bhavati, anyastu prasRtidvayamAno'parastu prasRtitrayamAna ityAdi / evaM karmApi jJAnAvAra - krAnilainicatvAt prakRtyA kiJcit jJAnamAvRNoti, kizcidarzanaM, kiJcinnu sukhaduHkhe janayatItyAdi, sthityA tu - ApakoTA koTapAdikAlAvasthAgi bhavati / anubhAvena svekasthAnika- dvisthAnika-sIdhamandAdikarasopetaM, pradeza vastu 97 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ petam piNDa- alpabahupradezaniSpanna syAditi / spRSTAdisvarUpaM punarevaM-kila kizcit karma jIvapradezaH spRSTamAtraM syAttacca kAlAntarasthiti- * Aghadopa zuddhi maprApyaiva vighaTate, zuSkakukhyApatitazuSkacUrNamuSTivat / kiJcitpunaH spRSTaM baddhaM ca syAtaca kAlAntareNa vighaTate, ArdrakukhyA- tRtIyanAkAyo- paMtitazuSkacUrNamuSTivat / kiJcitpunaH spRSTaM baddhaM nidhattaM ca syAttaJca bahuttarakAlena vivaTate, ArdrakuDayApAtatasasnehacUrNA- mAnvayeka piNDavata / kizcitpunaH spRSTaM barddha nidhattaM nikAcittaM ca syAttaca jIvena sahakatvamApanna kAlAntareNa vedyata iti / kiMciziSTaH mavanyAdi sAdhurityAha-'kamiyabho 'si kArmikabhojI-laulyaniHzUkatvAbhyAmAdhAkarmAbhyavaharaNazIlaH / atra ca zIlArthapratyayo svruupm|| pAdAnaM kAraNAnAbhogatadovRnirAsAthai, sAdhurmuniriti yojitameva / nanu kathamidamavasIyate ? yadutoktavizeSaNaH sAdhuraSTApi karmANi baghmAtItyAdi, etadAzaGkayAha-' bhaNiya 'mityAdi, yadyasmAtkAraNAdbhaNitaM pratipAditaM, sudharmasvAmineti gamyate, ka? bhagavatyAM-vivAhaprajJaptI [ prathame zate navamoddezake ], kimarthApacyAdinA ? netyAha- sphuTaM' praka, tathA ca dA tatsUtraM-" AhAkambha NaM jhuMjamANe samaNe niggathe ki baMdhai ? kiM pakarei ? kiM ciNai ? kiM uvaciNai 1 / goyamA ! | AhAkamma muMjamANe AuyavajjAo satta kammapayaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei, hassakAlaThiIyAo dIhakAlaThiIyAo pakareha, maMdANubhAvAo tivANubhAvAo pakarei, appapaesaggAo bahupaesamgAo pakarei, AuyaM ca NaM kammaM siya baMgha siya no baMdhaha, AsAyAveyaNijaM ca kamma bhuJjo mujo uciNai, aNAiyaM ca NaM 'aNaSayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM aNupariyanaha / sekeNa'dreNaM maMte ! evaM bucA ? AhAkambha NaM jhuMjamApo jAva aNupariara, goyamA! AhAkammaM jhuMjamANe AyAe dhamma aikamAi, AyAe dhamma aikkamamANe puDhavikArya nAvakakhai 5, XSHESAX 98 ... .. -- Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtra tasakArya nAvakhar3a / jesi pi ya NaM jIvANaM sarIrayAI AhAramAhAreha te vi jIve nAtrakaMkhar3a, se eNadveNaM goyamA ! evaM bucai - AhAkammaM NaM guMjamANe jAva aNuparia" ti / idaM ca sugamaM, navaraM ' AuyajAo 'ti / yasmAdekatra mavagrahaNe sakadevAntarmuhUrttamAtrakAla evAyupo bandhastata uktamAyurvaja iti / 'siDhilabaMdhaNabaddhAo 'ti zrathabandhanaM-spRSTatA vA baddhatA vA nighalatA vA tena ' baddhA' AtmapradezeSu sambandhitAH, pUrvAvasthAyAmazubhatarapariNAmasya kathaJcidabhAvAt zithilabandhananaddhA, etAzvAzumA eva draSTavyAH, AdhAkarmma bhojinirgranthasya nindrAprastAvAda / tAH kimityAha-'varNiyayaMtraNa bAo pakareti 'ti gADhatarabandhanabaddhA - baddhAvasthA vA nighattAvasthA vA nikAcitAvasthA vA prakaroti / prazabdasyAdikarmArthatvAt sakadASAkammabhojane'pi karttumArabhate, AdhAkarmma bhojitvasyAzubhayogarUpatvena gADhataraprakRtibandhanahetutvAt, Aha ca-' jogA* payaDipaesaM 'ti, paunaHpunyasambhave tu tasya tAH karotyeveti / tathA istrakAlasthitikAH dIrghakAlasthitikAH prakaroti, tatra sthitiH - upAttakarmmaNo'vasthAnaM, tAmalpakAlAM mahatIM karotItyarthaH, AdhAkarmmabhojitvasya laulyanimittatvAt tasya ca kaSAyarUpatayA sthitibandhahetutvAt, Ai ca- 'TiI aNubhAgaM kasAyao kuNai 'tti / tathA mandetyAdi, ihAnubhAvo - vipAko rasavizeSa ityarthaH, tatazca mandAnubhAvAH- paripelavarasAH satI tIvrAnubhAvA- gADhatararasAH prakaroti, AdhAkarmmabhojitvasya kaSAyarUpatvAdanubhAgabandhasya ca kaSAyapratyayatvAditi / tathA 'appapae se 'tyAdi ' alpaM ' svokaM ' pradezAM' karmmadalikaparimANaM yAsAM tAstathA, tA bahupradezAgrAH prakaroti, pradezabandhasyApi yogapratya * " yogAt prakRti pradezabandhau bhavataH " X" nimittatvAt " iti a. pratikRtau paryAyau / prabhu Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 kAdvayo petam 17 // " yatvAdAdhAkarmabhojitvasya ca yogarUpatvAditi / tathA 'AuyaM cetyAdi, AyuH punaH karma, syAt kadAcidraghnAti syAna vadhnAti yasmAt tribhAgAdyacazeSAyuSaH parabhavAyuH prakurvanti tena yadA tribhAgAdistadA badhnAti, anyadA na nAtIti / tathA' asAye 'syAdi, asAtAvedanIyaM ca duHkhavedanIyaM karma punaH 'bhUyobhUyaH' punaHpunaH 'upacinoti' upacitaM karoti / nanu karmma saptAntarttitvAdasAtAvedanIyasya pUrvoktavizeSaNebhya eva tadupacayapratipatteH kiM* tadbrahaNena ? ityatrocyate-AdhAkarmmabhojI atyantaM duHkhito bhavatIti pratipAdanena mayajananAdAdhAkarmma bhojitvanirAsArthamidamityadRSTamiti / aNAiyaM 'ti avidyamAnAdikaM 'aNavayaggaM 'ti 'avayagga'tti dezIvacano antavAcakastatastanniSedhAt 'aNavayaggaM' anantamityarthaH / ataeva 'dIhamaddhaM 'ti 'dIrghAddha' prabhUtakAlaM 'cAuraMta' ti caturantaM devAdigatibhedAccaturvibhAgaM tadeva svArthika+ pratyayopAdAnAcAturantaM 'saMsArakAntAraM ' bhavArathyaM ' aNuparigraha 'tti punaHpunabhramati / ' AyAe 'tti AtmanA 'gha' cAritradharmaM zrutadharmaM vA / 'puDhavikArya nAvakaMvaha 'ti pRthvIkArya nApekSate- nAnukampata ityarthaM iti / evaM cAnena gAthAsUtreNAtmanaH kabandhAbhidhAnAdAtmakamrmetyabhihitamiti gAthArthaH // 7 // evaM tAvannAmAnyarthapratipAdanadvAreNa prathamadoSaM vyAkhyAya sAmprataM tameva vizeSato vyAcikhyAsurimAM dvAragAthAmAha - dI0 - aSTAvapi karmANi jJAnAvaraNAdIni 'adho' narake badhnAti X prakRti-spRSTarUpAbhyAM prakaroti-sthiti- baddharUpAmyAM, * * kimetadugra0 " a. ya. / + " ikaN" iti paryAyo a. pustake / " svArthe'N " mAM0 / X prakRtyAdisvarUpaM modakadRSTAntena jJAtavyaM, yathA-prakRtyA kazcinmodako vAtaM harati kazcitapittaM kaci leSmANaM sthitvA 100 AdyadoSacaramanAmAnvaye ka rmabandhAdi svarUpam // 7 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cinoti - anubhAga-nidhattarUpAbhyAM upacinoti- pradeza nikAcanArUpAbhyAM kaH ? kArmikamojI sAdhuH, bhojIti tacchIlArtha in kAraNe tadbhoktRnirAsArthaH / kimidaM svamanISikayocyate ? ityAha-yadbhaNitaM sudharmasvAminA 'bhagavatyAM paJcamAGge sphuTaM, AlApakArtha evAtrokta iti gAthArthaH / evamAtmanaH karmabandhAdAtmakarma // 7 // ukto nAmacatuSTayArthaH, sAmprataM tadeva navabhirdvA rairvizeSeNAha - taM puNa jaM jassaM jahA~, jArisaeNmasaNe ya tassa je dosA / dANe ya jahA pucchA, chalarNA suddhI ya taha vocchaM // 8 // vyAkhyA -- tadAdhAkarmma, punaH zabdo vizeSaNArthaH, yatkiJcidazanAdikamucyate, tadahaM vakSye iti gAthA'ntya kriyayA yogaH, evamanyatrApi vakSyati ca-' asaNAica unbheya 'mityAdi 1 tathA yasya nimittaM kRtaM tatsyAttaM vakSye, vakSyati ca'sAhammiya se 'tyAdi 2 / tathA 'jaha'tti yathA-yaiH prakAraiH pratiSeSaNAdibhistatsyAttAnvakSye, vakSyati ca-' paDisevaNe 'tyAdi 3 | tathA 'yAdarza' yasya vastunastulyaM tatsyAt, bhaNiSyati ca- 'vaMtuccArasure 'tyAdi 4 / tathA ' azane ' mojane tasyAdhAkammaidoSavataH piNDasya ye'tikramAdayo doSAH syuH, vakSyati ca ' kammaragahaNe 'tyAdi 5 | tathA 'dANe kazciddinamekaM kazciddharthaM kacitrayaM, anubhAvena snigdhamadhurasvalakSaNena kazcidekaguNAnubhAvaH kazcidviguNAnubhAvaH kazcitriguNAnubhAvaH, 'pradeza:- kaNikAdidravyarUpaiH kazcidekaprasRtipramANaH kazcidviprasRtipramANa aparaviprasRtipramANaH, evaM karmApi kicijjJAnamAvRNoti kiciddarzanaM kicitsukhaduHkhe janayatIti / "svamanISikayA ? ityAha" ka. a. pa. ma. / C 101 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa zuddhi0 kAdvayo petam // 8 // 'ci 'dAne' vitaraNe gRhasthasya ye doSA yatisatkacaraNaghAtAdayaH syustAnvakSye ca zabdo doSAnukarSaNArthaH tathA ca vakSyati 'jahaNo caraNe'tyAdi 6 / tathA 'jahA puccha 'tti 'yathA' yena prakAreNa dezAdyanucita + bhaktadAnAdilakSaNena 'pRcchA' praznaH sambhavati, vakSyati ca 'desANuciyaM bahuvva 'mityAdi 7 | tathA 'chalaNa 'ci 'chalanA' sAdhorbhikSArthaM praviSTas tathAvidhakAraNairaneSaNIyA''zaGkA'bhAvAdazuddha bhaktagrahaNarUpA vyaMsanA yathA syAt, vakSyati ca- 'dhovaMti na puDha' mityAdi 8 / tathA 'suddhI 'ti 'zuddhiH' kathaJcidazuddha piNDagrahaNe'pi nirdoSatA yathA syAdetadvipakSatvAcAzuddhiryathA syAt, ca zabda uktasamucaye / 'taha vocchaM 'ti / ' tathA 'tena zuddha grahaNapariNAmAdinA prakAreNa 'vakSye' abhidhAsye, vakSyati ca - 'AhAkammapariNao' ityAdi 9 / iti dvAragAthA samAsArthaH // 8 // sampratyAdyadvAraM vyAcikhyAsurAha-- dI0 - 'tat' AdhAkarma, punarvizeSoktau yadbhaktAdi 1, yasya kRte kRtaM syAt 2, yathA-yaiH prakAraiH 3, yAdRzaM yattulyaM 4, azane ca tasya ye doSAH 5, dAne dAtuzca ye [ doSAH ] 6, yathA pRcchA-bAhyAcaraNadarzanAtpraznaH 7, chalanA anepaNIyAzaGkAbhAvAdazuddha graha 8, zuddhiva- sadoSapiNDagrahaNe'pi nirdoSatA 9, tathA vakSye iti gAthArthaH // 8 // athAdhadvAramAhaasaNAicaunbheyaM, AhAkammamiha beMti AhAraM / paDhamaM ciya jaijoggaM, kIrataM niTThiyaM ca tahiM // 9 // vyAkhyA - 'asaNAicaunbheyaM' ti 'azanaM' bhojanaM 'Adi:' prathamaM yeSAM pAnakhAdimasvAdimAnAM te tathA, + "sadAnAdibhaktalakSaNena" a ya / "tadAnAdilakSaNena i. ka. pa. 1 102 udgamA dyadoSa nirUpaNe dvAranavaka* nAmAni // 11-211 " Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ESSACR OSAR**** haiM| teca 'catvAraH' catuHsaGkhyA 'medAH' prakArA yasya sa tathA, taM AhAramiti yogH| tatrAzana-zAlitandulasUpAdi, pAnaM-sauvIratandulayAmAdi, sAdirbha phalapuyAdi, rUdika-harItakIzuNThyAdi / imaM ca kimityAha-'AhAkammamiha baeNti'ti AdhAkarma iha-jinapravacane, na tu zAkyAdizAsane, athavA iheti piNDavizuddhipakrame, anyathA yadgehAdika cIyate vastrAdikaM +vyUyate tumbakAdezca yanmukhAdi kriyate tadapi, yuvate-pratipAdayanti, gaNadharAdaya iti gamyate / / 'AhAra' piNDamiti yojitameva / kimavizepeNeva? netyAha-'paDhama'mityAdi, prathama-mAdau "ciya-ceva-evArthe " iti vacanAt 'ciya'zabda evAtheM draSTavyastasya ca prayoga darzayiSyAmaH / 'yatiyogya' sAdhvartha, upalakSaNatvAt gRhinimicaM ca 'kriyamANaM' kartumArabdhaM tathA 'niSThitaM' niSThAM prAptaM-sAdhugrahaNayogyatAM gatamityarthaH, caH samuccaye 'tahiM' ti prAktanAvadhAraNasyeha sambandhAttatraiva-sAdhvarthameva yatinimittamevetyarthaH / anena ca vakSyamANe prathama-tRtIyabhaGgadvaye AdhAkarma mavati, nAnyatyAveditamiti gaathaarthH||9||'jhjoggN karataM, nidviyaM ca tahiM'tItyuktaM, anaca kriyamANaM niSThitamiti padadayena bhaGgacatuSkaM citamatastatpratipAdanArthamAha dI-azanaM 1, AdizabdApAnaM 2 khAdimaM 3 svAdimaM 4 ceti caturbhedamAhAraM 'iha' jinamate piNDavizuddhau vA tadvida ASAkarma truvate, kIdarza ! prathamameva yatiyogya mizraM vA 'kriyamANaM' kartumArabdhaM 'niSThita' niSpAditaM vA 'tasmin ' yatyarthe, iti gAthArthaH // 9 // kRtaniSThitayozcaturmaGgImAha + " yUyate " a0 | "dhUyate-ayate " ityapi pratyantare / - jainamate" pa. a.| %AE%ENGAL 162 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAT piNDa-1 tassa kaDa tassa nidriya, caubhaMgo tattha ducarimA kppaa| phAsukaDaM raddhaM vA, niTriyamiyaraM kaDaM savvaM // 10 // || laghucA vizuddhika vyAkhyA-'tassa kaDa tassa niTThiya'ti vibhaktilopAttasya kRtaM tasya niSThitamiti vAkthe 'caubhaMgo 'si catU budgakAdvayo- rUMpo bhaGgazcaturbhaGgo,jAtinirdezAcatvAro bhaGgA bhvntiityrthH| tatrAyaH kaNThokta eva 11 tadupalakSitAstvanye traya ime-tasya kRta mAdyadoSapetam manyasya niSThitaM 2, anyasya kRtaM tasya niSThitaM 3, anyasya kRtamanyasya niSThitamiti 4 / tatra tasyeti prastAvAtsAgho nirUpaNe nimindaM kRtaM' garnuzAra mA yati sAmoreva nimittaM niSThitamiti sarvathA prAsukIbhRtaM rAddhaM veti prathamaH 1 / tathA katanidhi tasya kRtamiti pUrvavat , tato dAtuH sAdhugocaradAnapariNAmApagamAdanyasyeti gRhasthasya nimittaM, niSThitamiti pUrvavaditi tayozcatudvitIyaH 2 / tathA'nyasya kRtamiti pUrvavat , tato dAtuH sAdhuviSayadAnapariNAmabhavanAta kriyAntarapravarcane tasya niSThita masI // | miti pUrvavaditi tRtIyaH 3 / tathA anyasya kRtamanyasya niSThitamiti pUrvavaditi caturthaH 4 / 'tastha 'tti tatra-teSu caturyu bhaGgeSu / madhye 'dvicaramau' dvitIyacaturthoM, to kimityAha-'kappa'tti kalpyau-sAdhorAsevAyogyau, etaddhartibhaktAdeH zuddhatvAt , prathamatRtIyau tvakalpyAveva, tatsammavibhaktAdeH pUrvamAdhAkarmatvenAbhihitatvAt / atha kRtaniSThitasvarUpamAha-'phAsukaDa'mityAdi, pragatA 'asavaH' prANA yasmAttasmAsukaM-nirjivaM 'kRtaM' vihitaM yattandulAdi, tathA 'raddhaM batti rAddha-saMskRtaM, vA samuccaye, satkimityAha-'niSThitaM' niSThAGgatamabhidhIyata iti shessH| tathA 'iyara'ti 'itarat' anyat-yantra prAsukI kRtaM yacca na rAddhaM, | tatkimityAha- kRtaM' kRtAkhyaM 'sarva' niravazeSamiti gAthArthaH / / 10 // enamevArtha dRSTAntapurassaraM vizeSeNAhadI-'tasya' sAdhoryogyaM kRtaM tasya niSThitamityeko maGgaH 1, tadupalakSitAtrayo'nye, yathA-tasya kRtamanyasya niSThitaM // 9 // ** * kanna 104 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, anyasya kRtaM tasya niSThitaM 3, anyasya kRtamanyasya niSThitaM 4 ceti / tatra teSu dvitIyacaturthoM bhaGgo 'kalpyau' shuddhau|| kRtaniSThitayolekSaNamAha-'prAsukaM' nirjIva yattandulAdi kRtaM rAddhaM vA taniSThitaM, itara-dviparItaM kRtAkhyamiti gAthArthaH // 10 // amumevArtha dRSTAntenAhasAhunimittaM vaviyAi, tA kaDAjAva taMdulA ducchddaa| tichaDAuniTThiyA pA-NagAi jahasaMbhavaM nejA // 11 // vyAkhyA-'sAdhunimittaM yatyartha 'vavidhAi ti 'uptA' sepitA, AdizabdAllUna pUnAdiparigrahaH, tandulA iti yogH| 'tA'iti tAvat , kimityAha-'kRtAH' kRtAkhyA, bhaNyanta iti zeSaH / iha ca sarvatra 'kriyamANaM kRta'miti vacanAt, " 'kRtaM' kriyamANaM vyAkhyeyaM / 'jAva'ti yAvat 'tandulA:' zAlyAdikaNAH 'ducchaDa 'ti dvau 'vArI' chaThitAH' knndditaaH| atra ca tandulAnAmuptalUnAdivizeSaNAni prasthakakAraNAdAruNi prasthakavyapadezavata kAraNe kAryopacArAdacaseyAni / tathA 'tichaDA uti trIn vArAn 'chaTitAH' kaNDitA ityarthaH / tuH punarartha, tatazca yAva[] dvichaTitAstAvatkRtAH, vizchaTitAH punasta eva 'niSThitA'niSThitAkhyA, bhaNyanta iti prakramaH / atra ca vizeSajJApanAtha vRddhasampradAyaH kazciducyate, yathAyadi prathamAM dvitIyAM vA bArAM sAdhunimicamAtmanimittaM vA karaTiM chaTitvA tandulAH kRtAstRtIyAM vArAM tvAtmanimitvaM chaTitA rAddhA vA, te sAdhUnAM kalpante / yadi tu prathamAM dvitIyAM vA bArAM sAdhunimittaM svanimittaM vA tRtIyAM cArA tu sAdhunimittameva kaNDitA, rAddhAstvAtmanimittaM, te ekepAmAdezena ekenAnyasmai dacAstenApyanyasmAyityAdirUpeNa yAvat sahasrathe sthAne gatAstAvanna kalpante, tataH paraM kalpante, anyeSAM tu na kadAcidapi / yadi tu prathamAM dvitIyAM vA vArAM sAdhu 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % piNDa- yA nimitta svanimittaM vA tRtIyA~ vAsaM tvAtmanimittameva kaNDitA, rAddhAH punaH sAdhunimittameva, te na kalpante / yadi tu || | laghuAcI prathamA dvitIyAM vA bArAM sAdhunimittamAtmanimittaM vA tanIyabArAM tu sAdhunimittameva kahitA rAddhAzca tadarthameva, te'pi / kRtaniSThiaMsAdhUnAmakarapyA eva, niSThitatandula 4 tatpAkajanitadviguNAdhAkarmadoSadRSTatvAt / evamazanAhAramAzrityoktaM, atha pAna- 18 tayovizeSapetam kAdyAhAramagIkRtyocyate-'pANagAi jahasaMbhavaM neja' ti | pAnaka-dvitIyAhArabhedastadAdi-'prathamaM yasya tattathA, svarUpam // tatkarmatApakramAdizabdAt khAdimasvAdigrahaH / taskimityAha-'yathAsambhavaM' kRtaniSThitasambhavAnatikrameNa 'nayet / prajJApakaH kartA zropratItau prApayet / tathAhi-pAnakaM yatinimittakhAtapAdigataM tadarthameva ca tata AnItaM yAvatthAmRtapariNAmenaiva kA prAsukI kriyamANaM nAdyApi sarvathA prAsukI bhavati tAvatkRtaM, tatastathAbhUtapariNAmenaiva karvA kathanAdinA sarvathA prAsukI kRtaM tu niSThitaM / svAdima-karkaTikAdADimApramAtuliGgakuSmANDavRntAkAdi, tatsAdhunimittamupta yAtracathAbhUtapariNAmenaiva dAtrA tata khaNDIkRta, tathAbhUtaM ca kSaNe kSaNe prAsakI bhavatsadyAvattatpariNAmasyaiva dAturmAdyApi savathA prAsukI bhavati tAvat kRtaM, tataH sAdhunimittameva randhanAdinA prAmukI kRtaM tu niSThitaM / svAdima-bhuGgAberAdi, tadapi khAdimabadavaseyaM / nanu svAdima-zaGgaberAdItyayuktamukta, siddhAnte tasyAzanAhAramadhye adhItatvAda, tathAcAhAvazyakarNikAra:"asaNe allagamUlaga-maMsAi"ti, na, arAddhaprAsukAvasthasya svAdimatvAt , tasyaiva sAdhugrahaNayogyatvena mukhyarUpa. +" tamAtmanimittaM vA" mAM01*"se'pi na kalpanta eva" ya. a.ha.ka. pa. "tandulAyA ( sampanna iti puyAyaH) tatpAka" a0|0tndulaayaat satpAka" ya. ha.ka.8"dimaparigrahaH" a. " yathAhi" a.pa. ya.i.ka. IN *GRESS 106 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RDCREASE tayeha cintayitumabhipretatvAt , Aha ca- . "sacittabhAvavikalI-kayammi davammi maggaNA hoI / kA maggaNA? u dambe, saceyaNe phAsubhoINaM // 1 // " 'mAgaNe 'ti AdhAkammavicAraNetyarthaH / tatheha sarvatra bhaktapAnAdestadartha niSThAgamane dAtuH sAdhvartha kriyAvizeSo draSTavyo, na tu taddAnapariNAmamAtrameva, kriyAzUnyasya tasyAduSTatvAt / yadAha"na khalu pariNAmamettaM, payANakAle askkiyaarhiyN| gihiNotaNayaM tujaI, dUsai ANAi paDibaddhaM // 1 // " tathA viminadeyamAzritya svabhogyAdyatra vastuni saGkalpanaM kriyAkAle tadaSTa, viSayo'nayoH puNyArtha yAvadarthikayorityarthaH / svocite tu yadArambha tathA saGkalpanaM kvacinna duSTa, zubhabhAvatvAta, tacchuddhAparayogabat / atra ca bhaktAdhAkarmasambhavapradarzakamidamudAharaNaM, yathA-aNegakulasayasaMkulo kodavarAlabharapaurabhikkho sulabharamaNiavasahIsaMjuo nidvApAyasajjhAyanibAho ego gAmo atthi| nattha ya (jiNadatto nAma) sAvao parivasaha, sAhU ya tattha eMti, paraM AyariyAipAuggo sAlikaro | nasthi ti sAvaraNa maNNamANAvi na ciTThati / annayA khetapaDilehaNatthaM kei sAhuNo tattha AgayA, ThiyA kaivi diNe, tao gurupAuggaM nasthi ci aNabhiruiyakhetA paTTiyA gurusamIvaM / tao sAvaeNaM emo sAhU pucchio-'kiM tubhaM khe ruiyaM na vati / tao teNa sAhuNA ujjugaceya u bhaNiyaM-'juJjai gaNassa khetaM, paraM gurupAugmo sAlikaro natyi'ti / tao | gaesu tesu vinAyaparamastheNa imiNA vAvipANi sAlibIyANi, jAyA ya bahave sAlimRDayA, anayA ya poyaNakseNa te ase vA sAhuNo bhAgae daTTaNa teNa ciMtiyaM-tahA eesiM sAlikaraM demi jahA vinAyapaurapAuggadavasaMbhavA guruNo ANati] 1.2 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAiyo petam // 11 // tti (?) ahAkammiya saMkaM ca na kareMti ti / tao XbiriMciUNa sayaNAIna dino sAlI, bhaNiyA ya - ' sayaM khAejaha sAhUNaMpi dijaha' / tehiM taheva raddho / imo ya vayaro nAo bAlAIhiM, sAhuNo ya esaNovauttA bhikkhaM hiMDatA tersi saMka suNaMti, jahA ego +bhaNai 'ee te sAhuNo, jesi aTThAra ghare ghare sAlikUro ro' / anno +bhaNai-mama ghare eehiM laddhI, avaroha-api esa taM dAhAmi, amo *mAvaraM bhaNai - evaM sAhUNaM dehi dehi, anno bhagai - thakke thakAvaDiyaM saMpanna, jeNa abhacae sAlibhattayaM jAyaM / ettha loio dito neo, jahA-kAi mahilA bhaNai - " majjha ya pahassa maraNaM, diyarasa ya me mayA bhajjA / to kAlANurUvamimaM saMvRttaM "ti / tahA ano jaNaNi maNai-cAulodagaM dehi, anno AyAma, ana kaMji, iccAi bAlAijaNajaMpiyaM souM pucchaMti - kimevaM ? ti / tao tANi ujjugANi kahati, mAiDANiyANi padmaviyANi vA paroparaM nirikkhaMti / evaM ca nAUNa tANi gharANi pariharaMtA tattheva anagharelu bhikkhaM hiMDaMti, ANi puNa pacAsa gAme vayaMti tti / etadanusAratastu pAnAdInAmapi sambhavo bhAvanIya iti gAthArthaH // 11 // pratipAditamAghAkarmmasvarUpapratipAdakaM prathamadvAramatha yasyeti dvitIyadvArAvasaraH, tatra yasya kRte kRtamAdhAka ca kRte kRtaM na syAdityetadabhidhitsurAha--- syAdyasya dI0 - sAdhunimiSatAH zAlpAdayoropitAH, AdizadvAlUnAdi jJeyaM tAvatkRtA yAvattandulA dvau vArau ' chaTitA: ' (a): zrInU vATitAH punasta eva niSThitAkhyAH syuH, idamazanamAdhityoktaM, itarAzritamAha-pAnakAdizeSaxviraMciNa] [ vibhajya ] " a. i. ka. pa. + "pabhaNaI" a. 1 * "sAyara" sAdaramiti paryAyo'pi a. / 108 laghughutAvAghAkarma49 sambhavaprada kodA haraNam. // 11 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhAraprayaM yathAsambhavaM nayet , ko'rthaH ?, sAdhvartha kUpAdikhanana 1cirbhaTikAdi 2harItakyAdyAropaNAdi 3mAtraiH kataniSThite (pratIte), zrotRpratItau prApayet / atrodAharaNaM-ekasmin grAme kadazanAhAriNi sUriyogyabhaktAlAmAtsAdhavaH mUri nAnayanti, zrAvakazcaikastadRtkaNThitaH / anyadA keSAnitsAdhUnAM varSAkSetraM vilokyAnicchayA pazcAdgacchatAM tena sAdhurekaH pRSTaHkutaH kSetraM na rucitaM , sa ca Rjuko guruprAyogyazAlyodanAdyabhAvAdityAha / tatastena varSAkAle zAliruto bahukazca jAto, yatidhvAgateSu svajanagRheSu zAlIn datvA bhaNitaM-svayaM bhoktavyaH sAdhUnAzca dAtavyaH, taistathA kRte 'mAvartha zAli'riti cAlakAdyAlApAd bAhyaliGgaithAneSaNAM jJAtvA te na jagRhuH / evaM pAnakAdyAhAredhyapi lakSyamiti gAthArthaH // 11 // uktaM yaditi dvAra, sAmprataM yasyeti dvitIyamAha--- sAhammiyassa pazyaNa-liMgehiM kae kayaM havai kmm| patteyabuddhaniNhaya-titthayaraTThAe puNa kappe // 12 // vyAkhyA-sAhammiyassa'tti 'samAnena' tulyena 'dharmeNa' svabhAvena castIti sAdharmiko, vikSitasahazaparyAyabAnityarthaH, tasya kathamiha sAdhammikatA grAhyetyAha-'pazyaNaliMgehiM 'ti, pravacanaM ca liGgaM ca pravacanaliGge, tAmyAM / / tatra pravacana-sakalajIvAdipadArthaprarUpakaM atyantAnavadyacaraNakaraNapravartakaM acintyazaktikalitaM avisaMvAdakaM bhavArNavamaNaparamabohitthakalpaM dvAdazAjhaM, tasya ca nirAdhArasyA'sambhavAcadAdhArabhUtaH so'pi pravacanaM, tathA 'lijayate' cihnaghate sAdhuraneneti liGgajoharaNAsvapotikAgocchakapAtrakAdIni / 'kae'ti 'kate' nimittaM 'kayaM "ti 'kRtaM' vihitaM, anAdi-iti gamyate bhavati' jAyate, kimityAha-'kamma' ti sUcakatvAdAdhAkarmAbhihitazabdArtha, idamuktaM bhavati 103 1C24 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vizuddhi 0 TIkAdvayo petam // 12 // uktarUpapravacanaliGgAbhyAM saGghAntarvarttisAdhUnAM saGghAntarvarttisAdhu-rekAdazapratimApratipasazrAvakazca sAdhammiko bhavati, tasya kRte azanAdi kRtaM AdhAkarma bhavatIti / anena ca pravacanataH sAdharmiko na liGgataH 1, liGgato na pravacanataH 2, pravacanato liGgataca 2, na pracacanato na liGgataH 4, iti siddhAntaprasiddha caturbhaGgItRtIya bhaGgavarttisAdhammikArthaM kRtaM na kalpata iti pratipAditaM / etadvarNya zeSa bhaGgatrayasambhavisAghammikebhyastu kRtaM kalpata evetyAha 'patteyabuddhaniNye' tyAdipazcArddha-tatraikaM vRSabhAdinAnimittaM pratItya buddhAH pratyekabuddhAH - samayaprasiddhasAdhuvizeSAH, te ca sambhave sati jaghanyato rajoharaNamukhapotikA - mAtropakaraNakalitA utkRSTatastu colapaTTaka mAtraka kalpanika varjita navavidhopadhidhAriNaH tathA niyamato jaghanyata ekAdazAGgazrutavida ukRSTatastu bhitradazapUrvazrutavedinaH, tathA devatA'rpitaliGgAH ' rUppaM patteyabuddha 'tti vacanAliGgayarjitA vA bhavantIti' tathA 'nindura' sAmAna nirAkurvantIti ninhavA - jamAli-tiSyaguptaprabhRtayaH / tathA yeneha jIvA janmajarAmaraNasalilaM mithyAdarzanAviratigambhIraM mahAbhISaNakaSAyapAtAlaM suduruttaramahAmohAvartaraudraM vicitra duHkhaughaduSTazvApadagaNaM rAgadveSapavanaprakSobhitaM santatasaMyogaviyogataraGgadurgamaM prabalamanorathavelAkulaM saMsArApArasAgaraM taranti tattIrtha, tacca pravacanaM tadAdhAratvAccaturvarNazramaNa saGghazva, tatkurvantIti tIrthakarAH zAstAraH, eteSAmarthAya - nimittaM kRtamazanAdIti prakramaH / punaH zabdo bhivAkyatApratipAdanArthaH / ' kalpate ' gRhItuM yujyate / ayamiha bhAvArtha:- pratyekabuddhAstIrthakarAzca pravacanaliGgAtItatvAt ' na pravacanato na liGkata' iti caturthe bhaGge varttante, atastadarthaM kRtaM kalpate, AdhAkarmatvAbhAvAt uktaM ca kalpa bhASye+ " bhavatIti a. 1 * " evavarja " pa. 6. ka. x " mukhavastrikA " a. ya. / 110 yasya kRtekRtamAdhA* karma syAttanirUpaNam // 12 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " jIvaM uddista karDa, kammaM soviya jayA u sAhammI / soviya sahae bhaMge, liMgAINaM na sesesu // 1 // " asyA api vyAkhyA-' jIvaM ' prANinaM ' uddizya ' Azritya ' kRtaM ' vihitaM yadanAdi, tatkimityAha- 'kammaM 'ti tadevASAkarma syAnnAnyad, anena ca yadi kazcid gRhI mugdhabuddhiH snehAdinA gRhItavavajyasya mRtasya jIvato vA pitrAdeH pratikRteH purato DhaukanAya balyAdikaM niSpAdayati, tadarthameva mRtabhaktaM vA kuryAt tadAghAkrammaM na bhavatIti pratipAdinaM / so'pi ca jIvo yadA tu sAkaH so'pi ca sAdhammiko yadi vRtIyabhaGge bhavati 'liMgAiNaM'ti liGgavacanayorityarthaH, na 'zeSeSu' prathamadvitIyacaturtheSviti / kiJca" sAhammio na satthA, tassa kathaM teNa kappar3a jaIgaM / jaM puNa paDimANa karma, satya kahA kI ajIvattA // 1 // " iha ca kRtamityatra tatratyaprakramavazAdazanAdIti zeSo dRzyaH / 'tat'ci tatra- pratimArthakRte 'kathe' ti kalpayAkalpyavicAraH, ' ke 'ti na kAcidityarthaH / ajIvatvAdityavetanatvAtpratimAyA iti / anyacca-" saMbaddamehapupphA, sayuM nimittaM kayA jar3a jaINaM / na hu lagbhA paDisiddhuM kiM puna paDimaDamArahUM ? || 1 || anyathA - " jar3a samaNANa na kappara, evaM aigANiyA jinavariMdA gaNaharamAIsamaNA, akappie na viya citi // 1 // tamhA kappar3a ThAuM, jaha siddhAyapaNamiM hor3a aviruddhaM "ti / nanu yadi tIrthaMkarArthaM kRta X" mugdhaH snehAdinA " a + " zAstA " / 1" kA [kathA] vArtA ?" / 2" zAstu stIrthaMkarasya " 3 " yatInAM pratiSeddhuM labhyAH-yatInAM ke AdhAkarmikA na bhavantIti tatsutarAM na pratiSeddhuM ubhyamiti mAvaH " / 4 " ekAkinaH" / 5 " [siddhAyatane ] prAsAde - samavasaraNe " ivi paryAyAH a. na 3 111 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padona | nikapaNe | pamyaini niruupnnm| mAdhAkarma mayAsato mAtA pada nimpAdita anivAinepi nApo kina nivAsAdi kriyate , upa-mahAvAmanAdIpaprapanA, bhAina "jAmina AhAphamma, mAsikA vijayata, mattI hokapA, mAmAyaNA paramA // 1 // " manu pathA mana myAhata sAyAdhArmikassAdayati, tapA kisAbasamparSaNAhika paramapipasi, apiyA kI doSayAmamatIhI -"tisthaparamAmagoSama, apahAtArapakSamAbhavA / pamma ko bharahA, pUrva pASAta tu||1|| nIlAmI bharakA, kAliyo bhaniya jiirssmnnuprtii| paMbitopitahA, apokhabahota pUrNa ||2||'saamdhy 'ciyo bhASAmAyaNamya bhASA sAmAI, mammA, bhApovAmaNopAyuvAhakomiH"spArayo mAvAsamA nAvivarSante, nIrthakarajIyopinAma: banyo prasavapAvidhanapatimAnasamAvaNArma kathayati mA cAropa kA debAhitinAmisyAI pramonalA tathA INTER na va hami ditIpamoniyA, sarahiyAmivArarispena prayapAnavAyaramAya, varSa, matammadarthamapi Pawar kApi ninAvaranA spa: kApyAvAsamA yatra sthAna banena ddaalaa| spasvatra hilIyama pA .kokama mApugpA prANAyAmuktavatIyamA paranta iti, tadAna kmpne| nayA pravacanako na ki isa prathama maNipratimAdharmapratimAyabhAyakA ekavacanAntavivAdamoharaNAdisaNasAghuzilAmAvAda, pannasyatra " agfined ye nimama "| "jIta ] 4m [A] mI | L a vi . 442 l Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpate, yadAha -- x dasa sasihAgA sAvaga - pavayaNasAhammiyA na liMgeNa / liMgeNa u sAhammI, no pavayaNanimhagA savve // 1 // " iti gAthArthaH // 12 // ukta yasyeti dvAraM, sAmprataM yathetyasyAvasaraH, tatra ca yaiH prakArairAdhAkarmmaparibhogajanyaH karmabandhaH syAttAn saSTAntAnabhidhAtumAha - dI-pravacanaliGgAbhyAM sAdharmikasya kRte kRtaM bhavatyakarma, tatra vacanaM dvAdazAGgI tadAdhArabhUtaH so'pi, liGgarajoharaNa-mukhakhikAeM tAbhyAM saGghAntarvarttI yatijana ekAdaza pratimAsthaH zrAvakazca sAdharmiko jJeyaH / sa ca caturddhA, error sarmiko na liGgataH 1, liGgato na pravacanataH 2, pravacanato liGgatatra 3, na pravacanato na liGgataH 4 / ana kalpate, itarabhaGgatrayamavaM tu zuddhamityAha- pratyekabuddhA jaghanyata ekAdazAGgina utkRSTatastu + mizra(truTita) darzapUrviNo devatA'rpitaliGgA liGgAya, nihavA jamAlyAdayaH, tIrthakarA- jinAstadarthAya kRtaM punaH kalpate, dvau pravacana lihAvI mahe zreya nivAstu dvitIye, arhadbhimbavalyAdyarthamapi kRtaM kalpate, tRtIyabhaGgokta sAdharmikajIvArtha tu naiva natu paye kalpate tatkathaM na tadbhavane vAsaH ?, satyaM, mahA''zAtanAdoSAditi gAthArthaH // 12 // yatheti detIya saTAntamAha ukta yas paDilevaNa-paDimuNaNI, saMvAse'NumoryeNAhi ta hoi / iha teNarAyasuryapAla - rAduTThehiM diTThatA // 13 // " " dazamatimAsyAH AvekAH sazikhAkAH zikhAyukA bhavanti " iti paryAya: a + " abhina ka. / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piSTa vizuddhi0 TIkAiyo - petas // 14 // myAkhyA--pratiSetraNaM - praviSevaNA AsevanA paribhoga iti yAvat 1 / tathA pratizravaNaM pratibhavaNA-kartumicchato'nujJAdAnalakSaNA 2 tathA saMtrasanaM saMvAsaH, AghAkarmabhojibhiH sahaikatrAvasthAnaM 3 | tathA'numodanaM anumodanA AghAkarmabhojiprazaM 'sanaM 4 / atra ca pratiSevaNA ca pratibhavaNA cetyAdidvandvaH kAryaH, tatathaivAbhiH pratiSevaNAdibhiH kriyamANAbhiH kimityAda''ti tadASAkarma- tadbhogAdijanyaH karmabandha iti hRdayaM ' bhavati jAyate / evaM pratiSetraNAdInAM uddezamAtraM kutrA, athaitAsvevodAharaNAnyAi~'iheti jasu prativeSaNAdiSu yathAkramaM stenAtha - caurAH, rAjasutava- nRpaputraH, palliva- bhillaprAyajanamanivezaH, rAjadRSTazca nRpAparAdhakArI, stenarAjasutapallirAjaduSTAstaiH karaNabhUtaiH kimityAha-' dRSTAntA' udAharaNAni bhavantIviprakramaH / etAmapratiSevAdisvarUpavyAkhyAnAvasare anantarameva vakSyAma iti gAthArthaH // 13 // idAnIM pratiSevaNA-pratibhavaNe vyAkhyAtumAha dI0 - ' pratisevanA ' AghAkarmaparibhogaH 1, pratizravaNA -tadbhokturanujJA 2, saMtrAsastadbhojibhissaha 3, anumodanA - udbhoktRprazaMsA 4, AbhistadAdhAkarma mavati, tajjanyaH karmabandhaH syAditi gAthA [?] pUrvArddhArthaH / AmAM yathAkramaM dRSTAntAnAha - 'iha' eSu stenA- bhorAH 1, rAjasuto - nRpaputraH 2, pachi bhilasthAnaM 3, rAjaduSTo nRpAparAdhI 4, teSAM dRSTAntAste ca yathAsthAnaM vakSyAmIti gAthArthaH // 1 // athAdyadvayArthamAha- sayamantreNa va dinaM, kammiyamasaNAi khAi paDisevA / * dakkhinnAduvaoge, bhaNao lAbho ci parisuNaNA // . 14. laghuvarNabudramAvadoSe mameti dvArasvarUpam / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A blo nyAsmA--svabamAtmanA''nItamiti samvate / anyena vA AtmavyatiriktasAdhunA''nIveti gamyate / vA zabdo vikalpArthI 'da' vittIya. kimityAha- 'kammiya'ti karmmaNA-sAdhvardhakripayA nirvRttaM kArmikaM ghAva 'anAdi makapAnAdi, kiM karotItyAha- 'svAci svAdati mohopadanacicatvA niHzukatvAdbhavati yaH mAdhuriti gamyate / na punarevaM mAtra bati, bathA-"jassa kae AhAro, pANivaho tassa hoi niyameNaM / pANitra hai vaya bhaMgo. batrabhaMge duggaI cevatti // 1 // " tasya kiM bhavatItyAha-pratiSevA pUrvokaundArSA syAditi zeSaH atra ca purA sUcitaM norodAhanaM yathA-- emaMniyAme jayege dorA parivanIne te ya jalavA egAo sannivenAo gAvIo hariUna nicagAmA miliyA / jAhe sa patrikA taja niyamaMDalotti kAuM ninbhayA moyadhavelAe nainiM mobInaM maJjhAo kiciyAo cinAU mobandhaM pa lagyA. tammi batAve keDa pahiyA miliyA, moSaNakaravatyaM ca savi motukAmehi corehiM nimaMtiyA / naoI iMji pacaDDA, kreDivi gomayasvayaM bahupAvaMti kArDa saghaM masvaNaM na kayaM, kiMtu acesiM parivesamAiX pAddhaM / evaMta vidyA+ jAyacA, jo tehiM ne soci madirA tattha je pahiyA jAma 'pahiyA amheM'ti mayaMnA tri gomaMsabhakkha parivesalAi doseba nevi isavi tehiM viti / evamanyatra je kammiyaM macAi jANiti, taM samaM iMti, an ya teSa nimaMnaMti nimaMtiyA ma je taM jati abesi ca je taM pariveti bhAgamAthi vA je saMThana, ne sane ci naragAiphale nikammA lipyaMniti, uktaM ca-"je vi ya parivesanI, bhASaNANi gharaMti ya / tevi bajjhati tibveNaM, kammuNA kimu mor3o ! // 1 // " x parivAra" pa. a. ba. + "cArikA" iti pacaH kha mAM / 115 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDazuddhi0 kAiyo petam 25 // 4 atra yojanA yathA - coraTThANIyA AdAkammabhakkhaganimaMtaga sAhugo, saMsabhakkhanapahiyasarisA nimaMtiyAhA kammamodasAhuNo, gomaMsaparivesagAipahiyatullA kammiyaparivesagAisAhuNo, paddatuche maNussajammaM, kUviSasarimANi kammANi, maraNAhaTTANIyaM naragAigamati / atra ca svato nimantraNAto vA AdhAkarmabhoktRsAdhuSu mukhyataH pratiSevA prasaGgataH pratizravaNAdayazca bhAvanIyA iti / atha pratizravaNAM vyAkhyAtumAha- 'dakhinne' tyAdipacArddha tatra 'dakhinnA duvauge 'ti dAkSiNyaM pratItaM, tadAdi : - prathamaM yasya tattathA tena / tribhaktilopatha sUtre prAkRtatvAdityuktameva / AdizabdAt snehasambandhamayAdiparigrahaH / upayogo yatijanapratIto bhaktAdigrahaNa samayabhAnyanuSThAnavizeSaH / sacA'yaM lezataH yadA hi kila saraat bhikSAdyarthaM jigamiSayo bhavanti tadA kAyikayAdivyApAraM kRtvA pAtrAcupakaraNaM gRhItvA samyagupayuktAH santo guroragrataH sthitvA bhaNanti pathA - 'saMdisaha ubaogaM karemo'tti, tataH 'kareha'tti vacanoccAraNatastenA'nujJAtAH santaH 'uvaogakarAvaNiyaM karemi kAussaggaM annatthUsasieNa mityAdicArya kAyosargeNa tiSThanti cintayanti ca tatra namaskAramutsArita kAyotsargAzca namaskArapAThapurassaramarddhAvinatagAtrA + bhaNati, yathA'saMvisaha ci, atra ca nimittopayukto brUte gururyathA - 'lAbho 'ti / tataH sAdhavaH savizeSAvanatA vadanti, yathA- 'kahave. tyAmo ci, atra ca gururbhaNati - 'yathA taha' tiX yathA gRhItaM pUrva sAdhubhirityarthaH / evaM cAbhihite guruNA sAdhavo bhaNanti, yathA'jaya siyAeM jasma ya jogo 'ci yasya ca saktavastrAdeH pravacanoktena vidhinA 'yogaH' sambandhaH prAptilakSaNa ityarthaH, iti / yAtrA bhavanti bhaNanti ca " ya. / X " yathA tihi-ci " a. | laghukunAbudgamAdya doSasya yatheti dvAre prati-sevA prati zravaNayoH | svarUpam Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmin kriyamANe sati, AdhAkarmabhoksAdhuneti gamyate / bhagato'bruvANasyAcAryAderiti gamyate / kimityAha-'lAbho'tti lAmamiti zabda, kiM syAdityAha pratizravaNA-yANatazabdArthA, syAditi prakramaH / iha ca sUtrakRtA "Alohae muladdha, II bhaNaDa bhaNaMtassa paDisuNaNA" iti granthAntaraprasiddhapratizravaNAyAH svarUpAntaraM prazaMsArUpasvAdanumodanaiva vivakSiteti na nyUnatA sUtrasyAzaGkanI yeti / upalakSaNatvAdvA tadapIha draSTavyamiti / atrApi prAk sUcitaM rAjasutodAharaNa, yathA ego rAyaputto rajagahaNussuo ciMtei, jahA-'esa mama piyA rovina bharai ti niyabhaDe sahAe kAUNa evaM mAricA rajaMgiNhAmiti / tao niyabhaDehiM saha imaM maMtiyaM, tattha kehivi vuttaM-'amhe tuha sahAyA homo kehivi vutta evaM karehi' kehidi tasiNIkayA, kehivi taM sarva stro nivedayaM / tao nA paDhamA titrivi kumAro ya bAbAiyA, cautthA puNa pUhayaci / evaM loguttarevi je AhAkamma ANetA sayaM bhuMjaMti, anne ya teNa nimaMtaMti, je ya nimaMtiyA 'bhuMjaha tumme amheci jhuMjAmoti maNati, je ya AhAkammabhoicittarakkhaNatthamuvaoge 'lAbho'tti paMti, Aloie 'suladdhati vA bhAsaMti, je ya moNeNa acchaMti, te sahevi naragAiphaleNa dAruNakammumA lippaMti / je puNa paDiseiMti, te kammabaMdhAo mucaMtitti / uvaNao puNa evaM+kAyaho, jahA-kumAraThANIyA AhAkammanimaMtagasAhuNo, piivahaThANIo AhAkammaparibhogo, paDhamamaDattigaThANIyA sesanimaMtiyAisAhuNo, cautthapurisaThANIyA tambhogapaDisehagasAhuNoci / atra ca AdhAkarmabhoktaNAM pratipevAdayazcatvAro'pi mAvanIyAH, tathAhi-AdhAkarmamojitvAtpratiSetraNA, nimazraNAdvAreNAnyeSAmapi tatparibhoga prati pravarcakatvAtpratizravaNA. + " puNarevaM " a.yaa| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinchazuddhi baayo| petam tajhojibhizca. sahakatrAvasthAnAtsaMvAsastadbhojibahumAnAccAnumodanA teSAM, yadAha-"paDisevaNA paDisuNaNA, saMvAsa- dIpikApA 'NumoyaNA ya caurovi / piimAragarAyasue, vibhAsiyavvA jaijaNe yx||1||" zeSANAM tUktAnusArato yathA- madgamA sambhavaM vAcyamiti / tatheha dRSTAnte padAtibhirdAntike tu nimatritAdisAdhubhiH prakRtamiti pratizravaNokteti mAthArthaH // 14 // doSasya atha saMvAsAnumodane vyAkhyAtumAha hai yatheti dvAre dI-khayamAnItaM anyena vA dattaM 'kArmika AdhAkArmikamazanAdipiNDa yaH sAdhunizzUkaH khAdati, sA pratisevA / pratisevA| atra caurodAharaNaM kathyate-keciccaurAH kuto'pi gA apahRtya stragrAmAsanamAjagmuH, tatra nirbhayAnAM teSAM svayaM mAritagomA pratisAzanakAle kecitpathikA militAstadbhoktuM nimatritAca, tataH kaizcidbhukta, kaizcidgomAMsazUkayA naiva, paraM parivepaNAdi-* zravaNayo sAhAyyaM kRtaM / atrAntare vAharikaiste caurA 'mArgasthA vaya'miti vadanto'pi pathikAca hatAH / atrophnayA-caurAbhA svruupm| AdhAkarmapratisevakAH, pathikAbhAstanimantraNAmojinaH, pariveSakAmAstatsahAyAH, pathAvasthAnAbhaM nRjanma, gomAMsAzanakalpamAdhAkarmabhojanaM, vAharikAbhAni karmANi+, maraNArma naskAdigamana miti | pratizravaNAmAha-vibhaktilopAddAkSiNyAdinA, | AdizabdAtsambandhasnehamayAdinA, 'upayogo' yatipratItaM bhaktAdigrahaNakAlAnuSThAna, yathA-bhikSAdyartha vrajanto yatayaH kRtakAyikyAdivyApArA gRhItapAtrApadhayo guruM badanti-sandizata upayoga kurmaH, tatastadAdezena tadarthamaSTocyAsamutsarga vidhAyAnte namaskAroccArapUrva 'saMdisahatti bhaNanti, gururAha-'lAbhutti, namrAGgAste'pyAhu:-kaha giNhAmuti, guru...x.".jaNeNaM "a. y.| + "vAharikAmA viSayAH ". 2i Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNati-'jaha gahiyaM puvyasAhuhiM ti, te'nyAhu:-'icchaM AvassiyAe jassa ya joguti, a(tasmin kArmikAzinA sAdhunA kriyamANe gurorlAbhuci bhaNataH pratizravaNA, ke'pyazuddhabhaktAlocane 'sulaDhU'tti bhaNatastAmAhuH, atrAnumodanaiva sthApiteti na virodhaH / atrodAharaNa yathA- eko rAjJaH suto rAjyotsukA sthavirapitadhodyataH svAbhiprAya rahasi bhaTAnAmAha, tataH kaizciduktaM-sahAyA vayamihArtha, kaizcitkuruSveti, kaizcinmaunaM kRtaM, kaizcidrAjJo niveditaM / atha rAjJA prathame vayaH | sakumArA mAritAzcaturthAzca pUjitAH / atra yojanA-kumArAmAH kArmikanimantrakAH, pivadhAbhastadbhogaH, prathamabhaTatrayA| bhAstatpratizravaNAdikArakAH, caturthabhaTAmAstanirodhakA iti gAthArthaH // 14 // atha saMvAsAnumodane Ai| saMvAso sahavAso, kammiyabhoihi tppsNsaao| aNumoyaNati tote, taM ca cae tivihativiheNaM // 15 // vyAkhyA--saMvasanaM saMvAso maNyate, kA ? ityAha-'sahavAsa' ekatrAvasthAnaM / kairityAha-kArmikamojibhirAdhAkarmasevibhiH, sAdhubhiriti gamyate / atraca pUrva(paricitaH pallidRSTAnto yathA-egAe virAmagirisanniviTThAe pallie bahave corA mAiNavANiyAdao ya parivasaMti / te ya corA egassa rAhaNo maMDale coriyaM kAuM pallIe pavisaMti / annayA amarisAUriyahiyayeNa mahAsAmagi kAUNa teNa rAiNA sA pallI gahiyA, tIe mahinjamANIe kevi corA hayA kebi. naTThA, baMbhaNayaNiyAiehiM ciMtiyaM, jahA-'amhaM acorANaM rAyA na kiMcivi karehi cina te palANA / tao rAhaNA tevi gihAviyA / tao tehiM bhaNiyaM, jahA-'deva! amhe baMbhaNavaNiyAdaona puNa corA, tao rAiNA ullaviyaM-re pAviTThA tumme corehiMtovi ahiyayaramatrarAhiNo, jeNa amhANaM avarAhakArINaM majhe vasatti, evaM marNateNaM rAiNA tevi niggahiyati / evaM amhavi je AhA 119 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vizuddhi petam / kammabhoIhi sAhahiM sama vasaMti te tadosAo ceva kalusiyasuddapariNAmA uvaciyajammajarAmaraNanibaMdhaNakammamahAbharA aba- laghuttA saM duggaIe SaDati / etthovaNao jahA-rAyaThANIyANi kammANi, pallihANIyA vasahI, coraTThANIyA AhAkammabhoisAhuNo, budgamAvasaikAdvayo- vaNiyAiThANIyA AhAkammabhoisahayAsimAhuNo, uvAlaMbhamaraNaThANIyA duggaitti / iha ca vaNigabrAhmaNAdibhiH sahavAmadoSa-18 doSasya duSTasAdhubhizca prakRtaM, caurANAmASAkarmabhoktasAdhanAM ca pUrvavat pratiSevAdayazcavAro'pi bhAvanIyA ityuktaH saMvAso, athAnu- yati dvAre modanAmAha-'naSpamaMsAo aNumoyaNatti'ti / teSAmAdhAkarma bhoknusAdhUnAM tasya cAdhAkarmikabhaktasya 'prazaMsA' sukhapA- sNvaasaanu||17||ii raNakaM bhavatAM? sundarA yUyaM? sukhadevasikaM yuSmAkaM ? zobhanA ete, ya evaM miSTAhAreNa jIvantItyAdhuktisvarUpA sAcidaM kAlo modanayoH citametadityAdivacanasaMdarbharUpA vA zlAghA, tuH punararthastadarthazca svayaM bhAvanIyaH / kimityAha-'anumodanA' pUrvoktazabdArthA, svarUpam / / ucyata iti prakramaH, iti zabdaH pratiSedhAdInAM vyAkhyAnaparisamApti dyotapati / atrApi prAgabhihito rAjaduSTasTAnto yathA ego vaNiyakumAro aIva irithaloluo aMteurasamIveNa gacchaMto divo rAyamahilAhi, teNavi tAo sarAgaM paloiyAo jAo ya paropparaM dahamaNurAo / tao divajoeNaM kahavi saMpattIe so tAo paidiNaM seviuM payaTTo / pacchA snAnAo | tao visidUvatthanevattho vicittAbharaNa vibhRsio kayakuMkumaMgarAgo taMbUlaraMjiyAharo rayaNIe aMteure paviTTho samANo vaheUNa naparamajjhe | pakkhivAviotatya ya avattavesadhAriNo rAiNA cAriyapurisA yAvAriyA, maNiyA ya, jahA-jeevaM pasaMsati nidati ya te mama samAse AyAti / pamAe yaso nAgaragAilogeNaM veDio, tatthoklavunatehi kehiMvi bhaNiyaM, jahA-'jAeNa jIva logami sagaLeNa vi nareNAvassaM mariyavaM, paraM jAo narabaimahilAo amhArisehiM akaya punahi loyaNehipi daI dukhamAo, // 17 // * *pa 120 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAo vijaM mANiUNa mao, tA esa dhano kapa puno suladdhaM eyassa mANusaM jammaM sujIviyaM ca eyasseva'si / ahiM maNiyaM-13 'pAvakArI eso, jo jaNaNi mArimANaM niyamAmibhajANaM cukko'ti / eyaM ca souM te cArapurisehiM rano samappiyA / rAilA vijehiM so pasaMsio te vAvAiyA, iyare mukkA pUiyA ya ni / evaM loguttarevi ege sAhuNo AhAkamma muMjaMti, avare jaMpati'dhannA ee, suhaM jiivNti'| ane puNa maNaMti-'piratyu etesi, je arihaMtavuttasiddhatanisiddhaM vicuhajaNagarahaNijamAhAramAhAti / etthovaNazo namo-aMteDAhANIyaM lAhAphama, parasenagavaNi yasuyasarisA tassevagamAhuNo, 'ghano eso 'tti jaMpamapurisaThANIyA tassevagapasaMsagA, 'anno eso 'tti jaMpagapusmisarisA tessevaganiMdagA, rAyaThANIyANi kammANi, maraNaThANIyo sNsaarotti| atra ca vaNiputraprazaMsakapuruSairAdhAkarmabhoktRprazaMsakasAdhubhizca prakRtaM, vaNiputrasyAdhAkarmabhoktRsAdhUnAM punaH pUrvavat pratiSevAdayazcatvAro'pi mAvanIyA iti / uktAH prativAdayastAMzca jhAtvA susAdhunA yadvidheya tadupadizabAha-'tote' ityAdi, tato yataH ASAkarma-tadbhoktRsAdhvaparihAriNAM sAdhUnAM uktalakSaNAH pratiSecAdayodurgatigamananivandhanA doSAH sambhavanti tasmAtkAraNAtAn nindyajIdhikAnistAn ayathAvAdakAriNo niHzUkaziromaNIn aTitavAmbulapatrakalpAnAdhAkarmabhojisAdhUna tacca saMyamajIvita sadyovinAzaviSatulyamAdhAkarmadoSaduSTamAhAraM, caH samuccaye, 'cae'ci bajeda-parivarjayet / kathamityAha-'tivihativiheNaM 'ti trivighaMtrividhena krnnkaarnnaanumtivishissttmnobaakaayairityrthH| tatra dostRsAdhUn pratizravaNAsaMvAsAnumodanAto varjayet , yathA-na teSAM tadviSayAmanujJAdAnalakSaNAM | pratibhavAM trivina karaNena karyAcApyevamevAnyena kArayet nApyanyaM kurvantamevaM samanujAnIyAt / tathA na teSu svavairiSu 121 1 . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NDa zuddhi. kAdvayo rAm 28 // madhye svayaM vaset, nApyanyaM sAdhuM vAsayevApyanyaM vasantaM manovAkkAyaiH samanujAnIyAt / evamanumodanAmapi teSAM svayaM na . kuryAta, na kArayenApyanyaM kurvANaM trividhena karaNenAnujAnIyAt / AdhAkarmikaM ca pratiSedhA'numodanato vivarjayedyathA- na tatsvayeM trividhena bhuJjIta nAnyaM bhojayenApyanyaM bhuJjAnaM samanujAnIyAt / evamanumodane'pi vAcyamiti gAthArthaH // 15 // uktaM yatheti dvAraM, sAmprataM yAdRzamiti dvAraM, tatra yAnIva dRzyate yAdRzaM yairvastubhiH samAnamAdhAkarmikamityetadabhidhAtumAhadI0 - 'saMvAsaH' sahavAsaH kArmikabhojibhiH, anodAharaNaM - ekasyAM parvatAntarvartiyAM caurAdhiSThitAyAM bahavo priyo ( pa ) vasanti / anyadA taccauropavAdekena rAjJA palli gRhItvA kecicaurA hatAH kecinnaSTAH, 'niraparAdhA varga'miti vadanto'pi corasaMvAsAdvaNijAdayo'pi nigRhItAH / atropanayaH- nRpAbhAni karmANi, pallitulyA vasatiH, corAmAH kArmika bhojinaH, vaNigA[dyA] bhAstaddho jisaMvAsinaH, nigrahAmA durgatiriti / anumodanAmAha - teSAM kArmikabhoktRNAM prazaMsayA 'dhanyA sundarabhojino yUya' mityAdikayA 'tu' punaranumodaneti / atrAkhyAnakaM - eko vaNikumAraH surUpaH strIlolo nRpAntaHpurIbhirdRSTaH, ubhayAnurAgAdvyavahRtivanA tAH ziSeve, yAvadrAjJA jJAto (hato), hatvA ca rAjamArge kSiptaH, tataH sa kaithi- 'dvanyo'sau, yo'nyeSAM dRgbhyAmapyadRzyAn rAjadArAn saMsevya avazyambhAvimaraNamA' tyAdivacanaiH prazaMsitaH, anyaizva 'pApIyAnasau, yo jananya iva nijakhAmibhAryAH siSeve' ityAdininditaH / tato nRpeNa pUrvaniyuktacarAnItAstatprazaMsakA hatAH nindakAzca pUjitA iti / azropanayaH - antaH purAbhamAdhAkarma, vaNiksutAbhAstadbhojinaH, prazaMsakA bhAstadanumodakAH, nindakAmAstadgarhakAH, nRpAbhAni karmANi, maraNAmaH saMsAraH / eSu dRSTAnteSu ekamukhyatve prasaGgAdanye'pi yojyAH / 122 dIpikAyAmAdyadoSasya yatheti dvAre saMvAsAnu| modanayoH | strarUpam // // 18 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | uktAH pratiSevaNAdyAH, atastadyoge vidheyamAha-tataH kAraNAttAna-kArmikamojino yatIn taccAdhAkarma trividhaM trividhena-manobAkAyaistyajediti gAthArthaH // 15 // uktaM yatheti dvAraM, atha yAdRzaM taditi caturthamAhabaMtuccArasurAgo-maMsasamamimaMti teNa tajjuttaM / pattaM pi kayatikappaM, kappai puvvaM karisaghaTuM // 16 // vyAkhyA-'vAntaM ca bhuktodvilitaM 'uccAraca purIpaM 'surA ca' madyavizeSo 'momAMsaM ca' bahulA+ pizitaM, tAni tathA, hai tairatvantaM sarvajanajugupsitaiH 'samatulyaM saMyaminA nindhatvAdidamASAkarmikabhaktAdi / iti zabdo yasmAdarthastatazca yasmAdida mebhiratikutsitaH samAnaM, tena kAraNena tadyuktaM' tenAdhAkarmaNA 'yuktaM' kharaNTita, kiM tadityAha-'pAtramapi' bhAjanamapi 'kayatikappaM ti kRtA-vihitAtrayakhisalathA: 'kalpAH' samayaprasiddhA dhAvanaprakArA yasya tatkRtatrikalpaM, tadeva kiM 1 'kalpate' yatInAM paribhoktuM yujyte| kiMviziSTaM sadityAha-'pUrva' kalpakaraNakAlAprathamataH 'karISaghRSTaM' zuSkagomayasaMsRSTaM / idamukta bhavati-yadi kathazcidanAmogAdigRhItAdhAkarmabhaktAdinA saMsRSTaM bhAjanaM syAttadA gomayAdisammArjanato nirlepatAvidhAnapurassaraM kalpatraye kRte satyeva tat sAdhUnAM paribhoktuM kalpate, nAnyathA, ato cAntoccArAdivattadapyatyantaM garhitameveti / atra kazcidAha-vAntoccAragomAMsagrahaNamatra kartumucitaM, na surAgrahaNaM, tasyA lokapeyatvAta, peyasya ca jugupsitatvenAnArUDhatvAd anyathA peyatvAyogAt / naivaM, tasyAH kaizcideva jaghanyacaritaiH pAne AcaritatvAta na ca tadAcaritamapi ziSTAnAMpramANa, anyathA + "ekavAraprasUtA gau bahulA ityucyate" iti paryAyaH a / "bahulA tu, surabhyAM nIlikailayoH / / 1273 // " iti haimAnekArthaH / 123 AtES AST RECSI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviyo bAntoccArAdInAmapi sArameyAdibhirbhojane AcaritvAtteSAmapi madhyatvaprasaGgAt / evaM ghana kiJcidapeyamabhakSyaM vA syAditilA laghuzcAyatkiJcidetaditi / athavA vaidikamatApekSaM surAyA jugupsitasvamiti / upalakSaNamAtraM ceha vAntAdigrahaNaM, tena gairikAkaramI- vAdyadoSa kSIralhasunapala[]NDakAkamAMsAdInyapi vedasamayagarhitAnIha draSTavyAni, evaM cAbhakSaNIyamevedamityuktaM bhavati / tato'syaivA- yAhazamimojyatvasamarthanArtha dRSTAnta ucyate-egami nagare ego sevago parivasai, tassa'nayA jeDabhAyA pAhuNago Agao / tao teNa tituryaniyamahilAe maMsamANiUNa samappiyaM, taM ca tIse gharavAvAravAvaDAe mAreNa makkhiyaM / tao tIe bhayasaMbhaMtahiyayAe aja dvAram / maMsa alabhamANAe kappaDiyamaDayamasaM sANeNa takkhaNagiliGaggiliyaM dina, taM ca gaheUNa dhoviya saMdhUviya annavaNNaM kariya bhoyaNasthamuvaTiyANa tANaM parivesiyaM / tehi ya gaMgheNa nAyaM, jahA-'vaMtameyaM 'ti / tao bhattuNA rudruNa sA vADiyA annaM ca raMdhAviyA, tao bhattaM ti| keI maNati-jahA keNai maMsAsiNA kappaDieNaM aIsArarogapIDieNaM maMsakhaMDANi vosiriyANi, mAreNa ya maMse khaddhe bhattuNo bhaeNa tIe tANi gheva giNhitA dhoviyANi, jAva parivesiyANi / tao upalavunateNa dArageNa cArio jaNao, jahA-ammAe eyANi evaM kayANi, tA tAya? mA bhakkhehi ti| tao teNa sA nimmacchiyA anaMca raMdhAviya muttaM ti / evamAdhAkApyabhojyamityapanaya iti gaathaarthH|| 16 / / MII uktaM thArazamiti dvAraM, sAmpratamazane patasya ye doSA iti dvAra vyAcikhyAsurAha ...dIvAnto-cAra-surA-gomAMsAni pratItAni, tatsamamidaM AdhAkarmeti, iti yasAdarthe, yata emistulyaM tena kAbenA... sayukta' AdhAkarmakharaNTitaM pAtramapi kRtamrikalpaM ' zrInvArAn pauta, "pUrva prathama ' karIbaSTa - Saneel 124 ma Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * gomayonmRSTa kalpate, nAnyatheti / atra surAgrahaNaM ziSTAnusAreNa, anyathA vAntAdInyapi kukarAdyazanAdbhakSyANi syuH, ato vAntAdivatsarvathedaM sAdhubhistyAjyaM / atrArthe dRSTAntamAha-kazcitsevako milanAyAtabhrAtRkate svamahilAyA mAMsamarpayat / tadanyApUtAyAM mArjAreNa bhakSitaM, sA tadabhAvena bhaIbhItA mRtakamAMsaM zunA vAntaM dRSTvA tadeva saMskRtya tayordadau tau ca gandhAdinA tadvAntaM vijJAya tAM ca nirmaLa navInamAnIya bhukto| ke'pyAhu:-sA kenApyatIsAriNA vyutsRSTaM mAMsamApa, tacca cAlakena piturAkhyAvamiti, evAmAdhAkarmApyamojyamiti gAthArthaH // 16 // uktaM yAdRzadvAraM, atha tadazane ye doSA iti paJcamamAhakammaggahaNe'ikkama-vaikamA taha'iyA'NAyAroM / ANAbhaMga'NavatthA, micchattai-virAhoM ya bhave // 17 // vyAkhyA-'karmaNa' AdhAkarmaNo 'grahaNaM' upAdAnaM karmagrahaNaM / iha ca 'karmagrahaNamityukte'pi " AhA- | kammaggAhI, aho aho neha appANa "mityAdAviva bhakSaNamityapi vyAkhyeyaM, (+yataH)grahaNamAtra evaM vakSyamANadoSAsambhavAt prastutadvAravirodhAzca / tasminsati kimityAha-'aiphame 'tyAdi, atikramavyatikramau vakSyamANalakSaNo, doSAviti zeSaH, bacanaSyatyayAmavetAmiti vkssymaannkriyaayogH| tathA'tIcArAnAcArau vakSyamANalakSaNAveva / kimiyanta eva tadgrahaNe doSA bhaveyuruvAnye'pi 1, ucyate-anye'pi, yata Aha-' ANe'tyAdi, 'AjJA 'sarvajJavacanaM, tasyA 'bhaGgo'tikramaNamAjJAmajastagrahaNe mavet / Aha ca-" ANaM savvajiNANaM, giNhaMtotaM aikamai luddho| ANaM cAika+ kebala a pustaka evopaLabhyate'yaM shbdH| 125 SRG Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piSTa- zuddhi kAyo- petam / 20 // maMto, kassAesA kuNai sesaM? // 1 // " atra lubdha iti vizeSaNaM yo'lubdho glAnAdikAraNe yatanayA tadgRhAti na sa lavRttAtAmatikAmatIti jJApayati / tathA AjJA cAtikrAman kasya zAstravizeSasyAdezAta ?, na kasyApItyarthaH, karoti zeSa pratyupekSaNA- vAdyadoSakha zivastuNDamuNDanAvazyakAanuSThAna, tadbhaGge tasyavyarthatvAditi bhAvaH / tathA'navasthA'nyeSAM dharmaviSaye'nAsthA tadhaNe mavet , pazcamadvAre Aha ca-" ekeNa kayamakajjaM, kareha tappacayA puNo anno| sAyAbahulaparaMpara-voccheo sejamatavANaM // 1 // " &AtikamAasyA bhAvArtha:-ekenApi sAdhunA kumAekArya mahakamogAdilavAlaloga karoti 'tatpratyayAttadAlambanena punara-mAdInAmAparo'pi sAdhurakArya / tatazca 'sAyAbahula 'tti 'sAtAbahulavAda' sukhAbhilASitvAt prANinAM, parampazyaikamakArya kurvantaM nAmajAdIdRSTA'nyaH, tat pratyayAdapara, evaM yAvatsarveSAmakArye pravRttI vyavacchedaH saMyamatapasoH syAditi 2 / tathA'mithyAtvaM' viparyastA nAMca nirUdhyavasAyalakSaNaM tadapi tadhaNe bhavet , yadAha-"jo jahavAyaM na kuNai, micchaddiTTI tao hu ko anno? / bar3hei ya pnnN| micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo / / 1 // " asyA bhAvArtha:-yaH kazcitsAdhuryathAvAda' yathApratijJAtaM na karoti, sAdhanA hi pravajyAgrahaNakAle 'sarva sAvadha yogaM pratyAkhyAmIti vadatA prANivadhahetutvAdAdhAkApi pratyAkhyAtameva, atastaddhAnena tena yathAvAdo na kRtaH syAditi midhyAdRSTistatastasmAtsakAzAta, hurvAkyAlaGkAre, ko'nyo, nAnyaH ko'pi, kintu sa evetyarthaH, sthAva, kina-barddhayati ca mithyAtvamAtmanA+parasya gRhasthAdeH 'zaGkA" aho ete'nyathAvAdinaH anyathAkAriNa ityAdilakSaNAmArekA janayabiti3 tathA virAdhanA''tmasaMyamomayapravacanavinAzastallakSaNo doSastAhaNe, + "mAtmanaH" a. ya. x"mAzo " a.| 426 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " caH samucaye, bhavejAyeta / yata Aha- "khaddhe niddhe ya rughA, sutte hANI tigicchaNe kAyA / paDiyaragANa ya hANI, kui kilesaM ca kissaMto // 1 // asyA api bhAvArtha : - kilAghAkarma prAyaH prAghUrNakasyeva sAdhorapi gauraveNa vidhIyata iti svAduH snigdhaM ca syAt, tatazca ' vaddhe 'ti pracure svAdutayA snigdhe ca tasmin bhakSite sati 'rujA 'jvaravisUcikAdilakSaNo vyAdhiH syAdanena cAtmavirAdhanoktA, tatatra 'sutte 'ti sUtrArtha pauruSyakaraNAtsUtrArthayoniH svAsathA cikitsAyAM kriyamANAyAM 'kAyAH pRthiSyAdayo vyApAdyante / tathA pratijAnarakasAdhUnAM ca hAniH sUtrArthayoranena ca saMyama virAdhanoktA tathA karoti klezaM dIrgharogitAmityarthaH, 'klizyamAnaH ' pIDAmanubhavatsan / anena cobhayacirAdhanoktA / upalakSaNatvAccAho ghasmarAX amI sitapaTabhikSava, etat zAstrakAreNa cAmISAM samyagbhojanAdividhirnopadiSTo yenaite evamanubhavantItyAdilakSaNA pravacanavirAdhanA'pi draSTavyA iti gAthArthaH // 17 // atha prAguktAnatikramAdidoSAn vyAkhyAtumAha- dI0 - AdhA karmagrahaNe atikramavyatikramoM tathA avIcArA-nAcArau vakSyamANArthau doSau syAtAM / kimanye'pItyAha' AjJAmaGgaH sarvajJavacanAtikramaH, tathA ' anavasthA' anyeSAM dharme'nAsthA, tathA midhyAtvaM yathoktAkaraNAta, tathA virAdhanA AtmasaMyamo bhayarUpA, tatra gauravAdAghAkarma, tacca strigdhaM rogAyetyAdyAtmavirAdhanA, tadyoge saMyamasyobhayasyApi 'mavediti gAthArthaH // 17 // atikramAdInAmarthamAha x" bhakSaNazIlA " iti paryAyo mAM, pustake | 127 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 // kIDa-6 AhAkammAmaMtaNa-paDisuNamANe aikkamo hoi / payabheyAi vaikkama, gahie taieyaro gilie // 18 // 5 laghulA vyAkhyA-'AhAkammAmataNaci vibhaktilopAdAbAkarmaNA-pUrvoktazabdArthenA mantraNa' mo yate ! gRhANedamiti #vAyadopasva kAiyo kA gRhasthAzyarthanaM, tasmin sati 'pratizRNvati' grahISyAmIti jalpati aniSedhadhiyA maunAvalambini vA sati sAdhau, kimi 13ApatramadvAra syAha-'atikramo' manAka cAritraghollavana 'marati jAyate / tataH payabheyAti vimaktilopA'padasya caraNamya meda-stu-TrAnikramAdidvahakArya gamanAyotpATanaM padamedaH, sa Adiryasya tahagamanAdestatpadamedAdi, tasmin vihite sati yAvattana gRhAti nAva- varUpam / / kimityAi-vizeSeNAtikramo-vyatikramaH, pUrvasAdguruzcaraNAparAdha ityrthH| tato 'gRhIte' pAtrakAdau svIkRte sati, ASAkarma. bhIti prakramaH, yAvanmukhe na prakSipati tAvadmatyAgamanAdAvapi, kimityAha-tRtIyo-ticAro'tizayena cArazcAritralahanamaticAro, dvitIyAparApAdgurutaracaraNAparAdha ityarthaH / tata 'itaro'nAcArastA 'AcAra' kalpo maryAdeti pAvacaniSedhAdanAcAraH, tRtIyadoSAdgurutamacAritradoSa ityarthaH / sa bhavati, ka satItyAha-'gilite' galarandhrAdadhaH pravezite, AghApharmakabalAdAviti prakramAdgamyata iti / kecittu grahaNaM kavaloddharaNameva yAvadlinaM tu mukhe kSepa iti jyAkhyAntIti / atrAha Rzcit-nanvatikramAdayaH prastutadoSAH "piMDa asohayato, acarittI ittha saMsao natthi / cArisaMmi asaMte, sabvA dikkhA niratvIyA // " ityAcAmamAnusArataH sarvathA caraNAmAvarUpA eva vyAkhyAtuM yujyante, na punaryathA mavadviratra caraNAparAdharUpA vyAlyAyante, naivaM, ucaguNagocarANAmatikramAdInAM sUtre sarvathA caramAbhAvasampAdakatvAnamidhAnAt, yadAha davAcUrNikalasivizyAnA" iti paryAyaH ch| 128 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHECARECHECRER "zavalayati *vicAraNAyAM mUlaguNesu AimesutisubhaMgesu sabalo bhavai / cautthabhaMge sabvabhaMgo, tattha acarittI gheva bhavai / uttaraguNesu causu vi ThANesu sylo"tti| atra bhaGgakAstatratyaprakramavazAdatikramAdaya evAvase yaaH| yadyevaM 'piMDaM asohayato' ityAdigranthaH kathaM nIyate ?, ucyate-nizcayanayAbhiprAyatayA utsargadezanAviSayatayA abhIkSNasevAgocaratayA vA netanyo'yamiti / aparastvAha-nanu manasA caraNaviSayapratiSetrAyAM gacchacAsinAM prAyazcittaM noktamAgame / / yadAi-" jIvo pamAyabahulo, paDivakkhe dukkaraM ThaveDaM me vittiyArataM karizI, jilA duggayariNI vA // 1 // " asyA bhAvArtha:-manasA sevite nAsti prAyazcitraM, yato'yaM jIvaH pramAdabahulA, sadA tasyA'bhyastatvAdataH pratipakSe'pramAdalakSaNe dukaraM "ti duSkaraM sthApayituM 'je' iti pAdapUraNe, kizca-kiyanmAtramayaM jIvo'ticapalacittajanitAparAghasambhavaM prAyazcisaM vakSyati ? daridrAdhamarNa iveti / na ca prAyazcittAmaNane'pyaticArasadbhAvastatsammave tadabhaNanasyAnupapanatvAt / taskimihocyate ? gRhasthenAdhAkarmanimantraNe tadaparijihAsomaunAvalambino'pi sAdhoravikramalakSaNazcaraNAparAdhaH / atrocaraM-manasA sevite prAyazcitraM nAstIti yaducyate tatra tapaHprabhRtika prAyazcittaM nAstItyavagantavyaM / pratikramaNAdikantu tatrApyastyeva, manoduSpraNidhAnAdau pratikramaNAdiprAyazcittasya suprasiddhatvAt / evaM ca sati manovirAdhanAyAM kathaM na prAyazcit / kathaM ca nAparAdha ? ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 18 // *anna "zabala iti" evaM bhavitumaItIti mama mtiH| 1 mUlaguNeSu prANAtipAtAdiSu yathAkrama atikramAdayaH saMyokyA iti mAyA)2 atikrama-cyavikrama-atIcAra-anAcArAH, eSu cturvpiityrthH"| 3 "vicAryate" iti paryAyAH / 4 ASAkarmAparityaktukAmasya / 1200 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ memDa mAiyo matam 22 // sAmprataM. tadbhojanadoSAdhikAra eva yaH kathaJcidetadbhaktvA samyagagurubhyopunaHkAreNAlocya prAyazcittaM na pratipadyate sa atikramAvirAdhaka eva bhavatItyAvedayabAha dereva sva' dI0-'AdhA mantraNaM' taddAyakAparthana 'pratipati aniyeti vizAdhoratikramo-manAka cAritrollasanaM rUpaM dIpibhavati, 'padabhedAdau tahaNArtha calanAdau vyatikramaH pUrvasmAdadhikaH, 'gRhIte' svIkRte tasmiMstRtIyo'tIcArAkhyo | kAyAm / dvitIyAdadhikaH, itarazcaturtho'nAcArAkhyastRtIyAdadhiko 'gilite' tasmin bhakSite syAt / atra vibhaktilopAdikaM prAkRta tvAditi gAthArtha // 18 // atha kathaJcidetaduktvA yo nAlocayati sa kimityAha| bhuMjai AhAkamma, sammana ya jo paDikkamati luddho| sabajiNANAvimuha-ssa tassa ArAhaNA nsthi|| - vyAkhyA-yaH sAdhu' ' abhyavaharati, kiM tadityAha-'AdhAkarma ' pUrvoktasvarUpaM, samyambhAvazuddhyA ' na ca ' naiva | 'ya' iti yojitameva, 'pratikrAmati' prAyazcittapratipacyA tadbhojanAta pratinivartate / kiM viziSTaH sannityAha-'lubdhoM' gRddhA, anena ca yaH kathanimuktvA'pi samyakapratikrAmati yavAlubdho glAnAdikAraNe mujhe tasya cyudAsaH kRto veditavya iti / 'sarvajinAjJAvimukhasya' samastatIrthakaropadezaparAGmukhasya tasya-dravyayateH, kimityAha-'ArAdhanA' sugatinivandhanasadanuSThAnaniSpAdanA 'nAsti' na vidyata eveti gAthArthaH // 19 // uktamazane tasya ye doSA iti pazcamadvAra, sAmprataM 'dAne ca tasya ye doSA' iti SaSThadvAraM vyAcikhyAsurAha..dI-mujhe AdhAkarma yaH sAdhuH, samyagbhAvAca na pratikrAmet-prAyazcittapratipacyA gurornAlocayet 'lubdho' gRddha- 12 // 22 // 130 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * / * ** stasya-dravyayateH sarvajinAjJAvimukhasya ArAdhanA mRgatihetRtvanuSyAnarUpA nAstIti gAdhArthaH // 19 // uktaM tadazane doSadvAraM, atha SaSThaM tadAne doSAkhyamAhata jaiNo caraNavighAi-tti dANameyassa natthi AheNa / bIyapae jai kattha vi, pattatrisese va hoja jo|20 vyAkhyA--'yate' sAdhoH sambandhi 'caraNaM' cAritraM vihanti viSamizrAmavatprANAn paribhuktaM sadvinAzayatItyevaM zIlaM caraNavidhAti / upalakSaNaM caitattadAyakAzubhAlpAyurvandhanivandhanatvasya, tathA ca prajJaptisUtraM-[za. 5 u. 6 patra 225] "kahapaNaM bhaMte! jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti ?, goyamA!(tihiM ThANehi, taMjahA-)pANe aivAittA 1, musaM vaittA 2, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA 3, evaM svalu jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti / " asyArthaH- kathaM ' kena prakAreNa, 'Na'miti vAkyAlaGkAramAtre, madanta ! 'jIvA' prANinaH "appAuyattAe ti-alpamAyuryasyAsAvalpAyuSkastasya mAvastattA, tasyai-alpAyuSkatAye, svalpajIvitavyanivandhanamityarthaH, alpAyuSkatayA vA karma AyuSkalakSaNaM 'prakurvanti' bannanti / ('pANe aivAitta' tti) prANAna-jIvAna'tipAtya' vinAzya 'musaM vaitta 'tti mRpAvAdamatvA 'tahArUvaM 'si tathAvidhasvabhAva-bhaktidAnocitapAtramityarthaH 'samarNava'si'zrAmyati' tapasyatIti zramaNo'tastaM 'mAhaNaM va 'tti mA inetyevaM yojyaM prati vakti svayaM hanananivRttaH sama'sau mAhanaH, athavA brama-brahmacarya kuzalAnuSThAnaM vA'syAstIti brAhmaNo'tastaM, 'vA' zaddhI samuccaye, 'aphAsuerNa'tina pragatA asavo' asamanto yasmAdaprAsaka-sajIvamityarthaH, tena, 'aNesaNijjeNaM'ti 131 . .. . Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di iyo khatarA SACH eNyata ityeSaNIyaM-phalapyaM, tabhiSedhAdaneSaNIyaM, tena anAdinA prasiddhana 'pahilAmesa 'si pratilabhya lAmavantaM kasvA / atha nibhAimiyAni evaM pakSaNena kriyAyeNeti, zeSa subodh| mathamatra mAvAmadhyavasAya- vAdhAra vizeSAdetayaM jaghanyAyuHphalaM bhavati / athaveDApekSikI alpAyuSkatA prApA, yatA-kila jinAgamAmisaMskRtamAyo samaya: sU prathamavayasaM bhoginaM kazcana mRtaM dRSTvA baktAro bhavanti-nUnamanena bhavAntare kizivazubha prANipAtAdikamAsevitaM bhakalpya vA doSA munimyo dataM yenAya bhogya'pyalpAyuH saMvatta iti / anye vAhuryo lIyo jinasAdhuguNapakSapAtitayA taspUnArtha pRSibhyApA paSTa dvArama sammeNa 1, svamANDAsatyotkarSaNAdinA 2, mAdhAkarmAdikaraNena pa 3, prANAtipAtAdiSu vartate tasya padhAdiviratinirabagadAnanimittAyuSphApekSayeyamaspAyuSkatA samavaseyA" | apayehApAsukAdidAnamapAyukatAyAM mukhya kAraNamitare hu sahakArikAraNe iti vyAkhyeya, prANAtipAtana-mRpAvAdanayonivizeSaNasvAda, tapAhi-prANAmatipAtyAdhAkarmAdikaraNato, | maSoktvA yathA-mo yate / svArthamidaM siddha bhaktAdi, kalpanIyaM cedaM bhavatAmato nAneSaNIyamidamiti zA kAyati / / / takA atilammya sAdhUna dAupANino'lpajIvitavyanibandhanamAyurvanantIti / eSamasya mamanikAmAtramukta, vistarArthastu shkhsepH| atha prakasamucyate-satra 'paraNavighAi ti' iti zo heto, tata iti deto'darzana' sAdhumyo vitaraNa, etaspa-bhASAkarmaNo makkAdernAsti-zAstravihitaM vivekigRhiNAM na vidyate, kena ? isyAha-'opena' utsargeNa-kAraNa kAraNatastu spAdapItyAvedayabAha 'bIyapae' ityAdi, utsargApekSayA dvitIyapadamapavAdastasmin yadi vedanA vinirmAdAdau tadAnaM bhavet / atra ca yadIti eSANA kAdAcitkalpamaspAdayati, yato na saMviprabhAvita 4.22 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / | zrAvakAH bAgamAmihatvAtmAdhusaMyamavAdhAparihAritvAcadupaSTammakatvAca suyatimya etadyathAkathazcinprayacchanti, nApi yatrayo yathAkapacideva gRhanti / yadAha-"kAraNapaDisevA vi hu, sAvajAnicchae akaraNijJA" / kiMmadhAgAta kA "bahuso viyAraittA", kartavyeti zeSaH / " adhAraNijjesu atthesa // 1 // " anyAgADhakAraNevinyarthaH / " javi ya samaNunAyA",mAtradyapratipeveti prkrmH| "tahavi ya dosona bajjaNe diho / dadhammayAha evaM, nAbhikambala nisevaniyayA // 2 // " tathA pAtravizeSaH-samagraguNayuktapAtra, tadviSaye, vA shndo'shuddhdaanmmmyprkaaraantrmmuccyaayH| yadi tahAnamiti prakramo, maveta-syAt / nanu ki kAraNamapavAdamevAzrityedaM dIyate, notsargato'pItyata Aha-'jAni. yato-yasmAtkAraNAdidaM vakSyamANaM mUtramatra niyAmakamastIti gAthArthaH // 20 // tadevAha dI0-yatecoritravighAtisyAditi hetoretasthAdhAkarmaNo dAnaM vivakinAM nAsti 'odhena'unsargeNa-kAraNaM dinA. tadevAi-dvitIyapade apavAdAkhye yadi kApyanirvAhAdau pAtravizeSe vA taddAnaM maveda, nAnyathA, yata iti vakSyamANotA. lAviti mAthArthaH // 20 // tAmevAha saMtharaNami asuddhaM, doNha vi geNhatadetayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 21 // . 1 varaNaviSAdIdamiti' ityapi 30 * samudateyaM gAthA samAnAmazIyadhika sahasra'Nahilapacane zrImadurlabharAjarAjasadasi cainavAsInvijitya barataravirudasamprApaka-zrImajinezvarasUrivaravineyAvataMsernavAsavRcividhAnAtkharataragacchaviyaprAparAcAryavayaH zrImadarbhadevaripAdeH panamAvRcau pakSamASTamajhavaSaSThodezacyoH krameNa 227-373 patrayoH / 133 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNTa vizuddhi0 TIkAiyoM petam: // 24 // vyAkhyA--' saMstaraNe' prAsukaiSaNIyAhArAdiprApyaiva sAdhUnAM nirvAhe sati azuddhamaneSaNIyaM gRjhamANaM dIyamAnaM, ceti gamyate / dvayorapi, naikasya kasyApItyapi zabdArthaH, gRhItRdAtroH - sAdhu zrAvakayorityarthaH / kimityAha-' ahitaM' anarthahetutvAdapathyaM syAditi zeSaH / utsargatastAvade, apavAdastu Aure 'tyAdi, Aturo ' rogI, tasya ' dRSTAnta' udAharaNaM nyAya iti yAvadAturAntastena, yathA hi rogiNaH kAmapyavasthAmAzritya pathyamapyapathyaM syAtkAJcit punaH samAzrityApathyamapi padhyaM, tathA ca bhiSakzAstram - " utpadyate hi sAvasthA, dezakAlAmayAn prati / yasyAM kAryamakArya syAt karmakAryan varjayet // 1 // " kArya-vidheyaM, tadapyakArya na karttavyaM syAt / karmakArya karttaSyakriyAmityarthaH / evameva 'taM 'ti tadevAzuddhamapi dIyamAnaM gRhyamANaM ca dAtRgRhItrotimavasthocitatvAtpathyaM syAt / kavetyAha- ' asaMstaraNe ' anidurbhikSaglAnAdyavasthAyAmityarthaH / ayamabhiprAyo- yadyapi idamAghAkarmAjJAbhaGgAdyanekadoSakAraNaM varNitaM, tathApi - " savastha saMjamaM saM-jamAla appANameva rakkhejjA / mumbai ahavAyAo, puNo visohI tathA biraI // 1 // kAha achati aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamistaM / gaNaM ca nII va sAravissaM, sAlaMbasebI samubeha sukkhaM // 2 // sAbaNo paDato, appANaM duggame tri dhAreI / iya sAlaMbaNasebI, ghAre jaI asadabhAva // 3 // appeNa bahumicchejA, eyaM paMDiyalakkhaNaM / savvAsu paDisevAsu, evaM aTThapayaM viU // 4 // na vi fife aNunnArya, paDisiddhaM bAci jiNavariMdehiM / esA tersi ANA, kajje saceNa hoyavvaM // 5 // dhAvato 1. nII va va sAra0" ya. ke. i. / "nIIe sAra" pa. / 134 kAraNa viza patoM dAtavyAdAtavya Atura dRSTAntaH / // 24 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %** ** Re ucAox, maggannU kina gacchai ? kameNa / kiM vA mauI kiriyA, na kIrae ? asahao tikaca / / 6 // " ityAcAgamAbhitrairyathAvasaraM bahutaraguNalAbhAkAsayA gRhyamANaM dIyamAnaM ca na doSAyeti gAthArthaH // 21 // atha yaduktaM-'pattavisese va hoja 'ci tayAkhyAnayabAha dI0- saMstaraNe' zuddhAnAdilAbhAnirvAhe sati azuddhaM gRNhato dvayorapi gRhItadAtro-yatigRhasthayorahita-anarthahetutvAdapathyaM, 'AturadRSTAntena' rogiNo bAtena+, tasya hi avasthAvizeSAdanamevApadhya pathyaM ca syAt , tathA tadeva tayohitaguNahetutvAtpathyaM, ka?' asaMstaraNe' durbhikSaglAnAdyavasthAsviti gAthArthaH // 21 // atra pAtravizepe veti yaduktaM tadAha-- bhaNiyaM ca paMcamaMge, supttsuddh'nndaanncubhNge| paDhamo suddho bIe, bhayaNA sesA aNiTuphalA // 22 // vyAkhyA-'bhaNitaM ca' pratipAditaM ca, tyAha-paJcamAne prajJayamidhAne, va sthAne ? ityAha-supattasuddha'nnadANacaubhaMge 'ti, zobhana 'pAtraM' dAnasthAna supAtraM, tatra tasmai vA zuddhAmadAna-eSaNIyAhAravitaraNaM supAtrazuddhAnadAna, tadvipaya'tumako vikalpacatuSTayaM, sa tathA, tasmina , kiM bhaNitamityAha-'paDhamo'ityAdi, prathamaH-supAtre zuddhAnnadAnamityevaM. lakSaNa AdhabhaGgA, zuddha-ekAntena nirjraahetutvaanirdossH| dvitIye-supAtre azuddhAnadAnamityevasvarUpe dvisahyabhaGgake * bhaMjanA' bahuttaranirjarA'lpatarapApakarmabandhasammavAcchuddhervikalpanA / zeSau-kupAce zuddhAmadAnaM kupAtre'zuddhAnadAnamityevaMx"mAnto'pi gacchan" iti paryAyaH a. " sakhAo" i. k.| + " nyAyena "a.m.| 135 *634 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ela laghupacAbudgamAbadoSe paatrdaanyoshcturmnggii| tim peNDa-hai| lakSaNau tRtIyacaturthabhaGga kAvaniSTaphalAveva-*ekAntena pApakarmabandhahetutvAdanIpsitakAryaprasAdhako, iti zabdAcyAhArAditye- tahaNitaM / tathA ca prajJAyaSTamazanaSaSThoddezakasUtramkaradvayo| "samaNodhAsagarasaNa mate ! nahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA esaNijjeNaM phAsueNaM asaNa-pANa- khAima sAimerNa paDilAmemANassa kiM kajahara, goyamA! egaMtaso se nijarA kajjaI, nasthi ya se pAve kamme kanjaha "ti asyArtha:-' zramaNopAsakasya ' zrAvakasya 'Na'miti vAkyAlaMkAre * bhadaMta !' sakalakalyANanilaya ! 25 // tathArUpaM zramaNaM vA 'mAina vA 'brAhmaNaM vA prAmukaipaNIyenAzanAdinA'pratilAbhayato' lAbhavantaM kurvataH / 'kiMkajaha 'tti kiM phalaM bhavatItyarthaH 1, gautama !'egaMtaso 'tti ekAntena nirjarA kriyate, 'seti tasya zramaNopAsakasya 'natthi ya se si nAsti caitadyat se' tasya pApaM karma * kriyate' bhavati, aprAsukadAna iveti prthmbhnaarthprtipaadksuutraarthH| dvitIyabhaGgasUtraM punarida-" samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM cA aphAsueNaM aNesaNijeNaM asaNa-pANa-vAima-sAimeNaM paDilAmemANassa kiM kajaha!, goyamA! bahutariyA nijarA kajjai appatarAe se pAve kamme kabai "ti asyArthaH prAgvanavara-' bahutariya 'ti bahutarA pApakarmApekSayA / 'appata. rAe 'tti aspataraM nirjarApekSayA / ayamartha:-guNavate pAtrAyAprAsukAdidravyadAne cAritrasAdhanakAyopaSTambho 1, jIvaghAto 2, vyavahAratastaccAritravAghA ca 3 bhavati / tatazca cAritrasAdhakakAyopaSTambhAnirjarA jIvaghAtAdeva pApaM karma syAt / tatra ca * // phalAvekAntena " i.ka. + " goyamA !" a.i.ka. ya. / 136 // 25 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svahetoH sAmarthyAt pApApekSayA bahusarA nirjarA, nirjarApekSayA cAlpataraM pApaM bhavati / iha ca vivecakA manyante--asaMstaraNAdikAraNata evAprAkAdidAne bahutarA nirjarA bhavati, nAkAraNe, yaduktaM- 'saMgharaNaMmi asuddha mityAdi, tathA-" nAgAgANaM kampaNakhANaM, annapANAINaM davvANaM desakAlasaddhA sakArasaMjuttaM parAe bhattIe ASANuggahabudvIpa saMjayA dANa "mityAdi, anyetvAharakArapaNe'pi guNavatyAzrAyAtrAsukAdidAne pariNAmavAda bahuta nirjarA mavatyalpataraM ca pApaM karmeti, nirvizeSaNatvAtsUtrasya pariNAmasya ca pramANatvAt / Ai ca- " paramarahassa misIgaM, +samattagaNipiDa - bhariyasArANaM / pariNAmiyaM pamANaM, nicchayamavalaMbamANAnaM // 1 // "ti / nanvevaM dharmArthamaprAsukA didAnaM kartavyamApanamityatrocyate - ApadyatAM nAma, bhUmikApekSayA ko doSaH, yato patidharmmAziktasya gRhathasya dravyastave prANAtipAtAdikatameva pravacane, yacocyate- 'saMdharaNaMmi asuddha 'mityAdinA azuddhaM dvayorapi dAtRgRhItrorahitAyeti, tadUgrAhakasya vyava stra: saMyamafarstra aryakasya ca kaSTAntabhAvitatvenApyutpatvena vA dadataH zumArapAzuSkatA nimittatvAt / * "yata saktaM," a.ya. / x gAtheyaM sampUrNA'syaiva prambhasyaikaviMzatitamA + paThitasama sagaNipiTaka sArANAM - adhIta dvAdazAMgabhArINAM / 1 yAtrApekSayA / 2 pAsasthAI hi bhAviyA se lubdhakadRSTAntabhAviyA, kaI 1, te pasatyA evaM kali-jahA lugo hariNamsa piTuo ghAva, hariNassa palAyamANassa sayaM buddhagassa vi jeNa tepappagAreNa hariNa abe (?) vA bhAyaMtassa seyaM, evaM jahA hariNo tahA sAhU, jahA lugA tahA sAbanA sAhU ya, akapyakANDamahArAje pakAyanti / pAsasthA saDhe bhaNati-jreNa seNacAreNa sacAI alIyAI bhAsaNa sumbhehiM kapiyaM akapiyaM vA sa [mapibhavaM ] iti paryAyAH a. " 137 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 kAdvayopetam | 26 // zubhamapi cAraM atimiha vivakSitamiti dvitIyamaGgapratibaddhasUtrasaGkSepArthaH / tRtIyacaturthabhaGgakasUtraM punaridaM-" samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM assaMjayaM aviraye appADaca'svAya pAvakammaM phAsueNa vA aphAsuraNa vA esaNijreNa vA aNesaNijreNa vA asaNa pANa-vAima sAimeNaM paDilA mANasa kiM kajjai 1, goyamA ! egaMtaso se pAve kaMme kacar3a, natthi se kAvi nijjarA kajjaha"tti, pratItArthaM caitannacaraM--' asaMyataH ' saptadazaprakArasaMyamAdvahirbhUtastathA vividha-manekadhA dvAdazavidhe tapasi rato viratastaniSedhAdavitaH / tathA prativAni sthitihAsato granthibhedena pratyAkhyAtAni hetvabhAvataH punarvRddhinirodhAt karmANi jJAnAcaraNAdIni yena sa tathA taniSedhAt apratihata pratyAkhyAtapApakarmA, taM, evaM ca ' asaMjae' tyAdinA nirguNaH pAtravizeSa uktaH, phAsuraNa vA aphAsuraNa vetyAdinA tu prAsukAprAsukAderdAnasya pApakarmaphalatA nirjarAyA abhAvayoktaH, asaMyamopaSTambhasyobhayatrApi tulyasyAt / yazca AsukAdI jIvadhAtAbhAvena aprAsukAdau ca jIvaghAtasadbhAvena vizeSaH so'tra na vivakSitaH / pApakarmaNo nirjarAyA abhAvasyaiva ceha vivakSitatvAditi tRtIyacaturthabhaGgasUcakasUtrArthaH / evaM tAvat- ' supattasuddha'nnadANaubhaMge paDhamo suddho' ityAdigrantha sukhAvabodhArthaM savyAkhyAnaM sUtratrayamapi nidarzitaM / atra ca dvitIya sUtrabhAvArtha anye punarAhurakAraNe'pi guNavatpAtrAyAprAsukAdidAne pariNAmavazAtrahutarA nirjarA bhavatyalpataraM ca pApakarmetyAdilakSaNamAzritya 'pattavisese va hojja' ci prAktana [viMzatitama] gAthA'vayavArtho bhAvanIya iti gAthArthaH || 22 || 6 ukta dAne ca tasya ye doSA iti SaSThadvAraM, sAmprataM yathApraccheti saptamaM dvAraM, tatra yathA pRcchA sambhavastathA darzayitumAha--- 138 laghughutAbuddhamAyeMdoghe dAnapAtrayoza tuGgI / // 26 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI-maNitaM paitatpaJcamAle aSTamazataSaSThoddezake supAtrazuddhAbhadAnopalakSaNe taccatamajhe, yathA-mupAce zuddhAmaM 1, supAtre azuddhAnaM 2, apAtra zuddhA, apAna anudAjAmati 4 / eSAM svarUpamAha-prathamo mataH zuddho, nirjagahetutvAt , dvitIve 'bhajanA' zuddharvikalpanA, bahutaranirjarA'lpatarapApabandhAt / zeSau dvAvaniSTaphalau, ekAnvena pApabandhahetunvAdini gaathaarthnaa22|| - uktaM dAnadvAra, aya yathApRccheti saptamaM Aha-- desANuciyaM bahudava-mappakulamAyaroya to pucche| kassa kae keNa kayaM?, lakkhijjai vajjhaliMgahi // 23 // ____ vyAlyA-dezasya-mAlabAdimaNDalasyAnucita-tatrAsambhavAdayogya dezAnucita, tathA 'bahu' pracaraM, kiM tdityaahhai|'drvyN ' zAlyodanAdi, tathA 'alyaM' ekaThyAdimAnuSa 'kulaM' gRhaM, tathA Adaro-dAturmativizeSakRtaH mamtramaH, caH samuccaye, yadi syAditi zeSaH 'to'ci tatastadanantaraM tadA vA-tasminkAle, kimisyAha-pRcchan ' praznaM kuryAn / kenaprakAreNetyAha-kasse tyAdi, kasya-kiM gRhasthasyA''dozcitsAghoH 'kane' nimicI tathA kena puruSAdinA 'kutaM' niSpAditamidaM jhAlyodanAdi dravyamiti prakramaH / evaM ca prazna kRte sati yadi dAtA prAJjalasvamAvo bhavati nadA kathayatyeva yathAbhavanimittametadvihitaM, agha mAyAvitvAtsatyaM na kathayati tathApi tanu jAyata iti darzayantrAi-lakvijaha bajhaliMgahi ti 'lakSyate 'jJAyate yadutAmidamiti / ke kuttvesthAha-bAjhaliGgaH savilakSahasitaparasparAvalokanaskhaladbhASitAdimiAha| vanicihai, vaya sAdhubhistatpariharcavyamiti / atha kadAcitpRSTe sati dAtA ropaM kuryAt / kA tatiryamAkamasmadgRhavRttAntaparijhAne ityAdikaM, sAkSepavacanaM vA kiJcit jyAcatastadbhAvamalIkasatyakopAdikaM jJAtvA gRhItavyamiti mAthArthaH // 23 // 139 AKAKKA mAtAtviAtsatyaM na kathayAta bAmaliGgaH savinakAryAt / kA saptimA mAyAH // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhi kAyo- petam // 27 // vRttI ukta gaNAntati sAmanA, mAlA lalanenyamahAraM vyAkhyAtumAha--- udgamA dI0-dezasya mAlavAkAderanucitaM tatrAsambhAvi 'bahudravya zAlyodanAdi alpakulaM 'stokamAnupAdigRhaM 'Adarazca' doSe dI dAturbhaktisambhramo yadi syAdattatastadA vA pRcchat-kasya kRte idaM ? kena hetunA puMsA vA kRtaM ? bhaktAdIti pRSTe padi satyaM 8 kAryA yA nAcaSTe tathApi lakSyate pAhyaliGga-vividhazarIrAdicihnariti gAthArthaH / / 23 / / uktaM yathApRcchAdvAre, aMtha chalanetyaSTamamAha- pRcchati thovaMtina puDhe na ka-hiyaM ca gUDhehiM naayrokko|iy chaliovina laggai,suovautto asaDhabhAvosaptamaM la vyAkhyA-sto ' svalpaM, dravyamiti gamyate, iti hetorupalakSaNasvAdahapi dezocitamiti kAraNAdvAna' va 'pRSTaM' 131 pUrvoktaprakAreNa pranitaM, sAdhuneti gamyate, tathA 'na' naiva kathitaM-mAyAvivAhibhiH sAdhunA pRSTamapi na niveditaM, yathA | chalane bhavadartha kRtamediti / 'vA' viklpe| tathA 'ralakSyasvabhAvaH, gRhibhiriti gamyate / 'na' cAdaro-bhaktivizeSaH STamaM dvAra kRto'myutthAnavandanaprasabhavadanatvAdisambhramo 'vA' vikalpe 'kRto cihitaH / ityevamanena prakAreNa 'chalito'pi' azudAhAragrahaNato gRhibhiryasito'pi, sAdhuriti prakramaH, kimityAha-'na' va 'lagati' azuddhAhAragrahaNAdijanitakarmaNA saha zliSyati / kiviziSTaH sannisyAha-'zrute 'piNDaiSaNAbhyayanAdau 'upayukto 'dattAvadhAna:-zrutopayuktA, siddhAntoktapiNDadoSaparijJAnopAyAvahitacitta ityarthaH / punarapi jhiviziSTa ityAha ' azaThamAvo' nirmAyacittapariNatiranena caitadAcaSTe-yaH ! |-piNDaiSaNAnamijho'bhijJo'pi vA pramAditayA'nupayogavAn vyaMsyate, sa karmaNA badhyata eva, bhagavadAcAcirApakatvAt hiSTapariNAmasvAti gAthArthaH / / 24 // 440 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XSEXGIRAL SON uktaM yathA chalanA syAdityaSTamadvAra, atha kathaJcidazuddhapiNDagrahaNe'pi zuddhiryathA sthAcadvipakSatvAttadagrahaNe'pyazuddhizca yathA sthAdityevaM lakSaNaM navamadvAramabhighitsurAha / dI0-stokaM deyadravyaM, upalakSaNAvahvapi dezocitamiti na pRSTaM, pRSTaM cetra kathitaM mAyAvisvAd gRhibhistathA 'gRhai' ralakSyastai vAdaro vA-bhaktisambhramaH kRta, ityevaM 'chalito'pi' azuddhaM grAhito'pi sAdhune 'lagati' tajanyakarmaNA na zliSyati, kathambhRtaH ? 'zrutopayuktaH eSaNAvidhisAvadhAna 'azaThabhAvo' nirmAyacitta iti gAthArthaH // 24 // uk chalanAdvAraM, adhunA zuddhA(? zuddhayA)khyaM navamamAhaAhAkammapariNao, bajjhai liMgiva suddhabhoI vi| suddhaM gavesamANo, sujjhai khagova kamme vi||25|| vyAkhyA-'AdhAkarmapariNato'zuddhAhAragrahaNa bhojanA'bhilApI san , bhikSuriti gamyate / kimityAha-'badhyate' AdhAkarmamogapramavadAruNakarmaNA zliSyate / ka ivetyAha-'liGgivat tathAviSadravyasAdhuveSadhArakapuruSavat / anena ca saMvidhAnaka sUcayati / kiMviziSTo bhikSurityAha-'zuddhabhojyapi' prAsukaipaNIyAhArAbhyavahAryapi, na kevalamazuddhamojItyapi zabdArthaH / anena ca pariNAma eva tanvataH karmavandhakAraNamityAcaSTe / linisaMvidhAnakaM cedamM. egammi nagare egeNa sAvaeNaM saMghabhojaM davAviyaM / taM ca soUNaM ego sAhU pacAsanagAmAo tagmahaNatyaM siggha mAgao / tao taM bhikkhaTTamuvaTThiyaM daTuM sAvaeNaM maNiyA sAviyA 'dehi eyassa bhikkhaM 'ti / tIe bhaNiyaM-sabaMpi taM divN| tao teNa. maNiyaM mama mattamajhAo dehi / tao tIe oyaNamoyagAiyaM paDipunnaM bhoyaNaM dinnaM, sAhuNA ya saMghabhattaM ti bhanna % % Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ petam / laghuvRcAvAyadoSasya navamadvAre zuddha. tAyA azuddhatAyAzca svarUpam / piNDa- mANeNa aIsAuM ukkosagaM vatti mucchieNa ya taM bhuttaM ti / evaM ca so saddhapi bhujato asu(ha)ddhapariNAmavaseNa AhAkamma. vizuddhiAparimogadosajaNi yakammuNA baddhoti / TIkAiyo- ' anena ca zuddhagrahaNe'pi zuddhiryathA na syAdityetatpratipAditaM, athAzuddhagrahaNa'pi zuddhiyathA syAttathA darzayati-'zuddha' mityAdi, 'zuddha' nirdoSa, piNDamiti gamyate / 'gaveSayan AgamanItyA mArgayan , sAdhuriti prakramaH, kimityAha- zuddhyati-vizuddhapariNAmasvAtkarmamalakSapaNato nirmalI bhavati, ka ivetyAha-'kSapaka iba' vikRSTatapAkartRsAdhuvat / anenApi // 28 // saMvidhAnakaM sUcayati / ka satyapItyAi-'karmaNyapi AdhAkarmabhogepItyarthaH / na kevalamitarabhoga ityapi zabdArthaH / anena ca pariNAmazuddhireva tattvataH karmakSayakAraNamityAha / pamyate ca 'paramarahassamisINa'mityAdi / kSapakasaMvidhAnakaM ceda-- egammi suvihiyasAhugacche ego sAhU ihaparaloyanirAsaMso sammaM ahigayajiNavayaNarahasso bosaTTacattaniyadeho vigiTThatacokammanirao ciTThaha / annayA ya so khavagasAha mAsakkhavaNapAraNaganimitaM mA ihanagare tavacaraNAvaJjiyalogAo aNesaNA mavissaiti gao paccAsatragAmaM / tattha ya egAe sAviyAe uvaladakhagatacokammaburtatAe mA kayAi khavago iha eha' ci saMjAyadANasaddhAe dhayagulasaMjuttaM pAyasaM saMsAhiya, tahA 'mA AhAkammarsakAe khavago na gimhahi 'ti mAiTThANeNa pattapuDapamallagANi pAyasakharaMTiyANi io to pakintrANi DiMbhasvANi ya mAivANaM gAhiyANi, jahA-jayA eriso sAhU itthAgacchada tayA tumbhe maNejaha, jahA-ammopiyaM pAyasaM amhANaM parivesiya, ahaM ca tumme nimmacchissAmi / tao bhaNijahakiM diNe diNe pAyasaM raghijA, na kiMpi karja amhaM imiNA, mamgAI amhe imassa ti / itthaMtare so khavago bhikkhaM hiMDato HEREKASARI+KACICE 142. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a ya samAloiyapADatA meM aNugAI karitA namokAra vihIe maviyaccayAvaseNa paDhamaM tIse ceva gharamAgao,sA ya bhattimarapUriyaniraMtarahiyathAvi saMvariyAgArA akayasaMbhamA moNeNaM ceva tthiyaa| tANi ya mAiTThANapanaciyANi DibharUvANi taheva kAumAradvANi / tao tIe tANi taheva nibhacchiUNa eyANi tAva manillayANi na giNhaMti, jaha tujjha royaha to tuma giNDa imaM pAyasaM ti bhaNamANIe tassa jAvaNA nimittaM ghayagulasaMjuttassa pAyasassa bhAyaNaM bhareUNa ANiyaM, sAhuNA ya esaNovautteNaM suddhaM ti kaliUNa gahiya, tao pajataM ti kAuM niyaco goyarAo, Agao ya kiMci vi rahapaesaM / tattha ya samAlohayapaDikato kayatakAlociyasajjhAyajogo ciMti paya(to)ho, jahA-jai etthAvasare keha addhANAipaDiknagA sAhaNo eMti, paramannagahaNegA ya me aNumAI kariti, to tArio homi bhavanavAo ti, haccAisuddha'jjhavasANaparo tami ya visiddhAhAre mAsakkhavaNapAraNagapatte vi amanchio kaTTiUNa paMcanamokAra vihIe bhuMjiuM payatto / tao suhajjhavasAyassa bhoyaNAvasANe nirAvaraNaM paDipuna kevalabaranANadaMsaNaM samuppanaM siddho tha kAleNaM bhayavaM khavagakevalici // iha ca pariNAmazuddhireva tatvataH karmakSayakAraNamityuktaM, tatra pariNAmazuddhirapi sarvajJAnArAdhanAnugataiva yathoktaphalaprasAdhikA, nAnyatheti mantavyaM / yathokta-"bhAvazuddhirapi jJeyA, yaiSA maargaanusaarinnii| prajJApanApriyAtyantaM, na punaH svAgrahAtmikA // 1 // " tatazca svacchandabhAvaparihArArtha AjJAbhaGgAmaNakAriNo mahApAyasvakAryaprasAdhakalvapratipAdakamudAharaNamucyate egaMmi nagare egassa rano pattapuSphaphalasamiddhapAyavagaNaramaNijANi doni ujANANi ahesi, taM jahA: caMdodayaM ca sarodaya ca / tattha caMdodaya nagarassa avaradisAe, sUrodayaM puvadisAe / aha vasaMtasamae aMteurakIlAkougasthiNA pasthivarNa saMjjhAe / 143 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vizuddhi 0 TIkAiyo petam // 29 // paDahamadApurassaraM niyapurisehiM nayare ghosAviyaM, jahA bho bho ! suNaMtu vaNakakudArAiyo purisA ! bannA samAi- ahaM bhAe aMtaraparigao sarodaye ujjANe gamissAmi, taM tubmehiM caMdrodaye caiva gaMtavaM ti / tao rAyA paccUse sUrodaye gamaNAgama* susaMmuhI sUro tti kaliUNa caMdrodayaM gao / taM ca ghAsaNaM souM jaM tattha durappANo siDiMgappA yapurisA, te ' amhe dullamadaMsaNAo nariMdamahilAo pAsissAmo' tti ciMtiUNa yUrodayaM gayA / tattha ya pattaladumasAlAsu likki ThiyA / te ca ujANA| rakkhiyapurisehiM rAyANAbhaMgakAriNo tti maheUNaM pahayA baddhA ya / je puNa taNahAragAiNo ghosaNaM soUNaM caMdodayaM gayA, tehiM sahasApaviDAo diTThAo vasvasaNabhUsaNadharAo paNidumuhIo viyasiyarakamaladI haraloyaNAo nibaMgaNAo, tao tevi heca baddhA, nayarAbhimuI caliyarasa ya avaraNhe rAhUNo daMsiyA dovi vaggA uANapAlahiM / tao rAimA pucchiUNa tatrayaraM rodayagAmiNo adizevarohA viM mamANAbhaMgakAriNo ti vaddAviyA, iyare ANAkAriNo tti diDovarohA vi visajiyati / evamitya va tithayarANAbhaMgakAriNo akayAhAkammamogA vi jammajarAmaraNaveyaNA nibaMdhaNadAruNakammabaMdhAiyaM mahANatthaM pArviti, iyare karhicitambhogakAriNo vi tAo muzcaMti sakalapasAhagA ya bhavati / bhaNiyaM ca " sayalasurAsurapaNamiyajiNagaNahara bhaNiya samayaparataMtA / ArAhiUNa sammatta-nANacaraNAI paramAI || 1 | sattaTTabhavaggahaNatarakAlaMmi kevalaM nANaM / uppADikaNa jaMti ya, vihuyamalA sAsayaM mokkhaM // 2 // tattha ya jarajammaNamaraNa-rogatahAhAbhayavimukkA / sAiapajjava sANaM, kAlamaNataM lahaMti suhaM // 3 // " iti gAthArthaH || 25 || evaM cAjJAmaGgAdyanekadoSanibandhane AdhAkarmmagrahaNe pratipAdite satyAha kavida 144 laghuvRcAvAdyadoSA TamadvAre pariNAmazuddhemahatvam / / / 29 / / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5% dI0-AdhAkarmapariNato'zuddhapiNDArthI 'vakhyate' tajanyakarmaNA lipyate zuddhamojyapi, aastaamitrH| kaba | ityAha-liGgIya veSadhArakasAdhuvan , tatkayeyaM-kazcitsAghurekasminnagare kasyApi zrAvakasya gRhe saGghamojyaM zrutvA tIragrAmAdrasalolatayA tatrAjagAma, tadvikSArtha zrAvakaritA patnI 'sarvamagre datta'mityuvAca, tato 'mama maktAdapi dehIpusvA dApitaM sampUrNamiSTAvaM, saGghabhaktadhiyA vihatya bumuje, sa caivamazuddhapariNAmAdazuddhakarmaNA bddhH| kimazuddhamojyapi zukSyati ? ityAha-zuddhaM gaveSayan 'zuddhyati' karmamalakSayAnnimalI bhavati 'karmaNyapi AghAkarmabhoge'pi 'kSapaka iva' utkRSTa kasAghuvat / tatkatheyaM-yathA karimazvid gacche sAdhureko nirIhastapasvI mAsakSapaNAnte pAraNArthamaneSaNIyabhayAd aAmAntaraM+ yAtastatraikA zrAvikA vijJAtatatpAraNA dAnazraddhayA jhaTiti kRtaparamAnA praguNitadhRtaguDA AdhAkarmAcchAdanAya bahiH kSiptapAyasopalisapatrAdiSaTakA 'nityaM na rocata idamiti zikSitacIrAbamobivAlakA taM rUpakaM gRhamAyAntaM vIkSya dhIrAmapUrNamAnanaM sataguDamutpAba bAlaparivezanacchacanA'myutthitA teSAM zikSAkzAdagRhAM Apako jalpito-'yadi dava | rocate tadA gRhAyetyukte zuddhadhiyA bihatya tadazuddhamapyamaJchito saJjAno vizuddhAdhyavasAyavanAcadante kevalajJAnamApa, | evamasAkdamonyapi zuddhAnveSaNAcchuda iti gAthArthaH // 25 // * atha trikaraNadhudasya sAdhorAdhAkarmaNA ko doSaH / iti pUrvapazcapAha__ + antaraM yayau, taukA "kAma:- . -. 57 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi TIkAdvayo ********* laghupattAvAdyadoSATamadvAre pa. riNAmazuddhamahattvam / petam // 30 // naNu muNiNA jaM na kayaM, na kAriyaM nANumoiyaM taM se| gihiNA kaDamAiyao, tigaraNasuddhassa ko doso ? // 26 // vyAkhyA-nanviti prazne, 'muninA' sAdhunA yadazanAdika 'na' va 'kRtaM svayaM niSpAditaM tathA 'na''nava 'kAritaM anyena nirvasitaM tathA 'na' naivA'numodita' pareNa kriyamANaM kRtaM vA zlAvitaM tadazanAdikaM 'seti tasya munegRhiNA-agAriNA 'kRtaM' niSpAditaM sat 'Aiyao'tti AdadAnasya-gRGgataH, kiMviziSTasya munerityAha-'trikaraNazuddhasya manovAkAyanidopasya sataH 'ko doSaH' kiM dUSaNaM ?, na ko'pItyarthaH / ayamatra prerakAbhiprAya:-iha kila tAvajIvasya manovAkAyaiH sAvadhayogakaraNAdirUpatayA vyApRtaireva doSo jAyate, na caiteSAM madhyAdekamapi sAdhumatkaM gRhiNA sAdhvartha piNDe kriyamANe cyApriyate, ataH kathaM tahaNe tasya doSasambhavaH / iti mAthArthaH // 26 // atrottaramA-- dI-nanviti pUrvapakSe, muninA yanna kRtaM na kAritaM nAnumoditaM, tadAdhAkarma 'se tasya gRhiNA kRtamA dadAnasya | gRNDataH trikaraNazuddhasya ko doSaH / iti gAthArthaH / / 26 / / atrosaramAha-- saJcaM tahavi muNato, giNhato vaddhae pasaMga se| niddhaMdhasoya giddho, na muyai sajiyaMpi so pcchaa||27|| vyAkhyA-'satyaM' aditathametadanantaroktamiti gamyate / tathApi' evamapi stiityrthH| 'muNan ' sAdhvarthamidaM | vihitamityavagacchan , sAdhuriti gamyate, kiM kurvANa ! ityAha-'gRhan ' svIkurvan gRhiNA dIyamAna, piNDamiti gamyate / SALORESAXE **** *** // 30 // * 146 - - - Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM karotItyAha-'barddhayati vRddhiM nayati / kamityAi-'prasaGga punaHpunarAdhAkarmakaraNaprasakti, kasyetyAha-'seti tasya dAvagRhiNaH, aparaM ca tadhaNe sAdhurapi yatkaroti tadAha-'nibaMdhasoM niHzUko-nirdaya ityarthaH / ca zabdo doSAntara samuccayArthaH / tathA 'lubdho' gRddhaH kiM karotItyAha-'na' naiva 'muzcati' parityajati, kiM tadityAha-sajiyaM piti sajIvamapi-aprAsukamapi, na kevalaM nirjIvamityapi zabdArthaH / 'so'zuddhAhArabAhI sAdhuH 'pazcAt sakRdapi grahaNAnantaraM, ayamatrAbhiprAya:-akuzalAnyAsato nirddhandhasatvasadbhAvAttatraiva sadA ratimAn bhavati / yadAha-"karotyAdau tAvatsaghRNahRdayaH kizcidazubha, dvitIya sApekSo vimRzati ca kArya ca kurute| tRtIyaM niHzaGko vigatavRNamanyatprakurute, tatA pApAbhyAsAtsatatamazubheSu paramate // 1 // " iti gAthArthaH / / 27 // vyAkhyAtaM zuddhiriti naramadvAraM, tayAkhyAnAca vyAkhyAtA "taM puNa jaM jasse"tyAdidvAragAthA, tabyAkhyAnAca vyAkhyAta AdhAkArUyaH prthmpinnddodgmdossH| atha mUladvAramAthA'bhihitaM dvitIyadoSamaudezikAbhidhAnaM vyAkhyAtumAha---- dI0-satyamidaM, tathApyevaM sati 'muNaMto jAnan munistathA gRhan kArmikaM barddhayati 'prasaGga nityamAghAkarmakaraNaprasakti 'se' tasya gRhiNaH, svayaM kathaM ! ityAha-nidadhasoya' nizzUkazca 'gRddho lubdhaH sana muzcati 'sajIvamapi aprAsukamapi sAdhuH pazcAt tadhaNAnantaramiti gAthArthaH / / 27 / / ukto navabhirirAdhAkarmAkhyA prathama udgamadoSA, atha dvitIyamaudezikAkhyamAhauddesiyamohavibhA-gaoya ohe sae jmaarNbhe| bhikkhAu kaivi kappar3a, jo ehI tassa dANaTThA // 28 // 147 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T piNDa XARRIO petam byAkhyA-ihaudezikaM dvividhaM bhavati, tadyathA-oSaudezika vibhAgaudezikaM ceti, etadevA''ha-'audezika pUrvokta auddezika vidizabdArtha, ogha iti vibhaktilopA doSata' oghamAzritya, uddezAdivakSyamANabhedAvivakSaNAsAmAnyata ityarthaH / tathA 'vimA- dvaividhya gatI' vibhAgamAzritya, uddezAdivakSyamANavizeSavivakSaNAdvizeSata ityarthaH / caH samucaye / syAditi zeSaH / tatrAdyameda mAdyasya ca vivRNvannAha-'ohe'tyAdi / 'oghe oghaviSayaM audezikaM tatsyAt , yatkimityAha- yaha 'sva svakIye-svArthaprava- tasvarUpam / tita ityrthH| yadityasya yogo darzita eva / kasminityAha-'Arambhe agrivAlanasthAlyAdi A] ropaNAdike pAkAdivyApAre, kimityAha-bhikSAmaktAdivibhAgAn +tyapi' kiyatIrapi dvivAdikAna, na punaH samagrAhAramapItyapizabdArthaH, 'kalpate vivakSayati, kAcidAtrIti gamyate / kimarthamityAha-yaH kazcidanirdhAritasvarUpaH pANDikAdireSyati-Amamipyati, tasya pApaNDikAde'dardAnArtha bitaraNAnimittaM / idamuktaM bhavati-yatkAcidamAriNI kvacidurbhikSAdAvanubhRtabubhukSAdiduHkhA samAsAditasubhikSabhojanamAtradhanA "nAdattaM bhujyate na cAkRtaM phalatI"ti bhAvitamatiH svArthaniSpAdyamAnAhAramadhyAdyaH kazcideSyati tasya dAnArtha katicidbhikSAH saGkalpayati tadoghauddezikaM, etacca piNDepaNopayuktena sAdhunA "dinAo tAo paMca-vi+rehAo kareha deha va gaNaMtI | deha io mAya !io, avaNeha ya ettiyA bhikkhA // 1 // " ityAdihAtaceSTAbhiravagamya nissandehe'nApRcchaya sandehe svApRcchaya parihartavyaM / vivakSitamikSAsu 4ca dattAsu adattAsu ca anyobatAsa cA zeSa zuddhatvAd gRhItavyamiti gAthArthaH / / 28 // uktamoghaudezika, sAmprataM vibhAgaudezika vyAdhikhyAsurAha lyA kapA +kiyatyapi pa.ka.hA+paMca ti ha.1 'nAdattAsu dattAsupa anyatro aH, pa dattAsu anyatro ph.kaah| CHES Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI0-auddezikamoghato vibhAgatazca dvidhA, tatra 'oSa: sAmAnyato dAtRvikalpastasmin , kimityAha-yat 'svake svArtha * AraMme pAkAdau mikSAmaktAdivibhAgAn 'katyapi' kiyatI api kalpate, kAcidAtrIti gamyaM, kimartha ? ityAha-yA kazcidanirdiSTaH pApaMDikAdireSyati tasya dAnArthamiti spaSTaM / kalpitamikSAdAnAddhaM ca zuddhamiti // 28 / / ___ uktamoghauddezikaM, atha dvitIyaM bhedairAha-- bArasavihaM vibhAge, cauhuddiSTuM kaDaM ca kammaM ca / uddesasamuddesA-desasamAe~sabheeNaM // 29 // / vyAkhyA--'dvAdazavidha' dvAdazaprakAra 'bibhAge' vibhAgaviSayaM audezikaM bhavatIti gamyate / dvAdazavighatvameva darzayati-18 'cauhuddimityAdi, caturmi:prakArezcaturdA mavati, kiM tadityAha-uddiSTaM vakSyamANalakSaNaM, tathA kRtaM ca vakSyamANalakSaNaM. caH zabdazcatutyasyAnukarSaNArthaH, tathA karma ca vakSyamANasvarUpaM, caH prAgvat / kena prakAreNetyAha-'uddese'tyAdi, uddezaM ca | vakSyamANalakSaNa, evaM samuddezaM cAdezaM ca samAdezaM ca uddezasamuddezAdezasamAdezAni, etallakSaNo yo bheda prakArastena / ayamarthaHbemAmoddezikamuddiSTa-kRta-kamelakSaNamUlamedAtrividha, tadapi pratyeka uddeza-samuddezA-deza-samAdezalakSaNocarabhedAccaturvighamitye vamidaM dvAdazavidha bhavatIti gAthArthaH / / 29 // sAmprataM prAguddiSToddezAdibhedacatuSTayaM nyAcikhyAsurAha:. dI0-dvAdazavighaM tadvimAge vicAryamANe, kathaM ? ityAda-caturdA' uddiSTaM 1 kRtaM 2 karma3 ceti tribhedamapi catuprakAra, kaiH 1 udeza-samaddeza-Adeza-samAdezamedaidizavidhamiti gAthArthaH // 29 // uddezAradInAM vyAkhyAnamAx zAdInAi" ma. * " vyAkhyAmAha"ka. pa. / 14 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezika piNDa- jAvaMtiyamuddesa, pAsaMDINaM bhave samuddesaM / samaNANaM ApasaM, niggaMthANaM samAesaM // 30 // dvAdazavidhe vizuddhi vyAkhyA--'jAvaMtiya' ti sUcakatvA+dhAvArthakAnA-samastArthinAM nimittaM kalpitaM, azanAdIti sarvatra gamya, I|vibhAgoTIkAiyo- 8 maveda, kimityAha-'uddeza audezikAkhyaM / tathA 'pASaNDa' vrataM, tadvidyate yeSAM te pApaNDinazcarakAdayasteSAM nimita petam dA vivakSitamazanAdi bhavet' syAditi kriyApadaM sarvatra sambandhanIyaM / kimityAha-samudeza samudezasaGgaM / tathA 'zramaNAnAM | | uddezAdi nirgrantha-zAkya-tApasa-garikA-jIvikalakSaNAnAM nimittaM kalpitaM bhaveta, kimityAha-'Adeza' AdezikanAmakaM / tathA caturNA 'nirgranthAnA sAdhanAM kRte kalpitaM bhaveta, kimityAha-samAdeza samAdezAbhizvamiti gAthArthaH // 30 // svarUpam / atha prAguddiSTamecoddiSTa-kRta-karmalakSaNaM vibhAgauddezikamUlamedatrayaM vivRNvannAha dI0-'yAvantikAdInAM samastArthinAM kRte kalpita, bhaktAdIti gamya, kiM syAta uddezAkhya, pApaNDinAM-carakAdInAM kRte tadeva samuddezAkhyaM maveta , zramaNAnAM-nigrendha-zAkya-tApasa-gairikA-jIvikAnAM kRte taccAdezAkhyaM, nigranthAnAM sAdhUnAM kRte tatsamAdezAkhyamiti mAthArthaH // 30 // atha prAguktoddiSTAditrayaM vivRNvannAhasaMkhaDimuttubariyaM, cauNhamuddisai jaMtamuddiSTuM / vaMjaNamIsAikaDaM, tamaggitaviyAi puNa kammaM // 31 // vyAkhyA--'saMkhaDitti vimaktilopAtsaGkhyA vivAhAdiprakaraNe 'bhuttuvariyati 'bhukte' svajanAdibhiramyavahRte | + svArasUtra sacA pa. IF "vATibhikSAcarAH" iti paryAyaH bh.| PH // 32 // 450 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEX RAGNESIRE 'udvarita' zeSIbhRtaM bhuktodvaritaM yadodana-tImana-dadhi-modakacUNyAMdibhakta, tattadavasthameva 'caturNI' catussayAnAM yAcadarthikapANDika-zramaNa-nirgranthAnAmiti prakramAdgamyate, nimittamiti shessH| 'uziti manasA saGkalpayati vAcA vA nirdizati, gRhastha iti gamyate, yathA-samastabhikSukemya idaM dAtavyaM pApaNDikemyo vetyAdi, yadityasya yogo darzita eva / 'taM' ti tadbhakta, kimityAha-'uddiSTaM uddiSTaudezikaM, jJAtavyamiti zeSaH / etasya cAkalpyatA yAvadarthikAdyartha vyavasthApite tatra jIvaghAtamambhavazAt / na cedamitthaM sthApanAntarbhAvi, 'saTTANa-parahANe'tyAdibhinnalakSaNatvAttasyA + iti / tathA 'vaMjaNamIsAikaI taMti 'vyaJjanena' dadhyAdinA 'mitha' saMyojitaM-vyaJjanamizra, tadAdiyasya tadyaJjanamizrAdi, yadodanAdIti prkrmH| Adizabdazca svagatAnekamedasUcanArtho vyaakhyeyH| 'kRta' kRtaudezika nadodanAdi vijJeyamiti prakramaH / idamuktaM bhavati-'saMvaDibhuttuvariyaM, cauNhamuddisaija' ityatrApyanuvarttate, tatazca prakaraNopabhuktAvaziSTaM yadodanamodakacUAdikaM 'vyaJjanena' dadhi-tImana-vikaTa-phANita-nirbhaJjanaghRtAdinA tadarthameva mizraM kRtvA caturNA yAvadarthikAdInAM anyataranimicamuddizati gRhI, yaduta-idamamukebhyo dAtavyamiti, tavyaM auddezikamapi sat karambakAdilakSaNa| paryAyAntareNa kRtatvAt 'kRtaM' kRtaudezikamityavaseyamiti / tathA 'aggitaviyAi puNa kammati 'agni vaizistatra tena vA 'tApitaM' uSNIkRtaM agnitApitaM. guDAdIti gamyate, tadAdiryasya tadagnitApitAdi, AdizabdAtsacitta- I jl-lvnn-raajikaasmmishrddhyaadiprigrhH| punaH zabdo bhinnvaakyopdrshnaarthH| 'karma' kamaudezikaM jJAtavyaM / / + paramparAdisthApanAyA minnasvarUpasvAditi bhAvaH (paryAyaH a.)| 1ST Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pi-16 vizuddhi % TIkAiyopetas // 33 // ayamatra mAvArtha:-ihApi 'saMkhaDibhuttuvariyaM' ityAdyanuvarsate, tatazca vivAhAdiprakaraNopayuktAvazeSa yanmodakacUrNa-mud: dvAdazavive gaudanAdikaM tadarthameva agnitApitaguDAdinA punarmodakAdi vidhAya sudgAdInvA punaH saMskRtya sacittajala-lavaNaprabhRti- vimAgaudravyasammizradadhyAdinA karambakaM vA kRtvA caturNA yAvadArthakAdInAmanyataranimittamadizati, tadaudezikamapi [ etadeva 18 dezika pranthoktena ] "AhAe viyappeNaM, jaINa kammamasaNAikaraNaM / chakAyAraMbheNaM,taM aahaakmmmaahNsu||5||" uddiSTAdiityetallakSaNena dezataH karmaNA yuktatvAt 'karma' kamaudezikaM jJAtavyamiti gAthArthaH // 31 // prayavyAkhyAta auddezikAkhyo dvitIyaH piNDodgamadoSaH, atha tameva tRtIyaM pUtikarmAkhyaM vyacikhyAsurAha-- svarUpam / dI.-'saGkhaDyAM' vivAhAdau muktAdudvarita-zeSIbhUtaM bhaktAdi caturNA pUrvamAyokAnAM kane, yaditi sarvatra, 'uddizati' manovAgbhyAM nirdizati taduddiSTAkhyaM, tadevodvarita 'vyaJjanamizrAdi dadhyAdinA mizritaM kUrAdi kRtAkhyamucyate, aminA tApitaM guDAdistadAdiryasya, AdizabdAtsacittajalalavaNAdInAM saGgrahastadevethambhUtaM punaH karmAkhyaM bhavediti gAthArthaH // 31 // uktaM trayodazadhA auddezika, atha tRtIyaM pUtikarmAkhyamAha-- uggamakoDikaNeNa vi, asuilaveNaM va juttmsnnaaii| suddhapi hoi pUI, taM suhumaM bAyaraM ti duhaa||32|| vyAkhyA-udgamakoTiravizuddhakoTirmalaguNA ityekArthAH, sA cAdhAkarmalakSaNA. pakSyati [atraiva]-"iya kamma 14 uddesiya-tiya 2 mIsa 3 ujjhoyaraMtimadugaM c| AhArapUDa 1 thAyara-pAhaDi 1 avisohikoDitti // 53 // " tasyA udgamakoTerupacArAdudgamakoTidoSayuktAhArasya 'kaNo'vayava udgamakoTikaNastenApi, na kevalaM bahune % 152 E Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai tyapi zabdArthaH / 'asuilavaNa va 'tti 'yA' zabdasyaivArthatvAdazucilaveneva-viSThA'vayavena yathA 'yukta' milita, kiM | tadityAha-'azanAdi' bhojanapAnAdi / kiviziSTamapi sadityAha-'zuddhamapi' pUrvAvasthAyAM sarvathA doSarahitamapi sata. AstAmazuddhamityapi zabdArthaH / 'bhavati jaayte| kimityAha-'pUti' apavitra-sadoSamityarthaH / evaM sAmAnyena pratidoSama. midhAyAtha medatastamAha-'taM suhama'mityAdi, 'taMti tatpUti 'mUkSma alpadoSatvAcchalakSaNaM tathA 'bAdaraM bahadoSatvena sthUlaM / ityamunA prakAreNa 'dvidhA' dviprakAraM bhavatIti prakrama iti gAthArthaH // 32 // atha tadvividhamapi vyAkhyAtamAha-- dI0-'udgamakoTi rudgamadoSadazakavibhAgo'traicodamadoSAnne nakSyamANastahoSayuktAhArasya 'kaNo'vayavastenApi, AstAM * bahunA, azucilaveneva, yuktamazanAdi, zuddhamapi bhavati 'pUti' apavitraM, evaM sAmAnyenoktvA bhedastadAha-tatpUti sUkSmaM | bAdaraM ca dvidheti gAthArthaH // 32 // atha dvaividhyamAha-- suhamaMkammiyagaMdha'ggi-dhUmabapphehiM taMpuNa na duttuN| duvihaM bAyaramuvagaraNa-bhattapANe tahiM pddhmN||33|| IA vyAkhyA-'sakSma bAdaretaraM pUti syAditi zeSaH, kairityaah-kaarmikgndhaamidhuumnaappaiH| 'kArmika' AdhArmikaM 'gandha' - makAdisatkA prANi:, 'avidha vAziH 'dhUma'vAmIndhanasamparkajo vastuvizeSo 'bASpoSyamakAderUSmA gandhAnidhmabASpA:, kAnamanvAmiyUmanApAH kArmikamanvAmidhUmanApAstaH / ayamartha:-zuddhamadhyazanAdikamASAkarmikamakkAdigandhabAppA milita samapUti syAditiH / Aha-payevaM varhi nAstyeva kizcidapUti, ekatrotpanairapi tairvizIryaMtazcetaca mamanataH divyAsarityAdha yAda te puNa na buTTIti 'sat' sakSma pUti 'puna vizeSaNe 'na' naiva 'duSTa doSakAri, kintu / ETIRHEME . Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 kAdvayo petam 34 // prarUpaNAmAzrame vatana punaH parihArya, AcIrNatvAdazakya parihAratvAcceti bhAvanA | atha bAdarapUtivivaraNAyAha- 'duviha' mityAdi, 'dvividhaM' dviprakAraM 'bAdara' sthUlaM pUrti syAditi prakramaH / dvividhamevAha- 'ubagaraNabhattapaNe ti, rAjyamAnasya 'dIyamAnasya vA azanAderyadupakurute tadupakaraNaM culyAdi karaNyAnaM 'tasmin' tadviSayaM upakaraNaviSayaM bhaktapAnaviSayaM cetyarthaH / tatrAdyaM bhedaM vyAcikhyAsuH prastAvanAmAha- 'tahiM padamaM' ti 'tatra' tayormadhye 'prathama' AdyamupakaraNapUtyabhidhAnaM evaM syAditi zeSaH, iti gAthArthaH // 33 // yathA syAttathaiva darzayati dI0 sUkSmAkhyaM pUti syAt kaiH 1 kArmikagandhAgnidhUmavApyaiH pratIteH tatpunarna duSTaM azakyaparihAratvAdAcIrNaM / bAdarAkhyamAha-dvividhaM bAdaraM pUrti - upakaraNaviSayaM bhaktapAnaviSayaM ca tayoH prathamamAheti gAdhArthaH // 33 // kammiya culI bhAyaNa-DovaThiyaM pUi kappar3a puDho taM / bIyaM kammiyavagvAra- hiMgu loNAi jattha huhe // 34 // vyAkhyA--' kArmikA' AdhAkarmikAH 'culI' cAdhizrayaNI 'bhAjanaM ca' sthAlyAdi 'Dovaca' caTukacullibhAjana DovAH, kArmikAzca te cullibhAjana DovAca kArmika cullibhAjanaDovAH / upalakSaNaM caite kacchukodukhalikAdInAM teSu 'sthitaM ' gavaM, zuddhamappazanAdIti gamyate / kimityAha- 'pUrti' pUrvoktazabdArthaM syAditi zeSaH / tatazca sAdhUnAM grahItuM tanna kalpate / kiM sarvathA ? netyAda- 'kappar3a puDho taM'ti 'kalpate' grahItuM yujyate 'pRthag' vibhinnaM svayogenAnyatra saGkAntamityarthaH, tadupakaraNapUti / atha maktapAnapUtisvarUpamAha - 'bIya' mityAdi, dvitIyaM - bhaktapAnaviSayaM pUti tatsyAditi prakramaH / yatra kimityAha'kammiyetyAdi, kArmikA-vyAdhAkarmikANi vAdhArahiGgulavaNAdIni atra samAsaH sukara eveti na darzitaH / yatra zuddhe' 154 udgamaSoDazake tRtIyasya pUtikarmaNo dvaividhyam / // 34 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazanAdau 'chuhe'tti 'kSipati saMskArArthaM madhye pravezayati tatra vAghAse higvAdidahanasamuttho dhUmaH hiGgulavaNe pratIte, navaraM - AdhAkarmikatvaM hiGgudravyasya svArthaniSpannamudgAdibhaktasaMskArArthaM sacittodakena sAdhunimittaM dravIkRtasya, lavaNasya tu tadarthameva cUrNitapariNAmitasyetyAdigamena bhAvanIye / AdizabdAJjIrakAdiparigraha, iti gAthArthaH // 34 // tathA dI0 - kArmikArthaM cullIbhAjane pratIte, DovathaTukaH upalakSaNatvAdanyadapi kArmikopakaraNaM, teSu sthitaM tadvataM zuddhamapi bhaktAdi upakaraNapUtyAkhyaM vajyaM, kiM sarvathA ? netyAha-kalpate tat 'pRthag' vibhinnaM svayogenAnyatra saGkrAmitamityarthaH / dvitIyamAha - 'dvitIya' bhaktApAnAkhyaM pUrti tatsyAt yatra kArmikavaradhAra hiDalavaNAdIni kSipedAtA saMskArAyeti gAthArthaH // 34 // etadevAha--- kammiya vesaNa dhUmiya-mahava kathaM kammakharaDie bhANe / AhArapUi taM kamma - littahatthAi chikkaM ca // 35 // vyAkhyA- 'kArmikavesanena' tasaghRtAdikSitakustumburuNA, upalakSaNatvAdrAjikAdinA ca 'dhUmitaM ' sphoTitaM sandhUmitamiti yAtrat, kArmikavesana dhUmitaM yatyevAdIti gamyate / athaceti prakArAntaradyotanArthaH / 'kRtaM' svArthaM niSpAditaM sthApita vA yadazanAdIti gamyate / ketyAha- 'kammakhara Die bhANe'tti 'karmakharaNTite' ASAkarmalipte 'bhANe' ti. bhAjane sthAlyAdike / . tatkimityAha- 'AhArapUrti' bhaktapAnapUrti syAditi zeSaH, tatpUrvoktamazanAdikaM / na kevalametadeva, kintu 'karmmaliptahastAdispRSTaM ca' vyadhAkarmakharaNTitakara-karoTikAdichu ca / 'ca' zabda uktasamuccayArtha iti gAthArthaH // 35 // atha dAdagRhabhAjana viSaya pUtivibhAgaM sAdhupAtra kalpayAkalpyavidhiM cAbhidhitsurAda--- 155 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udgamavoDapake dAgRhapAtraviSaya vimAgam dI0--'kArmikavezanena' taptadhRtarAjikAdizvapAdinA dhRmitaM, athavA kArmikasvaraNTine mAjane 'kR' niSpAditaM sthApita vizuddhiArAtamakAdi AhArapUtirucyate, na kevalaM tava, kArmikaliptahastAdispRSTaM ceti gAthArthaH // 35 // atra vizeSamAha-- bhayo-I paDhame diNammi kamma, tipiNa upUikayakammapAyagharaM / pUi tilevaM piDharaM, kappai pAyaM kytikpp||36|| nyAyayAH-'prathama' Aya-patrAdhAkarmaNaH pAlo vihina ittA dine divase 'karma' AdhArmikaM / "tiNNi utti | // 35 'zrISi vimalayAni dinAni punaH 'pUti' pUnyamidhAnaM svAditi shessH| kiM tadityAha-'kayakammapAyadhati 'kRto' vihitaH 'karmaNa' AdhAkAhArasya 'pAko randhanaM yatra tatkRtakarmapAkaM, taca tadgRhaM ceti kRtakarmapAkagRhaM / tathA 'pUti' apavitra syAditi varttate / kiM udityAha-'tilevaM piDharaM ti 'trayanisaGkhyA 'lepA' maktAdidigdhatArUpA yasya tattrile 'piThara svAlikA / atra vRddhasampradAya:-jammi ya mAraNe kammiyaM raddhaM tammi akayatikappe baha gihI appaNo aDhAe raMdhara to taM pUI, puNo bIyavArAe je raMghada taM pi paI, puNo tri taiyavArAe jaM raMghaha taM pi pUra, cautthavArAe suddhaM ti / baha ahAbhAveNa giTTI niravayade dhAratiyaM kappie raMghaha to pahamavelAe vi sudaM caiva ci / iha cAdhAkarmapAkAnantaraM svArtha vAratrayaM bhaktarandhanena yatsthAlikAyA: kharaNTanatrayaM sampadyate tallepatrayamamipretamatastadanvitA svAlIkA tadupasaMskRtaM maktaM ca | pUti bhavatIti mAvArthaH / ataH kArmikapAkagRhe dinacatuSkaM na praveSTavyaM, paraM "xataraMtAI joggA-saIenagiNhati 4 anirvAhAdI, dhAvizavyAdvArapAnAdiprahaH / + zuddhAbhAve / . . . ... ... ... ... // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattha pavise | annamahANasuvakvaDa, jaM vA sannI mayaM bhuMje // 1 // " tathA 'kalpate' parimoktuM yujyate, sAdhunAmiti gamyate 'pAtra' svabhAjanaM, pUtimattAdilipsamiti draSTavyaM / kiMviziSTaM sadityAha - 'kutA' vihitA aGguliprojchana karISovarttanAdUrdhvamiti draSTavyaM, 'traya' khimaGkhyAH 'kalpA' jalakSAlanarUpA yasya tatkRtantrikalpamiti gAthArthaH || 36 || vyAkhyAtaH pUtyAkhyastRtIyaH piNDodvamadoSaH, atha tamaMtra mizrajAtAkhyaM caturthaM vyAkhyAtumAha dI0 - prathame dine 'karma' kArmika, trINi dinAni tu pUrti sthAna, kiM tadityAha kRtakArmika pArka gRhaM tatra dinacatuSTayaM na vihartavyaM, tathA trilepaM piTara syAlyAdi, iha kArmikapakAnantaraM svAyaM vAstrayaM bhaktarandhanena akRtatrikalpastha sthAyAdeH kharaNTanatrayaM trilepamAhuH, caturthalepe tu na pUtiriti mAtraH / kRtatrikalpe prathamameva zuddhayati / tathA kalpate yatInAM 'pA' svabhAjanaM, pUtibhaktAdilitamiti gamyaM kratatrikalpaM - aGgulIproJchana karISodvarttanAduddhaM kRtAstrayaH kalyAlalacAlanarUpA yatra tacatheti gAthArthaH / / 36 / / uktaM pUtikarma, atha caturtha mizrajJAtAkhyamAha jaM paDhamaM jAvaMtiya-pAsaMDijaINa adhpaNo ya ke| Ara bhai ta timIsaM ti, mIsajAyaM bhave tivihaM // 37 // vyAkhyA- 'ja' ti yadodanAdi 'prathama' Adita eva agnisandhukSaNA + vizrayaNadAnAdeH prasUtItyarthaH, Arameta X tanmataM mavediti sambandhaH / kimarthamityAha - 'jAvatiye 'tyAdi 'yAvadarzikA' samastabhikSukAH 'pASaNDina' * anyamaddAnasopaskRtaM tadayAve tu yam [ 'saMjJI' ] zrAvakaH svayaM mujhe tanmahAnasopaskRtamapi gRhNanti ( paryAyAH a. ) / + NAdaNA pa. ka. i. a. 1 X Arabhate pa. ka. i. a. / hu pApaNDikA pa. ka. i. 1 157 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2006+%A4%% | pamaM sAdhukRte gRhasthaH sthApayati tatsthApaneti yogaH / anena cAdhAropAdhikaM svasthAnasthApanA parasthAnasthApanA ceti | sthApanAyAH siddhAntaprasiddhaM bhedadvayaM darzitaM, yadAha-"saTTANaparaTThANe, duvihaM ThaciyaM tu hoi nAyavvaM / / kiMciziSTaM tadazanAdi sthApayati ? ityAha-'paraMparANaMtaraM 'ti aparAparadadhyAdiparyAyasantAnaH paramparaH, ma yasya kSIrAdevidyate tatparamparasambandhAtparamparaM / tathA na vidyate ' antara' paryAyAntaralakSaNo vizeSo yamya tadanantaraM ghRtAdi / tatazca paramparaM cAnantaraM ca paramparAnantaraM-tatparampararUpamanantararUpaM cetyarthaH / anena ca dravyoSAdhikaM paramparasthApanA anantarasthApanA ceti granthAntarAbhihitaM sthApanAbhedadvayamuktaM / tathA 'cirittariya ti 'ciraM ca prabhUtakAla 'itvaraM ca svalpakAlaM ciretvaraM tava / anena ca kAlopAdhikaM cirasthApanA itvarasthApanA ceti siddhAntoktaM sthApanAyA vaividhyaM pradarzitaM / ityevaM sA 'dvidhA svasthAnAdibhedena dviprakArA / 'tridhA'pi' prakAratrayeNApi, na kevalamekadhA dvidhA vetyapi zabdArthaH / ayamatra bhAvArtha:-pratyekaM sakalasthApitamedasamahAt svasthAnasthApanA parasthAnasthApanA cetyevaM, paramparasthApanA anantarasthApanA | cetyevaM vA cirasthApanA itvarasthApanA cetyevaM vA dvividhA sthApanA bhavatIti / sthApana sthApanA-nyasanamityarthaH, bhavatIti zeSaH, azanAdi-mojanapAnAdi yadanirdiSTasvarUpaM kizcitsthApayati-nyasyati-dhArayatItyarthaH, gRhastha iti gamyate, sAdhukRte-yatinimicamiti gAthArthaH // 38 // atha svasthAnAdisvarUpaM vimaNipurAha dI0-svasthAnaM bhaktapAkasya cullyAdi, parasthAnaM chabbakAdi, tasmin azanAdi yatsthApayati samavartha sA sthApanA, taca kathambhUtaM? paramparaM kSIrAdi anantaraM ghRtAdi, ucca taditi samAsaH / tathA ciretvaraM-bahukAlAlpakAlamedAda, evaM 159 AKALANKAR%-%ARVEER : Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * RA EX* sthApanA svarathAnAdibhedena tridhA'pi pratyeka dvidhA bhavatIti gAthArthaH // 38 // atha svasthAnAdimvarUpamAha-- ugamavizuddhi cullukkhAi saTThANaM, khIrAi paraMparaM ghayAiyaraM / davaTThiI jAva ciraM, aciraM tigharaMtaraM kappaM // 39 // 18 poDazake kAiyo- vyAkhyA--'culli vAbhimANI "usA thAlI cullyukhe, te AdI yasyAHvacullakAderAdhArabhUtavastunaH taccu- svasthAnapetam / llyukhAdi, kimityAha-'svasthAna' nijAzrayo, bhaNyata iti zeSaH / ayamatra bhAvArtha:-maktapAkasya svasthAnaM dvidhA | sthApanAde mavati-sthAnasvasthAnaM bhAjanasvasthAnaM ca / tatra cullyAdikaM tiSThatyasmin sthAlyAdIti sthAnamAdhArastadrapaM svasthAna sthAna svarUpam / svasthAnamurUyate / sthAlyAdikaM tu bhAjanasvasthAnamiti | susthiThAdikaM chabbakavArakAdikaM ca parasthAnamucyata iti svayameva draSTavyaM, sujAnatvAma gAthAyAM noktamiti / sthApanAyojanA tu prAgadarzitaiveti / tathA 'svIrAiparaMpara'si kSIrAdidugdhecarasaprabhRtidravyaM, kimityAha-dadhi-prakSaNa kakavAdiparyAyaparamparA'nvitatvAtparamparaM bhaNyata iti zeSaH / ayamartha:kSIrAdivikAradravyeSu paramparAsthApanA'pi syAt | kavamiti ceducyate-kila kAcidagAriNI kenApi sAdhunA kSIraM yAcitA satI kSaNAntare dAsyAmityamyupagamya samayAntare tatsamprAptau anyatra labdhadugdha sAdhu pratyuvAca, yaduta-gRhANedaM, tena cokaM-labdha mayA'nyatra prayojanotpacau tu yuSmadIyamapi gRhISye / evaM cAkarNya sA RNabhItava adya tAvatsAdhuna gRhAti (granthAnaM 1000), dAtavyaM cedaM mayA'smAyanyathA sAdhuNaM durmokSamiha paratra ca bhaviSyati, na cedamitthameva IMLgha zakyate, vinazvaratvAttato daghi kRtvedamAgAmini dine dAsyAmIti vicintya sthApanAzakAra / tato dvitIyadine dadhi X.ya. ha. a. pustakebvevaMvidhaH pAThaH, ka. pa. pustakayostu " yasya pullyukhAderA." iti pAThaH | 160 HA*** * Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIyamAnaM sAnA ne, tato navanItadAnakukhyA punaH sthApanAmakArSIH, evaM mandhu dAnayA, evaM tadAnayA ityevaM paramparasthApanA'pi kSIre syAdeva mikSurasAdiSvapi yathAsambhavaM vAcyamiti / tathA 'ghayAiyaraM'ti 'ghRtAdi' ghRtaguDaprabhRtikramavikAridravyaM kimityAha - 'ittarad' anantaraM bhaNyate-ghRtAdyavikAridrSyeSvanantarasthApanaiva syAdityarthaH / tathA 'dabbaDiI jAba ciraMti dravyasya ghRtaguDAdeH 'sthiti' rvivakSitaparyAyeNAvasthAnaM dravyasthitistAM yAvanmaryAdIkRtya 'ciraM cirasthApitamityarthaH / bhaNyata iti prakramaH / taccotkRSTato dezonAmapi pUrvakoTiM yAvatsambhavatIti / tathA 'aciraM tigharaMtaraM kati 'aciraM' itvarasthApitaM mamyate, kiM tadityAha 'trigRhAntaraM' gRhazrayAntarAlavarttidravyaM / idamuktaM bhavati-patisthitagRhatrayamadhyAdekasmin gRhe sAdhusaGATakasya bhikSAM jighRkSostadapastRtIyagRhAdekasyApi sAdhordRSTiviSayabhUtAttaddAnArtha svastasthApitaM kacid bhaktAdyAnayati taditvarasthApitaM etaca prajJApanAmAtreNaivaivamucyate, na punaH parihArya, ata evAha'ka' ti 'kalpyaM' kalpanIyaM "bhikkharagAhI egattha, kuNai bIo ya dosra uvaogaM" ityAdyAgamAbhijJasAdhUna grAmaM, AvaritatvAda, utkRSTAcIrNAmyAhRtavaditi gAthArthaH // 39 // pratipAditaH sthApanAkhyaH paJcamaH piNDomadoSaH, sAmprataM tameva SaSThaM prAbhRtikAmiyAnaM pratipAdayitumAha-DI0 kI pratIkSA, 'uskhA' sthAlI, tadAdi svasthAnaM, tasmAduddhRtyAnyatkSepaNasthAnaM parasthAnaM svayamatra jJeyaM, zrIrAvaNAdi paramparAyeogAt paramparaM, ghRtAdi itaradanantaraM, anantaraparyAyAntarAbhAvAt / tathA 'dramya sthiti paryAXsagar niSkAzitajalasvaka mASAdaryAgbhASi vA dadhipariNAmavizeSo madhuH / 161 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KA piNa- I di. kAiyo- petam ugama | pora kAmAmRtikA nirUpaNam / + 8 // + yeNa, dravyasya-ghRtAdevasthAna draSyasthitistA yAvatsthApita cirAkhyaM, taccotkRSTato dezonAmapi pUrvakoTi sambhavati / itva- rAkhyabhAi-trigRhAntaraM sAdho paGkisthitagRhaprayamadhyAdekasmin viharatastRtIyagRhe sAdhudarzanAdAnArtha yastAdau sthApita bhaktAdi taditvaraM, etaya karUpyaM, gRhaprayAdupari naiveti gAthArthaH // 39 // uktA sthApanA, atha SaSThaM prAmRtikArUpamAha bAyarasuhamussakkaNa-mosakaNamiya duheha paaiddiyaa| parao karaNamussakkaNa-mosakaNamArao karaNaM // 40 // vyAkhyA-bAyarasahamussakaNa ti 'bAdaraM ca sthurArambhagocaratayA stharaM 'sUkSma ca' sUkSmArambhagocaratayA alpaM, samAhAratvAvAdarasUkSma, cAdarasUkSma na daduvaka va samarpaNa, sAmeti gamyate, bAdarasUkSmoradhvaSkaNa / tathA 'osakaNaM'ti 'ca' zabdAdhyAhArAvAdarasUkSmavizeSaNAnuzezca pAdarasUkSmAvavakaNaM ca-sthUlAlpAvasarpaNaM, ityevaM dvidhA' dviprakArA 'iha' atra prakaraNe, anyatra prakArAntareNApi "taM pAgaDamiyaraM vA, karei ujjuaNujjuve"tyevaM vidhena daividhyaM samastItyata ityukta, prAbhUtikA pUrvoktazabdArthA syAditi shessH| utvakaNAvavaSkaNasvarUpamAha-'parao ityAdi, svayogapratikAlAvadheH 'parato''grataH 'karaNa' Arambhasya pravarsanaM, kimityAha-'utSvakarNa' utvakaNazabdArtha ucyata iti shessH| tathA 'avaSyaSkaNaM' avadhvaSkaNazabdArtha ucyate, kiM tadityAha-svayogapravRttikAlAvadherArato-kiraNasAdhvarthamArambhasya pravartanaM / iha pakSamamutsarpaNamavasarpaNaM cA sUkSmaprAbhRtikA, yathA kAcisUtraM kartayantI dArakeNa bhojanaM 162 // 38 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SC- STRE yAcitA satI brate-sAdhau samAgate tacApi dAsyAmItyevaM dAgakadAnasyotsarSaNatastathA sAdhvayotthitA putra! tavApi dAsyAmItyevaM dArakadAnasyAvasarpaNataH / tathA bAdaramutsamamavasarpaNaM ca, bAdarA mA yathA sAdhusaMvibhAgakaraNAnmahanmaGgalaM puNyaM vA jAyata iti bhAvanayA sAdhudAnArtha putravidhAhAdidinasyotsarpaNato'vamarpaNatazcati gAthArthaH // 40 // ityuktaM piNDodgamadopeSu SaSThaM prAbhRtikAdvAraM, atha teSveva saptamaM prAduSkaraNadvAraM vyAkhyAtumAha dI-'bAdarasUkSma sthUlAlpaM 'ubakraNaM' sAdhvartha bhAvyutsavAdeArambhasyA+prataH karaNaM, 'avadhvAkarNa' ca abdalopAttasyaivAkiraNamityevaM madhulAlpabhedAvyamapi dvidhA iha graMthe prAbhRtikocyate / medavyAkhyAmAha-parataH karaNaM utSvakaNaM, yathA-kAcinArI dArakeNa yAcitabhojanA trUte-sAdhvAgameratavApi dAsyAmIti sUkSma tat / bAdaraM tu sAdhudAnaM puNyAyeti zraddhayA bhAvivivAhAdeH sAdhvarthamagrato nayanaM / tathA avavaSkaNa 'Arato''kiraNa tathaiva sUkSmavAdaramedAmyAmiti gAthArthaH // 40 // ukA prAmRtikA, atha saptamaM prAduSkaraNAkhyamAhapAoyaraNaM duviha.pAgaDakaraNaM pagAsakaraNaM ca / satimiraghare payaDaNaM, samaNaTTA jamasaNAINaM // 41 // vyAkhyA-prAduSkaraNaM prAguktazamdArtha taducyata iti zeSaH / yatsatimiragRhe zramaNArthamazanAdInAM prakaTanamiti sambandhaH / sacca punardvividha dvimedaM, tadyathA 'pAgaDakaraNaM pagAsakaraNa catti 'prakaTe' saprakAze-gRhAdahirityarthaH 'karaNa' deMyadravyAdervyavasthApana prakaTakaraNaM, tathA 'prakAzasyodyotasya 'karaNa' vidhAna prakAzakaraNa, ca.. samuccaye, satimira+"rambhasya parataH "i. Ix" sAdhyAgamane tavApi dAsyAmIti " m.| "sAvAgamanena dAsyAmIti" i.| 163 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udgamapoDake prAduSkaraNavarNanam / piNDa- gRhe-sAndhakArAgAre 'prakaTana' prakAzanaM 'bhamaNArtha sAdhunimirsa, sAdhavo andhakAravati gRhe acakSurviSayatvAdvikSA na gRhavizuddhiAntItyatasteSAM mikSAgrahaNanimittamityarthaH, yadazanAdInA-bharUpAnA+dImA dipA vidhIyata itira maathaarthH|| 41 // kAiyo- atha prakaTakaraNa-prakAzakaraNe vyAkhyAtumAha dI0-prAduSkaraNa taducyate-'yatsatimiragRhe' sAndhakArasthAne, acakSurviSayamikSAyA agrahaNAt , zramaNArthamazanAdInAM prakaTanamiti yogaH, tavividhaM-prakaTakaraNaM prakAzakaraNa cetimedAmyAmiti mAthArthaH // 41 // medyorrthmaah||39|| pAyaDakaraNaM bahiyA-karaNaM deyasta ahava culliie| bIyaM mANi-dIva-gavakkha kuDuchiDDAikaraNeNaM // 42 // vyAkhyA-prakaTakaraNamuktazabdArtha, maNyata iti zeSaH / kiM tadityAha-'bahiyAkaraNa'ti 'bahistA'dandhakAragRhAdahiH 'karaNaM vidhAnaM, kasyetyAha-'deyasya' dAtavyavastunaH athaveti prAkArAntarapradarzanArthaH 'cullyA' adhishrynnyaaH| atra yadi saJcAriNImanyAM vA svArthavihitAM culliM bahiH karoti tadA'yamevaiko doSaH syAdatha sAdhvarthAya nUtanAmeva tAM karoti tata upakaraNapratidoSo'pIti / tathA 'bIya' mityAdi, dvitIya-prakAzakaraNaM, syAditi shessH| kenesyAha-'maNidIvetyAdi, maNizva-ratnavizeSo 'dIpazca' pradIpo 'gavAkSazca vAtAyana: 'kukhyacchidraM ca mittivivaraM maNidIpagavAkSakuDathacchidrANi, etAnyAdiryasyAnyadvAra-pUrvakRtadvAravarddhanAdestattathA, tasya 'karaNa' kenApirUpeNa vidhAnaM, + pAna prabhRtInAM" pa.ha.ka. x" "ti zeSaH, iti gA.".pa.ha.ka. . . // 39 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tena / idamuktaM bhavati yatkazcidaviveki dAyako mandaprakAzagRhamadhyasthitasyaiva dAtavyavastunaH sAdhubhikSAzuddhyartha maNipradIpAgniprabhayA gavAkSAdikaraNena vA prakAzaM karoti natprakAzakaraNamucyata iti mAthArthaH / / 42 // ityuktaM piNDodgamadoSeSu saptamaM prAduSkaraNadvAra, sAmprataM teSvevASTamaM krItadvAraM vyAcikhyAsurAha dI-prakaTakaraNAkhyaM deyasya vastunaH sAndhakAragRhAbahistAtkaraNaM athavA cullyA, dvitIyaM prakAzakaraNAkhyaM syAt , kena ? maNidIpagavAvakaDathacchidrAdikaraponeti gAthArthaH // 42 // uktaM prAduSkaraNa, athASTamaM krItALyamAhakiNaNaM nIra mulloNa, sAuda laM saparanAmAvahiM / cunnAi kahAi dhaNAi-bhattamaMkhAi rUbehiM // 43 / / | vyAkhyA-'krayaNa' anyasakAzAtsAdhvartha yadbhaktAdegrahaNaM, tatkimityAha-'krIta' krayaNakrItayora medopacArAt krItAkhyaM tadbhaktAyucyata iti zeSaH / kena yat krayaNamityAha-'mUlyena' svadravyAdinA vakSyamANena / tacca punarmUlyaM katividhaM bhavatI tyAha 'pauha taMti 'caturkI' catubhiH prakArestanmUlyaM / kairityAha-'saparadabvabhAvehiMti svAramA paravAnyaH svaparI, tathA dravye ca vakSyamANalakSaNe bhAvau ca vakSyamANalakSaNAveva dravya mAvAH, tataba svapasyordrajyamAvAH svapasdracyabhAvAstaiH, kisvarUpairityAha-'cUrNAdI'tyAdi 'cUrNa' auSadhadravyasaGkaracodaH, sa Adiryasya svadravyagaNasya sa cUrNAdiH, sa ca 'kathevi dharmakathA, sA''diryasya svabhAvaprakArasamUhasya sa kathAdiH, sa ca 'dhana' rUpakakapardakAdi, tadAdiryasya paradravyasamudayasya sadhanAdiH, saca maktabAsau malAzca bhaktamaH, sa Adiryasya bhaktimattathAvidhajanasamAjasya sa bhaktamAvi, bhAvaprakrame'pi mAvamAvabatoramedopacArAnmavAdItyuktaM / malaca sukRtaduSkRtaphalasUcakacitraphalakopajIvI bhikSuvizeSaH, saca-cUrNAdikathAdi 165 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vidyaadi| TIkAdvayo petam // 40 // dhanAdimatasaGkAdayaste 'rUpa' svarUpaM yeSAM svaparadravyabhAvAnAM te tathA, taiH / idamuktaM bhavati-AhArAdilipsayA varNanirmAlya udgamaguTikAgandhacandanabAhukaNDakabAlapotakAdilakSaNenAsmadravyeNa gRhiNaH pradattena yadazanAdika sAdhunA labhyate tadAtmadravya. SoDazake zrIrAmucyate, ana va doSA: dUSipradAnAnantaraM daivavazato nitarAM mAnye maraNe vA gRhasthasya uDDAhaH syAdatha kathaJcinnIro iTama krItagatvaM bhavettatazcATukAritA asaMyatapraguNIkaraNe'dhikaraNadoSazca sAdhoH syAditi / tathA AhAralipsayaiva dharmakathA-takopanyAsa doSanirUvikRSTamAsAditapazcaraNa-zItoSNAcAtApanAkaraNalakSaNenAtmabhAvena yadavApyate tadbhAvakrItaM, atra ca doSA:-svAnuSThAnaphalgutA paNam / karaNaprabhRtayo vaacyaaH| tathA sacittAcittamizrabhedena gRhI svadravyeNa sAdhunimittaM yadazanAdi krINAti tatparadravyazrItaM, atra doSAH pratItA eva | tathA sAdhubhaktamavAdisatkavijJAnalakSaNena parabhAvenopArjitaM yadazanAdi sAdhunA labhyate tatparabhAvakrItaM / aba sampradAyo yathA-kilaikadA ekA sAdhuzayyAtaramalo bhaktyA sAdhUna bhaktapAnAdinA nimatritavAn , te ca zayyAtarapiNDo'yamiti na jgRhuH| tatastenAnanugRhItena ditsunA gataprAye varSAkAle katarasyAM dizi yUyaM gamiSyatheti pRcchA cakre, te'pyUcuramukasyAM dizIti / tatazca sa tatrAgrata evaM gatvA nijavijJAnena lokaparicayaM cakAra, dIyamAnaM ca kArya gRhISyAmIti vacanapurassaraM na svIkRtavA~stAvadyAvatsAdhavaH samAyayustatazca ghRtakSIrAdikaM mahattaragRhAdAvitazvetazca yAcanato | mIlitaM tebhyo dattavAniti / atra ca parabhAvakrItAmyAhRtasthApanAlakSaNaM doSatrayaM syAditi gAthArthaH / / 43 // uktaM piNDodgamedhvaSTamaM krItadvAraM, sAmprataM teSveva navamaM prAmityadvAramabhidhitsurAhadI0-patideyavastunaH krayaNaM krItaM syAt , kena ? mUlyena / tacca svaparadravyayo yathocarAoktaizcaturdA / tatra cUrNAdi, || // 40 // 1.66 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa-auSadhadravyasaMyogastena gRhiNo'pitena sAdhuryallamate tatsvadravya krItaM 1 / kathAdIti, bhaktAdyartha +dharmAdyAkhyAna, tayA yadavAptaM tatsvabhAvakrItaM 2 / dhanAdIti, dhanaM-sacittAcittamizramedaM svadravyaM, tena sAdhvayaM gRhI gRhItvA xyaddeyaM dadAti tatparadrajyakrItaM 3 / bhaktamalAdIti, kazcitsAdhubhaktaH svavijJAnena raJjitajanAna yAcayitvA yaddadAti tatparabhAvakrItaM 4 / sarvatrAdizabdastadgatAnekabhAvadarzanAyeti gAthArthaH // 43 / / uktaM krItaM, atha navamaM prAmityamAha-- samaNaTTA ucchidiya, jaM deyaM dei tamiha pAmiccaM / taM duTuM jaibhaiNI-uddhAriyatellanAeNaM // 44 // vyAkhyA-'zramaNArtha' yatinimittaM 'ucchidiyatti 'ucchidha' anyata udyatakaM gRhItvA yatkiJcid 'deya dAtavyaM matAdipastu 'yAti praganya eva prayacchati, gRhastha iti gamyate tadu' dAtavyaM maktAdivastu 'iha' atra prakaraNe pravacane vA 'pAmicaMti prAmityamapamityaM vA, ucyata iti zeSaH / idaM cAtra sAmAnyabhaNane'pi laukikalokocarApamitya medAdvividhaM vijJeyaM, Agame tathA bhaNanAbadAha-"pAmicaM piya duviha, loiyalouttaraM samAseNaM / " ityAdi / 'ta'ti punaH zandArthasya gamyamAnatvAta tatpuna 'ISTa doSakAri / kena pratyayenetyAha-yatimaginyuddhAritatailajJAtena, yatimaginyAsAdhusvanA 'uddhArita' mUlyAmAvAduddhArake gRhItaM yattala-snehavizeSastasya tallakSaNaM vA 'jJAta' udAharaNa; tena / tazcedaM-- / teNaM kAle gaM te NaM samae gaM kosalAvisae ego kulaputtao hotthA / so ya dhamma soUNa saMjAyasaMvego nikkhNto| +" dharmavyAkhyAnatayA "ha, ma.1x" yaddadAti" ka. ha. m.