Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - PP.AC.Gunratnasuri M.S. glaammaa thrii juittr : ORIGIPAAAAMANHAREWS candrarAja 48 sampAdaka Jun Gun Aaradhak Trust pa.pU. munirAjazrI prazAnta ratna vijayajI ma. sA.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii arhanamaH // Wan vizvapUjya prabhuzrI rAjendra - yatIndra jayantasena sUri gurubhyo nmH|| 2015 pUjya AcArya zrI bhUpendra sUrijI kRta zrI candrarAja caritra lekhaka :sAhitya vizArada pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya bhUpendra sUrIzvarajI ma.sA. hindI anuvAda :pa.pU. pravartaka munizrI dharmagupta vijayajI ma.sA. sampAdaka: pa.pU. munirAjazrI prazAntaratna vijayajI ma.sA. ACHANYA SRI KALASGAGANGUR! GYANINDIR S HANMARATHANE KENDRA Koba, Ganchiae rar-052 009. Phone : (079) 23275252, 23276204-05 vIra saM. 2527 vikrama saM. 2058 zrI rAjendra saM. 94 jaya rAjendra ) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 Ruga vervine inshasan 12839 Syanmar: Crobatirth.org pa.pU. pravacana prabhAvaka munipravara / zrI prazAntaratna vijayajI ma.sA. dvArA likhita - saMpAdita prakAzana zubha maMgala ... do pratikramaNa sUtra (hindI) sAta bhava no sneha (gujarAtI) ArAma zobhA (gujarAtI) jyotiSa ratnAkara prazAntarasa jharaNA (bhaktigItoM kA saMgraha) maMgala prabhAta (mAMgalika evaM AratIyA~) zrI rAjendra sUri jIvana saurabha (hindI) zrI candrarAja caritra (hindI) * * A Lifeline of Sri Rajendra Suriji caityavaMdanAdi vidhi saMgraha -- prakAzaka :- . . --- saudharma saMdeza prakAzana TrasTa...beMgalaura 20/1, munezvarA blaoNka nAgappA sTrITa, pelesa guTahallI, beMgalaura - 560 003 P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukUta sahayogI pa.pU. munizrI darzanaratna vijayajI ma.sA. kI preraNA se * zrImAn zA. mohanalAlajI chaganalAlajI gurjara, cAmunDerI nivAsI. pharma - MOHAN PHARMA - ERNAKULAM zrImAn zA. pravINakumAra nathamalajI togANI (pI TI) gur3A ACIA CAICI - ERNAKULAM * zrImAn zA. lakSmIcaMdajI jomatAjI saMghavI haH zAntilAlajI (sAMcoravAlA) pharma - bhAgyodaya meTala - ERNAKULAM zrImAn zA. sureza kumAra ratanacaMdajI gur3AbAlotAna nivAsI - ERNAKULAM __ * zrImAn zA. mukezakumAra hastImalajI muMbaI * rAkhI nivAsI zrImAna zA. anarAjajI chaganalAlajI rAMkA 9oof - Raj Distributors - ERNAKULAM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ varateja (saurASTra nivAsI zA. dhIrajalAla prabhudAsa khAkharIyA parivAra haste - lIlAvatI bena DI. zAha pharma - navabhArata sAyakala & moTara kaM - ERNAKULAM RGR FAMILY pharma - meghobA phArmAsyuTIkalsa - ERNAKULAM zrImAn satISa bhAI bI. zAha FAIR PHARMA - ERNAKULAM * zrImAn zA. azoka kumAra mohanalAlajI gurjara, cAmuMDerI nivAsI Mohan Drug House - ERNAKULAM zrImAn zA. hemacaMdajI bAlacaMdajI phalodIvAlA V.S. Enterprises - ERNAKULAM zrImAn zA. mohanalAlajI poravAra, devagar3ha madAriyAvAlA - MICRO MEDICA - ERNAKULAM zrImAn zA. candraprakAzajI JAIN SAHAB - ERNAKULAM * SHAH & CO. haH pratApabhAI bI. zAha - ERNAKULAM nellora nivAsI azokabhAI moTA pozInAvAlA - ERNAKULAM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra zrI candrarAjarSi caritra bIsaveM tIrthaMkara munisuvratasvAmI bhagavAna ke samaya kI yaha prAcIna kathA hai| bhavya jIvoM kI bhava vyathA kA vinAza karanevAlI dharma kathA hai yaha ! yaha eka aisI adbhuta, anupama aura romAMcakArI kahAnI hai jo mAnavajAti kI saiMkaDoM sulagatI huI samasyAoM kA samAdhAna prastuta karatI hai| isa kahAnI ke vAkya-vAkya meM vairAgya rasa bharA par3A hai| isa kahAnI meM kadama-kadama para karma kI karuNa kathA bharI par3I hai| jaMbUdvIpa ke bhItara dakSiNa bharatakSetra AtA hai| isa kSetra ke madhya meM pUrva dizA meM atyaMta manohara aura iMdra kI nagarI ke samAna AbhApurI nAmaka nagarI thii| isa nagarI kA sauMdarya dekhakara laMkA-alakA Adi nagariyAM bhI zaramA kara apane muMha chipA letI thii| isa AbhApurI meM bhinnabhinna prakAra ke bAjAra the| nagarI ke U~ce-U~ce prAsAdoM para dhvajAaiM phaharAtI-laharAtI rahatI thii| isa nagarI meM rahanevAle dhanavAna loga eka se bar3hakara eka dAnavIra the| kRpaNa manuSya isa nagarI meM DhU~Dha kara bhI nahIM milatA thA / isa nagarI ke vyApArI jitane dhanavAna the, utane hI nItimAna bhI the| nagarI meM rahanevAlI striyA~ rUpamatI bhI thIM aura utanI hI zIlavatI bhii| ramaNIya aura AkAza ko cUmane vAle U~ce U~ce sekar3oM jaina maMdiroM se yaha nagarI jaina dharma kI ujjavalatA meM cAra cAMda lagA rahI thii| isa AbhApurI ke rAjA kA nAma thA vIrasena ! rAjA vIrasena nyAyI, parAkramI aura nItimAna thA / rAjA apanI prajA kA putravat pAlana karatA thA aura isalie samasta prajA meM atyaMta priya thaa| rAjA vIrasena kI paTarAnI kA nAma thA vIramatI ! eka dina kI bAta..... AbhApurI meM kahIM se aneka ghor3oM ke saudAgara A phuNce| ina saudAgaroM ke pAsa aneka jAtiyoM ke uttamottama - ghor3e the / jaise hI rAjA ko samAcAra milA, usane una ghor3oM kI parIkSA karavAI aura una saudAgaroM ko unake ghor3oM kA ucita mUlya cukA kara usane sabhI ghor3e qharIda lie / ghor3oM ke saudAgara bahuta khuza hokara cale ge| rAjA ne ina saudAgaroM se jo ghor3e kharIde the, unameM eka atyaMta suMdara ghor3A thA, lekina yaha ghor3A vakra gativAlA thaa| isa ghor3e ke purAne mAlika ne usako jo zikSA dI thI, usake kAraNa usakI gati vakra ho gaI thii| *P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra - rAjA ko isa suMdara azvaratna kI isa vakragati ke bAre meM kucha bhI mAlUma nahIM thaa| isalie eka bAra rAjA isa vakragati azvaratna para savAra huA aura apanI senA ko sAtha lekara zikAra khelane ke lie vana kI ora cala pdd'aa| vana meM aneka vanya pazuoM kA zikAra karate-karate acAnaka rAjA kI naz2ara eka hirana para pdd'ii| rAjA hirana kA pIchA karane lgaa| mRtyubhaya ke kAraNa hirana bhI caukar3I bharatA huA cala nikalA aura bahuta dUra jAkara kahIM jhADI meM gAyaba ho gyaa| rAjA kI pakaDa meM yaha hirana nahIM aayaa| bahuta dera taka aura dUra taka hirana ke pIche daur3a lagAne ke kAraNa rAjA bahuta thaka gayA thaa| ghor3e ko rokane ke lie rAjA usakI lagAma jora se khIMcane lgaa| lekina yaha ghor3A na rukA, ulTe vaha dugunI gati se jora lagA kara daur3atA hI rhaa| ghor3e ko rokane ke rAjA ke sAre prayatna viphala hue| ghor3e ke sAtha-sAtha rAjA bahuta dUra nikala gyaa| rAjA kI sArI senA bahuta pIche raha gii| ghor3e para baiThA huA rAjA aba isa ciMtA meM pha~sa gayA ki yaha ghor3A kaba aura kahA~ jAkara rukegA ! rAjA isa bAta kA nirNaya nahIM kara sakatA thaa| usakI thakAvaTa baDhatI hI jA rahI thii| itane meM rAjA kI naz2ara eka sApha-suthare aura svaccha pAnI se bhare hue sarovara para pdd'ii| rAjA ne dekhA ki sarovara ke kinAre para eka vaTavRkSa bhI hai| yaha vaTavRkSa bilakula rAste ke kinAre para hI thaa| rAjA ne jhaTa se mana meM nirNaya kiyA ki isa vaTavRkSa ke nIce pahu~cate hI maiM usakI kisI DAlI ko pakar3a lU~gA aura ghor3e ko vahIM chor3a duuNgaa| bhayajanaka laganevAlI vastu cAhe kitanI hI suMdara aura amUlya kyoM na ho, usakA tyAga karane meM manuSya eka kSaNa kI bhI dera nahIM karatA hai| calate-calate saMyoga se ghor3A jisa kSaNa vaTavRkSa ke nIce AyA, rAjA ne vaTavRkSa kI DAlI turanta pakaDa lI aura ghor3e ko akelA choDa diyaa| lekina savAra ke pITha para na hone kA jJAna hote hI ghor3A bhI vahIM ruka gayA / zAyada yaha soca kara ki 'mere mAlika ko choDa kara mai akelA kaiseM jAU~ ?' ghor3A bhI vaTavRkSa ke nIce hI ruka gyaa| Age na bddh'aa| yaha dekha kara rAjA ko bar3A Azcarya huA aura aba rAjA ko patA calA ki ghor3A vakra gativAlA hai| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra bahuta dUra taka aura dera taka daur3a lagAne se thakA huA rAjA pasIne se tarabatara ho gayA thaa| isalie rAjA ne ghor3e ko vaTavRkSa ke thar3a se bA~dha diyA aura rAjA sarovara ke pAsa aayaa| sarovara nirmala jaura zItala jala se labAlaba (bharA huA) thaa| sarovara kA kinArA cAroM ora se sphaTika ratnoM se banA huA thaa| rAjA ne sarovara ke nirmala nIra se apane hAtha-pA~va mu~ha Adi dhoe / phira usane kucha dera taka kinAre para baiTha kara vizrAma kiyA, zItala jala pIkara usane apanI pyAsa bujhaaii| phira vaha sarovara ke AsapAsa ghUma-ghUma kara vahA~ kI zobhA dekhane lgaa| ghUmate-ghUmate rAjA kI najara acAnaka sarovara meM honevAlI eka lohe kI jAlI para pdd'ii| rAjA ne bArIkI se dekhA to use patA calA ki lohe kI jAlI ke nIce aneka sIDhiyA~ hai aura nIce kI ora jAne ke lie koI rAstA hai| rAjA ne kutUhala se vaha lohe kI jAlI dUra kI aura nirbhayatA se nIce utarane lgaa| kucha dera taka nIce utarane ke bAda rAjA eka gupta sthAna para A phuNcaa| vahA~ se aura thor3A dUra jAne para rAjA ne pAtAlaloka kA eka vizAla vana dekhA / rAjA nirbhaya bana kara usa vana meM Age-Age calatA gyaa| acAnaka rAjA ke kAnoM para kisI lar3akI ke rone kI AvAja aaii| rAjA ke mana meM bar3A Azcarya huA ki yahAM pAtAla meM aise nirjana vana meM kisI lar3akI ke rone kI AvAja kahA~ se AI hogI ? nizcaya hI koI rahasyamaya bAta hai| laDakI ke rone kI AvAja bar3I hI karuNa aura hRdayasparzI lagatI hai / lagatA hai ki becArI kisI vipatti meM pha~sI huI haiM / paropakArI, dhairyavAna aura parAkramI rAjA ne vicAra kiyA ki yaha samaya AyA huA avasara ga~vA dene kA nahIM hai| isalie rAjA usa dizA meM tejI se calane lagA jisa dizA se lar3akI ke rone kI AvAja AI thii| kucha hI dera meM rAjA usa sthAna para pahu~ca gyaa| idhara udhara dekhane para rAjA ko patA calA ki vahA~ eka yogI dhyAnastha avasthA meM baiThA huA hai| yogI kI AMkheM baMda thiiN| usake hAtha meM phUloM kI mAlA thI aura usake sAmane pUjA kI sAmagrI paDI huI thii| yogA ke pAsa hI eka agnikuMDa thaa| usameM se agni kI jvAlAe~ nikala rahI thii| agnikuMDa ke pAsa eka lar3akI baiThI huI thii| lar3akI ke hAtha aura pA~va majabUta rassI se ba~dhe hue the| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra vaha laDakI baiThe-baiThe karuNa svara se ro rahI thii| usakI A~khoM se A~suoM kI dhArA baha rahI thii| rAjA turanta sArI paristhiti samajha gyaa| vaha usI kSaNa lar3akI ke sAmane jAkara khar3A ho gyaa| rAjA ko apane pAsa AyA huA dekha kara vaha lar3akI bolI, ' "he AbhA nareza, Apa turanta mere prANoM kI rakSA kiijie| yaha duSTa narAdhama yogI bali caDhAne ke lie mujhe yahA~ uThA kara le AyA haiN|" __ usa laDakI kI bAta suna kara rAjA ke mana meM bar3A Azcarya huA ki isa aparicita lar3akI ko merA nAma kahA~ se mAlUma huA hogaa| rAjA ne lar3akI ko zAMta aura svastha rahane ko saMketa se khaa| rAjA dhIme-dhIme yogI ke pAsa pahu~cA, usane himmata se yogI ke pAsa paDI huI talavAra uThA lI aura phira usane yogI ko lalakArA, "he nirdaya / he nirlajja !! he pApI ! he / durAtmA !! aba apanA vakra dhyAna choDa kara mere sAtha yuddha karane ko taiyAra ho jaa| aba tU apane isa devatA kA smaraNa kara le| aba tU jAna le ki tere pApa kA ghaDA bhara gayA haiN| maiM dekhanA hii| cAhatA hU~ ki tU mere sAmane isa niraparAdha laDakI kI bali kaise caDhAtA haiM / aba maiM tujhe jiMdA nahIM chodduuNgaa| duSTo ko daMDa denA aura vipatti ke samaya sajjanoM kI rakSA karanA yaha hama kSatriya rAjAoM kA dharma hai / maiM apanA dharma avazya nibhAU~gA / tU marane ke lie taiyAra ho jaa| acAnaka hI rAjA kI lalakAra suna kara yogI bahuta dhabarA gyaa| usane apane cAroM ora najara daur3A kara dekhA, to use apane talavAra kahIM dikhAI na dii| isalie aba AtmarakSA kA anya koI upAya na dikhAI dene se vaha apane prANoM ke bhaya se vahAM se bhAga niklaa| anajAne pradeza meM bhAgate hue yogI kA pIchA karanA khatare se khAlI nahIM hai yaha jAna kara rAjA vahIM khaDA rhaa| kucha dera bAda rAjA usa laDakI ke pAsa calA gyaa| usane laDakI ke sAre baMdhana khola die / hai aura use mukta kara diyaa| / rAjA ne usa laDakI se pUchA, "he suMdarI, tU kisakI putrI hai ? tU isa duSTa yogI ke zikaMje meM kaise phaMsa gaI ? mujhe yaha bhI batA de ki tU mujhe kese jAnatI hai ?" ... ___aba nirbhaya banI huI laDakI ne svasthacita hokara kahA, "he rAjan, maiM vIrasena rAjA ko / pahale se hI pahacAnatI huuN| ve mere bhAvi patideva haiM / maiM unake caraNoM meM apanA jIvana samarpita P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra kara cukI huuN| maiM ne mana-hI-mana unakA hI varaNa kiyA haiN|" itanA kahate-kahate lajjA se mu~ha nIcA kara ke bhUmi kI ora dekhate hue vaha laDakI cupa-cApa khar3I rhii| kucha dera bAda vaha dhairya dhAraNa kara phira se bolI, "he svAminAtha, maiM Apako apanA saMkSipta paricaya detI huuN| kRpA kara ke Apa merI bAteM dhyAna se sunie / AbhApurI se paccIsa yojana kI dUrI para padmApurI nAmaka nagarI hai| isa nagarI ke rAjA padmazekhara aura paTarAnI ratirupA kI maiM kanyA huuN| merA nAma caMdrAvatI hai| jaina dharma ke prati mere mana meM bahuta zraddhA aura prema kA bhAva hone se maiM jaina dharma kI ArAdhanA karatI huuN| jaise hI maiM ne bacapana samApta kara yovanAvasthA meM praveza kiyA, mere mAtA-pitA ko mere vivAha kI ciMtA satAne lagI / eka dina rAjadarabAra meM eka bhaviSyavettA mahAn jyotiSI aayaa| mere pitAjI ne jyotiSI kA ucita rIti se sammAna kara use baiThane ke lie Asana diyA / phira mere pitAjI ne jyotiSI se pUchA, merI yuvA kanyA caMdrAvatI kA vivAha kisake sAtha hogA ? "isa para jyotiSI ne apane jyotiSajJAna ke bala para nirNaya kara ke mere pitAjI ko batAyA, "he rAjana, ApakI isa bhAgyavatI kanyA kA vivAha AbhAranareza ke sAtha hogaa|" jyotiSI kI bAteM suna kara mere mAtA-pitA bahuta AnaMdita hue| maiM bhI jyotiSI ke mukha se apane bhAvi patideva kA nAma, guNa, rupa, sauMdarya, parAkrama, kula Adi ke bAre meM jAna kara harSa se nAca uThI / iSTapati ke samAgama ke samAcAra se kauna khuza nahIM hotA ? mere pitAjI ne jyotiSI ko uttama vastrAlaMkAroM se sammAnita kara vidA dii| eka dina kI bAta.... maiM apanI aMtaraMga sakhiyoM ke sAtha jalakriDA karane ke lie rAja mahala se nikala kara udhAna meM sthita sarovara kI ora calI gii| hama sakhiyA~ sarovara ke nirmala zItala jala meM krir3Amagna thIM ki usa duSTa yogI kI dRSTi acAnaka mujha para pdd'ii| merA apaharaNa kara lene kA duSTa vicAra usake mana meM aayaa| usane apanI maMtravidyA se iMdrajAla kara merI sabhI sakhiyoM kI AMkheM baMda kara dii| phira sammohana vidyA kA mujha para prayoga kara vaha mujhe yahA~ khIMca kara le aayaa| yogI ne mujhe rassI kI sahAyatA se haka khaMbhe jakar3a diyA aura vaha pUjA karane ke lie baitthaa| usakI pUjAvidhi dekhate hI mujhe turaMta patA calA ki vaha mujhe yahA~ kyoM khIMca lAyA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra hai| maiM ne jAna liyA ke aba isa yogI ke mAyAjAla se mukta honA asaMbhava hai aura mujhe apanI - mRtyu sAmane dikhAI dene lgii| mRtyu ke bhaya se maiM jorazora se rone lgii| mere prabala puNyodaya ke kAraNa hI Apa bilakula ucita samaya para mere prANoM kI rakSA karane ke lie yahA~ A phuNce| isake bAda jo kucha ghaTita huA, vaha saba to Apa jAnate hI haiN| he guNasAgara ! he prANanAtha ! Apane kisI anya strI kI nahIM balki apanI bhAvI patnI kI hI rakSA kI hai ! Apane mujhase pUchA, 'tU kisakI putrI hai aura maiM isa yogI ke zikaMje meM kaise phaMsa gaI ?' meM ne isakA uttara pUre vivaraNa ke sAtha Apako de diyA hai| aise prANaghAtI saMkaTa meM prANanAtha ke sivAya merI rakSA anya kauna kara sakatA thA ?' caMdrAvatI kI bAteM suna kara rAjA vIrasena mana hI mana bahuta harSita ho gyaa| aba rAjA vIrasena ne caMdravatI ko apane sAtha le liyA aura vaha usI mArga para se lauTA, jisa mArga se usane pAtAlaloka meM praveza kiyA thaa| jisa kSaNa rAjA pAtAlaloka meM se sarovara ke upara AyA, usI kSaNa usakI senA bhI rAjA ke padacinhoM kA pIchA karatI huI sarovara ke kinAre para A phuNcii| senAnAyaka ne ghor3e para se utara kara rAjA ko praNAma kiyaa| usane rAjA se usakA kuzalasamAcAra puuchaa| rAjA ne senAnAyaka ko sArI bAteM vistAra se batAI / rAjA kI bAteM suna kara harSita hue senAnAyaka ne rAjA vIrasena se kahA, "mahArAja, Apako phira se dekha kara Aja hamane navajIvana pA liyA hai / lekina mahArAja, Apake sAtha yaha devAMganA jaisI rupavatI suMdarI kauna hai ? yaha suMdarI Apako kahA~ milI ?" rAjA ne senAnAyaka kI jijJAsA bhI vistAra se sArI kahAnI batA kara zAMta kii| aba na kevala senAnAyaka, balki sArI senA atyaMta harSita hokara rAjA kI jaya jayakAra karane lgii| rAjA vIrasena aba usa rupasuMdarI caMdrAvatI ko sAtha lekara pUrI senA ke sAtha apanI nagarI AbhApurI meM lauTa aayaa| Ate hI rAjA ne apane eka nijI dUta ko saMdeza ke sAtha turaMta rAjA padmazekhara ke pAsa bhejaa| rAjA ne saMdeza bhejA thA, "ApakI putrI caMdrAvatI yahA~ AI hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrI candrarAjarSi caritra hai aura Apa se milane ke lie bahuta utkaMThita hai| isalie Apa saMdeza milate hI turaMta yahA~ padhArane kI kRpA kiijie| AzA hai, Apa zIghra yahA~ pahu~ca jaaaiNge|" rAjA kA saMdeza lekara dUta turaMta rAjA padmazekhara ke darabAra meM pahu~cA / usane rAjA ko apane svAmI rAjA vIrasena kA saMdeza diyaa| saMdeza pAte hI rAjA padmazekhara turanta nikala kara AbhApurI meM AbhAnareza ke darabAra meM A phuNcaa| bahuta dinoM se bichaDe hue pitA-putrI kA snehamilana huaa| caMdrAvatI ne apane pitA ko vistAra se batAyA ki usakA apaharaNa kisane aura kaise kiyA aura usa duSTa yogI ke jAla meM se use AbhAnareza ne kese mukta kiyA aura ve use apane darabAra meM kaise le aae| apanI kanyA ke mukha se sArI bAteM suna kara rAjA padmazekhara ke hRdaya meM harSa kI hiloreM utthiiN| . rAjA padmazekhara ne rAjA vIrasena ke prati kRtajJatA prakaTa kI aura kahA, "he paropakArI puruSa ! Apane merI priya putrI ke prANoM ko rakSA kara mujha para jo upakAra kiyA hai usakA badalA cukAnA mere lie kabhI saMbhava nahIM hai / isa kAma ke lie maiM ApakA sadA RNI rahU~gA / he rAjan ! mere mana meM yaha atyaMta prabala kAmanA hai ki Apa merI isa kanyA kA pANigrahaNa kara mujhe upakRta kareM / he rAjan ! Ae merI isa prArthanA ko avazya svIkAra kara liijie| mere darabAra meM Ae hue eka mahAna jyotiSI ne bhI kahA thA, 'tumhArI kanyA kA pati AbhAnareza hI hogaa| 'jyotiSI kI isa bhaviSyavANI ko Apa avazya saphala banA diijie| merI prArthanA ko svIkAra kiijie|" rAjA vIrasena ne rAjA padmazekhara kI atyaMta AgrahabharI prArthanA suna kara caMdrAvatI ko apanI patnI banAnA svIkAra kara liyaa| vivAha kI taiyAriyA~ prAraMbha huI / jyotiSI ke batAe hue eka zubha muhUrta para rAjA vIrasena ne caMdrAvatI ko apanI rAnI banA liyaa| rAjA ke vivAha samAroha kI dhUmadhAma se AbhApurI kI sArI janatA ko bahuta AnaMda AyA lekina rAjA kI paTarAnI vIravatI ko AnaMda ke sthAna para bahuta duHkha huaa| vIramatI thI hI duSTa pravRtti kI strI, isalie vaha khuza nahIM huI, balki du:khI ho gii| sUrya ke udita hone se ullU ke kula ko saMtApa huA to usameM sUrya kA kyA aparAdha ? caMdrodaya se coroM ke peTa meM pIDA huI to usameM caMdrodaya kA doSa thor3A hI hai ? ThIka isI prakAra rAnI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra vIramatI ko apane IrSyAlu svabhAva se AbhAnareza aura rAnI caMdrAvatI ke vivAha se AnaMda nahIM huA, balki du:kha hI huaa| vivAha-mahotsava samApta hote hI rAjA padmazekhara apanI nagarI meM lauTa AyA / idhara AbhAnareza ke dina naI rAnI ke sAtha bhogavilAsa meM vyatIta ho rahe the| donoM ke bIca dina ba dina prema kA bhAva bar3hatA hI jA rahA thaa| idhara isa navapariNIta rAjA-rAnI ke bar3hate hue premabhAva ko dekha kara rAnI vIramatI kA hRdaya IrSyA se jala rahA thA aura dina-va-dina usakI jalana bar3hatI hI jA rahI thii| rAjaprAsAda meM rAnI vIramatI ko dekha kara vaha IrSyA se jala rahI thii| saMsAra meM bahusaMkhya loga apane doSoM se hI du:kha ke dAvAnala meM jalate rahate hai hiMsA doSa hai, asatya hai, corI doSa hai, maithuna doSa hai, saMgraha kI vRtti rakhanA (parigraha) doSa hai, rAga-dveSa-krodhaabhimAna mAyA-lobha-irSyA asUyA doSa hai, mithyAtva-avirati-pramAda doSa haiN| ye doSa hI mahAbhayaMkara duHkha hai / jahA~-jahA~ doSa hotA hai, vahA~ vahA~ duHkha hotA hai| isa vyApti meM kahIM vyAbhicAra doSa nahI hai| doSa rahita ko du:kha nahIM hotA hai aura doSa yukta ko sukha nahIM hotA hai| dUsare ke utkarSa, sukha aura guNaprazAMsA ko saha sakatA, usase khuza na honA, khinnatA kA bhAva mana meM utpanna honA hI IrSyA hai| rAnI vIramatI apanI sauta caMdrAvatI se bahuta IrSyA karatI thii| dveSa guNoM ko nahIM dekhane detA hai| jisake prati mana meM dveSa bhAva jAgatA hai, vaha vyakti mahAn guNavAn kyoM na ho, to bhI dveSa karanevAlA usake doSa hI dekhatA hai aura unhIM ko batAtA jAtA hai / vIramatI kI IrSyA ke kAraNa sautiyA DAha hone se-yahI sthiti thI ! idhara rAnI caMdrAvatI sarala svabhAva kI hone se vIramatI ko apanI sagI bahana ke samAna mAna kara usake sAtha prema se vyavahAra karatI thii| saccA prema karanevAlA manuSya yaha nahIM dekhatA ki amuka ke mana meM mere prati premabhAva nahIM hai, balki dveSa de, to maiM usake sAtha prema kA vyavahAra kyoM rakhU ? isake viparIta saccA prema karanevAlA manuSya yaha socatA hai ki dUsare ke mana meM mere prati premabhAva nahIM hai, isameM usa becAre kA kyA doSa hai ? yaha to mere hI pUrvajanma meM kie hue kisI duSkarma kA doSa he| sajjana manuSya kabhI yaha vicAra nahIM karatA ki amuka manuSya mujhase P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra prema rakhegA to hI maiM usase prema rtuuNgaa| svArtha se yukta honevAlA prema saccA prema nahIM haiM, prema binA kisI zarta kA hI honA caahie| prema meM. svArtha kI milAvaTa nahIM honI caahie| premarUpI dUdha meM svArtharUpI khaTAsa kA chIMTA par3ate hI premarUpI dUdha bigar3a jAtA hai| prema 'dUdha-pAnI' jaisA honA caahie| rAnI caMdrAvatI apane pati ke sukha se sukhI aura du:kha se du:khI hotI thii| guNavAn rAnI caMdrAvatI ko pAkara rAjA vIrasena apane ko dhanya-dhanya mAnatA thaa| rAnI vIramatI rAjA vIrasena aura rAMnI caMdrAvatI ke prati mana meM atyaMta dveSabhAva rakha kara apanA jIvana vyatIta kara rahI thii| samaya bItatA gayA aura eka bAra rAnI caMdrAvatI ke garbha meM eka atyaMta puNyavAn jIva aayaa| rAta ko garbhavatI rAnI caMdrAvatI ne caMdramA ko dekhaa| subaha hote hI caMdrAvatI ne pichalI rAta ko dekhe hue uttama svapna kI bAta rAjA vIrasena se khii| svapna kI bAteM suna kara harSita hue rAjA ne svapna kA artha batAte hue apanI priyatamA rAnI caMdrAvatI se kahA, ___"he priye, tU eka atyaMta guNavAn, parAkramI, mahAtejasvI, atyaMta dharmaniSTha aura kAmadeva ke samAna suMdara putraratna ko janma degii|" nau mahIne nau dina pUre hote hI rAnI caMdrAvatI ne zubha muhUrta para eka suMdara putraratna ko janma diyaa| rAnI kI dAsI ne dauDate hue jAkara rAjA vIrasena ko putrajanma kI zubha vArtA sunAI / atyaMta harSita hue rAjA ne dAsI ko itanA dAna diyA ki vaha haradama ke lie dAsyatva se mukta ho gaI aura svataMtra hokara khuzI se calI gii| . rAjaprAsAda meM putrajanma kA samAcAra vAyugati se sArI AbhApurI meM phaila gyaa| sAre nagara meM AnaMda kI hiloreM laharAne lagIM / nagaravAsiyoM ne apane-apane gharoM ke dvAroM para baMdanavAra bA~dhe, kuMkuma ke svastikoM se apane ghara sjaae| rAjA ne putrajanma kI khuzI meM yAcakoM ko khula kara dAna diyaa| pazuoM ko ghAsa, paMchiyoM ko cuggA, bImAroM ko davAe~ de-dilA kara rAjA ne apanI anupama dAnavIratA kA paricaya diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI candrarAjarSi caritra bArahaveM dina nAmakaraNa saMskAra bar3I dhUmadhAma se saMpanna huaa| sabhI sabhyoM aura svajanoM kI upasthiti meM rAjA ne apane priya putra kA nAma svapna ke anusAra 'caMdrakumAra' rkhaa| mAtA-pitA aura sabhI nagarajanoM kA premapAtra banA huA sabakA dulArA caMdrakumAra zuklapakSa ke caMdramA ke samAna rUpa, bala, teja, umra, buddhi aura guNoM meM baDhane lgaa| rAtri kA dIpaka caMdra hai, prabhAta kA dIpaka sUrya hai, tribhuvana kA dIpaka bhI sUrya hai to kula kA dIpaka suputra hai| aisA hI kuladIpaka puNyavAna aura guNavAn caMdrakumAra jahA~ sabhI nagarajanoM ke mana aura nayanoM ko AnaMda detA thA, vahA~ rAnI voramatI ke lie to dveSarUpI agni meM ghI kI Ahuti hI DAlatA jA rahA thaa| idhara rAjA vIrasena apane sarvaguNasaMpanna suputra ko dekhakara apanA jIvana sArthaka mAnatA thaa| rAjA vIrasena aura rAnI caMdrAvatI rAtadina apane priya caMdrakumAra kA lAlana-pAlana apane prANoM se bhI adhika priya mAna kara kara rahe the| manuSya ke mana meM jisake prati prema hotA hai usake sukha ko aura usakI rakSA kI ciMtA manuSya nitya karatA hI rahatA hai| ___ bAla caMdrakumAra apanI vividha bAlakriDAoM se aura tutalI bolI ke mIThe boloM se apane mAtA pitA ke citta ko AnaMda se bhara rahA thaa| nagarI meM ekamAtra vIramatI hI aisI strI thI jisakA hRdaya caMdrakumAra ko dekha kara IrSyA se jala-jala uThatA thaa| rAnI caMdrAvatI apanI bAlyAvasthA se hI jaina dharmarAginI thii| isalie usane aneka yuktiyoM se aura premapUrNa bAtoM se rAjA ko sAta vyasanoM se mukta kara diyaa| rAnI kI niraMtara saMgati meM rahane se rAjA ke hRdaya meM jaina dharma ke prati atyaMta anurAga aura zraddhA kA bhAva jAga utthaa| rAjA-rAnI donoM jaina dharma kA niSThA se pAlana karate hue apane manuSya janma ko sArthaka kara rahe the| puNyazam jIva jinezvaradeva kI pUjA, saMdha kI sevA, tIrthayAtrA aura vaMdanA, jinavANI kA zravaNa, supAtra meM dAna aura jIvadayA kA pAlana kara ke apane manuSya janma ko saphala banA lete P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zrI candrarAjarSi caritra jaina dharmAnurakta rAjA vIrasena ne aneka jaina maMdira banavAe, aneka jIrNa hue jaina maMdiroM kA jIrNoddhAra kraayaa| rAjA jaina zrAvakoM ko apane sage bhAiyoM ke samAna mAnakara uttama vastroM-alaMkAroM se unakA sammAna karatA thaa| jaina mUrtiyoM ke sAtha vaha atyaMta bhaktibhAva se peza AtA thaa| rAjA-rAnI pratidina paramAtmA jinezvaradeva kI mUrtiyoM kI pUjA-ArAdhanA atyaMta zraddhA se karate the, navakAramaMtra kA japa karate the aura parvatithiyoM ko brahmacarya kA kar3AI se pAlana karate the| satsaMgati se kyA nahIM prApta ho sakatA ? sadAcAriNI rAnI caMdrAvatI kI saMgati se rAjA vIrasena pUrI taraha dharma ke raMga meM raMga gyaa| dina bIte-mahIne vyatIta hue-varSa baDhate ge| aba bAla caMdrakumAra bhI ATha varSa kA ho gyaa| rAjA ne aba caMdrakumAra ko eka suyogya jJAnI paMDita ke pAsa vidyAdhyayana ke lie rakhA / bRhaspati ko bhI buddhi meM mAta dene kI zakti rakhanevAlA buddhimAn bAlaka caMdrakumAra ne kucha hI samaya meM sabhI kalAoM aura vidyAoM meM kuzalatA prApta kara lI ! vasaMta Rtu AI ! rAjA vIrasena apanI donoM rAniyoM-caMdrAvatI aura vIramatI-ko sAtha lekara putraparivAra sahita krir3A karane ke lie udyAna meM calA gyaa| vahA~ ve aba svecchA se vanakrIr3A meM tallIna ho ge| caMdrakumAra bhI apane anya mitroM ke sAtha milakara vividha krIr3Ae~ karane meM raMga gyaa| idhara rAjA, rAjA kA sArA parivAra aura nagarajana jahA~ AnaMda se vasaMtotsava kI vividha krIr3AoM kA sukha lUTa rahe the, vahA~ sirpha rAnI vIramatI apane IrSyAlu svabhAva ke kAraNa vasaMta kI bahAra meM bhI zokamagna thii| mana ke du:kha ke kAraNa aise AnaMda ke avasara para bhI usakI AMkhoM se AMsuoM kI dhArA baha rahI thii| zokAkula aura rotI huI vIramatI ko dekha kara usakI sakhiyoM ne usase pUchA, "he svAminI / isa AnaMda ke avasara para Apa zokAtura kyoM dikhAI detI hai ? dekhie, Apake nikaTa hI ApakA kAmadeva jaisA pati sukha krIr3AoM meM magna hai, bAlaka caMdrakumAra bhI Apake pAsa hI vividha krIDAoM ke raMga meM tallIna ho gayA hai| phira Apa akelI aisI udAsazokAtura kyoM hai ? kyA kisI ne Apa se koI anucita bAta kahI hai ? athavA kisI ne Apako apamAnita kiyA hai ? kyA ApakI AjJA kA kisI ne ullaMghana kiyA hai ? batAie, Apa kyoM du:khI haiM ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI candrarAjarSi caritra sakhiyA~ ke itanA pUchane para bhI vIramatI ne koI uttara nahIM diyA, vaha cupacApa baiThI rhii| rAnI caMdrAvatI ke putra ko-caMdrakumAra ko-dekha kara aura 'merI goda bhagavAna ne kyoM khAlI rakhI ? mujhe koI saMtAna kyoM nahIM dI' isa vicAra se vIramatI mana-hI-mana duHkhI ho rahI thI, "he deva ! maiMne apane pUrvajanma meM aisA kauna sA pApa kiyA hai ki tumane merI goda khAlI rakhI ? putra se rahita jIvana mujhe asAra lagatA hai| prANoM ke binA zarIra, dIpaka ke binA ghara, sugaMdha ke binA phUla, pAnI ke binA sarovara, dayA ke binA dharma, priyavacana ke binA dAna, mUrti ke binA maMdira, jala se rahita megha, caMdramA se rahita rAtri jaise asAra hotI haiM, vaise hI saMtAna se rahita honevAlI strI kA jIvana bhI asAra hotA hai| isa saMsAra meM usI kA jIvana saphala hai jisake ghara suputra hotA hai ?" isa prakAra apane mana meM aneka prakAra ke kutarka karatI huI rAnI vIramatI eka chatanAra AmravRkSa ke nIce baiThI thii| acAnaka eka totA uDatA huA AyA aura usI AmravRkSa kI DAlI para baitthaa| vRkSa ke nIce baiThI huI rAnI ko zokAtura dekha kara tote ke mana meM usake prati gaharI sahAnubhUti kA bhAva jAga uThA / totA manuSya kI bhASA meM bolA, "he suMdarI, aise AnaMda ke avasara para tU zokmagna kyoM dikhAI detI hai ? tU ro kyoM rahI haiM ? tujhe kisa bAta kA duHkha hai ? kisa bAta kI ciMtA tujhe satA rahI hai ?" tote ke aise prazna suna kara Azcaryacakita huI vIramatI ne tote se kahA, "ai tote, tU to eka paMchI hai / terA nivAsa jaMgala meM hai aura tU AkAza meM U~cI-U~cI ur3Ane bharanA hI jAnatA hai / prAya: jaMgala meM rahanevAle pazu-paMchI vivekazUnya hote hai| isalie tU mujhe mere duHkha ke bAre meM pUcha karakyA karegA ? merA duHkha jAna kara Akhira tujhe kyA lAbha hogaa| jo kisI ke du:kha kA nivAraNa nahIM kara sakatA usase apanA du:kha kyoM kahA jAe ? hara kisI ke sAmane apanA dukhar3A rone se kyA lAbha ? rAnI vIramatI kI ye abhimAnabharI bAte suna kara tote ke mana meM baDA krodha aayaa| totA krodha se bolA, "he strI, tU apane ko bar3I paMDitA mAna kara itanA garva kyoM kara rahI he ? terA yaha bahuta baDA bhrama hai ki eka paMchI Akhira kyA kara sakatA hai ? tU nahIM jAnatI ki jo kAma karane meM manuSya samartha nahIM hotA, vaha kAma paMchI kara sakatA hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra ___ tote kI bAta suna kara rAnI ne kahA, "he tote, terI bAtoM para mujhe bilakula vizvAsa nahIM hotA hai| tU vyartha hI apane bar3appana kI zekhI badhAra rahA hai|" tote ne isa para-kahA, "he strI, aisA kaha kara tU sirfa apanI mUrkhatA prakaTa kara rahI hai| paMchI samajha kara tU mujhe tuccha samajha rahI hai, lekina suna, puruSottama zrIkRSNa kA vAhana garur3a nAma kA paMchI hai| sarasvatIjI kA vAhana haMsa paMchI hai| eka seTha kI strI kAmAtura banakara jaba gumarAha huI to use ucita mArga para lAnevAlA mujha jaisA eka vicakSaNa totA hI hai| nala aura damayaMtI kA milana bhI eka haMsa paMchI kI kRpA se hI huA thA / kyA tU ye sArI bAteM nahIM jAnatIM ? maiM eka paMchI huA to kyA huA ? idhara maiM eka bAra par3hane para par3hA huA akSara bhI nahIM bhuultaa| aura udhara-tuma manuSya to aneka zAstra par3hane para bhI pramAdavaza unheM bhula jAte ho| zAstroM kA adhyayana karane para bhI tuma loga unakA sAra grahaNa nahIM karate ho / zAstrakAroM ne jo pada hameM diyA hai vahI vaha tuma manuSyoM ko bhI diyA hai| isalie hama manuSyoM se kisI bhI taraha tuccha nahIM hai| maiMne to sirpha nyAya ke lie hI majabUra hokara apanI jAti kI prazaMsA kI hai| he rAnI, tU merI bAtoM para pUrA vizvAsa kara, maiM bilakula jhUTha nahIM bola rahA huuN|" tote ke caturAI bhare vacana suna kara rAnI vIramatI phUlI na smaaii| aba utsAhita hokara vaha madhura vANI meM tote se bolI, "he pakSirAja, tU sajjana aura vidvAna dikhAI detA hai| terI vANI madhura hai aura terA caritra bhI suMdara aura prabhAvazAlI lagatA hai| isalie aba maiM tujhe apanA duHkha avazya btaauuNgii| lekina isase pahale tU mujhe yaha batA ki tUne aisI suMdara zikSA kisase prApta kI ?" tote ne uttara diyA, "he bahana, eka bAra eka vidyAghara ne mujhe pkddaa| usane mujhe sone ke piMjar3e meM baMda kiyA aura vaha merI bahuta sAvadhAnI se dekhabhAla karane lgaa| eka bAra vaha mujhe piMjaDe ke sAtha eka sAdhu ke pAsa le gyaa| usane sAdhu ko vaMdanA kii| sAdhu ke darzana se merA sArA pApa naSTa ho gyaa| zAstroM meM kahA gayA hai - "sAdhunAM darzanaM puNyaM, tIrtha bhUtA hi saadhvH|' sAdhu ne mujhe upadeza diyaa| isa upadeza kA mujha para bahuta gaharA prabhAva huaa| jaba sAdhu ne mujhe piMjar3e meM baMda dekhA taba usane vidyAghara ko batAyA, "he vidyAghara, tujha jaise dharmaniSTa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 . zrI candrarAjarSi caritra manuSya ke lie paMchI ko piMjar3e meM baMda kara ke rakhanA ucita nahIM hai| kisI bhI jIva ko baMdhana meM rakhane se usa karma kA baMdhana manuSya para ho jAtA hai| isase usa manuSya ke jIva ko janmajanmAMtara taka vadha aura baMdhana kI pIr3A bhoganI par3atI hai|" sAdhu kA upadeza suna kara prabhAvita hue pApabhIru vidyAghara ne turanta mujhe piMjar3e meM se mukta kara diyaa| mukta hokara maiM nitya svataMtratApUrvaka ghUmatA huA isa dizA se hokara Age jA rahA thaa| rAste meM yahAM yaha chatanAra Ama kA per3a dekha kara maiM vizrAma karane ke lie usakI DAlI para A baitthaa| isake bAda hama donoM ke bIca jo vArtAlApa huA, vaha saba to tuma jAnatI hI ho / isalie he rAnI, aba tuma apane du:kha kA kAraNa mujhe batA do| maiM tumheM yUM hI sAMtvanAAzvAsana nahIM de rahA huuN| maiM apanI zakti ke anusAra tumhAre du:kha kA nivAraNa karane kI bharacaka koziza karU~gA / vaha na ho sake, to tumhAre du:kha nivAraNa kA maiM acUka upAya btaauuNgaa|" tote kI bAteM suna kara prasannacita huI rAnI vIramatI ne apanA AMtarika duHkha tote ko batAte hue kahA, "he priya baMdhu, yadi tU maMtra-taMtra-yaMtra- auSAdhi kA saccA jAnakAra hai, to mujhe batA de ki merA bhAgyodaya kaba hogA aura maiM putrasukha kaba dekha sakU~gI ? yadi tU merA yaha duHkha dUra karegA to maiM tujhe nau lAkha rUpae mUlya kA hAra pahanAU~gI, tujhe svAdiSTa bhojana karAU~gI aura tere upakAra ko kabhI nahIM bhuuluuNgii| maiM terI zaraNa meM AI huuN| isalie maiMne dila khola kara apanA AMtarika duHkha tere sAmane prakaTa kiyA hai| cAhe jisa prakAra se kyoM na ho, lekina tU mujhe putra kA dAna de de aura merA jIvana sArthaka kara de|" vIramatI ke du:kha kA kAraNa jAna kara tote ne sahAnubhUti dikhAte hue kahA, "he devI, tuma du:khI mata ho / vaise merI zakti to kucha bhI nahIM hai, lekina Izvara tumhArI manokAmanA avazya pUrI karegA / maiM to tumheM sirpha putraprApti kA upAya btaauuNgaa| Aja se maiM tumheM sagI bahana mAna kara tuma se vyavahAra kruuNgaa| tumhAre sukha ke lie mujha se jo kucha bhI bana sake, maiM, avazya kruuNgaa|" . . tote kI AzvAsanabharI bAteM suna kara vIramatI kA mana zAMta huaa| aba tote ne rAnI vIramatI ko batAyA, "he bahana, aba maiM tumheM eka upAya batA rahA hU~, use tuma dhyAna dekara suna lo| suno - isa jaMgala kI uttara dizA meM eka udyAna hai| isa udyAna meM zrI RSabhadeva svAmi kA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrI candrarAjarSi caritra devavimAna ke samAna suMdara maMdira hai| isa maMdira meM caitra mahIne kI pUrNimA ke avasara para nRtya kI sArI sAmagrI sAtha lekara nRtyamahotsava manAne ke lie aneka apsarAe~ AtI hai| ina apsaraoM kI pramukha apsarA nIle raMga ke vastra aura AbhUSaNa pahana kara isa mahotsava meM bhAga lene ke lie AtI hai| yadi isa pramukha apsarA ke zarIra para pahanA huA nIlA vastra cAhe jisa prakAra se tuma hathiyA sako to tumhArI kAryasiddhi avazya ho jaaegii| zAyada tumhAre mana meM yaha AzaMkA ho sakatI hai ki mujhe yaha bAta kaise mAlUma huI / bAta yaha hai ki pichale varSa maiM mujhe sone ke piMjar3e meM baMda kara rakhanevAle vidyAdhara ke sAtha vahA~ gayA thA aura maiMne apanI A~khoM se yaha dRzya dekhA thaa| isalie tuma merI bAta para vizvAsa kro| . AnevAle caitra mahIne kI pUrNimA ke dina tuma akelI usa udyAna meM avazya pahu~ca jAo aura jaisA maiMne tumheM abhI batAyA vaise kisI bhI taraha se pramukha apsarA ke zarIra para pahanA huA nIlA vastra prApta kara lo|" itanA kaha kara totA usa AmravRkSa kI DAlI para se ur3a gyaa| tote ke jAne se viraha vyAkula rAnI vIramatI kI A~khoM se A~suoM kI jhar3I laga gii| rAnI vIramatI pUrA dina vahIM rotI huI baiThI rhii| saMdhyA samaya hone para rAjA vIrasena apane parivAra ke sAtha AbhAnagarI lauTa claa| vIramatI bhI apane mahala meM lauTa aaii| __kucha dina vyatIta ho gae aura kAlakrama ke anusAra caitra mahIne kI pUrNimA kA dina aayaa| rAnI vIramatI ko tote kI bAta pUrI taraha se yAda thii| usa dina rAnI ne dina kA samaya jyoMtyoM vyatIta kara diyaa| rAta hote hI rAnI ne vezAMtara kiyA aura apane mahala kI dAsI kI najara bacA kara vaha akelI hI mahala se bAhara nikalI aura tote kI batAI huI rAha para se hotI huI uttara dizA ke jaMgala kI ora tejI se cala pdd'ii| aba taka rAnI ne kabhI rAta ke samaya apane mahala se bAhara pA~va bhI nahIM rakhA thA / yahA~ taka ki dina ke ujAle meM bhI vaha kabhI akele kahIM nahIM gaI thii| lekina Aja svArthavaza vaha asahAya, akelI rAta ke samaya jaMgala kI ora cala nikalI thii| jahA~ prANI kA koI svArtha siddha honevAlA hotA hai, vahA~ usameM zakti, zaurya, satva, nirbhayatA anAyAsa A jAtI hai| aisA svArtha yadi Atmahita sAdhane meM A jAe to jagat ke jIvoM kA kalyANa ho jAegA, unakA ber3A pAra ho jAegA, janma mRtyu kI paraMparA nitya ke lie P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 - zrI candrarAjarSi caritra samApta ho jAegI aura unheM zAzvata sukha kI prApti ho jaaegii| lekina svArtha siddha karane meM aMdha banI huI rAjA vIrasena kI isa paTarAnI vIramatI ne yaha bhI nahIM socA ki aisI rAta ke samaya mujhe akele kahIM jAte hue kisIne dekha liyA to mere pati, merA kula aura merI ijjata miTTI meM mila jAegI ; sabako vyartha hI badanAma honA pdd'egaa| apane pati rAjA vIrasena se pUche binA, unheM batAe binA akele hI cora, DAku aura hiMsaka prANiyoM ke bhaya kI paravAha kie binA rAnI vIramatI uttara dizA kI ora teja kadamoM se calI jA rahI thii| isa saMsAra meM ekamAtra 'svArtha' aisI cIja hai ki usake lie manuSya mana, vacana, kAyA kI sArI zakti lagA kara dattacitta hokara kAma karatA jAtA haiN| aMta meM svArthasiddhi hogI yA nahIM yaha to bhAgya ke adhIna hI hai| prabala puruSArtha dikhAne para bhI kAryasiddhi bhAgyAdhIna ho jAtI hai| prArabdha kA pIThabala ho to hI manuSya kA puruSArtha saphala siddha hotA hai| prArabdha ke pIThabala se rahita akelA puruSArtha saphala nahIM ho pAtA hai / prArabdha ke anukUla hone para hI puruSArtha saphala hotA hai aura prArabdha ke pratikUla hone para cAhe jitanA purUSArtha dikhAne para bhI manuSya ko saphalatA nahIM milatI hai| puruSArtha vyartha siddha ho jAtA hai| rAnI vIramatI aMkelI hI nirbhayatA se tote ke batAe hue mArga se jA rahI thii| cA~danI rAta meM rAste meM aneka manohara dRzya sAmane A rahe the, lekina una ddazyoM ko dekhane meM ulajhe binA vaha apanI dhuna meM Age hI Age baDhatI jA rahI thii| jaise mumukSu manuSya mokSamArga para sira nIce kara calate samaya rAste meM aneka manohara viSaya sAmane Ane para bhI unakI ora dekhe binA, unameM Asakta hue binA Age hI Age kI ora calatA jAtA hai, usI taraha rAnI vIramatI Age hI Age calI jA rahI thii| bahuta dera taka lagAtAra calatI rahane para use dUra zrI RSabhadeva bhagavAna ke maMdira kA zikhara dikhAI diyaa| zikhara para suvarNakalaza camaka rahA thA, zikhara para kI dhvajA havA ke bahane se laharA rahI thii| vIramatI ne maMdira ke pravezadvAra meM pahu~ca kara nisIhi' kaha kara aMdara praveza kiyaa| RSabhadeva bhagavAna kI mUrti ko usane zraddhA se vaMdana kiyA aura darzana kie| bhagavAna kI stuti kA pATha kara usane tIna bAra khamAsamaNa (praNAma) die / usane / apane icchita kArya kI siddhi ke lie bhagavAna se prArthanA kI aura vaha maMdira ke kisI gupta bhAga meM chipa kara khaDI rhii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra use vahA~ bahuta dera taka pratIkSA nahIM karanI pddii| thor3e hI samaya ke bAda vahA~ bhagavAna kI mUrti ke Age nRtya-pUjA karane ke lie apsarAoM kA eka samUha A phuNcaa| sabase pahale apsarAoM ne RSabhadeva (Adizvara) bhagavAna ko praNAma kara kezara-caMdana Adi uttama dravyoM se bhagavAna kI pUjA kii| paramAtmA kI pUjA se pUjaka pUjya bana jAtA hai ! pAmara puruSottama bana jAtA hai ! nara nArAyaNa bana jAtA hai ! raMka rAjA bana jAtA hai ! ! jIva ziva bana jAtA hai ! ! ! bhagavAna jinezvaradeva ko pUjA-saMsAra rupI sAgara pAra karAnevAlI zreSTha naukA hai ! vaha zivamahala para caDhane kI sauDhI hai ! sakala kalyANa kI kaMda hai !! sakala sukha kA parama sAdhana hai ! ! ! saMkaTarUpI parvata kA nAza karane ke kAma AnevAlA vajra hai ! zivalakSmI ke lie vazIkaraNa hai ! ! sakala doSoM-dardo ke lie yaha parama auSadhi hai ! ! ! sukha-saubhAgya-samAdhi aura sadgati denevAlA yaha apUrva kalpavRkSa hai ! dUrgati kA dvAra baMda karanevAlI argalA (avarodha) hai yaha !! - jinapUjA saphala artho ko sAdhanevAlI hai| jinapUjA ke bala para koI kArya sidda honA asaMbhava nahIM hai| apsarAoM ne bhagavAna kI dravyapUjA pUrI kI aura aba unhoMne bhAvapUjA prAraMbha ko| vividha prakAra ke vAdyoM kI laya aura tAla para unhoMne apane divya nRtya kI kalA bhagavAna ke sAmane prastuta kii| lambe samaya taka unhoMne aneka prakAra ke nRtya kie, apane kokilakaMThoM se bhagavAna ke guNa gAkara unhoMne sAre maMdira ko gu~jA diyaa| bahuta dera taka maMdira unakI madhura vANI se gUMja utthaa| phira ve sArI apsarAe~ maMdira se bAhara AI / maMdira ke bAhara eka nirmala aura sugaMdhita pAnI se bharI hui bAvaDI thii| bAvaDI ko dekhate hI sabhI apsarAoM ke mana meM snAna karane kI prabala icchA jAga utthii| una sabane bAvaDI ke kinAre para apane-apane vastra utAra kara rakha die aura snAna ke lie ve bAvaDI meM praviSTa ho gii| maMdira ke gupta bhAga meM chipa kara khar3I huI rAnI vIramatI ne yaha acchA avasara jaanaa| vaha cupacApa maMdira se bAhara nikalI aura bAvaDI ke pAsa A phuNcii| usane bAvaDI ke taTa para aneka vastra dekhe, unameM pramukha apsarA ke nIle vastra bhI the| usane idhara-udhara eka najara daur3AI, cupake se pramukha apsarA kA nIlA vastra uThAyA aura vaha cupacApa maMdira meM lauTa aaii| usane dhIre se maMdira kA daravAjA aMdara se baMda kara liyA aura vaha usa nIle vastra ke sAtha pahalI jagaha para jAkara chipI rhii| tote ke kahane ke anusAra pramukha apsarA kA nIlA vastra hAtha meM Ane se P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zrI candrarAjarSi caritra usakA mana aMdara hI aMdara nAca utthaa| use lagA ki aba mere kArya kI siddhi bilakula nikaTa hai| aba vaha apane mana meM zekha cillI kI taraha aneka prakAra ke manasUbe bA~dhane lgii| . ____ idhara kucha dera taka bAvaDI ke nirmala aura sugaMdhita jala meM yatheccha nahA kara sabhI apsarAe~ bAvaDI ke taTa para AI / sabhI apsarAe~ apane-apane vastra lekara pahanane lagI / pramukha apsarA ko cabUtare para bahuta dera taka DhU~r3hane para bhI jaba apanA nIlA vastra dikhAI na diyA, taba usane apane sAtha honevAlI apsarAoM se adhikArabharI vANI se kahA, "he sakhiyo, merA vastra kahIM chipA kara tuma mere sAtha majAka kyoM kara rahI ho ? kyA tumheM mujhase koI bhaya nahIM lagatA ? merA vastra isI kSaNa lAkara mujhe de do, anyathA maiM tuma sabako kar3I sajA duuNgii|" pramukha apsarA kI ye krodhabharI bAteM sunate hI bhayakaMpita huI sabhI apsarAoM ne apanI svAminI se kahA, "he svAminI, hama meM se kisIne bhI ApakA vastra nahI chipAyA hai|' kyA hama Apase bhI majAka kara sakatI hai ? yaha Apake mana meM kaise AyA ? / sabhI apsarAe~ cAroM ora apanI svAminI ke vastra kI khoja karane lgiiN| lekina vastra kahIM nahIM milA aura milatA bhI kaise ? vastra thA maMdira meM chipa kara khaDI vIramatI ke hAtha meM aura apsarAe~ use DhU~r3ha rahI thI maMdira ke bAhara ! jaise, jo sukha AtmA ke bhItara hai vaha bAhara bhautika padArtho meM khojane se nahIM milatA hai, vaise hI maMdira ke aMdara honevAlA vastra maMdira ke bAhara kitanA hI DhU~Dhane para Akhira kaise milatA? maMdira ke bAhara vastra DhU~Dhate-DhU~Dhate eka apsarA maMdira ke nikaTa A phuNco| usa catura apsarA ne dekhA ki maMdira kA daravAjA baMda hai| usane socA, jaba hama saba maMdira se bAhara nikalIM, to daravAjA khulA thaa| aba baMda hai| jarUra yahIM dAla meM kucha kAlA hai| nizcaya hI koI yahAM Akara hamArI svAminI kA nIlA vastra curA kara maMdira meM jAkara chipa gayA hai / isa apsarA ne apane mana kI AzaMkA apanI svAminI ke pAsa jAkara prakaTa kii| pramukha apsarA maMdira ke pAsa calI AI aura usane maMdira ke daravAje para dhakkA mArA, phira bhI daravAjA nahIM khulaa| isalie usane jora se pukAra kara kahA, 'kauna hai aMdara ? turanta bAhara A jA!' P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra pramukha apsarA kI AvAja sunate hI nirbhika vIramatI maMdira kA daravAjA khola kara bAhara AI aura usane mukhya apsarA ke sAmane apanA aparAdha svIkAra kara kSamAyAcanA kii| . pramukha apsarA ne vIramatI se pUchA, "tUne merA vastra kyoM le liyA ? tU kauna hai aura rAta ke samaya yahA~ kyoM AI hai ?" vIramatI ne apanI paricaya dekara vahA~ Ane kA uddezya btaayaa| usane phira kahA, "he mahAdevI / Apa mujha para kRpA kIjie, mujhe putradAna kIjie / mujhe putraprApti kA varadAna diijie| abhI taka merI goda khAlI hai| merI goda bhara diijie| putraprApti ke lie hI itanA bar3A sAhasa kara ke meM yahA~ A pahU~cI huuN| merI icchA pUrI kiijie|" __ itanA kaha kara vIramatI pramukha apsarA ke caraNoM para jhuka gaI / jahA~ svArtha siddha hone kI saMbhAvanA hotI hai vahA~ manuSya jhukane meM vilaMba nahIM karatA hai / vIramatI pramukha apsarA ke sAmane sadgadita hokara putraprApti ke lie bAra-bAra prArthanA kara rahI thii| vIramatI kI vinamratAbharI prArthanA suna kara, usake prati dayA utpanna hone se pramukha apsarA ne apane avadhijJAna ke prayoga se dekhA aura phira vIramatI se kahA, "he sAhasika-ziromaNI strI, tere bhAgya meM putraprApti honA | nahIM likhA hai / bhAgya ke prasanna hue vinA devatA bhI manuSya ko icchita cIja dene ko samartha nahI hote haiN| phira bhI tere satva se prasanna hokara maiM tujhe kaI vidyAe~ pradAna karatI huuN|" / / pramukha apsarA kI sahAnubhUtipUrNa bAteM suna kara aba vIramatI jAna gaI ki mere bhAgya meM putrasukha nahIM likhA hai| isalie aba putraprApti ke lie jida karanA nirarthaka hai / lekina jaba pramukha apsarA mujha para prasanna hokara mujhe kucha vidyAe~ dene ko taiyAra hai, to unheM hI kyoM na prApta kara lUM ? isa prakAra se mana meM vicAra kara vIramatI ne pramukha apsarA se kahA, "mahAdevI, Apa mujhe vidyAe~ dAna karane kI kRpA kiijie|" pramukha apsarA ne vIramatI ko AkAzagAminI, zatrubalahAriNI, vividha kAryakAriNI aura jalasAriNI-ye cAra vidhAe~ AmnAya (rUDhI) ke sAtha pradAna kI / cAra-cAra daivI vidyAe~ anAyAsa mila jAne se vIramatI kI khuzI kA ThikAnA na rhaa| pramukha apsarA ne vIramatI se kahA, "he strI, ye vidyAe~ siddha karane para terA sautelA putra caMdrakuNAra, terA pati, prajA aura sabhI zatrurAjA tere adhIna rheNge| tU mana meM jo cAhegI, vaha kara skegii| terA yaza aura kIrti cAroM dizAoM meM phaileNge| tere nAma kA DaMkA sarvatra bjegaa| terI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrI candrarAjarSi caritra AjJA kA ullaMghana karane kI himmata koI nahIM kara skegaa| lekina eka bAta vizeSa sAvadhAnI se dhyAna meM rakha tujhe apane pati rAjA vIrasena, sota rAnI caMdrAvatI aura sautele putra caMdrakugAra ko thoDA sA bhI du:kha nahIM denA cAhie / tujhe kabhI mana meM bhI aisI bAta nahIM lAnI cAhie kiyaha caMdrakumAra merI sota kA putra hai, merA sagA putra nahIM haiN| tU merI dI huI ina cAroM vidyAoM kA sadupayoga krnaa| isa zakti kA kabhI galatI se bhI durupayoga nahIM karanA / kahIM aisA na ho kitujhe ina vidyAoM kA apaca ho jaae|" vIramatI ne mukhya apsarA kA diyA huA sArA upadeza suna liyA aura usakA nIlA vastra use lauTA diyaa| aba sArI apsarAe~ apanI sArI nRtyasAmagrI lekara vahA~ se zIghra apane sthAna kI ora cala dii| rAnI vIramatI phira se maMdira meM aaii| usane RSabhadeva bhagavAna kI vaMdanA kI aura cupacApa nikala kara tejI se cupacApa apane mahala meM lauTa AI aura sabhI dAsiyoM kI najara bacA kara apane zayanakhaMDa meM jAkara so gaI / vIramatI ke isa gupta kArya kA patA kisI ko mAluma nahIM pdd'aa| rAnI vIramatI ne dUsare hI dina pramukha apsarA kI dI huI vidyAoM kI sAdhanA prAraMbha kara dii| kahA bhI haiM - 'svArtha sAdhane ko'lasAyate ?' . arthAt, svArtha kI sAdhanA meM kauna Alasya karegA ? jaba mUrkha manuSya bhI apanA svArtha siddha karane meM kabhI Alasya nahIM karatA, pramAda nahIM hone detA, taba vIramatI jaisI catura strI 2. apane svArtha ke lie vidyAsAdhanA karane me vilaMba kaise karatI ? - kucha hI dinoM meM vIramatI ne vaha cAroM vidyAoM kI sAdhanA meM siddhi prApta kara lii| aba ni:saMtAna hone ke du:kha ko bhUla kara vaha AnaMdapUrvaka apanA jIvana vyatIta karane lgii| jaise ratnoM kI prApti hone para manuSya ko suvarNa ke abhAva kA duHkha nahIM khaTakatA haiM, vaise hI divya vidyAoM kI prApti hote hI aba vIramatI ko putra ke abhAva kA du:kha bahuta nahIM akharatA hai| bar3e sukha kI prApti hone para manuSya choTA duHkha bhUla jAtA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 21 aba rAjA vIrasena aura rAnI caMdrAvatI donoM dIkSA grahaNa karate haiN| cAroM vidyAe~ prApta hote hI rAnI vIramatI atyaMta unmatta ho gii| jo vidyA vAstava meM abhimAnarUpI jvara kA nAza karanevAlI hotI hai, usI vidyA se vIramatI abhimAna ke joradAra : jvara se grasta ho gaI / vidyAmada se asta vIramatI saba ko tinake ke samAna tuccha samajhane lgii| maMtroM ke prayoga se usane apane pati tathA anya logoM ko apane vaza meM kara liyaa| idhara kAlakrama se rAjakumAra caMdrakumAra ne zaizavAvasthA samApta karake yauvana meM padArpaNa kiyaa| rAjA ne apane putra ko vivAhayogya jAna kara guNezvara rAjA ko kanyA guNAvalo ke sAtha usakA bar3I dhUmadhAma se vivAha karA diyaa| guNAvalI sacamuca guNoM kI 'avalI' (paMkti) hI thI / jaisA nAma vaise usake guNa bhI the| guNAvalI pativratA aura dhArmika pravRtti kI yuvatI thii| rupasauMdarya meM rati samAna, buddhi meM bRhaspati samAna aura vidyA meM sarasvatI jaisI honevAlI guNAvalI kA kaMTha koyala kI taraha madhura thA / hathinI kI taraha vaha mastAnI cAla se calatI thI aura usakI A~kheM kamala kI taraha suMdara aura vizAla thiiN| usakA mukha pUrNimA ke caMdramA kI taraha tejasvI thA aura vaha cauMsaTha kalAoM maiM kuzala thii| aisI rupavatI aura guNavatI patnI pAkara caMdrakumAra svayaM ko mahAn bhAgyavAn samajhatA thA / guNAvalI ke sAtha vividha krIr3Ae~ karate hue caMdrakumAra apanA jIvana atyaMta sukha se vyatIta kara rahA thaa| pramukha apsarA ke kahane ke anusAra rAnI vIramatI caMdrakumAra ke prati sagI mA~ se bhI | adhika prema kA vyavahAra karatI thii| lekina caMdrakumAra ke prati vIramatI kA yaha prema taba taka hI TikanevAlA thA, jaba taka ki caMdrakumAra kA puNyodaya thaa| dUsare kA prema pAne ke lie bhI puNya kI AvazyakatA hotI hai| binA puNya ke prema nahIM milatA hai| ___ eka bAra rAnI caMdrAvatI apane pati rAjA vIrasena ke bAloM meM sugaMdhita tela lagA kara bAloM meM kaMdhI kara rahI thI ki acAnaka usane rAjA ke kAle bAloM ke bIca eka sapheda bAla dekhaa| pati ke bAloM meM yaha safeda bAla dekha kara rAnI caMdrAvatI kA mu~ha malina ho gyaa| usake cehare para zoka kI bhAvanA phaila gii| usane apane patideva rAjA vIrasena se kahA, "he svAmI, akasmAt zatrukA dUta A pahu~cA hai, isalie Apa sAvadhAna ho jaaie|" rAjA ke aMta:pura meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI candrarAjarSi caritra acAnaka zatru ke dUta ke A dhamakane kI bAta rAnI se suna kara rAjA krodha se bhaDaka utthaa| rAjA kI A~kheM krodha se lAla-lAla ho gii| usane socA, kisa mUrkha ko asamaya marane kI icchA huI hai ki vaha merI AjJA ke binA TheTha mere aMta:pura taka pahu~ca gayA ? AgababUlA huA rAjA zatru ke Ae hue dUta ko dekhane ke lie cAroM ora dekhane lgaa| rAjA ko vaha dUta kahIM bhI dikhAI nahIM diyaa| isalie usane rAnI caMdrAvatI se pUchA, "yahA~ AyA huA vaha dUta kahA~ gayA ? dikhAI kyoM nahIM detA ? kahIM chipa to nahIM gayA ? rAjA ne bAhara dvAra para khar3e pratihArI ko pukaaraa| aMta:pura kA aMgarakSaka ekadama talavAra lekara daur3atA huA AyA / rAjA ne aMgarakSaka ko AjJA dI, "dekha, yahA~ koI zatru kA dUta Akara kahIM chipa kara baiTha gayA hai| use khoja kara pakar3a le aura mere sAmane lA kara khaDA kara !" thoDI dera taka ha~sI-majAka karane ke bAda avasara dekha kara rAnI caMdrAvata ne apane pati se kahA, "yahA~ Apa kI AjJA ke binA pA~va rakhane kI kisa meM himmata hai ? lekina Apake bAla sa~vArate samaya maiMne jarArAkSasI ke dUta kA Agamana huA dekhA, isalie maiMne Apa se kahA thA ki 'dazamana kA dUta' AyA hai, sAvadhAna ! dekhie, yaha hai vaha duut| yaha kaha kara rAnI ne rAjA ke sira ke bAloM meM se eka sapheda bAla tor3a kara rAjA ko dikhaayaa| isa para rAjA ha~sa par3A aura phira gamagIna hokara gahare ciMtana meM DUba gyaa| rAjA ne socA ki, "dhanya hai hamAre ve pUrvajoM ko jo jarA (buDhApe) ke dUta ke Ane se pahale hI rAjavaibhava aura vilAsa kA tyAga kara mukti ke maMgala mArga para cala nikle| lekina maiM aisA kulAMgAra aura viSayAndha hU~ ki jarArAkSasI ke A pahu~cane para bhI aba taka mohanidrA meM kharrATe bhara rahA huuN| yaha merA, vaha merA' karatA huA maiM mara rahA huuN| merI viSayAMdhatA ko dhikkAra ho! ____ jaise dhobI maile-kucaile kAle kapar3e ko dhokara sapheda banA detA hai, vaise hI yaha jarA sira ke kAle bAloM ko sapheda kara ke saMketa detI hai ki 'he mUrkha mAnava, aba karma ke kAjala se kAlI huI terI AtmA ko tapa saMyama se dhokara use zuddha-buddha-mukta-niraMjana-nirAkAra banA de| jaba taka terA zarIra svastha hai, iMdriyoM kI zakti kSINa nahIM huI hai aura jIvanasUrya asta nahIM huA hai, tabhI taka apanI AtmA kA kalyANa kara le| terI AtmA ko bhavabaMdhana se mukta kara le| Aga lagane para kuA~ khodane ke lie taiyAra honA vyartha hai / aba bhI avasara tere hAtha hai, bAjI tere hAtha hai| yaha rAjya aura vaibhava to tujhe aMta meM naraka ke gahare kueM meM pheMka deNge| aisA rAjya aura P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra vaibhava to tujhe bhUtakAla meM bhI aneka bAra milA hai aura tUne usakA upabhoga bhI kiyA hai| phira bhI jaba tujhe tRpti nahIM milI hai, to kyA isa eka janma ke rAjavaibhava se tujhe tRpti milanevAlI hai ? isalie mRgajala kI taraha honevAle ina kAlpanika, nakalI, nAzavAn aura parAdhIna sukhoM kA tyAga kara aura zAzvata sukha prApta karane ke lie tIrthakara devoM dvArA batAe hue saMyama ke mArga para calanA jalda prAraMbha kara / phira se aisA avasara milanA durlabha hai / manuSya kA yaha zarIra to nadI ke kinAre para uge hue per3oM ke samAna asthira hai / yauvana nadI ke pravAha kI taraha atyaMta caMcala hai| viSaya-sukha saMdhyA ke raMgoM kI taraha kSaNabhaMgura hai / vaibhava bijalI kI taraha caMcala hai| snehIjana yAtrA meM mile hue pAthikoM kI taraha AyArAma gayArAma jaise haiN| isa saMsAra meM kahIM koI vizvAsa karane yogya nahIM hai| manuSya kA jIvana vAyu kI taraha asthira jana svArthI hote haiM / jahA~ saMyoga hotA hai, vahA~ viyoga avazya hotA hai|" ... rAjA ne socA, kyoM na maiM sArI bAhya upAdhiyoM ko tyAga kara aura jalda se jalda saMyama lekara karmasattA ko jar3a se ukhAr3a kara naSTa kara duuN| he Atman, sAvadhAna ho jaa| saMyama lene kA ucita samaya A gayA haiN| tInoM bhuvanoM meM saMyama kA pariNAma hI atyaMta durlabha hai / 'zubhaSya zIghram' kara apanA Atmahita sAdha leN|" phira rAjA vIrasena ne apanI rAnI caMdrAvatI ko apane mana kA vicAra batAyA aura kahA, "dekho, maiM to aba rAjya kA bojha tyAga kara saMyama kA bhAra svIkAra karane ko taiyAra ho gayA hU~ - saMyama lene kA drar3ha saMkalpa kara liyA hai| hajAroM varSoM se bhA~ti-bhA~ti ke manabhAvane bhogoM kA upabhoga karane para bhI bilakula tRpti nahIM milI hai| kahA bhI hai - 'naca kAmoyabhogena kAmakSayo naam|' arthAt, kAmabhogoM kA upabhoga karane para bhI viSayavAsanA naSTa nahIM hotI hai|" rAjA kI kahI huI ye bAteM suna kara rAnI eka kSaNa ke lie udAsa ho gii| usane socA ki maiMne hI 'jarArAkSasI kA cuna-sapheda bAla' rAjA ko batA kara rAjA ke dila meM virakti kA bhAva jagAyA aura bahuta bar3I bhUla kii| maiMne to majAka kiyA thaa| mujhe kyA patA thA ki usakA aisA gaMbhIra pariNAma nikala AegA ? aba phira se vikArajanaka vacana bola kara rAjA ke ciMta meM rAga utpanna kara duuN| aba rAnI rAjA ke sAmane aneka prakAra se prema ke bhAva vyakta karane lagI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra / lekina tape hue tave para pAnI kI bUMdeM par3ane se usa pAnI kI jo sthiti hotI haiM vahI dazA rAnI ke kahe hue anurAgavardhaka vacanoM kI huI / sacce virakta manuSya ko rAga ke raMga meM raMgane meM kauna = samartha ho sakatA hai ? kahate haiM - 'virakti doSadarzanAt !' 'viSayoM' meM joradAra aura yathArtha doSadarzana meM se saccI virakti utpanna hotI hai| aba viSayoM ke prati saccI virakti pAe hue manuSya ko viSayoM ke bAre meM guNadarzana-sukhadarzanasAradarzana kaise karAyA jA sakatA hai ? . aMta meM jaba rAnI caMdrAvatI ne apane pati rAjA vIrasena ko saMyama dIkSA lene ke nizcaya para aTala dekhA to usane yaha bAta-rAjA kI virakti kI bAta-apanI sauta rAnI vIramatI ko batAI / rAnI vIramatI ne bhI rAjA ke mahala meM Akara use aneka prakAra se samajhAne kA prayAsa kiyA, lekina rAjA apane drar3ha saMkalpa se bilakula vicalita nahI huA / jaise meru parvata kalpAnta kAla kI pavana se bhI calAyamAna nahIM hotA hai, vaise hI rAjA vIrasena apane saMyama-dIkSA lene ke nirNaya para aTala rhaa| aba rAnI caMdrAvatI ne rAjA kA saMyama-dIkSA lene kA drar3ha nizcaya jAna kara rAjA se kahA, "he prANanAtha, meM Apake mArga meM ror3A aTakAnevAlI nahIM huuN| lekina Apa mujhe bhI saMyama-dIkSA lene ke lie AjJA dIjie / maiM Apake sAtha hI saMyama-dIkSA lene kI icchA rakhatI huuN| maiM bhI ApakI hI taraha apanI bacI huI jiMdagI mokSamArga para calane meM vyatIta kara denA cAhatI huuN| zAstroM meM kahA bhI hai - 'pramadA: ptivmgaaH|' ___ arthAt, patniyA~ patiyoM ke mArga kA anusaraNa karanevAlI hotI haiM / jahA~ caMdramA hotA haiM, vahIM usakI jyotsnA hotI hai ! rAjA ne caMdrAvatI kI saMyama-dIkSA lene ke lie anumati kI prArthanA svIkAra kara lii| rAjA rAnI donoM apane-apane mana meM pUrNa vairAgya dhAraNa kara saMyama-dIkSA grahaNa karane ke lie tatpara ho ge| rAjA ne apane ikalaute putra caMdrakumAra ko apanI paTarAnI vIramatI ko saupA, use rAjasiMhAsana para vidhivat baiThA diyA aura use vividha prakAra kA upadeza diyaa| phira eka zubha muhUrta para rAjA vIrasena ne apanI rAnI caMdrAvatI ke sAtha saMyama dIkSA grahaNa kara lii| rAjarSi vIrasena aura sAdhvI caMdrAvatI ne niraticAra cAritra kA pAlana kiyA aura donoM kramaza: zrI munisuvrata bhagavAna kI apAra karuNA se kevalajJAna prApta kara mokSasukha ke adhikArI bana ge| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 zrI candrarAjarSi caritra sAsa - bahu : bIramatI-guNAvalI kA gupta vArtAlApa: N O Ce rAjA vIrasena aura rAnI caMdrAvatI kI dIkSA ke bAda rAnI vIramatI aura sarvataMtra svataMtra bana gii| aba rAjaparivAra meM vahI sabase bar3I thii| usake pAsa pramukha apsarA se prApta eka nahIM, balki cAra-cAra mahA vidyAe~ thiiN| isalie aba usake abhimAna kA koI pAra nahIM thaa| vidyA prApta karanA AsAna hotA hai, lekina pAI huI vidyA ko pacAnA bar3A kaThina kAma hotA haiN| eka bAra rAnI vIramatI ne apane putra rAjA caMdrakumAra ko ekAnta meM bulA kara kahA, "he priya putra, tU abhI bAlaka hI hai / tere mAtA-pitA ne tujhako rAjya kA bIjha sauMpa kara dIkSA le lI hai, lekina jaba taka maiM jIvita hU~ taba taka tujhe ciMtA karane kI AvazyakatA nahIM hai| mere pAsa aneka divya aura alaukika zaktiyA~ hai / isase koI zatru terA bAla bhI bA~kA nahIM kara sktaa| mere pAsa aisI alaukika zakti haiM ki usake bala para maiM tujhe iMdra kA iMdrAsana bhI lAkara de sakatI huuN| mujha maiM sUraja ke ratha ke ghor3e vahAM se lAkara terI azvazAlA meM bA~dhane kI zakti hai| pUre meru parvata ko uThA kara lAne kI sAmarthya mujha meM hai| devakanyA yA pAtAlakanyA se bhI terA vivAha karAne kI tAkata maiM rakhatI huuN| mere lie koI bhI kArya asaMbhava nahIM hai| tere lie, tere sukha ke lie sabakucha karane ke lie maiM samartha huuN| lekina he putra, eka bAta tU dhyAna meM rakha ki maiM prasanna huI to kalpavallI hU~ aura aprasanna huI to viSavallI bhI huuN| isalie tujhe kabhI yauvana yA rAjya se unmatta bana kara merI AjJA kA ullaMghana nahIM karanA caahie| agara tU merI AjJA lie binA koI kAma karane kI bhUla karegA yA mere doSa dekhane kI koziza karegA, to usakA pariNAma bar3A bhayaMkara hogaa| aisI sthiti AI to maiM mAtA nahIM rahU~gI, zatru bana jAU~gI aura phira tujhe kar3I-se-kar3I sajA duuNgii|" __rAjA caMdrakumAra ne apanI sautelI mAtA ke ye dhamakI bhare vacana suna kara hAtha jor3a kara mAtA se kahA, "mAM tuma nizcita rho| tumhArI AjJA mere lie haradama zirasAbaMdha hai| tuma hI merI mAtA ho, tuma hI merI pitA ho, tumahI merI annadAtA ho, rAjA bhI tumhI ho aura mere lie trikAlajJAnI Izvara bhI tuma hI ho / mujho to basa, anna aura vastra mAtra se prayojana hai / yaha rAjavaibhava tumhArA hI hai| maiM to basa, tumhAre caraNoM kA sevaka hu~ / isalie mere yogya koI bhI kAma ho, to tuma ni:saMkoca AjJA kara do| seMkar3oM anya kAma alaga rakha kara maiM sabase pahale P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrI candrarAjarSi caritra tumhArA hI kAma kruuNgaa| tuma mere bAre meM bilakula ni:zaka aura ni:saMkoca ho jaao| mujhe to sirpha tumhArI kRpAdRSTi kI apekSA hai| mujhe aura kucha nahIM caahie|" __rAjA caMdrakumAra ke mu~ha se aisI vinayayukta bAteM suna kara vIramatI bahuta khuza ho gii| namratA vinaya kA kAraNa hai aura guNoM kA prakarSa vinaya se hI prApta hotA hai / vinaya kA guNa mahAvazIkaraNa maMtra hai| dharma kI jaDa vinayaguNa meM hI nihita hai / vinamra manuSya sabako bhAtA hai isalie caMdrakumAra kI vinamratA se prasanna hokara vIramatI bolI, ___ "he priya putra, tU samasta sukhopabhogoM kA khuzI se anubhava kara ! merA sArA jIvana tere hI lie hai| tU ciraMjIvI ho, putravAn ho aura terA kalyANa ho yahI merI icchA hai!" caMdrakumAra ko ye AzIrvacana sunA kara vIramatI apane mahala kI ora calI gii| caMdrakumAra bhI apane mahala kI ora lauTa AyA aura pUrvapuNya ke saMyoga se prApta huI priya patnI guNAvalI ke sAtha sAMsArika sukhopabhogoM meM tallIna ho gyaa| kAmakalA kuzala guNAvalI bhI rAjA caMdrakumAra ko anirvacanIya sukha kA AsvAda karAtI rahI ! isa rAja-daMpatI ke zarIra alaga-alaga the, lekina (hRdaya-mana) to eka hI thaa| zIla-svabhAva meM samAnatA hone para hI patipatnI ke bIca aTUTa premabhAva banA rahatA hai| sAtha-sAtha uThanA, baiThanA, sonA, jAganA aura harSa ke prasaMga meM harSita aura zoka ke prasaMga meM zokAkula honA-ye hI sacce premabhAva ke lakSaNa haiN| kAmadeva kI taraha adabhuta rUpasauMdarya se yukta rAjA caMdrakumAra rAjasiMhAsana para baiThA huA aisA zobhita hotA thA jaise udayAcala para sUrya, nakSatragaNoM ke bIca caMdramA aura devatAoM ke bIca iMdra zobhAyamAna hotA hai| caMdrakumAra kI rAjasabhA meM bRhaspati ke samAna buddimAn pA~ca sau paMDita the| usakI rAjasabhA meM buddhi ke bhaMDAra samAna maMtrI the| rAjA ke pAsa lAkhoM kI saMkhyA meM senA thI aura rAjabhaMDAra bharapUra dhana se bharA huA thaa| prabala puNyavAn aura mahAparAkramI caMdrarAjA ke bhaya se zatrurAjA na ghara meM zAMti pAte the, na nagara meM, na vana meN| lekina caMdrarAjA kI zaraNa meM Ate hI unheM zAMti kA anubhava hotA thaa| caMdrarAjA rAjasabhA ke paMDitoM ke sAtha pratidina jJAnacarcA, tattvacarcA karatA thaa| vaha vidvAnoM kA sammAna karatA thA aura prajA kA putra kI taraha pAlana karatA thaa| sAtoM prakAra ke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra vyasanoM ko rAjA ne apane rAjya meM se dezanikAla kara diyA thaa| rAjA kI dharmapriyatA aura nyAyapriyatA ke kAraNa prajA bhI dharmapriya aura nyAyapriya ho gaI thii| prajA rAjA ke prati gaharI zraddhA aura prema kA bhAva mana meM rakhatI thii| 'yathA rAjA tathA prajA' vAlI kahAvata yahA~ yathArtha utaratI huI dikhAI detI thii| rAjA ke sukha meM prajA sukhI hotI thI aura rAjA ke du:kha meM du:khI hotI thii| caMdrarAjA ke rAjya meM kabhI corI kA bhaya nahIM thaa| rAjA ke prabala puNya ke kAraNa use kabhI akAla kA sAmanA nahI karanA par3atA thA / prajAjanoM ke ghara dhana-dhAnya se bhare rahate the| prajA dAnapriya aura sadAcArI thii| caMdrarAjA ke rAjya meM kahI bhikhArI khojane para bhI nahI milatA thaa| caMdrarAjA yuvaka thA, lekina usameM yuvAvasthA kA unmAda nahI thA / sattAdhArI hone para bhI usameM abhimAna nahI thA, ghamaMDa nahI thA, unmattatA nahI thI / rUpasauMdarya meM kAmadeva kI taraha hone para bhI vaha parastrI ko bhUla kara bhI burI naz2ara se nahI dekhatA thaa| rAjA caMdrakumAra nitya sajjanoM kI saMgati meM rahatA thA, dArzanika graMthoM kA paThana karatA thA, paramAtmA jinezvaradeva kI pratidina niyamita rUpa se pUjA karatA thA, RSimuniyoM ke prati bhaktibhAva prakaTa karatA thA, unakI sevA karatA thA; sAdhArmika bhAIyoM ko baMdhuvat mAna kara unake Adara-sammAna rakhatA thA; mukti ke maMgalamaya mArga para agrasara hue mAtA-pitA kA nitya smaraNa kara vaha unheM visaMdhyA bhAvapUrvaka praNAma karatA thA aura mana meM nitya yaha icchA rakhatA thA ki maiM bhI apane mAtA-pitA ke punIta padacinhoM para kaba cala paDUMgA, kaba muktimArga kA pathika bana jaauuNgaa| caMdrarAjA kI rAjasabhA iMdra kI sau dharmasabhA se kisI bhI taraha kama nahI thii| buddhinidhAna maMtrIgaNa rAjataMtra kA saMcAlana atyaMta suMdara rIti se karate the| rAjA ko sabhI prakAra kA sukha prApta thaa| usake rAjya meM kisI cIja kA abhAva nahI thaa| isa taraha caMdrarAjA kI jIvana naukA saMsAra sAgara meM saralatA aura sahajatA se calI jA rahI thii| lekina isa duHkhamaya aura karmamaya saMsAra meM kisake dina eka samAna vyatIta hote haiM ? isa saMsAra meM unnati-avanati, sukha-duHkha, saMpatti-vipatti kA cakra anAdikAla se nitya ghUmatA hI jA rahA haiM / bhAgyacakra kabhI eka gati se nahI ghUmatA hai| 'samarUpeNa no yAti dinaM sarva hi nishcitm|' yaha sanAtana satya hai| saMsAra meM rahate hue nitya sukha kI AzA vivekI manuSya ko nahI rakhanI cAhie / du:khamaya saMsAra meM rahate hue kabhI du:kha kA sparza bhI nahI hogA yaha asaMbhava P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI candrarAjarSi caritra hai| saMsAra du:kha se hI bharA huA hai, isalie saMsAra meM manuSya ke jIvana meM duHkha kA AnA sarvathA svAbhAvika bAta haiM / saMsAra meM raha kara duHkha se DaranA mUrkhatA hai| jaba taka saMsAra hai, taba taka duHkha to AtA hI rahegA / manuSya jaise-jaise duHkha se dUra bhAgane kI koziza karatA hai, vaise-vaise duHkha usakA pIchA karake use khojatA huA AtA hI rahatA hai| duHkha se Dara kara dUra bhAgane meM buddhimAnI nahIM hai| saccI buddhimAnI to Ae hue duHkha kA hArdika svAgata kara use samatAbhAva se bhogane meM hai| sacce dharmaniSTha manuSya kI nizAnI yahI hai ki vaha du:kha ke Ane para use 'jAjA' na kaha kara prema se 'A-A' kahatA hai aura usakA svAgata karatA hai / du:kha kA svAgata karanA hI du:khamukti kA saccA aura acchA upAya hai, to sukha ke Ane para use 'jA-jA' kahanA hI sukhaprApti kA acUka upAya hai| jaise prazAMta mahAsAgara meM teja gati se bahanevAlI vAyu ke kAraNa saMkSobha-tUphAna AtA hai, vaise hI saMsArasAgara meM bhI azubha karmarUpI teja havA se sukha kI naukA ulaTa kara TUkar3eTUkar3e ho jAtI hai| karma kI vicitra gati ko rokane kI sAmarthya kisameM hai ? prakRti ke isa niyama ke anusAra aba caMdrarAjA kI jIvananaukA bhI saMkaTa meM pha~sane kI taiyArI meM hai| mahAn puruSa ke jovana meM AnevAlA sukha bhI mahAn hotA hai aura duHkha bhI vaisA hI mahAn hotA hai| kahate hI haiM, bar3oM kA saba bar3A hI hotA hai'| si.. SEEEEE . . aba hama z2arA yaha bhI dekha leM ki rAjA caMdra kI rAnI guNAvalI kaise sukhavaibhava ke upabhoga meM nimagna hai ! eka bAra rAjA caMdra dopahara ke samaya bhojanAdi se nivRtta hokara rAjadarabAra meM rAjakArya meM vyasta thaa| isI samaya rAnI guNAvalI bhI bhojana karane ke bAda apanI sakhiyoM ke sAtha aMta:pura ke mahala ke eka chajje meM Akara baiTha gaI thii| rAnI ke guNAvalI ke chajje meM Akara baiThate hI vahA~ upasthita rAnI kI dAsiyoM ne use paMkhe se havA karanA prAraMbha kiyaa| eka dAsI ne rAnI ko sugaMdhita pAna khAne ko diyA to dusarI dAsI suvarNa ke gilAsa meM svAdu-zItala pAnI pIne ke lie le aaii| tIsarI dAsI rAnI ke lie raMgabiraMge sugadhita phUloM kA hAra gUMthane lgii| cauthI dAsI rAnI ke manoraMjana ke lie ha~sI-vinoda bharI bAteM kahane lgii| yaha sArA dRzya dekha kara aisA laga rahA thA mAno svargaloka ko koI devAMganA dhUmane ke lie mRtyuloka meM Akara yahA~ baiThI ho-vizrAma kara rahI ho / guNAvalI rAnI ke sukha ko dekhane ke lie zAyada sUraja bhI kSaNa mAtra ke lie staMbhita hokara khar3A raha jAtA thaa| isa taraha guNAvalI ke mahala meM nitya AnaMda kI lahareM laharAtI rahatI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra - acAnaka dUra se apanI sAsa vIramatI ko apanI ora Ate dekha kara guNAvalI ne apanI dAsiyoM ko saMketa se sAvadhAna kara diyaa| rAnI guNAvalI ko aMtaraMga sahelI ne use sujhAyA, "he svAminI, Apa turanta khar3I hokara sAmane se jA rahI kapanI sAsa kA svAgata kiijie| kisI kI putravadhU bananA aura use nibhAnA AsAna nahIM hotA hai| jaise Apa hamAre lie siraMchatra kI taraha haiM, vaise hI ApakI yaha sAsa Apake lie sirachatra hai| bahuta kyA kahU~ ?Apake patideva bhI ApakI sAsa kI hara AjJA kA pAlana karate haiN|" __apanI aMtaraMga sakhI kI ye bAteM dhyAna se suna kara guNAvalI apane Asana para se uTha khar3I huI / vaha sAsa kA svAgata karane ke lie Age bar3hI aura usane apanI sAsa ko sammAna se apane mahala meM lAkara baiThane ke lie uccAsana diyaa| vIramatI ke Asana para sthAnApanna hone ke bAda guNAvalI ne usake pA~va pakaDa kara kahA, "Aja merA bar3A saubhAgya hai ki mere mahala meM ApakA zubhAgamana huA / Apane yahA~ padhAra kara mujhe bhI bar3A sammAnita kiyA hai| aba Apa turanta mujhe batAie ki maiM ApakI kyA sevA karU~ ? maiM ApakI sevA kara svayaM ko kRtArtha samajha luuNgii|" putravadhU guNAvalI ke prema aura vinaya se bhare hue vacana sunakara vIramatI mana-hI-mana bahuta khuza huI / vaha guNAvalI ke sira para hAtha rakha kara use AzIrvAda dete hue bolI, "AkAzamaMDala meM jaba taka graha, nakSatra, tAre, sUraja aura caMdramA vidyamAna haiM, taba taka terA saubhAgya niraMtara banA rhe|" phira vaha guNAvalI ke pAsa nIce baiThI aura usane guNAvalI se prema se kahA, "bahU, maiM kisI vizeSa kAma ke lie yahA~ nahIM AI huuN| bahuta lambe samaya se tujhe nahIM dekhA thA, isalie sirpha tujhase milane aura terA kSemakuzala jAnane ke uddezya se maiM yahA~ AI huuN| bahu sacamuca tU apane nAma ko sArthaka karatI hai, apane nAma ke anusAra tujha meM guNa bhI vidyamAn haiM / tU sacamuca guNoM kI avali hai| isake sAtha sAtha tUM kulIna aura vinayavatI bhI hai| jaba-jaba tere mukha se madhura vacana nikalate haiM, taba-taba aisA lagatA hai mAno amRta kA jharanA baha rahA ho| jaise caMdramA se amRt nikalane meM, kamalapuSpa meM se sugaMdha phailane meM, ganne meM se madhura rasa nikalane meM aura caMdana meM se zItalatA prakaTa hone meM koI Azcarya nahIM hotA, vaise hI tere mukharUpI kamala meM se madhuravANI rUpI amRta nikalane meM koI Azcarya nahIM hotA / bahU, tU svabhAvata: madhurabhASI he, vinayavatI hai aura sevAbhAvI bhI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra priya bahU, tUM karoDoM varSoM kA jIvana pA le ! tUM mujhe apane prANoM se bhI adhika priya hai| isalie tere mana meM jo abhilASA ho, vaha mere pAsa ni:saMkoca hokara kaha de| yadi kabhI mere putra ne tujhe kisI taraha parezAna kiyA, to mujhe batA de| maiM usako kar3I ulAhanA dekara tere lie anukUla kara duuNgii| maiM to yaha mAnatI hU~ ki tuma donoM samAna sukhIpabhogI ho| maiM to tujhe apanI putrI hI samajhatI huuN| Akhira tuma donoM ke sivAya saMsAra meM merA apanA hai hI kauna ? tuma donoM ko sukhI dekha kara merI A~khe tRpta hotI haiM / tuma donoM ko dekhate rahane se hI maiM jIvita huuN|" durjana pravRtti ke manuSya kI bAteM zahada jaisI mIThI hotI haiM, lekina usake hRdaya meM halAhala viSa bharA huA hotA hai| isalie kisI kI bahuta mIThI-mIThI bAtoM kA kabhI vizvAsa nahIM karanA cAhie / durjana apanA svartha siddha karane ke lie sAmane honevAle manuSya ko pUre vizvAsa meM lene ke lie usake Age mIThI-mIThI bAteM karake use apane vaza meM kara letA haiM / kaTu bolanevAlA sajjana manuSya mIThI bAteM karanevAle durjana se kaI gunA acchA hotA hai ! bholI-bhAlI aura sajjana guNAvalI ko apane mAyAjAla meM pha~sAne ke lie mIThI-mIThI bAteM karake use apane vaza meM kara lene ke lie vIramatI prayatnazIla thii| aba apanI miThAsabharI bAteM jArI rakhate hue vIramatI ne guNAvalI se Age kahA, "bahU, tere AcAra-vicAra aura vyavahAra ko dekha kara mere mana meM pUrA vizvAsa ho gayA hai ki tU merI AjJA kA kabhI ullaMghana nahIM kregii| aba maiM tujhe khullamakhullA batAtI hU~ ki yadi ta mere anukUla bartAva karegI aura mere kahane ke anusAra kAma karegI, to maiM apane pAsa honevAlI alaukika vidyAe~ tujhe hI pradAna kara jaauuNgii| mere pAsa jo divya aura alaukika zaktiyA~ haiM, unheM tU apanI hI zaktiyA~ samajha le!" aisI bAteM kaha-kaha kara vIramatI guNAvalI ko Thagane kI koziza meM lagI huI hai| bilakula sarala svabhAvavAlI guNAvalI apanI sautelI sAsa kI kuTilatA aura bure irAdoM ko samajha nahI pAI / sarala svabhAvavAlA manuSya sabako sarala svabhAva kA hI samajhatA hai| isI kAraNa guNAvalI ko vIramatI kI kahI huI sArI bAteM bilakula saca lgii| guNAvalI kI dAsiyoM aura sakhiyoM ne socA ki sAsa-bahU zAyada gupta bAteM kara rahI haiM, isalie hameM yahA~ nahIM rUkanA caahie| isalie ve saba eka-eka kara ke vahA~ se calI gii| aba vIramatI ne acchA avasara dekhA ki ekAnta hai, yahA~ koI dikhAI nahIM detA hai| isalie usane guNAvalI ke kAnoM meM mIThA jahara gholanA prAraMbha kiyaa| usane guNAvalI se kahA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra "merI priya bahU, tU rAjakumArI hai| merA putra terA pati hai| lekina terA jIvana parAdhIna hai| 'parAdhIna sapanehU~ sukha nAhiM !' parAdhIna ko prasannatA kahA~ se milegI ? isalie mujhe aisA lagatA hai ki terA jIvana to bhArarUpa hai| bhale hI tU bar3e rAjA kI rAnI hai, lekina terA jIvana parAdhInatA kI ber3iyoM se jakar3A huA hai / mujhe tere jIvana meM koI AnaMda nahIM dikhAI detA vIramatI ke mukha se aisI ulTI-sIdhI bAteM suna kara Azcaryacakita huI guNAvalI jhaTa se bolI, "mAtAjI, Apa aisI aghaTita-anucita bAteM kyoM bola rahI haiM ? mujhe to apanA jIvana bilakula bhArarUpa aura parAdhIna nahIM lagatA hai| ApakI aura Apake putra kI chatrachAyA meM mujhe kisI bAta kI kamI nahIM hai| maiM sabhI prakAra se sukhI huuN| mere mana meM kisI taraha asaMtoSa nahIM hai, maiM pUrI taraha saMtuSTa huuN| uttama hAthI, sone ke ratha, azvaratna, suvarNa aura ratnoM ke AbhUSaNa, uttamottama vastra, rahane ke lie sAta maMjiloMvAlA prAsAda, sevA ke lie sekar3oM dAsa-dAsiyA~ jo merI hara AjJA kA pAlana karane ko niraMtara udyata haiM - ye sArI bAteM vidyAmAna hote hue mujhe kisa bAta kA AbhAva hai ? mujha para Apa jaisI mAtA aura Apake putra kA pUrA premabhAva hai| itanA saba hone para aba mujhe aura kyA cAhie ? mAtAjI, yahA~ maiM pAnI mA~gatI hU~, to dUdha milatA hai; A~kha kA izArA karatI hU~ to dAsiyA~ hAtha jor3a kara sevA meM upasthita ho jAtI haiM ! mAtAjI, maiM mAnatI hU~ ki isa pRthvI para mujha jaisI sukhI strI anya koI nahIM hogI!" / guNAvalI kI bAteM suna kara kuTila svabhAva kI vIramatI guNAvalI kA hAtha pakar3a kara bolI, "bahU, tU sacamuca bar3I saralasvabhAva kI strI hai| isIlie mere kahane kA bhAva terI samajha meM bilakula nahIM aayaa| saMsAra meM caturAI hI mukhya hotI hai / mUrkha manuSya dhanavAn aura rUpavAn hote haiM, lekina caturAI ke binA ve bhI apanA icchita kArya siddha kara lene meM samartha nahIM hote haiM / tU to sirpha acche-acche vastrAlaMkAra pahanane aura madhura bolane meM hI sabakucha mAnatI hai| lekina mujhe tujha meM caturAI bilakula nahIM dikhAI detI hai| tU bhale hI apane ko catura mAna le, yaha samajha le ki 'maiM aneka bAtoM meM nipUrNa hU~, sabhI bAtoM kI jAnakAra hU~, buddhizAlI hU~, lekina saca bAta to vaha hai ki mujhe tujha meM aura pazu meM koI aMtara nahI dikhAI detA hai| mujhe to terA jIvana pazu ke jIvana se bhI badatara lagatA hai, tuccha pratIta hotA hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra vIramatI kI ye bAteM suna kara vicAramarana huI guNAvalI bolI, "mAtAjI, kyA mujhase koI galata kAma huA hai ? kyA maiMne aisA koI akArya kiyA hai ki Apa mujhe isa taraha mUrkha samajha kara bola rahI haiM ?" aba hAtha joDa kara vinamratA se guNAvalI ne kahA, "mAtAjI, anajAne meM agara mujha se koI aparAdha huA ho to Apa mujhe kSamA kIjie / mujhe to ApakI bAteM samajha meM hI nahIM A rahI hai ki Aja Apa aisA kyoM kaha rahI hai ? bAlaka to mAtA ke sAmane haradama ajJAna hI hotA hai / Apa isa draSTi se mujhe ajJAna, mUrkha, bholI mAnatI haiM, to ThIka hai, mujhe koI zikAyata nahIM hai / lekina mAtAjI, merA jIvana bilakula ghRNApAtra yA vyartha nahIM hai| mujhe to apanA jIvana pUrI taraha AnaMdamaya lagatA hai| apane jIvana ko sApha aura pavitra rakhane ke lie Avazyaka caturAI mujha meM avazya hai / anya koI puruSa mujhe dikhAI nahIM detA haiN| aizvarya aura sukhasaMpatti kI dRSTi se -- dekhie to mere lie koI nyUnatA nahIM haiM / aisI merI sabhI sukhoM se paripUrNa sthiti hone para bhI Apa mujhe pazu se bhI hIna kyoM samajhatI hai, yaha merI samajha meM bIlakula nahIM AtA hai !" guNAvalI kI bAteM suna kara baDI gaMbhIratA se vIramatI ne usase kahA, "priya bahU tere mana meM bar3A garva hai ki mere pati ke samAna anya puruSa isa saMsAra meM nahIM hai|" tUne apane pati se bar3ha kara honevAlA koI anya puruSa abhI dekhA hI nahIM, isalie tU aisA kaha rahI hai| terI sthiti to bilakula kue~ meM paDe hue meMr3haka kI taraha haiM / usa becAre ko samudra kI vizAlatA kA anubhava kabhI milatA hI nahIM hai, aura vaha mAna baiThatA hai ki yaha kuA~ hI samudra hai . napuMsaka honevAle puruSa ko ratisukha kI bAta kyA samajha meM AegI ? jisane kabhI aMgUra cakhA hI nahIM, use aMgUra ke svAda kI kalpanA kahA~ se hogI ? jisane samyak jJAna kI sahAyatA se AtmAMnada ko nahIM jAnA, use to bhautika (sAMsArika) sukha hI utkRSTa lagate haiN| jisane kabhI paramAnaMda kA anubhava nahIM kiyA, use to viSayasukha hI ramaNIya lagatA hai| jisane jIvana meM kabhI ghI nahIM dekhA, use to tila kA tela hI mIThA jaMcatA hai| nagaroM kI zobhA kA jJAna jaMgala meM rahanevAle jaMgalI manuSya ko kahA~ se hogA ? jisane kabhI mahala dekhA hI nahIM, use ghAsaphUla kI banI jhoMpaDI hI acchI lagatI hai / A~khoM para niraMtara Dhakkana honevAle telI ke kolhU me jute baila ko vizva ke vividha vRttAMtoM kA patA kaise cala sakatA hai ? bahU terI sthiti bilakula aisI hI hai| tUne abhI taka apane aMta:pura aura AbhAnagarI ke sivAya dekhA hI kyA hai| terI avasthA bilakula kUpamaMDaka P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra , 33 jaisI hai / anyathA jagata meM eka se eka bar3ha kara aise puruSa vidyamAna hai ki unako dekha kara dekhanevAle kA mastaka AnaMda kI mastI se nAca-nAca uThegA / mahala ke eka kone meM par3I rahanevAlI tujhe ina sArI bAtoM kA kyA aura kaise patA hogA ? tU to ajJAna ke AnaMda meM tallIna hai|" apanI sAsa kI ye lambI-caur3I bAteM suna kara prasannacita guNAvalI ne sAsa se kahA, "mAtAjI, Apa kabhI aisA mata bolie| AkAza meM rAta ke samaya karoDoM tAre camakate haiM, phira bhI rAtri kI zobhA to caMdramA se hI hotI hai| jaMgala meM siyAra gIdar3a to aneka hote hai, lekina unakI siMha se tulanA nahIM ho sktii| jaMgala meM mRga (hirana) to sekaDoM hote haiM lekina kastUrI kisI kastUrImRga kI nAbhi meM hI vidyamAn hotI hai| usI taraha kahA~ Apake priya putra aura mere patideva rAjA caMdrakumAra aura kahA~ anya puruSa ? maiM to Apake putra ke sivAya anya puruSoM ko unake nAkhUna kI barA-barI kA bhI nahIM mAnatI huuN| jisake mahala ke sAmane gajaratna jhUma rahe ho, use gadhA dekhanA kaise pasaMda AegA ? jisake A~gana meM kalpavRkSa ho, use reMDI kA per3a dekhanA kyA acchA lagegA ? Apake priya putra ko pati ke rUpa meM pAkara meM apane jIvana ko sArthaka mAnatI huuN| mere to ve hI sabakucha haiN| mere lie ve hI kAmadeva hai aura ve hI paramAtmA hai| kyA Apane kabhI yaha nahIM suna ki hara manuSya ko apane sAmane-nikaTa-honevAlI vastu hI priya lagatI | apanI bahU ke ye vacana suna kara vIramatI ne kahA, "terA yaha kahanA bilakula satya hai ki merA putra caMdra lAvaNyAdi guNoM kI dRSTi se anupama hai| maiM yaha bAta svIkAra karatI huuN| pati cAhe jaisA kyoM na ho, kulIna strI ke lie to vahI usakA sarvasva hotA hai, sabakucha hotA haiN| lekina beTI yaha 'vasundharA bahuratnA' hai| isa saMsAra meM eka se bar3ha kara eka nararatna pAe jAte haiN| jaba tU mere sAtha dezadezAMtara kI yAtrA karegI aura ghUma kara duniyA dekhegI, tabhI tujhe merI bAta kA satya pratIta hogaa| jaba taka tU isa AbhApurI meM hI basI huI hai aura apane pati ko hI dekhatI rahatI hai, taba taka tujhe kisI bAta kI khabara nahIM hogii| tU vaise hI kUpamaMDaka banI rhegii| - isalie dezATana karanA tere lie zreSTha hai| usake binA mujhe terA jIvana pazu samAna hI lagatA hai| dUsarI bAta yaha hai ki mujha jaisI vividha alaukika vidyAoM se saMpanna sAsa ko pAkara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zrI candrarAjarSi caritra bhI tUne dezabhramaNa na kiyA, to terA jIvana sacamuca nirarthaka hai / phira yaha avasara kaba AegA ? maiM jAnatI hU~ ki tU apane mana kI bAta kahane meM saMkucA rahI hai| lekina maiM yaha bhI jAnatI hU~ ki tere mana meM dezATana ke lie jAne kI, aneka deza dekhane kI utkaMThA nirmANa huI hai| / maiM cAhatI hU~ ki terI yaha utkaMThA turanta pUrI ho / bahU, mere pAsa AkAzagAminI vidyA jaisa aneka vidyAe~ hai / isa AkAzagAminI vidyA ke bala para eka kSaNa meM lAkhoM yojana dUra jAnA saMbhava hai / lAkhoM yojanoM kI dUrI para se kucheka ghaMToM meM hI vApasa AnA bhI saMbhava hI nahIM bilakula AsAna hai| yaha saba isa taraha AsAnI se hogA ki kisI ko patA bhI nahIM calegA ki hama hajAroM yojana dUra kaba gaI aura vApasa kaba lauTa AI! dezATana karane se aneka lAbha mila sakate haiN| nae-nae pradezoM ke nivAsiyoM ke AcAra dekhane ko mileNge| nae-nae pradeza dekhane ko mileMge, nae-nae parvata, vana, samudra, nadiyA~ dekhanA saMbhava hogaa| nae-nae rAjA-mahArAja aura rAjakumAra dekhane ko mileNge| yaha saba apanI A~khoM se dekhane se nitya nayA AnaMda milegA, jJAnavRddhi hogI, caturAI bar3hegI, anubhavajJAna vRddhigata hogaa| aisI jJAnasaMpannatA pAne para bhaviSya meM kabhI koI hameM Thaga nahIM sakegA, chalakapaTa nahIM kara sakegA, dhokhA nahIM de sakegA ! merI bahU, yahA~ rAjamahala meM rahane se tujhe acchI-acchI cIjeM khAnA, pInA aura zreSTha vastrAlaMkAra pahananA-oDhanA isake sivAya kisa bAta kA jJAna hai ? dezadezAMtara meM bhramaNa karane se vahA~ kI naI-naI cIjeM dekha kara jIvana saphala ho jAtA hai|" rAnI vIramatI kI jAnabUjhakara bAra-bAra kahI huI ye bAteM sunakara guNAvalI kA mana bhramita huaa| aba vaha mana-hI-mana socane lagI, sacamuca merA jIvana kUpamaMDUka jaisA hai| merA jIvana kisI pazu kI taraha parAdhIna hai| saMsAra meM kaba aura kyA hogA, kauna jAnatA hai ? lekina eka rAjA kI rAnI hone se rAjamahala ke bAhara kadama rakhanA bhI kyA saMbhava heM ? aba mana-hI-mana bhramita aura duHkhI huI guNAvalI ne sAsa se kahA, - "mAtAjI, ApakA kahanA bilakula saca hai ! dezATana karane se addaSTa vastuoM ke darzana hoMge, jJAna vRddhigata hogA, cAturya bar3hegA, nae-nae tIrthakSetroM kI yAtrA hogii| ye