Book Title: Bruhat Paryushananirnay
Author(s): Manisagar Maharaj
Publisher: Jain Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020134/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / ||caaritrcuuddaamnni AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka:1 ArAdhanA vIra jaina zrI mahAvI kobA. amRtaM amRta tu vidyA tu zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 For Private And Personal Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir RA JK 10 .A AT.. // aham // zrIzAMtinAthAya nmH|| 1.................... bRhatparyuSaNA nirNayaH pUrvArddha, prathama-dUsarA khaMDa. .. kartA mAn paramapUjya upAdhyAyajI zrI 1008 zrI sumatisAgarajI mahArAjake laghu ziSya muni zrImaNisAgarajI mahArAja. __ prasiddha kartA lakattA, murzidAbAda, vIkAnera, jayapura, jesalamera, muMbaI, dhUliyA, cAlIsagAMva vagairaha zaharoke jaina saMghakI dravya sAhyatAse ma abhayadevasUri graMthamAlAke kAryavAhaka kalakattA. tathA pavattasUri jJAna bhaMDArake kAryavAhaka, zA.pAnAcaMda bhagubhAI,surata. mUlagraMtha bI. ela. presa, kalakattA chapA. Adi, dhi AramArAma priMTiMga aeNnDa pabliziMga kaMpanI, zrI. vi. ". jAvaDekara dvArA bhAramArAma chApakhAnA dhUliyAmeM chapA. zrIvIranirvANa saMvat 2447. vikrama saMvat 1978. vaizAkha zudI 3 maMgala vAra. vAra 3150 kaoNpI.] meTa mUlya satya grahaNa, For Private And Personal Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // zrIcaMdraprabhasvAmine nmH|| -rowom yAda rakhane yogya upayogI sUcanA. 1-AtmArthI he ! bhavyajIvoM kharataragaccha, tapagaccha,kamalAgaccha, aMcalagaccha, pAyacaMdagacchAdikake AgrahakIbAteM karane meM AtmakalyANa muktinahIM hai, kiMtu jinAjJAnusArabhAvase zuddhadharmakriyAkaranemeM mu. ktihai.isaliye apane 2 gacchakI paraMparA rUDhIko choDakara jinAzAnusAra satyavAtakI parIkSAkarake usamujabadharmakAryakaro usase zreyaho. 2-zrIsarvajJa bhagavAnke kahe hue atIvagahanAzayavAle, apekSA sahita, anaMtArthayukta jainazAstra avisaMvAdIhe, magara "kAdhai desaggahaNaM, katthai ghiti niravasesAI / ukkamakama juttAI,kAraNa vasao niruttAI // 1 // " zrIjaMdvIpaprajJaptisUtrakI vRttike isa mahAvAkya mujaya- sAmAnya, vizeSa, opamA, varNanaka, utsarga, apavAda, vidhi, bhaya, nizcaya, vyavahArAdika saMbaMdhI zabdArtha, bhAvArtha, lakSyArtha, vAcyArtha, saMbaMdhArthAdi bhedovAle gaMbhIrArthake bhAvArtha saMbaMdhI zAstravAkyoko samajhe binAhI abhI avisaMvAdI sarvazAsanameM kitane gacchoMke bhedoMkA Agraha baDhagayA hai. dekho- "gacchanA bheda ghaDu nayaNa nihAlatA, tattvanIvAtakaratAMna lAje ! udarabharaNAdi nijakAja karatAMtha kAM, mohanaDiyA kalikAlarAje // 1 // devagurudharmanI zuddhi kaho kimarahe, kimarahe zuddha zraddhAna ANo / zuddhazraddhAvinA sarvakariyAkarI, chArapara nipaNo teha jANo // 2 // pApanahIM koI ussUtrabhASaNa ji. syuM, dharmanahIM koI jagasUtra srikho| sUtra anusAra je bhavika kiriyA kareM, tehano zuddha cAritra parikho // 3 // ityAdi bAtoMko vicAra kara AtmArthiyoko apanA asatya Agrahako choDakara apanI AtmAko hitakArI, sutrakArI hove, vaisA satya grahaNa karanA cAhiye. 3- kitaneka munimahAzaya dharSovarSa paryuSaNAparvake vyAkhyAnameM adhikamahIneke va zrIvIraprabhuke cha kalyANakokeniSedha saMbaMdhI carcA uThAte haiM, usase bhole logoMko aneka taraha kI zaMkAyeM utpanna hotI hai, aura kitanehI mahAzayato ina bAtome tattvaSTise satya asatyakA nirNaya kiye binAhI apane pakSako satya mAnya karake dUsaroMko jhUThe. uharAnekA ekAMta Agraha karate haiN| zAstroM meM ekAMta Agrahako aura For Private And Personal Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zaMkArUpI zalyako ekaprakArase mithyAtvahI kahAhai, usakA nivAraNa karanekeliye aura zAstrAnusAra satya bAtokA nirNaya batalAne ke liye vartamAnika sarva zaMkAokA samAdhAna sahita maina yaha graMtha banAyAhai, magara mairo taraphase kisI tarahakA navIna vivAda zurUkaranekeliye na. hI banAyA. isaliye isa graMthake banAne meM subodhikA, kiraNAvalI vAM canevAle kitaneka vidvAn muni mahAzayahI kAraNabhUta hai, pAThaka gaNa isameM maireko kisI tarahakA doSI na samajhe, maineM to unhoMkI zaMkA. oMkA samAdhAna likhA hai. 4- zuddhazraddhAbinA dravyase vyavahArameM cAhe jitanedharmakArya kareM, to bhI Arama kalyANa karane vAle nahIM hote, aura AgrahI logoMkI abhI alaga 2 prarUpaNA honese bhole jIvoMko jinAzAnusAra satya bAtakI prApti honA bahuta muzkila horahA hai. aura avisaMvAdI rUpa bAgama-paMcAMgI-prakaraNa-caritrAdi sarvazAstroko mAnane vAloMmeM paryuSaNA-cha kalyANaka-sAmAyikAdi viSayoM saMbaMdhI zAstrakAramahArAjoM ke abhiprAyako na samajhanese vyarthahI visaMvAda horahA hai, usakAnirNaH ya karaneke liye aura bhavya jIvAko zuddhazraddhArUpa samyaktva ratnakI prAptike upakArakeliye maine yaha graMtha banAyAhai / magara kisI gacchake sAdhu-zrAvakoMko kisI anya gacchameM le jAne ke liye nahIM banAyA. kisI gacchameM raho, paraMtu ApasameM rAga dveSa niMdA IrSA aMgataviro dhAdika bakheDe choDakara zuddha zraddhApUrvaka Atmika kalyANa karaneke liyehI isa graMthakI racanA karane meM AyA hai, isaliye pakSapAta choDa. kara isa prathako yAraMvAra pUrepUrAvAMca, vicAra,mananakara satya samajha. karake zAMti pUrvaka zuddha zraddhAsahita apanA AtmasAdhana karake AsmArthI pAThakagaNa mere parizramako saphala kareMge. 5-jinAzAnusAra zuddhazraddhApUrvakabhAvase dharmakArya karanekA yoga mahAnpuNyodayahova taya prAptahotAhai, isaliye usameM lokapUjA bahuta samudAyavaigarakI pravRttimujaba karanA yogyanahIM hai. isakAlameM AtmA alpahI hote haiM. kadAcit gaccha-guruparaMparA-bahuta samudAya vagairaha bAhyakAraNoMse AzAmujaba kriyAkaranekA yoga na banasake tobhI zuddhazraddhA-prakapaNA to AzAmujaba satyabAtokIhI karanA yogyahai,usase bhavAMtarame sulabhabodhikI prApti ho sakegI. magara guru-gacchalokasamudAya ke Agrahase jinAjhA bAhira kriyA karatehue AzAmujaba satyabAtokA niSedha karanese bhavAMtarame durlabhabodhikI prApti hotIhai, For Private And Personal Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - [ 4 ] isaliye bhavabhayako guru gaccha va loka samudAyAdikakA pakSarakhaneke badale jamAlike ziSyoMkI taraha jinAzAkA pakSa rakhanAhI yogya hai, arthAt - jaise apane guru jamAlike utsUtraprarUpaNA ke pakSakochoDakara bahuta bhavyajIva bhagavAnkI AjJAmujaba mAnane lagethe, taisehI - abhI bhI AtmArthiyoM ko karanA yogya hai. yahI samyaktvakA mukhya lakSaNa hai. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 6- maire banAye isa eka graMthake sAmane aneka graMtha likhe jAne kI maireko koI paravAha nahIM hai, dekho-jaise ekavItarAga sarvajJabhagavAn ke paropakArI jaina AgamoMke viruddha hajAroM matavAdI aneka tarahase a panA 2 kathana karate haiM. magara tattva dRSTise AtmahitakArI satya bAta kyA hai, yahI dekhA jAtA hai. taisehI- mere banAye isa graMthaparabhI 1-2 nahIM; paraMtu 10-20 lekhakabhI apanA 2 vicAra sukhase likhe. magara jinAzAnusAra satya bAta kyA hai. yahI dekhanA hai. jhUThe matavAdiyoM kA yahI svabhAva hai, ki - hajAroM satya bAteM choDa dete haiM, aura atizayokti yA krodha meM Akara kleza baDhAnelagajAte haiM, magara apanI bAta ko choDate nahIM. vaise isa graMthapara na honA cAhiye yahI prArthanA hai. 7- isa graMtha meM paryuSaNA saMbaMdhI adhika mahIne ke 30 dinoMkI ginatI sahita ASADha caumAsa se 50 veM dina dUsare zrAvaNa meM yA prathama bhAdrapada me paryuSaNa parva kA ArAdhana karanekA tathA zrAvaNa bhAdrapada A soja adhika mahIneM hoMve tava paryuSaNA ke pIche kArtikataka 100 dina ThaharanekA kharatara gaccha, tapagaccha, aMcalagaccha, pAya caMdgacchAdi sarva gacchake pUrvAcAryoM ke vacanAnusAra aura nizIthacUrNi, bRhatkalpacUrNi, paryuSaNa kalpacUrNi sthAnAMga sUtravRtti vagairaha aneka zAstrapAThAnusAra acchI taraha se sAbita karake batalAyA hai| jaise adhika mahonA hove tobhI 50 dine paryuSaNAparva karane kI sarva zAstroMkI AzA hai, vaisehI- adhikamadInA hove tobhI pIche hameza 70 dina rahane kI A zA kisIbhI zAstrameM nahIM hai, samavAyAMgasUtrakA pATha to sAmAnya rIti se adhika mahInA na hove taba 4 mahInoMke varSAkAla saMbaMdhI hai, usakA bhAvArtha samajhe binA adhikamahInA hove taba abhI pAMca ma hInoM ke varSAkAlameM bhI usI sAmAnya pAThako Age karanA aura 100 dina pIche rahanesaMbaMdhI aneka zAstroMke vizeSa pAThoMkI bAtako choDa denA yaha sarvathA anucita hai / 8- laukika TippaNA do zrAvaNAdimahIne hove, taba pAMca mahInoMkA varSAkAla mAnya karanA yaha bAta anubhavasiddha pratyakSa pramANAnusAra For Private And Personal Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir hai,tobhI unako 4 mahInoMkA varSAkAla kahanese mithyA bhASaNa karane kaadossaataahai| yadi abhI vartamAnameM adhikamahInezrAvaNAdi honepara bhI jainazAstrAnusAra 4 mahInoMkA varSAkAlamAnoge, to,pauSa-ASADha adhika honevAlA 88 grahasahita jainapaMcAMgabhI abhI mAnanA paDegA. magara vo jainapaMcAMgato abhI vicchedahai, isaliye laukikapaMcAMga mujaca vyavahAra krnemeNaataahai| aba yahAMpara vivekavuddhise nvAyapUrvaka vicArakaranA cAhiye, ki-abhI popa-ASADhamahInekI vRddhivAlA88 graha sahita jainapaMcAMga vicchedabhI mAnanA. va laukika paMcAMga mujaba vyavahArabhI karanA. aura laukika paMcAMga mujaba adhikamahIne do thAvaNa,yA do bhAdrapada,vA do AsojabhI mAnane. phira 4mahInoMkAvarSAkAlabhI kahanA, yaha to 'bAlaceSTA kI taraha pUrvApara virodhI vi. saMvAdI kathanakaranA vivekI vidvAnoMko sarvathAhI yogya nahIM hai| a. dhikazrAvaNAdimahIne nahIMmAnane hove to abhI adhikapoSAdi vAlA jainapaMcAMga batAvo athavA laukika paMcAMga mujava adhika zrAvaNAdi mAno to adhikapoSAdikA bahAnA batalAkara 4 mahInoMkAvarSAkAla kahanekA aagrhchoddo| adhikazrAvaNAdibhI mAnoMge aura 4 mahInoMkA varSAkAlabhI kahoMge, yaha kabhI nahIM bana sakegA. viccheda jainapaM. cAMgakI bAtakA Azraya lenA aura pratyakSa vidyamAna bAtakA niSedha karanA, yaha nyAya viruddhhai| pahile pauSa ASADha bar3hatethe tavabhI phA. lguna aura ASADhacaumAsA pAMca mahInoMse hotAthA aura abhI zrAvaNAdivaDhatehaiM taba kArtika caumAsAbhI pAMcamahInoMkA hotAhai.abhI jainapaMcAMga viccheda honese laukika paMcAMga mujaba adhika zrAvaNAdi mAnyakarake usamujaya vyavahAra karanA yuktiyukta va pUrvAcAryoMkI AjJAnusArahai, jisaparabhI adhika zrAvaNAdi hove,taba pAMca mahInoM ke varSAkAlameM 50 dine dUsare zrAvaNa meM yA prathama bhAdrapadameM paryuSaNAparva ArAdhana karanekA ullaMghana karanA aura pIche 100 dina rahane kI jagaha 70 dina rahane kA Agraha karanA sarvathA anucita hai dekho yadyapi jaina paMcAMga 4 mahInoMkA varSAkAla kahAhai, paraMtu jaina paMcAMgake abhAvase abhI laukika paMcAMga mujaya zrAvaNAdi baDhatehaiM, taba pAMca mahInoMkA varSAkAlabhI mAnanA par3atA hai, isaliye isakA niSedhakaranA sarvathA anucita hai.basa! pauSa-ASADhamahinekI vRddhisahita 4 mahInoke varSAkAla vAlA jaina paMcAMga zurU batAvo yA lokika paMcAMga mujaba zrAvaNAdi baDhe taba pAMca mahInoMkA varSAkAla For Private And Personal Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mAnya karo aura jaba pAMca mahInokA varSAkAla mAnya huA to phira adhikamahInA niSedha karanekI va paryuSaNAke pIche 70 dina hameza rakhane vagairahakI sarva bAte ApahI Apa niSphala ho jAtI haiM isatarahase adhikamahInekeniSedhasaMbaMdhI dharmasAgarajIne 'kalpa kiraNAvalI' meM, jayavijayajIne 'kalpa dIpikA meM, vinayavijayajIne 'su. bodhikA me,kAMtivijayajI-amaravijayajIne jaina siddhAMta samAcArI' meM,zAMtivijayajIne mAnavadharmasaMhitA meM,vallabhavijayajIne jainapatrameM, vidyAvijayajIne 'paryuSaNAvicAra meM kulamaMDanasUrijIne 'vicArAmRta saMgraha meM, harSabhUSaNajIne 'paryuSaNAsthiti meM, aura vartamAnika carcAke heDabile,kitAce vagairahameM jo jo zaMkAyeM kI haiM, una sarva zaMkAoMkA khulAsA pUrvaka samAdhAna isa graMthakI bhUmikAme va pIThikA aura isa graMtha acchI tarahase likhanemeM AyAhai, isaliye jinAzAnusAra dharmakArya karane kI icchAvAle,satyatattvAbhilASI,AtmAhitaiSI pAThaka gaNa isagraMthako pUrNatayA vAMcakara satyasAra grahaNa kreN| 9-tIrthakara bhagavAnke vyabana-janma-dIkSAdikoko kalyANaka mA nanekA AgamAnusAra anAdi siddha hai,isaliye zrI mahAvIrasvAmi. bhI devalokase devAnaMdAmAtAke garbhame ASADha zudI 6 ko Aye unako prathama cyavana kalyANaka, aura AsojavadI 13 ko devAnaMdAmA. tAkegarbhase trizalAmAtAke garbha meM AyeH so garbhApahArarUpa (garbhasaMkramaNarUpa)dUsarAcyavana kalyANaka mAnanekA sthAnAMga-AcArAMga-dazAzrutaskaMdhAdika Agama paMcAMgI prakaraNa caritrAdi aneka zAstrAnusA. ra aura vaGagaccha, caMdragaccha, upakezagaccha (kamalAgaccha ) kharatara. gaccha,tapagaccha, aMcalagaccha, pAyacaMdagacchAdi aneka goke pUrvA. cAryoMke graMthAnusAra acchI tarahase siddha karake patalAyAhai. cyavanajanma-dIkSAdikoMko cAhe vastu kaho, cAhe sthAnakaho, cAhe kalyANaka kaho. ina tInobAtoM meM prasaMgopAta saMbaMdhAnusAra paryAya vAcaka ekArthavAle zabda alaga 2 haiM, magara sabakA bhAvArtha ekahI hai, usabAtakAmeda samajhe binAhI cyavana-janma-dIkSAdikAko vastu-sthAna kahakara kalyANaka panekA niSedha karake AgamArtharUpa paMcAMgIko u. sthApanakaraneke doSI bananA kisIkobhI yogya nahIM hai| 10- zrIvIraprabhuke ASADha zudI 6 ko prathama cyavanakalyANaka mAnyakarake AsojavadI 13 ko dUsarecyavanako kalyANakapanekA ni. vedha karanevAloMko nyAyabuddhise vicAra karanA cAhiye, ki-tIrthakara For Private And Personal Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhagavAnkecyavanakalyANakasamaya unakI mAtA14mahAsvapna AkAzase uttaratehupadekhatIhai, usIsamaya tInajagatameM uddhayota hotA hai ya sarva saMsArIprANImAtrako sukhakIprAptIhotI hai, aura indramahArAjakA Asana calAyamAna honese avadhijJAnase bhagavAnko dekhakara vidhipUrvaka pUrNabhaktisahita namutthuNarUpa namaskArakarake tatkAla mAtAke pAsaAkara14 mahAsvapna dekhanase svapnoM ke anusAra tInajagatakepUjyanI ka tIrthakara putra honekA kahakara indramahArAja apane sthAnaparajAte haiM. aura prabhAtasamaya phajarameM rAjA svapna pAThakoMse 14 mahAsvapnaukAphala pUchatAhe,tava tIrthakara putra honekA sunakara harSa sahita mahotsava ka. ratA hai, aura indra mahArAja devatAoM dvArA usa rojase bhagavAna ke mAtA-pitAke gharame dhana dhAnyAdikase rAjya RddhikIvRddhi karavAte haiM ityAdi tIrthakarabhagavAnke cyaghanakalyANakake kAryahote haiM, yahI sarva kArya ASADhazadI ke roja bhagavAna devAnaMdAmAtAke garbha meM Aye taba nahIM hupa,kiMtu Asoja vadI 13ke roja trizalAmAtAke garbhameM Aye, taba usasamaya hupahaiM, kyoMki dekho-ASADha sudI 6 ko to prAcIna karmake udayase bhagavAn brAhmaNIdevAnaMdAmAtAke garbhabhe Aye. aura dinatakavahAM ThaharanApaDA,unako kalpasUtrAdika zAstroM meM accherA kahAhai, isaliye 82 dina takato indrAdika kisIkobhI tIrthakarabhagavAnke utpanna honekI mAlUma na par3I,magara saMpUrNa82 dina gayebAda indramahArAjako avadhijJAnase mAlUma paDI usIsamaya pUrNaharSasahita namutthuNakiyA aura hariNegameSidevako AjJAkarake kSatriyANItrizalA mAtAke garbhame padharAye, taba trizalAmAtAne (devAnaMdAke 14mahAsvapna haraNakaranekArasvapna nahIM dekhA kiMtu)tIrthakara bhagavAnke cyavana ka. lyANakakI sUcanAkarane vAle 14 mahAsvapna AkAzase uttarata hue aura apane mukha meM praveza karate hue dekhe haiM. isaliye khAsa kalpa: sUtrake mUla pAThamebhI "ee cauddasa sumiNA, savvA pAseI tisthayara maayaa| jaM rayaNi dhakkamaI, kucchisi mahAyaso arihA"arthAt-jisa samaya tIrthakara bhagavAn mAtAke garbhameM Akara utpanna hote haiM,usa samaya yaha 14 mahAsvapna sarva tIrthaMkaramahArAjoMkI mAtAyeM dekhatI, vaisehI-trizalAmAtAnebhI 14 mahAsvapna dekhe haiM, isaliye trizalAmA tAke garbhame Ane kohI zAstrakAra mahArAjone vyavana kalyANaka mA. nya kiyAhai, isIkAraNase samavAyAMgasUtravRtti devAnaMdAmAtAke gabhaMse trizalA mAtAke garbha meM Aneko alaga bhava ginakara tIrthakara For Private And Personal Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [8] panemeM prakaTa hone kAlikhAhai. aura 'mahApuruSa caritra' meM tathA 'triSaSThizalAkA puruSa caritra' Adika prAcIna zAstroM meM bhI 82 dina gaye bAda indrakA Asana calAyamAna honese avadhijJAnase bhagavAnako dekhakara namutthugaM kiyA aura trizalAmAtAke garbhapadharAye, jaba trizalAmAtAne 14mahAsvapna dekhe,taba khAsa indrane trizalAmAtAke pAsameM Akara tIrthakara putra honekA kahA hai, aura phajarameM svapna pAThakaoNsabhI tIrthakara putra honekA sunakara sabako tIrthakara bhagavAnke utpanna hone kI mAlUma hogaI. isaliye kalpasUtrameM jo namutthuNaMkA pATha hai, somI Asoja vadI 13 ke dina saMbaMdhI hai, kiMtu ASADha zudi6 ke di. na saMbaMdhI nahIM hai, kyoMki dekho- 'namutthuNaM karake trizalAmAtAke ga. bhemeM padharAye' aisA kalpasUtrAdimeM khulAsAlikhAhai, magara ASADha zu. dIdako AsanaprakaMpanase namutthuNaM kiyA aura phira usake bAdameM 82 dina gaye pIche trizalAmAtAke garbha meM padharAye. yA 82dina to indrako vicArakarate calegaye. vA pUre 82 dina gayebAda Asoja vadI 13 ko phira Asana prakaMpanase trizalAmAtAke garbhapadharAye. athavA 82dina Thaharakara pIche trizalAmAtAke garbha meM padharAye. aise pATha kisIbhI zAstrameM nahIM hai. magara 82dina taka to mAlamabhI nahIMpar3I, paraMtu 82dina jAne bAdaAsana prakaMpanahonese mAlUma paDI, taba namutthuNaM kiyA aura usI roja padharAye, aise pATha to "mahApuruSa caritra" meM tathA " tri. SaSThizalAkA puruSa caritra" Adi aneka prAcIna zAstroMmeM khulAsA pUrvaka pratyakSa milatehaiM, isaliye Asoja vadI 13 kohI ' namutthuNaM' vagairaha cyavana kalyANakake tamAma kArya honese Agama paMcAMgIkI zraddhAvAloko va zrIvIraprabhukI bhaktivAloko yaha dUsarA cyavamarUpa kalyANaka mAnya karanAhI ucita hai, basa ! Asoja vadI 13 kohI namutthuNaM karane vagairaha cyavana kalyANakake tamAma kArya honekA mAnyakaro yA ASADha zudI 6 ko namutthuNaM karane vagairaha cyavana kalyANakake tamAma kArya honekA khulAsA pUrvaka zAstrapATha ghatalAyo,vyartha vivAda karane meM koI sAra nahIM hai. 11- zrIAdIzvara bhagavAnke rAjyAbhiSekama to koIbhI ka. lyANakake lakSaNa nahIM hai, magara garbhApahArase garbha saMkramaNarUpa dUsa. re cyavanameM to cyavana kalyANakake sarva lakSaNa pratyakSa maujUda hai, i. saliye usakA bhAvArtha samajhe binAhI rAjyAbhiSekakI taraha garbhApahArakobhI kalyANakapanekA niSedha karanA yahabhI be samajha hai / For Private And Personal Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 9 ] 12- zrI AdIzvarabhagavAn 108 muniyoM ke sAtha 'aSTApada'para mokSa padhAre so accherA kahate haiM, tobhI unako mokSa kalyANaka mA. nane meM koI bhI bAdhA nahIM AsakatI. taisehI-zrIvIraprabhukebhI devAnaMdA mAtAke garbha meM Anese vizalAmAtAke garbha meM jAnA par3A. so accherArUpa kahate haiM, tobhI unako cyavanakalyANaka mAnane meM koI bhI bAdhA nahIM AsakatI. isaliye accherA kahakara kalyANakapanekA niSedha karanA yahabhI ghe samajhahI hai. 13- aura zrI mallinAthasvAmi strIpanemeM tIrthaMkara utpanna hue haiM, tobhI cauvIza tIrthakara mahArAjaoNkI apekSAse sAmAnyatAse puruSapanemeM kahanemetehai. taisehI zrIvIraprabhukebhI cha kalyANaka AcArAMga. sthAnAMgAdi AgAme vizepatAse khulAsApUrvaka kahe haiM, tobhI 'paMcAzaka' meM sarva tIrthakara mahArAjoMkI apekSAse sAmAnyatAse pAMca ka. lyANaka kahehai, usakAbhAvArtha samajhe binAhI sarvajinasaMbaMdhI pAMca. kalyANakokA sAmAnya pAThako Age karake AcArAMga-sthAnAMgAdi AgAmeM kahe hue vizeSatAvAle cha kalyANakokA niSedhakaranA yaha bhI be samajhakA vyarthahI Agraha hai| 14-isatarahase AgamapaMcAMgIke aneka zAstrAnusAra tIrthakara, ga. Nadhara,pUrvadharAdi prAcIna pUrvAcAryoMke kathanamujaba garbhApahArako dUsa rA cyavanarUpa kalyANakapanApratyakSasiddha honese.zrIjinavallabhasUrijI mahArAjane citoDameM chaThe kalyANakakI navInaprarUpaNAkI, pahile nahI thI, aisA kahenAbhI ve samajhase vyarthahI hai| 15-aura garbhApahArarUpa dUsare cyavanakalyANakake atIva uttama kAryako 'subodhikA 'TIkAmeM atIva niMdanIka kahakarake niMdAkIhai, sobhI bhagavAnkI AzAtanAkAraka honese samyaktvako va saMyamako hAnIpahuMcAnevAlIhai, usakA tatvadRSTise vicArakiye binAhI vidvAn kahalAnevAle sarva munimahArAja varSoM varSa paryaSaNAparvake mAMgalika rUpa vyAkhyAna samaya aisI anucita bAtako vAMcate haiM, yaha bar3IhI zarma kI bAta hai, bhavabhIrU AtmArthiyoMko aisA karanA kadApi yogya nahIM haiM / ina sarva bAtoMkA vizeSa nirNaya prathama bhAgI bhUmikA aura isa graMthake uttarArddha meM acchI tarahase likhane meM AyAhai, unake vAMcanese sarva bAtoMkA nirNaya ho jAvegA. 16- sAmAyikameM prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pI. chese iriyAvahI karanesaMbaMdhIbhI AvazyakacUrNi-vRhadvAtta-ladhuvRttinavapadaprakaraNa vivaraNarUpavRtti-dUsarIvRtti zrAvakadharmaprakaraNavRtti For Private And Personal Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10] paMdittAsUtracUrNi-zrAddhadinakRtyasUtravRtti-paMcAzakacUrNi-vRtti-vicArAmRtasaMgraha-dharmasaMgrahavRtti-saMbodhasattarI prakaraNavRtti-jayasomopAdhyAya jI kRta 'IyopadhikI SaTtriMzikA vivaraNa', zrAvakaprApti vRtti ityAdi aneka zAstrAnusAra zrIjinadAsagaNimahAttarAcAryajIpU. rvadhara, zrIharibhadrasUrijI,abhayadevasarijI,hemacaMdrAcArya jI, deveMdrasrijI, devaguptasUrijI, vagairaha sarva gacchoMke prAcIna pUrvAcAryoMne sAmAyika vidhime prathama karemimaMtekA uccAraNa kiye bAda pachisa i. riyAvahI karake svAdhyAya, dhyAnAdi dharmakArya karanekA batalAyA hai, yahISAta jinAzAnusAraha.pahile sarva gacchoMmeM isIprakArasahI sAmA. yikavidhi karatethe, magara pIchese kitanehI caityavAsiyoMne apanI matikalpanA mujava prathama iriyAvahI pIchekaremibhaMte sthApana karanekA AgrahacalAyAthA, unakIparaMparAmujaba abIbhI kitanekamahAzaya prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekA sthApana karane ke liye anya koI bhI prakara akSaravAle zAstrapramANa na milanese mahAnizItha-dazavaikAlikAdikake adhUre 2 pAThAse saMbaMdha viruddha artha karake sAmAyika prathamahariyAvahI pIchekaremibhaMte ThaharAte haiM ,paraMtu usase aneka doSa A. te hai, usakA vicArabhI kabhI nahIM karate haiM. dekho - visaMvAdI zAstrokoM va visaMvAdI kathana karanevAlIko zAstroM meM mithyAtvI kahehaiM, isaliye jaina zAstroko va pUrvAcAryoMko avisaMvAdI kahane meM AtehaiM, aura AvazyakacUrNiAdi anekazAstrAmasAmAyikama prathamapharemibhaMte pIchehariyAvahIke pAThamaujUda honeparabhI mahAnizItha-dazavakAlikAdise prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte ThaharAnesa sarvakSa zAstromeM visaMvAdarUpa yaha prathamadoSaAtAhai.aura Avazyaka raDI TIkA, mahA nizIthakA uddhAra, dazavakAlika baDITIkA yaha sarvazAstra zrIharibha. dasUrijI mahArAjane kiye haiM, isaliye Avazyaka bar3I TIkAke viruddha mahAnizIdhase prathama iriyAvahI ThaharAnese ina mahArAjaka kathanameM ghisaMvAda AnerUpa yaha dUsarA doSaAtAhai. AvazyakAdime sAmA. yikake nAmase prathamapharemibhaMte pIchehariyAvahI khulAlA likhIhai,mahA. nizIthake tIsareadhyayanameM upadhAnasaMbaMdhI caityavaMdana svAdhyAyAdi. karanekApAThahai, dazavaikAlikakI TIkAmeM sAdhuke gamanAgamana (jAne Ane) saMbaMdhI iriyAvahI karake svAdhyAyAdi karane kA pAThahai, isa. prakAra bhinna 2 apekSA vAle zAstroke pAThauke saMbaMdha viruddha hokara a. dhUre 2 pAThoMse sAmAyikaumI prathama dariyAvahI baharAnese zAstroMkI For Private And Personal Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [11] maryAdAkA bhaMgahonerUpa yaha tIsarA doSaAtAhai. aura sarva gItArthapU. rvAcAryoMne mahAnizIthAdi dekhethe, unhoMke arthakobhI acchI tarahase jAnatethe, tobhI sAmAyikameM prathama iriyAvahI nahIMlikhI, jisapara. bhI abhI mahAnizIthase sAmAyikame prathama iriyAvahI ThaharAnese u. na sarva gItArtha pUrvAcAryoMko mahAnizIthake arthako nahIM jAnanevAle azAnI ThaharAnekA yahacauthAdoSaAtAhai. aura sarvapUrvAcAryoMne sAmA. yikama prathamakaremibhaMte pIcheiriyAvahI likhIhai,usako utthApanakaranese sarva pUrvAcAryoMkI AjJA lopanekA yaha pAMcavA doSabhI AtAhai. aura AvazyakacUrNi Adika sarva zAstroMke viruddha hokara sAmAyika meM prathama iriyAvahI sthApana karanese Agama paMcAMgIke utthApanarUpa yaha chaThA doSaAtAhai. aura khAsa tapagacchake zrIdeveMdrasUrijI,kulamaMDanamRrijI vagairahonebhI sAmAyika prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI khulAsA likhI hai, usakebhI viruddha hokara sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte ThaharAnese apane pUrvaja baDIla AcAryoMkIbhI avajJA karanerUpa yaha sAtavA doSabhI AtAhai. isaprakAra sAmAyikameM prathama karemibhaMte aura pIche iriyAvahI kahanekA niSedha karake prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte ThaharAnese aneka doSa Ate haiM, i. sakA vizeSa khulAsA pUrvaka nirNaya zAstroke saMpUrNa saMbaMdhavAle pA. Thokesahita isIgraMthake dUsarebhAgakI pIThikAke pRSTha87se 112 pRSThataka aura isa graMthamebhI pRSTha 310 se 329 pRSTha taka chapagayAhai. vahAM sarva zaMkAokA khulAsA samAdhAna karane meM AyA hai, isaliye AtmArthI bhavya jIvoMko jinAjJAnusAra, sarva gaccheoke pUrvAcAryoMke vacanAnu. sAra, prAcIna aneka zAstrAnusAra, tIrthakara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMkI bhAva paraMparAnusAra sAmAyika prathama karemibhaMtekA uccA. raNa kiye bAda pIchese iriyAvahI karanAhIyogyahai, aura prathamairiyAvahI karanekI abhI thoDekAlakI gacchakIrUDhIke Agrahako choDanAhI zreyarUpa hai / isa bAtako vizeSa tattvajJa jana ApahI vicAra leMge. jina 2 mahAzayoMko itanA baDA saMpUrNagraMtha vAMcanekA avakAza na hove; unamahAzayoMko isa graMthake prathamabhAgakI bhUmikA aura dUsare bhAgakI pIThikAko avazyahI vAMcanAcAhiye. maine bhUmikA-pIThikAmeM anya 2bAte nahIMlikhI,kiMtu isagraMthakAsAra aura sarvazaMkAokA thoDese meM samAdhAnamAtrahI likhAhai isaliye bhUmikA-pIThikA vAMcanevAloMko graMthakAsAra acchItarahase mAlUma hosakegA. itizubham . For Private And Personal Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / ra , isagranthake uttarArddhake tIsare khaMDakI-jAhira khabara. 1.isagraMthake uttarArddhake tIsarekhaMDameM AgamAdi anekaprAcIna zAstrAnusAra,va caMdragaccha,vaDagaccha, svarataragaccha,tapagaccha,aMcalagaccha, pAyacaMdgacchAdi sarvagacchoMke pUrvAcAryoMke banAye graMthAnusAra zrIvIra prabhuke cha kalyANaka mAnyakaranekA acchI tarahase siddha karake batalAyA hai. aura zAMtivijayajIne jainapatra meM, vinayavijayajIne 'subodhikA meM, kAMtivijayajI-amaravijayajIne 'jainasiddhAMta sAmAcArI' meM, zrIAtmArAmajIne 'jaina tattvAdarza meM, dharmasAgarajIne 'kalpakiraNAvalI' 'pravacana parIkSA' vagairahameM jo jo cha kalyANaka ni. Sedha saMbaMdhI zaMkAyeM kI haiM. aura zAstrakAra mahArAjoMke abhiprAyako samajhe binAhI adhUre2 pATha likhakara unake khoTe 2 artha karake bhole jIvoMko ulaTA mArga batalAnekI koziza kI hai, una sarvabAtoMkA samAdhAna sahita nirNaya isameM likhane meM AyA hai| 2-aura zrIjinezvara sUrijI mahArAjase vastivAsI-suvihitakharatara virudakI zurUyAta huyIhai,isaliye zrInavAMgIvRttikAraka zrI. abhayadevasUrijI mahArAja kharatara gacchameM hue haiM, yaha bAta prAcIna zAstrAnusAra tathA tapagacchake pUrvIcAryoMke banAye graMthAnusAra siddhakarake batalAyAhai / aura koI mahAzaya zrIjinadatta sUrijI mahArAjase saMvat 1204meM kharataragacchakI zurUyAtahonekA kahate haiM, sobhI sarvathA asatya hai. kyoMki-ina mahArAjase saM.1204 meM kharataragacchakI zurUyAta honekA koIbhI kAraNa nahIM huA hai. vyartha jhUThe AkSepa karane baDI bhUla hai, dekho-1204meM to kharatara gacchakI tIsarI zAkhA huIhai. isa bAtakA acchItarahase khulAsA isagraMthameM karane meM AyAhai. 