| 162 SNEPALNACANCE Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakA kameva samapriyamukhabariyAlAyAM mayakadamabandhamatro matrAyamaniyama macAvAdilipa kivImA mA-komama macAvamA bImA va mAnava- hamati, nApanAkAmiyI zrImatI nimAmi paviTThI kAme maMdire / mA ya mahoyagalama nIvavilamige mamAvi mokimayAmikAparivamAnamA mamamamikromavA maniyAmAcavaM phalavAmilA macimi timAhAmAgviAra saamaa| dabI vIra bahorama maTTAmbI pArma na minA ni dipiAMtIla dakitimAEiA mAhiyAtIya samayAmiva viharibo manca mAha / mepi ayAnimiyAdrIya mAyA bhAvAra se dAma parivAnagava vA vivAmI mAha maNinonImezAmAyApani bIappAdix-bAsya aviratra vAyatrI moeloSita baniyamAna minita stha anaminamA purvi kAmAla honA ? / / mAha vimAnamAra mAhitI va mo sammAnamAmi / bolIce va vAmA mAtra mAmo mAro bAbo, yo mAmiDI bahibo-komA | THAbAyu mamI bAritro, kho| viprA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esocciya abhiggaho gahio / itthaMtarammi sA tassa sAhuNo bhagiNI pavAe uvaDiyA, mukA ya teNaM pdyaa| kittiyA ya / erisA nANiNo bhavissaMti ? tamhA pAmicaM na ghettaI ti, esa loiya pAmicadiLato ti / / lokottarApamityaM tu yatsAghoH sakAzAdaparasAdhurvavAdikaM katipayadinabhogabuddhyA tadvidhAnyadAnavujhyA codyatakaM gRhItvA'nyasmai sAdhave prayacchati svayaM vA paribhuDhe tadvijJeyaM / tatra cAmI doSA:-"mahaliya-phAliya khosiya-hiyana vAvi annamaggaMte / aisuMdare vi dinne, dukkararoI kalahamAI // 1 // " tatra 'malinita' zarIrAdimaladigdhaM 'pATita' dvidhAkRtaM khAsita jIrNatAM nAtaM ''cArAdinA gRhItaM 'naSTa' patitaM, zeSa subodhamiti / atrApavAdo yathA-- "uvvattAe dANaM, dullabha khaggUDa-alasa-pAmicce / taM pi ya gurussa pAse, Thavei so dei mA kalaho / / 1 // " 'uJcattAe dANaM'tti sIdatA sAdhorrAdhikayA vaskhAdeniM kAryamityeSa tAvadutsargamArgaH, apavAdatastu durlabha vasne 'khaggUDe' The alase vA apamityaM syAt, khaggUDo hi vakratayA alasastu yAcanAkaSTa bhayena, na mudhikayA taddadAtItyapamitya kriyata iti bhAvaH / zeSa pratItamiti mAthArthaH // 44 // ityuktaM navamaM prAmityadvAra, sAmprataM dazamaM parivartitadvAramamidhAtumAha... dI0-zramaNArtha 'ucchidya' ucchinnaM gRhItvA yaddeyaM dadAti tebhyastamiha prAmityaM syAt , yatibhAginyuddhArita jhAtena, taceda-kozalaviSaye ekaH kulaputrako niSkrAntaH, sa ca gItArthatve khajanAnanveSTuM calitakhataH sarvamapi tatkulaM * vyavacchina, bhaginyekaiva kaSTaM jIvatIti kuto'pi jJAtavRtcAntastatra jagAma / bhaginyapi taddarzanAdatIva hRSTA yatinA niSiddha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi TIkAdayopetam // 42 // pAkAdikriyA vaNijo gRhAtailakarSa varddhamAnamuddhAreNAnIya tammai dadau / vihane sAdhau tattailaM pravarddhamAnaM dAtumazcamA tadgRhe udgmdaamnvmaapnnaa| kAlena mAdhurapi tatrAgato jJAtataddAsatvavRttAntamtasya vaNijo gRhAsa sthitavarSAkalpo vaNija makuTumba ghoDake 'codhitavAn | tato mayA pratArthI na kazviniSaSya iti gRhItAmigrahasya vaNijaH suto prataM jagrAha / sA'pi batimaminI 6 dazamabatArthinI dAsatvAnmuktA prabajiteti bhrAtRsAhAyyAtaM tailAca dAsatvaM prApteti prAmityaM vajayeda / etacca laukikaM, yadA sAghuH parivartita sAdhoH pAvadinyArpaNabujhyA vastrAdikamuddhAreNa gRhNAti tadA lokottaramapi kalahAdidoSakajjheyamiti gAthArthaH // 44 // doSauktaM prAmitya, atha parivartitAkhyaM dazamamAha varNanam / pallaTTiya jaM davaM, tadannadatvehiM dei sAhaNaM / taM pariyaTTiyametthaM, vaNidugabhagiNIhiM diTuMto // 45 // vyAkhyA-'pallahiya'tti pariNAma mAma savara vAlA ritazita 'dravyaM ghRtazAlyodanAdivastu, kAsyAmityAha| 'tadannadabvehiMti tacca-parivartanIyadravyApakSayA samAnajAtiyaM, anyacca-sadapavayaiva vijAtIya, tadanye ca te dravye ca ghRtAdivastunI tadanyadravye, tAmyAM dadAti' prayacchati 'sANaM'ti 'mAdhubhyo' yatibhyastaghRtAdidrabhyaM, kimityAha| 'parivarjitaM' parivartitasacaM, bhaNyata iti zeSaH / ayamarthaH-sAdhugauravAnimittaM AtmalAyavaparihArArtha vA svakIyadurgandhaghRtakodravaudanAdidravyasamarpaNena yatparakIyasugandhaghRtazAlyodanAdidravyaM gRhItvA mAdhumyo dadAti, tatparivartitamucyata iti / etadapi laukikalokottaramedAdvividhamavaseyaM, yadAha-"pariyahiya pi duviha, loiya louttaraM samAseNa"ti / etthaMti atra laukikaparivartite 'vaNidagabhagiNI'ti'vaNigadvisya vANijakrayagalasya 'bhaginyau' svasArau caNidvikamaginyo- xn42 // 170 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAmyA 'dazanta udAharaNa linegamiti / tayazA vasantapure nagare dvau bANijako-devadacadhanadattanAmAnau bbhuuvtuH| tatra devadattabhaginI lakSmInAmnI dhanadattena pariNItA, dhanadattabhaginI ca bandhumatI devadattena | anyadA devadattabhrAtA samupajAtavairAgyastRNavadapahAya kaTukaripAkAn kAmamogAn prabajitaH / sa caikadA sAdhuvihAracaryayA vihAn vasantapuranagaramAjagAma / tatra ca kRtocitastrArthapauruSyAdisAdhukatyo yathocitamikSAsamaye viharaanukampayA bhaginIlakSmIgRhaM prvissttH| cintitaM ca tayA, yathekaM tAvadeSa mama mrAtA aparaM sAdhuranyacca prAghUrNakastadasau viziSTAM pratipattimarhati, kevalaM dAridhabhAvAmAmmadgRhe tathAvidha kizciddAtavyamasti / tatazca kodravaudanena nijabhrAturdevadattasya gRhAcchAlyodanaM parivartya sA tasmai mAdaramadAt / itazca devadatto sujAno bandhumatyA maNito, yathA-prayacchAmi kodracaudanaM yadi te rocate, no vettiSThatviti / etacca zrutvA avijJAtatavRtcAntatayA jhaTityullasitakopAnalena tADitA'sau vaM / tayA coktaM tavaiva bhaginyA nItaH zAlyodanaH, kiM mAmevamanaparAdhakAriNImapi tADasi, tataH sthito'sau / dhanadatvenApi taM vyatikaraM vijJAya mamAnayA paragRhAdevaM pharamAnIya prayacchantyA atIva laghutvamApAditamiti vicintya saJjAtapracaNDakopena ki pApe! mAmevaM jane laghu karopIti bruvANena svajAyA lakSmIrapi prahateti / amuzvArtha vijJAya sAdhunA dharmakathanapurassaramupazcamayya tAni sarvANyapi pravAjitAnIti | kiyantazcezA AtmaparocAraNasamarthA bhaviSyanti / tasmAtparivarcitaM sarvadhA na grAmiti bhaavH| lokocaraparivatti svidaM-yacchumaNaHpramaNena saha vanAdiparivarcana kroti| tatra cAmI doSA:-"UNahiyadbbalaM vA, 171 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharagurujchinnamahalaM asIyamahaM / duvaNa vA nAuM vipariName annamaNio vA // 1 // " natra 'bhagRnaM' laghu 'adhikAatibalaM 'durvalaM' jIrNaprAyaM 'kharaM' pharkanasparza 'guru' mArikaM 'chinna' pAzakadazAparyantarahitaM 'malinaM' mandAvinaM. prItama' 11gamadoge zItarakSaNAcamaM 'durvaNe virUpacchAyamityAdidopAnvitaM parakIyavastrAdikaM vijJAya svayaM pareNa bonprAyino vipariNamedAyaka dAme prAharUyormadhyAdekatara ityatastatparivarcanaM na kArya, kAraNe tu vidhinA kartavyamapItyAha ca-" egasma mANajuttaM, na u pagninine bIyassevamAikajjesu | gurupAyamUle ThavaNe, so dalagaha annahA kalaho // 1 // " iti gAthArthaH / / 45 // 1 vaNigdikapratipAditaM dazamaM parivartitadvAraM, idAnImadhyAhRtalakSaNamekAdazadvAraM pratipAdayAha maginyudAdI-parAvarya yadravya durgandhaghRtAdi tadanyadravyaH sugandhaghRtAdimirdadAti mAdhubhyastaparivacitaM syAt / itthaM 'atra 8 hamNam / vaNigadvikamaginyodRSTAntaH, sacArya-vasantapure dvau vaNijau devadattadhanadattAkhyo, tatrAdyasya bhaginI lakSma / pariNItA, dvitIyasya ca bhaginI pandhumatyAcyA prathamena | atha prathamamya mAnA viSayavirAgAhIta to biharana lakSmI gRhaM praviSTaH, sA ca cirAyAtamAtRgauravArtha gRharAddhakodravaNa bandhumatIgRharAI mAlikara parAvartenAnIya tasmai dadau / / * itazca devadatto sukhAnaH kodrapakaradarzanApitaH pApe / kiM rAdamidamiti bandhumatAmatADayat , yAvasayA kathitaM-tavaiva maginI zAlikaraM gRhItvA mateti / dhanadatto'pi viditavRttAnto lakSmI prati kupitaH, AH pApe / paragRharAddha ghAnyamAnIya mAmevaM laghU karopIti ta tADitavAniti janAdvibAnataskalahotthAnonistAna sambodhya pravrajyAmagrAhayata / tadevaM parivartita x"sya dhubhAvA" / "adb"m| 172 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A % hai doSAya / etadapi lokalokottarabhedAt pUrvavadvidheti mAthArthaH // 45 // uktaM parivartitaM, athaikAdazamamyAhRtamAhaPA gihiNA saparaggAmAi ANiyaM abhihaDaM jaINaTThA / taM bahudosaM neyaM, pAyaDacchannAibahubheya // 46 // vyAkhyA-'gRhiNA' agAriNA'saparaggAmAi ANiyaM tistrazva-nivAsamAtrApekSayA sAdhorAtmIyaH, parava-svakIyAdanyaH svaparau, toca to grAmau ca-sanivezavizeSau svaparaNAmI, tAvAdI yasya svaparadezapATakagRhAdisthAnavizeSasyAsau svaparaprAmAdistasmAdAnItaM-sAdhusthAne prApitaM svaparagrAmAdyAnItaM, yadazanAdIti gamyate / tatkimityAha-'abhiharDa'ti abhyAhRtaM pUrvoktazabdArthaH, tadaNyata iti shessH| kimarthamAnItamityAha-'yatInA' sAdhUnAM 'arthAya' nimittaM / 'ta'ti punaH zabdAdhyAhArAttadamyAhRtaM punarbahudoSa-saMyamAtmavirAdhanAlakSaNAnekAnarthakAraNa 'veyaM tatparijihIrSuNA sasvena boddhavyaM / tatra svaparagrAmAdelapathena sthalapathena vA pAdAmyA nAvAdinA maLyAdivAhanena vA sAdhvartha bhaktAdi gRhItvA samAgacchato gRhiNa: pRthivyAdisakvopamardaina saMyamavirAdhanA, jalanimajanamakarakacchapagrAhakaNTakAdicaurazvApadAdibhyastvAtmavirAdhaneti / tathA 'pAgaDachannAivahumeya'ti 'prakaTaM ca prakAzaM yadanyairapi dAyata ityarthaH / 'cha,' ca guptaM-yanAnyena kenApi lakSyata ityarthaH, prakaTachatre, te AdI yeSAM AcIrNAnAcIrNaprabhRti medAnAM te prakaTachanAdayaste 'bahavo''neke 'medA' prakArA yasya tatprakaTachanAdibahubhedaM / atra 'ca' zabdAdhyAhAro draSTavya iti gAthArthaH // 46 // athAcIrNasvarUpaM tadgrahaNavidhi cAhadI0-gRhiNA svaparagrAmAderAdizabdAdezapATakagRhAderapyAnItaM yatInAmarthAya amyAhRtaM syAt , tadvahudopaM jJeyaM, mArga A CICE ARAK 173 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECENT petam *%e0%ATI piNDa-1 jIvopamardAdihetutvAt / tathA 'prakaTa' anyeSAM jJAtaM 'chana' anyairalakSya, AdizabdAdAcIrNAnAcIrNAdayo bahavo bhedA || AyeyudvizuddhikA yasya tattatheti, ca zabdAdhyAhAra iti gAthArthaH // 46 // athAcIrNamAha | gamadoSeTIkAiyo- AiNNaM tukkosaM, hatthasayaMto ghare u tinni thiN| egastha bhikkhaggAhI, bIo dusu kuNai uvaoga 47 vekAdaze' nyAkhyA-'AcINe' gItArthasAdhumigrahaNe AcaritaM amyAhRtaM ['tu] punarutkRSTa-sarSabahu / kiyadityAha-'hastamatAnta' myAhata karazatamadhye / 'gRhANi' svagArANi puna strINi trisaGghayAni yAvat / etaduktaM bhavati-mahatyA moktajanapaGkto dUrapraveza AcI 1144|| tathAvidhagRhe paGkisthitagRhanaye vA sAdhusalATakasya bhikSAM jighRkSostahAnArtha yadbhaktAdi kazciddhastazatAdAnayati, tadutkRSTa nAcIrNayoH mAcIrNAmyAhataM,paratastvanAcIrNAmyAhRtaM,upayogAsammavAt / hastaparivartanarUpaM tu jadhanyAcIrNAbhyAhataM, zeSaM tu madhya mmiti| svarUpam / 'tahiti 'tatra' teSu triSu gRheSu madhye 'ekatra' ekasmin gRhe, yA mithArtha dharmalAbho vihita ityarthaH / 'bhikSAgrAhI' mikSApratIcchaka:-saGghATakAtanasAghurityarthaH / 'bIo'tti 'ca' zabdAcyAhArAdvitIyazca-mikSAgrAhakAdapara: 'dvayoM'dharmalAmitagRhAditarayoragArayorviSaye, kimityAha-'karoti vidadhAti 'upayoga' avadhAnaM aneSaNIyAvagataye gRhadvayabhikSAdAyakagataM vyApAra nimAlayatItyarthaH / Aha-nanUktaM sthApanAyAM "adhiraM tigharaMtaraM kappaM" ti, tadasyAcIrNAmyAitasya itvarasthApitasya ca ko vizeSaH 1 ucyate-tatra kAlavivakSA, iha tu gRhanayApAntarAlakSetravivakSeti vizeSa iti gAthArthaH // 17 // uktamekAdamadhyAhRtaM dvAraM, adhunA dvAdazaM udbhinadvAraM vyAkhyAtumAhadI-bAcIrNamabhyAitaM 'tu' punarutkRSTaM hastazatasya 'anta'madhye gRhANi trINi yAvat , teSu gRheSu madhye ekasmin // 44 // 174 #N IK, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *RRORSCORRENESCRICE gRhe bhikSArthamAbhite mikSAgrAhI sAdhudvitIyastu dvayoritaragRhayoH karotyupayoga-dAyikAzritAM zuddhimanveSayatIti / nanvasya itvarasthApanAyAzca ko bhedaH 1 satya, tatra kAlasya vivakSA iha tu kSetrasyeti gaathaarthH||47|| uktamamyAhRtaM, atha dvAdazamudbhimAkhyamAha-- jauchagaNAivilitaM,ubhidiyadei jNtmubbhinnN| samaNaTramaparibhogaM, kavADamugghADiyaM vaavi||48|| ___vyAkhyA-'jatuchagaNAdinA' lAkSAgomayaprabhRtinA, Adi zabdAnmRttikayA ca 'viliptaM' upali jatulagaNAdivilita, tatkarmatApana koSThikAdIti gamyate / 'udbhidya udghATya, zramaNArthamityatrApi sambadhyate 'dadAti' sAdhubhyaH prayacchati, gRhastha iti gamyate, yadattAdi 'taduni' uddhinAkhyaM ucyata iti zeSaH, koSThikAdyudbhitrabhAjanasambandhAt / tathA 'zramaNArtha sAdhunimittaM 'aparibhoga' avyApAra 'kapArTa' lokaprasiddha 'udghATya' udghATaM kRtvA 'yA' vikalpArthoM mimakramayogaztra, | tatazcedamuktaM bhavati-kapATa vA udghAkhya yadbhaktAdi dadAti tadapyuddhimamiti / api shbdaatkpaattaalaadrdrkaadypnyngrhH| atra ca doSAH-koSThikAdAdhudbhidyamAne pahajIvanikAyavadhaH, udbhine ca krayavikrayAdiviSayamadhikaraNa, punarupalipyamAne'pyagnipRthibhyudakAdivaghaH syAt / kapATe'pyudghAvyamAne punardIyamAne ca sAdhvartha gRhakokilAmUSikAdivadhaH syAt, adhyApAradardarake'pyapanIyamAne kandhu-pipIlyAdijIvavirAdhanA syAdityuddhimna varjanIyameveti, kAraNatastu yatanayA grahaNe'pi na doSo, yadAha-"gheppaDa akuMciyAgammi, kavADe paidiNaM parivahaMte / ajaUmudiyagaMThI, paribhujjai // 1 // aGkucikAke' avidyamAnollAlakacchidra ityarthaH yadvA akrezarava iti gAthArthaH / / 48 // 475 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |AyapUda: trayodazvara vyAkhyAtaM dvAdazamudbhinadvAra, sAmprataM trayodazaM mAlApahatadvAraM vyAcikhyAsurAhavizuddhi dI.--'jatu' lAkSA 'chagaNa' gomayaM, AdizabdAnmRttikAdayastailisaM sthAnamudbhidya-sAdhvarthamudughATya dadAni yadbhaktAdi | gamadope rokAyo-4 tadudinAkhyaM syAt / tathA zramaNArtha 'aparimoga' avyApAra kapATamaddhATya, rA apizabdArakapATArgalAdyapIti gaathaarthH||48|| petam | uktamudbhinaM, atha trayodazamaM mAlApahRtamAha mAlApa | uDaahobhayatiriesu,mAlabhUmiharakuMbhIdharaNiThiyaM / karaduggejjhaM dalayai,jaMtaM mAlohaDaM cauhA // 19 // // 45 // itamya jyAkhyA-aghiumatipasviti itarataradvandvaH, uudhiumytirygdiksmaashritevisyrthH| kavityAha-mAletyAdi, nirUpaNam vibhaktilopAnmAlabhUmigRhammidharaNipu, tatra 'mAlo' maJco gRhoparimAgovA, tadgrahaNasya copalakSaNArthatvAtsIkaka nAgadantakAdInAmUrddhamatAnAM parigrahaH / tathA bhUmigRhaM lokapratItaM. tadvahaNAcAghodiggatAnAM gartAdInAM parigrahaH / tathA 'kummI' ThA uSTrikA, tadupAdAnAca umayAthitavyApArANAM kuzUlAdInAmavarodhaH, uccakummyAdipu hi tanmadhyagatadeyAkarSaNArtha pAryutpA- 131 TanenordAzritavyApAro'dhomukhavAdAdiprasAraNe cAdhogatacyApAse dAturityumayAzritavyApAratvamiti / tathA 'dharaNi medinI, tagaNanAca tiryagAzritAnAM kareNa kaSTaprApyANAM zeSAdhAravizeSANAM sagraho drssttvyH| tatazcaiteSu mAlAdiSu 'sthitaM' gtN-smaadhitmityrthH| kiMviziSTaM sadityAha-'karAya' istaduSprApyaM sat , kimityAha-'dalayaI'ci 'dadAti' sAdhubhya: prayacchati gRhI yadbhaktAyAdAya tanmAlApahRtaM,doSavizeSo bhaNyata iti shessH| etaca vyAkhyAtopAdhimedA'caturdA catuSprakAra, yathA-UrddhamAlApahataM adhomAlApahatamityAdi / nanu mAlAnmazrAderapahata-mAnItaM mAlApahatamucyate, tatkathaM bhUmigRhAyA- / RocketCANARAS 176 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGARC nItamapi tadabhidheyatayA vyAkhyAyate ? ucyate-vyutpattinimittamevedamasya, pravRttinimisa tu bhUmigRhAdhAnItamapi, Agame tathA rUDhatvAdityadoSaH / atra codAharaNaM yathA iheba jaMbuddIve dIve bhArahe vAse jayapure nagare pamaibhaddao dANadhammaruI jakhadino nAma gAhAvaI hotthA / pagaiviNIyA ya vasumaI se bhaariyaa| annayA ya goyaracariyAe viharaMto samAgao se gihe guNarayaNAgaro nAma ego saahuu| uDiyA ya vasumaI sikkagamAlohaDabhikkhaM dAuM / tao akappo ti kAUNa paDiseheUNa niggao so mayavaM / tayaNaMtaraM ca bhikkhahU~ paviTTho ego taccaNio, pucchio ya savimhaeNa jakkhadineNa, jahA-mo! kIsa imiNA sAhuNA mikkhA na gahiya ti| tao teNa pAbocahayamA bhaNiya, jahA-adivANAkhu ibhe carAyA, kevalameesi sasthayAreNa galao ceva na moDiutti / taogihavaiNA asaMbaddhapalAvI eso ti kimageNa saMlatteNaM ti ciMtiUNa davApiyA bhikkhA vasumaIe / sA vi jAhe uccasikkagaThiyakuDaMgAo hatthaM choNa moyage giNDai tAhe moyagasuramigaMdhaksapaviNa kaNhAhiNA kare Dakatti palavaMtI paDiyA ghasa tti dharaNIyale / AulIhao ya jakkhadino, jIvAviyA ya kahavi gArUDiehiM / anadiyahammi puNo samAgao so sAhU, maNio ya jakvadineNaM, jahA-maya! tammi diNe jANateNa vi kIsa na sAhio? muyaMgamo, aho me niyacarNa!! ti / tao sAhuNA maNiya, jahA-mona mae nAo sUryagamo, kiMtu amhANaM mAlohaDamikkhAgahaNaM sapaccatrAyaM ti kAUMNa paDisiddha bhayavayA 'jiNeNa ti / dhammo ya saahio| taMca soUNa aho Arahao dhammo ainiugo simAvitANi saMbuddhANi dobi / gao sAhU sahANa, ti / athAsya bahudoSatA khyApanArthamanyadapi kathAnakamucyate 177 A NE Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vizuddhi0 TIkAdvayopetam // 46 // kire egammi nagare egayA ego sAhU bhikkhaTTAe paviTTho, nisseNimAlohaDaM bhikkhaM dalamANi aMgAri paDiseheUNa niggao / etyaMtare paviDo ego parivAyago, pucchio ya giravaNA-kIsa aNeNa sAhuNA bhikkhA na gahiya ci / tao teNa bhaNiyaM - adinnANA ime ti / tao tassa bhikkhAdANa nimitta nissaNimAruhatI dhasa tti paDiyA se bhAriyA gohumajaMtagovara, phADiyA ya se kucchI, nivaDio ya phuraphurAyamANo ganbho, mayA ya sA / annadiyahammi AgaraNa sAhuNA pucchiNa taheva saMboUna pacAviu ti / ityAdyanekApAyakAraNaM mAlApahRtaM vijJAya saMyaminA parihAryameveti gAthArthaH // 49 // vyAkhyAtaM trayodazaM mAlApahRtaM dvAraM, atha caturdazamAcchedyadvAraM vyAcikhyAsurAha dI0 - UrddhAdhiubhayatiryakSu yathAsaGghathaM mAla-bhUmigRha- kumbhI- dharaNISu sthitaM, tatra 'mAle' mazce gRhoparitanabhAge vA, upalakSaNAca sikakAdi, UrddhasthitaM 1, bhUmigRhAdiSvavaH sthitaM 2, kumbhIkoSThikAdiSu pArthutpATanAdadhobAhu prasAraNAcca ubhayasthitaM 3, 'dharaNiH' pRthvI, tatrastheSu kaSTaprApyAcAreSu tiryasthitaM 4, karadurgrAhyaM 'dalayati' dadAti yadbhaktAdi tanmAlApahRtaM vyAkhyAtopAdhibhedAcaturddhA syAditi gAthArthaH // 49 // uktaM mAlApahRtaM, atha caturdazamAcchedyamAha - acchidiya annesiM, balAvi jaM deMti sAmipahRteNA / taM acchejjaM tivihaM, na kappae 'NaNumayaM tehiM // 50 // vyAkhyA- 'Acchidya' apahRtya - uddAlyeti yAvat / kebhyaH sakAzAdityAha - 'annesiM' ti anyebhyo dAtumanopsadudbhyo'pi kauTumbikadAsamRtakAdimyo 'balAdapi' haThAdeva - balAtkAreNaivetyarthaH / yadbhaktAdi, kimityAha- 'dadati' sAdhubhyaH prayacchanti / -ke kartAraH : ityAha- 'sAmipahRteNa' ci, 'svAmI ca' rAjA 'pramukha' gRhAdinAyakaH 'stenAtha' caurAH svAmitrastenAH / 178 AyeSUdramadoSeSu ca turdazasyA chedyasva vivaraNam / // 46 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadAcchedya-bAcchedyAkhyo doSavizeSo bhaNyata iti zeSaH / etacca 'trividha svAmipramustenalakSaNadAyakamedAtriprakAraM vijeyaM / kura ra samari 'ga' va 'kara sAdhUnAM grahItuM yujyate / kiviziSTaM sadityAha-'ananumataM' ananunnAtaM, anujJAtaM tu kalpata evetyarthAduktaM bhavati / 'tehiM ti 'te' kauTumbikAdibhiranekadoSasambhavAt / yadAha- "govAlae ya bhayae, kharae putte ya dhUpasuNhAya / avi[aci yattamasaMkhaDAI, keha paosaM jahA govo // 1 // " asyA bhAvArtha:-gopAlake tathA 'bhRtake karmakare 'vyakSare' dAse tathA putre duhitari ca 'snuSAyAM ca' vadhUTikAyAM, cakArAhAryAdiparigrahaH / etadviSaye pramorAcchedyaM syAt, tatazca sa yadyetebhya:- svAmikauTumbikAdibhyo'pi, caurAstu pathikAdibhyo'pi, anIpsadyaH sakAzAd gRhItvA bhaktAdikaM prayacchanti, sAdhavastUparodhAdinA'pi yadi gRhanti tadaite doSAH syuH / 'agrItigopAdInAM mAnasaM duHkhaM syAt , tathA 'asaMkhaDaM kalahaH, AdizabdAdantarAyA-dattAdAna-kAnekadravyavyavacchedo-pAzrayaniSkAsana-gAlIpradAnapramRtidoSajAlaparigrahaH / tathA kecit pradveSaM sAdhorupari gaccheyuH, yathA-gopaH kazcit / kila kenApi prabhuNA kasyApi gopasya bhRtidine tadIyadugdha kiyadAyAcchiya sAghave dattaM, sAdhunA tu gRhItaM / tatazca sa payomAjanamAdAya svagRhamAgamat / dRSTaM ca nyUna payobhAjanaM tadbhAryayA, tataH sA tasmai AkrozAn dAtuM pravRttA, ceTarUpANi ca rodituM lagnAni / sato gopo'pyullasitabahalakopAnalaH sajjAtasAdhuvazvapariNAma itazcetazca tadanveSaNaM kurvANo dadRze sAdhunA, jJAtatadabhiprAyeNa ca tatparitoSArthamevamAlApazcakre, yathA-gRhapatinidhAnmayA tvadIyadugdhaM gRhItaM, sAmprataM ca tavArpaNAyobalito'haM, ne caM bhavadgRI jAnAmIti gRhANedaM, tato gopena sajjAtopazamenoktaM, yathA-tavaiva bhavatvetaciraM ca tvayA jIvitavya 129 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rit miti muco'si, dvitIyavAramevaM mAkariti / ekmanendonivandhanamidaM zAstrA samakSumiH parihAryameveti gAthArthaH // 50 // yAdevana vyAkhyA pardazamAcchepadvAra, sAmpraTa padazamanisRSTAdhyadvAra vimaNipurAha TopeSu pA ST : dI0-'bAcchiA udAtya 'anyebhyoM mRtyAdimyaH sakAzAvAdapi yadati sAmiprasastenAH / tatra svAmI rAjA denamyA ' prahAdInAM patiH 'stenA borAma, tadAcche trividha svAmiprasastena medene karapate 'ananumataM' ananujAtaM termanyAdimi nisRSTara riti gAthArthaH // 50 // ukramAcchedha, aba paJcadazamanisRSTamAi sampama aNisiSTubhadinnamANu-maya zujaM dejAtiMca tihA sAhAraNa-bollagajahANisiTuM ni||516 ___nyAkhyA-'banisRSTa' anisRSTasambadogo, bhavediti gamyate / kiM vadityAha-'adA' aktiInaM yadvA 'ananumane amukbit-annujaatmityrthH| 'vA' kilpAH / 'bahunA banekeSAM svAminA 'tulya' mAdhAraNa bahatutya eko'dvitIyo dAnA yanmodakAdikaM karmatApatra 'davAda' prayacchediti / 'tacya' vatyunaranisRSTaM 'triSA' upAdhimedAbhiprakAra myAna , kanozvenasthAha-'sAhAraNacollagajANisiddhIti, banisRSTazcandasya pratyekamamisambandhAtmAghArabAnisRSTaM cocakAnisRSTaM jahAnimRSTaM devev| tatra mAghAraca-paDUnA mitrAdisvAmimAM sAmAnyaM yanmodakAdi, naMdeva tadviSayaM vA aniSTa mAghAraNAnimaSTaM / bodAharaNaM, yathA chipaiDie nagare mANimaiparaheDiMgacImAe avANamicehi moDiyamacaM kAriya nIyana ramaNiyamANe, nanone nanga vApAna gayA navamanimiSaM / etvaMtare mikkhAnimirca mamAmayo emo mAha / nabo raksabAlabAgaema maNiva 180 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ari ! api gatIsAra mittANaM sAmanA ee moyagA, kahamego te demi 1 / sAhuNA bhaNiyaM te kahiM gayA / teNa hAiti / sAhuNA maNiyaM aho te vibhANaM !! je parasaMtieNa ci puSNaM na tarasi kAuNaM ti, kiMca battIsAe vi moyahiMdi ego caiva gacchihI, vA sAmannadadveNaM appatvaeNaM bahupunnaheuNA kuNasu moyagadANeNa dhammaM ti / evaM puNaruttabhaNiraNaM teNaM dinnA se moyagA / tao so tAo ThANAo niyataMto pucchio sammuhAvaDiya mANibhaddAIhiM, jahA bhayavaM ! kitthitae laM vi, teNa vi sabhaeNaM saMlataM na kiMcivi ni, tao tehiM balA paloyaMtehiM dihaM se moyagamariyaM bhAyaNaM, pucchio yA saMdarsana diSNaM ti / tao salotto coro ti bhaNatehiM gahio mAhU, AyaDiUNa nIo vavahAratthANaM, pucchio ya kAraNiehiM, sAhiyaM ca savaM jahAvuttaM taM sAhuNA, ciMtiyaM ca tehiM samujjuo esa sAhu ti, maNio ya- mA puNo evaM kAhisi nivisaeNa + ya gaMtavaM ti, mukoti / yasmAdete doSAstasmAnna grAdyamidaM / tathA svAminA padAtibhyaH prasAdI kriyamANaM kauTumbikena kSetrAdisthita karma kare - yo dIyamAnaM maktaM colako maNyate sa eva tadviSayaM vA anisRSTaM collakAnisRSTaM / etaccAnanujJAtaM adattAdAnAntarAyAdidoSasambhavAd grahItuM na kalpata eva / tathA 'jaDDo' hastI, tasya sambandhi bhaktapiNDarUpaM vastu rAjJA gajena cAnisRSTaM jaDDAnisRSTaM etadapyananujJAtaM sAghubhaktameNThAdinA dIyamAnamapi na kalpate, rAjapiNDa- gajAntarAyA dacAdAMnA smopaghAtAdidoSa" sambhavAditi gAthArthaH // 51 // + nirviSayeNa - dezAtikrameNa gantavyamityarthaH / ( 50 a0 ) 181 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa zuddhi0 kAiyo petam 48 // dI nisRSTaM tatsyAt yad 'bahutulyaM' bahUnAM satkaM tairadattamananumataM vA tayormadhyAdeko dadyAt / tatra tridhA-sAdhAraNacollaga - jaGghAnisRSTamedaiH / tatra 'sAdhAraNaM' bahusvAmikaM, tathA 'colakaH' svAmyAdinA sevakAdInAmekatra prasAdIkRtaM bhaktAdi, tadviSayaM 2 | 'naDDo' hastI, tadbhaktapiNDamadhyAddattaM 3, rAjapiNDAdattAdidoSakRkhaDDA nisRSTamityAhuriti gAthArthaH // 51 // uktapanihRSTaM, artha poDazamadhyavadUrakA rUpamAha jAvaMtiyajaipAsaM- Diyatthamoyarai taMdule pacchA / saTThA mUlAraMbhe, jamesa ajjhoyaro tiviho // 52 // vyAkhyA- 'yAvadarzikAca' samastabhikSAcarA 'yatayazca' nirgranthAH 'pASaNDinazca' sarvatI rdhikAste tathA teSAmarthAya nimittaM yAdakiyatipApaNDikArthaM / kimityAha yad 'avatArayati' kSipati sthAlyAM gRhastha iti gamyate / kAnityAha- 'tandulAn' dhAnyakaNAn upalakSaNatvAjjalAdi ca / kathamityAha--' pazcAt ' mUlArambhottarakAlaM / va satItyAha- 'saSTThA mUlArambhe' cita 'svArthAya' AtmanimittaM - gRhanimittamityarthaH / mUlArambhe- agnijvAlanAdrahaNadAnAdilakSaNe vyApAre pravRtte satItyarthaH / yadityasya sambandho darzita eva / eSo'yaM 'adhyavapUge' 'dhyavapUrakAkhyo doSo, bhaNyata iti zeSaH / sa ca yAvadarthikAdiviSaya medAtrividha- triprakAraH syAt yathA - yAvadarthika mizrAdhyavapUrako yatimizrAdhyayapUrakaH pASaNDimizrAdhyatrapUrakazzreti / iha ca zramaNa mizrAbhyavapUrakospi ghaTate, kevalaM kuto'pi kAraNAcchumaNAH pASaNDinAM madhye vivakSitA ityasau nokta iti sambhAvayAmaH / asya vAdya mede yAvatpazcAtprakSiptaM tAvatyuddhRte zeSaM sthAlIgata kalpata eva, na zeSa medayoriti gAthArthaH // 52 // vyAkhyAtaM vopamavapUrakAkhyadvAraM, tayAkhyAnAca samarthitAH sarve'pi piNDodgamadoSA, atha teSvevAvizodhikoTimamidhAtumAha 182 AdyeSUdgamadoSeSu SoDazasyA vyavapUra kasya sva rUpam / // 48 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI0 - ' yAvadarthinaH sarve bhikSArthino 'yatayaH' sAdhavaH 'pASaNDinaH sarvatIrthakAstadartha yadavatArayati - prakSipati sthAlayAM, gRhIti gamyaM / tandulAnupalakSaNatvAtsarvadhAnyAdIn pazcAnmUlArambhasya, kva sati ? svArthAya mUlArambhe kRte'zijvAlanAdrahaNAdau, eSo'bhyavapUrakatrividha ukta medairiti gAthArthaH // 52 // vyAkhyAtAH SoDazodgamadopAH atha teSvapya trizodhikoTimAha-iya kammaM uddesiya-tiyamIsa'jjhoyaraMtimadugaM ca / AhArapUibAyara - pAhuDiyavisohikoDi ti // 53 // vyAkhyA -- ityeteSu SoDazasu piNDodramadoSeSu madhye karmetyAdhAkarma, tathA 'uddesiya' ni audezikaM dvAdazavidhaM, uddiSTakRta-karmAkhyaudezikAnAM pratyekaM caturbhedatvAt / tatra kamaudezikasya modakacUrI punamadakakaraNAderyatrikaM pASaNDizramaNanirgranthaviSayaM samudezikAdezikasamAdezikAbhidhAnaM tadaudezika trikaM / tathA 'mizraM ca' mizrajAtaM / adhyanapUrakSA-vyavapUrakaH, tathA, tayorantimaM - caramaM yadvikaM tanmizrAghya vapUrAntimadvikaM / 'ca' samuccaye, sa ca bAdaraprAbhRtikA cetyevaM yojyaH / tathA 'AhArapUrti' maktapAnapUrti tathA bAdaraprAbhRtikA ca uktalakSaNA, kimityAha-avizodhikoTiH, avidyamAnA 'zodhiH' zuddhatA AtmArthIkaraNe'pi bhaktAderyatra sA tathA sA cAsau koTizva-udgamadoSaci mAgo'vizodhikoTirityevaM maNyata iti zeSaH / iti gAthArthaH // 53 // tau sAmpratamasyA evAtiduSTatAkhyApanArthaM pAtraviSayavidhimAha - dI0 - ityeteSu SoDazrodgamadoSeSu madhye karmAkhya AdyadoSaH 1 tathaudezika trikaM caturvidhaka madezikAnsya medatrayaM 3, tathA mizrASyevapUrakayorantimadvikaM dvayorapi pASaNDiyativiSayau dvau dvau bhedau, AhArapUti bAdaraprAbhRtikA coktalakSaNA, 9 183 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piSTavizuddhi 0 TIkAiyopesam // 49 // etadoSada avizoSikoTirudra madoSa vibhAgo bhaNvata iti gAthArthaH // 53 // tadyoge vidhimAhatI juyaM papihu, karasanicchoDiyaM kayatikappaM / kappar3a jaM tadavayavo, sahassadhAI visalavoi // 54 // vyAkhyA- ' tathA ' avizodhikoTyA 'yutaM kharaSTitaM spRSTaM vA kiM tadityAha - 'pAtramapi' sAghubhAjanamapi 'hu'vakyAlaGkAramAtre, kiMviziSTamityAha - 'karISeNa' zuSkagomaya cUrNena upalakSaNatvAdbhasmAdinA ca 'nizhoTitaM' vRSTaM -uvarjitamityarthaH / karIpani choTitaM sad punaraSi viviziSTaM sadityAha -'kRtA' vihitAtraya - trisakhyA: 'kalsa' jalaprakSAlanarUpA yasya tattatrikalpaM, upalakSaNatvAdAttapAdizoSitaM ca kimityAha- 'kalpate' sAdhUnAM paribhoktuM yujyate / nanu kiMmiti kRtakarISoina- kalpatrikameva pAtramapi kalpate / nAnyathetyAha- 'ja' mityAdi 'yad' yasmAtkAraNAttasyA- avizodhikoTeravayavo - lavastadavayavaH adhyarthasya gamyamAnatvAdavizeodhikoTilezo'pi / kimityAha - sahasrANi intuM zIlamasyeti sahasraghAtI, ka ivetyAha- 'triva iva' pradhAnagaralezI yathA, idamuktaM bhavati yathA atipradhAna viSalavo'pi anyAnyayevena paramparayA prANisahasrANi bhaktAdisahasrANi vA vinAzayati, evamavizodhiko TiMlavo'pi zuddha bhaktasahasrANyapi duSyatIti gAthArthaH // 54 // atha vidhikoTiM samatavidhi ca pratipAdayamAda- - ''dhoyA yutaM pAtramapi karIpatiM kRtatrikalpaM kalpata iti pUrvavad / 'ya' ra vayo' ko koTi lezaH sahasraghAtIvipalava ina bhaktAdisahasrANi vinAzayatIti gAthArthaH // 54 // vizoSiTiM tadvidhi cAha 'da 184 AdyeSUdramadoSeSu a vizoSi koTidoSA mighAnam / // 49 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ la sesA hisohikoDI, tadavabajAI jayA paDiyaM / asaDho pAsai taMciya, tao tayA uddhare sammaM // 55 // vyAkhyA-zeSA' avizodhikoTyuddhasmidgamadoSA cAvyAdayazca, kimityA-vizoSipradhAnA koTI vizodhikoTI, anyata iti shessH| tatratasvA' vidhikoTyA 'akyako aMzastadana vanastaM yatrata kAnika yana pATeko zuddhabhaktamadhye vA 'yadA' yasmideva ne 'patita' mata-militamityarthaH / 'azo'mAyAvI-manobetareSu rAgadveparahita ityarthaH / pazyati azuddhavidamitvavamacchati, tadA kiM kuryAdityAha-' diyetyAdi 'tameca' vizodhikoTayaza 'tatastasmAtpAtrAcchuddhabhaktamacyAdvA tadA tasmimeva kAle 'ubastu' pRthAtparityajedityarthaH, sAdhuriti gamyate / na punaH kAlavilamba kuryAcirAvasthAne shuddhsyaapytaapce| kathaM ? 'samyag nirakyavatayeTi gAthArtha: / / 55 / / atha pUrvoktamevArtha viSayavimAgenAra dI-zeSA' uddharitA uddhamadoSamakA pAdhyAdidoSabhavA ca virodhikoTiH syAta, tarUyA 'avayava lezaM yaM kAna [ 'yasmin pAtrakadeze zuddhamA yadA pani 'ayo pRddhirahito yatiH pazyecadA tataH pAtrAnchuddhamaktAdvA tameva lezaM | 'uddhareda' vidhinA tyajet-samyam nilepayedini gAthArtha // 55 // ana vizeSamAidataM ceva asaMtharaNe. saMtharaNe sahamavi vigicNti| dallabhadave u asaDhA. tattiyAmittaM ciyacayaMti // 56 // vyAkhyA-taMva'di tamek-nipatisamAmeva vizoSiyoTapaMca 'vigicaMtIti yomaH, kenyAha-'asaMstaraNe banisake / 'saMstaroM paryAptau punaH 'sarvamapi samastameva amarAddha petyrthH| 'viciMtiti parityajanti, sAdhaka Jas * Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTistad: piNDa- iti gamyate / idamuktaM bhavati-yadi kathazcidanAmogAdinA zuddhamaktamadhye vizodhikoTidoSaSitaM bhaktaM gRhItaM syAt , pacAca | | AyeSad viddhikA vijJAtaM, tato yadi tena vinA'pi nirvahanti tadA sarvamapi vidhinA parityajanti, atha na nirvahanti tadA pratyabhijJAya tadeva gamadoSeSu kAsyoparityajanti, paraM yadA zuddhazuSkamaktamadhye vizodhikoTidoSavatImanAdidravadravyaM nipatitaM bhavettadA zuddhaM kAJjikAdijalaM | vizodhipetam tanmadhye prakSipya karaM ca bhAjanamukhe dattvA gAlayanti yathA tatsarva nissaratIti / Ardai tu zuddhatakrAdike yadyazuddha zuSkauda nAdi patitaM syAcadA yAvacchaknuvanti tAvattanmadhyAtkaraNodRtya parityajantIti, yadA tu drava eva dravaM nipatitaM syAttadA gatavidhiyA 150 // ki vidheyaM ? ityAha 'dallabhetyAdi, durlabhadrave tu-duSprApya+ghRtAdidravarUpe vastuni punarazuddhe itaraghRtAdimadhye nipatite, satIti gamyate / 'azaThA' amAyAvinA-satyAlambanA iti bhAvaH / 'tAvanmAtrameva patitadravyapramANameva tadAkalayya 'pati'ci 'tyajanti' vidhinA pariSyanti dhApayati maayaa|| 5 aa ayogamadoSanigamanaM utpAdanAdoSaprastAvanA cAha dI0---tameva vizodhikoTayaMzaM 'asaMstaraNe anirvAha 'vigicaMti' tyajantIti yogaH, saMstaraNe sarvamapi zumazuddhaM ca tyajanti, durlabhadravye-ghRtAdau dravye dravadravyayogAhuSprApe tvazaThAstAvanmAtrameva patitadravyapramANaM tyajanti, nirlepa : salepe kAJjikAdinA zodhyamiti gAthArthaH // 56 / / athodgamadoSanigamanaM utpAdanAdoSaprastAvanA cAha + "duSprApa" pa.ka. i. Ixddhatara" ha. ka. * vye dudhApe. nilaye salepa" ka "niLe sale" h.| asmadviyA tu "nile salepena" iti zuddhamAbhAti / P50 // 196 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * Ht + * bhaNiyA uggamadosA, saMpaI upAyamAra se pochAje gajakajasajo, karija piMDaTThamavi te ya // 574 vyAkhyA-'maNitAH' pratipAditAH, ke ? ityAha-'udgamadoSAH' piNDotpattidapaNAni / 'samprati idAnIM 'utpAdanAyA gRhasthAtsakAzAtsAdhunA svArtha bhaktAdyupArjanArUpAyAH sambandhinastAn doSAn 'vakSye abhivAsye, yAnutpAdanAdoSAn 'aNajjakajasajjo' tti 'anAryakAryeSu' paapkrmsu-saavdyvyaapaarevityrthH| 'sama' praguNo'nAryakAryasajaH san 'kuryAt' vidacyAt , kazcillolyopahataH sAdhvAbhAsa iti gamyate / 'piNDArthamapi' kSaNikatRptimAtraphalajaghanyabhaktAdigrAsanimitvamapi / 'teya te doSAH punaramI bhavantIti gamyata iti gAthArthaH // 57 // ____ atha prastAvitotpAdanAdoSAneva nAmataH saGkhyAtazca darzayannAi dI--maNitA udgamadoSA gRhasthAzritAH, sampratyupAdanAyA-gRhasthAtsAdhunA bhaktopArjanarUpAyAstAn doSAn vakSye, yAn doSAnanAryakAryasaJjaH-sAvadhavyApArapraguNaH sAnAbhAsaH piNDArthamapi kuryAda , te cAmI-vakSyamANA iti gAthArthaH // 57 / / ___ atha tAmAmataH sayAtaca gAthAdvayenAhadhAI-duI-nimitte, AjIva-vaNImage tigiccho y| kohe mANe mAyo, lobhe" ya havaMti dasa ee // 5 // 'viM pacchAsaMthave, vijI-maMte ya cuNNa-joge"ya / uppAyaNAe dosA, solasame mUlakaimme ya // 59 // * ".piNDodgamadR 0" y.| k ** * 487 * Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyA canA / vimA vyAkhyA---'dhayanti' pibanti nAmiti dhAtrI. mA ca rUTyA jhIramaJjanAdi medAtpaJcadhA parigRhyane, iha ca doSavyAkhyA ugamadozabdayAmAnAdhikaraNyAddhAtrIni nirdeze'pi ghAtrItvakaraNamiti draSTavyaM, pade padasamudAyopacAgana , esmanyatrApi 1 / tathA 1* |pe nigama51"datI' paramparasya sandiSTAmidhAyikA strI, duvakaraNamityarthaH 2 / 'nimittati nimittakaraNaM-atItAdyarthasaMsUcanam + nmunpaad3| tathA AjIvanamAjIvo jAnyAdInAM mRhasthAtmasamAnAnAmamighAnata upaxjIvanamAjIvaH 4 nayA 'vaNimagati nAdoSa vanIpakatra karaNaM, tatra 'vanI' dAyakAmimatajanaprazaMsopAyato labdhArtharUpAM 'pAti' pAlayatIti varmApaH, ma eva vIpakaH, / prastAvanA tasya mAvo bIpakatva, tasya 'karaNaM' vidhAna, tattathA 5 nathA cikitsanaM cikitsA-rogapratIkAraH, 'ca' andaH samuccaye 6 / tathA 'krodhaH' kopaH 7 / 'mAno garvaH 8 / 'mAyA vaJcanA 9 / 'logo' lubdhatA 10 / 'pa:' mamuccabe 'mavanti' myurdazene-anantaroktAH, utpAdanAdopA iti yogH| tathA 'pUrva dAnApAka 'pazcAca' tadupari 'saMmto dAtuH glAghAdiH pUrva-pazcAtmastavaH 11 / tathA vidya'ti sUcakanvAdvidyAprayogaH, tatra vidyA-devatA'ghiSTitaH samApano vA akSarAnupUrvIvizeSaH, tasyAH prayogo vidyAprayogaH 12 / evaM 'mantra' iti mantraprayogo, nara-mantro-devAdhiSTinomAphno vA akSararacanAvizeSaH 13 / 'ca' pUrvavata / tathA cUrNa-stirodhAnAdiphalo nayanAJjanAdiyogyo dravyavAdaH koma saubhAgyAdihetavyasaMyogaH 15 / 'ka' prAgvat / utpAdanAyAH pimhopArjanasya "doSAH' kSaNAni, ete padAra poDazaH punarmUla-maSTamaprAyazcitaM, tatprAptinibandhanaM 'karma' myApApo garmaghAtAdi, mUlAnAM vA-nasaskvaksavizeSa +" sUkam "pa.i.ka. x"jIvanam / " pa. i. k.| .. // 51 // 188 tathA vidyama iti yoga / vadharacanA tasyAH prayoga Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma, mabavanasya vA mUlaM karma-mUla karma / 'ca' zabdaHpunaH zabdArthastatprayoga dArzita eveti dvAramAthAdvayArthaH // 58-59 // sAmprataM prathamadoSaM dhAtrItvakaraNalakSaNaM pratipAdayacAha dI-'dhAtrI bAlAnAM, tasyAH karma dhAtrIkarma 1, datI parasparasandiSTArthakathanAt 2, nimit-atItAdharthasUcanam 3, AjIvo jAtyAdi kathanAdupajIvanam 4, banIparka-abhISTajanaprazaMsanam 5, cikitsA-rogapratIkAraH 6 / krodho 7, mAno8, mAyA 9, lobhadha 10, maSTAH, bhavanti daute // 58 !| tathA pUrva-pazcAtsaMstavo-dAyakalAdhanam 11, vidyA-devyadhiSThitA sasAdhanA ca 12, mantrI-devAdhiSThito'sAghanazca 13, cUrNo-nayanAJjanAdirUpaH 14, yogazca-saubhAgyAdikadravyanicayaH15, eteSAM prayogAdutpAdanAdoSAH, SoDazaH punarmulakarma-garmotpAdanAdi ceti gAthAdvayArthaH // 59 // tatra chAtrIdoSamAhabAlassa khiirmjjnn-mNddnnkiilaavnnNkdhaaittN| kariya kArAviya vA, jaMlahai jaI dhAipiMDoso // 6 // vyAkhyA-bAlasva' zizoH 'svIra-mavaNa-maMDaNa-kIlAvaNa-kaghAittaMti 'kSIraM ca dugdhaM 'majanaM ca' snAna mannaM ca vibhRmA 'krIDApanaM ca' ramaNaM 'aGkazyo'tsaGgaH, te tathA, tadviSayaM dhAtrItvaM kSIra-majana-maNDana-krIDApanA-tUdhAtrItvaM kasama 'kariya' ci 'vRttvA' svacaM vidhAya, athavA 'kArAviya' ti 'kArayitvA' anyasakAzAviSpAya 'cA' vikalpe, LuthA vitsAdhvAbhAsaH paricitAmArInRhe mikSArtha mato dantaM bAlakaM vilokya tanmAtaraM pratIdamAha-roditya dhIrAhAro bAbo tetipramAdidyA kimalamAni janmAni', to jhagisyeca dehi me mikSAMtatA pAyayAma stana, kAme miyA, evameva avaspApaya stanyaM, bhgopyhmaagmissyaami| athakA kIti-bihavaM nirAkalA, badamevAsva 188 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo. piNDavizuddhi TIkAdvayopetam spAdanA doSavArya dhaatriidossniruupnnm| kSIraM dAsyAmIti / evaM majana maNDanAdiSvapi dhAtrItvakaraNakAraNadvAreNa yatpiNDaM 'labhate' prApnoti 'yatistathAvidhasAdhuH dhAIpiMDotti dhAtrItvakaraNAlandhaH piNDo madhyamapadalopAt yAtrIpiNDa ityucyata iti zeSaH / 'soti saH anantaroktaH / aMtraca bhUyAMsA doSAH, yathA-madrakatvAdvAlakajananI azucibhikSA dadyAtprAntattvAtpradveSa vA kuryAda, karmodayAdvAlakasya | glAnatve satyuDDAhazca bhaveta, cATukAriNa iti jane'varNavAdazca syAt , svajanA anye vA sambandha vA zaGkaranityAdi / udAharaNaM cAtra iheca jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kollayaraM nAma nayA hotyA, tattha ya jaMghAcalaparihINA saMgamadherAmiDANA guNarayaNanihiNo sUriNo parivasaMti | annayAya saMpatte kakkhaDe dubhikkhakAle saMgamadherAyariehiM aNunAyaniyagacchaparivuDo sIhAbhihANasIso pahAvio subhikkhadesaMtaraM, AyariyA vi mahANubhAgA mAsakappeNa bihariumasamatthA "jA jayamANassa bhave, virAhaNA muttavihisamaggassa | sA hoi nijaraphalA, +ajjhatthavisohijuttassa // 1 / / "tti suttamaNusariUNaM taM khitvaM navavimAge kAUNa caubihAe davakhettakAlabhAcaruvAe jayaNAe jayamANA tastheva vihariMsu, tattha davao pIDhaphalamAisu, khettao vasahipADaesu, kAlao egastha pADae mAsaM basiUNaM vIyamAse annattha vasahiM gavesiu~- vasaMti, bhAvao savastha nimmamattA viharati / io ya annayA kayAha AyariyapaunigavesaNAnimisaM paTTavio sIheNa dattAbhihANasIso / patto ya taM nyrN| to AyariyA nIyavAsiNo tti kAUNa Thio tappaDissayAo bAhi, vaMdiyA ya kiMpi sUriNo, bhikkhAsamae + " adhyAtmavizuddhiyuktasya " (paryAyaH a0)x" gavesiya" y.| * nityavAsina iti kRtvA ( paryAyaH a0)| 1.00 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60% %CREC% paciTThI bhikkhaTTAe tehi smN| anAuMchacirahiMDaNeNa ya samuppano se saMkileso, aho Nu kuMdakSataNeNa imo paMtakulANi meM hiMDAvei, mahakulesu puNa appaNA gihissaha evaMvihaM ca se saMkiliTThapariNAma nAUNa paciTTho egammi+ Isarakule teNa samaM pri| tattha ya pUyaNAgahagahiyaM ceDarUvaM ruyaMta daddaNa cappuDiyAdANapucvayaM bhaNiyaM mUriNA-mA ruya ceDarUva / ti | tao se aciMtataksAmatthayAe mara tti kAlapaNA, Diyo tuhiko peDo / tao pahaDhavayaNapaMkayAe uvaNIyaM se jaNaNIe bhariyaM moyagANaMthAlaM, guruNA vi maNio daco-madda ! giNhasu imaM ti| to ghettuNa paJjacaM ti maNiUNa gao datto uvasmayaM / gurU vi aMtapatesu kulesu mamiUga patto uvassaya, bhuttaM ca tehiM / tao AvassagavelAe AloemANo maNio guruNA-mada ! sammamAloehi / teNa maNiya tummehi caiva samaM vihariomhi, kimitthAsamma ? ti / guruNA maNiya-mahumadhAIpiMDo tumae paribhutto, choDiyAkaraNeNa pUyaNAcimicchApiMDo ya / aho suhame bi esa me dose paloeDa, appaNo puNa mahaMte vi na picchai / | athavA "sarvaH parasya pazyati, vAlAgrAdapi tanUni chidrANi | nAtmagatAni tu pazyati, himagirizikharamamA NAni // 5 // " ii ciMtiUNa niggao uvassayAo pAhi ti / tao jahAsannihiyadevayAe gurupaDiNIo ti kAUNa veubviyaM ambhavadalayaM, kayaM mahaMtaghayAraM jaNio kharapharusamAruo, parisArio ghaNo / tao timmateNa* bhayaviharamANaseNa ya vAhariyA mUriNo, tehi vi kao sado-Agacchasu ti / teNa bhaNiyaM-aMdhayAre na pecchAmi ksahiduvAraM / tao mUriNA khelA___x amAtoJchaH, ko'rthaH 1 amaatkRpnngRhaadau| mAyAvitvena (pa. ba.)1 +"epaMsi" a.| hukaThapUtanAnAma rAkSasI (pa. a.)|* bhinnaMTeNaM " a.! Amtena (paryAyastava) 191 %25643 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // 5 // A rizulIga ujoSiyA pasI, piti gaNeNA-aho !! dIpapapariggaDo pi asthi ApariyANaM, magAyo garumamI, sAhitIpo. virA ameNa appaNA saMthAramo, guruNA vi upasapio bhaMguruipaIyo / jApa 5 tamadhavAre maSimo mukhaNA, kahA- mAdokAmiyome payasAdiyAe pasahie DApA zirekha yati, samosajio giimo| erapatare samAgayA dezapA, sAsimI | pAya hI dinabhipapipa guruma bhiNDAmi dubaI, pariSa pAyahi timaathaarthH||10|| pAnIdoSa apADhIspakaraNodhyAyamAmAha niruupnnm| Ni zrI dura bhajana snAnaM 'maNDanaM SibhUSA 'krIsApana' ramaNe '' usa patadina 15 jApAnIkA svamanyAmArakArapisvA vA pakAdi sabhase yatiH sa pAtrIpijati gaathaa||10|| lyAipamArakI miho saMdesaM, para jabalaparaggAmerAlAiliMgajIvI, sa ipiMDo aNAyaphalo 61 pANyA-kApiyA nizcama-mithassAde sparasandizA, vivikSiramisvAra-prabarTa pramAmA saMpAvilyAha-saparaggAmera cinivAsamAtrApeSaNA sAyogAramIyaH paramapara wwItI 'prAmaulabhizAstio saparaNAmI, samosA svamAne paranAme kA bhikSA prajana sAdhurmAnA ambandhi jozIpA bhArAvihinaSA abhyAsAvi durapayasAma duvidhAdessaSepa niSedayati, pathA-sA mAvA bhAmaNavIsvAdisaNyAsadAdhimApAyI sAdhutIyamA spAyanAkAmapyagArINI | JUM5 // sallA 192. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prati kti, yathA-ati mugdhA te sutA, yA asmAn prati vadati, yaduta-hadamidaM ca mama mAtra nivedanIyamiti / sA'pi dakSatayA / tadabhiprArya vijJAya pratimamati, yathA-vArayiSyAmi tAM punarevaM buvANAmityAdikastu pracchannasandezaka iti yaM piNDa 'lamate prApnoti.kA? ityAha-'liGgena' rajoharaNAdinA dharmaciddena 'jIvituM' niLadu zIlaM yasyeti lijIvI-sAdhaveSamAtradhArI. svrthH| so'nantaroktaH piNDaH kiM ? 