sArI bAteM maiM jAnatI huuN| lekina kyA mere lie rAjamahala ke bAhara pA~va rakhanA saMbhava hai ? mana meM icchA hone para bhI maiM kahIM bAhara nahIM jA sakatI huuN| maiM strI jAti ko parAdhInatA ko samajha sakatI hU~, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 zrI candrarAjarSi caritra lekina kyA kiyA jAe ? eka rAjA kI paTarAnI hone se vaise to mujhe sabhI bAtoM kA sukha prApta hai, lekina mujhe isa bAta kA du:kha bhI hai ki maiM apane mahala ke bAhara mukta rIti se kadama nahIM rakha sktii| patideva se pUche binA yA unako anajAna rakha kara kahIM jAU~ to usakA pariNAma acchA nahIM niklegaa| agara mere pati mujha para kruddha ho gae to merI kyA durdazA hogI, Apa acchI taraha jAna sakatI haiM / isalie patideva kI AjJA pAe binA mahala se bAhara nikalanA mujhe pasaMda nahIM hai| mere jJAna ke anusAra isa duniyA meM paMchI, pavana aura puruSa-ye tInoM hI svataMtra rIti se vicaraNa kara sakate haiM, lekina parAdhIna strI svataMtra rIti se kahIM nahIM jA sakatI!" vIramatI ne turanta jAna liyA ki bahU guNAvalI ke mana meM dezATana karake naI-naI cIjeM dekhane kI icchA prabala rUpa meM jAgI hai| usane mana meM socA ki maiM jisa uddezya se yahA~ AI thI, usameM se AghA kAma to pUrA ho gayA ! aba bAkI bacA huA kAma ucita avasara pAkara, yahA~ Akara pUrA kara luuNgii| yadi maiM isI samaya guNAvalI para bahuta dabAva DAlUM, to jo abhI kamAyA, usa para pAnI phira jAegA, saba gar3abar3a ho jaaegaa| use mere kapaTa kA patA calapa jaaegaa| _ 'dhIraja kA phala mIThA hotA hai / isa kahAvata para amala karake isa samaya apane mahala meM lauTa jAnA hI acchA hai| avasara pAkara aura phira Akara, Aja kA adhUrA bacA huA kAma pUrA kara lene kA saMkalpa karake aura guNAvalI se vidA pAkara vIramatI apane mahala meM lauTa aaii| kapaTI manuSya kapaTa kalA meM kaisA pravINa hotA hai isakA Adarza namUnA yaha vIramatI hai| mahAsatI aura apane pati para apanA sarvasva samarpita karanevAlI guNAvalI ko vIramatI ne kaise bhramajAla meM pha~sAyA, yaha isa udAharaNa meM spaSTa dikhAI detA hai| saMgati kA pariNAma kama yA adhika mAtrA meM hue binA nahIM rahatA hai| kucha dina bIte / avasara pAkara vIramatI phira eka bAra guNAvalI ke pAsa A phuNcii| aba sAsa aura bahU ke bIca bahuta dhImAM AvAja meM bAteM prAraMbha ho gii| apanI bahU ko kapaTajAla meM pha~sAte hue sAsa vIramatI ne kahA, "he bholI-bhAlI bahUM merI beTI, kyA tU nahIM jAnatI hai ki jo kArya purUSoM ke lie duHsAdhya hai, vahI kArya karane meM striyA~ zaktimAna hotI haiM ? harihara brahmA bhI striyoM ke adhIna ho gae the| jiteMdriya muniyoM ko striyoM ne hI unakI tapa:sAdhanA se bhraSTa kara diyA thaa| vAstava meM striyoM ko aisA parAkrama kara dikhAnA cAhie ki mahAn puruSoM ko bhI apanI parAjaya svIkAra kara lenI par3e ! strIcaritra ko jAnane meM kauna samartha hai ? saMsAra meM aise puruSa .... P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zrI candrarAjarSi caritra bahuta kama hai - birale hI haiM - ki jinheM striyA~ kabhI jIta nahIM pAtI hai| bAkI sAre puruSa to kucheka sekaNDoM maiM striyoM ke adhIna bana jAte haiN| - merI beTI, strI meM apAra zakti hotI hai| isalie strI ko puruSa se dhabarAne kA koI kAraNa nahIM hai / jo apane pati se DaratI hai usakA sArA jIvana vyartha hai-merI yaha spaSTa rAya hai, samajhI ? merI bahU, yadi tere mana meM vizvadarzana karane kI prabala icchA hai, to caMdrakumAra kA Dara mana meM se bilakula haTA de| mere pAsa aisI aneka vidyAe~ aura maMtra haiM ki unake bala para sAre vizva ko vaza meM karanA to mere lie bAe~ hAtha kA khela hI samajha le| tU mujha para pUrA vizvAsa rakha aura jaisA maiM kahU~gI, vaisA kara ! maiM terA bAla bhI bA~kA nahIM hone dUMgI / terI surakSA kI pUrI jimmedArI merI hai, tU bilakula ciMtA mata kara / tU bilakula nirbhaya aura nizcita ho jaa| terI sArI icchAe~ pUrNa karane kI sAmarthya mujha meM hai| hama donoM Aja rAta ko AkAzagAminI vidyA kI sahAyatA se dUra-sudUra dezoM meM jAkara subaha hone se pahale hI phira lauTa aaeNgii| isa bAta kI caMdrakumAra ko yA anya kisI ko khabara bhI nahIM ho skegii| kyoM, phira taiyAra hai na tU beTI ?" isa para guNAvalI ne kahA, 'mAtAjI, yadi Apa merI rakSA karane ke lie itanI jAgrata ho, to mujhe kisI se bhaya kA koI kAraNa nahIM hai| yadi Apa mujhe deza-dezAMtara kI naI-naI cIjeM dikhAnA cAhatI haiM, to maiM taiyAra huuN| sAsa ke sabhI guNoM se yukta honevAlI Apa mere lie devI kI taraha haiN| maiM sapane meM bhI ApakI AjJA kA ulladhana nahIM kruuNgii| Apa mujhe jahA~ le jAnA cAhatI hai, vahA~ Aja kI rAta ko Ane ko maiM bilakula taiyAra hU~ / lekina Apa pahale apanI maMtravidyA ke prabhAva se apane putra ko vaza meM kara liijie| isase phira ve koI upadrava nahIM macAe~ge aura mujha para nArAja bhI nahIM hoNge| kyA Apa aisA kareMgI na mAtAjI ?' guNAvalI kI uparyukta bAteM suna kara vIramatI ne socA, "aba pakar3I gaI hai yaha guNAvalI mere mAyAjAla meM ! aba ciMtA karane kA koI prayojana nahIM hai|" khuza hokara vIramatI ne guNAvalI se kahA, "priya bahU, mere pAsa avasvApinI nAma kI vidyA hai| usa vidyA kI sahAyatA se maiM sArI nagarI ke sabhI manuSyoM ko nidrAdhIna karAne meM samartha hu~ / phira tere pati caMdrakumAra ko vaza meM karane meM kauna sI bar3I bAta hai ? tU caMdrakumAra kA bhaya mana meM se bilkula nikAla DAla / aba tU merI yojanA suna le - tere mana meM Aja rAta ko deza P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 zrI candrarAjarSi caritra dezAMtara kI naI-naI cIjeM dekhane kI icchA hai na ? to Aja maiM usake lie taiyArI kara letI huuN| dekha, yahA~ se 1800 yojana kI dUrI para vimalApurI nAma kI nagarI hai| vahA~ makaradhvaja nAma kA mahAn parAkramI rAjA rAjya karatA hai / isa rAjA kI premalAlacchI nAma kI parama lAvaNyavatI ikalautI kanyA hai / yaha kanyA apanI suMdaratA meM svarga kI suMdara apsarAoM ko bhI mAta detI hai . / isa suMdarI premalAlacchI kA vivAha Aja rAta rihalapura nagara ke rAjA ke putra kanakadhvaja ke sAtha saMpanna honevAlA hai| yaha vivAha mahotsava bahuta hI dekhaneyogya hai / Aja rAta ko hama donoM AkAzagAminI vidyA kI sahAyatA se isa vimalApurI meM yaha apUrva vivAha-mahotsava dekhane jaaeNgii| isake lie aba tU taiyArI kara le|"viirmtii kI namakamirca lagA kara kahI huI bAteM suna kara guNAvalI ke mana meM yaha vivAha mahotsava dekhane kI lAlasA bahuta prabala ho uThI, usane prasannatA se vIramatI se kahA, "sacamuca mAtAjI, Apake guNoM kA koI pAra nahIM hai / ApakI zakti advitIya hai, alaukika hai, divya hai ! Apa jaisI sAsa to usI ko mila sakatI hai, jisane apane pUrvajanma meM bahuta bar3A puNya saMcaya kiyA ho / merA mahAn bhAgya hai ki mujhe Apa jaisI sAkSAt vAtsalyamUrti aura mAtAtulya sAsa milI hai| Apane vimalApurI ke jisa vivAhamahotsava ko dekhane kI bAta kahI hai, usake lie Apake sAtha Ane ko maiM bilakula taiyAra huuN| mere mana kI yaha prabala lAlasA pUrNa karane meM Apa kalpavRkSa ke samAna haiN| lekina mere mana meM eka bAta kA saMdeha hai ki maiM Aja rAta ko rAjamahala meM se nikala kara Apake sAtha vimalApurI kisa taraha AU~ ? Apake putra aura mere pati rAjA isa samaya rAjasabhA meM cale gae haiN| saMdhyAsamaya taka ve rAjasabhA meM hI rheNge| saMdhyAsamaya taka apane kArya pUre karake ve eka prahara rAta bIta jAne ke bAda mere mahala meM pdhaareNge| phira ekAdha prahara taka mere sAtha ha~sI-vinoda karake AdhI rAta ke samaya ve so jaaeNge| AdhI rAta ke bAda eka prahara taka sokara phira rAta ke AkhirI prahara meM to ve jAga jAte haiM / isalie mujhe to rAta ke samaya mahala se bAhara nikalane kA avasara hI nahIM mila paaegaa| isalie maiM rAta ko Apake sAtha kaba aura kisa taraha AU~ isake bAre meM Apa hI mujhe btaaie|" guNAvalI ne jaba apanI sAsa vIramatI ko apane mana kI yaha vyathA kaha sunAI, to vIramatI bolI, "bahU, tU isake bAre meM bilakula ciMtA mata kara / jaisA maiM kahU~, vaisA kara / aba P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrI candrarAjarSi caritra tU merI apUrva vidyA kA camatkAra dekha le / maiM isI samaya tujhe vaha camatkAra batAtI huuN| isa camatkAra ke kAraNa terA pati rAjA caMdra nizcita samaya se pahale hI rAjasabhA meM se uTha kara tere mahala meM A jaaegaa| phira apane maMtraprayoga se maiM use sulA duuNgii| usake kharrATe bharanA zuru karate hI tU turanta mere pAsa calI aa| bAkI saba maiM saMbhAla lU~gI, samajhI ?" isa prakAra guNAvalI ke sAtha gupta rIti se parAmarza kara ke vIramatI apane mahala meM lauTa AI / idhara guNAvalI apane mahala meM akelI rahane para apane mana meM socane lagI ki kyA sacamuca merI sAsa ke pAsa aisI camatkArI vidyAe~ hoMgI ? bAteM to ve bahuta lambI-caur3I karatI haiM, lekina mujhe unakI bAtoM meM vizvAsa nahIM hotA hai / khaira, yadi Aja mere pati rAjasabhA meM se sacamuca hI nizcita samaya se pahale lauTa Ae, to phira maiM sAsajI kI bAtoM kA vizvAsa kara luuNgii| jaba apane mahala meM akelI baiThI huI guNAvalI mana meM isa prakAra se tarkavitarka kara rahI thI, taba idhara vIramatI apane mahala meM dhyAnastha avasthA meM baiThakara kisI vidyA kI sAdhanA kara rahI thii| kucha derataka dhyAnastha avasthA meM baiThakara maMtra kA japa karane ke bAda eka deva usake sAmane Akara khar3A huaa| usane vIramatI se pUchA, "he rAnI, tuma kisa lie merI ArAdhanA kara rahI thI ?' vIramatI ne kahA, "he deva! maiMne binA kisI prayojana ke tumheM yahA~ Ane kA kaSTa nahIM diyA hai| tumheM yahA~ bulAne kA prayojana yaha haiM ki maiM cAhatI hU~ ki Aja tuma aisA koI upAya karo ki jisase merA putra rAjA caMdra pahale nizcita kie hue samaya se pahale hI rAjasabhA visarjita kara turanta apanI patnI guNAvalI ke mahala meM lauTa aae|" vIramatI kI bAta suna kara deva ne kahA, "kyA tumane mujhe isI kAma ke lie hI yahA~ bulAyA hai ? yaha kAma to mere lie bAe~ hAtha kA khela hai ! maiM abhI tumhArA icchA ke anusAra aisA upAya karatA hU~ jisase tumhArA putra rAjA caMdraturanta rAjasabhA visarjita kara guNAvalI ke mahala meM lauTa aaegaa|" vIramatI se yaha bAta kahate-kahate hI deva ne apanI divya zakti ke prayoga se sArA AkAzamaMDala kAlI-kAlI ghanaghora ghaTAoM se bhara diyA / AkAza meM bAdala jora-zora se garajane lge| bijalI kI cakAcauMdha se AkAza bhara gyaa| AkAza meM kAle bAdala chAe hue dekha kara aura unakI garjanA suna kara AnaMdita hue mora nRtya karane lge| acAnaka dhuAMdhAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra varSA prAraMbha huI / dharatI para sarvatra pAnI-ho-pAnI phaila gyaa| nagarI meM rAstoM para se AnejAnevAle logoM meM bhagadar3a maca gii| saba loga bhAgate hue apane-apane gharoM meM ghusa ge| ___ vAtAvaraNa meM acAnaka AyA huA yaha parivartana dekha kara caMdra rAjA ne apanI rAjasabhA kA kAma turanta roka diyA aura vaha sUryAsta hone se pahale hI guNAvalI ke mahala meM lauTa AyA / apane patideva ko acAnaka itanI jalda mahala meM lauTa Ate hue dekha kara guNAvalI mana-hImana atyaMta AzcaryAnvita huii| yaha sArA camatkAra dekha kara aba guNAvalI ko apanI sAsa kI bAtoM para vizvAsa ho gyaa| / pati ko Ate dekha kara donoM hAtha jor3a kara pati kA svAgata karate hue guNAvalI ne kahA, "he svAminAtha, Aja Apa rAjasabhA meM se jalda lauTa Ae hai, isase mujhe atyaMta harSa huA hai| lekina hai priya, Apake mu~ha para udAsI kyoM dikhAI de rahI hai ?" isa para rAjA caMdra ne kahA, "priya, prasannatA ho bhI kaise sakatI hai ? aisI ghuA~dhAra varSA aura vAtAvaraNa meM hue parivartana ke kAraNa rAjasabhA kA kAma samaya se pahale hI roka denA pdd'aa| isase merA svAsthya ThIka nahI hai, ka~paka~pI ho rahI hai|" rAjA kI bAta suna kara guNAvalI ne turanta sukomala zayyA sjaaii| rAjA zayyA para baiTha gayA / guNAvalI ne kastUrI Adi se mizrita sugaMdhita tAMbUla rAjA ko khAne ke lie diyA / usane sugaMdhita masAloM se yukta dUdha garma kara rAjA ko pIne ke lie diyaa| usane nArAyaNa tela Adi se rAjA ke zarIra ko mAliza kiyaa| isase rAjA ke zarIra kI ka~paka~pI naSTa ho gaI aura rAjA ke zarIra meM phira se garamI AI / guNAvalI ne aisI kuzalatA se zayyA para leTe hue rAjA caMdra kA zarIra dabAyA ki rAjA nidrAdhIna hone lgaa| Aja guNAvalI kA citta vimalApurI jAne kI ciMtA se cacaMla ho gayA thaa| isalie vaha bAra bAra zayyA para leTe rAjA kI ora dekha rahI thI ki vaha so gayA hai yA abhI jAga rahA hai| dhIre-dhIre saMdhyA samaya huaa| lekina saMdhyA samaya rAjA ko nIMda Ae bhI kaise ? guNAvalI kI caMcalatA ko rAjA ne bhA~pa liyaa| vaha mana meM sIcane lagA ki Aja merI rAnI itanI caMcala kyoM dikhAI detI hai ? mana maiM AzaMkA nirmANa hote hI rAjA ne A~kheM baMda kara lI aura nIMda kA dikhAvA karate hue vaha zayyA para leTA rahA / leTe-leTe rAjA socane lagA ki Aja merI suzIlA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrI candrarAjarSi caritra guNAvalI kisI duHzIlA strI kI taraha vartana kyoM kara rahI hai ? aisA lagatA hai ki vaha kisI kaM kusaMgati meM pha~sI huI hai / kusaMgati meM par3a kara kauna bhraSTa nahIM hotA haiM ? durbuddhi se manuSya bura bartAva karatA hai aura bure bartAva se manuSya duHkha kA bhAjana bana jAtA hai| aisA jAna par3atA hai ki rAnI guNAvalI kisI ke premajAla meM phaMsa gaI hai / agara aisA na hotA, to kyA usakA aisa bartAva hotA ? usakI ati caMcalatA se lagatA hai ki vaha kahIM jAne ke lie utAvalI ho gaI guNAvalI kI lIlAe~ dekhane ke uddezya se rAjA banAvaTI nidrA kI mudrA meM so gyaa| rAjA kA nidrA kA dikhAvA aisA sahI thA ki guNAvalI samajha gaI ki rAjA gADhI nIMda so rahA hai| maukA pAkara guNAvalI ne idhara-udhara draSTi daur3AI aura koI dekha nahIM rahA hai, isa bAta kA vizvAsa hone para vaha rAjA kI zayyA ke nikaTa se utthii| dhIre se usane mahala kA daravAjA kholA aura vaha bAhara nikala aaii| guNAvalI ke bAhara nikala jAne kA vizvAsa hote hI rAjA zayyA para se uThA aura hAtha meM talavAra lekara rAta ke aMdhere meM guNAvalI kA pIchA karane lgaa| aMdhere ke kAraNa guNAvalI mana meM nirbhaya thii| vaha mana meM samajha rahI thI ki merI koI bAta rAjA samajha bhI nahIM pAyA hai| idhara rAjamAtA vIramatI bahuta dera se guNavalI kI pratIkSA kara rahI thii| acAnaka dUra se guNAvalI ko apanI ora Ate dekha kara usakA mana harSa se nAca utthaa| apanI vidyA ke garva se usakI chAtI phala gaI, usakA mana abhimAna se bhara gyaa| guNAvalI vIramatI ke pAsa AI aura usane vIramatI se kahA, "mAtAjI, Apane to bahuta bar3A camatkAra kara dikhAyA hai| maiM ApakI AjJA ke anusAra mere patideva ko sulA kara Apake pAsa A gaI huuN| aba jo karanA ho, khuzI se kiijie| lekina patideva ke jAgane se pahale hama lauTa Ae~, aisI sAvadhAnI rkhie| isase unakI samajha meM hamArI yaha 'yAtrA' nahIM A paaegii|" . idhara vIramalI ke mahala ke eka kone meM gupta rIti se khar3A huA rAjAcaMdra sAsa aura bahu ke bIca cala rahA yaha gupta vArtAlApa bar3e dhyAna se suna rahA thaa| vIramatI ne guNAvalI ko samajhAyA, "priya bahu, tU mahala ke pIche honevAle udyAna meM se kanera ke peDa kI eka choTI patAlI char3I le aa| maiM tujhe vaha char3I usa para maMtra DAla kara de P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 41 duuNgii| tU usa maMtrita char3I se tIna bAra apane pati ke zarIra ko sparza kara isase subaha taka terA pati nIMda se jAgegA hI nhiiN| sAsa kI AjJA ke anusAra guNAvalI mahala ke pIche sthita udyAna meM gaI aura kanera ke per3a kI patalI choTI char3I le aaii|usne vaha char3I sAsa ke hAtha meM de dii| sAsa ne usa char3I ko maMtrita kara ke vaha char3I phira guNAvalI ko de kara kahA, "le, yaha chdd'ii| aba tU tere mahala meM calI jA aura isa char3I se tere soe hue pati ko tIna bAra sparza kara ke turanta lauTa A jaa|" idhara rAjA caMdra ne chipa kara sAra-bahu kI ye sArI bAteM sunI thii| isalie vaha turanta vahA~ se chipa kara cala nikalA aura guNAvalI ke mahala meM jA kara usakI banAI sukomala zayyA para pahale kI taraha so gayA / arthAta usane so jAne kA dikhAvA kiyA / kucha hI dera bAda guNAvalI tejI se vaha kanera kI maMtrita char3I le kara apane mahala meM A phuNcii| patideva ko gAr3hI. nIMda sote dekha kara vaha billI kI taraha dhIre-dhIre kadama uThAte hue patideva kI zayyA ke pAsa A gii| usane sAhasa karake usa char3I se rAjAcaMdra ke zarIra ko tIna bAra sparza kiyaa| kitanA baDA sAhasa kiyA thA guNAvalI ne ? jahA~ svArtha siddha honevAlA hotA hai vahA~ sAhasa, zaurya, zakti apane Apa prakaTa hote haiN| rAjA caMdra ne nIMda kA to basa dikhAvA hI kiyA thaa| usane guNAvalI ko jo kucha karanA thA, vaha saba karane diyaa| A~khe mUMdI huI rakha kara vaha guNAvalI kA sArA nATaka dekhatA jA rahA thA / guNAvalI ne sAsa vIramatI ke kahane ke anusAra tIna bAra usa kanera kI maMtrita char3I se patideva ke zarIra ko sparza kiyA aura vaha turanta vahA~ se bhAga kara vIramatI ke pAsa lauTa aaii| aba rAjA caMdra pUrI taraha samajha gayA ki merI patnI guNAvalI apanI sAsa vIramatI kI AjJA ke anusAra sabakucha kara rahI hai| _bar3A vikaTa kArya saphalatApUrvaka pUrA kara guNAvalI lauTa AI thI, isilie sAsa. vIramatI ne usake parAkrama kI jI bhara prazaMsA kI aura usakI pITha ThokI / guNAvalI ke mahala se bAhara nikalate hI caMdrarAjA bhI apanI dikhAne kI nIMda tyAga kara jhaTa Asana para se uThA aura apanI talavAra lekara guNAvalI ke pIche-pIche usakI naz2ara bacA kara gupta rIti se vIramatI ke mahala ke pAsa A pahu~cA / vaha vIramatI ke mahala ke daravAje ke nikaTa chipa kara aisA khar3A rahA ki aMdara sAsabahU ke bIca agalI yojanA ke bAre meM jo parAmarza cala rahA thA, vaha saba sunAI de| rAjA kAna dekara donoM ke bIca aMdara cala rahI sArI bAteM sunatA jA rahA thaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 zrI candrarAjarSi caritra guNAvalI ne maMtrita chaDI apanI sAsa ke hAtha meM de kara kahA, "mAtAjI, yaha kAma to saphalatA pUrvaka pUrA karake patideva kI aura se ni:zaMka bana kara maiM yahA~ A pahu~cI huuN| lekina aba bhI mere manako nagarajanoM kA bhaya satA rahA hai| hama donoM ko rAta ke samaya mahala se bAhara nikalate hue kisI ne dekha liyA aura yaha bAta rAjA taka pahu~cI to maiM to mArI jAU~gI, kahIM kI na rhuuNgii| isalie isa bhaya ke nivAraNa kA koI upAya ho, to Apa vaha avazya batA dIjie . guNAvalI kA bhaya jAnakara vIramatI ne usase kahA, "priya bahU tU bArabAra vyartha hI ghabarA rahI hai| merA to sArA jIvana aise hI kAma karate karate bItA hai aba meM aisA camatkAra kara dikhAU~gI ki use jo loga apane gharoM ke bAhara hoMge ve nidrAdevI ke itane adhIna ho jAe~ge ki vahIM ke vahIM nizceSTa hokara gADhI nIMda sone lgeNge| subaha hone taka ve nidrA meM se jAgeMge hI nahIM / koI ina soe hue logoM ke pAsa Dhola bajAe, to bho ve apanI A~kheM khola nahIM skeNge|" vIramatI ke mu~ha se ye bAteM suna kara caMdra rAjA ekadama ghabarA-sA gyaa| lekina kSaNika ghabarAhaTa ke bAda usane socA, "are, maiM to mahala ke aMdara khar3A huuN| maiM kahIM ghara ke bAhara rAste para nahIM huuN| isalie mujha para merI mAtA kI vidyA kA asara nahIM hogaa| . vIramatI ne apanI vidyA ke prayoga se gadhI kA rUpa dhAraNa kara liyA / gadhI ke rUpa meM Ane para usane aisI bhayaMkara AvAja nikAlI vaha aise reMkI ki apane-apane gharoM se bAhara rAste para honevAle sabhI nagarajana turanta nizceSTa hokara nidrAdevI ke adhIna ho ge| AbhApurI ke nagarajanoM ko rAstoM para hI avasvApinI nidrA se mUrcchita kara vIramatI guNAvalI ko sAtha lekara mahala se bAhara nikalI aura nagara ke rAste para se hotI huI tejI se nagara ke bAhara sthita udyAna meM A phuNcii| vIramatI aura guNAvalI ke pIche-pIche caMdra rAjA bhI aMdhere meM hAtha meM talavAra lekara, una donoM kI najaroM se bacatA huA aura chipa-chipa kara calatA huA nagara ke bAhara vAle udyAna meM A gyaa| vaha vahA~ eka per3a kI oTa meM chipa kara sAsa-bahU kI aba Age kyA kArravAI calatI hai, yaha dekhane lgaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra / vIramatI ne guNAvalI se kahA, 'dekha bahU, sAmane jo chatanAra AmravRkSa dikhAI detA hai, usakI DAlI para baiTha kara aba hameM AkAzagAminI vidyA kI sahAyatA se vimalApurI jAnA hai| isa Ama ke per3a kI DAlI para baiThate hI yaha per3a vAyugati se ur3egA aura hama donoM eka kSaNa meM vimalApurI ke udyAna meM pahu~ca jAe~gI / cAlAka caMdra rAjA ina donoM sAsa-bahU ke usa per3a ke pAsa jA pahu~cane se pahale hI aMdhere meM tejI se usa per3a ke pAsa pahu~ca kara per3a kI pola meM ghusa kara cupacApa baiTha gyaa| per3a ke usa koTara (pola) meM chipa kara baiThe-baiThe rAjA caMdra vicAra karane lagA ki sacamuca merI guNAvalI guNAvalI hI hai| maiMne Aja taka usameM kabhI koI durguNa nahIM dekhA / lekina sarala svabhAva kI hone se vaha merI mAtA ke kapaTajAla meM barAbara pha~sa gaI hai / merI mAtA ke kahane se usakI buddhi phira gaI hai| aba ye donoM milakara Age kyA karatI haiM yaha dekhatA jaauuNgaa| caMdra rAjA mana meM yaha soca hI rahA thA ki itane meM sAsa aura bahU, donoM Ama ke per3a ke pAsa A pahu~cI / mana meM taya kie hue per3a para donoM cddh'ii| taba vIramatI ne apane hAtha meM honevAlI maMtrita kanera kI char3I se peDa para jora se prahAra kiyaa| prahAra hote hI per3a apanA sthAna chor3a kara vAyuyAna kI taraha AkAza mArga se vimalApurI kI ora udd'aa| una donoM ke sAtha-sAtha usI per3a ke koTara meM pahale hI chipa kara baiThA huA caMdra rAjA bhI ur3A / jaise jIvoM kA kevalajJAna kevalajJAnAvaraNa se AcchAdita hotA hai, vaise ho rAjA caMdra bhI per3a ke koTara ke AvaraNa se AcchAdita thaa| koTara ke aMdara chipA huA hone se caMdra rAjA bAhara kI duniyA dekhane meM samartha nahIM thaa| lekina vIramatI aura guNAvalI khule AkAza meM caMdramA kI jyotsnA ke prakAza meM vividha nagaroM vanoM-upavanoM kI zobhA kA avalokana kara rahI thiiN| Ama kA per3a AkAzamArga se vAyu se bhI adhika gati se Age kI ora bar3hatA jA rahA thaa| vIramatI guNAvalI ko viziSTa dekhane yogya sthAnoM kA paricaya karAtI jA rahI thii| aise hI AkAzamArga se calate-calate nIce gaMgA nadI dikhAI dii| sAsa vIramatI ne bahU guNAvalI se kahA, "dekha, nIce paramapAvanI gaMgA nadI baha rahI hai| dekha, aba yaha kAliMdI (yamunA) nadI hai| isa nadI kA pAnI nIle (kAle) raMga kA aura nirmala hai| itane meM mArga meM aSTApada tIrthakSetra aayaa| vIramatI guNAvalI ko isa tIrthakSetra kA paricaya karAtI huI bolI, "priya bahU, dekha, yaha nIce aSTApada tIrthakSetra hai| yahA~ kaI bAra RSabhadeva bhagavAna padhAre the| yahA~ devatAoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrI candrarAjarSi caritra ne anekabAra samovasaraNa kI racanA kI thii| bhagavAna ne yahA~ se aneka bAra dharmadezanA dI thI - dharmopadeza kiyA thaa| bhagavAna kA isa tIrthakSetra para hI nirvANa huaa| yahIM para bhagavAna ke jyeSTa putra cakravarti bharata ne suvarNa kA banA ratnajaTita bar3A maMdira ba~dhAyA thaa| yaha maMdira AkAza kI U~cAI se pratispardhA karate hue kaise zobhita ho rahA hai ! isa maMdira ke garbhagRha meM pUrva dizA meM RSabhadeva aura ajitanAtha bhagavAna kI ratnajaTita pratimAe~ haiM / dakSiNa dikSA meM saMbhavanAtha svAmI Adi cAra jinezvaradevoM kI ratnajaTita pratimAe~ haiM, pazcima meM supArzvanAtha svAmI Adi ATha tIrthakara devoM kI aura uttara dizA meM dharmanAthasvAmI Adi dasa tIrthakara devoM kI ratnamaya pratimAe~ haiM / ina caubIsoM tIrthakara devoM kI samacaturastra upaniveza kI, prazamarasamagna aura zivasuMdarI kA maMgala saMdeza sunAnevAlI ye pratimAe~ kitanI zobhAyamAna ho rahI hai, dekha le! isI tIrthakSetra para rAjA rAvaNa apanI paTarAnI maMdodarI ke sAtha AyA thaa| usane bhagavAna ke Age bhaktinRtya kara tIrthakara nAmagotra bA~dha liyA thaa| dekha, isa parvata ke AsapAsa valayAkara meM gaMgA kA pavitra jala kalakala karatA huA bahatA jA rahA hai| isa tIrthakSetra kI yaha sArI zobhA apanI A~khoM meM bhara le|" AmravRkSa vAyuvega se AkAzamaMDala meM Age kI ora bar3hatA jA rahA thaa| bIca rAste meM nIce sammetazikhara tIrthakSetra aayaa| vIramatI ne guNAvalI kA dhyAna usa ora AkarSita karate hue kahA, ___ "priya bahU, yaha nIce dikhAI de rahA hai na, yaha taraNatAraNa (saba kA udvAra karanevAlA) sammetazikhara tIrthakSetra hai| usakI vaMdanA kara le| aba taka hue sataraha (17) tIrthakaroM ne yahIM nirvANa pAyA hai aura bAkI bace tIna tIrthakara bhI yahIM nirvANa pAnevAle hai !" __Ama kA per3a Age baDhatA jA rahA thaa| Age jAte jAte rAste meM vaibhAragiri, AbU aura siddhagiri tIrthakSetra aae| vIramatI guNAvalI ko ina tIrthakSetroM kA saMkSepa meM paricaya karAtI jA E rahI thii| donoM sAsa-bahU ina tIrthakSetroM ko vaMdanA karatI jA rahI thiiN| aise hI bIca rAste meM jaba siddhAcala tIrthakSetra AyA, to vIramatI ne guNAvalI ko paricaya karAyA, "dekha bahU, yaha tribhuvana meM zreSTha siddhAcala tIrthakSetra hai| isake darzana mAtra se sabhI jIvoM ke pApa tatkSaNa naSTa ho jAta P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 zrI candrarAjarSi caritra haiN| isa mahAtIrthakSetra para RSabhadeva bhagavAna ninyAnave pUrva bAra padhAre the, isalie isa tIrthakSetra kI mahimA bahuta bar3ha gaI hai| isa tIrthakSetra kI barAbarI kara sakanevAlA koI tIrtha tInoM bhuvanoM meM nahIM hai| isI tIrthakSetra para aba taka anaginata munijana anazana kara karmamukta hokara mokSa prApta kara gae haiM aura bhaviSya meM bhI anaMta munijana yahIM anazana kara sabhI karmo kA kSaya karake nirvANa pAnevAle haiN| isa tIrthakSetra ke darzana atyaMta puNyazAlI bhavyAtmA ko hI hote haiN| isa tIrthakSetra kA udvAra pahalI bAra bharata cakravarti ne karAyA, dUsarI bAra isakA udvAra daMDavIrya rAjA ne karAyA, tIsarA uddhAra IzAnaiMdra ne, cauthA uddhAra mAhendra iMdra ne, pA~cavA~ brahmendra ne chaThA~ bhavanapati ke iMdra ne, sAtavA~ sagaracakravartI ne, AThavA~ vyaMtara iMdra ne, nauvA~ caMdrayazA rAjA ne aura dasavA~ uddhAra cakrAyudha rAjA ne karAyA thaa| vaise to aneka mahApuruSoM ne aneka bAra isa mahAtIrtha kA uddhAra karAyA hai| bhaviSyakAla meM dazaratha rAjA ke putra rAma isa tIrthakSetra kA uddhAra kraaeNgeN| priya bahU, yaha mahAtIrtha hai| isakI tIna bAra vaMdanA kara / yaha pavitra tIrthakSetra saMsArasAgara pAra kara jAne ke lie zreSTha jahAja ke samAna hai| manuSya kA prabala puNyodaya hone para hI use isa | tIrthakSetra ke darzana-vaMdana kA avasara prApta hotA hai|" aura thor3A dUra jAne para rAste meM nIce giranAra tIrthakSetra aayaa| vIramatI ne guNAvalI ko giranAra tIrtha dikhAte hue kahA, "bahU, yaha giranAra tIrthakSetra hai| yahA~ rAjImati ke pati nemanAtha svAmI muktikanyA kA pANigrahaNa kreNge| yaha tIrtha bhI siddhAcalajI kI taraha atyaMta phaladAyI hai|" isI taraha AmravRkSa vAyuvega se vimalApurI kI ora bar3hatA jA rahA thA / bIca rAste meM honevAle nae-nae adbhuta aura anupama tIrthakSetroM kA zAstrapaMDitA vIramatI bahU guNAvalI ko paricaya karAtI jA rahI thii| guNAvalI kA mana aura nayana ina nae-nae tIrthakSetroM ke darzana se harSa ke kAraNa nAca rahe the| calate-calate sAsa vIramatI ne apanI bahU guNAvalI se pUchA, "bahU, yadi tU apane pati rAjA caMdra ke Dara se mahala meM cupacApa baiThI rahatI to kyA tujhe aise taraNatAraNa, anupama darzanIya tIrthakSetroM ke darzana-vaMdana kA avasara milatA ?" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrI candrarAjarSi caritra guNAvalI ne kRtajJatA jatAte hue kahA, "nahIM mA~ jI, Apake pratApa se hI Aja mujhe jIvana meM pahalI bAra aise adbhuta tIrthakSetroM ke darzana aura vaMdana kA saubhAgya prApta huA hai|" bahU kI bAteM suna kara sAsa kI chAtI garva se phUla uThI ! AkAzamArga se Age kI ora jAte-jAte vIramatI ne guNAvalI ko batAyA, "dekha bahU, yahA~ nIce nadI aura sAgara kA saMgama ho rahA hai| yaha lavaNasamudra jaMbudvIpa kI cAroM ora se ghare kara valayAkAra meM par3A hai| yaha samudra vividha prakAra ke ratnoM kA bahuta bar3A bhaMDAra hai|" jaba ye donoM sAsa-bahU isa taraha bAteM karatI huI AkAzamArga se calI jA rahI thI, to vimalApurI kI sImA dUra se hI dikhAI dene lgii| vIramatI ne guNavalI ko batAyA, "dekha bahU, yahI hai vimalApurI ! yahA~ sAmane ye manohara upavana haiM, atyaMta ramaNIya sarovara haiM, AkAza ko cUmanevAle ye U~ce-U~ce mahala aura makAna haiN| ye saba darzakoM kA citta haraNa karane meM samartha haiN| yaha vimalApurI svargapurI se bhI pratispardhA karanevAlI manamohinI nagarI hai| isI vimalApurI kI zobhA dekhane ke lie hama donoM AkAza mArga se 9,800 yojana dUra calI AI haiN|" jaba guNAvalI vimalApurI kI zobhA dUra se hI apanI A~khoM meM bharatI jA rahI thI, to donoM AmravRkSa ke sAtha vimalApurI ke udyAna ke Upara AI / udyAna ke Upara AmravRkSa ke A pahu~cate hI vIramatI ne use vahIM udyAna meM nIce utarane kA Adeza diyaa| Adeza hote hI AmravRkSa aMbara para se avani para utarA aura vimalApurI ke udyAna meM khar3A rhaa| aba vIramatI aura guNAvalI AmravRkSa kI DAlI para se nIce udyAna meM utarI aura donoM vimalApurI kI ora cala pdd'ii| unake udyAna se bAhara nikalate hI AmravRkSa ke koTara meM se caMdra rAjA bhI dhIme se bAhara nikala gayA aura chipatA-chIpAtA una donoM ke pIche-pIche vimalApurI kI ora calane lgaa| vIra puruSa siMha kI taraha nirbhaya hote haiM / caMdra rAjA bhI siMha kI taraha nirbhaya hokara sAsabahU kI jor3I ke pIche cala par3A thaa| calate-calate sAsa-bahU kI joDI ne nagaradvArA meM praveza kiyaa| yahA~ taka to caMdra rAjA una donoM ke pIche-pIche hI calatA jA rahA thaa| nagara meM praveza karane ke bAda nagarI kI apUrva-anupama zobhA dekha-dekha kara sAsa-bahU donoM Azcaryamugdha ho gii| phira donoM mila kara vivAhamaMDapa meM A pahu~cI / vivAhamaMDapa kA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 47 vAtAvaraNa vividha prakAra ke giito| nRtyoM aura vAdyoM kI maMgala dhvaniyoM se gUMja rahA thaa| vivAhamaMDapa meM varavadhU ke pahuMcane meM abhI kucha samaya thaa| isalie sAsabahU donoM eka kone meM baiTha kara vivAhamaMDapa kI adbhuta zobhA cAroM ora se dekhatI rhiiN| isa prakAra zobhA avalokana ___ karatI huI donoM vivAhamaMDapa meM khuzI se baiThI rhiiN| lekina caMdra rAjA ne jaise hI nagara ke praveza dvArA meM praveza kiyA, vaise hI dvArapAla ne rAjA ko praNAma kiyA aura usakI jayajayakAra kii| dvArapAla praNAma kiyA aura usakI jayajayakAra kii| dvArapAla ne rAjA ko praNAma kiyA aura usakI jayajayakAra kii| dvArapAla caMdra rAjA ke sAtha aise khula kara aura prema se bAteM karane lagA, mAno donoM pUrvaparicita hoM / dvArapAla ke isa bartAva se caMdra rAjA ke Azcarya kA ThikAnA, na rhaa| usane socA, itanI dUrI para honevAle isa dvArapAla ne merA nAma kahA~ se jAnA hogA ? itane meM dvArapAla ne rAjA caMdra se kahA, 'he AbhAnareza, Apa sacamuca guNoM kI khAna haiN| Aja yahA~ padhAra kara Apane hameM sanAtha kara diyA hai| Apake zubhAgamana se hamAre mahArAja kI ciMtA dUra ho gaI hai| isa usI prakAra utsukatA se ApakI pratIkSA kara rahe the, jaise koI dUja ke caMdramA kI pratIkSA karatA hai| aba Apa kRpA kara siMhalapura ke rAjA ke pAsa clie| hamAre mahArAja ke rAjamahala ko Apa apane pavitra caraNakamaloM se pAvana kara diijie|" - dvArapAla kI aisI bAteM sunakara caMdra rAjA apane mana meM socane lagA - "haiM ! yaha to bar3e Azcarya kI bAta hai ki yaha dvArapAla merA nAma bhI jAnatA hai| lekina aisA lagatA hai ki yaha bhrama meM par3a gayA hai| zAyada yaha kisI anya 'caMdra' nAmaka manuSya kI pratIkSA kara rahA hai aura mujhe hI vaha 'caMdra' samajha kara mere sAtha bAteM kara rahA hai|' isalie caMdra rAjA ne dvArapAla ko samajhAte hue kahA, "he dvArapAla, caMdra to AkAza meM rahatA hai| tU kisa caMdra kI bAta kara rahA hai ? mujhe isa nagara meM eka bar3A kAma karanA hai| isalie mujhe mataroka, mujhe turanta jAne de| isa taraha kisI anajAna pathika ko pravezadvArA meM rokanA ucita nahIM hai|" caMdra rAjA kI bAta suna kara hAtha joDa kara dvArapAla ne kahA, "he AbhAnareza, Apa, apane Apako kyoM chipA rahe haiM ? kyA ciMtAmaNi ratna ko kahIM chipAyA jA sakatA haiM ? kyA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zrI candrarAjarSi caritra kastUrI kI sugaMdha chipa kara raha sakatI hai ? mahArAja, maiM bilakula bhrama meM nahIM par3A huuN| maiMne Apako acchI taraha pahacAna liyA hai| Apa hI AbhAnareza rAjA caMdra hai|" itanA kaha kara dvArapAla ne rAjA caMdra kA hAtha pakar3A aura kahA, "he AbhAnareza, Apa __ mere sAtha rAjamaMdira meM pdhaarie|" pakar3a rahA haiM ? tujhe jo kucha bhI kahanA ho, vaha dUra raha kara kaha de| mujhe lagatA hai ki tU avazya bhrama meM par3a gayA hai| mujhe caMdra rAjA samajha kara vyartha hI tU mujhe rAjamaMdira meM le jAne kA durAgraha kara rahA hai| dekha bhaai| yadi tujhe paise kI jarurata ho to bola, maiM tujhe utanA paisA dU~gA, jitanA tU caahegaa| lekina isa taraha galata tarIke se mujhe roka kara merA samaya kharAba mata kara / merI mA~ merI bATa joha rahI hogii| mere bhAI, mujhe jAne de !" isa para dvArapAla ne kahA, "mahArAja, ApakI mAtAjI, AbhApurI se 1,800 yojana dUra yahAM kahA~ se aura kaise AegI ? isalie jhUThamUTha kI managaDhanta bAteM mata kIjie / rAjAjI, kRpA kIjie aura mujha para gussA mata kiijie| yadi Apa jaise sajjana asatya bolane lage, to yaha dharatI itanA bar3A bojha kaise dhAraNa karegI ? mahArAja, merA abataka kA sArA jIvana Apa jaise uttama puruSoM kI sevA meM hI vyatIta huA hai| Apako dekhate hI maiMne Apako bahuta acchI taraha pahacAna liyA hai| maiM bilakula bhrama meM nahIM paDA hU~, mahArAja / hamAre mahArAja Apake darzana ke lie atyaMta utsuka haiN| isalie Apa merI prArthanA svIkAra kIjie aura mere sAtha mahArAja ke pAsa clie| calie na mahArAja, kyoM dera kara rahe haiM ?" para vyartha calA gayA, to vIramatI aura guNAvalI mujhase dUra-dUra calI jaaeNgii| phira una donoM ke Age ke kAranAmeM dekhanA kaThina hogaa| isalie isa samaya isa dvArapAla ke sAtha-sAtha cupacApa jAnA hI ucita hai / "isa prakAra vicAra kara ke caMdra rAjA dvArapAla ke sAtha rAjamahala kI ora cala pdd'aa| rAste meM rAjA ke jo karmacArI mile ve saba caMdra rAjA kI vinamratA se praNAma kara rahe the| yaha saba dekha kara caMdra rAjA mana meM soca rahA thA ki merI samajha meM yaha bAta nahIM A rahI haiM ki ye loga mAno mujhe bahuta dinoM se pahacAnate ho, isa DhaMga se mere prati itanA Adara kyoM prakaTa kara rahe haiM ? caMdra rAjA ke Azcarya kA pAra nahIM thaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra dvArapAla ke sAtha calate hue caMdra rAjA jaba nagarI ke dUsare daravAje ke pAsa AyA, to vahA~ honevAle dvArapAla aura anya karmacAriyoM ne caMdra rAjA ko vinamratA se praNAma kara kahA, "he raajn| ApakA svAgata ho! hamAre mahArAja rAste meM ApakI pratIkSA kara rahe haiN| jaise cakrarala ke prakaTa hone se cakravartI ke sabhI manoratha saphala ho gae haiN|" lekina caMdra rAjA ko dvArapAloM aura karmacAriyoM kI bAteM pasaMda nahIM aaii| isalie caMdra rAjA ne AgabagUlA hokara kahA, "tuma saba loga mujhe 'caMdra rAjA, caMdra rAjA' kyoM pukAra rahe ho ? kyA tuma sabane Aja milakara dhatUre ke pattoM kA bhakSaNa to nahIM kara liyA, jise sabako saba sonA hI sonA dikhAI de rahA hii| tumhAre mahArAja kA mere binA aisA kauna rUkaaTakA par3A hai ki tuma saba loga 'caMdra-caMdra' kahate hue mere pIche par3e ho ? isapara siMhalanareza ke sevakoM ne caMdrarAjA se kahA, "he rAjana. hama yahA~ ke rAja sevaka haiM / hameM hamAre mahArAja ne ApakA svAgata karane ke lie niyukta kiyA hai| raja batAe hue paricaya ke anusAra hamane nizcata rUpa se pahacAna linA hai ki Apa hI manareza -caMdra hai| isalie hama Apa kA svAgata kara rahe hai|" rAjA caMdra ne pUchA, "tuma kisa AdhAra para mujhe caMdra kaha rahe ho. batAo!" dvArapAloM ke pramukha ne kahA, "he rAjan, hamAre mahArAja ne pahale hI hameM batAyA puruSa rAta kA pahalA prahara bItane ke bAda pUrva dizA ke pravezadvAra se nagarI meM bhArata aura ke pahale do striyA~ usI daravAje se nagarI meM praveza kareMgI, sI ko AbhA-re meM caahie| usa puruSa ke Ate hI tuma use praNAma karo aura sammAna ke sAtha ke use mere pAsa rAjasabhA meM le Ao / mahArAja ko Apa se eka mAnA hai| isalie jahAM hamAre mahArAja ApakI pratIkSA karate hue baiThe haiM au ra calie / Apake mahArAja se milane se unake mana ko zAMti milegaa| sa maya para mAlUma nahIM hai ki mahArAja ko Apase kyA jarUrI kAma hai| mir in Paree hone para hI isa bAta kA nizcita rUpa se patA clegaa|" dvArapAla-pramukha kI bAteM suna kara rAjA caMdrabakI nikopa . IN taka to mujhe sirpha apanI mAtAjI se bhaya thA, lekina | Inf (ra ho gyaa| siMhalanareza ke pAsa paha~cane para kyA hogA | mAno P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra -r3a se khisaka jAnA bhI bahuta kaThina dikhAI detA hai / yahA~ maiM bilakula akelA hU~, nya huuN| yaha nagara parAyA hai aura ye sAre sainika bhI mere lie parAe hai, aparicita haiN| inameM me samajhAnA bhI kaThina kAma hai| isalie aba Age jo honA ho, hogA, maiM eka bAra ina ke sAtha siMhalanareza ke pAsa calA to jAU~ ! ho sakatA hai ki inake sAtha jAne se kucha . bhI ho jaae|' __ isa taraha se mana meM nizcita karake rAjA caMdra ne dvArapAloM se kahA, "calo, maiM tumhAre rAjA sa AtA huuN|" __jaise-jaise rAjA caMdra dvArapAloM ke sAtha siMhalanareza ke pAsa jAne ko cala par3A, to rAste byAna-sthAna para siMhala ke rAjA ke sevaka rAjA caMdra ko jhUka-jhUka kara praNAma karate rhe| ve rAjA caMdra kI jaya jayakAra ke nAre bhI lagAte jA rahe the| unake nAroM kI U~cI AvAja se - kA vAtAvaraNa gUMja uThA thaa| dvArapAloM ke sAtha rAjA caMdra ke siMhalanareza ke rAjabhavana taka cate-pahu~cate to vahA~ eka bhArI bhIDa ikaTThA ho gii| rAstA sa~karA pratIta hone lagA, Anene ko jagaha hI nahIM mila pA rahI thii| isalie dvArapAloM ne bar3I kaThinAI se mArga nikAlakAla kara rAjA caMdra ko siMhalanareza ke rAjabhavana ke bhItara phuNcaayaa| idhara rAjA caMdra ke siMhalaneraza kI ora cala paDate hI sevakoM ne eka sevaka ko bheja kara pane mahArAja ko saMdeza de diyA thA ki AbhAnareza caMdra padhAra rahe haiN| isalie siMhalanareza jA caMdra kA bhavya svAgata karane kI taiyArI meM lagA thaa| rAjA caMdra ke rAjamahala meM praveza karate... vijayavAdyoM kI U~cI dhvaniyoM se AkAza gUMja utthaa| tAze-bAje ke sAtha sAmane Akara . halanareza ne rAjA caMdra kA svAgata kiyA aura usane rAjA caMdra ko rAjabhavana meM le jAkara use ... cA suvarNAsana baiThane ke lie diyaa| phira siMhalanareza ne rAjA caMdra kA svAgata karate hue . . "he AbhAnareza, Apake caraNakamaloM ke sparza se Aja hamArI jiMdagI dhanya-dhanya ho gaI .. Apake pavitra aura durlabha darzana pAkara maiM bhI apane Apa ko kRtArtha samajha rahA huuN| bahuta be samaya se Apake darzana karane kI abhilASA mere mana meM thI, Aja vaha pUrI ho gaI hai| yadyapi .... pazarIra se mujha se 1,800 yojana dUra the, lekina mana se Apa mere hRdaya meM hI base hue the| jaise / meM hajAroM yojanoM kI dUrI para hone para bhI kamalavana ko ullAsita karatA hai, vaise hI ApakA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12318 51 rAjarSi caritra :: na aura ApakI kIrti sunakara hamArA hRdaya-kamala vikasita hotA thA / Aja pratyakSa pake darzana karane kA sunaharA avasara milane se hamAre AnaMda kA koI pAra nahIM rahA hai mArI-sArI AzAe~ saphala ho gaI hai / he AbhAnareza, Apa sakuzala to haiM na ? Apa naryAmI haiM, hamAre sira ke mukuTa haiN| jaise mora meghoM ko dekha kara nAca uThatA hai, cakora dekha kara prasanna hotA hai, gAya apane bachar3e ko dekha kara khuza hotI hai, vaise hI Aja rzana se hamArA mana bahuta prasanna ho gayA hai ! hama khuza haiM, bahuta khuza haiM ! AbhAnareza, Apake Agamana se Aja hamArA jIvana saphala ho gayA hai| prabhukRpA ke puruSoM ke darzana durlabha hote haiN| aba hama ApakA kaise svAgata kareM ? Apake sAmane hama raNoM kI dhUli ke samAna haiM / mahArAja, yadi Apa hamAre rAjya meM padhAre haiM to, ApakA svAgata kara hama kRtArtha ho jaate| lekina mahArAja, yaha to vimalApurI hai| yaha nagarI bhI videza samAna hI hai / yahA~ hama apane putra kanakadhvaja kA vivAha yahA~ ke rAjA kI putrI premalAlacchI ke sAtha karane ke uddezya se saparivAra Ae hue haiM ! hamane jisa ddezya se Apako yahA~ itane Agraha se bulAyA hai, usake bAre meM hamAre mahAmaMtrI hiMsaka vastAra se btaaeNge|" - sanA kaha kara siMhalanareza ne apane mahAmaMtrI hiMsaka ko saMketa se apane pAsa bulA saka maMtrI sAmane Ae aura unhoMne rAjA caMdra ko praNAma kiyA aura ve apane Asana hai| prasanna mudrA se hiMsaka maMtrI bole, "he caMdra nareza, Aja Apake darzana hue, parama gaa| maiM Apa se prArthanA karatA hU~ ki Apa kRpA kara hamAre mahArAja kI abhilASA pUrI aba samaya vyartha ga~vAne kA avasara nahIM hai| bahuta nAjuka samaya A gayA hai| aise meM ApakI sahAyatA kI bahuta AvazyakatA hai| hameM AzA hai ki aise kaThina samaya para madada avazya kreNge| Apa paropakArI puruSa haiN| Apa jaise paropakArI puruSoM kA yaha = hotA hai ki svayaM takalIpha saha kara parAe logoM kA duHkha dUra karate haiN| ___SEE ACHARYA Phone : (079) 23276252, 23276204.00 koira, Chendhinagar-332009. THANKTACTREHDRA !!!ASSAGAPSURIGYANMANDIR mahArAja, hama Apako yahA~ jabardastI nahIM lAe haiN| lekina devI ke vacanoM se hamane icAna liyA aura hamane ApakA yahA~ svAgata kiyA hai| aba dekhie mahArAja, kAmara samaya bahuta kama hai| isalie kRpA kara ke Apa hamArI prArthanA ko mata tthukraaie| - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi cariAdhI rAta bIta jAne ke bAda Apako yahA~ eka bahuta mahatvapUrNa kAma karanA hai| yadi A svIkRti de deM, to phira maiM batA dUM ki hameM Apase kauna sA kAma karavAnA hai| rAjA caMdra duvidhA meM pha~sa gayA ki aba kyA kiyA jaae| maMtro kI prArthanA svIkAra kara cAhie yA nahIM ? kucha dera vicAra kara rAjA caMdra ne maMtrI kI prArthanA svIkAra kara lI aura kaha "maMtrI, batAie Apa loga mujha se kauna-sA kAma karavAnA cAhate haiM ?" . rAjA caMdra kI svIkRti jAnakara siMhalanareza atyaMta khuza huA aura usane apa mahAmaMtrI hiMsaka ko kAma batAne ke lie saMketa kiyaa| .. __apane rAjA se saMketa pAkara mahAmaMtrI hiMsaka ne rAjA caMdra se kahA, "he caMdra nareza, chAlene jAne para baratana chipAnA mUrkha kA kAma hai| Apake sAmane bAta karate samaya lajjA . saMkoca karanA hameM ucita nahIM lagatA hai|" ... caMdra rAjA samajha nahIM pA rahA thA ki ina logoM kA kaunasA kAma mujhe karanA hogA ? va kAma mujhase ho sakegA yA nahIM, yaha bhI patA nahIM haiN| maiMne pahale ina logoM se pUchA bhI nahIM di Apa loga mujhase kauna-sA kAma karavAnA cAhate haiM / aba maiMne rAjA aura maMtrI donoM ko saba sAmane kAma karane kA vacana bhI de diyA hai| aba merI sthiti zikArI ke jAla meM phaMse hue paMcha ke samAna ho gaI hai| aba yahA~ se chUTane kA dUsarA koI rAstA bhI dikhAI nahIM detA hai / devI / vacanoM se jaba ina logoM ne mujhe rAjA caMdra ke rUpa meM pahacAna liyA hai, to aba maiM kitanI hI bA banA-banA kara kahU~ to ina logoM ko merI bAtoM kI saccAI para vizvAsa nahIM hogaa| maiM AbhAnare: rAjA caMdra ke rUpa meM pUrI taraha pahacAna liyA gayA huuN| aba kisI taraha se aisA nahIM lagatA di ye loga merA pIchA choddeNge| ... isa taraha mana meM soca kara caMdra rAjA ne hiMsaka maMtrI se kahA, "he maMtrI, jI kucha bhI kA ho, spaSTa rUpa meM batA dIjie / yadi mujhase banasake to maiM Apake rAjA kA kAma avazya ka duuNgaa|" rAjA caMdra kI bAta se prabhAvita hue siMhalanareza ne kahA, "he AbhAnareza, Apa jai paropakArI puruSoM ko janma denevAlI mAtAe~ viralI hI hotI hai ! jahA~ apanA svArtha siddha ho kI sthiti hotI hai, vahA~ manuSya dUsare kI khuzAmada karane meM cATukAritA meM mIThI-mIThI bAteM kara meM bilakula saMkoca nahIM karatA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust'.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 zrI candrarAjarSi caritra hama loga to yahAM ApakI kRpA kI apekSA karate baiThe haiN| hamAre mana meM pUrA vizvAsa haiM ki Apa hamArI AzA avazya pUrI kreNge|" jaba yaha vArtAlApa cala rahI thI, taba rAjamahala ke usa kakSa meM siMhalanareza, unakI , rAnI, putra kanakadhvaja aura mahAmaMtrI hiMsaka ko choDa kara anya koI nahIM thaa| ekAMta jAna kara caMdra rAjA ne siMhalanareza se spaSTa zabdoM meM kahA, 'mahArAja, ApakA jo kAma ho, vaha spaSTa zabdoM meM kaha diijie| Apake spaSTa rUpa meM kAma batAe binA mujhe kaise patA calegA ki mujhe ApakA kauna-sA kAma karanA hai ? udhara bAhara vivAha-mahotsava kA kAma cala rahA hai aura idhara Apa saba loga yahA~ ciMtAtura dikhAI de raheM hai isase Apake kAma kA svarUpa jAne binA meM ApakA kAma kaise kara saku~gA ? isalie ApakA jo kAma ho vaha turanta batA dIjie, kyoMki mujhe subaha hone se pahale AbhApurI vApasa pahu~ca jAnA Avazyaka hai| dUsarI mahattvapUrNa bAta yaha ki Apa mujhe yaha bhI batA dIjie ki Apako merA nAma, khAnadAna Adi kI jAnakArI kaise aura kahA~ se mila gaI ?" caMdra rAjA ke prazna suna kara siMhalanareza ne apane mahAmaMtrI hiMsaka ko ina prazanoM ke uttara meM dene kA saMketa kiyaa| rAjA se saMketa pAkara mahAmaMtrI hiMsaka ne kahA, "he AbhAnareza, Apa hamAre rakSaNakarta haiN| Apa hI hamArI AzA ke ekamAtra sthAna haiN| isalie hama Apase koi bAta | chipAnA nahIM cAhate haiN| pA~voM meM dhuMdharu bA~dhane ke bAda nAcanA to paDatA hI haiN| kira AnAkAnI karane se kyA lAbha ? Apake sAmane sArI bAteM saca-saca kahane meM hameM bilakula saMkoca nahIM hai| "mahArAja, Apa hamAre rAjakumAra kanakadhvaja ke lie bahAnA banAkara rAjakumArI premalAlacchI -se vivAha kara lIjie / basa, isI vizeSa kAma ke lie hamane Apako yahA~ bulA liyA hai| hameM pUrA vizvAsa hai ki Apa hamArI yaha prArthanA avazya svIkAra kara leNge| yaha kAma karane kI kRpA kIjie, mhaaraaj|" hiMsaka maMtrI kI kahI huI bAteM suna kara caMdra rAjA ne pUchA, "Apa loga rAjakumAra kanakadhvaja ke lie mujhe rAjakumArI premalAlacchI se vivAha karane ko kyoM kaha rahe haiM ? hama to rAjakumArI premalAlacchI kA rAjakumAra kanakadhvaja ke sAtha vivAha honevAlA hai yaha jAna kara to yaha vivAha mahotsava dekhane ke lie TheTha AbhApurI se yahA~ 1,800 yojana dUrI para vimalApurI A pahu~ce hai| merI taraha anya bhI aneka loga AbhApurI se yaha vivAha-mahotsava dekhane ke lie Ae haiN| saba logoM se yahI sunAI de rahA haiM ki siMhalanareza ke putraratna kanakadhvaja ke sAtha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zrI candrarAjA abhI prelAlacchI kA vivAha saMpanna honevAlA hai / hama bhI isa vivAha mahotsava = milane se hI use dekhane ke lie yahA~ A pahuMce haiN| phira rAjakumAra kanakadhvaja prema sAtha vivAha kyoM nahI karatA hai ? yaha kyA rahasya hai ? kRpA kara mujhe isake bAre / kanakadhvaja rAjakumAra ko rAjakumArI premalAlacchI se vivAha karane meM kyA ktthin| yaha vivAha karane kA bhAra mujha para kyoM lAda rahe hai ?'' caMdra rAjA kI bAta suna kara isa rahasya kA udghATana karate hue mahAmaMtrI hira rUpa meM kahA, "mahArAja, kyA batAe~ ? kumAra kanakadhvaja apane pUrvajanma ke kisI ke udaya se janma se hI kor3hI haiN| yaha bAta hamane abhI taka kabhI kisI se nahIM kahI gupta rakhI huI yaha bAta Apako paraduHkhabhaMjaka jAna kara Apake sAmane hI pahalI aba hamArI ijjata-lajjA-Abaru saba Apake karakamaloM ke adhIna hai|" samudra ke madhya meM AyA huA yaha jahAja kahIM DUba na jaae| hama Apa se hA prArthanA karate haiM ki Apa isa lar3akhaDAne vAle-DUbane vAle jahAja ke niyAmaka banaka se bacA lIjie / mahArAja, siMhalanareza kI lAja rakhanA aba Apake hAtha meM haiN|' ___ maMtrI kI bAta bIca meM hI kATa kara caMdra rAjA ne pUchA, "jaba rAjakumAra kanava se kor3hI hai, to Apa logoM ne rAjakumArI pramalAlacchI se usakI sagAI kyoM kI logoM ko rAjakumArI premalAlacchI se koI zatrutA thI ? Apa kor3hI rAjakumAra ra rAjakumArI se vivAha karAne kaise Ae haiM ? Apa loga jAnabUjhakara becArI rAja jIvana barabAda karane para kyoM tule haiM ? Apa mujha se yaha dhokhA dene kA pApa karAne haiM ? kyA Apa mere sira para pApa kA bojha bar3hAnA cAhate haiM ? dekhie aisA pApapUrNa OM kabhI nahIM hogA aura yadi Apa logoM ke kahane meM Akara, Apake dabAva se, zarma se premalAlacchI se ho bhI jAe to phira rAjakumArI ko rAjakumAra kanakadhvaja ko kai sakegI ? kyA rAjakumArI premalAlacchI A~kheM baMda kara ke mujhase vivAha karegI ? kya samaya vaha mere raMga, rUpa, sauMdarya Adi ko dekha nahIM legI ? isalie mujhase to yaha ni kA mahApApa kadApi nahIM hogaa| kisI ko vizvAsa se rassI ke sahAre kue~ meM nIcA upara se rassI kATa DAlanA kyA icchA hai ? maiM aisA kAma haragiz2a nahIM karU~gA, nahIM AbhAnareza caMdra ko aisI kaTu laganevAlI lekina satya bAteM sunane para bhI sa hue siMhalanareza aura usake mahAmaMtrI hiMsaka apanI yojanA para aTala bane rhe| P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI candrarAjarSi caritra - - dila Tasa se masa nahIM hue, rAjA aura maMtrI apanI hI bAta para DaThe rhe| unhoMne pahale =:: prArthanA kA svara banAe rkhaa| - Akhira caMdra rAjA hiMsaka maMtrI ko ekAMta meM le gayA aura usane maMtrI se pUchA, "maMtrI sacamuca bAta kyA hai yaha mujhe binA kucha chipAe Adi se aMta taka batA dIjie / yadi a * sacce aMta: karaNa se sabakucha saca-saca batA diyA, to zAyada aba bhI Apa kA kAma bana saba - batAo, aisA anucita vicAra tumane kyoM kiyA ? mujhase kucha bhI mata chipaao|" - caMdra rAjA kI bAta suna kara hiMsaka maMtrI ne kahA, "he rAjan, siMgha nAma ke deza meM atyaMta ramaNIya siMhalapurI hai| yahA~ janma lenevAle loga bhAgyavAn samajhe jAte hai / isa na ke rAjA siMhala haiN| isa rAjA kI rAnI kA nAma kanakavatI hai / maiM siMhala rAjA kA ata vizvata sevaka hiMsaka nAma kA mahAmaMtrI huuN| rAjya saMcAlana kA lagabhaga sArA kAma mere a hai| merI AjJA ke binA siMhalanagarI meM pattA bhI nahIM hila sakatA hai| hamAre mahArAja ke pa vizAla mAtrA meM caturaMga senA aura sabhI prakAra kA vaibhava hai| prajA dhanadhAnya kI dRSTi me bila sukhI hai| isa siMhalanagarI meM garIbI kA nAmonizAna nahIM hai| isa nagarI meM aneka vidvAna pani rahate haiN| yahA~ basanevAlI strIyA~ devAMmanAoM ke samAna suMdara atyaMta suzIla patibhaktiparAna aura zAMta prakRti kI haiN| eka bAra hamArI mahArAnI kanakavatIjI apane mahala kI aTArI meM baiThI huI putra ke di ciMtA karane lgii| rAjArAnI ko anya sabhI prakAra kA sukha thA, lekina saMtAna kI kamI rAnI saMtAna ke abhAva meM atyaMta zokamagna hokara pAnI se bAhara nikAlI gaI machalI kI ta tilamilA rahI thii| usakI A~khoM meM se A~suoM kI jhar3I-sI laga gaI thii| A~zuoM ke ba rahane se rAnI ke zarIra para ke vastra bhI tarabatara ho ge| __. acAnaka apanI svAminI kI aisI avasthA dekha kara usake sAtha jo dAsI thI, vaha ba. ghabarA gii| usane daur3ate hue jAkara rAjA ko rAnI kI avasthA kA samAcAra sunaayaa| ra samAcAra milate hI rAnI ke pAsa calA aayaa| usane rAnI kanakavatI ko samajhAte hue kahA, caMdramukhI, tuma Aja itanI zokAtura kyoM bana gaI ho ? kyA kisI ne tumhArI AjJA kA ullaM kiyA hai ? yadi aisA huA ho, to mujhe usakA nAma batA do, maiM aparAdhI ko kar3I-se-kar3I duuNgaa|" - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 . zrI candrarAjarSi caritra __rAjA kI sAMtvanAbharI bAteM suna kara rAnI kanakavatI ne rAjA se kahA, "he prANanAtha, ApakI kRpA se mujhe kisI cIja kI kamI nahIM hai| kisI ne merI AjJA kA ullaMghana bhI nahI kiyA hai / Apa jaisA pati pAkara maiM to yahA~ roz2a naI-naI vastuoM kA upabhoga karatI huuN| vaise to maiM sabhI taraha se sukhI hU~, lekina saMtAnahInatA se mujhe apanA sArA sukha du:khamaya lagatA hai| ni:saMtAna dhanavAna kA mukhadarzana prAta:kAla meM azubha mAnA jAtA hai| suputra ke hone se yaza, kirti aura vaMzaparaMparA kI vRddhi hotI hai| suputra ke binA mujhe apanI goda aura apanA mahala donoM zUnyavat lagate haiN| . he prANanAtha ! maiM isI saMtAnahInatA kI ciMtA se itanI udAsa-nirAza ho gaI huuN| mere duHkha kA anya koI kAraNa nahIM hai| kyA karU~, mahArAja, aba mujhase yaha duHkha sahA nahIM jaataa|" / rAjA ne rAnI ko samajhAyA, "daivAdhIna vastuni kiM citayA ? arthAt, jo vastu bhAgya ke adhIna hai, usakI ciMtA karane se kyA hogA ? phira tuma yaha ciMtA apane citta se nikAla do| maiM putraprApti ke lie koI maMtrataMtra yaMtra kI AradhanA karU~gA ! puruSArtha karanA manuSya ke basa meM haiM, lekina phalaprApti bhAgyAdhIna hai !" . "he rAjan, isa taraha rAjA ne apanI kanakavatI ko dilAsA diyA aura phira mujhe bulaayaa| rAjA ne mujhase sArI bAteM saca kaha dii| maiMne rAjA ko aSTama tapasyA karake kuladevI kI ArAdhanA karane aura use prasanna karAke usase putraprApti ke lie prArthanA karane kI salAha dI / rAjA ko merI salAha pasaMda aaii| isalie rAjA ne agale hI dina se kuladevI kI ArAdhanA prAraMbha kii| svArtha ke kAma meM manuSya Alasya yA vilaMba nahIM karatA hai| rAjA kI ArAdhanA ke phalasvarUpa tIsare dina kuladevI rAjA ke sAmane prakaTa huii| rAjA kI kuladevI ke carama jamIna se cAra aMgula Upara hI the| usake gale meM sugaMdhita, tAjA phUloM kI mAlA thii| usakI A~kheM sthira thiiN| usakA mukha atyaMta prasanna thA aura vaha divya vastrAlaMkAroM se vibhUSita thI / devI ne rAjA se kahA, ___"he rAjan, maiM terI ArAdhanA se prasanna ho gaI hU~ / tU apanI khuzI se varadAna mA~ga le / maiM terI manokAmanA avazya pUrI kara duuNgii|" - kuladevI kI aisI vAtsalya aura sahAnubhUti se yukta bAteM suna kara rAjA mana meM bahuta khuza huA aura usane kuladevI se prArthanA kI. 'he mAtA, tuma kulavRddhi karanevAlI ho / samRADa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 57 denevAlI ho, du:kha haraNa karanevAlI ho aura sabakI AzAoM ko pUrti karanevAlo ho / he mAtA, mujhe putra kA dAna do| putraprApti ke lie hI maiM ne tumhArI ArAdhanA kI hai| isalie putraprApti ke lie merI prArthanA avazya svIkAra karo. he mAtA, yadi tuma isa sevaka para prasanna huI ho to mujhe putraratna de do| mujhe aura koI cIja nahIM caahie| rAnI ke atyaMta Agraha ke kAraNa maiMne tumhArI ArAdhanA kI hai / he mAtA, mujhe pUrA vizvAsa hai ki tuma merI rAnI kI AzA avazya pUrI krogii|" rAjA kI bAteM suna kara, kuladevI ne prasanna hokara kahA, "he rAjan, tere puNya ke balapara terA manoratha pUrNa hogaa| tujhe jalda hI putra kI prApti hogI, lekina terA putra kor3hI hogaa|" . - kuladevI kI bAta suna kara rAjA ne hAtha jor3a kara kuladevI se kahA, "he pAlaka mAtA, yadi tuma mujha para prasanna hokara putra dene ko taiyAra huI ho, to mujhe jagat meM niMdA kA pAtra honevAlA kor3hI putra kyoM detI ho ? yadi denA hI ho, to sulakSaNoM se yukta nirdoSa putra de do|" isapara kuladevI ne kahA, "he rAjan, tU catura hokara mUrkha jaisA AcaraNa kyoM karatA hai ? isa saMsAra meM jo manuSya jaisA kAma karatA hai, usako apane karma ke anusAra phala bhoganA hI par3atA hai| zAstroM meM kahA gayA hai - 'avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma shubhaashubhm|' kie hue karma kA phala avazya bhoganA paDatA hai| cAhe koI jinezvara ho cAhe cakravarti, cAhe kAmadeva ho cAhe vAsudeva - ina sabako bhI jaba kie hue karma kA phala avazya bhoganA par3atA hai, to phira sAmAnya manuSya kI bAta hI kyA hai ? jo satkarma karatA hai use sukhopabhoga milatA hai, lekina puNya kA kSaya hote hI sukha kA bhI kSaya ho jAtA hai| puNya kA udaya hone para saMpatti, yaza, kIrti, vijaya prApta hote haiM, lekina puNya kA kSaya hone para ve saba ke saba naSTa ho jAte haiN| isalie maiM ne tujhe tere karma ke anusAra varadAna diyA hai| usameM heraphare honA saMbhava nahIM hai|" kuladevI kI bAta sunakara rAjA ne kahA, "he mAtAjI, jaisI tumhArI icchA ho vaisA kro| lekina mujhe yaha kAraNa to batA do ki tuma mujhe kor3hI putra kyoM de rahI ho ?' ___rAjA ke prazna para devI ne kahA, "avazya, mujhe yaha kAraNa batAne meM koI saMkoca nahIM hai| he rAjan, mere mahaddika nAma ke pati haiN| usakI do patniyA~-deviyA~ haiN| hama donoM hilamilakara rahatI thIM aura sukhapUrvaka apanA samaya vyatIta karatI thii| eka bAra mere pati ne mujha ko batAe P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 na zrI candrarAjati - binA merA hAra merI sauta ko de diyaa| yaha jAna kara mere hRdaya meM krodha kI Aga bhar3aka---- donoM sote isa bAta ko lekara Apasa meM jhagar3a rahI thI ki hamAre patideva A pahu~ce -.-: hamAre jhagar3e meM apane ko adhika priya honevAlI merI sauta kA pakSa le liyaa| isase :: nArAja ho gii| ... jaba meM nArAja thI, usI samaya tUne merI ArAdhanA kara mujhe AkarSita kara lene= kiyaa| isalie mujhe ciMtAtura hRdaya se yahA~ AnA pdd'aa| jisa samaya maiMne tujhe varadAna .. samaya merA citta ThikAne para nahIM thaa| isalie mujha se kor3hI putra kA varadAna de diya= - acAnaka mere muMha se jo vacana eka bAra nikala gayA, usameM aba heraphera nahIM ho sakatA ke bhAgya meM jo likhA huA hotA hai, usI ke anusAra devatAoM ke mu~ha se anAyAsa vai- - nikala jAte haiN| manuSya ne apane pUrvajanma meM jaisA zubha yA azubha karma kiyA ho, usake : -----: viphala karane meM deva bhI saphala nahIM ho sakate haiN| isalie he rAjan, mana meM vyartha hI hi - . kro| catura aura vivekI manuSya karma ke udaya hone para vyartha ciMtA nahI karatA hai / bali ___- se nae karma kA baMdhana bA~dhate samaya bahuta sAvadhAna bana jAtA hai| kavi ne kahA hI hai ki : : 'karma baMdhana karAte samaya sAvadhAna hoie, karmodaya para saMtapta hone se kyA - yaha kaha kara devI vahA~ se aMtardhAna ho gii| rAjA ne mana meM socA, ni:saMtAna hone - putra kA honA kaI gunA ucita haiN| ... - hiMsaka maMtrI ne caMdra rAjA ko Age batAyA, 'he AbhAnareza, devI kI ArAdhana varadAna prApti ke bAda rAjA mere pAsa Ae aura unhoMne varaprApti taka kA sArA samAca kaha sunAyA / maiMne rAjA se sArA vRttAMta sunane ke bAda rAjA ko Azvasta karate hue "mahArAja, pahale putra to pA liijie| yadi vaha sacamuca koDhI utpanna hogA, to usake kA upAya bAda meM kreNge|| - merI bAta se rAjA-rAnI donoM ke mana ko zAMti milii| usI rAta rAnI kanakavatA dhAraNa kiyaa| rAjA ne rAnI ke nivAsa kA prabaMdha eka gupta sthAna para kiyaa| isase kisI patA hI nahIM calA ki rAnI garbhavatI hai| nau mahIne pUre hone para rAnI kanakavatI ne sUkhapUrva kor3hI putra ko janma diyaa| devI ke varadAna ke anusAra putrajanma kA avasara AyA aura khuza huaa| usane putrajanma kI khuzAlI meM eka mahotsava bhI kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ . - - zrI candrarAjarSi caritra / .. rAjA ke ghara putra kA janma hone kA samAcAra sArI nagaro meM vAyu kI gati se phaila ... sArI prajA ne rAjaputra ke janma kA AnaMda manAne ke lie gharoM ke daravAjoM para vaMdanavAra sArI nagarI sajAI gaI / nagarajanoM ne rAjasabhA meM Akara rAjA ko praNAma karake = die / rAjA ne bhI pratidAna meM nagarajanoM ko yathocita satkAra-puraskAra dekara sabhI ko kiyA / putrajanma ke bAda bArahaveM dina rAjaputra kA nAmakaraNa kiyA gayA / rAjaputra ka 'kanakadhvaja' rakhA gyaa| svakarma ke udaya se kanakadhvaja apane janma ke dina se hI kuSTa parezAna ho gyaa| rAjaputra kI kuSTha roga kI pIDA ko miTAne ke lie rAjA ne khAnagI meM aneka ba .. aura kuzala rAjavaidyoM ko bulAyA, upacAra kraayaa| aneka mAMtrikoM ko bulA kara maMtrapraya kraae| lekina pApakarma ke udaya ke phalasvarUpa rAjakumAra ko ina bhinna-bhinna upAyoM meM lAbha na pahu~cA / usakA kor3ha bar3hatA hI rhaa| karmagati rokane meM kauna samartha hai ? . rAjA ne kanakadhvaja kI koDha kI pIr3A miTAne ke lie jo-jo upAya kie, hai viphala siddha hue| karma anukUla ho to eka cuTakI rAkha lagAne para koI bar3I bImArI na sakatI hai, lekina karma pratikUla huA to lAkha rupayoM kI davA bhI kAragara siddha nahIM bImArI banI rahatI hai| sarvatra bhAgya hI prabala hotA hai / bhAgya anukUla ho, to ulTA da sIdhA paDatA hai, lekina bhAgya pratikUla ho, to sIdhA dA~va bhI ulTA par3atA hai| zAstrakaroM ne bhI hai - karmaNAM gati vicitrA arthAt, karma kI gati bar3I vicitra hotI hai| ratnoM kI khAna meM jaise niraMtara ratna bar3hate jAte haiM, vaise hI eka gupta bhUmiga rAjakumAra kA baDI sAvadhAnI se lAlana-pAlana kiyA jA rahA thA / kumAra ke pAsa jA anumati sirpha kapilA nAma kI upamAtA (dAI) ko thI / rAjA ne hI kapilA ko kumA dekhamAla kA kAma sauMpA thA aura kapilA yaha kAma baDe prema se karatI thii| ... nagarajanoM ne rAjakumAra ko usake janmasamaya se kabhI dekhA nahIM thaa| isalie naga ke mana meM rAjakumAra ko dekhane kI baDI prabala icchA hotI thii| isalie kaI bAra naga rAjakumAra ke lie uttama vastra aura alaMkAra lekara rAjasabhA meM Ate the| aura rAja rAjakumAra ke darzana karAne ke lie prArthanA karate the| lekina rAjakumAra kI koDha kI bImA pola khula jAne ke bhaya se rAjA sabhI nagarajanoM ko nirAza kara lauTA detA thaa| 'rAjaha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 zrI candrarAjarSi caritra koI nahIM jAnatA thaa| ye pA~ca loga the - rAjA, rAnI, upamAtA kapilA, mahAmaMtrI hiMsaka aura svayaM rAjakumAra knkdhvj| . rAjA ne nagara meM yaha bAta pracArita kara dI thI ki rAjakumAra kA rUpasauMdarya aisA adbhuta aura advitIya hai ki usako kisI kI burI najara na laga jAe, isalie use rAjamahala se bAhara nahIM nikAlA jAtA hai| manuSya ko eka jhUTha chipAne ke lie kitane aura nae-nae jhuTha bolane paDate hai| yaha prapaMca-mAyA-hI sabhI pApoM kA mUla hai ' lekina eka-na-eka dina prapaMca-jhUTha kI pola khule binA nahIM rahatI hai / jaba taka puNya kA pIThabala hotA hai, taba taka hI prapaMca gupta raha sakatA hai / lekina jaise hI puNNa kA pIThabala samApta hotA hai vaise hI prapaMca jagata ke samAne prakaTa hue binA nahIM rahatA hai| . he AbhAnarezajI, maiM logoM ke sAmane kahatA, jaba rAjakumAra bar3A ho jAegA, taba vaha rAjamahala ke bAhara nikalegA aura Apa saba logoM ko dekhane ko mila jaaegaa| merI isa bAta para vizvAsa karake nAgarika rAjA ke bhAgya kI prazaMsA karane lge| kahane lage, jise dekhane meM sUraja bhI zaktimAn nahIM hai, to phira hama kauna hote haiM ? hamAre mahArAja dhanya-dhanya haiM ki unako aisA adbhUta rUpaguNa-sauMdarya-saubhAgya Adi se yukta putra milaa| 'rAjakumAra kanakadhvaja ciraMjIvI ho' yaha AzIrvAda dekara loga cale jAte the| 'jaba hamArA puNyodaya hogA tabhI hameM rAjakumAra ke | darzana hoMge' yaha samajha kara saMtoSa mAna kara loga zAMti se apane kAma meM laga jAte the| kanakadhvaja rAjakumAra ke adbhUta guNa aura aura rupasauMdarya Adi kI bAta dhIre-dhIre = phailatI huI videzoM taka phuNcii| lekina isa bAta ke rahasya kA kisIko kaise patA calatA ? _ aise hI eka bAra siMhalapurI ke kaI vyApArI vyApAra ke uddezya se vimalApurI meM aae| = vimalApurI ke rAjA makaradhvaja se milane ke lie ve rAjasabhA meM gae / rAjA ne videzI vyApAriyoM kA ucita rIti se svAgata kiyA aura unheM baiThane ke lie Asana die / rAjA ne vyApAriyoM se unakA kSemakuzala puchA / usa samaya rAjakumArI premalAlacchI apane pitA ke pAsa hI baiThI huI thii| rAjakumArI premalAlacchI kA adbhUta rUpalAvaNya aura caturAI Adi dekha kara ve saba vyApArI atyaMta Azcaryacakita hue| kanakara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra .. rAjA makaradhvaja ne na vyApAriyoM se unake deza kA tathA rAjA kA nAma puuchaa| vyApAriyoM ne batAyA, "mahArAja, hama loga siMdhu deza ke nivAsI haiM / siMdhi deza meM alkApurI kA taraha sihalapurI nagarI hai| vahA~ kanakaratha nAma kA rAjA rAjya karatA hai| rAjA ke kanakadhvaja nAma kA kAmadeva kI taraha suMdara putra hai| isa rAjaputra ko janma se hI gupta mahala meM rakhakara lAlanapAlana kiyA jA rahA hai| nagarajana pratidina usake darzana ke lie lAlayita rahate haiN| lekina rAjakumAra ko gupta mahala meM se bAhara nikAlA jAe to zAyada kisI kI kuddaSTi usa para par3egI, isa AzaMkA ke kAraNa rAjA niraMtara rAjakumAra ko gupta mahala meM hI rakhatA hai| isa kAraNa se aba taka kisI ne bhI usa rAjakumAra ko dekhA nahIM hai, lekina sunA jAtA hai ki vaha sauMdarya kI dRSTi se kAmadeva ke samAna hai|" videzI vyApAriyoM kI kahI huI ye bAteM sunakara rAjA makaradhvaja bahuta khuza huaa| rAjA ne vyApAriyoM ko vastrAdi dekara unakA sammAna kiyA aura unheM vidA kiyaa| phira rAjA makaradhvaja ne apane maMtrI ko bulAyA aura usako videzI vyApAriyoM se sunA huA rAjakumAra kanakadhvaja ke rUpasauMdarya kA varNana sunaayaa| rAjA makaradhvaja kA maMtrI buddhimAn aura catura thA isalie usane rAjA se kanakadhvaja ke sauMdarya kA varNana karane ke bAda pUchA, "mahArAja, Apa yaha varNana mere pAsa kyoM kara rahe haiM ?' rAjA makaradhvaja ne apane maMtrI ko batAyA, 'maMtrIjI, bahuta dinoM se hama loga rAjakumArI premalAlacchI ke lie yogya vara kI khoja kara rahai haiM, lekina abhI taka hameM koI yogya vara nahIM milA hai| lekina Aja siMhalapurI ke ina videzI vyApAriyoM ke mu~ha se rAjakumAra kanakadhvaja ke rUpasauMdarya kI bAta suna kara mere mana meM yaha vicAra AyA hai ki yadi ina vyApAriyoM kI kahI huI bAteM saca hoM, to hama kanakadhvaja rAjakumAra ke sAtha apanI rAjakumArI premalAlacchI kI sagAI kara deN| aisA dUsarA vara milanA bahuta kaThina hI / yadi tumhArI anumati ho, to hama yaha vivAhasaMbaMdha nizcita karanA cAhate haiN| buddhinidhAna maMtrI ne rAjA se kahA, "mahArAja rAhagIroM ke vacanoM para kaise vizvAsa kiyA jAe ? sabhI videzI loga apane-apane deza kI prazaMsA karate hI haiN| mahArAja, kyA koI apanI mA~ ko DAkinI kahatA hai ? koI bhI sAsa apanA dAmAda kurupa aura kAnA ho, to bhI usake rUpa kI prazaMsA hI karatI hai na ? yahA~ Ae hue ina videzI vyApAriyoM kI bAtoM meM mujhe bilakula vizvAsa nahI hotA hai| merI rAya to yaha hai, Age aba ApakI mrjii|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra maMtrI kI bAta satya mAna kara aura use svIkAra kara rAjA ne rAjasabhA visarjita kii| :: rAjA jaMgala meM pazuoM kA zikAra khelane ko gyaa| usa samaya vaha maMtrI rAjA ke pAsa ... / rAjA thakA huA thaa| isalie rAjA aura maMtrI donoM jaMgala meM honevAle sarovara ke . gare para baiTha kara vizrAma karane lge| usI samaya usI mArga se jAnevAle kucha vyApArI pyAsa ne se pAnI pIne ke lie usI sarovara ke kinAre para aae| vyApAriyoM ne pAnI piyA aura ve | ko taiyAra hue| taba rAjA ne vyApAriyoM ko apane pAsa bulAkara pUchA, "tuma loga dezatara meM ghUmanevAle vyApArI lagate ho| apane dezATana meM yadi tuma logoM ne koI Azcarya . . -sunA ho, to mujhe btaaie|" rAjA kI bAta suna kara vyApArI rAjA ke pAsa baiThe aura dezatara kI bAteM kahane lge| vyApAriyoM ne batAyA, __"mahArAja, kaI dina pahale hama loga siMdha deza meM gae the| vahA~ kI nagarI siMhalapurI para | kanakaratha rAjya karatA hai| usake putra rAjakumAra kanakadhvaja ke rupasauMdarya kI bAta cAroM - ... / phailI huI hai| rAjakumAra atyaMta suMdara hai, isalie rAjA use gupta mahala meM rakhakara usakA nipAlana karAtA hai| rAjakumAra ko usa gupta mahala se nikAlane meM rAjA bahuta dhabarAtA haiM, ke vaha socatA hai ki agara usake putra ko kisI kI burI najara laga jAe, to usake . nautA putra bImAra par3a jAegA, ora phira na jAne usakA kyA hogaa| isalie rAjA apane kumAra ko kabhI usa gupta mahala se bAhara nahIM nikAlatA hai / mahArAja, hamane apane bhramaNa ha bar3I AzcaryakAraka bAta dekhI hai|" " / ina videzI vyApAriyoM se bhI kanakadhvaja ke rUpasauMdarya kA varNana suna kara rAjA ke mana sake rUpasauMdarya ke bAre meM aba koI AzaMkA nahIM rhii| isalie rAjA ne usI samaya ..... kumAra kanakadhvaja ke sAtha apanI ikalautI kanyA premalAlacchI kA vivAha karAnA nizcata liyaa| rAjA ke pAsa baiThe hue catura maMtrI ne rAjA ke mana kI bAta jAna kara rAjA se kahA, rAja, A~khoM dekhI aura kAnoM sunI meM bahuta aMtara hotA hai / apanI A~khoM se rAjakumAra (khe binA Apa nirNaya mata kiijie| jaba Apake sevaka usa rAjakumAra ko apanI A~khoM se kara kaheMge ki videzI vyApAriyoM kI kahI huI bAta satya haiM, tabhI Apa isa sabaMdha ke bAre meM --- kIjie / mahArAja, yaha koI sAmAnya bAta nahIM hai, rAjakumArIjI ke pUre jIvana kA prazna P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ndrarAjarSi caritra lie yaha vivAhasaMbaMdha nizcita karane se pahale Apa mana meM pUrA vicAra kiijie| isa kAma vala karanA ucita nahIM lagatA hai|" .. maMtrI kI salAha mAna kara rAjA ne una videzI vyApAriyoM ko phira apane pAsa bulA kara "dekho, tuma saba loga mila kara merA eka kAma kro| tuma saba hamAre maMtriyoM ke sAtha purI cale jAo aura rAjakumAra kA rUpasauMdarya apanI A~khoM se dekha kara phira rAjakumAra vaja aura rAjakumArI premalAlacchI kA vivAhasaMbaMdha nizcita kara lo| yadi tuma merA sA kAma karoge, to maiM tumhArA hamezA RNI rhuuNgaa|" vyApAriyoM ne rAjA kI bAta suna kara kahA, "mahArAja, itanA kAma to Apake na kahane - .. hameM karanA hI caahie| Apa khuzI se apane maMtriyoM ko hamAre sAtha siMhalApurI ke lie / yadi kAryasiddhi ho gaI aura yaha vivAhasaMbaMdha nizcita ho gayA, to hameM bar3I khuzI - hama apanI ora se hara saMbhava kozIza kreNge|" .. vyApAriyoM kI bAta suna kara khuza hue rAjA ne apane cAra catura maMtriyoM ko una videzI rayoM ke sAtha siMhalapurI bheja diyaa| siMhalapurI pahu~ca kara maMtrIgaNa siMhalanareza ke sammAnita na bane / rAjA ne maMtriyoM kA AdarAtithya kara unakA bahuta sammAna kiyaa| phira maMtrI ta me rAjA ke pAsa gae aura unhoMne rAjA ko apane Ane kA prayojana btaayaa| . cAra maMtriyoM meM saba se kuzala maMtrI ne rAjA se kahA, "mahArAja, hama soraTha deza se Ae mAre mahArAja makaradhvaja ne apanI ikalautI putrI premalAlacchI kI sagAI Apake suputra mAra kanakadhvaja ke sAtha karane ke uddezya se hameM yahA~ bhejA haiN| hamAre mahArAja kI suputrI . rUpavatI aura vidUSI hai| hamane sunA hai ki rAjakumAra kanakadhvaja bhI kAmadeva ke samAna haiN| isilie yaha sagAI ho sakI to vaha maNikAMcana yoga hogaa| Apa isa kAma ke lie svIkRti de de, to hamArA yahA~ AnA sArthaka ho jaaegaa|" : maMtrI kI bAta suna kara rAjA ne kahA, "dekhie, aise kAma meM utAvalI karanA ucita nahIM raja kA phala haradama mIThA hotA hai / Apa loga kucha dina yahA~ rahie, hamArA Atithya ra kiijie| phira maiM samyaka vicAra kara Apa logoM ko merA nirNaya batA duuNgaa|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrI candrarAjarSi caritra isa para vimalApurI se Ae hue cAroM maMtrI bole, "mahArAja, isa saMbaMdha ke bAre meM hamAre mahArAja atyaMta utsuka haiN| isIlie to unhoMne itanI dUra hameM yahA~ Apake pAsa bhejA hai| Apa hamArIprArthanA ko asvIkAra kara hameM nirAza mata kIjie, yahI hamArI vinamra prArthanA haiN|" siMhalanareza ne kahA, "abhI hamArA putra bahuta choTA hai| isalie itanI jalda usake vivAhasaMbaMdha kI carcA karanA hameM samayocitta nahI lagatA hai| abhI hamAre rAjakumAra ne rAjamahala bhI nahIM dekhA hai| hamane use apane pAsa bIThA kara khilAyA bhI nahIM hai| dUsarI bAta yaha hai ki abhI hamane rAjakumArI ko dekhA bhI nahIM hai| kanyA ko dekhe binA vivAha saMbaMdha nizcita kaise kiyA jA sakatA hai ? yadi Apake mahArAja apanI kanyA kA vivAha karane ko itane utAvale hai to Apa loga apane mahArAja ko rAjakumArI ke lie koI dUsarA vara DhU~Dha liijie| Apake aisA karane para mujhe koI Apati nahIM hai|" rAjA kI bAta suna kara maMtrI bole, "nahIM, nahIM mhaaraaj| aisA mata khie| agara aisA ho, to hama yahA~ kucha dina aura rUkane ko taiyAra haiN| Apa avazya vicAra kIjie aura phira hameM - apanA nirNaya btaaie|" aba kanakaratha rAjA ne apane maMtrI ko apane pAsa bulAyA aura usase pUchA, "maMtrI, isa kAma meM hameM kyA karanA cAhie ? videzI logoM ko yahA~ kitane dina roka kara rakheMge ? koDhI putra ke sAtha rUpavatI kanyA kA vivAha karAnA galata hai, mujhe yaha bilakula ucita nahIM jAna par3atA hai| apane svArtha ke lie kisI ko priya kanyA kA sArA jIvana kyoM bigAr3A jAe ? isa saMsAra meM kapaTa se bar3ha kara bar3A pApa anya nahIM hai / kapaTa puNyarUpI vRkSa kA unmUlana kara DAlanevAlI kulhAr3I hai| isalie jAnabUjha kara kisI kI devakanyA jaisI suMdara putrI kA apane kor3hI putra se vivAha karAnA mujhe bilakula ucita nahIM jhuMcatA hai| yadi maiM kapaTa kara ke kisI kanyA kA jIvana bigAr3a dU~ to agale janma meM mujhe isa pApakarma kA kaTu phala avazya bhoganA pdd'egaa| yaha bAta maiM acchI taraha jAnatA huuN| aniSTa kArya karake iSTa lAbha bhale hI kisIko milatA ho, lekina vaha kArya karanevAle kI gati kabhI zubha nahIM ho sktii| viSa ke saMsarga se yukta amRta mRtyu lAnevAlA hI to hotA hai| isilie isa duSTa kArya se dUra rahane meM hI bhalAI haiN|" L P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 zrI candrarAjarSi caritra _ itanA kaha kara rAjA ne mujhe merI salAha kyA hai yaha puuchaa| maiMne rAjA ko batAyA, "kumAra ka kuSTha roga kI jAnakArI abhI taka kisI ko nahIM hai| phira yadi yaha bAta agopanIya thI to phira aba taka kumAra ko gupta gRha meM rakha kara usakI rakSA hI kyoM kI ? Apako pahale se hI mithyA bAteM pracArita nahIM karanI cAhie thI ! mithyA pracAra karate rahane ke bAda aba ghabarAne se kyA lAbha hogA ? dUsarI bAta yaha hai mahArAja, ki jaba taka manuSya kA puNyodaya hotA hai, taba taka usakA ayogya kArya bhI saMsAra meM yogya hI mAnA jAtA hai| jabataka bhAgya anukUla hotA hai, taba taka zAMti ke upAya apane Apa mana meM A jAte hai| isa samaya ApakA bhAgya anukUla jAna par3atA hai, isalie kumAra ke kRSTha roga kI zAMti kA upAya bhI mila skegaa| becAre makaradhvaja rAjA ke maMtrI itanI dUra se yahA~ kanakadhvaja kumAra se apane rAjA kI rAjakumArI ke vivAha kA prastAva lekara Ae hai; unako nirAza kara lauTA dene meM mujhe buddhimAnI nahIM dikhAI detii| yaha saMbaMdha uttama hai| phira se aisA avasara AnA kaThina he / kumAra ke kuSTha roga ke nivAraNa ke lie phira eka bAra kuladevI kI ArAdhanA karanI caahie| devI ke prasanna hone se kumAra kA kuSTha roga se mukta honA saMbhava hai| isalie mahArAja, z2arA hiMmata se kAma lIjie / fira aise avasara para jhUTha bolanA par3e to koI doSa nahIM hai / jaise coroM ko bhI sahAyatA karane vAle mila jAte hai, vaise hameM bhI isa kAma meM koI-na-koI madadagAra avazya mila jaaegaa| isalie yaha saMbaMdha nizcita karane meM Apa bilakula ciMtA mata kiijie| saba ThIka ho jAegA, mahArAja!" merI bAteM suna kara rAjA ne mujhase kahA, "maMtrIjI, yadyApi isa anucita kArya ke lie marA bilakula anumati nahIM hai, phira bhI maiM isa kAma meM bAdhaka nahIM bntaa| tumheM jaisA ucita lage, vaisA kro| jo jaisA karma karegA, use usakA phala avazya bhoganA pdd'egaa|" aMta meM rAjA ne isa vivAha ke bAre meM sabakucha mujhako sauNpaa| kucha dina bIta ge| makaradhvaja rAjA ke maMtrI phira eka bAra rAjA kI sevA meM rAjasabhA meM upasthita hue| unhoMne hamAre rAjA se kahA "he prabho, itane sAre dina vicAra karane meM bitAne ke bAda bhI, Apane aba taka hameM apanI koI nirNaya nahIM btaayaa| mahArAja, vivAha kI bAtoM meM donoM pakSoM kI icchA se hI kAma hotA hai, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi ca=i kisI eka hI pakSa kI icchA se nahIM / jaba Apa Aja nahIM to kala, kahIM-na-kahIM kanakadh= kumAra kA vivAha karAne hI vAle haiM to phira 'sone meM sugaMdha' jaisA laganevAlA yaha saMbadha jo= __ meM aura sagAI karAne meM Apa itanA vilaMba kyoM kara rahe hai ? apane ghara ke A~gana meM svayaMvarA AI huI lakSmI ko asvIkAra kara vApasa lauTAnA ha- ucita nahIM lagatA hai| yadi Apa hameM nirAza karake lauTA deMge, to ApakI yaha bhUla hogI au= isa bhUla ke lie bAda meM Apako pachatAnA pdd'egaa| hama to Apase hAtha jor3a kara prArthanA kara haiM ki Apa hAtha meM AyA huA yaha avasara vyartha mata jAne diijie|" "he AbhAnareza, maiM usa samaya apane rAjA ke sAtha baiTha kara parAmarza kara rahA thaa| maiM apane rAjA se pUchA, "mahArAja, vimalApurI se Ae hue maMtriyoM ko Apa kaba taka yahA~ roka rakheMge ? zIghra hI unake vivAhaprastAva ko svIkAra kara vivAha saMbaMdha nizcita kara DAlie / isa vivAhasaMbaMdha se siMhalapurI aura vimalApurI ke bIca saMbaMdha dhaniSTha bana jaaeNge|" isa taraha maiMne apane mahArAja se kahA aura rAjA ke pratyuttara kI pratIkSA kie binA hai maiMne rAjA kI ora se makaradhvaja rAjA kI kanyA premalAlacchI kA apane deza ke rAjA ke rAjakumAra kanakadhvaja ke sAtha vivAhaprastAva svIkAra kara liyaa| zrIphala liyA gyaa| AcAra ke anusAra vahA~ upasthita logoM ko pAna-supArI dI gii| apane icchita kArya meM saphalatA pAne se vimalApurI se Ae hue cAroM maMtriyoM ke manarUpaM mahodhi meM AnaMda kI lahareM laharAne lagIM / maiM ne svIkAra kiyA huA yaha vivAhasaMbaMdha hamAre mahArAja ke sivAya sabako bahuta pasaMda aayaa| rAjA makaradhvaja ke maMtrI yaha vivAhasaMbaMdha nizcita hone se bahuta khuza hue| unhoMne mujhe bAra-bAra dhanyavAda dekara mere pratikRtajJatA vyakta kii| phira atithi bana kara Ae hue makaradhvaja ke maMtriyoM ne mujhe unakA eka aura kAma karane ke lie prArthanA kI aura kahA ki isase hameM pUrA saMtoSa milegaa| vimalApurI se Ae hue ina cAra maMtriyoM se maiMne kahA, "batAo, kyA kAma hai ?" maMtriyoM ne kahA, "kRpA kara hameM eka bAra rAjakumAra kanakadhvajaM ke darzana karAie / " isapara maiMne jhUThamUTha kI bAta kahI, "dekho, rAjakumAra isa samaya to apane nanihAla meM apane mAmA ke pAsa calA gayA hai| rAjakumAra kA nanihAla yahA~ se 50 yojana dUra hai, isalie use turanta yahA~ bulA lenA saMbhava nahIM hai| dUsarI bAta yaha haiM ki usakI nanihAla meM bhI usake mAmA use eka gupta gRha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra meM rakhate haiM / usakI sevA meM eka upamAtA dI gaI hai| vahI usakA lAlanapAlana karatI haiN| rAjakumAra ko par3hAne ke lie eka paMDitajI Ate haiN| lekina ve bhI rAjakumAra se dUra baiThate haiM aura eka pardA bIca meM rakhakara kumAra ko par3hA kara jAte haiN| paMDitajI ne bhI aba taka kumAra ke darzana nahIM kie haiM / isalie tuma loga isa samaya kumAra ke darzana ke bAre meM Agraha mata rakho / aba kucha hI samaya ke bAda jaba hama barAta lekara vimalApurI Ae~ge, to kyA tuma sabako usake darzana nahIM hoMge ?" itanA samajhAne ke bAda bhI maMtriyoM ke mana ko saMtoSa nahIM huaa| isalie una sabane kumAra ke darzana kA Agraha banAe rkhaa| _ maiMne socA, aba yadi maMtriyoM ko kumAra ke darzana karAe jAe, to sArA bheda khula jAegA aura jagata meM baDI phajIhata hogii| isalie maiMne vimalApurI ke cAro maMtriyoM ko apane mahala meM bulA liyaa| maiMne unakA khUba khula kara svAgata kiyA, unako miSTAnnoM kA bhojana kraayaa| unako prasanna karane ke lie maiMne apanI aura se bharasaka koziza kI, lekina vyartha ! maMtrI to jida pakaDakara baiThe ki rAjakumAra ke darzana kie binA hama yahAM se nahIM jaaeNge| hamAre mahArAja ne hameM yaha Adeza diyA thA ki rAjakamAra ko pratyakSa dekha kara hI rAjakamArI premalAlacchI se usakA vivAhasaMbaMdha nizcita kIjie / aba hamane vivAhasaMbaMdha to nizcita kara liyA, lekina rAjakumAra ke darzana karanA abhI bAkI hai| yadi hama rAjakumAra ke darzana kie binA vimalApurI lauTa jAe~ aura yadi mahArAja hama se pUche ki 'kyA rAjakumAra kA rupasauMdarya jaisA hamane sunA thA, vaisA hI haiM na / tuma usako pratyakSa rUpa meM dekhakara Ae ho na ?' to hama kyA uttara deMge ? isalie Apa cAhe jisa prakAra se ho, lekina hameM eka bAra rAjakumAra ke darzana avazya karAie / _Akhira koI upAya bacA huA na dekha kara maiM ne vivaza hokara aMtima upAya kiyaa| maiM ne dikhaaii| phira maiMne una maMtriyoM se binatI kI ki aba tuma loga rAjakumAra ko dekhane kA Agraha chAr3a kara vimalApurI lauTa jaaie| maine sacamuca una cAroM maMtriyoM ko eka-eka karor3a suvarNamuhare gina kara de dii| itanA sArA dhana anayAsa milatA dekha kara cAroM maMtrI bahuta khuza ho gae / aba unake mu~ha para tAlA-sA laga gyaa| aba ve saba-ke-saba rAjakumAra ko dekhane kA Agraha choDa kara zAMta ho ge| isa jagat meM lobha se vaza na honevAle jIva virale hI hote haiM / vAstava meM lagabhaga sArA jagat lobharupI samudra meM DUbA huA hai| lobha hI sabhI pApoM kA bApa hai| mAyA sabhI pApoM ko janma denevAlI mA~ hai| sabhI akAryo ke mUla meM yaha mAyA lobha kI jor3I ho hotI haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun.Gun Aaradhak Trust.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 zrI candrarAjarSi caritra aba maiMne apane rAjA siMhalanareza ko maMtriyoM ko dI gaI rizvata kI bAta batAI / rAjA ne isa para kahA, "ThIka ! tumheM jo ucita lage vaha kro| maiMne to yaha kAma pahale se hI tumako sauMpa diyA haiN|" __ eka-eka karor3a suvarNa muharoM ke mAlika bane hue cAroM maMtriyoM ne rAjA se kahA, "he siMhalanareza, Apa kanakadhvaja premalAlacchI ke vivAha kA zubha muhUrta bhI nizcita kara liijie| " rAjA ne turanta rAjajyotiSa ko bulA kara rAjakumAra-rAja-kumArI ke vivAha kA muhUrta bhI nizcita karA liyA / jyotiSI ne rAjA ko batAyA, "mahArAja, AnevAle cha: mahInoM meM amuka dina amuka samaya ina donoM ke lie zubha muhUrta haiN|" vivAha kA muhUrta nizcita huaa| vimalApurI se Ae cAroM maMtriyoM ko siMhalanareza aura unake maMtriyoM ne bhAvabhInI vidA dii| khuza hokara maMtrI siMhalanagarI se ravAnA hue aura kucha hI samaya ke bAda vimalApurI lauTa Ae / maMtriyoM ne vimalApurI ke rAjA ke pAsa jAkara rAjA ko sArA vRttAnta kaha sunaayaa| rAjA ne maMtriyoM se kanakadhvaja rAjakumAra ne rupasauMdarya ke bAre meM puuchaa| maMtriyoM ne managaDhanta jhUThA uttara diyA ki Apane rAjakumAra ke rupa(darya ke saMbaMdha meM jaisA | sunA thA, vaisA hI rAjakumAra kA rupa hamane dekhA / hama premalA rAjakumArI kI sagAI bhI rAjakumAra - ke sAtha karake Ae hai| maMtriyoM ke kArya se rAjA bahuta khuza huaa| usane rAjasabhA meM maMtriyoM ko bulAyA aura sabake sAmane pratyeka maMtrI ko eka-eka lAkha suvarNa-muhareM puraskAra ke rUpa meM dekara una sabakA sammAna kiyaa|" . aba siMhalanareza ke mahAmaMtrI hiMsaka ne caMdranareza ko Age batAyA, "phira maiMne kanakadhvaja rAjakumAra ke vivAha kI tejI se taiyArI prAraMbha kii| nagarajana mujha se pUchatAcha karane lage, "kisakA vivAha honevAlA hai ? kaba hogA ?" isa para maiMne nagarajanoM ko batAyA / "hamAre mahArAja ke putraratna kanakadhvaja rAjakumAra kA vivAha nizcita huA hai| vadhU ke rUpa meM vimalApurI ke rAjA kanakadhvaja kI kanyA premalAlacchI ko cunA gayA haiM / yaha vivAha samAroha aba se lagabhaga pA~ca-cha mahInoM meM hogaa| vimalApurI ke rAjA ke maMtrI yahA~ Ae the| ve vivAhasaMbaMdha nizcita kara gae haiN| aba vivAha samAroha kI taiyArI karanI hai| -- P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra dhIre-dhIre rAjakumAra ke vivAha kI bAta sArI nagarI meM phaila gii| sabake mana meM eka hI bAta kI jijJAsA thI ki aba rAjakumAra kA vivAha honevAlA hai, to mahArAja siMhalanareza aba rAjakumAra ko guptagRha meM se bAhara nikAleMge aura aba hameM rAjakumAra ke darzana karane kA avasara milegaa| hiMsaka maMtrI ne caMdra rAjA ko Age batAyA ki idhara jaba maiM rAjakumAra ke vivAha kI taiyArI kara rahA thA, taba siMhalanareza ne mujha se kahA, "maMtrI, tuma kyoM yaha sArA anartha kara rahe ho ? eka suzIla aura suMdara kanyA kA jIvana barabAda karane ke lie tuma kyoM taiyAra ho gae ho ? kumAra kor3ha roga se grasta hai yaha bAta Akhira kaba taka chipI rahegI ? aMta meM pANigrahaNa ke samaya to yaha bAta prakaTa hue binA nahIM raha sakegI na ? jaba rAjakumAra kA kor3hI rupa dekha kara rAjakumArI vivAha karane se sApha inkAra kara degI, taba mu~ha chipAnA paDegA, nAka kaTa jAegI aura rAjakumAra kA vivAha hue binA barAta ko lauTa AnA par3egA, taba hamAre zatru hamArI ha~sI ur3Ae~ge, hamArA mu~ha nIcA ho jAega; / kyA isa bAta kI tumheM khabara bhI hai ? apane hI rAjya meM apanI janatA ko mu~ha dikhAnA kaThina hI jaaegaa| hamArA sArA bhaMDAphor3a ho jaaegaa| dekho maMtrI, aba bhI kucha nahIM biMg2ar3A haiM / vimalApurI ke nareza ko koI bahAnA banA kara hama kahalavA sakate haiM ki hamane vivAhasaMbaMdha nizcita to kiyA thA, lekina amuka kAraNa nikalA hai, isa lie vivAha karAne kA hamArA vicAra nahIM hai|" siMhalanareza kI bAta suna kara maiMne unase kahA, "mahArAja, Apa bilakula ciMtA mata kiijie| jaise Apane pahale putraprApti ke lie kuladevI kI ArAdhanA kI thI, vaise hI phira eka bAra kuladevI kI ArAdhanA kIjie / devI prasanna hokara avazya hI koI-na-koI upAya sujhaaegii| Apa koziza to kIjie, mahArAja ! ciMtA mata kiijie| saba ThIka ho jaaegaa|" __merI bAta sunakara rAjA ne kuladevI kI ArAdhanA phira eka bAra prAraMbha kii| kucha dinoM kI ArAdhanA ke bAda devI ne rAjA ke sAmane prakaTa hokara kahA, "he rAjan, tU mujhe bAra bAra apane pAsa kyoM bulAtA haiM ? bola, tU mujhase kyA cAhatA hai ?" ... isapara rAjA ne devI se kahA, 'he mAtAjI, merA pUrNa virodha hote hue bhI hiMsaka maMtrI ne rAjakumAra kanakadhvaja kA vivAha vimalApurI ke rAjA kI kanyA premalAlacchI ke sAtha nizcita P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ... zrI candrarAjarSi caritra kiyA hai| maMtrI ne aba rAjakumAra ke vivAha kI taiyArI bhI prAraMbha kara dI hai| tumhe to mAlUma hI hai ki rAjakumAra janma se kor3hI hai| aba taka 'rAjakumAra kor3hI hai' yaha bAta sabase chipA rakhI hai, lekina aba rAjakumArI ke sAtha pANigrahaNa karAte samaya yaha bAta thoDe hI chipI raha sakegI ? rAjakumAra kor3hI hai yaha bAta jAnakara rAjakumArI usake sAtha vivAha karane se inkAra kara degI aura yaha apamAna dekha kara mujhe to z2ahara khAkara mara jAnA pdd'egaa| he mAtA, usa sthiti meM merI nAka kaTajAegI, saMsAra meM merI phajIhata ho jaaegii| isalie mA~, merI lAja rakhanA aba tumhAre hI hAtha meM hai / tuma rAjakumAra ko svastha kara do, usakA kor3ha naSTa kara do, mA~ ! rAjakumAra ke kor3hanivAraNa ke lie prArthanA karane ke uddezya se hI maiMne tumheM yahA~ bulAne kA kaSTha diyA hai| he devI, tuma hamArI kulamAtA ho / kula kI lAja rakhanA tumhArA pavitra kartavya hai|" ____rAjA kI bAta suna kara devI ne kahA, "he rAjan, pUrvajanma ke vedanIya karma ke udaya ke kAraNa terA putra janmajAta kor3hI hai| usake kor3ha kA nivAraNa karane meM maiM samartha nahIM hU~ / isa saMsAra meM pratyeka jIva ko apane kie hue kaThina karma kA phala bhugatanA hI par3atA hai| dUsarI bAta yahA hai ki maiM koI aisI zaktizAlI devI nahIM hU~ ki kisI ke jIvana meM bahuta bar3A heraphera kara skuuN| he rAjan, kyA tU yaha karmasiddhAnta nahIM jAnatA hai ki - "avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma shubhaashubhm|' lekina he rAjan, phira bhI maiM tumhArI ciMtA ke nivAraNa kA eka upAya batAtI huuN| vaha tU dhyAna se suna le| rAjakumAra kanakadhvaja ke vivAha kI rAta ko pahalA prahara bIta jAne ke bAta vimalApurI kI pUrva dizA ke daravAje se AbhAnareza caMdra, usakI sautelI mAtA vIramatI aura rAnI guNAvalI yo tInoM AbhApurI se tere putra kA vivAhamahotsava dekhane ke lie aaeNge| AbhAnareza caMdra gupta veza meM apanI sautelI mA~ aura rAnI ke bAda usI pUrva dizA ke daravAje se praveza kregaa| caMdrarAjA ke usa daravAje se aMdara praveza karate hI tU use apane pAsa bulA le aura usase prArthanA kara ki, 'he rAjan, Apa rAjakumAra kanakadhvaz2a ke lie usake sthAna para vara bana kara premalAlacchI se vivAha kara liijie|' aisA karane se, he rAjan, terI ciMtA dUra ho jaaegii|'' itanA kaha kara devI adRzaya ho gii| kuladevI ke batAe hue upAya ke bAda rAjA khuza huA aura vaha bhI aba apane rAjakumAra ke vivAha kI taiyArI meM juTa gyaa| dhIre-dhIre rAjakumAra kanakadhvaja kI barAta ke prasthAna kA dina P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 71 nikaTa AtA gyaa| barAta lekara prasthAna karane se pahale hamane rAjakumAra kanakadhvaja ko vastroM se cAroM ora se AcchAdita zivikA meM sajAe hue gajarAja para biThAyA aura phira tAzo bAje ke sAtha vimalApurI kI ora prasthAna kiyaa| saubhAgya se hamArI yaha kapaTalIlA kisI kI samajha meM nahIM aaii| hama logoM ne pUre ThATabATa se vimalApurI meM praveza kiyaa| rAjA makaradhvaja ne hama saba kA bahuta zAnadAra svAgata kiyaa| rAjA ne barAta ke nivAsa ke lie pahale se hI suMdara prabaMdha kara rakhA thaa| hameM eka bhavya mahala nivAsa ke lie diyA gayA thaa| aneka dinoM taka yahA~ raha kara hamane rAjA makaradhvaja ke AdarAtithya kA upabhoga kiyA / ina dinoM meM hamAre sAmane koI kaThinAI utpanna nahIM huii| lekina he AbhAnareza, Aja to vivAha kA muhUMta nikaTa A gayA hai / aba hamArI lAja rakhanA sirpha Apa hI ke hAtha me haiN| Apa buddhinidhAna aura paropakArI rAjA haiM / maiMne sArI hakIkata yathAtathya rUpa meM Apake sAmane atha se iti taka kaha sanAI hai / mujhe pUrI AzA hai mahArAja, ki Apa isa kaThina prasaMga meM hamArI sahAyatA kreNge|" / isa para rAjA caMdra ne hiMsaka maMtrI se kahA, "he maMtrI, yaha sArA prapaMca tuma logoM ne hI jAnabUjhakara khar3A kiyA hai| aba tuma loga isa Sar3ayaMtra meM mujhe bhI dhasITanA cAhate ho, lekina mujhe yaha bilkula ucita nahIM lagatA hai|" hiMsaka maMtrI ne AbhAnareza kI bAta para kahA, "he rAjana, kuladevI ke AdezAnusAra kArya karane meM hameM yA tumhe koI doSa nahIM hai| aba kRpA kIjie aura samaya bigAr3e binA hamArI prArthanA svIkAra kara hamArI ciMttA dUra kiijie|" AbhAnareza ne hiMsaka maMtrI kI bAta suna kara kahA, "rAjakumArI ke sAtha vivAha karake bAda meM vaha kanyA tumhAre koDhI rAjakumAra ko sauMpa denA bAz2Ara meM se bakarI kharIda kara, kazAI ko sauMpa dene ke samAna nirdaya kArya hai| yaha aisA vizvAsaghAta pUrNa kAma hai jaise kamara meM rassI bA~dhakara koI kisIko kisI kAryavaza gahare kue~ meM utAra kara phira upara se rassI kATa deM ! isalie tuma aisA anucita kArya karane ke lie mujhase bAra bAra binatI mata kro| maiM aisA lokanIti ke virUddha, sadAcAra se rahita aura durgati kA mArga batAne vAlA kAma haragIz2a nahI kruuNgaa| cAhe du:kha kyoM na Ae, jahara kyoM na khAnA par3e, mUrkhatA kyoM na karanI par3e, bImArI kyoM na Ae, bhale hI mRtyu hI kyoM na A jAe, lekina sadgati ko sulagA denevAlA yaha sadAcAra rahita kAma acchA nahIM hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrI candrarAjarSi cari caMdra rAjA ne siMhalanareza aura hiMsaka maMtrI se apanI pIDa chur3A lene ke lie bahu koziza kI, lekina svArthAndha bane hue siMhalanareza aura mahAmaMtrI hiMsaka apane vicAra se Ta se masa na hue| una donoM ko apane vicAra para majabUta jAna kara paro.pakAra-parAyaNa caMdra rAja ne mana meM socA, yaha kArya kie binA yahA~ se chUTanA saMbhava nahIM lagatA hai / isalie kucha de vicAra karake majabUra hokara caMdra rAjA ne isa kArya ke lie anumati pradAna kara dii| caMdra rAja se svIkRti pAkara siMhalanareza hiMsaka maMtrI ke harSa kA pAra na rhaa| aba rAjA ne turaMta apane barAtiyoM aura karmacAriyoM ko vararAjA kI varayAtrA (julUsa ke lie taiyArI karane kA Adeza diyaa| vividha vAdyoM kI AvAja se AkAza gUMja utthaa| hAI ghor3e aura senA sajja ho gii| vivAha ke lie vacanabaddha hue caMdra rAjA ko sugaMdhita jala se snAna karAyA gayA / U mUlyavAn vastrAlaMkAra pahanAe gae aura uttama rIti se sajAe hue azvaratna para caMdra rAjA vara ke rUpa meM aura veza meM biThA kara vAdyoM kI madhura dhvani ke sAtha, tAze-bAje bajAte hubarAtiyoM ke sAtha rAjamaMdira kI ora le jAyA gyaa| rAste meM vararAjA ko dekhane ke lie lo kI bahuta bar3I bhIDa ikaTThA ho gaI thii| vararAjA kA alaukika rupasauMdarya dekha kara saba lo mukta kaMTha se usakI prazaMsA kara rahe the ! usa samaya AkAza meM caMdramA dugunI zobhA ghAraNa ka isa saMsAra ke isa advitIya 'caMdra'kI adbhuta zobhA dekhane ke lie kSaNabhara ke lie rUka ga / AkAza meM sthiti caMdramA ko lagA ki dharatI para mujha se adhika ujjavala yaha caMdramA kahA~ AyA ? yadyapi vararAja kA sthAna caMdra rAjA ne grahaNa kara liyA thA, lekina barAtiyoM meM AI striyA~ rAjakumAra kanakadhvaja kA nAma le-lekara hI nRtya kara rahI thI aura gIta gA rahI thI azvaratna para vararAjA bana kara baiThe hue caMdra rAjA para rAste meM aura aTAriyoM meM darzakoM kI dRSTi sabase pahale paDatI thii| julUsa cala rahA thA ki rAste meM khar3e eka darzana acAnaka kahA, "haiM, yaha kyA bAta haiM ! yaha vararAjA to koI dUsarA hI lagatA hai| yaha siMhalakA putra rAjakumAra kanakadhvaja nahIM lagatA hai|" isa darzaka kI bAteM suna kara eka catura darzaka bola uThA, "tUM to mUrkha lagatA hai| hama logoM ne aba taka kabhI rAjakumAra kanakadhvaja ko apanI A~khoM se dekhA hai ? phira tU mUrkhatAbharI bAta kyoM kahatA hai ? rAjakumAra kanakadhvaja ke rupasauMdarya ke saMbaMdha meM aba taka m Aaradhak Trust