3-aura jainazAstroMkI yaha AjJA hai, ki-yadi apanI gaccha paraMparAmeM 3-4 peDhIke AgesehI zithilAcAra calA AtA hove, to kriyA uddhAra karanevAle dUsaregacchake anyazuddha saMyamIke pAsameM kriyA uddhAra kareM. arthAt- unake ziSya hokarake zuddha saMyama pAleM, usase pahilekI zithilAcArakI azuddha paraMparA chuTakara, kriyA uddhAra karavAnevAle gurukIzuddhaparaMparA mAnIjAve. dekho jaise-zrIAtmArAma jIne DhUMDhiyoMke jhUThematako choDakara tapagacchameM dIkSAlI hai. isaliye yadyapi pahileDhUMDhiyethe tobhI unakIparaMparA DhUMDhiyoM meMnahIMlikhI jAve; kiMtu tapagacchameMhI likhIjAve. tathA koI zithilAcArI yati apane guru va gacchako choDakara anyagacchavAle zuddhasaMyamAke pAsame kriyA For Private And Personal Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 13 ] uddhArakareM (phirase dIkSAleve)to unakI yatipanakI azuddhaparaMparA chu. Takara jimaguruke pAsameM kriyA uddhAra kiyA hogA, unhIM gurukIzuddha paraMparA calegI / isI tarahase zrIvaDagacchake jagacaMdrasUrijI mahArAjane apaneko va apanI gaccha paraMparAko zithilAcArI azuddha jAnakara choDadiyAthA aura zrIcaitravAlagacchake zuddha paraMparAvAle zuddha saMyamI zrIdevabhadropAdhyAyajIke pAsameM kriyA uddhAra kiyAthA,arthAt-unake ziSya hokara zuddha saMyamI bane the. aura usake bAdameM bahuta tapasyA karanese 'tapA' viruda milAthA, usa rojase ina mahArAjakI samudAyavAle tapagacchake kahalAye gaye. isaliye zrIdeveMdrasUrijImahArAjane aura zrI kSemakArtisUrijI mahArAjane zrIjagacaMdrasUrijImahArAjakI pahilekI zithilAcArakI vaDagacchakI azuddha paraMparA likhanA choDakara; inamahArAjakI caitravAla gacchakI zuddha paraMparA apanI banAI 'dharmaratna prakaraNa vRtti' meM aura 'zrIbRhatkalpa bhAgya vRtti' meM likhIhai. yahI zuddha paraMparA likhanA jinAzAnusAra hai, magara pahilekI vaDagacchakI azuddha paraMparA likhanA jinAzAnusAra nahIMhai.yaha bAta alpazabhI acchI tarahase samajhasakatAhai. jisaparabhI abhI vartamAni ka tapagacchake vidvAn munimaMDala deveMdrasUrijI vagairaha mahArAjoMkI likhI huI jinAzAnusAra caitravAlagacchakI zuddha paraMparAko choDa dete haiM.aura jinAzAviruddha zithilAcArI vaDagacchakI azuddha paraMparAko likhate haiM. yaha sarvathA zAstra viruddha hai. ina sarva bAtoMkA vistAra pUrvaka khulAsA isa granthake uttarArddha meM likhA gayAhai. sobhI chapakara taiyAra hogayAhai, isa pUrvArddhake prakaTa huebAda, thoDe samayase uttarAIbhI prakaTa hogA, so saMpUrNa tayA vAMcanese sarva nirNaya ho jAvegA. vidvAn sarva munimaMDalase vinati. zrImAna-vijayakamalasUrijI, vijayadharmasUrijI, vijayanemisUrijI, buddhisAgarasUrijI, vijayavIrasUrijI, vijayanItisUrijI vijayasiddhisUrijI, AnaMdasAgarasUrijI, u0indravijayajI, pra0 zrI kAMtivijayajI-maMgalavijayajI, paM0 gulAbavijayajI-dharmavijayajIkezaravijayajI-dAnavijayajI-maNivijayajI- ajitasAgarajI, zrI haMsadhijayajI-kapUravijayajI-vallabhavijayajI-kalyANavijayajI-labdhivijayajI-AnaMdavijayajIAdi vidvAnsarva munimaMDalasevinati. Apa yaha to jAnatehIhai, ki-zrInizIthacUrNimeM varSARtumehI mu. For Private And Personal Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 14 ] niyokoM AloyaNA lene kA kahA hai, aura abhI zrAvaNAdimahIne bar3heM. taba pAMca mahInoMke daza pakSa 150 dina varSAkAlake hote haiM, usameM AyaMbila, upavAsa, navakaravAlI guNane vagairaha se jitane dina dharmakArya hoMge: utanehI dina AloyaNAkI ginatI meM AveMge, isI tarahase varSI aura cha mAsI tapake dinoM meM va brahmacarya pAlane vagairaha kAyamai bhI adhika mahIne ke 30 dina ginatI meM Ate haiM / isa hisAba se dharmakArya meM va karma baMdhana ke vyavahArameM sUryake udaya asta (rAtri dinake) parivartanake hisAba se aura aMgrejI, musalamAnI, pArasI, baMgalAkI tArikha ke hisAba se bhI ASADha caumAsIse jaba do zrAvaNa hovai: taba bhAdrapada taka, yA jaba do bhAdrapada hove taba dUsarebhAdrapada taka 80 dina hote haiM, usake 50 dina kahate haiM, aura jaba do Asoja hoMve taba kArtika taka100 dina hote haiM, usakebhI 70 dina kahate haiM. yahabAta saMsAra vyavahArake hisAba se, rAtridinake jAne ke ( samaya ke pravAha ke) hisAba se, dharma zAstroMke hisAba se, jyotiSapaMcAMga ke hisAba se, rAjyanIti ke hisAbase, aura dharma-karmake anAdi niyamake hisAba se bhI sarvathA viruddha hai. aura anya darzaniyoMke vidvAnoMke sAmane jainazAsanako kalaMka rUpahai. isaliye meherabAnI karake bahuta samayakI gaccha paraMparAkI rUDhIrUpa pravAhake Agrahako choDakara jinAzAkA vicAra karake yaha anucita rIvAjako vagara bilaMba se sudhArane kI kauziza kareM. isake saMbaMdha meM sa bAtoMkA khulAsApUrvaka samAdhAna isa graMthakI bhUmikAke 47 praka raNa va subodhikAdikakI 28 bhUloMvAle lekhameM aura isa graMtha meM acchI taraha se likhane meM AyA hai, usako pUrepUrA avazyavAMce aura yogya lage utanA sudhArAkareM, pakSapAta jhUThA Agraha zAstraviruddha bahuta logoM kI samudAya va gurugacchakI paraMparA hitakArI nahIM hai, kiMtu jinAjJAhI hita kArI hai. paropadezakeliye bahuta logabaDe kuzala hote haiM, magara vaisAhI kArya karanevAle AtmArthI bahuta hI alpa hote haiM, yahabhI ApajAnate hI hai. aura sarvajJa zAsana meM karmabaMdhana va dharmakArya saMbaMdhI samaya 2 kA va zvAsozvAsakA hisAba kiyA jAtA hai, usameM 80 dinake 50 dina aura 100 dinake 70 dina kahanevAle, yadi kasAI va vyabhicArI vagairaha pApaprANiyoM ke karmabaMdhana aura sAdhu munimahArAjoMke va brahmacArI vagairaha dharmI prANiyoM ke karmakSayakarane saMbaMdhI bhI 80 dina ke 50 dina, va 100 dina ke 70 dina kaheMgeM, taba to sarvajJa bhagavAn ke pravacana - kI va dharma-karmakI anAdimaryAdA bhaMga karaneke doSI ThahareMge, athavA For Private And Personal Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [15] 80 dena va 100 dina ke dharma-karma samaya 2 ke zvAsozvAsake hilAba se sarvajJa bhagavAn ke pravacanAnusAra anAdimaryAdA mujaba mAnya kareMge, to - 80 dina ke 50 dina, va 100 dina ke 70 dina kahane kA Agraha jhUThAhI ThaharajAvegA. yahabhI nyAyabuddhi se vicArane yogya hai, vizeSa kyA likhe. deva dravya nirNayaH / 1 - vartamAnika devadravyakI carcA saMbaMdhI arpaNa buddhise bhagavAnako caDhAI huI vastu deva dravyameM ginI jAtI hai, yaha bAta sarvamAnya hai, isI tarahase pUjA aura AratI kI bolIbhI arpaNa buddhise pahile sehI saMgha taraha se bhagavAnko caDhAI huI vastu haiM, arthAt devadravyame jAnekA niyama hocukA hai, unako anya mArga meM le jAne se binAkAra saMghakI AjJA bhaMgakA va bhagavAnko arpaNa kI huI vastu rUpAMtara se pIchI lenekA doSa AtA hai, isaliye aisA karanA yogya nahIM hai| 2- bhagavAn kI pUjA Arati kI bolI kaleza nivAraNa karaneke liye nahIM hai, kiMtu zuddha bhakti ke liye hai, dekho - apane anubhavase yahI mAlUma hotA hai, ki bahuta bhAvika jana Aja amuka parva divasa hai, mairI zaktike anusAra Aja 10 / 20 yA 100 200 rupaye bhagavAna kI bhakti ke liye devadravya meM jAveM tobhI koI haraja nahIM hai, magara Aja to bhagavAnkI pahilI pUjA-Arati maiM karUM, to maiMre kalyANa-maMgala have, varSabhara bhagavAna kI bhakti meM jAveM, isI nimittase mairA dravya bhagabAnakI bhakti meM lagegA. to mairI kamAIbhI saphala hovegI, aura sukRta kI kamAIvAlebhAgyazAlIko Aja bhagavAnkI bhaktikA pahilA lAbha milegA aisA kahane meM bhI AtA hai. ityAdi zubhabhAva se bolI bolate haiM, isa liye kaleza nivAraNakeliye bolI bolanekA ThaharAnA yogya nahIM hai. aurabhI dekho - bhagavAn ke maMdira banavAne va pratimA bharavAne meM mahAnU lAbha kahA hai, yaha kArya bhaktikeliye dharma buddhise karane kI zAstrAzA hai. tobhI kitane besamajhaloga nAmakeliye yA abhimAnase vA dekhA dekhI ke virodhabhAvale karate haiM, so yaha anucita hai. isI tarahase bolI bolanekA rIvAjabhI bhagavAn kI bhakti ke liye mahAn lAbhakA hetu hai, to bhI kitaneka besamajha loga nAmakeliye yA abhimAnase vA dekhAdekhI ke virodha bhAva se bolate haiM. unako dekhakara bolI bolane ke rIvAjako bhakti rAga choDakara kaleza nivAraNakA hetu ThaharAnA yogya nahIM hai. tathA devadravyakI taraha sAdhAraNa dravyakI bhI bahutahI AvazyakatAhai, usameM bedarakArIkA doSa munimaMDala va AgevAnoMpara hai. o. For Private And Personal Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [16] rabhI deva dravya saMbaMdhI sarva zaMkAoMkA samAdhAna va sAdhAraNa dravyakI vRddhi ke liye upAyavagairaha bahutabAtoMke khulAse samAdhAna devadravya nirNaya' nAmA pustaka likhaneme AveMge. nivedana aura upakAra. isagraMthakI koIbAta samajhameM na Ave, yA vAMcate 2 koI zaMkA hove, to isa graMthake kartAko likhakara khulAsA maMgavAnekA sabako haka hai, graMtha saMbaMdhI saba tarahakA javAbadAra lekhaka hai. . isa graMthameM anumAna 300 zAstroMke pramANa batalAye gayehaiM, isa graMthake banavAne saMbaMdhI zAstroMke saMgraha karane vagairahameM, zrImAn ji. nayazasUrijImahArAja, zrImAn zivajIrAmajImahArAja, zrImAnajina cAritrasUrijImahArAja,zrImAn kRpAcaMdrasUrijImahArAja, panyAsajI zrImAn kezaramunijImahArAja,paM0zrImAn gumAnamunijImahArAja aura kalakattAnivAsI u.zrImAn jayacaMdrajIgaNi va rAyabahAdura badrIdAsa jIjauharIvagairahoMne jo jo madatadIhai, unakA maiM upakAra mAnatA hUM. saMvat 1978 vaizAkha zudI 3. hastAkSara muni-maNisAgara. binAkiMmatabheTase pustaka milaneke nAma va sthAna. yahagrantha ekahajAra pRSThakAbaDAhonese do vibhAgameM prakaTakiyAhai. 1 bRhatparyuSaNA nirNaya pUrvAddha, prathama-dUsarA khaMDa. 2 bRhatparyuSaNA nirNaya uttarArddha, tIsarA khaMDa. 3 laghuparyuSaNA nirNayakA prathama aMka. .. 4 praznottara vicAra. 5-6-7 praznottara maMjarIke 1-2-3 bhAga. 8-9 harSahRdaya darpaNa 1-2 bhAga. 10 Atmabhramocchedana bhAnuH. yaha granthabhI chapanevAle haiM. 1 devadravyanirNaya. 2 nyAyaratna samIkSA. 3 pravacanaparIkSA nirNaya. 1 zrImad abhayadevasUri granthamAlA kAryAlaya, The0 zrIjainazvetAMbara mitramaMDala keniMgasTrITa naM. 21, mu0-kalakattA. 2 zrImad abhayadevasUri granthamAlA kAryAlaya, The0 baDA upAzraya deza-mAravADa, mu0-vIkAnera. 3 zrIjinadattasUrijI zAnabhaMDAra, The0 gopIpurA-zItalavADI deza-gujarAta, mu0-surata. 4 jauharI mAThUmallajI dhanapatasiMhajI bhaNazAlI, suMdarabIlDiMga The0 phatahapurI, mu0- dillI. For Private And Personal Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ||AUM|| zrIpaMcaparameSThibhyo namaH prathama bhAgakI bhUmikA pahile isako avazyahI paDhiye. mAMgalikyake karanevAle zrIsthaMbhanapArzvanAtha jinezvara bhagavAn ko namaskAra karake, zrIjinAzAke abhilASI sarva sajana mahAzayoMkoM nivedana kiyA jAtA hai, ki-janma-maraNa-roga-zoka-Adhi-vyAdhi saMyoga-viyogAdi--upAdhiyukta duStara saMsAra samudra ke paribhramaNakA duHkha nivAraNa karaneke liye, AtmahitaiSI puruSoMko jinAjJAnusAra zAMtipUrvaka dharmakArya karane cAhiye / jisameM vartamAnika dravya gaccha paraMparA bahuta samudAyakI dekhAdekhIkI rUDhIko ahitakArI jAnakara tyAga krnaacaahiye| aura sudhAreke jamAnemeM gacchAMtaroMke bhedoMkI bhinna bhinna pravRtti dekhakara zaMkAzIla hokara dharmakAryoM meM zithilatA kara. nAbhI yogya nahIM hai, kiMtu 'mairA so saccA' kAAgraha choDakaramadhyastha baddhise guNagrAhI hokarake satyakI parIkSAkarake usako aMgIkAra karanA, yahI manuSya janmakI saphalatAkA kAraNa hai / yadyapi khaMDanamaMDanake vivAdameM satyAsatyakA vicAra choDakara apanApakSa sthApana karane ke liye zuSkavAda yA vitaMDAvAda karanevAle Ajakala bahuta loga dekhe jAte haiM magara dUsarekI satyavAta aMgIkA. ra karake apanA asatya Agrahako choDanevAle bahutahI thoDe dekhane meM Ate haiM. jaba dUsareke pakSakA khaMDana karaneke IrAdese udyama karanemeM AtA hai, taba usapakSavAloMkI aneka zAstroke pramANasahita yuktipUrvaka satyabAtakobhI choDakara bhole jIvoMko apanA pakSa satya dikhalAne ke liye zAstroMke Age pIcheke saMbaMdha vAle saba pAThoko chupAkarake thoDese adhUre 2 pATha likhate haiM, tathA zAstrakAroMke abhiprAya vi. ruddha unake artha karate haiM, yA zAstrIya. bAtako jhUThI ThaharAnekeliye kuyuktiyebhI lagAnemeM udyama kiyA jAtA hai. athavA viSaya saMbaMdha For Private And Personal Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] choDakara viSayAMtara lekara niSprayojana vyaktigata AkSepa karane laga jAte haiM. aura apanI yA apane pakSakAroMkI binAprasaMgahI baDAI karane lagate haiM / magara zAstroMmeMto kahA hai. ki- Atmapradezagata mithyAtva se bhI prarUpaNAgata mithyAtva adhika doSavAlA honese aneka bhavabhramaNa karAnevAlA hotA hai / aura anAdikAla se 11 aMgAdizAstroM ko dekhakara anaMtajIva saMsA ra paribhramaNake dukhaH se mukta hogaye haiM, aura anaMtajIva saMsArapari bhramaNake duHkhako baDhAnevAlebhI hogaye haiM / isakA Azaya yahI hai ki, atIva gahanAzayavAle, apekSA garbhita zAstrakAroMke abhiprAyako samajhakara vartAva karanevAle to muktigAmI hote haiM, aura zAstrakAroM ke abhiprAya viruddha hokara zabdamAtra ke Agraha meM paDakara vivAda karanevAle saMsAragAmI hote haiN| magara jo AtmArthI hote haiM, vo to zabda mAtra ke vivAdako choDakara tAtparyArtha tarapha dRSTi karate haiM, aura jo AgrahI hote haiM vo tAtparyArthako choDakara zabdamAtra ke vivAdako vizeSa baDhAte haiN| isIhI kAraNase rAgadveSAdi bhAva zatruoM ko haTAnevAlAzrIvItarAga sarvajJa bhagavAnkA kathana kiyA huA avisaMvAdI zAMtipriya zrIjainazAsanameMbhI abhI visaMvAdarUpI virodha bhAvako sthAna milagayA hai / aura pahile to sarva tIrthakara mahArAjoMke jitane gaNadhara hotethe utanehI gaccha [ sAdhu samudAyakI olakhAna ] hotethe aura pIche bhI prabhAva bahuta samudAya honese kula-gaNa- zAkhA vagairaha hote the, magara sabakI prarUpaNA aura kriyA eka samAna honese saMpazAMtise milate hue AtmakalyANa karatethe, usa samaya virodhI prarUpaNA ke abhAva se kisIko bhI koI tarahakI zaMkA utpanna honekA kAraNa yA apane gacchake AgrahakA kAraNa nahIMthA, magara zrI vIraprabhuke nirvANabAda paDatAkAla hone se kitaneka zithilAcArI caityavAsI hogaye, umhase gacchekA Agraha aura bhinnabhinna prarUpaNA vizeSa hone lagI tabasehI zAstrokta jinapUjA vidhimeM kucha avidhibhI hogaI, aura jaina paMcAMgake viccheda honepara jainasamAja laukika TippaNA mAnane lagA, usameM zrAvaNAdibhI mahIne baDhate haiM / usa mujaba vartAvazurU ki yA, tabase mahAmAMgalyakArI zAMtimay atIva uttama paryuSaNA jaile pa rva ArAdhanakaranemeMbhI bheda paDagayA aura zAsana nAyaka zrIvarddhamAnasvAmIke cha kalyANaka nahIM mAnane vagairaha kitanahI bAtoMkA vivAda For Private And Personal Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrImanmunivarya zrImati sAgarajI mahArAja / jJAti vozAosavAla, nAgora maarvaadd'| janma saMvata 1817 / dIkSA saMvata 1844 / 1. A. School, Calcutta, For Private And Personal Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [3] upasthita hogayA. usake viSayameM Age likhane meM AvegA, magara isa jagaha to hama kevala paryuSaNA saMbaMdhI thoDAsA likhatehaiM. jaina paMcAMgake anusAra jaba vartAva karane meM AtAthA, taba paryuSaNA karanesaMbaMdhI " abhivaDhiyami vIsA, iyaresu savIsaI mAso" ityA. di nizItha bhASya,cUrNi, bRhatkalpa bhASya,cUrNi,vRtti, paryuSaNAkalpa niyukti,cUrNi,vRtti vagairaha prAcIna zAstroMmeM khulAsA likhA hai, ki, ASADha caumAsIse varSARtumeM jIvAkulabhUmi honese jIvadayAke liye muniyoMko vihAra karanekA niSedha aura varSAkAla meM eka sthAnameM ThaharanA, usakA nAma paryuSaNAhai / isaliye jaba adhika mahInA hove taba usako teraha [13] mahInoMkA abhivarddhita varSa kahate haiM, usa varSameM ASADha caumAsIse 20 ve dina prasiddha paryuSaNA karanA / aura jisa varSameM adhika mahInA na hove, taba usako 12mahInoMkA caMdravarSa kahate haiM, usa varSameM ASADha caumAsIse 50 veM dina prasiddhaparyuSaNA karanA [ varSAkAlameM rahanekA nizcaya kahanA] usImehI u. sIdina vArSika kArya aura usakA ucchava kiyA jAtA hai, yaha anAdi niyamahai isaliye nizIthabhASya,cUrNi,paryuSaNA kalpaniyukti,cU. Ni, jIvAbhigamasUtravRtti, dharmaratnaprakaraNavRtti, kalpamUtramUla aura usakI sarva TIkAoM meM saMvaccharI zabdakobhI paryuSaNA zabdase vyA. khyAna kiyAhai,aura prasiddha paryuSaNAkaraneke dinase bhinna [alaga] vA. rSika kAryoMkA dina koIbhI nahIM hai, kiMtu ekahI hai, isIko paryuSaNA parva kaho, saMvaccharIparva kaho, sAMvatsarikaparva kaho yA vArSikaparva kaho, sabakA tAtparya ekahI hai / aura kAraNavaza " aMtarA viya se kappaI, no se kappai taM rayaNi uvAyaNA vittae "ityAdi kalpasUtra vagairaha zAstra pAThoMke pramANase ASADha caumAsIle 50veM dina pahile to paryuSaNA karanA kalpatAhai, magara 50veM dinakI rAtrikobhI ullaMghana karake Age paryuSaNA karanA nahIM kalpatAhai aura50veM dinataka paryuSaNAkaranako grAmanagarAdi yogyakSetra na milasake to, jaMgalamebhI vRkSa nIcebhI avazyahI paryuSaNAkaranAkahAha.aura abhivaddhitavarSama20di. ne tathA caMdravarSame50dine paryuSaNAnakara aura vihAra kareM to "chakkAya jIva virAhaNA"ityAdi sthAnAMgasUtravRttivagairaha zAstrapAThose chakkAyake jIvoMkI virAdhanA karanevAlA. AtmaghAtI, saMyama aura jinA. zAko virAdhana karanevAlA kahA hai| yaha niyama jaina paMcAMgAnusAra pauSa aura ASADha baDhatAthA taba calatAthA, magara jabase jaina paMcAMga For Private And Personal Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [4] viccheda huA, tabase laukika TIppaNA mujaba mAsa-pakSa-tithI-cAra nakSatra-muhUrttAdi vyavahAra jaina samAjameM zurU huA. usameM zrAvaNa bhAdrapadAdi mAsabhI bar3hane lage.taba jainasaMghane zrIvIra nirvANase993 varSe adhika mahIne vAlA varSa 20dine paryuSaNAparva karane kI maryAdA baMdha karI aura adhika mahInA ho,cAhe na ho, to bhI 50veM dina pa. ryuSaNAparvameM vArSika kArya karanekA niyama rakhkhAhai. so "jainaTippa. nakAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAMte cA''SADha eva vardhate nAnye mAsAstaTTippaNakaM tu adhunA samyag na jJAyate tataH paMcAzatava dinaiH paryuSaNA yukteti vRddhAH yaha pATha kalpasUtrakI subodhikAdisarva TIkAomeM prasiddhahI hai| usake anusAra zrAvaNabaDheto dUsarezrAvaNameM aura bhAdrapadabaDheto prathama bhAdrapadameM 50dine paryuSaNAparvakA ArAdhana karanA jinAjJA hai| aura pahile mAsa vRddhike abhAvase50veM dina pa. ryuSaNA karatethe, taba paryuSaNAkebAda kArtika taka 70 dina Thaharatethe,magara jaba mAsa vRddhi honepara 20 dine paryuSaNA karatethe,taba to paryuSaNAke pichADI kArtika taka 100 dina Thaharatethe,yahabAta nizIthamA. dhya-cUrNi-paryuSaNAkalpacUrNi,bRhatkalpacUrNi,vRtti jIvAnuzAsanavRtti gacchAcArapayannavRtti,sthAnAMgasUtravRtti, vagairaha aneka zAstra pAThoMse siddha hotIhai / aura vartamAnameM zrAvaNa, bhAdrapada tathA Azvina bar3haneparabhI50dine paryuSaNAparva karanese pichADI kArtika taka 100 dina Thaharate haiM / yaha bhI kalpasUtrakI sarva TIkAoMke anusAra honese ji. nAzAnusArahI hai, isaliye isameM kisI prakArakA doSa nahIM hai| isa Uparake zAstrIya lekhapara dIrgha dRSTise niSpakSa hokara madhyastha buddhise vicAra kiyA jAve to spaSTa mAlUma ho jAvegA,ki-paryuSaNA parva karaneme jaina TippaNAnusAra yA laukika TippaNAnusAra Adhika mAsa athavA koIbhI mAsa, yA koIbhI dina kabhI bAdhaka nahIM hosakatAhai. kyoMki paryuSaNAparvakaraneme50dinoMkI ginatIkAvyavahArika zAstrIya niyama honese paryuSaNA parva dina pratibaddha Thaharate haiM. kiMtu mAsa pratibaddha kabhI nahIM Thaharasakate / aura 50 dinoMkI ginatImeM adhika mahIneke30 divasa to kyA magara eka divasa mAtrabhI ginatI kabhI nahIM chuTa sakatA / jisaparabhI paryuSaNA parva-do zrAvaNa honeparabhI bhAdrapada mAsa pratibaddha ThaharAnA 1. adhika mahIneke 30 dinoMkoM bIcamese choDa denA 2. vIza dinose paryuSaNA parva karane kI bAtako sarvathA uDA denA 3. zrAvaNa bhAdrapada yA Azvina baDhanese 100 For Private And Personal Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dina honeparabhI usako 70 dina kahanekA Agraha karanA 4. so yaha saba bAte sarvathA zAstrakAroM ke viruddha haiM. adha paryuSaNA parva karane saMbaMdhI 50 dinoMkI ginatI karanemeM adhika mahIneke 30 dinoMko ginatI se choDa denekA Agraha karane ke liye kitaneka loga zAstraviruddha hokara kitanIka kuyuktiye karate haiM, usake viSayameM thoDAsA likhate haiM / 1- kalpasUtrAdimeM ASADha caumAsIse dinoMkI ginatIse 50 ve dina avazyahI paryuSaNAparva (vArSika kArya) karane kahehaiM, usameM adhika mahInekA 1 dinamAtrabhI ginatI meM nahIM chuTa sakatA.aura 50veM dinakI rAtrikobhI ulaMghana karanAnahIM kalpatAhai / jisaparabhI vartamAmika kitaneka loga zrAvaNa bhAdrapada baDhanepara 80 dine paryuSaNAparva karatehaiM, so zAstraviruddha hai, isakA vizeSa khulAsA isIhI "bRhatparyuSaNA nirNaya " graMthakI Adise pRSTa 27 taka dekho. 2-adhikamahIneke 30 dina jainazAstroM meM ginatI meM nahIM liye, aisA kahate haiM so bhI zAstra viruddha hai, adhika mahIne ke 30 dinoMko dinoMmeM, pakSAme, mAsoMmeM, varSoM meM aura yugakI ginatI meM khulAsApUrvaka gineheM,isakA vizeSa khulAsA dekho isI graMthake pRSTha 28 se48taka 3- adhikamahInA kAla cUlArUpa hai, so ginatImeM nahIM lenA aisA kahate haiM so bhI zAstra viruddha hai, nizIthacUrNi, dazavaikAlika bRhadvRtti vagairaha zAstroMmeM adhika mahIneko kAle cUlAkI zikhara rUpa zreSTha, (uttama) opamAdI hai, aura usake 30 dinoMko ginatImeMbhIliye haiM. isakAbhI vizeSa khulAsA dekho isI graMthake pRSTha 49 se 65 taka / tathA pRSTha 75 se 91 taka. . 4- paryuSaNAkalpa cUrNi tathA nizItha cUrNike pAThase do zrAvaNa hove to bhI.bhAdrapadma paryuSaNAparvakaranekA ThaharAtehaiM, sobhI zAstraviruddhahai,donoM cUrNike pAThAmeM adhikamahInA pauSa athavA ASADha hove taba usake30dinoMko ginatI meM lekara ASADha caumAsIse20 veM dina zrAvaNameM paryupaNA parva karanA liskhAhai, aura adhika mahInA na. hove tava 50 veM dina bhAdrapadameM paryuSaNA karanA likhA hai / aura 50 ve dinako ullaMghana karanevAloMko prAyazcitta kahA hai, isaliye dozrAvaNa honeparamI 80 dine bhAdrapadameM paryuSaNA parva karanA yogya nahIM hai| aura adhikamAsake 30 dina ginatI choDa denAbhI zAstra viru For Private And Personal Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ddha hai. isakAbhI vizeSa khulAsA dekho donoM cUrNike vistAra pUrvaka pATho sahita isIgraMthake pRSTha 91 se 106 taka. 5-jaina TippaNAmeM adhikamahInA hotAthA tababhI 20 veM dinazrAvaNa zudi paMcamIko paryuSaNA parvameM vArSika kArya hotethe, isaliye 20 ve dinakI paryuSaNAme vArSika kArya kabhI nahIM ho sakate, aisA kahanAbhI sarvathA zAstra viruddha hai, isakAbhI vizeSa khulAsA de. kho isIgraMthake pRSTha 107 se 117 taka, 6- zrAvaNa bhAdrapada yA Azvina baDhe to bhI 50 vai dina paryuSaNAparva karanese zeSa kArtika mAsa taka 100 dina hote haiM, jisaparabhI 70 dina rahanekA Agraha karate haiM, so bhI zAstra viruddha hai, 70 dina rahanakA to mAsa vRddhike abhAva saMbaMdhIhai,magara mAsa vRddhi hove tabato 100 dina rahanA zAstrAnusAra haiN| isakAbhI vizeSa khulAsA isa graMthama pRSTha 117 se 128 taka, tathA 174 se 185 taka dekho.. 7- adhikamahInA hove usavarSake 13 mahIne va eka caumAseke 5 mahIne hote haiM. utanehI mahInoMke karmabaMdhanabhI hote haiM, tobhI usame 12 mahInoke va 4 mahInoke kSAmaNekarane kahate hai. sobhI zA. stra viruddha hai. adhika mahInA hove taba 13 mahInoMke va 5 mahInoMke kSAmaNe karane zAstrAnusAra haiM; isakAbhI vizeSa khulAsA pRSTha 133 se 136 taka. aura pRSTha 362 se 378 taka dekho. 8-adhika mahInemeM sUryacAra nahIM hotA, aisA kahanAbhI zAstraviruddhahai, cha cha mahIne183 ve dina, sUrya dakSiNAyanase uttarAyanameM aura uttarAyanase dakSiNAyanameM hamezA hotA rahatA hai, usameM adhika mahIneke 30 dinobhI jainazAstra mujaba yA laukika TippaNAmujababhI sUryacAra hotAhai. isakAbhI vizeSa khulAsA dekho isI graMthake pR. STha 137 se 132. taka. 9- adhika mahIne ke 30 dinoM meM devapUjA, munidAna, pratikramaNa vagairaha dharmakArya karane, magara usake 30 dinoMko ginatI nahIM lene kA kahanA,sobhIpratyakSa zAstra viruddhahai. jitane roja devapUjAdi dharmakArya kiye jAyeMge, utane dina avazyahI ginatI meM liye jAvegeM, aura jaise munidAnAdi kArya dina pratibaddha haiM, vaisehI paryuSaNaparvabhI50dina pratibaddha haiM. isakAbhI vizeSa khulAsA pRSTha 142 se 143 taka dekho 10 adhika mahinemeM vivAha Adi zubhakArya nahIM hote, usamu. For Private And Personal Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 7 ] aba paryuSaNa parva bhI nahIM ho sakate. aisA kahanAbhI pratyakSa zAstra viruddha hai, muhUrttavAle vivAhAdi to malamAsa, adhikamAsa, kSayamAsa, 13 mahinoMke siMhastha, adhika tithi, kSayatithi, guruzukrakA asta aura hari zayanakA caumAsA vagairaha kitanehI, tithi- vAra-nakSatra mAsa vagairaha yogoM meM nahIM kiye jAte, magara binA muhUrttake dharmakArya karane meM to kisI samayakA niSedha nahIM ho sakatA. isI taraha se paryuSaNa parva bhI adhikamAsa meM, tathA 13 mahInoMke siMhastha meM, aura caumAsemahI karane meM Ate haiM / isameM adhikamahInA yA koIbhI yoga bAdhaka nahIM ho sa katA hai. isakA bhI vizeSa khulAsA pRSTha 193 se 204 taka dekho. 11- adhika mahIneko vanaspatibhI aMgIkAra nahIM karatI, aisA kahanAbhI zAstra viruddha hai, adhika mahIne ke 30 dina to kyA paraMtu 1 dina mAtrabhI vanaspati kabhI nahIM choDa sakatI, kiMtu hareka samaya pratyeka divasako aMgIkAra karatI hai. isakA bhI vizeSa khulAsA isI hI graMtha 205 se 210 taka dekho ityAdi mukhya 2 bAtoM saMbaMdhI zAstrIya pramANa aura yuktipUrvaka isa prathamabhAga meM acchatirahase khulAsApUrvaka likhane meM AyA hai. aura isa graMthako pakSapAta rahita hokara saMpUrNa paDhanevAle sanako satyAsatya kI parIkSA svayaM hosakegI, isaliye yahAM para vize Sa likhane kI koI avazyakatA nahIM hai / isa graMtha kArakA uddeza kyA hai ? isa graMthakArakA mukhya uddeza yahI hai, ki sabagacchavAle Apasa meM hilamilakara saMpapUrvaka sukhazAMtise dharmakArya hamezAMkareM, magara paryaSaNA jaise atIva uttama dhArmikazAMti ke dinoM meM adhika mahIne ke 30 di nako dharmakAryoM meM ginatamile choDa deneke liye tapagacchake kitaneka munimahArAja jo khaMDana maMDanakA viSaya vyAkhyAnameM calAte haiM, so sarvathA zAstra viruddha hai, aura samaya kebhI pratikUla honese karmabaMdhana, saMpa va zAsanahilanA karAne vAlA hai. (isIbAtakA viSeza nirNaya isI graMtha meM acchI tarahase likhA gayA hai ) usako ( isa graMtha ke saMpUrNa vAMce bAda) avazyahI baMdha karanA yogya hai. pakSapAta rahita graMthakI racanA. "pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktirmadvacanaM yasya, tastha kAryaH parigrahaH // 1 // " ityAdi zrIharibhadrasUrijI jaise mahApuruSoM ke nyAyAnusAra pakSapAta rahita hokara Agama paMcAMgI sammata yuktipU For Private And Personal Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [e] vaika kharataragaccha, tapagaccha, aMcalagacchAdisarva gacchavAloMke zAstra vA kyoMkA saMgraha isa graMtha meM karanemeM AyA hai / magara amuka gacchavAle ke amuka AcArya ke vAkya hamako maMjUra nahIM, aisA ekAMta Agraha kisI jagahabhI karane meM nahIM AyA. aura zAstraviruddha va yukti bAdhita vAkya to kisI gacchavAle kAbhI mAnya karanA yogya nahIM. yaha bAta sarva jana sammatahI hai, vohI nyAya isa graMtha meM rakhkhA gayA hai. isaliye pAThakagaNakobhI kisI gaccha samudAyakA pakSapAta na rakhakara avazya hI isa graMthako saMpUrNa avalokana karake sAra nikAlanA cAhiye. isa graMtha kA lekhaka maiM khAsa saMsArIpane meM tapagacchakA vIsAporavAla zrAvakathA, magara upAdhyAya jI zrI sumatisAgarajI mahArAjake pAsa zrIsiddhakSetra (pAlItANA ) meM vikrama saMvat 1960 vaizAkha zudI 2 ko kha - rataragaccha meM dIkSA aMgIkAra kI, to bhI donoM gacchoMke pUrvAcAryopara tathA vartamAnika munimahArAjoMpara pUjyabhAva thA, aura hai bhI / magara jisa 2 aMza meM zAstra viruddha hokara paraMparA ke bahAne jila2bAtoM kA jhu ThAhI Agraha kiyA gayA hai, una bAtoMkI AlocanA karake zAstrAnusAra satya bAteM janasamAja meM prakaTa karanI, yaha maiMrA khAsa kartavyahI samajha kara maiMne isa graMtha meM itanA likhA hai / isameM kisIko pakSapAta na samaja nA cAhiye. aura kisIko nArAja honekAbhI koI kAraNa nahI haiM / vartamAnika samayake anusAra paraMparAkI aMdharUDhIko tyAganA aura satyako grahaNa karanA, saba sajjanoMko priya hai / aura samaya badalatA jAtA hai, tathA saMpase zAsanonnati ke kArya karane kI bahuta jarurata hai, isaliye kusuMpa baDhAnevAlA paryuSaNAke vyAkhyAnameM ApasakA khaMDana maMDana calAnA yogya nahIM hai. vizeSa dUsare, tIsare aura cauthe bhAga meM anukrama se likhane meM AvegA / kSamA yAcanA tathA apanI bhUla svIkAra. isa graMtha kI racanA karate samaya mairI alpavaya va alpa abhyAsa honese, isagraMtha meM lekhaka doSa, bhASAdoSa, dRSTidoSa, punarukti doSa, presadoSa va zAstrIya pAThoMkI vizeSa azuddhatAke doSoMkI pAThaka gaNa avazyahI kSamA kareMge, tathA haMsakI taraha doSa tyAgakara satya 2 sAra ahaNa kareMge, aura sudhArakara vaaNcege| dUsarI AvRtti meM ina sarva doSoMkA saMzodhana acchI taraha se karanemeM AvegA. aura subodhikA, dIpikA tathA kiraNAvalI Adikamai zAstraviruddha jo jo bAteM likhI haiM, unhIM sarva bAtoMkA nirNaya isa graMtha meM likhA For Private And Personal Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 9) gayAhai.usakosamajhakara unakepakSake anuyAyIvidvAn puruSoM ko unakI saba bhUloko kramazaH avazyahI sudhAranA yogya hai,tathA isa graMthamebhI jo koI bAta zAstra viruddha dekhane meM Ave, to jarUra maireko likha bhejanA. likhane vAlekA upakAra mAnakara apanI bhUlako avazyahI svIkAra karUMgA, aura dUsarI AvRttimeM usako sudhAra lUMgA. yaha graMtha vilaMbase prakaTa honekA kAraNa / isa graMthakI racanAkA kAraNa graMthakI AdimehI likhAhai, tathA subodhikA,kiraNAvalIAdikakI khaMDanamaMDanasaMbaMdhI bhUlokA kAraNa to prakaTahI hai| aura yaha graMtha chapanepara zIghrahI prakaTa hone vAlAthA. magara kitanehI mahAzayokA kahanAthA ki-yadi munimaMDalakI sabhAma, vidvAnoMkI samakSa,isa viSayakA zAstrArthase nirNaya ho jAve,to bahuta hI acchA hove,aura tIna varSa pahile do bhAdrapada honese isa vivAda ke nirNaya karanekI carcAbhI khUba jorazorase calIthI,taba mainebhI'muMbaI' se 'paryuSaNA nirNayakA zAstrArtha' karane saMbaMdhI vijJApana chapavAkara jAhira kiyAthA. usapara AnaMdasAgarajI aura zAMtivijayajI lokalajjAse hAM hAM karane lagethe,to bhI bIca meM vyarthahI ADI bAteM nikAlakara cupa baiTha gaye, isakA khulAsA Age likhUgA. aura anya koIbhI muni sabhAmeM nirNaya karaneko taiyAra nahIM hue, isaliye aba yaha graMtha itane vilaMbase prakAzita kiyA jAtA hai. yaha graMtha eka ha jAra pRSTake lagabhaga honese, 4 bhAgoMmeM anukramase yathA avasara pra. phaTa hotA rahegA. aura maMgavAne vAle sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikA. yati-zrIpUjya-jJAna bhaMDAra-lAyabrerI aura sAkSara varga sarthako binA kiM matase bheTa bhejA jaavegaa| 1-dakhiye eka vahema / / tapagacchake kitaneka munimahArAjaune apanI samAjama yahabhI eka tarahakA vahema ThasAdiyA hai,ki-'adhikamahIne meM vivAha-sAdI vagairaha zubhakAryaloganahIMkaratehaiM,usItaraha apanebhI adhikamahInemeparyuSaNA parvAdi dhArmikakArya nahIM ho sakate haiM, magara isa bAtapara tattva dRSTi se vicAra kiyAjAve to yahabhI ekatarahaka ekAMtaAgrahase jhUThAhI ghahemahai,kyoMki vidhAhAdi muhUrttavAle kArya to mAsa,pakSa,tithi,vAra nakSatrAdi dekhakara, varSa cha mahIne Age pIchebhI karate haiM. paraMtu binara' muhUrttake lokottara dharmakArya to niyamita divasase AgepIche kabhInahIM For Private And Personal Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10] ho sakate haiM, isaliye laukika vAlebhI muharta vAle kArya nahIM karate,magara binA muhUrttakedAna, puNya,japa, tapa paropakArAdi to vizeSa rUpase karaneke liyahI adhikamahIneko 'puruSottamaadhikamAsa',kahate haiM,usakI kathAbhI sunate haiM aura siMhasthame nAzikAdi tIrthoM meM yAtrAkA melAbhI bharate haiN| isI prakAra vartamAnika jaina samAjameMbhI muhUrttavAle kArya adhikamahInemeM nahIM karate haiM. magara binA muhUrttavAle paryuSaNAparvAdi dhArmika kArya karanemeM koI tarahakAbhI harajA nahIM hai| adhika mahIneke30dinoMko muhUrtAdi kAryome nahIM lete,paraMtu binA muhUrttake (divasoMkI saMkhyAse pratibaddha) dhArmika kAryoM meM lete haiM / basa ! isakA marma sarala dilase nyAyapUrvaka samajha liyA jAve to adhikamahIne meM paryuSaNAparvAdi dharma kArya nahIM ho sakate haiM. aisA ekAMta AgrahakA jhUThA vahema ApasehI nikala sakatA hai. isakA vizeSa nirNaya isa graMthako vAMcane vAle tatvajJa vivekI sajana svayaM kara skeNge| 2-yaha be samajha hai, yA haThAgraha hai| __ adhika mahIneke abhAvameM 50 dine bhAdrapadameM paryuSaNA karanA likhAhai so50 dinake aMdara karanevAle ArAdhaka hote haiM UparAMta karanevAle to virAdhaka hotehaiM isaliye50veM dinakI rAtrikobhI kisIprakArasebhI ullaMghana karanA nahIM kalpatA hai. yaha bAta jaina samAjameM prasiddha hI hai / jisaparabhI sirpha bhAdrapada zabdamAtrakohI pakaDakara dhartamAnika do zrAvaNa honeparabhI bhAdrapadameM paryuSaNA karanekA Agraha karatehaiM, magara usameM 80 dina honese zAstraviruddha hotA hai, isakA vicAra kuchabhI karate nahIM haiN| aurabhIisItarahase paryuSaNAka pichADIbhI hamezA0dina rakhane kA ekAMta Agraha karate haiM, magara 70 dinakA niyama adhika mahIne ke a. bhAvasaMbaMdhIhai, aura adhikamahInA hove taba to nizIthacUrNi, bRha. skalpacUrNi,sthAnAMgasUtravRtti aura kalpasUtrakI TIkAoM meM 100 dina rahanekA kahA hai / isaliye 70 dina saMbaMdhI yA 100 dina saMbaMdhI yathA avasara donoM bAte AtmArthiyoMko mAnya karane yogya hai, jisa. parabhI 100 dina saMbaMdhI zAstrapramANAko choDakara sirpha 70 dinake zabda mAtrako Agekarake 100 dinakI jagahabhI 70 dina rahanekA AgrahakaratehaiM.isaliye UparakI donoM bAtoM saMbaMdhI zAstrIya apekSAkI yaha be samajha hai, yA samajhane parabhI haThAgraha hai| isakA vizeSa vicAra tattvajJa pAThakagaNako karanA cAhiye. For Private And Personal Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [11] 3-kahatehaiM magara karate nahIM, yahabhI dekhiye-Agraha ? __ adhikamahIneke 30 dinoMko ginatI se choDadenekA Agrahaka ranevAle; jaba do zrAvaNa hove tababhI bhAdrapada taka 50 dina hue aisA kahate haiM, magara pratyakSa pramANa va nyAyakI yuktise vicArakara dekhA jAve to yahakahanA pratyakSa pramANasebhI sarvathA anucitahI mAlUma ho. tA hai| dekhiye- kisI zrAvaka yA zrAvikAne ASADhacaumAsIse upa vAsa karane zurU kiye hove, unako batalAIye do zrAvaNa honepara 50upavAsa kabataka pUrehovege.aura80upavAsa kabataka pUre hoveMge?i. sake javAbameM choTAsA bAlaka hogA vahabhI yahI kahegA, ki-50 di. noke 50 upavAsa dUsare zrAvaName aura 80 dinoMke 80 upavAsa dozrAvaNahonese bhAdrapadameM pUre hovege / isItaraha sAdhusAdhvIyoMke saM. yamapAlane tathA sarva saMsArI jIvoMke pratyeka samayake hisAbale 78 kamauke zubhAzubha baMdhana honemeM aura dhArmika puruSoMke dharmakAryoMse karmoMkI nirjarA hone meM va sUryake