'duipiMDo' ti datItvakaraNopAyena labdhaH piNDo datIpiNDa ityucyata iti zeSaH / saya kiviziSTaH ityAha-aNatyaphaloti, anarthAn-pracuraihikAnuSmikApAyAn 'phalati' janayatItyanarthaphalo-'nekadoSajAlaheturityarthaH / sampradAyazcAtra kila kayorapi grAmayoH parasparaM vairamAsIda, tayozcaikasmin sAdhuzayyAtarI parivasati dvitIye ca taduhitA, tato dvitIyagrAme mikSA prasthito nijajanakasAghurbhaNitaH zayyAtaryA, yathA-madIpaduhitre idaM kathanIyaM, yadutAsmagrAmo bhavasgrAmasyopari varapariNata Aste, to yatnenAsitavyamiti / sAdhunApi tatra gatena tathaiva tasyai niveditaM, tayA'pi svabhatre, tenApi svagrAmAya, so'pi tadAkArya saJjAtabhavamatsaraH sanadyA sthitH| AgatazcAtrAntare sazAmasajaH pratipakSagrAma:, saMvRtya parasparaM samaravilusa, jAta va zayyAtaryA jAmAtmaputramaraNaM / prAdurbhUte ca kenAyaM vyatikara kathitaH 1 iti manAdezyayAtaliyara zokamaravidhupayA lokAya niveditaM, pacA-AmAtrAdiveriNA mama pitRsAdhuneti / tato loke mahAnuhAhA sAmo samajanIti gAthArthaH // 61 // atha nimittakaraNadoSamAha...dI-vitvA 'miyA sandeza parasparasandiSTArtha prakaTa prakAzaM 'chameM mujhaMvA svaparagrAmayo-nivAsamAtrApekSayA 193 * Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa- 2 AtmIyAnyasthAnayoryazlamate 'liGgajIvI' sAdhuveSadhArI, sa tipiNDo'narthaphalaH, aihikAmuSmikadoSaheturiti gAthArthaH // 61 / / | | dvitIyovizuddhi | atha nimittAkhyamAha-- tpAdanAdoTIkAdvayo-jo piMDAinimittaM,kahai nimittaM tikAlavisayaM pi|laabhaalaabhsuhaasuh-jiiviymrnnaai so paavo||2|| viSu dvitIya petam - vyAkhyA yaH kazcidravyayatiH piNDAdInA' AhArapAtrAdInA, nimitta' arthAya-piNDAdinimittaM, bhktaadilipsyetyrthH| tIdoSa kimityAha-kathayati' AcaSTe / kiM tadityAha-nimittaM jJAnavizeSaM / kiviziSTamityAha-'trikAlaviSayamapi bhUtabhAvivarta- niruupnnm| mAnAddhAgocaramapi / punaH kiMviziSTamityAha-lAbhAlAma-sukhAsukha-jIvitamaraNAdi, laamaadisuuckmityrthH| tatra 'lAmo''milapitavastuprAptiH 'alAmo hAniH 'sukhaM sAtaM 'asukhaM duHkhaM 'jIvita prANadhAraNa 'maraNe' prANaviyogaH, eteSAM dvandvaH, AdizabdAsubhikSadurbhikSAdiparigrahaH / evaMvidhanimittakathanaM cotpAdanAdoSa iti 'so''nantaroktaH sAdhuH, kimityAha-'pApa' pApopadezakatvAtpApIyAn / atredamudAharaNa___ egammi satrivese gAmamoio hotthA, so ya tao nariMdAraseNa desaMtaraM gao, cirakAle ya gae ubAhulIbhUyA+ se bhoiNI bhikkhAnimittamAmayaM emaM samaNaM pucchai-mayavaM! kiM nimicaM viyANasi na vatti ?, teNa maNiyaM-muha jANAmi / tIe jaMpiyaM-jai evaM tA kahehi kayA me bhoio ehI, teNa saMlasa-kallaM ti / tIe bhaNiyaM-ko ettha paccao! ti, to teNa gujjhadesatilaya-sumiNadasaNAiyo pacao saahio| tao AuTTAe bhoiNIe davAviyA tassa moyagAiyA +ya, pustake'yaM pAThaH, " 'lIhUyA" i.ka.pa., " "lIyA " a.| A . .. ra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parabhakkhA | bIyadidammi ya tIe kAriyA saMmajjaNo valevaNa - sotthiya - vaMdaNamAlAiyA suparasohA, paDuvio ya pariyaNo bhobho / tao niyayamaMdirasamAyAradaMsaNatthamegAgI samAgacchaMto diDo pariyaNeNaM / tao teNa bhaNiyaM-kaha mAgaNaM viyANiyaM ? tumbhehiM ti / pariyaNeNa vi jaMpiyaM-mohaNIvayaNAu ti / tao vihiyacitto samAgao gehaM tao sako ugegaM pucchiA ghariNI, tIe vi raMjiyahiyayAe salAhamANIe sAhio gujjhatilaya- sumiNAio nimittAisao | tao micchA viSpavasaruNa bAhariUNa pRcchio samaNo, jahA imIe valavAe kerisI ganbho ? tti, teNa bhaNiyaM + paMcapuMDo kisoroti / tao bhoieNa phAlAviyaM calavAe puddhaM, diTTho ya jahA''diTTho kisoro, bhaNiyaM ca teNa-jaha eyaM savaM na hutaM to te puI phAliyaM hutaM ti gAthArthaH // 65 // athAjIvanAdopaM vyAkhyAtumAha--- dI0 - yaH sAdhuH piNDAdInAM nimittaM - AhAravastrapAtrAdInAM lipsayA kathayati nimittaM - jJAnavizeSaM trikAlaviSayamapi, tathA lAbhAlAbha sukhAsukha-jIvitamaraNAdI [ti]ni (?) nimittavizeSaNaM spaSTaM sa pApaH, pApopadezakatvAditi gAthArthaH // 62 // tathA AjIvAkhyamAha - jaccAdhaNANa puro, tagguNamappaM pi kahiya jaM lahai / so jAI - kula-gaNa-kamma-sippa AjIvaNA piMDo // 63 vyAkhyA - jAtirvakSyamANalakSaNA, sA AdiryeSAM kulAdivastUnAM tAni tathA, tAnyetra 'dhanaM' 'svotkarSa hetutayA vittaM yeSAM te jAtyAdidhanAsteSAM dAtRNAmiti gamyate, purato 'gratastadguNaM - dAtsamAnajAtyAdidharmakaM 'AtmAnamapi' svamapi + pakSacandrakaH ( paryAya: a ) / " caNeNa " i. 1 10 195 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizudi TIkAiyo- petam **** | dvitIyotpAdanAdoyeSu turyamAjIvanA " varNanam / ARRIAGE 'kathayitvA' bacanena prakAzya yaM piNDaM lamate svajAtyAdipakSapAtarajitemyo trAmaNAdibhyaH sakAzAtprAmoti, sAdhuriti gamyate / so-'nantaroktaH piNDaH kimityAha-'jAI'tyAdi, jAtizca vakSyamANArthA, evaM kulaM ca 'gaNazca karma ca zipa ca, tAni tathA, teSAmAjIvanA-upajIvamA sA tathA, tayA labdhaH piNDo jAti-kula-gaNa-karma-zirapAjIvanApiNDa ityucyata iti zeSaH / iti mAthArthaH // 63 // atha jAtyAdInyeva vyAkhyAnayamAha dI0-'jAtyAdiSanAnAM vakSyamANajAtyAdivarNanotkarSacittAnAM 'puro'grataH 'tadguNa' jAtyAdimistulyamAtmAnamapisvaM kathayitvA yallamate sAdhuH sa jAti-kula-gaNa-karma-zilpAnAmAjIvanApiNDaH syAditi gAthArthaH // 63 // jAtyAdisvarUpamAhamAibhavAvippAipa,AI umAI viubhavaM ca kulN| mallAigaNo kisimAi,kammaM cittAi sippaM tu||4|| vyAkhyA--'mAmA' jananIsamutthA athavA 'vippAdi vati 'viprAdikA' brAmaNa-kSatriya-vaizyapramukhA, vAcikalpe, jAti-rjAtizabdAbhidheyA, bhaNyata iti sarvatra zeSaH / tathA 'umAdi' upabhogaprabhRtika, tatropabhogau-AdidevavyavasthApito vaMzavizeSau, yadvA 'pitamavaM' janakasamutthaM, vA vikalpArthaH 'kula' kulasabvaM / tathA mallAdi-malla-sArasvataprabhRti gaNo' gaNasakSaH / mallagaNa-sArasvatagaNasvarUpaM tu lokarUDhito jJeyaM / tathA 'kisimAIti makArasyAgamikatvAta 'kuSyAdi' karSaNavANijyapramRti 'karma' karmAkhyaM / tathA 'citrAdi citrakarma-sIvanaprabhRti punaH 'ziva' zilpanAmaka, tuH-punararthe, tatprayogazca darzita eveti gaathaarthH||64 // atha vanipakadoSaM vyAkhyAtumAha 196 *** // 55 // * Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECROMOMOMOMOM dI0-'bhAdamavA ananIsamuzthA vipracapriyavaizyAdijAniA, ugramogAdi pica gavaM yA laM, malamAsamvanAdigaMgo lokapratItA, pivANijyAdi karma, citrasIpanAdimi , 'tu' punarmita kaapaathH| atha sanIpakamAha-- piNdddaasmnnaatihi-maainnkivinnsunngaaibhttaannN| appANaM tammanaM, damai jo so vaNImoti / / 5 / vyAkhyA-piNyA bhojanAdinimita-matAdilipsayezyarthaH / AnmAnaM naka, darzayanIni yogaH / kepa tyAhazramaNAtithimAmaNakapaNazunakAdimakAnA, zramaNAba-nigreSa-zApa-tApama-gairikA-jIvikalakSaNAH, tatra ninyA' jainamunayaH 'shaayaa| saudhatapatayaH nApasA' banavAsipApajivizeSAH 'garikAH' parivAjakAH 'AjIvikA' gozAlamanavartibhikSukA iti / atithayazva-prAghUrNakAH 'brAhmaNAba' vigjAtIyA kapaNAba' daridrAdayaH 'zunakA sArameNAste tayA, te AdipA kAkAkaMgavAdImA te tathA / tepo makkA maktimanto ye dAilokAsteSI purata 'AtmAnaM svaM, kiM syAhatamataM, teSA-zramaNAtithipramRtIna 'ma' prazaMsAdividhAnato maktimanta / tathAhi-AhArAdilipsubADukArapadathA niyaMsthAnAbhisya bUte, yathA-mobArakA tapaite gurakA zruitArNayapAradarzinI nirmalaparaNaguNacAriNA supiDisapativAtatilakA. bezyAdi,vAkyAdInAbhitya bakti, pathA-mo mikSapAsamAdaya! ete yugmadIyaSamaNA nibhRtamojimo'tisarvasavakAraNikA: atyantaM dAnarupayo'tikaratapoSidhAnAlayaspAdi, atithInazIsatyazeSadAnApekSayA tadAnasyottamA varNapati, 'yathA-pAraNa do logo, ubagArisupariciesamasie thaa| jopaNa akhAsi, atirSi pUrA taM vANa // 1 // " + "bhutadANe" a0 1 x nidhinasya bhojinaH / 107 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizvaddhi 0 TIkAiyo petam // 56 // 'sie' ti adhyuSite - Azrita ityarthaH / brAhmaNAnuddizya prAha, yathA-sampradAnabhUtatayA lokAnugrahakAribhyo jAtamAtrabrAhmaNebhyo'pi dattaM mahAphalaM bhavati, kimpunaH SaTkarmaniratebhya iti kRpaNAnutrI kanyaiva mAha, yathA-daridrebhya iviyoga*vidhuritebhyo'pAndhavebhyo dAruNAtaGka nipIDitamyanikaracaraNAdyavayavebhyazva macvebhyo dadaddAnaM pAtakamapaharatIti, zuno'dhikRtya punaretramAha, yathA-ete kauleyakA gavAdibhyo'pyatidurlabhatarAdvArAbhicchikAra tiraskRta sveSTavihArA: latA[1 lattA ]laguDaleSTvAdyabhighAtasadAbAdhitadehA gaurIharAzrayAH kailAsazaila kalpitAlayA pakSAmighAnadevajAtayo madyAgatAH vAkaticAriNaH pUjAjamo saraposTa kitiduSkarakArakatvAddevatAtmakatvAcca pUjanIyA ena iti / doSAmAtra mRSAvAda - midhyAtva sthirIkaraNAdhikaraNapravarttanAdayo yathAsambhavaM vAcyAH / ityevaM darzayati / ' prakaTagati yaH kavitvAbhAsaH so'nantarokto 'vaNImo tti'tti prAkRtatvAdvanIpaka ityucyata iti zeSo vanIpakatvakaraNe cotpAdanAdoSa iti gAthArthaH // 65 // atha cikitsAdoSamabhidhAtumAha dI0 - piNDArthaM 'zramaNA' nirgrantha baudha-tApasa-parivAjakAdayaH 'atithayaH' prAcUrNakAH 'mAhaNA' brAhmaNAH 'kRpaNA' daridrAnvacchinAGgAdaya 'zunakAdayaH' kukura kAkavakagavAdayastezaM maktA ye dAUjanAsteSAM purata AtmAnaM 'tadbhaktaM' zramaNAdInAM prazaMsAdinA bhaktiparaM darzayati / etatprazaMsAdinA mRSAvAdamidhyAtvAdhikaraNAdayo doSA yathAhaM deyAH / evaM yaH sAdhuH, *"0 vidhurebhyaH" a0 / "vidhuravibhyaH" pa. ka. 6. "niSpIDitebhyaH " a0 / ""zaziraH kalpitA" a0 / + " darzayati yaH kazcit " i. ka.1 "kukkurAyaH kAka0" ka. / asmadviyA "kukurAdayaH [ AdizabdAt ] kAka0" iti bhavitumaItIti / 198 dvitIyo tpAdanA doSeSu paM namo vanIpakadoSaH 1 / / 56 / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa 'vaNimu' vanIka iti gAthArthaH || 65 / / atha cikitsAkhyamAha - bheja- vejjasUyaNamuvasAmaNa vamaNamAiphiriyaM vA / AhArakAraNema di, duvinigicchaM kuNai mUDho / / 66 vyAkhyA - iha kila dvividhA cikitsA syAt sUkSmA bAdaza ca tatrAyAM pratipAdayannAha - 'bhe sajja - vejjasUyaNaM'ti 'bhaiSajyaM Xx' cauSadhavizeSo 'vaidyava' bhiSaka, tayoH 'sUcane' arthApacyA nivedanaM bhaiSajyavaidyasUcanaM, yathA-kila kazcidgRhI rogAghAtatanurbhikSAdigataM sAdhumavalokya pRcchati, yathA-bhagavan ! etasya madIyavyAdheH kamapi pratIkAraM jAnISe ?, cAhamamApyevaMvidhanyAdhiramukena triphalAdyauSadhena praguNo jAto, yadvA sAsUyaM vakti, yathA-kimahaM vaidyo ? yadrogapratikriyAM sAdhunA'budha rogigRhiNazcikitsA vaidyaM pRcchAmIti vA zApitaM bhavati / atha cAdaracikitsAmAha'uvasAmaNayamaNamA kiriyaM vatti, makArasyAgamikatvAdupazamanaM - codIrNapittAdeH prazamanaM vamanaM ca pratItaM, te tathA, te AdI yasyAH svedana- virecana-kSAra + sirAvedhAgnikarmAdikriyAyAH sA tathA, sA cAso 'kriyA ca' karma, sA tathA tAM zabdo vikalpArthaH / ityevaM dvividhacikitsAM karotIti yoga: / 'AhArakAraNenApi azanAdihetorapi / apizabdastucchAhAragrAsamAtranimittamapi X jainamune cikitsA karaNe vismayaM dyotayati / 'dvividhacikitsA' darzitaprakAreNa dvimedarogapratikriyAM 'karoti' sUcAdvAreNa sAkSAdvA vidhatte, sAdhuriti prakramaH / kiMviziSTa 1 ityAha- 'mUDha' cAritra mohavazcikitsAkaraNaM cotpAdanA - X bheSajameva bhaiSajyam / * saroSam / nizcayanayavRtyA ( pa0 a.) / + "0 zirAvedhA0" 50 i0 " dhamanyAM tu, aftaarsat | nADI zirA sirA" iti zabdaratnAkaraH 3 / 994 | X tasvazasAdhorapi (paryAya: a0 ) / 199 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ petam pina- doSa iti / doSAdhAna-kAzakathanAdau SaDjIvanikAyopaghAtAdayaH syuH, tathA saplAyogolakakalyo gRhastho'pi nIrogaH kRtaH dvitIyovivAhizana sarva mAno pravarniyo bhavati / IlAndhaSyAnodAharaNaM cAtra, yathA-kila kenApi bhiSajA durbalAndhavyAghraH sajalocano tpAdanAdobAyo- vihitaH sabanekasavavyApati kRtavAn , evaM durcalarogicikitsitagRhastho'pi sAvadhakriyAM karoti, daivayogA sAdhuvihita- |aiSu pAI kiyA'nantaraM rogiNo vyAdheratyudaye sati kupitatapitrAdeH sakAzAda sAdhoranartha: syAt pravacanopaghAtadhetyAdi, iti cikitsAmAvArthaH // 66 // atha krodhapiNDamAha dossniruu||57|| dI-- cikitsA dvividhA-kSmA bAdarA ca, tatra sUkSmA yathA-bhaiSajyamauSadhaM, vaidyo-bhiSak, tayoH sUcanaM kathanaM, pAdarA ca yathA-upazAmanaM pittAdInAM, vamanaM pratItaM.AdizabdAsabedanavirecanAdigrahasteSAM kriyA kA karma vA, AhArakAraNe| nApi dvividhA cikitsA karoti mUDha iti spaSTo gAthArthaH // 66 // atha krodhamAhavijjAtavappabhAvaM, nivAipUyaM balaM va se nAuM / daThThaNa va kohaphalaM, dei bhayA kohapiMDo so // 67 // vyAkhyA--vidhA ca pratItA, uplkssnntvaanmyogaadiprigrhH| tapazca mAsakSapaNAdi, te tathA, tayoH 'prabhAca' uccA| TanAdisAmaya, taM / tathA 'nRpAdipUrjA' rAjA'mAtyaprabhRtisanmAnAdisaparyA / tathA 'balaM' zarIrasAmadhya, vA zabdo vika-haiM paarthH| 'se' tasyAdhikRtasAdhoH sambandhinaM / kimityAha-'jJAtvA'vagamya, tathA 'dRSTA' 'valokya, vAzabdaH pUrvApekSayA - "yA ca, tamadhA-." 200 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %ERSAREEWA viklpaarthH| kiM tadityAha-krodhasya kopasya 'phalaM' zApadAnataH kasyApi maraNAdikaM kArya krodhaphalaM / kiM karotItyAha'dadAti' prayacchati gRhasthA sAtha ye piNDamiti gamyate / kasmAtkAraNAdityAha--'bhayAt' kilAyaM sAdhubhikSAdAne pito +vidyAmantrayogAdimya uccATanakaraNAdinA, tapasastu zApadAnAdinA, rAjA'mAtyAdibalena nissAraNadaNDAdinA, zArIrabalena paruSabhASaNa-yaSTimuSTiprahAradAnAdinA mA me'nartha kariSyatItyAdilakSaNAstrAsAta , atra ca sarvatra kopa eva piNDotpAdane mukhya kAraNa draSTavyaM, kopapiNDAdhikAratvAt , vidyAdIni tu tatsahakArikAraNAnyeveti na vidyApiNDAdibhiH sahAsya lakSaNasAGkaryamiti / sa kimityAha-krodhAdutpAdita: piNDaH krodhapiNDaH so'nantaroktaH syAditi zeSaH / iha ca piNDazabdasya pradhAnatve'pi krodhaH pradhAno'baseyaH, utpAdanAdoSANAM prastutatvAttasyaiva ca doSatvAda , evamanyatrApi yathAsammacaM vAcyam / atra codAharaNaM bhUtrakAro lAghavArtha "kohe ghevarakhavago" ityatanagAthAMzena maNiSyati, +vayaM tu svasthAnavAdatrApi cUmA, yathA___xhasthakappe nayare ego sAhU mAsakkhavaNapAraNagadiNe bhikvaM hiMDato ghijAtIyamehe mayagabhattasaMkhaDIe paciTTho, tattha ya dhisaAyANaM ayaurA dijNti| sAhU ya tattha aNADhAijamANo ciraM acchittA sakovo annahi dAhittha ti bhaNiUNa nigga- IN o| tattha divajogeNa bIyaM mayaM | tasya vi taheva mAsiyamayagamanasaMkhaDIe paviTTho, alamamANo ya agrahiM dAhittha ti Tra bhaNato niggao, puNo vi divajoeNa taiyaM mANusaM mayaM, tattha vi taheca mayagasaMkhaDIe taiyaM vAraM paciTTho, alabhabhANo ya annahi dAhittha ci bhaNaMto jAba nigmao parAo tAva ego therabAravAlo taiyaM pi cAraM erisaM sAhuvayaNaM soUNa sayalaM + "mantravidyAyogAdibhyaH" a.+yazodevasUrayaH / - "hatyikappe' a0| * *ghevarA"a "sakoho" yH| 201 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa-18| vahayaraM kaheI gharavaiNo, bhaNai ya--pasAeha eyaM samaNa, mA sabai vi bharissaha ti| tao teNa bAhariUNa svAmitnA paDilAmio || dvitIyovizuddhi ghayapugnehiM ti / evaM ca yo labhyate sa krodhapiNDa ityucyata iti gAthArthaH // 37 // atha mAnapiNDamAI tpAdanAdoTIkAdvayo- dI0--vidyopalakSaNAnmantrayogAdyapi, tapo mAsakSapaNAdi, tayoH prabhAvaM-uccATanAdimAmaya, nRpAmAsyAdipUjA, balaMdApeSu saptame petam & vA zArIrika, 'se' tasya jJAtvA, dRSTA [vA] krodhaphalaM jhapanAdika, dadAti gRhI mayAdRktahetUnAM, ma krodhapiNDaH syAt / kopiSTavidyAdInyatra krodhotpAdakAnIti gAthArthaH // 37 // atha mAnamAha doSe ghRtaH / / 58 // laddhipasaMsuttaio, pareNa ucchAhio avmovaa| gihiNo'bhimANakArI, jaMmammaimANapiMDo so|68 rakSapakodA vyAkhyA--'labdhizca' lAbhaH 'prazaMmA ca' zlAghA, te tathA, tAbhyAM 'uttaio'tti garvito-haGkAravAna , padvA 'pareNa haraNam / anyena sAdhvAdinA 'utsAhitaH khamevAstha kAryasya karaNe samartho. nAnya, ityAdivacanena preritaH, yadA "avamatA pA nita-stvayA na kiJcisiddhyatItyAdivacanena tiraskRto, vA vikalpe, pareNetyatrApi yojyate / 'gRhiNo' gRhasthasyAbhimAnamahamane na sAdhunA yAcitastato'smai svakIyamaditsuM kalatrAdikaM tiraskRtyApi mayA dAtavyamasvetyevaMrUpamahaGkAraM 'karoti' | vidhatte, ityevaMzIlo'bhimAnakArI san , mAdhuriti gamyate, yaM sevatikAdyAhArajAtaM 'mRgapati' gaveSayati, sa kimityAimAnAdutpAditaH piNDo mAnapiNDaH so-'nantaroktaH syAditi zeSaH / atrApyudAharaNaM "mANe sevaiyakhuDago nAya"ti vakSyamANamAthA'vayavena vakSyati, tadapi svasthAnatvAdatraivocyateasthi kosalAvisae giriphulliyaM nAma nayaraM, tattha ya sevaiyAchaNe taruNasamaNANaM samullAce emeNa maNiyaM-abja / / / 58 202 %9C Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikkhAvelAe ko kira na labbhaha ? iDagAo, jo paJcase ANer3a so nAma laddhimaMto / tao bhaNiyamegeNa cellageNa-ahamANemi / tehiM maNiyaM-kiM nAma tAhiM ghayagularahiyAhiM apajjatAhi ya / tao jArisiyAo icchada tArisiyAo ANamiti bhaNato niggao cellao, patto inbhagehaM, diTThAo tattha ghayagulasaMjunAo pabhUyAo sevaiyAo, ohAsiyA tagghariNI bahuppayAraM, paDisiddho ya bADhamaNAe, tao saMjAyAhaMkAreNa bhaNiyamapoNa-avassa mae eyAo ghettavAo, tIe bhaNiyaMkA jai eyANaM egapi gimhasi tA me nAsAe muttiasu ti / tao gharAo niggaMtUNa pucchio teNa kassai sagAse gharasAmI, sAhioya teNa soprisaago| patto ya tattha khuddugo| tao pucchiyA parisApurisA, jahA-kayaro tumhANaM devadatto ti, terhi bhaNiyaM-kiM teNa, khaieNa maNiyaM-kiMci jAhassaM / tehiM bhaNiya-alaM teNa kivapoNa jAieNa, amhe maggasu tti / devadattaNa 5 bhaNiyaM-ja maggasi tamahaM demi tti / tao sAhuNA jaMpiyaM-jai eesi chaNDaM purisANaM anayaro na bhavasi tao maggAmi / / &AtehiM bhaNiyaM-ke te chappurisA, cellaeNa payaMpiyaM-- "seDaMguli yagur3Ave, kiMkare titthabahAryae / giddhAvarIzikhi hada-eM ya purisAhamA chau 1" tattha seDaMguli ti, jahA-egeNa niyajAyAniddesavaciNA kulautteNaM chahAluNA paracUse ceva bhaNiyA niyamahilA, jahAraMdhesu jai bhe royai, jeNAI muMjAmi tti / tIe sayaNaTTiyAe ceva samullavio ya-jai chuhio tao avaNesu cullio chAraM, ANehi iMdhaNaM, pajAlesu jalaNaM, jalAunna kAUNamArovesu cullImathae thAliM, kodagAo ANeUNa pakkhivasu taMdule, tao raMghiUNa sAhijasu, jeNAhasadviUNa parivesemi / teNa vi piyA jANaveha ti bhaNiUNa taheva karya, jAva tIe parivihU~ / 203 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi0 TIkAdvayo petam / / 59 / / evaM der usai culIo chAramavarNitassa seDAo aMgulIo pamAe loyA picchaMti ci seDaMgulI bhaNNaiti 1 / tahA bayuddhAve tti, jahA - ego kulaputtao accukkaDapemaparavaso pamaNio niyapiyayamAe, jahA talAgAo tumaM padiNa'suyamANe ti / tao so divase olajjamANo rayaNIe caramajAme diNadiNe kuDavaM ghetUNa salilamAharaMto bage uDAve ti vinAyavRttaMte jaNeNa vaguDAvoti bhaNi 2 / tA kiMkare tti, jahA - kira ego kulaputtao niyayajAyAe acaMtANurato paccUse veva sayaNAo uDiUNa AesaM magara, jahA piyame ! Ahasasu kiM karemi ? ci, tIe bhaNiyaM-udagamANesu / taM saMpADiUNa puNo vi maNai - kiM karemi 1 sA bhai-khaMDesu taMdule / tassamattIe puNo vi bhaNai - kiM karemi 1, sA bhagai - dehi me bhoyaNaM / taM dAUNa bhaNai kiM karemi ? sA bhaNai - ujAsu uccikumallae / taM kAUNa maNai kiM karemi 1 tIe maNNai dhoesa calaNae si / evaM ca jaNeNaM so kiMkaroti ca ci 3 / tA titthaNhAyae ci, jahA- ego varuNanaro niyajAyaM bhaNai jahA'haM pie ! pahAumicchAmi, tIe bhaNio + jara evaM tA ghetUNa tellAmalae parihiUNa pottiM gaheUNa kuDayaM vacasu sarovaraM / tattha jaddinchaM majiUNa devaNaM ca kAUNa jalA puSNakuDayaM ghetUNa laDumAgacchasu si / teNa piyayamA jaM ANace ci bhaNiUNa taheba kathaM, tao titthAo ciloge pasiddhimAgao 4 / + " maNiyaM " a. | 204 dvitIyotpAdanAdI peSSaSTame mAnapiMDe sevatika kSullakodA haraNam / / / 59 / / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahA giddhavAvaraMkhi tti jahA-ego juvANapuriso niyamahilAvayaNANuvaraNaparo egayA bhoyaNamuvapidro bhaNaha-pie! lukkhamiNaMx, desu ghayaM ti, tIe viravaMtIe tahaDDiyAe ceva bhaNiyaM-io saNiyaM thevaM sarasu ti, tao so giddhapakkhI viva sario thevaM, tao sAhitkhevaM bhaNiyamaNAe-puNo vi sarasu ti, evaM puNo puNo tIe bhaNNamANo tAva sario jAca mahilAsamI ti / tao tavyuttaMtaM nAUNa kusaleNa jaNeNa middhAvaraMkhi ti pavukhai si 5 / tahA hadanao si, jahA-ego kulaputtao niyajAyANurattacitto niyaDimarUpANi ucchaMgAigayANi sayayaM kIlAveda, tammasapurIsovalittANi cIvarANi ya pakkhAlei, tao hadanao tti pasiddhi go6|| evaM ca khaDgeNa siTTe parisApurisehiM bhaNiyaM sobahAsaM-bhayavaM! sovi+ dosA ettha nivasaMti, tA mA eyaM mammasu / gihavANA bhaNiyaM-mA eyANaM vayaNANi nisuNasu,xnohameriso, jAyasujaM te rucAi tti / cellaeNa bhaNiyaM-jai evaM tA desu SayagulasaNAhAo sevaIyAo / tao demi ti bhaNaMto gao cellayasAhio gharasamIvaM / etthaMtarammi sAhio tassa jAyAmaMDa*NadhusaMto suieNa, jai evaM tA bisu tAva iha ti bhaNaMto paviTTho gehammi gihavaI, bhaNiyA pa jAyA, jahA-siddhaM ? moyaNaM | ti, tIe Si taha tti paDivo bhaNiyA-uttAresu mAlAo ghayagulaM, jeNa diyAiNo aMjAvemi / tao nisseNIe ArUDhA mAlaM, | avaNIyA teNa nisseNI / to vAiriUNa SayagulapajattAhi paDilAbhio cillao idvayAhi / tao taM pecchiUNa kao aNAe .. x"miNa bhovaNaM, desu" ya.1+" .vi.pae dosA" a. x"nAimeriso"pa.ka.a. I "bhiDaNa" ha. a.| 205 24.COM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAdvayo zaik // 60 // dvitIya kalayalo / khuTTapaNAvi sanAsAnisiyaMguliNA dAviyaM se nAsiyAe kAiyAvosiraNaM ti / tao pattayaM mariNa gao khuDao, te sa sAhuko jAviyati / evaM yo labhyate sa mAnapiNDaH, dopAcAtra vanitAdeH pradveSAtmavAdayaH pravacanotpAdanAdoghAtAdayazca mantavyA iti gAthArthaH // 68 // atha gAthApUrvArddhana mAyApiNDamAha peSvadhama puruSa SaTko *dAharaNAi dIpA lAbhalASAbhyAM 'uttuio' garvitaH, yadvA pareNa sAdhvAdinA utsAhitastvamevAsya zrama ityAdi vacanaistathA 'avamato' apamAnitastvayA na kiJcityitItyAdinA sAdhugRhiNo'bhimAnakArI san yaM piNDaM 'mRgayate' gaveSayati sa mAnapiNDa iti gAthArthaH // 68 // atha mAyAlomAkhye Aha-mAyAe viviharU, rUvaM AhArakAraNe kuNai / vyAkhyA -'mAyA' zAkhyena parapratAraNabuddhatheti yAvat / 'vividharUpaM' kANakubjAdyanekasvabhAvaM / kiM tadityAha'rUpa' nijAkAraM 'AhArakAraNe' modakAdipiNDenimittaM 'karoti' vidhatte yaH sAdhustasyaivaM labdho mAyApiNDo bhavati, ASADhabhUtiyateriva yadvakSyati 'mAyAe asAdabhUha'ci / tatkathAnakaM ca svasthAnatvAdatrApi brUmaH tathAhi- dIva jalahINa majo, sANaM sAradavaramaNioo / jaMbuddIvo dIvo, kulaselavibhUsio asthi || 1 || tattha bharaimmi vAse, dAhiNakhaMDammi asthi jayapayaDo / desANa magahadeso, jaha cakkI sahamaNuvANaM // 2 // tattha ya aharamaNirja, pamuiya jaNa saMkulaM puraM asthi / rAyagihaM nAbheNaM, nahaM va kavisUramunikaliyaM // 3 // tatthAsi sattumAyaMga- kuMbhaniddalaNa kesa rikisoro / paNayajaNapUriyAso, sIharaho nAmanaranAho ||4|| aha annayAkayAI, viharaMtA samaNasaMpaya sameyA / dhammaruIAyariyA, samAjayA tattha 206 // 60 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNamilae // 5 // uANe veti praNo, baharimANo AsADhabhRiti / nAmeNa Asi sIso, sa annayA mikkhakajeNaM / / 6 // nIhario vasahIo, patto nivanaDagihaM tao tastha / laddho sagaMdhar3o, aipabage bhoyago ego // 7 // tatto viNiggaeNaM, viciMtiyaM teNa esa tA guruNo / hohI maggAmi pUNo, tattha'nna apaNo heuM / / 8 // achi kANaM kAuM, puNo go tastha so puNo laddho / esorajjhAyANa, bhavissaha iya maNe kAI / / 9 // puNaravi sujayarUba, karittu tattheva aigao khuTTo / laddhe taheva ciMtaha, eso saMghADiyajaisma // 10 // hohi ti kuTThirUvaM, kAuM pattaNa to puNo laddho / etto cillayacariyaM, pAsAovasti samaraNe / / 11 paNa piniyamima, naDeNa abo !! susuMdarI esa / hoha naDho tA eso, keNa pagAreNa gheto? // 12 // hai evaM ciMtateNe, lovAraNa teNa taM jhatti | vAha syi bhabahumANaM, mANaM bhariya moyagANaM // 13 // bhaNio ya teNa eso, bhadda ! tara mikkhkjsjenn| paidiyaI mahageha)he, AgaMtavaM asaMdiddhaM // 14 // evaM nimAmiUNaM, viNiggao khuGago gao sahi / tyaNataraM ca sayalaM, tancuttaM niveicA // 15 // bhaNiyA naDeNa maJjA, moyagadANAdaNA tae bhaI ! / uvayariyako meM eso, niyadhRyAo ya taha maNasu // 16 // aNukUlukyArehi, tAo jaha taM vasammi ANati / tatto naDIe bhaNiyA-hiM | vAIi pahadivasarmitassa // 17 // samihammi tassa siMgAra-hAsasaviyAravayaNapamuhehiM / aNukUluvasamgehiM, Amayakumocca salileNaM // 18 // bhim cittaM bAI, vIsario suguruvagaNavaramaMto / naTTho kulAbhimANo, laJjA vi hu daramomariyA // 19 // | uiyaM caraNAvaraNaM, kamma AidAruNaM tao laggo / parihAsakhiDDamAI, kAuM bhaNioM ya to tAhi // 20 // jA asthi tujjha kaja, amdehi caema to zu paajhN| vIvAhesu ya amhe, jeNaM puSNA raI hoi / / 21 // tato tahati paDiva-jiUNa sa gao 207 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi0 TIkAiyo petam // 61 // gurUNa pAsamma / kahio niyapariNAmo, tatto guruNA imaM bhaNio / / 22 / / uttamakulugbhavANaM, viveyaravaNAvarANa hoUgaM / iha-paraloyaviruddhaM, kiM jutaM ? erisaM kAuM / / 23 / / aviya-dIharasIlaM paritrA- liUna visaesu vaccha ! mA ramasu / ko gopayammi bujhi ?, jalaIi tariUNa cAhAhiM / / 24 / / " vari vizrutu ma visayasuhu, ekasi vikhiNa maraMni nara ! | visayAmisamohiyA, bahuso narai paDaMti / / 25 / / " to khuDDageNa bhaNiyaM, evaM eyaM na ettha saMdeho / bhayavaM / kiMtu na tarimo, paJcajaM saMpayaM kAuM // 26 // yataH - akkhitaM me cittaM tAhiM uttaTTahariNanayaNAhiM + / iya votuM mottUNaM, liMga gurupAyamUlammi || 27 || nIhario basahIo, patto gehaM naDala bAo vi / dodigirIgAo, piuNA evaM ca bhaNiyAo // 28 // dhammArattacitto, uttamapagaI ya esa sappuriso / tA taha suibhUyAhiM, appamattAhiM ca nicapi // 29 // uyariyo jaha no, veragaM tumha gacchaha karhici / iya bhaNiyAo tAo, taM ArAhiMti tahaceva // 30 // [ yugmam ] evaM vaJcaD kAlo, visayasuhaM tassa aNuivaMtassa / aha annayA kayAI, nimmAhilaM nADayaM raco / / 31 / / divase daMseyacaM, tao gayA unaDAsa | AsAdabhUipamuhA, tatto ya imammi patthAve || 32 || paharikaM nAUNaM, AsADha bhUinaDassa bhajAo / nimmaramayapANeNaM, paNaTuceyannabhAvAo || 33 || vigaliya niyaMsaNAo, vmiymygNdhgrhnnijaao| gaMdhAyaDDiyaX bhiNihaNibhirNitamacchidupecchAo || 34 // cidvaiti jAva tA jhatti, rAiNo dUikaavakkheve / nADaya'vasarAbhAve, samAmayA niyaya||35|| sa vinaDA tacoM, AsAdabhUI vi vAsabhavaNammi / niyayammi saMpaviTTho, tatto tAo paloettA // 36 // + unassariNanayanAbhiH / " bhiNibhiNibhiNita " pa. bhiNibhiNita' ha. / 208 dvitIyo spAdana dope mAyApi ASA bhUtyuda haraNam // 6 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- acaMtakucchriyAo, viratacito vicitiuM laggo / aho !! me mUDhataM, aho !! dubilasiyaM majjha // 37 // jaM eyANaM kaje, asuIbhUyANa kugaUNaM / tArisayaM surabhyaM, nivANasuhANa jaNagaM ca // 38 // cataM carittarayaNaM, suyadhammo nAsio amayabhUo / ko gurukulavAso, AvAso sayalasokkhANaM ||39|| bhaggA jiNANamANA, daMtasaricchA nisetriyA visayA / jAo bhapano, fat | maNuyaNaM majjha // 40 // aviya - veduja [bairya ]trajapaure, patte rayaNAyare jahA cetuM / kAya [kAca ] maNI no juttA, aitucchA paMDiyajaNassa // 41 // saggApavaggasuhasaMga sAhage narabhave vahA laddhe / kAmasuhaM no jutaM, asuMdaraM sevi [ uM] yaM (?) dUraM // 42 // tA rogasogajaramaraNa-nAsaNaM caraNaghambhamaNaca / saMpar3a akAlahINaM, karemi iya citiuM jhati // 43 // tato vAsagihAo, niggacchaMto naDeNa so diTTho / nAo ya iMgiehi, jahA virato imo nUNaM // 44 // gaMtu ya teNa tahiM cA aMbAriUna vUyAo / bhaNiyAo hA ! pAvA !, kiM 1 eyaM vilasiyaM tumha // 45 // picchaha gacchaha eso, virattacico mahAnahI batA sakaha AUM jeX, ANai +no tAba maggeha ||46|| AjIvaNaM tao tA, sasaMbhramAo mahAya nevatthaM / pAesu tassa lammA, evaM cuM pavatAoM // 47 // sAmiya ! amha'varAI, egaM khamiUNa ehi gehammi / aNuratA macAo, amhe mA ujjhaNAhAo // 48 // tejucaM mA kiMcivi, jaMpaha tubbhaM viracacito'haM / jaha evaM tA dAuM, pajIvaNaM vacca tA beMti // 49 // paDivajiUNa *eyaM tao niyaceNa sattara teNaM / nimmaviyaM marahesara-cakkesaracariya saMbaddhaM // 50 // nAmeNa raTuvAlaM, savAlaMkArasArasohilaM / divaM nADayamegaM, to ya naDehiM madehiM // 51 // vinaco sIiraho, jada deva ! asAdabhUSA'pu X pAdapUraNArthamatrthayam / + " no vA pamaggeha " pa. ha. ka / * evaM" pa. i. ke 209 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNTabezuddhi kAdvayopetam KAHANG / 32 // raiyaM nADayarayaNaM, taM puNa dahasattapurisANaM // 52 // AbharaNabhUsiyANa, pattANa saehi paMcahi samaggaM / nacceyavaM taco.. | dvitIyovANi pasAI karehi tti // 53 // dinANi tao snA, nariMdaputtANa paMca vi mayANi | naTTavihIsalAI, savANi kayANi | pAdanA teNAvi // 54 // tato nariMdapurao, parikalio tehiM paMcahiM saehiM / laggo mouM je, AmAdabhUI naDo bAdaM // 55 // dogheSu / ilAmakulanaiMgaNa-vimalamiyaMkeNa bharaharAeNa / amaravaivilasieNa, saTThIe vAsasahassehi // 56 / / chakhaMDamarahavijao, lomapiNDajahA ko jaha ya nava mahAnihiNo / coisa bayaNANiya, jeNa vihANega laddhANi // 57 / / jahabArasa vArisiyo, kao niruupnnm| *mhaararaayahiseo|jh paMcavihA mogA, bhuttA divA aNuvimmA // 58 // evaM naJcateNaM, vaha rAyA tosio sprivaaro| baha sAmalaMkAra, dAuM taha sAhukAraM ca / / 59 / / egavasaNaM vasANo, ADhato picchiuM dadakkhico / tato marahotra imo, patto AyaMsagehammi / / 60 // tattha yasarIrasoI, paloyamANassa nivaDiyaM kahavi / egaMgulIyasyaNa, asirIyaM aMguliM tco||6|| dachaNa kayaviyako, sesAbharaNaMpi mellai kameNaM / taco ya niyasarIraM, +ubiyakramalaM va kamalasaraM // 62 / / aivicchAyaM pecchiya, paramaM saMvegamAmao tAhe / jAya kevalanANaM, paNamuTThIo ko loo // 63 / / mahiyaM ca davaliMga, ramo dAUNa dhammalAmaM ca / ADhato niggaMtuM, naDabharaho rNgmjjhaao|| 64 // tato sIiraheNa, hA !! kiM ? evaM ti jaMpamANeNaM / acaMtavimhiyAdi, devIhi ya dhariTamADhayo / 65 // naranAha! kiM niyatto?, bharahanariMdo niyattimo jeNaM / amhe vi ti vibhUsita pa.1 *"mahArAyarala." iti bhavitumucitamAbhAtyasmAkam | x eka 'vasanaM' akhaM paridadhAnaH / PI+ "diya" pa. ha / "ijhiya" kA unijhanakamaLasarovaravat / // 2 // 2.10 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNato, parikalio nivaputtehiM // 66 // paMcasayaggamiehi, satvehi vi gahiyasAhuliMgehiM / so niggao mahappA, gayo ya gurupAyamUlammi // 67|| kusumapurammi vinayare, nacijataM puNo vitaM logo / davaNaM pAio, taMda nAgarehi tao // 68 // 4] eso mAyApiMDo, gilANa-pAhuNaga-vRddhamAINaM / kAraNajAyaM mottuM, na hugheto mayA kAlaM // 69 // ti / atha lomapiNDaM gAthApazcA nAha gihissamimaM niddhAi, to vahuM aDai lobheNaM // 69 / / vyAkhyA-'gihissaM ti 'grahISye' svIkariSyAmi 'ima' ti idaM hRdayakalpanApratyakSaM 'snigdhAdi snehavanmodakaprabhRti, tata stena kAraNena 'bahu' prabhUtaM 'aTati' mikSAkuleSu bhramati / kena ? ityAha-'lomena' lampaTatayA yaH sAdhustasya lomapiNho bhavati / siMhakesarakayaterica, "lome kesarayasAhu"ci / tadudAharaNamapi svasthAnatvAdatraiva bUmo, yathA caMpAe nayarIe, Usavadivasammi khabagapAraNage / ego khabago giNDada, abhiggahaM jaha mae aja // 1 // ghetavA susuyaMdhA, kesaramA moyaga ti to mikkhaM / hihaMto nayarIe, necchai sesaM tu dikhataM // 2 // alamaMtassa ya tatto, saMjAjo saMkiliTThapariNAmo / taragayacittattaNao, paNacittassa aha tassa / / 3 // kira dhammalAmamaNaNe, vimAsao kesara tti puNarutaM / / pattAe rayaNIya, jAmage kesara ti payaM / / 4 // maNamANo saMpatto, sAvayagehammi sAvaraNAvi / avagayatambhAveNaM, bhariUNaM mAyaNaM jhatti / / 5 // kesarayamoyagANaM, maNiyamuvAeNa bohaNanimitraM / maya! me purimaDo, paccakhAo to kaha / / 6 / / puNNo na jati muNiNA, kaovaogeNa joiyaM gayaNaM / tArAgaNapasthirio, diho to gayaNamajhammi // 7 // mayalaMkaNo 214 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAiyo samaggo, paJcAyayamANaso tao sammaM / paDicoio bhaNittA, viNiggao nyrimjjhaao||8|| sattamaNipaNa cihiNA. mAvika parivaMtassa+ suddhajjhANassa / tatto kevalanANaM, uppannaM tassa khacagassa // 9 // ityayaM lomapiNDa iti gAthArthaH // 69 / / / - atha pUrvoktasvarUpAn krodhAdipiNDacatuSkadRSTAntAnAhapetam | dI--'mAyayA' vaJcanena 'vividharUpa' nAnAprakAraM 'rUpaM aGgAdisaMsthAnaM 'AhArakAraNe bhaktAMdilAbhAya karotIti maayaapinnddH| atha gRhISye'hamidaM snigdhAdi utkRSTaM siMhakesaraprabhRti, tataH kAraNAdahu-pracuraM 'aTati tallAbhAya bhramati 'lomen'| 15 "5 rasagratyeti lomapiNDa hati gaathaarthH|| 69 // atha krodhAdicatuSTaye dRSTAntAnAha kohe ghevarakhavago, mANe sevaIyakhuDugo nAyaM / mAyAe'sADhabhUI, lobhe kesarayasAhu tti // 70 // vyAkhyA-krodhe krodhaviSayapiNDe 'ghRtapUrakSapako ghRtapUrasaMvidhAnopalakSitaH zramaNavizeSaH, jJAtamiti sarvatra yogH| tathA 'mAne mAnapiNDe 'sebatikAkSullakA' sebatikAlAbhasaMvidhAnakavAn cellkH| kiM ? ityAha-'jJAta' dRSTAntoM, jJeyamiti sarvatra zeSaH / tathA 'mAyAyA mAyApiNDe 'ASADhabhUtiH' ASADhamRtyabhidhAno muniH / tathA 'lomeM lobhapiNDe 'kesarakasAdhu:'siMhakesarakAbhidhAnamodakavyatikaravAn shrmnnH| iti zabdaH prastutajJAtasamAptiM dyotayati, jJAtAni tu pUrva svasthAna eva kathitAnIti na punaH kathayanta iti gAthArthaH // 70 // atha saMstavakaraNadoSamAha +vitassa" ya. kAha, veMtassa" a0|- dhu' siMhakesarakasAdhuH siMhakesarakA bha0 ya0 a0 / dvitIyotpAdanA doSeSu | krodhAdi ctusskdRssttaantaamidhaanaani| NEXTKAR 63 // 112 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI--ajJAtamini pratyepha yojyaM, tA krodhe ghRtapUropalakSitaH 'vapaka' japamcI 'jAna' raTAnnA, ma cAya-stikarape nagare mAdhureko mAmazkSapaNAnte mRtakamaktosave dhigjAtIyagRhaM gato viprebhyo dIyamAneSu ghRtapUreSu ciraNApalabdhamikSA kopAdanyasmina dAmyanlInyunyA nirganA, devavazAna dinIyo mAnupo mRtaH, mAdhurapi narthava nanmAmika gataH, tathaiva rASTrA totayA balitI yAyattatIyo mRtA, mAdhurapi nathavAnyasmina dAmpannIni jastRtIyavAra dvArapAlena dRSTaH, tena ca gRhAdhiSamyAdina, mo'pi maraNabhagAsmA thamapinvA yatheca ghanapUreH pratilAbhinavAnityevaM kopinnddH| mAne seyatikAbhirupalacina: zulako zanto yathA-kozalAdeze giripupite nagare rovatiphoramace taruNazramaNAnAM saMlApe ephenokta-apa pahadho'pi sevatikA lamyante, paraM yA kanye'pyAnayati ga labdhimAna , anyenoka-kiM dhRtaguDaradinAbhistAbhiH satokAbhidha | sata ekaH zulakomIra va AneSyAmIti kalapratiko dvitIyadine tadartha imyagRhe tAranAstAH nirIkSya tahiNI vividhoktiprArthitAmapyadadatI sAhAramAha-yathAtathApyahamimA gRhIye / tayoktaM-yadyevaM bhavati tadA mama nAsA parpaNIyA | zullako'pi sammA: pati parSadAsInaM kRto'pivAnyA 'ko bhavatAM madhye devadanAya ?' iti pRcchastairuktAkiM tena ?, ma Ai-kizcitaM yAyiSye, te'pyUcuH-aho!! zUnyagRheSu sukumArikA vilokayasi, tadapahAsAmadeivadattaH svagaH | | mAha-pada sohamasmi / zullakenokta-yadi nepA paNNA na saptamastadA vacmi / te sarve'pi savismayamucu:-ke te paTa,sa Aha* * " zvetAlirthakohAMgI, tIrthasnAtama kiraiH / havano gRdharibI tha, parete gRhiNIyazAH // 1 // " satrApA-ekA phUlaputrakaH priyAnirdezaphArI prage'pi bhudhAlaryAcitabhojanaH zayanastha yA patnyA bhaNito-padi bhokSyasi / 212 R Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAR piNDadA tadA cullAbhasmApanIya jvalanendhanAdyAnaya, yena zIghraM mojayAmIti, nilyaM tathA kuthulImasamApanayAjAtazvetAlilokena da vizuddhi seDA(zvetA)lirityucyate 1 / bakohAyI yathA-kazcitpriyAmaktA palyA maNitastaDAmAtpratyahaM tvayaiva jalamAnetavyaM / smaayo| tataH sa tatkurvANo dine lajamAnaH sAndhakAre taDAga yAti, bakAthoTTIyanta iti lokena pakoDAyItyucyate 2 / atha tIrthapetam &! snAto yathA-kazcitkAntAyattadeho yAcitasnAnaH paranyoce-gaccha snAnasAmagrI gRhItvA tatraiva saMrastIre snAsvA zIghra mAgaccheriti / sa tatra snAnakaraNAllokena tIrthasnAta ityucyate 3 / atha kiGkaro yathA-ekaH priyAnurAgI prAtarutthAya // 64 // priye! kiM karomItyAha, tayA ca khaNDana-peSaNa-jalAnayanAdidattAdezAnAM karaNAnteSu kiM karomIti bhaNAlokana kikara ityucyate 4 / hadano yathA-ekaH kulapatrako bhAdizAdayatyAnAM krIDApana-matrotsargAdividhApana-tatpotakAlanAdikamakaraNena durgandhavavAdiloMkena hadana ityucyate 5 / gRdhrAvariMkhI yathA-kazciddhojanopaviSTo vyaJjanatakrAdi yAcate, nijamahilayA gRhakarmavyApRtayA sAdhikSepaM gRhANetyukte dAd gRdhra iva riDlana 2 tadAsanaM yAtAti loke gRdhrAvarihItyucyate 6 / tadaho !! ete SaD gRhiNIvazA iti kSullakavacanAnte paripatpuruSairuktaM-taiH SaDbhirapyeka evAsau / devadaco'pyAi-kimamISAM vacanaiciya mano'bhISTaM / kSullaka Uce-yadyevaM tarhi ghRtaguDAntritAH prabhUtAH sevattikA dehi me nijAd gRhAt / athotthAya sa kathitapatnIvRttAnta kSuSTakaM dvAre'vasthApya gRhiNIM cAkArya vyapadezena mAlamAropya utsAritaniHzreNikA kSullaka svanAsAGgati darzanena tasyA jJApitanAsAgharSamAkArya sevatikA dadAvityevaM mAnapiNDaH / . . atha mAyAyAmASAdamUtiryathA-rAjagRhe siMhastho rAjA, anyadA tatrAgatadharmarucyAcAryaviSyo vividhavidyAcI 114 KARKARAN dvitIyospAdanAdoSeSu dIpikAkArolli khitAni krodhaadyudaahrmaani| 2015 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACREAKINGER ApAibhatirviharabATagRhaM gtH| tatraikamodakalAbhAdeSa sUrINAmiti vicintya punaH kANIbhUya dvitIyaM jagrAha, asAnupAbhyAyastheti kabjarUpeNa utIyamAdAya saGghATikasAdhorasAviti kuSTikarUpeNa caturthamagrahIt / tacca gavAkSasthena naTena dRSTrA cintitaMaho / manyo'sau naTo bhavatIti saGgrahArtha tamAkArya yatheSTaM modakA~zca datvA nityamatrAgantavyamiti maNitavAn / atha rUpaparAvartAdilabdhivAnasau tathopacaraNIyo yathA tvatputrIrakto'smadgRhamAyAtIti naTena zikSitayA patnyA sa nityaM gRhamAgacchan tathA svaputrIbhilobhito yathA AmaghaTa ivAmbhobhibhinno gurUnavagaNayya muktavatastA: pariNItavAn / tathA'sya | pazyato madyAdikaM tA nAseviSu / anyadA vividhanaTAvRto nRpagRhaM gatvA tatra dyUtavyAkSepAdvalito nirvyaJjanatvAtpItamadyavisaMsthulAH svapatnIvilokya viSayavirakto nirgacchannasau naTIbhistAbhiryAcitAjIvanopAyaH saptAhena zrIbharatacakri nATakaM nanya. makarot / tatazca rAjJe nivedha labdhAmaraNapAtrAdisamudAyaH svayaM zrImastIbhRya cakrotpatti-digvijaya-rAjyAbhiSekAdicaritaM nATitavAn ) yAvadAdarzagRhaM gatastatra cAhulIyakaratnapAtAttayaiva bharatabhAvanayA labdhakevalAloko gRhItadravyalilo rAjAdIna sambodhya pAtrIkRtarAjasutapaJcazatyAH pradattavato bhanyalokamabodhayat / evaM modakAdigrahaNAnmAyApiNDa: 3 / atha lome kesarakasAdhuryathA-campAyAM sAdhureko mAsakSapaNapAraNe utsavadine siMhakesaramodakAbhigrahI viharaMstadalAbhAtsaJjAtakliSTAdhyavasAya: kesarAneva dhyAyana rajanIyAmadvayaM bhrAma / yAvadekena zrAddhena vijJAtaMtadbhAvena pradattamodakapUNasthAlena bhagavan ! purimAddhoM mamAstIti pUNoM na veti pRSTaH / sa ca dattopayogo yAvaddhamIkSate tAvazcandradarzanAdarAtraM + ayamarddhacandrAkAra citrAntargataH pAThaH kevalaM a. pustaka evAvalokyate / AAS A%ESARICKS Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pema vAiyo tim 65 // SARKARAN vijJAya lajitaH samyak pratibodhito'smIti zrAvakaM jalpanagarAniSkramya modakAn vidhinA pariSThApayan zuddhAdhyavasAya- dvitIyovazAtkevalAlokamApeti gAthArthaH // 70 / / atha saMstabadoSamAha tpAdanAthuNaNe saMbaMdhe saM-thavo duhA so ya puva pacchA vA / dAyAraM dANAo, puvaM pacchA va jaM thuNaI // 71 // 151 dopeSu vyAkhyA-stavane' guNastutirUpe 'sambandhe' svAjanyalakSaNe saMstavanaM 'dvidhA' dvibhedaH, syAditi zeSaH-guNasaMstavaH 1 saMstavadoSa | sambandhisaMstavazcetyarthaH / sa ca sa punarekaikassaMstayo dvidhA syAt / kathaM ? ityAha-"pubba pacchA vasi vibhaktilopAta | nirUpaNa 'pUrva' pUrvakAle saMstava ityarthaH, tathA pazcAtsaMstava ityrthH| vA zabdo viklpaarthH| tatrAdyabhedadvayaM vyAcikhyAsurAha-18| sodA'TAyAmityAdi dAtAraM' dAyakaM 'dAnAd' vitaraNAra 'pUrva' pUjhA sakhA payA-duttaramAle, vA vikalpArtho, yat 'stauti' haraNama / zlAghate sa pUrvasaMstavaH pazcAtsaMstavazca / tatrA'datte dAne dAtAraM yatsaMstauti sAdhuryathA-"so eso jassa guNA, viyaraMti 12 avAriyA dasadisAsu / pudhvaM kahAsu suNimo, paccakkhaM ajja diTTho'si // 1 // " ityAdi, sa puurvgunnsNstvH| datte punardAne yatsaMstauti, yathA-"vimalIkaya'mha cakkhU, jahaTTiyA viyariyA guNA tujjha | Asi purA me saMkA, saMpara nissaMkiyaM jAyaM // 1 // " ityAdi, sa pazcAdguNasaMstavaH / anayozca doSA:-mAyAmRSAvAdAsaMyavAnumodanAdayo draSTavyA iti gAthArthaH / / 71 // atha sambaghisaMstavabhedau vyAcikhyAsurAha dI-saMstave' guNastutirUpe 'sambandhe' svAjanyAdau saMstavo dvidhA, sa ca punerekaikA pUrva pazcAdeti dvidhA syAt / tatrAyadvayamAha-'dAtAraM dAyaka dAnAspUrva-prathama tathA 'pazcAdvA dAnAnantaraM yatstauti, to yathAkrama pUrva-pazcAtsaMstavAviti 416 ASI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMstavanaM saMstava iti gAthArthaH / / 71 // sambandhasaMstavamedAvAhajaNaNijaNagAi puvaM, pacchA sAsusasurAi jaM ca jaI / AyaparavayaM nAuM, saMbaMdhaM kuNai tadaNuguNaM // 72 // vyAkhyA-'ananIjanakI mAtApitarI 'AdI' prathamau yasya bhrAtRbhaginyAdisambandhasya sa sambandhasambandhino'bhedopacArAjaganIjanakAdiH / kimityAha-'pUrva pUrvasaMstavo, jananyAdInAM pUrvakAlabhAvitvAt , syAdityatrottaratra ca zepaH / tathA 'pazcAta pazcAtsaMstavaH, ka? ityAha-zvazrUzvazurauM' dampatyoH pitarau 'AdI' prathamau yasya kalatraputrAdisambandhasya sa smbndhtdvtorbhedaadhyvsaayaacchshrRshvshuraadiH| evaM sambandhisaMstavaM sAmAnyena bhedato'bhidhAya prakRtopayogamAha-'jaM cetyAdi ye kaJcana sambandhaM karotIti yogaH | ca zabdo bhinnvaakytaaprtipaadnaarthH| ka? ityAha-'yatiH' saadhuH| kiM kRtvA ? ityAha-'AyaparavayaM nAuMti Atmaparau pratIto, tayorvaya-stAruNyavRddhatvAdilakSaNA dehAvasthA, taM 'jJAtvA' avagamya / kiM ? ityAhR-'saMmbandha paricayaM-svAjanyamiti yAvat 'karoti' bhojanalipsayA vidhatte / kiMviziSTamityAha-'tadanuguNaM' tayorAtmaparavayasoranuguNaM-anurUpaM, sa pUrvasambandhisaMstavaH pazcAtsambandhisaMstavazva, vijJeya iti svayamAyojyaM / tathAhi-yadi | sAdhuH svayaM taruNo dAtrI tu vRddhA, tadA sambandhavidhAnArtha vakti-mama mAtA zvazrUrvA tava sadRzI AsIt., atha sA'pi taruNI, tadA vakti-mama bhaginI bhAryA vA tvattulyA babhUva, athAtmanA vRddhaH sA tu taruNI nAlA vA tato vakti-mama sutA tvatsamAnA vidyate smetyAdigamena ca bhAvanIyaM / atra dRSTAnto yathAkazcizikSAgataH sAdhuH kAzcinijamAvasamAnAM gRhasthAmavalokyAhAsadilampaTatayA mAvasthAnato'dhRtipUrvakamiva sAzrUNI 217 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAdvayo petam / / 66 / / locane cakAra / pRSTazca tathA sAdhuryathA- kimevaM bhagavAnavRtimAnavalokyate ?, tenApyuktaM yathA bhavatyA sadRzI me mAtA abhavadatastasyAH smarAmIdAnIM tatastayA mAtRtvaprakaTanArthaM tanmukhe khakIyastanamukhapravezo vihitaH / tatastayoH snehavRddhiH 'samajani / tadanantaraM cArya me mRtaputrasthAne bhaviSyatIti vicintya vidhavavadhUsIva + dAratayA tathA tasmai pradatteti / evaM zeSa saMstareSvapi doSabhAvanA karttavyA iti gAthArthaH // 72 // atha vidyAdidoSacatuSTayaM vyAcikhyAsurAdda- dI0-jananIjanaka bhrAtRbhaginyAdipUrvasambandhAtpUrvasaMstavaH tathA pazcAtsaMstavaH zvazrUzvazurakalatraputrAdi evaM yatiryaM kaJcana Atmaparayordhaya-khAya' paricayaM bhaktAdyarthaM karoti, kathambhUtaM / tayorAtmaparavayasoranuguNaM - anurUpamiti gAthArthaH // 72 // atha vidyAdidoSacatuSTayaM gAthAdvayenAhasAiNajuttA thIde-vayA va vijjAM vivajjae maMtau / aMtaddhANAiphalA, cunnoM nayagaMjaNAIyA // 73 // sohagadohaggakarA, pAcapalevAiNo va iha joga / piMDaTThamime duTThA, jaINa suyavAsiyamaINaM // 74 // vyAkhyA-'sAghanena' japahomAyupacAreNa 'yuktA' samanvitA akSarapaddhatiH sAdhanayuktA vidyA, syAditi yogaH / lakSaNAntaramAha - 'zrIdevayA va'tti strI prazasyAdikA 'devatA' adhiSThAtrI yasthA akSarapakteH sA strIdevatA, vA vikalpArthaH / + 0dasItyavAra 0" a0 / "0dIrA''sIttatayA tasmai " 50 60 ka0 / 118 dvitIyoM spAdanA doSeSu vidyAdi doSa catuSka svarUpam / // 66 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kimityAha-'vidyA' vidheti padavyapadezyA, syAditi zeSaH / tatprayogazca doSaH, yadvakSyati-"piMDadumime budda "tti / atra ca dRSTAnta:-gaMdhasamiddhe nayare, viharatA kei AgayA sUrI / bahujaijaNapariyariyA, aha'nnayA tesi sAhaNaM // 1 // emattha piMDiyANa, paropparaM eriso samullAyo / saMjAo jai ihaI, aipaMto iDimaMto ya / / 2 // tacaniyANa+ saDDho, / samatthi na ya so kayAvi samaNANaM / kiMci payacchai tA asthi ?, koi jo taM davAvijA / / 3 / / tatthegeNaM jahaNA, bhaNiyaM jadda me payacchaha aNunnaM / jeNAI dhayagulavattha-mAiyaM taM davAvemi // 4 // aNunAo tehi gao, bhikkhUcAsayagihammi vijAe / taM ahimaMtai to so, ahiDio tIe vijAe // 5 // dhayagulavasthAIye, pauraM sAhUNa dei sAha vi / vijaM saMhariUNa, sahANaM Agao pacchA // 6 // paJcAgayaceyanno, Araddho bilaciuM jahA majjJa / keNa hiyaM ? dhayamAI, musio'ha~ ? keNa pAveNaM ti // 7 // tathA 'vivajae maMto'tti 'viparyaye vidyAlakSaNavaiparItye, kimityAha-'matro' mantrAhvaH syAt, yadAha-"itthI vijAbhihiyA, puriso matotti tavviseso'yaM / vijA sasAhANA vA, sAhaNarahio ya maMto tti // 1 // " etadvyApAraNaM ca doSaH, atrApyudAharaNa nayarammi paiTANe, muraMDarAyassa egayA jAyA / tibA sirammi viyaNA, mA vijAmaMtamAIhi // 1 // bahuehi vi novarayA, pAlittayamuriNo tao tattha | vAiriyA tehi lahaM, aNajamANehiM logeNaM // 2 // maMtaM jhAyaMtehi paesiNI bhAmiyA X[atiprAnto-'tikRpaNa RddhimAMzca ] + bauddhAnAM zrAddho'sti / 12 129 aNajamANehiM logaNaM jA mata mAyate / sa bAhamAvi vi / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *%% panA. L.XI piNDa- tahA smm| -jANusire jaha nahA, siraviyaNA tassa maravaNo // 3 // teNAvi tao sUrI, viuleNa'saNAhaNA pahiNaM / vidyApipizuddhi parilAbhiyakti emo, piMTo maMtasio ne yo // 4 // ONDAdidoSakAiyo- ' tathA 'antardAnAdiphalA'svirodhAnavazIkaraNaprabhRtikAryasAdhakA bhUrNA varNanAmAnaH syuH| kiMvidhAste ityAha-'nayanA- catuSkapetam / anAdayo' locanAJjana-bhAlatilakaprabhRtaya, etatprayojanaM ca dossH| tatra codAharaNa nirUpaNaM pAuliputte nayare, Asi niyo sayalalakkhaNasameo / nAmeNa caMdagutto, nANako tassa varamaMtI // 1 // aha anayA kayAI, modaa167|| dubhikkhe tattha dAraNe jaae| saMbhRya vijayaguruNo, jaMghAvalavajiyA gacchaM // 2 // desaMtaraM visajiu-kAmA sIsamma guru. haraNam / payamayassa | sAhiMtA emaMte, bhaMtapae taMtajate ya / / 3 || suddhagadgeNa nisuyA, paccha advieNa jANio ego / aMjaNacuno etto, calio desaMtaraM gccho|| 4 // gaMtUNa paMthabhAga, virahukaMThaM gurUNa taM valiyaM / seso sAhusamUho, paso niddiThANammi / / 5 / / guruNA vihu te maNiyA, dudu kayaM jaM samAgayA tumme / ciTThaha saMpai etthaM, saMtosaparAyaNA navaraM / / 6 // maya meva gurUhi hiMDai, bhikkhaDA sAvagAigehesu / phAsuyamahemaNiaM, jaM bhikkhaM parimiyaM lahai // 7 // dAuM padamaM tesiM, appaNA kA jamavasesayaM tassa | taM bhujaI bhoyaNahINa-bhAvao buDhabhAvAo // 8 // Ao aitaNuyataNU, taM daha khaDgA viciMtati / na kayaM suMdaramamhe-himAgayA jamiha assa ko||9||+abraaho bADhaxmao, annaM bhoyaNapahaM gvesmo| aMtadvANakara jaM, tamaMjaNaM joiyaM tehiM // 10 // guruNo aparikahitA, bhoyaNasamayammi caMdaguttassa / vihiyaMjaNA pavir3A, na ya divA kaNA + "avaroho" a. | "svaroho" pA. ha. ka.x o" pa. ha. k.