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 73 sunA thA, vaisA hI yaha rAjakumAra hai| rAjakumArI premalAlacchI bar3I saubhAgyazAlI hai ki use esA kAmadeva ke samAna vara milA hai| isa vararAjA kI mAtA bhI dhanya hai ki usane aise divyaalokika rupadhArI putra ko janma diyA hai| isa vararAjA kA rUpasauMdarya to devatAoM ko bhI zaramAnevAlA hai| isa taraha rAste meM khar3I bhIr3a barAtiyoM meM vararAjA ke rUpasauMdarya kI hI carcA cala rahI thii| dhIre-dhIre vararAjA kI varayAtrA makaradhvaja rAjA ke rAjamahala ke pAsa A phuNcii| jorazora se bajate jAnevAle vividha vAdyoM kI madhura dhvaniyoM se AkAza gUMja utthaa| rAjamahala ke pAsa pahu~cate hI vararAjA kI sAsa bananevAlI makaradhvaja kI rAnI ne sacce motiyoM se vararAjA kI Avabhagata kI-pUjA kii| usake kapAla para kuMkuma tilaka kiyA, upara se akSata lagAe aura usakA svAgata kiyaa| vararAjA ko pUre sammAna ke sAtha vivAha maMDapa me lAyA gyaa| muhUrta nikaTa Ate ho devAMganA ke samAna suMdara premalAlacchI ko usakI sakhiyA~ usakA solahazRMNagAra kara hAtha pakar3a kara vivAhamaMDapa meM le AI aura unhoMne rAjakumArI premalA ko vadhU ke rUpa meM vararAjA ke sAmane biThA diyaa| vadhUvara kI suMdara jor3I dekha kara vivAha avasara para upasthita sabhI logoM ko aisA pratIta hone lagA ki mAno rati aura kAmadeva kA hI yahA~ sAkSAt milana ho rahA hai| sabhI upasthitoM kI dRSTi bAra-bAra varavadhU para par3atI thI aura unakI anupama jor3I dekha kara saba mana hI mana khuza ho rahe the| isa samaya rAnI vIramatI aura guNAvalI ne vivAhamaMDapa meM praveza kiyaa| varavadhU kI suMdara jor3I dekha kara sAsa-bahU donoM ke mana AnaMda se nAca-nAca utthe| __ hastamilApa kI ghar3I nikaTa pahu~cate hI brAhmaNa purohitoM ne vedoM kA maMtroccAraNa kiyA, maMgalASTaka gAe gae aura vidhipUrvaka vara ne vadhU kA pANigrahaNa kiyaa| donoM ko purohita ne agni ke cAra phere kraae| kyA yaha vidhi cAra gatiyoM ke pheroM meM bhramaNa karane kI bAta sUcita nahIM karatI ? jaba purohita 'varavadhU sAvadhAna' kahatA hai, to ye zabda bahuta rahasyapUrNa lagate haiN| samartha rAmadAsa svAmI kA jIvana apane bacapana se hI viratti vairAgya kI bhAvanA se paripUrNa thaa| unake mana meM vivAha karane kI bilakula icchA nahIM thii| lekina apanI mAtA ke Agraha ke sAmane vivaza P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrI candrarAjarSi caritra hokara ve vivAha karane ko taiyAra ho ge| vivAha ke samaya purohita ne jaba 'varavadhU sAvadhAna' zabdoM kA uccAraNa kiyA tabhI usI kSaNa vivAhamaMDapa meM se uThakara rAmadAsa bhAga nikale aura unhoMne saMnyAsa dIkSA grahaNa kara lii| 'sAvadhAna' zabda ne unakI mohanidrA samApta kara dI aura . unheM jagA diyaa| vivAha kI vidhi pUrI hone ke bAda rAnI guNAvalI ne apanI sAsa vIramatI se kahA, 'he mAtAjI, kyA Apane vararAjA ko pahacAnA nahIM ? mujhe to aisA lagatA hai ki premalAlacchI ke sAtha abhI jisa vararAjA kA vivAha huA, ve Apake hI putraratna haiN|" vIramatI ko guNAvalI kI bAtoM para vizvAsa nahIM huaa| isalie usane guNAvalI kI bAta sunakara bhI kucha nahIM khaa| lekina guNAvalI kA citta ciMtA se ghira gayA / isalie usane phira se apanI sAsa se kahA, "mAtAjI, jarA sAvadhAnI se dekhie| Apako merI bAta kI saccAI mAlUma par3a jaaegii| mere patideva AbhAnareza ne hI yahA~ Akara isa rAjakanyA se vivAha kara liyA hai| aba mere patideva premalAlacchI ko merI sauta banAkara rAjamahala meM le aaeNge| : hamArI taraha ve bhI cAhe kisI bhI taraha se kyoM na ho, lekina yahA~ A pahuMce haiN| mAtAjI, isa kAraNa se mere mana meM bahuta ciMtA aura bhaya utpanna ho rahA hai|" bahU guNAvalI kI bAta suna kara sAsa vIramatI ne usase kahA, "bahU, tU to bholI kI - bholI hI banI rhii| terA pati yahA~ kahAM se aura kaise A sakatA hai ? arI, vaha to AbhApurI meM - apane mahala meM gAr3hI nIMda so rahA hai| vahA~ se jAgakara yahA~ Ane kI usakI himmata nahIM hai| maiMne to tujha se pahale hI kahA thA ki caMdra se bhI adhika rupasuMdara puruSa isa dharatI para aneka haiN| isI kA pramANa yaha rAjakumAra kanakadhvaja haiM / tU bAra-bAra 'caMdra caMdra' kyA kahatI jA rahI hai ? lagatA hai ki tujhe to sabhI puruSa terA pati caMdra hI dIkhate haiN| bahU, maiMne to tere pati caMdra ko apanI maMtra zakti se aise nidrAdhIna kara diyA hai ki vahA~ se jAgane kI to bAta hI chor3I, lekina A~kheM kholane kI bhI usameM tAkAta nahIM haiN| jaba hama yahA~ se AbhApurI lauTa jAe~gI aura jaba maiM apane dUsare maMtra kA prayoga karU~gI, tabhI terA pati caMdra aura rAste para hI nidrAdhIna hue nagarajana nidrAdevI ke paMje se chUTa skeNge| - isalie bahu, merI bAta para vizvAsa rakha le aura apane citta meM se caMdra kI citA httaa| -de| isa bhUtala para aneka rupavAn puruSa hote haiN|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 75 sI vIramatI ke sAmane apanI hAra mAna lene ke sivAya guNAvalI ke pAsa anya koI rAstA nahIM thA isalie vaha mauna to ho gaI, lekina usake citta meM se ciMtA naSTa nahIM huI / isake viparIta vaha jaise-jaise dhyAnapUrvaka dekhatI gaI, vaise-vaise usake mana kI AzaMkA drar3ha hotI gii| udhara vimalApurI-nareza makaradhvaja vararAjA ko dekhakara apane bhAgya kI prazaMsA karane lgaa| aise kAmadeva ke samAna rupasuMdara dAmAda ko pAkara vaha phUlA na smaayaa| rAjA makaradhvaja apane mana meM socane lagA ki aise suMdara puruSa kA nirmANa vidhAtA ne kaise kiyA hogA ? merI putrI ko atyaMta anurupa vara prApta huA hai| mere mana meM basa yahI eka abhilASA hai ki paramAtmA isa navadaMpatI ko niraMtara sukhI rkhe| prasannacita hue rAjA makaradhvaja ne 'karamocana' vidhi ke avasara para vara ko vividha mUlyavAn vastue~ upahArasvarupa samarpita kara apanI udAratA kA paricaya diyaa| isa taraha vivAhavidhi saMpanna ho gii| premalAlacchI rAjakumArI ne kaba pahalI bAra apane pati ke sukhAraviMda kA avalokana kiyA aura vaha atyaMta khuza ho gaI / aisA anupama pati dilAne ke lie usane paramAtmA ke prati kRtajJa bhAva prakaTa kiyaa| isa saMsAra meM manuSya ke jIvana meM sukha niraMtara banA nahIM rhtaa| ghar3I meM sukha hotA hai, to ghaDI meM du:kha / sukha-du:kha kI dhUpachA~ha kA yaha khela barAbara calatA rahatA haiM / navavivAhitA premalAlacchI kI acAnaka dAhinI A~kha pharaka utthii| usake mana meM turanta kisI azubha ghaTanA kI AzaMkA nirmANa huI / lekina yaha bAta usane kisI se nahIM khii| vivAha samAroha niviMdhana rIti se saMpanna hone ke kAraNa siMhalanareza makaradhvaja ne yAcakoMko muktahasta se dAna diyA, svajanoM ko puraskAra pradAna kie aura sabako prasanna kara diyaa| phira vivAha samAroha ke upalakSya meM AnaMdotsava prAraMbha karAyA gyaa| vivAhavidhi samApta ho jAne ke bAda navadaMpatI ko vizeSa rIti se taiyAra kie aura sajAe hue vizAla vilAsabhavana meM manoraMjana ke lie bhejA gyaa| vahA~ suvarNa ke pA~se sajjita karake rakhe gae the| vara vadhU aba eka dUsare ke sAtha pA~se se khelane lge| yaha khela khelatekhelate caMdrarAjA ne samasyA ke eka pada kA uccAraNa kiyA - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zrI candrarAjarSi caritra AbhApurI ke caMdra kA, saMyoga hI se sAtha hai| isa acAnaka prema kA, nirvAha kisake hAtha hai ? becArI rAjakumArI premalAlacchI usake vivAha ke bAre meM ghaTita sArI ghaTanAoM se anajAna thI, isalie AbhAnareza kI batAI huI samasyA kA sahI artha vaha nahIM samajha skii| isalie usane AkAza aura caMdramA ke saMyoga kI bAta samajhakara caMdrarAjA kI batAI huI samasyA kA uttara isa prakAra diyA - AkAza se isa caMdra kA, jisane milAyA sAtha hai| usa patha kA nirvAha karanA, basa usIke hAtha hai| rAjakumArI kA diyA huA uttara sunakara caMdrarAjA ne socA ki yaha premalAlacchI catura hote hue bhI merI sAMketika bAta ko samajha nahIM skii| isalie ise spaSTa zabdoM meM nAma-grAma batAnA ucita hogaa| isalie bahuta dera taka pA~soM kA khela premalAlacchI ke sAtha khelate-khelate aMta meM apanA abhiprAya prakaTa hote hue caMdra rAjA ne kahA - pUrva dizA meM AbhAnagarI, caMdra nRpati kA rAjya jahA~ / krIr3A yogya bhavana haiM unake, pA~se bhI hai ramya vahA~ // vaisI yahA~ sajAvaTa ho to, jI apanA bahalAyeM hama / nIrasa khela meM kahI suMdarI, kaise rAta bitAe~ hama ? rAjA caMdra ke mukha se aisI bAteM suna kara premalAlacchI vicArasAgara meM DUba gaI aura apane mana meM vicAra karane lagI ki mere patideva aise AnaMda ke avasara para aisI bAteM kyoM kara rahe haiM ? ye to siMhalapurI se merA pANigrahaNa karane Ae haiM, phira siMhalapurI ke sthAna para ye AbhApurI aura vahA~ ke bhavanoM kI prazaMsA kyoM karate jA rahe haiM ? aisA lagatA hai ki siMhalapurI ke rAjakumAra ke sthAna para AbhAnareza hI mujhase vivAha karane ko Ae haiM / isIlie unakI bAteM bar3I rahasyamaya laga rahI haiM / anyathA, ve aisI aprasaMgika laganevAlI bAteM kyoM karate ? lambe samaya taka premalAlacchI ke sAtha pA~soM kA khela khelane ke bAda khela pUrA kara caMdrarAjA bhojana karane ke lie baiThA / bhojana karate-karate caMdra rAjA ne pIne ke lie pAnI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra maagaa| nikaTa ho zItala pAnI se bharA huA suvarNa kA ghar3A par3A thaa| usameM se pAnI lekara premalA ne bar3e prema se pati kI pilaayaa| pAnI pIte-pIte caMdra rAjA ne premalA se kahA, "he priye, kyA tUne kabhI gaMgA kA pAnI piyA hai ? gaMgA ke pAnI kI tulanA meM mujhe vaha pAnI phIkA svAdarahita lagatA hai|" pati kI bAta sunakara premalA phira eka bAra vicArasAgara meM DUba gii| vaha socane lagI, siMhalapurI to siMdhu nadI ke kinAre para sthita haiM aura gaMgA nadI to pUrva dizA meM AtI hai| phira mere pati gaMgA kA aura gaMgA ke pAnI kA varNana kaise kara rahe hai ? unakI bAtoM meM avazya hI koIna-koI rahasya chipA huA hai| isalie premalA ne pati ke hRdaya kA bhAva jAnane ke uddezya se AkheM uThA kara pati kI ora dekhaa| pati ke mukha para dikhAI denevAle bhAvoM ko samajha kara premalA ko lagA ki pati kA citta atyaMta ciMtA meM DUbA huA hai| yaha dekha kara premalA phira se ciMtA meM DUba gaI / vaha pati ke citta kI ciMtA jAnane ke lie phira se kucha pUchanA hI cAhatI thI ki siMhalanareza acAnaka vahA~ A dhmke| unhoMne caMdrarAjA ko ekAnta meM bulAyA aura kahA, "he mahAzya, aba rAta bahuta thor3I bAkI hai| rAta kA aMtima prahara cala rahA hai| maiM yaha jAnatA hU~ ki isa sthAna kA tyAga karanA Apako priya nahIM laga rahA hai| lekina dUsarA koI upAya hI nahIM hai / isalie aba Apa yahA~ se jaldI caleMge, to acchA hogaa|" isa samaya siMhalanareza kA vartAva svArtha pUrA hone para vaidya kyoM na mara jAe, jaisA thaa| siMhalanareza kI kahI huI bAta caMdrarAjA ko atyaMta arucikara lgii| lekina pahale se hI zarta se ba~dhe hue caMdrarAjA ko yahA~ se apanI priya vivAhitA patnI ko chor3akara jAne ke sivAya mukti kA koI upAya bhI dikhAI nahIM de rahA thaa| - buddhimAn caMdrarAja siMhalanareza ke kie hue choTe-se izAre se sabakucha samajha gayA / isalie usane turanta vilAsabhavana kA tyAga kiyA aura vaha bAhara pahale hI taiyAra rakhe gae ratha meM apanI patnI premalA ke sAtha baiThakara cala niklaa| usane apanA nivAsasthAna badala diyaa| donoM ratha meM baiThakara usI sthAna para A pahu~ce jahA~ barAtI loga Thahare hue the| vahA~ mahala meM ekAntasthAna meM donoM A pahu~ce aura prema se sAtha-sAtha baiThe / premalA ne dekhA ki pati kA mana udAsa hai| - premalA ne yaha anubhava kiyA ki merA pANigrahaNa karate samaya pati ko jitanA ullAsa thA utanA mere sAtha pA~soM kA khela khelate samaya nahIM thaa| aba to pA~soM ke khela ke samaya thA, utanA bhI ullAsa dikhAI nahIM par3atA hai| pratikSaNa unake mana kA ullAsa ghaTatA jA rahA hai| Jun Gun Aaradnak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI candrarAjarSi cari= jaba premalA isa prakAra vicAra kara rahI thI, usI samaya acAnaka hiMsaka maMtrI vahA~ a pahu~ce aura unhoMne caMdrarAjA ko sAMketika bhASA meM usa sthAna kA tyAga karane ko khaa| hiMsaka maMtrI kA saMketa caMdra rAjA ko samajha meM turanta A gayA aura vaha bahuta bar3I ciMtA meM paDa gayA vaha socane lagA ki eka ora navavivAhitA premalA kA mere prati gaharA sneha bhAva hai, dUsarI omaiM kanakadhvaja rAjakumAra ke lie zarta ke sAtha premalA kA pANigrahaNa kara cukA hU~ aura tIsarI ora yadi vIramatI aura guNAvalo mujhase pahale AmravRkSa para baiThakara vimalApurI pahu~ca gaI, te merI kyA sthiti hogI ? ina tIna bAtoM se caMdrarAjA kA citta ciMtA kI ulajhana meM pha~sA huA thaa| phira bhI, jhaTha se apane mana meM nirNaya kara, jaise sA~pa apanI keMculI kA tyAga kara cala jAtA hai, vaise hI caMdrarAjApremalA ke prema kA tyAga kara vahA~ se jalda uTha khar3A huaa| vaha vaha se calA hI jAnevAlA thA ki caMTa aura sAvadhAna premalA ne turanta usakA hAtha pakar3a liyA aura kahA, "he nAtha, mujhe chor3a kara Apa kahA~ cala nikale haiM ?" ___ caMdrarAjA ne isapara banAvaTI uttara diyA, "maiM malavisarjana ke lie jAkara abhI lauTa AtA huuN|" malavisarjana kI bAta suna kara premalA hAtha meM pAnI kA kalaza lekara pati ke sAtha jAne ko taiyAra ho gii| caMdrarAjA ne use bAra-bAra lauTa jAne ko kahA, lekina zaMkAzIla bana premalA vApasa nahIM gii| aMta meM caMdrarAjA ko turanta lauTa AnA pdd'aa| ___ mahAmaMtrI hiMsaka phira se vahA~ aayaa| usane isa yukti se caMdrarAjA ko saMketa kiyA - 'he rAtrinRpa ! caMdra ! pakSe-he nizATana arthAt yahA~ se cale jAne kI jaldI kro| yadi tumheM sUrya ne dekhA to tumhArA svarUpa prakaTa ho jaaegaa| caMdrarAjA hiMsaka maMtrI kA saMketa to jAna gayA lekina vaha kara hI kyA sakatA thA - premalA kI caturAI ke sAmane usakA bhAga jAne kA koI upAya saphala siddha nahIM ho rahA thaa| caMdra rAjA aneka bAra mahala ke daravAje se bAhara Ane kI koziza karatA thA aura hara bAra premala pati kA hAtha pakar3a kara use apane sAtha mahala meM le AtI thii| caMdrarAjA ke bartAva se premalA acchI taraha samajha gaI ki ye mere pati mujhe chor3a kara kaha bhAga jAnA cAhate haiN| lekina usane nizcita kiyA ki maiM apane pati ko jAne nahIM dUMgI, meM unha apane bAhupAsa meM jakar3a kara rkhuugii| hAtha meM Ae hue ciMtAmaNi ko kaise jAne dUM? isa sasA meM puNya ke balapara hI priya kA saMyoga prApta hotA hai| bAda meM phira pApa ke udaya se priyatA SIELITEEEEEEEE: P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 79 viyoga kI AzaMkA nirmANa hotI hai aura phira jIva kI vyathA kA koI pAra nahIM rahatA hai| priya ke saMyoga ke AnaMda kI tulanA meM priya ke viyoga kA du:kha asIma hotA hai| ajJAna jIvoM ne iSTa ke saMyoga meM sukha kI kalpanA kI hai| lekina yaha kAlpanika sukha kA mahala kaba taka Tika sakegA ? yaha mahala to tAza ke pattoM ke mahala ke samAna phUMka mArate hI TUTa jaaegaa| jo saMyoga meM sukha mAnatA hai use usake viyoga meM duHkha (vilApa) karanA hI par3atA hai / yahA~ premalA ke mana meM bhI apane atyaMta priya pati ke viyoga kI AzaMkA utpanna huI, isalie vaha du:kha se mahala ke eka kone meM baiTha kara sisakasisaka kara rone lgii| use aba apanA bhAvi jIvana aMdhakAramaya dikhAI dene lgaa| caMdrarAjA vahA~ se bhAga jAne ke lie mahala ke daravAje taka kaI bAra gayA, lekina jaise bhramara suvAsita puSpa ko nahIM chor3atA hai, vaise hI premalA ne caMdrarAjA kA pIchA nahIM choddaa| vaha bAra-bAra pati ke pIche-pIche jAtI thii| premalA ko dhokhA dekara bhAga jAnA caMdrarAjA ke lie AsAna nahIM thaa| premalA pati ke prema meM unmatta-sI ho gaI thii| vaha caMdra rAjA kA hAtha pakar3a kara use palaMga ke pAsa khIMca kara le aaii| usane caMdra rAjA ko palaMga para biThAyA aura phira usake pAsa baiTha kara kahane lagI, "he prANanAtha ! Apa bAra-bAra aisA kyoM kara rahe haiM ? isa ghar3I bAhara jAte haiM to usa ghar3I aMdara cale Ate haiN| isakA Akhira kyA kAraNa hai ? pahalI bheMTa meM hI Apa mere sAtha yaha kapaTapUrNa vyavahAra kyoM kara rahe haiM ? Apa aisA kareMge to hamAre bIca honevAlI premalatA kaise vikasita hogI ? 'prathama grAse makSikA patA:' hone se bhojana kA sArA majA kirakirA ho jAtA hai, kyA Apa yaha bAta nahIM jAnate hai ? isalie Apa sabhI prakAra kI ciMtA chor3a kara kRpA karake mere pAsa sukha se baiThie / maiM ApakI sevA meM koI kasara nahIM rduuNgii| maiMne to apanA tana-manaprANa, sabakucha Apake caraNoM meM samarpita kara diyA hai| Apa hI mere ekamAtra ArAdhya devatA haiN| maApake caraNoM kI dAsI huuN| mere bahuta bar3e puNyodaya se Apake sAtha merA saMyoga huA hai| aba maiM Apake caraNakamaloM kA tyAga kabhI nahIM kara sakatI hU~, kabhI nahIM kara sakatI ! he nAtha, Apa hI merI rakSA karanevAle Izvara hai ! mujhe aba sirpha Apa hI kI zaraNa hai| isalie merA vizvAsaghAta mata kIjae / he priya, prema kara ke prema kA pUrNa nirvAha karanA hI satpuruSa kA lakSaNa hotA hai| isalie maiM Apa se hAtha jor3a kara prArthanA karatI hU~ ki Apa isa iSTa aura madhura saMbaMdha meM kaTutA mata utpanna kiijie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zrI candrarAjarSi caritra he nAtha, ApakI bAtoM se ApakA rahasya mujha para acchI taraha khula gayA hai| isalie aba maiM bhI dekhUgI ki Apa mujhe chor3a kara yahA~ se kaise jAte haiM / maiM Apake jAne ke rAste meM dIvAra bana kara khar3I rhuuNgii| he prANanAtha, mujhe nirAza karake jAnA Apake lie bilakula ucita nahIM hai / maiM to AjIvana ApakI dAsI bana kara rahU~gI aura ApakI sevA karU~gI / he prANAghAra ! he zirobhUSaNa ! yadi anajAne meM mujhase koI aparAdha huA ho, to mujhe kSamA kIjie / Apa apane mana kI ciMtA kA kAraNa mujhe batA diijie| ApakA ujjavala mukha caMdramA Aja mlAna-malina kyoM lagatA haiM ? he priya, kahA~ vimalApurI aura kahA~ AbhApurI ? satpuNya ke saMyoga ke kAraNa hI vidhAtA ne hama donoM kA saMyoga karAyA hai| ApakI sArI bAteM maiM jAna cukI huuN| isalie merI Apase prArthanA hai ki Apa mere sAtha kabhI kapaTa vyavahAra mata kiijie| yadi Apa aisA vyavahAra kareMge to ApakI pratiSThA ko dhakkA phuNcegaa| dUsarI bAta, mere pitA ne 'karamocana' vidhi ke samaya Apako mUlyavAn vastuoM kA upahAra dene meM aura ApakA atithya karane meM koI kasara nahIM rakhI hai phira bhI ApakI usameM koI kamI mahasUsa huI ho, to Apa mujhe btaaie| meM apane pitA ko batA kara ApakI sArI abhilASAe~ pUrI karavA duuNgii| lekina isa prakAra binA kisI kAraNa ke mere prema kA tyAga kara cale jAnA aura mere sAtha ha~sIMvinoda meM apanA mana na lagAnA mujhe bilakula acchA nahIM lagatA hai| priya, aba isase adhika maiM Apase kyA kahU~ ? lekina he nAtha, eka bAta dhyAna meM rakhie ki phira bhI yadi Apa merI prArthanA kA anAdara kara mujhe chor3a kara AbhApurI cale jAe~ge, to maiM AbhApurI khoja nikAle binA nahIM rahU~gI aura avazya AbhApurI A jaauuNgii| maiM vahA~ Apake caraNakamaloM kI dAsI bana kara AjIvana rahU~gI aura Apake caraNakamaloM kI sevA karane meM apanA sArA jIvana vyatIta kara duuNgii| he nAtha, yaha merA aTala aura aMtima nirNaya hai|" .4 apanI priya patnI ke mu~ha se aisI prema se sarAbora bAteM sunakara caMdra rAjA ne kahA, "he priye, tere prati mere mana meM saMpUrNa aura akhaMDita prema kA bhAva hai / yadi maiM AbhApurI meM bhI baiThA hoU~ to bhI tU mere hRdayamaMdira meM hI baiThI huI hogii| mere hRdaya meM tere lie haradama ke lie sthAna hai| yaha saba jAna kara aba tU mujhe yahA~ se jAne ke lie khuzI se anumati de de| he priye, isa samaya tU mujhe yahA~ roka rakhane kA durAgraha mata kara / Aja merI sthiti 'idhara kuA~ udhara khAI' jaisI ho gaI hai| isa samaya to mere lie yahA~ se cale jAne ko chor3a kara anya koI rAstA nahIM hai| he priye, mere mu~ha meM tAlA lagA huA hai, mere hAtha-pA~va beDiyoM se jakaDe hue hai / maiM vacana sa. . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Trust
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 zrI candrarAjarSi caritra baMdhA huA hU~ aura tU to jAnatI hI hai ki kSatriya ke lie "prANa jAe para vacana na jAe, isa paraMparA kA pAlana karanA kaisA mahattvapUrNa hotA hai / he priye, tU catura hai, samajhadAra hai| samajhadAroM ke lie izArA kAphI hotA hai| tU mujhe aba yahAM se jAne de|" jaba isa prakAra se caMdra rAjA aura premalA ke bIca vArtAlApa cala rahA thA, tabhI vahA~ jhuMjhalAyA huA duSTa hiMsaka maMtrI apazabda bakatA huA ghamakA . hiMsaka maMtrI ko acAnaka AyA huA dekha kara premalA zaramA gaI aura eka ora jAkara khar3I ho gii| usI samaya hiMsaka maMtrI ne caMdrarAjA ko saMketa se bAhara bulA liyaa| caMdrarAjA ne bhI sArI paristhiti acchI taraha jAna lI aura vaha vahA~ se nikala kara siMhalanareza ke pAsa calA gayA aura usane siMhalanareza se AbhApurI lauTa jAne ko anumati maaNgii| usane nareza se kahA, "he rAjan, maiMne ApakI icchA ke anusAra aura ApakA batAyA huA sArA kAma kara diyA haiM / aba maiM apanI nagarI lauTa jAtA huuN| maiM navavivAhitA premalA ko rotI huI chor3a kara calA AyA huuN| aba usakI lAja rakhanA Apake hI hAtha meM hai| jaise maiMne ApakI lAja rakhI, vaise hI Apa bhI premalA ko lAja rkhie|" aisI vinatI bharI siphAriza kara ke caMdra rAjA vahA~ se turanta cala nikalA aura udyAna meM vIramatI ne AmravRkSa ko jahA~ khar3A rakhA thA, vahA~ jA phuNcaa| idhara-udhara dekha kara vaha turanta AmravRkSa ke . koTara meM chipa gyaa| rAta lagabhaga bItane ko thI, isalie vIramatI aura guNAvalI bhI caMdrarAjA ke vRkSa ke koTara meM chipa jAne ke kucha hI kSaNa bAda AmravRkSa ke pAsa A phuNcii| sAsa-bahU donoM turanta vRkSa ko DAlI para car3ha kara baiTha gii| vIramatI ne pahale ko taraha kanera kI char3I se tIna bAra vRkSa para prahAra kiyaa| kSaNa meM hI vaha AmravRkSa una tInoM ko lekara kisI rAkeTa ko taraha AbhApurI kI ora AkAza mArga se cala niklaa| saubhAgya se isa bAra bhI sAsa-bahU meM se kisI kI bhI ddaSTi .. caMdrarAjA para nahIM pddii| ... AkAzamArga se jAte-jAte rAste se vIramatI ne guNAvalI se khaa| "priya bahU, yadi tU mere kahane ke anusAra mere sAtha na AtI to kyA tujhe yaha vimalApurI, vaha kanakadhvaja rAjakumAra aura aisA bhavya vivAha samAroha dekhane ko milatA ? aba maiM hI tujhe pratidina nae-nae kautuka dikhA kara terI abhilASA pUrI kara duuNgii| lekina isake lie tujhe bhI mere sAtha prema kA bhAva nibhAnA par3egA aura mere kahane ke anusAra bartAva karanA pdd'egaa| bahU, mere sivAya isa saMsAra meM aisI sAmarthya kisake pAsa haiM ki alpa samaya meM tujhe itanI dUrI para le Ae aura phira lauTA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zrI candrarAjarSi ca lAe ? zAstroM meM cAraNa muni ko chor3a kara aisI drutagati anya kisI kI bhI nahIM hai, samajha paMchI bhI AkAza meM U~cI ur3Ana bhara kara adhika se adhika bAraha yojana dUra hI jA sakate haiM jahA~ vAyu jA sakatA hai vahA~ jAne kI zakti mujha meM bhI hai| isake sAtha hI anya puruSoM ke li asAdhya sA honevAlA kArya maiM bahuta kama prayAsa se karane meM samartha huuN|" vIramatI ne aisI AtmaprazaMsA guNAvalI ke sAmane kii| guNAvalI apanI sAsa kI ai mithyA bar3appana kI bAteM suna kara bolI, "he pUjya mAtAjI ApakA kahanA bilakula saca hai ApakI zakti ke bAre meM mere mana meM bilakula AzaMkA nahIM rahI hai| usakA pramANa to = pratyakSa dekha hI liyA haiM / lekina mA~jI, vimalApurI meM Apane jise kanakadhvaja rAjakumAra ma liyA, vaha ApakA bhrama hai| vaha rAjakumAra kanakadhvaja nahIM thA, balki ApakA putra hI thaa| * Apake putra ne hI rAjakumArI premalA se vivAha kiyA hai| isa saMbaMdha meM mere mana meM bilakula saMdai nahIM hai| yadi merI kahI huI bAta jhUTha nikale to Apa mujhe sakhta se sakhta sajA de sakatI hai| merA tiraskAra kara sakatI hai|" guNAvalI kI bAta suna kara mu~ha banAte hue vIramatI ne kahA, "arI bahU, kyA tU mujha bhI adhika catura hai ? jo bAta merI samajha meM nahIM AI, kyA vaha bAta tUne jAna lI hai ? kyA mujha se bar3ha kara sayAnI hai ? tU vyartha hI AzaMkAe~ uThA rahI hai| basa, tU to jisa rUpavAn puras ko dekhatI hai, use caMdra hI samajha letI hai| terI najara ko to saba caMdra caMdra hI dikhAI detA hai lekina bahU, dekha, vaha terI mUrkhatA haiM isalie merI bAta para vizvAsa rakha ! mAmA kA ghara kA taka hotA haiM ? jaba taka diyA jalatA hai taba taka hI na ? vaise hI AbhApurI meM rAjamahala pahu~cane ke bAda tujhe patA cala jAegA ki kisakI bAta saca hai ? terI yA merI ? isa samaya a tU vyartha kA vivAda baMda kara de|" AmravRkSa ke koTara meM baiThA huA caMdrarAjA sAsa-bahU kA yaha vArtAlApa dhyAna se suna raha thA / AmravRkSa AkAzamArga se uDatA huA AbhApurI ke udyAna meM utara gayA / udyAna meM pahu kara vaha sthira ho gyaa| phira sAsa aura bahU donoM vRkSa kI DAlI para se utara paDI aura nikaH meM honevAlI bAvar3I meM zarIrazuddhi ke lie calI gii| avasara pAkara caMdrarAjA bhI dhIre se vRddha ke koTara me se bAhara nikala AyA aura turanta mahala meM cupacApa pahu~ca kara apane palaga pa rajAI or3ha kara so gyaa| sAsa aura bahU donoM ha~sate-ha~sate mahala meM praveza kara gaI aura apa aMta:pura meM A phuNcii| vIramatI ne guNAvalI ke hAtha meM kanera kI char3I dekhakara kahA, "bahU, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra yaha char3I aura apane mahala meM calI jaa| isa char3I se tere pati ke zarIra ko tIna bAra sparza kara, isase terA pati caMdra nidrA meM se jAga utthegaa| maiM aba maMtraprayoga se nagarajanoM ko nidrAmukta karatI vIramatI ne maMtraprayoga kiyA aura usake prayoga se sAre nagarajana turanta nidrAmukta hokara - apane apane nityakarma meM juTa ge| idhara guNAvalI bhI sAsa kI dI huI, maMtrita kanera kI char3I lekara apane mahala meM calI aaii| usane dekhA ki pati rAjA caMdra rajAI or3ha kara gAr3hI nIMda so rahA hai| rAjA ne to nIMda kA bahAnA banAyA thA, isalie usane bhI guNAvalI ko Ate hue jAna liyaa| rAnI ne apane pati ko pUrvavat sotA huA dekhA, to usake mana kI AzaMkA dUra hI gaI / vaha bahuta khuza ho gii| usane dhIre dhIre kanera kI char3I se tIna bAra rAjA ke zarIra ko sparza kiyaa| rAjA ne bhI mAno gADhI nIMda meM se jAga rahA ho, isa prakAra kA bahAnA banAte hue bAra-bAra karavaTeM badala kara Alasya jhaTakanA prAraMbha kiyaa| use jAgate hue dekha kara aMdara hI aMdara prasanna huI rAnI guNAvalI ne apane pati rAjA caMdra se bar3e prema se kahA, - "he prANanAtha, jaagie| prabhAta ho gayA hai| Aja to Apa bahuta dera taka sote rheN| mAno eka mahIne taka lagAtAra jAganA par3A ho, isa taraha se Apa sArI rAta gADhI nIMda so rahe hai| rAta ko maiMne ha~sI-vinoda ke lie Apako jagAne kI kaI bAra koziza kI lekina Apane to palakeM bhI nahIM uThAI / kyA Apa rAta ko sapane meM kisI ramaNI ke premasAgara meM DUba gae the| he priyatama, jalda uThie aura mujhe Apake darzana karake kRtArtha hone diijie| rAjasabhA meM pahu~ca jAne kA samaya nikaTa A pahu~cA hai| mahArAja, jalda jaagie| yadi ApakI mAtAjI ko isa bAta kA patA calA ki Apa abhI taka nahIM jAge haiM, to ve binA kAraNa AgababUlA ho jaaeNgii| caMdrarAjA kapaTanidrA ko tyAga kara jAga gyaa| usane bahAnA banA kara Azcarya prakaTa karate hue kahA, "are / kaise itanI dera taka nIMda A gaI mujhe ? sUryodaya bhI ho gyaa| rAta ke jhaMjhAvAta se merA mana asvastha hI gayA thA, isIlie jAgane meM itanI dera ho gii| lekina he priye, terI A~khoM kI aura dekha kara to aisA lagatA hai ki tU sArI rAta jAgatI rahI hai| saca-saca batA tU kahA~ calI gaI thI ? terI A~kheM aura ceSThAe~ dekha kara aisA lagatA hai ki tU rAta ko kahIM jAkara abhI-abhI loTI hai|" rAjA kI bAta suna kara rAnI guNAvalI cakita raha gii| lekina satya chipAte hue vaha bolI, "he priyatama, Aja Apa aisA kyoM bola rahe hai ? kyA maiM Apake caraNakamala chor3a kara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrI candrarAjarSi caritra kahIM anyatra jA sakatI hU~ ? maiM to kahIM nahIM gaI thii| lekina lagatA hai ki Apa jarura kahIM-nakahIM gae the| maiM to Apase AjJA lie binA mahala ke bAhara kadama bhI nahIM rakhatI huuN|" guNAvalI kI ye banI-banAI bAteM suna kara Azcaryacakita huA rAjA socane lagA ki isameM guNAvalI kA koI doSa nahIM hai| vIramatI kI kusaMgati ke prabhAva se hI yaha aisI kaTu aura kapaTapUrNa bAteM bola rahI hai| sArA doSa to merI sautelI mA~ kA hI hai| acchA manuSya bure manuSkI saMgati se vaise hI bigar3a jAtA hai, jaise nAriyala kA pAnI kapUra ke saMga se viSamaya ho jAta hai| 'jaisA saMga vaisA raMga' yaha kahAvata bilakula sArtha aura saca hai ! duSTa kI sagati agni ke samAna jalAnevAlI aura duHkhadAyI hotI hai| duSToM ki saMgati hI sabhI durguNoM kI jar3a hai / mITa gaMgAjala bhI samudra ke khAre pAnI kI saMgati se khArA bana jAtA hai| kastUrI bhI lahasuna ka saMgati meM raha kara durgadhiyukta ho jAtI hai| kahAvata hai ki strI, jala, AdI, A~kha aura rAjA. ina pA~coM ko jaisA jhukAo, jhukate haiM' aura yaha bilakula saca hI hai| isa prakAra vicAra karate-karate AbhAnareza caMdra ne apanI rAnI guNAvalI se kahA, " priye, ulTI-sIdhI aura banAvaTI bAteM batAnA baMda kara ke jo saca hai vahI kaha de / yadi tUna sabakucha saca-saca batAyA, to maiM tujhe tere aparAdha ke lie kSamA karU~gA aura merA prema tere prati pahale jaisA aura akhaMDita rhegaa|" lekina sAsa ke kahane se gumarAha huI aura sAsa kI zakti se bhayabhIta guNAvalI ne rAja caMdra ko satya bAteM na kaha kara eka ke bAda eka aneka managaDhanta, kalpita bAteM batAI / rAja ne zAMti aura dhIraja se rAnI kI sArI banAvaTI bAteM sunI aura phira rAnI ko batAyA, "he priya kala rAta maiMne bhI eka Azcaryajanaka svapna dekhA / yadi maiM usa svapna kI bAta tujhase kahU~, to zAyada vizvAsa bhI nahIM kara skegii| lekina mujhe to vaha svapna bilakula satya lagatA hai / ' . isapara Azcarya se utkaMThita huI rAnI ne rAjA caMdra se pUchA, "he svAminAtha , Apa kaisA svapna dekhA ? kRpA kIjie aura mujhe batAie ki Apane svapna meM kyA dekhA thA ?" / rAnI kI utsukatA jAna kara rAjA ne kahA, "he priye, maiMne kala rAta svapna meM vaha dera ki tU apanI sAsa rAjamAtA vIramatI ke sAtha yahA~ se 1,800 yojana dUrI para vimalApurI gaI / tuma donoM ne vahA~ kI rAjakumArI premalA aura siMhalanareza ke putra kanakadhvaja kA vivAhamahotra dekhA aura rAta ko hI tuma donoM vahA~ se vApasa lauTa aaii|' P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra - rAjA ke mu~ha se svapna kI bAta suna kara rAnI gunAvalI cauMka uThI aura usane rAjA se kahA, "heprANanAtha, vaha to basa, Apake mana kA bhrama hai| svapna meM dekhI huI bAteM sirpha manuSya ke mana kA bhrama hotI haiN| svapna kI bAtoM ko satya nahIM mAnA jA sktaa| he nAtha, merI eka bAta sunie| eka gA~va meM zivajI kA eka pujArI rahatA thaa| usane svapna meM dekhA ki zivajI kA madira miThAiyoM se khacAkhaca bharA huA hai| subaha jAga kara zivajI kA yaha pujArI gA~va meM gayA aura usane grAmavAsiyoM se kahA, "dekho bhAiyo aura bahano, Aja saba grAmavAsI zivamaMdira meM bhojana ke lie A jaao|" pujArI se nyotA pAkara dopahara ko sacamuca sabhI grAmavAsI zivamaMdira meM bhojanakarane ke lie A phuNce| grAmavAsiyoM ko zivamaMdira meM kahIM bhI miThAiyA~ -dikhAI nahIM dI ! isalie kucha grAmavAsI pujArI ke pAsa Akara bole, 'pujArIjI, kyA bAta hai ? Apane to sabhI grAmavAsiyoM ko miSTAnna-bhojana kA nimaMtraNa dekara yahA~ bulaayaa| lekina yahA~ to miThAI kA eka Takar3A bhI dikhAI nahIM detaa| yaha kyA cakkara hai ? kyA tumane hama sabakA majAka uDAyA hai ?'' isapara pujArI ne grAmavAsiyoM ko batAyA, 'bhAiyo, maiM kyA karUM ? sArI miThAiyA~ to zivajI khA ge| aba phira se jaba svapna meM maiM miThAiyA~ dekhUgA, to Apa sabako avazya miThAiyoM kA svAda ckhaauuNgaa|' zivajI ke pujArI kI mUrkhatAbharI bAta suna kara grAmavAsiyoM ne kahA, 'bevakUpha, kyA tUne hama sabako svapna meM dekhI huI miThAiyA~ khAne ke lie nimaMtraNa diyA thA ? tU kaisA mUrkha manuSya hai ? kyA svapna kI miThAiyoM se bhI kabhI kisI kA peTa bharatA hai ? kyA usase peTa kI bUkha miTa sakatI hai ? kyA usase bhI koI svAda mila sakatA hai ? nirA mUrkha manuSya hai tU!' itanI kar3I bAteM sunA kara grAmavAsI jaise Ae, vaise ho gA~va kI ora lauTa ge| zivajI kA pujArI bhI bAda meM apane kie para bahuta pachatAne lgaa| he svAminAtha, Apake svapna kI bAta bhI bilkula zivajI ke usa pujArI kI bAtoM ke samAna hai| isalie Apa svapna meM dekhI huI yaha bAta apane mana se nikAla dIjie ki maiM apanI sAsa ke sAtha yahA~ se 1,800 yojana kI dUrI para rAta ko vimalApurI gaI aura subaha se pahale ho lauTa AI! he priyatama, maiM to ApakI AjJA ke binA mahala se bAhara kadama rakhane meM bhI asamartha hU~ phira rAta ke samaya ApakI AjJA ke binA itanI dUra jAkara lauTa AnA kaise saMbhava hai ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 zrI candrarAjarSi caritra he nAtha, Apa aisI bAteM kaha kara kyoM vyartha hI merA dila dukhA rahe haiM ? mere sAtha ApakaaisA vyavahAra ucita nahIM lagatA hai| Apa aisI vyartha AzaMkA mata kIjie, nAtha !" rAnI guNAvalI se aisI lambI caur3I aura bahAne banAnevAlI bAteM suna kara rAjA cadrana rAnI se kahA, "acchA, to svapna kI bAta tujhase karane se tere dila ko duHkha pahu~cA hai ? khara. jAne de yaha bAta ! lekina yaha bAta tU avazya samajha kara rakha leM ki merA svapna bhrama nahA hai, balki bilakula satya hai / samajhI ? sacamuca tuma donoM sAsa-bahU kI jor3I kA vighAtA ne isa suMdara rIti se nirmANa kiyA hai ki tuma mujhase binA kisI prakAra kA saMkoca kie apanI marjI se vihAra-vinoda karo, nae-nae sthAna aura kautuka dekho|" isapara rAnI guNAvalI ne kahA, "Apa itanA avazya dhyAna meM rakhie ki maiM koI idharaudhara bhaTakatI rahanevAlI kulaTA nahIM huuN| isalie he nAtha, merI Apase prArthanA hai ki Apa hamArA Apasa kA prema bhaMga karanevAlI bAteM mata bolie| isapara ApakI marjI hai ! maiM kara bhI kyA sakatI hU~ abalA nArI !" yaha bAta kahate-kahate guNAvalI ne apane pati kI ora dekhA, to use rAjA caMdra ke zarIra para vivAha ke cinha dikhAI die| isase guNAvalI ko pakkA vizvAsa ho gayA ki kala rAta vimalApurI meM premalAlacchI rAjakumArI se vivAha karate hue maiMne jisa vara ko dekhA thA, vaha yahA merA pati thaa| mujhe to usI samaya pakko AzaMkA nirmANa huI thI ki vaha vara merA pati hI hai, lekina merI sAsa ne merI bAta ha~sI meM ur3A dI aura mujhe hI bhalA-burA sunAyA thaa| lekina aba bigar3I huI bAjI sudhArane ke lie sAsa kI zaraNa lene ke sivAya anya koI upAya nahIM dikhAI detA hai / merI sAsajI hI aba mere pati ko sabaka sikhaaeNgii| eka jhUTha-eka aparAdha-chipAne ke lie manuSya ko kitane aura jhUTha bolane par3ate haiM - kitane aura aparAdha karane par3ate haiM ? guNAvalI ke udAharaNa se yaha bAta kitanI spaSTa ho jAtA hai ! guNAvalI sIdhI taraha se apanI bhUla svIkAra kara apane pati se kSamA mA~ga letI, to yaha =sArI rAmAyaNa kyoM khar3I ho jAtI ? lekina honI ko rokane meM kauna samartha haiM ? bhAgya meM jo jaisA lakhA huA hotA hai, manuSya kI vaisI hI buddhi ho jAtI hai, vaise hI salAhakAra use milate haiM aura vaise hI saMyoga utpanna ho jAte haiM ! P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko candrarAjarSi caritra 87 - apane pati ko nArAja huA jAna kara guNAvalI samaya milate hI zIghra apanI sAsa ramatA ke pAsa jA pahu~cI aura usane pati ko jagAne kI koziza karane ke bAda jo kucha bhI Teta huA thA, una sabakI vistRta riporTa apanI sAsa ko de dii| guNAvalI ko kahI huI bAteM nate hI vIramatI krodhAveza se kA~pa utthii| guNAvalI ne vIramatI se kahA, "he pUjya mAtAjI. aisA lagatA hai ki ApakI vidyA se bhI ikara balavAn vidyA mere pati ke pAsa hai / maiMne to Apa se pahale bhI kahA thA ki unheM ThaganA huta kaThina hai / jo itane bar3e rAjya kA bojha vahana karatA hai aura saMgrAma meM zatru ke vajra jaise hAra bhI sahana karatA hai, kyA aisA dhIra-vIra puruSa striyoM se dhokhA khA sakatA hai ? maiM to Apake gjAla meM pha~sa kara bahuta bar3I vipatti meM par3I huuN| aba merI lAja rakhanA Apa hI ke hAtha meM / kautuka dekhane jA kara maiM apane priya pati kA prema kho baiThI huuN| 'lene gaI pUta aura kho AI sama' jaisI sthiti ho gaI hai merii| mAtAjI, maiMne to jitanA ho sakatA thA, apanI bacAva karane kA prayatna kiyaa| lekina nhoMne jo bAteM apanI A~khoM se svayaM dekha lI thI, usake sAmane merI bAteM unake gale kaise taratI ? asatya ko chipAne kI lAkha koziza karane para bhI aMta meM asatya chipA nahIM raha katA hai| asatya kI pola khula hI jAtI hai| Akhira pItala pItala hotA hai aura sonA sonA hotA hai| jalda yA dera se, lekina jhUTha kA rahasya prakaTa ho hI jAtA hai| ___mAtAjI, batAie, aba maiM kyA karU~ ? mere pati ke marmasparzI vacanoM ko suna-suna kara mere daya meM jo du:kha hA hai, usakA koI pAra nahI hai| mujhe aisA laga rahA hai ki aba maiM yA to unake mane apanA aparAdha svIkAra kara kSamAyAcanA karUM yA phira kisI kue~ meM kUda kara mara TuuN| isake sivAya mujhe bacane kA koI aura upAya nahIM dikhAI detA hai|" guNAvalI kI bAteM sunate hI vIramatI kI A~kheM krodha se lAla ho gaI, usakA khUna lane lagA aura vaha usI kSaNa hAtha meM talavAra lekara caMdrarAjA ke pAsa calI aaii| usa samaya jA caMdra snAna karane ke bAda dhyAna karane ke lie apane palaMga para A~kheM mUMda kara baiThA huA thA rAjA ko dhyAnastha avasthA meM baiThA huA dekha kara vAgmatA ne use dhakkA mAra kara palaMga para rA diyA aura vaha usakI chAtI para jA baiThI aura krodha se tamatamAtI huI bolI, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caNi "he duSTa, pApI ! dUsaroM ke chidra aura doSa hI dekhanevAle badamAza ! bola, tUne bahU sevA kahA ? isI avasthA meM jaba tU mere doSa dekhane lagA hai to mere bur3hApe meM tU merI kyA se karegA? are duSTa, mujhase jaba devatA bhI Darate haiM, taba tU kisa jhADa kI pattI hai re, kyA rADa prApta hone se tere mana meM ghamaMDa utpanna hI gayA hai| lekina yAda rakha, yaha rAjya to maiMne tujhe dihai| maiM svayaM rAjya kA bojha Dhone meM samartha hU~, rAjya calA sakatI huuN| mujhe aba terI jarUrata na hai| tU apane iSTa devatA kA aMtima bAra smaraNa kara le, aba maiM tujhe jiMdA nahIM chodduuNgii| cala ho jA marane ko taiyAra !" apanI sautelI mA~ se aise krodha se bhare vacana acAnaka sunakara caMdrarAjA to bhauMcakka raha gayA, Dara-sA gyaa| vaha kiMkartavyavimUDha ho gyaa| usI samaya guNAvalI ne vIramatI ke sAmaapanA A~cala phailA kara aura hAtha jor3a kara vinamratA se sAsa vIramatI se kahA, _. "mAtAjI, maiM Apase apane pati ke jIvana kI bhIkha mA~gatI hU~ . mere durbhAgya se maiMne hai Apako pati kI kahI huI bAteM batA dIM aura apane svAmI ke prANa vipatti meM DAla die / mA~jI isa bAta para mujhe bahuta pachatAvA ho rahA hai / he mAtAjI, putra zAyada kuputra bhI ho sakatA hai lekina mAtA kabhI kumAtA nahIM hotI hai| mAtAjI, hama logoM kI umra hI kitanI hai ? sAMsAriva bAtoM kA anubhava hameM kahAM se aura kaise ho sakatA hai ? aura agara hogA bhI to Akhi - kitanA ? aisA vicAra kara Apa inhe chor3a diijie| inheM kSamA kiijie| agara ye ho nahIM raheMge to itanI sArI rAja-saMpatti kA upabhoga kauna karegA ? isalie mujha para dayA kIjie aura meM pati ko jIvanadAna dIjie / inako inake aparAdha ke lie kSamA kIjie aura jo kucha bha Apako kahanA ho, mujhase khie| jo daMDa denA hI, mujhe diijie| lekina inheM kSamA kara dIjie mA~jI ! inheM kSamA kara dIjie ! ! mujhe itanI bhIkha avazya dIjie mA~jI !!" .. apanI bahU ke mUMha se ye bAteM suna kara bhI vIramatI kA hRdaya nahIM pighalA / usakaThoratA se bahU ko dUra Dhakela kara kahA, "bahU, tU yahA~ se uTha aura dUra jA kara khar3I ho jA aisA putra hone kI apekSA ni:saMtAna rahanA acchA hai| rAjya prApti ke ghamaMDa se aMdhe hue isa caM kI Aja maiM daMDa die binA nahIM rhuuNgii| tU bIca meM mata A bahU !" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ i zrI candrarAjarSi caritra / itanA krodha se kahate-kahate hI jaba nirdaya vIramatI caMdra rAjA ke gale para apanI talavAra kA prahAra karane lagI, to ekadama guNAvalI bIca meM par3a gii| usane vIramatI se giDagiDA kara kahA, "nahIM, mA~jI, nahI ! Apa cAhe to mere gale para apanI talavAra calA kara mere prANa le lIjie, lekina mere pati ke prANoM ko bhikSA mujhe diijie| maiM Apako vacana detI hU" ki ve phira esA kAma kabhI nahI kreNge| unheM kSamA kIjie mA~jI, kSamA kiijie|" guNAvalI kI A~khoM se AsuoM kI jhaDI-sI laga gaI thI aura isakA svara itanA gadagadita thA ki vIramatI kA patthara jasA kaThora hRdaya bhI pighala gyaa| usane caMdra rAjA ko mAra DAlane kA vicAra choDa diyA aura usane apanI talavAra dUra rakha kara usI samaya eka ghAge meM maMtra DAla kara vaha maMtrita dhAgA rAjA ka pAva meM bA~dha tiyaa| ghAgA pA~va meM ba~dhate hI rAjA kA manuSya rUpa naSTa hI gayA aura vaha murgA / bana gyaa| __ apane pati kI yaha dayanIya sthiti dekha kara atyaMta du:khI huI guNAvalI ne apanI sAsa / varimatI se kahA, "mA~jI, Apane unheM prANadAna to diyA, lekina unakA jIvana aisA vyartha kyoM banA diyA ? mujha para dayA kIjie mA~jI, krodha ko tyAga dIjie aura phira unheM murge se manuSya kA rupa de diijie| mA~jI, hama donoM ke bIca rakSaka ekamAtra ye hI hai| inake binA rAjyakArobAra kauna calAegA ? manuSya ko choDa kara anya prakAra kA jIvana vyartha hI hai| isalie mA~jI, mere pati ko phira se murge se manuSya banA dIjie / maiM ApakA upakAra AjIvana nahIM bhulUMgI, mA~jI / maiM ApakI AjJA kA ullaMdhana kabhI nahIM kruuNgii| dayA kIjie, maaNjii|" guNAvalI isI taraha se gir3agir3AtI rahI, aneka prakAra se usane apanI sAsa ko manAne / kI koziza kI, lekina vyartha ! nirdaya vIramatI Tasa se masa nahIM huii| isake viparIta vIramatI ne / kaDaka kara guNAvalI se kahA, "dekha bahU, agara tU isa saMbaMdha meM isI taraha bakatI rahI aura phira se tUne isa bAre meM kucha kahane ko mu~ha kholA, to tujhe bhI murgI banA duuNgii| samajhI ? isa prakAra krodhabharI bAtoM se guNAvalI ko DarA kara vIramatI apane mahala meM calI gaI / krodha kArya-akArya ko nahIM dekhatA, hita-ahita kA vicAra nahI karatA hai ! krodha ke kAraNa manuSya kI buddhi mArI jAtI hai, sanmati naSTa ho jAtI hai ! isase manuSya bhale-bure kA bheda nahIM kara sakatA hai, kArya-akArya kA pharka nahIM kara sakatA hai| krodha apane aura parAye ko saMtrasta kara denevAlA caMDAla hai / krodhI kA apanA koI nahIM hotA hai / krodhI kA viveka naSTa ho jAtA haiN| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrI candrarAjarSi caritra kodha kI Aga meM manuSya kA dharma bhI jala kara rAkha ho jAtA hai / krodhI manuSya krodha karate samaya usake pariNAma kA bhI vicAra nahIM kara sakatA hai| vidhAtA kA caritra sacamuca bar3A vicitra hai / bhAgya kA khela bar3A ajIba hotA hai / jo Aja subaha jAgate samaya rAjA thA, bahuta bar3e rAjya kA mAlika thA, lAkhoM-karoDoM logoM para jisakA hukama calatA thA aura jisake lie sabhI prakAra ke sukhopabhoga niraMtara upalabdha hote the, vaha jAgane ke kucha samaya bAda eka kSaNa meM rAjA se murgA bana gayA, manuSya se paMchI ho gyaa| manuSya ke kapAla para likhe hue vidhAtA ke lekha ko poMcha DAlane kA sArmathya kisameM hai ? caMdra aura sUrya ko bhI ahoM kI pIr3A sahanI hI par3atI hai| bahuta baDe-baDe buddhimAnoM ko bhI daridratA kA du:kha bhoganA par3atA hai| saMsAra meM rahanevAle jIvoM ke sukha-duHkha meM unake kie hue zubhAzubha karma hI kAraNa rupa hote hai| anya bAteM to sirpha nimitta banatI haiN| vIramatI ke cale jAne ke bAda, apane pati ke prati atyAdhIka snehavaza, murge ke rUpa meM badale hue apane pati rAjA caMdra ko apanI goda meM lekara guNAvalI use A~suoM kI dhArA se nahalAne lagI aura usakI pITha para prema se hAtha pherate hue bolI, "he prANanAtha ! yaha kyA ho gayA ? pApa ke jisa mastaka para abhI-abhI mUlyavAn ratnajaDita rAjamukuTa zobhita hotA thA, . usI mastaka para isa samaya lAla raMga kA turrA dikhAI de rahA hai / abhI taka pratidina subaha Apako maMgalapAThako ke madhu svara nidrA se jagAte the, lekina aba Apake 'kukkaDaku' zabdoM ko sunakara nagarajana nidrA se jaageNge| jo ratnamaya jhUloM para baiTha kara jhUlane kA sukha anubhava karatA / thA, use aba lohe ke pijar3a meM hilane-Dulane meM sukha mAnanA pdd'egaa| kyA-se-kyA ho gae Apa, he prANanAtha / " isa prakAra pati ke pUrva jIvana kI sukha-sAhibI ko yAda karate hue guNAvalI ' zoka karatI jA rahI thii| apane daiva ko kosate hue guNAvalI kaha rahI thI, "he deva ! tUne acAnaka yaha saba kyA kara DAlA ? isa prakAra acAnaka tUne merA aura mere pati kA sukha kyoM chIna liyA ? hamane terA | aisA kauna sA aparAdha kiyA thA, jo tUne hameM aisI nirAdhAra sthiti meM DAla diyA ? du:kha ke sAgara meM tUne hameM isa taraha kyoM pheMka diyA ? kyA tujhe hamArI jarA bhI dayA nahIM AI ? lagatA / hai ki tU bhI bar3A nirdaya hai, kyoM ki tUbhI bInA soce-samajhe sajjanoM ko bhI saMkaToM ke samudra meM pheMka detA hai|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ rI candrarAjarSi caritra 91 __ isa taraha daiva ko bhI upAlaMbha detI huI guNAvalI mUrcchita hokara dharatI para gira pdd'ii| kA prama premI kA du:kha nahIM dekha sakatA hai| prema niraMtara premI kA sukha, kalyANa aura unnati dekhanA cAhatA hai| guNAvalI ko mUrcchita hokara dharatI para girate hue dekhate hI usakI dAsiyA~ dauDatI huI hAM A phuNcii| unhoMne zItopacAra kara ke gaNAvalI ko phira se hoza meM lAne kI koziza ' guNAvalo hoza meM to AI, lekina vaha bAra bAra jora jora se vilApa karatI jA rahI thii| apanI svAminI kI aisI viSama-dukhamaya sthiti meM dekha kara dAsiyoM ne use Azvasta karate hue ", "ha svAminI, jo kucha bhI huA, usameM kisI kA doSa nahIM hai| karma ke adhIna raha kara yaha taba hotA hI rahatA hai| 'devAdhI ne vastuni kim ciMtAbhi ? arthAt daivAdhIna honevAlI vastu aura paristhiti meM vyartha hI ciMtA karate rahane se kyA mila sakatA hai ? guNAvalI rAnI kI dAsiyA~ bhI karmavijJAna kI kaisI acchI jAnakAra haiM ? isI karmavijJAna : phalasvarupa manuSya mahAsaMkaToM, vyAdhiyoM meM iSTa ke viyoga aura aniSTha ke saMyoga meM bhI citta ko samAdhi-zAMti banAe rakha sakatA thA; du:kha meM dhairya aura sukha meM namratA-laghutA rakha sakatA yaa| karmavijJAna eka aisI auSadhi hai jo cAhe jaise du:kha yA saMkaTa meM bhI manuSya ko zAMti, samAdhi pradAna kara Azvasta kara sakatI hai. usake dAna kA vinAza kara use paramasvAsthya pradAna kara katA hai / yaha karmavijJAna kI saMjIvanI jinake pAsa nahIM hai, yA hai, to sirpha carcA karane yogya yA karmasiddhAntavettA kahalAne ke lie Avazyaka jitanI hI hai, ve bAta-bAta meM durdhyAna kA zakAra bana jAte haiM, bAra bAra azAMti aura asamAdhi kA anubhava karate haiM aura apanA sArA jIvana apanA du:khaDA rote rahane meM hI vyatIta karate haiN| Aja ke yuga meM ciMtAasta mAnava jAti ko ciMtAmukta karane ke lie bhArata varSa kI sabhI pAThazAlooM, vidyAlayoM aura vizvavidyAlayoM meM jainadarzana ke karmavijJAna kA pAThayakrama avazya aura jalda se jalda lagAnA cAhie aura hara eka vidyArthI ke lie usakA adhyayana AnavArya kara denA caahie| yadi yaha saMbhava na ho sakA, to hamAre jaina saMghoM meM jahA~-jahA~ gujarAtI dhArmika pAThazAlAe~ calatI haiM, vahA~ bAlakoM ko yaha karmavijJAna kA darzana sikhAne kA babaMdha avazya kara denA caahie| Aja kA manuSya kaThinAiyoM bImAriyoM aura mAnabhaMga ke sAmane Tika nahIM pAtA hai| usakA manobala bahuta jalda naSTa ho jAtA hai| usakA sattva dhairya banA nahIM raha pAtA hai| isalie P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zrI candrarAjarSi caritra vaha bAra bAra azAMti, asamAdhi aura durdhyAna kA zikAra bana jAtA hai, aura jIvana kI zAMti, samatA, samAdhi aura zubha dhyAna ko kho baiThatA hai / manuSya ke jIvana meM AnevAlI hara eka kaThinAI, bimArI aura mAnabhaMga ke mUla meM usa manuSya kA pUrvajanma meM svayaM kiyA huA koI-nakoI azubha pApakarma hI kAraNa svarUpa hotA hai| - isa bA~dhe hue azubha karma kA udaya hone para saMkaTa AtA hai| saMkaTa ke samaya samAdhizAMti denevAlA eka mAtra yaha karmavijJAna hI hai / jIvana saMgrAma meM jIva ko vijayI banAnevAlA aura phira se unnati ke zikhara para car3hAnevAlA bhI yaha karmavijJAna hI hai| kahate haiM ki samaya hI duHkha kI auSadhi hai| du:kha ke dina haradama bane nahIM rahate haiN| du:kha kI aMdherI rAta bIta jAne ke bAda sukha kA sUraja avazya udita hotA hai| yahI AzvAsana karmavijJAna manuSya ko pradAna karatA hai| guNAvalI kI dAsiyA~ karmavijJAna se paricita thIM, isa prakAra kI samajhadArI unake pAsa thI, isIlie unhoMne apanI svAminI guNAvalI ko samajhAyA, "svAminI, isameM vIramatI kA koI doSa nahIM hai| doSa to tuma donoM ke pUrvajanma meM kie hue karma kA hai| isalie hai, svAminI Apa isa murge ko hI apanA pati mAna kara aura prema se usakA pAlana karate hue bhagavAna kI bhakti meM apanA zeSa jIvana bitAie / vyartha zoka karate rahane se koI lAbha nahIM hogaa| pUrvakRta karma kA phala bhogI binA manuSya ko chuTakArA nahIM mila sakatA hai| pUrvakRta karma ne jaba tIrthakara devA aura cakravartI rAjAoM ko bhI nahIM chor3A to phira unakI tulanA meM ApakI ginatI hI kyA hai ? jisane jaisA karma kiyA ho| usako usa karma kA phala usI rIti se bhoganA hI par3atA hai / isalie he svAminI, ronA nirarthaka hai| dhairya dhAraNa kiijie| hara eka prANI ke jIvana meM sukhaduHkha to AtA jAtA hI rahatA hai| isa jagat meM sirpha sukha hI sukha kisake bhAgya meM hotA hai ? phira dUsarI bAta yaha hai ki yadi mAtAjI prasanna ho gaI, to tumhAre murge ke rUpa meM honevAle pati ko zAyada phira se manuSya banA deNgii|" guNAvalI kI sakhiyoM ne isa taraha aneka prakAra se use samajhAyA, sAMtvanA dI aura dhIraja bhI bNdhaayaa| isalie dAsiyoM se AzvAsana pAkara guNAvalI apane pati murge ko apana prANoM ke samAna mAna kara pAlana karane lagI aura apane dina vyatIta karatI rhii| guNAvalI aba pratidina apane priya pati murge ko vividha prakAra ke svAdiSTa phala khilAtI thii| kaI dina aise hI bIta ge| phira eka dina guNAvalI apane pati murge ko sAtha lekara apanI sAsa vIramatI ke pAsa calI gii| guNAvalI apane mana meM yaha socatI rahatI thI ki zAyada P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra marA sAsa kA krodha aba zAMta huA hogaa| maiM jAkara apanI sAsa se vinamratA se prArthanA karUMgI Arava prasanna hokara mere pati ko murge se phira manuSya banA degii| isa prakAra kA vicAra mana meM rakha kara guNAvalI sAsa ke pAsa gaI. usane sAsa ke caraNoM meM jhuka kara use praNAma kiyA aura usake sAmane dIna mudrA kara baiTha gii| lekina krUra vIramatI murge ko dekhate hI gusse se bhara utthii| usane krodha se guNAvalI se kahA, 'tU isa duSTa murge ko lekara mere pAsa kyoM AI ? use turanna merI A~khoM se dUra le jaa| jA, calI jA yahA~ se!'' manuSya kA yaha svabhAva hI hai ki usake mana meM jisake prati dveSa kA bhAva hotA hai, usake darzana use du:kha denevAle hote haiN| isake viparIta manuSya ke mana meM jisake bAre meM sneha kA bhAva hotA hai, usake darzana manuSya ko sukhadAyI lagate hai / vIramatI ne guNAvalI se kahA, kyA aba bhI tujhe yaha gurNA caMdra rAjA jaisA priya lagatA ha? tara isa bartAva se to tU mujhe bilakula bevakUpha lagatI hai| jarA dekha to shii| kyA isake lalATa para rAjyayoga likhA huA dIkhatA hai ? isake darzana se to mere zarIra meMAga-sI laga gaI hai| isalie ise tU yahA~ se turanta le jA aura piMjar3e meM DAla de| isake bAda tU kabhI bhUla kara bhI ise mere sAmane lAne kA sAhasa na kara / jA, calI jA yahA~ se, abhI!" sAsa ke sanasanAte vacanabANoM se ghAyala hRdaya lekara guNAvalI du:khI mana se apane pati murge ko lekara apane mahala meM lauTa aaii| jaba bhAgya rUTha jAtA haiM, taba jagat bhI rUTha jAtA hai| jaba bhAgya rIjha uThatA hai, to jagat bhI rIjhatA hai| manuSya kA bhAgya jaba pratikUla hotA hai, taba apane mAne hue bhI parAye bana jAte hai, aura bhAgya jaba anukUla hotA hai, taba duzmana bhI dosta bana jAte haiN| guNAvalI ne apane pati murge ke lie sone kA piMjaDA aura ratnajar3ita sone kI eka kadhI banavA lii| vaha apane priya pati murge ko acchA bhojana khilAtI thI, acchA pAnI pilAtI thI aura priya vacanoM se apane pati ko Azvasta karate hue kahatI thI, 'he prANanAtha, maiM Apako eka kSaNa ke lie bhI chor3a kara nahIM jaauuNnii| maiM tana-mana se Apake pAsa hI huuN| maiM apane prANa dekara bhI ApakI rakSA kruuNgii| yadyapi Apa isa avasthA meM hai, phira bhI maiM ApakI hara saMbhava tarIke se sevA kruuNgii| he nAtha, Apa aisI ciMtA mana meM bilakula mata lAie ki 'aba maiM eka paMchI bana gayA hU~, aba merA bhaviSya kyA hogA ?' aisI P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 zrI candrarAjarSi caritra ciMtA mana meM ho, to use nikAla ddaalie| yaha du:kha niraMtara nahIM rahanevAlA hai| Aja du:kha kI rAta avazya hai, lekina kala sukha kA sUrya avazya udita hogaa| asta ke bAda udaya honA prakRti kA niyama hI hai. isalie AyA huA karma kA yaha bAdala barasa jAne ke turanta bAda sukha ke sUrya kA udaya nizcaya hI honevAlA hai| isalie hai nAtha, Apa bilakala ciMtA mata kiijie| maiM aura hamArI AbhApurI kI sArI prajA Apake sAtha hai| aMta meM agara koI na bhI rahA to dayAsAgara Izvara to hamAre sAtha avazya hI rhegaa| Izvara kA pIThabala hameM avazya milatA rhegaa| kRSNa pakSa meM kSINa banA huA caMdramA jaise zukla pakSa ko pAkara phira se bar3hatA hai aura pUrNa caMdra bana jAtA hai, pUrA prakAzamAn bana jAtA hai, vaise hI Apa 'caMdra' bhI puNyarUpI zukla pakSa kA udaya hote hI phira se apanI pUrNa kalA se prakAzamAna ho jaaeNge| he nAtha, mujhe pUrA vizvAsa hai ki merA suhAga akhaMDita rUpa meM banA rahanevAlA hai| isa saMsAra meM kisI ke pAsa na saMpatti kAyama banI rahatI hai, na hI vipatti ! jaba taka pratikUla bhAgya anukUla nahIM bana jAtA hai, arthAt bhAgya meM parivartana nahIM bana jAtA hai, arthAt bhAgya meM parivartana nahIM ho jAtA hai, taba taka dhIraja se rahanA cAhie aura paramAtmA ke nAmasmaraNa meM samaya vyatIta karate jAnA caahie| bar3oM ke lie sukha jaise bar3A hotA hai, vaise hI unake lie du:kha bhI bar3A hI hotA hai| dekhie na nAtha, rAhU anya tuccha grahoM kI chor3a kara caMdra aura sUrya ko asta kara detA hai aura unako grahaNa lagatA hai| kodo jaise tuccha anAja meM kIr3e nahIM hote haiM, lekina gehU~ jaise acche anAja meM hI kIr3e hote haiM / hai na yaha bAta, nAtha ? isalie Apa anya sabhI prakAra kI ciMtAoM ko tyAga dIjie aura maMgalamaya prabhU kA bAra bAra smaraNa kIjie / he nAtha, vizvAsa rakhie ki Izvara saba ThIka kregaa|" guNAvalI aura murgA bane hue rAjA caMdra ke dina aise hI vyatIta ho rahe the| eka dina kI bAta hai| usa dina eka sAdhu mahArAja guNAvalI ke mahala meM bhikSA ke lie padhAre / tyAgI sAdhu mahArAja ko dekhakara guNAvalI kA manamayUra nAca uThA / guNAvalI ne sAdhu mahArAja ko vinamratA pUrvaka baMdanA kI, unakA kSemakuzala pUchA aura atyaMta sammAna se unheM AhAra-pAnI prosaa| ___ AhAra-pAnI grahaNa karate samaya sAdhu mahArAja kI dRSTi acAnaka guNAvalI ke pAsa hI par3e hue sone ke piMjar3e para pdd'ii| sahaja hI guNAvAlI ko eka zrAvikA jAna kara upadeza dete hue sAdhu mahArAja ne kahA, "he zrAvikA ! isa saMsAra meM baMdhana kisI ko bhI acchA nahIM lagatA hai| tumane isa murge ko sone ke piMr3e meM kyoM baMda kara rakhA hai ? piMjar3e meM kaida hone se usa becAre ko kitanA du:kha hotA hogA ?' P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 zrI candrarAjarSi caritra sAdhu mahArAja kI bAteM suna kara guNAvalI ne vinamratA se sAdhu mahArAja se kahA, "he munirAja, ApakA diyA huA upadeza bilakula yathArtha hai / maiM jAnatA hU~ ki apane manoraMjana ke lie kisI paMchI ko piMjar3e meM baMda karake rakhanA mahApApa hai| lekina he gurUdeva, yaha murgA koI sAmAnya pachI nahIM hai, lekina yaha to merA pati rAjA caMdra hai| merI sAsa ne dveSa bhAva se mere pati kA murga kA rupa de diyA hai| isalie maiM use sone ke pijar3e meM rakha kara usako prANoM se bar3hakara mAnata hue pAlana kara raho huuN| he munirAja, yaha koI sAmAnya paMchI hotA, to maiM ApakA upadeza sunakara turanta use piMjar3e se mukta kara detii| lekina maiM kyA karU~ gurudeva, maiM isa paMchI ke bAre meM aisA nahIM kara sakatI!" guNAvalI ke mu~ha se yathArtha sthiti samajha lene ke bAda munirAja ne guNAvalI se kahA, "he zrAvikA, vIramatI rAnI ne anucita kArya kiyA hai| caMdra to caMdra hI thaa| usake jaisA rAjA isa saMsAra meM milanA bahuta kaThina hai| khaira, jo honA thA, so ho gyaa| bhaviSyat ko aura karma kI rakhA ko badalane kI sAmarthya kisameM hai ? tumhAre satItva aura pativratya se sArA saMkaTa Tala jaaegaa| isa saMsAra ke sabhI jIva karmAdhIna haiN| karma kI gati ko rokane kI tAkata kisI meM bhI nahIM hai| kie hue karma kA phala to sabako bhoganA hI par3atA hai| vIramatI to isameM sirpha nimitta banI huI hai| lekina manuSya ko nimitta se nArAja nahIM honA cAhie, na usakA dveSa karanA cAhie, na usa para krodha karanA cAhie aura na hI usase tiraskAra hI karanA caahie| apane kie hue | karma kA hI doSa dekhanA caahie| prANI ke dvArA svayaM kie hue zubhAzubha karma hI sukha-du:kha denevAle hote haiN| aura koI yaha sukha-duHkha nahIM de sakatA hai ! dukha Ae, to manuSya ko anya / kisA ko nahIM, balki apane kie hue pApakarma ko hI doSa denA caahie| phira se aisA duSkarmapApa-karma karate samaya manuSya ko khUba socanA cAhie / 'karmabaMdha ke samaya hI sAvadhAna honA cAhie, pApa-karma kA udaya hone para saMtApa karane se lAbha nahIM haiM ' yaha sUtra manuSya ke lie zAMti kA dUta hai| isa mahattavapUrNa sUtra ko tuma apane jIvana ke sAtha jor3a do; pala-pala usako yAda rkho| isa sUtra kI sahAyatA se aneka mahApuruSa saMkaTarUpI samudra pAra kara gae hai| jo bAta karma ke adhIna hai, usameM manuSya ke zoka yA ciMtA karane se kucha nahIM hotA hai| zAMti ke sAtha karma kA phala bhoga lene se sukhasamRddhi phira se prApta ho jAtI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrI candrarAjarSi caritra zAyada acala merU parvata calAyamAna ho sakatA hai, agni zAyada zAMta ho sakatI hai, sUrya kadAcit pazcima meM udita ho sakatA hai, kadAcit patthara para kamala uga sakatA hai, lekina eka bAra pakkI huI karmarekhA ko kadApi badalA nahIM jA sakatA haiN| isalie manuSya kI karmAdhIna honevAlo bAtoM meM binA kAraNa ciMtA kara nayA karmabaMdhana nahIM bA~dha lenA caahie| jIva nae karmo kA baMdhana bA~dha lene ke lie svataMtra hai, lekina bA~dhe hue karmo ke udaya kI dRSTi se vaha bilkula parataMtra hai| isalie he zrAvikA, sAvadhAnI se apanA jIvana vyatIta karo!" itanA upadeza dekara sAdhu mahArAja apane nivAsa kI ora cala die| isa ghaTanA ke bAda guNAvalI mana-vacana-kAyA se dharma kA pAlana karane lgii| apane kie hue duSkarma ke lie vaha pazcAttApa karane lagI aura dAna dene tathA atithi-satkAra meM tatpara bana gii| eka bAra guNAvalI AbhApurI meM nagarajana kyA carcA karate hai yaha sunane ke uddezya se aura murge para logoM kI dRSThi par3e isa taraha se piMjaDA lekara mahala kI aTArI meM Akara baitthii| idhara caMdrarAjA ko bahuta lambe samaya se na dekha sakane se sArI AbhApurI ke nagarajanoM meM bar3A hAhAkAra maca gayA thaa| mahala kI aTArI meM murge kA piMjaDA le kara A baiThI huI guNAvalA ne nagarajanoM ko Apasa meM yaha kahate hue sunA - "he baMdhu, lambe samaya se hamAre mahArAja dikhAI kyoM nahIM dete hai ? unake binA yaha sArI AbhApurI caMdramA ke binA honevAlI rAta kI taraha phIkAphIkI-sI lagatI hai|" dUsare ne isa para kahA, "are bhAI, kyA tumane abhI taka yaha nahI sunA ki caMdra rAjA ko usakI mAtA ne kisI maMtraprayoga se mugA~ banA diyA hai ? isalie hamArA itanA saubhAgya kahAM ki hama mahArAja ke darzana kara sake ! logoM ke bIca cala rahI aisI bAteM suna kara guNAvalI kA hRdaya gadgadita ho gayA aura usakI A~khoM se A~suoM kI jhaDI jharane lgii| idhara rAste para se jAnevAle kucha nagarajanoM kI ddaSTi jaba piMjar3e meM par3e hue murge para par3o, to kisI ne kahA, 'are, yahI hamAre rAjA caMdra hai|" dekhate hI dekhate murge ko dekhane ke lie vahA~ eka baDI bhIr3a ikaTThA ho gii| logoM ne murgoM ke rUpa meM honevAle apane rAjA ko atyaMta zraddhA se donoM hAtha jor3a kara praNAma kiyaa| cAroM ora nagarajanoM meM ye hI bAteM sunAI de rahI thIM ki hamAre rAjA kitane prajAvatsala, nyAyI aura guNavAna the, lekina unakI mAtA vIramatI ne unakI kaisI durdazA kara DAlI hai ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 97 __ lAgI ke bIca cala rahI isa carcA kI khabara kucha hI kSaNoM meM vIramatI taka phuNcii| vaha kAdhAviSTa hokara daur3atI huI vahA~ AI jahA~ guNAvalI murge ke pijaDe ke sAtha baiThI thI aura usane SoTaphaTakAra sunAte hue guNAvalI se kahA, "he duSTA, kyA tU Aja yahA~ logoM ko kautuka dakhAne ko baiThI hai ? yadi tU apane isa pati murge ko jiMdA dekhanA cAhatI hai to abhI, isI vakta pahA sa uTha kara aura ise le kara aMdara calI jaa| ghara kI bAta isa taraha sabake sAmane prakaTa karate hue tujhe zarma nahIM AtI ? yAda rakha, Aja maiMne terA yaha aparAdha sahana kara liyA hai, lekina phira se tUne aisA aparAdha kiyA to maiM sahana nahIM karU~gI, samajhI ? tU zAyada socatI hogI ki tU aisA karegI, to loga merI niMdA kareMge, lekina meM logoM kI niMdA se nahIM DaratI huuN| kyA tU dAvAnala ko aMjali bhara pAnI se bujhAnA cAhatI hai ? zAyada tU yaha bhI socatI hogI ki tU aisA karegI, to terI sAsa kA nagarI meM bahuta niMdA hogI aura logoM kI niMdA se Dara kara terI sAsa tere murgA bane hue pati kA phira manuSya banA degI, lekina terI yaha gaMdI icchA kabhI saphala nahIM ho sakegI, yaha bAta barAbara dhyAna meM rakha le| yAda rakha ki tU sirpha apane priya murge ko uttama bhojana de sakatI hai, usameM maiM bAdhA nahIM ddaaluugii| lekina yadi tU phira kabhI aise mahala kI aTArI meM tere pati murge ko lekara baiThI huI -dakhAI dI to maiM tujhe bhI murgI banA ddaaluuNgii| phira mujhe doSa mata denaa| agara tU apane pati murge ke sAtha jidA rahanA cAhatI hai, to merI AjJA kA dhyAna se pAlana karatI jA, anyathA, na tere murge kI na terI khairiyata hai / jA, calI jaa|" vIramatI ke tIkhe aura tIkSNa vAgbANoM se guNAvalI kA hRdaya biMddha ho gyaa| sisakasasaka kara rotI huI vaha sone kA piMjar3A lekara apane mahala meM lauTa aaii| vIramatI ke Dara ke kAraNa usane phira se apane pati murge ko lekara mahala kI aTArI meM baiThanA baMda kara diyaa| pati kA AzA ke Azraya se rahanevAlo guNAvalI ko pati ke binA sArA jagat zUnyavat lagatA yaa| isalie aba use bhojana-bhUSaNa bhI acchA nahIM lagatA thaa| jIva ko bhagavAna ke binA yaha saMsAra zUnya kaba lagegA ? jisa manuSya ke mana meM bhagavAna ke prati premabhAva utpanna hotA hai, use miSTAnnoM kA bhojana aura manabhAvana upabhogya cIjeM aura alaMkAra Adi nahIM bhAte haiN| jisako bhagavAna acchA lagatA hai, usako bhoga-bhojana-bhAryA-bhUSaNa acche nahIM lagate haiN| jise 'jina' bhAte haiM, use 'jagat' nahIM bhAtA hai| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zrI candrarAjarSi cari guNAvalI ke hRdaya meM jaisA sthAna usake pati caMdrarAjA ke lie thA, vaisA sthAna paramAta ke lie manuSya ke hRdaya meM hogA, to manuSya kA uddhAra ho jaaegaa| jaba taka manuSya ke hRdaya kaMcana, kAminI, kuTuMba, kAyA aura kIrti ke prAcIna mUlya sthApita raheMge, taba taka usake haTa meM sudeva, suguru aura sudharma ke nae mUlya sthApita nahIM hoNge| jaba sattA, saMpatti, strI, saMsAra a sukha mUlyahIna lageMge tabhI sudeva, sugurU aura sudharma mUlyavAn lgeNge| manuSya jisakA mUla samajhatA haiM use vaha apane manamaMdira meM sthApita karatA hai aura dinarAta usakA manana-citadhyAna karatA hai| isake binA use caina nahIM milatA hai| guNAvalI apanI sAsa ke Dara se kabhI sAsa ke sAtha AmravRkSa kI DAlI para baiThakara dU dezAntara meM jAkara vApasa AI thI, lekina usane yaha saba sAsa ke citta ko prasanna rakhana' lie kiyA thA, vaha aMta:karaNa kI icchA se nahIM thii| aba guNAvalI pati ke prati honevAle prema ke kAraNa pati para Ae hue saMkaToM ko nA karane ke uddezya se vrata, niyama, japa, tapa, Adi karane lgii| saMkaTa kA sAthI sirpha dharma hai| dha kI zaraNa meM gae binA AyA huA saMkaTa nivAraNa nahIM hotA hai| saMkaTa meM ekamAtra zaraNadha kI hI hai| isa bAta ko AryAvarta ke purAne sabhI nivAsI jAnate the| udhara vimalApurI meM caMdra rAjA ke sAtha jisakA vivAha saMpanna huA thA, usa premalAlaca rAjakumArI kA kyA huA yaha jAnane kI utsukatA pAThakoM meM avazya nirmANa huI hogii| pATha ko smaraNa hogA ki hiMsaka maMtrI kI kaTu aura karkaza vANI suna kara, caMdra rAjA apanI navapariNA | patnI premalAlcachI ko vimalApurI meM chor3a kara AbhApurI lauTa AyA thaa| caMdra rAjA ke mahala se nikala par3ate ho, hiMsaka maMtrI kI preraNA se kor3hI rAjakuma kanakadhvaja turanta premalAlacchI ke mahala meM dAkhila huaa| apane mahala meM kisI ko Ate / dekhakara pahale to premalAlacchI ko aisA lagA ki mere patideva hI lauTa Ae haiN| isalie usa svAgata karane ke lie vaha Age Akara khar3I huI aura usane Ae hue vyakti kI ora dekha usane turanta jAna liyA ki ye mere patideva nahIM, balki koI parapuruSa hai| isalie vaha vahA cala nikalI aura dUra jAkara khar3I ho gii| satI satrI parapuruSa kI chAyA meM khar3e rahane ko pApa samajhatI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 : zrI candrarAjarSi caritra ____99 - apane mahala meM kisI anajAne manuSya ko AyA huA dekha kara premalAlacchI ne usase - pUchA, "he puruSa, Apa kauna hai ? yahA~ kyoM Ae haiM ? yahA~ se turanta cale jAiai anyathA dvArapAla : Akara Apako yahA~ se bAhara nikAla degaa| binA kAraNa hI ApakA apamAna ho jaaegaa|" . isa para Ae hue manuSya ne ha~sa kara kahA, "he priye, kyA tU mujhe itane kama samaya meM bhUla gaI ? kyA kulIna strI kabhI apane pati ko bhUla sakatI hai ? yadi tU sabhI se aisA bartAva karane lagI, to na jAne bhaviSya meM kyA hogA ? tU rupavatI avazya dIkhatI hai, lekina jJAna kI dRSTi se bilakula zUnya-sI hai / yadi tujhe kucha jJAna hotA, to tU apane pati ko kadApi bhUla na : jaatii|" itanA kahate-kahate vaha manuSya aMdara Akara palaMga para baiTha gyaa| Ae hue manuSya kA / aisA bartAva dekha kara DarI huI premalA dauDate hue mahala ke eka dUra ke kone meM jAkara vaise hI / khar3I raha gaI, jaise kisI zera ke darzana se Dara kara koI gAya bhAgatI hai| pativratA strI ke zarIra kI do gatiyA~ hotI haiM / usake zarIra ko yA to usakA pati sparza kara sakatA hai, yA phira agni sparza kara sakatI hai| parapuruSa usake zarIra ko nahIM chU sakatA hai| __Dara se dUra jAkara khar3I huI premalA ko dekha kara rAjakumAra kanakadhvaja ne usase kahA, "priye, tU mujhese itanI dUra jAkara kyoM khar3I huI hai ? yahA~ mere pAsa Akara baiTha aura mere sAtha bhAgavilAsa kA anubhava kara le| aisA avasara kyA bAra bAra AtA haiM ? yauvana to nadI kI bADha ke samAna jalda hI calA jAtA hai| eka bAra gayA haA yauvana lauTa kara nahIM AtA hai| Aja hamArI pahalI hI bheMTa meM tU mujhase itanI dUra jAkara kyoM khaDI ho gaI hai ? he suMdarI, tU saurASTra ke rAjA kI kanyA hai aura maiM siMhaladeza ke rAjA kA putra huuN| teremere bIca yaha vivAhasaMbaMdha to puNyabala ke kAraNa hI vidhAtA ne kara diyA hai|" isa taraha mIThI-mIThI bAteM karate hue jaba kanakadhvaja palaMga para se nIce utara kara premalA ke pAsa gayA aura usakA hAtha pakaDane lagA, taba premalA siMha kI taraha garjanA karate hue bolI, "he pApI, tU mere pAsa mata A, mujhase dUra hI khaDA raha / yadi tU apanI jagaha se thoDA bhI Age pIche hilA, to terI khairiyata mata smjh| maiMne terA sArA rahasya jAna liyA hai| tU merA pati nahIM hai| maiM acchI taraha se jAnatI hU~ ki mere pati kauna haiM / tU yoM hI mere gale par3ane kI koziza P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zrI candrarAjarSi caritra mata kara / kyA kabhI parastrI svastrI ho sakatI hai ? tere ajJAna se bhare hue aise AcaraNa ko dekha kara mere mana meM tere prati dayA nirmANa hotI hai| merI samajha meM hI yaha bAta nahIM AtI hai ki jaba tU janma se hI koDhI thA, to tere bApa ne tujhe gupta mahala meM rakha kara terI rakSA kyoM kI ? Aja maiMne terA sauMdarya apanI AMkhoM se dekha liyA / jaise kisI kauve kI apane gale meM maNiyoM kI mAlA pahanane kI icchA vRSTatApUrNa aura mUrkhatAbharI hotI hai, vaise hI terI yaha koziza hai| tU svayaM janma se koDhI hote hue bhI mujhase vivAha karane kI bAteM kara rahA hai, yaha terI dhRSTatA kI parAkASTA hai| aba isI kSaNa yahA~ se cupacApa cale jAne meM hI terI khairiyata hai| mere palaMga para Akara baiThane se tU merA pati nahIM bana jAtA hai| kyA kisI maMdira ke zikhara para honevAle suvarNa kalaza para jAkara baiTha jAne se koI kauvA pakSirAja garUDa bana jAtA haiM ? merA hAtha pakar3a kara mujhe apanI patnI banAne kI icchA rakhanevAle he mUrkha yuvaka, jarA darpaNa meM apanA mu~ha to dekha le|" jaba premalA aura kanakadhvaja ke bIca isa prakAra vAda-vavAda cala rahA thA, taba avasara pAkara rAjakumAra kanakadhvaja kI upamAtA (dAI) kapilA, jo bAhara khar3I thI, aMdara AI aura usane premalA se kahA, "he priya bahU, tU aisI dUra kyoM khar3I hai ? yahA~ AjA aura apane pati ke sAtha isa palaMga para baiTha jA / tuma donoM nae pati-patnI premabhAva bar3hAnevAlI bAteM karo aura mukta mana se donoM sAMsArika sukhoM kA upabhoga kro| mujhase tuma donoM ko saMkoca mAnane kI koI AvazyakatA nahIM hai| bahU, tU abhI kyA kaha rahI thI ? kyA yaha terA pati nahIM hai ? vivAha hone ke bAda kyA navavadhU ke muMha meM aisI bAteM zobhA detI haiM ? yadi kisI ne terI ye bAteM suna lI, to tuma donoM ke kula badanAma ho jAe~ge, kalaMka lagegA, samajhI ? kanakadhvaja kI upamAtA kI Upara se suMdara laganevAlI yaha bAta suna kara premalA bolI. "he bur3hiyA, tere mu~ha meM eka bhI dA~ta bAkI nahIM hai, terA mu~ha popalA hai, phira tU aisI anucita bAteM kyoM karatI haiM ? kyA tujhe aisI bAteM karate hue zarma nahIM AtI ? terI aisI chalakapaTabharI bAtoM kA mujha para koI prabhAva nahIM pdd'egaa| mujhe Thagane kA terA koI prayAsa saphala nahIM hogaa| E hiMsaka maMtrI ne pahale se hI yaha Sar3ayaMtra racA hai| usake kahane ke anusAra tUne yaha sArA banAvaTa nATaka zuru kiyA hai, yaha maiM acchI taraha jAnatI huuN| lekina yaha barAbara jAna rakhanA ki terI yaha gaMdI icchA miTTI meM mila jAegI, pUrI nahIM hogii|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 zrI candrarAjarSi caritra kapilA ko jaba premalA se aisI kar3I hA~TaphaTakAra sunanI par3I, to vaha AgabagUlA kira mahala ke bAhara AI aura usane jorazora se pukAranA, zurU kiyA - "daur3o, daur3o, kisI naSNAta vaigharAja ko turanta bulA laao| naI bahU ke sparza se kumAra kanakadhvaja kor3hI ho gayA / / usake sAre zarIra meM koDha phaila gayA hai, rAjakumAra kI kaMcanavarNI kAyA jaste kI taraha STibhraSTa ho gaI hai| aba maiM kyA karU~ ? kahA~ jAU~ ? are koI Ao hamArI madada kro|" kapilA jaba yaha 'nATaka' kara rahI thI, tabhI subaha huI, pUrva dizA meM sUryanArAyaNa udita hue| nagarajana abhI nIMda se jAga kara prAta:vidhi parI karane ko taiyAra ho rahe the ki kaTila kApalA ke ronecillAne kI AvAja suna kara loga kyA huA hai yaha jAnane ke lie mahala ke vAhara ikaTThA hone lge| tamAzA dekhane ke lie kisIko nimaMtraNa thor3e hI denA par3atA hai ? itane pahale se hI banAI gaI yojanA ke anusAra vahA~ hiMsaka maMtrI, kanakaratha rAjA, usakI rAnI aura anya aneka darzaka bhI A gae vahA~ bar3A hAhAkAra maca gyaa| . kor3hI kanakadhvaja kumAra kI mA~ jorazora se rotI-cillAtI huI bolI, "he putra, tujhe yaha kyA ho gayA ? terI kaMcanavarNI kAyA acAnaka aisI jaste jaisI kaise ho gaI ? putra, mujhe to aisA lagatA hai ki terI yaha patnI koI viSakanyA hai !" rAjA kanakaratha bhI bole, "hAya re daiva ! mere putra ke alaukika rupa ko dekhane ke lie loga dUra-dUra se Ate the| he putra, terA vahA adbhuta suMdara rUpa kahA~ gayA ? he putra, terI yaha patnI to mujhe terI zatru hI lagatI hai| yadi pahale mujhe yaha bAta mAlUma hotI, to maiM apane putra kA vivAha isa viSakanyA se kabhI na krtaa|" rAjA, rAnI aura kapilA ko ye sArI banAvaTI aura managaDhanta bAteM premalA cupacApa khar3I raha kara suna rahI thii| vaha apane mana meM soca rahI thI ki isa samaya yadi maiM saccI bAta kahane jAU~ to vaha araNya rudana hI hogA / merI kahI huI satya bAta ko bhI ye loga jhUTha maaneNge| isalie kucha samaya aise hI jAne denA hI ThIka hai| Akhira vijaya satya kI hI hogI, kyoMki kahA bhI gayA hai ki 'satyameva jayate!' mahala ke bAhara mace hue isa hAhAkAra kI bAta premalA ke pitA rAjA makaradhvaja ke kAnoM taka bijalI kI gati se phuNcii| rAjA makaradhvaja daur3atA huA ghaTanAsthala para pahu~ca gyaa| dAmAda kanakadhvaja kumAra ke zarIra para phailA huA kor3ha dekha kara vaha daMga raha gayA / rAjA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrI candrarAjarSi caritra makaradhvaja sarala svabhAva kA vyakti thA, isalie jo kucha bhI huA thA, use saca mAna kara rAjA ne sabako sAMtvanA dii| rAjA ne hiMsaka maMtrI se isa darghaTanA ke bAre meM pachA. "maMtrIjI, yaha saba kaise huA ?" hiMsaka maMtrI ne kahA, "mahArAja, aisA mAlUma hotA hai ki ApakI kanyA viSakanyA hai| isake sparza mAtra se hamAre kumAra kI aisI durdazA ho gaI hai| kala vivAha ke samAroha meM Apane to hamAre rAjakumAra kA rUpasauMdarya svayaM hI dekhA thaa| usake rupasauMdarya ke sAmane kAmadeva bhI zaramA jAtA thaa| lekina usake rupa kI Aja aisI durdazA ho gaI hai ! .. khaira, mahArAja, aba Apa apanI kanyA ko apane ghara le jAie aura usakA jo kucha bhI karanA ho vaha kiijie| hameM to aba yaha viSakanyA nahIM cAhie, nahIM hI caahie| hama to ApakI putrI ke sAtha hamAre rAjakumAra kA vivAha racA kara bar3I vipatti meM phaMsa gae haiN|" yaha duHkhadAyaka samAcAra suna kara rAjA makaradhvaja kI A~khoM se A~sU bahane lge| rAjA maMkaradhvaja apanI kanyA premalA para itane kruddha ho gae ki usI samaya apanI myAna se talavAra nikAla kara putrI kI hatyA karane ke lie daur3a pdd'e| rAjA ko premalA para prahAra karane ke lie jAte hue dekha kara rAjA ke dAmAda kanakadhvaja kumAra ne Age Akara vinamratA se rAjA se kahA, "pUjya sasurajI, aisA krodha karanA Apake lie ucita nahIM hai| isameM ApakI kanyA kA koI doSa nahIM hai, vaha niraparAdha hai| sArA doSa to mere hI pahale kie hue duSTa karma kA hai| ApakI putrI to mere kor3ha roga ke lie sirpha nimitta mAtra hai| manuSya ke jIvana meM jo kucha bhI azubha hotA hai, vaha usake azubha karma ke udaya se hI hotA hai| isameM kisI dUsare ko doSa denA sarAsara duSTatA hai| sukha duHkha ko denevAlA dUsarA koI nahIM, balki manuSya kA apanA pUrvakRta karma hI hotA hai| lekina Apa strIhatyA kA pApa apane sira para mata car3hA liijie|" rAjakumAra kanakadhvaja ke vacanoM ko suna kara rAjA makaradhvaja kA krodha zAnta ho gyaa| usane kumAra se kahA, "he kumAra, tumhAre kahane se maiM isa samaya premalA ko jIvita chor3atA huuN| anyathA, maiMne isI kSaNa use yamasadana ke lie bheja diyA hotA!" lekina acAnaka huI isa ghaTanA ke kAraNa rAjA makaradhvaja kA citta becena ho gyaa| isa samaya mujhe kyA karanA cAhie, isa vicAra meM rAjA pha~sa gyaa| rAjA turanta rAjasabhA meM calA AyA aura usane apane subuddhi nAmaka maMtrI ko bulA kara use sArI ghaTanA kaha sunaaii| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 candrarAjarSi caritra subuddhi maMtrI to buddhi kA bhaMDAra hI thaa| rAjA se sArI bAteM sana kara maMtrI ne rAjA se hA, "he rAjan, Apa apanI mahAsatI, mahAdhArmika, guNavAna aura buddhimAna kanyA para itanA dhi kyoM kara rahe haiM ? maiM bhI abhI-abhI yaha sArA kolAhala suna kara Apake dAmAda kA kuSTha ga dekha kara lauTa AyA huuN| mahArAja, mujhe to Apa ke dAmAda kA yaha kor3ha abhI-abhI AyA A nahIM lagatA hai| kanakadhvaja kumAra ke zarIra meM se jo durgandha nikala rahI hai vaha tAjA nahIM gatI hai| mujhe to, mahArAja, aisA lagatA hai ki yaha saba eka bahuta baDA SaDayaMtra hai| yaha saba rvaniyojita-sA lagatA hai|" subuddhi maMtrI ne rAjA ko yadyapi yaha samajhAyA, phira bhI rAjA ke krodha kI Aga zAnta nahIM 2 / isalie maMtrI ne rAjA se phira se kahA, "mahArAja, Apa sarvasattAdhIza hai| sattA ke Age rA sayAnApana nirarthaka hai| lekina Apa jo bhI kadama uThAe~ge, vaha bahuta soca samajha kara tthaaie| bAda meM pachatAnA na paDe, itanA dhyAna avazya rakhie, mahArAja! nItizAstra meM batAyA gayA hai ki koI bhI kAma vicAra kie binA utAvalI meM nahIM karanA . . vaahie| Age-pIche ke bAre meM jAnakArI prApta karanI cAhie, svastha citta se vicAra karanA cAhie aura honevAle pariNAma kA vicAra karake hI koI kAma karanA caahie| Apane apane samayA kA pakSa suna liyA aura premalA ko viSakanyA mAna kara utAvalI meM yaha kadama uThAne ko Apa taiyAra ho gae haiN| Apa kA yaha nirNaya bilakula avAstavika, anyAyI aura anucita hai| kyA Apane isa saMbaMdha meM apanI priya kanyA se pUchatAcha kI ? Apa jaise buddhimAna aura nyAyI rAjA kA kartavya hai ki Apa donoM pakSoM kI bAta zAMtipUrvaka sune, yogya-ayogya, ucita-anucita kA pUrA vicAra kareM aura sacce aparAdhI ko samajha le kara use daMDa de| mahArAja, jaba taka ApakA putrI premalA aparAdha siddha nahIM hotI, taba taka Apa use sAmAnya sajA bhI nahIM de sakate, kara mRtyudaMDa dene kI bAta to dUra hI rahI ! isalie pUrA vicAra karake kAma karanA hI acchA haiM - Apane merI salAha pachI. to apanI baddhi kI zakti ke anusAra Apako ucita salAha denA merA paramakartavya hai|" jaba rAjA makaradhvaja aura subuddhi maMtrI ke bIca yaha vArtAlApa cala rahA thA, usI samaya rAjakumArI premalA kI mAtA sArI bAteM suna kara vahA~ A phuNcii| premalA kI mAtA ke mana meM pUrA vizvAsa ho gayA thA ki merI kanyA viSakanyA hI hai| isalie usane apanI putrI se isa ghaTanA ke saMbaMdha meM kucha pUchatAcha bhI nahIM ko itanA hI nahIM balki usane use prema se bulA kara usakA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI candrarAjarSi caritra kSemakuzala bhI nahIM puuchaa| jaba bhAgya pratikUla ho jAtA hai, taba manuSya ke apane snehI jana bhI pratikUla ho jAte haiM aura zatru jaisA bartAva karane lagate haiN| abhI kala rAta jisa prANapriya putrI kA atyaMta ullAsa umaMga aura utsAha se vivAha racAyA usI putrI ke prati honevAlA mAtA-pitA kA prema acAnaka kahA~ gAyaba huA, isakA kisI ko patA nahIM claa| jaba taka manuSya kA bhAgya usake lie anukUla hotA hai, tabhI taka usake priyajanoM kA prema usake sAtha hotA hai| premalA ke mAtA-pitA ne socA ki isa putrI ne to hamArI nAka kaTavAI / duniyA meM hama kisI ko muMha dikhAne lAyaka nahIM rahe haiM / hamArI badanAmI karAnevAlI yaha putrI hameM nahIM caahie| rAjA makaradhvaja ke mana meM putri premalA ke prati itanI vRNA ghRNA nirmANa huI ki usane caMDAloM ko bulAyA aura kahA, "merI isa putrI ko zmazAna meM le jAo aura talavAra se usakA sira dhar3a se alaga kara do|" caMDAla to becAre rAjAjJA ke gulAma the| isalie rAjA kI AjJA milate hI unhoMne premalA ko pakar3A aura ve use zmazAna kI ora le jAne lge| rAjA kA aisA anyAyI aura anucita Adeza suna kara rAjadarabAra ke sAre sadasya aura nagarajana bhI Azcarya meM DUba ge| lekina rAjA ke kar3e Adeza ke kAraNa koI kucha bola bhI na skaa| maMtrI subuddhi ne rAjA ko apanA Adeza vApasa lene ke lie taraha-taraha se samajhAyA, / lekina rAjA Tasa se masa nahIM huaa| atikrodhI manuSya kisI kI bAta nahIM sunatA hai / krodhAMdha manuSya ke kAna sunane kI zakti kho baiThate hai / kAnoM ke hote hue bhI aisA manuSya baharA ho jAtA | hai| usakI buddhi kAma nahIM detA hai| jaba caMDAla premalA ko lekara rAjamArga para se hokara jAne lage, to nagara ke pratiSThita logoM ne caMDAloM ko rAjamArga para hI rokA aura kahA, 'tuma loga abhI yahIM khar3e rho| hama rAjA ke pAsa ho Ate haiM, taba taka yahIM rUko / Age mata jaao|" nagara kA mahAjana rAjA ke pAsa AyA aura usane rAjA ko praNAma kara ke kahA, "he / rAjan Apa aisA anucita aura anyAyapUrNa kAma mata kiijie| Apa apanI krodhAgni ko zAMta : kara liijie| apanI putrI premalA ko Apa jIvanadAna diijie| Apake dAmAda ko kuSTha roga ho = gayA, isameM becArI premalA kA kyA aparAdha haiM ? ho sakatA hai ki isake pIche koI dUsarA hI kAraNa P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 105 / / isalie mahArAja, hamArI prArthanA svIkAra kIjie aura rAjakumArI ko jIvanadAna dekara hama anugrahIta kIjie / mahArAja, putrI cAhe suzIlA ho, cahi kuzIlA, lekina pitA usake aparAdha ke lie use kSamA karatA hI hai| videzI durjanoM kI bAtoM kA vizvAsa kara ke Apa apanI rAjaputrI para anyAya mata kIjie. usake prANa mata lIjie, mahArAja!" mahAjana se rAjA ko samajhAne kI bharasaka koziza kI, lekina vyartha ! rAjA kI krodhAgni tanahA huI / nirAza hokara mahAjana lauTa gyaa| phira krodhAMdha rAjA ne caMDAloM ko phira se sApA, "isa duSTa putrI ko isI kSaNa zmazAna meM le jAkara usakA kAma tamAma kara do| maiM isa duSTA kA mu~ha bhI nahIM dekhanA cAhatA huuN| jaao|" kama ke kopa ko zAMta karane kI zakti jahA~ iMdra meM bhI nahIM hotI, vahA~ becAre rAjA yA mahAjana kI kyA bisAta ? rAjA kI AjJA pAte hI caMDAla premalA ko lekara tejI se zmazAna kI ora cala pdd'e| sAre nagara meM bar3A hAhAkAra maca gyaa| zmazAna meM pahu~cane ke bAda caMDAloM ne hAtha jor3a kara premalA se kahA, "he rAjakumArIjI, sApakApatAjI ne hameM yahIM isI samaya ApakA vadha karane kA Adeza diyA haiN| Adeza kA pAlana to hameM karanA hI pdd'egaa| hamAre isa jIvana aura vyavasAya ko dhikkAra haiN| pUrvajanma meM saMcita kie pApa ke udaya se hameM yaha niMdha karma karanA par3a rahA hai| isa janma meM phira se paravadharUpI kArya raha, agale janma meM narakAdi kI durgati meM na jAne kitanA dukha bhoganA par3egA ?" yahA~ yaha dakhane ko milatA hai ki usa kAla meM Aryadeza ke caMDAla meM bhI pAlabhIrutA aura paraloka kI 'patA kitanI bar3I mAtrA meM thii| Aja ke tathAkathita vijJAnayuga meM mAnavajAti meM yaha pApabhIrutA aura paraloka kI ciMtA bahuta kama mAtrA meM dekhane ko milatI hai| manuSya bhale hI parivAra, deza cA zarAra ke lie pApa kare, lekina kie hue pApa kA sArA phala narakAdi gati meM usako akele ko bhI bhoganA par3atA hai| caMDAloM ne premalA se Age kahA, "he bahana, yaha peTa hI sAre pApoM kA kAraNa hai . yaha pApI paTa hI manuSya se sAre pApakarma karAtA hai| isalie rAjakumArIjI, hamAre isa aparAdha ke lie Apa hameM kSamA kiijie| Apa apane iSTadevatA kA smaraNa kIjie aura hameM apanA kartavya pAlana karane kI AjJA diijie|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrI candrarAjarSi caritra rAjakumArI premalA Akhira eka vIra rAjA kI putrI thii| isalie caMDAloM kI bAteM suna kara aura unake hAthoM meM honevAlI tIkhI dhAra talavAreM dekha kara vaha bilakula nahIM dhabarAI / apane karma kI vicitra lIlA kA vicAra karate hue vaha khilakhilA kara ha~sa par3I aura usane caMDAloM se kahA, "bhAIyoM, Apa rAjA ke Adeza kA zIghra pAlana kara lIjie / isameM Apa logoM kA koI doSa nahIM hai|" rAjakamArI kA dhairya dekha kara caMDAloM ne mana meM socA, haiM ! yaha kaisA Azcarya hai ki mRtyu ke samaya bhI yaha rAjakumArI ha~sa rahI hai ? isakI ha~sI ke pIche avazya hI koI-na-koI rahasya hai|' isalie caMDAloM ne rAjakumArI se pUchA, "he rAjakumArI, Apake sAmane mRtyu sAkSAt khar3I hai, phira bhI Apa ha~satI haiM ? yaha kyA bAta haiM ? hamArI samajha meM kucha nahIM AtA hai !" caMDAloM kI jijJAsA jAna kara rAjakumArI ne kahA, "he baMdhuo, mere hAsya kA kAraNa Apako batAne se kyA lAbha hogA ? yadi isa ha~sI kA kAraNa mere pitA ne mujhase pUchA hotA, to maiM avazya batA detii| lekina mahArAja ne mujhase kucha pUchA hI nahIM aura merI kahI huI bAtoM ko suna kara bhI anasunA kara diyA, usapara dhyAna nahIM diyA / kapaTI videziyoM kI kapaTapUrNa bAtoM ke cakkara meM par3akara mahArAja bhramita hue haiN| isalie mujhe ha~sI A rahI hai| aba bhI yadi ve merI sArI saccI bAteM sunane ko taiyAra ho, to maiM sabakucha batA kara unakI baMda A~kheM kholane ko taiyAra premalA kI bAteM sunakara caMDAloM ne vicAra kiyA ki hameM eka bAra to isa rAjakumArI kI | sArI bAteM mahArAja ko batAnI hI caahie| anyathA, mahArAja bAda meM hameM doSa deMge ki yadi aisA bAta thI, to mujhe tuma logoM ne pahale hI kyoM nahIM batAyA, cupakyoM rahe ? caMDAloM ne isa prakAra Apasa meM vicAravimarza kiyA aura unhoMne apane meM se eka kI rAjakumArI ke pAsa zmazAna meM usakI rakSA karane ke lie rakhA aura bAkI sabhI caMDAla zmazAna meM se subuddhi maMtrI ke pAsa Ae aura unhoMne maMtrI kI zmazAna meM ghaTita sArI ghaTanAe~ batA DAlI / aMta meM caMDAloM ne maMtrI se kahA, "hameM to aisA lagatA hai ki rAjakumArI bilakula niraparAdha hai| isalie eka bAra rAjakumArI kI kahI huI sArI bAteM mahArAja ko batAnI cAhie / rAjakumArIjI bhI marane se pahale apane mana kI bAta rAjA ko hI batAne kI icchA rakhatI haiM . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 107 rAjakumArI kA kahanA hai ki merI bAta mere pitA suneMge to unake sAmane sAre rahasya kA bhaMDAphor3a ho jaaegaa| isalie Apa kRpA karake rAjA ke pAsa jAie aura yaha bAta rAjA se kaha kara unheM prasanna kiijie|" caMDAloM kI bAta sunakara subuddhi maMtrI usI kSaNa uThakara rAjA ke pAsa cale gae aura unhoMne rAjA se kahA, "mahArAja, rAjakamArI marane se pahale Apa se kucha kahane kI icchA rakhatI 9 / maranavAle kI aMtima icchA pUrI karanA rAjadharma hai| jaba sAmAnya aparAdhI ko bhI apanI niraparAdhitA siddha karane kA avasara diyA jAtA haiM. phira yaha to ApakI apanI priya putrI hai| satA apanI niraparAdhitA siddha karane kA avasara avazya diyA jAnA caahie| isase ApakI mAyAprayatA meM bhI cAra cA~da laga jAe~ge aura bhaviSya meM Apako pachatAnA bhI nahIM pddegaa| mahArAja, maiMne to pahale hI Apase kahA thA ki videziyoM para kabhI vizvAsa nahIM rakhanA caahie| nitikAroM ne spaSTa hI kahA hai ki 'ina tInoM para vizvAsa mata rakho-dhUrta, vezyA aura vidazA!' dUsarI bAta yaha hai mahArAja. ki yadi Apako aisA lagatA hai ki ApakI patrI viSakanyA hai aura isakA mu~ha dekhanA bhI pApa hai, to Apa yahA~ bIca meM rahiye, use parade ke pIche biThAie bhAra vahA se usakA kahanA suna liijie| mahArAja, majhe pUrA vizvAsa hai ki nyAyI rAjA hone se Apa merI yaha prArthanA svIkAra kara mujhe upakRta kreNge|" rAjA ne apane subuddhi maMtrI kI prArthanA svIkAra kara lii| unhoMne darabAra meM bIca meM parade kA prabaMdha kraayaa| parade ke isa ora rAjA svayaM baiTha gae aura usa ora zmazAna meM se vApasa bulAI gaI rAjakumArI premalA ko biThAyA gyaa| jaba subuddhi maMtrI ne premalA rAjakumArI se apanI bAta rAjA ke sAmane batAne ko kahA, taba premalA bolI, "pUjya pitAjI, Apa merI sArI bAteM atha se iti taka zAMti se sana lene kI kRpA kiijie| Apake sAmane maiM eka akSara bhI asatya nahIM boluuNgii| mere vivAha ke bAre meM jo ghaTanAe~ dhaTita huI usake bAre meM jaba Apako pUrI bAta mAlUma ho jAegI, taba Apake mana meM merI nirdoSatA para pUrA vizvAsa ho jaaegaa| yadyapi yaha bAta kahate samaya mujhe bar3I lajjA utpanna ho rahI hai, phira bhI isa bAta kA spaSTIkaraNa kie binA chuTakArA nahIM hai / yadi maiM yaha bAta apane mana meM hI rakha lU~, to isakA kaTu phala mujhe hI bhugatanA pdd'egaa| isalie he pUjya pitAjI, maiM cAhatI hU~ ki bilakula prAraMbha se jo kucha huA vaha saba Apako yathAtathya rupa meM batA duuN| kRpA karake Apa merI bAteM sAvadhAnI se suna liijie| pichalI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI candrarAjarSi caritra rAta Apane jisa mahApurUSa ke sAtha merA vivAha karA diyA aura jisako hastamocana ke samaya Apane hAthI, dhor3e, kImatI vastra-AbhUSaNa Adi pradAna kie ve mere pati aura Apake sammAnya dAmAda aura koI nahIM, balki AbhApurI nareza, sAtvikaziromaNi, kAmadeva ke samAna rUpavAn mahArAja caMdra hI the| vivAha saMpanna hone ke bAda hama donoM pati-patnI vilAsabhavana meM gae aura sone ke pAsoM se khelane lge| kucha samaya taka khelane ke bAda hama bhojana karane ke lie baitthe| bhojana karate-karate unhoMne mujhako pAnI dene ko kahA aura mujhe apanA paricaya bhI diyaa| isIke AdhAra para maiM sabakucha spaSTa rupa meM jAnakara Apake sAmane kahane meM samartha ho gaI huuN| Apake vAstavika dAmAda AbhAnareza caMdra kI tulanA meM ye siMhaleza Adi to tinake ko taraha tuccha haiN| siMhaleza kanakaratha kA putra kanakadhvaja janma se ho kor3hI hai, isIlie kanakaratha use niraMtara eka gupta mahala meM rakhate the| vivAha kI rAta ko saMyogavaza AbhAnareza caMdra yahA~ paghAre the| ve yuvaka aura kApadeva ke samAna suMdara hone ke kAraNa siMhalanareza aura unake maMtrI hiMsaka ne gupta parAmarza kI ki 'Apa isa vimalApurI ke rAjA kI putrI premalA ke sAtha hamAre kumAra kanakadhvaja kI ora se vivAha kiijie| mere pati AbhAnareza caMdra kI bilakula icchA na hone para bhI usa paropakArI mahApuruSa ne siMhalanareza aura hiMsaka maMtrI kI prArthanA svIkAra kii| usake anusAra unhoMne usa rAta ko mere sAtha vivAha kiyA, merA pANigrahaNa kiyA aura usI rAta ve AbhApurI lauTa ge| pitAjI, maiMne usI samaya apane pati AbhAnareza se kahA thA ki bhale hI Apa mujhe yahA~ | akelI rotI chor3a kara AbhApurI jAie, lekina maiM Apako khojate hue avazya AbhApurI calI AU~gI / maiM ApakA pIchA nahIM chodduuNgii| jaise caMdramA kI cA~danI caMdramA ko chor3akara kahIM nahIM jAtI hai, vaise hI Apa caMdra ko chor3a kara maiM kahIM nahIM jaauuNgii| kahIM bhI nahIM jaauuNpii| pitAjI, Apake dAmAda ke mana meM mujhe chor3a kara jAne kI bilakula icchA nahIM thI, / lekina hiMsaka maMtrI ke tiraskArapUrNa kaThora vacana suna kara aura svayaM pahale se hI vacana baddha hone ke kAraNa unheM mujhe choDa kara jAnA hI pdd'aa| pitAjI, maiMne jo kucha bhI Apako abhI sunAyA, vaha zabdaza: satya hai / Apa phira se pUchatAca kIjie aura merI kahI huI bAtoM meM thor3AsA bhI asatya kA aMza Apako milA, to Apa khuzI se apanI manacAhI sajA mujhe diijie| pitAjI, yaha sArA Sar3ayaMtra siMhalanareza ke maMtrI hiMsaka kA racA huA hai|" HTTTTTTTE P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra ___109 rAjakumArI premalA ke pitA rAjA makaradhvaja apanI putrI kI sArI bAteM suna kara bahuta Azcarya meM par3a ge| premalA ne apane pitA ko Age batAyA, "pitAjI, jaba mere pati AbhAnareza mujhe aura mahala ko chor3a kara bAhara jAte the, usI samaya mere mana meM dRr3ha AzaMkA nirmANa huI thI ki dAla meM kucha kAlA hai| isalie maiM unake pIche-pIche jA rahI thI ki yamarAja ke dUta ke samAna duSTa hiMsaka maMtrI vahA~ AyA aura mujhe jabardastI vahIM roka kara rakhA / yadi usa samaya maiM hiMsaka matrA ke rokane para lAjazarma mAna kara na rUkatI. to yaha sthiti kadApi na aatii| lekina bhAgya mAlakhI huI ghaTanAoM ko jhUTha siddha karane kI yA unheM rokane kI sAmarthya kisameM hai ? aba mere pati ke mahala se cale jAne ke bAda jo kucha bhI huA, vaha bhI dhyAna se suna liijie| mere pati caMdra rAjA ke mahala se jAte hI turanta hiMsaka maMtrI dvArA banAI gaI yojanA ke anusAra kor3hI kanakadhvaja mere mahala meM merA pati banane kI icchA lekara raayaa| vaha mujhe apane jAlama phasAne ke lie taraha-taraha kI banAvaTI bAteM mujhase kahane lgaa| maiMne to apane mahala meM eka aparicita aura preta ko taraha dIkhanevAle kor3hI manuSya ko Ate hue dekha kara tiraskAra sakahA, "tU kauna hai ? yahA~ kyoM AyA hai ? yahA~ se turanta calA jaa|" lekina hiMsaka maMtrI ne kAr3hA kanakadhvaja ko barAbara sikhA kara hI mere pAsa bhejA thaa| isalie vaha kor3hI kanakadhvaja mere apamAnajanaka vacanoM kI upekSA karake mere mahala meM calA AyA aura vahA~ khAlI par3e hue palaMga para jA baitthaa| use aisA karate hue dekha kara maiM vahA~ se bhAgI aura dUra mahala ke kone meM jAkara khar3I ho gaI / kor3hI kanakadhvaja ne mujhase kahA, "he priye ! isa taraha mujhase dUra jAkara kyA khar3I ho gaI hai ? kyA tU mujhase vivAha karake mujhe itanI jalda bhUla gaI ? Aja to hamArI suhAga rAta hai| merA aura terA milana prabala puNya ke udaya ke kAraNa huA hai / aisA avasara jIvana meM bAra-bAra nahIM AtA hai| isalie mere pAsa A jA aura palaMga para mere pAsa baiTha aura vivAha se prApta lAbha le le|" kor3hI kanakadhvaja mujhe Thagane aura apanI patnI banAne ke uddezya se aise vividha vacanAyakta vacana bolane lagA-bakane lagA ! lekina mujhe to vaha pretAtmA se bhI badatara pratIta huaa| mujhe vaza meM na hote dekha kara hiMsaka maMtrI ne kanakadhvaja kI dAI kapilA ko mere mahala meM bhaja diyaa| vaha duSTA Akara mujhe batAne lagI, 'bahU, tujhe apane pati ke sAtha aisA vyavahAra nahIM karanA caahie| tU apane pati ke sAtha yatheccha vilAsopabhoga kara aura apanA yauvana saphala banA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI candrarAjarSi caritra le| isa taraha apane pati se dUra jAkara eka kone meM khar3A rahanA tujha jaisI navavadhU ke lie ucita nahIM hai| kapilA kI bAteM sunakara maiMne AgababUlA hokara usase kahA, "rI duSTA, pApa kI saudAgara, mujhe pUrA patA hai ki mere pati kauna haiM ! mujhe to yaha koI tohamatI aura jhUThA vyakti lagatA hai ! isalie tU ye sArI bAteM mujhase mata kaha !" mere vacanoM ke kAraNa tiraskAra hokara mujha para AgababUlA huI kapilA mahala ke bAhara AI aura jorazora se rone kA DhoMge racA kara vaha mujha para viSakanyA hone kA Aropa lagAkara kolAhala macAne lgii| kucha dera bAra kor3hI kanakadhvaja kI mAtA siMhalanareza kI rAnI bhI vahA~ A pahuMcI aura kapilA kI bAtoM kA samarthana karate hue usane bhI mujha para viSakanyA hone kA Aropa lgaayaa| phira kanakadhvaja ke pitA siMhalanareza bhI nATaka kA apanA pArTa adA karane kA A phuNce| Apake kAnoM para bhI yaha khabara vAyu kI gati se pahu~cI aura Apa bhI kucha hI samaya bAda ghaTanAsthala para A phuNce| una mahAkapaTI aura mahAcAlAka logoM ke vAgjAla meM pha~sa kara Apane bhI mAna liyA ki 'merI putrI premalA nizcaya hI viSakanyA hai|' Apane isa saMbaMdha meM pUchatAcha taka nahIM ko aura sIdhA caMDAloM ko bulA kara Apane unheM mujhe zmazAna meM le jAkara mAra DAlane kA Adeza diyaa| lekina pitAjI, yaha kanakadhvaja pahale se hI kor3hI thA aura yaha sArA SaDyaMtra pUrvaniyojita thaa| una logoM ne Apako aMdhakAra meM rakha kara Apako ghokhA diyA aura mere sAtha kanakadhvaja kA vivAhasaMbaMdha nizcita kara liyaa| phira ve loga bana Thana kara barAta lekara yahA~ A phuNce| lekina kor3hI kanakadhvaja ko ve vivAha ke lie mahala se bAhara kaise nikAla sakate the ? yadi ve use bAhara nikAlate to unakA sArA bhaMDAphor3a ho jAtA, sabako patA cala jAtA ki rAjakumAra kanakadhvaja kor3hI hai aura phira siMhalanareza ko apane putra kA vivAha kie binA hI kAlA mu~ha lekara vApasa apanI siMhalanagarI kI ora jAnA pdd'taa| isIlie saMyoga vaza usI rAta acAnaka vahA~ padhAre hue sAtvika ziromaNi, paropakArI mahApuruSa aura AbhApurI ke yuvA rAjA caMdra ko siMhalanareza ne maMtrI hiMsaka kI sahAyatA se khAnagI meM apane mahala meM bulA liyA aura unase kahA, "he AbhAnareza caMdra, yadi Apa hamArA eka mahAna kArya kara doge, to hama ApakA upakAra jIvanaparyaMta nahIM bhuulege| saMkaTarUpI sAgara meM phaMse hue hama logoM ke lie Apa zreSTha naukA ke samAna haiM / Apa hamAre kor3hI putra rAjakumAra E kanakadhvaja kI ora se vimalApurI nareza kI kanyA premalA se vivAha kIjie aura vivAha ke bAda P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 111 kanyA kanakadhvaja ko sauMpa kara apanI nagarI lauTa jaaie| isI SaDyaMtra ke anusAra icchA na hote hue bhI AbhAnareza caMdra ne kanakadhvaja ke lie usake sthAna para mujhase vivAha kiyA aura ve cale ge| pitAjI, maine na vivAha ke samaya, na karamocana kI vidhi ke samaya hI isI kor3hI kanakadhvaja kA dakhA hai| isalie he pUjya mere sAtha vivAha kie hue mere sacce pati to AbhAnareza caMdra hI 9, kADhA kanakadhvaja usake sthAna para mujhase vivAha kiyA aura ve cale ge| merA pati nahIM hai, maiMne usase vivAha nahIM kiyA hai| pitAjI; siMhalanareza ne ApakI A~khoM meM dhUla jhoMkI aura maiM du:kha ke samudra meM girakara batA-utaratI rahI huuN| maiMne jo kucha bhI dhaTita huA thA vaha saba yathAtathya Apako batA diyA hai| itanA saba sunane ke bAda bhI yadi Apako merI kahI huI bAtoM para vizvAsa na AtA ho, to Apa vahI kIjie jo Apako ucita lagatA haiN| he pUjya, merA bhAgya to ApahI ke hAthoM meM hai| Apa mujhe jo AjJA kareMge, maiM usakA pAlana karane ke lie bilkula taiyAra huuN| lekina kRpA karakaApa siMhalanareza aura unake sAthiyoM kI managaDhanta bAtoM para vizvAsa mata kiijie| yaha merI vinamra prArthanA hai| pUjya pitAjI, merA yahI aMtima nivedana hai / " rAjakumArI premalA kA yaha daMbharahita nivedana suna kara rAjA ke maMtrI bole, "he svAmI, mujhe to rAjakumArI kA nivedana zabdazaH satya pratIta hotA hai / mahArAja, vaha koDhI kanakadhvaja ApakI kanyA kA pati nahIM hai| isalie mahArAja, isa samaya Apa rAjakumArI ko rAjamaMdira meM nivAsa karane kI AjJA dIjie aura Apaka mahAn buddhimAn maMtrI ko AbhApurI ravAnA kIjie aura rAjA caMdra ke bAre meM pUchatAcha karAie / caMdra rAjA se Apako sArI vAstavika bAteM mAlUma ho skeNgii| satya bAta pUrI taraha jAnalie binA rAjakumArI ko mRtyudaMDa denA mujhe bilkula ucita aura nyAyasaMgata nahIM lagatA bI maMtrI kI salAha sunakara rAjA ne maMtrI se kahA, "maMtrIjI, rAjakumArI ko sArI rAmakahAnI sunane ke bAda mujhe bhI aisA lagatA hai ki siMhala nareza ne hameM dhokhA dekara hamAre sAtha chalakapaTa kiyA hai| isalie merA mana to isa samaya rAjakumArI ko rAjamaMdira meM rakhane ko taiyAra nahIM hotA / isalie jaba taka satya kyA hai isa bAta kA nirNaya nahIM ho jAtA, taba taka tuma rAjakumArI ko apane ghara meM rkho|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI candrarAjarSi caritra rAjA kA nirNaya sunakara maMtrI ko bahuta khuzI huii| unhoMne rAjA kA prastAva svIkAra kara liyA / ve rAjakumArI ko usI samaya apane sAtha apane ghara le ge| unhoMne apane ghara meM rAjakumArI ke nahAne-ghone aura khAne-pIne kA ucita prabaMdha kiyA aura phira use dilAsa dete hue maMtrI ne kahA, "rAjakumArIjI, aba tumheM ciMtA karane kI bilakula AvazyakatA nahIM hai / Apa samajha lo ki tumhAre jIvana kA mRtyu kA prasaMga Tala gyaa| aba tumheM tumhAre pati ke samAgama kA avasara avazya milegaa| tuma akhaMDa suhAgina ho / yAda rakho ki, 'jAko rAkhe sAiyA~, mAra na sake koya / ' Izvara jisakA rakSaka hotA hai, usakA duniyA meM koI bAla bhI bA~kA nahIM kara sakatA hai! he putrI, aba jAna lo ki tumhAre du:kha ke durdina bIta gae aura sukha ke sudina A ge| aba maiM yathAzIghra tumhAre pati kI khoja karAU~gA aura tumhAre pitAjI kI aprasannatA dUra karA duuNgaa| isalie aba kisI bAta kI ciMtA mata kro| ArAma se raho ! yaha apanA hI ghara samajha lo|" maMtrI ke vAtsalyapUrNa vacanoM se rAjakumarI ke mana ko bahuta zAMti milI / vaha apanA sArA duHkha bhUla gaI / saMkaTa meM phaMse hue vyakti ko sAMtvanA denA, dhIraja ba~dhAnA yaha manuSya ke lie mahAn dharma hai| du:kha meM dilAsA dene se durdhyAna dUra ho jAtA hai aura zubhaSyAna kI prApti ho jAtI hai| apanI zakti ke anusAra dUsare ke duHkha durdhyAna, ciMtA aura bhaya ko dUra karane kI koziza karanA mahAn puNyakarma hai / rAjA ke maMtrI sahRdaya aura satpuruSa-sajjana vyakti the| isalie unhoMne saMkaTa meM pha~sI rAjakumArI ko rAjA ke kopa se bacAyA, use sAMtvanA dI aura usakI sahAyatA yathAsaMbhava DhaMga se karate hI rhe| - aba rAjA makaradhvaja ne pratidina zAma ke samaya rAjasabhA meM baiThane kA niyama-sA banA liyaa| eka bAra yogya avasara pAkara mukhyamaMtrI ne rAjA se kahA, "mahArAja, Apako yAda hogA ki rAja kumArI premalA kA vivAhasaMbaMdha siMhalanareza ke putra kanakadhvaja se nizcita karane ke lie Apane apane cAra maMtriyoM ko siMhalapurI bhejA thaa| he svAmI, Apako yaha bhI yAda hogA ki una cAra maMtriyoM ne siMhalapurI se lauTa Ane ke bAda Apake sAmane kanakadhvaja ke rUpasauMdarya kI jo khola kara prazaMsA kI thii| isalie mahArAja, aba Apa una cAroM maMtriyoM ko bulAie aura unase pUchie ki unhoMne siMhalapurI jAkara rAjakumArI kA vivAhasaMbaMdha kanakadhvaja ke sAtha nizcita kiyA, usase pahale unhoMne apanI A~khoM se kanakadhvaja kA rUpasauMdarya avalokana kiyA thA yA / unheM dekhe binA hI saMbaMdha nizcita kiyA thA ? P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 tI candrarAjarSi caritra mahArAja, mujhe to nizcaya hI aisA lagatA hai ki kanakadhvaja kI kor3ha kI bImArI bahuta rAnA hai / yaha koI abhI-abhI haI bImArI nahIM lagatI hai| isalie mahArAja, Apa apane cAroM triyoM kI ImAnadArI kI avazya parIkSA kara liijie|" buddhinidhAna maMtrI kI bAta sunakara rAjA ne maMtrI se kahA, "hAtha kaMgana ko ArasI kyA ? abhI una cAra maMtriyoM ko bulAkara unakI parIkSA karatA huuN| abhI tuma hI jAkara una cAroM triyoM ko yahA~ bulA laao| maiM unase sArI bAteM pUcha letA huuN|" matrI ke bulAne para cAroM lobhI maMtrI rAjasabhA meM rAjA makaradhvaja ke sAmane A phuNce| jA ne cAroM maMtriyoM se sIdhA prazna kiyA, "he maMtriyo, batAo, tumane siMhalapurI meM jAkara sArA putrI kA vivAhasaMbaMdha nizcita karane se pahale rAja kamAra kanakadhvaja ko apanI A~khoM se khA thA yA nahIM ? maMtriyoM maiM tuma se satya bAta jAnanA cAhatA huuN| yadi tuma jhUThamUTha kI bAteM banA mujha Thagane kI koziza karoge, to maiM tuma saba ko kaThora se kaThora sajA dU~gA, mRtyudaMDa dene se bhI nahIM hicakicAU~gA!" rAjA kA prazna sunate hI cAroM maMtriyoM ke mu~ha kAlI syAhI kI taraha.syAha par3a ge| cAro maMtrI eka dUsare kA mu~ha tAkane lge| rAjA jisake maMha kI ora dekhatA, vaha maMtrI kahatA, mahArAja, pahale unase (dasare maMtriyoM se pchie|" rAjA jaba una maMtriyoM se pachane jAtA. to ve maMtrI kaha uThate, "mahArAja, mujha se nahIM, pahale anya maMtriyoMse puuchie|" mukhya maMtrI ne ina cAroM maMtriyoM kI svayaM ko bacAne kI yaha koziza dekha kara dhIre se rAjA ka kAna meM kahA, "he rAjan ! mujhe to yaha sArA eka bahuta bar3A paDyaMtra-sA lagatA hai / ye cAroM ke cAroM maMtrI sabase pahale uttara dene ko ghabarA rahe haiN| isalie mahArAja, inameM se pratyeka ko kAta ma alaga-alaga bulA kara pUchanA caahie| isase sArA rahasya khula jaaegaa|" rAjA ko mukhyamatrI kI bAta yuktisaMgata lagI, isalie usane cAro maMtriyoM meM se eka maMtrI ko ekAnta meM bulAyA aura use sabakucha satyarUpa meM batAne kA Adeza diyaa| vaha maMtrI hAtha jor3a kara bolA, "mahArAja, maiMne ApakA namaka khAyA hai| isalie maiM Apake sAmane kadApi jhUTha nahIM boluuNgaa| Apana mujhe anya tIna maMtriyoM ke sAtha jo kAma sauMpA thA, isameM merI bhUla ho gaI hai aura maiM apanI mUla svAkAra karatA huuN| jaba hama cAroM maMtrI rAjakumAra kanakadhvaja ko dekhane ke lie siMhalapurI gae, usa samaya maiM hamAre nivAsasthAna meM hI apanI aMgUThI bhUla gayA thaa| isalie apanI vaha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrI candrarAjarSi cA. bhUlI huI a~gUThI lene ko maiM nivAsasthAna kI ora vApasa calA aayaa| mere lauTa Ane ke bAda tInoM maMtriyoM ne ikaTThA hokara rAjakumAra ko dekhA aura phira rAjakumArI ke sAtha usakA vivAhasa bhI nizcita kara DAlA / maiMne na to siMhalapurI nareza ke rAjakumAra kanakadhvaja ko apanI A. se dekhA aura na hI sagAI - vivAhasaMbaMdha - ke bAre meM kI gaI bAtoM meM hissA liyaa| isalima apanA aparAdha svIkAra kara letA hU~ aura AnI galatI ke lie Apase kSamA cAhatA huuN| pahale maMtrI ke sAtha huI isa mulAkAta se rAjA ko patA calA ki yaha bAta nirvivAda hai isa maMtrI ne rAjakumAra kanakadhvaja ko dekhA hI nahIM thaa| isalie rAjA ne socA ki aba a tIna maMtriyoM se pUchatAcha kara nizcita kara lU~ ki unakI bAtoM meM kitanA satya hai / phira rAjA ne anya tIna maMtriyoM ko bhI eka-eka karake ekAMta meM bulA kara una pUchatAcha kii| dUsare maMtrI ko ekAnta meM bulA kara pUchane para usa maMtrI ne kahA, "he rAjan, sA bAhara bhale hI vakra gati se cale, lekina bila meM dhusane para use sIdhA hI calanA par3atA hai isalie maiM Apako jo kucha bhI batAU~gA, saca hI batAU~gA, jhUTha nahIM khuuNgaa| mahArAja, sa bAta vaha hai ki jisa dina rAjakumAra kanakadhvaja ke sAtha rAjakumArI premalA ke vivAha saMbaMdha va bAta taya karanI thI, usake pichale dina maiMne bahuta bhojana kiyA thA, isase mujhe apaca ho gaTa aura mujhe usI dina se bAra-bAra TaTTI ke lie jAnA par3ane lgaa| jisa samaya kumAra-kumArI vivAhasaMbaMdha ko nizcita karane ke uddezya se siMhalanareza ne hama cAroM ko apane maMtraNAkakSa' bulAyA, usI samaya mere lie TaTTI jAnA bahuta Avazyaka ho gyaa| maiM apane Apako niyaMtri rakhane meM asamartha ho gyaa| isalie maiM turaMta maMtraNAkakSa se bAhara nikala gayA / isalie maiM ya dekha bhI nahIM sakA ki honevAlA vara kAlA hai yA gorA / vivAhasaMbaMdha nizcita karane se pahale va ko dekhane kI merI icchA mere mana meM hI raha gii| apane aparAdha ko maiM svIkAra karatA huuN| mu mApha kIjie, mahArAja !" | dUsare maMtrI kI bAteM suna kara rAjA ne usase kahA, "ThIka hai, tumhArI bAta maiMne suna lA ! aba tuma jA sakate ho|" rAjA ne aba tIsare maMtrI ko ekAMta meM bulA kara jaba usase pUchatAcha kI, to tIsare meM ne kahA, "mahArAja, bAta yaha huI ki jisa dina aura jisa samaya vivAhasaMbaMdha kI bAta taya kara thI, usI samaya durbhAgya se siMhalapati kA bhAnajA kisI kAraNavaza rUTha kara kahIM bhAga ga thaa| siMhalapati ke rAjaparivAra ne usa bhAge hue bhAnaje ko khoja kara aura samajhA-bujhA ke P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 zrI candrarAjarSi caritra vApasa lAne kA kAma mujhe sauNpaa| idhara maiM rAjA ke bhAge hue bhAnaje ko khojane gayA aura ina nA mAtrayoM ne mila kara vivAhasaMbaMdha nizcita kara ddaalaa| isalie mujhe yaha dekhane kA avasara - ho nahIM milA ki premalAjI kA honevAlA pati kAlA hai yA gorA, sIdhA haiM yA kUbar3A ! maiMne vahA~ vara ko kabhI apanI A~khoM se dekhA hI nhiiN| yadi maiM vahA~ usa samaya upasthita hotA, to vara ko apanA AkhoM se dekha kara hI vivAhasaMbaMdha nizcita karatA / isalie mahArAja, isa saMbaMdha meM merI - koI galatI nahIM hai|" - rAjA ne isa rAjA ne isa tIsare Thaga maMtrI kI bAta suna kara apane mana meM socA ki isane bhI vara kI dekhA nahIM hai| lekina apanA aparAdha chipAne ke lie yaha managaDhanta uttara de rahA hai| aba cauthe matrA ko bhI ekAnta meM bulA kara pUcha hI lU~ aura jAna to lU~ ki vaha kyA kahatA hai| mukhya maMtrI kA izArA pAte hI cauthA maMtrI bhI rAjA ke pAsa gapta kakSa meM calA gayA aura rAjA ko praNAma kara khar3A ho gyaa| rAjA ne cauthe maMtrI ko kar3aka kara batAyA, "mahAzaya, aba tumhArI bArI hai| agara tumana jhUThamUTha kA uttara diyA to usake badale meM tumheM kaThora daMDa bhugatanA pdd'egaa| isalie = sabakucha saca-saca batA do|" rAjA ko kar3I vANI suna kara cauthe maMtrI ne kahA, "mahArAja, asatya bahuta lambe samaya taka chipA nahIM raha sktaa| isalie maiM jo kucha bhI kahU~gA, satya hI khuuNgaa| jhUTha bolakara apanA aparAdha chipAne kI apekSA satya bolakara usake lie daDa bhI sahanA adhika acchA hai| mahArAja, siMhalanareza ke mana meM kanakadhvaja aura premalAkumArI kA vivAha karAne kI icchA bilakula nahIM thii| lekina hiMsaka maMtrI ne hI yaha vivAha nizcita kiyA / hamAre mana meM vara ko khana kI prabala icchA thI lekina hiMsaka maMtrI ne jAnabUjha kara vilaMba karanA prAraMbha kiyaa| vaha kahane lagA, "isa samaya to kumAra apane nanihAla meM hai / isa samaya ve vApasa yahA~ A nahIM sakata, yaha kaThina hai| jaba hamane kamAra ko dekha lene kA bahata Agraha kiyA aura kahA ki kamAra ko apanI A~khoM se dekhe binA hama yahA~ se nahI jAe~ge, taba hiMsaka maMtrI ne hama sabako eka-eka karADa svarNamahareM dene kA lAlaca dikhaayaa| isalie isa lAlaca meM Akara hama sabane vara kumAra kArupasauMdarya A~khoM se dekhane kA Agraha choDa diyaa| mahArAja. sAMsArika prANiyoM ke lie lobha kA tyAga karanA atyaMta kaThina hotA hai| hamane bhI lobha ke vaza meM hokara hI vara ko dekhe binA hAvimalApurI lauTa Ae aura hamane Apako batAyA ki "hama vara ko dekha kara Ae haiN| vara ke rUpa-sauMdarya ke bAre meM jaisI prazaMsA sunI thI vaisA hI sacamuca usakA rupalAvaNya hai|" aisI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrI candrarAjarSi caritra jhUThamUTa kI bAta kaha kara, mahArAja, hamane ApakA vizvAsaghAta kiyA hai / isalie hama cArA kar3A-se-kar3A daMDa pAne ke lie yogya haiN| Apa apanI marjI ke anusAra hameM daMDa de diijie|" cauthe satyavAdI maMtrI kI kahI huI bAta suna kara rAjA ko pUrA vizvAsa huA ki merI beTA rAjakumArI premalA niraparAdha hai, nirdoSa hai| prANI kA puNyodaya hotA hai, to sabakucha anukUla ho jAtA hai ! cAroM maMtriyoM kI bAteM ekAnta meM alaga-alaga sunane ke bAda rAjA ne apane subuddhi maMtrI se kahA, "maMtrIjI, ina cAroM maMtriyoM ne lobha meM par3a kara atyaMta anucita kAma kiyA hai / lobha sabhI anucita kAryoM kA janaka hotA hai| lobhAdhIna manuSya kona-sA pApa nahIM karatA ? isalie isa ghaTanA meM mujhe lobha meM aMdha bane hue ye cAroM maMtrI utane aparAdhI nahIM lagate haiM; lekina isameM saccA doSa to siMhaleza aura unake duSTa maMtrI hiMsaka kA hI hai| ina donoM-rAjA aura maMtrI na milakara jAna-bUjha kara janmajAta kor3hI rAjakumAra ko apane sparzamAtra se kor3hI banA dene kA Aropa merI putrI-priya putrI-premalAlacchI para lagAyA hai| una donoM kI yaha koziza atyaMta nimna darje kI hai| isalie maiM cAhatA hU~ ki apane cAroM maMtriyoM ko nirdoSa mAnakara choDa dUM / lekina tuma mujhe yaha sujhAo ki sacce aparAdhI siMhalanareza aura unake duSTa hiMsaka maMtrI ko kyA daMDa diyA jAe ? subuddhi maMtrI ne soca-samajhakara rAjA ko batAyA, "mahArAja, isa saMbaMdha meM merI vaha salAha hai ki Apa sabase pahale premalA ke sacce pati AbhAnareza kI cAroM ora khoja karAie / aura jaba taka premalA ke sacce pati AbhAnareza caMdra ke bAre meM koI samAcAra na mile, taba siMhalanareza, unakI rAnI, kor3hI rAjakumAra kanakadhvaja, usakI upamAtA aura duSTa hiMsaka bhatrA ko kaida meM rakhA jAe aura barAta meM Ae hue anya logoM ko vimalApurI se unake gA~voM kI aura ravAnA kara diyA jaae|" = subuddhi maMtrI se hue gupta salAha-mazavire ke bAda rAjA ne siMhalanareza Adi pA~ca loga ko pakar3a kara kaidakhAne meM rakha diyA ! atyaMta ugra puNya yA pApa kA phala pahale yahIM prApta hota / hai / kaida meM par3e hue pA~coM jana apane kukarma kA phala bhogane lge| unheM apane kie hue = duSkarmokA bahuta pazcAtApa huaa| lekina aba pachatAe kyA hota jaba cir3iyA cuga gaI kheta = dera se sUjhA huA sayAnApana kisa kAma kA hotA hai ? P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjarSi caritra 117 makaradhvaja dvArA AbhAnareza kI khoja : jaba rAjakumArI premalA pUrI taraha niraparAdha sAbita huI, taba rAjA makaradhvaja ne AbhAnareza khioja karAne kA nizcaya kiyaa| isa dRSTi se rAjA ne eka dAnazAlA kholI aura usake vAdhikAra apanI putrI ko sauMpa kara usase kahA, "he priya putrI, merI bAta sAvadhAnI se suna / kA pAnazAlA meM jitane bhI musAphira Ae~ge. una sabako ta apanI marjI ke anusAra anna davA Adi kA dAna karatI jA aura unase AbhAnareza ke bAre meM pUchatAcha kara / yadi koI sAphira tujhe yaha batAe ki 'AbhAnareza ko maiM jAnatA hU~ ' to ta usa musAphira ko turanta mere sa le aa|" pitA ke Adeza ko zirasA vaMdya mAna kara premalA hararoja dAnazAlA meM baiThane lgii| masAlA ma dAna lene ke lie AnevAle musAphiroM ko vaha yatheccha dAna detI thI aura unase pUchatI thI ki, "tuma dezadezAMtara meM dhamate ho| kyA tama meM se kisI ne AbhAnagarI dekhI hai ? kyA usaAbhAnagarI ke rAjA caMdra kA nAma tamane sanA haiM?" becArI premalAko musAphiroM se nirAzAjanaka uttara milatA thA, "nahIM rAjakamArIjI hama kabhI usa dizA meM nahIM gae / isalie na hama AbhAnagarI jAnate haiM, na rAjA caMdra kA nAma hapane kabhI sunA hai !" musAphiroM kI ora se aisA nirAzAjanaka uttara milane para premalA zokasAgara meM DUba jAtI thii| vaha kisI ekAnta kamare meM calI jAtI aura A~khoM se A~sU bahAte hue aMta meM zAMti pA letI thii| karmadhIna jIvoM ke hAtha meM isake sivAya aura hotA hI kyA hai ? apane mana ke duHkha bAta vaha kisI se nahIM karatI thii| apanA da:kha dasare ke sAmane prakaTa karane meM use baDI zarma AtI thii| isI krama meM eka bAra vimalAparI ke udyAna meM jaMghAcAraNa RSi kA Agamana huA / vanapAlaka ne Akara rAjA ko saMdeza diyA, "mahArAja, ApakI nagarI vimalApurI ke udyAna meM vividha prakAra kI kaThora tapazcaryA ke prabhAva se jinhoMne AkAza meM ur3Ana bhara sakane saja zAkta prApta kara lI hai, aise sAkSAt tapomUrti, dharma mUrti, cAritryamUrti aura mahAjJAnI RSirAja padhAre hai| unake darzana-vaMdana ke lie clie|" RSirAja jaMdhAcAraNa ke Agamana kA samAcAra lAnevAle vanapAlaka ko rAjA makaradhvaja bahuta khuza hokara bar3A inAma diyA aura use khuza kara diyaa| phira rAjA makaradhvaja apane parivAra ke sAtha premalA ko bhI lekara udyAna meM jA phuNce| jaise megha ko dekha kara mayUra ko, caMdramA kA dekha kara cakora ko AnaMda prApta hotA hai, vaise yA usase bhI adhika AnaMda dharma premI rAja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zrI candrarAjarSi caritra - nakaradhvaja ko RSirAja ke darzana se huaa| rAjA ne apane parivAra ke sAtha RSirAja kI tIna bAra pradakSiNa kI aura pUrI zraddhA se harSavibhora hokara RSirAja kI vaMdanA kii| rAjA ne RSirAja se hAtha jor3a kara vinamratA se unakA kSemakuzala puuchaa| RSirAja jaMghAcAraNa ne rAjA tathA usake parivAra ko 'dharma lAbha' kA AzIrvAda diyaa| 'dharma lAbha' ke AzIrvAda se bar3ha kara isa saMsAra meM anya koI AzIrvAda nahIM hai / dharma kA lAbha yahI sabase bar3A aura zreSTha lAbha hai| dharma maya jIvana jInevAle aise munirAja hI saMsAra ke jIvoM ko sacce dharma lAbha kA AzIrvAda de sakate haiN| darzana-vaMdana-AzIrvAda ke bAda rAjA, usakA parivAra aura nagarajana-sabake saba hAtha jor3a kara vinamratA se apane-apane sthAna para baiTha ge| phira munirAja jaMdhAcAraNa ne una sabako dharmopadeza diyaa| munirAja ke dharmopadeza ke pariNAmasvarUpa aneka bhavya (dharma niSTha) jIvoM ko pratibodha (jAgaraNa) prApta huaa| unake mana meM jaina dharma ke prati atyaMta Adara kI bhAvanA utpanna huI / isalie unameM se anekoM ne usI samaya vahIM RSirAja se yathAzakti vrata niyama svIkAra kara lie| dharma zravaNa kI saccI saphalatA vrata-niyamoM ko saharSa svIkAra kara lene meM hI hai| RSirAja kI dharma vANI se prabhAvita premalA bhI zuddha 'samakita' dhAriNI zrAvikA bana * gii| samakita se matalaba hai sacce aura zuddha deva, guru aura dharma para dRDha zraddhA rakhanA aura unhIM ko tAraNahAra mAnakara unakI yathAzakti sevATahala karanA / yaha samakita hI mokSa ke mUla meM hai / munijaMghAcAraNa vimalApurI meM dharmonnati karake anyatra cale gae / muni ke cale jAne ke |bAda rAjA makaradhvaja apane parivAra aura rAjakumArI premalA ke sAtha apane mahala meM lauTa |Ae / premalA usI dina se jaina maMdira me jAkara pratidina jinezvara deva ke darzana-vaMdana-pUjAnAmasmaraNa Adi karane lgii| 'namaskAra-maMtra ke japa meM vaha vizeSa prakAra se tanmaya ho gii| vaha jAgratAvasthA meM harakSaNa namaskAra-maMtra kA japa karate hue eka dharmaparAyaNa bhakta kA jIvana jIte hue apane jIvana ko sArthaka banA rahI thii| namaskAra-maMtra yaha eka apUrva kalpavRkSa aura ciMtAmaNi ratna ke samAna hai / vaha apUrva sukha kA bhaMDAra hai| sabhI prakAra ke du:khoM ko haraNa karanevAle aura sabhI taraha kA sukha pradAna karanevAle namaskAra-maMtra kA pUrI zraddhA se tanmayatApUrvaka japa karate rahane se zAsanadevI premalA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 indrarAjarSi caritra sanna hokara usake sAmane prakaTa huI aura kahane lagI, "he bahana, tU bilakula ciMtA mata terA pati tujhe avazya milegaa| lekina pati ke sAtha terA milana hone meM abhI thor3I dera / / tere vivAha ke saMpanna hone ke solaha varSa bAda hI terA tere pati AbhAnareza se samAgama / isalie isa samaya ta apanA jIvana paramAtmA kI bhakti karate rahane meM vyatIta kara / tmA kI bhakti yaha sabhI prakAra ke zubhoM ko prApta karA denevAlI dUtI hai| yaha sabhI azubhoM Aza karanevAlI zreSTha zakti hai|" itanA samajhA kara aura premalA ko AzIrvAda dekara nadevI aMtardhAna ho gii| zAsanadevI kI kahI huI bAteM premalA ne apane mAtA-pitA ko batA premalA ko kahI huI bAteM suna kara premalA ke mAtA-pitA ko atyaMta harSa huaa| namaskAra-maMtra ke japa kA pratyakSa prabhAva dekha kara rAjakumArI premalA kI namaskAra-maMtra ke zraddhA bahuta bar3ha gii| aba vaha pahale se bhI adhika prema, vizvAsa aura zraddhA se namaskArakA japa karane lgii| premalA pratidina binA cUke jinamUrti ke darzana karatI, vaMdana-pUjanatagAyana karatI aura sAtha-sAtha yathAzakti tapazcaryA bhI karatI thii| jaba japa ke sAtha tapa kI zakti mila jAtI hai to sahastraganA adhika zakti utpanna ho nA hai| isa zakti meM agara brahmacarya kI zatti mila jAe to phira bhISaNa bhavasAgara pAra kara nA bahuta AsAna bana jAtA hai| jahA~ japa-tapa aura zIla kA triveNI saMgama ho jAtA hai, vahA~ 2 svayAzavarUpa bana jAtA hai| jo manaSya vipatti meM namaskAra-maMtra kA japa, tapazcaryA aura (brahmacarya) ina tInoM kI zaraNa meM jAtA hai vaha vipatti se mukta hokara hI rahatA hai| dina vyatIta hote jA rahe the| premalA zraddhApUrNa bhakti, japa-tapa-zIla ke AcaraNa meM naya thii| eka bAra vimalApurI meM kisI deza se eka yoginI pdhaarii| yoginI vINAdhAriNI thI, kA gorA aura suDola zarIra atyaMta AkarSaka thA |usne gerue raMga ke suMdara vastra paridhAna the| usake mukha para vairAgya kI prabhA kA prakAza phailA huA thaa| usakA kaMTha koyala ke kaMTha taraha madhura thaa| isalie jaba vaha hAtha meM vINA lekara madhura kaMTha se gIta gAtI, to logoM kI usake gIta ko sunane ikaTThA ho jAtI thii| use dekha kara aura usakA prabhAvakArI madhura gIta kara loga zraddhA aura bhakti ke sAtha use praNAma karate the| sauMdarya kI pratimUrti aura kalAkuzala honevAlI isa videzI yoginI kI kIrti sArI malApurI meM phaila gii| eka bAra premalA bhI isa yoginI kA madhura gIta sunane gii| isa samaya P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrI candrarAjarSi caritra yoginI kisI Adarza aura zreSTha rAjA kA guNagAna kara rahI thii| gIta pUrA hone para yoginI ko praNAma kara premalA ne usase pUchA, "Apa kisakA guNagAna kara rahI thIM ?" isapara yoginI ne uttara diyA, "pUrva dizA meM sthita AbhApurI nAmaka nagarI para caMdra nAma kA rAjA rAjya karatA hai| yaha rAjA sabhI rAjAoM meM zreSTha hai, sabhI sadguNoM kA vaha bhaMDAra hI hai| vaha nyAya, nIti aura prema se apanI prajA kA pAlana karatA hai| vaha rUpasauMdarya meM kAmadeva jaisA, teja meM sUraja ke samAna, parAkrama meM siMha kI taraha aura paropakAra-rasika hai| maiMne usakA namaka khAyA hai aura mere mana meM usake prati apane prANoM se bhI adhika prema hai / usI AbhAnareza caMdra kA nitya guNagAna karatI huI maiM isa dharatI para paribhramaNa karatI huuN| isa samaya pRthvI ke lie AbhUSaNa samAna honevAle isa caMdra rAjA ko usakI sautelI mA~ ne kisI kAraNa vaza murge ke rUpa meM badala diyA hai| isa ghaTanA se maiM bahuta khinna ho gaI hU~ aura usa AbhAnagarI kA tyAga kara ghUmatI huI yahA~ A pahu~cI huuN| abhI taka maiM aneka dezoM meM ghUma AI hU~, lekina AbhAnareza caMdra ke samAna caritrazIla satpuruSa maiMne abhI taka anya koI nahIM dekhaa| isalie maiM dinarAta isI caMdra rAjA kA guNagAna karate rahane meM apanA samaya vyatIta karatI jA rahI huuN| acAnaka yoginI ke mukha se AbhAnareza caMdra ke guNoM kA varNana suna kara premalA ke harSa | kA pAra na rhaa| apane pati ke bAre meM pUrNa samAcAra denevAlI yoginI ko sAtha lekara premalA | apane pitA rAjA makaradhvaja ke pAsa aaii| rAjA ne yoginI kA yathocita sammAna kara usase pUchA, "he yoginI, tuma AbhApurI ke rAjA caMdra ke bAre meM jo kucha bhI jAnatI ho, vaha batA do|" yoginI ne caMdra rAjA ke bAre meM premalA ko jo kucha bhI batAyA thA, vaha saba rAjA makaradhvaja ko kaha sunaayaa| yaha saba suna kara rAjA makaradhvaja ke harSa kA koI pAra na rhaa| rAjA ne apanI putrI premalA se kahA, "he priya putrI, terI kahI huI bAteM bilakula satya haiM / terA pati mahAn aura mahAbhAgyavAn lagatA hai| lekina tere pati kA deza yahA~ se bahuta dUra hai| tere pati ko usakI sautelI mA~ ne murgA banA diyA hai| isalie isa samaya tere pati se terA milana bahuta kaThina pratIta hotA hai| lekina ciMtA mata kara, dhairya dhAraNa kara / zAsana devI ne tere sAmane prakaTa hokara jo kahA hai vaha kadApi mithyA nahIM ho sakatA hai / tujhe tere pati kA samAgama avazyameva milegA, ciMtA mata kara / he putrI, jaba bhAgya anukUla hogA, taba anAyAsa saba ThIka ho jaaegaa|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 121 premalA ne apane pitA kA upadeza dhyAna se sunA aura phira vaha yoginI ko apane sAtha le gaI aura usane baDI zraddhA ke bhAva se yoginI ko bhojana kraayaa| bhojana ke bAda yoginI apane kA Ara calI gaI / premalA pahale kI taraha paramAtmA kI bhakti karane meM apanA samaya vyatIta karane lgii| vIramatI kA bhISaNa chalakapaTa idhara AbhAnareza caMdra ko murgA bane hue AbhApurI meM lagabhaga eka mahInA bIta gayA / AbhApurI ke nagarajanoM ko eka mahIne taka apane priya rAjA ke darzana nahIM mile, isalie sArI nagarA meM kolAhala maca gyaa| abhI taka logoM ko patA nahIM thA ki rAjamAtA vIramatI ne rAjA kAmugA banA diyA hai| AbhAnareza kI patnI rAnI gaNAvalI ne bhI apanI sAsa ke Dara se apane murgA bane hue pati ko apane mahala meM chipA kara rakhA thaa| . eka bAra sabhI nagarajana mila kara maMtrI ke pAsa jA paha~ce aura unhoMne maMtrI se prArthanA kI, mAtrarAja, kRpA karake hameM rAjA ke darzana kraaie| pichale eka mahIne se hamane mahArAja ko nahIM dekhA hai| isalie unake darzana karane ke lie hama saba atyaMta utsuka haiN| Apane mahArAja ke darzana hameM nahIM karAe, to hama saba yaha deza chor3a kara cale jAe~ge, AbhApurI meM nahIM rheNge| hAthI, mUrti se rahita maMdira, binA pAnI kI nadI aura caMdramA ke binA rAtri zobhA nahIM detI hai, vaise ho rAjA ke binA rAjya bhI zobhita nahIM hotA hai. acchA nahIM lagatA hai| sArI prajA ke AdhAra, rakSaka aura zaraNa rAjA hI hote haiN| yadi rAjya me rAjA hI na ho to phira usa rAjya meM - rAjanagarI meM nivAsa karane ke kyA lAbha ? isase to vana meM nivAsa karanA acchA hai !" matrA ne nagarajanoM kI kahI huI sArI bAteM zAMti se sunIM aura unheM dilAsA dete hue maMtrI ne kahA, "he nagarajano, ciMtA mata kro| tuma sabako apanI priya AbhApurI chor3a kara jAne kI koI AvazyakatA nahIM hai / vaise maiMne bhI mahArAja ko pichale eka mahIne se nahIM dekhA hai| isalie tuma sabake samAna merA mana bhI mahArAja ke darzana karane ko atyaMta lAlAyita hai / maiM abhI rAjamAtA vIramatIjI ke pAsa jAtA hU~ aura unase pUcha letA hU~ ki 'hamAre mahArAja kahA~ hai ? kahA~ gae haiM ? ve pichale eka mahIne se dikhAI kyoM nahIM de rahe haiM ?' rAjamAtA se ina praznoM ke uttara jAnakara maiM lauTa AU~gA aura phira tumheM hamAre mahArAja ke saMbaMdha meM samAcAra duuNgaa| isa samaya tuma saba apane apane ghara jaao| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI candrarAjarSi caritra isa taraha se dilAsA dekara maMtrI ne sabhI nagarajanoM ko apane-apane ghara vApasa bheja yaa| phira subuddhi maMtrI rAjamAtA vIramatI ke pAsa ge| maMtrI ne vIramatI ko vaha saba batA diyA jo logoM ne abhI-abhI kahA thaa| maMtrI ne vIramatI ko batAyA, "he rAjamAtA, nagarajanoM meM taraha-taraha kI carcA cala rahI hai| loga kahate haiM ki rAjamAtA ne hamAre rAjA ko kisI gupta thAna meM rakhA hai| isalie maiM vastusthiti kyA hai yaha jAnane ke uddezya se Apake pAsa A pahu~cA huuN| isalie he rAjamAtAjI, batAie ki Apake suputra aura hamArI AbhA nagarI ke rAjA caMdra kahA~ haiM ? eka mahInA ho gayA, lekina ve eka bAra bhI rAjasabhA meM nahIM padhAre / kyA Apane unheM kahIM rakhA hai, yA kahIM bhejA hai mahArAja hameM kaba darzana deMge yaha kRpA karake batAie / Apa rAjamAtA haiM, isalie Apako sabhI bAtoM kA avazya patA hogaa| rAjamAtAjI, isa AbhA nagarI kA rAjya calAnA hai aura rAjya calAnA koI choTe baccoM kA khela nahIM hai| rAjA kI anupastiti ke kAraNa prajA meM bahuta asaMtoSa vyApta ho gayA hai / ho sakatA hai ki isa ghaTanA se asaMtuSTa prajA bagAvata kara baitthe| Aga lagane se pahale hI kuA~ khoda rakhanA ucita hai| pAnI ko bAr3ha Ane se pahale hI use rokane ke lie bA~dha banAkara taiyAra rakhanA acchA hai, yogya hai ! rAjamAtAjI, maiM isa AbhA nagarI ke rAjya kA mukhya maMtrI huuN| rAjya kI surakSA ke bAre meM Apako sAvadhAna karanA merA parama kartavya hai| isIlie maiMne itane vistAra se sArI bAteM Apake sAmane spaSTa aura satya rUpa meM kaha dI haiN| sabakucha jAnate hue bhI yadi maiM Apako aMdhere meM rakhU, kucha na batAU~, aura kala rAjya meM koI A~dhItUphAna A jAe to Apa mujhe doSa deMgI ki ye sArI bAteM mAlUma hote hue bhI tumane pahale mujhe kucha bhI kyoM nahIM batAyA ? isIlie rAjamAtAjI, maiM Apako yaha saba itanA spaSTa rUpa meM batA rahA huuN| AbhAnagarI ke hara do-rAhe, caurAhe para eka hI bAta carcA kA viSaya bana gaI hai ki 'rAjamAtA ne hamAre mahArAja ko kahIM chipA kara rakhA hai|' isIlie mAtAjI, merI Apase yahI ekamAtra vinamra prArthanA hai ki Apa mujhe turanta batA dIjie ki Apake suputra aura hamAre mahArAja AbhAnareza kahAM haiM ?' subuddhi maMtrI kI kahI huI itanI yuktiyukta bAteM suna kara bhI vIramatI ke kAnoM kI jU =ka nahIM reNgii| vIramatI para ina sArI bAtoM ko suna kara koI asara nahIM huaa| isake viparIta, buddhi maMtrI kI sArI bAteM suna lene ke bAda usake kAna umeThate hue krodhAtura hokara garjanA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjarSi caritra 123 ta hue rAjamAtA vIramatI ne maMtrI se kahA, "e maMtrI, tU prajA kI dalAlI karatA huA mere pAsa AyA haiM, yaha mai acchI taraha jAnatI huuN| he duSTa, tUne hI to mere putra rAjA caMdra ko mAra DAlA aura aba tU bar3A dhUrta bana kara apanA aparAdha chipAne ke lie mujhase ye sArI saphAI kI kara rahA hai| aisA karake tU apane kie hue pApa para paradA DAlanA cAhatA hai, lekina yAda matarI sArI caturAI-cAlAkI acchI taraha samajha gaI huuN|" isIko kahate haiM 'ulaTA cora navAla ko DA~Te !' vAstava meM vIramatI ne hI apane maMtraprayoga se AbhAnareza caMdra ko murgA banA DAlA thaa| 7vAramatI ne apanA aparAdha bar3I cAlAkI se yaha kaha kara maMtrI ke mAthe para mAra diyA ki, na hI mere putra caMdra ko mAra DAlA hai|' saba ho kahA hai ki strI ke cAritra kA pAra pAnA mahA una hai / strI kapaTa kI koTharI hai, mAyA kA maMdira hai, sabhI du-khoM ko janma denevAlI jananI hai| vAramatA ne phira kar3aka kara subuddhi maMtrI se kahA, "mere priya putra ke khUnI he duSTa maMtrI, maiM yaha pApamaya SaDayaMtra bahuta samaya se jAnatI hU~, lekina maiMne abhI taka terI isa kAlI karatUta ra makisIse kucha nahIM kahA hai| aba tU hI mujhe ulTA pATha par3hAne AyA hai, isalie mujhe se yaha bAta spaSTa kahanI par3a rahI hai ki, 'tUne hI mere putra kA khUna kara diyA hai / maiM acchI - jAnatA hU ki tU isa samaya baDe satyavAdI haricaMdra kA svA~ga lekara mere pAsa kyoM AyA tU mujhe saMsAra meM badanAma karanA cAhatA hai, lekina yAda rakha, maiM tujhe yoM hI chor3anevAlI nahIM marA aparAdha karake tU sukha se jInA cAhatA hai, lekina terI yaha AzA kabhI pUrI nahIM ho gI, samajhA na tU!" rAjamAtA dvArA acAnaka kie hue isa paramANu bama ke viskoTa se becArA subuddhi maMtrI virA ho gyaa| ekadama kSubdha hokara usane rAjamAtA vIramatI se kahA, "he rAjamAtA, Apa aisI ulTI-sIdhI bAteM kyoM kara rahI haiM ? aisA sarAsara jhUTha bola Apako kyA lAbha hogA ? mujha para rAjA kI hatyA karane kA bilakula bebuniyAda iljAma kyA lagA rahI haiM ? maiM kisalie rAjA kI hatyA karU~gA ? kyA rAjA ke sAtha merI koI 11 hai ? rAjAne merA aisA kyA bigAr3A hai jo maiM apane annadAtA rAjA kA svayaM khUna karU~yA sa khUna karAU~ ? kyA Apake pAsa isa iljAma ke lie koI pramANa hai ? he rAjamAtA, vara izvara se to thor3A bahuta Dara rkhie| maiM to rAjya ke hita ke lie Apase bAta karane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrI candrarAjarSi caritra AyA, to Apa mere hI gale par3a gaI ! lekina aisA karake Apa mujhe ullU nahIM banA sakatI !Apane iljAma hI lagAyA hai to phira batAie ki maiMne kisa kAraNa se aura kaise rAjA caMdra kA khUna kiyA ?" isapara vIramatI maMtrI se bolI, "he maMtrI, tU catura hokara bhI kyA itanI sAmAnya-sI bAta nahIM samajha sakatA ? aba ke bAda phira kabhI tU mujhase caMdra ke bAre meM bAta karane kA sAhasa mata kara / yadi tU phira kabhI mujhase caMdra rAjA ke bAre meM pUchegA, to tujhe usakA bhayaMkara pariNAma bhugatanA pdd'egaa| Aja ke bAda phira kabhI tU mere sAmane caMdra kA nAma bhI mata le| Aja se rAjA caMdra ke sthAna para mujhe hI rAjA mAna kara tujhe merI hI AjJAoM kA pAlana karanA hogaa| yadi tU mere isa kArya meM bAdhA nahIM DAlegA, to maiM tujhe maMtrI pada para banA rkhuugii| anyathA, maiM tujhe maMtrI pada para se haTA dUMgI aura tere sthAna para nae maMtrI ko niyukta kara duuNgii| tU sayAnA hai, buddhimAna hai| isalie merI isa bAta ko sunakara sabakucha samajha gayA hogaa| rAjya kA kArobAra calAne meM maiM svayaM samartha hU" / isalie mujhase kisI ko kucha kahane kI yA mujhe kucha sunAne kI bilakula AvazyakatA nahIM hai| merI AjJA kA ThIka DhaMga se pAlana karane meM hI terA khairiyata hai|" subuddhi maMtrI vIramatI ke svabhAva kI vicitratA se pUrI taraha paricita thA / isalie vIramatI kI ye bAteM suna kara maMtrI ne vicAra kiyA, "isa samaya isa duSTa strI ke sAtha hilamila kara rahane meM hI merA, rAjya kI prajA kA aura rAjA caMdra kA bhalA hai| yadi maiM isakA virodha karane * lagUM, to yaha duSTA mujha para mithyA iljAma lagA kara zAyada mujhe bhRtyudaMDa bhI de sakatI hai|" aisA vicAra karake aura vIramatI ko kahI huI bAta svIkAra karake subuddhi maMtrI ne | vIramatI se kahA, "he rAjamAtA, Aja se jaisA Apa kaheMgI, vaisA hI hogaa| ApakI AjJA mere lie zirasA baMdha hai|" maMtrI ke mIThe vacana aura vinamratAbharI bAteM suna kara vIramatI kI khuzI kA ThikAnA na | rahA / usane socA, calo, acchA huA, rAjya kA mukhya maMtrI to mere pakSa meM A gyaa| aba merA | ber3A avazya pAra hogaa| vIramatI maMtrI para bahuta khuza huI aura bolI, "sArI AbhA nagarI ma / DhiMDhorA pITa kara prakaTa kara do ki Aja se rAjA ke sAre adhikAra rAjamAtA vIramatI ne. grahaNa kara lie haiN| isalie sabhI prajAjanoM ko cAhie ki ve rAjamAtA kI AjJA kA pAlana kreN| jo P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 zrI candrarAjarSi caritra jamAtA kI dI huI AjJA kA ullaMghana karegA usakA yA to vadha kiyA jAegA yA use dazanikAlA kara diyA jaaegaa| dUsarI ghoSaNA yaha bhI kara do kI jinheM AbhApurI meM rahanA acchA na lagatA ho aura yamapurI meM rahane ke lie jAne kI icchA ho, ve hI rAjamAtA kI AjJA kA ullaMghana karane kA sAhasa kreN|" subuddhi maMtrI ne rAjamAtA kI AjJA zirasA vaMdya mAnakara turaMta hI sArI AbhA nagarI meM DiDorA pITa kara ghoSaNAe~ karA dii| maMtrI dvArA karAI huI ghoSaNAe~ suna kara nagarajana Azcaryacakita hokara Apasa meM bolane lage, saMsAra meM strI para paruSa ke AjJA kI bAta to kaI bAra dekhI thI aura sunI bhI thI, lekina aisI viparIta AjJA kA DhaMga na kabhI dekhA thA, na sunA thA / eka isa AbhApurI ko chor3a kara saMsAra meM anyatra kahIM bhI strI rAjA nahIM banI hogii| yaha to strI-rAjya kA gyaa| isa rAjya kI isa sthiti ke bAre meM koI zatrarAjA athavA mitrarAjA bhI sanegA to vaha soca meM par3egA ki kyA AbhAparI ke rAjaparivAra meM rAjya-kArobAra ke bhAra ko vahana karanevAlA koI puruSa nahIM bacA hai, jo eka strI ko rAjya calAnA par3a rahA haiM ? kucha hI samaya meM cAroM dizAoM meM, dezavideza meM yaha khabara turaMta phaila gaI ki AbhApurI meM vIramatI nAma kI eka strI (rAnI) rAjya kara rahI hai| AbhApurI para eka strI rAjya kara rahI hai yaha bAta AbhApurI ke nagarajanoM ko bilakula pasaMda nahIM AI, lekina vIramatI ke bhaya ke kAraNa koI usakA virodha karane ko taiyAra nahIM huaa| loga jAnate the ki vIramatI ke pAsa kaI daivI bala vidyamAna haiM / balavAn ko cunautI dene ko Akhira kauna taiyAra hogA ? vIramatI binA kisI vighna-bAdhA ke rAjyakArobAra dekhane lgii| vIramatI ke zAsanakAla marAjA cadra ke nAma kA uccAraNa karanA bhI mRtyu ko nimaMtraNa dene ke samAna thA isalie aba pAramatA ke sAmane koI caMdra rAjA kA nAma lene kA bhI sAhasa nahIM karatA thaa| jisa manuSya ko kisI ke prati dveSabhAva hotA hai, use usa vyakti kA nAma sunanA bhI acchA nahIM lagatA hai, balki usakA nAma sunate hI usa manuSya kA mukha krodha se tamatamA uThatA hai, lAla-lAla ho jAtA hai| subuddhi maMtrI buddhimAn thaa| isalie usane vIramatI ko khuza rakhane ke lie caMdra rAjA kA nAma bhI muMha se lenA chor3a diyaa| eka bAra subuddhi maMtrI ne vIramatI se kahA, "rAjamAtAjI, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrI candrarAjarSi caritra ApakI rAjya-kArobAra calAne kI paddhati atyaMta uttama hai| rAjya ke saMcAlana meM Apake jalA saphalatA rAjA ko bhI prApta nahIM ho sktii| rAjya meM ApakI aisI dhAka jama gaI hai ki pUra rAjya meM kahIM cora aura coroM kA nAma bhI sunA nahIM jAtA hai| zatru rAjA bhI apanI zatrutA chor3a kara Apake sAtha mitratA kA vyavahAra karane lage haiN| he mAtAjI, yadi Apa kahIM camar3e kA sikkA bhI pracalita kara deM, to saba loga use cupacApa svIkAra kara leNge| rAjya kA aisA sudara pra15 isase pahale na maiMne kabhI dekhA hai, na sunA hai| Apa strI hote hue bhI ApameM koI kamI nahIM dikhAI detI hai| pRthvI yA dharatI bhI strI jAti aura isa pRthvI kA rAjA bhI eka strI hI ! bar3e-bar3a rAjA bhI ApakI AjJA zirasAvaMdya mAna lete haiM aura usakA pAlana karate haiN| isalie he rAjamAtAja, Apa rAjavarga meM atyaMta puNyavAn haiN| ApakI mahimA kA koI pAra nahIM pA sakatA hai|" vIramatI ko khuza rakhane ke uddezya se subuddhi maMtrI ne khUba namaka-mirca lagA kara bAta kA, bahuta cApalUsI kii| subuddhi maMtrI kA lagAyA huA yaha makhkhana vIramatI ko bahuta pasada AyA yaha saba karate samaya maMtrI ke mana meM ekamAtra yahI vicAra thA, cAhe jo kucha bhI karake kyA naha' maiM vIramatI ko prasanna kara lU~ aura mere rAjA caMdra ko murge kI yoni meM se phira manuSyayoni mala / kara unheM phira se rAjya karanevAlA rAjA banA huA dekhU / ___ lekina jaba karmasattA kA kopa hotA hai, taba usake sAmane kisIkI caturAI aura hoziyA kAma nahIM detI hai| phira subuddhi maMtrI ko caturAI kaise kAma detI ? eka bAra maMtrI subuddhi ke mu~ha se apanI bhUribhUrI prazaMsA sunakara atyaMta prasanna vIramatI ne maMtrI se kahA, "he maMtrI, maiM tujha para prasanna ho gaI haiN| isalie agara tU mujhasa ke kAma karAnA cAhe, to vaha kAma khuzI se batA de . maiM turanta terA kAma pUrA kara dU~gI / tUma kalpavRkSa hI samajha le aura jo mA~ganA ho, vaha saMkoca tyAga kara mA~ga le|" rAjamAtA vIramatI ke muMha se nikalI huI yaha bAta sunate samaya maMtrI subuddhi kI / piMjar3e meM baMda par3e hue murge para pdd'ii| maMtrI ne anajAna jAnakara vIramatI se pUchA, "he rAjamA piMjar3e meM yaha kauna hai ? koI devatA hai yA koI pAlatU paMcho hai ?'' isapara vIramatI ne uttara diyA, "he maMtrI, yaha to merI bahU guNAvalI ke manoraMjana ke ni mUlya cukA kara kharIdA gayA surgA hai|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Truss
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra __isapara maMtrI ne phira se vIramatI se kahA, "he rAjamAtA, yaha murgA mUlya cukA kara kharIdA huA-sA nahIM lagatA hai| rAjya kI hisAba-kitAba kI bahI meM kahIM bhI yaha kharca khule rUpa meM batAyA nahIM gayA hai| rAjya kI ora se jina-jina vastuoM ko kharIdA jAtA hai, unakA kharca rAjya kI hisAba kI bahiyoM meM likhA jAtA hai| isalie yaha samajha meM nahIM AtA hai ki yaha murgA - yahA~ kahA~ se AyA hai ? mAtAjI, Avaka-jAvaka kA khAtA to maiM hI sa~bhAlatA huuN|" matrI subuddhi kI caturAIpUrNa bAta suna kara krodha se A~kheM lAla karake kaThora vANI se vAramatI bolI, "he maMtrI, tU eka sAmAnya bAta meM mujhase bAra bAra prazna kyoM karatA hai| kyA isa rAjya meM hameM itanA bhI adhikAra nahIM hai ki hama koI mAmUlI cIja bhI maMgavAe to use terI bahiyoM meM darja karAnA hI cAhie ? isa murge ko maiMne apanA AbhUSaNa dekara kharIdA hai, isilie usakA kharca terI bahiyoM meM nahIM likhA gayA hai / dUsarI bAta yaha hai ki mujhe terI aisI bAteM bilakula pasaMda nahIM hai, isalie isake bAda bahata vicAra karake bolatA jA, samajhA ? yadi tU mujhase phira kabhI isa murge ke bAre meM pUchA, to terI avasthA bhI isa murge jaisI ho jAegI!" kahA bhI gayA hai ki 'mauna sarvArtha sAdhanam !' isalie samaya dekha kara maMtrI subuddhi sAvadhAna ho gyaa| maMtrI ne jaba mahala meM dUsarI ora dRSTi DAlI to usane dekhA ki vahA~ eka kone meM baiThI rAnI guNAvalI ro rahI hai| sAsa ke bhaya ke kAraNa guNAvalI eka zabda bhI bolane meM asamartha thii| isalie guNAvalI ne apanI hathelI para likha kara maMtrI ko batAyA 'isa piMjar3e meM baMda murgA anya koI nahIM, balki mere pati rAjA caMdra haiN|' . __ matrA subuddhi para sArA rahasya khula gyaa| isalie vaha turanta vahA~ se nikala kara apane gharakA aura calA gyaa| isa ghaTanA ke bAda dhIre dhIre yaha bAta AbhApurI meM cAroM ora phaila gaI ki vAramatI ne caMdra rAjA ko murgA banA diyA hai|' lekina vIramatI ke pAsa daivI vidhAaiM hone ke kAraNa kisI meM vIramatI ke pAsa jAkara usase kucha kahane kI himmata nahIM huii| vIramatI ke pAsa vidyamAn honevAlI adbhuta vidyAoM kI prazAMsa bAra-bAra suna kara anaka rAjAoM ne vIramatI kI AjJA zirodhArya mAna lI / lagabhaga sabhI anya rAjA-mahArAjA usakA devI vidyA se bhayabhIta hokara usakI kRpApAtra banane kI koziza karate the| vIramatI kI kRpA pAne meM hI ve apanI khairiyata mAnate the| lekina himAcala pradeza ke eka rAjA hemaratha kA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrI candrarAjarSi caritra AbhAnareza caMdra ke sAtha lambe samaya se baira thA . isalie usa rAjA ne apane mana meM vicAra kiyA ke isa samaya AbhApurI meM eka strI kA rAjya hai| apane purAne baira kA badalA cukAne ke lie yaha bar3A acchA avasara hai| isalie usa rAjA hemaratha ne AbhApurI para car3hAI karane ke lie taiyArA zurU kara dii| hemaratha rAjA ne AbhApurI kI ora apanA eka dUta ravAnA kara diyA / rAjA hemaratha ne vIramatI ke nAma eka patra bhI likha kara dUta ke sAtha diyA thaa| dUta bar3I zIghra gati se AbhApurI kI rAjasabhA meM jA pahuMcA aura usane apane rAjA kA patra rAnI vIramatI ko diyaa| patra par3hate hI vIramatI kI A~kheM krodha se lAlaMlAla ho gii| siMhanI kI taraha garjanA karate hue rAnI vIramatI ne hemaratha rAjA ke dUta se kahA, "he dUta, tere deza ke rAjA ne merA rAjya chIna lene ke lie yahA~ AbhApurI Ane kI bAta apane patra meM likhI hai| aba tU jalda se jalda apane rAjA ke pAsa calA jA aura use merA yaha saMdeza dede ki "tujhe vIramatI ne yathAzIghra AbhApurI padhArane ko kahA hai| yadi tUne uttama rAnI ke peTa se janma liyA hai, saccI mAtA kA dUdha tUne piyA ho aura yadi tU sacce kSatriya kA baccA ho, to binA vilamba kie tU apanI sArI senA lekara AbhApurA A jA aura terA parAkrama dikhA de| aisA lagatA hai ki tU apanA bhUtakAla bhUla gayA hai / hamane isase pahale kaI bAra tujhe parAjita kara diyA hai aura tujhe kAlA mu~ha lekara hara bAra yahA~ se bhAganA par3A hai| zAyada yaha anubhava tere mastiSka meM se nikala gayA hai| lekina acchI taraha yAda rakha ki AbhApurI kA rAjya chIna lenA koI baccoM kA khela nahIM hai| yaha bAta tujhe tabhI samajha meM A jAegI, jaba tU apanI senA lekara mere sAtha yuddha karane ke lie AbhApurI aaegaa| isa | bAta ko ora dhyAna de ki AbhApurI kA rAjya chIna lene kI koziza meM kahIM tujhe himAcala pradeza kA rAjya na khonA pdd'e| jaise patiMge ko apanI mRtyu ke samaya paMkha phUTate haiM, lagatA hai vaise hI | tujhe bhI mRtyu ke avasara para mere sAtha yuddha karane kI icchA nirmANa ho gaI hai| "he dUta, yathAzAghra | calA jA aura apane rAjA ko merA yaha saMdeza de de|" isa taraha atyaMta tIkhe aura caTapaTe vacana sunA kara rAnI vIramatI ne hemaratha rAjA ke | dUta ko ravAnA kara diyaa| dUta turanta himAcala pradeza meM calA AyA aura usane apane rAjA kA | vIramatI kA diyA huAsaMdeza kaha sunaayaa| dUta ne apane rAjA ko apanA yaha abhiprAya mA | sunAyA ki, 'mahArAja, Apa vIramatI ko eka sAmAnya strI mata maanie| vIramatI to vIra puruSa ko bhI lA~gha jAnevAlI vIra kSatriyANI hai| isalie balavAna ke sAtha jhagar3A mola lene se pahala khUba vicAra kiijie| Apase merI yaha vinamra prArthanA hai|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ / candrarAjarSi caritra 129 . lAkana ghamaMr3I rAjA hemaratha ne dUta kI kahI huI bAtoM kI ora koI dhyAna nahIM diyaa| niyuddha kI ghoSaNa kara dii| usane apanI cataraMga senA ko surajjita kiyA aura mana meM socA karAnA ke hAtha se rAjya chIna lenA mere lie bAe~ hAtha kA khela hai| usa vIramatI meM kyA sta hai ki vaha mere sAmane yuddha karane ke lie A jAe ! - esA vicAra karake aura apanI caturaMga senA sAtha lekara pUrI taiyArI ke sAtha rAjA ratha ne AbhApurI kI sImA meM praveza kiyaa| lekina AbhApurI kI sImA meM praveza karate hI kA manobala TUTa par3A aura vaha vicAra karane lagA ki maiMne bahuta bar3A duHsAhasa kiyA hai / kanaaba kyA ho sakatA hai ? lekina yadi maiM aise hI binA yuddha kie vApasa calA jAU~ to merI huta badanAmI hogii| aba yuddha karanA hI hogA, bhale hI pariNAma kucha bhI nikle| idhara vIramatI ko bhI samAcAra milA ki rAjA hemaratha apanI senA sAtha lekara yuddha kAlae AbhApurI ke nikaTa A pahu~cA hai| isalie vIramatI ne apane maMtrI ko bulA kara sase pUchA, "tumheM samAcAra sunane ko milA hai yA nahIM ? rAjA haimaratha apanI senA lekara bhApurI para AkramaNa karane ke lie AbhApurI ke nikaTa A pahu~cA hai / maiM aise sAmAnya zreNI . rAjA ke sAtha yuddha karane ke lie svayaM jAnA ucita nahIM mAnatI huuN| isalie he maMtrI, tuma kyaM hI apanI parAkramI senA ko sAtha lekara hemaratha se yuddha karane ke lie raNakSetra para cale / tumha merA pUrA AzIrvAda hai ki vijayalakSmI tumhArA hI varaNa kregii| tumhArA eka bhI Na khAlI nahIM jaaegaa| isalie tumheM bilakula ciMtA karane kI AvazyakatA nahIM hai|" rAnI vIramatI kI AjJA sunate hI subuddhi maMtrI ne yuddha kI taiyArI ke lie sAre nagara meM SaNA kara dii| unhoMne apanI senA ko yuddha ke lie susajjita hone kA Adeza diyaa| maMtrI ne panA sanA ko saMbodhita kara kahA, "AbhApurI ke vIra sainiko! Aja apanI mAtRbhUmi kI rakSA rane kA sunaharA avasara A gayA hai| yadi aise samaya para hama hAtha para hAtha ghare baiThe rahe aura pane zatru rAjA ke dA~ta khaTTe na kie to hamArI kSatriyatA lajjita ho jaaegii| isalie Aja apanA kSAtrateja batAne kA avasara AyA hai| isalie hamArI rAnI kI AjJA ke anusAra Apa sabako mere netRtva meM hemaratha aura usakI senA se lar3ane ke lie jAnA hai| yadyapi hamAre tArAja cadra murgA bana gae haiM, lekina ve aba bhI hamAre rAjA hI hai| unake prabala puNyodaya se Dama hamArI vijaya nizcita hai| isalie he vIra kSatriyoM uTho aura raNakSetra para apanA parAkrama dakhA kara zatru ko pakar3a kara hamArI rAnI ke sAmane hAz2ira kro|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 zrI candrarAjarSi cari= subuddhi maMtrI ne apanI senA meM aisI himmata bharI ki kucha hI samaya meM AbhApurI kA san surajjita hokara rAjA hemaratha kI senA se lar3ane ke lie raNakSetra kI aura cala pdd'ii| raNadudubhaTa bajane lagIM aura unakI dhvaniyoM se sArA AkAza gUMja utthaa| donoM pakSoM kI senAe~ AmasAmane A gaI . donoM senAoM ke bIca ghamAsAna yuddha prAraMbha hI gayA hastisena se hastisan azvasenA se azvasenA aura rathasenA se rathasenA jUjhane lgii| donoM pakSoM ke sainika apane jAna kI bAjI lagA kara lar3a rahe the| rAjA hemaratha ke mana meM parAyA rAjya chIna lene kI lAlasA to AbhApurI kI senA ko sirpha apanI mAtRbhUmi kI svataMtratA kI rakSA karane kI tamannA thA eka tarapha rAjya ke pralobhana kA prazna thA, to dUsarI tarapha apanI pratiSThA kI rakSA kI samasta thii| prAcIna zAstroM kA TakazAlI vacana hai - yato dharmasta to jayaH _ arthAt jahA~ dharma hotA hai, vahA~ vijaya bhI hotI hai| AbhApurI kI senA kA uddezya zraSa thA, utsAha adamya thA, isalie rAjA hemaratha kI senA AbhApurI kI senA ke sAmane lambe sama taka Tika nahIM sakI / hemaratha kI senA raNakSetra chor3a kara bhAgane lgii| hemaratha rAjA ko muhaka khAnI par3I / maMtrI kI AjJA ke anusAra AbhApurI ke sainikoM ne hemaratha rAjA ko jAvi avasthA meM kaida kara liyaa| hemaratha rAjA ke hAthapA~va ber3iyoM se jakar3a die ge| isa prakA hemaratha ko baMdI banA kara aura use apane sAtha lekara vijayavAdha bajAte hue AbhApurA ka vijayI vIra senA rAjya kI rAnI vIramatI ke pAsa A phuNcii| senA kI ora se subuddhimatrA baMdI banAe gae hemaratha ko rAnI ke sAmane lA khar3A kiyaa| unhoMne vIramatI se kahA, " / mahArAnI, hama Apake lie eka amUlya bheMTa le Ae haiM, use saharSa svIkAra kara liijie| vIramatI ne apane sAmane hAtha jor3a kara aura mu~ha nIcA karake khar3e hemaratha rAjA | ber3iyoM se jakar3A huA dekhA to use joradAra upAlaMbha detI huI bolI, "he raNavIra ! kahA ga terA parAkrama aura abhimAna ? tUne AbhApurI kA rAjya chIna lene kI ghRSTatA kyoM kA ? kyA pahale AbhApurI kI senA ke parAkrama kA svAda nahIM cakhA thA ? kyA tU bhUla gayA ki tujhe pratya bAra AkramaNa karane ke lie Ane para parAjita hokara lauTa jAnA par3A thA ? phira tUne phira / AbhApurI para AkramaNa karane kA dussAhasa kaise kiyA ? are, tujhe apanI sAmarthya kA to vicAra karanA cAhie thA ! mere sAtha lar3AI kI bAta = rahI, lekina tujhe to mere maMtrI aura merI bahAdura senA se hI parAjaya khAnI pdd'ii| bola, kAna P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 131 _ha? tUyA maiM ? tU mujhe eka abalA samajha kara mujhase yuddha karane ko AyA, lekina terI gaMdI murAda miTTI meM mila gii| . hamaratha, tU niraMtara yAda rakha ki yadi tU hAthI hai, to maiM kesarI siMha huuN| yadi to kabUtara 9 tAma zyena (bAja) paMchI huuN| yadi tU sarpa hai, to maiM nevalA huuN| yadi tUne phira kabhI bhUla kara bhI = mere rAjya kI sImA meM pA~va rakhane kI koziza kI. to maiM tajhe jiMdA nahIM chodduuNgii| mere putra caMdra rAjA ne tujhe kitanI bAra jIvanadAna diyA hai, lekina mere putra ke kie hue upakAroM ko bhUla kara - tU phira yuddha karane ke lie yahA~ A phNcaa| aisA karate samaya tujhe koI zarma nahIM AI ? kyA yahI kSatriya kA kartavya hai ?" = isa taraha rAnI vIramatI ne hemaratha rAjA ko kaDI DA~Ta-phaTakAra snaaii| vIramatI ke mana = meM rAjA hemaratha ko AbAparI ke kAragAra meM AjIvana kaida kI sajA dilAne ko tIvra icchA thii| lekina maMtrI subuddhi ne rAnI vIramatI ko batAyA, "he rAjamAtA, kisI ke sAtha zazvata zatrutA rakhane kI apekSA zatru ko bhI mitra banA kara use apanI AjJA meM rakhanA acchA hai|" vIrAMganA vIramatI ne apane maMtrI ke Agraha ko svIkAra kara liyA aura turanta kaidI rAjA maratha kA badhanamukta karane kA Adeza diyaa| vIramatI kI AjJA ke anasAra kaidI hemaratha ko na sirpha baMdhanamukta kiyA gayA, balki use bahumUlya vastrAlaMkAroM kA dAna bhI diyA gyaa| rAjA / hamaratha ne bhI prasanna hokara AbhApurI ke sAtha honevAlI zatrutA kA tyAga kiyA aura vIramatI kI AjJA zirasAvaMdya mAnanA svIkAra kara liyaa| usane niraMtara rAnI vIramatI kI AjJA kA pAlana karana kI pratijJA kii| isase khaza hokara rAnI ne hemaratha kA sArA rAjya use lauTA diyA aura use sammAna ke sAtha usake deza kI ora ravAnA kara diyaa| dina vyatIta hote jA rahe the| eka bAra AbhApurI meM vizvavikhyAta naTarAja zivakumAra aayaa| usakI nATakamaMDalI meM usakI putrI zivamAlA aura anya pA~ca sau kalAkAra the| sabake saba nATayakalA meM bahuta kuzala the| sabhI kalAkAroM meM zivamAlA siramaura thii| nATakamaMDalI ke pramukha zivakumAra ne vIramatI kI rAjasabhA meM Akara rAnI ko praNAma kara kahA, "he mahArAnIjI, yadi Apa AjJA deM, to hama apanI nATayakalA dikhaaeNge|" vIramatI ne zivakumAra se usakA nAma aura vaha kahA~ se AyA hai yaha pUchA / isapara naTarAja zivakumAra ne hAtha jor3a kara kahA, "rAnIjI, merA nAma zivakumAra hai| hama uttara dizA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrI candrarAjarSi caritra se yahA~ Ae haiN| hamane aba taka aneka rAjAoM ko apanI nATayakalA dikhAkara unakA manoraMjana kiyA hai aura aneka puraskAra bhI prApta kie haiN| hama AbhApurI kI kIrti suna kara yahA A pahu~ce haiN| ApakI nagarI vaisI hI zreSTha aura suMdara hai, jaisA hamane isake bAre meM sunA thaa|" naTarAja zivakumAra ki prazaMsA se khuza hokara rAnI vIramatI ne use apanI nagarI ma __ apanI nATayakalA dikhAne kI AjJA dii| AjJA milate hI zivakumAra kI nATakamaMDalI ke pAMca sau kalAkAroM ne apanI nATayakalA ke aneka raMga dikhAnA prAraMbha kiyaa| nATakamaMDalI ke sAtha honevAle viziSTha vAdyoM kI AvAjoM se AkAza gUMja utthaa| isa nATakamaMDalI ke bAre meM suna kara nATaka kA khela dekhane ke uddezya se rAnI guNAvalI murge ke piMjar3e ke sAtha aTArI meM Akara baiTha gyii| nATakamaMDalI ke sabhI kalAkAroM ne jaba apanI nATayakalA ke vividha namUne prastuta kie, taka zivamAlA nATakamaMDapa meM Akara apanI advitIya nATayakalA prakaTa karane ke lie susajjita huii| usake lie usake sAtha honevAle kalAkAroM ne eka moTA aura U~cA bA~sa bhUmi para sthApita kiyaa| cAroM ora se use rassI se majabUta rUpa meM bA~dha diyA gyaa| isase thor3A-sA bhaa| AgepIche huA nahIM jA sakatA thaa| zivamAlA ne vIramatI ko praNAma kiyA aura vaha supArI kA phala lekara U~ce baoNsa para rAjA caMdra kI jayajayakAra karate hue car3ha gii| usane bA~sa ke agra bhAga para supArI rakhI aura apanI nAbhi usa para sthApita karake vaha apane peTa ke bala para cAroM ora cakkara lagAtI huI ghUmane lgii| zivamAlA kI adbhuta kalA dekha kara vahA~ nATaka dekhane ke lie Ae hue hajAroM darzakoM ne vAha-vAha kI pukAra kI aura tAliyoM kI gar3agar3AhaTa karake apanI pasaMdagI prakaTa kii| nIce taraha-taraha ke vAdya baja rahe the aura sabhI darzaka sAvadhAna hokara zivamAlA kA kalAkuzalatA ko ekaTaka dekha rahe the| aba zivamAlA ne cAroM aura ghUmate hue cakkara kATanA baMda kiyA aura aba vaha supArI para apanA ulTA mastaka rakha kara aura donoM pA~va AkAza kI aura karake khar3I rhii| aisA hone para bhI supArI apane sthAna se jarA bhI idhara-udhara nahIM huI / jaba zIrSAsana karake zivamAlA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 zrI candrarAjarSi caritra supArI para khar3I rahI to aisA pratIta huA mAno koI haThayogI nIce mastaka aura Upara pA~va _karake samAdhi lagAkara dhyAna kara rahA ho / ___zivamAlA phira vahA~ se kUdI aura apanA eka pA~va supArI para rakha kara vaha golAkAra ghUmane lgii| ye sAre ddazya dekha kara vahA~ upasthita darzakoM ne zivamAlA kI kalA kI dila khola kara prazaMsA kii| aMta meM zivamAlA alaga-alaga raMga ke pA~ca vastra lekara bA~sa para car3hI aura usane ve pAca vastra eka dUsare meM aise gUMtha die ki una meM se eka adbhuta paMcaraMgI puSya nirmANa ho gyaa| zivamAlA kI yaha adbhUta kalAkuzalatA dekha kara darzaka usapara mugdha ho ge| aba zivamAlA U~ce bA~sa para se rassI pakar3a kara jhaTa se nIce utara aaii| usake pitA - zivakumAra ne usakI pITha thapathapAI aura use mana se AzIrvAda diyaa| nATaka kA khela samApta hone ke bAda sabhI kalAkAra vAdya bajAte hue aura rAjA caMdra kI jayajayakAra karate hue vIramatI rAnI ke sAmane puraskAra kI mA~ga karane lge| rAnI vIramatI rAjA caMdra kA nAma aura usake nAma kI jayajayakAra sunakara bahuta nArAja ho gii| er3I se coTI taka usakA sArA zarIra caMdra rAjA ke prati IrSyA kI Aga meM jalane lgaa| usake muMha para se prasannatA gAyaba ho gaI / isalie yadyapi kalAkAra zivakumAra bAra-bAra puraskAra ke lie prArthanA karatA rahA, phira bhI usane zivakamAra. zivamAlA aura anya kalAkAroM ko koI puraskAra nahIM diyaa| rAnI ne zivakamAra kI ora dekhA bhI nahIM. dekhakara bhI anadekhA kiyaa| _ isa ghaTanA se naTarAja zivakumAra socane lagA ki zAyada hamArI nATayakalA se rAnI / vAramatI kA citta pUrI taraha prasanna nahIM huA hai| anyathA, unhoMne hameM turanta bar3A puraskAra pradAna kiyA hotaa| isalie naTarAja zivakumAra ne apane kalAkAroM kI sahAyatA se nATaka ke aneka naenae adbhuta khela dikhAe, Azcaryajanaka kalA prakaTa kii| phira caMdra rAjA kI jayajayakAra karatA huA zivakumAra apanI nATakamaMDalI ke sAtha bar3I AzA se rAnI vIramatI ke pAsa puraskAra pAne kI prArthanA karatA huA AyA / lekina unheM nirAza honA pdd'aa| vIramatI ko kalAkAroM kI nATayakalA to bahuta pasaMda AyI thI, lekina una kalAkAroM ne caMdra rAjA kI jo jayajayakAra kI thI, isase vaha bahuta nArAz2a ho gaI thii| isalie kalAkAroM ko puraskAra denA to dUra, rAnI ne ina kalAkAroM kI ora dekhA taka nhiiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 sA zrI candrarAjarSi caritra AbhApurI ke nagarajana to isa nATakamaMDalI ke adbhuta aura Azcaryajanaka khela dekha kara bahuta khuza ho ge| nagarajana isa bAta kI pratIkSA kara rahe the ki rAnI vIramatI sabase pahale puraskAra de de, jisase bAda meM ve bhI ina kalAkAroM para apanI ora se inAmoM kI varSA kare aura ina kalAkAroM ko khuza kara deN| lekina vIramatI se pahale ina kalAkAroM ko inAma dene kI kisA kI himmata nahIM huI, kyoMki vIramatI ke nIca, krUra aura IrSyAlu svabhAva se sArI AbhAnagarI suparicita thii| idhara guNAvalI kI goda meM honevAle sone ke piMjar3e meM par3e hue rAjA caMdra yadyapi isa samaya murge ke rUpa meM the, lekina inameM saba kucha samajha lene kI zakti thii| isalie caMdra rAjA ne murge ke rUpa meM piMjar3e meM par3e-par3e socA ki ye kalAkAra loga merI jayajayakAra karake merIkIrti bar3hA rahe haiM, isIlie mere prati atyaMta IrSyA kA bhAva rakhane vAlI yaha vIramatI una para nArAja hokara unheM inAma nahIM de rahI hai| lekina aisA karane se deza dezAntara meM AbhApurI aura usake zAsaka kI kaMjUsI ke lie badanAmI hogii| isake viparIta ina kalAkArA ko diyA huA thor3A-sA bhI dAna AbhApurI aura usake zAmakoM kI kIrti dezadezAMtara meM phailAegA / anyathA, yahA~ se nArAja hokara jAne para yaha nATakamaMDalI jahA~ bhI jAegI, vahA~ AbhApurI aura usake zAsakoM ko niMdA karatI huI ghuumegii| aisA vicAra mana meM Ane para sone ke piMjar3e meM murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ne | apane piMjar3eM meM honevAlI suvarNa kI ratnajaDita kaMdhI apanI coMca meM pakar3a kara isa taraha nIce / pheMko jisase vaha sIdhI naTarAja zivakumAra ke hAtha meM jA pdd'ii| vaha kaMdhI hAtha meM par3ane para / naTarAja zivakumAra khar3A ho gayA aura usane bahuta khuzI se vaha kaMdhI puraskAra rupa meM grahaNa krlii| isa ddazya ko vahA~ upasthita sabhI darzaka dekhate hI raha ge| kisIko yaha patA na calA ki sabase pahale inAma kisane diyA, lekina kisIne puraskAra-inAma-denA prArambha kiyA hai yaha dekha kara yaha nATaka dekhane ke lie Ae hue anya darzakoM ne bhI naTamaMDalI para inAmoM kI jhdd'ii| sI lagA dii| - vahA~ upasthita darzakoM meM se kisIne naTamaMDalI ko apane pAsa honevAle suvarNalakAra - die, to kisIne cA~dI ke AbhUSaNa pradAna kie| aneka logoM ne kalAkAroM ko uttama vastra inAma = ke rUpa meM de die| dekhate-dekhate kalAkAroM kI prApta hue inAmoM kI vastuoM kA vahA~ bar3A Dhera - laga gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 135 apanI kalpanA se bhI bahuta adhika vastuoM kA dAna pAne para usa nATakamaMDalI ke "kha naTarAja zivakumAra ke harSa ko koI pAra na rhaa| vaha phalAna smaayaa| lekina nagarajanoM gha ora se aisA aura itanA dAna diyA gayA hai, yaha dekha kara vIramatI krodhAviSTa ho gii| . naTarAja zivakumAra ne phira eka bAra caMdra rAjA kI jayajayakAra kI aura usane rAnI "ramatA ke pAsa jAkara usane rAnI se vidA maaNgii| usane kahA, "mahArAnIjI, aba Apa AjJA 'tA hama yahA~ se Age cleNge| ApakI kapA se hameM yahA~ bahata baDe-baDe inAma mile haiN| hama saba tyaMta saMtuSTa ho gae hai|" . vIramatI se itanA kaha kara aura vidA pAkara naTarAja zivakumAra apanI maMDalI ke sAtha pina mukAma ke sthAna kI ora calA gyaa| nATakamaMDalI ke vahA~ se cale jAte hI vIramatI rAnI mukha se krodha kA jvAlAmukhI phUTa niklaa| vaha krodha kA garamAgarama lAvArasa ugalane lagI ra bar3I-bar3I A~kheM karake logoM ko DarAte-dhamakAte hae garjanA karatI huI sI vaha bolI, pahA kAna aisA bar3A dhanapati hai jisane mere pahale naTarAja ko inAma dAna-dene kA sAhasa nyA ? dAna denevAle ne bhayaMkara baDA dassAhasa karake merA bhayaMkara apamAna kiyA hai / yadi maiMne sa bar3e dAnavIra ko apanI A~khoM se dekhA hotA, to acchA hotaa| lekina vaha mahAn bhAgyavAn khAI detA haiM ki maiMne use apanI A~khoM se dekhA nhiiN| agara maiMne use apanI A~khoM se dekhA tA, to maine use kaba kA yamasadana meM apane dAna kA phala cakhane ke lie pahuMcA diyA hotaa| isa samaya murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ne naTarAja ko pahalI bAra inAma diyA thA i bahuta acchA ho gayA ki vIramatI ise jAna nahIM skii| anyathA, murge ke rUpa meM honevAle jA caMdra ko vIramatI ne jiMdA na chor3A hotA / lekina zAstroM meM kahA gayA hai ki - 'dharma: rakSati rkssti:'| arthAta, jo dharma kI rakSA karatA hai, usakI rakSA saMkaTa ke / naya meM dharma karatA hai| rAnI vIramatI ke pAsa baiThe hue subuddhi maMtrI ne vIramatI se kahA, "he mAtA, Apako krodha rane kA koI kAraNa nahIM hai| lagatA hai ki Apa hI ke kisI sevaka ne kalAkAroM kI kalA se sanna hokara bhAvAveza meM Akara sabase pahale inAma diyA aura phira Apa hI ke jina anya vakoM ne naTarAja aura nATakamaMDalI ke kalAkAroM ko dAna diyA, unhoMne ApakI aura AbhApurI kIrti meM cAra cA~da lagA die haiN| isameM Apako nArAja hone kA kyA kAraNa haiM ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zrI candrarAjarSi cari= jaise yuddha kSetra para rAjA ke svayaM upasthita hote hue bhI rAjA kI senA ke vIra sainika zatrusenA ko apanA parAkrama dikhAne ke lie jAna kI bAjI lagA kara zatrusenA para TUTa pdd't| aura yuddha kSetra para lar3ate-lar3ate kAma bhI A jAte haiM - vIragati bhI prApta kara lete haiM, lekina usake parAkrama se, balidAna se vijayalakSmI to rAjA ko hI jayamAlA pahanAtI hai| usI prakAra bhale hI Apake kisI dAnazUra sevaka ne naTarAja ko sabase pahale inAma diyA lekina usase kIrti ApakI hI bar3hI haiM na ? isalie Apa krodha tyAga dIjie aura zAta ha jaaie| mAtA ke sthAna para yadi putra kisI kI dAna de to kIrti to usa suputra kI mAtA kI hI gAH jAtI hai na ? usI prakAra he rAjamAtA, Apa isa AbhApurI kI sArI prajA kI mAtA hai / praja Apake putra ke samAna hai| isalie putroM ke dAna se mAtA ko nArAja hone kA kyA kAraNa ha. ulTA, putroM ke dAna ko dekha kara mAtA ko prasanna honA cAhie aura putroM ke satkarma ko savaya ucita mAna kara mAtA ko usakA sammAna karanA caahie|" buddhimAn subuddhi maMtrI ne vividha yuktiyoM se vIramatI ko samajhAne kA prayatna kiyA | lekina vIramatI kA krodha zAMta nahIM huA, balki bar3hatA hI gyaa| vIramatI ko anaMtAnubaMdhI Ara tIvratama krodhakaSAya maMtrI ke samajhadArI bhare vacanoM se kaise zAMta hotA ? vIramatI rAjasabhA se uThakara apane mahala meM lauTa bhaaii| vaha Akara sukhazayyA parala to gaI, lekina krodhapizAca ne usake mana para aisA adhikAra kara liyA thA ki bahuta kozi karane para bhI use nIMda nahIM aaii| ciMtAtura manuSya ko nIMda kahA~ se aura kaise AegA ? vIramatI ke dimAga para basa eka hI bhUta savAra ho gayA thA ki mujhase pahale naTarAja ke dAna dene kA sAhasa karanevAlA kauna thA ? mujhe usa dAnavIra ko hara saMbhava koziza karake khora nikAlanA pdd'egaa| isa taraha se vicAra karate-karate sArI rAta bIta gaI aura prAtaHkAla / gyaa| rAnI vIramatI rAjasabhA meM AI aura usane zivakumAra ko usakI maMDalI ke sAtha bura kara apanA nATaka phira se khelane ko aura kalA dikhAne kI AjJA dii| maMtrI ne rAnI kI Apa ke anusAra turaMta naTarAja ko bulAyA aura apane nATaka kA khela phira se dikhAne ko usa khaa| naTarAja bahuta bar3A puraskAra milane kI AzA se yaha AmaMtraNa milane para AnaMda sAga meM DUba gyaa| usane turanta apane kalAkAroM ko nATaka dikhAne ke uddezya se taiyAra hone ko kA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ = zrI candrarAjarSi caritra 137 / bharata kA nATaka dikhAne kA nirNaya kiyA gyaa| nATaka ke vAdyoM ko dhvaniyoM se AkAza gUMja = utthaa| - vAdyoM kI AvAja suna kara rAnI guNAvalI bhI sone ke piMjar3e meM baMda murge ko lekara mahala ka gavAkSa meM nATaka dekhane ke lie Akara baitthii| nATaka kA khela samApta hone ke bAda pahale kI taraha naTarAja zivakumAra rAjA caMdra kI jayajayakAra karatA huA aura unakA guNagAna karatA huA rAnI vIramatI ke pAsa AyA aura inAma kI yAcanA karane lgaa| lekina caMdrarAjA kI jayajayakAra suna kara nArAja huI rAnI vIramatI ne naTarAja kI kalA kI prazAMsA bhI nahIM kI aura - usa inAma bhI nahIM diyaa| jaba vIramatI ne inAma nahIM diyA, taba usase pahale inAma dene kI kisI = ki himmata nahIM huii| nATaka kA khela dekhane ke lie Ae hue nagarajana socavicAra meM DUba gae ki rAnI vAramato bAra bAra aisA asaMgata vyavahAra kyoM kara rahI hai ? ina kalAkAroM ko vaha inAma kyoM nahIM detI hai ? samajha meM nahIM AtA ki Akhira usake mana meM kyA hai ? naTarAja zivakumAra ne cAroM ora AzAbharI dRSTi se dekhA, lekina vahA~ upasthita sabhI darzaka mu~ha nIce karake baiThe the| caMdramA ke binA honevAlI aMdherI rAta kA vAtAvaraNa sarvatra vyApta thaa| lekina isa nirAzAmaya vAtAvaraNa meM AzA kI kiraNa kI taraha sone ke piMjar3e meM baMda murge ke rUpa meM rAjA caMdra thaa| caMdrarAjA piMjar3e meM murge ke rUpa meM par3A huA thA aura vahA~ se naTarAja kA nirAzA aura usA~so kA barAvara nirIkSaNa kara rahA thA / naTarAja bAra bAra caMdrarAjA kI jayajayakAra karatA huA khar3A thaa| kala kI taraha Aja bhI usane apane piMjar3e meM se apanI coca kI sahAyatA se ratnajaDita kaMdhI aura kaTorA nIce pheNke| lAkhoM rupae mUlya ko ratnajaDita kI aura kaTorA nIce Ate hI naTarAja ne unheM apane hAthoM se pakar3a liyA aura vaha AnaMdita hokara jorazora se caMdrarAjA kA guNagAna karane lgaa| yaha dAna diyA huA dekhate hI aba aneka darzakoM ne bhI naTarAja para dAna kI varSA kara dii| itanA sArA dAna inAma meM pAkara apane parizrama ko sArthaka hotA dekhane se naTarAja zivakumAra bahuta khuza ho gyaa| lekina naTarAja para inAmoM kI varSa hote hue dekha kara rAnI vIramatI er3I se coTI taka __ adara-bAhara jala utthii| vIramatI ne jisa uddezya se nATaka ke kAryakrama kA dUsarI bAra Ayojana P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrI candrarAjarSi caritra karAyA thA vaha saphala ho gyaa| sabase pahale inAma kA dAna karanevAle ko vaha khojanA cAhatI thI, usameM use saphalatA mila gii| krodhAviSTa huI rAnI vIramatI apane sthAna se uTha khar3I huI aura hAtha meM talavAra lekara nikaTa hI piMjar3e meM baMda murge ke pAsa aaphuNcii| usane krodha se bhara kara kahA, "he duSTa, tujhe aba bhI zarma nahIM AtI hai ? tUne mujhase pahale inAma kyoM diyA ? murgA banane ke bAda bhI tU apanI dhuSTatA nahIM chor3atA ? khaira, le aba merI talavAra kI dhAra kA svAda cakha le| aba maiM tujhe jidA nahIM choDUMgI, nahIM chor3eMgI!" itanA kaha kara rAnI vIramatI apanI talavAra ke prahAra se murge ke zarIra ke do Tukar3a karane hI vAlI thii| prahAra karane ke lie usakA hAtha Upara uThA aura itane meM guNAvalI ne bIca meM par3a kara apanI sAsa kA hAtha turanta pakar3a liyaa| usane hAtha jor3a kara apanI sAsa se kahA, "he mAtAjI, aisA krodha mata kiijie| isa paMchI kI bhalA dAna dene kI buddhi kahA~ se hogI ? dAna dene meM yaha becArA paMchI kyA samajhatA hai ? vaha piMjar3e meM jaba pAnI pI rahA thA to kaMdhI aura kaTorA nIce gira gae aura usI ko apanI kalA ke lie inAma samajha kara naTarAja zivakumAra ne grahaNa kara liyaa| isameM usa becAre kA kyA aparAdha hai, usakA kyA doSa hai ? he mAtA, piMchiyo ke pAsa vivekabuddhi kA abhAva hI hotA hai| isalie eka nirAdhAra paMchI para isa taraha krodha karanA ucita nahIM hai / he mAtAjI, paMchI to sirpha apanA peTa bharanA hI jAnate haiN|" .. sAsa aura bahU ke bIca jaba yaha vivAda prArabha huA, to use sunakara logoM kI bhIr3a vahA - ikkaTThA hI gii| una sabane bIca meM par3a kara murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ke prANa bacA lie| . / guNAvalI kA samayAnukUla kathana suna kara rAnI vIramatI kA krotha kucha ThaMDA par3a gyaa| | rAnI vIramatI guNAvalI ke pAsa AI thI, vahA~ se uTha kara vaha calI aura Akara rAjasabhA meM siMhAsana para baiTha gaI / rAnI vIramatI ko khuza karane ke lie naTarAja zivakumAra ne phira se apanI nATayakalA dikhAnA prAraMbha kara diyaa| isa nATakamaMDalI kI pramukha strI pAtra zivamAlA paMchI kI bolI jAnatI hai, yaha bAta caMdra rAjA ko jJAta thii| isalie murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ne piMjar3e meM se jora se paMchI kI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 candrarAjarSi caritra mAzavamAlA ko uddezya kara kahA, "he zivamAlA, tU sabhI prakAra kI kalAoM meM atyaMta puNa hai / isake sAtha hI tU paMchiyoM kI bhASA bhI jAnatI hai / isalie maiM apanA rahasya tujhe nAtA huuN| tU use sAvadhAnI se suna le| . tUapanI adbhuta kalA vIramatI ke sAmane prakaTa kara aura apanA khela dikhAne ke bAda parasanAce utara kara vIramatI kI jayajayakAra karate hae inAma mA~gane ke lie usake pAsa nA jaa| bhUla kara bhI mere nAma kI jayajayakAra mata kara / agara tU aisA karegI to vAramatA muhamAMgA inAma degii| jaba vaha pUchegI ki tujhe inAma meM mujhe mA~ga le / yahA~ murge ke rUpa meM nA jIvana bitAne meM mujhe apane prANoM kA bhaya nitya satAtA hai| mere prANa yahA~ surakSita nahIM yadi tU merA itanA-sA kAma karegI, to maiM tere upakAra AjIvana nahIM bhuuluuNgaa| kyA tU mujha yaha upakAra karegI ?" murge kI kahI huI ye sArI bAteM sana kara zivamAlA ne usase paMchI kI bhASA meM kahA, kahana ke anusAra maiM vIramatI ke sAmane apanI kalA prakaTa kara inAma meM sirpha Apako mAga luuNgii| aMta taka inAma meM Apako hI prApta karane kA Agraha nahIM chodduuNgii| mahArAja, pato mere mastaka para ke makaTa haiM, vizva ke zaMgAra haiM. prajA ke pAlanakartA haiM, Apa hamAre rAjA / Apa ciMtA mata kiijie| mahArAja, maiM to ApakI putrI ke samana huuN| apane prANa dekara bhI maiM Apake prANoM kI rakSA karUgA . Apa jaba mere yahA~ padhAreMge to maiM apane prANoM se bhI bar3ha kara prema ke sAtha narAta ApakI sevA kruuNgii| kisI bhI taraha se Apako koI kaSTa nahIM paDane duuNgii| mahArAja, pa hamAre sarvasva haiN| Apa hamAre pAsa AeMge to maiM yahasamajha la~gI ki kalpavRkSa hI mere A~gana A gayA hai / Apake hone se hamare lie dhana-saMpatti kI koI kamI nahIM hogii| sabakucha ApakI chA ke anusAra hogA, mahArAja ! aba Apa sabakacha mujha para chor3a dIjie aura nizcinta ho ie| maiM saba kucha sa~bhAla luuNgii|" rAjA caMdra ko isa prakAra Azvasta karane ke bAda zivamAlA ne apane pitA zivakumAra cadra rAjA kA sArA rahasya batA diyaa| nirlobhI zivakumAra ne bhI zivamAlA kI bAta saharSa kAra kara lii| jo vipatti ke samaya meM sahAyatA karatA hai, vahI isa dharatI para saccA sAdhu pakahalAtA hai| 'paropakArArthamidaM zarIram' (paropakAra ke lie hI yaha zarIra hai) yahI sAdhu pa ke jIvana kA sUtra hotA hai, usake jIvana kA mUla maMtra hotA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrI candrarAjarSi caritra aMta meM murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ne zivamAlA se kahA, "tere pAsa A jAne ke bAda maiM apane jIvana kI sArI kahAnI atha se iti taka tujhe sunaauuNgaa| isa samaya to maiMne saMkSepa meM hI bahuta mahattvapUrNa bAteM hI tujhase kaha dI haiN|" aba zivamAlA ne phira eka bAra apanI kalA rAnI vIramatI ke sAmane prakaTa kii| nATaka pUrA huaa| zivamAlA bA~sa para se nIce utara aaii| vaha 'rAjamAtA vIramatI kI jaya pukAratA huI vIramatI ke pAsa gaI aura usane vIramatI ke sAmane inAma kI yAcanA kii| apanI jayajayakAra sunakara bahuta khuza huI vIramatI ne zivamAlA se kahA, "bola, tujhe kyA cAhie ?" zivamAlA ne kahA "he rAjamAtA, yadi Apa hama para prasanna haI haiM, to hameM ApakA baha guNAvalI ke pAsa sone ke piMjar3e meM par3A huA jo murgA hai, vaha inAma meM de diijie| hama para itanI dayA kara ke khuzI se hameM vaha murgA diijie| hameM inAma meM anya koI cIja nahIM caahie|" zivamAlA ke pitA zivakumAra ne bhI vIramatI se kahA, "he rAjamAtA, isa samaya merI putrI murge kI gati hI sIkha rahI hai| yaha zikSA uttama jAti ke murge ko prApta kie binA saMbhava nahIM hai| isalie kRpA karake hameM yaha uttama jAti kA murgA avazya de diijie| mAtAjI, Apa apana lie dUsarA murgA kharIda kara paalie| ApakI kRpA se mujhe dhana-saMpatti kI koI kamI nahIM hai / yadi kabhI usakI jarUrata par3egI, to vaha dhana-saMpatti anya rAjAoM se bhI prApta kI jA sakata hai| isalie Apa hameM yaha murgA hI de diijie| itanI kRpA avazya kiijie|" | zivakumAra kI prArthanA suna kara vIramatI ne usase kahA, "he zivakumAra, tU mujhase aisa tuccha vastu kyoM mAMga rahA hai ? tujhe to mujhase hAthI, ghor3e, dhana-dhAnya-vastra-AbhUSaNa Adi mAMgana caahie| aisI koI kImatI cIz2a inAma meM dene se mere yaza kI vRddhi hogii| sirpha murgA hI inA meM dene se merI kIrti nahIM bddh'egii| aba taka maiMne kisI ko inAma ke rUpa meM murgA dete hue na dekha hai, na sunA hai / yaha murgA to maiMne apanI bahU ke manoraMjana ke lie pAlA hai| yadi yaha murgA maiM tu inAma ke rUpa meM de dUM, to merI bahU kA manakhinna ho jaaegaa| isalie tU isa murge ko chor3a ka koI bhI vastu mA~ga le| maiM tujhe mu~hamA~gI cIja de duuNgii|" / isapara zivakumAra ne kahA, "he mAtAjI, yadi Apa hameM apanA mu~hamA~gA inAma isa mu ke rUpa meM de detI haiM, to ApakI thor3I-sI bhI apakIrti nahIM hogI, balki ApakI kIrti meM vRni hI hogI aura hameM bhI isa bAta kA saMtoSa hogA ki rAjamAtA ne hameM mu~hamA~gA inAma diyaa|" P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 141 zivakumAra kA inAma meM murgA hI pAne kA bahuta Agraha dekha kara aMta meM zivakumAra ko inAma ke rUpa meM murgA dene ko vIramatI taiyAra ho gii| usane apane maMtrI subuddhi ko guNAvalI ke pAsa murgA lAne ko bheja diyaa| yaha murgA isa rUpa meM jAnA vIramatI ko pasaMda hI thA aura vahI anAyAsa ho rahA thaa| maMtrI subuddhi vIramatI kI AjJA ke anusAra turanta guNAvalI ke pAsa jA phuNce| unhoMne sArA samAcAra guNAvalI ko kaha sunaayaa| unhoMne yaha bI bAta guNAvalI ko batAI ki 'apane svAmI ko isa rUpa meM apane pAsa rakhane ko apekSA unheM naTarAja ko sauMpa dene meM hI bhalAI hai| vAramatI to Apake pati kI eka naMbara kI zatra hai| ve to Apake pati ke prANa haraNa karane kI tAka meM hI hai| Apa isa bAta se bahuta acchI taraha paricita hai| isalie he rAnI, merI Apase vinamra prArthanA hai ki Apa apane svAmI murge ko naTarAja ke hAthoM meM khuzI se soMpa diijie| isImeM ApakI apane svAmI kI saccI sevA hogii| naTarAja zivakumAra aura usakI putrI zivamAlA Apake pati murge kI apane prANoM se bhI bar3ha kara rakSA kreNgii|" - maMtrI kI sArI bAteM sunane ke bAda guNAvalI ne maMtrI se kahA, "he maMtrIjI, yadyapi ApakI bAta zabdazaH satya hai, lekina apane prANAdhAra ko naTarAja ke hAthoM meM sauMpane ko merA jI nahIM caahtaa| ve murge ke rUpa meM hI sahI, lekina isa samaya mere pAsa haiM, isalie unako dekha-dekha kara / meM apanI A~khoM ko tRpta karatI huuN| unako dekha kara mere hRdaya ko bahuta khuzI milatI hai| agara ve naTarAja ke sAtha jAeMge, to merA sarvasva hI luTa jaaegaa| unake viyoga meM apane dina bitAnA mere lie bahuta kaThina hogaa| isalie Apa jAkara naTarAja zivakumAra ko samajhA dIjie ki vaha inAma meM murge ko chor3a kara anya koI cIja mA~ga le| maiM apane priya ko apanI A~khoM se dUra karane kI icchA nahIM rakhatI huuN| Apa mujha para dayA kIjie aura mere jIvanAdhAra ko mujhase dUra karane kA prayatna mata kiijie|" yaha bolate-bolate hI guNAvalI sisaka-sisaka kara ro pdd'ii| guNAvalI ko rote dekha kara maMtrI subuddhi kI A~khoM meM bhI pAnI bhara aayaa| lekina AjJA kA gulAma honevAlA nokara maMtrI kyA kara sakatA thA ? vIramatI kI AjJA ke sAmane usakA kyA cala sakatA thA ? use to vIramatI ko AjJA ke anusAra hI calanA cAhie thaa| vaha jAnatA thA ki yadi maiM guNAvalI se murgA pAe binA calA jAU~ to rAjamAtA mujha para kopAyamAna hogI mujhe kaThora daMDa kregii| maMtrI kI sthiti donoM ora se bar3I vicitra ho gaI thii| isalie maMtrI ne atyaMta premabhAva se rAnI guNAvalI se kahA, "he rAnI, merI Apase yaha vinamra prArthanA haiM ki Apa P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrI candrarAjarSi caritra apane svAmI ke prANoM kI rakSA ke lie piMjar3e ke sAtha yaha murgA bar3e prema se mujhe sauMpa diijie| z2ida mata kiijie| isameM ApakI aura Apake pati kI hI bhalAI hai|" aMta meM guNAvalI ne maMtrI ke kathana aura Agraha para bahuta gaMbhIratA se vicAra kiyA aura phira murge ko sone ke piMjar3e ke sAtha maMtrI ke hAtha meM sauMpa diyaa| guNAvalI bAra bAra apanapAta murge ke kaMTha kA AliMgana karate hue kahane lagI, "he nAtha, Apa to mujhe chor3a kara dUra para jA rahe haiN| ApakI icchA hI dUra deza meM jAne kI dikhAI detI hai| lekina maiM to apane nAyaka jiMdA hote hue bhI anAtha ho jaauuNgii| aba merA koI AdhAra nahIM rahA hai / meM apanA dukha kisase kahU~ ? maiM aba apane mana kI bAta kisase kahU~gI ? he nAtha, Apa jahA~ bhI jAe~ge, mujhamata bhUlie / mujha para dayA kA bhAva rakhie / merI ora se Apake prati koI aparAdha huA to mujha kSamA kIjie / Apa apanI isa dAsI ko kabhI mata bhUlie / aba Apa mujhasa phira mileMge? jisa dina hamArA phira se milana hogA, usa dina maiM svayaM ko dhanya smyuuNgii| aba jAta jAte eka bAra apanI isa abhAginI patnI para sneha kI dRSTi ddaalie| Apake viraha kA bhAvanA se merA hRdaya to bhasmobhUta ho rahA hai| puSkarAvarta megha se bhI mere hRdaya kA dAvAnala zAta nakA ho skeNgaa| krUra daiva ne Apake Upara bar3e duHkha kA pahADa girAyA hai| aisA du:kha tA zatru jIvana meM bhI kabhI na aae| aisI atyaMta du:khamaya avasthA me bhI Apake pavitra darzana karakara apaneApako dhanya mAnatI thii| lekina nirdaya daiva ne mujhase merA yaha sukha bhI chIna liyA hai| . he nAtha, Apa kRpA karake phira se lauTa aaie| Apa hI mere jIvana haiM, mere prANa hA 19 Apako isa sthiti meM apane pAsa rakha kara Apa kA pAlana karane meM Apake prANoM kA bar3A bhaya hai, isalie maiM maMtrIjI ke kahane se ApakIsurakSitatA ke lie hI Apako naTarAja ko sApanaka lie taiyAra ho gaI huuN|" sadgatita kaMTha se rote-rote itanA bola kara guNAvalI cupa hI gaI / muge ke pAsa ma kI taraha bolane kI zakti nahIM thii| aura udhara murge kI bhASA ko samajhane kI zakti guNAvala ke pAsa nahIM thii| isalie murge ne apane pA~va ke nAkhUna se bhUmi para likha kara guNAvalA ra batAyA, "he priye, tujhe bilkula ciMtA karane ko AvazyakatA nahIM hai| yadi maiM jiMdA rahU, tAha donoM kA phira se milana honA saMbhava hai| maiM zarIra se avazya tujhase dUra deza meM jA rahA hU~ loka hRdaya se maiM haradama tere pAsa hI rhuuNgaa| P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 zrI candrarAjarSi caritra dUrastho'pi na dUrastho, yo vai manasi vrtte| . jo apane hRdaya meM nivAsa karatA hai, vaha dUra rahane para bhI dUra nahIM hotaa| lekina jo daya se nikala gayA hai. vaha pAsa rahane para bhI dara hI samajhanA caahie| isalie yaha bAta dhyAna meM rakha le ki jaba taka tere hRdaya meM merA sthAna hai, taba taka maiM tujhe kabhI nahIM bhuuluuNgaa| hai devI, dUsarI bAta yaha hai ki mujhe pUrA vizvAsa hai ki yaha naTarAja mujhe phira se manuSya banA degaa| isIlie maiM usake sAtha jA rahA huuN| yadi paramAtmA kI kRpA se merI yaha AzA saphala huI to maiM turanta hI videza se lauTa kara AU~gA aura tujhase miluuNgaa|" bhUmi para murge ke rUpa meM honevAle caMdrarAjA dvArA likhI gaI ye bAteM par3ha kara guNAvalI ke hRdaya ko kucha zAMti milii| usane phira eka bAra murge ko apane hRdaya se lagAyA aura phira use pajar3a ke sAtha maMtrI subuddhi ke hAtha meM de diyaa| maMtrI murge kA piMjar3A lekara turanta vIramatI ke pAsa AyA aura usane vaha piMjar3A vIramatI ke hAtha meM de diyaa| . vIramatI ne turanta naTarAja zivakumAra kI putrI zivamAlA ko murgA piMjar3e ke sAtha inAma karUpa meM de diyaa| murge ko piMjar3e ke sAtha inAma ke rUpa meM pAkara zivamAlA ke AnaMda kA koI pAra nahIM rahA / isakA kAraNa yaha thA ki zivamAlA jAnatI thI ki yaha murgA hI mahArAja caMdra haiN| zivamAlA ne vIramatI ko praNAma kiyA aura murge ko piMjar3e ke sAtha lekara vaha apane navAsasthAna kI ora calI aaii| usane atyaMta Adara ke sAtha eka atyaMta mUlyavAna zayyA para muga kA pijar3e ke sAtha rkhaa| phira naTarAja zivakumAra aura zivamAlA donoM piMjar3e meM par3e murge ke sAmane hAtha jor3akara atyaMta vinamratA se bole, "he svAmI, abhI taka hama saba bilakula anAtha the, lekina aba hamAre yahA~ Apake padhArane se hama sacamaca sanAta ho gae haiN| Ajase hama Apako apanA rAjA mAna kara tana-mana-dhana se ApakI sevA kreNge| ApakI sevA meM hama apanI ora se koI kasara nahIM rkheNge| hamAre prabala puNyodaya ke kAraNa hI hameM ApakI sevA karane kA sunaharA avasara prApta ho gayA hai| Aja se hama pratijJA karate haiM ki sabase pahale ApakoabhivAdana karake ApakI jayajayakAra kie binA hama kisIke sAmane apanI nATayakalA prastuta nahIM kreNge| mahArAja, Apa sukhapUrvaka hamAre yahA~ rhie| hamako apane sevaka hI maanie| Apa ni:saMkoca hokara hameM AjJA dIjie ki hama ApakI kyA sevA kreN| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrI candrarAjarSi caritra murge ke sAmane aisI vinamratApUrNa bAteM kahA kara una donoM ne usake sAmane vividha prakAra ke meve aura miThAiyA~ rakhI aura murge se unheM khAne ke lie prArthanA kii| . naTarAja ke bAra bAra vinamratApUrvaka kahane para murge ne apane sAmane rakhI huI miThAiyA~ khAnA prAraMbha to kiyA, lekina use bAra bAra apanI vichUr3I huI patnI guNAvalI kI yAda A rahA thI, isalie miThAiyA~ usake gale se nIce nahIM utara rahI thii| miThAiyA~ gale meM hI aTaka kara raha jAtI thI yaha ddazya kucha dera taka dekha kara zivamAlA bolI, "mahArAja, Apa kisI bhI taraha kA ciMtA mata kiijie| kRpA kara Apa ye miThAiyA~ AnaMda se khA liijie| ucita samaya Ane para saba ThIka hI jaaegaa|" zivamAlA kI snehapUrNa bAteM suna kara murge ke mana ko kucha zAMti milii| zivamAlA murga ko apane prANoM se adhika sneha pradAna karate hue pAla rahI thii| isalie zivamAlA ke sAtha muga ke dina acchI taraha bItane lge| idhara guNAvalI ne apane pati murge ko maMtrI ke hAthoM meM sauMpa to diyA, lekina murge ke usasa | dUra hone ke bAda usakI dazA bar3I vicitra ho gii| maMtrI rAjasabhA kA kAmakAja samApta hone ka / bAda guNAvalI ke mahala meM lauTa aae| Akara unhoMne dekhA ki unake murge ko lekara rAjasabhA / meM jAte samaya guNAvalI jahA~ baiThI thI, vahIM para vaha isa samaya bhI baiThI huI thI aura niratara ! A~suoM kI dhArA bahAte hue sisaka-sisaka kara ro rahI thii| jo manuSya apane priya ke saMyoga meM sukha mAnatA hai, use usI priya vyakti ke viyoga ma bhArI du:kha kA sAmanA karanA par3atA hai| apane priya vyakti ke viraha se honevAlI vedanA bahuta - duHkhadAyI hotI hai| ! saMyoga meM jo sukha mAnatA hai use viyoga kA duHkha bhoganA hI par3atA hai| rAnI guNAvalI / ko apane pati murge ke viraha meM rote hue dekha kara maMtrI kA bhI kaMTha bhara aayaa| maMtrI ko apane sAmane pAkara guNAvalI ne unase kahA, "he maMtrIjI, Apa cAhe kucha bhI kIjie, lekina mara prANAdhAra murge ko vApasa lA diijie| maiM unake viyoga meM jiMdA nahIM raha sakatI huuN| unakA viyoga mere lie asahya hai|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra _145 guNAvalI kI bAta suna kara maMtrI sthiti saraute meM par3I huI supArI jaisI ho gaI / maMtrI ne guNAvalA ko sAMtvanA dene ke uddezya se kahA. "he rAnI. Apa isa taraha dakhI mata hoie| Apa acchA taraha se jAnatI haiM ki ApakI sAsa kA svabhAva kaisA kaTila hai / yadi maiM marge ko zivamAlA se vApasa le AU~ to vaha Aga bagalA ho jaaegii| vaha kruddha vRddhA nAgina phira kyA kara baThagI, yaha kahanA bar3A kaThina hai| yAda rakhie ki aba vaha bahata lambe arase taka jiMdA nahIM rahanevAlI haiN| usakI sthiti to vinAzakAle viparIta buddhi' isa kahAvata-sI ho gaI hai| aMta meM Apake patideva rAjA caMdra hI isa rAjya ke svAmI bananevAle haiN| isalie Apa isa saMkaTakAla meM dhairya dhAraNa kiijie| vizvAsa kIjie, isakA aMtima phala mIThA hI hogaa|" matroM kI sAMtvanA bharI bAteM suna kara guNAvalI ke virahadagdha hRdaya ko kucha zAMti milii| isalie usane mana meM dhairya dhAraNa kara liyA aura maMtrI kI salAha ke anusAra murge ko zivamAlA se vApasa lAne kA apanA Agraha chor3a diyA / guNAvalI ne meve, miThAiyA~ aura phaloM se sajA eka thAla maMtrI ko sauMpa kara kahA, "he matrAjI, Apa yaha thAla sivamAlA ke pAsa pahu~cAie aura usase kahie ki maiMne ye cIjeM apane patideva ke bhojana ke lie bhejI haiN|" guNAvalI kI icchA ke anusAra mevoM-miThAiyoM phaloM se sajA huA thAla lekara maMtrI zivamAlA ke yahA~ jA phuNce| unhoMne zivamAlA ke pAsa vaha thAla dekara kahA, "dekho, yaha murgA * anya nahIM, balki hamAre mahArAja rAjAcaMdra haiN| unheM khAne ke lie unakI paTarAnI guNAvalI yaha mavA - miThAiyoM kA thAla bhejA hai aura sAtha meM tumhAre lie yaha saMdeza bhI diyA hai ki "zivamAlA, mere priya prANAdhAra ko unakI sautelI mA~ ne maMtrazakti ke bala para murgA banA diyA haiM / isAlae mere priya ko apane prANoM ke samAna priya mAna kara unakI rakSA karo ora unakA pAlana kro| unakI sevA meM koI kasara uThA mata rkho| isa dharatI para paribhramaNa karate-karate kabhI kabhA avazya hamAre pAsa aao| tuma apaneparibhramaNa meM jina-jina dizAoM meM aura jahA~ bhI jAAgA vahA~ se patra ke dvArA mere pati ke kSemakuzala kA samAcAra avazya bhejo| tumhAre isa upakAra kA badalA maiM samaya Ane para avazya cukaauuNgii|" guNAvalI dvArA zivamAlA ke lie diyA gayA saMdeza use sunAkara aura apane mahArAjA rAjAcaMdra ko (murge ko) vinamratA se praNAma kara maMtrI apane nivAsasthAna kI ora lauTa aae| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zrI candrarAjarSi caritra idhara naTarAja zivakumAra ne bho vahA~ se anyatra prayANa karane kI taiyArI kI aura apanA sArA sAmAna ikaTThA kara zivakumAra zivamAlA tathA apane anya sAthiyoM ko sAtha lekara tAsabAje bajAtA huA rAjamArga para se hokara cala pdd'aa| tAze-bAje kI AvAja suna kara apana mahala kI aTArI meM Akara khar3I huI guNAvalI ne zivamAlA ke sira para honevAle sone ke pijar3a meM apane patideva murge ko dekhaa| jaba taka usa murge ko dekhane ke lie ddaSTi pahu~catI thI, taba taka guNAvalI sudhabudha bhUla kara ekaTaka ddaSTi se dekhatI hI raha gii| hamAre mana meM jisake prati prema kA bhAva hotA hai use dekhate rahane se A~kheM kabhI tRpta nahIM hotI haiM / sneha kA rAstA sacamuca kucha anokhA hI hotA hai| kucha dera bAda jaba naTa maMDalI kA yaha kAphilA A~khoM se ojhala ho gayA aura mugA dIkhanA baMdha huA, taba guNAvalI kI dazA pAnI se bAhara nikAlI gaI machalI kI taraha ho gii| vaha pati ke viraha se tilamilAtI rahI, tar3apatI rahI, A~khoM se AMsU bahAtI rahI, rotI rhaa| jaba koI mAMtrika zeSanAga ke mastaka para honevAlI maNi china letA hai, taba zeSanAga kI jo dazA hotI hai, vahI dazA isa samaya guNAvalI kI ho gaI thii| guNAvalI ke mastaka kI maNi rAjA cadra (isa samaya murgA) ko vIramatI ne usase chIna liyA thaa| pati ke viraha kI vedanA guNAvalA ka lie asahya ho rahI thii| kucha hI dera meM vaha mUrcchita dharatI para gira pdd'ii| sudha budha bhUla kara, hoza kho kara vaha kitanI hI dera taka vaise hI par3I rhii| guNAvalI ko behoza avasthA meM bhUmi para par3I huI dekha kara usakI sakhiyA~ dhabarA gaI aura usake pAsa daur3ate hue aaii| unhoMne zItopacAra se guNAvalI kI mUrchA bhaMga kI / aba guNAvalI phira svastha hokara uTha baitthii| sakhiyoM ne guNAvalI ko taraha taraha se dhoraja baMdhA kara zAMta kiyaa| guNavalI ke mUrcchita hone kA samAcAra jaba vIramatI ke kAnoM taka pahu~cA, to vaha bhI guNAvalI ke mahala meM usake pAsa calI AI / guNAvalI ke duHkha kA kAraNa pUcha kara usakA sAMtvanA dene kI bAta to dUra rahI, balki vaha to guNAvalI se viparIta DhaMga kI bAta kahane lagA, "Aja naTarAja zivakumAra ke sAtha caMdra bhI calA gayA, yaha bar3I AnaMda kI bAta huii| aba hamAre sneha aura svecchAvihAra meM koI bAdhA nahIM pdd'egii| apanI icchA se aba hama jaba aura jahA cAhe, jA skeNgii| bahU, maiM yaha mAnatI hU~ ki aba tere aura mere bIca snehasaMbaMdha bar3hane ke lie adhika avasara milegaa|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjarSi caritra 147 ___ apanI sAsa ke mu~ha se nikale hue aise niSThura aura nirlajja vacana suna kara guNAvalI bahuta duHkha huaa| lekina avasara ko jAnanevAlI guNAvalI ne sAsa kI bAtoM ke lie mauna numati de dI aura phira kahA, "mA~jI, ApakI bAteM bilakula saca haiN|" guNAvalI kI bAta suna kara vIramatI bahuta khuza huI aura idhara-udhara kI bAteM karatI huI mahala kI ora lauTa gii| idhara mahala meM se saba logoM ke cale jAne ke bAda guNAvalI ke tti meM du:kha kA mahAsAgara umar3a pdd'aa| usakI A~khoM se gaMgAyamunA kI niraMtara dhArA bahane lagI jaise-jaise usako apane pati AbhAnareza caMdra kA smaraNa hone lagA, vaise-vaise usakA du:kha aura bar3hatA ho gayA lambI usA~se chIr3atI huI vaha jisa dizA meM naTarAja zivakumAra usake pati "kAlakara calA gayA thA, usI dizA kI ora dekhatI huI na jAne kitanI dera taka baiThI rhii| jisa dizA kI ora vaha dekha rahI thI, usI dizA se pavana kA jhoMkA AyA / guNAvalI mana meM yaha vicAra AyA ki yaha pavana avazya hI mere pati ke zarIra ko chU kara AI hai| isa vana ke sparza se usake mana ko bahuta zAMti milI aura vaha AnaMdita ho gii| jise jisake prati premabhAva hotA haiM, use usa premI vyakti kI sabhI vastue~ bahuta priya gatI hai| bhale hI vaha vastu koI chabi ho, mUrti ho, pAdukA ho, a~gUThI ho, vastra hI yA usa priya [kti kA koI snehI-saMbaMdhI yA mitra ho| isIlie rAnI guNAvalI ko apane priya pati ke zarIra ko sparza karake AI huI pavana bar3I bhalI aura priya lgii| aise hI paramAtmA sImaMdhara svAmI Adiko yA paramAtmA kI kisI te yA maMdira ko sparza kara AnevAlI pavana kyA kabhI hameM priya lagatI hai ? yadi maMdira, mUrti, 2, saMgha, tIrtha aura dharmazAstra hameM atyaMta priya ho, to unako dekha-dekhakara hameM vAstava meM tanI khuzI honI cAhie! manuSya ke mana meM kisake prati prema bhAva hai isake AdhAra para manuSya ko uttamatA yA dhamatA nirdhArita hotI hai| yadi manuSya ke mana meM deva, guru, dharma ke prati prema ho, to aise manuSya . uttama kahA jAegA, isake viparIta agara manuSya sirfa kaMcana-kAminI-kuTuMba se prema rakhatA - to aise manuSya ko adhama samajhanA cAhie ! P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI candrarAjarSi caritra hameM manuSya kA janma isalie prApta huA hai ki hama paramAtmA aura usake dharma ke sAtha prema kreN| jarA socie to sahI ki Apake mana meM paramAtmA aura usake dharma ke prati kitanA premabhAva hai| . para vastu se prema ho, to usameM pIr3A hotI hai, du:kha hotA hai, zoka, saMtApa, ciMtA aura bhaya hotA hai, upAdhi hotI hai| isake viparIta paramAtmA ke prati prema kA bhAva upAdhi rahita hotA hai, bhava se rahita hotA hai| guNAvalI mahAsatI thI, isalie usakA apane pati ke prati ni:svArtha premabhAva svAbhAvika hI thaa| satI ke lie usakA pati usakA sarvasva hotA haiM, pati ke binA use sabakucha zUnyavat lagatA hai| pati ke viyoga meM usako bhojana karanA bhI nahIM bhAtA hai| vaha sirpha peTa kA kirAyA cukAne ke lie hI thor3A-sA-rUkhA-sUkhA bhojana kara letI hai| pati ke binA use uttama vastra, AbhUSaNa aura zaMgAra ke sAre sAdhana bilkula bojha kI taraha lagate haiM, apriya pratIta hote hai| pati ke binA na vaha palaMga para sotI hai, na makhamalI mRduzayyA para hI zayana karatI hai| pati ke binA na vaha zarIra kA zaMgAra karatI hai, na kapAla para kaMkama-tilaka lagAtI hai| vaha prAya: apana dina aura apanI rAteM pati kI yAda karane meM hI vyatIta karatI hai| pati ke kSemakuzala ke lie vaha apane zakti ke anusAra japa, tapa aura vrata kI sAdhanA karatI rahatI hai| japa-tapa-vrata kI tripRTI vipatti kI sAthI hai| / guNAvalI ne apane pati se viyoga ke kAraNa mana meM ho rahI asahaya vedanA meM apane prANI 1 se uddezya kara kahA, 'he prANa, mere prANAdhAra ke na rahate hue bhI tuma abhI taka mere zarIra meM kyoM vase hue ho ? tumheM to mere zarIra kA tyAga kara turanta calA jAnA cAhie / yahI vAstava meM | tumhArA dharma hai| jaba mere prANAdhAra mujhe chor3a kara cale gae haiM, taba tuma kyoM yahA~ mere zarIra meM aDDA jamAe hue, mere zarIra se cipaka kara baiThe ho ? kyA tumheM zarIra meM rahate hue jarA bhI zarma nahIM AtI haiM ? he mere prANo batAo, mere hRdaya ke svAmI, mere prANAdhAra, mere priya pati isa samaya kahA~ hoMge? kyA karate hoMge ? ve sukha meM hoMge yA duHkha meM hoMge ? ve mujhe smaraNa karate hoMge yA bhUla gae hoMge ? bhale hI zAyada ve mujhe bhUla kyoM na jAe, lekina maiM unako kabhI nahIM bhUla sakatI, kabhI - nahIM! P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ prI candrarAjarSi caritra 149 saccA prema apane premI ko kabhI bhUla nahIM sktaa| he nAtha ! Apake jAne se mere mana kI hA vyathA ho rahI hai, merA mana pIr3ita hai| lekina he mere prANo, paramakRpAlu paramAtmA se merI yahI kamAtra vinamra prArthanA hai ki "he Izvara, mere nAtha ko niraMtara sukhI rakho, unako ciraMjIvI nAA aura aisA kucha karate raho jisase unakA nitya sammAna hotA rhe| isa bAta kA nitya yAna rakho ki unheM kisI prakAra kA kaSTa na sahanA pdd'e|" guNAvalI kA mana kahatA gayA, "he mere svAmI, mere priya, merI Apa se eka hI vinamra prAthanA ha ki Apa isa dAsI ko kabhI bhala mata jaaie| isase adhika maiM Apase kyA kahU~ ?" pati ke viraha kI vedanA ke kAraNarAnI guNAvalI ko sArA rAjamahala zmazAna kI taraha zUnyavat lagatA thA, DarAvanA lagatA thaa| zRMgAra ke sAre sAdhana use jalate hue aMgAre kI taraha jalAnevAle lagate the| yaha saMsAra bhI bAhara se bhale hI baDA bhayAnaka haiM, DarAvanA hai| aise saMsAra se jo DaratA hai vaha saMyama ke Azraya meM calA jAtA haiM / jo saMyama kI zaraNa meM jAtA hai vaha zivasuMdarI se AliMgana kara letA hai / jo zivasuMdarI se AliMgana karatA hai use anaMta, avyAbAdha sukha sadA ke lie prApta ho jAtA haiN| saMsAra se cipaka kara baiThe rahane se mokSa aura mokSa kA akSaya, acala aura anaMta sukha kabhI nahIM mila sktaa| kyA Apako zuddha deva, guru aura dharma ke viraha meM kabhI saMsAra zmazAna kI taraha bhayaMkara lagatA hai ? yA cInI kI taraha mIThA hI pratIta hotA hai ? kyA Apako saMsAra tyAgane yogya lagatA hai yA pakar3a kara rakhane yogya lagatA hai ?' Apa ekAnta meM apanI aMtarAtmA se yaha prazna avazya pUcha kara dekhie| jise saMsAra chor3ane yogya lagatA hai vahI saccA jaina zrAvaka hai, vahI samakitI nAvaha, bAkI sabhI jIva mithyAtvI haiM / choDane yogya cIja ko na choDanA aura pakaDa kara rakhane yogya vastu ko na pakar3anA hI mahAajJAna hai / yahI sabhI du:khoM kI jar3a hai| niraMtara pati ke prANoM kI rakSA ho aura unheM kisI bhI taraha kI takalIpha kA sAmanA na karanA par3e isalie guNAvalI ne gupta rIti se apane adhIna aura AjJAkArI sAta sAmaMta rAjAoM ko samajhA kara unheM apanI-apanI senA lekara naTarAja ke sAtha jAne ke lie kaha diyaa| . idhara aba naTarAja zivakumAra eka bar3e samrATa ke prabhAva ke kAraNa gA~va-gA~va meM aura nagara-nagara meM dhUmatA huA apanI nATayakalA prakara kara rahA thaa| aba rAjA caMdra murge ke rUpa meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zrI candrarAjarSi cani sAtha hone ke kAraNa usake puNyaprabhAva se naTarAja zivakumAra ko aba rupae-paise bharapUra maatraa| milate the, use kisI cIja kI kamI nahIM thii| guNAvalI ne pati ke viraha ke duHkha meM DUbane se acchA khAnA, pInA, pahananA-ATha sAjazRMgAra saba tyAga diyA, isase usakA zarIra mlAna aura kAMtihIna ho gayA / lAk svabhAvata: dharmapravRtti kI hone se vaha isa sAre virahadu:kha kA kAraNa apane azubha karma kA taa| udaya mAnatI thii| isa azubha karmodaya ke kSaya (vinAza) ke lie vaha niraMtara nae-nae vrata karata thI aura paramAtmA ke dhyAna meMtallIna rahatI thii| azubha karmo ke vinAza ke lie tapa A paramAtmA jinezvaradeva kA dhyAna yaha acUka upAya hai| aisA karane se azubha karma ke udaya avasara para bhI citta kI samAdhizAMti banI rahatI hai| guNAvalI ne pIche se bheje hue sAta sAmaMta rAjA naTarAja zivakumAra kI maMDalI ke sATa hI lie aura unhoMne murge ke rUpa meM honevAle mahArAja caMdra se kahA, "mahArAja, hameM ApakArAna guNAvalI ne ApakI rakSA ke lie Apake pAsa bhejA hai| isalie hama Apake pAsa Ae ha Aja se hama Apake sAtha hI rheNge| Apako ApakI sautelI mAM ne murgA banAyA to kyA huA mahArAja, aba bhI Apa hI hamAre svAmI haiN| hama Apake AjJAkArI sevaka haiN| isI ko kahata tIvra pApa ke udaya meM bhI tIvra puNya kA udaya ! agara aisA na hotA,to phira apanA-apanA rAjya chor3a kara apanI senA sAtha lekara vipatti ke samaya caMdra rAjA kI sahAyatA karane ke lie eka nahIM, do nahIM, balki sAta-sAta sAmaMta rAjA kyoM cale Ate ? guNAvalI kI hiMmata bhI sacamuca sarAhanIya thii| apanI bhayaMkara rAkSasI jaisI krUra sAsa vIramatI ke bhaya kI paravAha kie binA usane gupta rIti se sAta sAmaMta rAjAoM ko apane pAra murge kI rakSA karane ke lie senAsahita bheja diyaa| usakA uThAyA gayA yaha kadama sacamuca hima bharA hai |esaa karake guNAvalI ne apane pati rAjA caMdra ke prati honevAle apane prema kA bahuta bahuta acchI taraha se paricaya de diyaa| ___ Ae hue sAta sAmaMta rAjAoM ne murge ke sUpa meM piMjar3e meM par3e hue rAjA caMdra se kahA "mahArAja, Apa hameM pahale kI taraha apane sevaka mAnakara hameM cAhe jo AjJA dIjie / bhala hamAre prANa kyoM na cale jAe,lekina hama ApakI AjJA kA pUrI taraha pAlana kareMge / sacca sevaka svAmI kI sevA meM apanI ora se koI kasara nahIM rakhatA hai| saMkaTa ke samaya meM to saMva ko apane svAmI ko vizeSa rUpa se sevA karanI caahie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 151 sAta sAmaMta rAjAoM ne apane svAmI caMdra rAjA se kahA, "mahArAja, hama Apake sadguNoM ke prati honevAle anurAga ke kAraNa hI ApakI sevA meM A pahu~ce haiN| isalie mahArAja, aba kRpA kara Apa hameM Apake sAtha rahane kI AjJA diijie|" sAtoM sevaka sAmaMta rAjAoM kI sArI bAteM dhyAnapUrvaka suna kara murge ne (rAjA caMdra ne) apanA mastaka hilA kara una sAta rAjAoM ko apane sAtha rahane kI AjJA de dii| ina sAta rAjAoM aura unakI senA ke naTarAja kI maMDalI ke sAtha milakara rahane se aba naToM kA yaha saMgha bahUta bar3A ho gyaa| . aba jaba yaha bahuta bar3A saMgha taraha taraha ke vAdya bajAtA huA eka gA~va se nikalakara dUsare gA~va meM jA pahu~catA thA, to unako dekhane ke lie logoM kI bhIr3a umar3a AtI thii| isase mArga sa~karA par3a jAtA thaa| naToM kA yaha saMgha rAste para se hokara isa taraha calatA thA ki zivamAlA ke sira para honevAlA rAjA caMdra kA (murge kA) piMjar3A barAbara bIca meM rhtaa| isake phala svarUpa sabako murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ke darzana bhI AsAnI se hote the aura murge kI rakSA bhI anAyAsa ho jAtI thI, usakI rakSA ke lie vizeSa prabaMdha kI AvazyakatA nahIM rahatI thii| - murgA haradama zivamAlA ke sira para honevAle suvarNa ke piMjar3e meM par3A rahatA thaa| usake pIche eka senApati divya chatra se usake piMjar3e para chAyA karatA thaa| donoM ora do anya senAnAyaka piMjar3e para cAmara Dhalate hue calate rahate the| isake pIche sabhI loga caMdra rAjA kI jayajayakAra ke nAre lagAte hue calate rahate the| gA~vagA~va ke dekhanevAloM ko yaha drazya dekhakara bar3A Azcarya hotA thA / saba loga isa murgarAja ke aizvarya kI prazaMsA karate the| jahA~-jahA~ Thahara kara aura DerA DAla kara yaha naTa maMDalI apanI nATayakalA dikhAte hue khela karatI thI, vahA~ aba isa naTamaMDalI ko pahale kI tulanA meM cAragunA lAbha hone lgaa| puNyavAn manuSya ke pavitra caraNoM ke pariNAma svarUpa cAragunA to kyA dasagunA lAbha hone lage, to vaha bhI kama hI hai| pahale se aneka gunA adhika lAbha milane se bahuta khuza hokara yaha naTamaMDalI gA~vagA~va meM cAroM dizAoM meM ghUma-ghUma kara apanI adbhUta nATayakalA dikhAte hue logoM kA manoraMjana karatI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zrI candrarAjarSi cari= zivamAlA caMdra rAjA ke (murge ke) piMjar3e ko sira para rakhakara deza-videza meM ghUmata hu - vipula dhanasaMpatti kamAne lgii| isase 'eka paMtha do kAja' vAlI kahAvata caritArtha hone lgaa| zivamAlA pratidina apane hAthoM se murge ko vividha prakAra kI svAdiSTa miThAiyA~ khilAtA thaa| vaha murge kI apane prANoM se bhI bar3ha kara rakSA karatI thii| eka bAra naTarAja zivakumAra aura zivamAlA kI yaha naTamaMDalI dharatI para bhramaNa karatA karate vaMga deza ke pRthvIbhUSaNa nAmaka nagara meM A phuNcii| usa samaya isa pRthvIbhUSaNa nagarapa arimardana nAma kA rAjA rAjya kara rahA thaa| isa rAjA ke mana meM caMdra rAjA ke pitA ke prati paraprema kA bhAva thaa| naToM ne isa nagara meM eka acchA-sA sthAna dekha kara vahA~ apanA DerA DAlA suMdara vastroM se vahA~ eka ghara banA kara vahA~ unhoMne siMhAsana kI sthApanA kii| isa siMhAsana para unhoMne bar3e sammAna se murge kA sone kA piMjar3A rakha diyaa| naTa maMDalI ke isa samAroha kA dara kara pRthvIbhUSaNa nagaravAsiyoM ko aisA lagA ki yaha to kisI bar3e rAjA kA DerA dikhAI detaa| arimardana rAjA ko pahale hI yaha patA cala gayA thA ki usakI nagarI meM naTamaMDalA ke Agamana ho gayA hai| isalie rAjA ne naTamaMDalI ke pramukha zivakumAra kI saMdeza bheja kara usa apanI maMDalI kI nATayakalA dikhAne kA Adeza diyA. Adeza milate hI zivakumAra apane pAra honevAle murge ke piMjar3e ke sAtha rAjadarabAra meM A pahu~cA / usane murge ko praNAma kiyA A apanI nATayakalA rAjA aura anya darabAriyoM ke sAmane prastuta kii| nATayamaMDalI kI kalA dara kara rAjA arimardana ke prasanna hokara use bahuta bar3A inAma de diyaa| naTamaMDalI ke sAtha honevAle murge ko aura usake adbhuta sauMdarya aura ezvarya ko dara kara Azcaryacakita hue rAjA arimardana ne naTarAja zivakumAra se pUchA, "naTarAja, yaha mu' kauna hai ? tuma loga use itanA bar3A sammAna kyoM dete ho ?" rAjA kA prazna suna kara naTarAja zivakumAra ne saMkSepa meM sArI vastusthiti kaha sunAI murge ke bAre meM zivakumAra se sArI bAteM jAna kara jaba arimadana rAjA ko vizvAsa ho gyaa| yahI rAjA caMdra hai, to vaha murge ke caraNoM para girA, usane murge ko vinamratA se praNAma kiyA a usane murge ke sAmane mUlyavAn hIre-mANika-motI aura suvarNa ke AbhUSaNa, hAthI, ghor3e, pAla Adi kA najarAnA sAdara prastuta kiyA aura vaha murge se saMbodhita kara kahane lagA, "he vIraziromA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 153 rAjA caMdra, maiM ApakA dAsa huuN| Apa mere svAmI aura atithi haiM / yahA~ merI nagarI meM ApakA Agamana hone se maiM dhanya-dhanya ho gayA huuN| Apa merI ora se yaha tuccha upahAra saharSa svIkAra kara mujhe upakRta kiijie|" rAjA arimardana ke atyaMta anurodha se aura murge ke rupa meM honevAle rAjA caMdra kI anumati se naTarAja zivakumAra ne isa upahAra meM se kucheka vastue~ svIkAra kara lii| isase rAjA arimardana atyaMta saMtuSTa huaa| kucha samaya taka vahA~ rUka kara jaba naTamaMDalI Age kI ora prasthAna karane ke lie / taiyAra huI, taba rAjA arimardana ne atyaMta sammAna kesAtha apane rAjya kI sImA taka isa maMDalI ko pahu~cAyA aura rAjya kI sImA para unheM vidA dekara vaha rAjya kI ora lauTa aayaa| dharatI para ke vibhinna pradezoM meM se hokara dhUmatI huI yaha naTamaMDalI eka bAra siMhaladvIpa / ke nikaTa phuNcii| vahA~ samudra ke kinAre para 'siMhalA' nAmaka eka bar3I nagarI sthita thii| nagarI ke bAhara isa naTamaMDalI ne apanA DerA ddaalaa| isa adbhUta naTamaMDalI ko dekhane ke lie siMhalA nagarI meM se logoM ke bar3e-bar3e samUhaM Ane lge| isa naTamaDalI kA khela dekhane ke lie sabake mana lAlAyita ho ge| siMhala rAjA ko jaba isa bAta kA samAcAra milA, taba usane turaMta naTarAja zivakumAra ko usakI naTamaMDalI ke sAtha apane darabAra meM bulA kara apanA khela dikhAne ke lie kahA . rAjA kA Adeza milate hI naTarAjA zivakumAra apanI naTamaMDalI aura suvarNa piMjar3e meM murge ko lekara rAjadarabAra meM A pahu~cA / rAjA se anumati pAkara naTarAja kI naTamaDalI ne apanA adbhuta nATaka rAjadarabAra meM prastuta kiyaa| yaha nATaka dekha kara rAjA aura anya saba loga bahuta khuza hue| rAjA ne bhI khuzI se pA~ca sau jahAjoM se jo zulka vasUla kiyA gayA thA vaha sabakA saba naTarAja ko inAma ke rupa meM pradAna kara diyaa| rAjA kI udAratA se saba loga bahuta prabhAvita hue / naTamaMDalI khuzI se apane Dere kI ora lauTa AI aura una logoM ne potanapura kI ora prasthAna karane ke lie taiyArI prAraMbha kii| idhara siMhala rAjA kI rAnI ko yaha adbhUta suMdara murgA bahuta bhA gyaa| isalie rAnI ne apane patirAja se kahA, "mahArAja, kucha bhI kIjie, lekina apane sauMdarya se sAre vizva ko vaza meM karanevAlA vaha adbhuta murgA mujhe lA dIjie / isa murge ke binA maiM jIvita nahIM raha sakatI huuN|" murge ke binA rAnI kI hAlata pAnI se bAhara nikAlI gaI machalI kI taraha ho gaI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI candrarAjarSi caritra rAnI ne siMhala rAjA se phira kahA, "he nAtha, isa murge ne merA citta curA liyA hai / mere prANa isa murge meM hI lage hue haiN| isalie yadi Apa mujhe jiMdA dekhanA cAhate haiM to naTarAja kA samajhA kara yA use bar3A lAlaca dikhA kara vaha murgA mujhe lA diijie|" rAnI kI bAta suna kara rAjA siMhala ne kahA, "he devI ! eka paMchI ke lie tujhe itanA adhika sneha aura Agraha nahIM dikhAnA caahie| isa murge se hI to isa naTamaMDalI kA nirvAha hotA hai| isa murge ko maiM unase mA~gU to ve mujhe kaise deMge isalie tujhe murge ke lie jida nahIM karanI caahie|" rAjA kI bAta suna kara rAnI sadgadita hokara bolI, "he nAtha, yadyapi ApakA bAta solahoM Ane saca hai, lekina maiM kyA karU~ ? murge ke binA mujhe apanA jIvana bojha kI taraha lagatA hai| Apa dhana kA lAlaca dikhAe~ge to naTarAja vaha murgA Apako avazya de degaa| dhana ke bala para isasaMsAra meM kauna-sI bAta asaMbhava hai ?" / rAnI kA murge ke lie bahuta Agraha dekha kara rAjA ne murgA mA~gane ke lie eka atyaMta 'vizvasanIya manuSya ko naTarAja ke pAsa bheja diyaa| usa manuSya ne naTarAja ke pAsa jAkara usasa murge kI mA~ga kii| isa para naTarAja zivakumAra ne rAjA se Ae hue manuSya se kahA, "he bhAI, yaha koI sAmAnya murgA nahIM, balki hamArA rAjA hai| yadi yaha koI sAmAnya pakSA hotA, to hama use Apake mahArAja ko saharSa de dete, lekina murgA hamArA rAjA hone se hama isa kisI bhI taraha se Apake rAjA ko nahIM de sakate haiN|" rAjA ke aMtaraMga manuSya ne isa para naTarAja se kahA, "he naTarAja, hamAre mahArAja yaha murgA nahIM cAhate hai| unhoMne apanI rAnI ke lie yaha murgA ma~gAyA hai| hamArI nagarI kI rAnA na jaba se yaha murgA dekhA hai, usa samaya se isa murge ko pAne ke lie ve tilamilA rahI haiM / yadi tuma yaha murgA nahIM doge, to rAnIjI apane prANa tyAga deNgii|" rAjA ke nizvasta manuSya kI bAteM suna kara sAre naTa eka sthAna para ikaTThA ho gae Ara una sabane mila kara rAjA ke manuSya ko batAyA, "bhale hI tumhAre rAjA kI rAnI apane prANa kyoM na tyAga de, lekina hama kisI bhI hAlata meM yaha murgA nahIM deNge| jaise tumhAre rAjA ko apanI rAna priya hai, vaise hI hameM apanA yaha murgA priya hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 155 naToM kI ora se spaSTa zabdoM meM inkAra suna kara nirAza huA rAjasevaka mlAna mukha se rAjA ke pAsa lauTa aayaa| usane rAjA se naToM ke dvArA kahI gaI sArI hakIkata kaha sunaaii| rAjasevaka kI bAta suna kara rAjA atyaMta kruddha ho gayA aura usane kahA, "maiM abhI apane rAjya kI senA susajjita karane kA Adeza detA huuN|" rAjA ne raNaduMdubhi bajavAI / turanta rAjA kI senA yuddha ke lie susajjita hI gaI aura naTarAja kA mukAbalA karane ko cala pdd'ii| idhara naTarAja zivakumAra ko jaba yaha patA calA ki rAjA arimardana apanI senA lekara / yuddha karane ke lie A rahA hai, taba naTarAja ne izArA kiyA aura turanta usake pAsa caMdra rAjA kA rakSA ke lie Akara rahe hue sAtoM rAjA apanI senA ke sAtha susajjita hokara arimardana kI sanA kI pratIkSA karane lge| isa prakAra arimardana kI senA kI pratIkSA karane lge| isa prakAra arimardana kI senA kA sAmanA karane ke lie zivakumAra bhI taiyAra ho gyaa| __ Akhira donoM pakSoM kI senAe~ raNakSetra para eka dUsare ke Amane-sAmane AI aura ghamAsAna lar3AI prAraMbha ho gii| naTarAjA ke pAsa anaginata mAtrA meM aura jAna kI bAjI lagAnevAlI senA thii| isalie kucha hI samaya meM siMhala rAjA kI senA ko mu~ha ko khA kara raNakSetra ko pITha dikhA kara bhAganA par3A / siMhala rAjA ko isa yuddha meM burI taraha se parAjita honA pdd'aa| rAjA pazcAttApadagdha ho gyaa| usane apanI bhUla ke lie jaba naTarAja se kSamAyAcanA kI to usane udAratA se rAjA arimardana ko prANadAna de diyA-mukta kara diyaa| arimardana rAjA ko parAjita karane ke bAda vijayI naTarAja ne piMjar3e ke sAtha nagAr3e bajAte hue aura caMdra rAjA kI jayajayakAra ke gaganabhedI nAre lagAte hue potanapura kI ora prasthAna kiyaa| kucha hI dinoM meM naTarAja apanI sArI maMDalI ke sAtha potanapura meM pahu~ca gyaa| atyaMta vizAla, vaibhavasaMpanna aura AkarSaka potanapura nagarI ko dekha kara naToM ko aisA lagA mAno ve iMdrapurI pahu~ca gae hoN| potanapura nagarI ke rAjA kA nAma jayasiMha thaa| rAjA ke darabAra meM subuddhi nAma kA maMtrI thaa| maMtrI kI patnI maMjUSA atyaMta suMdara thii| isa daMpatI ke rUpaguNasaMpanna lIlAvatI nAma kI eka kanyA thI, jo mAtA-pitA kI bar3I lAr3alI thii| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 - zrI candrarAjarSi caritra subuddhi aura maMjUSA kI lAr3alI kanyA lIlAvatI kA vivAha usI potanapura nagarI ke lIlAdhara nAma ke eka vaNikaputra se huA thA / kAmadevarati kI jor3I kI taraha laganevAlA lIlAdhara-lIlAvatI kI jor3I ko dekha kara nagarajana kahate, "sacamuca paramAtmA ne isa jAr3A kA milana 'maNikAMcana yoga' kI taraha kara diyA hai| donoM patipatnI doguMdaka devatA ke samAna viSayasukhaprApti meM apanA samaya vyatIta kara rahe the| aise hI eka dina kI bAta hai ki eka saMnyAsI lIlAdhara seTha ke yahA~ koI vastu kI yAcanA karane ke lie A phuNcaa| seTha lIlAdhara ne usa saMnyAsI kA tiraskAra karake usako apane yahA~ se nikAla diyaa| seTha ke udaMDa batAva se kopAyamAna hue saMnyAsI ne kahA, "he seTha ! tuma itanA adhika dhamaMDa kyoM karate ho ? tuma mujhe koI sAmAnya saMnyAsI mata smjho| bApa kI kamAI para itanA abhimAna karanA tumheM zobhA nahIM detA hai| khuda kamAI karaka tuma dhana prApta karo aura phira aisA ghamaMDa karo to maiM tumheM marda kA baccA mAna luuNgaa| acchA ha ki tumhAre mAtA-pitA abhI jiMdA hai| isalie tuma nizcinta hokara kaThora vacana kaha kara mujha isa prakAra dutkAra rahe ho| lekina seTha, yahabAta gA~Tha bA~dha kara rakhanA ki ye sukha ke dina bahuta lambe samaya taka nahIM rheNge| kyA tumheM yaha mAlUma nahIM haiM ki sukha 'cAra dina kI cA~danI' kA | taraha hotA hai ? isalie sukha ke kSaNoM meM itane unmatta mata ho jaao| dhana, yauvana aura sodaya para kabhI garva mata karo. ho sakatA hai ki kala tumhArI aisI dazA ho jAegI, ki tumheM dekha kara logA hNseNge| seTha, isa saMsAra meM bahuta soca samajha kara bartAva karanA Avazyaka hai, samajhe ?' saMnyAsI kI bAteM suna kara mana-hI-mana lajjita hue lIlAdhara ne kahA, "he bhikSurAja, | Aja se Apa hI mere guru haiN| Apane mujhe acchI zikSA dekara sAvadhAna kara diyA haiM / aba ma videza jAUMgA aura dhana kamA kara hI vApasa aauuNgaa| yaha merA aMtima nirNaya hai|" . isa prakAra mana meM videza meM jAne kA dRr3ha saMkalpa karake lIlAdhara apane ghara meM calA gayA aura vahA~ eka TUTI huI khATa para so gyaa| kucha dera bAda lIlAghara ke pitA dhanada seTha ghara meM A phuNce| unhoMne TUTI huI khATa para apane putra ko soyA huA dekha kara usase pUchA, "he putra, Aja aise kyoM so gayA hai ? kyA kisIne terA apamAna kiyA hai, jisase tU ruTha kara isa taraha TUTI huI - khATa para so gayA hai ? kyA bAta hai ?" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjarSi caritra 157 . pitA kA prazna sana kara lIlAdhara ne uttara diyA "pitAjI merA na kisIne apamAna kisAna mujhe du:kha diyA hai| lekina pitAjI, mere mana meM dhana kamAne ke lie videza kA prabala icchA jAgI hai| isalie Apa mujhe videza jAne kI AjJA diijie|" putra ke mu~ha se acAnaka videza jAne kI bAta sana kara dhanada seTha ne AzcaryAnvita hokara hA, "beTA, kyA hamAre ghara meM dhana kI koI kamI hai tere mana meM dhana kamAne ke lie videza jAne 2cchA kyA utpanna huI hai ? phira terI umra hI kitanI hai ? isameM abhI-abhI to terA vivAha hamAra ghara meM dhana-dhAnya kA koI abhAva nahIM hai| isalie isa samaya terA videza jAnA lakula ucita nahIM hai|" ___ pitA kA upadeza suna kara lIlAdhara ne zAMti se saMnyAsI ke sAtha huI apanI sArI ticIta kaha sunaaii| usane pitA ko batAyA ki saMnyAsI ke TakasAlI vacanoM kA mujha para gaharA mAva hA gayA hai| mere hRdaya para saMnyAsI ke vacana aMkita ho gae haiN| isalie mere videza jAne 5 nirNaya meM koI heraphera honA saMbhava nahIM hai| Apa mujhe khuzI se AjJA dIjie, pitAja ... bAda saTha ne aneka yuktiyoM se apane patra lIlAdhara ko samajhAne kA prayatna kiyaa| nAkana unake sAre prayatna vyartha siddha ho ge| isake bAda lIlAdhara kI mAtA, usake sasura tathA na bhI aneka prakAroM se use samajhAyA lekina lIlAdhara apane dRr3ha saMkalpa se jarA bhI vacalita nahIM huA, isa virodha se usakA saMkalpa aura dRr3ha ho gyaa| lIlAdhara ke isa saMkalpa kI taraha yadi manuSya saMnyAsa dIkSA lene aura mokSaprApta kA kalpa kare to sacamuca usakA ber3A pAra ho jaae| na lIlAdhara ne apane mana meM dhana kamAne ke lie videza jAne kA dRr3ha saMkalpa kara liyA pUsara dina rAta ko vaha apane zayanagaha meM jAkara apanI khATa para baiTha kara vicAramagna ho / stana meM sone kA samaya hone se usakI patnI lIlAvatI solaha zRMgAra se saja kara, pA~voM [ pAyaliyA~ rumajhuma bajAtI huI, gajagAminI gati se calatI huI aura vilAsa ke lie apanI pchA prakaTa karatI huI, hAvabhAva dikhAte hue apane pati lIlAdhara ke pAsa A phuNcii| lekina bAdaza meM jAne ke vicAroM meM DUbe hu~ lIlAdhara ne apanI patnI kI ora A~kheM uThA kara dekhA bhI hii| isase lIlAvatI kI ha~sovinoda kI bAteM karane kI icchA para pAnI phira gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrI candrarAjarSi caritra lIlAvatI jisa vilAsazRMgAra ko AzA se apane priya pati ke pAsa AI thI vaha AzA nirAzA meM badala gii| lIlAdhara to apane vicAroM meM hI khoyA huA thaa| isalie usakA patA bhI nahIM calA ki merI priyA yahA~ mere pAsa AI huI hai| . hama loga bhI lIlAdhara kI taraha, maMdira meM jAne ke bAda yadi bhagavAna ke guNoM meM aura mokSasukha ke vicAroM meM DUba jAe~, to hamAre lie mokSanagarI dUra nahIM hogI ! lekina vaha dina kaba udita hogA ? jisako bhagavAna ke guNoM aura mokSasukha ke vicAroM meM kho jAnA bhAtA hai - pasada AtA hai, usake lie saMsAra kho jAtA hai, naSTa ho jAtA hai, chUTa jAtA hai| pati kI yaha vicAramarata avasthA dekha kara mana meM atyaMta kSubdha huI lIlAvatI ne apana pati lIlAdhara se kahA, "he svAmI, maiMne Aja yaha sunA hai ki Apake mana meM videza jAne kA prabala icchA jAga uThI hai / lekina sAre parivAra ko nArAja karake videza jAnA Apake lie : acchA nahIM hai| dUsarI bAta, hai priya, merI ora se aisA kauna-sA aparAdha huA jo Apako merA : ora dekhanA bhI acchA nahIM laga rahA hai ? lekina he nAtha, yAda rakhie, maiM Apako kabhI vidaza nahIM jAne duuNgii| kyoMki yaha to videza ko bAta hai| Apa mujhase phira kaba mileMge, yaha kahA nahIM | jA sktaa| Apake lauTa Ane ke samaya taka maiM ApakA viyoga sahana nahIM kara sakatI hai| | isalie he nAtha, Apa videza mata jaaie|" AdhI rAta ke samaya taka apane pati ko videza na jAne ke lie lIlAvatI ne hara taraha se samajhAyA, lekina lIlAdhara ke videza jAne ke vicAra meM koI parivartana nahIM huaa| aMta meM lIlAvadhara ke videza jAne kI z2ida kI bAta usake sasura maMtrI taka phuNcii| buddhimAna maMtrI subuddhi ne socA ki isa samaya dAmAda ko samajhAne se koI lAbha nahIM hogaa| isalie maMtrI ne apanI buddhimAnI se eka nayA upAya khoja nikAlA aura ve apane samadhA dhanada seTha ke pAsa cale Ae / ghanada seTha ne apane samadhI maMtrI subuddhi kA svAgata kiyA . kSemakuzala ko bAteM huI aura bAtoM kA silasilA cala pdd'aa| maMtrI ne ghanada seTha se kahA, "seThajI, mere dAmAda aura Apake suputra lIlAdhara videza jAnA hI cAhate hai, to unheM jAne dA, unheM jAne se mata roko / lekina eka bAta hai ki videzayAtrA zubha muhUrta dekha kara karanA caahie| itanA dhyAna avazya rkhie|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra subuddhi maMtrI kI bAta lIlAdhara ke pitA ko ucita lagI! una denoM ne cikara ura jyotiSI ko bulA kara usase videzayAtrA ke lie zubha muhUrta pUchane kA nizcaya liyA jAne patA aura sasura ke bIca ho rahI ye bAteM suna kara lIlAdhara ko bhI aisA lagA ki zubha muharta para videza kI ora prasthAna karane para hI icchita dhana lAbha ho skegaa| maMtrI ne gupta rIti se jyotiSiyoM ko pahale hI sikhA rakhA thA ki tuma loga hAre dAmAda kapAsa jAo aura patrA (paMcAMga) dekhane kA bahAnA banA kara hamAre dAmAda se kaho ki AnevAle cha: mahInoM meM to videza jAne ke lie koI acchA mUhUrta nahIM hai lekina yadi videza jAne kI bahuta utAvalI ho, to jisa dina subaha murge kI AvAja sunAI de, usI dina subaha ko videza ke lie prayANa kara do|' __ maMtrI kI banAI huI yojanA ke anusAra dhanada seTha ne lIlAdhara aura usakI patnI lIlAvatI Ara sAre parivAra ke sAmane nagara ke vikhyAta jyotiSI ko bulAyA aura videzayAtrA ke lie zubha muhUrta pUchA / gupta rIti se pahale hI banAI gaI yojanA ke anusAra jyatiSI ne kucha dera taka patrA dikhAne kA bahAnA banAyA aura usako pahale sikhAyA gayA thA, vaise hI sabakucha sunaayaa| jyotiSI kI bAteM suna kara lIlAdhara ne apane mana meM yaha nizcaya kara liyA Aja bhalI subaha murge kI AvAja kAnoM meM par3ate hI maiM videza jAne ke lie prasthAna kruuNgaa| rAta ke samaya videza jAne kI aura muhUrta sAdhane kI ciMtA ke kAraNa lIlAdhara ko nIMda bhI nahIM aaii| rAta kA aMtima prahara biitaa| bhalI subaha kA samaya nikaTa AyA . murgA abhI kukaDakU~ karanevAlA hI thA, isalie lIlAdhara ne apane kAna aura mana ko bilkula satarka kara die| lokana kisI bhI murge kI AvAja lIlAdhara ke kAnoM meM nahIM pdd'ii| isakA kAraNa yaha thA ki lAlAdhara ke sasura subuddhi matrI ne apane nijI sevakoM kI sahAyatAse nagara ke sabhI murgo ko pakar3avA kara nagara ke bAhara bheja die the| becArA lIlAdhara murge kI AvAja sunane ke lie Akula-vyAkula ho gayA thA, lekina saba viphala ho gyaa| jyotiSI ke kahane ke anusAra bartAva karane ke sivAya lIlAdhara ke sAmane koI upAya nahIM thaa| subuddhi maMtrI ne upAya hI aisA nikAlA thA ki sA~pa bhI mare aura lAThI bhI na ttuutthe|' P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 . zrI candrarAjarSi caritra subuddhi maMtrI ne apane dAmAda ko barAbara apane zikaMje meM pha~sA liyA thaa| vaha dina vyartha calA gyaa| taba lIlAdhara ne socA ki Aja to maiM videza ke lie prasthAna nahIM kara sakA, lekina kala avazya jaauuNgaa| lekina dUsare dina bhI vahI bAta huii| kisI murge kI AvAja subaha ke samaya sunAI nahIM pdd'ii| yahI karate-karate cha: mahInI kA samaya bIta gyaa| lAlAdhara videza jAna ke lie bahuta lAlAyita thA, utAvalA ho gayA thaa| lekina mRrge kI AvAja sune binA vaha videza ke lie prasthAna kaise kara sakatA thA ? sasura maMtrI subuddhi ke mAyAjAla meM vaha pUrI taraha pha~sa gayA thaa| idhara potanapura nagarI meM jaba maMtrI subuddhi ke ghara dAmAda kA videza jAne se rokane ke lie yaha sArA prapaMca kiyA jArahA thA, tabhI naTarAja zivakumAra kI naTamaMDalI dharatI ke vibhinna pradezoM meM paribhramaNa karate-karate eka dina potanapura nagarI meM A phuNcii| caMdra rAjA kA yazogAna karate hue aura taraha-taraha ke vAdya bajAte hue naTamaMDalI potanapura nagara ke rAjA ke pAsa A phuNcii| naTarAja zivakumAra ne rAjA ke darabAra meM jA kara rAjA ko praNAma kiyA aura nagara meM rahane ke lie unhoMne sthAna maaNgaa| rAjA ne zivakumAra ko | maMtrI subuddhi ke ghara ke nikaTa kI hI eka jagaha batAI / naTamaMDalI ne rAjA kI batAI huI jagaha | para jA kara apanA DerA jmaayaa| lekina naTamaMDalI ke sAtha honevAle sAta sAmaMta rAjAoM kA | senA ke rahane ke lie nagara meM paryApta sthAna na hone se unheM nagara ke bAhara tAlAba ke kinAra / DerA DAlane ko jagaha pradAna kI gii| usa dina saMdhyA samaya murge ke rupa honevAle caMdra rAjA se AjJA le kara zivakumAra apanI maMDalI ke kucheka sadasyoM ko lekara rAjasabhA meM jA pahu~cA aura usane madhura gIta sunA kara rAjA aura rAjadarabAra ke sadasyoM ko khuza kara ddaalaa| phira zivakumAra ne rAjA se kahA, "mahArAja, - Aja to hama saba khUba thake hue haiN| isalie Aja hama ArAma hI kreNge| kala hama Apako / nATaka dikhaaeNge|" rAjA ne zivakumAra kI aisA karane ke lie anumati dI, to zivakumAra meM apanI maMDalI ke sAtha Dere para vApasa calA AyA / B nagarI meM rahanevAle eka manuSya ko patA cala gayA ki naTI zivamAlA ke pAsa eka piMjar3e = meM eka murgA hai| usane khAnagI meM naTarAja zivakumAra ke pAsa Akara usakI batAyA, "dekho bhaaii| naTarAja, tumhAre pAsa piMjar3e meM par3A yaha murgA subaha ke samaya kukaDakU~ na kare isa bAta kA pUrA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 161 thAna rakho / yadi tumhArA yaha murgA subaha ke samaya kukaDakU~ karane lagA aura murge kI AvAja (baha ke samaya suna kara subuddhi maMtrI kA dAmAda videza calA gayA, to sArA doSa tumhAre zira ddhigaa| isalie tuma apane murge ko izAre se samajhA do ki vaha subaha jAgakara kukaDakU~ na kareM, lki mauna rahe / aisA karane meM hI tumhArI bhalAI hai|" naTarAja zivakumAra ne anya logoM ko vyartha du:kha nahIM denA cAhie yaha vicAra karake jir3e meM honevAle murge-caMdra rAjA-ko izAre se sArI bAta samajhA dii| lekina dUsare dina subaha ti hI murgA bhUla se haradina kI Adata ke anusAra kukaDaH kukaDakU~ karane lgaa| __ murge kI kukar3akU~ kI madhura dhvani prabhAta samaya kAnoM meM par3ate hI yahI zubha muhUrta jAnakara nIlAdhara jahAja meM baiTha kara videza jAne ke lie nikala pdd'aa| lIlAdhara ko murge kI AvAja mRta kI taraha mIThI pratIta huI to vahI dhvani lIlAdhara kI patnI lIlAvatI ko jahara kI taraha DuvI lgii| pati lIlAdhara ke cale jAne ke kAraNa viraha vyAkula lIlAvatI mUrchita hokara mi para gira pdd'ii| thor3I dera ke bAda jaba usakI mUrchA TUTI, to vilApa karate hue vaha kahane nago, "kauna hai vaha duSTa jisane apane ghara meM murgA rakha kara mere pati se merA viyoga karAyA ? kasane mere sAtha yaha duzmanI kI hai ? isa nagara meM kauna aisA sAhasI manuSya nikalA jisane mere patA maMtrI kI AjJA kA ullaMghana karake apane ghara meM murgA rakhA ? he vidhAtA, yadi tUne isa murge aa nirmANa hI na kiyA hotA, to mujhe pativiyoga kA du:kha na sahanA pdd'taa|" vilApa karate-karate hI kruddha huI lIlAvatI ne apanepitA maMtrI ko apane pAsa bulA kara hA, "pitAjI, mujhemere pati ke viraha kA du:kha sahane ko vivaza karanevAle usa duzamana murge ko he jahA~ se khoja nikAla kara mujhe sauMpa diijie| vaha murgA na milA, to maiM anna pAnI kA tyAga ra duuNgii|" kaisA gaharA ajJAna hai yaha lIlAvatI kA ! vAstava meM manuSya ke jIvana meM sukha-du:kha nAnevAle usake kie hue zubhAzubha karma hI hote hai| lekina ajJAnI manuSya apane jIvana meM :kha Ate hI usakA doSa kisI dUsare ke mAthe mar3hatA hai| manuSya ke sukha-du:kha meM vAstava meM anya tIva to sirpha nimitta mAtra hote haiN| lekina zvAnavRttivAlA manuSya duHkha-saMkaTa-takalIpha Ate usakA doSAropaNa dUsaroM para karatA hai| __ apanI priya putrI kI dhamakI sunate hI usake pitA maMtrI subuddhi ne murge kI khoja karane ke lae cAroM dizAoM meM apane saikar3oM sevaka turanta ravAnA kara die / sevakoM ne sAre nagara ko P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zrI candrarAjarSi cari= chAna mArA, lekina isa murge kA patA nahIM cala paayaa| aMta meM kasa kara chAnabIna karate-karata sevakoM ko isa bAta kA patA cala gayA ki naTamaMDalI ke pAsa ekamurgA hai| sevakoM ne yaha khabara maMtrI subuddhi ko de dii| maMtrI ne apanI putrI ko bulA kara use batAya "beTI, vaha murgA kala yahA~ AI huI naTamaMDalI ke pAsa hai| ve loga mere atithi haiM / atithi ke pAsa eka murge ke lie yAcanA karanA mujhe bilakula ucita nahIM jhuMcatA hai| dUsarI bAta ya hai ki ye naTa loga bar3e durAgrahI hote haiN| isalie maiM murgA mA~gUM, to bhI zAyada ve dene se inkA kreNge| jo honA thA, so ho gyaa| kisI ke bhAgya meM likhI huI bAtoM ko jhUTha siddha karane ke sAmarthya kisameM hai ? isalie beTI, tU vaha murgA pAne kA Agraha-haTha chor3a de| yahI tumhAre A mere lie ucita hai|" isapara lIlAvatI ne kahA, "pitAjI, usa murge ne mujhe apane prANapriya pati kA viyA karAyA hai| isalie vaha murgA merA zatru hai| usake prANa haraNa kie binA mere mana ko caina naha milegaa| merA mana zAMta nahIM ho skegaa| isalie cAhe kucha bhI kIjie, lekina vaha murgA kisa bhI hAlata meM mujhe lA dIjie / jaba taka vaha murgA mere hAtha meM nahIM AtA, taba taka mere lie / annajala varNya hai| isameM koI parivartana nahIM hogaa|" putrI lIlAvatI kI pratijJA suna kara maMtrI subuddhi ciMtA meM par3a gae / aMta meM nirupA 1. hokara maMtrI ne naTarAja zivakumAra ko apane pAsa bulAyA aura usase vinatI kI, "naTarAja kRpA kara Apake pAsa piMjar3e meM par3A murgA mujhe de diijie|" ___ maMtrI kI binatI sunakara naTarAja ne spaSTa zabdoM meM maMtrI ko batAyA, "he maMtrIjI, yaha muga | to mere lie prANasvarUpa hai| yahI merI AjIvikA kA ekamAtra AdhAra hai| itanA hI nahIM, bAlda yaha murgA hI hamArA rAjA hai, hamArA svAmI hai| ApakI putrI hamAre murge para krodhAyamAna huI hai, yaha maiMne sunA hai / lekina jaba taka meM / zarIra meM prANa vidyamAna hoMge, taba taka hamAre lie apane prANoM kI taraha priya honevAle isa mu kA bAla bhI bA~kA karane ko kisI meM tAkata nahIM hai| isa murge ke prANoM kI rakSA ke lie cobAra ghaNTe sAta sAmanta rAjA apanI hajAroM ko senA ke sAtha susajjita aura sAvadhAna rahate haiN| yA nagara meM mukAma ke lie jagaha kI kamI hone ke kAraNa ye sAta rAjA apanI pUrI senA ke sA nagara ke bAhara Thahare haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 163 maMtrIjI, yadi Apa zakti ke bala para hamase hamArA prANapriya murgA chIna lene kI adhama ceSTA kareMge to Apake rAjA kA yaha rAjya bhI surakSita nahIM raha skegaa| yadi hamArI zakti ke bAre meM Apake mana meM koI AzaMkA ho, to siMhala rAjA se pUcha liijie| hamane siMhala rAjA ko kaise tahasanahasa kara DAlA thA, usakI cAhe to khabara ma~gA liijie| kauna hai aisA mAI kA lAla jo hamAre murge ke sAmane A~kha uThA kara use burI najara se dekhane kI ceSThA bhI kareM ? maMtrIjI, hama Apako eka salAha dete hai ki Apa hamAre isa murge ko pakar3ane kI bAta hI mana se nikAla ddaalie| yaha koI sAmAnya murgA nahIM hai| hama use sone ke piMjar3e meM rakhate haiM aura sira para vaha piMjar3A lekara gA~va-gA~va ghUmate haiN| apanA koI bhI kAma prAraMbha karane se pahale hama usakI jayajayakAra karate haiM aura usakI AjJA lekara hI apanA nATaka Adi prastuta karate haiM / yaha hamAre lie koI sAmAnya murgA nahIM, balki yaha hamAre mAthe kA mukuTa hai ! hamArA svAmI hai !! rAjA hai ! ! isalie isa murge ko pAne kI AzA Apa chor3a diijie|" - naTarAja zivakumAra kI bAta suna kara AzcaryAnvita hue maMtrI subuddhi ne apanI kanyA lIlAvatI se kahA, "beTI. maiMne naTarAja ko hara taraha se samajhA kara dekhA, lekina vaha kisI bhI hAlata meM vaha murgA dene ko taiyAra nahIM hai| isalie tU aba apanA haTha chor3a de, beTI !' - - lIlAvatI vaise to samajhadAra yuvatI thii| pitA kI kahI huI bAteM usake gale to utarI lekina usane murgA pAne ke samaya taka annajala tyAga karane kI pratijJA kI thii| isalie apanI pratijJA pUrI karane ke lie eka bAra vaha murgA usake pAsa lAyA jAnA Avazyaka thaa| maMtrI ne apanI beTI kI kaThinAI jAna lii| lIlAvatI ne bhI pitA ko yaha btaayaa| bAra apane pAsa bulAyA aura usase vinatI kI, "Apa eka bAra eka kSaNa ke lie Apake pAsa honevAlA murgA mujhe de diijie| murge ke kSemakuzala kI sArI jimmedArI mere sira rhegii| kucha hI dera meM merI putrI kI pratijJA pUrI karake maiM murge ko Apako vApasa lA duuNgaa| phira bhI yadi Apako mujha para vizvAsa na AtA ho, to taba taka Apa merA yaha putra Apake pAsa rkheN| jaba taka maiM murge ko vApasa lA na dUM, taba taka merA yaha putra Apake pAsa rhegaa|" .P.P.AC. GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrI candrarAjarSi caritra naTarAja zivakumAra ne maMtrI subuddhi kA atyaMta Agraha dekhA, usake uddezya ke bAre meM vizvAsa kara liyA aura usake putra ko apane pAsa rakha liyA aura phira usane piMjar3e kesAtha mugA maMtrI ko sauMpa diyaa| maMtrI ne murge ko atyaMta Adara se lAkara apanI putrI lIlAvatI ko saupaa| murge kI A~khoM kA atyaMta AnaMdadAyaka sauMdarya dekhate hI lIlAvatI kA krodha apane Apa naSTa hI gayA aura usake mana meM murge ke prati prema kA bhAva utpanna ho gyaa| puNyavAn prANI kA dekha kara kisako prasannatA nahIM hotI hai ? lIlAvatI ne murge ko apanI goda meM rakhA aura murge se uddezya kara kahA, "he pakSirAja, tumane mere sAtha aisA zatrutApUrNa vyavahAra kyoM kiyA ? tumane prabhAtakAla meM kukaDakU~ kI AvAja mu~ha se nikAlI, isase mere pati videza meM jAne ko cala pdd'e| tumane mujhe mere pati se alaga kara diyaa| tuma prati dina sone ke piMjar3e meM rahate ho aura mana cAhA annajala prApta karate ho| tumha - dUsare ke duHkha kI kyA kalpanA ho sakatI hai ? he pakSirAja ! satI strI ke lie usake pati kA - viyoga asahya hotA haiN| eka pakSI bhI apanI priya ke viraha se baicena, Akula-vyAkula ho jAtA hai| phira maiM to manuSya jAti kI strI huuN| eka vivAhitA yuvatI apane pati ke binA kaise raha sakatI hai, kaise jIvana vyatIta kara sakatI hai ? he pakSirAja, mujhe aisA lagatA hai ki tumane apana pUrvajanma meM kisI daMpatI kA kapaTa ke prayoga se viyoga karAyA hogA ; isI pApa ke udaya se tumheM isa janma meM pakSI kI yoni prApta huI hai| ___ pazu-paMchI prAya: vivekazUnya hote haiN| isase mujhe tumameM viveka kA abhAva jAna par3atA | hai| yadi tuma meM thor3A-sA bhI viveka kA aMza bAkI hotA, to tuma prabhAta meM kukaDakU~ na bolate. | cupa raha jaate| tumane kukaDakU~ kI AvAja subaha ke samaya mu~ha se nikAlI, isIlie mujhe apane | pati se viyoga sahana karanA pdd'aa| he pakSirAja, kyA tumhAre mana meM mere prati thor3A bhI dayA kA | bhAva nirmANa nahIM huA ? tumheM dekha kara mere mana meM to bahuta dayAbhAva utpanna hotA haiN|" : lIlAvatI kI duHkhapUrNa aura marmavedhI bAteM sunakara murge ko apanI pUrvAvasthA kA smaraNa ho aayaa| usI samaya usakI A~khoM se A~suoM kI dhArA akhaMDita rUpa meM bahane lagI aura vaha - lIlAvatI kI goda meM hI mUrcchita hokara gira pdd'aa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ . zrI candrarAjarSi caritra 165 - acAnaka yaha ghaTanA ghaTita hote dekhakara lIlAvatI ghabarA gii| usane apanI goda meM besudha avasthA meM gira par3e murge ko zItopacAra se hoza meM lAne kA prayatna prAraMbha kiyaa| kucha dera ke prayatnoM se murge ko hoza aayaa| usane murge se kahA, "he pakSirAja ! maiMne to sarala hRdaya se apane hRdaya ke duHkha kI bAta tumase kahI thii| lekina aisA lagatA hai ki merI bAteM sunakara tumhAre mana ko gaharA du:kha huA ho, to mujhe kSamA kara do| lekina he pakSirAja, maiM yaha jAnanA cAhatI hU~ ki tumheM merI bAteM suna kara aisA kyA duHkha huA ki tuma ekadama rone lage aura hoza bhI kho baiThe-besudha ho kara gira par3e ? kRpA karake mujhe tumhAre duHkha kA, rone kA aura besudha ho jAne kA kAraNa btaao| he pakSirAja maiM to yaha samajhatI thI ki tuma yahA~ Akara mujhe mere pativiyoga ke duHkha meM kucha zAMtipradAna karoge, lekina yaha to ulaTA hI ho gyaa| mujhe hI tumheM zAMti pradAna karane ke lie prayatnazIla honA par3a rahA hai ! mujhe aisA lagatA hai ki tuma mujhase bhI adhika du:khI ho| isalie kRpA karake mujhe yaha batAo ki tumhAre du:kha kA kAraNa kyA hai ? isa samaya maiM to tumhArA duHkha dekhakara apanA du:kha bhUla gaI huuN| tumhAre du:kha kA kAraNa jAnane ke lie merA mana bahuta utkaMThita hai| isalie tuma mujhe apane du:kha kA kAraNa avazya batAne kI kRpA kro|" lIlAvatI kI apane prati gaharI sahAnubhUti aura prema kA bhAva dekhakara murge ne apane pA~va ke nAkhUna se bhUmi para likhakara batAyA "he yuvatI, maiM AbhApurI kA rAjA caMdra huuN| merI sautelI mA~ vIramatI ne mujhe binA kisI kAraNa ke hI apanI maMtrazakti kI sahAyatA se murgA banA diyA hai / apanI priya rAnI guNAvalI ke viyoga ke kAraNa maiM du:khasAgara meM DUbatA-utarAtA hU~ aura rAtadina priya ke viraha kI Aga meM jalatA rahatA huuN| mere isa prakAra murgA bane hue kaI varSoM kA samaya vyatIta ho cukA hai| mere duHkha kA yahI mukhya kAraNa hai| he yuvatI, mere jIvana meM anya aneka prakAra ke du:kha haiN| mujhe to apane ina duHkhoM kA koI aMta hI nahIM dIkhatA hai| dUsarI bAta yaha hai ki mujhe isa naTamaMDalI ke sAtha sarvatra bhaTakanA par3atA kahA~ merI vaha iMdrapurI ke samAna AbhAnagarI ? kahA~ vaha merA svarga ke samAna rAjya ? kahA~ vaha merI prANapriya rAnI guNAvalI ? kahAM vaha merA eka mahAn samrATa jaisA aizvarya aura kahA~ vaha merA kAmadeva jaisA sauMdarya ? idhara Aja eka paMchI banA huA maiM kitane sAre kaleza aura duHkha P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zrI candrarAjarSi cari= varSo se bhoga rahA hU~ ! yaha saba dekha kara mujhe aisA lagatA hai ki mere du:kha kA kahIM koI ata nahIM hai ? helIlAvatI, terA pati to videza meM calA gayA hai| usake sAtha terA punarmilana avara hogaa| lekina mujhe phira se apanA manuSya kA rUpa kaba milegA aura apanI rAnI guNAvalA merA punarmilana kaba hogA, yaha to sirpha bhagavAna hI jAnatA hai| mujhe aisA lagatA hai ki tuma du:kha ke samAna gaharA du:kha to nahIM hai| tere aura mere du:kha ke bIca AkAza-pAtAla kA ata merI rAnI guNAvalI mujhase kaI varSoM se bichur3I huI hai aura pati-viyoga kA duHkha saha" jA rahI hai| merI rAnI guNAvalI mahAsatI hai| vaha mujhe naTamaMDalI ko sauMpane ko bilakula tayAra nahIM thii| lekina vahA~ murge ke rUpa meM guNAvalI ke pAsa rahane meM vIramatI ko ora se mara prANa ko bhaya thaa| isalie maiMne hI paMchiyoM kI bhASA ke jAnakAra zivakumAra aura zivamAlA se kahA ki tuma loga mujhe vIramatI ke pAsa apanI nATayakalA kI kuzalatA ke lie inAma ke rUpa mAga lo| guNAvalI to mujhe naTarAja ko saupane ke lie bilakula taiyAra nahIM thI, lekina apanA sAsa se mere prANoM ko bhaya hai yaha jAna kara usa satI ne mujhe rote-rote hI piMjar3e ke sAtha naTarAja ke hAtha meM sauMpa diyaa| he lIlAvatI, aba tuma apane mana meM soco ki jaba tumheM apane pati se eka dina kA viyoga hone se itanA du:kha hotA hai, taba merI rAnI guNAvalI ko varSoM se merA viyoga sahanA par3a rahA hai, use kitanA duHkha hotA hogA ? vAstava meM hamAre du:kha kA koI aMta nahIM dikhAI datA hai| hama donoM ke duHkharUpI parvata ke sAmane tumhArA duHkha to eka kaMkar3a ke samAna choTA hai| murge ne bhUmi para likhI huI yaha akSaramAlA par3ha kara aura samajha kara lIlAvatI kA vayoga du:kha thor3A-sA zAMta ho gyaa| use aisA lagA ki isa caMdrarAjA (murge) ke du:kha ke sAmana jarA du:khato sacamuca kucha bhI nahIM hai| isalie aba murge ko sAMtvanA dete hue lIlAvatI ne kahA, -he rAjan! he dharmabaMdhu ! Apa apane mana meM bilakula du:kha mata kiijie| krUra karmasattA ke sAmana kasI kA bhI bala, buddhi aura aizvarya kAma nahIM karatA hai| jaba Apake azubha karmo kA yaha udaya P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 167 samApta hogA aura zubha karmo kA udaya hogA, taba ApakI apanI AbhAnagarI kA rAjya aura rAnI guNAvalI avazya vApasa mileNge| jaise acche dina lambe samaya taka nahIM Tikate haiM, vaise hI bure dina bhI bahuta samaya taka nahIM Tika sakate haiM / isalie isa samaya Apa paramAtmA kA nAmasmaraNa karane meM hI apanA samaya kATate rhie| rAjan, Apa apane mana meM kisI bhI bAta kI citA mata kiijie| isa dukhamaya saMsAra meM kisake bhAgya meM ekamAtra sukha hI AtA hai ? bhAgya kA cakra to niraMtara ghUmatA hI rahatA hai, vaha kabhI rukatA nahIM hai| he rAjan, Aja se maiMne Apako apanA bhAI mAna liyA / Apa bhI mujhe to aisA pratIta hotA hai ki vidhAtA ne hama donoM ke bIca bhAI-bahana ke isa saMbaMdha kI sthApanA karane ke lie hI .. Apako yahA~ bheja diyA hai| lekina hama donoM ke bIca yaha bhAI-bahana kA saMbaMdha kSaNika hai| isalie jaba Apako phira se manuSyatva kI prApti ho jAegI, taba Apa yahA~ padhArie aura apanI isa badanasIba bahana ko avazya darzana dIjie / anajAne meM maiMne Apase jo bhalI-burI bAta kahI, usake lie mujhe kSamA kara dIjie / he rAjan, Apa Apake sAtha huI bheMTa se merA jIvana sArthaka ho gayA, dhanya ho gyaa| phira avasara milane para apanI isI nirguNI bahana ko avazya yAda kiijie| ApakI yaha garIba bahana icchA karatI hai ki ApakA puNyapuMja avazya udita ho aura Apake mana kI AzA yathAzIghra pUrI ho jaae|" . murge se itanA kaha kara lIlAvatI ne usakA mu~ha mIThA kiyA aura use sammAna se naTarAja ke pAsa vApasa bheja diyaa| naTarAja ne bhI murgA pAte hI subuddhi maMtrI ke apane pAsa rakhe hue putra ko maMtrI ke ghara vApasa bheja diyaa| naTamaMDalI ko aba isa nagarI meM koI kAma nahIM bacA thaa| isalie unhoMne aba yahA~ se Age kI ora prayANa karane kI taiyArI kii| vahA~ se nikala kara ghUmate-ghUmate naTamaMDalI vimalApurI ke udyAna meM A phuNcii| udyAna meM jisa sthAna para vIramatI ne Ama kA per3a sthApita kiyA (rakhA) thA, usI jagaha para naTarAja ko maMDalI ne apanA DerA ddaalaa| murge ne (caMdrarAjA ne) yaha sthAna dekhate hI pahacAna liyaa| caMdra rAjA ko smaraNa ho AyA ke vimAtA vIramatI aura rAnI guNAvalI ke sAtha maiM Ama ke per3a ke koTara meM praveza kara chipakara) solaha varSa pahale AbhApurI se isa vimalApurI meM AyA thaa| usI rAta merA vimalApurI kI rAjakumArI premalAlacchI se vivAha huA thaa| premalA ke sAtha maiMne apUrva vArtAvinoda kiyA thA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrI candrarAjarSi cari aura kucha hI dera bAda maiM premalAlacchI se bichur3a gayA thA aura phira usI koTara meM chipaka vIramatI aura guNAvalI ke sAtha AbhApurI lauTa AyA thaa| caMdrarAjA ke mana meM yaha bAta bhI A binA nahIM rahI ki yaha vahI nagarI hai jahA~ Ane ke kAraNa mujhe apane manuSya rupa ko tyAga kamurgA bananA par3A thaa| Aja saubhAgya se phira usI nagarI meM A pahU~cA huuN| isase aisA nizcitarU se lagatA hai ki isI nagarI meM mere duHkha kA aMta hogaa| kahA~ AbhApurI aura kahA~ vimalApurI ? kitanI dUra haiM ye donoM nagariyA~ ? sAmAnya rupama to AbhApurI se itanI dUra vimalApurI meM AnA AsAna nahIM hai| lekina sAmAnya sthiti meM jA bAta asaMbhava lagatI hai vahI avasara Ane para saMbhava bana jAtI hai| mere mana meM yahA~ Ane ke prabala icchA thii| zAyada isIlie vidhAtA ne mujhe paMchI banA kara yahA~ bheja diyA hai| murge ke rUpa meM honevAle caMdrarAjA ke mana meM jaba vimalApurI ke udyAna meM ye bAteM A rahI thI, usI samaya idhara rAjamahala meM premalAlacchI kI bA~I A~kha phar3aka utthii| jaba strI kI bAI A~kha phar3aka uThatI hai, to vaha usake lie zubha zakuna hotA hai| isake viparIta jaba puruSa kA dAI A~kha phar3aka uThatI hai, to vaha zubha zakuna mAnA jAtA hai| jaba premalAlacchI apane mahala meM apanI sakhiyoM ke sAtha baiThI huI thA to usakI bAi A~kha jora jora se lgii| isalie premalA ne apanI sakhiyoM se kahA, "he bahano, Aja merI bAI A~kha bahuta jora se phar3aka rahI hai| isase Aja mujhe mere priya patideva ke darzana avazya hona cAhie / Aja mujhe nizcaya hI laga rahA hai ki mere jIvana kA pativiraha kA du:khadAyI samaya samApta hogaa| merA vivAha hone ke bAda pUre solaha varSa bIta gae haiN| zAsanadevI ne bhI mujha Azvasta kiyA thA ki vivAha ke bAda solaha varSa bIta jAne para mere pativiraha ke du:kha kA ata avazya aaegaa| aba zAsanadevI ko batAI huI vaha lambI avadhi bhI samApta ho gaI haiM / lokana aba taka mujhe isa bAta kA patA nahIM hai ki mere jIvana meM vaha iSTa yoga kaise AegA ? kahA~ hoMgI AbhApurI aura kahA~ hoMge mere prANanAtha AbhAnareza caMdra ? vivAha karaka sIlaha varSa pahale ve jabase yahAM se AbhApurI gae haiM, taba se unakI ora se na koI saMdeza AyA, na hI koI patra hI aayaa| vivAha karake ve jabase cale gae haiM, tabase eka bAra bhI lauTa kara yahA nahIM aae| aba taka to unakA eka bAra bhI koI saMdeza taka nahIM aayaa| lekina merI bAI A~kha phar3aka rahI hai| samajha meM nahIM AtA ki ve mujhe darzana dene kI kRpA kaise kareMge ? P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 169 - lekina zAsanadevI kA diyA huA vacana bhI kabhI mithyA nahIM ho sktaa| kyoMki kaMhA bhI gayA hai ki 'amodhaM devabhASitam !' arthAta, devatA kI kahI huI bAta saca hI nikalatI hai, kabhI mithyA nahIM ho sakatI hai| aba to pratyakSa rUpa meM zAsanadevI ke die hue vacana kI parIkSA hogii| jaba maiM yaha vicAra karatI hU~ ki mere prANanAtha to mujhase sahastra kosa dUrI para baiThe haiM, taba marA hRdaya nirAzA se bhara jAtA hai| lekina dUsarI ora jaba maiM zAsanadevI kA vacana yAda karatI cirakAla kA viyoga-du:kha dUra honA hI caahie| __ aba maiM dekhU ki kyA hotA hai ? Izvara para merA pUrA vizvAsa hai|" premalAlacchI kI kahI huI ye sArI bAteM suna kara usakI sakhiyoM ne usase kahA, "he svAminI, tumhArI puNyarAzi tumhAre mana ko dhAraNa avazya pUrI kara degI . vivAhita kanyA ko pitA ke ghara meM bhale hI anya sabhI prakAra kA sukha prApta hotA ho, lekina vAstavika sukhazAMti denevAlA to pati kA ghara hI hotA hai| _ he sakhI, tumheM to caMdrarAjA jaisA guNoM kA bhaMDAra aura kAmadeva ke samAna suMdara pati milA hai| phira tuma to aisI suMdarI ho ki tumheM jo eka bAra dekhegA, vaha tumheM kabhI bhUla nahIM skegaa| aura phira tumane to pati se milana ke lie kitanA japa-tapa-vrata kiyA hai / isapara zAsanadevI dvArA batAI gaI avIdhi bhI samApta ho gaI hai| isalie he svAminI, aba tumheM apane prANavallabha ke darzana avazya hone caahie| jaise sUkhA huA sarovara bhI varSA RtuAne para pAnI se bhara jAtA hai, vaise hI aba tumhAre mana kI patimilana kI abhilASA avazya pUrNa hokara hI rhegii|" jaba premalAlacchI kA usakI sakhiyoM ke sAtha yaha vArtAlApa cala rahA thA, tabhI sone ke piMjar3e meM murge ko lekara naTarAja zivakumAra kI naTamaDaMlI vimala purI ke rAjA ke rAjadarabAra ma A phuNcii| vimalApurI ke rAjA makaradhvaja ko praNAma kara naTarAja zivakumAra ne kahA, "he rAjan, saurASTra deza kI yaha vimalApurI aura usake rAjA ko dekhane kI lambe samaya se hamAre mana ma bahuta prabala icchA thii| Aja hamArI yaha icchA bahuta samaya ke bAda pUrI ho gaI hai| mahArAja, vaise to hama aneka dezoM meM ghUme haiM / hamane aba taka aneka nagariyA~ dekhI haiM / lekina eka AbhApurI aura dUsarI vimalApurI se pratispardhA karanevAlI koI anya nagarI aba taka hamAre P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI candrarAjarSi caritra dekhane meM nahIM aaii| hamArI dRSTi meM ye do nagariyA~-mRtyuloka kI iMdrapuriyA~ haiN|" isa taraha se vimalApurI kI jI khola kara prazaMsA karate hue naTamaMDalI ne rAjA se apanI nATyakalA prastuta karane ke lie anumati maaNgii| rAjA kI anumati milate hI unhoMne apanI nATyakalA dikhAnA prAraMbha kiyaa| naTarAja zivakumAra ne sabase pahale pavitra sthAna dekha kara usakA pramArjana kiyaa| phira usa sthAna para usane vividha sugaMdhita phUloM kI eka zayyAsI bnaaii| isa zayyA para phira usane apane pAsa honevAle murge ke piMjar3e ko rkhaa| phira usane eka U~cA bA~sa jamIna khoda kara khar3A / kiyA aura use cAroM ora se majabUta rassI se bA~dha diyaa| isa prakAra aba sArI pUrvataiyArI ho gii| aba zivamAlA divya vastrAlaMkAroM se sajakara puruSa veza meM usa U~ce bA~sa ke pAsa Akara khar3I ho gii| isa samaya vaha aisI suMdara laga rahI thI mAno svargaloka meM se koI apsarA hI mRtyuloka para A utarI ho| zivamAlA ke adbhUta rUpalAvaNya ko dekha kara rAjadarabAra meM upasthita sAre sadasya aura darzaka daMga raha ge| rAjA makaradhvaja ne isa naTamaMDalI ke adbhuta aura AzcaryakAraka khela dekhane ke lie apanI putrI premalAlacchI ko bhI darabAra meM bulA liyaa| premalAlacchI ne pahale hI yaha suna rakhA thA ki AbhApurI se kitane hI naToM kI maMDalA | vimalApurI meM AI hai| yaha maMDalI deza-videza meM ghUma-ghUma kara apanI nATyakalA prastuta karatA sAra apane pitA ke bulAne para premalAlacchI apanI sakhiyoM ke sAtha rAjA ke pAsa darabAra meM | aaii| naTamaMDalI dvArA khele jAnevAle khela dekhane ke lie vaha atyaMta utsukatA se baiThI / saba / darzaka bar3I utkaMThA se naTamaMDalI kA khela dekhane ko tatpara ho gae the| / naTarAja se saMketa milate hI pakSirAja murge se AjJA lekara zivamAlA ne apanI Aryacakita / kara denevAlI kalA dikhAnA prAraMbha kiyaa| vaha rassI pakar3a kara U~ce bA~sa para car3ha gaI Ara : nRtyu-nATaka-gAyana kI kalA dikhAne lgii| zivamAlA kA adbhuta kalAkauzala dekha kara rAjA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 171 aura rAjadarabAra ke sadasyoM ne usakI bhUri-bhUri prazaMsA kii| aba zivamAlA bA~sa para se nIce utara aaii| rAjA ke sAmane Akara vaha inAma kI yAcanA karate hue khar3I rhii| rAjA ne zivamAlA kA sammAna karake use bar3A inAma diyaa| rAjadarabAra meM upasthita anya darzakoM ne bhI zivamAlA para vividha inAmoM kI varSA kara dI aura sabane apanI udAratA aura kalArasikatA kA paricaya diyaa| saMyoga se isI samaya sone ke piMjar3e meM honevAle murge kI dRSTi rAjA ke pAsa baiThI huI pramalA para pdd'ii| dekhate hI usane pahacAna liyaa| pUre solaha varSa bIta jAne ke bAta apanI priya pramalA ko dekhakara murgA phulA na smaayaa| aba murgA apane manase kahane lagA, "aba maiM kyA karU~ ? isa samaya to maiM eka pakSI ke rUpa meM huuN| yadi isa samaya maiM pakSI na hotA, to turanta premalA se jA milatA / lekina yaha bhI saca hai ki merI sautelI mA~ vIramatI ne mujhe murge kA rUpa na diyA hAtA, to maiM yahA~ kaise AtA aura phira merI priya premalAlacchI se merA milana kaise ho pAtA ? Izvara isa naTamaMDalI kA bhalA kare, jo sarvatra merA yazogAna gAtI-gAtI mujhe yahA~taka le / AI / mujhe lagatA hai ki Aja subaha maiMne avazya hI kisI puNyavAn AtmA kA mu~ha dekhA hogA / isIse Aja mujhe akasmAt apanI priyA ke darzana kA sunaha avasara milaa| aisA lagatA hai ki Aja mere azubha karma kA kSaya hone se virahaduHkha kA aMta prAraMbha ho gayA hai| Aja kA dina mere lae sacamuca sarvottama hai| yadi Aja se premalAlacchI mujhe apane pAsa rakha le, to lagatA hai ki jalda hI mujhe phira se manuSyatva kI prApti ho jaae| Aja aisA nizcita laga rahA hai ki mere manoratha pUre ho jaaeNge| lekina merA manoratha tabhI saphala hogA jaba zivamAlA mujhe khuzI se premalA ko arpaNa kara degii|" jaba premalA para naz2ara jAne ke bAda murgA bane hue caMdra rAjA ke mana meM ye vicAra A rahe hai, tabhI saMyoga se premalA kI bhI naz2ara murge para pdd'ii| naToM ko murge ke sAmane bAra bAra praNAma rate hue dekha kara premalA ke mana meM bar3A Azcarya huaa| isalie premalAlacchI aba ekaTaka STi se murge ko bArIkI se dekhane lagI aura murge ke mu~ha kI ora usakI dRSTi bAra bAra jAne gii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrI candrarAjarSi caritra zA udhara murgA bhI premalA ko ekaTaka dRSTi se bAra bAra dekhatA thA / acAnaka eka kSaNa premalA aura caMdrarAjA (murge) kI A~kheM eka dUsare se miliiN| donoM kI A~khoM se prema kA amRta TapakatA jA rahA thaa| udhara nATaka kA khela samApta hone ke bAda naTarAja zivakumAra ne rAjA ko aneka gAta sunA kara khuza kara diyaa| rAjA kI bhI naz2ara murge para pdd'ii| rAjA ke mana meM murge ke prati hAdika premabhAva utpanna ho gyaa| isalie rAjA ne zivakumAra se sone kA piMjar3A apane pAsa magA liyA aura piMjar3e se murge ko bAhara nikAla kara apanI goda meM biThAyA aura phira rAjA mugeka prati lAr3apyAra prakaTa karane lgaa| apane pitA rAjA ke nikaTa hI baiThI huI premalA ke hRdaya meM bhI murge ke prati prema kA sAgara hiloreM mArane lgaa| isalie usane murge ko apane pitA se mA~ga liyaa| usane murge ko apanA goda meM biThA liyA aura vaha murge ke zarIra para apanA komala hAtha pherane lgii| premalA kA karasparza zarIra ko hote hI viyogavyathA se atyaMta pIr3ita murge ke mana ko bahuta zAMti milaa| lekina usake manako isa bAta kA bar3A du:kha bhI huA ki maiM apane aMta:karaNa meM honevAlA viraha duHkha premalA ko batAne meM asamartha huuN| 1 isa saMsAra meM jIva ko jaba sukha kI sukhar3I dekhane ko milatI bhI hai to usameM duHkha kA kaMkar3iyA~ bhI milI huI hI hotI haiN| du:kha ke milAvaTa ke binA honevAlA sukha isa saMsAra meM kahA bhI nahIM hai| sukharUpI caMdana kA vRkSa saikaDoM duHkharUpI jaharIle sarpo se ghirA huA hotA hai| murgA premalA ke hRdaya meM praveza karane ke lie atyaMta utsuka thA / isalie vaha premalA :ke hRdaya para apanI coMca se jaise-jaise prahAra karatA gayA, vaise-vaise premalA apane hAtha se usakA | pITha thapa-thapAtI rahI / piMjar3e se bAhara nikAlA gayA hone para bhI murgA premalA ke hRdayarUpA piMjar3e meM baMda ho hI gayA thaa| premalA ne bhI use prema kI varSA se bhigo diyaa| premalA ke pAsa hAta hue bhI murge meM manuSya kI bhASA meM bolane kI zakti nahIM thI, isalie vaha premalA ke sAtha anaka prakAra kI premaceSTAe~ karate hue usakA citta curA rahA thaa| / paryApta samaya bIta jAne ke bAda rAjA makaradhvaja ne murge ko premalA se lekara piMjar3e ma = caMda kara diyA aura vaha piMjar3A bar3e sneha se naTarAja ko sauMpa diyaa| phira rAjA ne naTarAja sa ___ pUchA, 'naTarAja, yaha murgA tumheM kahA~ milA ?" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 173 ____ naTarAja zivakumAra ne batAyA, "he rAjan ! yahA~ se 1,800 yojana kI dUrI para iMdrapurI kI taraha laganevAlI AbhApurI nAma kI nagarI hai| isa nagarI para rAjA caMdra rAjya karatA thaa| lekina rAjA caMdra kI sautelI mA~ vIramatI ne kisI kAraNavaza rAjA caMdra ko kahIM chipA diyA thA / isalie hamane pratyakSa rUpa meM rAjA caMdra ko apanI A~khoM se nahIM dekhA hai| hamane AbhApurI meM vIramatI ko rAjya karate dekhA / hamane rAnI vIramatI ke sAmane apanI nATyakalA prastuta kii| hamArI kalA para prasanna hokara rAnI vIramatI ne hameM yaha murgA inAma ke rUpa meM de diyaa| rAjA caMdra kI paTarAnI guNAvalI ne yaha murgA pAlA thaa| rAnI kA isa murge para aisA gaharA snehabhAva thA ki vaha kisI bhI taraha se yaha murgA hameM dene ke lie taiyAra hI nahIM thii| eka bAra rAnI vIramatI atyaMta kruddha ho gaI thI aura krodhAveza meM apanI talavAra se isa murge ko kATa DAlane ke lie udyata hogaI thii| lekina paTarAnI guNAvalI aura nagara ke mahAjanoM ne bIca meM par3akara usa samaya murge ko marane se bacA liyA thaa| phira murge ko aisA lagA ki yahA~ guNAvalI ke pAsa rahane meM mere prANoM ko khatarA hai| isalie usane merI putrI zivamAlA ke pAsa paMchI kI bhASA meM viMnatI kI 'he zivamAlA, tU vIramatI se inAma meM mujhe mA~ga le / paise ke lAlaca meM mata pdd'|' merI putrI zivamAlA pakSI kI bhASA jAnatI thI, isalie vaha sArI sthiti samajha gaI aura usane mere pAsa Akara bAta kii| maiMne zivamAlA kI bAta ko turanta svIkAra kara liyaa| phira apanI nATyakalA dikhAne ke bAda hamane vIramatI se use (murge ko) inAma ke rUpa meM mAga liyaa| taba se barAbara hama usakA lAlana pAlana apane prANoM ko taraha kara rahe haiN| hamane isa murge ko apanA svAmI-rAjA-mAna liyA hai aura hamane usakA dAsatva svecchA se svIkAra kara liyA hai| isa ghaTanA ke bAda Aja pUre solaha varSa bIta cuke hai| pichale solaha varSoM se hamAre sAtha honevAle isa murgA rAjA ko lekara hama apanI naTamaMDalI ke sAtha deza-videza meM ghUma rahe haiM aura ghUmate-ghUmate ApakI nagarI meM A pahu~ce hai| naTarAja zivakumAra ke mu~ha se murge ke bAre meM yaha sArI asaliyata jAna kara rAjA makaradhvaja bahuta prasanna ho gyaa| premalA ne jaba apane pati kA, unakI nagarI kA nAma sunA aura pati ke ghara ke pakSI ke Agamana kI bAta sunI, to usake bhI harSa kA koI pAra na rhaa| hamAre mana meM jisake prati premabhAva : hotA hai, usase saMbaMdha rakhanevAlI sArI bAteM hameM acchI hI lagatI hai| narama P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 zrI candrarAjarSi caritra jisake mana meM bhagavAna jinezvaradeva ke prati saccA prema hai, use bhagavAna jinezvaradava kA nAma, mUrti, maMdira, pAdukA, usake zAstra (Agama), unakA mArga, unakI vANI, unake batAe hue mArga ke anusAra calanevAle sAdhu-sAdhvI, unakA saMgha, unake tIrthasthala sabakucha pavitra, pUjanIya lagate hai aura usake lie vahI ArAdhya aura AdaraNIya ho jAtA hai| premI se saMbaMdha rakhanevAlI hara cIja priya hI lagatI hai ! phira premalA ko apane priya pAta ke ghara kA murgA priya kyoM na lage ? premalA ko yaha murgA bahuta bhA gyaa| lekina becArI premalA kA kyA patA thA ki yaha murgA hI svayaM usakA priya pati hai ? yaha naTamaMDalI jaba vimalApurI meM A pahu~cI thI, taba varSA Rtu bahuta nikaTa thii| "isalie naTarAja zivakumAra ne vicAra kiyA ki yadi rAjA AjJA de to varSA Rtu yahIM bitA kara bAda meM Age kI ora prasthAna kiyA jaae| varSA Rtu meM yAtrA karane se aneka jIvoM kI hiMsA hAna kI saMbhAvanA thii| yaha naTamaMDalI atyaMta sarala svabhAva kI aura pApabhIrU thii| rAjA ne unake yahA k| vAstavya meM unakA yaha rUpa dekha liyA thaa| isalie jaba naTarAjA rAjA ke pAsa varSA Rtu ma vimalApurI meM rahane kI anumati mA~gane gayA, to rAjA ne naTarAja kI bAta turanta svIkAra kara use kaha diyA, "zivakumAra, tuma apanI maMDalI ke sAtha cAturmAsa ke mahInoM meM khuzI se yahA rahA / mere karane yogya tumhArA koI kAma ho to mujhe ni:saMkoca rupa meM batAte jaao| tuma yahA~ cAra mAha taka rahoge, to tumhAre nita nae khela dekhakara mujhe aura vimalApurI vAsiyoM ko bhI bahuta AnaMda milegaa| dUsarI bAta, mere aura merI putrI premalA ke mana meM tumhAre murge ke prati gaharA snehabhAva utpanna huA hai| tuma yahA~ rahoge, to hameM tumhAre murge kI saMgati bhI milegii| tumhAra isa murgA-rAjA kI dekhakara to hamAre hRdaya meM prema ko lahareM uThane lagatI haiM / naTarAja, tuma avazya yahAM rho| rAjA kI anumati itanI AsAnI se milane se naTarAja mana-hI-mana bahuta khuza huaa| aba usane apanI naTamaMDalI ke sAtha cAturmAsa kA cAra mAha kA samaya isI vimalApurI meM vyatAta karane kA nizcaya kara liyaa| aba naTarAja pratidina apanI naTamaMDalI ke sAtha rAjadarabAra ma Akara vividha prakAra ke saMgIta-nRtya se rAjA ke citta kA raMjana karane lgaa| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 175 kAlacakra ghUmatA jA rahA thaa| aise hI eka dina makaradhvaja rAjA ne apanI putrI premalA se kahA, "premalA beTI, pahale to maiM terI bAta ko jhUTha mAna kara ThukarA detA thA, lekina aba mujhe terI bAta akSaraza: satya mAlUma hone lagI hai / yaha zAstravacana sanAtana satya hai ki - "jo karma karatA hai, vaha koI nahIM kara sakatA hai|" prANImAtra ko sukha-dukha denevAlA usakA karma hI hotA hai| isa bAta meM koI AzaMkA nahIM honI caahie| he beTI, dUsarI bAta yaha hai ki terA pati caMdrarAjA to yahA~ se bahuta dUra AbhApurI meM hai| isalie isa samaya terA usase milanA saMbhava nahIM dikhAI detA hai| lekina agara tU kahe to tere pati ke ghara kA murgA maiM tujhe naTarAja se mA~ga kara lAkara de duuNgaa| yaha murgA tU apane pAsa rakha kara usakA lAlana-pAlana karegI, to terA samaya AnaMda se biitegaa| beTI, isako chor3a kara isa samaya hama tere lie aura kara hI kyA sakate haiM ? karmasattA ke sAmane kisI kA basa nahIM calatA haiN| kie hue karma ko to hara kisIko bhoganA hI par3atA hai| karma kI gati bar3I vicitra hai| karma kI gati eka kSaNa meM rAjA ko raMka aura raMka ko rAjA banA DAlatI hai| premalAlacchI ko usake pitA dvArA kahI gaI ye bAteM bahuta acchI lgiiN| jo pasaMda thA / vahI vaidya na kahA jaisI bAta hogaI / isalie premalA ne apane pitA rAjA makaradhvaja se kahA, pUjya pitAjI, maiM to svayaM apanI hI ora se naTarAja se vaha murgA mA~ga kara mujhe dene kI bAta Apa se kahanevAlI thii| yaha to bahuta acchA huA ki Apake mana meM bhI vahI vicAra thaa| isalie pitAjI, jitanI jalda ho sake, vaha murgA naTarAja se lAkara mujhe de diijie| yaha pakSI to mere pati ke ghara kA hone se mujhe bahuta priya lagatA hai| isa murge ko apane priya pati ke ghara kA mehamAna / mAnakara maiM barAbara usakI sevA aura rakSA kruuNgii| premalA ke mana kI prabala icchA jAna kara rAjA makaradhvaja ne turaMta apane eka sevaka ko naTarAja ko bulA lAne ke lie bheja diyaa| rAjA kA saMdeza milate hI kucha hI samaya meM naTarAja zivakumAra rAjA ke sAmane Akara upasthita huaa| usane rAjA ko vinamratA se praNAma kiyaa| rAjA ne naTarAja kA praNAma svIkAra kara usase kahA, he zivakumAra, dekho, tumhAre pAsa jo murgA hai vaha merI beTI premalA ke pati ke ghara kA hai| yaha bAta hamane atyaMta gupta rakhI hai ki AbhApurI ke caMdra rAjA mere dAmAda haiM / Aja se solaha varSa pahale merI putrI premalA kA vivAha isI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zrI candrarAjarSi caritra vimalApurI meM caMdra rAjA ke sAtha bar3I dhAmadhUma se saMpanna huA thaa| yaha bAta Aja maiM tumhAra sAmane hI spaSTa rUpa meM kaha rahA huuN| merI putrI kA usake pati caMdra rAjA se milana kaba hogA, bhagavAna jAne ! lekina tumhAre pAsa honevAlA yaha murgA merI putrI ke pati ke ghara kA hone se usa bahuta pasaMda AyA hai| isalie yadi tuma yaha murgA mujhe de doge, to maiM tumhArA upakAra AjIvana nahIM bhuuluuNgaa| itanA hI nahIM, balki tumheM mu~ha mA~gI cIja maiM de duuNgaa| he naTarAja, vaise merA tuma para koI adhikAra nahIM hai / isalie maiM tumase yaha mugA jabardastI nahIM lenA cAhatA huuN| lekina tuma eka bhale AdamI ho isalie mujhe pUrA vizvAsa ha ki tuma merI bAta mAna kara merI mA~ga pUrI kara doge aura merI beTI kI khuzI ke lie yaha mugA mujha de doge| naTarAja zivakumAra ne rAjA kI kahI huI sArI bAteM zAMti se suna lIM aura phira rAjA sa kahA, he narAdhipa ! yaha murgA to hamArA sarvasva hai| isalie hama kisI bhI hAlata meM yaha mugA tA Apako nahIM de sakate haiN| phira bhI maiM ApakI ora se hamAre mAlika murge se prArthanA kruuNgaa| yadi | hamAre mAlika murge kI Apake pAsa rahane kI icchA ho, to hama khuzI se vaha murgA Apako avazya sauMpa dege| maiM abhI jAkara apane mAlika murge se pUcha letA huuN| na rAjA se itanA kaha kara naTarAja zivakumAra apane mukAma ke sthAna para aayaa| usane | apanI putrI zivamAlA se rAjA ke yahA~ murge ke bAre meM huI sArI bAteM khiiN| jaba murge ke kAnoM meM | yaha bAta par3I, to vaha mana meM bahuta khuza huaa| usane socA, calo, rogI ko jo bAta pasaMda hai, vahI khAne ko vaidya ne khaa| usake mana meM yaha bhI vicAra AyA ki vaise isa murge ke rUpa meM hote hue, mere lie isa vimalApurI meM Akara rAjA aura priyatama premalAlacchI se milanA kaise saMbhava ho sakatA thA ? pUrvajanma meM kie hue kisI puNya ke phalasvarUpa hI yaha sArI anukUla sthiti nirmANa ho gaI hai| aba vAstava meM yaha naTarAja zivakumAra mujhe yahAM merI priyatamA premalA ko sauMpa kara yahA~ / se jAegA to bahuta acchA hogaa| = murge ko atyaMta prasannacita dekhakara aura usake mana ke bhAva jAna kara zivamAlA bahuta : khinna ho gaI aura murge se kahane lagI, he svAmI, merA aisA kauna-sA aparAdha huA hai, jo Apa = mujha para aise nArAja ho gae hai| maiMne ApakI sevA karane meM koI kasara nahIM rakhI haiM ? maiMne apane P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ / candrarAjarSi caritra 177 goM kI taraha ApakA lAlana pAlana kiyA hai| anajAne meM bhI maiMne Apake prati koI aparAdha kiyA haiM / Apake kAraNa to hamane aneka rAjA-mahArAjAoM ko nArAja bhI kiyA hai| maiM to phko niraMtara apane sira para lekara hI ghUmatI huuN| phira bhI yaha bAta merI samajha meM hI nahIM tA hai ki Apa solaha varSoM ke hamAre prema ke saMbaMdha ko tyAga kara yahA~ vimalApurI meM premalA ke ca rahane ke lie ekadama kaise taiyAra ho gae ? : he svAmI, Apa hI ke Adeza se maiMne vIramatI se anya koI inAma na mA~ga kara Apako paliyA thaa| Apane bhI abhI taka hamAre prati gahare snehabhAva kA saMbaMdha banAe rakhA / aba ja hI Apa hamase alaga hone ke lie kyoM utsuka ho gae haiM ? Apake cale jAne ke bAda maiM sakI sevA karake anupama sukha pAU~gI ? Apa kisI Thaga ke mAyAjAla meM to nahIM pha~sa gae haiM ? Aja ApaacAnaka hamAre prati itane ni:spRha kyoM bana gae haiM ? yadi Apako eka dina hamase taraha dUra hI honA thA, to hamAre prati itanA snehabhAva batAne kI AvazyakatA hI kyA thI ? __ zivamAlA ke atyaMta tilamilA kara kahe hue ina duHkhapUrNa vacanoM ko suna kara caMdra rAjA ga) ne kahA, he zivamAlA, tU aisA kyoM bolatI hai ? dekha, maiM koI ajJAnI jIva nahIM huuN| maiM bakucha jAnatA huuN| maiM bahuta acchI taraha se jAnatA hU~ ki sajjana kI saMgati samApta honA Syako kA~TA cubhane kI taraha duHkhadAyI hotI hai| he zivamAlA, terA mere prati jo sneha hai vaha AdvitIya hai, avarNanIya hai| isa saMbaMdha meM mere mana meM koI AzaMkA nahIM hai| tane prANaghAtI patti meM merI na kevala rakSA hI kI hai, balki dinarAta gahare snehabhAva se merI sevATahala kI hai, lAlanapAlana kiyA hai| terI sevA meM maiMne kabhI svArthabhAva nahIM dekhaa| aba taka tUne apane va kA vicAra taka nahIM kiyaa| tUne haradama mere hI sukha aura surakSA kI ciMtA kI hai, vicAra yA hai| isalie he zivamAlA, terI varSoM kI ni:svArtha sevA kA badalA cukAnA to mere vaza ko ta nahIM hai / isa dRSTi se maiM bilakula asamartha huuN| lekina maiM tujhe vacana detA hU~ ki avasara ina para maiM terI aura tere pitA kI avazya kadra kruuNgaa| terA aura tere pitA kA diyA huA prema AjIvana nahIM bhUla sakU~gA / maiM bahuta acchI taraha jAnatA hU~ ki solaha varSoM ke sneha ko r3anA mahA kaThina kAma hai| vaise zivamAlA, terI saMgati to mujhe mere saubhAgya ke kAraNa hI milI / aisI saMgati kA . tyAga karane kI icchA to vAstava meM kisI mUrkha ke mana meM bhI nahIM A sktii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI candrarAjarSi cari= lekina zivamAlA, ye sArI bAteM jAnate hue bhI maiM terA tyAga karane ke lie kyoM taiyA ho gayA, isakA rahasya tuma para prakaTa karane meM mujhe koI saMkoca nahIM hai| maiM khule aMta:karaNaE sArI vastusthiti tujhe batAtA hU~, use tU dhyAna se suna le| he zivamAlA ! vimalApurI ke rAjA makaradhvaja kI putrI premalAlacchI se solaha varSa pahala merA vivAha ho cukA hai| isa vivAha ke kAraNa hI merI sautelI mA~ ne mujhe apanI maMtrazakti ke bala para manuSya se murgA banA diyaa| isa samaya yaha bAta yAda Ate hI merA mana kA~pa uThatA hai, mara hRdaya ke Tukar3e ho jAte haiN| lekina karma ke dvArA diyA gayA duHkha bhoge binA kisako isa saMsAra meM chuTakArA mila sakatA hai ? kahA bhI gayA hai - nAbhuktaM kSIyate krmH| merI sautelI mA~ to mere duHkha meM sirpha nimitta banI hai| mere dukhoM kA mukhya kAraNa to mere pUrvajanma meM kie hue kukarma hI haiN| he zivamAlA, tU mujhe vIramatI ke krUra paMje meM se chur3A kara yahA~ taka le AI hai / tarA upakAra to maiM kabhI nahIM bhUla sktaa| lekina maiM premalA ke viyoga se bahuta du:khI huuN| vaha bhI mere lambe viraha ke kAraNa atyaMta du:khI hai| merI priyA premalA ke mana meM to yaha bAta AtI hai ki apane pati se merA punarmilana kabhI hogA bhI yA nahIM? zivamAlA, isa premalA ke lie hI meM yahA / rahane kA icchuka huuN| mere yahA~ rahane kA anya koI kAraNa nahIM hai| merI yaha icchA tabhI pUrI hA sakatI hai jaba tU khuzI se mujhe premalA ko sauMpa de| tujhe du:khI karake yA tere dila ko dukhA kara ___ maiM yahA~ nahIM rahanA cAhatA hU~ / tU hI nirNaya kara le! murge ke rUpa meM honevAle caMdrarAjA kI kahI haI ye bAteM suna kara zivamAlA kA mana Ara | mu~ha mlAna ho gyaa| usake tanamana meM udAsI vyApta ho gii| use aisA lagA ki merA sarvasva hA i luTa gayA / zivamAlA kI A~khoM se A~suoM kI dhArA bahane lgii| vaha sisaka-sisaka kara rA _pdd'ii| zAstrakAra kahate haiM - snehamUlAni duHkhAni ! arthAt, duHkha kA mUla sneha hI hai| zivamAlA bhI isI ciraMtana satya kA anubhava kara rahI thii| jo sneha karane meM sukha mAnatA hai, use sneha kA nAza hone para du:kha avazya hotA hai| isa saMsAra kI vastuoM se sneha karake kauna sukhI huA hai ? mana kA duHkha bahuta saMyama se mana meM hI chipAte hue aura apane Apa para niyaMtraNa pAkara, hRdaya ko majabUta banA kara sadgadita kaMTha se zivamAlA ne murge se kahA, he AbhAnareza, mujhe isa P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 zrI candrarAjarSi caritra bAta kA patA hI nahIM thA ki Apa premalA ke prANAdhAra patideva haiN| abhI ApakI bAtoM se hI mujhe yaha rahasya pahalI bAra mAlUma huA hai| maiM cAhatI hU~ ki yahA~ raha kara ApakA aura premalA kA kalyANa ho / maiM Apake sukha meM bilakula bAdhA nahIM bananA cAhatI huuN| maiM Apako yahA~ premalA ko khuzI se sauMpa kara calI jAU~gI / he AbhAnareza, mujhe isa bAta kI bar3I khuzI hai ki mere sAtha rahane se Apako apanI priyA kI prApti ho gii| mere lie yaha bAta kama AnaMda denevAlI nahIM hai / mujhe to aisA laga rahA hai ki merI aba taka kI sevA aura parizrama saphala ho ge| apanI sevA ko saphala hote dekhakara maiM apanA jIvana sArthaka mAnatI huuN| maiM kRtArthatA kA anubhava karatI huuN| murgA aura zivamAlA ina donoM ke bIca jaba yaha vArtAlApa cala rahA thA, taba acAnaka rAjA makaradhvaja apanI putrI premalAlacchI ke anurodha se vahA~ A pahu~cA / zivakumAra ne rAjA ko apane Dere meM Ate dekhakara usakA svAgata kiyA aura use baiThane ke lie suvarNa kA siMhAsana diyA / zivakumAra kI vinatI svIkAra kara rAjA siMhAsana para baiThA / zivakumAra ne pUchA, mahArAja, Apa acAnaka yahA~ kaise Ae ? yadi jarUrata thI to mujhako bulA liyA hotA ! Apane kyoM kaSTa kiyA, mahArAja ? rAjA makaradhvaja ne kahA, zivakumAra, maiM tumhAre pAsa murgA lene AyA huuN| yadi tuma khuzI se murgA de doge to maiM mAnU~gA ki tumane merI bAta mAna lI aura merI putrI premalA ko jIvanadAna de diyaa| naTarAja, yadi tuma murgA de doge to maiM AjIvana tumhArA upakRta rhuuNgaa| aba maiM aura kyA kahU~ ? . naTarAja zivakumAra ne rAjA kI bAta suna kara kahA, he rAjan, isa murge ko Apa koI sAmAnya pakSI mata samajhie / yaha murgA yAne svayaM AbhAnareza hI haiN| isIse abhI taka unheM Apako sauMpane meM merA mana hicakicA rahA thaa| lekina mahArAja, jaba Apa svayaM hamAre mahArAja ko sasammAna le jAne ko Ae haiM, to mujhe unheM Apako sauMpa kara hI ApakA svAgata karanA caahie| isa samaya merI sthiti saraute ke bIca par3I huI supArI jaisI ho gaI hai| zivakumAra kI bAta bIca hI meM roka kara zivamAlA bolI, he deva ! hamAre inhIM mahArAja kAraNa hamane abhI taka aneka rAjAoM kI nArAjagI mola lI hai| inhIM ke kAraNa aneka rAjA hamAre zatru bhI bana gae haiN| inake lie hamane bahuta kaSTa sahana kie haiM, du:kha bhogA hai| salie Apako inheM sauMpate hue hamArA mana hicakicA rahA hai aura yaha svAbhAvika hI haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrI candrarAjarSi caritra lekina mahArAja, ApakI kanyA premalA merI saccI aura acchI sakhI hai| isalie usake sukhasaMtoSa aura AnaMda ke lie hama loga ApakI prArthanA asvIkAra nahIM kara sakate haiN| . he rAjana, Apa khuzI se hamAre mastaka ke mukuTa svarUpa honevAle murgA rAjA kAlA jaaie| maiM cAhatI haiM ki hamAre mahArAja AbhAnareza aura premalA donoM kA kalyANa ho / lokana mahArAja, merI eka hI prArthanA hai ki Apa hamAre prANapriya mahArAja kI rakSA apane prANI sabhA adhika sAvadhAnI se kiijie| yaha bhI nizcaya hI mAna jAie ki ye AbhAnareza hI haiN| unheM eka sAmAnyapakSI mAna kara unakI sevA meM bilakula pramAda mata kiijie| prema haradama apane premI ko sukhI dekhanA cAhatA hai| saccA prema vahI hai jo apane premI ke sukha se sukhI aura duHkha se du:khI hotA hai| isI lie zivamAlA rAjA makaradhvaja ko bAra bAra samajhA rahI thii| zivamAlA ne rAjA makaradhvaja ko Age batAyA, mahArAja, isa murge se ApakI putrI kA sakala manoratha pUrNa hoNge| ApakI putrI ke manorathoM kI pUrti kelie hI maiM yaha kalpavRkSa Apake karakamaloM meM sauMpa rahI hU~ / itanA kaha kara zivamAlA ne piMjar3e ke sAtha murge ko Adara se mahArAja makaradhvaja ke hAtha meM sauMpa diyaa| icchita bAta isa taraha pUrNa hote dekha kara rAjA makaradhvaja ke AnaMda kA pAra na rhaa| naTarAja zivakumAra aura zivamAlA ke prati atyaMta kRtajJatA kA bhAva bAra bAra vyakta karate hue rAjA sone ke piMjar3e meM murge ko lekara apane rAjamahala meM A pahu~cA aura usane turaMta apanI putrI premalAlacchI ke mahala meM pahu~ca kara piMjar3e ke sAtha murge ko premalA ke hAtha meM rakha diyaa| rAjA makaradhvaja ne premalA se kahA, dekha beTI, isa murge kI bahuta sAvadhAnI se dekhabhAla = kara / kisI taraha se ise parezAnI na ho, smjhii| kisI nirdhana ko ratnaciMtAmaNi hAtha meM Ae to jitanA AnaMda hogA, usase bhI adhika AnaMda premalA ko murgA hAtha meM par3ate hI aayaa| isa anokhe murge ko pAkara premalA naTarAja zivakumAra aura usakI putrI zivamAlA ko bAra bAra dhanyavAda de rahI thI aura mana-hI-mana bahuta khuza ho rahI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 181 rAjA ne jaise hI murge kA piMjar3A premalA ke hAtha meM diyA, vaise hI premalA ne murge ko piMjar3e meM se bAhara nikAlA aura use apane hAtha para biThA kara vaha usake sAmane apanA duHkha prakaTa karane lgii| he kukkuTa ! tu mere sasurAla kA sarvottama pakSI hai| Aja solaha varSoM ke bAda merI apane sasurAla ke prANI se mulAkAta ho rahI hai| tere nagara ke rAjA mere pati haiN| lekina jaise koI bhikhArI hAtha meM AyA huA ratna kho detA hai, vaise hI maiMne bhI apane hAtha meM Ae hue apane pati ko kho diyA hai| pativiyoga ke du:kha aura saMtApa se mere zarIra meM kamajorI AI hai aura maiM sirpha haDDiyoM kA kaMkAla raha gaI huuN| mere isa durbala zarIra ko tU bhI dekha sakatA hai| maiMne pati ke chor3a jAne ke bAda pichale solaha varSoM se sArA sAja-zRMgAra tyAga diyA hai| maiM pratidina bhUmi para hI sotI hU~ |pti se milane ke lie maiM niraMtara japa-tapa-vrata aura prabhu bhakti karatI huuN| lekina itanI tapazcaryA karane ke bAda bhI aba taka mujhe apane patirAja ke darzana nahIM mile haiN| na jAne maiMne unakA aisA kauna-sA aparAdha kiyA hai ki abhI taka unhoMne merI khabara nahIM lI hai, merI yAda nahIM kI hai ? mere patirAja ne rAta ke samaya mere sAtha vivAha kiyA aura turaMta eka kor3hI puruSa ke hAtha ne mujhe sauMpa kara ve to cale gae, ve vApasa nahIM Ae ! lekina maiM nahIM mAnatI ki aisA bartAva mere sAtha karane se unakI pratiSThA meM koI vRddhi huI hogii| isake viparIta, aisA vartAva karake unhoMne merA jIvana naSTa kara ddaalaa| bhagavAna jAne, unako aisA karane ko kisane sikhAyA ! yadi unheM tujhe chor3a kara turaMta aise dUra-dUra jAnA hI thA, to phira unhoMne mere sAtha vivAha kyoM kiyA ? he pakSirAja ! maiMne to tere rAjA jaisA bilakula sneharahita aura nIrasa puruSa koI dUsarA nahIM dekhaa| vivAha ke bAda solaha varSa bIta gae, ve eka bAra bhI mujhase milane ke lie to nahIM bhAe, lekina eka bAra patra bheja kara bhI unhoMne merA kSemakuzala taka nahIM pUchA / na unhoMne patra ne na ho kisI dUta ke sAtha mujhe apanA samAcAra bhejane kA hI kaSTa kiyaa| kahA~ AbhApurI aura hA~ vimalApurI ? pUraba-pazcima kA aMtara hai| maiM itanI dUrI para honevAlI AbhApurI jAU~ to se ? ___he pakSirAja ! aisA kAma to koI zatru bhI nahIM karatA hai / maiM itanI dUrI para jA nahIM katI hU~ aura ve yahA~ A nahIM sakate haiN| aisI sthiti meM maiM apane dina kisa taraha vyatIta karU~ pati ke jIvita hote hue bhI maiM pichale solaha varSoM se eka vidhavA kA jIvana jI rahI huuN| P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrI candrarAjarSi caritra . he pakSirAja, kyA isa duniyA meM aisA koI paropakArI puruSa nahIM hai jo AbhApurI meM jAkara mere patirAja kosamajhA kara unake kaThora hRdaya ko komala banAe ? solaha-solaha varSoM kI lambI avadhi bIta jAne ke bAda bhI unake hRdaya meM mere prati prema kA bhAva utpanna nahIM huA / aisA lagatA hai ki mere patirAja kA hRdaya vajra jaisA kaThora hai| mujhase vivAha karake AbhAnareza ke cale jAne ke bAda mere pitA ne mujhe bahuta parezAna kiyaa| mere aura unake prabala puNya ke pratApa se hI maiM prANAghAtI kaSToM se bhI baca gii| anyathA, maiM kaba kI paraloka sidhAra gaI hotI! lekina he pakSirAja, mere pitAne mere sAtha kie hue anyAya ke viruddha maiM kisake pAsa zikAyata karU~ ? mujhe nyAya kaise milegA ? kauna degA ? . he pakSirAja, isa jagat meM prema karanA AsAna hai, lekina prema karake use nibhAnA bahuta kaThina hai| sacamuca, jinake hRdaya meM prema hI nahIM hotA, unake sAtha prema karanA yAne du:kha ko nimaMtraNa dene ke samAna hai| tU mere svAmI ke ghara kA pakSI hai isalie tujhe dekha-dekhakara mere hRdaya ko zAMti milatI hai| tujhe dekhakara Aja mujhe utanA hI AnaMda prApta ho rahA hai.jitanA pratyakSa | rupa meM mere pati ko dekhakara aura unase milakara mila jAtA! . he pakSirAja, aisA lagatA hai ki tU mere pUrvajanma kA koI mitra hai| aisA na hotA, to mere hRdaya meM tujhe dekha kara aisA sneha kA sAgara kyoM umar3a AtA ? tere prati mere mana meM gaharA snehabhAva utpanna huA hai| isIlie maiM tere sAmane apanA sArA dukhar3A ro rahI huuN| tujhe apane mana kI sArI gupta bAteM batA rahI huuN| he kukkuTa, tujhe dekha kara Aja mere mana ko parama zAMti mila rahI hai / mere mana meM aisA A rahA hai, mAno maiM eka pakSI ko nahIM balki pratyakSa rUpa meM apane pati ko hI dekha rahI huuN| lekina he pakSirAja! tU unake samAna niSThUra mata bn| DUbate hue ko naukA milane se jaise usakA DUbane se bacAva hotA hai, uddhAra hotA hai, vaise hI mujhe tU mere mahAbhAgya se milA hai aura merA uddhAra hI ho gayA hai| premalA ko prema kI puSTi karanevAlI ye sArI bAteM suna kara murge ke hRdaya para gaharA asara huaa| lekina isa samaya vaha pakSI ke rupa meM thA, isalie vaha manuSya kI bhASA meM pratyuttara na de skaa| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjarSi caritra 183 pramalA ko solaha varSoM ke bAda usakA pati to milA lekina vaha pakSI ke rUpa meM thaa| jaba mAnmatta hokara murge ke sAmane apanA dukhar3A ro rahI thI, tabhI zivamAlA vahA~ A phuNcii| zivamAlA ne Ate hI murge ko bar3e prema se apanI goda meM biThAyA aura vaha usake sAre para sugadhita dravya kA lepa karane lgii| usane murge ko khAne ke lie sukhar3I, mevA, miThAI prkhaa| phira usane murge ke manoraMjana ke lie eka gIta madhura kaMTha se gAkara use sunaayaa| 'prakAra murga ko khuza kara ke zivamAlA ne premalA se kahA, dekhie premalA jI, ApakI turmAsa ke ina cAra mahInoM ke lie hI isa marge ko apane pAsa rakhanA hai| cAturmAsa pUrA hone bAda turanta hama apane mahArAja ko apane sAtha lekara hI yahA~ se Age jAnevAle haiN| premalA jI, ina cAturmAsa ke cAra mahInoM meM Apa isa murge se prema kIjie, usakA lAlanalana kIjie / lekina, maiM hararoja yahA~ unake darzana karane ke lie niyamita rUpa se AUMgaa| cAturmAsa ke ina cAra mahInoM meM tamhArI manokAmanA parI haI. to maiM haradama ke lie isa kA Apake pAsa rakha kara yahA~ se calI jaauuNgii| phira kabhI use vApasa nahIM maaNguuNgii| kyoM bahana, maiM ThIka kaha rahI hU~ na ? itanA kaha kara zivamAlA to vahA~ se calI gii| lekina zivamAlA ko rahasyagarbhita toM kA bhAvArtha premalA kI samajha meM nahIM A paayaa| becArI premalA ko abhI isa bAta kA patA thA ki yaha murgA hI solaha varSa pahale usase bichur3A huA usakA pati hai, AbhAnareza rAjA dra hai| premalA to pahale kI taraha murge ko apanI goda meM biThA kara usakA lAlana pAlana karane / tallIna ho gii| usakA yahI krama lagAtAra kitane hI dinoM taka barAbara calatA rhaa| / varSA Rtu ke dina the| AkAza meM kAle-kAle bAdala umar3a kara Ae the| bAdaloM kI janA sunAI de rahI thii| bIca bIca meM bijalI kA camakanA bhI prAraMbha ho gayA thaa| thor3I hI dera mUsalAdhAra varSA prAraMbha ho gii| cAroM ora pAnI hI pAnI bhara gayA / grISma Rtu ke tApa meM latA huI saMtapta dharatI kI Aga zAMta ho gii| lekina pativiraha ke tApa meM jalatI huI premala na hRdaya zAMta na huA, balki usakI jalana aura bar3ha gii| zivamAlA jo rahasyagarbhita vacana bola kara usa dina calI gaI thI, usapara bAra bA batana karate hue premalA ko khyAla A gayA ki yaha murgA hI merA pati AbhAnareza caMdra hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ___ zrI candrarAjarSi caritra isalie aba murge ko apanA pati jAna kara aura A~khoM meM A~sU bhara kara premalA murge se khn| lagI, he prANanAtha ! Apa Ae, bahAra A gaI ! maiM ApakA hArdika svAgata karatI huuN| abakRpA kIjie aura mujhe chor3a kara phira kabhI dUra mata jAie / aba phira kabhI isa dAsI ko bhUla mata .. jaaie| aba se maiM ApakI sevAbhakti meM apanI ora se koI kasara nahIM rkhuugii| ApakepratyakSa rUpa se milane se Aja mujhe aisA laga rahA hai ki sAkSAt paramAtmA ke darzana kara rahI huuN| aba se maiM kabhI Apako nahIM chodduuNgii| Apa bhI kRpA karake mujhe chor3akara mata cale jaaie| samaya bItatA gyaa| cAturmAsa ke cAra mahIne samApta hue / varSA Rtu bIta gaI / aba premalA ne sarvasukhadAtA siddhAcalajI kI yAtrA karane ka nizcaya kiyaa| vimalApurI saurASTra meM hA sthita thii| isalie vimalApurI se siddhAcalajI tIrthakSetra nikaTa hI par3hatA thaa| premalA ne apanA sabhI sakhiyoM ko bhI apane sAtha siddhAcalajI kI yAtrA ke lie calane kA nimaMtraNa diyaa| isI samaya acAnaka vimalApurI meM eka jyotiSI AyA / jyotiSI jaba rAjamahala ma AyA so premalA ne jyotiSI ke pAsa jAkara prazna kiyA, jyotiSIjI, kyA Apa batA sakegAka | mujhe mere pati ke darzana phira kaba hoMge ? kyA mere pati se merA milana hogA ? jyotiSI ne vinamratA se kahA, he rAjakumArI jI, maiM Apake lie hI jyotiSazAstra sIkhane ko karNATaka deza meM gayA thaa| vahA~ aneka jyotiSazAstroM kA adhyayana karake maiM Aja hA vimalApurI lauTa AyA huuN| Apake nimaMtraNa ke binA hI, Apake pUche hue isa prazna kA uttara dana ke uddezya se hI meM yahA~ AyA huuN| he rAjakumArI, Apako apane pati ke darzana kala yA Aja hA ho jaaeNge| yadi merA bhaviSyakathana satya siddha ho gayA to Apako mujhe dhanyavAda aura bar3A inAma denA hogA aura merI jyotiSIvidyA kI prazaMsA karanI hogii| ThIka hai na ? . premalA ne jyotiSI ke kathana kI hAmI bhrii| taba jyotiSI ne phira se kahA, 'he rAjakumArI, maiM chAtI ThoMkakara nizcayapUrvaka kahatA hU~ ki merI kahI huI bhaviSyavANI kabhI jhUTha siddha nahIM ho sakatI hai| mujha jaise jyotiSI kI vANI para Apako AzaMkA nahIM karanI caahie|ru .. jyotiSI kI nizcayapUrNa bAteM suna kara premalAlacchI mana meM atyaMta harSita huI / isa harSa = meM premalA ne jyotiSI ko acchA-sA puraskAra diyA aura use sasammAna ravAnA kara diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 185 premalA ne aba apane nizcaya ke anusAra siddhAcalajI kI yAtrA ke lie jAne ko apane pitA se AjJA le lii| usane apanI aneka sakhiyoM ko apane sAtha le liyA aura eka dina zubha muhUrta dekha kara usane zatrujaya kI ora prasthAna kiyaa| usane apane sAtha sone ke piMjar3e meM murge ko bhI le liyA thaa| siddhagiri kI car3hAI car3hate-car3hate premalA ne murge ko piMjar3e meM se bAhara nikAlA aura use hArdika premabhAva ke sAtha apane hAtha para biThAyA / jaba murge ne tIrthadhirAja siddhacalajI kA prAkRtika suMdaratA se ghirA huA drazya dekhA, to vaha AnaMda vibhora ho gyaa| isa mahA tIrthakSetra kA darzana karane kA avasara prApta hone se vaha apane jIvana ko sArthaka mAnatA rhaa| siddhagiri aisA mahAn tIrthAdhirAja hai ki use dekhate hI pApa kA puMja palAyana kara jAte haiN| use praNAma karane se durgati ke daravAje baMda ho jAte haiN| anaMta muniyoM ne isa tIrthakSetra para Akara anazana kiyA aura zAzvata sukha kA dhAma hI honevAlI mokSalakSmI ko prApta kara liyaa| premalA ne siddhagiri para Upara aura U~cAI kI ora car3hate-car3hate zivapada ke zikhara ke samAna honevAlA zrI RSabhadeva bhagavAna kA maMdira dekhA / mAno mokSamaMdira meM praveza kara rahI ho, aisI rIti se premalA ne apanI sabhI sakhiyoM aura murge ke sAtha bhagavAna RSabhadeva ke maMdira meM tIna bAra nisIhi kaha kara harSa ke sAtha praveza kiyaa| maMdira meM praveza karane ke bAda usane yugAdideva RSabhadeva bhagavAna kI tIna parikramAe~ kii| phira bhagavAna ke darzana vaMdana-stuti kA gAna karake usane prathama tIrthakara bhagavAna kI aSTama prakArI pujA kI / murgA bhI RSabhadeva ke darzana ke harSa se nAca uThA / mUlanAyaka RSabhadeva bhagavAna kI bhakti kara premalA mukhya maMdiroM se bAhara niklii| murge ke sAtha vaha anya-anya maMdira meM gaI aura vahA~ darzana-vaMdana-stuti karake saba mila kara khiranI ke per3a ke pAsa aaii| RSabhadeva bhagavAna ke caraNaraja se pavitra hue isa vRkSa kI tIna parikramAe~ karake unhoMne vRkSa ko vaMdana kii| phira RSabhadeva bhagavAna kI pAdukAoM ko praNAma kara premalA apanI sakhiyoM ke sAtha murge ko lekara ghUmate-ghUmate sUrajakuMDa dekhane ke lie calI gii| saba sakhiyA~ sUrajakuMDa ke pAsa pahuMca gii| nirmala jala se bharapUra, kamalapuSpoM se suzobhita honevAle sUrajakuMDa ko dekha kara premalA ko pratIta huA ki yaha to samatArasa se bharapUra honevAlA kuMDa hai| suMdara sUrajakuMDa ke pavitrajala ko sparza kara prasanna huI premalA vahA~ sUrajakuMDa ke kinAre para apanI sakhiyoM ke sAtha baitthii| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ 186 zrI candrarAjarSi caritra usa samaya sUrajakuMDa para zItala aura maMda-maMda gati se bahanevAlI sugaMdhika vAyu kI taraMge A rahI thii| premalA ke hAtha meM kukkuTarAja ArAma se baiThe the / vahA~ baiThe-baiThe saba ko svargIya sukha kA anubhava prApta hone lgaa| sUrajakuMDa ko dekha kara bahuta prasanna laganevAle murgA rAjA ko yakAyaka apane bhUtakAla aura vartamAnalakAla kA smaraNa ho AyA aura usake mana meM eka ke bAda eka pUrvajanma kI smRtiyA~ Ane lgii| isase khinna hokara vaha mana meM socane lgaa| hAya ! isa prakAra maiMne tiryaca (pakSI) kI avasthA meM apane jIvana ke solaha varSa bitA die, aneka prakAra kI kaThinAioM kA maiMne sAmanA kiyaa| lekina abataka mujhe sukha ke sUrya ke darzana nahIM hue| aisI hI kaThinAiyoM meM jAne aura kitane varSa vyatIta karane par3ege ? kahA~ merI paTarAnI guNAvalI ? kahA~ merI AbhApurI kA rAjamahala ? kahA~ mere svajana saMbaMdhI ? kahA~ merI senA ? kahA~ merA rAjya ? ina sabake hote hue bhI isa samaya inameM se koI mere kAma kA nahIM rahA haiN| merI sautelI mA~ vIramatI to merI bairina hI hai| vaha to mujhe jAna se jAna se mAra DAlane kI hI icchA niraMtara rakhatI hai| usIne to merI yaha durdazA kara dI hai| yaha sArA saMsAra svArtha se bharA huA hai| sabako apanA-apanA svArtha priya hai| yaha saMsAra asAra hai ! isa saMsAra meM koI sukha nahIM hai / koI sAra nahIM hai| ina naToM ne mujhe deza-videza meM bahuta bahuta ghumaayaa| lekina abhItaka mere azubha karma kA ___ aMta nahIM aayaa| maiM manuSya nahIM rahA, balki eka hatabhAgA murgA ho gyaa| isa samaya mujhe dUsaroM kI dayA para jInA par3a rahA hai| eka samaya thA, jaba merI dayA para lAkhoM jIte the ; maiM lAkhoM ko mu~hamA~gA dAna detA thaa| Aja mujhe dUsaroM se annadAna, vastradAna sthAnadAna lenA par3atA hai ; apane hara kAma ke lie dUsaroM kA mu~hatAja honA par3atA hai| .. Aja sabako denevAlA hI lenevAlA bana gayA hai, lAcAra bana gayA hai / dAtA hI yAcaka bana gayA hai| eka samaya maiM lAkhoM kA rakSaka thA, Aja merI rakSA dUsaroM ko karanI par3a rahI hai / pahale maiM saba para hukma calAtA thA, Aja mujhe dUsaroM ke hukma ke anusAra calanA par3a rahA hai / aba taka maiM svAdhInatA kA svAmI thA, svataMtra thA, lekina Aja mujhe dUsaroM kI parAdhInatA svIkAra karanI par3a rahI hai, maiM prasanna ho gayA huuN| rAjyasaMpatti kA svAmI thA maiM, lekina Aja mujhe kadama kadama para vipatti kA sAmanA karanA par3a rahA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 187 mere jIvana kI yuvAvasthA ke itane varSa pakSI ke rUpa meM bIta gae, lekina Aja bhI mujhe phira se manuSya kA rUpa prApta hone kI AzA nahIM dikhAI detI hai / AzA karate hue-usI para vizvAsa rakha kara aba maiM kaba taka jIU~gI ? yaha premalAlacchI merI patnI hai| lekina usIke / pAsa lAcAra paMchI ke rUpa meM rahane mujhe jahara jaisA laga rahA hai| __. jaba-jaba maiM premalA ko dekhatA hUM, taba-taba mere hRdaya meM viraha kA dAha utpanna hotA hai| maiMne apanA sArA yauvana vyartha hI kho diyA hai| apane jIvana meM bhoge hue dukhoM kI yAdeM mere hRdaya ke sau-sau Tukar3e kara DAlatI hai| aisI avasthA meM lAcArI kA jIvana jIne se maranA acchA hai ! pakSI bana kara jiMdA rahane kI apekSA mRtyu kA AliMgana karanA hajAra gunA acchA hai| kyA maiM isa mahApavitra pAnI se bhare hue sUrajakuMDa meM jalasamAdhi le lU~ ? isase mere jIvana ke sabhI du:khoM kA aMta A jAegA aura kalyANa hogaa| isa jagat meM kauna kisakA haiM ? kisakI mAtA ? kisakA pitA ? kisakI patnI ? kisakA pati ? kisakI nagarI ? kisakA rAja ? yaha saba to basa moharAjA kA phailA huA mAyA jAla hI hai ! aba aisI avasthA meM kabataka jiMdA rahU~ ? si asAra saMsAra meM saba loga svArtha ke sage haiN| koI apanA nahIM hai, saba parAe haiM, parAe haiN| . isa prakAra ciMtana karate-karate murge ke mana meM virakti kI bhAvanA ne jora pakar3a liyaa| usake mana meM sUrajaka~Da meM kuda kara, jalasamAdhi lekara mRtyu kA AliMgana karane kA vicAra pakkA ho gyaa| usane Ava dekhA na tAva, vaha premalA ke hAtha meM se chUTA aura sIdhA sUrajaka~Da meM kuudaa| acAnaka huI ghaTanA ke kAraNa premalI to ekadama ghabarA gii| vaha jorajora se cillAne lgii| sisaka-sisaka kara rote hue vaha kahane lagI, he prANanAtha / Apane aisA kyoM kiyA / aba maiM vimalApurI lauTa kara zivamAlA aura usake pitA zivakumAra ko apanA mu~ha kaise dikhAU ? ve mujhe kitanA doSa deMge, kaise bhalA-burA kaheMge ? . he nAtha, meM ne Apako bilakula kaSTa nahIM diyaa| maiM ne to jaba se Apa meMre pAsa Ae, taba se ApakI tana-mana-dhana se pUrI lagana se sevA kI maiM ne to Apako apane hRdaya kA hAra mAna liyA thaa| phira he svAmI, aisA acAnaka kyA ho gayA, jo Apa ekadama sabakA sneha tyAga kara pAnI se bhare hue kuMDa meM kUda gae ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrI candrarAjarSi caritra he nAtha, mujhe to lagatA hai ki Apane mere prema kI parIkSA karane ke lie hI aisA kiyaa| to meM bhI ApakI prema kI parIkSA me uttIrNa hone ke lie Apake pIche AtI huuN| itanA kaha kara pati murge ke pIche premalA bhI sUrajakuMDa ke athAha jala meM kUda pddii| usane aisA karate samaya mana meM yahI nizcaya kiyA thA ki jo gati unakI, vahI merI ho| prema kI parIkSA saMkaTa ke samaya meM hI hotI hai| sukha aura vaibhava kI sthiti meM to sabhI prema vyakta karane ke lie A pahu~cate haiM, lekina saMkaTa ke samaya meM koI viralA hI premI ke pIche usakI madada ke lie dRr3hatA se khar3A rahatA hai| ... murge ke pIche premalA ke bhI sUrajakuMDa meM kUda par3ane kI durghaTanA dekha kara premalA kI sakhiyA~ atyaMta bhayabhIta ho gii| unake rone-cillAne se sUrajakuMDa ke kinAre para kolAhala maca gyaa| rone cillAne kI AvAjeM sunakara ar3osa-par3osa ke loga vahA dauDate hue aae| sAre vAtAvaraNa meM hAhAkAra maca gyaa| loga taraha-taraha se bAteM karane lge| idhara murge ke pIche sUrajakuMDa meM kUda par3I premalA ne murge ko bacAne ke lie jItoDa mehanata zurU kara dii| jaba premalA purge ko pakaDane lgii| taba vIramatI ne usake pA~va meM maMtra DAlakara bA~dhA huA dhAgA premalA ke hAtha ke dharSaNa se TUTa gyaa| isI ke hAtha mUrge kI azubha karma kI beDiyA~ bhI TUTa gaI / vaha mUrge se ekadama manuSya bana gyaa| cAhe sUrajakuMDa ke pavitra jala kA prabhAva kahie, yA vimalAcala mahAtIrtha ke pAvana sparza kA prabhAva kahie, lekina yahA~ caMdrarAjA / ke duHkha kA aMta A gyaa| | acAnaka murge kA manuSya banane kA camatkAra dekha kara vahA~ upasthita saba loga daMga raha gae / isI samaya logoM ne eka ora camatkAra dekhaa| zAsanadevI acAnaka vahA~ prakaTa huii| usane premalA aura usake pati AbhAnareza rAjA caMdra ko sUrajakuMDa meM se sahI salAmata bAhara nikAlA / una donoM ne jaba zAsanadevI ko jhuka kara praNAma kiyA, to zAsanadevI ne donoM ko AzIrvAda dekara una para puSpavRSTi kii| sUrajakuMDa meM se bAhara Ate hI premalA ne yaha pahacAna liyA thA ki murge meM se rUpAMtarita huA manuSya anya koI nahIM, balki solaha varSa pahale rAta ke samaya jisase usakA vivAha huA thA, vehI AbhAnareza rAjA caMdra haiM / sudhabudha bhUla kara vaha apane prANanAtha ko ekaTaka dRSTi se dekhatI hI rhii| pati se punarmilana kA aisA AnaMdasAgara usake hRdaya meM umar3a par3A ki pati ke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra ___189 ! sAtha bAteM karane kA sAhasa bhI vaha na kara sakI, cupacApa pati ko apanI A~khoM se pItI hI / rahI ! dekhatI hI rahI !! premalA kI premonmattatA dekha kara vahA~ vidyAmAna logoM ko aisA laga rahA thA mAno yaha premalA kisI bhI kSaNa apane pati rAjA caMdra ke hRdaya meM praveza kara jaaegii| premalA ne pichale solaha varSoM se jo japa-tapa-vrata kiyA thA, jo kar3I sAdhanA kI thI, vaha Aja phalavatI ho gii| Aja usakI sabhI AzAe~ pUrI huI, sabhI manokAmanAe~ phaladrupa huii| idhara solaha varSoM kI lambI avadhi taka murge ke rUpa meM rahane ke bAda acAnaka huI isa manuSyatva kI prApti ke kAraNa AbhAnareza rAjA caMdra kI prasannatA kA pAra nahIM thaa| yaha zubha samAcAra vAyu kI gati se kSaNa bhara meM vimalApurI taka pahu~ca gyaa| itanA hI nahIM, balki cAroM dizAoM meM phaila gayA yaha zubha samAcAra ! isa mahAtIrtha ke adhiSThAyaka devoM ne AkAza meM se caMdra rAjA para puSpavRSTi kI aura use divya vastrAlaMkAra upahAra ke rUpa meM die| isa ghaTanA ke kAraNa AsapAsa se dUradUra taka isa tIrthakSetra kI mahimA khUba phaila gii| isa camatkAra se sUrajakuMDa ke pAnI kI mahimA bhI bar3hI aura usakI khyAti bhI bar3hI apane priya pati ke pAsa khar3I premalA aisI laga rahI thI mAnI iMdra ke pAsa iMdrANI khar3I hii| aisA laga rahA thA mAno kAmadeva ke sAtha usakI patnI rati khar3I ho| premalA ke sabhI sagesaMbaMdhI usake saubhAgya kI mukta kaMTha se prazaMsA karane lge| premalA kI sakhiyA~ to kahane lagI ki he sakhI, aisA pati to tribhuvana meM tere hI bhAgya meM haiN| bahana, terA bhAgya bar3A adbhUta haiN| Aja terI tapazcaryA phalavatI ho gaI hai| Aja tere lie sone kA sUraja udita ho gayA hai / Aja terI sArI AzAe~ saphala ho gaI haiM tujhe pativiraha kA jo duHkha bhugatanA par3a rahA thA usakA hameM bhI bar3A du:kha thA, lekina Aja tujhe tere patidevatA phira se prApta ho gae, isase hamAre bhI AnaMda kA koI pAra nahIM rahA hai| aba premalA ne itanI dera ke bAda jaise hoza meM Akara pahalI bAra mu~ha kholA / usane lajjA se avanata mukha se aura hAtha jor3a kara vinamratA se apane patideva AbhAnareza se kahA, he prANanAtha / Apa sUrajakuMDa ke pavitra pAnI se snAna kiijie| phira pUjA ke sAphusuthare kapar3e pahanie aura mukhakoza bA~dha kara sabase pahale RSabhadeva bhagavAna kI mahAmaMgalakArI aSTaprakArI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zrI candrarAjarSi caritra pUjA kiijie| Aja isa bhagavAna kI kRpA se-dayA se hI hamArA sArA duHkha naSTa ho gayA hai / isa bhagavAna kI dayA se Aja hameM sakala sukha saMpatti kI prApti ho gii| isI girirAja ke acintya prabhAva se Aja hamArI sabhI AzAe~ saphala huI haiN| isalie isa girirAja kA bhI motiyoM se sammAna kiijie| he nAtha, bhagavAna kI bhakti ke rasa se samakita rUpI vRkSa kA siMcana kIjie / aisA karane se hI navapallavita samakitarUpI vRkSa para sarvavirati kA phala aaegaa| jinapUjA kA phala sarvavirati hI haiN| caMdra rAjA ne apanI priya patnI premalA kI kahI huI bAteM saharSa svIkAra kara lii| donoM ne mila kara eka sAtha sUrajakuMDa ke pavitra jala se snAna kiyaa| donoM ne pUjA ke vastra pahana lie, mukhakoza bA~dhA aura uttamottama dravyoM kA upayoga kara atyaMta bhaktibhAva se aura zraddhA se bhagavAna RSabhadeva kI aSTa prakArI pUjA kii| donoM ne mila kara snAtramahotsava bhI kiyaa| donoM ne bhagavAna kI pratimA ke sAmane cAmaranRtya kiyaa| bhagavAna kI stuti-vaMdanA-caityavaMdana Adi karake donoM ne bhAvapUjA se apane mAnavajIvana ko saphala kara liyaa| RSabhadeva bhagavAna kI stuti karate hue kRtajJa caMdrarAjA ne bhagavAna se uddezya kara kahA, he tribhuvanatAraka ! he dayAsAgara ! ! he tribhuvanabaMdhu ! he apUrva kalpataru ! ! he tribhuvananAyaka !! ! tere caraNakamaloM kI sevA meM to sabhI surendra bhI lIna rahate haiM / he anaMta guNanidhi ! he paramAtmA !! terI AjJA tInoM bhuvanoM meM calatI hai| sAre saMsAra para terA hI ekachatra sAmrAjya hai / tere nAmarUpI vajra ke prahAra se prANiyoM ke bar3e-bar3e pApoM ke pahAr3a bhI TUTa par3ate haiN| tujhe praNAma karane se duHkha-durbhAgya-daridratA-durgati palAyana kara jAte haiN| tere prati zraddhA aura pUjA kA bhAva rakhane se bhakta ko sukha-saMpatti-samApti (zAMti) - sadgati prApta ho jAtI haiN| tere caraNoM kI pUjA se pUjaka pUjya bana jAtA hai / terI AjJA kA pAlana karanevAlA paramezvara bana jAtA hai / he prabhu, terI AratI utAranevAlA duSkara bhavasAgara taira kara pAra ho jAtA haiM / tere sAmane dIpaka jalAnevAlA apanI AtmA meM jJAnadIpaka prakaTa karatA hai| hai prabhu, tU hI sacamuca devAdhideva hai| tere guNoM kA koI pAra nahIM hai, terI mahimA apAra hai, terA prabhAva aciMtya haiN| . he prabhu, tU hI bhavasAgara meM DUbanevAle prANiyoM ke lie zreSTha jahAja ke samAna haiM / tU hI sarvazreSTha niyAmaka hai| tU hI yaha bhISaNa bhavATani pAra karAnevAlA zreSTha sArthavAha haiN| sabhI prakAra kI saMpatti kA tU ekamAtra kAraNa hai| he bhagavan tU dukhIjanavatsala hai, azaraNoM ke lie zaraNa __ hai, nirAdhAroM kA AdhAra hai, jisakA koI nahIM, usakA baMdhu hai| .. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 191 he nAtha, maiM terI zaraNa meM AyA huuN| he prabhu, mujhe yathAzIghra isa anaMta du:khamaya saMsArasAgara se pAra utAra de| he bhagavan, mujhe yaha AzIrvAda de ki maiM isa saMsAra ke mohamAyAjAla meM pha~sa na jAU~ ! mere hRdaya meM tere prati bhaktibhAva akhaMDa banA rhe| he prabhu, aneka janmoM meM niraMtara bhaTakatA huA maiM aba terI zaraNa meM A gayA huuN| tU - yathAzIghra mere sAMsArika duHkhoM kA nAza kara de| he nAtha, mujhe zIghrAtizIghra zivasukha pradAna kara.. de| Aja tere hI aciMtya prabhAva ke kAraNa maiMne solaha-solaha varSoM kA samaya pakSI ke rupa meM bitA / kara Aja phira se Apake caraNoM kI sevA ke lie manuSya kA rupa prApta kara liyA hai| rAjya kA sukha to meM ne bhUtakAla meM lambe samaya taka aura kaI bAra prApta kiyA haiN| lekina mujhe isase koI tRpti nahIM milii| he prabhu, aba yadi maiM tere tyAga ke mArga para calU~gA, tabhI merI AtmA apane jJAnAdi guNoM / se tRpta ho skegii| he prabhu, mere sAMsarika saMtApa ko zAMta kara de| heM Izvara, tU anAthoM kA nAtha hai, gUNarUpI maNiyoM ke lie tU rohaNAcala hai, karmarUpI kesarI (siMha) kA nAza karanevAlA tU aSTApada hai| he anaMtazakti ke svAmI, he bhagavAn, merI tere caraNoM meM aMta meM eka hI prArthanA hai ki agale janma meM mujhe tere hI caraNakamaloM kI sevA karane kA avasara mile| isa taraha caMdra rAjA paramAtmA yugAdhideva kI stuti karate hue mana meM vicAra karane lagA ki kahA~ maiM aura kahA~ yaha girirAja ? Aja mere prabala puNyodaya se hI isa girarAja kI yAtrA karane kA saubhAgya mUjhe prApta ho gyaa| Aja prabhu ke darzana se merA janma saphala ho gyaa| pUjA-darzana-vaMdana Adi pUrNa karake rAjA caMdra aura rAnI premalA donoM dAdA ke maMdira se bAhara aae| bAhara Ate hI unhoMne acAnaka eka cAraNa RSi ko dekhaa| donoM ke mana atyaMta harSita ho ge| donoM ne anyata vinamratA se RSi ko vaMdanA kI aura unake nikaTa hAtha joDa kara dharmopadeza sunane ko baiTha ge| cAraNa RSine apane jJAna ke bala para turanta jAna liyA ki yaha nikaTamokSagAmI jIva hai| isalie RSi ne rAjA-rAnI tathA anya upasthitoM ko viratti utpanna karanevAlI dezanA (dharmopadeza) sunaaii| RSi kA dharmopadeza sunane ke bAda rAjA caMdra ne girirAja kI parikramA kara apanA bhavabhramaNa maryAdita kara diyaa| udhara premalAlacchI kI eka dAsI ne murge ko manuSyatva prApta hote hI turanta daur3ate hue vimalApurI meM jA kara rAjA makaradhvaja ko atyaMta harSa se yaha samAcAra diyA, mahArAja, sUrajakuMDa kI mahimA hai ki Aja Apa ke dAmAda rAjA caMdra ko murge meM se phira manuSyatva kI prApti ho gaI ! P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 zrI candrarAjarSi caritra ___. yaha atyaMta AnaMda denevAlA samAcAra suna kara rAjA itanA khuza huA ki usane apane mukuTa ko chor3akara bAkI sabhI mUlyavAn AbhUSaNa turaMta utAra kara dAsI ko puraskAra ke rUpa meM de die| phira rAjA ne dAsI se sArI ghaTanA vistAra se sunii| sArI vimalApurI meM yaha khuzI kA samAcAra vAyu kI gati se phaila gyaa| nagarajanoM ne apanI khuzI prakaTa karane ke lie AnaMdotsava mnaayaa| aba vimalApurI ke nagarajana apanI nagarI ke rAjA ke dAmAda ko dekhane ke lie atyaMta utkaMThita ho ge| rAjA makaradhvaja ne isa AnaMda ke upalakSya meM eka bar3A mahotsava manAne kA nizcaya kiyaa| . . rAjA ne apane mAtahata sabhI sAmaMtarAjAoM, maMtriyoM, pramukha nAgarikoM ko aura naTarAja zivakumAra tathA usakI putrI zivamAlA ko bhAvabhInA nimaMtraNa bhejaa| usane ina sabako saMdeza bhejA - ____hamAre dAmAda AbhAnareza caMdra ko kisI kAraNavaza murge kA rUpa milA thaa| lekina murge ke rUpa meM solaha varSa vyakti karane ke bAda unheM sUrajakuMDa ke pAnI ke prabhAva se manuSyatva kI prApti ho gaI hai| unakI khuzahAlI kA AnaMda manAne ke lie hamane eka bar3e mahotsava kA Ayojana karane kA nizcaya kiyA hai| Apa saba isa mahotsava ke kAryakrama meM avazya upasthita rahe aura hameM upakRta kre| rAjA kI aura se nimaMtraNa milate hI sabhI nimaMtrita baDI saMkhyA meM upasthita ho ge| unake sAmane rAjA makaradhvaja ne kRtajJatA vyakta karate hue kahA, he naTarAja, tumhArI meharabAnI se hI mujhe mere dAmAda prApta ho gae haiN| mere sAmane yaha baDA prazna khaDA hai ki meM tumhAre upakAra kA badalA kaiseM cukAU~ ? ___ rAjA makaradhvaja ke mu~ha se apane savAmI rAjA caMdra ko murge se manuSyatva kI prApti hone kA samAcAra sunate hI naTarAja zivakumAra aura usakI putrI zivamAlA donoM AnaMdavibhora ho gae / ve sudhabudha bhUlakara sabake sAmane nAcane lge| unake harSa kA koI pAra na thaa| aba yaha atyaMta harSa kA samAcAra nagara ke bAhara DerA DAlakara rahanevAle sAta sAmaMta rAjAoM ko pahu~cAne kA prabaMdha kI senA ke sAtha aneka varSoM se murge ke rUpa meM honevAle caMdra rAjA ke prANoM kI rakSA ke lie usake sAtha ni:svArtha bhAva se rahate the| rAjA makaradhvaja ne ina sAtoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. un Gun Aaradhak Trust
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 zrI candrarAjarSi caritra sAmaMta rAjAoM kI unakI senA ke sAtha nagara meM sammAna se bulAyA aura unakA ucita DhaMga se svAgata kiyaa| unheM yaha samAcAra diyA gayA ki mahArAja caMdra ko murge ke rUpa meM se sUrajakuMDa ke pAnI ke prabhAva se manuSyatva kI prApti ho gaI haiM / yaha samAcAra pAkara sAmaMta rAjA unakI senAoM ke sAtha bahuta khuza ho gae aura unako aisA lagA ki hamArI abhI taka kI mahenata saphala ho gaI hai| phira rAjA makaradhvaja ne sabhI sAmaMta rAjAoM aura unakI senA ke sAtha siddhAcalajI kI ora prayANa kiyaa| tejI se prayANa karate-karate ve loga kucha hI samaya meM siddhAcalajI para pahu~ca kara rAjA caMdra aura premalA se mile| isa milana kA ddazya sacamuca bar3A dekhane yogya thaa| yaha ddazya darzakoM ke hRdaya meM divya AnaMda kA anubhava karA rahA thaa| makaradhvaja rAjA to apane dAmAda ko manuSya rUpa meM dekhate hI AnaMda ke Aveza meM AyA aura usane apane dAmAda ko gale lagA liyaa| hRdaya se hRdaya mile| AnaMda kA sAgara laharAne lgaa| vahA~ upasthita sabakI A~khoM meM AnaMda ke A~sU chalaka uThe the / makaradhvaja rAjA to apane dAmAda caMdra rAjA kA divya rUpa sauMdarya dekha kara itanA Azcarya cakita ho gayA ki vaha apane dAmAda kA rUpa nirnimeSa netroM se dekhatA hI rahA / rAjA apanI putrI premalA ko usake anupama bhAgya ke lie mana-hI-mana baghAI de rahA thaa| vivAha ke pUre solaha varSa bIta jAne ke bAda premalA ko usake pati kI prApti huI thI yaha dekha kara rAjA ke hRdaya meM khuzI kA koI ThikAnA nahIM thA / AbhA narezacaMdra ne bhI apane sasura aura sAsa ko praNAma kara unakA kSema kuzala puuchaa| premalA ne bhI apane mAtA-pitA ko praNAma kara kahA ki, he tAta ! ApakI asIma kRpA | se mujhe apane patideva se phira milane kA avasara prApta huA hai| Apane jo AzIrvAda diyA thA, vaha Aja phaladrUpa ho gayA hai| ____ apanI putrI ke mastaka para hAtha rakhakara use AzIrvAda dete hue rAjAne kahA, priya putrI ! tU akhaMDa suhAgana ho jA ! tere satItva aura tapazcaryA ke prabhAva se hI tujhe terA iMdra jaisA pati phira se prApta ho gayA haiN| maiM bhI vizva meM bejor3a hone vAle aise dAmAda ko pAkara svayaM ko bar3A bhAgyavAn samajha rahA huuN| phira caMdra rAjA aura rAnI prenalA apane sabhI svajanoM ko sAtha lekara phira eka bAra Adezvara dAdA ke darabAra meM A pahu~ce / sabane bhagavAn Adezvara dAdA kA darzana vaMdana kiyA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrI candrarAjarSi caritra aura unhoMne apane durita ko dUra kara diyaa| isase unhoMne apanA janma saphala banA liyA aura A~kheM pAne kA phala bhI prApta kara liyaa| ___dAdA ke darabAra meM se bAhara nikalane para premalA ne apane pati kA paricaya apane pitA se karAte hue kahA, pUjya pitAjI, ye Apake dAmAda AbhApurI ke rAjA vIrasena ke putraratna haiN| unake mAtApitA ne saMsAra tyAga kara saMnyAsadIkSA le lI aura saphala karmoM kA zaya kara muktipada prApta kara liyA hai| yahA~ ke sUrajakuDa ke pavitra aura prabhAvakArI pAnI ke kAraNa Apake dAmAda murge meM se phira manuSya kA rUpa dhAraNa kara cuke haiN| aba Apa apane dAmAda kA barAbara nirIkSaNa kIjie aura unheM pahacAna lIjie / bArIkI se dekhie pitAjI, mere sAtha solaha varSa pahale vimalApurI meM vivAha kara ke cale gae Apake dAmAda ye hI haiM na ? rAjA ne gardana hilA kara hA~ kahA aura apanI kanyA ke mahAn saubhAgya kI bhUri-bhUri prazaMsA kii| isapara premalA ne atyaMta garva se apane pitA se kahA, / pitAjI, isa saMsAra meM dIkhane meM suMdara aura guNavAn puruSa aneka hote haiN| lekina Apake ina dAmAda kI taraha puruSaratna to prabala puNyodraya se hI prApta hote haiN| mahAna bhAgya se Aja mese upara lagAyA gayA viSakanyA kA kalaMka pUrI taraha dhula gayA hai| ora caMdra jaise ujjavala yaza kI prAptI mujhe ho gaI hai| isa girirAja kI sevA karane se hI Aja merI sabhI AzAe~ pUrI ho gaI hai| apanI kanyA kI bAta suna kara atyaMta harSita hue makaradhvajarAjA ne prema se paripUrNa ddaSTi se apane dAmAda caMdra rAjA ko phira eka bAra dekhA / makaradhvaja kI patnI aura caMdra kI sAsa ne motiyoM kI varSA karake apane dAmAda caMdra rAjA kA saharSa svAgata kiyA / sasura rAjA makaradhvaja ne apane dAmAda ko apane gale se lagA kara usake prati apane mana kA gaharA premabhAva phira se prakaTa kiyaa| caMdra rAjA ke mAtahata honevAle aura murge ke rUpa meM hote samaya unake rakSaka bane hue sAta / sAmaMta rAjAoM ne caMdra rAjA ko Adara se praNAma karake unakA prema kuzala pUchA aura caMdra rAjA E ke phira manuSyarUpa prApta karane para apanA AnaMda prakaTa kiyaa| naTarAja zivakumAra aura zivamAlA to caMdra rAjA ke gale lage aura unhoMne caMdra rAjA ke caraNoM meM gira kara unheM bArabAra praNAma kiyaa| ve donoM mila kara caMdra rAjA ke guNa gAne lge| = apanI kI huI sevA saphala huI hai yaha jAna kara isa pitA putrI ko prasantA kA koI pAra na rhaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 195 caMdra rAjAne bhI apane lie atyaMta upakArI aura apane prANadhAto saMkaTa maiM sAtha nevAle pitA putrI zivakumAra aura zivamAlA ke mastaka para prema se apanA hAtha rakha kara unake ti kRtajJatA prakaTa kii| caMdra rAjA ne unase kahA, tuma logoM ne mujha para jo upakAra kiyA hai sakA badalA to meM AbhApurI kI rAjagaddI para phira se baiThane para hI cukA saku~gA / tumhAre bakAro ko maiM apane pUre jIvana bhara nahIM bhUla sakatA hU~ na bhuuluuNgaa| vahA~ upasthita huI vimalApurI kI janatA ne bArabAra harSanAda se caMdra rAjA kA bhavya vAgata kiyaa| baiMDabAje bajate jA rahe the| rAjA makaradhvaja aura vimalApurI kI janatA ke bIca jA caMdra, thaa| vaha isa samaya aise zobhita ho rahA thA jaise tArikAoM ke bIja caMdramA zobhita tA hai, devoM ke bIca iMdra zobhita hotA hai| rAjA caMdra kI zobhAyAtrA prabhu AdezvaradAdA ke guNa tI huI girirAja ke Upara se nIce kI ora utara rahI thii| yaha suMdaraddazya dekhakara aisA lagatA mAno iMdra deva-deviyoM ke sAtha svarga meM se nIce dharatI para utara rahA ho ? girirAja para se nIce utara Ane ke bAda rAjA makaradhvaja ne caMdrarAjA ke nagara praveza kI ra nagara meM svAgata kI taiyArI jorazora se aura turaMta zuru kara dI ? dUsarI ora rAjA ne ddhagiri se vimalApurI taka bar3A saMgha nikAlane kA nizcaya kiyaa| isa saMdha ke lie rAjA ne ne mAnahata honevAle ar3osa-par3osa ke gA~voM-nagaroM meM nimaMtraNa bheja diyaa| rAjA kA nimaMtraNa tate hI saMghayAtrA meM sammilata hone ke lie lAkhoM kI saMkhyA meM loga A phuNce| aba rAjA makaradhvaja ne apane dAmAda caMdra rAjA ko eka sajAe hue gajarAja para AyA aura bAkI saba loga isa gajarAja ke Age-pIche calane lge| rAjya ke baiMDavAdakoM ne ne surIle vAdyo para gIta gAnA zurU kiyaa| usakI madhura dhvani se AkAza gUMja utthaa| sArA : caMdrarAjA kI jayajayakAra karatA huA vimalApurI kI ora bar3hane lagA / caMdrarAjA ke sapAsa baiThe hue aMgarakSaka uttama zveta cAmara DhAla rahe the| eka puruSa ne rAjA caMdra ke mastaka chatra dhara rakhA thaa| rAjA makaradhvaja bhI eka dUsare hAthI para baiThA huA thA / rAjaparivAra kI striyA~ uttama se sajAe hue suvarNarathoM meM baiThI thIM / anya sAmanta rAjA, maMtrI Adi sajAe hue azvaratnoM savAra the| janasAmAnya apane-apane yogya vAhanoM meM baiThe hue the| ___isa prakAra se sajadhaja ke sAtha sArA saMgha vimalApurI kI ora bar3ha rahA thaa| caMdra rAja bhAge vibhinna prakAra ke vAdya baja rahe the| baMdIjana caMdrarAjA kI virudAvalI kA jorazora se P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zrI candrarAjarSi caritra gAyana kara rahe the| yAcakoM ko muktahasta se dAna diyA jA rahA thA / saMgha ke sAtha raMgabiragI dhvajA-patAkAe~ AkAza meM U~cAI para laharA rahI thiiN| naTa aura vArAMganAe~ taraha-taraha ke nRtya dikhA rahe the| isa prakAra kI bhavya zobhAyAtrA meM se hote hue aura sabake mana-nayana prasanna karatekarate caMdra rAjA ne ghUmaghAma se vimalApurI nagarI meM praveza kiyaa| Aja vimalApurI kI janatA ke AnaMda vRdhI meM jaise jvAra A gayA thaa| lAkhoM kI saMkhyA meM honevAle logoM ke mu~ha se 'rAjA caMdrajI kI jaya ho, 'rAnI premalA kI jaya ho' ke laga rahe nAroM se sArA AkAza gUMja rahA thaa| vimalApurI meM praveza karane ke bAda vimalApurI kI janatA ne rAjA caMdra aura premalA kA svAgata akSatoM, motiyoM aura sone ke phUloM kI varSA karake kiyaa| sabakI najareM premalA ke pati caMdra rAjA ko dekhane meM magna thiiN| caMdra rAjA ke iMdra ke samAna anupama rUpalAvaNya aura sauMdarya ko dekha-dekha kara saba loga premalA ke bhAgya kI prazaMsA karate jA rahe the| apane sAtha bahuta bar3A saMgha lekara jaba rAjA makaradhvaja aura rAjA caMdra rAjamahala ke nikaTa A pahu~ce to donoM apane-apane hAthiyoM para se nIce utare / harSAveza meM Akara rAjA makaradhvaja ne yAcakoM ko aise mUlyavAn vastrAlaMkAroM kA dAna kiyA ki unheM pahana kara jaba ye yAcaka apane-apane ghara gae, to unakI patniyA~ bhI unheM pahacAna na skii| rAjA makaradhvaja ne naTarAja zivakumAra ko rAjadarabAra meM sammAna se bulAyA / rAjA ne usakA yathocita sammAna kiyaa| isI samaya rAjA caMdra ne zivakumAra ko apane pAsa bulAyA aura atyaMta Adara aura kRtajJatA ke bhAva se use eka lAkha svarNamuhareM upahAra ke rUpa meM arpita kii| rAjA caMdra ne zivakumAra ko eka choTA rAjA hI banA diyaa| isake bAda rAjA caMdra ne una sAta sAmaMta rAjAoM ko, jinhoMne pichale kaI varSoM se usake murge ke rUpa meM hote samaya jo jAna se usake prANoM kI rakSA kI thI, apane pAsa kramaza: bulAyA aura una sabakI kImatI upahAra sammAnapUrvaka dekara unake sAtha niraMtara ke lie mitratA kA samajhautA kiyaa| rAjA caMdra ne ina sAmaMta rAjAoM ko kahA, "Aja se Apa mere mAtahata rAjAoM ke rUpa meM nahIM, balki svataMtra rAjAoM ke rUpa meM khuzI se rAjya kiijie|" saMkaTa ke samaya meM kI huI sahAyatA ke lie rAjA ne unako koTizaH dhanyavAda dekara unakI jI khola kara prazaMsA kI aura unakA bar3A sammAna kiyaa| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 ko candrarAjarSi caritra idhara rAjA makaradhvaja ne rAjasevakoM ko turaMta sArI vimalApurI ko dhvajA-patAkAoM se jAne kA Adeza diyA / apanI putrI premalAlacchI kA manacAhA pati solaha varSoM ke bAda use pasa mila gayA, isa khuzI meM rAjA ne bar3I ghUmadhAma se apanI nagarI meM jineMdra mahotsava naayaa| isa jineMdra mahotsava kI vArtA sAre rAjya meM failate hI rAjA ke adhIna honevAle sAre za meM sthAna-sthAna para jineMdra mahotsavoM kA Ayojana kiyA gyaa| rAjya meM sarvatra AnaMda kA khaMDa sAmrAjya sA ho gyaa| sabhI logoM meM khuzI kI lahara daur3a gii| udhara premalAlacchI ko apane atyaMta priya aura guNanidhi, rUpanidhi pati kI phira se pti hone ke kAraNa usake zarIra kA aMga aMga khuzI se khila utthaa| usakA sauMdarya vRddhigata tA-huA sA lagA / dhIre-dhIre premalAlacchI pichale solaha varSoM ke virahadu:kha ko bhUla gaI / aba vaha pati prApti ke AnaMda meM pUrI taraha DUba gaI thI ! lekina premalA ke pitA rAjA makaradhvaja ko solaha varSa pahale apanI ikalautI kanyA ke te kie hue anyAya kA vicAra satAtA rahA / rAjA pazcAttApadagdha ho gayA / aba vaha cAttApa kI Aga meM aisA jala rahA thA ki usase rahA na gyaa| eka bAra ekAnta pAkara aura basara dekha kara rAjA makaradhvaja apanI kanyA premalA ke pAsa aayaa| A~khoM meM A~sU bhara kara jA ne apanI putrI se kahA, 'he priya putrI, maiM tere pAsa kSamAyAcanA karane ke lie AyA huuN| maiMne laha varSa pahale tere sAtha jo anyAya kiyA thA, usake pazcAttApa kI Aga meM maiM jala rahA huuN| , tU merI ikalautI beTI haiN| lekina pichale solaha varSoM meM maiMne kabhI tujhe prema kI dRSTi se aa taka nahIM / janma denevAlA pitA hote hue bhI maiMne tere sAtha eka kaTTara zatru jaisA bartAva yaa| koDhI kanakadhvaja ke kahane meM Akara maiMne tujhe viSakanyA mAna liyA aura mRtyudaMDa kI nA bhI sunAI / usa samaya mere maMtrI kI bAta yadi maiMne na mAnI hotI, to zAyada tU kaba kI mara hotI, mujhe haradama ke lie choDa gaI hotI ! lekina beTI, usa samaya tere sadbhAgya ne hI terI kii| lekina maiM usa samaya tere prati itanA niSThUra ho gayA thA ki maiMne tujhe koI kaSTa dene meM para nahIM rkhii| _ he beTI, tU pahale se hI bAra-bAra mujhe batAtI thI ki terA vivAha to AbhAnareza rAjA ke sAtha hI huA haiN| lekina siMhaladvIpa ke una cAlAka logoM ke vAgjAla meM pha~sa kara maiMne P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 zrI candrarAjarSi ca-i tujhe phA~sI de dene kA bhI Adeza binA hicakicAhaTa se diyA thaa| na jAne kaise usa samaya me buddhi bhraSTa ho gaI thI ki maiM tere vAstavika pati ko bhI pahacAna na sakA / kahA~ rAjA caMdra a kahA~ vaha koDhI kanakadhvaja ? kahA~ suvarNamaya meru parvata aura kahA~ kaMkaDa-patyaroM se bharA paha ? kahAM kaMcana aura kahA~ jastA ? kahA~ naMdanavana aura kahA~ kUr3e-karkaTa kA Dhera ? kahA~ kalpavR aura kahA~ babula kA peDa ? beTI, mujhe to lagatA hai ki tere pUrvajanma kA puNyakarma bar3A prabala hogaa| isIse tere du: ke dina aba bIta gae aura sukha kA sUrya tere jIvana meM udita ho gayA hai| isa samaya merA mana te prati kie gae duSkRtya-anyAya ke lie atyaMta pazcAttApadagdha ho rahA haiM / beTI, apane isa aparAdhI pitA ko kSamA kara de ! beTI, mujhe pUrA vizvAsa hai ki tU udAra hRdaya se mere tere prati kie gae anyAya ke lie mujhekSamA kara degI aura apane durbhAgyapUrNa bhUtakAla ko niraMtara ke lie bhUla jaaegii|" apane pitA ke muMha se ye sArI pazcAtApa kI bAteM suna kara pitA ko rokate hue premalAlacchI ne kahA, "pUjya pitAjI, jo kucha bhI huA, usameM ApakA koI doSa nahIM hai / yaha saba to mere pUrvakRta azubha karmo kA hI doSa thaa| sabhI saMsArI jIva apane kie zubhAzubha kama ke udaya se hI saMsAra meM sukha-du:kha pAte haiN| anya jIva to isameM nimitta mAtra hote hai| mujhe je aisA guNanidhi aura puNyavAn pati milA hai, vaha Apake pratApa se hI milA hai| anyathA meM ta abhAgina aura guNoM se rahita huuN| isalie pitAjI, bhUtakAla meM jo kucha bhI dhaTita huA, upa bhUla jaaie| jo kucha bhI huA thA, vaha mere azubha karma ke udaya se hI huA thaa| kahA bhI gaya hai ki - 'gate zoko na krtvyaa| aura 'gataM naM shocym|' pitAjI, maiM to yaha bhI kahatI hU~ ki Apako usa samaya jina durjanoM ne bhrama meM DAla thA unakA bhI kalyANa ho| lekina pitAjI, aba maiM Apa se hAtha jor3a kara eka vinamra prArthanA karatI hU~ ki Apa meM aura mere pati ke prati honevAle apane premabhAva ko barAbara banAe rakhie / isakA kAraNa yaha ki hamArI jIvanaukA to isa samaya binA pAnI ke sarovara ke madhya meM par3I hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 , zrI candrarAjarSi caritra rAjA makaradhvaja ne isa para apanI putrI premalA kI Azvasta karate hue kahA, 'beTI, isake bAre meM aba bilakula ciMtA mata kara / beTI, vimalApurI aura AbhApurI ke bIca jo pradeza mere adhIna hai, vaha sArA tere pati ko dekara maiMne unheM svataMtra rAjA banAne kA nirNaya kiyA hai| dUsarI bAta yahA hai ki tUne hamAre kula meM janma lekara hamAre kula kA nAma ujjvala kara diyA . haiN| beTI, tere mahAbhAgya ke kAraNa hI mujhe AbhAnareza jaise sarvottama dAmAda kI prApti huii| aisA dAmAda janma-janma ke prabala puNya se hI prApta hotA hai| beTI, mujhe pUrA vizvAsa he ki tere aura tere pati ke jIvana kA guNagAna to kavigaNa kreNge| zAstroM meM tumhAre nAma suvarNAkSaroM se likhe jaaeNge| maiM to paramAtmA se eka hI prArthanA karatA hU~ ki vaha tuma donoM ko haradama sukha meM rakhe / tumhArA sukha aura vaibhava dina dUnA rAta: caugunA bar3hatA rhe|" apanI beTI premalA ko aisA AzIrvAda dekara rAjA makaradhvaja apanI beTI se vidA lekara cale ge| unhoMne apane dAmAda aura kanyA ke nivAsa ke lie sabhI suvidhAoM se paripUrNa svataMtra rAjamahala kA prabaMdha kraayaa| rAjA caMdra aba apanI rAnI premalA ke sAtha rahate the, ve doguMdaka devatA kI taraha sabhI sukhoM kA upabhoga kara rahe the| aisI hI eka bAra ekAnta meM makaradhvaja rAjA ne apane dAmAda rAjA caMdra se pUchA, "he caMdranareza, maiMne abhI taka Apa se kabhI nahIM pUchA, lekina aba pUcha hI letA hU~, kyoMki mere mana kI jijJAsA mujhecupa nahIM baiThane detI / he caMdranareza, batAie, Apa solaha varSapahale yahA~ acAnaka merI beTI ke vivAha ke samaya para kaise Ae ? merI beTI ke sAtha ApakA vivAha kaise huA ? merI beTI se vivAha karane ke bAda Apa acAnaka turanta yahA~ se use chor3a kara kyoM cale gae ? Apako yaha murge kA rupa kisane aura kyoM diyA ? he nareza, yaha jAnane kI mere mana meM bahuta utkaMThA hai| yadi ye sArI bAteM batAne meM Apake lie koI bAdhA na ho, to kRpA kara mujhe avazya btaaie|" apane sasura rAjA makaradhvaja se yaha apekSitasA prazna sunakara usakA uttaraM dete hue rAjA caMdra ne kahA, "he rAjan ! duSTa maMtra-taMtra meM pravINa merI sautelI mA~ vIramatI hai aura guNAvalI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrI candrarAjarSi caritra / nAma kI merI paTarAnI hai| merI sautelI mA~ kI aura se bhrama meM DAlane se merI paTarAnI guNAvalI usake vAgjAla meM pha~sa gaI / merI vimAtA vIramatI ke pAsa devoM se prApta aneka vidyAe~ haiM isalie merI sautelI mA~ vIramatI aura usake bhramajAla meM pha~sI huI merI paTarAnI guNAvalI ne milakara yaha nizcita kiyA ki Aja hama donoM rAta ko Ama ke per3a para baiTha kara AkAzamArga se vimalApurI jaaeNgii| vahA~ siMhalaneza ke putra kanakadhvaja kA vimalApurI ke rAjA makaradhvaja kA kanyA premalAlacchI se vivAha honevAlA hai| yaha vivAhotsava dekhane yogya haiN| lekina mujhe ina donoM kI isa yojanA kI khabara pahale hI mila gaI / isalie maiMne ina sAsa-bahU kI sArI gatividhi jAnane kA mana meM nizcaya kiyaa| ve donoM rAta kA pahalA prahara bIta jAne ke bAda AbhApurI ke udyAna meM gii| maiM bhI chipa-chipa kara unake pIche unase anajAne udyAna meM pahu~ca kara eka per3a ke pIche chipa kara baitthaa| udyAna meM pahu~ca kara vIramatI ne merI patnI ko saMketa se batAyA ki 'sAmane jo Ama kA per3a dikhAI de rahA hai, usapara baiThakara hama donoM ko AkAza mArga se vimalApurI jAnA hai / hama yahA~ se do ghar3iyoM meM vimalApurI pahu~ca jaaeNgii|' maiMne una donoM kI naz2ara bacAI aura maiM bhI usI Ama ke per3a ke koTara meM jAkara chipa kara baiTha gyaa| kucha hI samaya meM sAsa-bahU donoM vahA~ AI / donoM Ama ke per3a kI DAlI para baiTha gii| phira merI sautelI mA~ ne maMtrita char3I se per3a para tIna bAra prahAra kiyaa| tIsarA prahAra hote hI vaha Ama kA peDa AkAza kI ora uThA aura vAyugati se Age calane lagA / kucha hI samaya ke bAda yaha Ama kA per3a merI sautelI mA~ ke izAre para vimalApurI ke udyAna meM utraa| ___ Ama ke per3a ke vimalApurI ke udyAna meM utarate hI sAsa-bahU donoM vimalApurI ke pUrvadizA ke daravAje se nagarI meM praveza kara gaI / maiM bhI lukatA-chipatA huA, usa Ama ke per3a ke koTara se utara kara, unake pIche-pIche A hI rahA thaa| lekina pUrva dizA ke daravAje ke sAmane hiMsaka maMtrI ke sevakoM ne mujhe roka liyaa| unhoMne acAnaka kahA-'AbhAnareza caMdra kI jaya ho|' maiMne unase pUchA ki tuma loga kauna ho aura mujhe kyoM roka rahe ho ? isa para una sevakoM ne mujhe batAyA, "he AbhAnareza, hama loga siMhalanareza ke sevaka haiN| Apako hamAre svAmI bulA rahe haiN| isalie Apa hamAre sAtha clie|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 zrI candrarAjarSi caritra mere mana meM unake sAtha jAne ko bilakula icchA nahIM thii| lekina unake atyAdhika Agraha ke vaza hokara maiM una sevakoM ke sAtha siMhalanareza ke pAsa gayA / mere vahA~ jAte hI siMhalanareza aura unake maMtrI hiMsaka ne hAtha jor3a kara mujhe praNAma kiyA aura merA bar3A sammAna kiyaa| maiMne unase yaha pUchA ki Apane mujhe yahA~ kyoM bulAyA hai aura Apa mujhe itanA sammAna dekara rokane kI koziza kyoM kara rahe haiM ? mere pUchane para siMhalanareza aura hiMsaka maMtrI ne pahale jo maMtraNA karake yojanA banAI thI, usake anusAra mujhe batAyA, 'he rAja caMdra, hama loga hamAre putra rAjakumAra kanakadhvaz2a kA yahA~ ke rAjA makaradhvaja kI kanyA premalAlacchI se vivAha karAne ke lie barAta lekara Ae haiN| lekina hamArA kanakadhvaja janma se hI kor3hI hai| isalie usake sAtha rAjakumArI premalA vivAha nahIM kregii| isalie tumheM kanakadhvaja ke sthAna para vara banakara premalA se vivAha karanA haiM / vivAha ke bAda premalAlacchI ko hamAre rAjakumAra kanakadhvaja ko sauMpa kara tumheM chipa kara AbhApurI lauTa jAnA hai| hamArA itanA kAma avazya kara do| tumhArI madada se hI hama yaha saMkaTarUpI samudra taira kara pAra ho skeNge|" pahale to maiMne sApha inkAra kiyA aura kahA ki mujha se aisA akArya nahIM ho skegaa| lekina una logoM ne merA pIchA vahIM chodd'aa| ve mujhase gir3agiDA kara bAra bAra nahI kahate rhe| aMta meM unase mukti pAne kA koI anya upAya naM dekha kara maiMne unakI binatI svIkAra kara lI aurakanakadhvaja ke sthAna para varaveza pahana kara premalA se vivAha karane ko taiyAra ho gyaa| sArI taiyAriyAM pUrI ho gii| barAta niklii| rAta ke zubha muhUrta para vivAha saMpanna ho yA / vivAha ke bAda hama pati-patnI rAjamahala meM eka kakSa meM Akara vivAha kI rasma ke bhanusAra caupaTa kA khela khelane lge| usa samaya maiMne ApakI kanyA ko merA paricaya diyaa| kucha ra taka caupaTa khelane ke bAda maiM bhojana karane baitthaa| bIca meM hI maiMne pIne ke lie pAnI maaNgaa| gojana-pAnI karate-karate samaya nikAla kara aura avasara pAkara maiMne apane bAre meM aneka bAteM mApakI putrI ko saMketa se batA diiN| usa samaya merA citta atyaMta caMcala aura asthira thaa| yaha dekhakara ApakI catura kanyA 5 mana meM to AzaMkA nirmANa ho hI gaI thI ki dAla meM kucha kAlA hai| itane meM siMhalanareza ke trI hiMsaka vahA~ Ae~, jahAM hama donoM baiThe hue bAteM kara rahe the| hiMsaka ne mujhe A~kha se izArA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI candrarAjarSi cani kiyA, maiM izArA samajha gayA aura TaTTI ke lie jAne kA bahAnA banA kara, pAnI se bharA lo lekara maiM mahala ke kakSa se bAhara jAne lgaa| ApakI kanyA pAnI kA loTA pakar3a kara mere pI= pIche Ane lgii| maiMne use vApasa jAne ke lie bahuta samajhAyA, para vyartha ! zaMkAzIla banI ApakI kanyA vahA~ se lauTI nhiiN| isalie koI upAya na dekha kara maiM rAjamahala meM lauTa AyA lekina maiM siMhalanareza aura hiMsaka maMtrI ke sAtha zarta se ba~dhA huA thA / maiM vahA~ se bhA nikalane kI koziza meM hI thaa| aba mujhe vahA~ se bAhara nikalane meM bahuta dera ho rahI hai yaha jAna kara kruddha huA hiMsaka maMtrI bAhara se apazabda bolate hue aMdara aayaa| aba hiMsaka maMtrI ne muDa phira vahA~ se bAhara jAne ko kahA aura usane premalA ko jabardastI vahA~ para hI roka kara rakhA, meM sAtha bAhara na jAne diyaa| premalA navavadhU hone se lajjA ke kAraNa hiMsaka maMtrI se kucha kaha na skii| isalie vaha becArI vivazatA se duHkha se jalate hue aMta: karaNa se akelI baiThI rhii| idhara maiMne bAhara nikalane kA avasara paayaa| maiM jhaTa se vahA~ se nikalA aura teja gati se calatA huA vimalApura ke udyAna meM A pahu~cA aura jahA~ merI sautelI mA~ ne Ama kA peDa utArA thA, vahA~ pahu~ca kara per3a ke koTara meM chipa kara baiTha gyaa| kucha dera bAda vimalApurI aura vahA~ hue vivAha-mahotsava ko dekha kara AnaMdita hue sAsa-bahU udyAna meM Ama ke per3a ke pAsa A phuNcii| donoM Ama ke peDa para car3ha kara baiThI / vIramatI ne maMtrita char3I se tIna bAra per3a para prahAra karate hI vaha Ama kA per3a AkAza meM ur3A aura kucha hI dera meM AbhApurI ke udyAna meM lauTa AyA aura apanI mUla jagaha para Akara sthira ho gyaa| sAsa-bahU donoM peDa para se nIce utarI aura hAthapA~va mu~ha dhone ke lie nikaTa he honevAlI eka bAvaDI para calI gii| maiMne avasara dekhA / maiM una donoM kI najara bacAkara dhIre se peDa ke koTara meM se bAhara nikalA / maiM zIghra gati se cala kara guNAvalI ke mahala meM gayA aura pahale jahA~ sone kA bahAnA banA kara leTA thA, vahIM khATa para sira para rajAI or3ha so gyaa| lekina dUsare dina merI sautelI mA~ vIramatI ko patA cala hI gayA ki maiM unake sAtha Ama ke per3a ke koTara meM chipa kara rAta ke samaya vimalApurI gayA thaa| merI sautelI mA~ bahuta kruddha hai gaI aura usane apanI maMtravidyA se vahIM ke vahI mujhe murgA banA diyaa| P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 zrI candrarAjarSi caritra phira maiM ina naTamaMDalI ke hAthoM meM AyA / ve bhramaNa karate-karate mujhe bhI apane sAtha vahA~ le aae| phira premalA ke atyadhika Agraha ke kAraNa Apa mujhe naTarAja se mAMga kara le ge| piMjar3e ke sAtha, murge ke rUpa meM honevAle mujhako Apane premalA ke hAtha meM sauMpa diyaa| vaha siddhAcalajI kI yAtrA karane ke lie jAte samaya mujhe bhI apane sAtha le gii| isake bAda kyA- | kyA huA, he nareza Apa acchI taraha jAnate haiN|" .. __ apane dAmAda caMdra rAjA kI kahI huI ye sArI bAteM suna kara makaradhvaja rAjA ke mana meM | bahuta anutApa paidA ho gyaa| rAjA caMdra kI bAtoM se to aba yaha akSaraza: satya siddha ho gayA thA ki premalA ke vivAha ke samaya jo kucha bhI huA thA, usameM premalA kA koI aparAdha nahIM thA / usa samaya maiMne use prANAMta daMDa kI sajA phaTakAra kara usa becArI para bar3A anyAya kiyA thaa| / rAjA makaradhvaja ke mana meM bahuta pazcAtApa hone lgaa| - laghukarmI jIvoM ko apane kie hue hara duSkRtya ke lie pazcAtApa hotA hai aura yaha svAbhAvika hI hai| aba rAjA apane mana meM vicAra karatA jA rahA thA ki maiM svayaM ko itanA catura kahalAtA hU~, lekina usa samaya maiMne bhI koDhI kanakadhvaja kumAra kI bAta para turaMta vizvAsa kara liyA aura eka taraha se apanI mUrkhatA hI prakaTa kara dii| kalyANa ho usa subuddhi maMtrI kA jinhoMne apanI caturAI se mujhe samajhA kara becArI premalA ke prANoM kI rakSA kii| usa samaya maMtrI na hote, to becArI premalA kaba kI mere anyAyapUrNa Adeza ke amala meM Ane se kAla kA grAsa bana gaI hotii| __aba makaradhvaja rAjA socane lagA ki vaha kor3hI rAjakumAra bhI bar3A duSTa thaa| usane merI niSkalaMka mahAsatI kanyA para viSakanyA hone kA jhUThA iljAma lgaayaa| Aja usake kapaTa kA pUrA bhaMDAphor3a ho gyaa| satyA sAmane A gayA hai| pApa kA ghar3A eka-na-eka dina phUTe binA nahIM rahatA, yaha saca haiN| siMhalaneza, usake duSTa maMtrI hiMsaka aura unake anya saMgI-sAthiyoM ne mila kara eka mahAbhayaMkara SaDayaMtra racA thaa| unhoMne jo pApakarma kiyA, usake lie mujhe una sabako sakhta se sakhata sajA denI hI pdd'egii| aisA vicAra kara makaradhvaja rAjA ne turaMta apane sevakoM ko AjJA dI ki "jAo, siMhalanareza aura anya jo loga kArAgAra meM baMda kie gae haiM, una sabako isa samaya mere sAmane lAkara khar3e karo!" / rAjA kI AjJA ke anusAra rAjasevakoM ne turanta jAkara siMhalanareza, hiMsaka maMtrI Adi pA~ca kaidiyoM ko kAragAra se nikAla kara rAjA ke sAmane lAkara khar3A kara diyaa| hiMsaka maMtrI ke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI candrarAjarSi caritra makaradhvaja ne siMhalanareza se kahA, "ai duSTa siMhaleza ! tUne yaha kyA kiyA ? rAjA hokara tUne eka kasAI jaisA krUra karma kiyA ? kyA aisA pApakarma karate samaya tujhe jarA bhI Dara nahIM lagA ? mere sAtha aisA chalakapaTa karake tUne mujhe apanA zatru banA liyA hai| tUne soe hue siMha ko jagAne kA du:sAhasa kiyA hai| zAyada tUne to yaha sArA prapaMca ha~sI-maz2Aka ke lie kiyA hogA, lekina terI isa karatUta se merI putrI premalA prANAMta saMkaTa meM pha~sa gaI, kyA tujhe isa bAta kA patA bhI hai ? aba tU apane sAthiyoM ke sAtha apane iSTadevatA kA smaraNa kara le| aba maiM tumameM se kisI ko bhI yahA~ se jiMdA chor3anevAlA nahIM huuN| aba tumhAre pApa kA ghar3A bhara gayA aura tumhArI mRtyu kA samaya A gyaa| tuma sabane milakara jo atyaMta bhayaMkara ugra pApa kiyA thA, usakA badalA cukAne kA samaya aba A gayA haiN| aba tuma saba bahuta thor3I dera ke lie hI isa saMsAra ke mehamAna raha gae ho| tuma jaise pApiyoM ke mu~ha dekhanA bhI mujhe pApakarma lagatA haiN|" . isa prakAra siMhalanareza, hiMsaka maMtrI, kor3hI kanakadhvaja Adi pA~ca kaidiyoM kI kaTu-sekaTu zabdoM meM nirbhartsanA karake rAjA makaradhvaja ne una sabako mRtyudaMDa kI sajA phaTakArI / pA~coM kaidiyoM ko acchI taraha mAlUma thA ki hamArA aparAdha akSamya hai| isalie kisIne apanA bacAva karane kA koI prayAsa nahIM kiyaa| saba ke saba rAjA kI ora se nirbhartsanA sunate hue cupacApa khar3e the| kisI kI mu~ha kholane kI bhI hiMmata nahIM huii| pA~coM aparAdhI unako sunAI gaI mRtyudaMDa kI sajA bhogane ke lie cupacApa taiyAra ho ge| lekina isa samaya rAjadarabAra meM rAjA makaradhvaja ke nikaTa baiThe hue mahAdayAlu aura paropakArI rAjA caMdra kA dila mRtyudaMDa kI sajA kI bAteM suna kara hI dravita ho gyaa| rAjA caMdra turaMta apane Asana para se uThe aura unhoMne apane sasura rAjA makaradhvaja se kahA, "he rAjan, ye pA~coM kaidI ApakI zaraNa meM Ae hue haiM / zaraNAgata ke prANa haraNa karanA rAjA ke lie ucita nahIM hai| apakAra karanevAloM ke sAtha apakAra hI kiyA jAne lagA, to phira sajjana aura durjana meM aMtara hI kyA rahA ? isalie he mahArAja, Apako to ina apakAriyoM para bhI upakAra hI karanA cAhie / upakArI para upakAra karanevAle isa saMsAra meM aneka milate haiM lekina apakArI para upakAra karanevAle puruSa virale hI hote haiN| mahArAja, dUsarI taraha se socA jAe, to ina pA~ca logoM ne Apa para upakAra hI kiyA haiN| yadi ina logoM ne yaha SaDyaMtra na racA hotA, to kyA ApakA aura merA saMbaMdha ho sakatA thA, kyA usa sthiti meM maiM ApakA dAmAda bana sakatA ? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 zrI candrarAjarSi caritra eka aura bAta yaha hai ki ina pA~coM aparAdhiyoM ko sajA karane ke sthAna para una para dayA dikhA kara unheM mukta karane se ApakA yaza vRddhigata hogaa| ApakI dayA dekhakara loga ApakI bhUri-bhUri prazaMsA kareMge / mahArAja, Apa yaha mata socie ki aparAdhI ko daMDa milanA hI caahie| ina pA~coM aparAdhiyoM ko apane kie hue kukRtya ke lie bahuta pazcAtApa huA-sA lagatA haiM / itane varSoM se unhoMne vaise kaida kI sajA to bhoga hI lI hai| aba una sabako apane kie hue pApakarma ke lie pazcAttApa karane kA aura usase apane kie hue pApa ko dhone kA suavasara denA ho ucita hogaa| __ . mahArAja, maiM ina sabhI aparAdhiyoM kI ora se Apako vizvAsa dilAtA hU~ ki ye loga agara mukta kara die jAe, to phira aisA pApakarma kabhI nahIM kreNge| mahArAja, yaha bhI socie ki ina logoM ne SaDyaMtra karake ApakI ikalautI kanyA ko prANAMta saMkaTa meM DAlA, isameM vAstava meM unakA doSa nahIM hai, balki doSa ApakI putrI ke azubha karmoM kA hI thaa| ye becAre to isake lie nimitta mAtra ho ge| siMhalanareza dvArA yaha paDyaMtra racA jAne meM mukhya kAraNa to putraprema hI thA na ? jaba unhoMne putraprema ke kAraNa hI yaha SaDyaMtra racA, to unake sAtha dayApUrNa vyavahAra karanA hI Apake lie ucita hogA, nyAyapUrNa hogaa|" / . apane dAmAda caMdra rAjA ke mu~ha se aisI yuktiyukta bAteM suna kara rAjA makaradhvaja ke| hRdaya para usakA atyaMta joradAra prabhAva huaa| isake phalasvarUpa rAjA makaradhvaja ne ina sabhI kaidiyoM ko sajA dene kA vicAra chor3a diyaa| rAjA ne usI kSaNa pA~coM kaidiyoM para dayA dikhA kara unako baMdhanamukta kara diyaa| isa samaya vahA~ premalAlacchI bhI baiThI huI thii| usake mana meM yaha saba dekha kara eka acchA vicAra AyA ki yahAM baiThe hue sabhI logoM ko mere patideva kA prabhAva dikhAne ke lie yaha bar3A acchA avasara hai| rAjaputrI uTha khar3I huI / vaha eka sone kA thAla aura sone ke hI kalaza meM pAnI bhara kara le aaii| usane apane patideva ke pA~va sone ke thAla meM rakhe aura vaha usane svarNakalaza se pAnI u~Dela kara pati ke pA~va dhonA prAraMbha kiyaa| patideva kA padaprakSAlana pUrA hone ke bAda usane vaha caraNodaka koDhI kanakadhvaja ke upara chir3akA / eka camatkAra-sA huA, koDhI kanakadhvaja kA sArA kor3ha kSaNa bhara meM naSTa ho gayA / aba koDhI kanakadhvaja kA sArA zarIra kaMcana varNa kA aura kAMti mAna ho gyaa| acAnaka huI isa ghaTanA ke kAraNa vahA~ upasthita sabhI loga daMga raha ge| P:P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrI candrarAjarSi caritra isa camatkAra se caMdra rAjA kI kIrti aura yaza cAroM dizAoM meM vAyugati se phaila gyaa| caMdra rAjA ke prabhAva kI saba loga mukta kaMTha se prazaMsA karane lge| puNyavAn manuSya ke prabhAva se kyA nahIM ho sakatA haiM ? bhagavAna tIrthIkara deva jahA~ vicaraNa karate haiM, usake cAroM ora ke 125 yojana ke pariveza meM unake puNyaprabhAva se haijA-plega mahAmArI Adi sAta prakAra kI bImAriyA~ apanA pramAva nahIM dikhA sakatI haiN| makaradhvaja rAjA ne siMhalanareza ko kucha dinoM taka apane yahA~ rakhakara unakA AdarAtithya kiyA aura sammAna ke sAtha phira unheM unake deza kI ora ravAnA kara diyaa| idhara caMdra rAjA vimalApurI ke rAjamahala meM apanI patnI premalA ke sAtha sukhapUrvaka rahatA thaa| kucha dina yoM hI vyatIta ho ge| lekina eka dina rAjA caMdra ko acAnaka apanI paTarAnI guNAvalI kA smaraNa ho aayaa| usake mana meM vicAra AyA ki yahA~ to maiM apanA samaya khuzI se bitA rahA hU~, lekina vahA~ AbhApurI meM merI guNAvalI ke dina mere viraha meM kaise kaTate hoMge ? kaise bitA rahI hogI vaha apanA samaya ? apane hI sukha-du:kha vicAra karane vAlA manuSya adhama kahalAtA haiM / uttama puruSa to vaha 1 hai jo dUsaroM ke bhI sukha-duHkha vicAra karatA hai ! / caMdrarAjA ne vicAra kiyA ki maiMne AbhApurI se nikalate samaya apanI rAnI guNAvalI ko ' | vacana diyA thA ki mujhe manuSyatva kI prApti hote hI maiM turanta tujhase Akara miluuNgaa| lekina maiM | to yahA~ apanI naI rAnI premalA ke premasAgara meM aisA DUba gayA hUM ki mahAsatI guNavAn guNAvalI ! ko maiM bilakula bhUla hI gayA / maiMne yaha ucita nahIM kiyA haiN| saccA prema to vaha hotA hai jaba - manuSya kI apane premapAtra ke sukha se sukha milatA haiM, aura duHkha se du:kha / isakA artha yaha huA ki mujhe apane die hue vacana ke anusAra turanta AbhApurI jAkara apanI paTarAnI guNAvalI se milanA caahie|" prema kI ekamAtra zarta yaha hotI hai ki jisake prati hRdaya se kisI bhI hAlata meM nibhAnA caahie| prema 'nIra-kSIra' jaisA honA caahie| E rAjA caMdra mana meM vicAra kara rahe the ki guNAvalI merI sautelI mA~ ke kahane meM Akara aura usake mAyAjAla meM pha~sakara usake adhIna ho gaI, isameM koI AzaMkA kI bAta nahIM hai / = lekina aisA hote hue bhI mere prati usakA prema saccA, akhaMDita aura ni:svArtha haiM, yaha bhI utanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'candrarAjarSi caritra 207 nazcita haiN| isalie mujhe use apane jIvana meM kabhI nahIM bhUlanA caahie| agara maiMne use bhulA I, to vaha usake prati anyAya hogaa| . __isa taraha vicAra karate-karate subaha huI / prAta:karmo se nivRta hokara caMdra rAjA ne apanI rAnI guNAvalI ko eka patra likhA / apanI hI likhAvaTa meM likhA huA patra rAjA caMdra ne ne eka aMtaraMga sevaka ko bulAkara use sauMpA aura kahA, "dekha, merA yaha patra lekara tujhe bhApurI jAnA hai| vahA~ jAkara ekAnta dekha kara yaha patra AbhApurI rAjya ke subuddhi nAmaka maMtrI hAtha meM sauMpa de| phira yaha patra saciva guNAvalI ko de degaa| dekha, tujhe yaha kAma aisI sAvadhAnI karanA hai ki kisI ko yaha patA nahIM calanA cAhie ki rAjA caMdra ne guNAvalI ko patra bhejA vahA~ ddaSTiviSa sarpa se bhI adhika krUra aura duSTa merI vimAtA vIramatI hai| agara use yaha mAlUma ho gaI, to vaha koI-na-koI naI Aphata khar3I kie binA nahIM rhegii| dUsarI bAta, AbhApurI meM merI paTarAnI guNAvalI se ekAnta meM mila le aura merI ora usake kSemakuzala pUcha le / use merA yaha saMdeza bhI de de ki, "priya guNAvalI, aba tujhe kisI ra kI ciMtA nahIM karanI caahie| aba tere du:kha ke dina samApta ho gae aura sukha kA sUraja ta ho gayA hai| aba maiM jalda hI AbhApurI Akara bahuta lambI avadhi ke tere viyoga ke du:kha naSTa kara dUMgA / hama phira se AbhApurI meM rAjya kreNge| mujhe siddhAcalatIrtha para sthita jakuMDa ke pAnI ke prabhAva se abhI-abhI manuSyatva kI phira se prApti ho gaI hai| lekina tere nA merA jIvana asAra hai| anya sabhI bAtoM kA yahA~ sukha hote hue bhI tere viyoga ke du:kha se [ mana bahuta vyathita rahatA hai / mere dila meM terA sthAna akhaMDita haiN| vaise hI tere dila meM merA sthAna akhaMDita hai| phira bhI tere hita ke lie maiM eka pate kI bAta kahUM ki tU apanI sAsa vAgjAla meM pha~sa kara mujhe bhulA mata de| dezAntara meM milanevAle mahAsukha kI tulanA meM mujhe deza kA alpasukha adhika iSTa lagatA haiN| vAstava meM mujhe turanta vahA~ Ane meM bhI koI bAdhA nahIM hai| lekina bhUtakAla meM AyA sA anubhava dekha kara aba pUrA vicAra kara ke hI kadama utthaauuNgaa| devaguru kRpA se maiM yahA~ naMda se huuN| tujhe jalda se jalda milane kI mere mana meM prabala icchA hai / terA prema mujhe bahuta yAda tAhai / lekina yojanoM kI dUrI taya kara ke turanta vaise kahA~ A sakU~gA ? lekina paramAtmA perI eka hI prArthanA hai ki vaha hama donoM ko jalda se jalda milA de| jisa dina aura jisa kSaNa donoM kA saMgama hogA, punarmilana hogA, usa dina aura usa kSaNa ko maiM dhanya-dhanya mAna luuNgaa| yakSa rUpa meM milane para prAraMbha se aMta taka sabakucha vistAra se btaauuNgaa| patra meM adhika P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zrI candrarAjarSi caritra spaSTa rUpa meM likhanA mujhe ucita nahIM jNctaa| mere Ane taka itanI hI hakIkata jAna kara saMtoSa kara le|" guNAvalI ke nAma sevaka ke pAsa yaha saMdeza dekara aura use acchI taraha sabakucha samajhA kara caMdrarAjA ne use AbhApurI kI ora bheja diyaa| sevaka bhI zIghratA se calatA huA samaya para AbhApurI jA phuNcaa| vahA~ gupta rIti se jAkara vaha subuddhi maMtrI se milA / rAjA caMdra kA maMtrI ke nAma diyA huA patra bhI usane maMtrI ko sauMpa diyaa| rAjA caMdra kA patra jAna kara maMtrI ne bahuta utsukatA se patra kholaa| patra par3hate-par3hate maMtrI kI khuzI bar3hatI gii| patra ke majamUna se maMtrI subuddhi saba kucha samajha gyaa| caMdrarAjA ke sevaka ko lekara subuddhi maMtrI saba kI najara bacAkara gupta rIti se paTarAnI guNAvalI ke pAsa cale ge| sevaka ne apane hAtha se caMdrarAjA ne svayaM likha kara diyA huA patra guNAvalI ke kara-kamaloM meM Adara se de diyaa| priya pati kA itanI lambI avadhi ke bAda AyA huA aura usakA DhADhasa baDhAnevAlA patra par3ha kara harSAveza meM AI huI guNAvalI kI A~khoM se A~suoM kI dhArA bahane lgii| guNAvalI usa patra ko bAra bAra apanI chAtI se lagAtI thI aura bAra bAra khola kara par3hatI hI jAtI thii| kucha kSaNoM ke lie hI sahI, lekina vaha pati kI duniyA meM kho gii| pati ke patra ko sAkSAt pati hI mAna kara vaha bAra bAra patra kA cuMbana karatI rhii| prema ko premI kI hara cIja priya lagatI hai| aise samaya para prema jar3a cetana kI bhedarekhA khIMcane ko nahIM baiThatA hai| guNAvalI ke nAma likhe gae patra meM isa prakAra kI bAteM likhI gaI thIM - "priya guNAvalI, maiM bhagavAna RSadeva kI apAra kRpA se yahA~ vimalApurI meM prasanna sthitI meM huuN| terI prasannatA kA samAcAra jAnane ke lie maiM atyaMta ustuka huuN| mana meM to aisI prabala icchA ho rahI hai ki turanta AbhApurI Akara tujhase miluuN| lekina tU acchI taraha jAnatI hai ki AbhApurI aura vimalApurI ke bIca kitanA aMtara hai| isalie isa samaya patra se terI bheMTa kara rahA huuN| dezAMtara meM rahanevAle do premiyoM kA milanA to patra dvArA hI hotA hai| yahA~ kA zubha samAcAra yaha hai ki sUrajakuMDa ke pAnI ke prabhAva se mujhe phira se manuSyatva kI prApti ho gaI hai| sacamuca, isa tIrthakSetra kI mahimA acintya haiN| usakI jitanI prazaMsA karUM, utanI thor3I hI hai ! mere punarUdvAra kI-manuSyatva prApti kI-bAta jAna kara tujhe nizcaya hI AnaMda hogA, yaha merA vizvAsa hai| . yaha patra par3hakara svAbhAvika hI tujhe AnaMda hogaa| mujhe yahA~ pratidina terI yAda AtI hai| lekina sAtha-sAtha terI vaha kanera kI char3I bhI nahIM bhUla sakatA huuN| yaha bAta yAda Ate hI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 209 merA mana khinna ho uThatA hai ki usa samaya tUne mere prema kI paravAha kie binA sAsa ke vAgjAla para vizvAsa kiyA aura usake mAyAjAla meM phaMsakara merI upekSA kii| phira bhI isameM maiM terA aparAdha nahIM mAnatA huuN| sAra saMsAra yahI kahatA hai ki strI kisI kI ho nahIM sakatI,' strI kA kabhI vizvAsa nahIM karanA cAhie', 'strI mAyA kA maMdira hai| strI ke cAritrya kA pAra brahmA bhI nahIM pA sakatA haiN|' saMsAra cAhe jo kahe, lekina merA dRr3ha vizvAsa haiM ki saMsAra kI strI ke saMbaMdha meM jo rAya hai, usameM tU akelI apavAdasvarUpa haiN| maiM jAnatA hU~ ki merI sautelI mA~ ne hI usa samaya ulTIsIdhI bAteM kaha kara terI mati bhramita kara dI thii| isalie usake vAgjAla para vizvAsa rakha kara tU usake kahane ke anusAra calatI rhii| maiM jAnatA hU~ ki tUM mahAsatI haiM, kulavAn hai / isIlie __ maiM tujhe eka kSaNa ke lie bhI nahIM bhUla sakatA huuN| tujhe mujhase kisI taraha kA aMtara nahIM rakhanA haiN| saccA prema aMtara nahIM rakhatA hai| jahA~ aMtara hotA haiM, vahA~ saccA prema nahIM hotA haiN| mere mana meM to tere prati pahale jaisA hI prema aba bhI hai| tUne mujhase chipA kara apanI sAsa ke sAtha saMbaMdha jor3A aura usI meM sukha mAna liyA / ina sArI bAtoM meM merI anumati lenA tUne | ucita nahIM smjhaa| isalie usakA jo pariNAma honA thA, so ho hI gyaa| usakA kaTu phala tUne bhI bhogA hai aura maiMne bhI! saca hai, bhAgya meM jaisA likhA hotA haiM, usIke anukUla manuSya kI buddhi kAma karane lagatI hai| aise samaya para sahAyaka bhI aise hI mila jAte haiN| aise samaya manuSya kA puruSArtha bhI gAyaba-sA hotA hai| ___mere jIvana meM bhI mere pUrvajanma ke kisI azubha karma kA udaya honevAlA hogA, isIlie tujhe mujhase merI sautelI mA~ priya lagI aura tU usakI bAtoM me pUrI taraha pha~sa gaI / khaira, jo honA thA, so ho gayA aura use hama donoM TAla bhI nahIM sakate the| aba ve bAteM bAra-bAra yAda karane se kyA lAbha ? manuSya ke bhAgya meM jo sukha-du:kha likhA huA hotA haiM, manuSya ko vaha bhoganA hI par3atA hai / bhAgya meM likhI huI bAtoM meM heraphera karane meM kauna samartha hai ? karma kI gati sacamuca bar3I vicitra haiN| karma kI gati rokane kI sAmarthya kisa meM hai ? jaba mujhe terI galatI yAda A jAtI haiM, taba kSaNabhara ke lie hI sahI, tere prati mere mana meM krodha kA bhAva utpanna ho jAtA hai / lekina terA ni:svArtha prema yAda Ate hI merA vaha krodha zAMta hI jAtA hai| stu, patra meM isase adhika kyA likhU ? bItI huI bAteM bhUla jAne meM hI manuSya P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 210 , . zrI candrarAjarSi caritra kA bhalA hai| premapAtra kA aparAdha haradama kSamya hI hotA hai| dUsarI bAta yaha hai ki maiM mAnatA hU~ ki kie hue aparAdha ke lie tere mana meM bahuta pazcAtApa huA hogaa| pazcAtApa hI manuSya se huI bhUla ke lie paryApta prAyazcita haiM / isalie maiM tere aparAdha ke lie tujhe kSamA karatA huuN| merI A~kheM tujhe yathAzIghra dekhane ke lie lAlAyita haiM / yahA~ taka ki merA zarIra, mana aura prANa bhI tere pAsa hI haiN| isI samaya tujhase milane kI prabala icchA ho rahI hai, lekina kyA karU~ ? itane sAre varSa maiMne atyaMta kaSTa meM bitAe haiN| aba dekhanA haiM ki bhAgya terA-merA saMgama kaba karA detA hai ? sevaka ke sAtha patra kA utara likha kara bheja deN| isa gupta patra kI bAta galatI se bhI apanI sAsa ke pAsa mata krnaa| kucha aura pUchanA ho to mere bheje hue patravAhaka se tUni:saMkoca pUcha sakatI haiM ! terA zubhAkAMkSI, caMdrakumAra ___ guNAvalI ne apane pati kA patra paDhane ke bAda patravAhaka se phira apane pati kA kSemakuzala pUcha liyaa| patravAhaka ne caMdra rAjA ne patra meM jo likhA thA, vahI sArA samAcAra guNAvalI ko sunAyA / yadyApi patra meM caMdrarAjA ne guNAvalI ko bhalA-burA likhA thA, phira bhI itanI lambI avadhi ke bAda pati kA patra pAkara guNAvalI phUlI na smaaii| usane usI samaya caMdra rAjA ke patra kA pratyutara likha kara vaha patravAhaka ko sauMpa diyaa| usane patravAhaka ko bar3e sammAna se lekina gupta rIti se vidA kara diyA-ravAnA kara diyaa| lekina pUrI taraha se khile hue puSpa ko sugaMdha jaise prakaTa hue binA nahIM rahatI hai, vaise hI rAjA caMdra ke guNAvalI ko likhe gae patra kI bAta atyaMta gupta rakhane kI koziza karane para bhI gupta nahIM raha sakI, prakaTa hokara hI rhii| AbhApurI meM cAroM aura yaha vArtA phailI ki rAjA cadra ne murge ke rUpa meM se manuSya kA rupa pA liyA haiN|' jaise jaise yaha vArtA nagara meM phailatI gaI, vaise vaise AbhApurI kI janatA ke mana meM yahI icchA balavatI hotI gaI ki kaba hamAre mahArAja caMdra AbhApurI meM padhAreMge aura kaba hama unake pAvana darzana se apanI AMkhoM ko sArthaka banA leNge| sArI AbhApurI meM ekamAtra abhAginI vIramatI hI thI ki use yaha samAcAra suna kara mana meM atyaMta du:kha huA thaa| khaira ! P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 zrI candrarAjarSi caritra yathAsamaya rAnI guNAvalI kA caMdrarAjA ke nAma likhA huA patra lekara gupta rIti se ravAnA huA dUta kucha samaya ke bAda vimalApurI pahu~ca gyaa| caMdra rAjA ke pAsa pahu~ca kara usane sArA vRttAnta rAjA caMdra ko kaha sunAyA aura phira guNAvalI kA likhakara diyA huA patra rAjA caMdra ko sauMpa diyaa| caMdra rAjA ne guNAvalI kA likhA huA patra apanI chAtI se lagA liyA aura vaha atyaMta Adara se patra paDhane lgaa|ptr meM guNAvalI ne likhA thA, 'priya prANanAtha ! ApakA patra milA ! ApakA patra par3ha kara bahuta khuzI huii| patra meM Apane mujhe jo upAlaMbha diyA hai, vaha mere aparAdha ke svarUpa ko dekhate hue atyaMta alpa haiN| Apa mujhe upAlaMbha dene ke adhikArI haiM / mujhe ApakA upAlaMbha cupacApa sunanA caahie| vAstava meM maiM to doSoM kI khadAna huuN| isalie maiM bilakula dayA kI pAtra nahIM huuN| lekina Apa to sAgara kI taraha gaMbhIra aura svabhAva se hI paropakArI haiN| jaise bAdala barasa kara sarovaroM aura tAlAboM ko pAnI se bhara dete haiM, phira bhI badale meM kucha bhI pAne ko icchA nahIM rakhate haiM, jaise AmravRkSa usa para patthara pheMkanevAle ko mIThA phala hI detA haiM, jaise caMdana kA peDa use kATanevAle ko bhI sugaMdha hI pradAna karanA haiM, jaise ganne ko kolhU me DAla kara perane para bhI vaha madhura rasa hI detA hai, bilakula vaise hI Apane mere durguNoM ko anadekhA kara apanI sujanatA kA hI paricaya diyA haiN| aisA karanA Apa jaise mahApuruSoM ke lie ucita hI hai| vAstava meM merA aparAdha akSamya haiN| maiMne apanI sAsa kI bAtoM meM Akara Apake sAtha pravaMcanA kI hai| maiMne apanI hI karatUta se apane lie du:kha khar3A kara diyA thaa| isake lie maiM sacamuca pazcAttApadagdha ho gaI huuN| F kabhI-kabhI aisA hotA haiM ki manuSya ke puNya kA bala patalA-maMda paDa jAne se usakI buddhi bhraSTa ho jAtI hai| aisA hI mere bAre meM bhI huA haiM / maiM sAsa kI bAta mAna kara kautuka dekhane gii| isase Apako aura mujhe bhI kAphI parezAnI sahanI par3I hai / isake lie mujhe bahuta pazcAtApa hotA haiN| lekina aba pachatAe kyA hota, jaba ciDiyA cuga gaI kheta ? = yadi maiMne Apake vivAha kI bAta apanI sAsa se na kahI hotI, to jo anartha huA, vaha na hotA, bilakula na hotA / mujhe apane kukutya kA pUrA phala mila gayA / apanI ora se huI isa bahuta bar3I galatI kelie mujhe bahuta du:kha hotA hai| lekina apane isa du:kha ko kisake sAmane kahU~ ? pazcAttApa karane para bhI biMgaDI huI bAjI thoDe hI sudharatI hai ? pAnI pIne ke bAta ghara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 . zrI candrarAjarSi caritra pUchane se kyA lAbha ? jo bhAgya meM likhA huA hotA hai vaha bhoganA hI par3atA hai| vaha maiMne bhoga bhI liyA haiN| .. : vidhAtA ke likhe hue lekha ko badalane kI sAmarthya kisameM hai ? he priya, maiMne Apake viraha meM solaha varSoM kI lambI avadhi bitA dI hai| itane sAre varSoM meM mujhe kyA-kyA bhoganA par3A, ise yA to merA dila jAnatA hai / yA phira bhagavAna jAnate haiN| __ aura kyA likhU ? priya nAtha, Apake viyoga meM mujhe sukhadAyI vastue~ bhI duHkhadAyI hI lagatI haiN| Apake binA sakha ke sabhI sAdhana mere lie eka se rahita zunya kI taraha bilakula nirarthaka haiM, bekAma ke haiN| Apake binA merI hAlata pAnI ke bInA honevAlI machalI ke samAna ho gaI hai / he nAtha, maiM hara kSaNa Apake nAma kA smaraNa karatI huuN| pratidina maiM bhagavAna se hArdika prArthanA karatI rahatI hU~ ki ApakA mujhase jalda saMgama ho ! isake lie maiM yathAzakti japa-tapavrata aura prabhubhakti karatI rahatI huuN| ApakA patra par3ha kara patA calA ki Apako phira se manuSyatva kI prApti ho gaI hai| yaha par3ha kara mere mana meM AnaMda kA samudra uchala rahA haiN| aba Apase yaha vinamra prArthanA haiM ki Apa yathAzIghra AbhApurI padhAra kara mujhe darzana de deM aura mere lambe samaya se viraha-saMtapta hRdaya ko zAMti pradAna kareM / he nAtha, mujhe mata bhuulie| he nAtha, Apa bhale hI isa samaya zarIra se vimalApurI meM baiThe hoM, lekina yahA~ to mere manamaMdira meM A baiThe ho| maiM vahA~ baiThe-baiThe Apake sadguNoM kA nitya smaraNa kara rahai huuN| Apake binA yahA~ merA eka-eka dina eka-eka yuga kI taraha bItatA hai| Apake viyoga meM, Apake saMkaTa meM mujhe eka dina bhI khAne meM mana nahIM lagA, svAda nahIM AyA / ina solaha varSoM kI lambI avadhi meM maiM ekarAta bhI caina se nahIM so skii| Apake binA yaha sabhI suvidhAoM se paripUrNa rAja mahala bhI bar3A bhayaMkara lagatA hai| Apake binA koI vastu mujhe sukha nahIM pradAna kara sktii| Apake viyoga ke kAraNa maiM niraMtara du:kha ke dAvAnala meM jalatI jA rahI huuN| lekina Aja acAnaka ApakA patra lekara ApakA sevaka AyA / ApakA patra par3hakara aba mere mana meM pUrI AzA jAga uThI hai ki mujhe zIghra hI ApakA samAgama milegA / bhaviSyat meM AnevAle usa sukha kI khuzI meM maiM apanA sArA virahaduHkha bhUla gaI huuN| Aja Apake samAgama kI kalpanA ke AnaMda meM DUba kara maiMne avarNanIya AnaMda pA liyA hai| he jIvanAdhAra ! ApakI manuSyatva kI prApti huI yaha jAna kara merA AnaMda mere hRdaya meM samA nahIM rahA haiM / mere lie to yahI saccA sukha samAcAra haiN| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 213 __. lekina yaha samAcAra merI sAsa ke kAnoM meM sunAyA to vaha duSTa strI koI-na-koI naI bhAphata lAe binA cupa nahIM baitthegii| isalie isa samaya yaha bAta gupta rakhanA hI acchA hai| kucha samaya ke bAda Apake mana meM yahA~ padhArane kI icchA utpanna huI, to Ane se pahale Apa apanI sautelI mA~ ke nAma eka patra likha bhejie aura use sabakucha batA diijie| . . phira samaya ke anusAra jo karane yogya hogA vaha kIjie / aba aura kyA likhU ? aMtameM, phira eka bAra Apase prArthanA karatI hU~ ki mere aparAdha ke lie mujhe kSamA kiijie| isa . abhAgina ko bhUla mata jaaie| Apake caraNoM kI isa dAsI ko yathAzIghra darzana dene kI kRpA kiijie| ApakI dAsI, guNAvalI" guNAvalI kA uparyukta patra par3hakara caMdra rAjA ke hRdaya para usakA bahuta acchA aura harA prabhAva huaa| caMdra rAjA ne apane mana meM socA, "sacamuca, guNAvalI guNAvalI hai| usakA nAma sArthaka hai| usakA prema bhAva aura viveka sarAhanIya hai| aba vaha zubha dina jalda se jalda Ae, jaba hamArA viyoga samApta ho aura hama donoM kI eka dUsare se milana kI cirakAla kI abhilASA pUrI ho jaae| . idhara 'caMdrarAjA ko manuSyatva kI prApti ho gaI' yaha samAcAra vIramatI ko milate hI usakA mana krodha aura IrSyA se jala utthaa| vaha mana meM socane lagI - "isa jagat meM aisA kauna zaktizAlI nikalA jisane caMdrakumAra ko phira se manuSya banA diyA ? sunA gayA hai ki caMdra ko AbhApurI lauTa Ane kI icchA hai| vaise yaha to merI hI galatI ho gaI ki maiMne use jIvita chor3a diyA, usI samaya usakA kAma tamAma nahIM kiyaa| maiMne use pahale hI khatma kara diyA hotA, to Aja aisA aniSTa samAcAra sunane kA avasara hI na aataa| pApI manuSya ko pApa karanA bAkI raha gayA isakA bahuta du:kha hotA rahatA hai| isake viparIta dharmiSTa manuSya ko dharma karane kA kAma bAkI rahA, jo du:kha hotA haiN| . jaise billI vicAra karatI hai ki merI pakar3a meM AyA huA cUhA khisaka gyaa| vaise hI vIramatI bhI aba soca rahI thI ki mere hAtha meM Ae hue caMdra ko maiMne jiMdA chor3a diyA, yaha merI . ora se bahuta bar3I bhUla ho gaI / mere sAmane eka bacce jaisA hote hue bhI, phira se mere sAtha pratispardhA karanA cAhatA haiM, lekina usako kyA mAlUma ki aisA karanA AsAna nahIM haiN| acchA to yaha hogA ki maiM use AbhApurI meM lauTa Ane hI nduuN| maiM svayaM vimalApurI calI jAU~gI aura usakA mAnamardana kara duuNgii| use mRtyu se hI milA dUMgI ! use aba jiMdA rakhU to mere sAmane vaha phira mastaka U~cA uThAegA na ? isa ghaTanA se mujhe yaha bodhapATha hI mila gayA hai ki zatru ko jiMdA rakhanA yaha mahAmUrkhatA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 - zrI candrarAjarSi caritra vIramatI ne mana meM aisA vicAra karake guNAvalI ko apane pAsa bulaayaa| bhayabhIta-sI hokara guNavAlI calI AI, to vIramatI ne use sunAyA, 'bahU guNAvalI, maiMne sunA hai ki vimalApurI me' tere pati caMdra ko manuSyatva kI prApti ho gaI hai aura vaha yahAM AbhApurI meM lauTa AnA cAhatA hai| lekina usake yahA~ Ane se koI lAbha nahIM hogaa| usake mana kI murAda pUrI nahIM hogii| vaha mujhe jIta kara AbhApurI kA rAjya phira nahIM pA skegaa| mere sAmane vaha eka siyAra jaisA hai| eka siMha ke sAmane siyAra Akhira kitane samaya taka Tika sakegA ? ____ bahU, tujhe bhI yaha bAta mAlUma ho hI gaI hogii| lekina tU mere bhaya se yaha bAta jAnabUjha kara mere sAmane prakaTa nahIM karatI hai| lekina tU apane pati ko patra likha kara use batA de ki vaha yadi phira se murgA nahIM bananA cAhatA hai, to yahA~ lauTa kara phira se rAjya prApta karane kI icchA na rkheN| bahU, yaha bAta gupta hI rakha le| kisI para bhI yaha bAta prakaTa mata kara / yadi tU mere kahane kI upekSA karake mujhe Thagane kI koziza karegI to yAda rakha, mere jaisI kharAba strI duniyA meM anya koI nahIM hogii| dekha, maiM to tere pati ko samajhAne ke lie vimalApurI jAnA cAhatI huuN| tU yahA~ khuzI se raha le| jitanA ho sake, maiM jalda hI vApasa calI aauuNgii|" sAsa kI kahI huI sArI bAta suna kara guNAvalI ne usase kahA, mA~jI, Apa aisA kyoM kaha rahI haiM ? ve phira se manuSyatva prApta kara cuke haiM / yaha ur3atI khabara mere bhI kAnoM meM par3I hai, lekina mujhe isa bAta para vizvAsa nahIM hotA hai| mA~ jI, maiMne Apake jaisI zaktizAlI strI saMsAra meM anya koI nahIM dekhI hai| kisa maiM aisI zakti hai ki Apake kie hue kisI kArya ko anyathA kara sake ulaTa sake ? saca pUchie to mujhe aisA honA hI asaMbhava lagatA hai| __naTamaMDalI kA itanA dUra hone vAlI vimalApurI jAnA aura vahA~ Apake putra kA murge se phira manuSya bananA yaha saba mujhe sarAsara eka aphavAha kI taraha lagatA hai| hA~, yaha avazya haiM ki yadi Apa cAhe to unheM murge se manuSya banA sakatI haiM, kyoMki Apake pAsa vaisI daivI zakti vidyamAna hai| Apake pAsa hai, vaisI zakti anya kisIke bhI pAsa nahIM hai / mA~ jI, phira bhI yadi Apa vimalApurI jAne kI icchA rakhatI haiM, to Apa khuzI se jA sakatI haiN| Apako vahA~ jAne se kauna roka sakatA hai ? lekina merI icchA isa samaya vahA~ Ane kI nahIM hai| isameM Apako jo ThIka lagatA hai, vahI Apa kiijie|" guNAvalI ne bahuta hoziyArI aura sAvadhAna se apanI sAsa ke vicAroM ko badalane kA prayatna kiyA, lekina auMdhe ghar3e para pAnI DAlane se kyA pariNAma nikalatA hai ? sAsa bhI Tasa-se P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 215 masa nahIM huii| aMta meM guNAvalI sAsa ke yahA~ se uThakara vApasa apane mahala meM calI AI, lekina aba vaha isa citA se atyaMta udbhigna ho gaI ki kahIM sAsa nayA utpAta na macA de| bahU guNAvalI ke cale jAte hI vIramatI ne apane siddha kie hue maMtrataMtra ke adhiSThAyaka devoM kI sAdhanA karake una sabako bulA liyaa| Ae hue devatAoM ko vIramatI ne AjJA dI, "aisA upAya karo jisase caMdrakumAra lauTa kara AbhApurI na aaske| agara use rokanA saMbhava / na huA, to usakA kAma vahIM tamAma kara do|" vIramatI kI AjJA suna kara devatA bhI kSaNabhara ke lie vicAramagna hI ge| phira unhoMne vIramatI se kahA, "he rAnI, yaha kArya hamase nahIM ho skegaa| isakA kAraNa yaha hai ki sUrajakuMDa ke pAnI ke prabhAva se caMdrakumAra ko manuSyatva kI prApti huI hai| unake manuSyatva ko phira se miTAne kI zakti aba hamameM nahIM hai| sUrajakuMDa ke devatA hamase bahuta adhika balavAn hai| isa samaya sUrajakuMDa ke sabhI devatA caMdrakumAra kI dinarAta rakSA kara rahe hai| isalie yaha kAma chor3akara hamAre lie yogya koI anya kAma ho, to btaaie| caMdrakumAra kA bAla bhI bA~kA karane kI tAkata aba hama meM nahIM hai| rAnI jI, hamArI to Apako bhI yaha salAha hai ki Apa apane putra caMdrakumAra ke prati apane mana meM honevAlA durbhAva chor3a diijie| Apa unheM AbhApurI kA rAjya saharSa sauMpa dIjie aura usake sAtha hilamila kara rhie| yadi Apa hamArI yaha salAha na mAne to yaha bAta nizcita jAna lIjie ki Apake prANa bhI surakSita nahIM haiN| he rAnI, yaha bAta mata bhUlie ki sau dina sAsa ke hue to eka dina bahU kA bhI AtA _haiN| isalie aba nayA utpAta macAe binA zAMti se rahane meM hI ApakI khairiyata hai|" itanA kaha kara vahA~ Ae hue sabhI devatA vahA~ cupacApa khar3e raha gae / devatAoM kI salAha vAstava meM vIramatI ke lie bahuta lAbhadAyaka aura Age calakara AnevAle saMkaTa kA izArA bhI denevAlI thii| lekina kahate haiM na ? 'vinAzakAle viparIta buddhi|' . vIramatI kI ThIka yahI sthiti huI / devatAoM kI salAha suna kara vIramatI sayAnI na banI balki vaha aura adhika kruddha ho gaI / kruddhA Adhina kI taraha bigar3I huI vIramatI kI devatAoM ne phira se samajhAne kI bharasaka koziza kii| lekina duSTa vIramatI ne apanA durAgraha nchodd'aa| isalie aMta meM nArAja hokara Ae hue sabhI devatA apane-apane sthAna kI ora cale ge| devatAoM ke vahA~ se cale jAne ke bAda vIramatI ne subuddhi maMtrI ko bulAkara use jo ghaTita huA thA vaha saba kaha sunaayaa| usane maMtrI ko yaha bhI batAyA ki maiM vimalApurI jAne kI bAta soca rahI huuN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zrI candrarAjarSi caritra vIramatI kI bAta sunakara maMtrI ne kahA, "rAnI jI, Apa khuzI se vimalApurI jaaie| maiM Apako bilakula rokanA nahIM cAhatA huuN| Apa nizcita hokara jaaie| jaba taka Apa vimalApurI se vApasa na Ae~, taba taka maiM AbhApurI kA dainaMdina kArobAra acchI taraha sa~bhAlU~gA / Apa nizcita hokara jAie aura apanI icchA ke anusAra vimalApurI meM rahie / yahA~ kI kisI prakAra se ciMtA mata kiijie|" maMtrI kI vivekapUrNa aura mIThI laganevAlI bAteM suna kara vIramatI bahuta khuza huii| vaha apane maMtrI kI jI kholakara prazaMsA karane lgii| kucha maMtrI kI jI kholakara prazaMsA karane lgii| kucha dera bAda maMtrI mahodaya vahA~ se cale ge| maMtrI ke jAte hI vIramatI ne phira se apanI maMtrazakti ke prayoga se sabhI devatAoM ko apane pAsa bulA liyaa| una sabhI devatAoM ko sAtha meM lekara aura hAtha meM talavAra lekara usane vimalApurI kI ora AkAzamArga se prayANa kiyA / atyaMta abhimAnI honevAlA manuSya apane hitaiSiyoM kI hitazikSA ko bhI nahIM mAnatA hai| bahuta ghamaMDI honevAle rAvaNa ne bhI apane choTe bhAI vibhISaNa kI kahI nyAyI bAta kahA~ mAnI thI ? vaha to apane hI dhamaMDa meM magna rahakara aMta meM naSTa ho gyaa| AkAzamArga se jAtI huI vIramatI apane mana meM vicAra kara rahI thI ki maiM abhI vimalApurI pahu~ca kara caMdra ko yamasadana ko bheja dUMgI ? lekina mithyAbhimAnI vIramatI ko kahA~ patA thA ki caMdra ko yamasadana pahu~cAne se pahale use khuda ko mara kara naraka kA mehamAna bananA par3egA ? jagat meM manuSya apane mana meM jo cAhatA hai, vaha saba hotA thor3e hI hai ? jaba taka bhAgya manuSya ke anukUla hotA hai, taba taka sabakucha manacAhe DhaMga se hotA rahatA hai, lekina bhAgya pratikUla hote hI saba mana kI icchAoM ke viparIta hotA hai| eka bAra bhAgya kI anukUlatA se yadi dA~va sIdhA par3a jAe, to vaha haradama sIdhA hI par3egA, aisA manuSya ko kabhI nahIM mAnanA caahie| - aba vIramatI kA vinAzakAla nikaTa AyA thaa| isalie viparIta buddhi ke kAraNa aba / vaha devatAoM kI salAha mAnane ko bhI taiyAra nahIM thii| bhAgya aura bhavitavyatA ke sAmane manuSya kA koI vaza nahIM calatA haiM / usa samaya vIramatI ke lie donoM bhI pratikUla the| isalie to vaha devatAoM kI salAha anasunI kara bar3e abhimAna se caMdrarAjA ko mAra DAlane ke uddezya se vimalApurI kI ora AkAzamArga se tejI se calI jA rahI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra . 217 udhara caMdrarAjA kA paramabhakta honevAle eka devatA ne caMdrarAjA ke pAsa Akara kahA, "he rAjan, ApakI sautelI mA~ vIramatI ApakA vinAza karane ke lie AkAzamArga se vimalApurI A rahI haiN| isalie Apa sAvadhAna ho jaaie| maiM gupta rIte yaha khabara dene ke lie AyA huuN| ApakA puNyabala itanA joradAra haiM ki vIramatI ApakA bAla bhI bAMkA nahIM kara sakatI hai, phira bhI Apako sAvadhAna karanA ucita hai| yaha mAna kara maiM Apake pAsa AyA huuN| Apa vIramatI kA sAmanA karane ke lie pUrI taraha se taiyAra ho jAie / aisA karanA hI Apake lie ucita hogaa| devatA kI kahI huI bAteM sunakara atyaMta prasanna hue caMdrarAjA ne vimalApurI ke mArga meM hI sautelI mA~ vIramatI kA sAmanA karane ke lie jAkara use rokane kA nizcaya kiyaa| isake / lie caMdrarAjA ne sabhI prakAra kI taiyArI kara lii| caMdrarAjA ne vAyu kI gati se calanevAle ghoDoM / kI eka senA susajjita kara dii| phira caMdrarAjA ne apane zarIra para kavaca dhAraNa kara liyaa| vaha eka azvaratna para savAra huaa| apane sAtha sAta hajAra ghur3asavAroM kI senA lekara zikAra . karane ke lie jAne kA bahAnA banA kara vaha vimalApurI ke bAhara niklaa| = thor3I dUrI para jAte hI usane vIramatI ko AkAzamArga se vimalApurI kI ora Ate hue dekhA / krodhAveza meM hone ke kAraNa vaha atyaMta bhayaMkara dikhAI de rahI thii| usake hAtha meM camakatI huI tIkhI dhAravAlI naMgI talavAra thii| caMdra rAjA ne apane mana meM vicAra kiyA ki merI sautelI mA~ vIramatI mAno mujhe AbhApurI padhArane ke lie nimaMtraNa dene ke lie hI A rahI haiM! . vIramatI ne AkAza meM se dUra se hI dekhA ki merA sautelA putra rAjA caMdra mere sAmane A hA hai| isalie AkAza meM se hI usane kahA, "are caMdra, acchA huA ki tU mere sAmane bhaayaa| mujhe tujhe khojane ke lie mehanata nahIM karanI pddii| maiM acchI taraha se jAnatI hU~ ki tere ina meM AbhApurI lauTa Ane kI icchA haiN| lekina yAda rakha ki tere mana ko yaha abhilASA kabhI pUrI nahIM ho skegii| aba maiM tujhe jiMdA nahIM chodduuNgii| tU apane iSTa devatA kA smaraNa kara aura rane ke lie taiyAra ho jaa| mere sAmane A jA aura dikhA mujhe apanI talavAra kA teja / A naa|" vIramatI kI AkrozapUrNa lalakAra suna kara bhI zAMti banAe rakhate hue caMdrarAjA ne . vanamratA se vIramaMtI se kahA, "pUjya mAtAjI ! Apa mujha para krodha mata kiijie| maiMne to Apake . ti koI bhI aparAdha nahIM kiyA hai| phira bhI Apa mere prati krodha kI bhAvanA kyoM rakhatI haiM, yaha o merI samajha meM hI nahIM AtA hai ! jarA socie to ki kyA mere sAtha yuddha karane se ApakI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 zrI candrarAjarSi caritra zobhA meM vRddhi hogI ? mAtAjI, maiM to Apase yahI prArthanA karatA hU~ ki Apa mere sAtha yuddha karane kA sAhasa mata kiijie| phira bhI yadi Apa kI icchA mere sAtha yuddha karane kI hai, to Aie, maiM isake lie bhI taiyAra huuN| ___ mAtAjI, ApakA yahA~ Ane kA uddezya kyA hai, yaha maiM pahale hI jAna cukA huuN| Apake * svabhAva se maiM bahuta acchI taraha paricita hU~ lekina isa samaya usakA varNana karanA mujhe ucita nahIM lagatA haiM / putra ke sAtha mA~ kA yuddha huA yaha jAna kara loga hNseNge| isalie merI Apase prArthanA hai ki Apa isa anucita yuddha ke lie mujhe vivaza mata kiijie| mAtAjI, merI bAta mAna : jaaie|" caMdra rAjA kI bAta suna kara krodha se vIramatI kA khUna khaula utthaa| krodhAndha hokara usane AkAza meM se hI caMdrarAjA para khaDga pheNkaa| lekina vaha rAjA ke zarIra para pahane hue kavaca se ttkraayaa| rAjA kA bAla bhI bA~kA na huaa| lekina vIramatI kI tIkhI dhAra kI vaha talavAra daivI prabhAva se phira uchala kara vIramatI ke vakSasthala para jA girii| isa prahAra se vIramatI besudha hokara dharatI para jA girii| manuSya ke puNya kA jaba kSaya hotA hai, taba usake pAsa bhale hI hajAroM vidyAe~ yA sahAyatA ke lie hajAroM devatA kyoM na ho, ve bhI usa manuSya kI rakSA nahIM kara sakate haiN| rAvaNa ke pAsa tapa kI zakti se siddha kI huI eka hajAra vidyAe~ thiiN| phira bhI vaha yuddha meM aMta meM rAma-lakSmaNa ke hAthoM hArA aura mara kara naraka meM hI gayA thA na ? caMdra rAjA ke prabala puNyodaya ke kAraNa vIramatI kI chAtI para prahAra karane ke bAda vaha khaGaga vApasa ghUma kara caMdra rAjA ke pAsa calA AyA / caMdra rAjA ne yaha khaGaga sammAna se apane pAsa rakha liyaa| ____ apane hI khaGaga ke joradAra prahAra se behIza hokara bhUmi para girI huI vIramatI abhI / jiMdA hai yaha jAnakara aura durjana ko daMDa denA ucita haiM aisA samajha kara caMdra rAjA ne vIramatI ke pA~va pakar3a kara use AkAza kI ora uchAlA, ghumAyA aura jaise dhobI vastra ko paTaka-paTaka kara dhotA haiM, vaise hI caMdra rAjA ne vIramatI ko pAsa meM par3I huI patthara kI zilA para paTaka-paTaka kara usake prANoM ko paraloka meM pahuMcA diyaa| prANoM se rahita honevAlA vIramatI kA pArthiva zarIra vahA~ gIdaDoM cIloM ke bhakSaNa ke lie vahIM par3A rhaa| vIramatI AjIvana kie hue bhayaMkara pApoM kA phala cakhane ke lie chaThe naraka meM pahu~ca gaI / saMsAra meM mahApApI jIvoM kI aisI hI durgati hotI hai| manuSya pApa to eka kSaNa meM kara DAlatA hai, lekina usa pApa kI sajA use aneka sAgaropama taka bhoganI par3atI hai / isIlie karuNA ke sAgara honevAle jJAnI jana bAra bAra saMsArI jIvoM ko cetAvanI dete haiM - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra ___219 'baMdha samaya citta cetie, udaye zo saMtApa ?' arthAt, karmabaMdha ke samaya hI sAvadhAna ho jAie, pApakarma udaya hone para saMtapta hone se ! kyA lAbha ? aba AkAza meM se devatAoM ne caMdra rAjA para puSpavRSTi kara ke jora zora se usakI jayajayakAra kI / 'puNyodaya para vijaya aura pApodaya para parAjaya' yaha karmasattA kA sanAtana siddhAnta hai| dUsarI bAta yaha hai ki jo dharmAtmA ke sAtha baira bA~dhatA hai, aMta meM usakA vinAza hue binA nahIM rahatA hai| vIramatI ne mahAdharmAtmA rAjA caMdra ke sAtha baira bA~dhA, to aMta meM usakI durgati aura vinAza huaa| vIramatI ko haradama ke lie samApta karake caMdra rAjA apanI azvasenA ke sAtha vImalApurI meM lauTa aayaa| vimalApurI meM pahu~cate hI usane vijayavAdya bjaayaa| isa bAta kA patA calate hI makaradhvaja rAjA atyaMta harSita huaa| usane apanI khuzI prakaTa karane ke lie apane dAmAda caMdra . rAjA ko apanA AdhA rAjya dekara use sammAnita kiyaa| puNyodaya jisakA sammAna karatA hai, usakA sammAna saba karate haiN| apane pati kI vijaya kI bAta suna kara premalA ke AnaMda kA ThikAnA na rhaa| aba vaha prasannatA se apane patideva rAjA caMdra kI sevA karate hue sAMsArika sukhoM kA upabhoga karane lgii| aba rAjA caMdra bhI sabhI taraha se bhayamukta ho AyA aura avarNanIya sukhopabhoga karate hue apanA jIvana vyatIta karane lgaa| . 'caMdra rAjA ne vIramatI kA vinAza kiyA' yaha khabara kisI devatA ne AbhApurI meM jAkara guNAvalI ko de dii| guNAvalI ne yaha zubha samAcAra sunate hI atyaMta prasanna hokara maMtrI subuddhi ko apane mahala meM bulAyA aura unheM vIramatI kI mRtyu kI khabara de dii| duSTA vIramatI kI mRtyu kI khabara guNAvalI se suna kara maMtrI subuddhi harSAveza meM A gaye / unhoMne sArI AbhApurI meM DhiMDhorA pITa kara vIramatI kI mRtyu kI khabara prasArita kara dii| AbhApurI kI janatA ne vIramatI kI mutyu ke upalakSya meM harSapUrvaka eka bar3A mahotsava manAyA aura usa duSTA kI mRtyu kI khuzI mnaaii| pApI kI mRtyu se kise zoka hogA ? AbhApurI vAsiyoM ne eka sitamagara ke paMje se AbhApurI haradama ke lie mukta ho gaI, isa bAta kA AnaMda anubhava kiyA aura use mnaayaa| aba AbhApurI ke prajAjanoM kI apane priya rAjA caMdra ke punardarzana kI utsukatA bahuta P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 zrI candrarAjarSi caritra bar3hI / isalie prajAjanoM ne mila kara eka patra likha kara vimalApurI bheja diyaa| patra meM prajAjanoM ne likhA thA, "AbhAnarezajI, duSTA vIramatI para vijaya pAkara usakA vinAza karane ke lie AbhApurI vAsiyoM Apa yathAzIghra AbhApurI padhAra kara saba ko darzana dIjie aura.. upakRta kiijie|" sAsa vIramatI ke bhaya se sarvadA aura sarvathA mukta huI rAnI guNAvalI to aba atyaMta AturatA se apane priya pati kI mArgapratIkSA kara rahI thii| pativratA ko pativiraha meM sukha kahA~ se mila sakatA hai ? aba guNAvalI kI sthiti to bilakula pAnI se bAhara nikAlI gaI machalI kI taraha ho gaI thii| eka bAra guNAvalI ne apane mana-hI-mana apane priya pati AbhAnareza caMdra ko uddezya kara kahA, "he prANAdhAra, aisA lagatA hai ki Apako saurASTra deza hI priya laga rahA hai / yaha ThIka bhI hai, kyoMki merI choTI bahana premalA ne hI ApakA hita dekhA hai| usake prayatnoM se hI Apako murge ke rUpa meM se manuSyatva kI punAprApti ho gaI hai| dUsarI bAta, Apa vimalApurI ke mahArAja ke dAmAda bana gae haiN| phira sAsa-sasura ke AdarAtithya meM kyA kamI ho sakatI hai ? lekina he svAminAtha ! sasurAla meM bahuta samaya vyatIta karanA Apake jaise abhimAnI rAjA ko zobhA nahIM detA hai| isalie yathAzIghra apanI nagarI AbhApurI meM padhArie aura mujhe darzana dIjie / lekina kauna aisA paropakArI puruSa mujhe milegA jo mere mana kI yaha bAta vimalApurI meM jAkara mere nAta ko batA de| - phira logoM meM yaha bhI rAya pracalita hai ki puruSoM ko pahalI patnI kI tulanA meM dUsarI patnI adhika priya lagatI hai| solaha kalAoM se pUrI taraha khile hue pUnama ke caMdramA ke darzana kA anAdara karake loga kyA dUja ke cA~da ke darzana ke lie hallA nahIM macAte hai ? kahA bhI gayA hai - 'prAyaza: navanava guNaMrAgI srvlokH|' arthAt, prAya: loga nae-nae guNoM ke anurAgI hote haiN| isIlie lagatA haiM ki mere pati AbhAnareza caMdra bhI apanI naI patnI premalA ke prema meM phaMsa gae haiN| ___ maiM to apanI sautelI sAMsa kI bAtoM meM aagii| mere isa bartAva ke kAraNa unake mana meM mere prati prema hogA bhI to kahA~ se ? dUsarI bAta, yahA~ AbhApurI meM nivAsa hote hue hI unako manuSya se murgA bananA par3A thaa| isase aba unheM vimalApurI se AbhApurI AnA kaise bhAegA ? . lekina priyatama AbhAnareza ke binA unake virahaduHkha se-merA zarIra pratikSaNa sUkhatA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 221 jA rahA hai| merI hara rAta A~khoM se bahanevAle A~luoM se gIle hue vastroM meM hI jAtI hai| unake viraharUpI agni se merA hRdaya jalatA rahatA hai| yaha viraharUpI Aga to tabhI bujhegI jaba mere prANanAtha se merA saMgama hogaa| lekina mere mana kI isa hAlata kA unheM kaise patA calegA ? - rAnI guNAvalI jaba apane mahala meM pati ke vicAra meM magna hokara isa taraha soca rahI thI, taba vahA~ eka totA AyA / vaha manuSya kI bhASA meM guNAvalI se kahane lagA, "he suMdarI ! tU aisI - zokamagna kyoM dikhAI detI hai ? tujhe kisa bAta kA duHkha haiM ? agara tujhe koI du:kha hai, to mujhe batA de| maiM divya pakSI huuN| isalie yadi tU apanA du:kha mujhe batAegI, to use dUra karane kI bharasaka koziza maiM avazya kruuNgaa| guNAvalI ne apane mahala meM acAnaka hue isa tote ke Agamana se aura usakI bAta se citta meM camatkRta huI aura dhIraja dhAraNa kara usa tote se bolI, "he pakSirAja ! solaha varSa E lambI avadhi ke pativiraha ke duHkha se maiM du:khI huuN| mere du:kha kA mukhya kAraNa yahI hai| mujhe aisA E koI manuSya dikhAI nahIM detA hai, jo merA dUta banakara mere pati ke pAsa merA saMdeza pahu~cA degaa| aura mere pati se mere lie saMdeza lekara Ae / mere dila kA yaha du:kha to sarvajJa paramAtmA hI jAnate haiN|" guNAvalI ke du:kha kI bAta suna kara totA usase bolA, "bahana, tU kheda mata kara / tU mujhe tere pati ke nAma eka patra likhakara de de / maiM terA patra lekara tere pati ke pAsa calA jAU~gA / tere du:kha kA saMdeza tere pati ko dUMgA aura tere lie usakA saMdeza bhI lekara aauuNgaa|" .. ___tote kI bAta suna kara guNAvalI atyaMta harSita huii| usane turanta apane patirAja rAjA caMdra ke nAma eka patra likhaa| lekina patra likhate likhate viraha du:kha ke kAraNa usakI A~khoM se gire hue A~suoM se vaha patra gIlA ho gayA / vahI patra eka liphAphe meM baMda kara ke usane vaha lifAphA tote ko sauNpaa| totA guNAvalI kA diyA huA lifAphA lekara vahA~ se ur3A aura AkAzamArga se ur3atA huA kucha hI samaya meM vimalApurI pahuMca gyaa| usane rAjamahala meM pahu~ca kara guNAvalI kA diyA huA lifAphA rAjA caMdra ko de diyaa| rAjAcaMdra ne tote se patra lekara, ekAnsa meM jAkara vaha kholA aura bar3e kutUhala se vaha patra par3hane lgaa| lekina guNAvalI kI A~khoM se gire hue AMsuoM se patra ke aneka akSara itane aspaSTa ho gae the ki par3he nahIM jA sakate the| phira bhI rAjA caMdra ne patra ke akSara jor3a jor3a kara jaise-vaise use par3hA aura patra - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. * Jun Gun Aaradhak Trust
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 zrI candrarAjarSi caritra tAtparya usane jAna liyA ki guNAvalI ne mujhe yathAzIghra AbhApurI lauTane ke lie anurodha kiyA . hai| isase rAjA caMdra soca-vicAra meM DUba gyaa| rAjA ke mana meM AyA, "yahA~ to maiM sukhapUrvaka raha rahA huuN| lekina varSoM se pati ke viraha meM asahAya banI guNAvalI ke saMkaTamaya dina kaise kaTate hoMge ? maiMne to kabhI isa bAta para dhyAna hI nahIM diyaa| aba merA yaha kartavya banatA hai ki maiM turanta yahA~ se AbhApurI calA jAU~ aura apane rAjya ko sa~bhAla lU~ aura merI paTarAnI guNAvalI ko sukhI karU~! jaba premalAlacchI ne apane pati rAjA caMdra ko ekadama vicAramagna hote hue dekhA, to usane apane pati se pUchA, "he nAtha / Aja Apa acAnaka itane udAsa kyoM ho gae haiM ? kyA Apako apane deza kI yAda A rahI haiM ? yA Apako merI bahana guNAvalI kI yAda satA rahI haiM ? kyA Apako saurASTra kI bhUmi pasaMda nahIM hai ? yA merI sevA meM koI kamI mahasUsa hone lagI hai ? he prANanAtha / yadi Apa guNAvalI kI smRti ke kAraNa udAsa ho gae haiM, to merI usa bar3I bahana ko Apa yahIM bulA lIjie maiM apanI usa bar3I bahana kI dAsI bana kara rahU~gI aura usakI hara AjJA zirasAvaMdha mAna kara usakA Adara se pAlana kruuNgii| dUsarI bAta yaha hai ki mere pitAjI ne Apako apanA AdhA rAjya to de hI diyA haiN| use chor3a kara AbhApurI jAnA kyA Apako ucita lagatA hai ? . .premalA kI premabharI bAteM suna kara caMdra rAjA ne usase kahA, "he priye ! isa samaya merI AbhApurI rAjA ke bInA zUnya bana gaI hai| rAjA ke binA honevAlI AbhApurI para yadi AsapAsa ke zatru rAjA avasara dekha kara hamalA karegA aura rAjya para apanA kabjA kara legA, to kyA hogA ? mere lie yaha kitanI beijjatI kI bAta hogii| he priyatame, dUsarI bAta yaha hai ki AbhApurI se isa tote ke sAtha guNAvalI kA patra AyA hai| isalie merA yathAzIghra AbhApurI jAnA atyaMta Avazyaka hai|" buddhimAn premalAlacchI ko pati kI icchA samajha lene meM dera nahIM lgii| usane jAna liyA kI aba rAjA caMdra AbhApurI gae binA nahIM raheMge / isalie unake AbhApurI jAne meM bAdhA DAlanA kisI taraha ucita nahIM hai| aura vaise mujhe bhI to apanA sasurAla dekhane kI prabala icchA caMdrarAjA ne premalA ko manAyA aura phira premalA ke pitA ke pAsa jAkara unase sArI bAta kaha dii| caMdra rAjA ne apane sasura rAjA makaradhvaja se kahA - "he rAjan, abhI-abhI AbhApurI se dUta guNAvalI kA patra lekara AyA hai / merA turanta AbhApurI jAnA atyAvazyaka ho gayA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra * . 223 hai| vahA~ ke rAjya kA kArobAra bhI mujhe hI sa~bhAlanA hai| isa samaya AbhApurI rAjArahita hone se zUnya bana par3I hai| AbhApurI kI prajA bahuta du:khI hai| he rAjan, Apako chor3a kara vahA~ jAnA mujhe bahuta AnaMdadAyaka nahIM lagatA hai| Apane mujha para bahuta upakAra kiyA hai| Apake upakAra aura Apake saujanya ko maiM AjIvana nahIM bhUle sakatA huuN| isalie yadi Apa janda AjJA de deM, to maiM AbhApurI jAkara apane rAjya kI khabara luuNgaa| mere yahA~ se jAne ke bAda Apa samaya-samaya para apane kSemakuzala kA samAcAra avazya bhejate rhie| Apa mujhe bhUla mata jaanaa| mujha para ApakA jo prema haiM, vaha banAe rkhie|" makaradhvaja rAjA ne AbhAnareza rAjA caMdra kI sArI bAteM zAMti se sunii| usane rAjA caMdra ko AbhApurI lauTa kara na jAne ke lie taraha-taraha se smjhaayaa| lekina caMdra ko apane vicAra para pakkA jAna kara aMta meM makaradhvaja ne kahA, "he kumAra / udhAra mA~ga kara lAe hue AbhUSaNa manuSya ke pAsa zAzvata samaya ke lie nahIM rahate hai aura yAtrI kI prIti lambe samaya taka nahIM TekatI hai / Akhira mehamAna mehamAna hI hotA hai / Apa khuzI se AbhApurI jAie / apanI janmabhUmi kI yAda kisako nahIM AtI hai ? kumAra, maiM ApakI paristhiti acchI taraha samajha gayAM huuN| isalie aba Apako yahA~ aura rUkane ke lie Agraha nahIM karanA cAhatA huuN| lekina kumAra, vizvAsa kIjie, Apa bhale hI mujha se dUra cale jAe~, lekina Apa mere manamaMdira meM se kabhI bAhara nahIM jA sakate haiN| mere hRdaya meM ApakA sthAna barAbara banA rhegaa|" apane sasura rAjA makaradhvaja kA Adeza milane se caMdrarAjA ko bahuta khuzI huii| idhara rAjA makaradhvaja caMdra rAjA ke prayANa kI taiyArI karane ke lie apane sevakoM ko AjJA dii| udhara caMdra rAjA ne bhI apane adhIna sAmaMta rAjAoM ko AbhApurI jAne ke lie taiyAra hone ko khaa| - makaradhvaja rAjA ne apanI putrI premalA ko apane pAsa bulAkara kahA, "priya beTI, tU to sAkSAt guNoM kI mUrti hai| tU merI bahuta priya putrI hai| tUne merA aura hamAre kula kA nAma jjavala kara diyA haiM / tujhe to mAlUma hI hai ki tere pati AbhApurI jAne ke lie atyaMta tsuka hai| maiMne taraha-taraha se samajhAne para bhI ve mAnate nahIM haiN| aba tU mujhe batA de ki tU apane ti ke sAtha jAnA cAhatI hai, yA yahIM rahanA cAhatI hai ?' pitA kI bAta suna kara premalA ne kahA, 'he tAta, pativratA strI to haradama pati ke pIcheche chAyA kI taraha jAtI hai / maiM bhI apane pati ke sAtha hI jAnA cAhatI huuN| vivAha ke turaMta da maiM eka bAra ThagI gaI thii| lekina aba maiM phira se ghokhA nahIM khAnA cAhatI huuN|" P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 . .: zrI candrarAjarSi caritra premalA apane pati ke sAtha jAnA cAhatI haiM, yaha jAnakara premalA kI mA~ bahuta duHkhI huI / usane apanI putrI premalA se kahA, "premalA, tU hameM chor3a kara apane pati ke dhara jAnA cAhatI hai; yaha jAna kara mujhe bahuta duHkha huA hai| 'kanyA parAyA dhana hotI hai' isa kahAvata ko tUne sArthaka siddha kara diyA hai| kulIna strI ko aMta meM pati ke ghara kI hI zaraNa hotI hai| vaha vahIM saccA sukha mAnatI hai, isalie hama tujhe sasurAla jAne se nahIM rokanA cAhate haiN| tU khuzI se apane pati ke sAtha apanI sasurAla jA aura sukha prApta kara ! hamArA tujhe hArdika AzIrvAda hai aura barAbara rhegaa|" aba rAjA makaradhvaja ne apanI putrI ko pahalI bAra usako sasurAla bhejane ke lie aneka prakAra kI vastue~ ikaTThA karanA prAraMbha kiyaa| rAjA-rAnI ne apanI putrI ko dAsoM-dAsiyoM kA bar3A parivAra, uttama vastra, alaMkAra, zayyA, vAhana Adi meM se koI cIja bharapUra mAtrA meM dene meM koI kasara nahIM rkhii| jahA~ sacce artha meM prema kA bhAva hotA hai, vahA~ manuSya koI cIja dene meM .kasara nahIM rakhatA haiN| . idhara rAjA caMdra ne AbhApurI jAne ke lie taiyArI pUrI kara lii| premalA ke mAtA-pitA ne use atyaMta suMdara sajAe hue ratha meM biThAyA aura phira apane dAmAda rAjA caMdra se ve kahane lage, "he rAjan, yaha hamArI priya putrI aba taka hamArI thii| hamane aba taka acchI taraha se lADapyAra se isakA lAlana-pAlana kiyA thaa| lekina Aja hamArA yaha sarvotkRSTa kanyArUpI dhana hama Apake karakamaloM meM saharSa sauMpa rahe haiM / Apa hamArI isa prANapriya putrI ko ThIka DhaMga se sNbhaalie| usakA sammAna bar3hAnA aba Apake hAtha meM hai| hamArI beTI premalA ne abhI taka kabhI apane mahala ke bAhara pA~va nahIM rakhA hai| bahuta lAr3a-pyAra meM palI hai hamArI yaha kanyA ! isalie usase agara koI bhUla huI to Apa use udAratA se kSamA kara deN| he kumAra, yadyapi hama to use sasurAla bhejane kI icchA nahIM rakhate haiM, lekina vivAhita kanyA apane pitA ke ghara meM Akhira kaba taka raha sakatI hai ? yahI bAta jAna kara hama use Apake sAtha bheja rahe haiN| he kumAra, yaha hamArI ikalautI kanyA hai, hamArA sarvasva hai / yaha sarvasva Aja hama Apako sauMpa rahe haiN| isalie usakA barAbara dhyAna rkhie| dUsarI bAta yaha bhI jAnie ki hamAre pAsa jo rAjyavaibhava hai vaha aMta meM ApakA hI hai|" ___phira rAjA makaradhvaja ko rAnI apanI kanyA ko upadeza dete hue bolI, "he beTI, tU apane sasurAla meM-pati ke ghara-jAkara hamArA aura apane kula kA nAma ujjavala kara de| apanI sauta ko bar3I bahana samajha kara usake sAtha sammAna kA vyavahAra kara / sasurAla meM tere sAsa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 225 sasura jiMdA nahIM haiM, isalie apane pati ko hI apanA sarvasva mAna kara aura unakI AjJA kA barAbara pAlana karake unakA citta nitya prasanna rakhane kI koziza kara / kabhI apane pati se lar3AI-jhagar3A mata kara! beTI, tU samajhadAra hai, catura bhI hai| phira bhI tujhe kaha rakhatI hU~ ki cAhe jaisA prANadhAtI saMkaTa bhI A jAe, to bhI deva-gurU-dharma ina tInoM kI sevA meM rukAvaTa na Ane de| ye tIna tattva hI jIva ko bhISaNa bhavasAgara se tAranevAle-pAra karAnevAle-hote haiM, isalie ina tInoM ke bAre meM kabhI lAparavAhI mata kara / dAnapuNya ke saMbaMdha meM tujhe hameM batAne kI AvazyakatA hI nahI jaMcatI hai| vaha to yahA~ bhI terA dainika kartavya banA huA hai| sAtha meM yaha bAta bhI yAda rakha ki tujhase-tere kAraNa kisI bhI prANI ko thoDI-sI pIr3A na sahanI pdd'e| parapIDA mahApApa haiN| paropakAra mahApuNya haiN| isa saMsAra meM koI bhI jIva parAyA nahIM hai, sabake saba hamArI AtmA ke _saMbaMdhI hI haiN| isalie hara eka jIva ko apanI AtmA ke samAna mAna kara usakA sammAna karatI jaa| anya prANiyoM ke sukha meM tujhe sukhI honA cAhie aura unake duHkha meM du:khI honA caahie| - he beTI, dekha, saMpatti kI prApti se kabhI unmatta mata bana aura vipatti Ane para zoka mata kara / saMpatti aura vipatti meM samabhAva rakhane kI koziza karatI jA ! tere hAtha se kabhI aisA koI kAma na hI, jisase kisI para anyAya ho jaae| kisI kA bhI utkarSa hote dekha kara usase IrSyA mata kara / du:khI aura dIna jIvoM ke prati apane mana meM niraMtara dayA kA bhAva rakha / kabhI kisI kI niMdA bhUla kara bhI mata kara / apanI ora se bhUla ho jAe to use turanta svIkAra kara le|| haradama apane pati kI icchA ke anusAra calane kA prayatna kr|" apanI ikalautI vivAhita kanyA ko aisI hitazikSA dete-dete hI premalA kI mAtA ne use apanI A~khoM se A~suoMkI niraMtara bahatI jA rahI dhArA se bhigo diyaa| premalA kI sakhiyA~ cAroM aura se use ghera kara khar3I thii| Aja bahuta varSoM kI niraMtara saMgati ne bAda aba premalA se alaga honA par3egA, isa vicAra se ve atyaMta khinna thiiN| premalA ne atyaMta gahare snehabhAva se una saba ke mastakoM para thapathapA kara unheM zAMta kiyaa| aisA laga rahA thA ki isa viSama vidAyaprasaMga kA ddazya dekhane ke lie devatAgaNa bhI AkAza meM rUka gae ho ! premalA bAra-bAra apane sabhI snehI janoM ko sneha kI dRSTI se aura sajala nayanoM se dekhatI jA rahI thii| aMta meM, vaha sabase vidA lekara ratha meM baiTha gii| caMdra rAjA kI sAsa ne dAmAda ke kapAla para kuMkumatilaka kiyA aura usake hAtha para suvarNamuhara ke sAthasAtha zrIphala rakha kara unheM bhI vidA de dii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zrI candrarAjarSi caritra . zubha muhUrta para caMdra rAjA ne apanI patnI premalA, sAmaMta rAjA tathA senA ke sAtha vimalApurI se AbhApurI kI ora prasthAna kiyaa| unake prasthAna ke samaya maMgalasUcaka vAdhoM kI dhvaniyoM se AkAza gUMja utthaa| aba caMdrarAjA apane sAre parivAra ke sAtha nagarI ke madhya meM se hokara gujara rahA thaa| Age vibhinna prakAra ke vAdha baja rahe the| yaha saMgha jaba caurAhe para AyA, to vahA~ ikaTThA hue nAgarikoM ne caMdra rAjA aura premalA para motiyoM kI varSA karake unakA svAgata kiyaa| vimalApurI kI yuvatiyA~ maMgalagIta gAkara vara-vadhU ko AzIrvAda de rahI thIM, unake lie maMgalakAmanA kara rahI thii| calate-calate yaha sArA parivAra siddhAcalatIrtha ke nikaTa A pahu~cA / caMdrarAjA aura premalA donoM ratha meM se turaMta utara Ae aura bhAvollAsa ke sAtha unhoMne isa mahApavitra mahAtIrtha kI vaMdanA kara usakI stuti kI / aba ratha meM phira se car3hane se pahale unako yahA~ taka vidA dene ke lie Ae hue sAsa-sasura aura anya sage-saMbaMdhiyoM aura mitrasaheliyoM ko unhoMne vimalApurI kI ora lauTane kI prArthanA kI aura unake cale jAne para ve donoM ratha meM baiThe aura unakI AbhApurI ko yAtrA prAraMbha huii| jaba maMjila dUra hotI hai, to druta gati se prayANa karanA Avazyaka hI hotA hai| caMdrarAjA premalA tathA parivAra ke sAtha-sAtha isa samaya naTarAja zivakumAra kI nATaka maMDalI bhI thii| isalie rAste meM jahA~ jahA~ caMdrarAjA kA saparivAra mukAma hotA thA, vahA~-vahA~ zivakumAra kI maMDalI nae-nae nATaka khela kara caMdrarAjA tathA unake parivAra kA manoraMjana karatI thii| caMdra rAjA pratidina Age kI ora parivAra ke sAtha bar3hatA jA rahA thaa| mArga meM paDanevAle aneka deza aura rAjya caMdrarAjA ne dekhe, unako apane vaza meM kara liyA vahA~ kI rAjakanyAoM se vivAha kie| kucha dinoM ke bAda caMdra rAjA saparivAra potanapura A phuNcaa| potanapura nagarI ke bAhara taMbU DAla kara unhoMne apanA DerA jmaayaa| vahA~ ve saba vizrAma karane lge| yaha vahI potanapura nagarI hai, jahA~ naTarAja zivakumAra ke sAtha murge ke rUpa meM caMdra rAjA pahale AyA thaa| yahIM para caMdra rAjA ke rUpa meM honevAle murge kI AvAja prAta: kAla ke samaya suna kara, acchA muhUrta jAnakara lIlAdhara nAmaka zreSThiputra ne dhana kamAne ke uddezya se videza kI ora prayANa kiyA thA / saMyoga se videza gayA huA yaha zreSThiputra lIlAdhara Aja hI videza se apane ghara lauTa AyA thaa| lIlAdhara ke sAre parivAra ne lIlAdhara ke kSemakuzalapUrvaka - videza yAtrA se lauTa Ane kI khuzI meM zahara meM bar3A mahotsava manAne ke lie Ayojana kiyA thaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 227 - lIlAdhara kI patnI lIlAvatI ko kahIM se yaha samAcAra mila gayA ki usakA dharmabaMdhu AbhAnareza rAjA caMdra isa samaya parivAra ke sAtha potanapura meM DerA DAle hue haiN| isalie usane apane pati lIlAdhara kI anumati lI aura phira caMdrarAjA ko saparivAra apane ghara padhArane kA nimaMtraNa usane diyaa| lIlAvatI una sabako sammAna se apane ghara le bhI aaii| usane caMdra rAjA aura usake parivAra ko svAdiSTha AhAra-pAnI dekara khuza kara diyaa| caMdra rAjA ne bhI apanI dharmabahana lIlAvatI aura usake pati lIlAdhara ke parivAra ke sadasyoM ko uttama vastrAlaMkAra pradAna kara unakA sammAna kiyaa| paryApta samaya lIlAvatI aura lIlAdhara ke ghara meM khuzI se bitAne ke bAda una patipatnI se vidA lekara caMdrarAjA apane parivAra ke sAtha apane Dere para lauTa aayaa| saba loga apane apane Dere meM vizrAma kara rahe the| yahA~ usI rAta ko eka vicitra-sI ghaTanA ghttii| usI dina jabaki caMdrarAjA apane parivAra ke sAtha yahA~ potanapura meM A pahu~cA thA aura DerA DAla kara saparivAra vizrAma kara rahA thA, iMdra ne saudharma sabhA meM kahA, "isa jaMbudvIpa ke dakSiNArtha bharata meM AbhAparI nAma kI eka nagarI hai| vahA~ kA rAjA caMdra sadAsaMtoSI, atyaMta sadAcAripriya, mahAdayAlu aura paramopakArI hai| isa samaya to mRtyuloka meM isa rAjA ke samAna anya koI rAjA nahIM dikhAI detA hai| isa rAjA kI-rAjA caMdra kI -sautelI mA~ ne use apanI maMtrazakti ke bala para manuSya se / murgA banA diyA thaa| lekina solaha varSa bIta jAne ke bAda isa rAjA caMdra ko apane sadAcAra aura siddhAcala tIrtha ke prabhAva se murge meMse phira se manuSyatva kI prApti ho gaI haiN| isa caMdra rAjA ko apane zuddha AcaraNa se calAyamAna karane kI zakti svargaloka kI apsarAoM meM bhI nahIM hai| sadAcAra ke saMbaMdha meM rAjA caMdra meru parvata kI taraha acala haiM, dRDha hai| usako koI apane sadAcAra se vicalita nahIM kara sktaa|" - iMdra ke mukha se caMdra rAjA kI aisI prazaMsA sunakara eka devatA kI iMdra kI bAtoM para vizvAsa nahIM huA isalie usane caMdrarAjA ke sadAcAra kI parIkSA lene kI tthaanii| turaMta isa devatA ne adbhUta aura rUpavAn vidyAdharI kA aisA mohaka rUpa dhAraNa kara liyA ki use dekhakara manuSya to kyA, devatA bhI mohita ho jaaeN| yaha devatA isa suMdara rUpa meM svarga meM se nikalA aura sIdhA potanapura ke udyAna meM A phuNcaa| rAta kA samaya hone para usane eka strI kI AvAja meM atyaMta karuNa svara se ronA prAraMbha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 .. zrI candrarAjarSi caritra kiyaa| rAta ke samaya kisI strI kI rone kI yaha dhvani caMdra rAjA ke kAnoM meM pdd'ii| isa rone kI dhvani ko sunakara paropakArarasika caMdra rAjA kA dila dayArdra ho gyaa| rAjA caMdra mana meM socane lagA ki itanI rAta gae aise nirjana sthAna meM atyaMta dIna svara meM ronevAlI yaha du:khI aura abhAgI strI kauna hogI ? rAjA turaMta apane zayanagRha meM se bAhara nikala aayaa| turaMta hAtha meM talavAra lekara vaha eka siMha kI taraha usa dizA kI ora cala par3A jisa dizA se strI ke rone kI AvAja A rahI thii| thor3I dera taka usI dizA meM calate rahane ke bAda rAjA vahA~ A pahu~cA, jahA~ vaha vidyAdharI udyAna ke eka kuMja meM baiThakara ro rahI thii| usa strI kA rUpa prema aura sauMdarya ke devatA kAmadeva kI suMdarI patnI rati ke samAna suMdara thaa| usane apane zarIra para atyaMta mUlyavAna vastrAlaMkAra dhAraNa kie hue the| aisI yuvA strI ko aisI rAta ke samaya udyAna meM akelI baiThakara dekha rAjA kA mana Azcaryacakita ho gayA / isalie usane Azcarya prakaTa karate hue usa rati samAna suMdarI ko dekhakara kahA, "he suMdarI tU aisI rAta ke samaya, yahA udyAna meM akelI baiThakara kyoM ro rahI hai ? tumheM kisa bAta kA du:kha hai ? tU apane du:kha ke bAre meM mujhe ni:saMkoca batA de, jisase maiM tere duHkha ko dUra karane kI yathAzakti koziza karU~gA / he suMdarI, batA ki tU kauna hai ? maiM terA du:kha yathAzakti dUra karane kA prayatna kruuNgaa|" caMdrarAjA kA yaha sahAnubhUti pUrNa vacana sunakara usa nakalI suMdarI ne apanA nATaka dikhAnA prAraMbha kiyaa| sabase pahale usane apane para kaTAkSabANa pheMka kara rAjA ke mana ko vAsanAvivaza banAne kA prayatna kiyaa| phira vaha premagarbhita vacanoM meM bolI, "he AbhAnareza, maiM eka vidyAdhara kI patnI huuN| apane duHkha kI kahAnI kisI ko batAne meM mujhe bahuta lajjA AtI hai| lekina duHkha se vivaza hokara mujhe kahanA par3atA hai / he rAjan, merI karUNa kahAnI dhyAnapUrvaka sunie| ___ mere pati vidyAdhara mere sAtha jhagar3A karake aura mujhe yahA~ akelI chor3a kara na jAne kahA~ cale gae haiM ? mere pati ne jo duSkarma kiyA hai, vaha puruSa ko zobhA nahIM detA hai / he rAjan, maiM eka anAtha abalA huuN| merI samajha meM nahIM AtA hai ki merI yaha jIvana-naukA duHkhasAgara ko pAra kara kisa taraha kinAre lagegI ? isI ciMtA se AkulavyAkula hokara becaina bana kara maiM ro rahI huuN| yahI mere duHkha kA mukhya kAraNa hai| __ mere pati vidyAdhara mujhe chor3a kara cale gae lekina merA mahAn saubhAgya hai ki Apa abhI yahA~ padhAre haiN| sAtha hI Apane merA du:kha dUra karane kI icchA bhI prakaTa kI hai| isalie he rAjan, maiM Apase prArthanA karatI hUM ki Apa mujhe apanI patnI ke rUpa meM svIkAra karake merA du:kha dUra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 zrI candrarAjarSi caritra kara diijie| aisA karane se jagat meM ApakI pratiSThA meM bhI vRddhi hogii| loga kaheMge ki isa rAjA ne eka nirAdhAra strI kA uddhAra kiyaa| he rAjan, yadi Apa sacce kSatriya rAjA hoMge, to merI isa prArthanA ko asvIkAra nahIM kreNge| acchA kSatriya zaraNAgata ko kabhI zaraNa die binA nahIM rahatA hai| vaha use kabhI tilamilAne nahIM detA hai, usakA du:kha dUra kie binA nahIM rahatA hai| dUsarI bAta yaha hai ki he| rAjan, prArthanAbhaMga karane kA bar3A prAyazcita kyA hotA hai, vaha Apa jAnate hI hoNge| Apa jaise vIra puruSa isa saMsAra meM virale hI hote haiM, jo parAye vyakti dvArA kI huI prArthanA ko kabhI asvIkAra nahIM karate hai| he rAjan, tumhArA AkAra aura iMgita dekha kara aisA pratIta hotA hai ki Apa sacce kSatriya rAjA hai| isalie maiMne atyaMta AzA aura vizvAsa rakhakara Apase yaha eka tuccha-sI prArthanA kI hai| use asvIkAra na kiijie|" usa nakalI vidyAdhara strI kI bAta sunakara caMdra rAjA ne kahA, "he duSTa strI, tU mujhase aisI niMdya prArthanA kyoM kara rahI hai ? aisI adhamanIca DhaMga kI prArthanA karate samaya tujhe bilakula lajjA nahIM AtI hai ? kyA tujhe yaha mAlUma nahIM hai ki saccA sadAcArI vIra kSatriya puruSa kabhI strIlaMpaTa nahIM hotA hai / parapuruSa kI icchA karanevAlI strI kA muMha dekhanA bhI mahApApa hai| . isalie tujhe aisI anucita prArthanA mujhase bilakula nahIM karanI caahie| he strI, yadi tU cAhe to maiM tere pati ko pAtAla meM se bhI khoja nikAla kara tere pAsa le aauuNgaa| lekina yaha patthara kI lakIra mAna le ki maiM terI isa kuprArthanA ko svIkAra nahIM kara sakatA, na kruuNgaa| uttama kula meM janma lenevAlA puruSa parastrIsaMga nahIM kara sakatA hai, aisA anucita kAma to akulIna manuSya hI kara sakatA hai| uttama kula meM janma lenevAlA puruSa prANAMtika saMkaTa Ane para bhI kabhI pApAcaraNa meM pravRtta nahIM ho sakatA hai| vAstava meM parastrIgamana to isa loka aura paraloka meM manuSya durgati kA kAraNa hai / parastrIgamana karanevAle puruSa ko isa loka meM apayaza kA aura mRtyu ke bAda durgati kA sAmanA karanA hI par3atA hai| sadgati se bhraSTa karanevAlA aura durgati meM Dhakela denevAlA kArya uttama puruSa kabhI nahIM karatA hai|" ___ caMdra rAjA kI tarkasaMgata dharmavANI suna kara kRtrima krodha dikhAte hue vidyAdharI ne kahA, "he rAjan, yadi Apa merI prArthanA svIkAra nahIM kareMge to maiM Apako saccA kSatriya nahIM maanuuNgii| nirAzahatAza huI maiM AtmahatyA karU~gI, vaha strIhatyA kA pApa Apake sira para cddhegaa| isalie P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ aperZAMAAL 230 zrI candrarAjarSi caritra yadi Apa strIhatyA ke pApa se Darate hai aura ApameM yadi jarA-sA bhI dayA kA aMza ho, to Apa turanta merI prArthanA svIkAra kara lIjie aura mujhe apanI patnI ke rUpa meM svIkAra kara liijie|" ___isapara caMdrarAjA ne vidyAdharI ko zAstrasaMmata lekina sanasanAtA uttara dete hue kahA, "he strI, maiM acchI taraha jAnatA hU~ ki strIhatyA ke pApa se zIlabhaMga kA pApa adhika bar3A hai| zIlabhaMga karake jiMdA rahane kI apekSA AtmahatyA karake mara jAnA sau gunA acchA hai| tU mujhe strIhatyA ke pApa se DarA kara mujhe zIlabhraSTa karane kI icchA rakhatI hai| lekina yAda rakha, terI gaMdI icchA kabhI mujhase pUrI nahIM hogii| maiM bhI dharbhazAstra ke rahasyoM ko acchI taraha jAnatA huuN| kaunasA kAma karane meM adhika pApa hai aura kaunasA kAma karane meM kama pApa hai, yaha tU mujhe samajhAne-sikhAne kI koziza mata kara / isakI koI AvazyakatA nahIM hai| zIla merA prANa hai| isalie zIla kI rakSA ke lie yadi mujhe apane prANa bhI dene par3e, to maiM taiyAra huuN| lekina kisI bhI hAlata meM maiM zIlabhaMga nahIM hone duuNgaa| ai strI, dekha, rAmacaMdrajI kI patnI satI sItA kA apaharaNa karake use rAvaNa ne parezAna kiyA, to usa rAvaNa kA rAjya, usakA sArA vaibhava, usakI sone kI laMkA to naSTa hue hI, lekina use apane prANoM se bhI hAtha dhonA pdd'aa| draupadI kA apaharaNa karanevAle kI zrIkRSNa ke hAthoM se kaisI durgati huI thI, use jarA yAda kara / parastrI rata-parAyaNa honevAle aise hajAroM rAjA-mahArAjA barabAda hue haiN| unheM isa saMsAra meM apamAnita aura kalaMkita honA par3A hai| parastrIgamana karake koI purUSa sukhI huA haiM, aisA eka bhI udAharaNa mere sAmane nahIM haiN| isake viparIta parastrI tyAga se saMsAra meM sukhI hue sudarzana seTha, zrI rAmacaMdrajI jaise hajAroM mahApuruSoM ke udAharaNa milate haiN| maiM acchI taraha jAnatA hU~ ki kAminI to bhavasAgara meM DubonevAlI aura puruSa ke gale meM bA~dhI gaI bahuta bar3I zilA hai| kAminI ke bhaya se brahmacArI rahanevAle kitane hI puruSa milate haiN| aneka puruSa isa saMsAra meM aise bhI milate hai jo apanI vivAhitA patnI kA tyAga kara zAzvata aura anuttara mokSasukha kA anubhava karate haiN| parastrI rUpI patthara kI nAva meM baiThakara jAnevAle puruSa saMsArasAgara meM DUba jAte haiN| aba taka isa saMsArasAgara se mastaka bAhara nikAla kara dekhane meM bhI ve samartha nahIM ho sake haiN| parastrIgamana ke kAraNa zreSThiputra lalitAMgakumAra kI kaisI durgati huI ? kyA ise tU nahIM jAnatI hai ? maiM koI aisA ajJAnI puruSa nahIM hU~ ki jAnabUjha kara Apatti ko nimaMtraNa de dU~! tU to mujhe strIhatyA ke pApa se dhabarA rahI hai, lekina maiM dhabarAtA hU~ bhavabhaya se / maiM apane cAritryakIAcaraNa kI dRSTi se kabhI bhraSTa nahIM houuNgaa| isa bAta kI tU gA~Tha bA~dha le| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 zrI candrarAjarSi caritra he strI, isa jagat meM agni se jalanevAle ko to isa eka janma meM hI kaSTa kA anubhava karanA par3atA hai, lekina jo kAmarUpI agni se jalatA hai, use janama-janama taka narakAdi meM par3a kara taraha-taraha ke bhayaMkara kaSTha bhogane par3ate haiM, naraka yAtanAe~ sahanI paDatI haiN| he strI, dUsarI bAta yaha hai ki tU merI dharma kI bahana hai | tUne uttama kula meM janma liyA = hai| isalie mere sAmane aisI halkI bAta kahanA tujhe bilakula zomA nahIM detA hai|" caMdra rAjA kI zIla kI dRSTi se yaha dRr3hatA dekha kara vaha vidyAdharI kA bahAnA banAyA huA devatA caMdra rAjA para atyaMta prasanna huaa| usane apanA vidyAdharI kA kRtrima rUpa tyAga diyaa| aura vaha apane mUla devatA ke rUpa meM caMdra rAjA ke sAmane prakaTa huaa| usane bahuta khuzI se caMdra ! rAjA para puSpavRSTi kI aura kahA, "he rAjan, Apa dhanya haiM ! Apake mAtA-pitA dhanya haiM ki jinhoMne Apa jaise nararatna ko janma diyaa| svargaloka meM iMdra mahArAja ne Aja saudharma sabhA meM Apake sadAcAra kI bhUri-bhUri prazaMsA kii| lekina mere mana meM saMdeha utpanna huaa| isalie maiMne ApakI parIkSA lene kA nirNaya kiyA aura isalie maiM yaha vidyAdharI kA bahAnA banA kara yahA~ AyA thaa| iMdra ne ApakA jaisA varNana kiyA thA, Apa ThIka vaise hI nikle| Apake zIla aura sadAcAra kI parIkSA lene ke lie hI maiMne yaha sArA prapaMca kiyA thA, lekina Apa usameM bilakula nahIM pha~se / Apa sacamuca dhanya : caMdra rAjA ke sadAcAra aura zIla kI dRr3hatA se prasanna hue devatA ne caMdra rAjA ko zreSTha varadAna, diyA, use praNAma kiyA aura vaha vahA~ se aMtardhAna ho gyaa| idhara caMdra rAjA bhI isa ghaTanA ke bAre meM socatA huA apane Dere para vApasa calA aayaa| agale dina caMdra rAjA ne saparivAra potanapura se Age kI ora prasthAna kiyaa| bIca rAste meM par3ane vAle aneka rAjAoM ko caMdra rAjA ne jIta kara apane adhIna kara liyA aura ina rAjAoM kI sAta sau rAjakanyAoM se eka ke bAda eka vivAha kie| tez2a gati se yAtrA karate-karate Akhira eka dina caMdra rAjA apane parivAra ke sAtha AbhApurI ke nikaTa A phuNcaa| caMdrarAjA ke Agamana kA samAcAra guNAvalI, subuddhi maMtrI tathA AbhApurI ke prajAjanoM ko milaa| una sabako khuzI kA koI ThikAnA nahIM thA, kyoMki unake priya rAjA caMdra solaha varSoM ke lambe vanavAsa ke bAda apanI nagarI meM lauTa A rahe the| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zrI candrarAjarSi caritra AbhApurI ke samasta mahAjanoM ko sAtha lekara aura senA ke sAtha subuddhi maMtrI caMdra rAjA kA nagarI meM svAgata karane ke lie cale ge| ghara-ghara meM logoM ne baMdanavAra bNdhvaae| AbhApurI ko iMdrapurI kI taraha sajAyA-saMvArA gyaa| sabane milakara bar3I dhUmadhAma se rAjA caMdra kA nagarI meM svAgata kiyaa| nagara meM praveza kara caMdra rAjA rAjamahala meM aura phira rAjadarabAra meM pahu~ca kara solaha varSa kI lambI avadhi ke bAda rAjasiMhAsana para AsIna ho gae / rAjA ne apane nagarI meM punarAgamana kI khuzI meM rAjasevakoM aura prajAjanoM ko uttama vastrAlaMkAra die aura sabakA yathocita sammAna kiyaa| rAjA ne nagarI ke dIna-duHkhiyoM ko anna-vastra-Adi kA muktahasta se dAna kiyaa| nagarI meM sarvatra AnaMda hI AnaMda vyApta ho gayA thaa| . solaha varSoM ke lambe viraha ke bAda caMdra rAjA ke apanI nagarI meM lauTa Ane se unake darzana karane ke lie janatA kI bhIr3a ikaTThA hone lgii| darzana ke lie AnevAloM kA nitya tA~tA hI ba~dhA rahA / apane rakSaka, mahApuNyavAn aura pavitra rAjA ke darzana karane kI bhAvanA kisake mana meM nahIM hogI ? AbhApurI meM ghara-ghara meM maMgalagIta gAe jAne lge| logoM ne baMdanavAroM se apane gharoM ke daravAje sjaae| AnaMda ke Aveza meM loga uchalanekUdane-nAcane-gAne lge| ____caMdra rAjA ke darzana karake sabake hRdaya meM snehasAgara umar3ane lagA . saba loga caMdra rAjA kI mukta kaMTha se prazaMsA karate jAte the| caMdra rAjA ke Agamana kA AnaMda manAne ke lie AbhApurI meM mahInoM taka taraha-taraha ke mahotsava hararoja hote rhe| aisA laga rahA thA mAno caMdra rAjA ke Agamana se sArI AbhApurI meM aura nagaravAsiyoM meM navacaitanya saMcarita huA ho| rAjA ke binA niSprANa sI par3I nagarI meM kadama saprANa-sajIva-saceta ho gaI ! ina mahotsavoM ke bAda aba caMdra rAjA ne rAjadarabAra visarjita kiyA aura naI sAta sau rAniyoM aura premalAlacchI ke sAtha apane aMta:pura meM praveza kiyaa| apane pati ko lambI avadhi ke bAda aMta:pura meM Ate dekha kara guNAvalI kI khuzI kA koI ThikAnA na rhaa| usane sAmane Akara apane prANAdhara caMdra rAjA ke kapAla para kuMkumatilaka karake Upara akSata lgaae| phira rAjA ke sira para puSpoM aura motiyoM kI varSA kara usane apane prANanAtha kA hArdika svAgata kiyaa| isake bAda usane caMdra rAjA ke sAtha-sAtha AI huI premalAlacchI aura anya navapariNIta 700 rAjakanyAoM kA svAgata kiyaa| aba ye sabakI saba guNAvalI kI sauteM bana kara usake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | | . zrI candrarAjarSi caritra 233 aMta:pura meM A pahu~cI thiiN| lekina guNAvalI ne una saMbako apanI choTI bahanoM kI taraha svIkAra kara liyaa| caMdra rAjA kI abhI-abhI banI huI naI 700 rAniyoM ko to guNAvalI ne prema se apane hRdaya se lagA kara unakA bahuta sammAna kiyaa| caMdra rAjA kI ina naI 700 rAniyoM ne bhI guNAvalI ko apanI bar3I bahana mAna liyaa| unhoMne usake caraNoM meM jhuka kara use Adara se praNAma kiyA aura sasmita mudrA se usakA kSemakuzala bhI puuchaa| sabhI rAniyA~ prema se eka dUsare ke sAtha aise mila gaI jaise dUdha pAnI meM mila jAtA hai| paTarAnI guNAvalI ne ina sabhI naI rAniyoM ke prati atyaMta sneha kA vyavahAra kiyaa| isa saMsAra meM premadAna-snehadAna-sabase baDA dAna haiN| Aja ke yuga meM mAnava jAti meM premadAna kI bar3I kamI dikhAI detI hai| Aja ke yuga meM karor3o ko dAna karanevAle dAnavIra milate hai / akhaMDa brahmacarya kA Ajauvana pAlana karanevAle brahmacArI bhI milate haiN| bahuta bar3e ugra tapa karanevAle tapasvI bhI prApta hote haiN| bar3e-bar3e tyAgI aura yogI bhI milate haiN| lekina zuddha aMta:karaNa se prema kA dAna karanevAle bhAgya se hI milate haiM, bahuta virale hote haiN| jaba taka kisI se svArtha siddha hotA hai, taba taka sneha prakaTa karanevAloM kI kamI nahIM hotI, lekina ni:svArtha sneha kA dAna karanevAlA Aja hajAroM meM ekAdha hI mila pAtA hai| lekina yahA~ caMdra rAjA kI sabhI rAniyA~ atyaMta guNAnurAgI aura guNI thii| isalie ve saba eka dUsare ke sAtha hilamila kara aura premabhAva se rahane lgii| guNAvalI kI hara AjJA kA bhI turanta pAlana karatI thii| idhara guNAvalI bhI apane hRdaya se niraMtara nikalanevAle prema ke pavitra pravAha se apanI ina sabhI choTI bahanoM ko sarAbora kara detI thii| apanI sabhI rAniyoM ke bIca eka dUsare ke prati honevAlA yaha aTUTa premabhAva dekhakara caMdrarAjA kI prasannatA kA koI pAra na rahatA thaa| jaba koI apane AzritoM aura parijanoM ko paraspara premabhAva se rahate hue dekhatA hai, taba usako AnaMda kyoM na hogA ? isake viparIta unheM eka dUsare ke prati IrSyA-dveSa karate hue aura niMdA kI bAteM karate dekhakara kisako duHkha hupa binA raha sakatA hai ? aba caMdra rAjA ne hara eka rAnI ke rahane ke lie alaga-alaga mahala kA prabaMdha ki: aura sabhI rAniyoM ko unake mahaloM meM unakI dAsiyoM ke sAtha rahane ke lie bheja diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zrI candrarAjarSi caritra aba rAjA caMdra svayaM apanI paTarAnI guNAvalI ke mahala meM cale gae / lambe viraha ke bAda apane pati rAjA caMdra ko apane mahala meM Ate dekha kara rAnI guNAvalI ne unakA atyaMta harSa se svAgata kiyaa| apane pati ko phira se manuSya ke rUpa meM sAmane pAkara guNAvalI kA AnaMda usake hRdayasAgara meM samA nahIM rahA thA / vaha uchala-uchala kara hRdayasAgara se bAhara Akara prakaTa ho rahA thaa| - solaha-solaha varSoM kI lambI avadhi ke pativiraha ke bAda Aja usI prANanAtha pati ko apane mahala meM padhArate hue dekha kara rAnI ne rAjA ko apane hRdayamaMdira meM praviSTa kiyaa| rAnI guNAvalI ne apane pati kI caraNaraja lekara apane mAthe para caDhAI / ratnoM kA jo siMhAsana pati ke binA khAlI par3A thA, usa para guNAvalI ne apane prANAdhAra ko hAtha pakar3akara prema se lA bitthaayaa| usakA hRdaya AnaMda se aisA bhara gayA thA ki kucheka kSaNoM ke lie to usake mu~ha se zabda bhI nahIM phUTatA thaa| guNAvalI kA hRdaya bhara AyA thA, kaMTha sa~dha gayA thA, A~khoM se AnaMda ke A~suoM ko dhArA niraMtara bahatI jA rahI thii| vaha pati ke gale laga kara sisaka-sisaka kara ro utthii| kucha dera taka ro kara usake hRdaya kA sArA du:kha halakA ho gayA aura vaha svastha ho gii| caMdrarAjA ne guNAvalI ko dhIraja ba~dhAyA, use sAMtvanA dI aura usake mastaka para hAtha rakha kara usake prati apanA prema prakaTa kiyaa| phira rAjA ne usase kahA, "he priye, aba tere rone ke dina bIta gae. aba tere ha~sane ke-ha~sI khuzI ke dina A gae haiN| isalie aba bhUtakAla kI du:khada bAteM haradama ke lie bhUla jA / hamAre bhAgya meM jo du:khabhoga likhA thA, usako hamane solaha varSoM taka bhoga liyaa| aba hameM isa bAta meM sAvadhAna rahanA hai ki aisA duSTa karmabaMdha phira hamAre jIvana meM na ba~dhe / bhUtakAla ke jIvana meM se hameM yahI grahaNa karanA hai|" apane pati rAjA kI sAMtvanA denevAlI ye bAteM aura gaharA snehabhAva dekha kara rAnI guNAvalI khuza ho gaI |usne bar3e prema se apane prANanAtha ko suMgadhita jalase nahalAyA, unake sAre zarIra para sugaMdhita vilepana kiyA aura vividha prakAra ke vyaMjanoM se yukta svAdiSTa bhojana kraayaa| aisI patibhakti dikhA kara vaha mana-hI-mana bahuta harSita ho gii| patideva ke phira se ghara A jAne se guNAvalI kA mana svastha ho gayA / aba isa rAjArAnI ke dina bahuta sukhapUrvaka bItane lge| guNAvalI ke sAtha premalA aura anya rAniyoM kA paraspara premabhAva aisA gaharA thA ki ve zarIra se hI bhinna-bhinna lagatI thIM, lekina sabake hRdaya eka dUsare se pUrI taraha mile hue the| ve saba eka dUsare se aisA vyavahAra karatI thIM, mAno sagI bahaneM hoM / ha~sI-vinIda-vArtAlApa meM saba kA samaya bahuta maje meM kaTatA thaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 23 aba ucita samaya jAna kara, eka baDA mahotsava karake rAjA caMdra ne bar3I dhUmadhAma guNAvalI ko apanI paTarAnI ke pada para sthApita kiyaa| isase anya sabhI rAniyA~ bahuta khuza gii| aba rAjA caMdra apane rAjya kA saMcAlana nyAya-nIti aura kazalatA se karane lage isase AbhApurI kI sArI prajA bahata khaza hii| caMdra rAjA ke rAjya meM kabhI kisI taraha kI cIna hone kI phariyAda nahIM AtI thii| usake rAjya meM sabhI prajAjanoM ko mAMsa-madirA, juA, cAra zikAra, parastrIgamana, vezyAgamana aura hiMsA karanA-ina bAtoM kI sakhta manAI thii| jaba caMdra rAjA kA prAya: sArA jIvana hI dharmaparAyaNatApUrNa thA, to phira usake rAjya ke prajA pApa kyoM kare ? kyoMki kahA bhI gayA hai ki 'yathA rAjA tathA prjaa|' arthAt rAjA jaisa hotA hai, vaisI hI usakI prajA hotI hai| rAjA dharmI hotA hai, to usakI prajA bhI dharmI hotI hai rAjA pApI ho, to prajA bhI pApI hotI hai| rAjA nAstika hotA hai, to prAya: prajA bhI nAstika hotI hai| caMdrarAjA to kSamAzIla, dAnavIra aura guNagrAhI thaa| aise rAjA kI prajA ko du:kha kaha se hogA ? prajA rAjA ke eka zabda para prANa dene ke lie nitya taiyAra rahatI thii| eka dina kI bAta hai| rAjA caMdra aura usakI paTarAnI guNAvalI ekAMta meM baiThe the| bAta hI bAtoM meM rAjA caMdra se rAnI guNAvalI ne kahA, "he prANanAtha / Apake viraha meM maiMne solaha varSa * kI lambI avadhi atyaMta kaSTa se bitAI hai| lekina maiM apanI choTI bahana premalA kA para upakAra mAnatI hU~, kyoMki usake kAraNa se hI Aja mujhe phira se Apake darzana hue haiN|' aba gaNAvalI ko ha~sI-maz2Aka suujhii| usane ha~sate-ha~sate pati se kahA, "dekhie prANanA yadi maiM ApakI sotelI mA~ kI bAtoM meM pha~sa kara unake sAtha vimalApurI na jAtI, to Apa premalA se vivAha kaise ho pAtA ? isalie Apako merA upakAra svIkAra karanA hI caahie|' guNAvalI ne phira kahA, 'he svAminAtha, yadi ApakI mA~ ke krodhasvarupa Apa murgA na ba hote. to phira siddhAcalajI kI yAtrA karane aura usake dvArA bhavasAgara ke pAra pAne kA saubhAga Apako kahA~ se prApta hotA ? isalie mere apakAra ko bhI Apako upakAra hI mAnanA cAhie kahate haiM ki sajjana puruSa haradama dUsaroM ke doSa nahIM, balki guNa hI grahaNa karate haiN| meM apanI jaDatA ke kAraNa apanI sAsa kI bAta mAnI, to maiMne usakA kaTu phala bhI ckhaa| vAda meM merI A~khoM meM se eka dina bhI A~sU sUkhe nhiiN| maiM to paramAtmA prANanAtha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 zrI candrarAjarSi caritra eka hI prArthanA karatI hU~ ki vaha mujhe kisI bhI janma meM ApakI sautelI mA~ jaisI sAsa na de| merI sAsa ne mujhe jo saz2A dI hai, use maiM AjIvana nahIM bhUla sakatI huuN| Apako mere sAmane murgA bana kara rahanA par3A aura vaha dekha-dekha kara mujhe ronA par3A, isake pIche merI duSTa sAsa hI thii| aisA hone para bhI jaba taka Apa murge ke rUpa meM hI sahI, mere pAsa the, taba taka mujhe kucha . to saMtoSa milatA thaa| maiM Apase apane dila kI bAta kaha kara merA mana halakA kara letI thI aura ApakI sevA meM merA samaya acchI taraha bIta jAtA thA . . lekina jaba Apa mujhe chor3akara zivamAlA ke sAtha cale gae, tabase maiMne apane yuga-yuga jaise ye lambe dina kaise bitAe ise yA to maiM jAnatI hU~, yA phira sarvajJa paramAtmA hI jAnatA haiN| he nAtha ! Apake yahA~ se zivakumAra ke sAtha jAne ke bAda merA jIvana pazu-paMchiyoM ke jIvana se bhI badatara aura du:khadAyaka ho gyaa| Apa yaha mata mAnie ki yaha guNAvalI apanA mahattva - batAne ke lie aisA bola rahI haiN|" guNAvalI ke hRdaya kI bAteM suna kara caMdra rAjA ne use apane hRdaya se lagA liyA aura use sAMtvanA dene ke lie usako thapathapAte hue, phira rAjA caMdra ne apanI paTarAnI ko sAMtvanA dete hue kahA, "he devI! tujhe aisA bolanA zobhA nahIM detA hai| maiM to tujhe sacce sneha kI apanI prANezvarI mAnatA hU~ / tere prati honevAle isa vyatika prema ke kAraNa hI terA patra tote kI ora se milate hI maiM turaMta vimalApurI se cala nikalA aura tejI se yAtrA karatA huA jalda se yahA~ A pahu~cA huuN| he devI, yadi tere prati mere mana meM prema kA bhAva na hotA, to merA vimalApurI se yahA~ lauTa AnA asaMbhava thaa| lekina terA prema hI mujhe vimalApurI se AbhApurI khIMca lAyA hai / guNAvalI, tU sacamuca guNoM kI khAna hai, mahAsatI hai, udAra mana kI hai| tere mana meM mere prati saccA premabhAva hai| yaha bAta to mujhe usI samaya patA cala gaI jaba tUne bhejA huA totA terA patra lekara mere pAsa aayaa| maiMne liphAphA kholA aura patra paDhanA cAhA / lekina tere patra ke prAya: sabhI akSara aspaSTa-se ho gae the| jaise-vaise par3ha kara, terI likhI huI bAtoM kA rahasya maiMne samajha liyA lekina usI samaya maiM samajha gayA ki vaha patra tUne A~khoM se A~sU bahAte-bahAte likhA thA / tere mana kI sthiti samajhane ke kAraNa usI samaya maiMne nirNaya kiyA ki mujhe vimalApurI se turanta AbhApurI jAnA cAhie aura tujhe milanA caahie| he devI, aba to tU mere sAmrAjya kI paTarAnI hai| isalie tU apanI ruci ke anusAra ghara kA sArA kArobAra kr| terI choTI bahanoM se prema se kAma leN| ina sArI bahanoM kI sAra-sa~bhAla karane kI jimmedArI tujhe sauMpa kara aba maiM nizcinta ho gayA huuN|" nirma P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 237 caMdra rAjA ne ekAnta kI isa bAtacIta meM guNAvalI ke guNoM kI bahuta jI khola kara prazaMsA kI, isase guNAvalI mana meM bahuta khuza ho gii| bAtacIta ke silasile meM rAjA caMdra ne apanI patnI rAnI guNAvalI se kahA, "he priye, / aba to mujhe sirpha rAjya ke kArobAra kI ciMtA hai / merI bAkI sArI ciMtAoM kA bojha to tUne apane sira para lekara mujhe kitanA nizcinta banA diyA hai|" eka bAra caMdra rAjA ne apane rAjadarabAra meM vidvAnoM aura nagara ke lokamAnya sajjanoM ko nimaMtrita kiyaa| rAjA ne una sabake sAmane vaha sArI kahAnI vistAra se kaha sunAI, jisameM ve murgA banAe gae the vahA~ se lekara unake AbhApurI lauTane taka kI sArI bAteM AI thiiN| rAjA kI kahI huI bAteM suna kara logoM ko Azcarya to huA hI, lekina saba ke mana para AghAta-sA lgaa| rAjA kI bAteM sunane ke bAda sabane mila kara rAjA caMdra kI jayajayakAra kA nArA lagAyA aura rAjA ke prati apanI zubhakAmanAe~ prakaTa kii| aba rAjA caMdra aMta:pura meM apanI rAniyoM ke sAtha svargIya sukha kA upabhoga kara rahA thaa| kabhI rAniyA~ rAjA ko madhura gIta sunAtI thIM, kabhI nRtya kalA dikhAtI thIM, kabhI naI-naI bAteM sunA kara rAjA kA manoraMjana karatA thIM, kabhI krIr3A karane ke lie udyAna meM le jAtI thIM aura vahA~ rAjA ke sAtha jalakrIr3A Adi kA AnaMda letI thiiN| caMdra rAjA isa samaya bhogAvalI karma ke udaya se vividha viSayoM kA bhoga kara rahA thA aura udhara apane vizAla sAmrAjya kA zAsana bhI kara rahA thA / aisI sukhasamRddhi kI avasthA meM bhI rAjA naTarAja zivakumAra aura usakI kanyA zivamAlA ke upakAra ko kabhI nahIM bhUlatA thaa| dUsare ke kie hue upakAra ko jo nahIM bhUlatA hai vahI saccA sajjana kahalAtA hai| uttama puruSa saMpatti kI samRddhi meM yA sukha meM bhI upakArI dvArA kie hue upakAroM ko kabhI nhiiN| bhUlatA hai| yaha kRtajJatA bhAva sakala kalyANa kA nirmAtA hai| jisa manuSya meM kRtajJatA kA bhAva nahIM hotA hai usa manuSya kI koI kImata nahIM hotI hai| yadyapi caMdra rAjA ne pahale hI zivakumAra ko bahuta dhana dekara use eka choTA rAjA-sA banA hI diyA thA, phira bhI rAjA ko itane se hI saMtoSa nahIM thaa| isalie aba usane naTarAja zivakumAra ko aneka bar3e gA~va aura nagara bheMTa karake use haradama ke lie sukhI banA diyaa| isase caMdra rAjA kI kIrti cAroM ora phaila gii| rAjA caMdra kRtajJatA ke bhAva kA eka Adarza namUnA hI siddha huaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 zrI candrarAjarSi caritra idhara guNAvalI aura premalA ke bIca Apasa meM aisA gaharA snehabhAva bar3hA ki eka ko dUsare ke binA caina nahIM AtA thA / guNAvalI ke mana meM yaha bAta bar3A jabardasta prabhAva kara gaI thI ki yadi mere svAmI rAjA caMdra ko isa premalA kA sayoga na milatA, to ve murge meM se manuSya na banate / isa premalA ke prabhAva se hI mujhe mere pati solaha varSoM ke bAda hI sahI, lekina vApasa mile / isI premalA ke kAraNa hI AbhApurI kI janatA ko apanA rAjA milA aura mere pati ko murge ke rupa meM se manuSyatva milA aura sAtha-sAtha AbhApurI kA yaha vizAla rAjya bhI milA / sacamuca premalA kA hama saba para aisA upakAra hai, jisakA badalA cukAnA kaThina hai| usa becArI ne bhI vivAha ke turanta bAda pativiraha kI vyathA solaha varSoM taka sahI hai / premalA sacamuca mahAsatI hai, prema kA sAgara hai| ___ guNAvalI aura premalA donoM sAtha-sAtha uThatI, baiThatI, khAtI-potI, sotI-ghUmane jAtI, maMdira meM bhagavAna ke drshnkrtiiN| unakA sabakucha lagabhaga sAtha-sAtha calatA thaa| itanA sAthasAtha ki dekhanevAle Azcarya meM par3ate the| . prema alagAva meM vizvAsa nahIM rakhatA hai ! jahA~ prema hotA hai, vahA~ ekya, AtmIyatA, melajIla, sahayoga, sahAnubhUti Adi zubha tattva avazya hote hI hai| rAjA caMdra bhI apanI donoM rAniyoM se samabhAva se bartAva karatA thaa| aba samaya ke bItate-bItate kAlakrama se devaloka meM se koI uttama devatA cakita hokara (gira kara) guNAvalI ke garbha meM AyA / guNAvalI ne usa rAta zubha svapna dekhaa| nau mahInoM kA garbhakAla pUrA karake guNAvalI ne eka zubha ghar3I meM putraratna ko janma diyaa| dAsI ne rAjA ke pAsa jAkara use putrajanma kA zubhasaMdeza diyaa| rAjA ne putrajanma kI khuzI ke saMdeza lAnevAlI dAsI ko bar3A inAma dekara khuza kara diyaa| putrajanma kI khuzAlI meM rAjA ne bar3A mahotsava mnaayaa| putra kA adbhuta suMdara rUpa dekha kara rAjA bahuta khuza ho gyaa| bArahaveM dina bar3I dhUmadhAma se putra kA nAmakaraNa usake janmAkSara ke anusAra 'guNazekhara' kiyA gyaa| samaya bItatA gayA aura rAnI premalA ne bhI eka sarvAgasuMdara putra ko janma diyaa| aba to rAjA kI khuzI kA ThikAnA na rhaa| isa putrajanma kI khuzI bhI mahotsava se manAI gii| bArahaveM dina isa putra kA bar3I ghUmadhAma se nAmasaMskAra kiyA gayA aura isa putra kA nAma rakhA gayA 'mnnishekhr'| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 239 donoM rAjakumAroM kA rAjamahala meM bar3e lAr3apyAra se aura DhaMga se pAlana hone lgaa| donoM rAjakumAra dUja ke caMdramA kI taraha zarIra, teja, parAkrama, guNa, buddhi kI dRSTi se bar3hate ge| rAjA caMdra samaya-samaya para apane ina donoM rAjakumAroM ko apanI goda meM biThA letA, unakI bAlakrIr3AaiM dekhatA, unakI madhura aura totalI vANI sunatA aura mana-hI-mana khuza hotA jAtA thaa| rAjA caMdra kI goda meM ye donoM rAjakumAra bAlakrIr3Ae~ karate hue aise suMdara pratIta hote the, - mAno mAnasarovara meM rAjahaMsoM kI jor3I krIr3A kara rahI ho| dhIre-dhIre donoM rAjakumAra baDe hone lge| aba ve donoM hAthI-ghor3e para baiTha kara dhUmane ke lie jAne lge| rAjA ne una donoM kI zikSA-dIkSA kA bhI sucAru prabaMdha kiyA / kucha hI dinoM meM donoM rAjakumAra bAlakrIr3Ae~ karate hue aise suMdara pratIta hote the, mAno mAnasarovara meM rAjahaMsoM kI jor3I krIr3A kara rahI ho| dhIre-dhIre donoM rAjakumAra baDe hone lge| aba ve donoM hAthI-ghor3e para baiTha kara dhUmane ke lie jAne lge| rAjA ne una donoM kI zikSA-dIkSA kA bhI sucAru prabaMdha kiyaa| kucha hI dinoM meM - donoM rAjakumAroM ne bahuttara kalAoM, dharmazAstroM tathA zastrakalA meM pAradarzitA kuzalatA prApta kara lii| idhara caMdrarAjA kA puNyodaya aisA prabala thA ki yuddha kie binA hI usane rAjya meM dina dUnI vRddhi hone lgii| kramaza: rAjA caMdra bhArata varSa ke tIna mahAdvIpoM kA (khaMr3oM kA) rAjA bnaa| usa samaya saMsAra meM aisA koI rAjA na thA jisane caMdra rAjA ke caraNoM meM apanA mastaka na jhukAyA ho| kRtajJAziromaNi