udaya astake parivartana mujaba di. vasoMke vyatIta honeke hisAbameM, ityAdi sarva kAryoM meM do zrAvaNa honese bhAdrapada taka 80 dina kahate haiM / 50 upavAsa dUsare zrAvaNameM, va 80 upavAsa bhAdrapadameM pUre honekAbhI kahate haiM. aura upavAsAdika uparake tamAma kAryoM meM adhika mahIneke 30 dinoMko bIcameM sAmIla ginakara 80 dina kahate haiM, 80 dinoMke lAbhAlAbha-puNyapApake kAryabhI pratyakSameM maMjUrakaratehaiM.aisehI do AzvinamahIne honese paryuSaNAke pichADI kArtika taka100 dina hote haiM, usakebhI100 upavAsa, va 100 dinoMke karmabaMdhana tathA dharmakArya vagairaha sarva kAryoM meM 100dina kahate haiM aura100dinoMko ApabhI apane vyavahArameMbhI maMjUra karate haiN| usameM adhika zrAvaNake 30dinoMko ginatIma lenekI taraha adhika AsojakebhI 30 dinoMko ginatImeM mAnya karanA kahate haiM. magara jaba do zrAvaNa hove taba bhAdrapada taka 80 dina hote haiM, va jaba do Azvina hove tababhI paryuSaNAkebAda kArtika taka 100 dina hote haiM, unako aMgIkAra karate nahIM. aura 80 dinake 50 dina, va 100 dinake 70 dina kahate haiM. yaha jagata viruddha kaisA jabaradasta Agraha kahA jAve, isako vivekI jana svayaM vicAra sakate haiN| 4-kAlacUlArUpa adhikamahInA pahilA yA dUsarA ? yadyapi jainaTippaNA viccheda hai, isaliye laukika TippaNA mu For Private And Personal Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [12] jaba mAsa,pakSa,tithi,vAra,nakSatrAdika mAnatehaiM.magara jainazAstrato maujUdahI haiM. isaliye paryuSaNAdi dhArmika kArya jainasiddhAMtoMke mujabahI karanemeM Ate haiN| aura jainazAstra mujabahI abhI sarva gacchavAle a. dhika mahIneko kAlacUlA kahate haiM / kiMtu kitaneka prathama mahIneko kAlacUlA kahatehaiM, magara pravacanasAroddhAramUtravRtti, sUryaprajJaptisUtravRtti,caMdraprajJaptisUtravRtti,lokaprakAza, jyotiSakaraMDapayannavRtti vagairaha zAstrapramANoMse dUsarA adhikamahInA kAlacUlArUpa ThaharatAhai.de. khiye-"saThThIe aIyAe, havaI hu ahimAso jugalumi / bAvIse pa. vvasae, havA hu bIo jugaMtami // 1 // ityAdi sUryaprajJaptivRttike a. nusAra 60parva (pakSa)ke30mahIne vyatIta honepara31vA mahInA dUsarA pauSa adhika hotAhai,aura 122 pakSake 61 mahIne jAnepara kAlacUlA rUpa dUsarA ASADhaadhika hotAhai.usI kAlacUlArUpa dasare adhika ASADha mahInemeM hI caumAsIpratikramaNAdi dhArmikakArya sarvagacchavAloke karanemeM Ate haiN| aura adhika pauSa mahIne va adhika ASADha mahIneke dinoMkI ginatIsahitahI 62 mahIne, 124 pakSa, 1830 dina aura 54900 muhUtauke pAMca varSoMkA eka yuga zAstroMmeM kahA hai / isa liye kAlacalArUpa adhika mahIneke 30 dina ginatImeM nahIM Ate 1. tathA kAlacUlArUpa adhika mahInemeM caumAsI pratikramaNAdi dhArmika kAryanahIM ho sakate 2, aura mAsavRddhi do mahIne honese prathama mahIneko kAlacUlAkahanA 3, yaha sarva bAteM sarvathA zAstraviruddhahaiM / 5- pUrvApara visaMvAdI (virodhI) kathana // jAloga jisaadhikamahIneko kAlacUlAkahakara ginatImelenekA vaparyuSaNaparvAdi dharmakAryakaranekAniSedhakaratehaiM,vohIloga usIkAla. cUlArUpa dUsare adhikaASADhako ginatImelekara caumAsIpratikramaNA disarvakArya Apa karate haiM. jisaparabhI muMhase kAlacUlArUpa adhikamahIneko ginatImeM nahIM lenA tathA usameM paryuSaNA va caumAsI Adi dharmakArya nahIMkaranekA kahatehaiM. aura kAlacUlArUpa adhika mahIneko ginatImeM lekara dharmakAryakaranevAloMko doSabatalAtehaiM. so dekho-eka jagaha kAlacUlArUpa adhikamahInA ginatI choDatehaiM. dUsarI jagaha usIkohI khAsa Apa ginatImeM lekara caumAsIAdidharma kArya karate hue aMgIkArakaratehaiM. aura phira dUsare ginatImailene vAloMko doSabhI batalAtehaiM.yaha to "mama vadanajivhA nAsti' kI taraha kaisA pUrvApara sarvathA asaMgatarUpa visaMvAdI kathana hai. so bhI vicArane yogya hai| For Private And Personal Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [13] 6 - kAlacUlA zikhararUpa hai, yA coTIrUpa hai ? adhika mahIne ko nizIthacUrNi Adi zAstroM meM zikhararUpa kAlacUlA kahA hai aura dinoMkI ginatI meM bhI liyA hai, jisapara bhI kitaneka mahAzaya dinoMkI ginatI meM niSedha karane ke liye coTIrUpa kahatehai. aura 'jaise puruSake zarIra ke mApameM usakI coTIkI laMbAIkA mApa nahIM ginA jAtA, taisehI adhika mahInA kAlapuruSakI coTIsa - mAna hone se usIke 30 dinokoM pramANa ginatI meM nahIM liye jAte' aisA dRSTAMta dete haiM, sobhI sarvathAzAstra viruddha hai, kyoMki puruSakI u~cAIkI ginatI meM usakI coTI 1-2 hAthalaMbI ho to bhI kuchabhI gina tI nahIM lIjAtI, usase usakA pramANabhIkucha nahIMbaDha sakatA, magara jaise - devamaMdiroMke zikhara va parvatoMke zikhara pratyakSapaNe unakI ucAI kI ginatI meM Ate haiM, usIse unhoMkI uMcAIkA pramANabhI baDhajAtA hai. taisehI adhika mahIne ko kAlacUlA kahA hai, so zikhararUpa hone se ginatI meM AtA hai, usase usa varSakA pramANabhI 12 mahInoMke 24 pakSoMke 354 dinoMkI jagaha, 13 mahInoM ke 26 pakSoM ke 383 dinoMkA hotA hai, aura mAsa vRddhi ke kAraNa caMdra varSakI jagaha abhivarddhata varSa bhI kahA jAtA hai. isaliye zikharakI jagaha ghAsarUpa coTI kaha karake adhikamahIne ko dinoMkI ginatI meM lenekA niSedha karanA so " kare mANe akare " jamAlikI taraha sarvathA zAstra viruddha hai / 7- adhika mahInA ginatI meM nyUnAdhika hai, yA barobara hai ? jainasiddhAMtoM ke hisAba se to jaise 12 mahInoMke sarvadina dharmakA - yoMmeM barobara hai, taisehI adhika mahInA hone se 13 mahinoM ke bhI sarvadina barobara hI haiN| isameM nyUnAdhika koI bhI mahInA nahIM hai, aura pApI prANiyoM ke karmoM kA baMdhana hone meM va dharmIjanoM ke karmokI nirjarA honemeM eka samayamAtra bhI vyartha khAlI nahIM jAtA hai. aura samaya, AvalikA, muhUrtta dina, pakSa, mAsa, varSa, yuga, palyopama, sAgaropamAdi kAlamAname se 1 samayamAtra bhI ginatI meM kabhI nahIM chUTasakatA, jisapara bhI dharma kAryoM meM 30 dinoMkoM ginatI meM choDa dene kA kahate haiM, yA adhika mahIne ke dinoM ko tucchahI samajhate haiM, so sarvathA jinAzA viruddha hai. 8 - adhikamahInA napuMzaka hai, yA puruSottama hai ? jaise- brahmacArI uttama puruSa samartha honeparabhI parastrI prati napuMzaka samAna hotA hai, taisehI - laukika rUDhIse vivAha sAdIvagairaha For Private And Personal Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [14] AraMbhavAle yA muhUrtavAle kArya karanemeM to adhikamahIneko napuMzaka samAna kahate haiM magara tobhI dinoMkIginatI to barobaralete haiM / aura nirAraMbhI va binA muhUrttavAle dAna, puNya,paropakAra,japa,tapAdi kArya karane meM to adhika mahIneko 'puruSottama adhika mAsa' kahA hai, so bAta prakaTahI hai. isaliye jainasiddhAMtoMke hisAbale yA laukika zA. stroMke hisAbase bhI adhika mahIneko dinoMkI ginatImeM niSedha karate haiM,so zAstrIya dRSTile va yukti pramANase yA duniyAke vyavahArasebhI sarvathA viruddha hai / isako vizeSa pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiM 9-dUsare ASADhameM caumAsI karanekA kyA prayojanahai ? ___bho devAnupriya ! caumAsIpratikramaNAdi parvakArya grISmaRtupUrI honepara varSARtukIAdimeM kiye jAte hai,aura jyeSTha va ASADhameM grImaRtu kahI jAtI hai.isaliye jaba do ASADha hove; taba una donoM ASADhamahInoMko grISmaRtumeM gine jAte haiM.yaha bAta pratyakSa pramANase jagajAhirahI hai,aura jainasiddhAMtAnusAra to dUsare ASADha zudI pUrNimAkA hamezA kSaya hotA hai. isaliye dUsare ASADha zudI14ko pAMca varSoM kA eka yuga pUrA hotAhai,usI roja grISmaRtubhI pUrI hotIhai, tathA pAMcavA abhivarddhitavarSa bhI usIroja pUrA hotAhai .aura 1 yugameM suryake dakSiNAyana uttarAyaNake dazaayanabhI 1830dinoMse usIdina pUre hotehaiM. isaliye usI dina dUsare ASADha zudI14 ko caumAsI pratikramaNAdi kArya karane kI anAdi maryAdA hai / aura prathama ASADha grISmaRtume honase vahAM grISmaRtu, yuga,varSa,ayana, vagairaha pUre nahIM hote, va prathama ASADhameM varSARtubhI zurU nahIM hotI,isaliye pratha. ma ASADhameM caumAsI pratikramaNAdi parvake kArya karane meM nahIM AtehaiM aura zAstrIya hisAbase zrAvaNa vadIrako (gujarAtadezakI apekSAse ASADha vadI 1 ko) yugakI, varSakI aura varSARtukI zurUAta hotI hai. isaliye usakI AdimeM aura grISmaRtukI,varSakI, yugakI samApti samaya dUsare ASADhake aMtameM caumAsI pratikramaNAdi parvake kArya karane zAstromeM kahe haiM, so yuktiyuktahI haiN| 10 - caumAsA 4 mahInoMkA yA 5 mahInoMkA ? dekhiye-12 mahInoM kA varSa kahA jAtA hai, magara jaba adhika mahImahInA hove taba 13 mahInoMkA varSa kahA jAtA hai, isItaraha yadyapi caumAsA zabda vyavahArase 4 mahInoMkA kahA jAtA hai, magara Adhi. For Private And Personal Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [15] kA mahInAhonese 13 mahInoMke varSakI taraha caumAsAbhI pAMca mahI noMkA hotAhai.isaliye adhika mahInA na hove taba to 4 mahInoMka 8 pakSokera20dinoMse caumAsIkArya hote haiM, magara jaba adhika mahInA hove taba to pAMca mahInoMke daza (10) pakSAke 150dinoMse caumAsI pratikramaNAdikArya hote haiM / yahabAta pratyakSa pramANase va laukika Ti. ppaNAke pramANase jaga jAhira hai,aura Agama paMcAMgI siddhAMta pramA. Naseto anAdi siddhapravAha aisAhI hai isaliye isako koIbhI kabhI niSedha nahIM kara sakatA hai.isakA vizeSa vicAra tatvajJa pAThaka gaNa svayaM kara sakate hai|| 11 - dekho - eka kutarka. kitaneka kahatehaiM,ki-caumAsI pratikramaNAdi kArya ASADhamekarane. kA kahA hai, isaliye prathama ASADhameM karoge to dUsarA ASADha chUTa jAvegA aura dUsaremeM karoge to, prathama chUTa jAvegA. yA donoMmeM karoge to punarukti doSa AvegA' aisI 2 kutarka karate haiM, so bhI sa. rvathA zAstra viruddha hai / kyoMki prathama ASADhameM grISmaRtu vagairaha u. para mujaba kAraNa honese caumAsIkArya kabhI nahIM hosakate, isaliye 'prathama ASADhameM karoge to dUsarA ASADha chuTa jAvegA' aisA kahanA vyarthahI hai / aura do ASADha honese donoMkI ginatIpUrvaka 5 mahIne dUsare ASADhameM caumAsIkArya karate haiM, isaliye 'dUsaremeM karoge to prathama chaTa jAvegA' aisA kahanAbhI vyarthahI hai| aura donoM ASADhomeM do vAra caumAsI kArya nahIM; kiMtu grISmaRtukI samApti vagairaha upara mujaba kAraNoMse dUsare ASADhameM ekahI vAra caumAsIkArya karate haiM. isaliye donoM meM karoMge to punarukti doSa AvegA' aisA kahanAbhI vyarthahIhai / aura caumAsI pratikramaNa to 4 mahIne, yA mAsa vRddhi hove taba pAMca mahIne saba gacchavAle ekabAra pratyakSapane kara tehaiM isaliye mAsa baDhane parabhI caumAsIkArya 4 mahIne hove magara pAMca mahIne nahIM hove, aisA pratyakSa asatya bhASaNa karanA AtmArthiyoMko mogya nahIM hai. isakobhI vizeSa tattvajJa pAThaka gaNasvayaM vicAraleMge. 12-dUsare ASADhameM caumAsIkArya karanekI taraha paryu. SaNAparva bhI dUsare bhAdrapadameM ho sakeM, yA nahIM? ASADha kArtikAdi caumAsA 4-4 mahInoMse hotAhai, magara a dhika mahInA hove taba pAMca mahInoMkAbhI hotA hai, yaha bAta Upara For Private And Personal Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [16] likha cuka haiM. isaliye mAsavRddhi honese 120 dinoMkI jagaha 150 dinabhI caumAsamehotehaiM. usameM kisI prakArakA doSa koIbhI zAstrameM nahIM batalAyA. magara paryuSaNAto varSARtuma dina pratibaddha honese 50dine avazyahI karanA sarvazAstroM meM kahAhai, usapara kabhI 1 dinabhI baDha jAve to usakA doSa kahAhai. aura dUsare bhAdrapadameM paryuSaNAkareM, to 80 dina honese pratyakSapane sarva zAstraviruddha hotA hai. isaliye dUsare ASADhameM caumAsI parvakI taraha paryuSaNA parva 80 dina honese dUsare bhAdrapadameM kabhI nahIM hosakate haiM, kiMtu AgamAdi sarva zAstroMkI AjJA mujaba 50 dine prathama bhAdrapadameM karanA yuktiyukta nyAyasaMpannahI hai, isako to viSeza pAThaka gaNa svayaM vicAra sakate haiM. 13-jisako mAnyakaratehaiM usIkohI utthaapnkrtehaiN| hamezAM bhAdrapadamehI paryuSaNA parva karanekA ThaharAne ke liye nizIthacUrNike adhUre pAThako Agekarate haiM, magara cUrNimeM to 50 dine yA 49 dine avazyahI paryuSaNA karanA likhA hai, paraMtu 50 dina u. parAMta karanA kabhI nahIM likhA aura adhika mahInake 30dinoMkobhI khulAsA pUrvaka ginatImeM liye haiM / jisaparabhI do bhAdrapada hoveM,taSa 50 dine prathama bhAdrapadameM paryuSaNAparvakA ArAdhana karanA choDakara, 80 dine dUsare bhAdrapadameM karatehaiM / usIse jisa cUrNikA pATha mAnya karatehaiM,usI cUrNikApATha (dUsare bhAdrapadameM 80dine paryuSaNA karanese) utthApanabhI karate haiM.isako vizeSa tattvajJa jana svayaM vicAra sakate haiM. 14-aba dekho eka-vitaMDA vaad|| 80 dine paryuSaNAparva karanAso zAstra viruddha ThaharAte ho, magara do ASADha mahIne hove taba prathama ASADhameM caumAsI pratikramaNa karoge, to tumArebhI 80dine paryuSaNA parva hoveMge, taba kaise karoge? samAdhAna bho devAnupriya! paryuSaNAke 50dinoMkI ginatIgrISmaRtu. kI samApti honepara varSARtukI zurUAtase ginI jAtI hai. aura pra. thama ASADha mahInA grISmaRtumeM honese usameM caumAsI kArya nahIM ho sakate aura grISmaRtukI samApti hue binA gha varSARtukI zurUAta hue binA prathama ASADhase paryuSaNAsaMbaMdhI 50 dinoMkI gina tIbhI kabhI nahIM ho sakatI. isaliye prathama ASADhameM caumAsI kA. rya karane kA, va usase paryuSaNAke 80 dina ginanekA kahanA ajJAnatAkA kAraNa hai, kyoki varSARtukI AdimeM dUsare ASADhake aMtame caumAsIkArya honese paryuSaNAke 50dina ginanekA nizIthacUrNi, pa. For Private And Personal Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [17] paNa kalpacUrNi vagairahazAstroMmeM kahA hai, isaliye prathama ASADhase80 dina batalAkara do zrAvaNa hone para bhI bhAdrapada meM80 dine paryuSaNAkaranA. yA do bhAdrapada hove taba dUsare bhAdrapada meM 80 dine paryuSaNA ThaharAnA, sathA zAstraviruddha hai, isako bhI vivekI pAThakagaNa svayaMvicAra leveMge / 15 - dekhiye yaha - kaisI kuyukti hai / " kitaneka mahAzaya apanA asatya Agrahako choDa sakate nahIM tathA satyavAtako grahaNabhI kara sakate nahIM aura vyarthahI apanI sa cAI jamAne ke liye kahate haiM, ki "dUsarezrAvaNa meM yA prathama bhAdrapada meM paryuSaNa parva karanA kisI bhI Agama meM nahIM likhA " aisI2 kuyuktiye karate haiM, aura bhadrajIvoM ko saMzaya meM gerate haiM. magara itanA vicAra karate nahIMhaiM, ki 50 dine paryuSaNAparva karanA kalpasUtrAdi sarvabhAgamoM meM likhA hai, yahI janAjJA hai. dekhiye - "savasaI rAemAse" vA " saviMzatirAtre mAse "C vA daza paMcake" vA " pacAMzataiva dineH paryuSaNA yuketi vRddhAH " ina sarva vAkyoMmeM 50 dine paryuSaNA karanA kahA hai, so vartamAnamai 50 dine dUsarezrAvaNa meM yA prathama bhAdrapada meM paryuSaNAparva ka ranA kalpasUtrAdi AgamAnusAra ThaharatA hai. isase 50 dina kaho, yA dUsarA zrAvaNa, prathama bhAdrapada kaho, donoM ekArthahI haiM. isaliye 'dUsare zrAvaNa yA prathama bhAdrapada meM paryuSaNA karanA kisI Agama meM nahIM likhA' aisI2 jAnabujhakara kuyuktiyeM lagAkara apanA jhUThA pakSa jamAnekeliye mAyAmRSA bhASaNa karanA AtmArthiyoMkoM yogya nahIM hai. 16 - utsUtra prarUpaNA // caMdraprajJapti-sUryaprajJapti - jaMbUdvIpaprajJapti - bhagavatI- samavAyAMgAdi Agama- niyukti - bhASya cUrNi vRtti prakaraNAdi aneka zAstroMmeM a dhika mahIne ke 30 dina ginatI meM liye haiM, ve sarva zAstroMke pATha chupAnese chupa sakate nahIM. aura artha badalanese arthabhI badalA sakate nahIM. isaliye kitaneka AgrahI jana kahate haiM, ki-' una zAstroM meM to adhika mahInA honeM se 13 mahInoMke 26 pakSoMke 383 dinoMkA abhivarddhitavarSakAM svarUpa batalAyA hai, magara13 mahInoMko ginatI meM lenekA kahAM likhA hai' aisA kahanevAle pratyakSa utsUtra prarUpaNA karate haiM, kyoMki dekho - caMdraprajJaptisUtravRtti vagairaha sarva zAstroMmeM, jaise- 1 varSa ke 12 mahInoMke 24 pakSoM ke 354 dinoMkA svarUpa gaNita pramANa batalAyAhai, taisehI adhika mahInA honese usavarSakebhI 13 mahInoMke 26 pa ke 383 dinoMkA svarUpa gaNita pramANa batalAyA hai, isa liye 3 For Private And Personal Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [18] caMdra aura abhivaddhita ina donoM varSoM kA svarUpa gaNita pramANa sarva zAstroM meM samAnarUpase khulAsApUrvaka honaparabhI 12 mahInoMke varSako pramANabhUta mAnanA aura 13mahInoke varSako svarUpa batalAnekA bahAnA batalAkara pramANabhUta nahIMmAnanA.yaha to pratyakSahI anyAyahai, yadi 13 mahInoMkA svarUpa batalAne kA kahakara ginatI meM pramANabhUta nahIM mAnoge, to 12 mahInokAmI svarUpa batalAyA hai, usakobhI ginatI. meM pramANabhUta nahIM mAnasakoge.aura zAstrAme to 12 yA 13 mahInoM ke donoM varSoMke samAnarUpase svarUpa batalAkara ginatI meM pramANabhUta mAne haiM.isaliye donoMprakArake varSamAnaneyogyahai, isameM zAstrapramANase to ekabhI varSakA niSedha nahIM hosakatAhai. dekhiye - 11 aMga va 14 pUrvAdizAstroMmeM jaise,darzana-jJAna-cAritra-caudaharAjaloka-padra vya-navatattva-caudahaguNasthAna-jIvAjIvAdi padArthoMkA svarUpa va caraNakaraNAnuyogame saMyamake ArAdhanakI kriyAkA svarUpa batalA. yA hai, vohI sarvamAnya karaneyogya hai, isaliye svarUpa batalAnA so. hI zraddhApUrvaka mAnya karane yogya satyaprarUpaNA kahI jAtI hai| jisaparabhI caraNakaraNAnuyogameM saMyamakI kriyAkA va Sadravya - navata. svAdikakA svarUpa batalAyA hai, magara usa mujaba mAnya karanA kahAM likhAhai,aisA koI kahe aura unoko pramANabhUta nahIMmAne to 11aMga va14pUrvoke utthApanakaranekA prasaMga Anese aneka bhavoMkI vRddhi kara nevAlI utsUtra prarUpaNAkA doSa Ave. isI tarahasehI13 mahInoMkA svarUpakahakara pramANabhUta nahIM mAneto sUryaprajJaptivagairahapUrvokta zAstroM ke utthApanakarane kA prasaMga Anese utsUtra prarUpaNA ThaharatIhai / aura jaise-Sadravya, navatattvAdikake svarUpa zAstroM meM kahehaiM. usamujabahI mAnane paDatehaiM / taisehI 12 mahInoMke svarUpakI taraha; 13 mahInoM kAsvarUpabhI zAstroMmeM batalAyAhai, usa mujabahI 13 mahIneginatI meM pramANabhUta mAnanepaDate haiM.isaliye 13 mahInoMke abhivarddhita varSakA svarUpa batalAyAhai,magara mAnyakaranA kahAM likhAhai' aisI utsUtraprarUpaNA karanA. aura bhole jIvoMko saMzayameM geranA AtmArthI bhavabhIraoMko yogya nahIM hai| 17 - laukika adhikamahInA mAnanA; yA nahIM? kitanekamahAzayakahate haiM,ki jainaTippaNAto pauSa aura ASADha do mahIne baDhatethe aura abalaukikaTippaNAmato zrAvaNa bhAdrapadAdimahI nebhI baDhane lagehaiM so kaise mAne jAve? isapara itanAhI vicAra kara For Private And Personal Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [19] nekAhai,ki-jainaTippaNAmeM tIsarevarSameM jo mahInA baDhatAthA usakobhI ginatImeM letathe aura jainaTippaNAmeM jyAdemeM jyAde 36ghaTikA pramANe dinamAna hotAthA, tathA kamatI kamatI24 ghaTikApramANe dinamAna hotAthA. aura mAghamahIne dakSiNAyanase sUrya uttarAyanameM hotAthA au* ra zrAvaNamahIne uttarAyanase dakSiNAyanameM sUrya hotAthA aura zrAvaNa vadi ekamasedaravIM tithi kSaya hotIthI. isIprakAra 1 varSameM 6 tithi kSayahotIthI bIcameM koIbhItithi kSayanahIMhotIthI. aura tithibaDhane kAto sarvathA abhAvahonese koIbhItithi kabhI baDhatInahIMthI aura 60 ghaDIsekama tithikApramANahonese,60ghaDIke Upara koI bhI tithi nahIM hotIthI. aura nakSatrasaMvatsara, RtusaMvatsara, sUryasaMvatsara, caMdrasaMvatsara va abhivarddhitasaMvatsarasahita 5varSoM ke 1830 dinoMkA 1 yuga, va 88 graha mAnatethe ityAdi aneka bAteM jainaTippaNAme hotIthI vo jaina TippaNA paraMparAgata jainIrAjA dezabharameM calAtethe aura pUrvagata AmnAyale gurugamyatAvAle jainakulaguru banAtethe,isaliye usameM grahaNAdi kisItarahakA pharakabhIkabhI nahIM paDatAthA,magara paraMparAgata jainI rAjaokA va pUrvagata AmnAyakA,abhAvahuA aura jabase 88grahavAlA jainapaMcAMga baMdhahuA, tabase sarva jainasamAjame9grahavAlA laukika TippaNA mAnanekI pravRtti zurUhuI, usameM zrAvaNa va mAghameM dakSiNAyanameM va uttarAyanameM sUryake hone kA niyama na rahA aura hareka mahIne baDhanese jyeSTha-ASADha va mArgazIrSa-pauSAdimebhI dakSiNAyana va uttarAyana honelagA,tathA kSetraphaLa va gaNita vibhAgameM phera paDanale jyAdemeM jyAde 34 ghaTikA, va kamatI kamatI 26 ghaTIkApramANe dinamAnabhI mAnane lage aura eka tithikA 60 ghaTikAse jyAde pramANa mAnanase harekapakSameM tithiyoM kA kSayabhI honelagA aura hareka tithiyoMkI vRddhi honese do do tithiya bhI hone lagI. aura 12 varSakA yuga ityAdi aneka bAteM abhI jainapaMcAMgake abhAvase, laukikaTippaNAkI mAnanopaDatIhaiM, isItaraha adhikamahInAbhI laukikATippaNAkIrItise vartamAnameM mAnanApaDatAhai, isaliye 84 gacchoMke sarva pUrvAcAryoMne zrAvaNa bhAdrapadAdimahIne laukika TippaNAmujaba mAne, voho pravRtti abhI sarvajainasamAjameM zurU hai / aura dakSiNAyana,uttarAyana,tithikI hAnI, vRddhi vagairaha tithi, vAra, nakSatra, pakSa, mAsa, varSa Adika sarva laukika TippaNAmujaba abhImAnatehaiM.magara adhikamahInA bAbata jaina paMcAMgakI ADa lekara nahIM mAnanA, yaha nyAya yukti bAdhaka honese For Private And Personal Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [20] satya kabhI nahIM Thahara sakatAhai.isaliye Upara mujaba bAtoMkI taraha zrAvaNa bhAdrapadAdi adhikamahInebhI laukikaTippaNAmujaba vartamAnameM mAnya karane so yuktiyukta nyAyasaMpanna honase kabhI niSedha nahIM ho sakate. aura yadyapi jainaTippaNAmeM pauSa-ASADha baDhatAthA,usabAtako jinakalpIvyavahArakI taraha satyamAnanA,zraddhArakhanA,prarUpaNAkaranA. magara jinakalpIvyavahAra abhI viccheda honese unako aMgIkAra na. hIM karasakatehaiM, usItaraha abhI jainaTippaNAbhI viccheda honese vartamAnameM jainaTippaNA mujaba tithi,vAra,yA pauSa-ASADhamahIne mAnane kAAgrahakaranA so dezakAlake va sarvapUrvIcAryoMke sarvathAviruddha hai. 18 - jaina jyotiSparase abhI jainaTippaNA zurUkareM to zurU ho sake; yA nahIM ? yadyapi jainajyotiSka sUryaprajJaptisUtravRtti, caMdraprajJaptisUtravRtti, jyotikaraMDapayannavRttiAdi aneka zAstramaujUda haiM, usaparase tithi, vAra,mAsa,pakSa,varSAdikakA gaNita abhI ho sakatAhai. magara grahaNAdi sarvabAte barobara milAna karanA muzkila paDatAhai, isaliye kitanIka bAtome anya AdhAralenA paDatAhe. aura laukika va jaina donoMke gaNita vibhAgameM phera honese,tithi,vAra,mAsa,nakSatra va grahaNAdi donoke samAnarUpase barobara nahIM Asakate. aura pUrvagatagItArtha gurugamyaAmnAyake abhAvase va alpajJatAkekAraNase yadi koI grahaNAdi batalAnemeM nyUnAdhika kucha pharaka paDajAve to abhI sarvajJazAsanakI laghutA honekA kAraNa banajAve. aura paraMparAgata jainIrAjAoMkA abhAva honese va brahmacArI, vratadhArI, gurugamyatAvAle kulaguru. oMkA abhAva honese tathA kharataragaccha nAyaka zrInavAMgIvRttikAraka zrIabhayadevasUrijI, zrIzAMtisUrijI, zrIhemacaMdrAcAryajI vagaraha samartha va zAsanaprabhAvaka AcAryoM ke samaya bhI bahutakAlase jainaTippaNAvicchedahonese,abhI apane alpa buddhivAloMsa phirase zurU nahIM hosakatAhai.aura koI zurU kareM tobhI sarvamAnya yugapradhAna samarthaAcArya ke abhAvase sarvadezoMke, sarvagacchoMke,sarva jainasamAjameM paraMparA. gata cala sakatAbhI nhiiN| dekhiye-jaina zAsana meM prAcInakAla meM vi. zeSajJAnI samarthaprabhAvaka pUrvAcAryoke samayameM jo bAta pahilese vicchada ho jAve; usako viziSTatara avadhijJAnAdi rahita alpajJAse isakAlameM phirase zurU nahIM hoske| itaneparabhI phirase zurU kareM, For Private And Personal Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [21] to sarva pUrvAcAryoMkI AzAtanAke tathA zAsanakI laghutAke doSake bhAgI hoveM / isItaraha jainapaMcAgabhI prAcIna pUrvAcAyA~ke samayase viccheda honese,abhIphirase zurU nahIM hosakatA.jisaparabhI koI phi rase zurU kareM to20ve dina paryuSaNAparva karanekI, va pAMca pAMca dine ajJAta paryuSaNAsthApana karane vagairaha bAteM jo viccheda hogaIhaiM, ve saba bAtebhI jaina TippaNAzurU honese pIchIzurU karanI paDegI, aura ve sarva bAteM abhI paDatAkAla honese phirase zurU nahIM hosakatI haiM, isa liye abhI jaina paMcAMga zurU nahIM hosktaahai| 19- abhI laukika do zrAvaNAdika mahInoMke; apane do ASADha banAsakeM yA nahIM? kitaneka kahate haiM,ki-laukika TippaNA zrAvaNa bhAdrapada bar3he taba jaina zAstroMke hisAbase do ASADha banAleMve to paryuSaNAkA bheda miTa jAve magara aisAbhI kabhInahIM hosakatA. kyoMki dekho-jaba jaina paMcAMgahI abhI viccheda hai,aura tithi,vAra,nakSatra pakSa mAsAdi paMcAMga saMbaMdhIvyavahAra laukika TippaNA mujaba karatehaiM, jisaparabhI1 mahInekA pheraphAra karadenA yogyanahIMhai / dekhiye-do zrAvaNa honese bharapUra varSARtuvAlA prathama zrAvaNazudI 15 ko pratyakSapramANasebhI viruddha hokara usakoASADha pUrNimAkahanA yahajagata viruddha honese vyavahA. meMbhI mithyAbhASaNakA dosslge| aurapahile pUrvAcAryoMnebhIpsAkabhI nahIM kiyA, isaliya abhI do zrAvaNa yA do bhAdrapadake, do ASADha banAnA kabhI nahIM banasakatAhai, kiMtu laukika TippaNAmujaba do zrAvaNa bhAdrapadAdi sarvagacchoMke pUrvAcAryapahilese jaise mAnate Aye haiM, vaisehI vartamAnameM apane sabakobhI mAnya karanA yogyahai basa! dhArmiH ka vyavahAra paryuSaNaparvAdi kArya jaina siddhAMtoMke anusAra 50ve dina karane. aura tiAtha, vAra, nakSatra, caMdrayoga, mAsa, pakSAdi vyavahAra laukikaTipapaNAkaanusAra karanA.yahInyAya yuktiyukta va sarvasammata honese sarva jainImAtrako mAnya karanA yogya hai, isaliye isameM anya 2 kalpanAyeM karanI sarvathA vyarthahI haiN| 20-paryuSaNA kitane prakArakI hotI haiM ? nizIthacUrNi,bRhatkalpacUrNi, kalpasUtraniyukti,cUrNi, vRttivagairaha zAstroM meM paryuSaNAke nAmAMtase 8 prakArase aneka bheda batalAye haiM, magara yahAM to abhI mukhyatAse varSAsthitirUpa aura vArSika kAryarUpa For Private And Personal Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [22] aise do artha vartamAnameM sarva gacchavAle grahaNa karate haiM / isaliye A SADha caumAsIse ThaharanA so varSAsthitirUpa ajJAta paryuSaNA aura mAsavRddhike sadbhAvameM 20 dine yA usake abhAvameM 50 dina jJAta (prakaTa) paryuSaNA karanA so vArSika kAryarUpa prasiddha paryuSaNA karanekA samajhanA cAhiye / jaba jainapaMcAMgake abhAvase 20 dinakrI paryu. SaNA baMdhahuI, tabase laukika hareka mAsa bar3he to bhI 50dine vArSika kAryarUpa paryuSaNA karanekI sarvagacchoMke pUrvAcAryoMkI maryAdA hai. 21-mahInA baDhe taba vIza dinakI paryuSaNA varSAsthiti rUpa haiM; yA vArSikaparvarUpa haiM ? bho devAnupriya ! jaise caMdravarSa meM 50 dinakI zAta paryuSaNA vA. rSika kAryarUpa haiM, taisehI--abhivarddhita varSameM 20 dinakI jJAta paryuSaNAbhI vArSika kAryarUpa hai / jisaparabhI zrAvaNameM vIza dinakI jJAta paryuSaNA sirpha varSAsthitirUpamAnoge,to bhAdrapada bhI50dinakI jJAta paryuSaNAbhI varSA sthitirUpa Thahara jAveMge aura vArSikakArya karane sarvathA uDajAveMge. aura 20 dine vArSikakArya nahIM karane, magara 50 dine karane aisAbhI koI zAstra pramANa nahIMhai, aura 20 dine jJAta paryuSaNA kiye bAda pIche eka mahInese vArSikakArya karane aisAbhI koI zAstra pramANa nahIMhai / isaliye jaise-50 dine bhAdrapadameM vArSika kArya hotehaiM, vaisehI-20 dine zrAvaNa bhI vArSika kArya hotethe / aura vartamAnamezrAvaNa yA bhAdrapadabaDhe;tobhI dUsarezrAvaName yA prathama bhAdrapada 50dine vArSika kAryarUpa paryuSaNAparva karanAso zAstrAjJAhai. 22-vArSika kArya12mahIne hoveM;yA 13 mahInebhI hoveM? dekho pahilebhI jaise-20dine zrAvaNa meM vArSikakAryakaratethe tababhI AvatevarSa bhAdrapadataka 13mahIne hotethe,tasehI abhI vartamAnamebhI 50 dine dUsare zrAvaNa meM yA prathama bhAdrapadameM vArSika kArya honele Avate varSa13mahIne hotehaiM.isameM koI doSanahIM hai, dekhiye do pauSa,do ASADha, athavA do Asoja honesebhI 13 mahIne pratyakSameM hote haiM; isaliye mahInA baDhe taba to pahile yA pIche 13 mahInoM ke 26 pAkSika pratikramaNa sarva gacchavAloMkohI hotehaiM / aura jainameM yA laukikameM 12 mahInoMke yA 13 mahInauke donoMvarSamAne haiM, isaliye 12mahInebhI vA. rSika kAryahoveM. aura13mahInebhI vArSikakAryahovai,yaha koI navIna bAta nahIM hai| kiMtu anAdi maryAdAkA pravAha aisAhI hai.jisaparabhI 13 For Private And Personal Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [23] mahIne vArSika kArya honekA doSa batalAkara, 12 mahIne vArSikakArya honekAThaharAnekeliye adhikamahInako bIcamese choDadenA anucita hai, 23 - paryuSaNA saMbaMdhI kalpasUtrakA pATha vArSika kAryoMke liye hai, yA kevala varSAsthitike liyehI hai ? kalpasUtrakA paryuSaNA saMbaMdhI pATha varSAsthitike sAthahI vArSika kAryokeliyebhI hai, jisaparabhI usako sirpha varSAsthitirUpa ThaharAkara vArSikakArya niSedha karate haiM, vo gaMbhIra AzayavAle anekArthayukta AgamapAThake arthako utthApanakaranevAlebanatehaiM.jaise"Namo arihaM tANaM " padake arthamaM karmazatruko jitanevAle arihaMtabhagavAnako namaskAra karanekA artha anAdisiddhahai, jisaparabhI karmazatruke arthako. nahIM mAnanevAleko ajJAnI samajhA jAtAhai taisehI kalpasUtrAdike50 dine paryuSaNAkaranesaMbaMdhIpAThoM meM vArSika kAryakaranekA arthato anAdisiddhahai, jisaparabhI 50 dine vArSika kAryoMko nahIM mAnane vAloko ajJAnI yA haThavAdI samajhane caahiye| 24 -bhagavAn kisIprakArakebhI paryuSaNA karatethe yA nahIM? ugravihArI jinakalpImuniyoMke tathA sthivira kalpImuniyoke AcArameM bahutabhedahai,aura bhagavAnto anaMtazaktiyukta kalpAtita haiM. isaliye bhagavAnke AcAra to vizeSa bheda hai to bhI varSARtu va rSAsthitirUpa paryuSaNA to sarvakoIkaratehaiM aura sthivira kalpI muniyoke to varSAsthitike sAthahI caumAsI va vArSikaparvake kArya karane ghagairahakA adhikAra prasiddha hI hai / jisaparabhI kalpasUtrameM paryuSaNA zabdamAtrako dekhakara atIva gahanAzayavAle sUtrArthake bhAvArthako guruH gamyatAse samajhe binA bhagavAnkobhI vArSika pratikramaNAdikaranevAle ThaharAne, yA 50 dinakI paryuSaNAko vArSika kAryorahita ThaharAnI, so ajJAnatA hai. isakobhI vivekIjana svayaM vicAra sakate haiM. 25-paryuSaNAsaMbaMdhI sAmAnya va vizeSazAstra kauna 2 haiM ? dekho-- jisazAstrameM mukhyatAse eka viSayako vizeSarUpase khulAsAke sAtha kathana kiyA hove, usako vizeSa zAstra kahate haiN| aura jisazAstrameM thoDA2 bahuta bAtokA kathanahove,usako sAmAnya zAstrakahatehaiM / yadyapi yathA avasara donozAstramAnyahai,magara sAmAnyazAstrase vizeSazAstra jyAde adhika balavAna hotAhai.isaliye mukhyatAse vizeSa zAstrakI bAta aMgIkAra karane ke samayA sAmAnya zAstrakI bAta For Private And Personal Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [24] gauNyatAbhAva meM rahatI hai. yahanyAya vidvAnoM meM sarvatra prasiddhahI hai| aurabhI dekhiye-jaise zrI bhagavatIjImUtra vaDA kahA jAtA hai, tobhI unameM bahuta bAtoMkA thoDA 2 kathana hone se saMyamake ArAdhanakI kriyA saMbaMdhI sAmAnyazAstra kahA jAve.aura AcArAMga, dazavaikAlika choTe 2 sUtrahaiM,tobhI usameM mukhyatAse sayaMmakeArAdhanakA vizeSa vidhAna honese yaha saMyamakriyAsaMbaMdhI vizeSazAstrakahe jAte haiM. isItaraha samavAyAMgasUtrameM thoDA 2 aneka bAtokA kathana honesa paryuSaNAsaMbaMdhI samavAyAMgasUtra sAmAnya zAstra hai, aura kalpasUtrame to khAsa paryuSaNAsaMbaMdhI sAmAnya va vizeSa donoM prakArase vistArapUrvaka khulAsAke sAtha varSAsthitirUpa va vArSikaparvarUpa donoM paryuSaNAkA adhikAra hai. isaliye paryuSaNAsaMbaMdhI zrIkalpasUtra vizeSazAstra hai. yahI zrIkalpasUtrarUpavizeSazAstrako paryaSaNAparvameM caturvidhasaMghake mAMgalikake liye varSAvarSa pratyeka gAMva nagarAdimeM sarvatra vAMcane meM AtA hai. usa vizeSazAstra ke paryuSaNAsaMbaMdhI mUlamaMtrarUpa mukhya vizeSa pAThako choDanA aura samavAyAMgaka sAmAnyapAThapara dRDha AgrahakaranA so AtmArthI vivekI vidvAnoMko yogya nahIM hai. magara alpajJa binA sa. majhavAle apanA Agraha na choDeM to unakI khuzIkI bAta hai / 26-paryuSaNAsaMbaMdhI hamezAniyata niyama 50 dinakA hai; athavA 70 dinakA hai ? dekho-paryuSaNAsaMbaMdhI sarvazAstroma 50 dinako paryuSaNA kiye. binA ullaMghanakaranA nivAraNakiyAhai, isaliye 50 dinakA niyataniyamahai,aura 70dinase jyAde dina hove usakA koIbhI doSa kisIbhI zAstrameM nahIMkahA, isaliye 70 dinakA hamezAM niyataniyama nahIMhai. 