| // 6 // eet 22.0 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNa || 11 || laggA sahetra monaM, snA patimAgayA jAva evaM padivasaM ciya, tesuM bhujaMtarasu nivo // 12 // acchAcchuho tucchI-bhUo deheNa pucchio bhaNai / aja ! na najjadda kIM, keNai nijaha mamAhAro // 13 // zrevocciya me bhogaM, samei jAyA maNammi vImaMsA / cANakkasya na eso, aIva jaM suMdaro kAlo // 14 // tA koha aMtarahio, thAle essa jhuMjae nUNaM / to iTTagANa cuno, bhoyaNasAlaMgaNe khitto // 15 // bIyadivasamma teNaM, pavisaMtANaM nibhAliyA yayA / diTThA payatIo, doni apuvAo to jhatti || 16 || dAranirohaM kAuM, dhUmo saMmohakArao vidio / jAyAI aMsusalilA - ulAI loyassa nayaNAI // 17 // takkhaNamuttiNaMjaNa jogA te dovi khur3agA diTThA | cANakeNa salao, jAo saddI peviyA // 18 // ahame ehiM viTTA lio ti rAyA duggaMchiuM lagmo / bhaNio'NeNubbhaDa bhiu - DibhImamAleNa kattho ||19|| ajaM ciya taM jAo, visuddhavaMsunbhavo ya tumamaJja ! / jaM bAlakAlapAliya- caehiM eehiM saha taM // 20 // tU gurupAse, sIsopAlaMbhamAha cANako / jA tA guruNA maNio, taha sAsaNapAlage saMte // 21 // ee chuhArA, nimmA homerisAyArA jaM jAyA so so, tavAvarAho na annassa | 22 || laggo pAe imo, khameha avarAhamegameyam / eto pabhiI sadA, ciMtA meM sAhuvisayati // 23 // tathA 'saubhAgyadormAmyakarA' janapriyatvApriyatva janakAH zrIcandanadhUpaprabhRtayo dravyavizeSA yogAH syuriti yogaH / lakSaNAntaramAha--' pAda pralepAdaya' zvaraNalepaprabhRtayaH, AdizabdAdanye'pi jalastambha nabhogamanAdividhAyino lokaprasiddhA auSadhavizeSA draSTavyAH / vA zabdo vikalpArthaH / 'yogA' yogasaJjJAH syuH, tadvyApAraNaM doSo'tastatrApyudAharaNamucyate-- 721 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhi TIkAdvayo petam MAHARASH ||68 // atthi AmIraksie, ayalapuraM nAma puravaraM samma | tassa ya adarabhAge, knnhaavinnnnaabhihaannaao|| 1 // doni naIo | vidyApitAsi tu, aMtare baMbhanAmago dIyo / tattha ya paMcasaehi, tAvasasIsANa pariyario // 2 // kulabai nivasai ego, so ya sayA NDAdidoSa| satvapaJcadivasesu / jogovaligAo, AsTo pAuyAya 3 // ucArijaNa viSNaM, apalapura eha bhoyaNanimittaM / to AuTTo catuSkalogo, sakAraM kuNai tassa bahu~ / / 4 // vaNNei ya tassa guNe, paccakkho esa ettha devo ti / niMdai sAvagaloga, so vi tao nirUpaNa baharasAmissa || 5 // mAulagaajasamiyassa, mUriNo kahai sayalavurtataM / teNa vi bhaNiyaM thevaM, evaM jaM mAiThANeNaM // 6 // sodApAyappalevajogA, naiuttaraNaM ti sAvaehiM pi / vinAyapaogehi, nimaMtiuM kulavaI nIo / / 7 // niyagehaM bhattIe, nicchaM-18|haraNama / tassAvi soiyA calaNA / dhoyAu pAuyAo, dinnaM se bhoyaNaM pacchA 8 sayalajaNaparikhuDeNaM, teNa samaM AgayA niitiire| saddevi sAvamA to, calio so nIramajjhammi / / 9 // laggo buDDeDa +je, jAyA ohAvaNA ghaNA tassa | etthaMtarammi sarI, samAgayA aasamiyatti / / 10 // bahuloyabohaNatthaM, cappuDiyaxdAu~ tehi to bhaNiyaM / viNNe! paraM tu pAraM, gaMtuM icchAmi to jhatti // 11 // miliyA dohavi kUlA, jAo logassa vimhao viulo / nAyarajaNapariyariyA, tAvasanilayaM gayA sUrI // 12 // pAraddhA dhammakahA, logo saMbohio bahU tattha / pavAviyA ya samaga, paMcasayA tAvasANaM pi // 13 // evaM pavayaNamummA-siUNa sUrI samAgayA nayaraM / jAyA ya baMdIcaga-sAhA muNiyapattasusaNAhattiA // 14 // / + pAvapUraNe IX "cappuDiuM" a. ha.ka., "cappuDio" pa. I * "donivi" a.| [sAtatattvA munayasta eSa patrANi, taH sudu sanAyA-yuktA] / // 68 // 222 *SARKARCHESTRA TRA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ete ca vidyAmannAdayaH kimavizeSeNa prayujyamAnA dopAH syuruta vizepeNetyAzayAha-'piMDaTTamime duhatti 'piNDA' maktAdinimittraM, prayujyamAnA api iti gamyate, na punaH puSTAlambane'pi | yaduktaM kalpabhASye-"eyANi gAravaTThA, kuNamANo AbhiyogiyaM baMdhe / bIyaM gAravarahio, kuvvaM ArAhagu ca // 1 // " asyA bhAvArtha:-etAni kautukabhRtikarma praznAdIni 'gauravA' RddhirasasAtagauravanimittaM kurvANa cAritryapi 'Abhiyogya' kudevatvavedya-pAratrazyanimittamityarthaH, pharma badhnAti, upalakSaNatvAcaraNadharmavirAdhakazca bhavatItyeSa taavdutsrgH| dvitIya punarapavAdapadamidaM, yaduta-gauravarahita: kautukAdAni kurvanapi cAritrArAdhakA syAt 'uccaM ca' ugotraM ca karma nibadhnAti, na punarvirAdhaka Abhiyogyakarmabandhakaca syAditi bhAva iti / 'ime'tti 'imeM ete anantaroktA vidyAmantrAdayaH 1 kimityAha-'duSTA' gahitAH, pratividyAstambhanabadhabandhanAdInAM, pApAjIvI-mAyAvI kArmaNakArI cAya sAdhurityAdilokAyabAdAdInAM, caraNavirAdhana-kugatigamanAdInAM ca dopANAM kAraNatvAt / kepAmete duza? ityAha-'yatInA' sAdhUnAM, kiMviziSTAnAM ? ityAha-'zrutA sitama tIno siddhAntamAvitabuddhInA, etantra svarUpavizeSaNaM, sAdhUnAM zrutavAsitamatittvajyabhicArAbhAvAditi gAthArthaH / / 74 / / atha mUlakamalakSaNaM poDazaM doSamAha|.. dI0-'sAdhanayuktA' jArahomAdisAdhyA 'strIdevatA ca' deNyadhiSThitA akSarapaDividyA, sA piNDArtha dopAya / tathA 'viparyaye vidyAlakSaNavaiparItyena mantro'sAdhano devAdhiSThitazceti bhaavH| tathA'ntardAnAdiphalA-stirodhAnavazIkaraNAdikAryasAdhakAcarNA 'nayanAJjanAdayoM locanAJjanabhAlatilakAdayaH // 73 // tathA saubhAgyadaurbhAgyakarAH zrIcandanathupAdidravyavizeSA 223 jIvI-mAyAvI te anantarokkA vA ca karma nivanAta punarapavAdapadA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa vizuddhi0 TIkAdvayo petam // 69 // yogAH / . ' pAdapAdaya' varaNalepamukhyA, AdizabdAdanye'pi jalastambha nabhogamanAdikarA auSadhavizeSA yogA jJeyAH / forfa vidyAdayaH prayujyamAnA duSTAH, pRSTAlambane kadAcitprayuktA api na doSAyeti bhAvaH keSAM 1 yatInAM tavA'sitamatInA' siddhAntabhAvitabuddhInAmiti gAthAdvayArthaH // 74 // atha mulakarmAkhyamAha--- maMgalamUlavAi, gabbhavIvAha karaNaghAyAI / bhavavaNamUlaM kammaM, ti mUlakammaM mahApAtraM // 75 // chapAyA - maGgalamUlikAbhirlokaprasiddhAbhiH 'snapanAdi' saubhAgyanimitaM maJjanAdi, AdizandAdrakSAbandhana dhUpanAdiparigrahaH / tathA garbhavivAhau pratItau tayoH pratyekaM 'karaNa- vAtAdi' nirvarttana-vinAzaprabhRti, AdizabdAdgarbhastambha-kanyakAbhitvA bhinnatvadoSakaraNAdiparigrahaH / etaca ca zabdArthasya gamyamAnatvAdbhaktAdyarthaM sAdhunA kriyamANaM kAryamANaM, ceti gamyate, mUlakarmocyata iti yogaH / anvarthamAha- 'bhavavaNamUlaM kammati'tti 'Heart' saMsArakAnanasya 'mUla' kAraNaM 'karma' kriyeti hetoH, kiM 1 'mUlakammaM ti mUlakarmocyata iti zeSaH / kiMvidhaM tadityAha 'mahAparva' ti mahApApahetutvAnmahApApaM - atyanta zubhaM, ata eva bhavanamUlamidamityuktaM / tathAhi - eteSu mUlaka rmarUpeSu rUpana- garbhAdhAna- vinAza-pariNayana-vidhAna-vidhAtAdiSu piNDanimittaM sAdhunA kriyamANeSu kAryamANeSu vA SaNNAM jIvanikAyAnAM badhAdayo maithunapravRtti-sadAbhogAntarAyAdayaH pradveSa-pravacanopapAtAdayatra doSAH kRtA bhavanti / tatra garbhAdhAnavinAzAvadhikRtyedamudAharaNam kila kenacidgocarapraviSTena piNDalipsunA sAdhunA dAnazIlA kAcidrAjamAryA pRSTA, yathA-bhadre kiM tvamevamatimatI dRzya ? sAsanI ApanasacyA, tasyAzca putraH samAdiSTo daivajJeneti / etadAkarNya sAghurAha yadyevaM, mA viSAdaM 224 dvitIyoM tpAdanA doSeSu mUlakarmanirUpaNam / // 69 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuru, tavApi garbha kariSyAmi / tato dattaM tathAvidhamauSadhaM sAdhunA, AhUtazca garbhaH / tataH punarapi saikmavAdI-yadyapi bhagavan ! | svadIyauSadhaprabhAvAnme suto bhaviSyati, tathApi sapatnIsutAtkaniSTha eveti "taddIrghataiva palAzAnAM" / tataH sAdhunA kenA| pyupAyena tatsapatnyA garbhaparizAtana kAryoSadhaM pradApitaM, galitastadgarbhaH, jAtazetarasyAH sutaH yuvarAjazva saMvRtta iti / virAI tvaGgIkRtyAyaM dRSTAnta:-kila kazcitsAdhubhikSArtha kacitkule praviSTaH kAmapi bRhatkumArI dRSTvA piNDalobhena tajjaBAnanI pratyevamAha, yathA-iyaM tava duhitA vayaHprAptA vartate, tato varAyApradIyamAnA bhavatkulaM dUSayiSyati, kib-laukikaa| api vadanti-"tAvanto narakA ghorA, yAvanto rudhiraNindaraH"jatA zI yatAmiti / kanyakAbhinnatvadoSApaharaNe eSa dRSTAnta:-kilaikaH kazcitsAdhurbhikSAM paribhraman prApto dAnAzIla zrAvikAsakagraha, daSTA ca sA'dhRtiM kurvANA pRSTA va kimadhRtiM karoSi , tayA coktaM-"jo ya na dukkhaM patto, jo ya na dukkhassa niggahasamastho / jo ya na duhie duhio, kaha tassa kahijjae ? dukkha // 1 // " sAdhunokta-evametat , kevala "ahayaM dukkha patto, ahayaM dukkhassa niggahasamattho / ahayaM duhie duhio, tA majjha kahijjae dukkhaM // 1 // " tatastayA maNitaM-pratyAsanno mama duhituH pANigrahaNadivasaH, sA ca bhitrayoniketi / tatastenauSadhAcamanapAnAdipradAnenA| bhimayoni sA vihitetyalaM vistareNeti gAthArthaH // 75 // adhoktadoSanigamanaM uttaramanthasambandhaM ca cikIrgharAha-dI-malamUlikAbhiH pratItAbhiH 'snapanAdi saubhAgyAtha maJjanarakSAvandhadhUpanAdi, tathA garbhavivAhayoH karaNastammana %*860 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RESO97 prastAvanaM piNa-18| ghAtanAdi ca, bhavanasya mUlamidaM karma syAt , taca mahApApaM, paijIvavadha-maithunapravRzyantarAyAdidoSajanakatvAditi gAthArthaH / / 75 // || grahaNaiSaNAbadhuddhi athoktadoSanigamanamuttaragranthasambandhaM cAha doSanigakAiyo-[2iya vuttA suttAu, batIsa gevasaNesaNAdosA / gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te ya ime // 76 // amana grAsaipetam vyAkhyA-'iti' evaM-pUrvoktaprakAreNa 'vutta'tti 'uktAH pratipAditA, mayeti gamyate / kutaH sthAnAduityetyAha-'sUtrAt' paNAdoSa piNDeSaNAdhyayana-tanniyaMtyAgamAda 'dvAtriMzada' AdhAkarmAdInAM poDazAnAM dhAcyAdInAM ca SoDazAnAM doSANAmatra mAlanAda 70 // dvAtriMzatsathAH ke isyAha-'gaveSaNA grahaNanimittaM bhaktAdevalokanA, tatkAle tahiSayA vA 'epaNA udgamAdidApAnarA. kSaNA-vicAraNetyarthaH, gaveSaNaiSaNA, tadapayogino 'doSA' daSaNAni-gavepoSaNAdopAH / eSaNA hi gaveSaNA grahaNaSaNA-prAsapaNA medAdhiprakArA mUtre'bhidhIyate, tadiyatA andhenAdyA pratipAditeti / atha dvitIyAM pratipAdayatrAha-'grahaNa piNDopAdAna, tadviSayA vA 'eSaNA' zaGkitAdidoSanirIkSaNA, tadupayogino 'doSA' kSaNAni-grahaNeSaNAdoSAstAna 'daze'ti dazasaGkhthAn tatkAle 'lezena' sajhepeNa 'bhaNAmi' vacmi 'teca te punarime-ete vakSyamANA iti gAthArthaH / / 76 / / atha tAneva prastAvitadoSAnAmataH saGkhyAtazca darzayavAha dI0-ityevaM 'buttA' uktAH 'sUtrAta piNDeSaNAdhyayanAdeH, kiyantaste 1. dvAtriMzata, gaveSaNA-bhaktAdegrahaNArthavilokanA, tatkAlaM tadviSayaM vA 'eSaNA' udgamAdidoSavicAraNA, tasya doSAH / atra gaveSaNA-grahaNa-grAsamedAtrividhA eSaNA, tatrAdyA uktA, dvitIyAmAi-grahaNaM bhaktAdestakAle yA eSaNA, tadoSAna dazasathAna 'lezena' sopeNa bhaNAmi, te ca ime vakSyamANA 126 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti gAthArthaH / / 76 / / Adau nAmAnyAha saMki makkhiyaM nikhittai- pihiye-sAhariyaM dAya-mmIse / apariNaya- littaM-chaDDiye, esaNadosA dasa havaMti // 77 // orror - 'zaGka' sambhAvitAdhAkarmAdidoSaM maktAdi, iha ca prathamaikavacanAntatA sarvatra dRzyA, tathA doSavato nirdeze'pi doSadoSavatomedAGkAyakA guNadoSa uktaH, tasyaiva vivakSitatvAt evaM sarvatra / 'prakSitaM' ArUSitaM 'nikSiptaM' nyastaM 'vihitaM' sthagita 'saMhataM' anyatra kSiptaM 'dAyako' dAtA 'unmizraM' mizrIkaraNaM 'apariNataM' aprAsukAdi 'liptaM' svaraSTitaM 'charditaM' parikSAditaM ityevamete 'eSaNAdoSAH' piNDagrahaNadUSaNAni daza 'bhavanti' syuriti gAthAsamAsArthaH // 77 // athAdyaM zaGkitAbhidhAnadoSaM vyAkhyAtumAha- dI0 - haha doSadoSavatora medAdeSaNAdoSaH prathamaikavacanAnto jJeyaH / tatra zaGkitaM sambhAvitAdhAkarmAdidoSaM bhaktAdi 1, grakSitaM sacittAdibhiH 2, nikSitaM tatra nyastam 3, pihitaM taiH sthagitam 4, saMhRtaM tasmAdanyatra kSiptam 5, dAyakA bAlAdayaH 6, unmizraM sacicAdiyuktam 7, apariNataM dravyaM bhAvo vA 8, liptaM svaraSTitam 9, charditaM parizATanAvad 10, evaM eSaNA doSA daza bhavantIti gAthArthaH // 77 // athAdyaM zaGkitamAha-saMkiyagRhaNe bhoge, caubhaMgo tattha durimA suddhA / jaM saMkar3a taM pAvai, dosaM sesesu kammAI // 78 // 127 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra **** * bhnii| piNDa vyAkhyA-zahitasya' ASAkarmAdidoSayatayA Arekitasya bhaktAdegrahaNa-svIkAra:-zahitagrahaNaM, satra, tathA 'moge' mojane. * grahaNaSaNAsaktisyetyatrApi yojyate / atra padadvaye 'caubhaMgoti catUrUpo bhaGgazcatumako, jAnau caikavacanaM, cavAge manakA matra- yAM zuddhi&AntItyarthaH / tadyathA-zaGkitagrahaNaM aGkitabhogaH 1, zakkRitagrahaNaM nitinabhogaH 2, nizzaktigrahaNaM zaGkitamogaH 3, tagrahaNAnanizcakitagrahaNaM nizcatimogA 4 / teSAM caitra sambhava:-kila kApi kule mikSArtha praviSTaH sAghuhiNA pracuramikSAyAM dIya napozcatumAnAyAM zakate, yadata-kimitparya bhikSAcarebhyaH sAdhumyo vA pracuramikSAM prayacchati, na ca labAlutayA praSTuM zaknotItyevaM 71 // zahitagrahaNaM kRtvA svasthAnamAmatya zaGkitasyaiva bhogaM karotIti prathamaH, yadAha-"kiM + baha khadA bhivA, dijaha ?, ma ya taraha pucchiu~ hirimaM / iya saMkAe ghettuM, taM bhujA saMkio ceva // 1 // " 'kha'tti pracuga 'hirimaMti hImAn-lajAvAniti 1 / tathA mikSArtha gRhe gatasya kasyApi sAghoH pUrvokanyAyena zaktisya grahaNe jAte vavamatimAgatasya vijJatadaparasAdhuvacanAnizzaktibhuJAnasya dvitIyaH, yadavAci-"hiyaeNa saMkieNa, gahiyA annaNa mohiyA saay| mikSeti prakramaH / pagarya paheNagaM, vA, souM nissaMkiyaM muMje // 1 // " prakRtaM-prakaraNa 2 tathA kazcitsAdhurIzvarAdigRhAnizzatiH pracurAM mikSA gRhItvA vasavAvAgato'nyAnsAdhUna guroH purataH svamikSAtulyAM mikSAmAlocayataH zrutvopajAtasandehaH zaGkitaM murukta iti tRtIyA, yidAha-"jArisayaciya laddhA, khaddhA bhiksvA mae amuygehe| ma + ki bahu iti vita (pa0 a.) "ki Nu hu~" pa. i. ka.I K praheNaka-bhojanopAyanam 1 X "nisaMkio" ka. I "tadAha" | || 71 // 228 ** Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Erik% % % annehiM vi tArisiyA, viyaDatanisAmaNe taio ||1||"ti3 / caturthamanakasambhavastvanipratIta eveti / / 'tasthati 'tatra' teSu caturyu manakeSu madhye 'ducarimati 'vicaramau' dvitIyacaturthI, kimityAha-'zuddhau' nidoSI, dvayorapi bhojanasya ninazaGkitatvena zuddhatvAt / dvitIyamaGgamAvinazca zaGkitagrahaNadoSamAtrasyottarazubhapariNAmena zuddhisammavAda / tathA yaM kazana, dopamiti yogA, 'zaGkate' Arekate-sammAvayatItyarthaH, piNDagrAhakamAdhuriti gamyate, 'prAmoti Apadyate 'doSa dayaNaM 'sesesuti 'zepayoH prathamatRtIyamaGgayo, ubhayatrApi bhojanasya zaktitvenAzuddhatvAt / kiMvidhaM doSa ? ityAi-kammAI' ci 'karmAdi' AdhAkA~ddezikAbhRtyudgamadoSapoDazakaM mrakSitanikSiptAdhepaNAdopanavakaM cetyrthH| iti gAthArthaH / / 78 // atha mrakSitadoSa vyAkhyAnayanAi dI.-'zakSitasya AdhAkarmavattayA sandigdhasya 'grahaNe svIkAre tathA 'bhogeM bhojane sati, jAtyekavacanAcaturbha+ syAta, yathA-zanigrahaNe lAdivazAdapacchAyAM tathaiva sandehAnchakitaparimogaH 1, zaktigrahaNe pazcAtsandehApagame sati mukhAnasya niyatimogaH2, nizzahitagrahaNa kuto'pi hetodoMpAzaGkAyAM zaktimogaH3, nizzantigrahaNe nizzantimogaH spaSTaH 4, 'tatra'teSu dvitIyacaramau maGgau zuddhau, nizzahitamogAdityAha-yaM kannanadoSa zarate sAdhustaM prAmoti 'shessyo|' prathama-tRtIyamajhAyoH, zahitamogAt / kimbhUtaM? 'karmAdi udgamadoSapoDazarka graMkSaNASaNAdopanavarka ceti bhAva iti gAthArthaH / / 78 // atha mrakSitamAha815 viyata pa. ha. ka.1+ mI" 1929 E Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa-18 sazcittAcittamakkhiyaM, duhA tastha bhUdagavahiM / tivihaM paDhama dhIyaM, garahiya-iyarehiM duvihaM tu // 79 // grahaNaiSaNAbidhuddhiA .. myAkhyA-'sazcittAcittaMti sacittena prakSitaM yatkarAdi, tadeva tadyogAta 'sacitta sacetana, taba, evamacittaM cA liyo prakSitaTIkAiyo / ghetanaM sacittAcitta, dvandvakavadbhAvAtsacittaprakSita-macittamrakSitaM cetyarthaH, ityevaM prakSita-mArUSitaM 'dvidhA' dviprakAra, bhavatIti doSanirUpetam zeSa:, 'tatya'tti 'tatra' tayormekSitabhedayormadhye prathama vidhA, bhavatIti yogA, kathamityAha-'bhR-daka-vana' sacittapRthivyampu paNaM saprabanaspatibhimrakSaNabhedAditi gamyate / 'trividha viprakArameva, tejovAyuvasaikSitatvAyomAt, prathama sacittamrakSitaM bhavati / bhedm| // 72 // 'pIyaMti, vakSyamANAnararthatuzabdasyeha sambandhAdvitIyaM punaracitamrakSitaM, dvividhamiti yogaH, kathamityAha-'garhitetarAmyAM | lokaninyAnindyavastubhyAM prakSaNabhedAditi gamyate, 'dvividha dviprakAraM bhavati, turmAkhyAta eveti gAthArthaH // 79 // evaM prakSitasvarUpamabhidhAyA'thAsyaiva vibhAgenA'kalpanIyatAM vibhaNipurA dI0-sacittAcittayordeyavastunoryogAn prakSitaM vidhA syAt , tatra 'bha-daka-vanaiH sacittapRthvIjalavanaspatibhikhibhimrakSaNamedAbhiviSaM prathama, dvitIyaM tvacisamrakSita 'garhitetarAbhyAM loke nindyAnindhavastubhyAM akSaNa medAdvividhamiti mAthArthaH / / 79 // etadeva vizeSayamAha- saMsasaacittehiM, logAgamagarahiehi ya jiinnN| suko'llasacittehi ya, karamattaM makkhiyamakappaM // 8 // vyApA-saMsaktAni ca-tAnyekendriyAdisambasambhUtiyuktAni, acittAniSa-dacidrAkSApAnakAdIni saMsaktAcittAni, * // 72 // 430 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka taistathA 'lokazca pRthagjana AgamazrA-'ItpravacanaM lokAgamau, tayormadhye 'garhitAni ninditAni yAni madya-mAMsa-vazA zoNita|mUtra purISAdIni, tAni lokAgama(granthAgraM. 2000 )garhitAni, taiH, caH samuccaye, anena cA'saMsaktAgarditAcittadravyamradhitasya kalpanIyatA pratipAditA bhavati / 'yatIno' sAdhUnAM, tathA 'sukollasacittehi yati 'zuSkAIsacitta'rnIrasa-sarasasacetaneH, prakramAtpRthivya-mbu-vanaspatilakSaNairvastubhiH, caH samuccaye, prakSitaM akalpyamiti smbndhH| kiM tadityAha'karamattaM ti 'karazca'dAhasto 'mAtra ca karoTikAdilakSaNaM bhikSAbhAjanaM, dvandvaikavadbhAvAn karamAnaM 'mekSita kharaNTitaM sadumayamanyataradvA, upalakSaNatvAddeyadravyaM vA, kimityAha-'akalpya' akalpanIyaM, yatInAmiti pUrveNa yogaH, apamartho-na pUrvoktadravyamrakSitAbhyAM istamAtrAbhyAM dIyamAnA zuddhA'pi bhikSA yatInAM grahItuM kalpate nA'pi vaikSitaM dravyamAdAtuM yujyate, saccopaghAta-janApavAdAdidopasambhavAditi gAthArthaH // 80 // atha nikSipnadoSaM vivarItumAha-- dI0-'saMsaktai rekendriyAdisaccasambhUtiyuktairacittastathA 'loka' pRthagajanaH 'Agamo'hatpravacanaM, tayohitaizva-madyamAMsa-vazA-zoNita mUtra-purIpAdyaistathA 'zuSkA;'nArasa sarasaiH sacittaiH, prastAvAd daka-vanalakSaNaikSita karamAnaM, karo-hasto 'mAvaM' karoTikAdistadupalakSaNAdanyadapi yatInAmakalapyaM, saccopaghAta-janApavAdAdidoSasambhavAditi gAthArthaH // 8 // atha nikSiptAkhyamAhapuDhavidagaagaNipavaNe, paritta'Nate vaNe tasesuM c| nikkhittamacittaM pi hu, aNaMtaraparaMparamagejjhaM // 81 // ___ vyAkhyA-'pRthivI' ca mRttikA 'udakaM ca' jalaM 'agnizca tejaskAyaH 'pavanazca' vAyuH, dvandvaikavadbhAvAt pRthivyudakAgni 1 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNapaNA yAM adhi nagrahaNAsa nyoshrtumdd'ii| piNDa- pavana, iriMgana sacine miTe neti gamyaM, evamuttaratrA'pi, tathA 'parIttaM ca'-pratyekaM 'anantaM ca' mAdhAraNaM yarIttAnanaM, vizuddhi tasmin , ekavacanAntatA ca prAvata, kI ityAha-'bane vanaspatikAye tathA 'trasepu ca' dvIndriyAdipu, caMH mamucaye, 'nikSipta' ttiikaadvyo| tyastaM-sthApitamityarthaH / 'acittamapi prAsukamapi, deyadravyamiti gamyate, sacittaM tAvadagrAhyame velyapizabdArthaH, huravadhAraNe, pesam tasya cAgrAhyameve tyanena yogA, kathaM nyastamityAha-'anantaraM ca' avyavahitaM 'paramparaM ca vastvantaravyavahitaM anantara- parampara-nyasta, kriyAvizeSaNaM caitat , tatra pRthivyAmanantaranikSepasambhavo maNDakAderudake navanItastyAnadhanAderaGgArAva- // 73 // sthAgnau maNDakAdeH pavane tenaiva hiyamANasya zAli+parpaTAdevanaspatI trasepu ca pUSakAdeH, paramparanikSepasambhavastu pRthivyA diSu maNDakAdereva vastvantaravyavahitanyastasya bhAvanIyaH, pavane tu vAtasti vastyAdisthitasya vastuna iti, etakimityAha--'agejjhe' ti 'agrAhyameva sAdhUnAM grahItumayogyameveti, atrottaratra ca caturbhaGgAdica! grandhAntarAdayaseyo vaiSamyamayAca nehA'vatArita iti gAthArthaH // 81 // atha pihitadoSamabhidhAtumAha dI0-dvandvaikavadbhAvAtpRthivyu-dakA-gni-pavane, sacitte mizre veti gamyaM, tathA 'parIttAnante' pratyekasAdhAraNe 'bane vanaspatikAye, tathA 'seSu' dvIndriyAdiSu nikSiptamacittamapi deyadnyaM 'huriti nizcaye, anantaraM-avyavahitaM 'parampara' vastvantaravyavahitaM sad agrAhyamiti gAthArthaH // 81 / / atha pihitAkhyamAhasacicAcitcapihie, caubhaMgo tattha duhmaaitigN| gurulahucaubhaMgille, carime viducarimagA suddhA // 82 // + sAlebaDa / 4 vastyAdi " a. / [dIvaDI-mazaka] / A22 RECERICS M // 73 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'sacittaM ca caitanyayuktamacittaM ca-cetanAvikalaM sacittAcitte vastunI, tAmyA 'pihita' sthagitaM. [- // tatra vastunIti gamyate, kimityAha-'caubhaMgoti catUrUpo bhaGgazcaturbhaGgo, jAtinirdezAcatvAro bhaGgakA bhavantItyarthaH / tadyathA-sacittena sacittaM pihita 1 evamacittena sacitra 2 sacitcenA'cittaM 3 acittenAcittamiti 4 / tatra teSu cata bhar3akeSu madhye, phinityAha-"' dopaka-sIyapIDApahavAna kiM tadityAha-'Aditrika prathamamaGgatrayaM, caturthaxsya kA vArtetyAha-gurulahu' ityAdi, 'guru ca pracurabhArAnvitaM vastu 'laghu ca' stokamAraM guruladhunI, tAbhyAM caturbho vidyate | yatra sa guruladhucaturbhaGgavAn, tasmina, iha ca 'Ala-illa-maNa' prabhRtiprAkRtapratyayAnAM matvarthIyArthatvAt 'caubhaMgile tti nirdeze'pi caturbhavatIti vyAkhyAtaM, caturbhazcaivaM 'guru' mahaddeyadravyamAjanaM 'guruNA' prabhUtamAreNa sthAlyAdinA pihitaM 1 evaM guru 'laghunA' stokamAreNa pidhAnasthAlyAdinA 2 evaM laghuguruNA 3 laghulaghunA 4 / pUrvoktacaturbhakamyazca kamAntaracaturbhaGgako'yaM, madhyamamajayo kramaviparyayAt+, ketyAha-'carame'pi caturthamaGgake'pItyarthaH / 'dvicaramako dvitI. bacatavava, kimityAha 'zuddhau nidoSoM, pidhAyakadravyasya laghutvena nirapAyatvAttayoH, na tu prathamatRtIyau, pidhAyakadravyasya gurutvena tatra patanAcanekadoSasammavAditi mAthArthaH / / 82 // sAmprataM saMhRtadoSamabhidhAtumAha dI0-sacittAcittAmyA pihite deyadravye 'caturmaGgox, [jAtinirdezAcatvAro maGgAH], yathA-sacittena sacicaM 1, ____x" caturthakasya " ya. I + dvitIyasthAne tRtIyaH prApnoti, tRtIyasthAne dvitIyaH prApnotItyevaM kramaviparyayaH (Ti. a.) x" maignii".h.| 2.33 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi TIkAdvayo petam // 74 // xsacittenAci 2, acittena sacitaM 3, acittenAcittamiti 4 / 'satra' teSu 'duSTa' sadoSaM 'Aditrika' prathamamaGgatraya, vidyApipatuH kathaM ? ityAha-'gusladhunyA bahumArastIkamArAbhyAM pidhAnAmyAM sacittAcittava'caturbhagille caturbhadavati carame IPNDAdidoSabhane dvitIya caramau zuddhau, nispAyatvAditi gathArthaH / / 82 // atha saMhRtAkhyamAhakhiviya'nnatthamajoggaM,mattAoteNa dei sAhariyaM / tattha sacittAcitte, caubhaMgokappaI ucarime // 8 // 1 nirUpaNaM vyAkhyA-yat 'kSiptyA prakSipyA'nyatra pRthivIkAyAdau, kiM tadityAha 'ayogya' dAnAnucitaM mRttikA-jala- sodAtupArAdi dAtumanabhipretaM vA, kasmAdityAha-'mAtrAt karoTikAdeH svabhAjanAt 'teNa' ti sAvadhAraNatvAt 'tenaiva' riktI || haraNam / kRtamAtra keNeca 'dadAti' deyaM vastu sAdhubhyaH prayacchatti, gRhastha iti gamyate, tasaMhatamityucyata iti zepaH / tatra' tasmin sahate 'sacittAci sacetanAcetane vastuni, mizrasya sacetana evA'ntarbhAvAta, kimityAha-'caturbhaGga'zcatvAro bhaGgA bhavantIsparthastadyathA-sacitte- pRthivyAdI sacitaM pRthivyAyeva saMharati 1, evamacitte-bhasmAdau sacittaM 2, sacine'citaM 3, acittecittaM / evaM maGgakAnabhidhAya tanmadhye patra kalpate tamAha 'kappai u carime ti 'kalpate tu' bhaktAdi grahItuM yujyate punaH sAdhUnAM 'carame caturthamana ke, nA''dyatrika iti gAthArthaH // 83 // atha caturthamanakasyaiva vizeSa pratipAdayabhAi dI-vimA anyatra pRthvIkAyAdau 'ayogya' dAnAnucitaM mRttikA jala tupAdi dAtumaniSTaM vA 'mAtrAt karoTikAdejinAt 'tena' riktIkRtamAtrakeNaiva dadAti tatsaMhRtaM syAt / tatra sacittAcitte vastuni caturbhaGgo yathA-sacine sacittaM 1, x"acittena sacisaM 2 sacitvenAciThaM 3" pa. ma.1124 MI||74 / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sacice'cittaM 2, acitte sacittaM 3, acive'cicaM 4, battIti, raku kAlpo punarame basa iti gAthArthaH / / 83 // atrApi vizeSamAhatattha vi ya thovabahupaya-caubhaMgo pddhmtiygaaipnnaa| jar3a taMthovAhAra, mattagamukkhiviya viyarejjA / 84 ___vyAkhyA-tatrApi ca' caturbhaGgakepi, kiM syAdityAi 'dhova-bahupaya-caubhaMgoti stokabahulakSaNe ye 'pade abhidhAne, nAmyAM caturbhaGgaH stokabahupadacaturbhaGgA, syAditi zeSaH, tadyathA-'stoke' alpe takrAdike 'stoka svalpaM 8 takrAdikameva saMharati 1, evaM stoke bahukaM 2, bahu ke stoka 3, bahake bahuka 4 / eteSu ca 'prathamattIyako Adyo pAntyabhaGgAko, kimityAha-'AcINoM bhikSAgrahaNe sAdhubhirvyavahatau / atrApi kimapi vizeSamAha-'jai tamityAdi, yadItyamyupagame 'ta'ti taddeyasaMhRtasakaM 'thovAhAraM ti stokaH karagrahaNamAtrarUpa 'AdhAra' sAhAyyaM yasya, stokaM vA vastu A-samantAddhArayati, stokasya vA vastuna 'AdhAra' sthAnaM yacatstokAdhAraM-alpabhAramityarthaH, bahvAdhAre hi bhAjane utkSipyamANe dAtRpIDAdayo doSAH syuriti stokAdhAravizeSaNaM, kiM tadityAha-'mAtraka' sthAlyAdibhAjanaM 'utkSipya' utpAva, bhUmau sthitena hi mAjanenAvanamya tanmadhyAvasthite vastuni dAcyA dIyamAne adho-bhUmibhAjanayorantare kITikAdhupamardaH sambhavatIti / kiM kuryAdityAha-vitare' dAtrI dadyAnmAtrakamadhyagata saMhatasaMjJaM vastviti gAthArthaH // 84 / / atha doSadoSavatorabhedAdAyakAnamidhAtumAha+ avApi bhedaviparyayo'sti (Ti. a.)1x" 'dhyasthite "pra.Ta, k.| 135 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinDa vizuddhi rIkAdvayo petam 29 dI.-'tatrApi caturbhaza stokabahulakSaNe ye 'pade' abhighAne, tAmyAM caturbhaH syAta, yathA-stoke takrAdaustokaM 1, stoke grahaNaiSaNA. bahukaM 2, bahuke stokaM 3, bahuke bahukaM 4 / eSu pradhamatRtIyako 'prAcIreM sAdhubhirvyavahRto, paraM yadi 'tat' ] saMhanasatkaM mAtra dinake SaSThaM tokAdhAraM asvabhAraM 'akSiya' upAkhya bitarada bhaktAdi dadyAditi mAthAthaiH // 84 // atha dAyakAkhyamAha dAyakado therapaDepaMDevevira-jairiyaM'vattamarttaummette / karacaraNachinnapagaliya-niyalaMduyapAuyAruDho // 85 // sapramedam / vyAkhyA-iha ca sthaviretyAdau chinazabdasya pUrvanipAtAcchinnakaracaraNetyAdau ca pade dvandvaikavadbhAvAtsaptamyekavacanAntatA, tatazca sthavirAdike chinnakaracaraNAdike ca dAyake dadati bhikSA na grAhyeti mamAsArthaH, vyAsArthastvayaM-sthaviro' vRddha, saca samatervANAnuparivarcI, SaSTerityanye, anena dIyamAnamutsargato ma'nayo na gRhanti, yadvakSyati cAtraiva ]-"ditesu evamAsu, oheNa muNI na geNhaMti (188||"+anekdossaashrytvaacdaanprvRse, yadAha"dhero malaMtalAlo, kaMpaNahatyoM paDena vA dito / apahuttiya aviyatta*, egayare vA ubhayao vA // 1 // " sugamA, navaraM-sthaviro'pramuriti kRtvA'nItikaM tatputrAdeH syAdekatarasmin-sAdhau puDhe vA, ubhayatA-sAdhau vRddheca, apavAdatasta: sthavire pramau kampamAne'nyena vivRte dRDhazarIre vAgnyenAvidhRte'pyagalallAle dadati mikSAM gRhantyapIti 11 navAdIyamAnamatAderakhAmI bhRtakAdistena dIyamAnaM na kalpate, aprabhutvAdeva, svAminA tu taddhastena dApyamAnaM kalpata evenizA tI paNDo napuMsakA sa ca paTaka-vAtikAdimedAtyoDavaghA, yadAhaREET ziyama *"aciya" pa.i.ka. ya.!" " pa.. 5 // 75 // NATA ha . S Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -244900- paMDavAekI 3,kuMbhe4 iisaale5thaa| sauNI 6 takkammasevIya7, pakkhiyApavizvae viy8||11||" "sogaMdhie ya9 Asitte 10, vaddhie 11 cappie 12 thaa| maMto13sahiovahayae 14, isisatte 15 devasatte ya 16 // 2 // " tathA nArIsvarAnukArisvaro mahanmehanAnvitaH sazabdaphenamUtraprakRtiH pRSTA[pRSThAvalokanakalitamandagatiH zItalamRdgAtra: strIvatpralambaparidhAnarucirabhIkSNaM kaTihastadAnazIlo bAmakaratalanyastadakSiNahasta talaparyastamukhavRttizca, savilAsalocanaH savibhramabhrakSepakArI svAtmani strImaNDanakezavandhavidhAyI pracchannasnAnamUtrocArakArakaH pramadAkarmakaraNaratilajAluH puruSavarga pragabhazca strIsamAja ityAdilakSaNalakSya+ca, etena ca dIyamAnA bhikSA na grAhyA, anekadoSasambhavAta, xyadAha-"AyaparobhayadosA, abhikkhagahaNammi" mikSAyA iti zeSaH,"khobhaNa napuMse logaduguMchA saMkA,erisayA nUNamete vi // 1 // " apavAdastu baddhitacippitamantrauSadhyupahata munidevazaptAdiSu kepucidapratise vinapuMsakeSu* dadatsu bhikSA grAhyeti 3 / tathA 'vevira' ti 'vepitA'.kimpamAnazarIraH, prAkRte ca "tuna ira" iti vacanAta 'vevira' iti syAt , sa hi vepamAnatanutvAdbhidhAM prayacchan parizAtana-bhAjanabhaGgAdIn doSAn karotIti tarjanaM, apavAdato'sminnapi dRDhamAjanabhikSAgrahe gRhyata + lakSitazca "bhAM, x"yata Aha" pa.ha.ke. ya. " Nameevi" ya., " Naemevi" pa.ha, ka. Namepavi" / muninA, ko'rthaH / RSiNA devena vA zaptAH santaH, ko'rthaH ! AkrozitAH santo ye napuMsakA bhavanti, tejityarthaH / (di.a.) *napuMsakakAryarahiteSvityarthaH (Ti.a.) "vepitaH" maaN.| 437 SARKARKC AIR Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | grahaNeSaNAdazake paSThaM dayo- dAyakadoSa sapramedam / KARTER iti 4 / tathA 'jvarito' jvararogavAn , tadbhikSAgrahaNe hi jvarasamaNa janApavAdAdayo dopAH syurato na grAhyA, zivajvare: tu S! yatanayA grAhyA'pIti 5 / tathA 'andho vigalitalocanA, tasya hi bhikSA dadataH kAyavadha-skhalana-patana-mAjanahimaktakSepaNa. jamavacanIyatAdayo doSAH syuriti na grAhyA, yadi punaH so'pyanyena putrAdinA vidhRto mikSAM cA'nyenaiva ghRtAM dadAti, tadA pUrvoktadoSAbhAvAdgrAmA'pIti 6 / tathA 'avyakto' bAlo, janmato vASTakAbhyantaravartI, sa cA'nabhijJatvAtsAdhubhikSApradAne nAdhikriyate tajjananyAdeH pradveSasambhavAcca, zrUyate cAsodAharaNaM iha mahigA amArI, AsemA sA niyaM suya bhANauM / samaNANa dija bhikkha-ti to gayA niyayakhittammi // 1 // aha mikkhaDA ego, samAgao tIe maMdiraM samaNo / to dhUyAe dinaM, karakaraMvAha se sarva // 2 // avarakSakAlasamae, samAgayA khaMtiyA bhaNai dhUyaM / ANehi putti ! kUra, jeNaM muMjAmi sA bhaNaha // 2 // sAhumsa mae dinno, tA mAyA bhaNai suTTa meM vihiyaM / saMpai jaM avasesa, cii taM dehi xmajhaM ti // 3 // to dhUyAe kahiya, dinnaM sarva pi sAhuNo ammo / / to ruTThAe tIe, maNiyaM sa pi kiM pAve // 4 // tumae dinna ? sA bhaNa-ha sAhuNo+jAiammi puNaruvaM / iya souM sA ruTThA, sAmAgayA sUriyAsami // 5 // jaMpei majjha gaI, musiyaM saI pi sAhuNA tumha / tatto tIe samakkhaM, uvagaraNaM pariNA hariu // 6 // nicchuDho so sAha, niyagacchAo nivArio tiie| paJcAgayabhAvAe, pavesio to puNo guruNA // 7 // iti, paraM bAlo'pi yadi dakSaH syAttadA tena dIyamAnaM bhikSAmAtra mAtrAdivacanataHprabhUtaM vA avicAritameva grAjha 7aa tathA 'maco' zAnvancare (Ti. a.)|x"mjjhmi" mA.a.ya. " jAiyamdi" pa.ha.ka. y.| 438 n76 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EASEARCHESERCISCENE madirAdimadavihvalaH, sa cAzucitvA-liGganA-hanana-bhAjanabhaGgakaraNAdidoSaduSTatvAtsAdhubhikSAdAnAyogyaH, so'pi yadi manAga matto'sAgArikapradezasthaH zucihastaH zrAvakazca syAttadA yogyaH 8 / tathonmatto-haptaH grahagRhItAdirasyApi mattoktadoSa duSTatvAidato'pi bhikSA na pAyA, navaraM yadi so'pi zucirbhadrakazca syAttadA grAmA'pIti 9 / tathA 'chinnakaraH' karcitahastastathA 'chinnacaraNo' lUnapAdaH, etAbhyAM ca sakAzAdbhikSA na grAhyA, dAnAsamarthatvAllokApavAdAdidoSasambhavAca, kevala yadyetAvasAgArikasthAnasthau mavatazchinnacaraNa upaviSTazca sthAcadA grAhyA'pIti 10-11 / tathA 'pragalito' galatkuSThastadbhikSAgrahaNe hi sAdhorapi kuSTharogasaGkrAntiH syAt , tadIyocchvAsa tvaksaMsparza sveda-mala mRtroccAra AhAra lAlAdibhiH zarIrAntare tatsaGkaH maNasyAbhihitamnAda tato na mAyA, danusuzizuddhini noktadoSAbhAvAdvAhyA'Iti 12 / tathA 'niyala'tti sUcakatvA| nigaDita:-ayomayapAdavandhanAnvita ityarthaH, tathA 'aMduya'tti atrA'pi sUcakatvAdandukabaddha:-dArumayakaravandhananiyantrita evAbhyAM sakAzAtparitApanA 'yatanAdidoSasambhavAdbhizA na grAhyA, yadi ca nigaDabaddhaH savikramo'vikramathopaviSTo'sAgArikapradezastho dadAti tadA grAhyA, andukabaddhe ca dAnazaktarevA'bhAvAnnA'styapavAdaH 13-14 / tathA pAdukArUDhaH kASThAdi. mayopAnasamArUDhaH, sa hi bhikSAM prayacchan durvyavasthitatvAtkadAcitpatati kITikAdisaccavirAdhanAM ca karotItyataH pari&A hiyate, yadi cAcala evAsau kimapi dadAti tadA gRhyata eveti gAthArthaH 15 // 85 // tathA* 'dI0-'sthaviro' vRddhaH saptativoparivartI1, aprabhu-deyasyAsvAmI 2, paNDo-napuMsakaH 3, vepira:-kampamAnAGgaH 4, * ekaantprdeshsthH| zvetakoDha (pa. a.) "tApanapatanAdipAha.ka. tApanAdi" a. ya. I *"citprapatati" maaN.| 439 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peNDa buddhi rayo va 77 // jvarito - jvarArttaH 5, andho - dRSTirahitaH 6, avyakto - bAlo varSASTakAntarvarttI 7, matto- madirAmadavihvalaH 8, unmattohAdigRhItaH 9, eSu dvandvaikatvAdekavacanaM, itthambhUte dAya ke sati bhikSA na grAhyeti yogaH / tathA 'chinna' zabdasya pUrvanipAtAcchimakaramicaraNazca spaSTau 19, pragalito - galaH 12, nihito- lohamayapAdabandhanAnvitaH 13, evaM andukito - dArumayakarabandhanAntritaH 14, pAdukArUDhaH kASThAdimayo pAnaJca TitaH 15, iti gAthArthaH // 85 // idamevAhakhaMDa pIsa muMjaI, kante loDheI vikkhiNai piNje"| dalaI virolaI jemaI, jA gubvaiiNi bAlavacchauM y|| vyAkhyA -- atra vakSyamANo 'yA' zabda: pratyekamabhisambadhyate, tatazca yA kAcinmahilA 'khaNDayati' udUkhalakSiptAni jhAlyAdivIjAni muzalaghAtaiH zlakSNIkarotItyarthastayA dIyamAnA bhikSA na grAhmA, bIjasavanAdyArambhasambhavAt, " - sA'pi yadi sAghumAgatamavalokya svayogenotkSiptamalagnabIjaM ca muzalaM nirapAya pradeze vinivezya dadAti tadA gRhayate 16 / tathA 'pinaSTi' zilAyAM tilAmalakakustumburulavaNa jIrakAdi mRdnAtItyarthaH, anayA'pi dIyamAnA na kalpate, tilAdisaGghaTTanasAvAjivAkharaSTitakaraprakSAlanasambhavAcca, yadi tu peSaNasamAptI prAsu vA piMpatI dadAti tadA kalpate 17 / 'bhRjati' canakayavagodhUmAdInagniprataptakaDillakAdau sphoTayatItyarthaH, tayA dIyamAnaM na kalpate, kaDillakAdiprakSiptasya canakAdedahasamma bAlU yadi cAmetanaM canakAdi bhRSTottAritamanyaca kare na gRhItaM syAcadA kalpate 18 / tathA 'karttayati' rUtaM saccakreNa sUzaM karotItyarthaH 19 / tathA 'loThayati' karpAsaM loThinyAM kaNakena nirasthikaM karotItyarthaH 20 / tathA 'vikkhiNa ' tti 'vikIrNayati' rUtaM karAbhyAM paunaHpunyena lakSNayati 21 / tathA 'piJjayati' rUtaM piJjanena mRdUkaroti 22 / etAmizra 240 grahaNapaNa dazake gha dAyakado saprameda // 77 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasabhirapi dIyamAnaM na kalpate, kArpAsAsthikasaTTana-deyavastukharaNTitahastadhAvanAdidopasambhavAt , yadi ca karttayantyapi sanna tantuzcetatAvidhAyinA zacUrNena hastau na dhavalayati, dhavalitau vA zaucAnAgrahazIlatayA mikSA dayA na prakSAlayati. loTagantI vikIrNa yannI mijayantI ca kAryAsaM tadasthikAMzca na saTTayati, deyadravyakharaNTitakaradhAvane jalaM ca na virAdha yati tadA kalpata iti 22 / tathA '+dalati' sacittagodhUmAdivAnyaM gharaTena pinaSTi, iyaM hi bhikSAdAnAyotiSThantI bIjAni sabapati datvA ca karau prakSAlayatIti na gRhyate, yadi ca khayogena muktadalanavyApArA'cetanaM vA kizciddalantI dadAti dattvA ca hastaprakSAlanaM na karoti tadA gRhyata iti 23 | tathA 'xvilolayati' karamandhanAdinA dadhyAdi madhnAti, sA hi saMsaktadadhyAdilisakarA bhikSAM dadatI saccavadhaM vidadhyAditi na gRhyate, yadi cAsaMsaktadadhyAdikaM mathnantI dadyAttadA gRhyata iti 24 / tathA 'jemaI' ti 'jemati' mujhe-'myavaharatItyarthaH, bhuJjAnA yAcamanaM vidhAya yadi sAdhumyo dadyAttadA'pkAyavirAghanA, athaitadoSamayAtadakatvaiva vitarecadocchiSTamapyete na syajantItyAdijanApavAdaH syAttatra ca mahAndoSo, yadAha-"chakkAya-1 dayAvaMto, vi saMjao dullahaM kuNaha bohiM / AhAre nihAre, duguchie piMDagahaNe vA // 1 // " ityato na karapate, yadi ca kavalaM mukhe'kSipantI tadA copanatasAghumya utthAya dadyAcadA kalpata iti 25 / tathA.yA kAcinmahilA gupiyapinasavA syAttatsakAzAdgacchanirgatA jinakalpikAdayaH prathamadinAdArabhya bhikSA na gRhantyeva, sthavirakalpikAstvazaimAsAna yAvadvanti, navamamAsetu niSIdanotthAnAbhyAM dIyamAnaM na gRhanti, garmapIDAsammavAda, svamAvasthitayA +" layati" ya.! " viroLyavi" ha. k.| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 piNDa-hai tu dIyamAna gRhantyapIti 26 / tathA bAlabatsA' stanyopajIvizizukA, caH samucaye, tayA dInamAnaM na kalpate, nikSi- gRhaNeSaNAvizuddhi kaptavAlasya mArjArAdibhyo vinAzasambhavAt , nikSipya mANasyokSipyamANasya cAtisukumAratvena paritApanAsambhavAcca / atra dazake SaSThaM TIkAdvayo cAye vRddhasampradAya:-gacchavAsino gadizrIrAhAraharapha vijana nikSiya janagI dadAti, tadA roditu vA mA vA, nAdAyakado petam gRhanti, athA'nyadapi pIhakAbAhAramAhArayati picaMzca nikSiptastato yadi na roditi tadA gRhanti, atha roditi tato na sapramedam gRhanti, atha stanyajIvI itarobA'pivAneva nikSiptastato yadi na roditi tadA na pariharanti, atha roditi tataH prihrntye||78|| veti / gacchanirgatAH punarjinakalpikAdayo yAvat stanyajIvI bAlakastAvat pibannapicanneva vA nikSipyatAM roditu vA mA vA, na gRhantyeva, yadA cA'nyadayAhArayitumArabdho bhavettadA yadi pibantriAkSepyane, tato roditu dhA mA vA na gRhansyevADathA'pibanneva nikSiptastato yadi roditi tadA pariharantyevA'tha na roditi tato na pariharanti 27 / iti gAthArthaH / / 86 // dI0-yA strI 'khaNDayati' udkhalamRzalaiH sacicaM zlakSNayati 16, pinaSTi-jora kAdi mRdAti 17, bhRJjati caNakAdIstasakaDihallakAdau+ sphoTayati 18, kartayati-pUNikAH sUtrIkaroti 19, loha pati-lorinyA kaNakana karSAsaM nirvAjayati | 20, vikIrNayati-karAbhyAM punaHpunastUlaka sUkSmayati 21, piJjayati-rUtaM piJjanena mRdu karoti 22, dalati-gharadena sacitra pinaSTi 23, virolayati-dadhyAdimadhnAti 24, jemati-bhur3e 25, yA kAcinmahilA gurSiNI-aSTamAsikamarbhA, jinakalpikAdayaH prathamamAsagarbhAmapi tyajanti 26, bAlavatsA ca-stanyopajIvizizu keti 27 gAthArthaH / / 86 // atraivAha *" avalehI " iti paryAya a pustake | + " "ptakadivallakAdau " kA 242 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** * tathAtaha chakkAe giNheMI, ghaTTeI Arabhaii khivaii daTTha jii| sAhAraNa-coriyaga, dei parakaM paireMTuM vA // 87 // ____ vyAkhyA-tatheti samuccaye yeti padaM sarvatrehA'pi sambadhyate, tatazca yA kAcidagAriNI 'SaTakAyAn' lavaNo-dakA-gnipavanaparitati-phala-matsyAdijIvasamUhAna, kimityAi-'gRhaNAti' hastAbhyAmAdatte, tayA dIyamAnaM, na kalpata iti sarvatrAyojanIyaM 28 tathA 'SaTTayati' SaTakAyAneva zeSazarIrAvayavaiH saGghaTTayati, ayamarthaH-kAropitabadarakarIrajapAkusumadADimapuSpAdIni mastakasthitasiddhArtharAjikAzatapatrikAkusumAdIni galAvalambitAmlAnamAlatImAlAdIni paridhAnAdhantarasthApitasarasavantatAmbUlapatrAdIni ca zarIreNa calayatIti 29 / tathA 'Aramate' SaTakAyAneva vinAzayati, tatra khananamardanAdinA pRthivIkAyaM majanavanadhAvanAdinA'kArya unmukaSaTTanAdinAgnimuSNabhaktAdeH phutkaraNAdinA mArutaM phalAdeH karttanAdinA vanaspati sphuranmatsyAdicchedanAdinA sakArya virAdhayatIti bhAvanA 30 / tathA 'kSipati' prakRtapaTakAyAneva bhUmyAdau muJcati, kiM kRtvetyAha-'iSTvA' avalokya, kAnityAha- yatIn' sAdhUna, yatimikSAdAnabuddhatheti tAtparyam 31 / tathA 'sAdhAraNaM' bahvAyatta, taddadAtIti yogA, tatra ca sAdhAraNAnisRSTavadoSA vAcyAH 32 / 'cauritakaM. caurikayA gRhItaM 'dadAti' matyAdinA sAdhubhyaH prayacchati, tatra ca doSAH pratItA eva 33 / tathA 'parAkyaM parasatkamathavA 'parArtha paranimittaM, kAryaTikAdidAnAya klpitmityrthH| 'vA' vikalpe, dadAti / atra ca parasatke tatsvAminA'nanujJAte'parabhikSAcaradAnAya kalpite ca dIyamAne'dattAdAnAntarAyAdayo doSAH syaH 34-35 / iti gAthArthaH / / 87 // tathA 2.43 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi Sa NAdazake pArcha dAyakadopanirUpaNa petam dI-tathA yA strI padjIvanikAyAn gRhAti hastAbhyAM 28, padyati-tAneva zarIrasparzAdinA 29, Arabhate-paTakAya pAkAbartha vinAzayati 30, kSipati-dRSTvA yatIna bhikSAdAnoyatA paTkAyaM bhUmau muzcati 31, mAdhAraNa-bAya 32, dhauritaka-caurikayA gRhItaM 33, dadAti, tathA 'parAkyaM parakIyaM 34, athavA 'parAdha kArpaTikAdInAM kalpitaM 35, / iti gAthArtha: / / 87 // asmivAhagaThavai bali uttai, piDharAi tihA sapaJcAyA jA |deNtesu evamAisu, oheNa muNI nagiNhati // 8 // vyAkhyA-ihApi yeti padaM pratipadaM sambandhanIya, tatazca yA kAcinArI 'sthApayati' sAdhudAnAyocatA satI mUlasthAlItaH samAkRSya sthaganikAdau nyasyati, kimityAha-'bali' upahAra-magrakUramityarthaH, tayA dIyamAnA bhikSA na kalpate, pravarsanAdidoSasambhavAt 36 / tathA 'udvargapatti' sAdhudAnabuddhyA praavrttpti-nmytiityrthH| kiM tadityAha'piTharAdi' sthAlyAdi, atra ca kITikAdisaccaSAtaH syAt 37 / tathA 'tridhA' UvadhistiryamlakSaNaitribhiH prakAraH 'sapratyapAyA' kASThakaNTakamavAdibhyaH sakAzAtsambhAvyamAnAmighAtAbanarthA yA kAcidanitA syAtsayA dIyamAnaM na phalpata iti 38 / iha ca kaNDanAdivyApArasya taducitatvAdAnapravRttI ca prAyastAsAM mukhyatvAca+kaNDapatItyAdinA strINAM vizeSaNAni vihitAni, na tu puruSAdInAM vyavacchedakAni, tato likhyatyayena puruSANAmucitanapuMsakAnAM ca yathAsambhavametAnyAyojanIyAni / atrA''ha-nanu mrakSitasaMhRtAnisRSTAdiSvapi dvAreSu padkAyAn gRhAtItyAdidvArANAM keSAJcidartho vyAkhyAta 4 bhA. ka. ma. / "uyatta" a. ya. | " oyattai " p.h.| + " kaNDasItyAdinA" a.pa.ha.ka. y.| // 79 // 24 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REKHENGE eva, tarika punariha tadbhaNanena ? ityucyate-tatra prakSitAdidvArAnurodheneha tu dAyakadvAravazenetyadoSaH / na caikasyApi vastu-* noumedopaniyAsokApAya jarUpa rayApatra tatra prasiddhatvAdevamanyatrApi lakSaNAsAGkarye samAdhAna cAcyamiti / evaM dAyakAnabhidhAyA'rthateSu dadatsu sAdhubhiryadvidheyaM tatsAkSAd granthakAra evAbhidhAtumAha 'ditemuM' ityAdi 'dadatsu' vitaratsvevamAdiSu sthavirAprabhuprabhRtiSvAdizabdAt padakAyAn pAdAbhyAmavagAhamAnAsaMsaktadravyaliptakaramAtretyAdInAmAgamoktadAdavizepANAM grahaH, 'opena' sAmAnyenotsargappetyarthaH, apavAdatastu yathAsamma gRhantyapi / ayaM cArthaH prAgbhAvita eveti na punaH pratanyate / 'munayA' sAdhano 'na' naiva 'gRhanti' svIkurvanti, bhaktAdIti gamyata iti gAthArthaH / / 88 / / athonmizradvAraM vivarItumAha dI0-yA strI sAdhudAnodyatA sthAlitaH sthApayati, 'paliM' agrakara 36, udayati-namayati 'piTharAdi'sthAlyAdi 37, tathA 'tridhA' UrdhvAdhastiryaglakSaNailimiH prakAraiH 'sapratyapAyA' kASThakaSTakagavAdibhyaH sakAzAtsambhAvyamAnAmighAtAyanarthA yA strIti 38, iha kha(ka)NDayatItyAdiSu prAyaH strINAM mukhyatvAttadvizeSaNAni kRtAni / tathA ca prakSitAnisRSTAdidoSANAM keSAzcidarthaH punarukto'pyatra dAyakAzritatvAna duSTaH, tathA skhalanAsamAdhAnalokApavAda+pravRttirogasaGkamaSaTAyavirAdhanAdayo doSA yathAImeveSu maavniiyaaH| evaM dadatsu 'evamAdiSu' sthavirAdidAyakeSu, AdizandAdanyeSvapi tadvidhadoSaduSTeSu 'oSena' 'utsargaNa munayo bhaktAdi na gRhanti, apavAdatastu tadvidhadoSAsambhAvanAyAM gRhantIti gAthArthaH / / 88 // +" . pravAdApravRtti "ka " . pavAdAprabhRti "0" pavAdaprabhRti" a0| 245 AA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhi pradvayo gRhaNeSaNAdazake sAmamamunmizra petam doSani | darzanam / 80 // HERA- GS*XAKAR athonmizrAkhyamAhajoggamajogaMca duve,vi mIsiuM dei jNtmummiisN| iha puNa saJcittamIsaM,na kappamiyarammi uvibhaasaa| vyAkhyA-'yogya' sAdhudAnocitamodanAdi, tathA ayogyaM tadviparItaM sacetanaM tuSAdi vA, caH samuccaye 'dve api' dvisaGye api vastunI 'mizrayitvA' ekIkRtya, iha ca mizraNaM mIlanamAtramevA'vaseyaM, na tu karambIkaraNaM, tasya kRtaudezikatvenAmihitatvAt / unmizraNaM cA'nAmogena, kevalaM dIyamAnaM stokaM syAditi lajjayA, pRthagdAne velA lagatItyautsusyena, mIlitaM miSTaM syAditi matyA, niyamabhaGgo bhavatyeteSAmiti pratyanIkatayA vA kuryAditi | kimityAha-'dadAti' yatimyo vitarati, gRhastha iti gamyate, yattadunmizra-munmizrAbhidhAnamucyata iti zeSaH, iha puna-ratronmizre punaH sacittamizra-cIja-kanda-iritAdimizritaM deyadravyamapi dAcyA dIyamAna, kimityAha 'na'naiva 'kalpyaM' kalpanIyamitarasmiMstuacittamizre punarvibhASA-tatkizcitkalpanIyaM kiJcinnetyevalakSaNA vikalpanA, syAditi zeSaH, etaduktaM bhavati-atrApi saci. tena sacittaM mizritaM 1, evamacittena sacitra 2, sacittenA'cina 3, acittenA'cittaM 4, ityevaM lakSaNAzcatvAro bhaGgA mavanti, teSu ca madhye AdyamaGgatraye na kalpate, deyadravyasya sacittamizratvenAkalpanIyatvAta, caramabhaGgasatkayozca stokabahupadasamutthayoH prathamatRtIyabhaGgakayoH saMhRtadoSoktavidhinA kalpata iti gAthArthaH / / 89 / / sAmpratamapariNatadoSamabhivAtumAhadI0-'yogya sAdhUnAmucitaM deyaM vastu 'ayogya tadviparItaMve api 'vimizya ekIkRtya anAbhogAtstokatvA 246 ROGRESEASE // 8 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dautsukyAtpratyanIkatvAdvA dadAti yaddeyaM tadunmizrAkhyaM syAt, ihonmizre punaH sacittamizraM na kalpyaM, azuddhatvAt itarasmistvacitamizre 'vibhASA' kiJcitkalpate kiJcinnaiveti ko'rthaH 1 sacittAcittayomizratve caturbhadbhyAM saMhRtavat stokabahupadamedAdacittamizrasya caturvidhatve prathamatRtIyabhaGgamavaM kalpata iti gAthArthaH // 81 // athApariNatArUpamAhaapariNayaM davvaM ciya, bhAvo vA dopaha dANi egassa / jaiNo vegassa maNe, suddhaM na'nnassa pariNamiyaM // 90 // vyAkhyA - 'apariNataM' apariNatAbhidhAnaM kimucyata ? ityAha 'dravyameva' dAtavyaM vastvevA'prAsukamiti 'bhAvo vA' adhyavasAyo vetyathavA''pariNato'nabhimukho 'dvayo'dvisaGkhyayoH svAminImadhyAdekasyeti yogaH ka viSaye 1 ityAha- 'dAne ' dAnaviSaye 'ekasyA'nyatarasya dAtuH 'yatervA' sAghorvetyathavA 'ekasya' bhikSAgata sAdhusaGgATakamadhyAdanyatarasya 'manasi' cetasi 'zuddha'me talabhyamAnamazanAdi nirdoSa, pariNatamiti yogaH / 'na' naivA''nyastha' dvitIyasya sAdhoH 'pariNamitra'ti 'pariNata'gatimAgataM / iha ca dAtRbhAvApariNatasyA'nisRSTasya ca dAdasamakSAsamakSastrakRto vizeSo'vaseya iti gAthArthaH // 90 // atha liptadopavitraraNAya sapAdagAthA mAha dI0 - apariNataM syAddravyamevAprAsukaM athavA 'bhAvo' adhyavasAyo 'dvayo' deyasvAminormadhyA' dAne' dAnaviSaye 'ekasya' apariNato'nabhimukhaH, yatervA - sAdhusaGghATakamadhyAdekasya manasi zuddhaM pariNataM naivAnyasya tadvitIyasya, iha dAtR'bhAvApariNatasyAnisRSTasya ca dAtRsamakSAsamakSatvakRto vizeSa iti gAthArthaH // 90 // atha liptAkhyamAha - dahimAile juttaM, littaM tamagejjhamohao ihaI / saMsRTThamattakarasA-vasesadaddehiM aDabhaMgA // 91 // 247 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naX etthaM visamesu ghippar3a, hai grahaNaiSaNAvizuddhi vyAkhyA-makArasyA''gamikatvAddadhyAdi' dakSiIratakratImanaprabhRti 'lepayukta' lepavata , kimityAha-'lipta liptA- danake narama TIkAdvayo-ThA khyamucyata iti shessH| ''ti, punarityasyAcyAhArAttatpunarlipta, kimityAha-'agrAhyaM anAdeyaM, ki sarvathA ?, netyAha-mAlisadoSapetam 'odhataH' sAmAnyata:-kAraNaM vineti yAvat, yadAha-"ghetabbamalevakarDa, levakaDe sAha 'pacchakammAI / " niruupnnm| alepavato guNamAha--" na ya rasagahipasaMgo, na ya bhutta bamapIlA ya // 1 // " alepakAri ceha shusskaudnmnnddk||8 // sakttukalmASavallacanakAdikaM viveyaM / Aha-yadyevamalepakAryapi na +grahItavyaM, tatrA'pi kiyatAmapi dopANAM sammavAta, xko vA kimAha ? na kevalamalepamapi na grAhya, bhojanamapi na kartavyameva, yadi saMyamayogAnAM hAnirna syAnnavaraM-tadantareNa zarIrasthiterevAsambhavAtsaiva durnivAretyata utsargato'pi tadanuvAtaM, yadAha-"jaha pacchakamma dosA, havaMti mA ceca bhujau smnno|" AcAryA:-"tavaniyamasaMjamANa, cogagahANI khamaMtassa // 1||"ti / 'ihaiMti, cavandAcyAhArAdiha cA-na ca lipte'STau bhanAH myuriti yogaH, kaiH kRtvetyAi-'mAtraM ca bhAjanaM 'karaca hasto mAtrakaro, saMsRSTau ca tau damyAdilepavadrvyaliptau mAtrakarau ca saMsRSTamAtrakagai, nau ca 'mAvazeSadravyaM ca dattoddharitavastu, tAni tathA, saMsRSTamAtrakarasAvazeSadravyaiH, kimityAha 'aSTau aSTasaLayA 'manA' vikalpAH syuriti zeSaste cAbhI-saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtraM sAvazeSaM dravya 1 / saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtra niravazeSa dravyaM / saMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM sAvazeSa dravyaM 3 / saMsRSTo isto+ mA. a.| " gRhItavyaM " pa. ha. ka. ya. I X AcAryaH prAha-iti paryAyaH a. pustake / 248 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyaM 4 / asaMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtra sAvazeSaM dravyaM 5 | asaMsRSTa hastaH saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyaM 6 | asaMsRSTasto'saMsRSTaM mAtraM sAvazeSaM dravyaM 7 | asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM mAtraM niravazeSaM dravyamiti 8 / 'ettha tti candAdhyAhArAdatra caiteSu cASTasu maGgakeSu madhye 'viSameSu' prathamatRtIyAdiSu maGgakeSu 'kalpate' grahItuM yujyate, svayogena asaMsRSTayozapa karamAtrayoH savizeSadravyatAyA lepavadravyabhikSAyA api grahaNe kathaJcitpazcAtkarmadoSasya parihartuM zakyatvAt, na tu sameSu, nizvazeSadrabhyatayA sthAlyAdidhAvanataH pazcAtkarmadoSasya tatra sambhavAditi sapAdagAthArthaH // 91 // atha charditadoSAbhidhAnAya prathamapAdonagAthAmAda dI0 - dadhikSIratakratImanaprabhRtilepayuktaM liptArUyaM syAt tatpunarabrAjhaM 'oghataH' kAraNaM vinA, iha ca liptArUye'STau bhaGgAH syuriti yogaH / kaiH kRtvA ? ityAha- 'saMsRSTau ' dadhyAdiliptau 'mAtrakarI' bhAjanahastau 'sAvazeSaM dravyaM' dattoddharitaM, taiH, yathA - saMsRSTau mAtrakaro. sAvazeSaM dravyaM 1, tau tathaiva niravazeSaM dravyaM 2, hastaH saMsRSTo na mAtraM. sAvazeSaM dravyaM 3, caturtho'pyevaM niravazeSaM dravyaM 4, asaMsRSTathe hasto na mAtraM. sAvazeSaM dravyaM 5, SaSTho'pyevaM niravazeSaM dravyaM 6, asaMsRSTa mAtrahastau sAvazeSaM dravyaM 7, tau tathaiva niravazeSaM dravyaM 8, iti gAthArthaH // 99 // eSu zuddhatvaM chardite doSatvaM cAhachaDDiyamasaNAi hoMta parisArDiM / tattha paDate kAyA, paDie mahubiMdudAharaNaM // 92 // vyAkhyA- 'charditaM' chardivAbhidhAnaM kimucyata ? ityAha- 'azanAdi' yadbhaktapAnaprabhRti 'bhavatparizATi' bhUmau paripata davayavaM sahAvyA dIyate, taditi / 'tattha'tti casya gamyamAnatvA'tatra ca ' tasmiMzca prakRtavastuni dIyamAne 'pati' dAThbhAjanAtpa 249 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamake dAma pina #rinazyati mani, kimityAha-kAyA:' pRthivyAdijIvamamahAH, virAdhyanta iti gamyate / 'pahipani candAdhyAdAgampanine i# grahaNapanAvidica-bhUmigane ca, kiminyAha-'madhuvindAharaNaM' puSpa[madhu-miSTAnna gyalabaSTazanto'nekadoSaparamparAvedakaM vAnyaM, navedamarokAiyo-4 pAe nayarIe, mittapaho nAma nambaI honthA / tamma ya majA moha-gamaMdiraM dhAriNI devI // 1 // nanvaca manya- chadinadoSapetam bAho, ghaNamitto dhaNasirI ya se maa| obAhayappamAvA, tIse puco varo jaao||2|| to logo maNai ima, eyaMmi svarUpa // 82 // kulaMmi dhaNasamiLUmi / jo jAo tasma jae, sujAyamayamma pratcamma // 3 // tato ammApiyarI, volINe cArasaMmi divasaMmi / modAThAvisu tamsa nAma, guNaniSpha sujAo ni !! laligamaNi ga, devamAnoramo mao buddhiM / ammApiDaguNaNaM, haraNam / saMjAo sAvao paramo // 5 // tatva dhammaghoso, nivamaH maMtrI piyaMgunAmaNa / tasma ya maJjA guNasva-vimhiyA to mujAyassa / / 6||pmnn dAsiM jAhe, aNeNa maggeNa mouganchejA / tAhe mama mAhejaha, jeNa ahaM taM paloemi // 7 // aha micaviMdamahio, annadiNe eha teNa mamgeNa / to dAmIe kahie, ati piyagU paloeha / / 8 / / annAhi savacIhi ya, / paloio sAyaraM piyaMgU vi / pamaNai pannA macciya, nArI jIse varo eso / / 9 / / aha anayA kayAI, sujAyavesaM karitu sA ramaI / bamANa saktINaM, majjhe tabbayaNacedvAhi / / 10 // enthAvamare maMtI, mamAgao niyuNani kaliUNaM / saNiyaM ubasappeTha, kavADaliddeNa piccheha / / 11 / / aMta uraM samagga, daTuM mouM ca tamsa vAvAraM / ciMtei maye nUrNa, viSahameyaM paraM bhije // 12 // rahase hohI saharaM, tA chana ceva acchau imaM ti / kuvieNa sujAyammI, kuDe lehe naravahassa // 13 // daMsiTa koyamupA-mama lomAvavAyamIekA lehaM samappiUNaM, visajio so amoNaM // 14 // nayarIe amkhurIe, caMdanAyarAimo 250 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samami / patoya tattha diTTho, racA to ciMtiyaM evaM / / 15 / / acchau tA vIsastho, mAreyavo imo uvAraNaM / ettha ramateNaM, nAUNaM tassa AyAraM // 16 // paricitiyamaNeNaM, kiha rUvaM erisaM viNAsemi 1 / ussAritA savaM, kahei lehaM ca dariha || 17 || bhaNiyaM ca sujAeNa vi, jaM jANasu taM tumaM kareha tti / na tumaM mAremi ahaM, pacchanne navaramacchAhiM // 18 // iyamaNiUNa ramA, caMdajasAnAmiyA niyA bhagiNI / tayadomadUsiyataNU, dinA aha bhogadoseNaM // 19 // baDe Araddho, tayadoso so sujAyade he ci / IsIsi saMkaMto, to sA ciMtaha niyamaNe evaM // 20 // eso mama dhammagurU, niruvamasohamma saMpayAsahio | majjha karaNa viNaDo, ghiratyu !!! me kAmabhogANaM // 21 // saMvegasamAvannA, paccakkhar3a jAvajIvamAdAraM / mariDaM jAo devo, sammaM nijAmiyA teNaM // 22 // ohiM pauMjiUNaM, samAgao vaMdiuM bhagaha bhagasu / kiM te karemi ? so vi Du, ti saMvegamAvo // 23 // cihna ammApiyaro, jai pecchaM pavayAmi to nUNaM / tatrabhAvaM nAUNaM, deveNa tao silA viulA || 24 || nayarapyamANamittA, viuDiyA nAyarA tao mIyA / dhUyakar3ucchaya - hatthA, pAyAvaDiyA paaMpaMti // 25 // bho ! khame so jassa, kiMci aherhi ciTThiyaM duhuM / devo mAseha tao, hA dAsA !! kattha bacceha 1 || 26 // pAveNa ama, susAvao dUsio akajjeNaM / cUremi aja tumme, navaraM jar3a taM samANeha // 27 // khAmeyaha to chuTTaha, puTTho so kitthavaM poSaNaM / ukhANagao cihna, kahio deveNa to jhati // 28 // nAgarajaNa sahieNaM, ratrA gaMtUna svAmio S6 6 " sI " mAM / " se " pra0 / + " " 0 * " khAmehadda " pa. i. ka. // " kaDaka chuya "kaDacchu " a / " karatha taM a / " kattha caM 251 / tee d pa. . ka. ya. pa. i. ka. ya. 1 " x" duI mAM. a. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chardite piNDavivAdi0 TIkAdvayo HIROERSAR ghamaghoSamantrizramaNodAharaNam / petam / // 83 // tatva / so vihu ammApiyaro, rAyANaM taha ya puccheuM // 29 // paMvaio to pacchA, ammApiyaro vi kAumaNavajaM / pabalaM pattAI, siddhiparya vigayasavamayaM // 30 // maMtI vi dhammaghoso, nivisao kArio nariMdaNa / nivvayaM Avanno, aho !!! mae pAvakammeNaM // 31 // acaMtadAruNesuM, AsIvisasaMnimesu bhogesu / luddhaNa imaM vihiyaM, ti niggao hiMDamANo u // 32 // rAyagihe saMpaco, therANaM aMtie ya pavaio / gIyastho vi ya jAo, viharato to mao bhagavaM / / 33 // vAracapura nagaraM, vasthA'bhayaseNarAiNo tnno| vArattao amaco, tassa gihe mikkhavelAe // 34 // saMpatto jA ciTui, tA dANaniutta'maccamaNueNaM / pAyasathAlaM mariyaM, uvaNIyaM mahupayasaNAhaM / / 35 // paDio ya tao biMdu, chaDDiyadoso tti niggao saahuu| oloyaNopaviTTho, daI vArattao evaM / / 36 / / kiM kAraNaM? na mahiyA, aNeNa muNiNA imA pavarabhikkhA / iya jA ciMtai tA tattha, macchiyAo nilINAo // 37 // tAo gharakoiliyA, picchai ta sarahu taM pi majAro | taM paJcaMtiyasuNao, taM piya vasthavago suNao // 38 // te kalaIte dadvaM, uvaDiyA tesi sAmiNo tesiM / jAyA mArAmArI, bAhiM ca viNiggayA tatto // 39 // pAhuNagA vi hu sabalaM, piDittA AgayA puNo tattha / tesiM bhaMDatANaM, jAo ya mahA''havo pacchA / / 40 // vArattago vicitai, eeNaM kAraNeNa no gahiyA / bhikkhA maNoharA vi hu, to ya suhabhAvajoneNaM // 11 // jAya jAIsaraNaM, saMbuddho devayAe ubagaraNaM / uvaNIyaM sarva pi hu, jAo vArattago samaNo // 42 // viharato ya kameNaM, saMpatto suMsumAranayaremi / tahiM dhuMdhumArarabo, aMgAravaiti nAmeNaM / / 43 / / dhRyA samasthi sA vi hu, susAviyA vAyanijiyA | tIe / parivAiyA paosaM, AvannA ciMtae evaM // 44 // pADemi sabattijaNe, eyaM paMDiccagadhiyaM tatto / cittaphalae lihitA, 252 NA 1183 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pajoniksa uvaNIyA // 45 // dahuM paJjoeNaM, tIse rUtraM maNoharaM dUraM / puTThAe sIe kahiyaM, dUyaM peseha so tAhe // 46 // gaMtU teNa kahiyaM, vayaNaM pajjoyarAiNo tanayaM / dehi niyaM me dhUyaM bhavAhi vA jujjhasajjo ci // 47 // to dhuMdhumAraranA, iya souM ko pUriyamaNaM / so nicchUDho gaMtuM, savisesaM kahai niparanno / / 48 / / to Asurutacitto, sadveNa baleNa Agao turiyaM / vedeha saMmAraM, nayaraM aha dhuMdhumAro vi / / 49 / / appANaM adhpavalaM iyaraM ca mahAbalaM kaleU / bhayabhIo majjhagao, puccha nemittiyaM kiMpi // 50 // so vi nimittanimittaM caccaramajyaMmi gaMtu bhesei / DiMbhANi tANi tatto, bhIyANi palAyamAgANi / / 51 / / nAgagharamajjhaparitaM Thiyasma vArantagassa pAsoMme / pattANi tao sahasA, mA bIdaha teNa bhaNiyANi // 52 // nemittieNa rano, kahiyaM tujhaM jao ne saMdeho / vIsasthANaM uvariM, paDio gaMtUNa majjhahe || 53 // gahiUNaM pajjoo, nIo nayarIe majjhabhAgaMmi / ucamapuriso eso, aMgAravaI tao dinA // 54 // nayaraM hiMDateNaM, appabalaM dhuMdhumArarAyANaM / da poeNaM, aMgArabaI tao maNiyA // 55 // bhadde ! tuha jaNaNaM, appayaleNaM kaI ahaM gahio / sA sAha muNivayaNaM, gao ya so sAhumUlaMmi / / 56 / / bhaNamANo nemittiya khamaNaM vadAmi so ya upauco / ApavajaM pecchara, veDagasaM baiyaraM navaraM // 57 // ityalaM prasaMgeneti gAthArthaH // 92 // ityuktA udgamotpAdanAgrahaNaiSaNAdoSAH, sAmprataM tu ta eva yatprabhavAstadarzanArthaM grAsaiSaNAdoSa saGkhyApratipAdanArthaM cA''hadI0 -- eSu ca 'viSameSu' prathamatRtIyAdimaGgeSu bhaktAdi gRhyate, pazcAtkarmAdidoSarahitatvAt / atha charditamucyate yadax" tu sammaM niraiyAraM, aNuTTANaM kAUNa kAle siddhI tti " zrIcandrIyavRtau / . 253 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa zuddhi 0 | kAiyo petam 84 // nAda 'bhavatparizAdi' bhUmau patattadavayavaM 'taditi tasmitha- dAtuH karAdbhUmau patati sati 'kAyAH pRthivyAdijIvasamUhA, virAdhyanta iti / 'pati' bandA, yathA-kathiddharmaghoSAkhyo mantrIM gRhItavrato viharan vArittakapuraM jagAma tatra vArittakamantrigRhe mikSArthaM gato, dIyamAnamadhughRtAnvitapAyasAdadhomukhamadhuvindupAtadarzanAdoSamanveSya nirgataH / tacca gavAkSastho vAritako (mantrI) vilokya kuto bhikSA na gRhItA ? iti yAvaccintayati tAvattatra bhUpatitamadhuvinduke makSikA yogAdgRhako kilA tadyogAtsaraTastato mArjArastaM prati prAghUrNakaH zvA vAvitastadanu vAstavyaH zvA, tayoH kalahe tatsvAminorvirodhAdanyo'nyaM saGgrAmo'bhUt, tato vAstikrena cintitaM - aho !! anenaiva kAraNena muninA bhikSA na jagRhe, dhanyaH sa iti zubhabhAvayogAjjAtajAtismaraNo devatA'rpita sAdhUpakaraNaH svayambuddho jAta iti gAthArthaH / / 92 / / ityuktadoSanigamanaM prAsaiSaNAdoSAMzca prastAvayannAha - iya solasa solasa dasa, uggamauppAya Ne saNAdosA / gihisAhUbhayapabhavA, paMca u + gAsesaNAi ime / 93 // vyAkhyA -- ityevaM pUrvoktasvarUpAH SoDaza SoDaza daza ca pratItarUpAH, yathAkramamudramasyoktarUpasyaivamutpAdanAyA grahaNai pAyA ye 'doSa' dUSaNAni, te yathAsaGkhyaM gRhisAdhU bhayaprabhavA-dAyakayatitadvitayasamutthA bhavantIti zeSaH / tatra gRhiprabhavA udgamadoSA, gRhiNA prAyeNa teSAM kriyamANatvAt, sAdhusamutthA utpAdanAdoSAH, sAdhunaiva teSAM vidhIyamAnatvAt, gRhisAdhujanyA grahaNaiSaNAdoSAH, zaGkitadoSasya sAdhubhAvApariNatadoSasya ca sAdhujanyatvAccheSANAM ca gRhipramatratvAditi, +" " a. ya. / 254 grahaNaiSaNAnigamanaM grAsapaNA prastAvanA cA // 84 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM vidhinA gRhItasyA'pyAhArasya vidhinaiva grAsaH kArya iti grAsapaNAdoSAnAha - 'paMca u' paJca punardoSAH syuriti gamyate, vetyAha- grasanaM grAso-bhojanaM tadviSayA 'epaNA' zuddhAzuddhaparyAlocanA, tasyAmi me - ete'nantarameva vakSyamANA iti gAthArthaH // 93 // tAnevAsss dI0 - ityevaM SoDaza SoDaza daza mahaGkhyA yathAkramaM udgamotpAdaneSaNAdoSAH gRhisAdhutadubhayaprabhavAH spaSTA bhavantIti zeSaH / evaM dvicvAriMzadoSarahitasyApyAhArasya vidhinaiva grAsaH kArya ityAha- paJca 'tu' punagrasiSaNAyAM doSA 'ime' vakSyasyuriti gAthArthaH / / 93 / / tAnevAha - saMjoyaNA parmANe, iMgole ghUmaiM- kAraNe paDhamA / vasahibahiraMtare vA rasaheuM davvasaMjogA // 94 // vyAkhyA - saMyojanaM saMyojanA, rasagRLyA guNAntarotpAdanAya dravyAntara mIlanaM, sA kriyamANA grAsapaNAdoSaH syAttathA 'pramANa' kabalAdibhirbhojanaparimANaM taccA'tikramyamANaM bhojanadoSo bhavet / tathA cAritrendhanasyA'GgArasyeva karaNamiti vigrahe +kArite puMsi saMjJAyAM ghe ca kRte bhavatyaGgAraX iti / cAritrendhanasya dhUmacata iva karaNamiti vigrahe kArite ve matulope ca syAma iti, cAritrendhanasya dhUmAyamAnatetyarthaH / anayozca doSatvaM pratItameva / tathA 'kAraNaM' bhojana hetuH, + aGgArazabdasyAne kAritaH / X aGgAraM karoti tadvataca va]ti tadAcaSTe in kAri aGgArayatIti ce [kRte] svAdaGgAra ityarthaH / * dhUmo vidyate yasya sa tathAvantaH dhUmavantaM karotIti "mantu-vantu vinAM lukace ti vantalopaH" iti "lisye "tyAdinA'ntyasvaraTopaH dhUmayatIti dhUmaH / Se dhUmaH siddhaghati / iti TippaNAni bha. pustake | 95 255 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhi 0 TIkAdvayo petam // 85 // etasya doSatvamanAzrIyamANatvAt / atha saMyojanAdopavyAkhyAnAyAha-prathamA-''dyA saMyojanetyarthI vasate - rupAzrayAhistAdbhikSATana ityarthaH, antare vA-bamatimadhye veti athavA rasato - viziSTAsvAdanimittaM dravyANAM dugdhadadhyodanAdInAM 'saMyogo' mIlanaM tasminsati saMyojanA, bhavatIti pUrveNa yogaH, tatra bahirmaktapAnasaMyojanA- bhikSAmaTato dugdhadadhyAdilAbhe guDAdiprakSipato'ntarbhaka pAnasaMyojanA punaH-pAtre mukhe ca syAttatra pAtre maNDakaguDaghRtAdi saMyojya bhakSayata, etAnyeva mukhaprakSepeNa saMyojayato mukhasaMyojanA, piNDaprastAvAccaivamucyate, anyathA upakaraNaM gaveSayata eva sAdho volapakAdyavAsau vibhUSApratyayamantakalpaM yAcitvA parizuJjAnasya bahirUpakaraNa saMyojanA, vasatau cA''gatya tathaiva paribhuJjAnasyAntarupakaraNasaMyojanetyAdyapi draSTavyamiti / iha ca rasahetoriti vizeSaNena kAraNataH saMyojanAyAmapi na doSa ityAvedayati, yadAha-"rasaheuM saMjogo, paDisiddhI kappae gilANaDDA / jassa va abhattachaMdo, suhocio bhAvio jo ya // 1 // " sugamA, navaraM yasya cADadvAre'rucistathA yaH zubhAdvArocito rAjaputrAdiryazca sAdhUcitAhAreNA'bhAvitastasya saMyogoDanujJAta iti gAthArthaH // 94 // athA''hArapramANaM pratipAdayannAha - dI0 - ' saMyojanA' rasagRddhyA guNAntarArthaM dravyAntarasaMyojanaM 1, apramANaM mAnamatikramya bhojanaM 2, 'aGgAra' iti cAritrendhanasyAGgArasyaiva karaNAt 3, 'dhUma'tti cAritrendhanasya dhUmavata itra karaNaM, vantulopAma 4, akAraNaM - bhojana hetvanAzrayaNaM 5, etadvyAkhyAmAha - eSu paJcasu prathamA saMyojanA syAd 'vasate' rupAzrayA' dahi' rbhikSATane rasahetorviziSTAsvAdanArthe 'dravyasaMyogAd' dugdhAdau guDAdikSepAt 'vA' athavA 'antare' basatermadhye pAtre mukhe ca tathA karaNAt piNDaprastAvAdidamatroktaM, 256 grAsapaNAdoSapaJcaka destatra saMyoja nAyAH svarUpama // 85 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IR paratastUpakaraNAdInAmayi jJeyaM, ramatoriti bhaNanAdglAnAdikAraNataH saMyojanAyAmapi na doSa iti gAdhAthaH / / 94 / / / athAhArapramANAkhyamAhaR ghiibalasaMjamajogA, jeNa Na hAyaMti saMpai pae vA / taM AhArapamANaM, jaissa sesaM kilesaphalaM // 95 // vyAkhyA-'dhRtizca' cittasvAsthya-manaHmamAghAnamityarthaH 'balaM ca zArIraH prAmaH 'saMyamayogAzca caraNakaraNacyApArAticalasaMyamayogAH 'yena' yAvanmAtreNa dvAtriMzatkabalAdinA''hAreNa, bhukteneti gamyate / 'na' naitra 'hIyante' hAnimupagacchanti, kadaityAha-'samprati tadaiva-tadina evetyarthaH 'prage' vA prabhAte-dvitIyadina ityarthaH, cetyathavA, tattAvanmAtra'mAhArapramANa mojanamAna, vijJeyamiti gamyate, kasyetyAha-'yate sAdhoH, sUtre ca kukkUTyaNDakamAtrakavalApekSamevamAhAramAnamabhidhIyate"vattIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe, aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " napuMsakasya caturviMzatiH / udarabhAgApekSa tve"addhamasaNassa savvaM-jaNassa kujA davassa do bhaagaa| bAupaviyAraNaTThA, chambhAgaM UNagaM kujjA // 1 // " 'sesa'tiM punaH zabdAdhyAhArAccheSa punarAyopAyakuzalatayA samyagAkalitAt saMyamavyApAranirvAhahetoH svadehasvabhAvAnuguNAdAhAramAnAdanyadatinahuprabhRtika, kimityAha-klezaphala bhaihikAmuSmikaduHkhaparamparAjanakamiti gAthArthaH // 95 // kutaH zeSaM klezaphalamityAhadI--'dhRti'manAsvAsthya balaM' zArIrika 'saMyamayogA'caraNakaraNacyApArAste 'yena' yAvanmAtreNa bhuktena naiva hIyante Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [grAmaiSaNAdoSapaJcake AhArapramANam / petam -S 'samprati tadeva.athavA 'grage' dvitIyadinA(ntarArambhe tattAvanmAtramAhArapramANaM yateH syAta , sUtre kuMTyaNDakapramANAH purupasya viddhidvAtriMzatkaralAH khiyo'STAviMzatinapuMsakasya caturvizatiruktAstatrApiTIkAdvayo anumasaNasa saJcha-jagasta kujA davassa do bhAge / vAyapaviyAraNahA, chanbhAga UNayaM kubjA // 1 // " itaH 'zeSa saMyamanirvAhahetudehAnuguNAhAramAnAdanyadatibahuprabhRtikaM 'klezaphalaM' aihikAmuSmikaduHkhajanakamiti gAthArthaH // 95|| kutaH zeSa klezaphalaM ? ityaah||86|| jeNa'ibahu aibahuso, aippamANeNa bhoyaNaM bhuttaM / hAdija va vAmija va,mArija va taM ajIraMtaM // 16 // vyAkhyA-yena kAraNenA'tibahu pUrvoktasvapramANAdhika, AkaNThamityarthaH, tathA atighahuzo'tibahUnvArAn , vAratrayamityarthaH, tathA atipramANena' cAratrayollaGghanalakSaNena karaNabhRtenA'tRpyatA vA sAdhunA kA bhojana maJcanAdikaM bhukta-mabhyavahataM, kiM kuryAdityAha-'hAdayedvA' purIpanisarmAdhikyaM kArayedvA 'vAmaye'cchadi kArayenmArayedvA' prANatyAga kArayedvAzabdA vikalpArthAH, kiM tadityAha-tadatibahukAdibhojanaM kartu, kiMviziSTa sadityAha-'ajIryat pariNAmamagacchat , tasmAspramANayuktameva bhoktavyaM, tasyaiva guNAvahatvAbadAha "appAhArassa na I-diyAI visaemu saMpayatti | neca kilammai tavasA, rasiesuna mujjhae yA vi // 1." hai tathAhi-"hiyAhArA miyAhArA, appAhArA ya je nraa|n te vinAcigicchaMti, appANaM te cigicchgaa||2||" MhitAhArA dehasvabhAvAnukUlamojanA: mitAhArA pramANopetabhojanAH'alpAhArA'pramANaprAptAdapi hInatarAhArA iti gaathaarthH| 258 ee // 86 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAbAra-dhUmalakSaNe doSadvayaM vyAcikhyAsurAha dI-yena kAraNena 'bahu' pUrvokta svapramANAdhikamAkaNThamityarthaH, atibahazo-bahUna vArAna 'atipramANena' vAratrayollAnAdinA atRpyatA vA sAdhunA bhojanaM bhuktaM sat kiM kuryAd ? ityAha-hAdayet purIpAdhikyena, vAmayecchardikAkaraNena, mArayetprANatyAgena, 'vA' zabdA viklpaarthaaH| tadbhuktaM kathambhRtaM ? 'ajIryata' pariNAmamagacchaditi gAthArthaH // 96 / / adhAtAradhUmAkhye AhaaMgArasadhUmovama-caraNiMdhaNakaraNabhAvao jamiha / ratto dulo bhuMjai, taM aMgAraM ca dhUmaM ca // 97 // vyAkhyA-aGgAramadhUme pratIte, tadupamasya-tathAvidhAsAratAsAdhAttasazasya 'caraNendhanasya cAritraindhasaH 'karaNa12 bhAvA'nirvarttanamar3hAvAcaM manojJAmanojJamAhAraM bhule, sAdhurini yomH| 'haha' jene pravacane, kiMviziSTaH sannityAha-'raktaH' premavAn viSTazca' dvepavAn , iha cshbdo'dhyaahaaryH| 'bhuGke'myavaharati, mAdhugiti gamyate, samAhAraM yathAkramamaGgAraM cA-jhAramiti vacate 'dhUmaM ca dhUmamiti truvate / ayamartha:-yamAhAraM mAdhuH sundaramiti kRtvA raktaH san mujhe, tamiha pravacane'GgAropamacarondhanakaraNabhAvAdagAramityAcakSate, yaM cA'sundaramiti kRtvA dviSTo'bhyavaharati, taM madhUmopamacaraNendhanakaraNabhAyAddhamaniti, Ava 2-"taM hoI saiMgAlaM, jaM AhAraha mucchio sNto| taM puNa hoha saMdhUma, jaM AhAre 12 'niMdato // 1 // " ini gAthArthaH / / 97 // atha kAraNadvAraM vyAcirUyAsurAhadI0-aGgAramadhame pratIte 'tadupamasya' tathAvidhAsArakhyA tattulyasya 'caraNendhanasya' nAstrindhasaH 'karaNabhAvAt' 259 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para iyo // SHA%AR nirvartanAyogAdyamAhAramiha-jinAgame sAdhu rakta 'rakto' manovamiti premavAn 'dviSTo' manojamini upavAna , nata ki? prAmeSaNAtadyathAkramamaGgArAkhyaM ca dhUmAkhyaM ca syAditi gAthArthaH // 97 // atha poDhA kAraNAsyamAha dopapatrake chahaviyaNAveyAva-ccaisaMjarmasujjhANapANerakkhaTTA / iriyaM ca visoheDe, bhuMje na u rUvarasaheuM // 98 // kAraNaSaTra vyAkhyA-iha ca kSudvedanAdipadAnAM dvandvaM kRtvA rakSArthamiti padana pratyekaM sambandhaH kartavyaH, tatazca kSu-bhukSA, mAhAratasyAstadrapA vA 'vedanA pIDA kSudvadanA 'tadrakSArtha tannivAraNAnimittaM, yadAha-"nadhi chuhAga sarisiyA, viSaNA krnnmy| bhuMjeja tppsmnntttthtti"| tathA vaiyAvRtya-mAcAryAdipraticaraNaM, tadrakSArtha-taddhAnivAraNArtha, Aha ca "chAo cayAvacaM, 131 na taraha kAuM ao bhuNje|" "chAo' ti 'psAto bubhukSita ityarthaH, tathA 'saMyamaH' pratyupekSaNApramArjanAdilakSaNaH sAdhuvyApArastapAlanAthai, bubhukSita enaM kartuM na zaknotIti kRtvA, tathA zobhanaM dhyAnaM sudhyAna-mUtrArthAnucintanAdilakSaNaM zubhacittapraNidhAnaM, etadapi bubhukSitaH kartuM na zaknotIti, nathA 'prANA' jIvitaM, teSAM rakSArtha-paripAlanAnimittaM, IyA~ vAIrthAsamiti, vetyathavA 'vizoSayituM' nirmalIkartu, bubhukSito di jyAmalalocanatvAditastAM tathA kattuM na zaknotIti, kiM kuryAdityAha-'bhuJjIta' bhojanaM kuryAt 'na tu' na punA 'rUpaM ca zarIralAvaNyaM rasazca bhojanAsvAdo rUparasau, taddheto-stantrimita, balavarNAdinimittaM rasagRdudhyA cana bhuJjItetyuktaM bhavatIti gAthArthaH // 98 // athA'nyAnyapyamanakAraNAni pratipAdayabAhadI0--dvedanA' bumukSApIDA 1, yAvRtyaM dazadhA pratItaM 2, saMyamaH pratyupekSaNapramArjanAdilakSaNaH 3, sudhyAna-sUtrA- // 87 // 260 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rthAnucintanAdau praNidhAnaM 4, prANA-jIvitaM eteSAM rakSArtha 5, IrSyA ca gamanamArga vizodhayituM 6, sAdhurbhukhIta - azrIyAca rUparasa hetordehAdi saundaryaviziSTAsvAdAyeti gAthArthaH // 98 // ajemanakAraNAnyapi paDhevAi ahaba na jimeja roge, mohu~dae sayaNamAiuvasagge / pANidayAtaveheDaM, aMte tazumoyasthaM ca // 99 // vyAkhyA-'athavA' yadvA 'na' netra jaise-daznIyAtsAdhuriti gamyate, ketyAha- 'roge' jvarAzrirogA jIrNAdyAtaGke mAne sati abhojanasya roganivarttanopAyatvAd, yadAha - sahasrappanaM vAdi, aTTameNa nivAraNa" tathA "balAvirodhinirdiSTaM, jvarAdau laGghanaM hitam / te'nilazramakoSa - zokakAmakSatajvarAn // 1 // " tathA 'mohasya' puruSAdivedalakSaNasya 'udaye' vipAkaprAbalye, tapaso modopazamahetutvAd, yadAha - "viSayA vinivarttante, nirAhArasya dehinaH / " iti / tathA 'svajanAdInAM ' mAtRpikala nRpaprabhRtInAM 'upasarge' pravrajyAmocanAdilakSaNe upadrave, te hi tapasyantaM sAdhumavalokya tanizrayAvagamAnmaraNAdibhIteopakaraNAdvinivarttante, tathA 'prANidayA ca' saccarakSaNaM, tapazca caturthAdilakSaNaM prANidadyAttapasI, tatostanimittaM, ayamarthaH - pAnIye mahikAyAM vA nipatantyAM prabhUtazlakSNamaNDU kikA disavasamAkulAyAM vA bhUmau tattajIvasaMrakSaNArtha bhikSATanAdi na kuryAt etaccopoSitasyaiva nirvaiti, tapo'pi cAmuJjAnasyaiva bhavatIti / tathA ante' paryante maraNakAla ityarthaH / ' tanumocanArthaM saMyamapAlanAsamarthadeha parityAganimittaM cAndo 'na jeme' diti kriyAnukarSaNArtha iti gAthArthaH // 99 // atha granthopasaMhAramatrAnuktArthAtidezaM ca kurvannAha dI0 - 'athavA' yadvA na jimet, va 1 'roge' jvarAkSirogAjIrNAdyAta 1, tathA mohasya-puruSAdivedalakSaNaspodaye 261 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDazuddhi Bei Xia Liao "Yun Ji y*** kAiyo-4 petam grAsaiSaNAdoSapaJcake kAraNaSaTramAhArAnahaNamya granthopasaMhArazca / 88 // ReEER viSAkaprAbalye .2, tathA svajanAdInAM-mAtRSitaputrakalatraprabhRtInAM 'upasarge' pravajyAmocanAdyupadrave 3, tathA prANidayA-vRthyAM mahikApAte mUkSmamaNDakikAdisaccAkulAyAM vA bhUmau jIvarakSA 4, tapazcaturthAdi 'taddheto'stayonimittaM 5, tathA 'anne' maraNakAle 'tanumocanA saMyamAkSamadehatyAgAya 6 ceti mAthArthaH / / 99 // atha granthArthamupasaMharannAha6] yativihelaNAdAsA, laseNa jahAgamaM me'bhihiyaa|esu gurulahavisesaM,sesaMcamuNeja suttaao|100| ___ vyAkhyA--'iti' evaM pUrvoktaprakAreNa trividhA cA'sau gaveSaNa-grahaNa-grAsamedAdepaNA ca-zuddhAzuddhapiNDavicAraNA, tasyAM 'doSA' AdhAkarma-dhAtrItva-zaGkita-saMyojanAdilakSaNAni dakSaNAnyabhihitA iti yogaH, kathamityAha-'lezena' saMkSepeNa 'yathAgama' AgamasyAnatikrameNa-piNDaniyuktyAdigrandhAnusAreNetyarthaH,anena cA'sya prakaraNasya prAmANyamAha / 'mayA' kA abhihitAH' pratipAditAH / 'esutti cakArAdhyAhArAdeSu ca doyeSu 'zurulaghuvizeSa' kaskona doSo guruH kaskazca laghurityetravidha prakAra 'zeSaM ca anyaJca yatra noktaM piNDavicArasambaddhaM nAmAdinyAma-dRSTAnta bhaGgaka-vistaravicAraNAdikaM zayyAtararAjapiNDopAzrayaH basapAtramatadoSAdikaM ca, tatkimityAha-'muNejja' sijAnIyAstvaM he zrotaH! kasmAdityAha-'sUtrA'dAgamAcatra sarvaguru mRlakama, tasmAccA''ghAkarmika kauMdezikacaramatrika mizrAntyadvikaM cAdaraprAbhRtikA sapratyapAyA'myAhRtaM lobhapiNDo'nantakAyAnyavahitanikSiptapihitasaMhatamizrApariNatacharditAni saMyojanA sAkAraM vartamAnabhaviSyannimittaM ceti laghavo doSAH, mUlaprAyazcittAcaturthatapo vat / etebhyaH kamauddezikAyamedo mizraprathamamedo dhAtrItvaM datItvamatItanimittamAjIvanApiNDo banIpakatvaM bAdaracikitsAkaraNa koSamAnapiNDau sambandhisaMstavakaraNaM vidyAyogacUrNapiNDA prakAzakaraNaM dvividhaM dravyakotamAtmabhAvakrItaM lauki 262 // 8 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaprAmityapavarttite niSpratyavAyaparagrAmAbhyAhRtaM pihitodbhinaM kapATodbhinnamutkRSTamAlApahRtaM sarvamAcchedyaM sarvamanisRSTaM puraH karma pAkI mahitaprati saMsaktaprakSitaM pratyekAvyavadditanikSiptapi hitasaMhRtami zrApariNatacharditAni pramANollaGghanaM sadhUmamakAraNabhojanaM ceti lavazrarthAdAcAmlamiva / etebhyo'pyadhyatra pUrakAntya bhedadvayaM kRtabhedacatuSTayaM bhaktapAnapUrti mAyApiNDo'nantakAyavyavahitanikSiptapihitAdIni mizrAnantAvyavahita nikSiptAdIni ceti lavacaH, AcAmlAdekabhaktamiva / etebhyo'pyaudho dezika muddiSTabhedacatuSTayamupakaraNapUtikaM cirasthApitaM prakaTakaraNaM lokottaraM parAvarttitamapamityaM ca parabhAvakrItaM svagrAmAmyAhRtaM dardarodbhinaM jaghanyamAlApahRtaM prathamAdhyavapUraka: sUkSmacikitsA guNasaMstavakaraNaM mizra kardamena lavaNaseTikAdinA ca prakSitaM, piSTAdikSitaM kiJciddAyakaduSTaM pratyeka paramparasthApitAdIni ca mizrAnantarasthApitAdIni ceti laghavaH, ekabhaktAtpurimArthamiva / etebhyo'pi tvarasthApitaM sUkSmaprabhRtikA sasnigvasarajaskaprakSitaM pratyekamizraparamparasthApitAdIni ceti laghavaH, purimArghAnirvikRtikamiva / ityayaM sAmAnyato gurulaghuvizeSo, vizeSatastu sUtrAdevA'vaseyaH ( iti gAthArtha : + ) || 100* // atha zayyAtarapiNDavicAraNA sAgArio tti ko puNe, kAhe kA kaIviho +ya se piMDo / asijjAyairo va karahe, parihariyavvo ya so kasa / 1 / dosA vA ke tarasa, kAraNajAe va kapae kammi / jayaNAMe vA kAe, egamaNegesu ghetaMcca // 2 // asya gAthAdvayasya vyAkhyA- 'mAgArikaH' zayyAtarastatra sahA'gAreNa - sAdhuyogyagRheNa varttata iti sAgAraH, sa eva + ma. prazvevaitadvAkyaM / * a. ma. pratyorevAtrAvinyAsaH / + " "Sio vi so piMDo " bhaaN0|" "viho vi se piMDo " a / 263 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEADHANE vizuddhi TIkAdvayo pranthopasaMhAre shyyaatrvicaarnnaa| sAmArikastathA zayyAM tadgatasAdhUna cA saMrakSya tadAnena vA saMmArasAgaraM taratAti shyyaatrH1| kaH punarasau ?, ucyate-ga upAzrayasya prabhustatsandiSTo vA, teSu cA'ne ke pUtsargataH sarve'pi varjanIyAH, anitra he tu paripAyakako varjanIyaH, yadA copAzrayasaGkIrNatvakAraNena bhigopabhareSu vAgni, sadAsilahi vargapiTumazaknuvanta AcAryazarayAtaraM varjayantyeveti 2 / kadA vA ?