caMdrarAjA ne AbhApurI meM usakI ujjavala kIrti kI gAthA gAnevAle aneka gaganacuMkhI maMdira banavAe / cAritryacUr3AmaNi muniyoM ke karakamaloM se usane una maMdiroM meM hajAroM jinamUrtiyoM kI prANapratiSThA karavAI / usa samaya caMdra rAjA ne AbhApurI meM jabaradasta 'aMjanazalAkA' pratiSThA mahotsava kraayaa| isake atiritta rAjA ne anya aneka jinazAsanaprabhAvaka puNyakArya kraae| rAjacaMdra bahuta acchI taraha jAnatA thA ki - 'saMpatti kI saphalatA sAta kSetroM kI bhakti karane meM hI samAI hai|' AbhApurI meM zrI munisuvrata svAmI bhagavAna Agamana eka bAra pRthvItala ko pAvana karate hue aura bhavya jIvoM ko satya mokSamArga batAte hue AbhApurI ke 'kusumAkara' nAmaka udyAna meM tIrthakara deva zrI munisuvratasvAmI bhagavAna karor3oM deva-deviyoM aura lAkhoM sAdhu-sAdhviyoM ke sAtha pdhaare| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ // hA 240 zrI candrarAjarSi caritra udyAnapAlaka ne dauDate hue caMdrarAjA ke pAsa pahu~ca kara badhAI dI, "he mahArAja, tInoM bhuvanoM kI rakSA karanevAle, tribhuvanapUjya zrI munisuvratasvAmI bhagavAna apane vizAla parivAra ke sAtha AbhApurI ke 'kusumAkara' udyAna meM padhAre haiN|' rAjA caMdra ne atyaMta prasanna hokara yaha saMdeza lAnevAle udyAnapAlaka ko acchA-sA inAma dekara khuza kara diyaa| phira apanI caturaMga senA aura sakala aMta:pura sahita rAjA caMdra bhagavAna munisuvratasvAmI ko vaMdanA karane ko cala paDA / jaina dharmI rAjA kA mana sabase pahale devagurUdharma ke sAtha hotA haiM aura bAda meM anya bAtoM ke sAtha hotA haiN| jinavaMdana sabhI pApoM ko vinaSTa kara DAlatA hai| vaha bhavabaMdhanoM ko tor3a DAlatA hai, viSayatRSNA ko zAMta kara detA hai aura karma ke baMdhanoM ko jar3a se kATa DAlatA hai| vaha anaMta avyAbAMdha sukha pradAna karatA hai aura zivasuMdarI se AtmA kA saMgama karA detA hai| vaha karmasattA ko jhukAtA hai, puNya ko puSTa karAtA hai aura AtmA ko ratnamayI kI prApti karAtA hai| rAjA caMdra parivAra ke sAtha 'samovasaraNa' kI ora Age bar3hate jA rahe the| bhagavAna munisuvratasvAmI kA suMdara samovasaraNa dekhate hI caMdra rAjA kA roma roma harSa se pulakita ho gyaa| rAjA turaMta gajarAja para se nIce utara par3A / usane paMcaabhigama kA pAlana karake mokSamahala ke upara car3hane kI nasainI samAna honevAle samovasaraNa kI sor3hiyA~ pAra kI aura upara pahu~ca kara tribhuvanasvAmI devAdhideva munisuvrata svAmI bhagavAna ke darzana kie| phira tribhuvanasvAmI bhagavAna ko tIna parikramAe~ kI, bhAva aura vidhipUrvaka vaMdanA kI aura phira rAjA bhagavAna ke sAmane donoM hAtha jor3a kara vinamratA se baiTha gayA aura amRtavarSiNI, bhavasaMtApa ko zA~ta karanevAlI, rAgadveSa moha kA viSa utAranevAlI, yojanagAminI, sabako unakI apanI-apanI bhASA meM samajhAnevAlI, syAdvAdpUrNa aura amRtapAna karane lgaa| dharmadezanA (dharmopadeza) dete samaya bhagavAna munisuvratasvAmI ne kahA, "he bhavya jiivo| anAdi kAla se saMsArI jIva pA~ca prakAra kA mithyAtva, bAraha prakAra kI avirati, paccIsa prakAra ke kaSAya, paMdraha prakAra ke yoga Adi ke kAraNa jJAnAvaraNIya Adi karma bA~dha kara cAra gatiyoM aura caurAsI lAkha yoniyoM meM bhaTaka rahA hai| yaha jIva janma-jarAmRtyu, Adhi-vyAdhi-upAdhi Adi ke anaMta dukhoM ko bhoga rahA hai / mUla karma jJAnAvaraNIya, darzAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura aMtarAya nAma ke hote haiN| ina karmo ke upabheda hote haiM / ina karmo ke adhIna honevAlA jIva apane mUla zuddha svarupa ko pUrI taraha bhUla gayA haiN| isalie yaha jIva karmajanma vibhAvoM ko hI apanA mAna letA haiM aura unameM masta rahatA haiM, tallIna rahatA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 241 hai isake pariNAmasvarUpa jIva karmarAjA kA prabhAva adhikAdhika mAtrA meM par3atA jAtA hai| kabhI-kabhI kisI janma meM-yoni meM karmarAjA saMsArI jIva ke pAsa puNyodaya ko bhejatA hai aura jIva kI kAlpanika, nakalI aura vinAzI, kSaNabhaMgura vaMSayika sukha dilA kara use khulA rakhatA hai| aisA azAzvata sukha bhogane ke bAda vaha jIva ko phira se narakAdi durgAtiyoM meM bhayaMkara zArIrika aura mAnasika yAtanAe~ bhogane ke lie bheja detA haiN| viSayalolupa jIva bAra bAra durgatiyoM kA zikAra banatA haiN| phira se puNyodaya ke kAraNa thor3A-sA bhautika aura kSaNabhaMgura sukha milate hI vaha usameM Asakta bana jAtA hai / ajJAnI saMsArI jIva ko sacce sukha kI khabara hI nahIM hotI hai| isalie sacce sukha ke kAraNoM ko vaha dukhoM kA kAraNa mAna letA hai aura unase dUra bhAgatA hai| isake sAtha hI sacce du:kha ke kAraNoM ko vaha sacce sukha ke sAdhana mAna baiThatA hai aura unakI sAdhanA meM svayaM ko lIna kara detA hai| anaMtajJAnI tIrthakara devoM ne apane anaMta jJAna ke prakAza meM dekha kara jo sacce sukha ke sAdhana batAe haiM, unakI ora yaha mohAdhIna aura karmAdhIna banA huA jIva kabhI dekhatA taka nahIM, unakA upayoga karane kI bAta to dUra rhii| yaha saMsArI mohAdhIna jIva sacce sukha kA sahI mArga batAnevAle jJAnI puruSoM ke prati mana meM dveSa kA bhAva rakhatA hai| unako apanA zatru samajha letA hai, vaiSayika sukha ke sAdhana batAnevAloM ko aura dilAnevAloM ko vaha apanA saccA mitra mAna letA hai| mithyAtva nAma kA karma saMsArI jIva ko satya aura asatya kA bheda nahIM karane detaa| manuSya kI vivekazakti yahA~ kAma hI nahIM kara pAtI ! isIlie ajJAnajIva satya ko asatya aura asatya ko satya, hitakArI ko ahitakArI aura ahitakArI ko hitakArI, puNya ko pApa aura pApa ko puNya, heya ko upAdeya aura upAdeya ko heya mAna kara isa saMsAra meM anAdikAla se bhaTaka rahA hai| isa saMsAra meM anyatra kahIM sukha nahIM hai| sukha ekamAtra mokSa meM hI hai| vaiSayika sukha to / zahada lagAI huI talavAra kI dhAra cATane ke samAna khUnI aura kSaNabhaMgura sukha hai| aise khUnI aura kSaNabhaMgura sukha ko mithyAtvI ajJAna jIva saccA sukha mAna letA hai aura usI meM Asatta rahatA jaise jaMgala meM registAna meM bhaTakanevAle pyAse mRga ko mRgajala kA AbhAsa hotA hai aura vaha use saca mAna kara pAne ke lie bhaTakatA hai, usI taraha mithyAtva se bhare hue jIva ko bhI viSayasukha meM sacce sukha kA bhrama hotA hai ! mithyAtvI-ajJAnajIva kA yaha bhrama 'samakita' Ane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zrI candrarAjarSi caritra para dUra ho jAtA hai| 'samakita' kA artha hai saccI samajhadArI-saccA viveka aura apane sacce AtmasvarUpa kA jnyaan| __ AtmA ke asaMkhya pradeza haiM / ina asaMkhya pradezoM meM ATha pradeza aise haiM, jo karma se anAvRtta haiM / ina ATha 'rucaka' pradezoM ko karma kI bAdhA nahIM pahu~catI hai| isIlie jIva kA jIvasvarUpa niraMtara sthira aura zAzvata rahatA hai| yadi ye ATha pradeza bhI karma se AvRtta ho jAe~ to jIva ko ajIvatva jar3atva-A jaaegaa| jIva ajIva (jar3a) bana jaaegaa| ___ ina ATha karmoM ne hI AtmA ke mUla svarUpa ko DhaMka diyA hai| mithyAtva ke prabhAvasvarUpa AtmA apane anaMtajJAnAdimaya svarUpa ko pahacAna nahIM sakatI hai| isalie yaha AtmA parAI vastu ko apanI mAna letI hai aura usameM Asakta hokara saMsAra meM paribhramaNa karatI rahatI hai| hAthI ke gaMDasthala meM se TapakanevAle madajala meM atyaMta Asakta bane hue bhramara kI taraha yaha jIva bhI bhautika padArthoM meM Asakta hokara mahAdu:kha prApta kara letA hai aura bAra-bAra janmamRtyu kA zikAra bana jAtA hai| . isa jIva kA mUla sthAna sUkSma jIvarAzi (nigoda) hai| ise jinAgama (jaina dharmazAstra) meM 'avyavahArarAzi' kahA gayA hai| AkAzapradeza meM sira ke bAla ke agrabhAga jitane choTe pradeza meM asaMkhya nigoda ke gole hote haiN| nigoda ke eka-eka gole meM nigoda ke jIvoM ko rahane ke lie asaMkhyeya zarIra hote haiN| isa nigoda ke eka-eka zarIra meM anaMtAnaMta jIva eka sAtha rahate haiM / eka sA~sa ke samaya meM ye mahAdu:khI jIva aneka bAra janmamRtyu ke phere meM se hokara gujarate haiM / jIvarAzi ke ina jIvoM ko sAtaveM naraka meM par3e hue jIvoM se bhI anaMtaguNA du:kha bhoganA par3atA hai / yaha nigoda aura usake jIva itane sUkSma hote haiM ki anaMtajJAnI jIva ke atirikta anya jIva unheM apane carmacakSuoM se dekha nahIM sakate hai| lekina yaha viSaya mAtra zraddhAgamya haiN| ___ isa sUkSma niMgoda meM anAdikAla se rahanevAlA jIva kabhI-kabhI bhavitavyatA ke anukUla hone para vyavahArarAzi meM A jAtA hai| arthAt pRthvIkAya jIvoM meM apakAya jIvoM meM (ekeMdriya jalacara jIvoM meM) A jAtA hai / phira vaha kabhI do iMdriyoMvAle jIvoM meM A jAtA hai / adhika anukUla sthiti meM vaha tiryaca (paMchI) yoni meM paMcedriya jIva bhI bana jAtA hai| phira anaMta puNya kI rAzi ekatra hone para usa jIva ko manuSyabhava kI prApti ho jAtI hai| lekina sabase zreSTha honevAle paMcedriya manuSyabhava ko prApta kara lene para bhI azubha sAmagrI ke nimitta se aura zubhasAmagrI ke abhAva se jIva naraka Adi durgati meM phira pheMka diyA jAtA hai / jIva ko narakAdi P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 zrI candrarAjarSi caritra durgati kI prApti usake viSaya aura kaSAya ke adhIna hone ke kAraNa hotI hai| viSaya aura kaSAya se unmatta hue jIva ko phira kRtyAkRtya kA viveka nahIM raha pAtA hai| viveka ke binA AtmakalyANa honA kaise saMbhava hai ? mamatA rUpI kulaTA meM Asakta hue jIva ko yaha mahAmAyAvI mamatA hue jIva ko saMsAra ke raMgamaMca para vividha prakAra ke rUpa detI hai aura jIva ko nacAtI hai / vaha jIva se taraha-taraha ke nATaka karatI hai / mohAdhIna huA jIva isa mamatA rUpI rAkSasI ke bhayAnaka svarUpa kI nahIM jAnatA hai / isalie usako AzA ke anusAra jIva sabhI prakAra kI ceSTAe~ karatA hai aura cAragatimaya saMsAra meM anAdikAla se bhavabhramaNa karatA jAtA hai| mithyAtva ke prabhAva ke kAraNa saMsArI jIva zuddha, deva, guru aura dharma ke svarUpa ko nahIM jAnatA hai| vaha kudeva, kuguru aura kudharma ke jAla meM pha~sa jAtA hai aura saMsAra rUpI sAgara pAra kara jAne ke lie jahAja ke samAna honevAle sudeva-suguru aura sudharma kI upekSA aura anAdara karatA haiN| phira kabhI aisA bhI hotA hai ki karmarUpI mala kA bahuta hrAsa hone se kisI jIva ko samakitaratna kI prApti ho jAtI hai| phira usa jIva ko apane AtmasvarUpa kA aura apanI sthiti kA bhAna ho jAtA hai| samakita kI prApti ke phalasvarUpa usakI kudeva-kuguru aura kudharma ke prati honevAlI kuvAsanA (Asatti) samApta ho jAtI hai aura usake hRdaya meM sudeva-suguru aura sudharma ke prati suvAsanA dRr3ha ho jAtI hai| phira usako kRtyAkRtya sAra aura asAra, jaDa-cetana, sva-para, heyaupAdeya Adi tattvoM kA viveka prApta ho jAtA hai| aba vaha viSayakaSAya ko apane zatru kI taraha dekhane lagatA hai| aba vaha kaMcana-kAminI-kuTuMba ko du:khadAyI aura pApa kA kAraNa samajha letA haiM / sudeva-suguru aura sudharma ko hI vaha aba sukha kA saccA kAraNa jAna jAtA hai| vaha aba samasta saMsAra ko heya (tuccha) aura mokSa ko hI upAdeya mAna letA hai / saMsAra ke kAraNabhUta honevAle 'Azrava' ko aba vaha atyaMta heya samajhatA hai aura mokSa ke lie kAraNa bananevAle 'saMvara' ko atyaMta upayukta (upAdeya) mAna letA hai| jaba jIva ke lie eka bAra heya-upAdeya kI mAnyatA nizcita ho jAtI hai, taba phira use mokSamArga para Age bar3hane meM dera nahIM lagatI hai| vaha samakita pA jAne ke bAda jIva saMsAra meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrI candrarAjarSi caritra bahuta kAla taka nahIM bhaTakatA hai| vaha kucha hI samaya meM mokSaprApti kara jAtA hai| mokSaprApti meM hI saccA, svAdhIna, saMpUrNa aura zAzvata sukha hotA hai| yahA~ janma-jarA-mRtyu-roga-zokAdi kA sarvathA aura sarvadA abhAva hotA haiN| __ aise zAzvata sukha denevAle mokSa kI sAdhanA manuSyajanma ko chor3akara anya kisI janma meM nahIM ho sakatI hai| manuSya hI sabhI pApoM aura AzravoM kA pratijJA ke sAtha tyAga kara sakatA hai, anya jIva nahI kara sktaa| manuSya hI saMpUrNa saMvara aura nirjarA kI ArAdhanA kara sakatA hai| manuSya hI aSTa karmoM ke badhanoM ko tor3a kara mokSaprApti kara sakatA hai| - manuSya kA janma vAstava meM mokSaprApti kara lene ke lie hI hai| manuSyabhava (janma) kI mahattA isa mokSa ke kAraNa hI hai| yadi mokSa na hotA, athavA mokSa ke hote hue bhI manuSya janma pAne para mokSa prApta na ho sakatA hotA to anaMtajJAnI puruSa manuSya janma ko dasa ddaSTAntoM se durlabha na khte| ___ isIlie yaha manuSyajanma aura bhavasAgara pAra kara jAne ke lie sudeva-sugurU aura sudharma kI sAmagrI milanA atyaMta durlabha hai / mAnavajanma aura sudevAdi kI prApti hote hue bhI usakA sadupayoga pramAdI jIva nIhaM kara sakatA hai| pramAda ke paravaza huA jIva anaMtapuNya ke udaya se prApta hue manuSyajanma aura dharma kI sAmagrI ko kho detA hai| isIlie pramAda hI AtmA kA sabase bar3A zatru hai, pramAda hI naraka kA mArga hai ! Ayukarma ko chor3a kara anya sAtoM karmoM kI jaba aMta:koTAkoTi sAgaropama kI sthiti zeSa rahatI hai, usameM bhI palyopama kI asaMkhyaveM bhAga kI sthiti kA hAsa hotA hai, tabhI jIva ko samakita kI prApti ho jAtI hai| phira bAkI bace hue karmoM kI sthiti meM se 2 se 3 palyopama kI sthiti kA hAsa hotA hai taba jIva ko dezavirati kI prApti hI jAtI hai| usameM se saMkhyAtA sAgarIpama kI sthiti ghaTane para jIva ko sarvavirati prApti hotI hai| sarvavirati rUpa cAritrya pAkara jo jIva usakA apramatta bhAva se niraticAra pAlana karatA hai, vahI jIva TheTha mokSa taka bhI | pahu~ca jAtA hai / mokSa taka pahu~cane ke bAda jIva anaMta aura avyAbAdha sukha prApta kara letA hai| mokSa meM jIva kI sthiti sAdi anaMta hone ke kAraNa vahA~ se jIva phira kabhI saMsAra meM vApasa / nahIM AtA hai| saMsAra kA kAraNa karma kA saMyoga hai| lekina mokSaprApta jIvoM ne to isa karma ke saMyoga kA pUrI taraha vinAza kiyA huA hotA hai, isalie unheM phira se saMsAra meM kyoM AnA par3egA ? P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 zrI candrarAjarSi caritra kAraNa hone para hI kArya hotA hai| kAraNa ke abhAva meM kArya kA bhI abhAva hI hotA hai| kAraNa kI anupasthiti meM kArya nahIM ho sakatA hai| - isalie he bhavya jIvI ! aise anaMta sukhadAyI mokSa kI prApti ke lie jIva ko niraMtara karmakSaya karane kA prayatna karanA caahie| karmakSaya karane ke lie jinAjJA-Agama-ke anusArasamyagdarzana, samyagjJAna aura samyagyAritrya kI ArAdhanA atyaMta zraddhA ke bhAva se karanI caahie| isake lie jIvako tattvadarzI bananA hogaa| isa dharma ke prabhAva se hI jIva manovAMchita phala prApta kara sakatA hai|" munisuvratasvAmI bhagavAna kI aisI tattvadarzI aura vairAgyabhAva se pUrNa dharmadezanA suna kara caMdra rAjA ke aMta:karaNa meM bhI vairAgya kI bhAvanA utpanna ho gaI / isalie rAjA ne turaMta uThakara bhagavAna munisuvratasvAmI se yathAzakti vrata niyama grahaNa kie aura unakA pAlana karane kA mana meM nizcaya kara liyaa| dharmazravaNa kA phala vratagrahaNa hotA hai| isalie vyAkhyAna sunane ke bAda zrAvaka-zrAvikAoM ko yathAzakti vrata-niyama Adi grahaNa kara lene caahie| ___ aba caMdra rAjA ne anaMtajJAnI bhagavAna se prazna kiyA, "he bhagavana, mujhe apane kriyA karma ke phalasvarUpa apanI sautelI mA~ se murgA bananA par3A ? kisa karma ke kAraNa meM murge ke rUpa meM naToM kI maMDalI ke sAtha deza-videza meM varSoM taka bhaTakA ? kisa karma ke phalarUpa maiM premalA ke hAtha meM AyA ? kisa karma se mujhe siddhagiri kA saMyoga aura manuSyatva kI punaprApti huI ? kisa karma ke yoga se hiMsakamaMtrI ne makaradhvaja rAjA ke sAtha chalakapaTa kiyA ? kisa karma ke kAraNa rAjakumAra kanakadhvaja janma se hI kor3ha kA zikAra bana gayA ? kisa karma se merA rAnI gunnaavlii| ke sAtha punarmilana huA ? he prabhu, ina sabhI praznoM ke uttara jAnane kI mere mana meM bahuta utkaMThA hai / Apa jaise . anaMtajJAnI paramAtmA ko chor3akara anya kauna mere ina sabhI praznoM kA sahI uttara de sakatA hai ? isalie hai bhagavan, mujha para kRpA kIjie aura mere mana meM utpanna hue ina praznoM ke sahI uttara dekara mujhe upakRta kiijie|" zrI caMdrarAjA, guNAvalI premalA Adi ke pUrva bhava caMdrarAjA kI vinayayukta bAteM sunakara zrI munisuvratasvAmI bhagavAna ne caMdrarAjA ke usake pUrvabhava kI jAnakArI denA prAraMbha kiyaa| bhagavAna ne batAyA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zrI candrarAjarSi caritra "he rAjan, jaMbudvIpa ke bharatakSetra meM vidarbha nAma kA eka atyaMta ramaNIya pradeza AtA hai| isa pradeza meM tilakA nAma kI eka nagarI hai| isa nagarI ke rAjA kA nAma thA madana bhrama / rAjA kI rUpaguNasaMpanna kamalamAlA nAma kI paTarAnI thii| rAjA-rAnI ke ekamAtra saMtAna thii| yaha saMtAna kanyArUpa meM thI aura atyaMta rupavAn isa kanyA kA nAma 'tilakamaMjarI' rakhA gayA thaa| tilakamaMjarI bacapana se hI mithyA dharma meM Asakta ho gaI thii| vaha bhakSyAbhakSya kA viveka nahIM rakhatI thii| vaha jaina dharma kA dveSa karatI thii| jaina dharma kI niMdA karane meM use bar3A AnaMda . AtA thaa| mithyA dharma kI prazaMsA karane meM bhI use koI jIva jaina dharma para zraddhA na rakhate hue usakI niMdA karatA hai, to usake kAraNa jaina ko koI hAni nahIM pahu~catI hai| isake viparIta jaina dharma kI niMdA karanevAlA jIva apane darzanamohanIya aura aMtarAya nAma ke do karmoM ko ddaDha kara jAtA hai| aisA jIva bodhilAbha se bhraSTa ho jAtA hai| dhIre-dhIre kAla krama ke anusAra rAjakumArI tilakamaMjarI bar3I huI / umra ke sAtha mithyAdharma ke prati usakI zraddhA meM vRddhi hI hotI gii| madanabhrama rAjA ke darabAra meM subuddhi nAma kA maMtrI thaa| isa maMtrI ke rUpavatI' nAma kI eka atyaMta svarUpasuMdara kanyA thii| isa rupavatI ne janma se hI apanI mAtA ke stanapAna ke sAtha sAtha jinamata kA amRtapAna bhI kiyA thaa| isIlie vaha jainadharma ke prati zraddhA aura usake pAlana meM atyaMta dRr3ha thii| mahAvratadhArI sAdhviyoM kI satsaMgati meM raha kara usane jaina dharma ke bAre meM bahuta acchA jJAna prApta kara liyA thaa| isI ke phalasvarupa vaha nava tattva, karma-siddhAnta, syAdvAda siddhAnta, sAdhu dharma aura zrAvaka dharma ke AcAroM ko bahuta acchI taraha se jAnatI thii| pratidina jinadarzana, pUjA, guruvaMdana, navakAramaMtra kA japa, sAdhu-sAdhviyoM ko AhArapAnI denA Adi dhArmika kAryoM meM vaha bahuta tatpara rahatI thii| hararoja sAdhu-sAdhvI ko AharapAnI parose binA vaha bhojana bhI nahIM karatI thii| pUrvajanma kA saMbaMdha aura bhAgya ke kAraNa rAjaputrI aura maMtrIputrI ke bIca mitratA huii| una donoM ke mana meM eka dUsare ke prati gaharA snehabhAva rahatA thaa| una donoM ko aba eka dUsare ke binA eka kSaNa ke lie rahanA eka yuga ke samAna pratIta hotA thaa| prema premI ke nikaTa rahanA ho pasaMda karatA hai| isake viparIta dveSa dveSI se bahuta dUra rahanA hI pasaMda karatA hai| yadi hamAre mana meM paramAtmA ke prati prema hai, to kyA hameM paramAtmA ke pAsa tana-mana-se rahanA acchA lagatA hai ? kyA hama apane hRdayarUpI siMhAsana para paramAtmA ko birAjamAna karate haiM ? paramAtmA kI bhakti meM hama apane tana-mana-dhana kA kitanA vyaya karate hai ? paramAtmA kI bhakti karane meM hameM kaisA aura kitanA AnaMda prApta hotA haiM ? aise prazna hameM kabhI ekAMta meM apanI aMtarAtmA se avazya pUcha lene cAhie / astu / mA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 mA rhgaa| zrI candrarAjarSi caritra = eka bAra rAjaputrI aura maMtrIputrI donoM ekAMta meM baiThI thiiN| donoM sakhiyoM ne vicAra kiyA ke hama donoM ke bIca dUdha-pAnI ke samAna eka dUsare ke prati pUrNa prema hai| hama donoM eka dUsare ke banA eka kSaNa ke lie bhI nahIM raha sakatI haiM ? isalie yadi hama donoM alaga-alaga puruSoM se vaivAha kareMgI, to hameM haradama ke lie eka dUsare se dUra rahanA pdd'egaa| lekina yadi hama donoM eka hI acche vara ke sAtha vivAha karake usakI patniyA~ bana jAe~ to jIvana bhara hama donoM ko sAtha rahane ko milegA aura hama donoM haradama prema ke sAgara meM DUbatI raha skeNgii| hamArA prema akhaMDa banA rhegaa| / donoM ko eka dUsare kA yaha vicAra bahuta pasaMda A gayA / isIlie una donoM ne usI samaya eka hI vara ke sAtha vivAha karane kA nizcaya kiyA / manuSya jisa vicAra ko bAra-bAra muSTa karatA hai usa vicAra ke lie anukUla vAtAvaraNa banA dene meM kudarata bhI bahuta sahAyatA karatI haiN| / rAjaputrI aura maMtrIputrI ke bIca yaha premasaMbaMdha to bahuta bar3I mAtrA meM thaa| lekina bAda meM maMtrIputrI ko patA calA ki merI sahelI yaha rAjaputrI tilakamaMjarI jaina dharma ke prati dveSabhAva mana meM rakhatI haiN| lekina maMtrIputrI bahuta catura thii| vaha ApasI premasaMbaMdha kahIM TUTa na jAe, aura rAjaputrI ko burA na lage isa vicAra se vaha isa dharmacarcA kI bAta rAjaputrI ke sAmane bilakula nahIM karatI thii| lekina maMtrIputrI ke ghara pratidina AhArapAnI lene ke lie sAdhvI mahArAja AtI thIM aura maMtrIputrI unako bhaktibhAva se vaMdanA karake AhArapAnI parosatI-detI ! jo manuSya dharmapriya hotA haiM use dharmadAtA guru mahArAja priya lagate hI haiN| aura jise jo priya hotA hai, vaha usakI bhakti kie binA nahIM rahatA haiN| jaba ghara meM AI huI sAdhvI mahArAja AhArapAnI lekara calI jAtI, to maMtrIputrI unheM ghara ke daravAje taka vidA karane chor3ane ke lie bhaktibhAva se calI AtI thii| maMtrIputrI sAdhvI mahArAjoM ke prati yaha bhaktibhAva rakha kara unakI sevA karatI hai, yaha = bAta rAjaputrI ko bilakula pasaMda nahIM AtI thii| isalie vaha apane hRdaya meM jalatI thii| eka bAra rAjaputrI maMtrIputrI ke pAsa baiTha kara use batAne lagI, "he sakhI, tU ina apavitra aura pAkhaMDI = sAdhviyoM kI jo bhakti karatI haiM, vaha mujhe bilakula pasaMda nahIM hai| bhale hI tujhe merI bAta priya , lage yA apriya, lekina mujhe yaha avazya batAnA cAhie ki ye sAdhviyA~ nitAnta lajjA aura na dAkSiNyatA rahita hotI haiN| isalie tere lie unakI saMgati meM rahanA aura nakalI bhakti karanA = P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zrI candrarAjarSi caritra bilakula ucita nahIM hai| aisI apavitra striyoM ko vAstava meM tujhe apane ghara meM praveza hI nahIM karane denA caahie| agara ve ghara meM praveza kareM, to unheM apamAnita karake ghara se bAhara nikAla denA caahie| ye sAdhviyA~ to bagulAbhagata hotI haiN| bAhara se to ve tyAgI-bairAgI kA veza pahane hue hotI haiM-ghUmatI rahatI haiM, lekina unake hRdaya bahuta kuTila hote haiN| mIThA-mIThA bola kara ve logoM ko ThagatI rahatI haiN| yahA~ kI bAta vahA~ aura vahA~ kI bAta yahA~ kara ke ve nAradamuni kI taraha logoM ko Apasa meM lar3A mAratI haiN| yahI unakA mukhya dharma kArya hotA haiN| hamAre nagara meM ina sAdhviyoM dvArA ThagI gaI aneka striyA~ haiN| 'sau cUhe khA ke billI kA haja ko jAnA' jaise vyartha aura dhokhA denevAlA hotA hai, vaise hI ye striyA~ logoM ko Thaga-Thaga kara aba apane ghara choDa kara tapa karane ke lie nikala par3I hotI haiM / unako apane ghara meM khAne ke lie nahIM milatA hai, isIlie ve sira mUMDa kara sAdhviyA~ bana jAtI hai| mIThA mIThA bhojana logoM se pAne ke uddezya se logoM ke Age dharma kI mIThI-mIThI bAteM karake apanA peTa bharatI haiN| tujha jaisI par3hI likhI aura suzikSita-susaMskRta maMtrIputrI ko : aisI pAkhaMDI sAdhviyoM kI saMgati meM bilakula nahIM rahanA caahie| . he sakhI, kahA~ hamAre U~ce kula aura kahA~ ina ke nIca kula ? aisI ye dasa-bIsa sAdhviyA~ ikaThThA ho jAe~ to hamArA sArA nagara bigAr3a ddaaleNgii| haraeka ghara meM jholI meM pAtra rakha kara bhaTakatI hai| acchI-acchI cIjeM khA-pIkara peTa para hAtha pheratI huI par3I rahatI haiN| yahI to vAstava meM ina sAdhvIyoM kA nityaniyama hotA hai| he priya sakhI, tU aisI ghUrta aura pAkhaMDI sAdhviyoM kA roja upadeza sunatI rahatI hai, vaha acchA nahIM hai| maiM to aisI dhUrta aura pAkhaMDI sAdhviyoM kI chAyA meM rahanA bhI pasaMda nahIM karatI rAjakumArI ke mana meM sAdhviyoM ke prati jitanA bhI dveSabhAva thA, vaha sArA usane maMtrIputrIke sAmane sAdhviyoM kI niMdA karate hue ugala diyaa| niMdA dveSa kI saMtAna hai| rAjaputrI ke mana meM jaina dharma ke prati bahuta dveSa bhAva thaa| isI kAraNa usake mana meM jaina sAdhviyoM ke prati bhI dveSa aura arUci kA bhAva thaa| mithyAtvI manuSya ko acchA aura saccA kabhI pasaMda nahIM AtA hai| U~Ta ko mIThe aMgUra pasaMda nahIM Ate haiM, isameM aMgUra kA kyA doSa hai ? : rAjaputrI kI jaina sAdhviyoM kI niMdA karanevAlI ye sArI dveSapUrNa bAteM suna kara maMtrIputrI rUpavatI ne kahA, "he priya sakhI, yaha saba tU kyA bolatI hai ? mahAsatI jaina sAdhviyoM kI isa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 249 prakAra niMdA karanA tujhe bilakula zobhA nahIM detA hai| mere ghara pratidina jo sAdhviyA~ bhojana pAnI lene AtI hai, unako maiM apane guru kI taraha mAnatI hU~ / ve sAdhvIyA~ apane prANoM kI taraha paMcamahAvratoM kA niraticAra pAlana karatI haiN| lobha to unake bartAva meM bilakula bhI nahIM dikhAI detA haiN| ve saMvega, saMyama, samatA aura zAstroM kA svAdhyAya ina bAtoM meM dinarAta tallIna rahatI haiN| Atma prazaMsA aura paraniMdA to ve bilakula nahIM karatI haiN| koI jJAnArthI strIyA~ unake pAsa jAtI haiM, to ve unheM samyagjJAna kA upadeza hI detI haiN| . he sakhI, ina sAdhviyoM ne mujhe bar3I mAtrA meM dharmajJAna sikhAyA haiM, pradAna kiyA hai, unake isa upakAra kA badalA cukAne meM to maiM bilakula asamartha huuN| yadi maiM terI taraha unakI niMdAdveSa karU~, irSyA-asUyA unake prati mana meM rakhU aura use prakaTa karU~, to maiM avazya naraka meM jA pduuNgii| terI isa niMdA ke kAraNa unakA to kucha bhI azubha nahIM hotA hai, isake viparIta unake azubha karmoM kA kSaya hotA hai| mujhe to ina sAdhviyoM ne pazu se manuSya banA diyA hai| isalie maiM to unakI zubhaciMtaka hU~, hitaiSI huuN| janma-janmAMtara meM bhI unhIM kI ziSyA banane kI icchA maiM rakhatI huuN| ve mahAsaMyamI, mahAbrahmacArI aura paropakArarata sAdhviyA~ to niraMtara vaMdanIya, namaskaraNIya aura upAsya-pUjanIya haiN| isalie unakI isa prakAra niMdA karanA tere lie bilakula ucita nahIM hai| aisI uttama sAdhviyoM kI niMdA karake usa pApa se tU kyoM apanI AtmA ko pApa se bojhila aura bhArI banA detI hai ? aisA karate rahane se to terA puNyarupI vRkSa kramaza: eka-na-eka dina sUkha kara naSTa ho jaaegaa| sAdhusaMto kI niMdA karanA yaha atyaMta ugra pApa hai|" __ maMtrIputrI kI ora se aisA sanasanAtA uttara pAkara rAjaputrI mauna dhAraNa kara cupacApa apane mahala kI aura calI gii| apanI zakti ke anusAra devagurU-dharma kI niMdA karanevAloM kA pratikAra na karanA yaha mahApApa haiN| maMtrIputrI to sudeva-gurU-dharma kI paramabhakta thii| vaha mahAn viduSI thii| phira vaha apanI parama upAsya aura vaMdanIya sAdhviyoM kI niMdA sunakara kyoM cupa rahatI ? bolane ke avasara para manuSya ko bolanA hI caahie| usa samaya 'hamArA prema TUTa jAegA', 'usakI aura se mujhe koI hAni uThAnI par3egI' isa taraha kA bhaya sacce gurubhakta ko kabhI nahIM hotA hai| dUsare dina rAjaputrI tilakamaMjarI phira se maMtrIputrI rupavatI ke pAsa AI / usa samaya maMtrIputrI motiyoM kI mAlA se karNaphUla banAne meM lagI huI thii| donoM sakhiyA~ baiTha kara Apasa meM vArtAvinoda-ha~sImajAka kI bAteM karane lgiiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 zrI candrarAjarSi caritra dhIre-dhIre madhyAnha kA samaya huaa| sAdhvIjI AhAra-pAnI lene ke uddezya se maMtrIputrI rupavatI ke ghara AI / sAdhvIjI ke ghara meM padhArane para maMtrIputrI bahuta prasannatA se turanta uTha khar3I huii| pahale usane sAdhvIjI ko bhAvapUrvaka vaMdanA kii| mAlA gUMthane kA apanA kAma roka kara vaha sAdhvIjI ko AhArapAnI parosane ke lie ghara meM calI gii| jAte samaya usane apane hAtha meM honevAlA motiyoM kA banAyA huA karNaphUla rAjakumArI ke sAmane eka thAlI meM rakhA thaa| . ghara ke bhItara jAkara usane sAdhvijI ko bhaktibhAva se pakavAn, ghI Adi cIjeM parosI / phira svayaM ko dhanya-dhanya mAnatI huI usane apane mana meM yaha vicAra kiyA ki jo vastu aise supAtra meM dI jAe to vaha saphala hotI haiM / isa saMsAra meM aise supAtra kA saMyoga milanA atyaMta durlabha hai| merA prabala puNyodaya hone se hI mujhe aise supAtra kI bhakti karane kA yaha paramasaubhAgya prApta huA hai| pratidina aisA lAbha milatA rahe, to vaha bahuta hI acchI bAta hai / supAtra kI bhakti karane se pApa kA puMja naSTa hotA hai aura puNya ke puMja kI prAptI hotI hai| isase dhIre-dhIre kramaza: mokSasukha kI prApti ho jAtI hai| isalie jo avivekI hotA hai vahI aisI mahAvratadhArI sAdhviyoM kI niMdA karatA hai| ___ lekina rAjakumArI ke mana meM to jaina sAdhviyoM ke prati bahuta IrSyA-dveSa kA bhAva thaa| isalie jaina sAdhvI para jhUThA iljAma lagA kara use badanAma karane kI aura ye jaina sAdhviyA~ kaise chalakapaTa karake coriyA~ karatI haiM, yaha maMtrIputrI ko pratyakSa dikhAne kI icchA rAjaputrI tilakamaMjarI ke mana meM utpanna huI / usane socA ki aisA kara dikhAne ke lie yaha acchA avasara hai| isalie usane jhaTa se eka SaDyaMtra rcaa| sAdhvIjI ko ghI kI AvazyakatA thii| ghI lAne ke lie rupavatI ghara meM calI gaI thI aura sAdhvIjI usakI pratIkSA karate hue daravAje ke bAhara khar3I thiiN| rAjaputrI ne apanA maukA sAdhA / vaha cupacApa sAdhvIjI ke pAsa vaha thAla meM par3A huA karNaphUla uThA kara le gaI aura usane sAdhvIjI kI samajha meM na Ae isa rIti se unake kapar3e ke laTakanevAle chora meM vaha karNaphUla bA~dha diyaa| yaha kAma hote hI vaha phira cupacApa vahIM calI gaI, jahA~ vaha pahale baiTha kara maMtrIputrI se gappeM lar3A rahI thI aura anajAna hone kA bahAnA banA kara baiTha gii| sAdhvIjI kA dhyAna to AhArapAnI grahaNa karane kI ora thaa| isalie unako isa bAta kA patA bhI na calA ki rAjaputrI ne kaba unake nikaTa A kara unake kapar3e ke laTakanevAle chora meM karNaphUla bA~dha diyaa| rAjakumArI dvArA kiyA gayA yaha chalakapaTa rupavatI ke bhI dhyAna meM usa samaya nahIM A skaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 251 sAdhvIjI ne AhAra-pAnI grahaNa kiyA / rupavatI ne unheM vaMdanA kii| sAdhvIjI ne use 'dharmalAbha' kaha kara AzIrvAda diyaa| aba sAdhvIjI jAne lagI to maMtrIputrI ghara ke daravAje taka unheM vidA karane gii| phira vaha vApasa calI AI aura usane thAla para dRSTi DAlI, to thAla meM / motiyoM kA vaha karNaphUla gAyaba thA, jise vaha abhI rakha kara sAdhvIjI ko AhArapAnI dene ko gaI thii| maMtrIputrI ko lagA ki merI sahelI rAjaputrI ne hI maz2Aka karane ke lie vaha AbhUSaNa thAla meM se uThA kara kahIM chipA rakhA hai| maMtrIputrI rupavatI ne apanI sakhI rAjaputrI tilakamaMjarI se kahA, "he sakhI, tU kyoM nerA maz2Aka ur3A rahI hai ? mere kAna kA vaha karNaphUla mujhe de de| vaha karNaphUla to tUne hI kahI kahIM chipA rakhA haiM / kahA~ rakhA hai ? de de na vaha karNaphUla / abhI to vaha karNaphUla pUrA banA bhI nahIM, usakA kucha kAma abhI bAkI hai| he sakhI, yadi tujhe vaha karNaphUla bahuta pasaMda AyA haiM, to vaha tU apane pAsa rakha le| yaha dUsare kAna kA karNaphUla bhI maiM tujhe pUrA taiyAra kara de detI hU~, vaha bhI tU rakha le|" ___ maMtrIputrI kI bAta suna kara rAjaputrI tilakamaMjarI ne usase kahA, "he sakho maiMne aisA anucita ha~sImajAka karanA kabhI sIkhA hI nahIM haiN| aisA maz2Aka karane se binA kAma kA jhagaDA hotA haiM, Apasa meM honevAlA premabhAva TuTa jAtA hai / dekha sakhI, maiM saca kahatI hU~ ki maiMne terA karNaphUla nahIM liyA hai| hA~, jaba tU ghara meM ghI lAne gaI, taba yahA~ AhArapAnI lene AI huI sAdhvIjI ne terA vaha karNaphUla thAla meM se uThA kara apane kapar3e meM chipA diyA thaa| maiMne apanI inhIM A~khoM se sAdhvIjI ko tere vaha karNaphUla thAla meM se lete dekhA thA, lekina maiMne jAna bUjha kara kucha bhI na dekhane kA bahAnA kiyA thA aura naz2ara dUsarI ora kara lI thii| lekina maiM yaha soca kara cupa rahI ki maiM sAdhvIjI kI corI kI bAta tujhase kahU~ to tujhe zAyada pasaMda na aae| aura tU koI ulTA-sIdhA artha merI bAta kA kara na le| lekina he sakhI, tUne to mujha para hI vyartha corI kA iljAma lagA diyA, isalie majabUra hokara mujhe saccAI batAnI pdd'ii| maiM terI saugaMdha khAkara kahatI hU~ ki maiMne terA karNaphUla nahIM liyA / mujha para vyartha na kara, kyoMki karNaphUla to sAdhvIjI kapar3e meM chipA kara le gii| rAjaputrI kI bAta sunakara maMtrIputrI ne usase kahA, "he sakhI, zAyada yaha saca hai ki tUne merA karNaphUla nahIM liyaa| lekina tU sAdhvIjI para aisA vyartha Aropa kyoM lagA rahI haiM ? apane mu~ha se aisI bAta kahate samaya tujhe jarA-sI bhI zarma nahIM AtI hai ? pApa kA Dara nahIM lagatA hai ? binA kisI kAraNa ke sAdhvIjI para aisA jhUThamUTha kA iljAma lagA kara tU unheM kyoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252. zrI candrarAjarSi caritra kalaMkita karatI hai ? ye mahAvratadhArI sAdhvIjI jaba kisI ke svayaM khuzI se Agraha ke sAtha die binA aura AvazyakatA na ho to ghAsa kA eka tinakA bhI kabhI grahaNa nahIM karatI hai| phira ve maNi-mANeka aura ratnoM se jaDita motI kA mUlyavAn karNaphUla kyoM curA leMgI ? dUsarI bAta yaha ki use lekara ve kareMgI bhI kyA ? unhoMne to apane ghara meM honevAle maNi-mANeka, sonA-cA~dI kA svecchA se vairAgyapUrvaka tyAga kara ke saMnyAsadIkSA lI hotI haiN| usI dIkSA ke samaya ve AjIvana sUkSma corI kA bhI 'trividhe trividhe' pratijJA ke sAtha tyAga karatI haiN| aisI mahApavitra sAdhviyoM ke bAre meM corI kI zaMkA karanA bhI mahApApa kA kAraNa hai| he sakhI, ye sAdhviyA~ tere una kuyogI tApasoM kI taraha jahA~-vahA~ bhaTakatI nahIM hai, balki ve to upazamarUpI alaMkAra se niraMtara alaMkRta rahatI haiN| unake mana meM aise tuccha pArthiva AbhUSaNa ko curAne kI bAta A hI kaise sakatI hai ? unake lie aise AbhUSaNa kA mUlya hI kyA aisI mahAsatI sAdhvijI ke lie aisA adhama bAta to adhama manuSya ke mu~ha se hI nikala sakatI hai| aisI sAdhvijI to dhanasaMpatti kI rAzi sAmane khulI par3I ho, to bhI usa para dRSTi taka nahIM DAlatI haiM / ve IryAsabhiti se ThIka DhaMga se dekhI huI bhUmi para hI apane kadama rakhatI haiN| aisI sAdhvI jI para corI kA Aropa karanA tere lie bilakula azobhanIya hai, anucita hai / isIko kahate haiM dRr3ha zraddhAbhAva ! rUpavatI ne apanI sakhI tilakamaMjarI se aMta meM kahA, "esI mahAsatI suzIlA . sAdhvIjI mere kAna kA AbhUSaNa corI kare ye trikAla meM bhI asaMbhava hai| isIlie mujhe terI bAta . para bilakula vizvAsa nahIM hotA haiN|" ___maMtrIputrI kahI huI sabhI bAteM gaMbhIra ceharA karake sunakara rAjaputrI ne usase kahA, "he bahana, tU aisI bAta kyoM kahatI hai ? Akhira hAtha kaMgana ko ArasI kyA ? agara tere mana meM AzakA hai, to tU mere sAtha cala / terI usa sAdhvIjI ke upAzraya meM hama donoM jAe~gI / vahA~ jAkara hama pUchatAcha kareMgI, khoja kreNgii| yadi usa sAdhvI ke vastra ke laTakate hue hisse meM terA vaha karNaphUla ba~dhA milA, to tU merI bAta para vizvAsa kara le| agara vaha karNaphUla ba~dhA huA na mile, to tU yaha mAna le ki maiM eka bAra nahIM, hajAra bAra jhUThI hU~, basa ?" rAjaputrI kI bAta svIkAra kara, rUpavatI rAjaputrI ko sAtha lekara sAdhvIjI ke pAsa upAzraya meM calI aaii| usa samaya sAdhviyA~ AhArapAnI grahaNa karane kI taiyArI meM thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 253 maMtrIputrI ne mukhya sAdhvIjI ko vaMdanA kI / sAdhvIjI ne maMtrIputrI ko 'dharmalAbha' kA AzIrvAda dekara kahA, "he bahano, tuma thor3I dera ke lie bAhara baittho| abhI hameM AhArapAnI grahaNa kara lenA hai| Aja hameM AhArapAnI lAne meM thor3I dera hI huI / tumhAre mana meM dharmopradeza sunane kI icchA ho, to abhI AharapAnI grahaNa karake Akara tumheM dharma kI bAta sunaauuNgii| ThIka hai?" | vivekI aura dharmapriya rUpavatI ne mukhya sAdhvIjI kI bAta svIkAra kara lI aura vaha ! turanta bAhara A gii| use bAhara Ae hue dekhakara rAjaputrI ne usase kahA, "he sakhI, tU bAhara kyoM AI? isapara maMtrIputrI ne rAjaputrI ko batAyA, "he sakhI, isa samaya sAdhvIjI mahArAja AhArapAnI / grahaNa kara rahI haiN| isalie unake kahane se maiM bAhara AI huuN|" sAdhvIjI mahArAjoM ke AhArapAnI lene ke bAda mukhya sAdhvIjI ne una donoM ko izAre se upAzraya meM bulaayaa| donoM sakhiyA~ aMdara calI aaii| lekina aMdara jAte hI rAjaputrI ne ekadama mukhya sAdhvI mahArAja se kahA, "he sAdhvI ! tuma zrAvakoM ke gharoM meM AhArapAnI lAne jAtI ho aura kyA sAtha-sAtha coriyA~ bhI karatI ho ? yaha tumheM kisane sikhAyA hai ? Aja tumhAre samUha kI eka sAdhvIjI merI isa sakhI ke ghara AhArapAnI lene AI thii| usa samaya merI yaha sakhI tumhArI sAdhvIjI ke lie ghI lAne ghara ke bhItara gaI / isI samaya tumhArI usa sAdhvI ne nikaTa hI thAla meM par3A huA motI kA karNaphUla uThA liyA haiM / maiMne yaha bAta usI samaya apanI ina do A~khoM se dekhI thii| lekina merI isa sakhI ko yaha batA diyA jAe to use burA lagegA, yaha soca kara maiM usa samaya kucha na bolii| lekina usane mujha para hI karNaphUla lene kA iljAma lgaayaa| isalie aba satya bAta kahe binA mere sAmane koI upAya nahIM rhaa| isalie sAdhvIjI, Apa apane samUha kI una sAdhvIjI se lekara vaha karNaphUla merI sakhI ko cupacApa vApasa de do| agara tumane cupacApa vaha karNaphUla lauTA diyA to maiM isa ghaTanA ke bAre meM kisIse kucha nahIM khuuNgii| lekina agara tuma yaha karNaphUla nahIM lauTAogI, to maiM sAre nagara meM DhiMDhorA pITa kara saba para yaha bAta prakaTa kara dUMgI ki tumhAre samUha kI sAdhviyA~ AhArapAnI lene jA kara zrAvakoM ke gharoM meM mUlyavAn vastuoM kI coriyA~ bhI karatI haiN|" rAjakumArI ke mu~ha se apane samUha kI sAdhvI ke prati lagAyA gayA corI kA Aropa suna kara mukhya sAdhvIjI ekadama kSubdha hokara bolI, "he rAjakumArI, tU rAjakumArI hokara aisA asatya kyoM bola rahI hai ? hamAre samUha kI sAdhvI ne maMtrIputrI kA karNaphUla nahIM liyA hai| yadi P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zrI candrarAjarSi caritra tujhe merI bAta meM vizvAsa nahIM hotA haiM, to tU usakI jholI aura pAtra Adi ko dekha kara khoja sakatI haiN| use maMtrIputrI ke usa AbhUSaNa se kyA lenA-denA hai ?" sAdhvI kI bAta suna kara rAjakumArI ne krodha meM Akara kahA, "arI, jholI Adi dekha kara kyA karanA hai ? tuma sIdhI taraha se vaha curAyA huA AbhUSaNa mujhe lauTA do|" sAdhvIjI ko rAjakumArI ke chalakapaTa kI koI jAnakArI nahIM thii| isalie vaha AbhUSaNa kahA~ se nikAla kara de sakatI thI ? isalie rAjaputrI ne sAdhvI ke laTakanevAle hisse meM baMdhA huA vaha karNaphUla nikAla liyA aura maMtrIputrI ke hAtha meM sauMpa diyaa| phira vaha maMtrIputrI ko samajhAte hue bolI, "dekhI na tumhArI sAdhvIjI kI sAdhutA ? isalie maiM tujhe bAra bAra samajhAtI hU~ ki aisI pAkhaMDI sAdhviyoM kI saMgati meM mata raha / unakA upadeza mata suna / unheM apane ghara meM bhojanapAnI lene ke lie mata Ane de|" . rAjaputrI ke sAre bartAva aura bAtacIta ke DhaMga se maMtrIputrI ko pUrA vizvAsa ho gayA ki yaha sArA prapaMca jAnabUjha kara sAdhviyoM ko samAja meM badanAma karane ke lie aura merI una para se zraddhA uTha jAe isIlie kiyA huA hai| isalie maMtrIputrI rAjaputrI kI zarma aura prabhAva kI paravAha kie binA kruddha hokara kahA, "tilakamaMjarI, mujhe pakkA vizvAsa hai ki yaha sArA chalakapaTa tUne hI kiyA hai| sAdhvIjI to bilakula niraparAdha haiM / tUne hI unako badanAma karane ke lie gupta rIti se aura unakI najara bacA kara unake vastra ke laTakate hue kone meM thAla meM se merA karNaphUla lekara bA~dha diyA hai| yaha SaDyaMtra nizcaya hI terA hI hai| aisA corI kA kAma ye sAdhvIjI prANoM para saMkaTa Ane para bhI nahIM kara sakatI hai| yaha sArI terI karatUta hai, terA hI racA huA SaDyaMtra hai|" phira rUpavatI ne sAdhvIjI ko Azvasta karate hue kahA, 'he pUjya sAdhvIjI sAhaba, Apa isa bAta kA bilakula burA mata mAnie / Apa to bilakula niraparAdha haiM / merI isa mahAmithyAtvI sakhI ne hI jainadharma ke prati mana meM bacapana se hI dveSabhAva hone se yaha sArA SaDyaMtra raca kara sAdhvIjI para corI kA jhUThA iljAma lagA kara unheM badanAma karane kI asaphala koziza kI hai / Apa bilakula ciMtA mata kIjie / maiM saba kucha sa~bhAla luuNgii|" isa prakAra zraddhA aura prema ke sAtha sAdhvIjI ko sAMtvanA dekara rUpavatI rAjaputrI ke sAtha apane nivAsasthAna kI ora lauTa AI / rAjaputrI ke mana kI sArI abhilASaoM ko rUpavatI ne miTTI meM milA diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 zrI candrarAjarSi caritra he rAjan ! rUpavatI aura tilakasuMdarI ke vahA~ se cale jAne ke bAda jisa sAdhvIjI para rAjakumArI ne corI kA jhUThA iljAma lagAyA thA, ve mana meM atyaMta kheda karane lgiiN| ina sAdhvIjI ne mana meM vicAra kiyA ki yadi yaha bAta sAre nagara meM phaila jAegI to hamAre samUha kI sabhI sAdhviyoM ko badanAma honA pdd'egaa| dUsarI bAta yaha haiM ki rAjaputrI kI kahI huI bAta para. sAmAnyajanoM ko adhika vizvAsa hogA / kalaMkita hokara jIne ko apekSA mara jAnA acchA hai| cAritryasaMpanna sAdhvIjI kSobha aura kheda ke kAraNa kiMkartavyavimUDha bana gaI / unhoMne Ava dekhA na tAva / ve ekAMta meM calI gaI aura unhoMne AtmahatyA karane ke uddezya se gale meM phaMdA bA~dha diyA aura ve havA meM laTaka gii| lekina sAdhvIjI ke prANa jAne se pahale hI upAzraya ke par3osa meM hI rahanevAlI surasuMdarI nAmaka zrAvikA ne yaha ddazya apane ghara kI khir3akI se dekhA / vaha dauDatI huI AI aura usane sAdhvIjI ke gale kA phaMdA tor3a ddaalaa| sAdhvIjI ke prANa baca ge| yaha zrAvikA surasuMdarI baDI hI catura thii| use pahale hI khabara ho gaI thI ki isa sAdhvIjI para rAjakumArI ne corI kA iljAma lagA liyA hai| isalie kucha na kucha aghaTita ho sakatA hai| isa lie mana meM AzaMkA hote hI vaha samaya para daur3atI huI AI aura usane sAdhvIjI ke prANa bacA lie| esI zrAvikAe~ sAdhviyoM kI saccI mAtA kahalAe~gI / surasuMdarI zrAvikA ne suyogya upAya karake sAdhvIjI ko phira se svastha banA diyaa| svastha banI huI sAdhvIjI phira samatAbhAva se AI aura niraticAra cAritrya kA pAlana karane lgii| rAjaputrI tilakamaMjarI ne sAdhvIjI para jhUThA kalaMka lagA kara apane lie atyaMta gaharA | 'nikAcita' pApakarma bA~dha liyaa| ajJAnI jIva ko karma bA~dhate samaya isa bAta kA bhAna nahIM rahatA hai ki isa bA~dhe hue duSkarma kA phala mujhe hI rote-rote bhUgatanA pdd'egaa| karmasattA ke sAmrAjya meM aMdherakhAtA nahIM haiN| vaha sabhI jIvoM dvArA kie jAnevAle karmoM kI samaya-samaya para barAbara noTakara ke rakhatI hai| usakI najara meM se jIvadvArA kiyA gayA koI bhI karma nahIM chUTatA hai| idhara rAjaputrI aura maMtrIputrI ke bIca hararoja jainadharma aura vidharma ke bAre meM vivAda calatA rahatA thaa| ve donoM apane-apane dharma ko zreSTha mAnakara usake AcAroM kA pAlana karatI. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zrI candrarAjarSi caritra thiiN| una donoM meM dharma ke bAre meM matabheda hone para bhI unake ApasI sneha meM koI kamI nahIM AI / donoM ke bIca premabhAva jaise-ke-vaise banA rhaa| dharma ko chor3akara anya sabhI bAto meM unakA mata eka-sA hotA thaa| donoM sakhiyoM kA samaya eka dUsare kI saMgati meM sukha se bIta rahA thaa| itane meM vairATa deza ke rAjA jitazatru ne apane putra zUrasena ke sAtha tilakamaMjarI kA vivAha karAne kA prastAva lekara apane maMtrI ko madanabhrama rAjA ke darabAra meM bhejaa| madanabhrama rAjA ko jitazatru kA prastAva pasaMda aayaa| isalie usane turanta apanI putrI tilakamaMjarI ko bulA kara usakI rAya puuchii| tilakamaMjarI ne apane pitA ko batAyA, "pitAjI, yadi merI sakhI rupavatI isa vara ko pasaMda kare to hama donoM mila kara isa eka hI vara se vivAha kreNgii| hama donoM ne vivAha ke bAre meM bahuta pahale yaha pratijJA kara rakhI hai ki hama donoM milakara eka hI vara se vivAha kareMgI aura AjIvana sAtha-sAtha rheNgii|" madanabhrama rAjA ne apanI putrI tilakamaMjarI kI yaha pratijJA sunakara apane maMtrI ko bulAyA aura use sArI bAta kaha sunaaii| rAjA ne phira maMtrI se kahA, "maMtrIjI, yadi tumhArI putrI isa vara ke sAtha vivAha karane ko taiyAra ho, te hama donoM sakhiyoM kA eka sAtha vivAha karA deMge / tuma apanI putrI rUpavatI se pUcha lo|" maMtrI ne apane ghara jAkara apanI putrI rUpavatI se pUchA / usane isa prastAva ko svIkAra kiyA aura vivAha ke lie taiyArI dikhAI / maMtrI ne rAjA madanabhrama ke pAsa jAkara apanI anumati batA dii| aba rAjA madanabhama ne vairATa deza ke jitazatru rAjA se Ae hue maMtrI ko apane pAsa bulAyA aura kahA, "dekho maMtrIjI, hameM hamArI kanyA tilakamaMjarI kA Apake deza ke rAjA ke putra zUrasena se vivAha karAnA svIkAra hai| lekina hamArI eka zarta yaha hai ki rAjakumAra zUrasena ko tilakamaMjarI ke sAtha usakI sakhI maMtrIputrI rUpavatI se bhI vivAha karanA pdd'egaa| isa para tumhArA kyA vicAra hai vaha batA do|" vairATa deza ke rAjA jitazatru ke maMtrI ne turaMta isa bAta ko saharSa svIkAra kara liyaa| isa prakAra zUrasena ke sAdha tilakamaMjarI aura rUpavatI kA vivAha honA nizcita ho gyaa| rAjA madanabhrama ne usI samaya rAjajyotiSI ko bulA kara vivAha kA zubha muhUrta bhI jAna liyA aura nizcita bhI kara diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 257 aba apane ko sauMpe hue kAma ko saphalatApUrvaka pUrA karake jitazatru rAjA kA maMtrI madanabhrama rAjA se vidA lekara phira se vairATa deza lauTA / usane rAjA ko sArA samAcAra kaha sunaayaa| rAjA jitazatru samAcAra sunakara bahuta khuza ho gyaa| zUrasena ko yaha bAta mAlUma hone para usane bhI khuzI prakaTa kii| vivAha kA zubha muhUrta nikaTa Ane para vairATanareza jitazatru apane putra zUrasena tathA se zUrasena kA rAjaputrI tilakamaMjarI aura maMtrIputrI rUpavatI ke sAtha vivAha saMpanna huaa| vivAha ke upalakSya meM rAjA madanabhrama tathA maMtrI donoM ne apane dAmAda zUrasena ko saharSa aneka hAthI, ghor3e, ratha, sevaka-sevikAe~, uttama vastra, AbhUSaNa upahArarUpa meM dekara usakA sammAna kiyaa| kucha dina sasuroM kA AdarAtithya svIkAra kara zUrasena apanI donoM navavadhUoM ke sAtha apane vairATa deza ko lauTa gyaa| aba vairATa deza meM kumAra zUrasena apanI donoM navavadhUoM-tilakamaMjarI aura rUpavatIke sAtha bhoga-vilAsa meM apanI samaya sukhapUrvaka vyatIta karane lgaa| donoM sakhiyA~-tilakamaMjarI aura rUpavatI apane patideva kI sacce aMta:karaNa se sevA karatI thiiN| donoM ke bIca eka dUsare ke prati premabhAva pUrvavat banA rahA, lekina avajJA se TUTe hue premabhAva ko kauna joDane meM samartha ho sakatA hai ? eka bAra bhaMga huA prema phira jor3A nahIM jA sakatA haiN| ina donoM ke bIca dharma kI bAta ko lekara to pahale se ho gaharA matabheda thaa| aba ye donoM soteM bana gaI thiiN| isalie aba sautiyA DAha aura usake kAraNa ApasI jhagar3e kI bhI zuruAta ho gaI / jaba eka hI acchI vastu ko pAne kI abhilASA anekoM ke mana meM eka sAtha utpanna hotI hai, taba unameM eka dUsare ke prati zatrutA utpanna hue binA nahIM raha sktii| jahA~ lobha hotA hai aura svArtha bhI hotA haiM, vahA~ prema kA saMbaMdha lambe samaya taka nahIM Tika sakatA hai| jaba eka bAra do vyaktiyoM ke bIja bIjAropaNa hokara zatrutA aMkurita ho jAtI hai, taba vaha zatrutA dhIre dhIre bar3hatI hI jAtI hai / yahA~ bhI ina do sakhiyoM ke bIca zatrutA kA bIja to pahale hI boyA huA thaa| vaha bIja aba aMkurita huA aura usameM patra, puNpa aura phala Ane lge| mana meM zatrutA kI baDhatI huI bhAvanA hone para bhI donoM sakhiyA~ bAhara ke logoM ke sAmane prakaTa rUpa meM eka dUsare ko bahanakaha kara pukAratI thiiN| donoM patniyoM ke bIca cala rahe aMtargata vivAda aura jhagar3e ke kAraNa rAjakumAra zUrasena bhI mana meM bahuta du:khI thaa| usake apane jIvana P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 zrI candrarAjarSi caritra kA AnaMda jaise samApta-sA ho gayA thaa| lekina mastiSka ke saMtulana ko banAe rakhakara vaha donoM patniyoM se samabhAva se bartAva karatA thaa| lekina pati ke samabhAva ke bartAva kA donoM sakhiyoM para koI vizeSa prabhAva nahIM huaa| donoM ke bIca dina-ba-dina kalaha bar3hatA hI gyaa| ____ idhara tilakapurI meM tilamaMjarI ke pitA rAjA madanabhrama ko kisI zikArI ne paradvIpa se lAI huI eka sArikA upahAra ke rupa meM arpita kii| yaha sArikA bar3I hI catura thI aura buddhimAn bhI, kyoMki vaha eka bAra sunA huA koI kAvya, kathA, zloka, pahelI Adi ko barAbara yAda rakha letI thii| phira kabhI vaha bhUlatI nahIM thii| phira usane sunakara jo yAda kiyA ho, use vaha dUsaroM ko barAbara usI rupa meM sunAtI aura isa prakAra logoM kA cittamanoraMjana karatI thii| - rAjA madanabhrama ne isa sArikA ko sone ke piMjar3e meM rakhA aura piMjar3e ke sAtha vaha sArikA vairATa deza meM apanI putrI tilakamaMjarI ke pAsa usake manoraMjana ke lie bheMTa ke rupa meM bheja dii| rAjasevaka jaba isa sArikA ke piMjaDe ko lekara vairATa deza meM tilakamaMjarI ke pAsa AyA, to tilakamaMjarI bahuta khuza ho gaI / unake sevaka ke sAtha pitA ko kRtajJatAsaMdeza .. bhejaa| aba tilakamaMjarI ne isa sArikA kI dekhabhAla ke lie eka sevaka niyukta kara diyaa| aba tilakamaMjarI usa sArikA ke sAtha krIr3A karatI, use nitya naI-naI cIjeM khilAtI, usakI koyala jaisI madhura vANI sunatI / yahI tilakamaMjarI kA aba pratidina kA kAryakrama ho gyaa| sArikA ke prati mana meM honevAle atyAdhIka prema ke kAraNa tilakamaMjarI sArikA kA piMjar3A haradama apane pAsa rkhtii| vaha apanI sakhI aura sauta rupavatI ko usa sArikA ko kabhI sparza bhI na karane detI thii| kabhI-kabhI rupavatI ke mana meM sArikA ko koyala jaisI madhura vANI sunane ko icchA hotI aura vaha tilakamaMjarI ke pAsa usa sArikA ko kucha samaya taka ke lie use dene kI yAcanA krtii| lekina isa para tilakamaMjarI use spaSTa zabdoM meM sunAtI -'' yaha sArikA mere pitA ne. mere lie hI bhejI hai| maiM tujhe vaha sArikA krIr3A karane ke lie kyoM dU~ ? tU apane pitA ko kyoM nahIM likhatI ki ve tere lie bhI aisI hI eka dUsarI sArikA bheja de| kyA tujhe aisA likhane meM zarma AtI hai ?" jahA~ prema TUTa jAtA hai, vahA~ apanI priya vastu dUsare ko dene ko mana nahIM hotA hai| isake sthAna para inkAra karane kI icchA hotI hai| jisake prati mana meM nArAjI hotI hai, use koI cIja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 259 dene se inkAra karane meM manuSya ko bilakula saMkoca nahIM hotA hai / isake viparIta jahA~ kisI ke prati mana meM saccA premabhAva hotA hai, vahA~ manuSya premapAtra ke lie apane prANa dene meM bhI nahIM hicakicAtA hai| tilakamaMjarI ke kaTAkSa bhare vacana suna kara rUpavatI kA mana bahuta du:khI huaa| lekina prakRti se gaMbhIra hone ke kAraNa usane tilakamaMjarI ke prati krodha nahIM prakaTa kiyA, balki vaha zAMta banI rhii| manuSya kA bhUSaNa rUpa hai, rUpa kA bhUSaNa guNa hai, guNa kA bhUSaNa jJAna hai aura jJAna kA bhUSaNa kSamA hai| eka bAra rUpavatI ne sacamuca apane pitA maMtrI ko patra likha kara tilakamaMjarI ke pAsa hai vaisI hI sArikA bhejane kA Agraha kiyaa| rUpavatI kA patra milate hI mahAbuddhimAn maMtrI ko - yaha samajhane meM dera nahIM lagI ki merI putrI ne tilakamaMjarI ke prati sautiyA DAi ke kAraNa hI tilakamaMjarI ke pAsa hai, vaisI hI sArikA ma~gavAI hai| ___maMtrI kA apanI priya putrI rUpavatI se gaharA snehabhAva thaa| apanI putrI kI icchA pUrNa ' karane ke uddezya se maMtrI ne usI samaya saikaDoM zikAriyoM ko vana-parvata ke pradeza meM rAjakumArI ke pAsa hai, vaisI hI sArikA lAne ke lie bhejdie| bahuta dinoM taka koziza karane ke bAda vaisI sArikA na milane ke kAraNa zikArI nirAza hokara lauTa aae| maMtrI ne vicAra kiyA ki yadi maiM apanI putrI rupavatI ke lie sArikA na bhejUM, to vaha mana meM bahuta du:khI ho jaaegii| isalie maMtrI ne apanI buddhi lar3AI / usane eka kIsI jAti kA paMchI mNgvaayaa| rUpa meM sArikA aura yaha kosI jAti kA paMchI lagabhaga samAna hote haiN| lekina guNa kI dRSTi se donoM meM AkAzapAtAla kA aMtara hotA hai| lekina putrI ko bilakula nirAza na honA par3e, tAtkAlika saMtoSa to mile isa uddezya se maMtrI ne vaha kosI jAti kA paMchI piMjar3e meM baMda kara apanI putrI rupavatI ke pAsa vairATa deza meM : eka sevaka ke sAtha bheja diyaa| yaha kosI paMchI bAhara se dekhane meM to bilakula sArikA ke samAna = hone se rupavatI ne usI ko sArikA samajha liyA aura vaha mana-hI-mana bahuta khuza ho gii| aba rupavatI ne apanI priya "sArikA' kI dekhabhAla ke lie eka sevaka niyukta kara - diyaa| isa paMchI kA lAlana-pAlana karane meM vaha magna ho gii| jisako jo vastu priya hotI hai, vaha - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zrI candrarAjarSi caritra usakI dekhamAla, lAlana-pAlana meM vyasta ho hI jAtA hai| yadi manuSya ko dharma priya ho, to vaha usake pAlana meM lIna kyoM na bane ? lekina Ajakala manuSya kI lInatA kisa bAta meM dikhAI detI hai - prAya: lakSmI aura lalanA meM hI ! kisI dAsI ke mu~ha se tilakamaMjarI ko yaha mAlUma huA ki rupavatI ko bhI usake pitA maMtrI ne usake pAsa hai vaisI hI dUsarI sArikA bheja dI haiN| yaha khabara suna kara aba rupavatI ko bhI sukha milegA, yaha vicAra tilakamaMjarI ko satAne lgaa| rupavatI kA sukha usase sahA na gyaa| vaha sautiyA DAha se mana-hI-mana jalane lgii| IrSyAlu manuSya dUsare ko sukhI dekha kara IrSyA se jala uThatA hai - mana meM du:khI hotA hai| aise hI eka dina ve donoM sauteM ekasAtha baiThI huI thIM aura ve apanI-apanI sArikA kI bahuta prazaMsA karane lgii| lekina mana meM sautiyA DAha hone se donoM se bhI dUsarI kI sArikA kI prazaMsA sahI nahIM jAtI thii| isalie donoM ne yaha nizcita kiyA ki hama donoM kI sArikAoM meM se jisakI sArikA adhika madhura bolegI use hama zreSTha svIkAra kara leNgii| zarta ke anusAra, tilakamaMjarI kI sArikA madhura bolane meM bahuta kuzala hone se aneka bAra atyaMta madhura bolI meM bolii| usane saba kA mana mohita kara liyaa| lekina rUpavatI jise sArikA mAnatI thI aura saba jise sArikA hI samajha rahe the vaha to eka bAra bhI nahIM bolii| aura vaha bolegI bhI to kaise ? kyoMki, vaha to vAstava meM sArikA nahIM thii| nakalI cIja asalI cIja kI hara bAta meM nakala nahIM kara sakatI / aisA hone se becArI rupavatI sabake sAmane lajjita hokara cupa ho gii| udhara tilakamaMjarI AnaMda ke unmAda meM nAcane lgii| rupavatI ko apane pakSI kI yaha avasthA dekha kara mana meM bahuta kheda huaa| rUpavatI ne socA ki yaha pakSI to sirpha dikhAI dene meM hI rUpavAn haiM, suMdara hai / lekina usameM guNa to nAmamAtra ke lie bho nahIM hai| nakalI cIz2a meM asalI cIja ke guNa Akhira ho bhI kaise sakate haiM? zarta ke anusAra tilakamaMjarI kI sArikA jIta gaI thI aura rupavatI kA kosI pakSI burI taraha se hArA thA / isalie aba tilakamaMjarI bArabAra rupavatI ko cir3hAne lgii| vaha kahatI thI, "kyoM rupavatI ? tU apanI sArikA kI bahuta prazaMsA karatI thI na ? to phira kyoM hAra gaI ? arI kahA~ merI madhura bhASI sArikA aura kahA~ terA gUMgA kosI ? tere pAsa jo kosI hai, usake jaise sahastroM kosI ho, to bhI ve merI eka sArikA kI tulanA meM nahIM Tika skeNge|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAANCHAL zrI candrarAjarSi caritra 261 tilakamaMjarI ke apanI sArikA ke bAre meM ye dhamaMDapUrNa vacana sunakara rupavatI ko apane kosI pakSI ke bAre meM bahuta gussA aayaa| usane usI samaya krodha meM kosI ke donoM paMkha kATa ddaale| saca hai, krodhAveza meM manuSya ko kartavyAkartavya kA viveka bilakula nahIM rahatA hai| kosI pakSI kI dekhabhAla karane ke lie niyukta sevaka ne rupavatI ko bArabAra rokate hue aneka bAra vinamratA se kahA, "svAminI, Apa isa becAre kosI ke paMkha mata kaattie|" lekina IrSyA aura krodha ke Aveza meM honevAlI rupavatI ne apane sevaka kI kisI bAta para dhyAna nahIM diyaa| usakI hara bAta usane anasunI-sI kara dii| kosI ke paMkha kATa DAlane ke bAda vaha becArA solaha praharoM taka ghAyala avasthA meM tilamilAtA rahA aura Akhira tar3apa tar3apa kara mara gyaa| mara kara isI kosI pakSI kA jIva pUrvabhava ke kisI puNya ke udaya se, vaitADhya parvata para sthita gaganavallabha nagara ke pavanavega nAmaka rAjA ke vegavatI nAmakI rAnI kI kukSi meM putrI ke rUpa meM utpanna huaa| rAjA-rAnI ne isa kanyA kA nAma 'vIramatI' rkhaa| yaha vIramatI jaba yauvanAvasthA meM AI, taba usake mAtA-pitA ne usakA vivAha tatkAlIna AbhAnareza vIrasena ke sAtha kara diyA / vIramatI ne apsarAoM kI ora se aneka prakAra kI vidyAe~ aura maMtrataMtra prApta kara lie the| samaya pAkara jaba vIramatI ke pati rAjA vIrasena ne rAjya tyAga kara saMnyAsadIkSA le lI, taba vIramatI ne apane maMtrataMtra aura aneka vidyAoM ke bala para rAjya prApta kara liyA aura aneka varSoM taka usane rAjyopabhoga kiyaa| kosI pakSI kI mRtyu ke samaya rupavatI kI dAsI ne pakSI ko navakAramaMtra sunAyA thA aura mRtyu ke bAda usakA agnisaMskAra bhI kiyA thaa| . krodhAveza meM galata kAma kara jAne ke kAraNa rupavatI ko bahuta pazcAttApa hone lgaa| kisI bhI taraha kI kyoM na ho, lekina Akhira vaha thI to jaina dharmI hI na ? kie hue pApa ke lie jo pazcAttApa karatA hai, usakA uddhAra hote dera nahIM lagatI hai| . tilakamaMjarI to pahale se hI mahAmithyAtvI aura mahAkapaTI thii| isalie kosI pakSI kii| mRtyu ke bAda rupavatI para vyaMgya karane meM koI kasara nahIM rkhii| durjana manuSya jale para namaka chir3akane meM nahIM hicakicAtA hai| aba to tilakamaMjarI ko jaina dharma kI niMdA karane ke lie sunaharA avasara mila gyaa| tilakamaMjarI rUpavatI se kahane lagI, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zrI candrarAjarSi caritra "sakhI rUpavatI, maiMne acchI taraha dekha liyA ki terA jaina dharma kaisA hai| jaina dharmI mu~ha se dayA-dayA kI bar3I lambI-caur3I bAteM karate haiM, lekina unake jaise nirdayatApUrNa kAma anya dharmI bhI nahIM karate haiM / he dharma kI putalI ! usa becAre abodha kosI pakSI ko mAra DAlate samaya tere aMta:karaNa meM thoDI-sI bhI dayA utpanna nahIM huI ? aisA krUra karma karate samaya tere hAtha kA~pa bhI nahIM uThe ? dekha, maiM to bhUla kara bhI tere jaisA hiMsaka karma kabhI nahIM karatI huuN|" __ tilakamaMjarI ke tIkhe, vyagyapUrNa lekina mArmika vacana suna kara rupavatI kA mana bahuta duHkhI huaa| isa ghaTanA se ina do sautoM ke bIca dhArmika matabheda bahuta adhika bar3ha gyaa| una donoM ke pati rAjakumAra zUrasena ne donoM ko samajhAne kA apanI ora se bahuta prayatna kiyA lekina isakA pariNAma agni meM ghI DAlane ke samAna viparIta niklaa| donoM ke bIca honevAlI dveSAgni zAMta na hui| balki adhika bhar3aka utthii| kosI pakSI ko mAra DAlane se rUpavatI ke mana meM bahuta pazcAttApa huaa| lekina krodha ke Aveza meM kie hue krUra kArya se usane azubha karma bA~dha liyA / yaha aisA karma thA jisakA phala bhoge binA mukti saMbhava nahIM thii| isIlie to jJAnI puruSa saMsArI jIvoM ko cetAvanI dete hue kahate haiM - 'baMdha samaya citta cetIe, udaye zo saMtApa ?' arthAt 'karma kA baMdha hote samaya hI citta meM sAvadhAna ho jaaie| karma kA udaya hone para saMtApa karane se kyA lAbha ? buddhimAn jIva ko apane jIvana meM hara kArya bahuta soca vicAra kara karanA caahie| aisA karane se use bAda meM pazcAttApa nahIM karanA par3egA, usakA kaTu phala bhoganA na pdd'egaa| ____eka bAra krodha ke Aveza meM anucita kArya rUpavatI se ho to gayA, lekina usake mana meM jainadharma ke prati bahuta zraddhAbhAva thaa| rUpavatI jaina dharma ke rahasya kI bhI jAnakAra thii| isalie usane gItArtha guru mahArAja ke pAsa jA kara apanI ora se hue pApa kI AlocanA kI-usake lie prAyazcita kara liyaa| apane pApa ke lie apanI hI niMdA aura usake lie pazcAttApa karake usa pApakarma ko bahuta kSINa kara diyaa| lekina usane strIveda kA kSaya karake puruSaveda bA~dha liyaa| phira rUpavatI ke rUpa meM honevAlA jIvana pUrNa hone se rUpavatI kI mRtyu huii| phira rUpavatI ke jIva ne mara kara tatkAlIna AbhAnareza vIrasena kI rAnI caMdrAvatI kI kukSi meM putra kA janma pAyA / isa putra kA nAmakaraNa 'caMdrakumAra' kiyA gyaa|" bhagavAna zrI munisuvrata svAmI ne Age kahA, "he rAjan, vaha caMdrakumAra tuma svayaM hI ho| rUpavatI ke bhava meM kosI pakSI kI dekhabhAla karanevAlA jo AdamI thA vaha usake dayAdharma ke prabhAva ke kAraNa, apanA vaha jIvana pUrA karake mara kara tumhArA sumati nAmaka maMtrI huA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 263 rUpavatI ke bhava meM, jo sAdhvIjI upAzraya meM apamAnita hone ke kAraNa phA~sI kA phaMdA DAla kara AtmAhatyA kara rahI thI, unako marane se bacAne ke lie par3osa meM ranahevAlI jo surasuMdarI nAmaka zrAvikA daur3atI huI AI thI aura jisane sAdhvIjI ke gale meM par3A phA~sI kA phaMdA tor3a DAla kara unheM bacAyA thA, vaha jaina zrAvikA surasuMdarI apanA vaha jIvana pUrA karake mara kara isa janma meM tumhArI paTarAnI guNAvalI bana gaI haiN| __ mithyAtvI rAjaputrI tilakamaMjarI apanA vaha bhava purA karake mara kara isa bhava meM tumhArI rAnI premalAlacchI banI hai| jina sAdhvIjI ne pichale janma meM AtmAhatyA karane kA prayAsa kiyA thA, ve vaha bhava pUrA karake marI aura agale bhava meM kor3hI kanakadhvaja rAjakumAra ke rUpa meM gharatI para aaii| tilakamaMjarI ke pAsa jo madhurabhASI sArikA thI vaha mara kara kanakadhvaja rAjakumAra kI upamAtA kapilA bana gii| sArikA ke janma meM usane tilakamaMjarI aura rUpavatI ina do sautoM ke bIca jhagar3A karAyA thaa| isa janma meM bhI usa kapilA ne premalAlacchI para viSakanyA hone kA iljAma lagA kara bahuta bar3A kalaha nirmANa kara diyaa| pichale janma meM tilakamaMjarI aura rUpavatI donoM kA pati honevAlA zUrasena mara kara isa janma meM naTarAja zivakumAra banA / pUrvajanma meM rUpavatI kI jisa dAsI ne marate hue kosI pakSI ko caudaha pUrvo kA sArabhUta aura mahAprabhAvakArI navakAramaMtra sunAyA thA, vaha usa puNya ke prabhAva se mara kara isa janma meM naTarAjaputrI zivamAlA bnii| sArikA kI dekhabhAla karanevAlA rakSaka mara kara isa janma meM hiMsaka maMtrI banA haiN| isa prakAra saba ke pUrvabhava aura isa bhava kI bAteM vistAra se samajhA kara munisuvrata svAmI bhagavAna Age bole, "he rAjana, isa saMsAra meM jo prANI jaisA karma karatA hai, vaha vaisA phala pAtA hai| karma kI gati atyaMta vicitra hai| usakI gati ko koI roka nahIM sakatA hai| isalie haraeka manuSya ko karmabaMdha kara lene se pahale bahuta gaMbhIratA se vicAra karanA caahie| he rAjan ! tumane apane pUrvajanma ke caritra para se karma kI vicitratA kaisI hotI hai, yahabAta acchI taraha se jAna lI hai| tumane rUpavatI ke janma meM (bhava meM) krodha ke Aveza meM kosI pakSI ke paMkha tor3a DAle the| isIlie vaha kosI pakSI apanA vaha bhava samApta hone para mara kara agale bhava meM vIramatI bana kara paidA huaa| usane isa janma meM tujhe murgA banA kara aneka prakAra kA du:kha diyA hai| hama jaisA dAna dete haiM, usakA vaisA pratidAna hameM milatA haiN| dUsare ko hama duHkha de, to hameM badale meM du:kha milegA aura yadi hama dUsaroM ko sukha de, to usake badale me hameM bhI sukha hI milegaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 zrI candrarAjarSi caritra he rAjan, tumane rUpavatI ke bhava meM kosI ke paMkha tor3a kara usake sAtha baira bA~dhA, isalie usa-kosI ne-isa bhava meM vIramatI bana kara tumheM manuSya se murgA banA kara usakA badalA liyaa| pUrvakRta karma kA jaba udaya hotA hai, taba use karanevAle ko usako avazya bhoganA hI paDatA hai| pUrvakRta karma use karanevAle kartA kA pIchA karate hue jAtA hai / vahA~ kisI kA koI upAya nahIM cala sakatA hai| tilakamaMjarI ne apane usa bhava meM sAdhvIjI para corI kA jhUThA iljAma lagAyA thA, isalie isa bhava meM usa sAdhvIjI ne mara kara kanakadhvaja kA janma le liyA aura premalAlacchI para viSakanyA hone kA Aropa lagA kara use apamAnita kiyaa| pUrvajanma meM rupavatI ke sAmane jaise kosI pakSI ke rakSaka puruSa kA koI prabhAva na par3A, isI ke pariNAma svarUpa isa bhava meM (janma meM) vIramatI ke sAmane guNAvalI kA koI prabhAva na pdd'aa| isIlie guNAvalI rotI hI rahI aura udhara usakI A~khoM ke sAmane vIramatI ne maMtrazakti se usake pati caMdrarAjA ko manuSya se murgA banA diyaa| pUrvajanma meM rupavatI kI dAsI ne kosI pakSI kI sevA thI, isalie isa janma meM zivamAlA ne usa murge ko lekara premalA ko snehapUrvaka sauMpA aura usakI pUre prema se sevA kii|" isa prakAra munisuvratasvAmI bhagavAna ne caMdra rAjA ke pUche hue sabhI praznoM ke uttara die / unheM suna kara zrotAoM ne acchA upadeza pA liyaa| caMdrarAjA ne jaba apane pUrvajanma kI kahAnI manusuvrata bhagavAna se sunI, to vairAgya ke bhAva se usane karma aura saMsAra ke mAyAjAla ko chinnabhinna kara DAlA aura paramopakArI bhagavAna muniyuvratasvAmI ke caraNakamaloM meM bhakti se praNAma kiyaa| phira caMdra rAjA ne bhagavAna se kahA, 'he bhagavan / Apa jaise anaMta karUNAsAgara karNadhAra ko pAkara yadi hama yaha bhavasAgara pAra nahIM para sake, to phira hamArA uddhAra kauna karegA ? Apane hamAre sAmane saMsAra kA yathArtha svarUpa prastuta karake hamAre aMrtacakSu khole haiM, hamArA mohA~dhakAra Apane dUra kiyA haiN| Apane hama logoM meM dharma ke prati puruSArtha jagAyA haiN| isalie Apa hameM apanA mAnakara hamArA yathAzIghra saMsArasAgara se uddhAra kiijie| he prabhu, anAdikAla se bhavabhramaNa kara-kara ke hama bahuta thaka gae haiN| isalie hamapara dayA karake hameM bhavasAgara se pAra utAra diijie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 265 caMdra rAjA kI vinabhratApUrNa prArthanA suna kara munisuvrata bhagavAna ne rAjA se kahA, "he rAjana, he devAnupriya / yadi tumhArI saMsArasAgara pAra utarane kI icchA ho, to apane parivAra kI anumati lekara yathAzIghra saMyama-dIkSA grahaNa kara lo / saMyama-dIkSA lie binA prANI anaMta du:khamaya saMsArasAgara pAra nahIM kara sakatA hai| mumukSu bhavya jIvoM ko AtmoddhAra ke lie aisA bhagIratha prayatna prAraMbha karane meM vilamba nahIM karanA caahie| "zubhe zIghram' mAna kara unheM zivasukha kI prApti ke lie kamara kasanI cAhie, dattacitta hokara prayatna meM juDa jAnA caahie|" anaMta karuNAmaya bhagavAna kA yaha dharmopadeza suna kara caMdrarAjA ne bhagavAna kA 'vacana tahatti' kiyA aura vaha bhagavAna ko phira se zraddhAbhAva se vaMdanA karake apane parivAra ke sAtha saMyama-dIkSA lene kI bhAvanA mana meM rakhatA huA aura rAjya, patnI, putra, parivAra Adi ko bhavabhramaNa kA kAraNa mAnatA huA rAjamahala me lauTa aayaa| ___ munisuvrata svAmI bhagavAn kI vairAgyamaya dezanA (dharmopadeza) sunakara aura apane pUrvabhava kI kahAnI jAnakara saMsAra se virakta bane hue caMdra rAjA ne rAjamahala meM vApasa Ate hI apanI patniyoM-guNAvalI tathA premalA-ko apane pAsa bulA liyA aura unheM spaSTa zabdoM meM kahA, "he priya rAniyo, maiMne bhagavAna munisuvrata svAmI ke hAthoM saMyama-dIkSA grahaNa karane kA nizcaya kara liyA hai| ___ bhagavAna kI amRtamaya vANI kA pAna karane merI AtmA bahuta tRpta ho gaI hai| isIlie aba merA mana rAjyamukha aura bhogasukha para se uTha gayA hai| mere mana meM ina sukhoM kI aba koI abhilASA nahIM rahI hai| mujhe aba bhautika padArthoM meM sukha kA aMza bhI dikhAI nahIM detA hai| merA mana aba isa bhayaMkara saMsAra se Uba gayA hai| merA jIvana to aMjali meM lie hue pAnI kI taraha kSaNa-kSaNa ghaTatA jA rahA hai / jIvanarupI sUrya kaba asta hogA isakA koI patA nahIM hai| lekina mujhe itanA avazya mAlUma hai ki - 'jAnena avazyaM mrtvym|' ___ arthAt janma lenevAle ke lie mRtyu nizcita hai - avazyaMbhAvI hai| isa yauvana kI zobhA aura zatti 'cAra dina kI cA~danI' kI taraha kSaNabhaMgura hai| vibhinna prakAra ke bhoga phaNidhara sA~pa ke phana ke samAna bhayaMkara hai| yaha kAyA kulaTA strI ke samAna hai| isa kAyA kA manuSya bilakula vizvAsa nahIM kara sakatA hai / kA~ca ke taratana kI taraha honevAlI yaha kAyA kaba TUTa-phUTa jAegI yaha kahanA kaThina hai| vAstava meM manuSya ko to isa kAyA kA upayoga sirpha karmoM kA kA~TA nikAla DAlane ke lie hI karanA cAhie / bAkI manuSya ko isa kuTila kAyA se jarA mI mamatAbhAva nahIM rakhanA cAhie / kAyA ke prati mamatA hI to sAre saMsAra kI jar3a hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 zrI candrarAjarSi caritra kAyA kI mAyA choDa dI jAe to mokSa milA hI smjhie| snAna, vilepana Adi isa kAyA-zarIra-kA cAhe jitanA saMskAra kIjie, lekina yaha mailI kI mailI hI rahatI hai| lekina isa malina kAyA se AtmA meM bharI huI anAdikAla kI karma . kI gaMdagI saMyama ke pAnI aura tapa ke sAbuna se sApha kI jA sakatI hai| . isa mAnavadeharUpI naukA kI sahAyatA se hI manuSya bhavasAgara pAra kara sakatA hai| isalie he priya rAniyo, aba merA mana sAMsArika prANI ke rUpa meM rahane meM bilakula nahIM lagatA hai| isa saMsAra meM svajanoM kA saMgama to paMchiyoM ke mele kI taraha asthira hai| jaise pAgala strI ke mAthe para honevAlA ghar3A asthira rahatA hai, vaise hI isa saMsAra ke sabhI padArtha asthira hI haiN| dUsarI bAta, isa saMsAra meM manuSya ko kabhI-kabhI pUrvapuNya ke prabhAva se maNi-mANeka, dhanadhAnya rAjyasaMpadA, strI-putra-parivAra Adi prApta ho jAte haiM, lekina yaha saba isI saMsAra meM hI raha jAte haiM / isa jIva ko marate samaya asahAya avasthA meM khAlI hAtha hI akele paraloka sidhAranA par3atA hai| inameM se eka bhI vastu usake sAtha kabhI nahIM jAtI hai| saMsAra kI yaha kSaNabhaMguratA, asahAyatA aura viSamatA dekhakara merA mana saMsAra ke prati udAsa ho gayA hai| isalie aba maiM yaha saMsAra kA tyAga kara saMyama-cAritra-svIkAra lenA cAhatA huuN| he rAniyo, saMsAra chor3a kara cAritra grahaNa karane ke lie mujhe tumhArI anumati kI atyaMta AvazyakatA hai| mujhe bhagavAna ke vacanoM meM pUrA vizvAsa utpanna ho gayA hai| isalie mere mana meM unhIM kI zaraNa meM jAne ko prabala icchA nirmANa ho gaI hai| isalie yadi tuma mujhe saMsAra chor3a kara dIkSA lene ke lie khuzI se anumati dogI to bahuta acchA hogaa| agara tumane inkAra kiyA, to bhI maiM dIkSA to nizcaya hI lenevAlA huuN| aisA kauna mUrkha kSudhAtura hogA ki jisake mukha ke sAmane miSThAnoM se bharI thAlI Ane para bhI vaha use grahaNa kie binA bhUkhA hI banA rahe ?" apane pati kI aisI adbhUta vairAgya bhAvanAyukta bAteM suna kara guNAvalI aura premalA donoM ne rAjA ko isa saMsAra meM rahane ke lie hara taraha se samajhAne kI koziza kii| lekina jaba unheM rAjA ke nizcaya se aisA pratIta huA ki unheM roke rukA nahIM jA sakatA, taba unhoMne rAjA ko saharSa dIkSA lene ke lie anumati de dii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 zrI candrarAjarSi caritra ___rAniyoM se anumati milate hI harSita hue rAjAne turanta guNAvalI ke suputra guNazekhara ko rAjasiMhAsana para biThA diyA aura use rAjA banA diyA / maNizekhara Adi apane anya putroM ko bhI rAjA ne apane vistRta sAmrAjya meM se viziSTa pradeza dekara khuza kara diyaa| caMdra rAjA ne rAjya Age bhI ThIka DhaMga se calatA rahe, isa dRSTi se sArA prabaMdha kara diyaa| aba apane rAjya kI, putroM kI aura patniyoM kI jimmedArI se mukta hue rAjA caMdra ne dIkSA lene ke lie taiyArI prAraMbha kara dii| rAjA kI yaha taiyArI dekhakara prabhAvita huI rAjA kI guNAvalI, premalA Adi sAta sau rAniyA~, sumati maMtrI, naTarAja zivakumAra, usakI kanyA zivamAlA Adi ne bhI rAjA ke sAtha hI dIkSA lene kI prabala icchA prakaTa kI / isI ko kahate haiM 'saccA prema' ! Aja ke kaliyuga meM bhoga meM sAtha denevAle aneka mileMge lekina tyAga meM sAtha denevAle birale hI milate haiN| apane sAtha ina sabakI dIkSA lene kI prabala abhilASA dekhakara rAjA kI khuzI kA ThikAnA na rahA / bhavasAgara pAra karate samaya sAthI mile to kisako AnaMda nahIM hogA ? sArI taiyArI pUrI ho gii| eka zubha muhUrta para caMdra rAjA ke putraratnoM-guNazekhara aura maNizekhara ne dhUmadhAma se dIkSAmahotsava kA Ayojana kiyaa| apane sAre parivAra ke sAtha caMdrarAjA 'varSIdAna' detA huA usa sthAna para A pahu~cA, jahA~ bhagavAna munisuvrata svAmIjI kA nivAsa thaa| isa samaya bhagavAna dezanA (dharmopadeza de rahe the| rAjA ne zraddhAbhAva se bhagavAna kI tIna parikramAe~ kI, vinamratA se vaMdanA kI aura vaha saparivAra bhagavAna kI dezanA sunane ke lie baiTha gyaa| munisuvrata svAmI bhagavAna kI vairAgyamaya dezanA phira se sunane para rAjA kA vairAgya pahale se bhI adhika bar3ha gyaa| yaha dekha kara vahA~ kI sabhA meM baiThe hue indroM aura devoM ne caMdra rAjA ke tyAga aura vairAgyabhAva kI bhUrI-bhUrI prazaMsA kii| aba guNazekhara rAjA ne bhagavAna ke sAmane hAtha jor3a kara prArthanA kI, "he anaMta karuNAsAgara prabhu, ye mere pUjya pitAjI aura merI sabhI pUjya mAtAe~ zivasukha prApta karane ke lie saMsAra tyAga kara dIkSA lenA cAhate haiM / isalie Apa kRpA kara unheM dIkSA kA dAna dIjie !" bhagavAna munisuvrata svAmI ne rAjA guNazekhara kI vinamratA bharI prArthanA suna kara caMdra rAjA aura usake sAtha Ae hue dIkSArthiyoM ko dIkSA denA kiyaa| caMdrarAjA ko dIkSA lene meM dRDha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zrI candrarAjarSi caritra karane ke uddezya se bhagavAna ne caMdra rAjA ko apane pAsa bulA kara kahA, "he caMdranareza, tumhArI dIkSA grahaNa karane kI bhAvanA zreSTha hai| lekina he rAjan, dIkSA lekara usakA pAlana karanA bar3A kaThina kAma hai| sAdhujIvana meM kadama-kadama para pariSaha (vipatiyA~) aura upasarga (upadrava) Ate haiN| sAdhujIvana meM sAdhu ko bAraha prakAra ke tapa se zarIra kA zoSaNa karanA par3atA hai, iMdriyoM aura kaSAyoM kA damana karanA hotA hai, mana ko apane vaza meM rakhanA par3atA hai, jJAna-dhyAna karanA hotA hai, 42 doSoM se rahita arasa-nirasa bhikSA bhojana ke rUpa meM lAkara usakA upayoga karanA par3atA hai, naMge pA~va eka gA~va se dUsare gA~va dhUmanA par3atA hai, zarIra ke bAloM kA loca karanA par3atA hai, snAna Adi se zarIra kA satkAra-zRMgAra nahIM kiyA jA sakatA hai| dIkSA lene ke bAda sAdhu ko zubha bhAvanA se apanI dIkSA kA niraticAra rUpa meM pAlana karanA par3atA hai / ye sArI bAteM apanAne ke lie eka se eka bar3hakara kaThina haiN| isalie apanI zakti kA vicAra karake hI dIkSA lenI caahie|" bhagavAna kI amRtamayo madhura vANI suna kara caMdra rAjA ne kahA, "he prabhu, ApakI bAteM bilakula satya haiM / ApakI bAtoM meM kahIM bhI saMdehayukta kucha nahIM hai| Apane kahA ki dIkSA kA pAlana karanA atyaMta kaThina hai| lekina prabhu, yaha dIkSA kA pAlana kAyaroM ke lie kaThina hogA, zUravIroM ke lie yaha bilakula kaThina nahIM hai| AsAna hai|" .. caMdra rAjA kI dIkSA lene kI par3ha bhAvanA dekhakara bhagavAna ne usake parivAra ko dIkSA denA svIkAra kara liyaa| bhagavAna se anumati aura Adeza pAte hI caMdra rAjA ne turaMta apane zarIra para se rAjasI vastra aura AbhUSaNa utAra die, sira ke bAloM kA usane loca kara liyaa| phira bhagavAna ne apane hAtha se caMdrarAjA ko 'rajoharaNa' aura 'muhapatti' Adi se yukta muniveza pradAna kiyaa| cAra mahAvratoM ke pAlana kI saugaMdha (pratijJA) dilAI / phira caMdra rAjA aura anya dIkSArthiyoM ke mastaka para bhagavAna ne kramaza: sugaMdhita 'vAsakSepa' ddaalaa| dIkSAvidhi pUrI hote hI aba caMdrarAjA 'caMdra rAjarSi' bana gayA / vaha bhagavAna munisuvratasvAmIjI kA ziSya banA / vahA~ dIkSA samAroha dekhane ke lie sabhA meM baiThe hue sabhI iMdroM, devoM aura manuSyo ne nae 'caMdra rAjarSi' ko bhAvapUrvaka vaMdanA kii| usa avasara para upasthita anya logoM ne bhI isa dIkSA mahotsava se vairAgya prApta kara bhagavAna se yathAzakti trividhi vrataniyama le lie| kucha samaya bAda bhagavAna munisuvratasvAmI ne purAne sAdhuoM aura aba nae caMdra rAjarSi Adi ziSyoM ke vizAlaparivAra sahita AbhApurI se vihAra kiyaa| ye apane paribhramaNa meM Age P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra 269 kI ora cala pdd'e| caMdrarAjarSi ke putra, parivAra ke anya sadasya aupa AbhApurIvAsI loga unheM AbhApurI se vidA karane ke lie dUra taka sAtha ge| aba caMdrarAjarSi ko vidA dete samaya, guNazekhara aura maNizekhara Adi putroM kI tarapha se guNazekhara ne caMdrarAjarSi se A~khoM meM A~sU bharakara gadgad kaMTha se kahA, "he pUjya / Aja Apa to hama sabake hArdika prema kA tyAga kara, mokSaprApti ke rAste para cala paDe hai / lekina hama Apako kabhI nahIM bhUleMge / Apane to tIna khaMDoM ke rAjya ko tRNavat tuccha mAnakara usakA tyAga kara diyaa| lekina hama meM aisA tyAga karane kI sAmarthya kaba AegI ? Apane apanA to kalyANa kara liyA, lekina hamArA kalyANa kauna karegA ? hai pUjya, Apa aba bhale hI cale jAie, lekina hamArI itanI prArthanA svIkAra kIjie / Apa hameM kabhI bhulA mata dIjie / kabhI AbhApurI padhAra kara hameM Apake pavitra darzana karane kA avasara avazya diijie|" . - caMdra rAjarSi ne unheM vidA karane ke lie Ae hue apane putroM ko aura AbhApurIvAsiyoM ko 'dharmalAbha' kA AzIrvAda diyA aura samayocita hitazikSA kI bAteM khiiN| phira ve apane guru aura anya sAthI ziSyo ke sAtha AbhApurI se bAhara cala pdd'e| . caMdra maharSi tathA anya parivAra ko Age bar3hate dekhakara guNazekhara Adi putra aura AbhApurIvAsI viraha vedanA se sisaka-sisaka kara rote-rote hI ve saba AbhApurI lauTa cle| dIkSA grahaNa karane ke bAda sabhI sAMsArika upAdhiyoM se mukta hue caMdra rAjarSi ne sthavira munirAja ke pAsa rahakara jJAnAdhyayana kA prAraMbha kiyaa| zAstrAdhyayana to sAdhu jIvana kA prANa hai, kyoMki usI kI sahAyatA se saMyama kA pAlana AsAna bana jAtA hai| zAstrAdhyayana se mana aura iMdriyA~ kAbU se rahatI hai aura dhIre-dhIre samaya ke anusAra saMvega-vairAgya kA bhAva vRddhigata hotA jAtA hai| svAdhyAya se lokAloka kA jJAna prApta hotA hai, samakita aura saMyama ke bhAva nirmala banate haiN| aMta meM zAstrAdhyAyana se hI AtmAjJAna aura kevalajJAna prApta ho jAtA hai| isIlie | caMdramaharSi ne dIkSA lene ke turaMta bAda zAstrAdhyAyana prAraMbha kiyaa| dIkSA meM Avazyaka honevAlI | saMyama kI sabhI kriyAoM meM unhoMne nipuNatA prApta kara lii| isI prakAra sumati muni, ziraNajamuni Adi bhI caMdrarAjarSi se vinaya se peza Ate hue zAstrAdhyayana aura saMyamakriyAoM meMtallIna ho ge| guNAvalI, premalA Adi 700 sAdhviyA~ bhI apanI pravartinI sAdhvIjI se sAdhvAcAra kI zikSA pAkara jJAnAdhyayana meM tallIna ho kara japa-tapa aura saMyama kI anya kriyAoM meM magna rahane lgiiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 zrI candrarAjarSi caritra jisane dIkSA (saMyama) le lI, vaha saMyama meM tallIna ho jAe, to hI zivasuMdarI se saMgama ho jAtA hai, use apanA sakatA haiM ! caMdrarAjarSi aura anya saba sAdhu-sAdhvI siMha kI taraha vIratA se dIkSA grahaNa kara gae the aura siMha kI taraha vIratA se usake pAlana meM tallIna the| apane AcaraNa ko nirmala rakhane meM ve saba prayatnazIla rahate the| saMyama kA niraticAra pAlana karate hue ve saba ke saba paramAtmA munisuvrata bhagavAna kI hara AjJA kA pAlana karane meM tatpara rahate the| aMta meM jinAjJApAlana meM hI to dharma hai na ? zrutasAgara kA atyaMta gaharAI se avagAhana karane se caMdra rAjarSi ko adhyAtmaratna prApta ho gyaa| isalie aba ve svaprazaMsA, pariniMdA, vaizunya, IrSyA, paradoSadarzana Adi sabhI doSoM kA pUrI taraha se tyAga kara apramata guNasthAnaka meM cale gae aura Atmasvarupa meM tallIna hone lge| aba caMdrarAjarSi SaTkAya jIvoM kI sAvadhAnI se rakSA karane lage, vizva ke sabhI jIvoM ko apanI AtmA ke samAna mAnane lge| AtmasvarUpa kA niraMtara ciMtana karate rahane se unheM jar3acetana kA bheda mAlUma ho gyaa| aba ve yatidharmapAlana meM hI apanI AtmA kA kalyANa mAnane lage / aSTapravacana mAtA kI goda meM pratidina baiTha kara khelate-khelate caMdra rAjarSi ne kSamArUpI khar3aga se moharAjA para vijaya prApta kara lii| aba caMdrarAjarSi nitya saMvegarasa ke sAgara meM saphara karane lge| unhoMne apanI kAyA kI mAyA para se apanA dhyAna haTA liyaa| ghora aura ugratapasAdhanA karate-karate unhoMne karma kI senA kA, kUr3AkarkaTa nikAla ddaalaa| unhoMne apanI iMdriyoM para vijaya prApta kara lii| aba ve lagabhaga niraMtara dharmadhyAna meM hI magna rahate the| taraha-taraha ke pariSahoM ko aura upasargo ko ve pIDAkArI nahIM, balki paropakArI mAnane lage aura unheM samatAbhAva se zAMti se sahate rhe| pariSahoM aura upasargoM ko unhoMne Atmazuddhi kA ekamAtra sAdhana mAna liyA / upasargoM aura pariSahoM ko samatAbhAva se sahana karane se AtmA kA zuddha svarUpa prakaTa ho jAtA hai| upasargoM aura pariSahoM ko zAMtipurvaka saharSa sahana karanA hI karmamukti kA mukhya mArga haiN| caMdra rAjarSi aba pratidina apanI AtmA kA zAMtarasa se abhiSeka karate the| apanI AtmA ke prati atyaMta rUci hone se aba unako AtmAnubhavajJAna prApta ho gyaa| aba unhoMne kSapakazreNI ke Upara car3hanA AraMbha kiyaa| utkRSTa dharmadhyAna karate karate unheM zukladhyAna prApta ho gyaa| caMdra rAjarSi ne aba kSapakazreNI rUpa gajarAja para savAra hokara zukladhyAna ko talavAra se moharAjA kA mastaka ur3A diyaa| phira unhoMne moharAjA kI sArI senA ko bhagA diyA aura jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karmoM ko samUla naSTa kara kevalajJAna pA liyaa| kevalajJAna ke pUrNa prakAzA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrarAjarSi caritra meM unhoMne tInoM kAloM ke sabhI jar3acetana padArthoM ko ekasAtha pratyakSa dekhA / sabhI sAMsArika jIvoM kI sukha-du:kha, janma-mRtyu, gati-Agati ko unhoMne ekasAtha, eka samaya meM hI pratyakSa jAna liyA / caMdra rAjarSi ko kevalajJAna kI prApti hone se unakI anAdikAla kI sArI bhrAMti bhAga gii| caMdra rAjarSi ke nikaTa rahanevAle samyagaddaSTi devoM ne caMdra rAjarSi ke pAsa Akara unakI kevalajJAnaprApti kA mahotsava mnaayaa| devanirmita suvarNakamala para AruDha hokara sabhA ke sAmane caMdrarAjarSi ne adbhUta dharmadezanA dii| unhoMne apanI dharmadezanA meM sabako uddezya kara kahA - "isa jagat ke jIva anAdikAla se karmoM ke yoga se cAra gatiyoM aura caurAsI lAkha yoniyoM meM janmamaraNa kA cavakara kATate jA rahe haiN| ve taraha-taraha kI yAtanAe~ bhogate haiN| isa anaMta du:khamaya saMsAra kA vinAza karane aura anaMtasukhamaya mokSa ko prApta karane ke lie jIvoM ko jinezvaradeva kathita dharma ke anusAra calane ke lie prayatna karanA cAhie / yaha dharma do prakAra kA hai - eka sAdhudharma hai aura dusarA zrAvakadharma hai / jIvoM ko cAhie ki zakti ho to pahale samasta saMsAra ke sukhoM saMbaMdhoM aura pApoM kA pratijJApUrvaka tyAga karake sAdhudharma svIkAra kara lenA caahie| jina jIvoM meM sAdhudharma kA pAlana karane kI zakti na ho unheM samakita sahita zrAvaka ke bAraha vratoM ko svIkAra kara usakA niraticAra rIti se pAlana karanA caahie| yaha dharmapAlana sirpha manuSyajanma meM hI saMbhava hai| isalie viSaya, kaSAya Adi pramAdoM kA tyAga kara zuddha Azaya se dharma kI vidhipUrvaka ArAdhana karanI cAhie / manuSyajanma AryakSetra, Aryakula, paceMdriyoM kI prApti, svastha, zarIra nirmala buddhi, dIrghAyu, sadguru kI saMgati jinavANI kA zravaNa, usake prati zraddhA kA bhAva aura saMyamapAlana meM vIratA-parAkrama dikhAnA-ye bAteM uttarottara bahuta durlabha hai / isa sasAra meM kahIM bhI sukha nahIM hai / sukha sirpha mokSa meM hI hai| isalie mokSa pAne kI kAmanA karanevAle ko jinadharma kA pAlana karane meM tanika bhI pramAda nahIM karanA caahie|" kevalajJAnI caMdrarAjarSi kA yaha dharmopadeza suna kara vahA~ upasthita aneka bhavyAtmAoM ne pratibodha pAkara yathAzakti vrataniyama ko svIkAra kara lie| vahA~ se vihAra karate-karate eka bAra caMdra rAjarSi siddhAcalajI tIrthakSetra para pdhaare| pahale isa rAjarSi ko yahIM para murge meM se phira manuSyatva kI prApti huI thii| aba vahA~ unheM siddhatva kI prApti honevAlI thii| isIlie ve yahA~ padhAre hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zrI candrarAjarSi caritra anaMta siddhoM ke dhAma isa siddhAcalajI tIrthakSetra para caMdrarAjarSi ne eka mAsa kA anazana kiyaa| eka sahastra varSoM ke caritryaparyAya (saMyama) sahita kula tIsa hajAra varSoM kA jIvana jIkara aura phira yoganirodha karake cAra aghAtI karmoM kA vinAza kara caMdrarAjarSi anaMtasukhamaya mokSa meM pdhaare| sumati muni, zivakumAra muni aura guNavalI, premalA Adi sAdhviyA~ bhI saMyama kA niraticAra pAlana karate hue kevalajJAna prApta kara aMta meM mokSa meM pahuMca gii| zivamAlA sAdhvI aura caMdrarAjarSi ke saMsArI jIvana kI anya sArI rAniyA~-sAdhviyA~ abhI kucha karmoM kA kSaya karanA bAkI hone se apanA usa janma kA jIvana pUrNa kara sarvArthasiddha nAmaka sarvazreSTha devavimAna meM utpatna huii| vahA~ kA taiMtIsa sAgaropama kA divya jIvana bitA kara ve sarvArthasiddha vimAna meM se cyakti hokara uttama kula meM janma leMgI aura phira se dIkSA grahaNa kareMgI aura sakala karmo kA kSaya kara mokSa prApta kara leNgii| // iti zrI caMdrarAjarSi critr|| **************** ACHARYA SRI KAULASSAGARCURI GYANMANDIR Kova, Cardhinaar-3.2009. ___ Phone : (07972327652,23270204-07 Aaradhak Trust P.P.AC. Gunram