1- dekho pahilebhI 20dine paryuSaNA karatethe, tababhI pIche 100 dina rahatethe. isaliye 70dinakA hamezA niyata niyama nhiiNhai|| 2- abIbhI zrAvaNa bhAdrapada yA Asoja baDheM taba tapagacchake pUrvAcAryoMke kathana mujaba kalpasUtrakI TIkAoMke vAkyasebhI 50 dinaparyuSaNA hove tababhI pIche 100 dina rahate haiN| isaliyebhI 70 dina rahanekA hamezAM niyata niyama nahIM hai| 3- pacAsa dina ulaMgheto sarvazAstroMmeM usakA prAyazcittaM kahA hai, magara 70 dina ullaMgheto kisIbhI zAstrameM usakA prAyazcitta nahIM kahA isaliyebhI70 dinakA hamezAM niyataniyama nahIM ThaharasakatAhai, For Private And Personal Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 4-50 dena to prAmAdika na hove tobhI jagalameM vRkSanIcebhI avazyahI paryuSaNA karanako AvazyakatA batalAihai, Ara 70 dina. kI svAbhAvika ginatI batalAI hai,paraMtu vaisIhI 70dina kI Avazya. katA nahIM batalAI, isaliyebhI70dinakA hamezAM niyata niyama nahIM hai. 5-70 divasakApATha mAsavRddhike abhAvasaMvadhI hai, isaliye. usako mAsavRddhi honaparabhI AgakaranA va usapara AgrahakaranA so zAstrakAra mahArAjoke abhiprAyaviruddha honese sarvathA yAgya nahIM hai. 6- inhIM samavAyAMgasUtrake TIkAkAra mahArAja ne sthAnAMgasUtravRttimeM, mAsavRddhi hove taba paryuSaNAke pichADI kArtikataka 100dina ThaharanekAkahAhai, usako utthApana karanA aura zAstrakAra mahArAjake abhiprAya viruddha hokara 100 dinakI jagahabhI 70 dina ThaharanekA Agraha karanA so AtmArthiyoM ko kabhI yogya nahIM hai| 7- nizIthacUrNi-vRhatkalpacUrNi--vRtti-payuSaNAkalpaniyukticUrNi-vRtti-gacchAcArapayannavRtti-jIvAnuzAsanavRtti vagairaha prAcIna zAstrome, varSAsthitikeliye kAlAvagrahama, jaghanyase 70 dina, madhyamaMse 75-80-85-90-95 yAvat 120 dina, aura utkRSTa se 180 dinakA kAlamAna pramANa batalAyA hai, usake aMdara se eka dinamA bhI ginatI meM nahIM chaTa sakatA. jisaparabhI zAstraviruddha hokara varSAsthitike aniyata va jaghanya70dinake niyama ko hamezAM niyata niyama ThaharAne kA Agraha karanA so vivekIyoMko sarvathA yogya nahIM hai / 8-nizIthacUpayAdimeM dravya-kSetra-kAla aura bhAvase paryuSaNAkI sthApanA karanI batalAyI hai, usameM kAla sthApanA saMbaMdhI samayaAvalikA-muhata-dina-pakSa-mAsale adhika mahIne ke bhI 30 dinoMkI ginatI sahita pratyeka divalako paryuSaNAsaMbaMdhI kAlasthApanAke adhikArameM ginatImaliyaha,ilAlaya paryapaNa saMbaMdhI dinasaMkhyAmese eka dinabhI ginatIma niSedha nahIM hotAhai, jisaparabhI jaghanya 70 di. nake aniyata niyamako mAla bar3hane para bhI Age karate haiM. aura phira adhikamahIne ke 30 dina ginatIme choDakara 100 dinake 70 dinabhI apanI kalpanAse banA lete haiM, lo sarvathA cUrNike viruddha hai, isakA vizeSa vicAra tatvajJajana svayaM kara levege| . - sItara dinakA niyala niyatra na honase 70 dinake Upara jyAda dinamI hote haiM, aura " vAsAvAsAe aNAdhuTTIe, Asoe kattie pA niggatANaM, aha atirittA bhavaMti" ityAdi nizIthacUrNi, For Private And Personal Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 26 ] bRhatkalpacUANa, paryuSaNAkalpacUrNi, vRtti Adi anekazAstroM meM likhe jaba varSa amAvase AsojameM vihAra kareM; to 70 dinase kamatI. bhI 40 dina, yA 45-50 dinabhI hote haiM / dekho - pahile 50 dine vA rSika kArya jaba laga nahIM kareM; taba taka vihAra karanemeM AtAthA. maga. ra abhI vartamAna meM to ASADha caumAsI bAda vihAra karanekI rUDhI nahIM hai / taisehI pahile varSAke abhAva se Asojamai bhI vihAra karate. the, magara abhIto varSA nahIMhove rastoMke kIcaDa sukakara raste lApha hogayeM ho to bhI kArttika pUrNimA pahile Asoja meM vihAra karane kI rUDhI nahIM hai, isaliye varSAke abhAvale Asoja meM vihAra nahIM kara sakate aura kabhI do Asoja hoveM to bhI kArttika taka 100 dina ThaharatehaiM / isaliyebhI 70 dinakA hamezAM niyata niyama nahIM hai / isa bAtako vizeSa tattvajJa jana svayaM vicAra leveMge / 1 27 - mahInA baDhe taba holI, dIvAlI vagairaha laukika parva pahile mahIne meM hoveM yA dUsare mahIne meM hoveM ? ce dekho kitaneka parva pahile mahIne meM hote haiM, aura kitaneka pa rva dUsare mahIne meM bhI hote haiM. jaba do bhAdrapada hoyeMge, taba janmASTamI kA parva pahile bhAdrapada meM karate haiM, aura gaNeza cauthakA parva dUsare bhAdrapada meM karate haiM. tathA jaba do Asoja hoveMge taba zrAddhapakSa pahile Asoja meM karate haiM, aura dazaharAkA parva dUsare Asoja meM karate haiM. tathA do kArttika hove taba dIvAlI parva pahile kArtika meM karate haiM. isItarahase bArahahImAsoMke parva kArya kRSNapakSasaMbaMdhIparva pahile ma hIne meM aura zuklapakSa saMbaMdhI parva dUsare mahIne meM samajha lenA. aura malamAso dvedhA adhika mAsaH - kSayamA saceti / taduktaM kAThakagRho / yasmin mAse na saMkrAMtiH, saMkrAti dvayameva vA malamAso sa vijJeyo mAsaH syAt tu trayodazaH / tathA ca ukaM hemAdri nAgara khaMDe / nabho vA nabhasyo vA malamAso yadA bhavet saptamaH pitRpakSaH syAdanyatreva tu paMcamaH / ityAdi " nirNaya siMdhu, dharmasiMdhu, nirNayadIpakAdi laukika dharmazAstroMke pramANAnusAra, ASADha caumAsIse pAMcavA pitRpakSa (zrAddhapakSa ) hotA hai, magara jaba zrAvaNa, bhAdrapada bar3heM taba usa kI ginatI se sAtavA [ 7 ] zrAddhapakSa hotA hai, isaliye laukikavAle bhI adhikamahIne ke 30 dina ginatI meM lete haiM. jisaparabhI laukikavAle adhikamahIneke 30 dina ginatI meM nahIMlete, yA prathama mahIne meM dIvAlI For Private And Personal Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 27 ] va janmASTamI vagairaha parvakArya nahIM karate; aisA jAna bujhakara mAyAmR. kathana karanA aura bAlajIvoM ko ulaTA rastA batalAnA bhavabhIru AtmArthiyoM ko sarvathA yogya nahIM hai / 28 - gaNeza cautha ke parvakI taraha paryuSaNa parva bhI dUsare bhAdrapada meM ho sakeM yA nahIM ? bho devAnupriya ! gaNeza cauthakA parvato mAsa pratibaddha hone se mAsavRddhi ke abhAva meM ASADha caumAsIse dUsare mahIne ke cauthe pakSama 50 dine bhAdrapada meM hotA hai. magara kabhI zrAvaNa yA bhAdrapada baDhe taba to tIsare mahIne ke chaThThe pakSameM 80 dine dUsare bhAdrapada hotA hai / isItaraha mAsa baDhane ke abhAva meM aDhAI (2||) mahInoMse pAMcavA zrAddhapakSa hotA hai. magara dhAvaNAdi mAsavaDhe taba to sADhetIna (3) mahInoM se sAtavA zrAddhapakSa hotA hai, tathA dIvAlIparva bhI mAsavRddhi ke abhAva me 3|| mahInoMse 7 veM pakSameM kArtika meM hotA hai, magara zrAvaNAdi baDhe tabato sADhecAra (4 // ) mahInoMse 9 meM pakSameM hotA hai. yaha bAta pratyakSapramANase jagatprasiddha sarvajana sammata hI hai. aura paryuSaNAparva to dina pratibaddha hone se dUsare mahIne ke cauthepakSa meM 50 dine avazyahI karane sarvazAstroM meM kahe haiM. isaliye gaNeza cautha ke parva kI taraha paryuSaNaparva bhI dUsarebhAdrapada meM kareM to tIsare mahIne ke chaThe pakSa meM 80 dina hone se zAstraviruddha hotA hai, isaliye dUsare bhAdrapada meM paryuSaNAparva nahIM ho saka te. kiMtu dUsare mahIne ke cauthepakSa meM 50 dine prathamabhAdrapadame hI karanA zAstrAnusAra hone se AtmArthiyoM ko yogya hai / isaliye mAsapratibaddha laukika gaNezacautha kI taraha dinapratibaddha lokottara paryuSaNa parvato dUsare bhAdrapada meM 80 dina hone se kabhI nahIM ho sakate haiM. isabAta ko bhI vizeSa tatvajJa pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge / 29 - pahile pauSAdi mAsa baDhatethe taba kalyANakAdi tapa; apane vaDIla kaise karate the ? pahile pauSAdi mAsa baDhatethe taba donoM mahInoMke cAroM pakSoMmaiM- pahile pakSa meM, yA dUsare pakSa meM, vA tIsarepakSa meM, athavA cauthe pakSa meM, jisapakSameM, jisaroja, jina jina tIrthaMkara bhagavAn ke jo jo vyavana-janmAdikalyANaka huehoMveM, usamujaba usa usa pakSa meM, arthAt-dono mahInoMke 4pakSoM meM jJAnImahArAjoM ko pUchakara ArAdhana karate the. yaha anAdikAla se aisIhI maryAdA calI AtI hai / isaliye adhikamahIne meM For Private And Personal Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - [ 28 ] kalyANakAdi tapa nahIM ho sakate, aisA kahanA pratyakSa mRSA hai / dekhoanaMtakAla se anaMtatIrthakara mahArAja hogaye haiM, una mahArAjoMke cya vana-janma kevalajJAnAdi kalyANaka hone meM, koIbhI pakSa, koIbhImAsa, koI bhI divasa; yA koI bhI varSa vAdhaka kabhI nahIMhosakate haiM, kiM tu hareka mAla, hareka pakSa, hareka Rtu va hareka divasa hosakate haiM. isaliye pahile mahIne ke yA dUsare mahIne ke prathamapakSa meM yA dUsare pakSameM jisaroja cyavanAdi jo jo kalyANaka hue hoveM usI mahIne ke usI pakSa meM usI roja unhIM kalyANako kA ArAdhanakaranA zAstrAnusArahI hai. isaliye isako koI bhI niSedha nahIM kara sakatA hai / magara abhI janapaMcAMga ke abhAvase va jJAnImahArAjake abhAva se adhika pau Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yA adhika ASADha meM kauna 2 bhagavAn ke kauna 2 kalyANaka hue haiM, unakI mAlUma nahIM honese tathA laukikaTipaNA meM hareka mAsoMkI vRddhi honese caitra vaizAkhAdi mahIne bar3heM taba bhI paraMparAgata 84 gacchoM ke sabhI pUrvAcAne laukika rUDhIke anusAra kitaneka parva prathama mahIne meM aura kitaneka parva dUsare mahIne meM karanekI pravRtti ra. rUkhI hai| usI mujaba vartamAna bhI karane meM Ate haiN| dekhiye-jaise -kArtika mahIne saMbaMdhI zrIlaMbhavanAthasvAmIjI ke kevalajJAnakalyANaka, zrIpadmaprabhujIke janma va dIkSA kalyANaka, zrIneminAthajIke cyavana kalyANaka ora zrImahAvIrasvAmIke nirvANakalyANaka va dIvAlIpavIdi kArya do kArti kahA~ve; taba prathamakArttikama karane meM Ate haiM; tathA do pauSa hove tara zrIpArzvanAtha jI kA janma kalyANaka pauSadazamIkAparva prathama pauSa mahIne meM karane meM AtA hai, aura jaba do caitra mahIne hoMve taba zrI pArzvanAthajIke kevalajJAna kalyANakAdi parvakArya uSNakAla ke prathamamahIne ke prathama pakSa arthAt pahile caitra meM karane Ate haiM. magara zrImahAvIrasvAmI ke janmakalyANaka va olIAdikaparvato uSNakAla ke dUsare mahIne ke cauthe pakSameM arthAt dUsare caitra meM karane Ate haiM. aisehA doSa ho tava zrIAdIzvarasagavAn ke cyavanAdi uSNakAla ke cothe mahIne ke sAtave pakSa meM prathamapAdane karane Ate haiM, aura zrImahAvIrasvAmI cyavanAdi pAMcaveM mahIne ke dazave pakSa meM dUsare ASADha meM karane Ate haiM. isI ahine meM donoM pakSoM kIganatI sahita sa mahInoM ke kArya yathAyogya kalyANakAdi tapa vagairaha karane meM Ate haiN| isaliya kalyANakAdi parvakArya meM adhika mahInA ginatI meM nahIMlete, aisAkahanA sarvathA anucita hai. isako vizeSatattvajJa janasvayaM vicAraleMge. For Private And Personal Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [29] 30- jaba adhikamahInA hove taba teraha mahInoMke saMvaccharI kSAmaNoM saMbaMdhI khulAsA. jaise-inhIM bhUmikAke pRSTha 22 veM ke madhyameM 22 ve naMbarake lekha mujara vArSika kArya 12mahInebhI hove, aura jaba mahInA baDhe taba teraha mahInebhI hoveM / taisehI saMvaccharI kSAmaNebhI 12 mahInebhI hoveM aura jaba mahInA baDhe taba teraha mahInebhI hove,dekho-caMdraprajJaptisUtravR. tti, sUryaprajJaptisUtravRtti, jaMbUdvIpaprajJaptisUtravRtti, pravacanasAroddhArasUtravRtti, jyotiS karaMDapa yatravRtti, nizIthacUrNi vagairaha aneka prA. cIna zAstrAmabhI, jaba mahInA baDhe taba usa varSake 13mahInoMke 26 pakSa khulAsA pUrvaka likhe haiM. isaliye 13 mahInoMke 26 pakSoMke saM. vaccharI meM kSAmaNe karane kA Upara mujaba aneka prAcInazAstrAnusArahai. jisaparabhI koI kahegA, ki-Una zAstroma to 13 mahInoMke 26 pakSoke saMvaccharImeM kSAmaNakaranekA nadIlikhA. magara aisA kahanevAloMko a. tIva gahanAzayavAle zAstroM ke bhAvArthako samajhameM nahIM AyA mAlUma hotA hai, kyoki-dekhA-una zAstrAma, jaise- pakSakA, caumAsekA, va varSakA gaNitase jo jo pramANa batalAyA hai, taisehI unhIM zAstroMke unhIM pramANa mujaba, pAkSika, caumAsI va vArSika pAdi kArya karanemeM Ate haiM, isaliye jaise-jisavarSa meM 12 mahInoMke 24 pakSa hove, usI varSa meM 12 mahInoMke 24 pakSoMke saMvaccharI pratikramaNa meM kSAmaNe karane meM Ate haiM / taisehI usI mujaba jaba jisa varSameM adhikamahI nA honese13mahInoMke 26pakSa hove; taba usa varSa meM 13 mahInoMke 26 pakSAke saMvaccharI pratikramaNameM kSAmaNe karane meM Ate haiM. isaliye una zAstroma 13 mahInoMke kSAmaNe nahIMlikhe, aisA kahanA pratyakSa mithyA honale AjJAnatAkA kAraNa hai| aurabhI dekhiye Avazyaka vRhadvRtti vagairaha prAcIna zAstroM meM bhI jahAM jahAM vArSika pratikramaNa kA adhikAra AyA hai, vahAM vahAM bhI 'saMvacchara' zabda likhA hai so saMvacchara zabda ke 12 mahInoMke 24 pakSa, va 13 mahAnAke 26 pakSa, aise donoM artha AgamomeM prasiddhahI haiM, isaliye 12 mahInoMke 24 pakSakA artha mAnya karake kSAmaNoM meM kahanA, aura 13 mahInA ke 26 pakSakA artha mAnya nahIM karanA va kSA. maNoMmabhI nahIM kahanA, yaha to pratyakSa nehI AgamArthake utthApanakA Agraha karanA sarvathA anucitta hai, isaliye donoM prakArake artha mA For Private And Personal Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 20 nya karake usa mujaba pramANa karanA AtmArthI samyaktva dhAriyoMko yogya hai. isabAtako vizeSa tattvajJa jana svaMya vicAra sakatehaiM / aura isaviSayakA vizeSa khulAsAbhI isI graMthake pRSTha 362 se 382 taka chapagayA hai, usake dekhanese saba nirNaya ho jaavegaa| 31- pAMca mahInoMke caumAsI kSAmaNoM saMbaMdhI khulAsA. pahile jainaTippaNAmeM jaba pauSamahInA baDhatAthA tababhI phAlgu. nacaumAsApAMcamahInoMkA hotAthA, tathA jaba ASADhamahInA baDhatAthA tababhI ASADha caumAsA pAMca mahInoMkA hotAthA, taisehI abhI vartamAnameM laukika TippaNAmeM zrAvaNAdi baDhatehaiM, tababhI kArtika caumA. sA pAMca mahInoMkA hotA hai. yadyapi sAmAnya vyavahArase caumAsA 4 mahInoMkA kahA jAtAhai, magara jaba adhikamahInA hove tava vize. Sa vyavahArase nizcayameM pAMca mahInoMke 10 pAkSika pratikramaNa sarva gacchavAloko pratyakSamehI karanemeM Ate haiM / aura jitane mAsa pakSoMkA prAyazcita [doSa ] lagA hove, utanehI mAsa pakSoMkI AlocanA [kSAmaNA] karanA svayaM siddhahI hai / aura mAsa baDhanese pAMca mahInoke daza pakSa honeparabhI usameM; 4 mahInoMke 8 pakSoke kSAmaNe kara. ne aura ekamahIne ke do pakSoMkI AloyaNA choDadenI yaha sarvathA a. nucita hai| isaliye Upara mujaba 30 veM naMbarake 13 mAlI saMvaccharo kSAmaNoM saMbaMdhI lekha mujabahI yathA avasara pAMca mahInoMke dazapakSoM ke caumAsemeM kSAmaNekarane zAstrAnusAra yuktiyuktahonese koI bhI niSe. dha kabhI nahIMkarasakatA,isakAbhI vizeSakhulAsA isaMgraMthake pRSTha 362 se 382 takake kSAmaNoMsaMbaMdhI lekhameM chapagayAhai, vahAMse jAna lenA. 32- 15 dinoMke pAkSika kSAmaNoM saMbaMdhI khulAsA / __jaMbUdvIpapannattisUtravRtti,jyotiSkaraMDapayannavRtti, lokaprakAzAdi jaina-jyotiSake zAstrAnusAra to jisapakSameM tithikA kSayahove, vo pakSa14dinoMkAhotAhai aura jisapakSameM tithikAkSayanahove,vo pakSa 15 dinoMkA hotA hai| magara laukika TippaNA to abhI hareka tithi. yokI hAnI aura vRddhi hotIhai,isaliye kabhI13dinoMkAbhI pakSa hotA hai, kabhI 14 dinoMkAbhI pakSa hotAhai, kabhI 15dinoMkAbhI pakSa hotA hai aura kabhI 16dinokAbhI pakSa hotAhai,magara vyavahArase15 dinokA pakSa kahAjAtAhai. isaliye vyavahArase pAkSikapratikramaNameM 15 dinoMke kSAmaNe karanemeM AtehaiM.magara nizcayameM to pratikramaNa karane ke samaya taka jitane rojake karmabaMdhana hue hoMge, utanehI rojake karmoMkI ni For Private And Personal Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [3] jarA hogI, kiMtu jyAde kama kabhI nahIM hosakegI. isaliye nizcaya aura vyavahArake bhAvArthako samajhe binA zabdamAtrako Age karake vivAda karanA vivekI AtmArthiyoMko to yogyanahIMhai, isakAbhI vizeSa khulAsA isIgraMthake kSAmaNAsaMbaMdhI prakaraNake lekhase jAnalenA. 33-apekSA viruddha hokara Agraha karanA yogya nahIM hai| mAsavRddhike abhAva meM 4mahInoMke caumAsIkSAmaNe, va 12 mahInauke saMvaccharI kSAmaNe karanekA kahAhai. usakI apekSA samajhe binA hI mAsabaDhaneparabhI usIpAThako Age karanA aura 5 mahInoMke 10pa. kSa, va 13 mahInoMke 26 pakSa zAstroM meM likhe haiM. una pAThoMko chupAdenA. yaha tattvajJa AtmArthiyoMkoM yogyanahIMhai,isItaraha jaba pauSa va caitrAdi mahInebaDheM taba pratyekamahIneke hisAbase vihArakaranevAle munimahArAjoko ekakalpa caumAsekA aura navamahInoke navakalpa milakara dazakalpIvihAra pratyakSameM hotAha / jisaparabhI mahInAbaDhanake abhAvasaMbaMdhI ekakalpa caumAsekA aura 8mahInoMke 8 kalpa milakara 9 kalpIvihAra karanekA pAThabatalA karake mAsabaDhe tababhI dazakalpI vi. hArako niSedhakaranekeliye bholejIvoMko saMzayamaigeranA yahabhIvivekI sajanoMko sarvathA yogyanahIM hai, isItaraha mAsabaDhaneke abhAvakI apekSAsaMbaMdhI harekavAtoMkoM mAsabaDhaneparabhI AgelAkara usakA Agra. hakaranA aura mAsavRddhikI apekSAvAle zAstroMkIbAtoMko choDadenA sa. rvathA anucitahai. isako vizeSatattvajJa pAThakagaNa svayaMvicAra leveMge. 34-- viSaya choDakara viSayAMtara karanA yogya nahIM hai| 50 dinoMkI ginatIse dUsare zrAvaName yA prathama bhAdrapadameM pa. ryuSaNAparvakA ArAdhanakaranekI apanehI pUrvIcAryoMkI satyavAtakona. haNa karasakate nahIM aura pacAsa dinoMkI ginatI uDAneke liye ai. sA koI dRDha bAdhaka pramANabhI dikhalA sakate nahIM, isaliye dina pra. tibaddha paryuSaNAkA viSayachoDakara.holI,dIvAlI,olIAdika mAsa pratibaddha kAryoMke viSayakI bAta bIcame lAte haiM, so bhI yaha asatya AgrahakI sUcanA rUpa viSayAMtara karanA yogya nahIM hai| kyoMki aise to mAsapratibaddha kAryoM meM kitanehI mahIne, aura kitanehI varSabhI cha. Ta jAtehaiM dekho-mAsa pratibaddhakArya to eka mahInese karaneke hove so adhika mahInA hove taba eka mahInekI jagaha kitaneka parva dUsare For Private And Personal Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [32) mahInebhI kiye jAte haiM / aura dUja-paMcamI aSTamI caturdazI vagerahameM upavAsa karanekA, brahmacarya pAlane kA, gatribhojana tyAga karanekA ityAdi vrata, niyama paJcakhkhANa to donoM mahAnAma do dA bAra kara. nemeM Ate haiN| aura paryuSaNAparva to mAsa bar3he to bhI 50 dinakI jaga. ha 51ve dinabhI kabhI nahIM ho sakate haiM. isaliye dina pratibaddha paryuSa. NAparvake sAtha,mAsa pratibaddha holI, dIvAlI dazaharA vagairahakA vi. Saya lAnA so viSayAMtara honese sarvathA anucita hai| ' aura mahInAbaDhana ke abhAvameM oliyoMkA parva chaThe mahIne karanekA zAstroM meM kahAhai, magara jaba kabhI mahInA baDha jAve tabato pratyakSa pramANase aura zAstrIya hisAbasebhI sAtaveM (7) mahIne olIyoM kAparva hotAhai . to bhI vyavahArase chaThe mahIna AMbIla kI oliya karanekA kahAjAtA hai. dekho jaise- zrIAdIzvara bhagavAn ne caitra vadI8 [gujarAtadezakI apekSAse phAgaNa vadI 8 ] ko dIkSA aMgIkArakI thI aura dIkSAke dinase lekara tapasyAkA pAraNA dUsare varSa meM vaizA. khazudI3 ko huAthA, tobhI vyavahArase sarva zAstroM meM varSI tapakA pAraNA likhA hai. aura aisehI varSAMtapakA pAraNA sarva koI jainAmAtra abhIbhI kahate haiM. magara dinoMkI ginatIse to 13 mahInoMke Upara 10 dina honese 400dina pAraNAke roja hotehaiM. jisamebhI kadAcita usa varSa meM bIcameM adhika mahInA AjAve to 14 mahIne ke upara 10 dina honese 430dinepAraNA hotAhai. tobhI vyavahArase varSI tapa karane kA kahAjAtAhai, aura yaha bAta to abhI vartamAnameMbhI varSI tapa kara. nevAloMke sarvake anubhavameM pratyakSahI AtA hai, isaliye 430 dine pAraNA karate haiM, tobhI vyavahArase varSAMtapahI kahate haiN| aura vyava. hArase varSake 360 dina hote haiM, magara nizcayameM to 430 dine pAra. NA karanekA banatA hai. to bhI kisI tarahakA visaMvAda yA doSa nahIM A sakatA. isI tarahasehI vyavahArase olI 6 mahIne, caumAsA 4 mahIne va vArSika parva 12 mahIne karanekA kahate haiM. magara jaba bIca meM adhika mahInA AjAve taba to nizcayameM, olI7mahIne, caumAsA 5 mahIne,va vArSikaparva13mahIne hotAhe.tobhI tatvadRSTisa koI tarahakA visaMvAda yA doSa kabhI nahIM sakatAhai.magara paryuSaNAparva to adhika mahInA ho tababhI ASADha caumAlAle vIka ke 50 veM dinakI ja. gaha51veM dinabhI kabhI nahIM hosakate. isaliye mAsa pratibaddha holI, dIvAlI,olI vagairahakAraSTAMta dina pratibaddha paryuSaNAma batalAnA so For Private And Personal Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 3 3 J [33] viSayAMtara honese sarvathA zAstraviruddhahai aura vyavahArasebhI pratyakSa anucitahai,isabAtako vizeSa tattvajJa pAThakajana svayaMvicAra levege / 35 - laukika zrAvaNAdi adhika mahInoMkI taraha kSayamahInebhI mAnyakarane yogya haiM yA nahIM? paryuSaNAparvAdi dhArmikakAryoMke karanekA bhedasamajhe binAhI a. dhikamahIneke30dinoM meM caumAsIva paryuSaNAdiparvakArya nahIMkaranekA kitaneka logaAgraha karatehaiM,magara kabhI kabhI zrAvaNAdi adhikamahI. nevAle varSameM kArtikAdi kSayamAsabhI bIca meM Ate haiM, tabato kArtika mahInesaMbaMdhI zrIvIraprabhuke nirvANa kalyANakakA tapa,dIvAlIkA parva, zrIgautamasvAmIke kevalajJAna utpanna honekA mahotsava,zAnapaMcamIkA ArAdhana,caumAsI pratikramaNa va kArtika pUrNimAkA ucchava vagairaha sarvakArya to usI kSayakArtikamAsa meMhI karate haiM aura laukikameM a. dhikamahInA yA kSayamahInA donoM barobarahI mAnehaiM / jisaparabhI kSaya mAsameM dIvAlIparvAdi dharmakArya karate haiM / aura adhika mahInemeM pryu| SaNAparvAdi dharmakArya nahIM karanekA kahate haiM / yahato pratyakSamehI pakSa pAtakA jhUThA AgrahahIhai. so AtmArthiyoMko to karanAyogya nahIM hai| isaliye adhikamahInemeM aura kSayamahInemebhI dharmakArya karane ucita haiM, inameM koIbhI bAdhA nahIM AsakatI. isa bAtakobhI vivekItatvajJa pAThakagaNa svayaM vicAra levegeN| 36-vArSika kSAmaNe yA prANiyoMke karmabaMdhana va Ayu pramANakI sthiti; kisa 2 saMvatsarakI apekSAse mAnate haiM? jainazAstroMmeM pAMca prakArake saMvatsara mAnehaiM, jisameM nakSatroMkI cAlake pramANase 327 dinoMkA nakSatra saMvatsara mAnatehaiM / caMdrakI cAlake pramANase 354 dinoMkA caMdrasaMvatsara mAnate haiM / phalaphUlAdika hone meM kAraNabhUta Rtu pratibaddha 360 dinoMkA RtusaMvatsara mA. natehaiM / tathA jaba adhikamahInAhove taba13mahInoMke 383dinoMkA a. bhivarddhita saMvatsara mAnatehaiM / aura sUryake dakSiNAyana va uttarAyanake pramANase 366 dinoMkA sUrya saMvatsara mAnatehaiM / aura pAMca sUryasaMva slaroMke pramANasehI1830dinoMkA eka yuga maantehaiN| isI eka yugake 1830 dinoMkA pramANa pAMcohI prakArake saMvatsaroke hisAbase mila nekeliyehI, eka yugameM do caMdramAsa baDhate haiM,sAta nakSatramAsa baDhate haiM, aura eka RtumAsa baDhatAhai,taba saba milakara1830dinoMkA eka For Private And Personal Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 34 ] yuga pUrA hotA hai. aura eka yugake sabhI dinoMkoM abhivarddhita mahIne ke hisAba se ginanemeM AyeM tabato kula 57 abhivarddhita mahinosehI 1 yuga pUrAhotA hai / isaliye zAstroMke niyamase to adhikacaMdramAsa ke yA adhikanakSatramAsake kisI bhI mahIneke ekadinakobhI ginatImeM niSedha karanevAle tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathana ke pramANakA bhaMga karanevAle honese, una mahArAjoMkI AzAtanAke bhAgI banate haiM. kyoMki caMdrAdi adhika mahInoMke dinoMkIginatI sahitahI pAMca varSoMke eka yugake 1830 dinoMkA pramANa pUrA hosakatA hai, anyathA kabhI pUrA nahIM ho sakatA hai. 1 aura tithi, vAra, mAsa, pakSAdi vyavahAra caMdramAsake hisAbase caMdrasaMvatsara kI apekSAsemAnate haiM / aura prANiyoMke karma baMdhanakI sthiti va AyuSpramANakI sthiti sUryamAsa ke hisAba se sUrya saMvatsakI apekSAse mAnate haiM, isaliye sUrya saMvatsara ke hisAba sehI mAsa, ayana, varSa, yuga, pUrva, pUrvAga, palyopama, sAgaropamAdikake kAla pramANase 4 gatiyoMke sarvajIvoMke AyukA pramANa va AThahI prakArake karmoMkI jaghanya, madhyama, utkRSTasthitike baMdhakA pramANa, aura utsarpiNI avasarpiNIkAlase kAlacakrakApramANa, yahasarvabAteM sUryasaMvarasarakI apekSAsemAnate haiM. isakAadhikAra lokaprakAzAdi zAstroMmeM prakaTahI hai / aura vArSikakSAmaNe karanekA to caMdramAsake hisAba se caMdrasaMvatsarakI apekSAsemAnate haiM, magara caMdrasaMvatsara ke 354 dina hote haiM. to bhI vyavahArikaruDhIse ekavarSake 360 dina kahane meM Ate haiM. taisehI jaba mahInA baDhe taba usavarSake 13 mahInoMke 390 dina kahane meM Ate haiM. magara kitaneka loga Rtu saMvatsarakI apekSAse 360 dinoMke vArSika kSAmaNe karane kA kahate haiM, paraMtu Rtu saMvatsara to pUre 360 di. nokA hotAhai, usameM koI bhI tithikekSaya hone kA abhAva hai, va tIsare varSamai mahInA baDhanekAbhI abhAva hai, aura caMdrasaMvatsara 354 dinoMkA honese saMvatsarI ke roja caMdra saMvatsara pUrA hosakatA hai, RtusaMvatsara pUrA nahIM hosakatA hai, aura tithi, vAra, mAsa, pakSa, va rSakA vyavahArabhI RtusaMvatsara kI apekSAse nahIM calatA, kiMtu caMdra saMvatsarakA apekSAse calatA hai, aura Rtu saMvatsarake 360 dinato saMvatsarIkA parva hue bAda 6 rojase dazamIko pUre hote haiM, aura saMva tsarI parvato 4 yA 5 ko karanemeM AtA hai, isaliye vArSika kSAmaNe RtusaMvatsarakI apekSAle nahIM, kiMtu caMdrasaMvatlara kI apekSAse kara magara For Private And Personal Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [35] nekA samajhanA cAhiye. aura 354 dine, yA 383 dine saMvatsarIparva hotA hai, tobhI 360 dina,yA 390dina kahane AtehaiM, so RtusaMva. tsarasaMbaMdhI nahIM,kiMtu caMdra yA abhivati saMvatsarasaMbaMdhI vyavahArase kahane meM Ate haiM. dekho-caMdramAsakI apekSAse eka pakSa 14 dina Upara kucha bhAga pramANe hotA hai, magara pUre 15 dinoMkA nahIM hotA, to bhI vyavahArameM lokasukhase uccAraNa karasake; isaliye 15 dinoM kA ekapakSa kahanemeM aataahai| yaha adhikAra jyotikaraMDapayannavRtti vagairaha zAstroM meM khulAsAlikhAhai / isItarahase mahIneke30dina yA va rSake360dinabhI vyavahArakI apekSAse samajhane cAhiye, magara nizcaya meM to jitane dinoMse saMvatsarIparvameM vArSika kSAmaNe hovege utanehI dinoMke karmoMkInirjarAhogI,kiMtu jyAde kama kabhInahIM ho skeNgii| aura saMjalanIya, pratyAkhyAnIya, apratyAkhyAnIya kaSAyakI anu kramase,eka pakSake15dina,4mahInoMke120dina,va 12 mahInoMke360di. noMke eka varSakI sthitikApramANa zAstroM meM batalAyAhai,so,vyavahArase batalAyAhai,magara nizcayameM to rAgadveSAdi tIna pariNAmoM ke anusAra nyUnAdhikabhI baMdha paDasakatAhai. isaliye usakI sthitIke pramANakI ginatI sUrya saMvatsarakI apekSAse hotI hai / aura kSAmaNe to caMdrasaMvatsarakI apekSAse vyavahArase karanemeM AtehaiM,so UparameM isabAta kA khulAsA likha cuke / isaliye ekavarSake 354dina hone parabhI vyavahArika dRSTise 360 dinoMke kSAmaNe karanekA, aura kaSAyAdi karmoMkIsthiti paripUrNa 360 dinataka nizcaya bhoganekA,donoM viSaya bhinna apekSAse, alagara saMvatsaroMsaMbaMdhI haiM, isaliye inhoMke Apasa meM koI tarahakA virodhabhAva kadApi nahIM AsakatA.jisaparabhI caMdra saMvatsarasaMbaMdhI vyavahArikakSAmaNekaranekA, aura sUryasaMvatsarasaMbaMdhI nizcayameM kauMkIsthiti pUrepUrIbhoganekA rahasyako samajhevinAhI a dhikamahIneke30dinoMko ginatImeM lenekA choDadenekeliye, adhikama hInekoginatI leve,to kaSAyakIsthitikA pramANabaDhajAnese maryAdA ullaMghana honekAkahate haiM, so zAstroke marmakonahIM jAnane ke kAraNase ajJAnatAjanaka honese sarvathA mithyAhai.dekho-ekayugake donoM adhika mahInoMke dinoMkoMginatI nahIleveto sUryasaMvatsarakA pramANabhIpurA nahIM ho sakatAhai,isaliye donoM adhikamahInoMke dinoMko avazyameva ginatImeM lenesehI pAMca sUryasaMvatsaroke eka yugame 1830 dina pare hosakate haiM. isaliye adhikamahInA ginatIme kabhI nahIM chuTa sakatA For Private And Personal Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [26] aura bhI dekho-354 dine saMvatsarI pratikramaNa kareM,to bhI vyavahAra meM 360dinoMkekSAmaNe karanemeM AtehaiM,magara apratyAkhyAnIya kaSAyake 360 dinoMke eka varSakI pUrepUrI sthitikA nizcayameM baMdha paDA hove vaha baMdha, 354 dinoMmeM (360dinoMkA) kabhI kSaya na ho sakegA,kiMtu vo to samaya 2 ke hisAbale pUre pUre 360 dinahI bhogane paDeMge / i. sItarahase caumAsI, va pAkSikakAbhI bhAvArtha samajhalenA. isaliye vyavahArika kSAmaNe karaneke sAtha nizcaya saMbaMdhI karmabaMdhanakI sthitikA dRSTAMtase bhole jIvoMko maryAdA ullaMghana honekA bhaya batalAte hue apanI vidvattAke abhimAnase adhikamahInA niSedha karanA cA. hate haiM, so pratyakSa zAstraviruddha honese sarvathA anucita hai| 37-cUlikA saMbaMdhI eka ajJAnatA // . kitaneka loga zAstroke rahasyako samajhe binAhI kahatehaiM, kijaise-eka lAkha yojanake meruparvatameM unakI cUlikA nahIM ginIjAtI hai, taisehI-12 mahInoMke eka varSa adhikamahInAbhI nahIM ginA jaataa| aisA kahakara adhikamahInekI ginatI uDAnA cAhate haiM.so unhoMkI AjJAnatAhai,kyoMki eka lAkha yojanake meruparvata Upara 40 yojanakI uMcI cUlikA hai,usapara eka zAzvata jina caitya hai, unameM 120zAzvatI zrIjinapratimAyeM haiM, isaliye 40 yojanakI cUlikAke pramANakI ginatIsahita vizeSatAse eka lAkha yojanake Upara40yojanake meruparvatakA pramANa kSetra samAsAdi zAstroMmeM khulAsAlikhAhai, taisehI 12mahInoMke354dinoMke ekavarSake pramANa upara adhikamahI. neke 30dinoMkI ginatIsahita 383dinoMkobhI eka varSakI ginatImeM liyehaiM, isaliye cUlikAke dRSTAMtase adhikamahInA ginatImeM niSedha nahIM hosakatA, magara ginatI meM vizeSa puSTa hotA hai / aurabhI de. kho-paMcaparamaSThimaMtra kahanese sAmAnyatAse pAMca padoMke 35 akSaro. kA navakAra kahAjAtAhai, magara usaparakI 4 cUlikAoMke 4 padoMke 33 akSara sAthame milanese vizeSatAse navapadoMke 68 akSarokA navakAra maMtra' cUlikAoMke pramANakI ginatIsahita kahane meM AtA hai. isI tarahase dazavakAlika va AcArAMgasUtrakI do do cUlikAokA pramANabhI ginatImeM AtAhai. taisehI sAmAnyatAse eka lAkha yojanakA meruparvata,va12mahInoMkA ekavarSa vyavahArase kahane meM AtA hai magara vizeSatAse nizcayameM tocUlikAke pramANakI ginatIsahita eka lAkha cAlIsa yojanakA meruparvata, va Adhika mahInekI ginatI For Private And Personal Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [37] sahita 13 mahInoMkA abhivarddhita varSa kahane meM AtA hai, so sarva zA stra pramANoMse prakaTahI hai. isaliye adhika mahInA va merucUlikA vagairaha saba vizeSatAse ginatI meM Ate haiM, jisapara bhI cUlikA ke nAmase adhika mahInA ginatI meM niSedha karate haiM, unakI ajJAnatA hai / 38 - paryuSaNa parva zAzvata hai; yA azAzvata hai ? yadyapi pAMca bharatakSetroM meM va pAMca airavartakSetroM meM cauvIsa tIrthakaramahArAjoMke zAsana meM prathama aura cauvIsaveM tIrthakara mahArAjake sAdhuoko caumAsA Thaharane va paryuSaNAparva karane saMbaMdhI nija nija tIrthakI apekSAse to paryuSaNAparva azAzvavata hai, magara anAdi kAlakI apekSAse to zAzvatahI hai. isaliye tInoM caumAsIparva, yA pa ryuSaNAparva, vA Aso, caitrakI oliyoMkA aTThAIparva Ane se, bhuvanapa ti- vyaMtara - jyotiSI aura vaimAnika iMdrAdi asaMkhya deva devI, apane samudAya sahita devaloka