-kutaH kAlAtprabhRti zayyAtaro bhavatItyarthastatrocyate-pratyUpAvazyake kRte svApe vA vihite, yadAha"jaI jaggati suvihiyA, kareMti AvassagaM ca annattha / sejAyarona hoI, mutte va kae va so hoi // 1 // " ___ katividhazca tasya piNDaH syAttatrocyate-azana-pAna-khAdima-svAdima 4 vastra-pAtra-kambala-rajoharaNa 4 sUcI-pippalakanakharadana-karNazodhana 4 medAdadvAdazavidhA, yadAha"asaNAIyA cauro, pAu~chaNavatthapattakaMbalayaM / sUichurakannasohaNa-naharaNiyA saagriypiNddo||1||" tRNAdistu na bhavati, ydaah"tnnddglchaarmllg-sejjaasNthaarpiiddhlevaaii| sejAyarapiMDo so. na hoDa saho ya sovahio // 2 // " azayyAtaro vA kadA bhavati , tatrocyate-nirgamanakAlAdinamekaM varjayanti, tataH paramazayyAtaro bhavati, yadAda-"vucche vaLata'horattaM" | AdezAntareNa tu dinadvayAditi, "sUrasthamaNe diNani-gayANa surodae asaagrio| atthamiyaniggayANa,yArasajAmA usaagrio||1||"tti| tathA pariharttavyazca sa kasyetpatrocyate- 264 89 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " liMgasthassa u vajjo, taM pariharaovva bhuMjao vA vi / jattasma ajuttassa va rasAyaNo tattha dihaMto // 1 // " asyA bhAvArtha:-liGgasthasya yaH zayyAtarastasya piNDo varjya:, taM zayyAtarapiNDaM pariharato vA bhuJjAnasya vA'pi tathA yuktasya zrAmaNyaguNairayuktasya [1] taireva, atra 'rasApaNo' madyavipaNistasya + dRSTAnto yathA - kila mahArASTraviSaye X kalpapAlApaNeSu madyaM bhavatu vA mA vA tathApi dhvajo canyate taM ca dRSTrA sarve'pi bhikSAcarAdayaH pariharanti, abhojyamiti kRtvA, evamatrApi yasya dharmadhvajo dRzyate tasya zayyAtaze varjanIya iti 6 / doSA vA ke 1 tasya piNDe gRhyamANa ityatra kathyatetIrthakara niSiddhatvAdayo bahavaH, yadAha- 44 titthara paDakuDI, annAyaM uggaMmo vinaya sujjhe / avimukti alAghavayau, dullaha sejI ya voccheo // 1 // " asyArthaH - tIrthakarairAdyAntimamadhyamavidehajinaiH 'pratikruSTaH' svasAdhUnAM tadAzrayasthAnAmanyAzrayasthAnAM vA niSiddhaH zayyAtara piNDaH, yadAha- "purapacchimavajjehiM, avikrammaM jiNavarehiM leseNaM / bhuttaM videhaehi ya, na ya sAgariyassa piMDo u // 1 // " 'lezene' ti yasyaivaikasya kRte kRtaM tasyaivaikasya na kalpate, zeSasAdhUnAM tu kalpata evetyaMzeneti 1 / kasmAdevamityAha'ajJAtasthA' 'viditasya *rAjAdipravrajitvena yadbhaikSaM tadajJAtamucyate, tadeva ca prAyaH sAdhunA grAhye, "annAyauMchaM caraI +- nAstyayaM zabdo bhANDArakarI yAtiriktAsu pratikRtiSu / X sarvAsvapi pratikRtiSUpalabhyate "kalpapAla" iti, abhighAcintAmaNau tu "kalyapAlaH 'surAjIvI" ityasti / * "prabrajito nRpAvirbhikSArthaM yasya gRhe praviSTo na pratyabhijJAyate, tasya sambandhi / iti Ti. a. 1 265 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da0 jadayo Reck%% *S visuddha"iti vacanAna. nacA''maanivAyAnagIcayana bAtambampanayA yayAtaggRha piNDaM gRhaNato yanena zukhyabIni yogaH zanayA 'udgamaH' manyanIyamakAdipavanayapi, ti samuccaya 'na zudathanina prado mavati bAnagaviNDagrahaNe mani,katha: saMhAre "bAhullA gacchassa i. paDhamAliyapANagAikannemu / majhAyakaraNa Au-dviyAha kare uggamegaparaM // 1 // " 3||zayAra nacA 'avimuktiH' malomanA, nanAcchaNyAnakatamyA'mocana, Aha ca vicaarnnaa| "mAde ukkosapaNI-yagehio ne kula na uDe | NDANAIkajem ya, go vi daraM puNo par3a / / 1 // " / tathA'vidyamAnaM 'lApatra' laghutA yamya ma nayA. nA mAnolAkSaratA, nA mitimAhAragAhelocitatvAcchanIgalAgha, ayyAnarAva tatparicitajanAJcopaSilAmAdupadhegnalpanayA nadalApatramiti, udAharaNaM cAva-ekasya sAdhoH payyAtareka kambalakAni pracAni, nanpratyayAca tatputranAmAdibhitra kambala kApaNaM mammai vitIrNa, tatayA'mau pracuropakaramApratibandhAdvAramayAca na vihagata, itara devayAmAhAmadhye jAne prayAnagNa cintitaM yayA'yaM vayaM cAtra mariSyAmamnanaH kenA'pyupAvanena vimavayAmi mumizvadazAntara ini, nano bahirmamau mana nammina mamupakaraNa niSkAmyA'nyatra manopya ca pradIptastadupAzrayaH, Aganasya cArpitAni mAjanAni abamupakaraNaM dagpamini nivedya / nano'mo prasthino dezAntaraM maminatra zyyAtareNa-samikSe punarihA mantavyamiti / AyatayA'sau samina jAtaMrpitaM ca masapakaraNamityavaM prayyAnapiNhagrahalAghavaM bhavanIti / nayA durlamA-mulamA ayyA ca-matiH kunA bhavati, yena kila ayyA deyA tenA''hArAyapi dayami'tyevaM gRhiNAM mayotpAdanAt , batrAyudAhara-ekasya gRhapateADe pAvaThikaH mAghupanchaH sthitavAna, nasya ca mAghavaH pratidinaM bhikSA mantaH zayyAvara akce 2.66 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhe prathamameva (kAraNato) bhikSA gRhanti, kAlena ca sa nirdhano jAtastatazca taiH sAdhubhirgatairanye samAgatAstairapi tatpArthe saiva vasaticitA, +sa prAha gariva me vazanivAraM nirdhanonidAzI, nAsti prathamabhikSAdAnayogya kimapItyato na vasatiM dAsyAmIti / sAdhubhiruktaM-zayyAtaramikSA'smAkaM na kalpate'to dehi zayyA, sa (xca pUrvasAdhuvacanAbhisaMskRtamatiH) prAha-asmadgRhAdriktabhAjanA nirgacchanto bhavanto'maGgalaM syurato na dAsyAmIti, tatastaM prajJApya kaSTena gRhIteti, evaM durlabhA zayyA mavatIti / tathA 'vyavacchedoM vinAzo dAnabhayAcchayyAyAH zayyAtareNa kriyate, vasatyabhAvAdbhaktapAnaziSyAdervA vyavaccheda: syAditi / athaite doSAH prAyaH piNDAntaragrahaNe'pi samAnA:, ataH ko'tra bhAvArthaH 1 ityatrocyate"paDibaMdhanirAkaraNa, keI annegihIyagahaNassa / tassAuMTaNamANaM, ettha'care yeti bhAvatthaM // 1 // " - pratibandhanirAkaraNaM-sAdhuzayyAtarayoryo'tyantopakAryopakArakabhAvena snehastanirAsaM, kecidAcAryA, bhAvArtha bruvantIti yogaH / anye punarAcAryA agRhItagrahaNasya-sAdhumirasvIkRtabhaktAdidAtavyadravyasya zayyAtarasyA''kuNTana-mAvarjanamaho / ni:spRhA ete'to vasatyAdidAnataH pUjyA iti bhAvotpAdanAt / tathA AjJA Aptopadeza, atra-zayyAtarapiNDaparihAre 'apareM anye 'truvanti' AhurbhAivArtha vAtparyamiti saprasanaM doSadvAraM7 tathA tasya piNDaH kasmin kAraNajAte klpte| tatrocyate-- "duvihe gelannaMmI, nimaMtaNe davadullabhe asive| omoyariyapaose, bhaeNa gahaNaM aNubrAyaM // 1 // " dvividhaM glAnatvaM-atyAgADhamanAgADhaM ca, tatrA'tyAmA kSiprameva prAyogyAdravyagrahaNaM karcavyaM, anAgADhe tvanyabAlAbha * zabdo'yaM bhA. a.prtikRtyorev| "sa tAnpratyAi-" yA kevalaM mAM0 pratAvevAyaM pAThaH / * "prAyogyagrahaNaM" 50 a060 k0| 267 441 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuru %% piNDa- eveti / nimantraNe'pi tadabhimukhaM vaktavyaM-kArya grahISyAmaH, na puna'naM kalpata' iti truvate, ydaah-"kjNmichdiyaa| kiradighe-tthimo tti na ya beMti u akappaM"ti | nibandhe ca prasaGganiSedhayatanayA gRhantyapi / durlabhadravye ca tAdAvanyaTokAiyo- bAlabhyamAne glAnAdikAraNe grahaNamanujJAtaM, tathA "oma'sive paNagAisu, jaiUNamasaMthare gaNaM / " tathA pradveSo petam rAjAdeH, tatra ca "uvasamaNaTTapaduTTe, sattho cA jA na lagabhae tAva / acchaMtA pacchanna, giNhaMti bhae virAja emeva // 1 // " caurAdisambandhini 8 / yatanAdvAramapyatraiva bhAvitaM, yadvA-" tikkhutto sakvitte, caudisiMvidhA // 91 // maggiUNa giiyttho| davcami dullabhaMmI, senAyarasaMtie gahaNaM // 1 // " iti yatanAdvArakhyAkhyAnam 9 / evamekamAzrityoktaM, yatrA'pyaneke pihaputrAdayaH zayyAtarA bhavanti tatrApi yAvantaH svAminastatsandiSTA vA, sarve'bhyanusApanIyA: yo vA tanmadhye'natikramaNIyavacano bhavati, tasyaiva ca piNDo varjanIyaH, madrakAntAdidoSAccheSANAmapi 10 / iti lezataH zayyAtarapiNDavicAro, vistaratastu andhaantraadyseyH| atha rAjapiNDavicAro'yaM"muiyAiguNo rAyA, aTThaviho tassa hoi piMDo tti / purimeyarANameso, vAghAyAIhiM paDikuTTo / / 1 // " muditAdiguNa, AdizandAnmRrdhAbhiSiktAdiparigraho, yadAha"muvio muddhabhisittosuio jo hoi jonnisuddhou| abhisitto iyarehiM,sayaMpa bharaho jahA raayaa||1||"| +"chidiyA" 50 ha.ka. y0| "chadiyA-nimantritAH" iti paryAyaH a0 "pUcchanIyAH" iti paryAyaH a. "mudayo" i.ka.pa. ya0 bhA01x"mAtRpakSa-pitRpakSazuddhaH" iti paryAyaH a0|| % . ...... IN Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rAjA' nRpastatra ca mudita mUrddhAbhiSiktavetyAdi caturbhaGgI, tatra prathamo dopAbhAve'pi varjanIyo'sAvitareSu tu doSasambhava eveti / 'aSTavidho'STabhedastasya rAjJo bhavati 'piNDo' bhaikSaM, tadyathA "asaNAIyA cauro, vatthaM pAyaM ca kaMbalaM cetra / pAuMchaNagaM ca tahA, aTThaviho rAyapiMDo u // 1 // " ' pUrvetarANA' mAdimA ntima jina sAdhUnAM 'epa' rAjapiNDo vyAghAtAdibhirdoSaiH 'pratikruSTo' niSiddho jinaistathAhi"Isarapabhirhi tarhi, bAghAo khaddhalohudArANaM / daMsaNasaMgo garahA, iyaresi na appamAyAo // 1 // " 'IzvaraprabhRtibhiryuvarAjAdibhirAdizabdAttalavaramA DambikAdiparigrahaH, talavaraca rAjJa utthAmaniko baddhapadaH, mADambikastu saMnivezavizeSanAyakastaiH pravizadbhirnirgacchadbhizca saparikaraistasmin - rAjakule 'vyAghAtaH' skhalanA sAdhostatra pravezasya nirgamasya cA, ata eva mikSAsvAdhyAya kAryANAmapi syAt, amaGgalabuddhyA inanaM vA ko'pi kuryAtsammardAskAyapAtrANAM bhaGgo vA syAt, tathA 'khaddha'tti pracure'nAdau labhyamAne yo 'lobho' lubdhatA sa khaddhalobhaH, sa ca tatra syAtcatazcaiSaNApreraNaM syAt, tathA 'udArANAM' udAradehAnAM hastyazva strIpuruSAdInAM 'darzane' 'valokane 'so' 'bhiSvaGgo-darzanasaGgaH syAt, tatathA''tmavirAdhanAdayaH syuH, tathA cArika- corA-mimara-kAmukAdisambhAvanayA rAjakopAtkulagaNasaGghAdyupaghAtaH syAt, tathA 'gardA' nindA, ess rAjapratigrahamete garhaNIyamapi svIkurvanti, garhaNIyatA ca tasya smAttairevamucyate"rAjapratigrahadagdhAnAM brAhmaNAnAM yudhiSThira ! / svinnAnAmiva bIjAnAM punarjanma na vidyate // 1 // -- * "muddito mUrddhAbhiSikazca 1, sudito na mUrddhAbhiSikaH 2, mUrddhAbhiSiko na muditaH 3, na mudito na mUrddhAbhiSiktaH 2 / " iti paryAyaH a0 / 269 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa granyo zuddhiA pasaMhAre . athavA'namiSvajA yatayo bhavanti, ete tvadRSTakalyANavatkathaM gajavAjyAdiSu saGga kurvantItyevaMrUpA / arthate doSA madhyama jinasAdhUnAmapi sambhavantIti kathaM teSAM tasya grAhyatA'pItyata Aha-'itareSAM madhyamajinasAdhUnAM 'na' naivaite doSA bhavanti, kAyokuta? 'apramAdAda' pramAdAbhAvAddhetoste hi RjuprAjJatvAdvizeSeNApramAditvenoktadoSaparihArasamarthA bhavanti, itareta | nirdosshai| RjujaDa-bakrajaDatvena na tatheti rAjapiNDavicAraH / tathA zayyA'pi piNDavadoSarahitava sevyA, yadAha ayyA__ "mUluttaraguNasuddhaM, thIpasupaMDagavivajjiyaM ksahiM / sevija sabbakAlaM, vivajae hoMti dosA u||1||" vicaarH| tatreyaM mUlaguNairazuddhA vasatiyathA"paTTIvaMso dodhA-raNI u cattAri muulveliio| mUlaguNe huvaveyA, esA u ahAgaDA vasahI // 1 // " 'pRSThivaMzo' madhyarabalako 'dve dhAraNyau dve havelyau yatpratiSTho'sAveva, catasro mUlavelyo yAzcaturpu gRhasya pArtheSu kriyante, ete samA'pi mUlaguNAstaizca sAdhumAdhAya kRtayuktA malaguNairupetA, eSA tviyaM punarAdhAya kutA vasatirAdhArmikIIM tyarthaH / uttaraguNAzca dvividhA bhavanti-malottaraguNA uttarottaraguNAca, tatraite mRlottaraguNAH"vasaMgakaDeNukaMvaNa-chAyaNalevaNedavArabhUmI yA sapparikammA basahI, esA muuluttrgunnesuN||1||" atra vRddhavyAkhyA-vaMsaga'tti daNDakAH 'kar3a'ti' kaTakAdimiH kuDathakaraNa 'ukkaMdhaNa'tti daNDagovari olavaNa 'chAyaNaM'ti' darbhAdinA''cchAdanaM 'levaNaM'ti' cikkhallena kuDANa liMpaNaM 'duvAra'tti' gRhadvArasya pAhalyakaraNamanyasya vA x "balako" pa. "vasyUko" bhAM. * "yapraviSTo" ya.It papetA" pa.i.ka.I+" daNDakoparyuklapana" bhaaN0| // 92 // 2-70 ACHAR Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAnaM 'bhUmi'ti' bhUmikammaM visamAe samIkaraNaM ti busa hoi, esA saparikammA basahI 'mUlattaraguNesu' ti mUlabhUtocaraguNeSvityarthaH / ete ca pRSTivaMzAdayazcaturdazA'pyavizodhikoTi, ime purNa uttarottaraguNA visohikoDi+visayAvasahIe upadhAyakarA / "bUmiryadhUviyaMbAsiye - ujjovirya palikaDe avatI ya / mittI sammaTThA kiya, visohikoDiM gayA basahI // 1 // " atrA'pi vRddhavyAkhyA- 'bhUmipatti uThAyA sedikAdibhiH saMsRSTetyuktaM bhavatIti / 'dhUviya'tti dugaMdha tti kAuM agurumAIhaM sugaMdhI kayA / 'vAsiya'tti paTavAsakusumAdibhirapanIta durgandhamAvA / 'udyovitA' ratnapradIpAdibhiH prakAzitA ! 'eroes' fca kRtakUrAdivalivighAnA / 'avattasi ugaNamRttikAbhyAM jalena copaliptabhUmitalA / 'siktA' kevalodakenA''rdrIkRtA / 'sammRSTA' pramArjitA, sAdhvarthAyeti sarvatra prakramaH / 'visohi koDiM gayA basahitti avizodhikoTau na bharatItyuktaM bhavati etadanusAratastu catuHzAlAdiSvapi mUlottaraguNavibhAgo vijJeyaH, yadAha - " bAussAlAIe, binneo evameSa u vibhaago| iha mUlAhaguNANaM, sakkhA puNa suNa na jaM bhaNio // 1 // " "viharaMtANaM pAyaM, samattakakhANa jeNa gAmesu / vAso tesu ya basahI, paDhAijuyA tao tAsiM // 2 // " tatastAsAM vasatI sAkSAdbhaNanamakArIti, anye vA'mI sAmAnyato vasatidoSAH"kAlAiva-dvANAM abhiyaMtA aNamikatA ya / bajjAM ya mahAvajjo, sAvaja maha'pyakiriyoM ya / / 1 / / " + koDidviyavasa" pa0 ka0 / "koDiDiyA vasa" 60 / 271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pena buddhi0 kAdvayo sam 193 // 373 Rtu varSAsu vA yatra tau sthitAstatraiva mAse cAturmAsike vA pUrNe'pi tiSThatAM kAlAtikrAntA bhavati, Rtubaddhe yatra . mAsakalpo vihitastatraiva vasatau mAsadvayaM varSAsu ca yatra caturo mAsAn sthitAstatraivASTau mAsAna parihRtya yadi samAgacchanti tadopasthAnA syAt yadAha "uu vAsA samaIyA, kAlAIyA u sA bhave sejjI / saceva ubaTTANI, duguNA duguNaM abajettA // 1 // " anye pratipAdayanti yatra varSAkAlaM sthitAstatra yadi varSAkAladvayamanyatra kRtvA samAgacchanti tata upasthAnadoSavatI zayyA na bhavatIti kalpacUrNiH / tathA yAvadarthikArthe vihitA zayyA yAvatkA sA yadyanyaizvarakAdipASaNDimirgRhasthaiva niSevitA bhavati, tadanantaraM ca saMyatAH pravizanti, tadA'bhikkAntetyucyate, saivA'nyairapariktA satI sAdhubhiH sevyamAnAnabhikrAnteti / tathA''tmArthaM kRtAM sAdhubhyo davA svArthamanyAM kurvato gRhasthasya vajrjyoti, yadAha " attakaDaM dArDa, jaINa annaM karei bajjI u / jamhA taM putrvakaDaM, vajjeha tao bhave bajA // 1 // " tathA zramaNa brAhmaNAdInAM pASaNDinAmarthAya kRtA mahAvarjyA, tathA paJcAnAM zramaNAnAmarthAya kRtA sAvadyA, tathA jaina sAdhUnAmarthAya kRtA mahAsAvadyeti, Ada ca "pAsaMDakAraNA khalu, AraMbhI ahiNavo mahAvajrI / samaNaTThA sAvajjI, mahasAvajI ya sAhUNaM // 1 // " tathA yA pUrvoktakAlAtikrAntAdidoSASTaka varjitA svArthaM jinabimbapratiSThArthaM vA kAritA ghavalaghUpanAdyuttaraguNavarjitA ca, sA'lpakriyA - zuddhetyarthaH / alpazabdasyAbhAvavAcakatvAdyadAha 272 granthopa saMhAre kAlAti krAntAdi zayyA navakas // 93 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jA khalu jahuttadose- hiM vajjiyA kAriyA smjhaae| parikammavippamukA, sA vasahI appakiriyAM u // 1 // " tathA khyAdirahitaiva zayyA sevanIyA, sA ceyaM "thIvajjiyaM viyAgaha, itthINaM jattha ThANavAni nAci ya tersina pecchati ||12||" tatra sthAnasvarUpamidaM - "ThANaM ciThThati jarhi, miho kahAIhi~ nvrmitthiio| ThANe niyamA rUvaM, siya saddo jeNa to vajraM // 1|| " syAtkadAcicchando na bhavatyapi viprakRSTe, yena evaM tato vajyaM sthAnaM, avarjane svamI doSAH -- "baMbhavayassa aguttI, lajjAnAso ya pIivuDDI ya / sAhutavo vaNavAso !!, nivAraNaM titthahANI ya // 1 // " tatra hi brahmavatasyA'guptirbhavati, pratiSiddhava satinivAsAt, lajjAnAzazca bhavatyasakadarzanena prItivRddhizva bhavati, jIvasvAbhAnyAt sAdhutapo vanavAsa !! iti loke gardA, nivAraNaM tadravyAnyadravyANAM tIrthahAnirlokApravRtyeti / tathA sthAne rUpe cAmI doSAH sAdhUnAM syuryathA "kamiyaM ThiyaM mo - hiyaM ca vippekkhiyaM ca savilAsaM / siMgAre ya yaha vihe daDuM bhutteyare dosA // 1 // " 'mohiye' kiliMkiJcitaM - ramitamityarthaH 'bhutteyare'ti' muktAbhuktabhogayordoSAH smRtikutUhalAdayaH / tathA sAnAlambanAH strINAmapyamI doSAH syuryathA--- "jallamalapaMrkiyANa vi, lAvannasirI u jahesi dehANaM / sAmanne vi surUvA, sayaguNiyA Asi gibAse // 1 // " 273 * * Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNavizuddhi petam // 9 // RECkhadAnamA jallamalapastiAnAmapi-bahalamaladigdhAnAmapIti bhAvaH, lAvaNyazrIryathaiSAM sAdhUnAM zrAmaNye'pi surUpA tathaivamaI manye granthopazataguNA AsIDehavAsa iti / tathA strIzabdaviSayA yatInAmime doSA bhaveyuryathA saMDAre "gIyANiya paDhiyANi ya, hasiyANi ya maMjule ya ullAve | bhUsaNasadde rAha-ssie ya soUNa je dosaa||shaa" khyAdisAdhuzabdaviSayAstu strINAmapyamI doSA utpadyante, yathA saMsaktavasa| "gaMbhIramahuraphuDavisaya-gAhago sussaro sarojahesiM| sajjhAyassa maNaharo, gIyarasa Nu keriso hoi? " | tidoSAna ta 'ammIgoma gomA kuTaviyado'tyantavyaktAkSaraH 'sphuTaviSayo'cA sphuTArtho 'grAhako''klezenArthabodhakaH, eteSAM karmadhArayaH, tathA 'susvaro' +mAlavakozikAdipradhAnasvarAnuraJjitaH 'svaroM' dhvaniryathA-amISAM svAdhyAyasyApi manoharo, gItasya, nu iti vita, kIDazo bhvtiiti| "evaM paropparaM mo-hnnijdunvijykmmvosenn| hoha daDaM paDibaMdho, tamhA taM bajjae ThANaM / / 1" tayA"pasupaMDagesa vi ihaM, mohAnaladIviyANa jaM hoi / pAyamamuhA pavittI, puzvabhavaDabhAsao taha ya // 1 // " "tamhA jahustadose-hiM bajjiyaM nimmamo niraasNso| vasahiM sevija jaI, vivajae ANamAINi // 2 // " iti vstydhikaarH| tathA vanamapi piNDavaddoSadRSTaM varjanIyaM, tadoSAca prAyastadvadevA'bacokhyAH , vizeSastu kazciducyate-iha tAvadvakhamekendriya4"mAlavakozakAvi" a.| mAlapadezakAdi" pa.ya."mATabavezikAdi" "mAlavakaizikAdi" kA mAlAvakozikAdi" pra SE94 // 274 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalendriya- pazcendriyAvayava niSpattimedAtrividhaM bhavati / tatraikendriyAvayavaniSpannaM kArpAsikAdi, vikalendriyAvayavaniSpa kauzeyakAdi, UrNAdimayaM tu tRtIyaM atra kAraNagrAhyaM kauzeyakAdi / etadapi jaghanya madhyamotkRSTa medAtpratyekaM trividhaM tatra jaghanyaM mukhapotikAdi, madhyamaM bolapaTTa-paTalakAdi, utkRSTaM pracchadAdi, etadapi punaH pratyekaM yathAkRtA-rapa-bahuparikarma medAtridhA bhidyate, eteSu ca gRhNadbhiH pUrvaM yathAkRtaM grAhI, sarvopAdhivizuddhatvAttasya tadalAme cAlpaparikarma grAhme, stokadoSatvAtasya tasyAbhAve bahuparikarmApi grAhyaM etacca sarvamapi vastraM gacchatairetAbhizcatasRbhiH pratimAbhi-reSaNAbhirityarthaH, gaveSaNIyam / "u 1 peha 2 aMtara 3 ujjhiyadhammA 4 " iti / tatroddiSTA yadgurusamakSaM svayaM pratijJAtaM jaghanyAdikamekendriyAvayava niSpannAdikaM vA vastraM tadeva gRhibhyo yAcamAnasya syAdivi, 1 / prekSA nAma vastramavalokya navIti sAdhuryathAbhoH zrAvaka ! yAzamidaM dRzyate tAdRzamidaM vA me dehi 2 / hRdaya parikSAnava prAvaraNava vA zayyAyA aghastana vastramuparitanavastraM vA'nyaddhoktukAmamayetanaM ca moktamanasaM dAdAramatrAntare yAcamAnasyeti 3 / caturthI punaH stradeza bahuvakhadezaM vA gantukAmAH kArpadikAdayo yadujjhanti bahuvakhadeze vA yatyaktaM labhyate, tathAcitamayAcitaM vA gRhNa syAditi 4 | jinakalpikAstvAsAM madhyAduparitanadvayAdanyatarayaivA''dadate, na tvAdyadvayeneti / tatpunaH kena vidhinA gacchavAsina utpAdayanti ? iti ceducyate yadyasya sAghorbanaM nAsti sa tatpravarttisAdhave nivedayati, so'pi ca gurumyo, yathAamukasya sAdhorakaM nakhaM nA'stIti / gacche ceyaM sAmAcArI, yadutA''bhigrahikasAdhavo bhavanti yathA'smAbhirvastrANi pAtrANi vA'nyena vA yena kenacidvastunA sAdhUnAM prayojanaM tadAnetavyaM, vrata AcAryastebhyo nivedayati, yathA-he AryA ! amukasya 275 * Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ petam | piNDa- 16 sAdhoramukaM vasaM nAstIti, atha na santyAbhigrahIkAstataH sa evaM maNyate, yathA-svameva svayomyaM vastramutpAdaya, athA'sAva- | andhopavizuddhiAzaktastato yo'nyaH samarthastaM guravo vyApArayanti / atha kasmin kAla utpAdayantIti ceducyate-sUtrapauruSImarthapauruSI ca kRtvA || saMhAre rokAiyo- mithArthameva hiNDamAnA utpAdayanti / yadi pa tadA na labhante, tato dvitIyapauruSyAmapi gaveSayanti, tathApyalAme prathamA- nidoSavasa yAmapi mRgayanti / yadyevamapi na lamante, tato bhikSArtha vajantaH sarve'pi saMbATakA vyApAryante, tataste'pi yAcante, tathA' grahaNapyalAme bahUni kA bakhANyutpAdanIyAni, tato 'vRndasAdhyAni kAryANI ti kRtvA gItArthA agItArthasahitA vA'' vidhiH| cArya mucyA samudAyenociSThanti, AcAryastu yadyapUrvasthAnagRhacaityaparipATeranyatra +vArthameva gRheSu hiNDate tataH prAyazcittaM prApnoti / upayogaM ca yugapatripIdanotthAnAdividhinA kurvanti, taba ca cintayanti-kiM pramANa patraM gRhItaya ! kiM jaghanya madhyama-mutkRSTaM vA ? athavA kiM yathAkata-malpaparikama bahuparikarma vA yadA kA prathama yAcito'vazya dAsyatIti / kAyotsarga ca yo jyeSTho gItArtho labdhimAzca sa prathamaM pArayati, tathA 'yasya ca yoga' iti vacanobAravelAyAM 'yathAss. 1-diSTa miti mApate, tasyA'mAve laghurapi tAdRza eva pArayati, sa eva ca purato hiNDate / gacchantazca daNDaka bhUmauna sthApayanti yAvatprathamo lAmA, basatyAgamanaM vA yAvadityanye / ityAdividhinA ca gRhaM gataramAvitadhAvako na yAcanIyA, vipariNAmakrItAdidoSasammavAt , kica-bhAvakANAmAcAra evA'yaM yadeSaNIyamuddharita svata evaM prayacchanti, yadAsaNaM sA vibhaye, sAhaNaM vatpamAi vAyavvaM / guNavaMtANa viseso, tattha vi jesi na ta asthi // 1 pariyATrimimi va gatasya bimANi dadAti davA kalpan" iti TipitaM a pustke|x "hati yogavacano' .....2-76 E Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R SAXCE tasmAdyAnyanyAni mAvitakulAni, teSu dAnaphala-dAtaguNavarNanaM varjayadbhiryAcA kartavyeti, gatvA ca vaktavyo yA pramayathA-'dharmalAbho bhoH zrAvaka ! eSa sAdhujanastava samIpamAgata IrazaivasvaiH prayojanamastI'ti / tatazcA'nugrahaM manyamAnena tena darzite basne maNitanyaM-'kasya sambandhyetadvakhaM ? kiM vA AsIt ? kiM vA bhaviSyati ? kutra vA''sI diti yAcanAvasne prazna-18 dUyaM vidheyaM / tatra kasyaitatprazne kathayatyeva prAJjalabhAvo gRhI, yathA-'mavadartha kRtaM krItaM dhauta betyAdi, amakena vA ihA''nIya sthApitaM yena tadhe na gRhNanti bhavanta' ityaadi| tatazca sAdhoravizodhikoTi-vizodhikoTiparijJAnaM syAttatsvarUpaM cedaM"taNaviNaNasaMjayaTThA, mUlaguNA uttarA u pjnnyaa|" asya gAthAdalasya cUrNiriyamarthatA-vastraniSpatyathaM yakriyate, yathA-tAnaM parikarmaNaM vAnaM caite mUlaguNA-avizodhikoTiriyathA, saMyatArtha karoti, ye niSpannasya kriyante, te uttaraguNAvizodhikoTiriti bhAvaH, yathA-pajjaNaM moDaNaM +uppuMbhaNaM dhAvanAdayazcaitAnvA saMyatArtha karotIti / atra preraka-pajaNaM sakhaNaM ca uggamakoDiM icchai taNaNaM viNaNaM ca visohikoDiM ti / atrA''cAryoM bravIti-he preraka ! "attaTThayataMtUhi, samaNa'? tao apAiya* buo y| kiM so na hoi kamma, phAsUNa vi pajio jo u||1||" __ 'phAsUNa vitti, svaarthvihitenaa'piityrthH| "jai pajaNaM tu kamma, iyaramakammaM sakappaU dhou / aha ghoo cina kappar3a, taNaNaM viNaNaM ca to kammaM // 2 // " tathA pUrvopamukta vaskhe darzite praSTavyaM-'kimetadAsIt / / tato dAtA azIti-nityanivasana, yadvA majanavastraM, yadvA + "pumbhaH-niSkAzanami"ti paryAyaH a0 1 X zramaNArtha / * "apAyayitvaiva vyUtaH" iti paryAyaH a0 / 272 ECCAE%AA% Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyopa piDa vizuddhi TIkAhayopetam I saMhAre nidoSavasa praannvidhiH| // 9 // XXXXX rAjadauvArika, par3hA ussaSayanAmidamamukasyeti / atra padasaM darzitaM, yadi sasya sarazaM vahamAnaM nAnyadapyasti dAtumtato gRkhate, anyathA mehaNe tu gAnmamupAdayati krINAni vA, anyazca +vasAno dehasya cIvarasya vA dhUnanaM kuryAt mnAnaM yA pIdityAdivopajAlaM spAt / athA'paribhujyamAna darzitaM tatra praSTazyaM-kimeta aviSyati ? kamA sthAne idamAsIditi / / atrA'pi dAtA paraphapayati tassamAnAparamale vahamAne'vahamAne yA vidyamAna eva grahaNaM kasamma, tadabhAve tu ta evotpAdanAdayo / doSAH syuH| evaM puruchAzuddhaM padA kazpanIyamiti nirdhAritaM bhavati, tadA yorapyantayoguDIyA maryato nirIkSaNIyaM, mA | taba gRhiNAM maNirvA suSarNa pA'nyatA rUpakAdi dravyaM niSadaM spAtataH so'pi gRhastho maNyate 'nirIkSasvai1mA tasaM sarvataH / evaM ca yadi tena maNyAdiSTa, tato lahaM, atha na ra, tataH sAdhureSa darzayati-'panama yeli Aha-gRhiNaH kathite kathamadhikaraNaM na bhavati', ucyate-kathite slophatara eka doSo'kathite tu uDAhAdirmahAn ma syAditi / tathA"navabhAgakappaNANa, padama basthaM karitu jogati / nAUNa phalabisesa, giNhatI ahava ghjti||1||" "pattAri devayAbhAgA, duthe bhAgA ga mANusA / AsurA ya duSe bhAgA, majhe pattharasa rakkhaso // 2 // " "aMjaNakhaMjaNakadama-litte mUsagamaviSaya aggivivddhe| tuni ya kuSTriya pajjavalI hoi viSANusaho asuho vA // 3 // " XvamyavAyasti" .1+ "anpayanaparidhAna kurvan" iti paryAcA a.12 "vIrasya p0.k.p.| 2-78 DIT 95 // la Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SROGRACTERISSAGAR "deNesu janAlo lAbho, mANusesu ya majjhimo / Asuresu ya gelanaM, majjhe maraNamAise // 4 // " etena ca vidhinA labdheSu vaneSu AgatAH santo gurUNAM samarpayanti sAdhavaH, tato gusvo'pi yadyasya sAdhokhaM nAsti tattasmai prayacchanti, athavA yAvatAM sAdhUnAM dAtumiSTAni tAni tAvatsu bhAgeSu sameSu kriyante, tato yathAjyeSThaM gRhantIti / tathA parimogakAle'tipramANaM vanaM chindAnamUlamAmA na chettavyA, amalatvAditi yAcanAvastravidhiH / nimantraNAvastravidhirapyayameva, navaraM-upayoge "jassa ya jogoM"tti vaktavyaM / tathA saGghATakena vinirgataH kasmimapi kule praviSTaH sankenacitpramadAdinA dAvRvizeSeNa mahatA sambhrameNa bhaktapAnAbhyAM pratilabhya vastreNa nimantrita evaM praznayati, yathA-'kasyedaM ? ki vA''sIdbhaviSyati vA katra cA'sIt 1 kena vA kAraNena mahyaM dIyate / iti / yadyevaM na pRcchati tadA pUrvoktadoSA AjJAbhaGgAdayazca syuH, tathA nimittAdipraznabujhyA pradatte vaskhe gRhasthasya nimittAdiprazne tatkathanAkathanAdayo ye doSAH sambhavanti, te'pi syuH| tatazcA'yamatra bhAvArtha:-yadi kopi mama pitA'yaM mama piksaTazo vA'yamityAdipUrvasambandhena, mama bhrAtA-bhartA-bhAta-matasadRzocA'yamityAdipazcAtsambandhena vA dadAti,anyena vA nimittAdipraznapariNAmAdilakSaNena kAraNena dadAti, tadA na grAhya, yadA tu yUyaM dharme kutamatayastatazca dharmArtha sarvArambhapravRhibhitivyamevetyAdikAraNena dadAti, tadA prAyameveti vstraavidhiH| . tathA pAtramaMpyekendriya-vikalendriya-pavendriyAvayavamayatvamedAtrividhaM bhavati / tatraikendriyadehaniSpanaM tumbakAdi, cikalendriyazarIranivRttaM zavadhutyAdi, paJcendriyadehAvayavamayaM kutupa-danta-apAtrAdi / atrauSataH prathamameva grAya, tadapi tumbakadAru-mRttikApAtrasedAtrividhaM, etadapi pratyeka japanyamadhyamotkRSTamedAtrividhameva / tatra japanya u(o)lakAdi madhyama 2.79 17 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piSTavizvadi0 TIkAiyo petam 197 // mAtrakamutkRSTaM patadrahaH / punarapyekaikaM trividhaM yathAkRta-malpaparikarma bahuparikarma ca / pUrvapUrvamAve vehottarottaraM grAhyaM etadapi catasRbhiH pratipAbhirgaveSaNIyaM tAzvemAH - " uddiTTa 1 peha 2 saMgaya 3, ujjhiyadhammatti 4 / " atra pratimAtrayaM prAgvanavaraM - iha pAtrAbhilApo vaktavyaH / tRtIyA punarevaM- " saMgaiyaM vA vejaIyaM vA " kasyA'pi gRhiNaH pAtradvayaM bhavati, sa ca tayormadhyAdekaikasmindina ekaikaM vArakeNa vAhayati / tatra yadvAhayati tatsAGgatikaM, yatiSThati tadvejavika, IdRzaM ca ko'pi sAdhurabhigrahavizeSAdyAvate / zeSavidhistu pAtre'pi yathAsambhavaM vakhavadraSTavyaH / tathA gRhNannamuM vidhi prayuGke"dAhiNakareNa koNe, ghettuttANeNa vaammnnibNdhe| khoDe tinni vAre, tinni tale tinni bhUmIe // 1 // " tathA"tasa-vIpAdi va dahuM, na liI liI pa aSTThei / gahaNami u parisuddhe, kappar3a diTThehi vi bahUhiM // 2 // " ucarArdhasyA'yaM bhAvArtha:- grahaNe parizuddhe pazcAdyadi vIjAdIni bahunyapi pazyati tathApi gRhNAtyeva na punaH pariSThApayati pratyarpayati vA pAtraM, kintu yatanayA tAnyevAssspheTayati-yatra na virAdhyante tatra ca kSipatIti / mUlotaraguNavibhAgazcA'yamaMtra- " muha karaNaM mUlaguNA, pAeX nikkoraNaM ca iyare u"tti gAthAdalaM sugamameva / kizva -- "vagaraNaMpi gharejA, jeNa ma rAgassa hoi uppattI / logaMmi ya parivAo, vihiNA ya pamANajuttaM tu // 1 // " iti saprasaGgamAthArthaH // 100 // Aha-- yadyetaddoSavipramukta eva yatinA''chAro grahItavyastadA kadAcidevaMvidhasya tasyAprAptyA vAto dehAdervAdhA syAdyadAha "va spheTayati" pa. i. ka. pa. IX " tumbakapAtre vIjaniSkAsanam" iti 10 a 280 grahaNaiSaNAdazake pAtra grahaNa vicAraNA / // 97 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *GRECCI "taM natthi jaMna vAhai, tilatusamittaM chuhA sriirss| sannijhaM savaduhA-iMditi AhArarahiyarasa // 1 // " yata:"paMdhasamA nasthi jarA, dAriisamoya paribhavo natthiA maraNasama natdhi bhayaM, chuhAsamA veyaNA nasthi // 2 // " tathA "galai balaM ucchAho, aveI siDhilei sylvaavaare| nAsaha sattaM araI, vicaTTae asaNarahiyasma / / 3 // " tatazca svargApavargAvandhyanivandhanatvenA'dhAkRtacintAmaNikalpadrumopamAnAnAmatidurlabhatarasacaraNakaraNabyApArANAM kathaM hAnirna syAdityAzakyA''ha dI0-ityevaM trividhaiSaNAyA-gaveSaNa-grahaNa-grAsamedAtsaptacatvAriMzadvidhAyA doSA 'lezena' saMkSepeNa 'yathAgama' piNDaniyu-16 satyAdigranyAnusAreNa mayA 'abhihitA' uktaaH| eSu ca dopeSu gurulaghuvizeSa-ko dopo guruH kazca laghurityevaM svarUpaM 'zeSa ca' yadana noktaM-nAmAdinyAsa-dRSTAnta-maGgaka-vistaravicAraNAdikaM, tan 'muNe jAnIyAt sUtrA-dAgamAditi gAthArthaH ||101kssaa ____ athaitAvadoparahitapiNDasyAbhAve muniH kiM kuryAdityAha sohiMtoya ime taha,jaija savattha pnnghaanniie|ussgg'vvaayviuu, jaha caraNaguNA na hAyati / 101 / ____ vyAkhyA-'zoSayan' vizuddhapiNDagrahaNArthamavalokayan , caH zabdaH prAktanopadezApekSayopadezAntarasamuccayArthaH, kAnityAha-'imAn' anantasektadoSAM'stathA' tena sarvathA zuddhAhArAprAptau +manAgazuddhAditadhaNalakSaNena-prakAreNa 'yateta' yatanA kuryAt / kI, sarvatra kSetrakAlAdau / kayA karaNabhUtayetyAha-paJcakahAnyA, ihA'kRtavIpso'pi paJcakazabdastadarthasammavAdvIpsArthoM ~ "mune-jAnIyAt" i.k.| 'muNeja' jAnIyAditi saGgasamiti me matiH / + "manAkzuddhAzuddhAdi" pa. 6. ka. a. y.| 28 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDa buddhi0 kAime tam Bell! vyAkhyeyastataJca paJcakena paJca kenA''gamaprasiddhaprAyazcittalakSaNena kRtvA yakA 'hAni' svAnuSThAnavyayo vyeti cAzuddhAhAragrahaNAdinA'parodhasambhave tacchuddhyarthaM vidhIyamAnamanuSThAnaM nRpAparAdhe dIyamAnadaNDadravyavat sA paJcakaparihANistayA, etaduktaM bhavati sarvathA zuddhAta gurukApacAdizeSaduSTamAhAraM gRhNIyAt, tasyAprAptau laghugurudazaka prAyazvicAI + doSavantaM, tasyA'pyabhAve laghugurupaJcadazakaprAyazcittArhadoSaduSTamityAdi, na punaH kAraNotpattAvapi gurugurutaraprAyazvicazodhya gurugurucaradoSaduSTamazanAdi prathamata evAseveteti / kaH ? ityAha- 'utsagapivAda' kAraNAbhAvasadbhAva 'vetti' anayacchati yaH sa utsargApavAdavidvAn samyagadhItacchedAdizruta ityarthaH / sAdhuriti gamyate / 'yathA' yena dehopaSTammakaraNalakSayena prakAreNa 'caraNaguNA' AvazyakAdayazcAritradharmA 'na' naiva 'iIyante' hAnimupagacchantIti gAthArthaH // 101 // itthaM cAsya yatanayA pravartamAnasya virAdhanA'pi nirjarAphalaiveti pratipAdayannAha - " dI0 - ' zoSayan ' vizuddhapiNDArthamanveSayan ca zabda upadezAntarasammuccaye, kAnU ? imAn doSAn / ' tathA ' tena - nirdoSA dvArAprAptau manAmazuddhasyApi grahaNena 'yateta' yatanAM kuryAt ka ? sarvatra kSetrakAlAdau kathA 1 paJcakanyA, paJcakazabdo'tra vIpsayA vyAkhyepastataH paJcapaJcakena sUtraprasiddha prAyazcicalakSaNena yA hAniH svAnuSThAnavyayarUpA, ko'rthaH 1 sadoSAhAragrahaNAdyaparAddha vidhIyamAnAnuSThAnaM, nRpAparAdhe dIyamAnadaNDadravyavat, dayA ko yateta ! 'utsargApavAdavit' kAraNAmAtrasadbhAvavidvAn patiH, yathA kiM syAt ? ityAha-caraNaguNA na hIyanta iti gAthArthaH // 101 // ityaM cAsaThasya yatanAyoge nirjarAmAi + "doSaduSTamAdvAre gRhNIyAtasyAbhAve " ja. | 282 grahaNaiSaNAdoSadazake yatanA yuktasya virAtra nAyA api nirjarA phalatvam / // 98 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jAjayamANassa bhave,virAhaNA suttvihismggss| sA hoi nijrphlaa,ajjhtthvisohijuttssaa102|| vyAkhyA-yA kAcidvirAdhaneti yogaH 'yatamAnasya kAraNikasevAyAmapi yathAzamyA gurudoSaparihAreNa pravartamAnasya sAdho 'bhavetsyA dvirAdhanA'svAnuSThAnakhaNDanA,punaH kAMvaziSTasya sAdhoratyAha-'sUtrasyA''gamasya 'vidhi vidhAnamartha ityarthaH pravidhistena 'samagro' yuktastasya gItArthasyetyarthaH, sA virAdhanA bhavati'jAyate 'nirjarAphalA' karmavizodhikA / punarapi kathambhUtasya ?, 'adhyAtma' manastasya 'vizodhiyadhaucityena pravartanAdrAgadvevAbhAvarUpA nirmalatA,tayA 'yuktasya' samanvitasyeti gaathaarthH||12|| atha granthasamAptau svanAmAviSkaraNagarbha svapravRtteH svarUpaM phalavatvaM ca darzayan pranthakAraH kAmapi bahuzrutaprArthanA kartumidamAha dI0-yA kAcid 'yatamAnasya' kAraNikasevAyAmapi yathAzakyA gurudoSaparihAriNo yaterbhaved 'virAdhanA' svAnuSThAnakhaNDanA, kathambhUtasya ? 'sUtravidhisamagrasya siddhAntArthasampUrNasya, sA virAdhanA bhavati 'nirjarAphalA' karmavizodhikA, kIdRzasya sataH 1 adhyAtma-manastasya vizodhiyathocityAcaraNAdrAgadveSAmAvarUpA, tayA yuktasyeti gAthArthaH / / 102 // ___atha granthasamAptau granthakAro nijanAmagrathanaphalabahuzrutaprArthanAgarmitaM zArdUlavRttamAhahai| icceyaM jiNatAllaheNa gaNiNA jaM piMDanijjuttio, kiMcI piMDavihANajANaNakae bhavANa sabANa vi| hai| vuttaM suttaniusamuddhamaiNA bhattIi sattIi taM, satvaM bhavamamaccharA suyaharA bohiMtu sohiMtu ya // 103 // vyAkhyA-ityetadanantarAbhihitatvena pratyakSaM yatkizciduktaM, tavyAn bahuzrutA bodhayanviti yogaH / kenoktami 283 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiAnayanAmya tyAha-'jinakallabhena' jinaballabhanAmnA sAdhuvizeSaNa, kiMviziSTenetyAha-'gaNinA' vyAkhyAprajJaptyupadhAnodahanAvAptagaNi- dAvoddhatyaviddhi lakSaNanAmacihna, athavA guNagaNaH sAdhugaNo cA vidyate'syeti gaNI, tena, yaspiNDaniyukta granthavizeSAt 'kizcita parihArapUrva TInadayo stokamAtra, kimarthamuktamityAha-'piNDavidhAnajJAnakRte AhAravidhiparijJAnahetoH, keSAmityAha-'bhavyAnAM yogyAnAM sarva dUSaNApapAmapi' sAdhuzrAvakavyaktisaGgrahaNAtsamastAnAmApa, zrAvakANAmAre piNDepaNAdhyayanAthasyAdhikAritvAdyadAha AvazyakacarNi kAra:-"sAvao puNa suttao atthao ya jahannaNa aThThapavayaNamAyAo sikkhaha, ukkoseNaM suttatthehiM jAva thenA zruta // 19 // chajjIvaNiya, atthao piMDesaNajjhayaNa, na puNa suttao dhi"ci / 'dhuttaM ti 'uktaM'-prastutagrandharUpatayA viracayya vAparAnprati bhASitaM / kiviziSTena jinaballa menetyAha-sUtraniyuktamugdhamatinA,sUtre niyuktA-''game vyApAritA mugdhA 'nipuNA +mati-dhuddhiryena sa tathA tena, anena ca kilA''tmaudbhatyaparihAramAha | kayA hetubhUtayA tenoktamityAha-'bhalyA' pravacanabahumAnena 'sattIha ti 4Aca zabdAdhyAhArAcchacyA ca-svabuddhisAmarthena, tadasmaduktaM 'savvaM bhavaMti jAtinirdezAt 'sarvAn' samastAn 'bhavyAn' yogyAn , yadvA sarvamiti uktasya vizeSaNaM madhyamiti bodhayantviti kriyAyA vizeSaNaM, madhyAniti ca prakramagamyaM, amatsarAadveSiNaH, saMjvalanakaSAyodaye matsarasyApi sambhavAt , na zrutadharANAM prastutavizeSaNavyavacchedyArthAsammava AzakunIyA, dRzyate cocarAdhyayanacUA~ nirgranthavicAraNAyAmayamarthaH "nANa-paDisevaNAkusIlo" jJAnavirAdhanAM karoti kAlavinayapahamAnAdIni na sambakaroti, tathA jJAnasya jJAninAM ca nindApradveSamatsarAdIni karotItyAdi, bakuzaparisevanAkazIlAyanyatarAva sAmpratasAdhava iti / ke ? ityAha-'zrutadharA' Agamavedino 'bodhayantu jJApayantu tathA zoSayantu cotpatrAthapinayanena / 284 KAREKOREA Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRC % % kurvanta. ca zabdo bodhanakriyApekSayA samucayArtha iti zArdalacchandovRttArthaH / / 1.3 // samAptA ceyaM pinnddvishddhiprkrnnpRttiH| 2800 andhAgraM / prativarNato gaNanayA, nyUna sahasatrayaM zatadayeneti / dI0-ityetatpUrvotaM jinavallabhAkhyena 'gaNinA' uhabhagavatyaGgAdiyogena yat piNDaniyuktito mUlagranthAta 'kiJcita svarUpamA 'piNDavidhAnajJAnakate' AhAravidhiparijJAnahetoH, keSAM ? 'bhayyAnAM yogyAnAM sarveSAmapi sAdhazrAddhAdInAM 'vuttaM' prakaraNarUpatayA viracyoktaM, kiMviziSTena ? 'sUtraniryuktamugdha( zuddha )matinA' siddhAntabyApArita+nipuNavaddhinA, auddhatyaparihArArthamidaM / kayoktaM 1 'makyA pravacanabahumAnena 'zaktyA ca svabudhyanusAreNa / tatsarva maduktaM bhavyaM yathA mavasyecaM 'amatsarA' ? adveSiNaH 'zrutadharA' yathArthAgamavedino 'bodhayantu ziSyAn jJApayantu 'zodhayantu ca' utsUtrApanayanena nirdoSa kurvanta iti gaathaarthH||1.3|| samAtA ceyaM piNDavizudbhidIpikA / 1 [vRttikRtprazastiH ]AsIccandrakulodgatiH zamanidhiH saumyAkRtiH sanmatiH, saMlInaH prativAsaraM nilayago varSAsu sudhyaandhiiH| . hemante zizire ca zAvarahima soDhaM kutorvasthiti-svicaNDakare nidAghasamaye caa''taapnaakaarkH||1|| AdeyatA mastyAga-vyAkhyAtRtvAdisadguNaiH / lokottarairvizAlazva, zrImadvIragaNiprabhuH / / 2 / / [yugmam ] | zrIcandrasUrinAmA, ziSyo'bhUtvasya maartiimdhurH| AnanditabhavyajanA, zaMsitasaMzuddhasiddhAntaH // 3 // ___ + " mugdho muDhe ramye " iti haimAnekArthoktaH / 285 . % % %* * Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . piNDa namyA'ntavAsinA, habdhA zrIyazodevasuriNA / suzipya pAdevamya, sAhAyyAnprastunA niH // 4 // viddhikA zrunopayogo'zubhakarmanAzano, vipakSamAvaprativandhamAnaH / paropakAraca mahAphalAvahI, vicinya caitadvihino'yamudyamaH / / 5 / / TIkAdayo-za piNDavizuddhiprakaraNa-vRtti kunvA yadavAtaM mayA kuzalam / nenA''mavamapi bhUyAt , magarane mamA'myAmaH || 6 petam / zrutahemanikApar3heMH, zrImanmunicandramaribhiH pUjyaH / saMzodhiteyamakhilA, prayannanaH zeSavibuvaizva // 7 // * // 100 paMnyAmakezaramunIyamahAbhayAnAM, ziSyo'mti buddhimuniratra gaNI pradhAnaH / nasyA'nayA likhitavAn purimohamayyAM, suzrAvako vijayacandra imAM prati na 1121 vRttidIpihai kAkAsyo lenakAnAM caprabha mnyH| atha dIpikAqatpazastiiti vividhavilamadartha, muvizuddhAhAramahitasAdhujanam / zrIjinavallabharacitaM, prakaraNametana kasya mude / / 1 / / *" iti zrIkharataragaNagaganamArtaNDa-zrIjinavallabhasRriviracitazrIpiNDavizuddhiprakaraNadRciH samApteyam / " iti a.18 pustake / granthAna 2800 / prativarNato gaNanayA, nyUna sahasratrayaM zatadvayeneti / SaDAjInduhimAMzubhiH (1976), parimite & varSe sate vikramAnirmitayam // 8 // iti pa. i. pucake / AryAyAmasyAM " varSe gate" ityeto zundAvadhikAvAmAtA, chandomavAt / AUMaa|| 10 // 2-86 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAKACAX mAdRza iha prakaraNe, mahApako viveza pAlo'pi / yadyalilagnastaM ayata guruM yazodevam // 2 // AsIdiha candrakule, shriishriiprbhsuuriraagmdhuriinnH| tatpadakamalamarAlaH, zrIsANikyaprabhAcAryaH // 3 // tacchiSyANu+jaiDadhI-sAtmavide sUriyasiMhANa , nimazizupati muradhe dIpikAmenAm 4 // 4 // anayA piNDavizuddhe-rdIpikayA sAdhavaH karasthitayA / *zasyAvalokakuzalA, doSotthatamAMsyapaharantu / / 5 / / vikramato varSANAM, pnycnvtydhikrvimitshtessu(1295)| vihiteyaM zlokairiha, sUtrayutA vydhiksptshtii(703)||6|| eSA piNDavizuddhisAdhanadhiyAM bodhAtmikA dIpikA, tanvAnA vizadapramAparicayaM dare harantI tmH| zreyaH zrImarasaGgamena dadhatI satpAtrazomAM parAM, vidvadbhiH svaparaprakAzanakRte snehena sampuSyatAm // 7 // iti piNDavizuddhidIpikA samAptA / 0703 / saMvat zanimanizazikalAmitavarSe (1671) arahatI AzvinasitadvitIyAtIyau ravivAre zrImaroDakoTTe zrIvAcanAcAryazrIvijayamaMdiramaNivarANAm ziSya paM0 saubhAgyamerusAdhunA likhitamidaM / zubhaM bhUyAt lekhakapAThayoH / iti a. pustake / +"cchiSyo'haM ja. pa. a. x" metAm" pa. I *"tasyA." (2) pa. a.| siM0 1508 varSe zrIdevakulake pratIpattiyau bhaumadine likhitaM / iti i. pustakAnte / 2.87 .. FACANCHECK R Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * saMpannetraMnidhAnasindhuragharosaGkhye site mArgake, candre rudratIyau gaNe kharatare durge ca maNDovare / prAptaM puNyavazAdugurozca kRpayA sUryAspadaM sattamaM, te zrIjainamahendrasUrigusvo jIyAsuruSAM sadA // 1 // x kedika DANCE% * * * % ACEBSCRY x yaivizatitamAyAH zatAbdhAH jainazAsanasyAsAdhAraNaprabhAvakAH kriyokhAravidhAyakAH zrImanmohanamunIzvarAH saMvannetrasanidhInduvatsare[1902 vaikrame yatitvena dIkSitAsteSAM zrIpUjyAnAM zrIjinamahendrasarivarANAmAcAryapadaprAptisamayAdisUcako'yaM padyo jaitAraNaprAmasthe zrIsahasatke citko ekasminneva kSullake patrakhaNDe likhitaH samupalabdhaH / 288 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatrakam SARKARISRAG pRSTam paMktiH anumu tAtyasi zuddham tADayasi 2 10 patram pRSTam paMktiH azuddham zuddham patram 6 18 dravyanni vyani 15 . 2 4 'duvauge 'duvaoge AcaritvA AcaritatvA" 58 23 1 1 hetutvanu0 hetvanu mAlavAkAde mAlavakAde " " 3 syAdattata syAttata" 81 28 2 10 khagatako khavagataco 31 2, 6 . kiyatIrapi kiyatI api pAna pra /dahaNa 289 2 "mane na 'muvaviTTho maNA gheta 'rAdhArmikI bahavihe . yAMdbhayazciA HARESARSAKASEARCHECIES 4 'manena 'muvaviTTho bhaNanA ghetaba' rAdhAkarmiko bahuvihe yadbhiyacivA RECA pAna dadraNa - ... Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asankharatare gacche, suvizuddhakriyAnvite / nAmnA mohanalAleti, kriyoddhArasya kArakAH // 1 // / iti piNDavizuddhiprakaraNaM samAptam / / tacchiSyaziSyapanyAsa-gaNikezarasanmuneH / ziSyaM hi gaNibuddhyandhi, te prayacchantu zaM sadA // 2 //