saMbaMdhI anaMta sukhako choDakara, AThavA naMdIzvaradvIpameM jAkara vahAM zAzvata caityoMmeM zrIjinezvara bhagavAn ke zAzvata jinabiMbokI jala- caMdana - puSpAdise dravyapUjA va stavana- nATaka vAjitrAdise bhAvapUjA karate hue mahotsava karake apanI AtmAko nirmala karate haiM / yaha adhikAra zrIjivAbhigamasUtra aura unakI TIkAvagairaha bahuta zAstroM meM khulAsA likhA hai. isI prakAra paryuSaNAdi parva ArAdhana karanekeliye jainImAtra sarvazrAvakoM ko bhI vizeSarUpase dharmakArya karane yogya haiM, isakAbhI vizeSa khulAsA ' paryuSaNA aThThAI vyAkhyAna' meM aura kalpasUtrakI sabITIkAoMmeM sarvatra prakaTahI hai, isaliye yahAM para vizeSa likhanekI koI AvazyakatA nahIM hai / 39 - paryuSaNAke vivAda saMbaMdhI satyakI parIkSA karo. jinAjJAnusAra satyagrahaNa karanevAle AtmahitaiSI sajjanaukoM nivedana kiyA jAtA hai, ki Agama niyukti-bhASya cUrNi vRti-pra prakaraNAdi prAcIna aura AjakAlake paryuSaNA saMbaMdhI sarva zAstroMke pAThakA, va sabhI gacchoMke pUrvAcAyoMke vacanoMkA isa graMtha meM maine saMgraha kiyA hai / aura isa bhUmikA meM bhI vartamAnika sabhI zaMkAoM kA naMbara vAra anukramase samAdhAnabhI khulAsApUrvaka karake batalAyA hai. aura isagraMthamaibhI adhikamahIne ke 30 dinoMko gitatI meM lenekA niSedha karanevAle pratyeka lekhakoMke sabI lekhoMko pUrepUre likhakara, pIche una saba lekhoMkI paMkti paMktikI acchI tarahase samIkSA karake [ isagraMthameM ] khulAsApUrvaka batalAyA hai, magara paryuSaNA saMbaMdhI For Private And Personal Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [38] kisabhiI lekhakakI zaMkAvAlI ekabhI bAtako choDI nahIM hai| isa liye isa graMthameM vAdI aura prativAdI donoMke saba pUre lekhoMko,aura Agama paMcAMgIke sarva zAstra pAThoMko pakSapAta rahita hokara nyAya buddhise saMpUrNa vAMcane vAle satyake abhilASiyoMko avazyahI jinA. zAnusAra satya bAtoMkI parIkSA svayaMhI ho jAvegI. alpasaMsArI AtmArthiyoMke liye to isa graMthameM likhe mujaba itanA khulAsA bahutahI hai. magara dIrgha saMsArI bhArI kaukI to bAtahI alaga hai. 40-jinAjJAkI durlbhtaa| jaise-pUrva dizA tarapha koI apanA abhISTa nagara hove usameM jA nekeliye thoDA 2 bhI pUrva dizA tarapha calanese avazyahI usa naga. rakI prAptI hotI hai, magara pUrvadizA choDakara pazcima dizAmeM bahuta 2 cale to bhI vo nagara dUradUrahI jAyagA, magara najadika kabhI na. hI AsakegA. isI taraha jinAzAnusAra thoDAra dharmakArya kiyA hu. AbhI mukti rUpI apanA abhISTa nagaramai AtmAko pahucAne vAlA ho tA hai, paraMtu jinAjJA viruddha bahutaratapazcaryAdi dharma dhyAna vyavahAra meM kareM; to bhI tattvadRSTise zUnya honese muktinagarameM pahuMcAna vAlA nahIM hotA. kiMtu saMsAra baDhAne vAlAhI hotA hai / aura vartamAnika AgrahI logoMkI bhinna 2 prarUpaNA honese bhole bhavya bhadra jIvoMkoM jinAzAnusAra satyabAtakI prApti honA abhI bahuta muzkila hai.yahI dazA paryuSaNAsaMbaMdhI vivAdamebhI ho gaI hai / isaliye bhavyajIvoMkoM jinAzAnusAra paryuSaNA jaise atIva uttama parvake ArAdhana honekI prApti honekeliye Agama paMcAMgI sammata,va sarva lekhakoMkI zaMkAoM kA samAdhAna pUrvaka maiMne isa graMthameM itanA likhA hai| usako apane gacchakA Agraha choDakara tattvadRSTise paDhanevAloMko avazyahI jinA. zAnusAra satyabAtakI prApti ho jAvegI. - aura manuSya bhavameM zuddha zraddhA pUrvaka jinAbAnusAra dharma kArya karanekI sAmagrI milanA anaMtakAlase anaMtabhavo bhI mahAna durlabha hai,vAraMvAra aisA suavasara kabhI nahIM milasakatA. isaliye gacchakA pakSapAta, dRSTirAga, lokalajjAkI zarma, vidvattAkA jhUThA abhimAna, jinAzAviruddha apane gacchaparaMparAkI rUDhI, va bahuta samudAyakI de. khAdekhIkI pravRtti vagairaha bAtoko choDakara jinAmAnusAra satyagra. haNa karanemehI AtmasAdhana honese. narakAdi 4 gatiyoMke janma-maraNa-garbhAvAsa vagairaha anaMta duHkhoMse chuTanA hotAhai, isaliye, jinA. For Private And Personal Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [39] mAnusAra satyavAtako samajhebAdabhI jAnabujhakara bholejIvoMkounmA. meM geranekeliye vidvattAke mithyAhI abhimAnase zAstrakAra mahArAjoke abhiprAyaviruddhahokara jhUThI 2kuyuktiye lagAnA saMsAravRddhi va durlabhabodhikA kAraNa honese AtmArthiyoMko sarvathA yogya nahIM hai / 41 - paryuSaNAparva iMdharake udhara kabhI nahIM hosakate haiM. kitaneka loga jinAzAnusAra dharmakArya karanekA marmabheda samajhe binAhI kahate haiM. ki-paryuSaNAparva adhikamahInAhove taba50dine karo tokyA,yA 80 dinekaro tobhI kyA,magara Age yA piche kabhI karane cAhiye. aisA kahanevAle sone va pitala donoMko ekasamAna banAnekI taraha jinAzAnusAra satya bAtako, aura jinAmA viruddha jhUThI bAtako, eka samAna ThaharAte haiM / isaliye unhoMkA kathana pramANabhU. ta nahIM hosakatA, kiMtu mokSake hetubhUta jinAzAnusAra 50 dinehI paryuSaNA parvakA ArAdhanA karanA avazyahI yogya hai, magara 80 dine karanA jinAjJA viruddha honese kadApi yogya nahIM ThaharasakatA.dekhojamAli vagairahoMne japa, tapa, dhyAna, AgokA adhyayana, paropadeza, kriyA anuSThAnAdi hamezAM bahuta 2 kiye the, tobhI ve jinAmAviruddha honese saMsAra baDhAne vAle hue, magara yahI kriyA anuSThAna jinAbA. nusAra karate to nizcaya usI bhavameM mokSa prApta karane vAle hote, i. saliye AtmArthI bhavyajIvoMko jinAmAnusArahI 50 dine dUsare zrAvaNameM yA prathama bhAdrapadame paryuSaNAparvakA ArAdhana karanA yogya hai, magara jinAmA viruddha 80 dine karanA yogya nahIM hai| isabAtako bhI vizeSa tattvajJa pAThaka jana svayaM vicAra levegeN| 42 -- paryuSaNA parvakI ArAdhanA karaneke badale virAdhanA karanA yogya nahIM hai| paryuSaNA jaise AnaMda maMgalamaya parama zAMtike dinoMmeM jinAzAnusAra dharmakAryakarake parvakI ArAdhanA karate hue, sarvajIvole maitri bhAvapUrvaka zAMtatAse vartAva karanA cAhiye / aura varSabharake lage hue bhaticAroMkI AlocanA karake sabajIvoMke sAtha bhAva pUrvaka kSamata kSAmaNe karake apanI AtmAko nirmala karanA cAhiye. jisake badale kitanehI AgrahI jana paryuSaNAkehI vyAkhyAnameM subodhikA-dIpikAkiraNAvalI Adi vAMcaneke samaya:zrImahAvIra svAmIke cha kalyANa ka AgamoM meM kahehaiM,unhoMkoM va adhikamahIneke30 dina ginatIme liye haiN| unhoMko niSedha karanekeliye, kitanIhI jagahato zAstraviruddha, va For Private And Personal Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [40] kitanIhI jagaha pratyakSa mithyA kathanakarake ApasamehI vizeSarUpase khaMDana maMDanake jhagaDe calAte haiM, aura parvadinoMmeM sabajIvoMkI jagaha kevala jainImAtrasebhI mitratA nahIM rakha sakate,usase maitrIbhAvanAkA bhaMga,virodhabhAvakI vRddhi,va khaMDana maMDanase rAgadveSa karake karmabaMdhanakA kAraNa karate haiM / aura zAstraviruddha prarUpaNA karanese jinAzAkI. bhI virAdhanA karatehaiM, usase pariNAmoMkIbhI malinatA honese parva dinoM meM varSabharake aticAroMkI AlocanA karake AtmAko nirmala karaneke badale vizeSarUpase malinakaratehaiM.aura khaMDana maMDanake jhagaDe. ke liye sabajIvAse kSamata kSAmaNe karaneke badale apanesarva jainIbhA. IyosehI kSamatakSAmaNe nahIMkarasakate. usase anaMtAnubaMdhI kaSAyake udayahonekA prasaMgaAnese samyaktvakI va saMyamakI virAdhanA hokara saMsArabhramaNakA kAraNakaratehaiM. isaliye karmakSayakAraka mahAmaMgalamaya zAMtike parvadinoMke vyAkhyAnameM zrImahAvIrasvAmIke cha kalyANaka AgamoM meM kahehaiM unhoMko, va adhikamahIneke 30 dinoMko sarvazA. sromaginatIme liyehaiM, unhoMko niSedhakaranekeliye khaMDanamaMDanake vivAdake jhagaDe kitaneka tapagacchake munimahArAja jo vyAkhyAname ca. lAtehaiM, so parvakI virAdhanA karanevAle,zAMtike bhaMga karanevAle, a. maMgaLarUpa azAMtiko baDhAnevAle, va utsUtraprarUpaNAse saMsAra baDhAne vAle honese, tattvadarzI, vivekI, AtmArthI bhava bhirU, alpasaMsArI sajjanoMko avazyahI choDanA yogyahai / isa bAtakobhI vizeSa nipakSapAti pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiN| 43--paryuSaNAke maMgalika dinoMmeM klezakAraka amaM galika karanA yogya nahIM hai| yahabAta vyavahArase pratyakSa anubhavapUrvaka dekhanemeM AtI hai,ki. mAMgalikarUpa vArSika parva dina sukhazAMtise harSapUrvaka vyatIta hove, to, vo varSabhI saMpUrNa sukhazAMtise vyatIta hotA hai, magara mAMgalika rUpa parvadinoM meM kisIke sAtha virodhabhAva kaleza hokara amaMgalarUpa apazukana hove, to vo varSabharabhI ciMtAse kalezameMhI jAtAhai,isali. ye parvake dinoMmeM to avazyahI zAMti rakhanA yogya hai / isaprakAra vyavahArika bAtakebhI viruddha hokara tapagacchake abhI kitanehI munimahArAja paryuSaNA jaiseparama mAMgalikake dino mI zAMtise nahIM baiThate,aura subodhikA-dIpikA-kiraNAvalI vagairahake vivAdavAle viSa. yahAthame lekara zrImahAvIrasvAmike cha kalyANaka AgamapaMcAMgI ane. For Private And Personal Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [41] ke zAstroM meM kahe haiM unhoMko, va adhikamahIneke 30 dina sarvazAlomeM ginatIliyehaiM,unhoMko niSedhakaranekeliye. apane dharmabaMdhuoMke sA. mane vyAkhyAnameM azAMtike hetubhUta va amaMgalarUpa Apasake khaMDanamaM. Danase virodha bhAvake jhagaDe khaDe karatehaiM, usase jaise rAjA vaisI prajA'kI taraha yahI guNa zrAvakAmebhI praveza karatAhai, isaliye varSa bharake jhagaDe paryuSaNAparvameM lAkara kalezakarake vizeSa karmabaMdhanakaratehaiM / isaliye sAdhuoMke aura zrAvakoMke donoMke ApasameM eka eka kIniMdAkaranemeM,apanI jhUThI 2 baDAIkaranemeM, dUsarekA bigADakaranemeM, yA koI zAsana unnatike kAryakarato unakI sAhyatA karaneke badale usame koIbhI avaguNa batalAkara usakA khaMDana karanemeM ityAdi amaMgalarUpa kalezake kAryoM meM saba varSacalA jAtA hai / isaliye dinoMdina zAsanakI yaha dazA hotI huI calI jaatiihai| aura isase apane AtmAke kalyANameM va paropakArake kAryoM meM bhI vighna Ate haiM, isaliye maMgalikarUpa parvake dinoM meM amaMgalikarUpa khaMDana maMDanasaMbaMdhI virodhabhAvako Apasa meMkhaDAkaranA sarvathAanucitahai.aura apanIsacAI jamAnekeliye khaMDanamaMDana vairavirodhake jhagaDehI karanekI icchA hotobhI parvadina choDakara anyabhI bahutadina maujUda haiM, magara paryuSaNA parva arAdhana karanekeliye sarva gacchavAle zrAvaka munirAjoMke pAsa upAzraya,dharmazAlAmeM Ave; usavakhata apane Apasake khaMDanamaMDanake virodhabhAvavAlIbAtakoMcalAnA yaha kitanI baDIanucitabAtahai.au. ra maMgalikarUpa parvadina kisIprakArasebhI kalezakAraka khaMDanamaMDana ke virodhabhAvase amaMgalikarUpa na banAkara zAstrAnusAra zAMtiseparva kAArAdhana hoto AtmAbhI nirmalahoveM,varSabhI harSapUrvaka sukhazAMtise jAve,buddhibhI acchI hove. aura Atma sAdhana va paropakArabhI vizeSarUpase hove, saMpase zAsana unnatike kAryoM meM bhI vRddhi honese vartamAnika yaha dazAkAbhI zIghra sudhArA hove. isaliye vArSika parvarUpa paryuSaNA zAMtimaya sarvajIvoMke sAtha maitribhAva pUrvaka ArAdhana karake usameM mAMgalika kAryakarane caahiye| aura virodhabhAvake kA. raNarUpa khaMDana maMDanake anucita vIvako choDanAhI apaneko va dU. sAre bhavya jIvoM kobhI kalyANakAraka hai / aura zAsanakI unnatikA bhI hetubhUta hai. isabAtako jo AtmArthI nikaTa bhavya hoMge, so dIrgha dRSTise khUba vicAreMge, aura Upara mujaba zAstraviruddha anucita vyava. hArako choDakara zAstrAnusAra saMgha zAMtikA ucita vyavahArako ava. zyamevahI grahaNa kareMge, va dUsaroMkobhI grahaNa kraaveNge| For Private And Personal Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [4] 44 - abhIke jhUThe AgrahIjanoMkImalIna buddhi aura samyaktvI mithyAtvIkI parIkSA. koIbhI vAdavivAdake viSayakI carcA karaneme pahile vAle sa. myaktvI AtmArthI hotethe, vo to tattvArthakI dRSTitarapha vicArakarake satya bAtagrahaNa karatethe aura apanA pakSa choDane meM kisIprakArakIbhI hAnInahIM samajhatethe.zrIgautamasvAmi AdigaNadhara mahArAjaoNkI taraha tathA zrIsiddhasenadovAkara, zrIharibhadrasUrijIvagairaha uttamapuruSoMkI taraha. aura abhIke jhUThe abhimAnI aMtara mithyAtvI haThAgrahI hotehaiM, vo to zAstroMkI bAtako manameM samajhane parabhI abhimAnase satyabA. tako grahaNakarake apanAjhUThA pakSa choDanemeM baDIbhArI hAnIsamajhatehaiM, AnaMdasAgarajI, zAMtivijayajI vagairahoMkItaraha ( isakA khulAsA Age likhaMgA) aura zAstroke abhiprAyaviruddha hokara vyarthahI jhUThI 2 kuyuktiye lagAte haiM, yA viSayAMtara karake sAmanevAlepara vA unake samudAyapara virodhabhAvako baDhAnevAle AkSepa karane lagajAte haiM / au. ra mukhyamuike vivAdako choDakara niMdA IrSAse rAga, dveSa karake viro. dhabhAvase apaneko aura dUsaroMkobhI karmabaMdhana karAne hetubhUta bana. tehaiM.magara jhUThe Agrahase utsUtraprarUpaNA karake kuyuktiyoMse bhole jI. voMko unmArgameM geranese vA rAga, dveSa,niMdA, IrSAse virodhabhAva kara nese saMsAra baDhanekAbhaya nahIM rakhate haiM, isaliye abhIke jhUThe AgrahI janoMkImalIna buddhi kahI jAtI hai.isIprakAra paryuSaNA saMbaMdhImI yaha graMtha vAMce bAda aba dekhane meM AvegA,ki-50dina pratibaddha paryuSaNAMke viSayako choDakara mAsapratibaddha holI,dIvAlI, dazaharA Adike vi. SayAMtara yA aMgata AkSepakarane meM kauna 2mahAzaya apaneaMtaraMga AsmAke kaiseraguNaprakAzita kareMge,so tattvajJajanasvayaM dekha levege. isa. liye yahAMpara abhIse pahile vizeSalikhanekI koI AvazyakatA nahIMhai. 45-isa graMtha saMbaMdhI lekhakoMkoM sUcanA. isa graMthapara kisI tarahakAbhI lekha likhane vAle mahAzayoMko sU. canA karanemeM AtI hai, ki-jaise-maine isagraMthameM subodhikA-dIpikA kiraNAvalI vagairahake vivAdavAle pratyeka lekhAko pUrepUre likhakara pIche zAstrAnusAra va yuktipUrvaka usakI samIkSAmeM khulAsA karake batalAyA hai, magara vivAdavAlI ekabhI bAtako choDI nahIMhai. vaise hI isa graMthapara lekha likhanevAle Apa logabhI rasagraMthake pratyaka vi. For Private And Personal Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [43] Sayako pUrepUrA likhakara pIche usapara apanA vicAra sukhase likheM, magara zAstroMke pAThovAlI satyarabAtoke pRSThakepRSTha chor3akara kahIMkahIkI adhUrI 2 bAteM likhakara zAstrakAra mahArAjoke abhiprAya vi. ruddha hokara saMbaMdha binAke adhUre 2 pATha likhakarake kuyuktiyoMse sa. tya bAtakojhUThI ThaharAnekA va bholejIvoMko unmArgame geranekA udyama na kareM. anyathA lekhakoM meM kitanA nyAya va AtmArthIpanAhai, aura sa. myaktvakA aMzabhI kitanAhai, usakI parIkSA vivekI vidvAnoMmeM a. cchI tarahase ho jAvegA, aura usako sabhAmeM siddha karake batalAneko taiyAra honA paDegA. phira zAstrArtha karanemeM muha nahIM chupAnA vizeSa kyA likhe| 46- utsUtra prarUpaNAke vipAka // zAstrArtha karaneko sabhAmeM Amane sAmane AnAmaMjUrakaranA nahIM, va apanAjhUThA Agraha choDakara satya bAtagrahaNabhI karanA nahIM. aura viSayAMtarakarake kuyuktiyoM se zAstraviruddha prarUpaNAkarate hue dRSTirAgI va bhole jIvoMko unmArgameM geranekA udyama karate rahanA. usase dRSTirAgI, pakSapAtI, ajJAnI loga cAhe jaise pUjege,mAnege, magara "u sUtta bhAsagANaM bAhi NAso aNaMta saMsAro" ityAdi, tathA"sammattaM ucchidIya, micchattArovaNaM kuNaI niya kulassa // teNa sayalo vi vaMso, kugaI muha samuho niio||1||" ityAdi, dekho-zAstraviru. ddha hokara utsUtra prarUpaNA karane vAleke bodhibIja (samyaktva) kA nAza hokara anaMta saMsAra baDhatA hai, aura jisane apane kulameM, ga. NameM (gacchame),samudAyameM samyaktvakA nAza karanevAlI mithyAtvakI prarUpaNAkI hove, vo apane saba vaMzako, gacchako, samudAyakobhI. durgatimeM geranevAlA hotAhai / zivabhUti-luMkA- lavajI-bhIkhama vagai. raha jhUThe 2 mata calAnevAloMkI taraha ityAdi bhAvako vicAro aura saMsArase udAsIna bhAvadhAraNa karanevAle, AtmArthI, bhavyajIvoMkoM unmArgakA rastA batalAnevAlA 'zaraNe AnevAloMkA vizvAsaghAtase ziracchedana karanevAlesebhI' adhika doSI ThaharatA hai, aura yaha yAda rakhane yogya bAta hai, ki-dRSTirAga, lokapjA, mAnatA, va jhUThA AgrahakA abhimAna parabhavameM sAtha na calegA. magara utsUtraprarUpaka 84lAkha jIvAyonIkA ghAta karanevAlA honese usake vipAka ava. zyahI bhavAMtara bhoge binA kabhI nahIM chuTeMge, isa bAtapara khUba vi. cAra karanA cAhiye / aura jinAmAnusAra satyaprarUpaNA karake bhavya For Private And Personal Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [44] jIvoMko muktimArgakA rastA batalAnevAle 84 lAkha jIvAyonIke sa. 4 jIvoMko abhayadAna denese mahAnpuNyake bhAgI hote haiM, aura apane kulako, gacchako, samudAyakobhI sadgatike bhAgIbanAtehe, va ApabhI apanI AtmAko nirmala karake alpakAlameM nirvANa prAptakarane vAle hotehaiM, zrIgautamasvAmI gaNadharAdi upakArI mahArAjaukI taraha. i. saliye saMsArase DaranevAle AtmArthiyoM ko jhUThA Agraha choDakara vagara vilaMbase satyagrahaNa karanA cAhiye / isa bAtakobhI vizeSa vivekI niSpakSapAti pAThaka gaNa svayaM vicAra leveNge| 47- subodhikA-dIpikA-kiraNAvalI vagairahakI paryuSa NA saMbaMdhI tathA cha kalyANaka saMbaMdhI zAstraviruddha prarU. paNAkI bhUloMkoM sudhAranekI khAsa AvazyakatAhai. 1- jainapaMcAMgake abhAvase abhI mahInA baDhe to bhI "jaina Ti. ppaNakAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAMte cASADha eva vardhate, nAnyemAsAstaTTippaNakaM tu adhunA samyag na jJAyate, tataHpaMcAzataiva dinaiH paryuSaNA saMgateti vRddhAH" isa vAkyase subodhikA-dIpikAkiraNAvalI ina tInoM TIkAkAroMne apane tapagacchakehI pUrvAcAryoM kI AjJAse 50 dine dUsare zrAvaNameM yA prathama bhAdrapadameM paryuSaNAparvakI ArAdhanA karanekA likhA hai, phira usIkohI utthApana karaneke liye zAstraviruddha aura apane prAcIna pUrvAcAryokebhI viruddha hokara kuyuktiyoMkA saMgrahakiyA hai, yaha sabase baDI prathama bhUlakI hai, usako vagara vilaMbase khAsa sudhAranekI AvazyakatA hai| .. 2- nizIthacUrNimeM adhikamahIneko kAlacUlAkahakarakebhIusake 30dina paryuSaNAsaMbaMdhI dina saMkhyAkI vyavasthAmeM ginatImeM liye haiM, usako kAlacUlAkenAmase niSeddha kiye soyahabhI dUsarI bhuulkiihai| 3-nizItha cUrNike adhika mAsake abhAvavAle 50dinoM saMbaMdhI adhUre pATha bholejIvoMkoM batalAkara abhI dozrAvaNa hove,tababhI ji. nAzAviruddha hokara 80dine paryuSaNA honekA bhaya na karake bhAdrapada meM paryuSaNA karanekA ThaharAyA so bhI tIsarI bhUlakI hai| 4- adhika mahIneke abhAvameM sAmAnyatAse paryuSaNAke pichADI kArtikataka 70 dina rahanekA kahAhai,usako samajhobinA Adhika mahInA hove taba vizeSatAse zAstrAnusArahI 100 dina hote haiM, u. sakIjagahabhI 70dina rahanekA Agraha kiyA sobhI cauthI bhuulkiihai| For Private And Personal Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 45 ] 5- pauSa - ASADha-zrAvaNAdi baDhe taba zAstrAnusAra yA pratyakSabhI pAMca mahInoM se phAlguna- ASADha- kArtika meM caumAsIpratikramaNa karane meM AtA hai, jisapara bhI zrAvaNAdi bar3heM taba Asoja meM 4 mahInoMse caumAsI pratikramaNa karanekA batalAyA sobhI pAMcavI bhUlakI hai / 6 - pahile mAsa bar3hatAthA tababhI 20 dine vArSika kArya paryuSaNA karatethe, unako sarvathA uDAdiye so bhI yaha chaThThI bhUlakI hai / 7 -- mAsa baDhe taba 13 mahInoMke kSAmaNe vArSika pratikramaNa meM, tathA pAMca mahInoM ke kSAmaNe caumAsI pratikramaNameM hamaloga karate haiM, to bhI mAsa baDhe taba 12 mahInoM ke vArSika kSAmaNe, tathA 4 mahInoMke caumAsI kSAmaNekaranekA pratyakSa jhUThalikhA sobhI yaha sAtavI bhUlakI hai. 8- pauSa - caitrAdimahIne bar3heM taba zAstrapramANamujaba aura pratyakSamaiM bhI 10 kalpI vihAra hotA hai, jisapara bhI mAsa vRddhi ke abhAva - saMbaMdhI 9 kalpI vihArakI bAta batalAkara mAsa baDhe tababhI 10 ka lpI vihArakA niSedha kiyA so bhI yaha AThavI bhUlakI hai / 9- adhika mahIne meM sUryacAra hotA hai, jisapara bhI nahIM honekA pratyakSahI jhUTha likha batalAyA so bhI yaha navamI bhUlakI hai / 10- zrAvaNAdi mahIne baDhe taba unakI ginatI sahita pratyakSahI pAMcaveM mahIne ke navameM pakSameM 4 || mahInoMse dIvAlIparva karanemeM AtA hai, aura kabhI do kArttikamahIne hoMve, tababhI prathama kArtika mahIne meM dIvAlI parva karanemeM AtA hai. jisapara bhI dIvAlI vagairaha pavameM adhika mahInA nahIM ginanekA pratyakSahI jhUTha likhA so bhI yaha dazavI bhUlakI hai / 11 - yajJopavita, dIkSA, pratiSThA, vivAha, sAdI vagairaha muhUrttavAle kArya to adhikamahIne meM, kSaya mahIne meM, caumAsemeM, aura siMhasthAdi bahutayogoM meM bhI nahIM karate. magara caumAsI parva va paryuSaNAparvAdi to adhikamahIne meM, kSayamahIne meM, caumAsemeM, aura siMhasthAdimaihI karanemeM Ate haiM / jisapara bhI muhUrttavAle kAryoMkI taraha adhika mahInemaiM paryuSaNa parva karane kAbhI niSedha kiyA so yahabhI jinAzA viruddha utsUtraprarUpaNArUpa igyArahavI baDI bhUlakI hai. I 12- 50 dine prathamabhAdrapada meM paryuSaNAparva karane cAhiye, ji. sake badale dUsare bhAdrapada meM karanekA likhA so 80 dina hone se yahabhI zAstraviruddha bArahavI bar3I bhUlakI hai / 13 - jaise devapUjA, munidAne, AvazyakAdi kArya dina pratibaddha haiM, vaise hI - paryuSaNa parva bhI 50 dina pratibaddha haiM, isaliye jaise-adhika For Private And Personal Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [46] mahIneke30dina devapUjA,munidAnAdi kAryoM meM ginatImeM liye jAtehaiM, taisehI-paryuSaNAparva karane saMbaMdhIbhI adhika mahIneke 30 dina ginatImeM liye jAtehaiM, jisaparabhI paryuSaNAparva karane meM adhika mahIneke 30dina nahIM ginanekA likhA, sobhI yaha terahavI bar3I bhUlakI hai / 14- adhika mahIneke 30 dinoMmeM vanaspati baDhatI hai, va phUla, phalAdikabhI pratyakSameM hote haiM, jisaparabhI Avazyaka niyuktikI gA. thAkA bhAvArtha samajhe binAhI adhika mahInemeM vanaspati puSpavAlI nahIM honekA likhA, so bhI yaha caudahavI baDI bhUlakI hai| - ityAdi aneka tarahase zAstraviruddha hokara adhika mahIne ke30 dinoMko ginatImeM lenekA niSedha karaneke liye utsUtraprarUpaNArUpa ba. huta baDI 2 bhUleMkI haiM, unhoMko khAsa sudhAranekI AvazyakatA hai| aba zAsananAyaka zrImahAvIrasvAmIke Agamokta cha kalyANakoMkA niSedha karane saMbaMdhI bhUloMkA thoDAsA khulAsA likhate haiN| 15- tIrthakara mahArAjoMke cyavana-janmAdikoMko kalyANaka panA AgamAnusAra anAdi siddha hai, isaliye unhoMko cyavanAdi vastu kaho, cAhe cyavanAdi sthAna kaho, yA cyavanAdi kalyANaka kaho, yadyapi vastu va sthAna zabdaanekArthavAle haiM, tobhI tIrthakaramahArAjoMke caritrameM prasaMgase cyavana-janmAdikameM saba ekArthavAle paryAyavAcaka zabda alaga 2 hai, magara sabakA bhAvArtha ekahIhai, kiMtu bhinna 2 nahIM hai| isaliye zrIpArzvanAthasvAmIke tathA zrIneminAtha svAmIke cya. vanAdi pAMca pAMca kalyANakoMkI tarahahI zrImahAvIrasvAmIkebhI cyavanAdi pAMca kalyANaka uttarAphAlgunI nakSatroM aura chaThA nirvANa kalyANaka svAtinakSatrameM honekA kalpasUtrAdi AgamomeM khulAsA puurvkkhaahai| jisakA marma samajhe binA kalpasUtrakemUla pAThake artha. meM cyavanAdi cha kalyANakokA niSedhakaraneke liye cha vastu, yA cha sthAna kahakara anAdisiddhakalyANaka arthakouDAdiyA yaha sUtrArthake utthApanakaranevAlI utsUtraprarUpaNArUpa sabasebaDIpaMdarahavI bhUlakIhai. - 16- zrI mahAvIra svAmIke prathama cyavana kalyANakaka dinameM to ASADha sudI 6 ko indra mahArAjakA Asana calAyamAnabhI nahIM For Private And Personal Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [.47] huA, tathA indramahArAjane avadhijJAnase devAnaMdAmAtAke garbhameM bhagavAnko denebhI nahIM,aura namutthuNaM vagairaha kuchabhInahIMkiyA tobhI unhIMko kalyANakapanA mAnate haiM. aura kalpasUtramUla tathA unhIMkI sarvaTIkAAdi anekazAstroM ke anusArato yahI siddha hotAhai, ki 82 dina gaye bAda garbhApahArarUpa dUsare cyavana kalyANakake dinameM Asoja vadI 13 ko indramahArAjane avadhi zAnase bhagavAnako dekhehaiM, taba harSasahita siMhAsanase nIce uttarakara vidhi pUrvaka 'namutthu NaM' kiyA.aura hariNegameSi devako AzA karake trizalAmAtAkI kukSime sthApita karavAye haiM, taba trizalAmAtAne asojavadI 13 kIrAtriko tIrthakarabhagavAnke avatAra lenekI sUcanA karAnevAle 14 mahAsvapna dekhehaiM / aura kalikAla sarvajJa viruda dhAraka zrIhemacaMdrasUrijI mahA rAjane to 'zrItriSaSThizalAkA puruSacaritra' ke dazave parvameM zrImahAvIrasvAmIke caritra meM likhA hai, ki-garbhApahArake dina AsojavadI 13 ko indramahArAjakA Asana calAyamAna honese avadhizAnase bha. gavAnko dekhakara namaskArarUpa'namutthu gaM'kiyA aura hariNegameSideva dvArA trizalAke garbhameM sthApita karavAye, tava trizalAmAtAne tIrthakarabhagavAnke avatAra lenekI sUcanA karAnevAle 14 mahAsvapna de. khehai, usake bAda khAsa indramahArAjane trizalAmAtAke pAsa Akara 14 mahAsvapna dekhanese unakA phala tIrthakara putra honekA kahA hai, ta. thA dhanada bhaMDArIko AzA karake devatAoM dvArA dhana dhAnyAdikase siddhArtha rAjAke rAjya RddhikI bhaMDArAdimeM vRddhi karAI hai, ityAdi aneka pAte cyavana kalyANakapanekI siddhikaranevAlI pratyakSameM huyAhaiM / isaliye inhIMkohI garbhApahArarUpa dUsarA cyavana kalyANaka mAnate haiM / usakA bhAvArtha samajhe binAhI kalyANakapanekA niSedha karanekeliye rAjyAbhiSekakI bAta bIcameM lAte haiM, magara zrIRSabhade. gha bhagavAnke rAjyAbhiSekameM to kisIbhI kalyANakapaneke koI bhI lakSaNa nahIMhai,isaliye rAjyAbhiSekako janma dIkSAdi koIbhI kalyANaka nahIM mAnasakate haiM, paraMtu isa avasarpiNI meM prathama rAjyAbhiSeka uttarASADhA nakSatra meM indramahArAjane kiyA, aura prathama rAjyapravRtti calAyA,usakI yAda girike liye kevala rAjyAbhiSekakA nakSatra mA. trahI cyavanAdi kalyANakoMke sAtha batalAyAhai, usakA bhAvArtha sa. maMjhabinAhI usakobhI kalyANakapanA ThaharAnekA AgrahakaranA,yA rA. jyAbhiSekake samAna garbhApahArakobhI kalyANakapane rahita ThaharAnA For Private And Personal Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 48 ] sobhI mapahArarUpa dUsare cyavanakalyANakake aura rAjyAbhiSeka ke, bhAvArthako samajhe binA vyarthahI yaha solahavIbhI baDI bhUla kI hai / 17- jaise zrImallInAthasvAmI strItvapanemeM tIrthakara utpanna hue haiM. so vizeSatAle prasiddha hI hai, to bhI cauvaza tIrthaMkara mahArAjoMkI apekSA se sAmAnyatA se zrImallInAtha svAmIko bhI puruSatvapanemeM kahameM Ate haiM. magara usameM sAmAnya vizeSa saMbaMdhI apekSAkI bhinnatA dovese inabAtake Apasa meM koI taraha kA virodhabhAva nahIM A sakatA hai, taisehI - zrImahAvIrasvAmIkebhI vizeSatA se cha kalyANaka AcArAMga, sthAnAMga, kalpasUtrAdi AgamoM meM kahe haiM, to bhI atita, anAgata, aura vartamAna kAla saMbaMdhI bharatakSetra ke tathA airavarta kSetrake sarva tIrthakara mahArAjoM kI apekSAse sAmAnyatAle zrImahAvIra svAmIkebhI pAMca kalyANaka 'paMcAzaka sUtravRtti' meM kahe haiM, magara unameM sAmAnya vizeSa apekSAkI bhinnatA honese inake Apasa meM koI tarahakA virodha bhAva kabhI nahIM A sakatA hai, to bhI AcArAMga, sthAnAMgAdi Agamoke cha kalyANako saMbaMdhI vizeSatA ke aura 'paMcAzaka' ke pAMca ka lyANako saMbaMdhI sAmAnyatA ke abhiprAya ko samajhe binAhI sAmAnya pAMca kalyANakoM saMbaMdhI pUrvApara saMbaMdha binAkA adhUrApATha alpakSa bholejIvoM ko batalAkara AgamoMmeM vizeSatApUrvaka cha kalyANaka kahe haiM, unhoMkA niSedha karaneke liye Agraha kiyA hai, so bhI ajJAnatA janaka sarvathA anucita yaha sattarahavI bhI baDI bhUlakI hai / 18- AcArAMga, sthAnAMgAdi mUla AgamoM meM cyavanAdi alaga 23 kalyANaka khulAsA pUrvaka batalAyeM haiM, aura unhoMkI TIkAoM meM bhI vyavanAdi kalyANaka arthakI sUcanA karanevAle paryAya vAcaka cyavanAdicha sthAna batalAyeM haiM. unakA tattvadRSTise bhAvArtha samajhe binAhI vyavanAdikoMkoM vastu yA sthAna kahakara kalyANakapanekA sarvathA niSedha kiyA, sobhI atIva gahanAzayavAle AgamoMke bhAvArthakA ajJAnapanA honese yahabhI aThArahavI baDI bhUlakI hai / 19 - ASADha zudI 6 ko bhagavAn devAnandAmAsAkI kukSimai A be, so nIca karma vipAkakA udayarUpa hai, usIkohI zAstrakA - rone AzvaryarUpa accherA kahA hai, tobhI unako prathama cyavanakalyANaka mAnate haiM. aura gotrakA karmavipAka kSaya hue bAda pIche uMcagautra ke karma vipAkakA udaya honese Asoja vadI 13 ko trizalA mAtAkI kukSimeM uttama kulameM bhagavAn padhAre haiM taba anAdi kAlakI maryA For Private And Personal Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [49) dAmujaba tIrthaMkaramahArAjoMkI mAtAoMke garbhame tIrthakarautpanna honekI sUcanA karAnevAle 14 mahAsvapna dekhanekI tarahahI trizalAmAtAnebhI14mahAsvapna AkAzase uttaratehue dekhe haiM,isaliye yahato dUsarA cyavanarUpa kalyANakapanA pratyakSamehI siddha hai| unhIMko nIca gautrakA vipAkarUpa aura AzcaryarUpa kahakara kalyANaka panekA niSedha kiyA so yahabhI ekoNavIzIbhI baDI bhUlakI hai| 20-jaise devalokase devabhava saMbaMdhI Ayu pUrNa honepara vahAMse cyavanarUpa kAraNahonese mAtAkegarbhameM utpanna honerUpa(avatAralenerUpa) kalyANakapanekA kAryahotAhai, to bhI kAraNameM kAryakA upacAra hone se cyavanakohI kalyANakapanA kahane meM AtA hai. taisehI-garbhApahArarUpa kAraNa hAnese tIrthakarapane meM prakaTa honeke liye garbhasaMkramaNarUpa (avatAralenerUpa)dUsarAcyavanarUpa kalyANakapanekA kAryahuAhai.tobhI kAraNameM kAryakAupacAra honese garbhApahArako kalyANakapanA kahanemeM AtAhai.isaliye unako garbhApahAra kaho, garbhasaMkramaNa kaho, trizalAkukSimeM avatAra lene kA kaho, yA dUsarA cyavanarUpa kalyANaka kaho, sabakA tAtparyArthase bhAvArtha ekahI hai.isaliye inake ApasameM kisI tarahakA virodhabhAva nahIMhai.isaprakAra tIrthakarapane meM prakaTahonekeliye trizalAmAtAke garbha avatAralenerUpa garbhApahArake atIva uttama kAryake bhAvArthako samajhe binAhI garbhApahArako AtiniMdanIka kahate haiM, so tIrthakarabhagavAn ke avarNavAda bolanerUpa ( AzAtanA karanerUpa) durlabhabodhi panekI hetubhUta yahabhI vIzavI baDI bhUlakI hai| 21- jaise-zrIAdIzvara bhagavAn 108 muniyoM ke sAtha eka sa. mayamai aSTApadaparvata Upara mokSa padhAre haiM, unako AzcaryarUpa accherA kahatehaiM,tobhI unhIkohI mokSakalyANakabhI mAnatehaiM, tathA zrImallInAthasvAmIke janma, dIkSA, va kevalajJAnakI utpatti vagairaha sarva kArya strItvapane meM huehaiM,unhoMko AzcaryakAraka accherekahate haiM, tobhI unhoM. kohI janma, dIkSAdika kalyANakabhI mAnate haiM / taisehI zrImahAvIra. svAmike garbhApahArakobhI AzcaryakAraka accherAkahatehaiM,to bhI unako dUsarA cyavanarUpa kalyANakapanAbhI mAnane meM AtAhai, usakA Azaya samajhe binAhI garbhApahArako Azcaryakahake kalyANaka panekA niSedha kiyA so bhI ajJAnatAjanaka yaha ekavIzavIbhI bar3I bhUlakI hai. . 22-- jaise-zrIsiddhasenadIvAkarasUrijI mahArAjane ujayanInagarI meM dabI huI thIevaMtipArzvanAthajIkI prAcInapratimA ko phirase prakaTa For Private And Personal Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [50 kI, tathA gujarAta dezameM aNahilapurapATaName zithilAcArI caityavA. siyAne saMyamadharmako dabA diyAthA, usako zrIjinezvarasUrijI mahA. rAjane vahAM jAkara phirase prakaTa kiyA aura zrInavAMgIvRtti kAraka kharataragacchanAyaka zrIabhayadevasUrijI mahArAjane zrIsthaMbhanapArzvanA. thajIkI prAcInapratimAko phirase prakaTakI.taisehI-kalpa,sthAnAMga,da. zAzrutaskaMdha,AcArAMgAdiAgamoMmekahehue zrImahAvIrasvAmIkecyavanAdi cha kalyANakoko mevADadezameM citoDanagaramai zithilAcArI, liMgadhArI, caityavAsiyoMne dabA diyethe,unhoMkohI zrIjinavallabhasU. rijI mahArAjane vahAM jAkara phirase prakaTa kiye hai. so zAstraviruddha navIna nahIM,kiMtu Agamokta prAcInahI hai jisakAbhI bhAvArtha samajhe. binAhI navIna prakaTa karanekA kahatehaiM, so bhI ajJAnatAjanaka pratyakSa hI mithyA bhASaNarUpa yaha bAvIzavIbhI baDI bhUlakI hai| 23- jaise-abhI vartamAnika gacchauke pakSapAtI loga ahamadAbAda vagairaha zaharoM meM apane gacchake upAzraya vA dharmazAlA vagairaha makAna khAlIpaDehoveM, tobhI anyagacchavAle zuddhasaMyamImuniyoko usa makA. nameM Thaharane nahIM dete,aura yati logabhI apane gacchake Azrita bhagavA. nake maMdira meM anya gacchakeyatiko snAtra mahotsavAdi pUjApaDhAne nahIM dete.jisaparabhI anyagacchavAlA koI yati apanegaccha ke Azrita maMdirameM snAtramahotsavAdi pUjApaDhAneko Ave, to vo loga maraNe mAraNe ziraphoDaneko taiyAra hotethe,aura kahatethe,ki aisA kabhI pahile huA nahIM aura abhI hone deMgebhI nahIM.'yahabAta gacchoMke virodhabhAvase mA. ravADa,gujarAta vagairahadezoMmeM pahile prasiddhahIthI aura koI zaharoM meM abIbhI dekhane meM aatiihai| isI taraha sehI pahile caityavAsI logabhI Apasake dveSase yA lobhadazAle apane gacchake Azrita maMdira meM a. nyagacchavAleko snAtrapUjA mahotsava,pratiSThAdi kArya nahIM karanedetethe. usa avasarameM zrI jinavallabhasUrijI mahArAjabhI gujarAtadezase vi. hAra karake mevADadezameM vizeSalAbha jAnakara jinAjJAviruddha zithi lAcArI caityavAsiyoMkA avidhimArgakA niSedha karatehue; jinAmA nusAra vidhimArgakA upadezadvArA sthApana karatehue, bhavyajIvoMke u. pakArakeliye citoDanagarameM padhAre.taba vahAMvAle caityavAsiyoMne au. ra unhoMke pakSapAtibhaktalogoMne apanIbhUla prakaTahoneke bhaya se mahArA. jako zaharameM Thaharanekeliye koIbhIjagaha nahIM diyA aura dvaSabuddhise cAmuMDikA devIke maMdirameM ThaharanekA batalAyA, taba mahArAja to de For Private And Personal Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 51 ] athii AjJA lekara vahAMhI Thahare. unake saMyamAnuSThAna, japa, tapa, dhyAna, dhairya, jJAnAdiguNa dekhakara devI bhI prazna hokara jIvahiMsA choDakara, jI. vadayA pAlanevAlI va mahArAjakIbhakti karanevAlI hogaI. aura zahara vAlebhI puNyavAn bhavyajIva jinAzAnusAra satyadharmakI parIkSAkaraneko vahAM mahArAjakepAsa thoDe2 Anelage. aura anya darzaniyoM meM bhI mahArAja ke vidvattAkI baDI bhArI prasiddhi honese bahuta loga apanA saMzaya nivAraNakarane keliye mahArAjakepAsa Anelage, zaharabhara meM bahuta prasaMzA hone lagI, taba kitaneka guNagrAhI zrAvaka logabhI mahArAja ko gItArtha, zuddha saMyamI aura zAstrAnusAra vidhimArga kI satyabAteM batalAnevAle jAnakara, caityavAsiyoMkI zAstraviruddha prarUpaNAkI tathA caityakI paidAsa se apanI AjIvikA cAlane kI svArthI kalpitabAtoMko choDakara mahArAja kepAsa zAstrAnusAra satyabAtoMkoM grahaNa karane vAle hogaye / pIche mahArAjakA caumAsAbhI vahAM karavAyA, taba to mahArAja caityavAsiyoM kI zithilatA aura avidhiko khUba jorazora se niSedha karane lage aura jinAzAnusAra vidhimArga kI satyabAteM vizeparUpa se prakAzita karane lage, usako dekhakara bahuta bhavya jIva caityavAsiyoMkI mAyAjAla se chuTakara zAstrAnusAra kriyA anuSThAna karane lage. taba to caityavAsI loga mahArAja Upara bahuta nArAja hogaye aura apanI zAstraviruddha bhUloko sudhArane ke badale pAMcasau caityavAsI ikaTThe hokara lakaDIyeM vagairaha hAthameM lekara mahArAjako mAraneke liye Aye, isabAta kI acche 2 AgevAna zrAvakoMdvArA citoDanagarake rAjAko mAlUma paDanese mahArAja UparakA yaha upasarga vahAMke rAjAne dUra kiyA, caityavAsI loga bahuta dveSa karatethe aura nagara bharake sabamaMdira caityavAsiyoMke tAbemeM the. usa avasara meM mahArAja zrAvakoM ke sAtha zrImahAvIrasvAmIke dUsarecyavana kalyANakasaMbaMdhI AsojavadI 13ko caityavAsiyoMke maMdira devavaMdanAdi karaneko jAnelage, taba pahile ke virodhabhAva ke kAraNase rAjyamAnaAgevAn bahutazrAvakale ga sAthamaithe, isaliye caityavAsIlogato kuchabhI bolasake nahIM, magara eka caityavAsInIbuDhiyA apane strIjAtI ke tucchasvabhAva se apane gacchakeAzrita bhagavAn ke maMdira ke daravAjepara ADI sogaI aura krodhase bolane lagI ki- 'pahile aisA kabhI huA nahIM aura yaha abhI karate haiM, so mere jIvateto maMdira meM nahIM jAne dUMgI; merekomArakara pIche bhale aMdarajAvo For Private And Personal Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [52] aisAusa caityavAsInI buDhiyAkA krodhasahita anucita vartAvakodekha kara; yadyapi zrAvakaloga usako daravAjese haTAkara maMdira darzana karaneko jAsakatethe, to bhI strIkesAtha vaisA karanA yogya na samajhakara mahArAjake sAtha pIche apane sthAnapara cale Aye. ityAdi 'gaNa dhara sArdhazataka' bRhadvRtti vagairahameM zrIjinavallabhasUrijI mahArAja ke caritrasaMbaMdhI pUrvAparake Age pIche ke prasaMgako,va citoDake nivA sI caityavAsiyoMke virodhabhAvako, vivekI buddhise samajhe binAhI athavA to jAna bujhakara Age pIchake saMbaMdhako chupAkarake kitaneka loga kahatehaiM, ki-'zrIjinavallabhasUrijIne citoDanagarameM chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNAkarI taba unako buDhiyAne manA kiyA thA tobhI mAnAnahIM.'aisAkahanevAle apanI ajJAnatAkohI prakaTakarate haiM, kyoMki dekho-vo caityavAsInI buDhiyA ajJAnI Agamoke bhAvArthako nahIM jAnanevAlIthI,tathA zithilAcArI hokara apanI AjIvikAke liye caityameM Thaharakarake caityakI paidAsase apanA gujarAna karatI thI aura zrIjinavallabhasUrijI mahArAja caityameM [maMdirameM rahanekA, tathA usakI paidAsase apanI AjIvikA calAne kA niSedha karane vAlethe, aura zAstrAnusAra vyavahAra karane vAle zuddha saMyamIthe. isaliye ci. toDake saba caityavAsiyoMkI taraha vaha buDhiyAbhI mahArAjase vize. Sa dveSa dhAraNa karane vAlI thI. aura buDhiyAke janma bharamebhI usake sAmane koIbhI zuddha saMyamI caityavAsakA niSedha karanevAlA citoDa nagarame pahile kabhI nahIM AyAthA. usasehI zAstrAnusAra vidhimA. nakI bAtoMkI usako mAlUma nahIM thI. isaliye ina mahArAjakA AgamAnusAra chaThe kalyANakakA kathanabhI usa buDhiyAko navIna mAlU. ma paDA. aura apane caityanivAsakI tathA usase apanI AjIvikA calAnekI bAtakA khaMDana karane vAlA aura apanI zithilAcArakI bhUloko prakaTa karanevAlA, aisA apanA virodhI apane tAbeka maMdirameM apane sAmane calA Ave; so usa buDhiyAse sahana nahIMhosakA. isaliye krodhase maMdirake daravAje para ADI paDa gaI, so usa nirvivekI ajJAnI krodhase virodha bhAvako dhAraNa karanevAlI buDhiyAke kahanese pratyakSa Agama pramANa maujUdahonese chaThA kalyANaka navIna kabhI nahIM Thahara sakatA.jisaparabhI usa buDhiyAke ajJAnatAjanaka va. canoMkA bhAvArtha samajhe binAhI usa caityavAsInI buDhiyAkI paraMparAvAle abhI vartamAnameMbhI kitaneka AgrahI jana ajJAnatAse buDhiyAkI For Private And Personal Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [53] taraha dveSa buddhise, chaThe kalyANakakInavIna prarUpaNA karanekA zrIjinavallabhasUrijI mahArAjapara jhUThA doSa AropaNa karatehaiM.magara pratyakSapane Agama pramANoMko utthApana karake mithyAbhASaNase trevIzavI yaha bhI baDIbhUla karake vivekI tattvajJa vidvAnoM ke sAmane apanI laghutAhonekA kAraNa karatehue kuchabhI vicAranahIMkarate, yaha kitanI baDI lajjA (zarma) kI bAta hai. so bhI vicArane yogya hai| aurabhI eka pratyakSa pramANa dekhiye - zrIaMtarikSapArzvanAthajI mahArAjakI yAtrA karanekeliye muMbaIse saMghagayAthA,unake sAtha AnaMdasAgarajI Adi sAdhujIbhIthe,sorastAmeM saMghake darzanakaranekeliye sAthamezrIjinezvara bhagavAnkI pratimAthI. unako vahAM saMgha Thahare taba taka saMgha vAle maMdirameM virAjamAna karanelage,so digaMbara logoMne manA kiyA, jaba unake sAmane jabarAI karaneko gaye. taba ApasameM mArapITa huI,zira-phuTe,korTa kacerImeM gaye,daMDahonekA yAkaidameM jAnekA mo. kA AyA, hajAroM rupaye saMghake kharca hue, taba sAdhU loga chUTe, aura ApasameM virodhabhAva baDhA,tathA zAsana hilanAbhI bahuta huI,isa para aba vicAra karanA cAhiye, ki--usa samaya saMghavAle tathA saMghakesAtha AnaMdasAgarajI vagairaha sAdhu logabhI viveka vAle hote, to vyartha haThakarake takarAra khaDI na karate,to itanA nukasAna kabhI uThAnA nahIM paDatA. isItarahase zrIjinavallabhasUrijI mahArAjabhI vyartha takarAra na honeke liye buDhiyAkA haTha dekhakara vahAMse pIche cale Aye, so to dIrghadRSTise vivekatA pUrvaka bahuta acchA kAma kiyAthA. jisake badale unako jhUThe ThaharAnekA doSa lagAnA yaha kItanI baDI ajnyaantaahai| aura nyAtanyAtameM,gAMvagAMvameM,dezadezameM,apane 2 pADosIpADosI meM, paMcapaMcAyatame,rAjadarabArameM, yA gacchagacchameM va aMdhaparaMparArUDhIkI khoTI pravRttimeM, Apalake virodhabhAva saMbaMdhI " aisA pahile kabhIhuAnahIM,aura abhI yaha aisA karate haiM, so kabhI hone degeM bhI nahIM" isa tarahase kahane kI eka prakArakI pracalIta rUDhIhA hai, usameM satyAsatyakI parIkSA kiye binA kisIko jhUThA ThaharAnA yaha sarvathA nivivekatAhai. isI tarahase una caityavAsInI buDhiyAne bhI apane Agrahase vaisA kahAthA,usakA bhAvArtha samajhabinAhI chaThe kalyANakako navIna ThaharAnA, sobhI yaha AgamoMke utthApanakaranerUpa tathA zrIjinavallabhasUrijI mahArAjapara jhUThAdoSa AropaNakaranerUpa va ajJAnatAjanaka baDIbhArIbhUla hai. isabAtakovizeSa pAThaka svayaM vicAra leMge. For Private And Personal Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [54 24-devAnaMdAmAtAkegarbha 82 dinagayebAda trizalAmAtAkegarbhameM Aneko cyavanakalyANakapanA prakaTatayAsiddhakaranekeliyehI svAsa ka. lpasUtrameM cyavanakalyANakake sarva kArya devAnaMdAmAtA saMbaMdhI varNana nahIM kiye, kiMtu trizalAmAtA saMbaMdhI varNana kiyehaiM,tathA zrIsamavAyAMgasUtra vRttimebhI devAnaMdAmAtAke garbhase 82 dinagaye bAda trizalAmAtAke garbhameM Aneko alaga 2 bhava ginatImeM liyehaiM,aura kalpasUtra ta. thA unhIMkI sarva TIkAoMmeM tathAzrIvIracaritrAdianekazAstroMmebhI devAnaMdAmAtAkegarbhame82dina gayebAda AsojavadI13ko trizalAmAtA. ke garbha meM bhagavAn AyehaiM, yaha adhikAra bahutavistAra pUrvaka khulAsAke sAtha kathana kiyA hai, isaliye devAnaMdAmAtAkI kukSise janma honeke badale trizalAmAtAkI kukSise janma hone saMbaMdhI kisI taraha kIbhI asaMgatirUpa zaMkAkabhI nahIMhosakatI.jisaparabhI asaMgatirUpazaMkA nivAraNa karanekeliye garbhApahArakA nakSatra batalAnekA kahakara unameM alagarabhava ginane,va 14mahAsvapnadekhanevagairaha sarva bAtoko u. DAkara dUsarAcyavanarUpa garbhApahArako kalyANakapane rahita ThaharAtehaiM, aura unako bahutatuccha samajhakarabaDIniMdAkaratehaiM, so bhI mAyAvRttise tIrthakarabhagavAnkI AzAtanAkaranerUpa cauvIzavI baDIbhUlakI hai. 25- zrIRSabhadeva Adi tIrthakaramahArAja pahile hogaye, tathA zrI sImaMdharasvAmi Adi vartamAnameM haiM,unhIM sabIne zrImahAvIrasvAmike cyavanAdi cha kalyANaka kathanakiyehaiM,unhokehI anusAra gaNadhara-pUrvadharAdi pUrvAcAryoMnebhI AcArAMga, sthAnAMgAdi AgamomeMbhI cyava. nAdi cha kalyANaka kathanakiye haiM,usIkehI anusAra tapagacchake pUrvaja vaDagacchake zrIvinayacaMdrasUrijIne kalpasUtrake prAcIna nirUktameM, tathA caMdragacchake zrIpRthvIcaMdrasUrijIne kalpasUtrake prAcIna TippaNameM aura zrIpArzvanAthasvAmikI paTTaparaMparAmeM upakeza gacchIya zrIdevagupta sUrijIne kalpasUtrakI TIkAme ityAdi aneka prAcIna zAstromebhI khu. lAsA pUrvaka cyavanAdi cha kalyANakalikhe haiN| usIkehI anusAra ta. pagacchakebhI pUrvAcArya zrIkulamaMDanasUrijI vagairahoMnebhI zrIkalpAvacUri Adika graMthoM meM cyavanAdi cha kalyANakalikhe haiM, isaliye zrI tIrthakara-gaNadhara-pUrvadharAdi pUrvAcAryoMke prAcIna samayasehI AgamAnusAra AtmArthI sarvagacchavAle cyavanAdi cha kalyANaka mAnanevAle the, jisaparabhI AgamAdi sarva prAcInazAstroke pramANoM ko jAna bujha. kara chupAkarake yA ajJAnatAse 'zrI jinavallabhasUrijIne citoDameM For Private And Personal Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [15] chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA karI'aisA kahakara jo loga chaThe ka. lyANakakA niSedha karate haiM. vo loga tIrthakara, gaNadhara, pUrvadharAdi pUrvAcAryoMkI aura khAsa apanehI tapagacchakebhI pUrvIcAryoMkIbhI AzAtanA karanevAle Thaharate haiM, isaliye AtmArthI bhavabhirU vivekI janoMko to chaThe kalyANakakA niSedha karanA sarvathA yogyanahIMhai, magara niSedha karanevAloMne yaha pacIzavIbhI bar3I bhUlakI hai| 26- sabhA maMDala meM jAhira vyAkhyAna karate hue paropakArakeliye satya bAta prakaTa karane meM apanI svAbhAvika prakRtise,saJcake jozameM Akara kitaneka vaktAloga caukI,Tebala, yA pATApara jorase apanA hAtha pichAr3ate hue apanA matavya prakaTa karatehai, tathA kitaneka chA. tI Thokate hue. yA bhujA AsphAlana karate hue, apanI satyabAta pra. kaTa karate haiM, aura koI vizeSa prabala vidvAn vAdI to hAthameM khUba uMcA jhaMDA lekara nagAreko pITavAte hue vivAda karanekeliye nagarameM udghoSaNA karavAte haiM, magara yaha bAta koI prakArase anucita nahIMhai, kiMtu satyabAta prakAzita karane meM apanI himmata bahAdurIkI svAbhAvika prakRti hai| isItarahase zrIjinavallabhasUrijI mahArAjanebhI sarva zithilAcArI caityavAsiyoMke sAmane caityavAsakA niSedha va Aga. mAnusAra zrImahAvIrasvAmike cha kalyANaka mAnane vagairaha viSayoM saM. baMdhI satyavAte prakAzita karane meM apanI himmata bahAdurIse bhujAsphAlana pUrvaka kahAthA,ki-'caitya vAsa niSedhAdika UparakIbAte jo na mA nanevAle hove,vo unhoMkIza strArtha karanekI tAkata ho to mere sAmane Akara una bAtoMkA zAstrArthase nirNaya karo' magara usa samaya kisI bhI caityavAsIkI mahArAjake sAtha zAstrArtha karanekI himmata nahIM huI. taba mahArAjane saba logoMke sAmane Upara mujaba satyabAte prakAzita. kI.isItarahase 'gaNadharasAdhazataka' bRhadvRtti, laghuvRtti vagairahakA bhAvArtha samajhe binAhI zrIjinavallabhasUrijIne 'skaMdhAsphAlanapUrvaka' chaThA kalyANaka navIna prakaTa kiyA, aisA kahakara caityavAsa niSedha vagairaha UparakI sababAtokA saMbaMdha chupAkara chaThekalyANako navIna Thaha rAkarake jo niSedhakarate haiM,so mAyAvRttise vyarthahI bholejIvoMko u. mArgameM geranekeliyemithyAbhASaNakarake yahabhI chavIzavIbaDIbhUlakIhai. 27-zrIjinavallabhasUrijI mahArAja caityavAsakA khaMDana karanevAlethe, isaliye caityavAsiyone mahArAjako zaharameM uharaneko jagaha nahIM dI. aura dveSabuddhise cAmuMDikA devIke maMdirame ThaharanekA batalA. For Private And Personal Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [56 ] yA,taba mahArAja to vahAMhI Thaharakara aneka prakArake kaSTa sahana karatehuebhI bhavyajIvoMke upakArakeliye jinAzAnusAra satyabAteM logoMko batalAte rahe, aura caityameM Thaharane vagairaha caityavAsiyoMkI kalpita bAtokA khaMDana karate rahe, yaha bAta 'gaNadhara sArdhazataka' graMthakI laghuvRtti tathA vRhadvRtti vagairaha zAstroM meM khulAsA likhI hai / jisaparabhI Upara mujaba caityavAliyoMkIbhUloko tathA jinAzAnusAra satya bAtoMke prasaMgako mAyAvRttise chupA karake ApanA navIna mata sthApana karanekeliye cAmuMDikAdevIke maMdirameM Thaharethe' aisA pratyakSa mithyA likhakara mahArAjakI jhUThI niMdA kI, aura dRSTirAgI bAla jIvoMkobhI parama upakArI yuga pradhAna AcArya mahArAjake jhUThe avarNa. vAda bolanevAle banAye. yahabhI sattAvIzavI baDI bhUlakI hai| 28 " yo na zeSa sUrINAmajJAtasiddhAMtarahasyAnAm" ityAdi 'gaNadhara sArdhazataka' graMthakI 122vIM gAthAkI laghuvRtti tathA bRha vRttike yaha vAkya siddhAMtakerahasyako nahIM jAnanevAle dravyali. gI caityavAsiyoM saMbaMdhI hai, magara pahile hogaye una sarva pUrvAcAyausaMbaMdhI nahIM hai, jisaparabhI 'pahile jitane AcArya hogaye haiM, una saboMko siddhAMtake rahasyako nahIM jAnanevAle ThaharAkara jinavallabhasU. rijIne chaThA kalyANaka navIna prakAzita kiyA aisA artha kahate haiN| so apanI vidvattAkI laghutAkAraka apanI ajJAnatA prakaTa krteheN| kyoMki zeSa' kahanese siddhAMtake rahasyako jAnane vAle sarva pUrvAcAryoko choDakara siddhAMtake rahasyako nahIM jAnane vAle bAkIke azAniyoMkA grahaNa hotAhai, aura 'azeSa' kahanese sarvakA grahaNa hosa. katAhai,magara yahAMto ' azeSa' zabda nahIM hai, kiMtu 'zeSa' zabdahai, i. saliye sarva pUrvAcAyau~kA grahaNa nahIM hosakatA, jisaparabhI sarvapUrvAcAryoMkA grahaNakarate haiM, so 'zeSa' zabdake arthakobhI nahIM jAnanevAle apanI ajJAnatAse zAstroMke khoTe 2 artha karake, yahabhI aThThAvIzavI baDI bhUlakI hai| isa bAtakobhI vizeSa vivekI tattvajJa vidvAn loga svayaM vicAra sakate haiN| dekhiye-kharataragaccha vAloMne apane pUrvAcAryoMke caritroM meM, jaisezrIabhayadevamUrijI mahArAja saMbaMdhI 'zrIsthaMbhana pArzvanAtha prakaTa kartA' tathA ' zrInavAMgI vRtti katA' vagairaha bAteM,una mahArAjane jainasamAjapara kie hue upakAroMkI yAdagirikAlaye prasaMzArUpa likhIhaiM / taisehI-zrIjinavallabhasUrijI mahArAja saMbaMdhIbhI 'daza saha For Private And Personal Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 57 ] 36 C a navIna zrAvaka tathA cAmuMDikA devI pratibodhaka' 'caityavAsa zithilAcAra niSedhaka kalyANaka prakaTa kartA' vagairaha bAteMbhI ina mahArAjane jainasamAjapara kiye hue upakAroMkI yAda girikeliye prasaMzArUpa likhI haiM, so navIna kalpita nahIM, kiMtu zAstrAnusAra prAcInahI hai. isaliye prasaMzArUpa likhI haiM / jisakA marmabheda samajhebinA, gaNadhara sArddha zataka ' graMthakI laghuvRtti tathA bRhadvRttike 'yo na zeSasUrINAM ' ityAdi pAThoMke Upara mujaba satyaa - thauko chupAkarake apanI matikalpanA mujaba khoTe khoTe arthakarake bhole jIvoM ko mithyAtva ke unmArga meM gerane keliye dharmasAgarajI kI aMdha paraMparAvAle unakI dekhA dekhI vartamAnika nyAyAMbhonidhijI, zAstra vizAradajI, nyAyavizAradajI, vidyAsAgara nyAyaratnajI, jainaratna, vyAkhyAnavAcaspati, AgamoddhAraka, gItArtha, vagairaha vizeSaNako dhAraNakeranavAla AcArya, upAdhyAya, pravarttaka, gaNi, panyAsa, prasiddhavaktA, vidvAn munijana Adi sarva aisehI anartha karate hue cale jAte haiM. aura sAmAnyavizeSa bAtakA bhedasamajhe binAhI sarvatIrthakara mahArAjoM saM paMcAzaka sUtravRtti kA pAMca kalyANakoM saMbaMdhI sAmAnyapAThako Age karake kalpa, sthAnAMga, AcArAMgAdi meM vizeSatA pUrvaka cyavanAdi cha kalyANakakahe haiM, unhokA niSedhakarane keliye AgamoM ke anAdisiddha seetAdi kalyANaka arthako uDA dete haiM. tathA jaise yati-muni-sAdhuaNagAra zabda ekArthake bhAvArthavAle hai, taise hI cyavanAdi vastu-sthAnakalyANaka zabdabhI ekArthake bhAvArthavAle haiM, usakAbheda samajhe binA hI cyavanAdikoMko vastu-sthAna kahakara kalyANakapane rahita ThaharAte haiM / magara dIrghadRSTise vivekabuddhipUrvaka zAstrakAra mahArAjoM ke abhiprAya tarapha upayoga lagAkara satya tattva bAta kA koIbhI vicAra nahIM karate haiM, yaha aMdhaparaMparAkI kitanI baDIbhArI lajjanIya anucita pravRttihai. isako vizeSa vivekItattvajJa pAThakagaNa svayaMvicAra sakate haiM / aurabhI dekhiye -viveka buddhise khUba vicArakarIye, yadi nIcagotra karmavipAkarUpa tathA AzcaryarUpa kahanese kalyANakapanekA niSedha ho sakatA hove, tabato ASADhazudI 6 ko devAnaMdAmAtA ke garbha meM bhagavAn Aye, sohI nIcagautra karmavipAkarUpa honese kalpasUtrAdi zAstroMmaiM unako Azcarya kahA hai, isaliye tumhAre maMtavya mujabato unakobhI ka lyANakapanekA niSedha ho jAvegA aura vizeSa adhika AzcaryakAraka dUsare cyavanakI taraha prathamacyavanabhI kalyANakapaneM rahita honese ze C For Private And Personal Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 58 ] math 4 kalyANakahI rahajAveMge aura nIcagautrake vipAkarUpa tathA AzcaryarUpa kahate hue bhI prathama cyavanako kalyANakapanA mAnoge, totraits vipAkarUpa aura AzcaryarUpa kahakara dUsare cyavanarUpa gabhI pahArako kalyANakapane rahita ThaharAyA so pratyakSamithyA vyarthahI jhUThA Agraha siddha hovegA. isaliye aise jhUThe Agrahase bhole jIvoMko saMzayarUpa mithyAtva ke bhramameM gerakara bhagavAnakI AzAtanAkA hetubhUta anartha karanA sarvathA yogya nahIM hai. kiMtu prathama cyavanameM kalyANaka panA mAnane kI tarahahI dUsare vyavanameMbhI kalyANakapanA AgamAdi zAstrapramANa tathA yuktisammata honese AtmArthiyoMkoM avazyahI mAnyakaranA ucita hai, isako vizeSa tattvajJajana svayaMvicArasakate haiM / aurabhI pratyakSa zAstrapramANa dekhiye - kalpasUtrakI sarva TIkAyai vagairaha bahutazAstroM meM zrIjaMbUsvAmike nirvANagayebAda daza (10) vastu viccheda honekA likhA hai. usameM kevalajJAna, kevaladarzana, yathAkhyAtacAritra, muktigamana vagairaha bAtoMkobhI vastu kahA hai. aura 'guNasthAnakramAroha' vagairaha zAstroMmeM bhI kevalajJAna utpanna honeko, tathA muktigamanako 13-14 vA guNasthAna kahA hai. isI tarahase ina zAstrapramANa mujaba bhI tIrthaMkara bhagavAnake kevalajJAna utpanna honeko tathA muktigamana nirvANako vastu kaho yA sthAna kaho aura unhoMkohI kevalajJAna tathA nirvANa kalyANakabhI mAno, to bhI isa bAta meM koI tarahakA vi rodhabhAva nahIM hai, isaliye cyavanAdikoMko vastu kaho, yA sthAna kaho, vA kalyANakakaho, sabakA tAtparyArtha se bhAvArtha ekahI hai. jisa parabhI vastu sthAna kahakara kalyANakapanekA niSedha karanevAle apanI ajJAnatA se zAstra viruddha prarUpaNA karake bholejIvoMko unmArgameM gerate haiM, aura apanI AtmAkobhI utsUtra prarUpaNA ke doSa se malIna karate haiM. isabAtakobhI vivekI tattvajJajana svayaM vicAra sakate haiM / aura tIrthakara bhagavAnake cyavanAdikoM koM kalyANakapanA AgamAnusAra anAdisiddha hai, unhIM cyavanAdikoM koM zAstroM meM eka jagaha sthA na kahe, dUsarI jagaha vastu kahe, tIsarI jagaha kalyANaka kahe, isase - bhI vastu-sthAna-kalyANaka yaha tInoM zabda paryAyavAcaka ekArthavAle siddha hote haiM jisaparabhI vastu-sthAna zabda dekhakara anAdisiddha cya. vanAdimeM kalyANaka arthako uDAdenA so apane jhUThe pakSapAtake Agra hase zAstraviruddha prarUpaNA karanerUpa yaha kitanI baDI bhUla hai isako For Private And Personal Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 59] AtmArthI vivekI tattvajJa pAThaka jana svayaM vicAra sakate haiN| cha kalyANaka saMbaMdhI Uparake saMkSipta lekhasebhI jo AtmArthI satya grahaNa karane vAle nikaTa bhavya hoMge, vaha to thoDese meMhI sAra sa. majha levege,ki garbhApahArako alaga bhava ginanese tathA trizalAmAtAne sarva tIrthakara mAtAoMkI taraha AkAzase utarate hue 14 mahAsva. pradekhane vagairaha kAryose dUsarAcyavanarUpa kalyANakapanekI uttamatAko chupAkarake vyarthahI chaThe kalyANakakI niMdAkaranA sarvathA yogyanahIMhai aura zAstrokeartha badalakarake utsUtraprarUpaNAse va kuyuktiyoMse bhole jIvoMkobhI uttama kArya ke hetubhUta garbhApahArakI niMdA karavAne vAle banavAkara tIrthakara bhagavAnakI AzAtanAse bhavahAra jAnakA kAraNa karAnA kadApi yogya nahIMhai / UparakI ina saba bAtoMkA vizeSa ni: rNaya zAstroMke saMpUrNa pAThoMke pramANAsahita isa graMthake pRSTa 453 se. 826 taka chapa cukA hai, so tIsare bhAgameM prakaTa hogA.usake bAMcanese sarva zaMkAokA khulAsA samAdhAna acchI tarahase hojaavegaa| aura zAsana nAyaka zrImahAvIrasvAmi Adi sarva tIrthakara ma hArAjoke caritra bhavyajIvoMko kA~kI nirjarA karAnevAle kalyA. NakAraka maMgalarUpahI haiM, isaliye paryuSaNAke maMgalika parva dinoM meM AtmakalyANake liye vAMcane AtehaiM.aura zrImahAvIrasvAmika garbhApahArarUpa dUsarA cyavanakA kArya to trizalAmAtA, siddhArthapitA, va iMdramahArAja vagairaha sarva jIvoMko kalyANa maMgalarUpa harSakA dene vaalaahuaahai| tathA unakA ArAdhana karanevAle alpasaMsArI AtmArthI bhavya jIvoMkobhI abhimAnarahita karmokI vicitratAkI bhAvanAse karmokI nirjarA karAnevAlA kalyANakAraka maMgalarUpahotA hai| magara garbhApahArake nAma sunanemAtrasehI camakauThanevAle aura unako nIca gautravipAkarUpa,AzcaryarUpa atIvaniMdanIkakahakaraniMdAkaranevAloMkoM tIrthakarabhagavAnake avarNavAda bolanesesaMsAraparibhramaNake bahutavizepa duHkha bhoganebAkI hoge,isaliye unhoMkoM vo kArya amaMgalarUpa a. kalyANarUpa mAlUmapaDatA hogaa| isase unakAryase dveSarakhakara varSoMvarSa paryuSaNAke mAMgalikarUpa kalyANakAraka parvadinoMke vyAkhyAnameM unakI niMdA karate hue akalyANarUpa atiniMdanIka ThaharAkAra tIrthakara bhagavAnakI AzAtanA karanese apaneko aura dUsare bhavya jI. vokabhI akalyANarUpa durlabhabodhikA hetukaratehaiM, aisI 2 anarthabhUta anucita bAtosehI 'subodhikA' nAma rakhkhAhai / magara vAstavika meM For Private And Personal Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [6] to 'durlabhabodhikA' nAma siddha hotAhai / isabAtako vizeSa AtmA. rthI tattvajJa pAThakagaNa svaMya vicAra levege| eka bAta utthApana karanese aneka bAteM utthApana karanI par3atI haiN| dekho eka adhikamahInA va cha kalyANaka utthApanakaranese usakI puSTikeliye, aneka zAstroke arthabadalanepaDe / aneka jagaha zAstrakAra mahArAjoMke abhiprAya viruddha Agraha karanA paDA / kitanIhI jagaha mithyA bAteM bhI likhanI pddii| kitanIka jagaha zAstroke Age pIche ke saMbaMdhavAle pAThoMko choDakara binAsaMbaMdhaka adhUre 2 pAThabhI bhole jIvoMkoM batalAkara apanApakSakI satyatA batalAnekA parizrama karanA paDA aura kitanIhI jagahato zAstrokI, pUrvIcAryoMkI va bhagavAnakIbhI AzAtanAke hetumUta anucita zabdabhI likhane paDe. usakAanubhavato subodhika-kiraNAvalIAdikakI28bhUloMvAle Uparakelekhase tathA isabhUmikAke sabalekhaparale aura isa graMthake avalokana karane se pAThakagaNako acchI tarahase hosakegA, isaliye 'eka bAta utthApana karanese aneka bAte utthApana karanI par3atIhai' yaha lokarUDhIkI kahAvatakI bAta Uparake viSayameM pratyakSa dekhanemeM AtI hai| isaprakAra paryuSaNAsaMbaMdhI, va cha kalyANaka saMbaMdhI apanA jhU. ThA pakSa sthApana karanekeliye aura bhole jIvoMko unmArgameM geraneke. liye, zAstra viruddha hokara vinayavijayajIne subodhikAme, tathA jayavijayajIne dIpikA, aura dharmasAgarajIne kiraNAvalImeM, Upara mujaba aneka bhUle kI hai, unhIM bhUloko tapagacchake kitanaka AnahI jana paryuSaNAke vyAkhyAnameM varSovarSa vAMcate haiM. usase jinAjJA. kI virAdhanAhokara bhavabaDhanekA va durlabhabodhikA hetubhUta anartha ho. tAhai. isaliye alpasaMsArI bhavyajIvoMko jinAzAnusArasatyabAtoMkI prApti honerUpa upakArakeliye uparakI saba bAtoMkA khulAsA nirNa. ya isagraMthameM acchItarahase likhane meM AyA hai / usako dekhakara yadi zAstraviruddha prarUpaNAse saMsAra paribhramaNakA bhaya lagatA ho to una bhUloko sudhAro, vyAkhyAnameM vAMcenakA baMdha karo, aura satyabAtoko grahaNa karo yA baDodA vagairaha kisIbhI rAjya darabArameM ina bhUlosaM. baMdhI zrIgautamasvAmiAdi gaNadharamahArAja va siddhasenadIvAkara, ha. ribhadrasUrijI vagairaha mahArAjaukI taraha satya grahaNa karane kI prati For Private And Personal Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [1] zApUrvaka zAstrArtha karaneko taiyAraho, hamane to inakA satya nirNaya a. cchI tarahase karaliyAhai,tobhI ina zAstrArtha satyanirNaya ThaharegA so maMjUra hai, isaliye jo mahAzaya UparakI bhUlosaMbaMdhI zAstrArtha karanA cAhate hoveM, vo apanI sahIse apanA pratijJA patra jAhira rUpase ha. mako bheje.samaya, sthAna, niyama, sAkSi vagairaha kI vyavasthA to sabake anukUla usI rAjyake niyamamujaba hosakegI, vizeSa kyA likheN| paryuSaNA saMbaMdhI maMtanyake kathanakA saMkSipta sAra. 1- jainaTippaNAke abhAvase laukika TippaNAmujaba mAsa-pakSa-tithi-varSa vagairaha mAnanekA vyavahAra karanA aura paryuSaNAdi dhArmika kAryoMkA vyavahAra jaina siddhAMtoke anusAra karanA. tathA jainasiddhAMtoke anusAra yA laukika TippaNAke anusArabhI adhika mahIneke 30 dinoko dAna, puNya, paropakAra, japa, tapa, dharma dhyAnAdi karane meM va brahmacarya pAlane meM yA dezaviratI-sarvaviratI saMyama pAlanemeM, tathA karmabaMdhanakI sthitike pramANameM aura karmoMkI nirjarA karane vagairaha kAryoM meM ginatImeM liyejAtehaiM, taisehI 50 dina pratibaddha paryuSaNAparva kA ArAdhana karanemebhI usake30 dina ginatImeM lekara kharataragaccha, tapagacchAdikakI kalpasUtrakI TIkAoke "paMcAzaitava dinaiH paryuSaNA saMgateti vRddhAH" isavAkyamujaba abhI dUsarezrAvaNameM yA prathama bhAdrapada,50dine paryuSaNAparvakaranA, yahI zAstrAnusAra jinAzA hai| 2-mAsa pratibaddha kArya to eka mahInekI jagaha dUsare mahInemebhI karanemeM Ave, to bhI koI zAstrameM unakA doSa nahIM batalAyA. magara paryuSaNAparva karanemeM to 50dinakI jagaha 51dinabhI kabhI nahIMhosa. kate, isaliye binAmuhUrtavAle 50 dina pratibaddha paryuSaNAparvake sAtha mAsa pratibaddha yA muhUrta pratibaddha holI, olI, dIvAlI, dazaharA, akSayatRtIyA,pauSa-zrAvaNAdika mahinoM ke kalyANakAditapa,yA yajJopavita, dIkSA, pratiSThA, vivAha sAdI vagairaha koIbhI kAryoMkA saMbaMdha nahIM hai / jisaparabhI dina pratibaddha paryuSaNAparva ArAdhana karanekI carcAmeM mAsapratibaddha yA muhUrta pratibaddha kAryoMkI bAta bIcameM lAte haiM. vo loga paryuSaNAparvakarane saMbaMdhI zAstrakAra mahArAjokA Azaya nahIM jAnane vAle honese, zAstroMkI AzA viruddha hokara vyarthahI kuyuktiyoMse viSayAMtara karake bhole jIvoMko unmArgameM gerate haiN| For Private And Personal Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [62] 3- adhika mahIneke abhAvasaMbaMdhI bhAdrapadameM paryuSaNA karaneke va usakepIche 70 dina rahaneke aura 12 mAsI kSAmaNe vagairahake sAmA. nyapAThauko adhikamahInA hove tababhI AgelAte haiM / aura adhikamahInesaMbaMdhI "pacAzataiva dineH paryuSaNA saMgateti vRddhAH" kalpasUtrakI sarva TIkAoMke isa vizeSapAThako, tathA sthAnAMgasUtravRtti, nizIthacUrNi,vRhatkalpacUrNi, vRtti, paryuSaNAkalpa cUrNi vagairaha zAstroke 100 dina rahane saMbaMdhIAdi vizeSatAke pAThokI satyabAtoMko chupAkarake choDa dete haiM, so yaha sarvathA anucita hai| 4- dhArmika kArya karanemeM 12 mahInoMke sarva dina, yA adhika mahInA hove taba 13mahInoM kebhI sarva dina, vA kSaya mahInekebhI sarvadina barobara samAnahI haiM, unameM karmabaMdhanake saMsArika kArya aura karma nirjarAke dhArmika kArya hamezA barAbara hote rahate haiM, isaliye tattvadRSTise to unameMse eka samaya mAtrabhI ginatI meM nahIM chuTa sakatA. jisaparabhI kArtikAdi kSayamahIneke 30 dinoM meM dIvAlI, jJAnapaMcamI, caumAsI vagairaha dhArmika kArya karate huebhI adhika mahIneke 30 dinoMko tuccha samajhakara bar3I niMdA karate haiM, yA kAlacUlAke nAmase ginatImeM choDa denekA kahate haiM, so sarvathA jinAjJAkA utthApana karate haiN| 5- jaina jyotiSaviSayasaMbaMdhI prarUpaNA AgamAnusAra karanI aura zraddhAbhI usImujabarakhanI,paraMtu abhI paDatAkAlameM jainaTippaNA baMdha honese usa mujaba vyavahAra nahIM karasakate.aura laukikaTippaNA mujaba vyavahAra karanemeM AtA hai| isaliye abhI jaina zAstramujava pauSa ASADha Adhika honesaMbaMdhI pATha batalAkara laukika TippaNAsaMbaMdhI caitra zrAvaNAdi adhikamahIne mAnyakaranekA niSedha nahIM karasa. kate / aura jaise jinakalpI vyavahAra abhI viccheda hai tobhI unhakI prarUpaNAkaranemeM AtIhai, taisehI pauSa-ASADha baDhanakI prarUpaNA to zAstrAnusAra karasakate haiM, magara mAsa-pakSa-tithi vagairahakA vartAva to laukika TippaNA mujabahI karanA yogya hai| ina sarva bAtoMkA vizeSa nirNaya Uparake bhUmikAke lekhameM aura isa graMthameM acchI tarahase ho cukA hai / yahAM to usakA saMkSiptasAra mAtrahI batalAyA hai. magara vizeSa nirNaya karanekI abhilASAvAle pAThakagaNa isagraMthako saMpUraNatayA vAMgeto sabakhulAsA ho jAvegA - For Private And Personal Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [63] cha kalyANakoM saMbaMdhI maMtavyake kathanakA saMkSipta sAra. 1- kalpasUtra tathA AcArAMga sUtrAdi AgamAnusAra vizeSatAse zrImahAvIrasvAmike cyavanAdi cha kalyANakamAnya karane,aura atitaanAgata-vartamAnakAlake sarvatIrthakara mahArAjoMkI apekSAsaMbaMdhI sAmAnyatAse paMcAzakAdi zAstrAnusAra pAMcakalyANakabhI mAnya karane, inameM koI doSa nahIM hai. magara kitaneka loga zAstrakAra mahArAjoke abhiprAyako nahIM jAnanese paMcAzakake pAMca kalyANakoM saMbaMdhI sAmAnya pAThako bhole jIvoMko batalAkara vizeSatAse kalpa-AcArAMgAdi Agamokta cha kalyANakoMkA niSedha karate haiM, so ajJAnatAse zAstraviruddha prarUpaNA karate haiN| 2- zrIRSabhadevasvAmike rAjyAbhiSekake kAryameM to cyavana-janmadIkSAdi koIbhI kalyANakake kuchabhI lakSaNa nahIM haiM, tathA unake mAsa,pakSa,tithi vagairahakAbhIkahIM ullekhanahIMhai.aura zrImahAvIrasvAmike dUsare cyavanarUpa garbhApahArake kAryameM to sarva tIrthakara mahArAjokI mAtAoMkI taraha trizalA mAtAnebhI 14 mahAsvapna AkAza se utarate hue dekhehaiM, tathA usI dina indramahArAjakA trizalAmAtA kepAsa AgamanahuAhai, tIrthakara putra honekA svapnaphala kahAhai,va unake mAsa pakSa-tithi vagairaha cyavana kalyANakake sarva kArya pratyakSapane zAstroma kathana kiye hue haiM. aura samavAyAMgasUtravRtti, lokaprakAzAdizAstroM meM unako alaga bhava ginatImeliyAhai,isaliye garbhApahA. rarUpa dUsare cyavanake kAryameM to cyavana kalyANakapanake sarva lakSaNa maujUda haiM,jisaparabhI rAjyAbhiSekake samAna garbhApahArakobhI Thaharate haiM, aura unako kalyANakapane rahita kahatehaiM so sarvathA anucithai| 3- zrImallInAthasvAmike strItvapane tIrthakarapaneke janma-dIkSAdi kArya accherArupa hue haiM, to bhI unhokohI kalyANakapanA mAnanameM AtAhai. tathA zrImahAvIrasvAmi bhagavAnabhI brAhmaNa kulameM devAnaMdA mAtAke garbhameM utpanna hue so accherA rUpahai, to bhI unako prathama cyavanarUpa kalyANakapanA mAnate haiM / taisehI gIpahArarUpa Azcarya ko bhI dUsarA cyavanarUpa kalyANakapanA mAnanemeM AtA hai, isaliye Azcarya kahanese kalyANakapanA niSedha nahIM ho sakatA. jisaparabhI Azcarya kahakara kalyANakapanekA jo niSedha karatehaiM, vo loga apanI ajJAnatAse bar3I bhUla karate haiN| For Private And Personal Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [.64] 4- devAnaMdAmAtAkI kukSimeM bhagavAna Aye so hI nIcagautra karma vipAkarUpahai, unakA kSaya hue bAda ucagautrake karmakA udaya honesehI gIpahAra karanApaDAhai,to bhI zAstrakAra mahArAjoMne to devAnaMdAkI kukSime Aneko tathA trizalAmAtAkI kukSimeM Aneko,ina donoM kAau~ko tIrthakara bhagavAnake caritra meM uttamatApUrvaka kalyANakAraka mAne haiM / jisaparabhI trizalAmAtAke garbhameM Aneko nIcagautra karmavipAkarUpa atiniMdanIka kahakara jo loga varSoMvarSa paryuSaNAke mAMga lika parva dinoMke vyAkhyAnameM pratyakSa jhUTha bolakara bhagavAnakI niMdA karatehaiM,so tIrthakara bhagavAnake avarNavAda bolanevAle honese AzAtanAke doSI Thaharate haiN| 5-jaise zrIabhayadevasUrijImahArAjane zrIsthaMbhanapArzvanAthajIkI pratimAko prakaTa kiyA, unakA Azaya samajhebinA kitaneka DhUMDhiye va terahApaMthI loga jinapratimAkI navIna prarUpaNA kahe, to unhoMkI AzAnatA samajhI jAve. magara tatvadRSTivAle vivekIloga jinaprati mAkI navIna prarUpaNA kabhI nahIM kaheMge, kiMtu Agamokta prAcInahI kaheMge / taisehI zrIjinavallabhasUrijI mahArAjanebhI SaSTa kalyANakako prakaTa kiyA, unakA Azaya samajhe binA kitaneka loga unakI navIna prarUpaNA kahate haiM, vo unhoMkI ajJAnatA samajhanI cAhiye. magara tattva dRSTivAle vivekIloga unakI navIna prarUpaNAkabhI nahIM kaheMge, kiMtu Agamokta prAcIna hI kaheMge. 6- bhagavAnake zarIra-indrIya-paryAptike avayava [pudgalaparamANu / devAnaMdAmAtAke zarIrase bane hue the, aura usI zarIrase trizalAmAtAke garbha meM bhagavAn Agayethe, yahabAta AzcaryakAraka honese za. rIra-indrIya-paryApti badale binAbhI zAstrakAra mahArAjaune unako alaga bhava ginA hai / unameM pratyakSapane cyavana kalyANakapanA dikhalAnake liyehI khAsa kalpasUtrake mUlapAThameM trizalAmAtAne 14 svapna dekhehaiM una saMbaMdhI "e e caudasa sumiNe, savvA pAseI titthayara mAyA / jaM raMyaNi vakkamaI, kucchisi mahAyaso arihA 47 // " yaha pATha likhA hai, aura isapAThakI subodhikA TIkAmeM isa prakAra vyA khyA kiyA hai "atra prasaMgena eteSAM svapnAnAM garbhakAle sakalajinarAjajananIvilokanIyatvaM darzayannAha-etAn caturdaza svapnAna ,sarvAH pazyaMti tIrthakara maatrH| yasyAM rajanyAM utpadyate, kukSau mahAyazasaH ahantaH // 47 // isI tarahasehI sarva TIkAomebhI aisehI bhAvArthakA For Private And Personal Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 65] pAThajAnalenA. dekho-jisarAtriko tIrthakarabhagavAna mAtAkegarbhameMAka ra utpannahove,usarAtriko unhoMkImAtA garbhakAle arthAt cyavana ka. lyANaka samaya sarva tIrthakarokI mAtAye yaha14mahAsvapna dekhatI haiN| aisehI zrI mahAvIrasvAmibhI trizalAmAtAke garbhameM Aye,taba trizalAmAtAnebhI 14mahAsvapna dekheM haiM / isa Uparake pAThapara acchI tarahase tatvadRSTise vicArakiyA jAve. to-anAdikAlakI maryAdA mujaba sarva tIrthakara mahArAjoke cyavana kalyANakakI tarahahI Azvina vadI 13 kI rAtriko trizalAmAtAke garbhamai bhagavAn Aye; unako khAsa sUtra kArane aura subodhikA, dIpikA, kiraNAvalI vagairaha sarva TIkAkAroMnebhI cyavana kalyANaka mAnya kiyaahai| aura tIrthakara mahArAjAke cyavana kalyANakameM iMdramahArAjAkA Asana calAyamAnahonese vidhipUrvaka namaskArarUpa'namutthuNaM' karanA / tanijagatameM udyota honA, tathA sarva saMsArI prANI mAtrako thoDIdera sukhakI prApti honA, vagairaha kaaryhotehaiN| yaha anAdi mayArdA AgamAnusAra prsiddhhiihai| yahI sarva kAye Asoja vadI 13ko bhagavAna trizalAmAtAke garbhame Aye taba usIroja honekA Uparake kalpasUtrake mUlapAThase tathA unhIMkI sarva TIkAyeM vagairaha bahuta zAstroke pramANosabhI pratyakSa siddhahAtAhai,kyoki dekho- ASADha zuddha 6 ko bhagavAna devAnaMdAmAtAke garbhame Aye taba usI samaya to sirpha devAnaMdAmAtAne 14 mahA svapna dekhe so apane pati RSabhadata brAhmaNako kahe, unane svapnoMke anusAra uttama lakSaNa vAlA guNavAn putra honekA kahA, so bAta aMgIkAra kiyA aura usake bAda dono daMpati saMsArika sukhabhogate hue kAla vyatIta karane lage. isaprakAra kalpasUtrAdi sarva zAstroMmeM likhAhai, magara bhagavAn devAnaMdA mAtAke garbha meM ASADhazudIdako Aye,taba usIroja 14 mahAsvapna dekhane ke sivAya indrakA Asana calAyamAna honekA va namutthuNaM vagairaha koIbhI cyavana kalyANakake kArya honekA ullekha kalpasUtra va bhagavAnake caritra saMbaMdhI kisIbhI zAstra meM dekhane meM nahIM AtA. aura trizilAmAtAke garbha meM Asoja vadI 13 ko bhagavAna Aye,usIroja to 'mahApuruSa caritra' va 'triSaSThizalAkA puruSa caritra' tathA kalpasUtra aura unhIMkI sarva TIkAye vagairaha bahuta zAstroke pAThose pratyakSamehI 'namutthuNaM' vagairaha cyavana kalyANakake sarva kArya honekA dekhanemeMAtAhai. isaliye kalpasUtra meM jo namutthuNaM' honekA pATha hai, so. ASADha zudI 6 ke dina saMbaMdhI nahIM hai, kiMtu For Private And Personal Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Asoja vadI 13 ke dina saMbaMdhI hai, aisA samajhanA cAhiye.kyoMki dekho-indramahArAjane bhagavAnako namutthuNaM karake apane siMhAsana para baiThakara, prAcIna karma udayase devAnaMdAke garbhameM bhagavAnako u. tpanna honA paDA, aisA accherArUpa vicArake hariNegameSidevako AzAkarake Asoja vadI 13ko trizalAmAtAke garbhameM bhagavAnako saMkramaNa karavAye, isaliye yaha sababAteM Asoja vadI 13ko usI sa. maya huI haiM, isaliye 82dina takato indramahArAjakA Asana calAya. mAna nahIM honese bhagavAna devAnaMdAke garbha meM utpannahuehaiM,aisA mAlUmabhI nahIM paDA,magara saMpUrNa 82 dina gaye bAda avadhijJAnase mAlUma paDA; taba harSase vidhipUrvaka namaskAra rUpa namutthuNaM kiyA aura tri. zalAmAtAke garbha meM padharAye / isaliye trizalAmAtAke garbhameM Aneke dina Asoja vadI 13 ko namutthuNaM karanekA kalpasUtrAdi AgamAnusAra pratyakSahI siddha hotAhai,aura tIrthakara bhagavAna mAtAke ga. bhemeM Akara utpanna hove, taba indramahArAjako avadhijJAnase mAlUma paDe, usI samaya ' namutthu NaM' rUpa namaskAra karanekI AgamAnusAra anAdi maryAdA hai, magara usa samaya vahAM sAmAnya namaskAra karanekI maryAdA nahIM hai| isaliye 'mahApuruSa caritra' meM aura 'zrItriSaSThizAlAkA puruSacaritra' ke 10 veM parvameM zrImahAvIrasvAmike caritrameM Asoja vadI13ko indramahArAjakA Asana calAyamAna honese avadhijJAnase bhagavAnako devAnaMdAke garbha meM dekhakaranamaskAra kiyA aisA adhikArahai, so namutthuNaM rUpa namaskAra karanekA samajhanA cAhiye magara sAmAnya namaskAra karanekA nahIM smjhnaa| aura tIrthakara bhagadhAnake cyavana samaye indramahArAja namutthuNarUpa namaskAra hamezA karatehaiM,tathA usIsamaya tInajagatamai udyota,aura sarva jIvoMko kSaNa. mAtra sukhakI prApti hotI hai,unhIMkohI cyavana kalyANaka mAnate haiM, yahI sarva kArya Asoja vadI 13 ke roja honekA Uparake lekhase AgamAdi prAcIna zAstrAnusAra siddha hotAhai.aura samavAyAMga sUtravRtti vagairaha AgamAdi zAstroma trizalAmAtAke garbhame Asoja va. dI 13 ko bhagavAna Aye unhIMkohI tIrthakara paneke bhavameM ginA hai, isaliye trizalAmAtAke garbha meM Aneko Asoja vadI 13 ke roja dUsarA cyavanarUpa kalyANaka panA mAnya karanA AtmArthI nikaTa bha. vya jIvoMko ucitahIhai. jisaparabhI unako kalyANakapanekA niSedha karaneke liye devAnaMdAke 14 mahAsvapna trizalAse haraNa hue haiM, isa For Private And Personal Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 67 ] liye vo kalyANaka nahIM hosakatA. aisA kahanevAloMkI baDI azAnatA hai, kyoMki dekho - jaise devAnaMdAne mere 14 mahA svapna trizalA ne haraNa kiye aisA svapna dekhA, vaisehI trizalAbhI maine devAnaMdA ke 14 mahA svapna haraNa kiye haiM, vaisA sirpha ekahI svapna dekhatI aura cyavana kalyANakakI siddhi batalAnevAle namutthuNaM vagairaha anya koIbhI kArya usIroja na hote tathA kalpasUtra meM bhI "ee caudasa sumiNA, savvA pAsei titthayaramAyA / jaM syaNi vakkamaI kucchisi mahAyaso arihA" yahapATha anAdi maryAdAmujaba trizalA saMbaMdhI na kahakara devAnaMdA saMbaMdhI kahate aura pArzvanAthasvAmike tathA neminAthasvAmike cyavana kalyANaka saMbaMdhI unhoMkI mAtAoMne 14 mahAsvapna dekhe, usI samaya indrakAAsana calAyamAna huA, tabavidhipUrvaka harSase namutthuNaM kiyA aura prabhAtameM rAjAoMne svapna pAThakako bulAkara svapnoMkA phala pUchA, taba svapna pAThakoMne 14 mahAsvapna dekhanese rAgadveSako jitanevAle jine; trailokya pUjyanIka tIrthaMkara putra honekA kahA. ityAdi cyavana kalyANaka ke kAryo kI bhalAmaNabhI trizalA saMbaMdhI na dekara devAnaMdA saMbaMdhI dete. aura ASADha zudI6 ko hI namutthuNaM hone vagairaha uparake tamAma kAryoMkA ullekha kalpasUtrAdimeM zAstrakAra kara te, va samavAyAMgasUtravRtti meM alaga bhavabhI na ginate aura AsojavadI 13ko namutthuNaM vagairaha cyavana kalyANaka ke koI bhI kArya nahIM hote, tabato trizalAke garbha meM Aneko cyavanakalyANaka nahIM mAnate to bhI cala sakatA, magara aisA nahIMhai, aura ASADha zudI 6 ko namutthuNaM vagairaha cyavana kalyANakake kArya nahIM hue, kiMtu Asoja vadI 13 ko hue haiM. isaliye Asoja vadI 13ko hI cyavana kalyANaka ke tamAma kArya hone se unako avazyahI kalyANakapanA mAnya karanA yogya hai| aura svapna haraNa vagairaha ke bahAnese kalyANakapanA niSedha karanA so ajJAnatAse zAstra viruddha prarUpaNA karanA yogyanahIM hai. aura janma trizalAmAtA ke garbha se huA hai, tathA cyavanakalyANaka ke sarva kArya bhI triza lAke garbhamai Aye taba hue haiM, isaliye trizalA ke garbha meM AnerUpa cyavana mAnanAhI Agama pramANa anusAra aura yuktiyukta hai, cyavanake sivAya janmabhI nahIMmAnasakate. yaha jagata vikhyAta prasiddha nyAyakI bAta hai. trizalA ke garbha meM Aye taba anAdi maryAdAmujaba cyavana kalyANaka ke sarvakArya khAsa sUtrakArane likhe haiM, jisa parabhI unhoMko utthApanakarake akalyANakarUpa ThaharAneke liye usabAtako niMdanIka kahakara bAla For Private And Personal Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 68 ] 1 * jIvako mithyAtvake bhramameMgeranekA anartha karanA sarvathA anucita hai. aura jaise-devaloka se cyavana hue bAda tathA mAtA ke garbha meM avatAra lenebAda namutthuNaM vagairaha cyavana kalyANakake kArya hote haiM, to bhI 'kAraNameM kAryakA upacAra' hotA hai, isaliye cyavanasamaya namutthuNaM vagairaha kArya hone kA kahane meM AtA hai / taisehI yadyapi devAnaMdAmAtAke garbha meM natthUNaM huA to bhI ASADhazudI 6ke dinanahIM, kiMtu Asoja vadI 13 ke dina huA hai, tathA usI samaya trizalA mAtA ke garbha meM jAnekA hone se unhIke nimitta bhUtahI 'kAraNameM kAryakA upacAra' mAnakara trizalA mAtA ke garbha meM Ane saMbaMdhI namutthuNaM vagairaha kArya hone kA kahane meM AtA hai. aura indramahArAja bhagavAn ke vinayavAna bhakta the; isaliye avadhijJAnase bhagavAnko dekhatehI usasimaya namutthu kiyA aura trizalA mAtA ke garbha meM padharAye. yadi bhagavAnko avadhijJAna se devAnaMdAmAtA ke garbha meM dekhakara trizalAmAtA ke garbha meM padharAye bAda pIche senamutthuNaM karate to vinayabhaktirUpa maryAdAkAbhaMga hotA, isaliye vinaya bhaktirUpa maryAdA rakhanekeliye pahile namutthuNaM kiyA aura pIche trizalAmAtA ke garbha meM padharAye dekho, jaise koI rAjA mahArAjA bhagavAnkA Agamana sunane mAtrasehI harSayukta hokara usIsamaya usI dizA tarapha pahile vahAMsehI bhagavAnko namaskArakarate haiM, aura bAdameM bhagavAnake pAsa vahAM jAkara ucita bhakti karate haiM / taisehI indramahArAjane bhI avadhijJAnase bhagavAna ko dekhate hI vahAMse namutthurNarUpa namaskAra kiyA aura trizalAmAtA ke garbha meM padharAye, bAda trizalA mAtA ke pAsa meM Akara tIna jagatake pUjanIka tIrthakara putra honekA kahA aura devatAoMko AjJA karake dhanadhAnyAdikakI vRddhi karavAne vagairaha kAryoMse bhagavAnakI ucita bhaktI karI / yaha sarva kArya AsojavadI 13 ke dina hue haiM, isaliye kAraNameM kAryakA upacAra mAnanese namutthuNaM vagairaha tamAma kArya trizalAmAtAke garbha meM AnesaMbaMdhI samajhane cAhiye. jisapara bhI devAnaMdA ke garbha meM namutthuNaM honekA kahakara trizalAke garbhame AnesaMbaMdhI Asoja vadI 13ke dinako cyavana kalyANakapane rahita kahate haiM unhoMkI ajJAnatA hai / aura jo bAta nahIM bananevAlIhove; asaMgatIrUpa yA asaMbhavita hove, vohI bAta kabhI kAlAMtara meM banajAve, unhIM bAtako zAstroMmeM Azcarya kAraka accherArUpa kahate haiM / isaliye jisabAtako accherA kaha diyA, usa bAta meM anya zAstra pramANakI maryAdA bAdhaka For Private And Personal Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [69] nahIM ho sakatI.isI tarahase bhagavAnakebhI devAnaMdA mAtA tathA trizalAmAtA donoMkA garbhakAla milakara 9 mahIne aura Upara 7 // dina mAnatehaiM, magara devAnaMdAke garbhameM Aneko zAstrakAroMne accherA kahA hai. aura 82 dina gaye bAda trizalAke garbhameM Aneko tIrthakara paneke bhavameM ginAhai, isaliye devAnaMdAke garbha meM Aye taba cyavana kalyANaka ke sarvakArya nahIM hue, paraMtu. trizalAke garbha meM Aye tabahI cyavanakalyANakake sarva kArya hue haiM. to bhI devAnaMdAke garbha meM bhagavAna Aye taba mAtAne 14 mahAsvapna dekhe,tathA 82 dinataka vahAM vizrAmaliyA aura zarIra-indrIya-paryApti devAnaMdAmAtAke zarIrase bane haiM. isaliye devAnaMdAke garbhameM AnekobhI bhagavAna ke prathama cyavanarUpa kalyANaka panA mAnate hai / aura jaise-mAravADa,gujarAta,dakSiNa, pUrva vagairaha dezAma putrako dattaka [goda leneme AtAhai, unake pahileke mAtApitA alagahote haiM aura pIchepAlane poSanevAle dUsare mAtApitA alagahote haiM, isaliye unake do mAtA aura do pitA kahane meM koI doSa nahIM AtA, magara nAma pIchevAlokA calatA hai / taisehI bhagavAna kebhI de vAnaMdAke garbhase 82dina gaye bAda AzcaryarUpa trizalAke garbhameM AnA paDA, usase do mAtA tathA do pitA aura do cyavana kalyANaka mAnanemeM Ate haiM. isaliye donoM mAtAoMkA garbhakAla milakara 9mahIne aura 7 // dina hue hai, to bhI do cyavana kalyANaka mAnane meM koIbhI zAstra bAdhA nahIM A sakatI aura koI kuyukti va vitarkabhI bAdhakana hIM hosakatI, isa bAtako vizeSa tattvajJajana svayaMvicAra sakate haiN| __ina sarvabAtAkA vizeSanirNaya Uparake bhUmikAke lekhameM aura isa graMthameM acchItarahase sarva zaMkAokA nivAraNapUrvaka khulAsA hocukAha, yahAM to usakA saMkSiptasAra batalAyAhai,aura vizeSa nirNaya ka. ranekI abhilASAvAle tattvasAragrahaNa karanevAle pAThakagaNa isa graMthako saMpreNa vAMcege to sarvabAtoM kA khulAsA acchI tarahase hojAvegA vivAdavAle viSayoM saMbaMdhI abhiprAya. tapagaccha ke zrImAn vijayadharmasUrijIke ziSya zrImAn ratnavijayajIne vivAdavAle viSayoM saMbaMdhI pauSazudI3budhavAra,zrIvIranioNa saMvat 2443 ke jaina zAzana patrake pRSTha 588 meM zrIpArzvanAthasvAmIkI paraMparAsaMbaMdhI upakezagaccha (kavalAgaccha) kI hakIkata chapavAyA hai, usakA thoDAsA utArA yahAMpara batalAte haiN| For Private And Personal Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [70] "zrIratnaprabhamarijIkRta sAmAcArImA lakhyuMche ke.puSpavatI thayA. bAda strIne pUjA nahIM karavI. AMbilamA 2-3 dravya kalpe. tathA deva. guptasUrijIkRta kalpasUtrano TIkAmAM 6 kalyANika lakhyAM che,pajosa. NA 50 divase karavA ityAdi " tathA "vIra prabhunA 28 bhava lakhyA che, sudharmA, jaMbu, prabhava, sijaMbhava e cAranA 84 zAkhA, 45 gaNa, 8 kula thayA. A sAmAcArI tathA kalpa TIkA hAlanAM gacchothI ghaNI prAcIna banelI che, prAcIna samayathI 6 kalyANika, strI pUjA niSedha vigere pravRttio cAlI AvIche, jinadattasUrijI, jinavallabhasUrijI vigerAne loko khAlI niMde che, navu koIe karyu nathI. pajoSaNa je. vA vatirAga parvamAM kalpasUtranA mAMgalika vyAkhyAnamAM caturvidha zrIsaMghamAM akAraNa kalaha karI jainabhAIyonAM aMtakaraNa dubhAvI dha. manI niMdA karAvI varSAvarSa anI vAtane ' abhUtabhAvacci' ka. rIne kiMtunA kalAsamA dAkhala karavI, e koI rIte icchavA yogya nathI, zAsana premI mahAzayo A bAbata barAbara samajI gayA haze, [ayaM nijaparovetti, gaNanAlaghu cetasA / udAra caritAnAM tu,vasudhaiva kuTuMbakam' // 1 // ] AmA 'vasudhaiva kuTuMbakaM' e vAkya atyaMta zreSTa che paNa ane badale 'sarva gaccha kuTuMbakaM ebuM bano,eja prArthanA, yAcanA ane salAha"yahIlekha usIaraseme jainapatra bhI prakAzita hogayAhai aurabhIjeThavadibudhavAra vIra saM02444 ke jainazAsanapatrakepRSTha168 meM zrIratnavijayajIne paryuSaNAmeM samabhAvarakhanesaMbaMdhI lekha chapavAyA. thA,usamese thoDAsAbatalAtehai."darekagacchanIpaTTAvalIjuo,temAMpara spara paThanapAThana sAthe rahetA,vaMdanAdi vyavahAra karatA, vinayamUla dha. manI puSTi karanArAhatA,Aje virodhabhAva karanArA bIkanathIrAkhatA. kharataragacchanA AcAryone satkAraApanArA tapagacchanA sAdhuohatA ane tapagacchanAAcAryone bahumAna ApanArA kharataragacchanAsAdhuo hatA, tapagacchanA jevA parama prabhAvika puruSo thayAche.tevAja kharatara gacchamAM parama prabhAvika puruSo thayA che.jinadatamUrijI, jinakuzala sUrijI jeNe savAlAkhanavA jaino banAvyA,hajArorAjA mahArAjAone jaina dharma aMgIkAra karAvyo, hajAro kSatrIyone osavAla banAvyA, jinacaMdrasUri,jinaharSanArI jinaprabhasUri Adi aneka prabhAvika puruSo thayA. tevA mahA puruSonA avarNabAda bolavA,Avate bhave jIbha pAma vI muzkila che. upakArI no upakAra radI karavo mahA bhayaMkara pApa che, eka khAsa muddo tapAzoke Aje sAdhuo vakhANamAM TIkAo For Private And Personal Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [71] pAMcache tathA caritronAM caritro vAMceche, graMtho vAMceche te ghaNebhAge kharatara gacchanA banAvelA graMtho che, paraspara gacchavAlAo vAMce cha sarva gacchavAlAo zraddhAthI sAMbhale che' puruSa vizvAse vacana vi zvAsa' jenA banAvelA pustako hAthamAM laI sanmukha dharI vAMco cho, ane moDhethI teja AcAryonI bada boI karAya. Aje dAdA sAhebane mAnavA vAlA caraNa pAdukAnA darzana karanArA tapagacchavAlA hajA. ro bhAvika bhakto cha tathA zrI hIravijayasUri pramukhane mAnanArA kha. rataragacchanA hajAro bhAvika bhaktoche.AvA zaMbhu melAmAM khAlI vi. kSepa pedA karavAthI koIna kalyANa thavAnuM nathI" ityAdi. dekho-Upara mujaba khAsa tapagacchake zrIratnavijayajIke lekhapara khUba dIrgha dRSTise vivekapUrvaka vicAra kiyA jAve, to zrIpArzvanAthasvAmikI paraMparAke zrIdevaguptasUrijIkRta kalpasUtrakI prAcIna TIkA vagairaha zAstrAnusAra pahile pUrvAcAryoMke samayasehI zrIvIra prabhuke 28 bhava, tathA cha kalyANaka mAnane vagairaha bAteM pracalItahI thI. unhIke anusAra zrIjinavallasUrijI vagairaha mahArAjoMne caitya. vAsiyoMko haTAte hue, bhavya jIvoMke sAmane vizeSarUpase prakaTapane kathana kI haiM / paraMtu zAstraviruddha hokara navIna prarUpaNA nahIM kI, jisaparabhI AgamapramANoMko utthApana karake zAstrakAra mahArAjoMke abhiprAyako samajhe binA apanI matikalpanAse zAstrapAThoke khoTe kho re artha karake navIna chaThe kalyANakakI prarUpaNA karanekA jhUThA doSa lagAte haiM. so pratyakSapaNe mithyAbhASaNakarake apane dUsare mahAvratakA bhaMga karanA aura bholejIvoMko unmArgameM geranA sarvathA anucitahai / aura zrIjinavallabhasUrijI, zrI jinadattabhUrijI mahArAja jaise zAsana prabhAvaka parama upakArI puruSoMne, caityavAsiyoMkI utsUtraprarUNAke tathA zithilAcArake mithyAtvako haTAyA, aura kSatrI-brAhmA. gAdi lAkhoM anya darzaniyoMko pratibodhakara jainI zrAvaka banAye, u. mhaukIhI vaMza paraMparA vAle abhI vartamAnameMbhI gujarAta, kaccha, mA. vADa, pUrva, paMjAba,dakSiNAdi dezoMmeM lAkhoM jainI vidyamAna maujUda hai| isaliye una mahArAjone paraMparAke hisAbase karoDo jIvoM ko samyaktva prApta karAne saMbaMdhI baDAbhArI mahAn upakAra kiyA hai| tathA vidyA maMtra, devasAhya,va saMyamAnuSTAne-Atmazakti prakAzita kara. ke bahuta baDIbhArI jaina zAsanakI prabhAvanA karI. una mahArAjoMke pratibodhe hue zrAvakokI vaMza paraMparAvAle zrAvakosehI, vartamAnika For Private And Personal Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 72] sabagacchavAle bahutasAdhuoM ko AhAra, pAnI, tathA saMyama upakaraNoMse nirvAha hotA hai| aise mahAn zAsana prabhAvaka parama upakArI mahArAjAne pUrvAcAryoMkI pravRtti mujaba tathA AgamAdi prAcIna zAstrAnusArahI satya prarUpaNAkarIhai, magara zAstraviruddha hokara navIna prarUpaNAnahIMkarI. jisaparabhI kitaneka pakSapAtIjana upakArI mahArAjoke upakAroMko chupAdete haiM, aura chaThe kalyANaka prakaTakaranekI tathA strIpUjA niSedha karanekI navInaprarUpaNAkarane kA jhUThA doSalagAkara aneka taraha se niMdA karate hue AkSepa karate haiM / unhoko parabhavame jIbha milanA muzkila hai yahabAta tapagacchavAlehI guNAnurAgI mabhyastha bhAvase likhate haiM / arthAt aise upakAroMko bhUlakara jhUThA doSa lagAkara niMdA karanevAle ekendriya hoveMgeM, phira unhokoM jainadharma prApta honA bahuta muzkila hovegA, saMsArame bahuta kAla paribhramaNa kareMge. isaliye bhavabhiru AtmArthI bhavya jIvoMko saMsAra paribhramaNa ke hetubhUta upakArI puruSoMkI jhUThI niMdA karake bhole jIvoMkoM miyatvameM geranerUpa anartha karanA sarvathA anucita hai / aura Uparake lekha se zrIratnavijayajIke lekhamujaba tapagacchake tathA kharataragacchake Apasa meM vizeSarUpase saMpa kI vRddhi honA cAhi ya aura kusaMpake kAraNa bhUta paryuSaNAmai khaMDanamaMDanake vivAda vAle viSayoMkoM sarvathA tyAga karake saMpase zAsana unnatike kAryoM meM kaTi baddha honA, yahI apane aura dUsare bhavyajIvoM kebhI Atma kalyANakA hetu hai / aisI hI zraddhA tathA prarUpaNA aura pravRttikA zuddha hRdayase vyavahAra karake upakArI puruSoMkI jhUThIniMdA choDakara, prAcIna pUrvAcAyakI paraMparAmujaba zAstrAnusAra ASADha caumAlIle 50 dine dUsare zrAvaNa meM yA prathama bhAdrapada meM paryuSaNa parvakA arAdhana karake tathA zrI mahAvIra svAmike cyavanAdi cha kalyANakoMko AgamAnusAra bhAvapUrvaka mAnya karake bhagavAnkI AjJAnusAra dharmakAyase nija aura parakA kalyANakaro, saMsAra paribhramaNa ke duHkha se chuTo, aura akSaya sukha prApta karo. yahI Atmika hRdayakI vizuddha prema bhAvase AtmahitaiSI pAThaka gaNa bhavya jIvoMke prati prArthanA hai. iti 'zubham . vikrama saMvat 1977, prathama zrAvaNa zudI 13 budhavAra. hastAkSara - zrImAn upAdhyAyajI zrIsumatisAgarajI mahArAjake laghu ziSya - muni - mANisAgara. jaina dharmazAla, dhuliyA - khAnadeza. For Private And Personal Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrIvItarAgAya nmH| dUsare bhAgakI pIThikA. inakoMbhI pahile avazyahI vAMciye. aba hama yahAMpara dUsare bhAgakI pIThikA nyAyaratnajI zAMtivijayajI saMbaMdhI thoDAsA likhate haiM, jisameM 3 varSa pahile do bhAdrapada honese paryuSaNAparva prathama bhAdrapadame karane yA dUsare bhAdrapadameM, isa viSayakI muMbaIzaharameM carcA khUba jorazorase donoM taraphase calIthI,usasamaya mainebhI laghu paryuSaNA niNaryakA prathama aMka'nAmAchoTI sI pustakameM mukhya 2 sarvabAtoMkI zaMkAoMkA samAdhAna acchItarahaselikhadiyAthA. vaha pustaka ekazrAvakane chapavAkara prasiddha kI thI. usapara nyAyaratnajIne una pustakakI zAstrAnusAra satya 2 bAtoMko grahaNa to nahIM karI aura mere sabalekhoMko anukramase pUrepUre likhakara pIche unasavakA javAba denekIbhI tAkata na honese jAnabujhakara kuyuktiyoMse anekavAte zAstraviruddha likhakara 'paryuSaNAparvanirNaya' tathA 'adhikamAsanirNaya meM prakaTakI.usapara maine unadonoM pustakoMkI zAstraviruddhabAtoMsaMbaMdhI zAstrArthase sabhA nirNayakaranekeliye nyAyaratna jIko jAhirarUpase chapavAkara sUcanA dIthI.vo lekha nIce mujabahai. vijJApana, naM07 nyAyaratnajI zAMtivijayajI sAvadhAna ! zAstrArthake liye jaladI taiyAra ho. maiMne- Apako zahara puNAmeM zAstrArtha saMbaMdhI vijJApana naMbara 1-2-3-4 bhejethe aura vartamAnika paryuSaNAkI carcAsaMbaMdhI ApakI ba. nAI 'paryuSaNAparvanirNaya' kitAba " zAstrakAroMke abhiprAyaviruddha, jinAmA bAhira aura kuyuktiyoMse bhole jIvoMko unmArgame gerane vAlI hai," yaha sUcanA vijJApana naMbara pahilemeM likhakara, isakA vi. zeSa khulAsA muMbaI kI sabhAmeM zAstrArthadvArA karanekeliye Apako A. maMtraNa kiyAthA aura 'zrIkacchI jaina esosIyana sabhA' nebhI saba mu. nimahArAjoMkI taraha ApakobhI paryuSaNAkA nirNaya karanesaMbaMdhI vinatIpatra bhejAthA, jisaparabhI Apane muMbaI meM zAstrArthakaranA maMjUra na For Private And Personal Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 74 ] kiyA aura dUsaroM para gerakara maunahI kara baiThe, tathA dUrasehI phira " adhikamAsanirNaya " kI choTIsI kitAba chapavAkara prakaTakI. u sake bAda thoDe roja pIche Apa muMbaI dAdara Aye, taba maiMne Apako donoM kitAboM saMbaMdhI zAstrArtha karanekI sUcanA patra dvArA dIthI, u sakI nakala nIce mujaba hai: mad "zrIdAdara madhye zrImAn nyAyaratnajI zAMtivijayajI yogya zrI muMbaI vAlakezvarase muni maNisAgarakI tarapha se sUcanA. maiMne kalarAtriko Apake dAdara AnekAsunA hai, usase Apako sUcanA detA hUM, ki-Apane " paryuSaNa parva nirNaya " aura " adhika mAsa nirNaya " dono pustakaumeM bahuta jagaha zAstraviruddha hokara utsUtra prarUpaNArUpa likhA hai, Apane donoM pustakoM meM sarvathA zAstraviruddha aura kalpita bAtoMkAhI saMgraha kiyA hai, isaliye hama sabhA meM zAstrArthase ApakI donoM pusta* ke jinAzAviruddha siddha karaneko taiyAra haiM, zAstrArtha kiye binA Apa cale jAvoge to jhUThe samajhe jAyeMge, vizeSa kyA likhu, zAstrArthakA vijJApana naM0 1 Apako pahilebhI bheja cukA hUM, kala dAdara AbuMgA Apa jAnA nahIM. isakA uttara abhIhI lAlabAga meM AdamIke sAtha pIchA bhejanA; mai lAlabAga jAtA hUM, hastAkSara muni - maNisAgara, pauSa zudI 1 ravivAra, saM0 1974." isa mujabapatra pauSazudI 1 ko AdamI bhejakara Apako pahuMcAyA aura dUjake dina khAsa mai aura munizrIlabdhi munijI, tathA aMcalagacchIya muni dAnasAgarajI aura kevalacaMdajI cAroMhI ThANe dAdara Aye, aura zAstrArtha karanekA Apase - kahA, taba ApanebhI anya muniyoMkItaraha AnaMdasAgarajIkI ADa lekara do mahInoM bAda zAstrArtha karanekA kahAthA, so 2 mahIneMkI jagaha 4 mahIne hogaye, aba jaladI karo. AnaMdasAgarajI to ADI ADI bAtoM se dUsarekA nAma Age karate haiM. apanA nAma se likhate bhI DaratehaiM, to sabhA niyamAnusAra kyA zAstrArtha kareMge. aura Apane kitAbe banavAne meM kisI AgevAnoMkI va AnaMdasAragajI vagairaha muniyoMkI ADa na lI to phira usakA khulAsA karanemeM dUsaroMkI ADa lete ho - yahI ApakA anyAya samajhA jAtA hai, vAlakezvara meM jaba hamAre gurujI mahArAjakesAtha ApakI mulAkAta huI thI taba bhI jhagaDIyA vagairaha tIrthayAtrAko jAkara Aye bAda zAstrArtha karanekA maMjUra kiyAthA, so Apa yAtrAkarake Agaye. aba Amane sAmane yA lekha - dvArA vA sabhAmeM ApakI icchAho kaise zAstrArtha karanA maMjUra kariye For Private And Personal - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [75] aura vizeSa sUcanAye vijJApana, naMbara 6 se samajha lIjiye. aura ni. yamabhI jo ApakI icchA ho so pratijJApatrake sAtha15 dinake bhItara prakaTa karIye, AnaMdasAgarajI, vijayadharmasUrijI, vidyAvijayajI va nyAyavijayajIkI taraha ADI ADI bAteM nikAlakara zAstrArtha ka. ranA maMjUra na karoge.to-ApakIbhI hAra samajhI jAvegI. athavA zrI. kacchI jaina esosIyanakI vinatIke anusAra, va maire vijJApanoMke a. nusAra yadi Apako muMbaI meM Thaharakara sabhAmeM zAstrArtha karanemeM anukUla latA na hove, to lIjiye caliye- lekha dvArAhI sahI, magara vijJApana naMbara 6 mujaba pratijJA vagairaha niyamoMke sAtha uttara dIjiye. dekho nyAyaratnajI maire banAye laghu paryuSaNAnirNaya ke prathama aMka' ke saba lekhAkA nyAyase pUrepUrA uttara denekI ApameM tAkata nahIM hai, ya. di hotI to usake pRSTha 3-4-5-6-7 aura 10meM adhikamAsameM sUryacAra na hove, vanaspati na phUle, vageraha subodhikAkI 11 bAtokA khu. lAsA maiMne likhAthA. una sabako likhakara anukramase pUrA uttara kyoM na diyA,yadi bhUla gaye ho, to abhIhI devo / aura pRSTha 17 ke aMtake pAThakA khulAsAbhI sAthahI karo // aura maine 'laghu paryuSaNA nirNaya' meM nizIthacUrNi aura dazavaikAlika bRhavRttike pAThase adhikamAsa ko kAlacUlA kahakarakebhI dinoMkI ginatImeM lenekA siddhakara dikhA yA hai,isaliye dinoMkI ginatI niSedha nahIM hosakatA,dekho-laghuparyuH SaNAnirNayake pRSTha 24-25 // aura laukika zAstrAnusArabhI adhika mAsako dinoM meM ginA hai, dekho-laghuparyuSaNAnirNaya ke pRSTha 28.29 // aura adhika mAsameM muhUttavAle zubhakArya na hoveM,usI taraha caumAse. meM, siMhasthameM, guru zukrake astameM, pauSa caitra malamAsameM, kSayamAsameM, vadIpakSakI 13-14 aura amAvAsyA ina tIna kSINatithiyoMmeM,aura vaidhRti-gaMDAMta-vyatipAta-bhadrA vagairaha kuyogoMmeM; tithi, vAra, nakSatra, caMdrAdi bahuta, mAsa-pakSa-varSa-dina vagairaha yogobhI muhUrttavAle zubhakArya na hove, dekho-jyotiHzAstre "jaMbhAriti purohite hariMgate, suptemukuMdevibhau / jAtedharmaghane dhanazaphaTayoH kSINe kuvArastithiH // aste bhArgava jIvayoH kudine, mAsAdhike vaidhRtau / gaMDAMte vyatipAta viSTika zubhaM, kArya na kArya vudhaiH // 1 // " magara-dAna, zIla, tapa, bhAva, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha vagairaha dharmakArya adhika mAsame bhI holakate haiM, usI taraha paryuSaNAparvabhI dina pratibaddha honese adhikamAsameM karanemeM koI bAdhA nahIM hai / dekho laghuparyuSaNA nirNayake pRSTha For Private And Personal Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 76 ] * 27-28 // aura mAsavRddhi hone parabhI paryuSaNA ke pichADI 70 dina rahanekA kisI bhI zAstra meM nahIM likhA, samavAyAMgakA pATha to mAMsa vRdvike abhAvakA hai, isaliye adhikamAsa honeparamI 70 dina rahanekA kahanA zAstrakAroM ke abhiprAyaviruddha honese mithyA hai, dekho laghuparyuSaNA nirNaya ke pRSTha 18-19-20 21 // isItarahase donoM ASADha vagairahakA khulAsAbhI laghuparyuSaNA ke pRSTha 25-26 meM acchI taraha se dikhalA diyA thaa| jisapara bhI nyAyaratnajI Apane maire saba lekhAkA Age pIchekA saMbaMdha toDakara maire abhiprAyake viruddha hokara adhUre adhUre lekha, bholejIvoM ko dikhalAkara apanI donoM kitAbo meM Apa vAraMvA ra adhika mahIne ke dinoM ko ginatI meM se uDAdenekeliye koI bhI zAstrakA pATha batalAye binAhI, aura laghuparyuSaNAke pRSTha 27-28 kA lekhako pUrA bicAre binAhI, 'adhikamAsanirNaya' ke dUsare pRSThakI AdimeM Apa likhate haiM, ki-'adhika mahIne meM vivAha sAdI vagerA kAmanahIM kiye jAte, dIkSA pratiSThA vagairA dhArmika kAmabhI adhikamahIne meM nahIMkiye jAte, phira paryuSaNAparva jaisA umadAparva adhika mahIne meM kaisekiyA jAya.' tathA ' paryuSaNAparva nirNaya' ke mukhya pRSTha parabhI 'dIkSA pratiSThA aura duniyAdArIke vivAha sAdI vagerAkAma adhika mahIne meM nahIM kiye jAte, to phira paryuSaNAparva jaisA umadAparva kaise kiyA jAya' yaha donoM lekha Apake jinAzAviruddha utsUtra prarUpaNArUpahI haiM. yadi muttavAle dIkSA pratiSThA va saMsArI vivAha sAdIkI taraha paryuSaNA bhI Apa mAnoMge, tabato caumAse meM, tathA 13 mahInoM taka siMhasthavAle varSa meM bhI paryuSaNA karanAhI nahIM banegA, magara zAstroM meM to caumAsemaidI aura siMhasthavAle varSamai bhI varSA RtumehI dinoMkI ginatI se50veM dina avazyahI paryuSaNA karanA kahA hai, muhuttevAle vivAhasAdI vagairaha laukika kAryoMke sAtha, binA muhurttavAle lokottara paryuSaNAparvakA koI bhI saMbaMdha nahIM hai. siMhastha, adhikamAsa, kSayamAsa, guru zukrakA asta, caumAsA, vyatipAta, bhadrA, aura caMdra va sUrya grahaNa vagairaha koI bhI yoga paryuSaNA karane meM bAdhaka nahIM hosakate, isaliye ApakA utsUtra prarUpaNAkA aura pratyakSa ayukta va mithyAlekhako pIchA khIMca lIjiye aura micchAmi dukkaDaM prakaTa kariye, nahIM to sabhAmeM siddha karaneko taiyAra ho jAIye // 1 // aurabhI Apane 'mAnava dharma saMhitA ' ke pRSTha 800 meM likhA hai ki "agara adhikamAsa ginatI meM liyAjAtA ho to paryuSaNAparva dUsare varSa zrAvaNa meM aura isataraha adhikama For Private And Personal Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [77] hInoke hisAbase hamezAM ukta parva phirate hue cale jAyege, jaise mu. salmAnoke tAjiye- hara adhika mAsameM badalate haiM" yaha lekhabhI u. sUtra prarUpaNArUpahIhai, kyoMki jineMdrabhagavAnne adhikamahInA AneparabhI varSARtumehI paryuSaNA karanA pharamAyAhai,magara varSARtu binA mAgha, phAlguna, caitra, vaizAkhameM zaradI va dhUpakAlameM paryuSaNA karanA nahIM pharamAyA, jisaparabhI Apa adhika mahIneke 30 dina uDA de. nekeliye musalmAnoke tAjiyoMke dRSTAMtase hara adhika mahIneke hisAbase bArohI mahInoMmeM [chahI RtuoM meM paryuSaNAparva phirate hue ca. le jAnekA batalAte ho, so kisa zAstra pramANase,usakAbhI pATha batalAiye, yA ApanI bhUlakA micchAmi dukaDaM dIjiye, athavA sabhAmeM satya Thaharaneko taiyAra ho jAIye // 2 // aura bhI 'paryuSaNAparva nirNaya' ke mukhyapRSThapara 'adhikamahInA jisavarSameM Ave usavarSakA nAma abhivarddhita saMvatsara kahate haiM, aura vo Abhivarddhita saMvatsara teraha mahInoMkA hotA hai, magara adhika mahInA kAlapuruSakI cUlA yAnI coTI samAna kahA isaliye usako cAturmAsika-vArSika aura kalyANikaparvake vrata niyamakI apekSA ginatI meM nahIM liyAjAtA' tathA 'adhikamAsa nirNaya' ke prathama pRSThake aMtameM 'adhika mahInA kAla. puruSakI cUlA yAnI coTI samAnahai,AdamIke zarIrake mApameM coTIkA mApa nahIM ginAjAtA, isataraha adhika mahInA acche kAmameM nahIM liyA jAtA' isa lekhase adhika mAsako kezoMkI coTI samAnakahate ho aura ginatI meM lenA niSedhakarate ho so bhI sarvathA jinAzA viruddha hai, dekho-coTI to 10-20 aMgula, athavA 1-2 hAtha laMbIbhI hosakatIhai, va nahIMbhI hotIhai. aura zarIrake mApameM coTIkA kuchabhI bhAga nahIM liyAjAtA, isItaraha yadi adhikamAsabhI coTI sa. mAna ginatImeM nahIM liyA jAtA to phira usako ginatIme lekara 13 mahInoMke, 26 pakSoMke,383 dinoMkA abhivarddhita saMvatsara kyoM kahA? dekhiye-jaise parvatoMke zistrara aura ghAsa ekasamAna nahIM hai,tathA.maMdiroke zikhara aura dhvaja eka samAnanahIM haiM.taisehI cUlA yAne zikharaaura coTIekasamAnanahIMhai, isaliye coTIkahoMge to ginatI nahIM au. ra ginatImeM levoMge to coTI samAnanahIM. coTIkahoMge to abhivaddhi. ta saMvatsara kaise banA sakoge? isako vicAro, adhikamAsako co. TIsamAna kahakara ginatI choDadenA kisIbhI jainazAstrameM nahIMkahA, nizIthacUrNi va dazavakAlika vRttimeM kAlacalA yAne zikharakahAhai, For Private And Personal Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [78] aura ginatImeMbhI liyAhai, dekho laghuparyuSaNAke pRSTha 25 meM. isaliye zistrarako coTI kahanA aura ginatImeM choDa denA baDI bhUla hai // 3 // isItarahase adhikamahInemeM dharma, dhyAna, vrata, paJcakhnAna, tapa, japa, caumAsI, paryuSaNA, kalyANakAdi dharma kArya niSedha karanA // 4 // vartamAnika zrAvaNa, bhAdrapada, Azvina baDhaneparabhI samavAyAMga sUtravRtti kArakA abhiprAya ko samajhe binAhI pIche 70 dina ThaharanekA Agraha karanA // 5 // zrAvaNa-poSa baDhanepara eka mahInemeM kalyANika mA. nanese dUsare mahIneko chuTanekA kahakara adhikamAsake 30 dina u. DAdenA // 6 // do ASADha honepara prathama ASADhako kAlacUlA ThaharAnA // 7 // dUsare ASADhameM caumAsI karanese prathama chuTa jAnekA kahanA // 8 // aura navatatva- SaT dravyake svarUpakI taraha caMdra aura a. bhivarddhita dono varSoMkA samAnahI svarUpakahAhai, tathA donoMsehI mAsa-pakSa-tithi-varSa vagaiharakA vyavahAra calatA hai, tisaparabhI dinoMkI ginatIke viSaya meM dina pratibaddha paryuSaNAkI carcA meM viSayAMtara karake mAsa va Rtu pratibaddha kAryoMko dikhalAkara adhika mAsake dina ginatImeM chor3a denA // 9 // adhikamAsa Anese 50 veM dina paryuSaNA parvakaraneko jainazAstrase khilApha tthhraanaa||10||aur paMcAzaka pUrvApara saMbaMdhavAle saMpUrNa sAmAnya pAThako choDakara zAstrakAra mahArAjake abhiprAyako samajhebinA thoDAsA adhUrA pATha bholejIvoMko dikhalAkara, vIraprabhuke vizeSatAse Agamokta cha kalyANakoMkA niSedha karanA // 11 // aura subodhikAkI taraha samayasuMdaropAdhyAyajI kRtakalpalatAmeM khaMDana maMDanakA viSaya saMbaMdhI kucha bhI adhikAra nahIM hai. to bhI jhUThA doSa Aropa rakhanA // 12 // ityAdi aneka bAteM ApakI donoM kitAboM meM zAstraviruddha va pratyakSa mithyA aura bAlajIvoMko unmArgameM geranevAlI bharIhuI haiM, usakA lekha dvArA yA sabhAmeM nirNaya karaneko taiyAra ho jAIye, magara jhUTheko kyA prAyazcita denA vagairaha niyama hone cAhiye. vIra nivANa2444, vikramasaMvata 1975, vaizAkha vadI 12, hastAkSara-muni-maNisAgara, lAlabAga, muMbaI. upara mujaba chapAhuA vijJApana nyAyaratnajIko pahuMcAyA,magara usameM likhepramANe sabhAmeM Akara zAstrArtha karanekA maMjUra nahIM kiyA tathA ina vijJApanameM batalAI huI utsUtra prarUpaNArUpa apanI bhaloko sudhAranekAbhI prakaTa nahIM kiyA, aura zAstrapramANase sAbita karake bhI batalA sake nahIM. sarvathA maunakara baiThe, taba hamane unakI hArakA vijJApana chapavAkara prakAzita kiyAthA, so nIce mujaba haiH For Private And Personal Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 79] vijJApana naM 09 nyAyaratnajI zAMtivijayajI hAra gaye ! satyAgrAhI pAThakagaNase nivedana kiyA jAtA hai, ki-nyAyaratnajI zAMtivijayajI ko paryuSaNA bAbata sabhAmai zAstrArtha karaneke li ye maiMne vijJApana naM 7 veM meM sUcanA dIthI, usameM 15 dinake bhItara zAstrArtha karanA maMjUra na karoMge, to ApakI hAra samajhI jAvegI, yaha bAta khulAsA likhIthI, aura vaizAkha zudI 10ko vijJApana naM. 7-8 ke sAtha 1 patrabhI unako DAka mAraphata rajiSTarI dvArA 'ThANe 'bhejAthA, usameM 15 dinakI jagaha 20 dinakA karAra likhAthA, usako Aja 22 dina hogaye, tobhI nyAyaratnajIne zAstrArtha karanA maMjUra nahIM kiyA aura vaizAkha zudi 13 ko phirabhI dUsarA patra bhejAthA usameM hamane ThANemehI zAstrArtha karanA maMjUra kiyAthA. usakAbhI kuchabhI uttara na milA aura lekhadvArA zAstrArtha zurU karaneke liye pratijJApatra va sAkSI vagairaha niyamabhI pragaTanahIM kiye. isase mAlUma hotA hai, ki-nyA ratnajImeM nyAyAnusAra dharmavAdakA zAstrArthakaranekI satyatAnahIM hai, isaliye cupa lagAkara baiThe haiM, usase vo hAragaye samajhe jAte haiM, pAThakagaNako mAlUma honeke liye donoM patroMkI nakala yahAM batalAte haiM. prathama patrakI nakala " zrImAn nyAyaratnajI zAMtivijayajI, vijJApana naM0 7-8 bhejatA hUM, laghuparyuSaNA nirNaya ke satya satya lekha choDadiye, aura maire abhiprAyaviruddha ulaTA ulaTAhI likhamArA, vaisA aba na karanA, sabakA pUrA uttara denA, Ajase 15-20 dina takameM, vaizAkha zudI 10 somavAra, hastAkSara muni maNisAgara. " dUsare patrakI nakala " zrIThANA madhye nyAyaratnajI zAMtivijayajI yogya zrImuMbaIse muni maNisAgarakI taraphase sUcanA. 1- Apa ThANemeM zAstrArtha karanA cAhate ho to, hama ThANe AnekobhI taiyAra haiM, magara vijJApana naM0 6 kI 3-4-5 sUcanA mujaba niyama maMjUra karo aura kalpasUtrakI kauma 2 prAcIna TIkA Apa mAnate ho, uttara do, ThANekI koTavAlI meM zAstrArtha hogA. 2- zAstrArtha ApakA aura mairA hai, isameM muMbaI ke saba saMghako va AgevAnoMko bIcameM lAne kI koI jarurata nahIM hai, Apa saMghako arat order likho yA kaho yahI ApakI kamajorI hai, na saba saMgha bIcamai paDhe aura na hamArI pola khule, aisI kapaTatA choDo, For Private And Personal Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [80] tAkata ho to muMbaIkI polIza caukI koTavAlI zAstrArtha karaneko Avo, dUrase kAgaja kAle karake manamAnI ADI2 laMbI cauDI aThIsAThI bAteM likhakara bholejIvoMkoaramAnekA kAma nahIM karanA. 3-donoMko saba lekha siddha karake batalAne paDeMge. usameM jhUThe ko kyA AloyaNA lenI, so likho, vaizAkhazudI 13." nyAyaratnajI ApakI dharmavAda karanakI tAkAtahotI to itane dina maunakarake kyoM baiThe. khaira !!! jaisI ApakI icchA. magara yAda rakhanA sabhAme yogya niyamAnusAra zAstrArtha na karanA aura apane jhUThe pakSakI bAta rakhaneke liye vitaMDAvAda karanA yA sAmane na Akara sA. kSi va pratijJA binAhI dUrase kAgaja kAle karate rahanA aura viSayAMtara va kuyuktiyoMse utsUtraprarUpaNAkI ApakI donoM kItAbeM saccI banAnA cAho so kabhI nahIM ho sakegA, kiMtu isake vipAka bhavAMtaramai avazyahI bhoganepaDege.marIci aura jamAlisebhI ApakA utsU. tra bahuta jyAde hai, Atmahita cAhate ho to hRdayagama karake prAyazci. tta levo. usase zreya ho. tathAstu.saM01975 jyeSTha zudI 2 somavAra hastAkSara-muni maNisAgara. isaprakAra uparamujaba lekha prakaTahonase nyAyaratnajI 'jhUThehai isa. liye cupa lagAkara baiThe haiM ' ityAdi bahuta carcA hone lagI, taba apanI jhUThI ijata rakhaneke liye 1 heDabIla chapavAyA usameM likhAthA ki, 'sabhA huInahIM zAstrArtha huAnahIM phira hArajIta kaise hosake' isake javAbameM hamanebhI vijJApana 10 vA chapavAkara unake lekhakA acchItara. hase khulAsA kiyAthA, vo lekhabhI nIce mujabahaiH vijJApana, naMbara 10 / zrItapagacchake nyAyaratnajI zAMtivijayajIke hArakA kAraNa, aura unakI adhikamAsake zAstrArthakI jAhira sUcanAkA uttara. 1-nyAyaratnajIlikhate haiM ki, 'sabhAhuInahIM zAstrArthahuAnahIM phira hArajIta kaise hosake javAba-ApakI hArakA kAraNa vijJApana7ve meM aura 9veM meM likha cukA hUM. usako pUrepUrA likhakara sabakA uttara kyoM na diyA ? phirabhI dekhiye-mairovijJApana naM. 7 ve ke saba lekhoMkA pUrepUrA uttara niyata samayapara Apa desakenahIM 1, vijJApanA 6 mujaba sabhAke niyamabhI maMjUra kiye nahIM 2,AjakAla vAraMvAra muMbaI meM A. For Private And Personal Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [81] paM AnA jAnA karatehai, magara sabhA karaneko khaDe hote nahIM 3,sabhAma satyagrahaNa karanekI pratijJAbhI karate nahIM 4, jhUThe pakSavAle ko kyA prAyazcitta denA so bhI svIkAra karate nahIM 5, aura zrIkacchIjaina esosIyana sabhAkI vinatIsebhI sabhA karaneko Apa Ate nahIM 6, aura lekhIta vyahArasebhI zAstrArtha zuru kiyA nahIM, 7, isaliye ApakI hAra samajI gaI, mahAzayajI! 9 mahInoMse zAstrArtha karane ke liye Apase likhatA hUM, magara Apato ADI 2 bAteM bIca meM lAkara zAstrArtha karanese dUrahIbhaTakatehaiM, phira hAramekyA kasararahI. jabataka dUsarI ADa choDakara zAstrArthakaraneko sAmane na Avoge tabatakahI ApakI kamajorI samajhI jAvegI.abhIbhI apanI hAra Apako svIkAra na karanA ho,to, thANA choDakara Age padhAranA nahIM, zAstrArtha karaneko jaladI padhAro. kaMThazoSa-suSka vivAda va vitaMDavAdase kAgajakAle karanekI va kAlakSepa karanekI aura vyartha zrAvakoMke paise barabAda karavAnekI koI jarUrata nahIM hai| 2-. "zAstrArtha ApakA aura mairA hai, isameM muMbaIke saba saMgha ko va AgevAnoMko bIcameM lAnekI koI jarUrata nahIM hai,Apa saMgha. ko bIcameM lAnekA likho yA kaho yahI ApakI kamajorIhai, na saba saMgha bIcameM paDe aura na hamArI [nyAyaratnajIkI ] pola khule, aisI kapaTatA choDo" isatarahase vijJApana naM09ve ke mare pUre saba lekha ko Apane choDadiyA aura mere abhiprAya viruddha hokara Apa likha. tehaiM, ki "zAstrArtha karanA aura phira jaina saMghakI jarUrata nahIM yaha kaise bana sakegA" mahAzayajI ! yaha ApakA likhanA sarvathA artha. kA anartha karanAhai,kauna kahatAhai jaina saMghakI jarUrata nahIM hai, maire le. khakA AbhiprAya to sirpha itanAhIhai, ki-muMbaImeM sabagacchokA,saba dezIkA, va saba nyAtokA alaga 2 saMgha samudAya honese saba saMgha bhApake aura hamAre zAstrArtha ke bIca meM paMcarUpase AgavAna nahIM hosa. katA, magara satyAsatyakI parIkSAke icchAvAloko sabhAmeM AnakI manAI nahIM, sabhAmeM AnA va satya grahaNa karanA muMbaIke saMghako to kyA magara anyatrakebhI saba saMghako adhikArahai, aura itanI baDI sabhAmeM hajAroM bhAdamiyoM ke bIca meM pakSapAtI va alpa vicAra vAle koI bhI kisI tarahakA bakheDA khaDAkaradeve, yA apanA nijakA dveSase bhApasameM gaDabaDa karadeve,to muMbaIke saMghako va AgevAnoMko suratake jhagaDekI taraha karmakathA, dhanahAnI, zAsanahilanA va kusuMpa vagairaha For Private And Personal Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [82) prapaMca meM phaMsanA paDe,isa abhiprAyase maine muMbaIke saba saMghako bIcame na paDanekA likhAthA, jisapara Apa "saMghakI jarUrata nahIM" aisA ulaTA likhate ho so anucita hai, muMbaIke, va anyatrakebhI saba saMghako sabhAmeM AnA va zAMtipUrvaka satyagrahaNa karanA, yaha khAsa jarU. rata hai, isaliye-sabhAmeM avazya padhAranA aura pakSapAta rahita hokara satyavAhI honA cAhiye. 3-ora ApabhI apanI banAI 'paryuSaNAparvanirNaya'ke pRSTa 22 ve kI paMkti 4-5-6 meM likhate haiM, ki-" sabhAmeM vAdI prativAdI-sabhA. dakSa-daMDanAyaka aura sAkSI ye pAMcabAteM honA cAhiye donoM pakSavAlokI rAyase sabhA karanekA sthAna aura dina mukarara karanA caahiye| dekhiye-nyAyaratanajI yaha Apakelekha mujabahI hamamaMjUra karate haiM, aba ApakobhI apanA yaha lekha maMjUra ho to sabhA karanA maMjUra karo,ApakA aura hamArA zAstrArtha kabahAve, yaha dekhane ko sArI duniyA utsuka ho rahI hai. jaba sabhAkA dina mukarara hogA taba muMbaIke va anyajagahakebhI bahutase AdamI svayaM dekhaneko AjAvegeM "sabhAkA . 2mahInekA samaya honese dezAMtarakebhI zrAvaka sabhAkA lAbha le sakege" yahakathana dAdara aura vAlakezvarameM ApahIkAthA, aba A. pakelekha mujabahI sAkSIvagairahake nAma va anya niyamabhI milakara ka. ranecAhiye, pahile vijJApanameM maiMbhI likha cukAhUM. 4 Apa likhatehaiM ki "saMghakA merepara AmaMtraNa Ave to maiM sa. bhAmeM zAstrArthakeliye AnekotayAra hUM" yaha ApakA likhanA zAstrA rthase bhaganekAhai, kyoMki pahile ApahI likhacuke ho ki sthAna aura dina donomilakara mukararakareM,aba saMghapara gerateho yahanyAyaviruddhahai, aura pahile kabhI rAjA mahArAjoMkI sabhAmeM zAstrArtha hotAthA,tababhI vAdI prativAdIko saMgha taraphale AmaMtraNa ho yA na ho, magara apanA pakSakI satyatA dikhalAneko svayaM rAjasabhAme jAtethe.yA apanepakSa' ke saMgha apanevizvAsI guruko vinatI karatAthA, magara saba saMgha do nopakSavAle vinatI kabhInahIM karasakate,isaliye Apako saMghakIvina tIkI AvazyakatAnahIhai, svayaM AnAcAhiye, yA Apake tapagacchake saMghako Apapara pUrAbharosA vizvAsa hogA to vo vinatIkarege anya saba nahIM karasakate.dekho- 'AnaMdasAgarajI dhaDaudekI rAjasabhAmai zA. strArtha karaneko taiyArahuethe, aura muMbaI meMbhI zAstrArthakarane kA maMjUrakiyAthA tababhIsaMghakI vinatInahIM mAMgIthI,svayaM Aneko taiyArahue For Private And Personal Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [83] the.magara aba zAstrArtha kyoM nahIMkarate,lo unakI AtmA jAne' itane. parabhI Apa saMghake AmaMtraNakA likhate ho so bhI 'zrIkacchIjaina e. sosIyana sabhA' ne sarva jainazvetAMbara munimahArAjoko sabhAkaranekI vinatI kI thI, so AmaMtraNa ho hI cukA phira vAraMvAra kyA? yadi Apa munimaMDaLameM hai tabato ApakobhI AmaMtraNa hocukA, yadi Apa apaneko bhinna samajhate haiM to saMgha AmaMtraNabhI kaise kara sakatAhai, maiM pahilehI likhacukAhUM ki 'na saba saMgha bIcameM paDe aura na nyAyara. najIko zAstrArtha karanApaDe aisI kapaTatA kyoM rakhateho,Apake gacchavAloMko ApakA bharosA na hove, to ve Apako vinatI na kareM, a. thavA ApakI bAta saccI mAlUma na hove to maunakara jAve,isameM hama kyAkareM. Apa apanApakSa saccA samajhatehoto zAstrArthako padhAro. Apa dUradUrase khaMDanamaMDanakA vivAda calAte haiM, kitAbeM chapavAte haiM, tabato saMghase pUchanekI darakAra rakhatenahIMhaiM, phira usabAtakA nirNaya karanekI apane meM tAkata na honese saMghakI bAta bIcamailAte haiM, yahabhI eka taraha kI kamajorI va anyAyakIhI bAtahai aura yaha vivAda to khAsa karake mukhyatAse sAdhuoMkAhI hai, zrAvakoM kA nahIM.zrAvaka to sAdhuke kahane mujaba paryuSaNAparvakA ArAdhana karanevAle haiM,isa. liye sAdhuoMkohI milakara isakA nirNaya karanA cAhiye.. 5-pahile rAjA mahArAjAoMkI sabhAmeM zAstrArtha hotAthA aura abhIke bhAratakramahArAja laMDanameM hajAroM kozabahutadurahaiM,unakI AjJAkAriNI aura prajApAlInI korTa va kotavAlI hai, isaliye vahAM sabhAmeM kisI tarahakA bakheDA na hone ke liye aura zAMtise pakSapAta rahita pUrA nyAya hone ke liye vidvAnoMkI sAkSIpUrvaka zAstrArtha hone meM koI tarahakAbhI harajA nahIM hai.yaha to jagataprasiddhahI bAta hai,ki a dAlatameM jo nyAyAlaya hai,usameM sulaha zAMtise pUrA nyAya milatAhai isaliye nyAyAdhIzake samakSa insApha milaneke liye zAstrArtha karane kA hamane likhA so nyAya yuktahI hai. dekho-paMjAbameM jainiyoMke auraAryasamAjiyoMke adAlatamehI zAstrArtha huAthA usasehI jainiyoMko pUrA nyAya milA, vijaya huIthI.usItaraha nyAyase dharmavAda karaneko vahAM hama bahuta khuzIle taiyAra haiM, aba ApabhI jaladI padhAro, hama to sirpha nyAyase insApha cAhate haiM. vahAMbhI bahuta AdamI dekhaneko Asakate haiM, saceko bhaya nahIM rahatA jhUTheko bhaya rahatA hai.isa liye vo bIcameM ADI2 bAtose jhUThe 2 bahAne batalAkara kisI taraha For Private And Personal Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [84] sebhI apanI ijjatakA bacAvakarake zAstrArthakaranese bhagane caahtaahai| 6- ApakI icchA dharma sthAna hI sabhA karanekI ho to bhI hama taiyAra haiM, dekho- ApakehI gacchake Apake baDIla AcArya AnaMda sAgarajIjoabhI muMbaI meM zrIgauDIjIkeupAzrayamehai,unake vyAkhyAnameM hajAroM AdamiyoMkIsabhAbharAtIhai, vahAM ApakA aura hamArA zAstrA. rthahotobhI hamemaMjUrahai,magara Upara likhemujabaniyamAnusAra honAcA. hiye. athavA muMbaI meM anya sthAnabhI bahuta haiM, jahAM Apa likhe vahAMhI sahI. vAlakezvarameM hamAre gurujI mahArAjake pAsa 2-3 zrAvakoMke samakSa Apane kahAthA, ki- AnaMdasAgarajI zAstrArtha kareMge, to mai sAkSIrahUMgA aura yadi maiM zAstrArtha karUMgAto AnaMdasAgarajIko sAkSI banAUMgA so yaha yogabhI Apake bana gayA hai, aba apanI pratijJAse Apako badalanA ucita nahIM hai ,aura sabhAdakSa-daMDanAyaka vagai. raha niyamabhI milakara jaladI karIyegA. 7- aura Apa likhatehaiM, ki " paryuSaNAparva nirNaya,chapaneko nava mahIne hogaye dareka bayAnakA pUrepUrA uttara dIjiye" jabAba-mahAzayajI zrAvako vizeSa paise kharca na honeke liye va kitAbeM chapavAnese bahuta varSAMtaka khaMDana maMDanakA prapaMca nahIM calAne ke liyehI ApakI kitAboMkA uttara sabhAmeM denekA vicAra rakhkhA hai,so prathama vijJApanameM likhabhI cukA hUM. isaliye 9 mahInekA likhanA ApakA anucitahai, aura zrImAn panyAsajI kezaramunijIke banAye 'praznotta. ra vicAra" aura 'harSahRdayadarpaNa'kA dUsarA bhAgake paryuSaNAsaMbaMdhI lekha, va 'praznottara maMjUrI ke tIna (3) bhAgake 400-500 pRSTa chapeko Aja 4 varSa Upara ho cukA hai,unakI pratyeka bAtakA uttara Ajataka Apa kuchabhI nahIMde sakate, to phira 9 mahIne kisa hisAbameM haiM,au. ra maire laghuparyuSaNA nirNayake saba lekhokAbhI pUrA uttara 11 mahIneho gaye to bhI Ajataka Apa na de sake, balki satya satya lekhoke pRSTakepRSTa aura paMktiyekI paMktiye choDakara adhUrA2lekha likhakara ula TA2 hI javAba dete haiM, yaha javAba nahIM kahA jA sakatA,satyatA tabhI mAnI jA sakegA ki pUre pUrA lekha likhakara abhiprAya mujaba barobara uttara diyA jAve, so to Apane apanI donoM kitAboM meM kahIMbhI nahIM kiyA,aura ulaTa pulaTa jhUThAjhUThAhI likha dikhalAyAhai, so yaha yuktahI hai satyako kauna asatya banA sktaahai|mgr kuktiyoMse bAta ko apanI tarapha khIMcanA alaga bAta hai| doskhaye hamane to ApakI For Private And Personal Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 85 ] donoM kitAboMkI utsUtra prarUpaNAsaMbaMdhI 12 bhUleto vijJApana naM 7 meM dikhalAdI haiM, aura bhI bahuta haiM so sabhA meM vizeSa khulAsA hogA. aura7 vijJApana kA to pahile kuchabhI uttara Apane nahIM diyA. aura navamekA dene lage, yaha bhI ApakA anyAya hai, aura sabhAmeM nirNaya honevAlA hai, jisaparabhI Apa abhI kitAba dvArA javAba mAMgate haiM, isase sAbita hotA hai, ki zAstrArtha karanekI ApakI icchA nahIM hai, anyathA aisA kyoM likhate, yadi ho to katra vicAra hai, so likho ApakI tIsarI pustakakAbhI uttara usa samaya sabhAmeM milajAvegA magara donoM kitAboM meM jaisI utsUtratA bharI hai, vaisI tIsarI meM bhI hogA, to sabhAmeM siddha karake batalAnA muzkila hogA. aura usakI AloyA lenI paDegI. adhikamahIne ke dinokI ginatI, va ASADhacaumAsIse 50 veM dina dUsare zrAvaNameM yA prathama bhAdrapada meM paryuSaNAparva kara nA tathA zrI vIraprabhuke 6 kalyANaka mAnyakarane aura zrAvakake sAmAvikarma prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIche se iriyAvahIkaranA zAstrAnusAra honase inabAtoM ko koIbhI niSeddhanahIM karasakatA. vizeSa sUcanA-gaye caumAsemeM hamane saba munimahArAjoko papaNAparvakA nirNaya karane kI sabhA karanekeliye vinatIpatra se AmaMtraNa bhejA thA tathA 'zrI kacchIjaina esosiyana sabhA' nebhI saba munimahArAjoko sabhA bharakara varSovarSa ke adhikamAsasaMbaMdhI isa vivAda ke nirNaya karane kI vinatI kI thI, jisapara bhI koI sabhA karaneko na Aye, sabane cupa lagAdI. aba Apa logabhI caumAsA vagairahake bahAne batalAkara sabhA na karoMgA, to phira ApakIbhI hAra samajhI jAvegI. tathA Apake pakSa ke saba muniyoM kI bhI satyatAkI parIkSA duniyA svayaMkara levegI. aura sabhA karanekA maMjUra kiye binA vyartha niSprayojanake viSayAMtara ke vitaMDAvAdavAle laMbe cauDe kisIkebhI lekhakA uttara Ajase nahIM diyA jAveMgA. saMvat 1975 ASADha vadI 3 guruvAra, hastAkSara-muni-maNisAgara, muMbaI. dekhiye- Upara mujaba vijJApana chapavAkara jAhira kiyA thA, tobhI nyAyaratnajIne zAstrArtha karaneko sabhAmeM AnekA maMjUra kiyA nahIM. vijJApana, 7veMmeM likhepramANe, apanI 12bhUloko sudhArakara usakA prA. yazcittabhIliyAnahIM, tathA anukramase unabhUlokozAstrapramANase sAbi takarake satya ThaharAsa kebhInahIM aura hamanezAstrAnusArasatya bAteM batalAyAthA unhoMko aMgIkAra bhI kiyA nahI aura apane pakaDe hue jhUThe For Private And Personal Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [86] haThako choDAbhI nahIM. yaha kitanA bar3A bhArI abhinivezika mithyA. tvakA Agraha kahAjAve so dIrghadarzItattvajJa janasvayaMvicAra sakatehaiM. aurabhI nyAyaratnajIne eka ha~DabIla tathA 'adhikamAsadarpaNa' nAmA choTIsI eka kitAba chapavAyA, unameMbhI vijJApana 7 vameM jo hamane unakI 12 bhUle batalAyIthI, una saba bhUlokA anukramase pUre pUrAkhulAsAkaraneke badale 1bhUlakAbhI pUrepurA khulAsA karasake nahIM aura mAsa vRddhike abhAvase paryuSaNAke bAda 70 dina rahanekA va dU. sareASADhameM caumAsI kArya karanekA tathAzrAvaNa-poSasaMbaMdhI kalyA. Naka tapa vagairaha saba bAtoMkA spaSTa khulAsApUrvaka nirNaya 'laghupayu. SaNA meM aura sAtave vijJApanameM acchItarahase hamabatalA cuke haiM, to. bhI unhI bAtoMko bAlahaThakI taraha vAraMvAra likhe karanA aura sthAnAMgasUtravRtti, nizIthacUrNi, kalpasUtrakI TIkAyeM Adi bahuta zAstroMme mAsa baDhe taba paryuSaNAke bAda 100 dina ThaharanekA kahA hai, tathA Adhika mahIneke 30 dina ginatImeM liye haiM, isaliye adhika mahInA hove taba 70 dinakI jagaha 100 dina hoveM usame koI doSa nahIM hai. magara paryuSaNAparva kiye binA 50ve dinako ullaMghana kare to jinAjJA bhaMgakA doSa kahAhai,isIliye 50dinakI jagaha 80dinato kyA paraMtu 51 dinabhI kabhI nahIM hosakate ityAdi bahuta satya 2 bAtoko uDA. denekA udyama kiyA so sarvathAanucitahai, inasaba bAtokA vizeSani rNaya Uparake bhUmikAke lekhameM aura ina graMthameM vistAra pUrvaka zAstroM. ke pramANosahita acchI tarahase khulAsAse chapacukA hai, isaliye yahAMpara phirase likhanekI koI AvazyakatA nahIM hai, pAThaka gaNa Uparake lekhase saba samajha leNge| aba hama yahAM para 'kharataragaccha samIkSA' ke viSayameM thoDAsA likhatehaiM, nyAyaratnajIH 'kharataragaccha samIkSA' nAmA kitAba chapavAne saMbaMdhI vAraMvAra jAhera khabara likhatehaiM, yaha kitAba Aja lagabhaga 12-13 varSahue unoMne banAyAhai, jaba hama saMvat 1965 ko zrIaMtarikSa pArzvanAthajI mahArAjakIyAtrA karanekeliye barADa dezameM gaye the, taba bAlApurameM nyAyaratnajI hama komilethe, usasamaya usa kitA. bakI kaoNpI unhoMnehIkhAsa mereko vaMcAyAthA,taba maine usa kitAbapara mahAnizItha vagairaha kitanehI zAstrokA pramANa mAMgA, taba nyAyaratna. jI bole abhImere pAsa mahAnizIthasUtra vagairaha zAstra yahAMpara maujUda nahIM hai, phira kabhI AgedekhAjAvegA,aisA kahakara usa samaya bAtako For Private And Personal Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 87 ] TAla diyA. aba vohI kitAba chapavAnA cAhate haiM, usa kitAba meM sAmAyika kalyANaka - paryuSaNA - abhayadevasUrijI tithi vagairaha bAtausaM. baMdhI zAstrAnusAra satya 2 bAtoMko jhUThI ThaharAneke liye zAstrakAra mahArAjoM ke abhiprAya viruddha hokara adhUre 2 pATha likhakara una pAThoMke apanI kalpanA mujaba jAna bujhakara khoTe khoTe artha karake kuyuktiyA~se utsUtra prarUpaNArUpa aura pratyakSa mithyA bahutajagaha li khAhai, usakA thoDAsA namUnA pAThakagaNako yahAMpara batalAte haiM, jisameM prathama sAmAyika saMbaMdhI likhate haiM: 1 - zrAvaka ke sAmAyika karanekI vidhi saMbaMdhI sarva zAstroMmeM pahile karemibhatekA uccAraNa kiye bAda pIchese iriyAvahI karanekA likhA hai, dekho - zrIjinadAsagaNimahattarAcAryajI kRta Avazyaka sUtrakI cUrNimaM 1, zrIharibhadrasUrijIkRta vRhadvatti meM 2, tilakAcAryajI kRta laghuvRtti 3 devaguptasUrijI kRta narvapadaprakaraNa vRtti meM 4, lakSmItilakasUrijI kRta zrAvakadharma prakaraNa vRtti meM 5, zrI navAMgIvRtikAra abhayadevasUrijI kRta paMcAzaka sUtrakI vRttirme6, vijayasiMhAcAryajIkRta vaMdItAsUtra kI cUrNimeM 7, hemacaMdrAcAryajI kRta yogazAstra vRttimeM, 8, tapagacchIya deveMdrasUrijI kRta zrAddhadinakRtya sUtrakIvRttime 9, kulamaMDanasUrijI kRta vicArAmRta saMgraha meM 10, mAnavijayajI kRta dharmasaMgraha vRtti meM 11, ityAdi aneka zAstroM meM khAsa tapagacchAdi sarva gacchoMke pUrvAcAryAMne prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIche se iriyAvahI karanekA batalAyA hai. 2 - zrImAn deveMdrasUrijI kRta zrAddhadinakRtya sUtravRttikA pA Tha yahAM para batalAtAhU. so dekhiye :-- " zrAvakeNa gRhe sAmAyikaM kRtaM, tato'sau sAdhusamIpe gatvA kiM karoti ityAha- sAdhusAkSikaM punaH sAmAyikaMkRtvA daryApratikamyAgamanamAlocayet / tata AcAryAdIn vaMditvA svAdhyAyaM kAle. cAvazyakaM karoti " ityAdi " isa pATha meM gurupAsa jAkara kare mibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pI chese iriyAvahI karake AcAryAdikoMko vaMdanA karake svAdhyAya karanA batalAyA hai aura pIche avasara Ave taba cha Avazyaka rUpa pratikramaNa karanekAbhI batalAyA hai / 3- zrIhIra vijayasUrijI ke saMtAnIya zrImAnavijayopAdhyAya jIkRta dharmasaMgraha vRttikA pAThabhI dekho: For Private And Personal Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 8 ] yathA " sAdhvAzrayaMgatvA sAdhUnnamaskRtya sAmAyikaM karoti, tatsUtra karemibhaMte! sAmAiyaM sAvajaM jogaM paJcakhkhAmi jAvasAhU pajuvAsAmi, duvihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM, na karemi na kAravemi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmiti, evaM kRtasAmAyikaM iryApathikyApratikrAmati, pazcAdAgamanamAlocya yathA jyeSThamAcAryAdItvaMdate, punarapi guru vaMditvA pratyupekSitAsane niviSTaH zRNoti paThati pRcchati vA " ityAdi inapATha bhI upAzrayameM jAkara sAdhumahArAjako vaMdanA karake pahile karemibhaMtekA pAThauccAraNa kiye bAda pIchese iriyAvahIkara ke anukramase vaDIla AcAryAdikauko vaMdanAkara phira zAstra sune, vAMce yA dharma carcA kI bAteM guruse pUchatA rahe. aisA khulAsA likhA hai. 4- zrI lakSmItilaka sUrijIkRta zrAvaka dharma prakaraNa vRttikA pAThabhI yahAM para batalAtA hUM, so dekho " " caityAlaye vidhi caitye, svanizAMte svagRhe, sAdhusamipe, pauSo-jJAnAdInAM dhiyate - asminniti pauSadhaM parvAnuSThAnaM, upalakSaNatvA sarva dharmAnuSThAnArtha zAlAgRha; pauSadhazAlA tatra vA, tat samAyikaM kArya zrAbhdhaiH sadA nobhayasaMdhyamevetyarthaH / kathaM tadvidhinA ityAhakhamAsamaNaM dAuM, icchAkAreNa saMdissaha bhagavan sAmAiya muhapa tiM paDile miti bhaNiyaM, bIyakhamAsaNapuvvaM sAmAiyaM ThAvitti, buttuM* svamAsamaNa dANapubvaM adhyAvaNagatto paMca maMgalaM kaDhitA ' karemibhaM te sAmAiyaM iccAi sAmAiya sutaMbhaNai, pacchA iriyaMpaDikkamai, ityAdi dekhiye isa prAcIna pATha meM bhI maMdira meM, apane gRha meM, sAdhupA sa upAzrayameM, athavA pauSadhazAlA meM, jaba saMsArika kAryoMse nivRti hove taba kisIbhI samaya meM sAmAyika karanekA batalAyA hai, so pa hile svamAmaNase AjJA lekara sAmAyika muhapatikApaDilehaNa karake phirabhI do khamAsamaNale sAmAyika saMdisAhaNekA tathA sAmAyika ThANekA Adezalekara vinayasahita karemi bhaMtekA pATha uccAraNa kara ke pIchese iriyAvahI karanekA khulAsApUrvaka spaSTha batalAyA hai / 5- isIhI tarahase zrI haribhadrasUrijIne Avazyaka bRhadvatti meM, zrInavAMgIvRttikAra abhayadevasUrijIne paMcAzakavRttimeM, zrIhemacaMdrA vAjIne yogazAstravRtti meM ityAdi aneka prabhAvaka prAcIna AcAryauaneka zAstroM meM prathama karemikA uccAraNa kiye bAda pIche dvAra pAvahI karanekA khulAsA pUrvaka spaSTa batalAyA hai / For Private And Personal Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [68] 2 6- " payamakhkharaMpi ikaM, jo na roei suttaniddihaM / sesaM roaMto vihu micchAddiTTI jamAlivva // 1 // " ityAdi zAstrIya pramANake isa vAkya se sarvazAstroM kI bAtoMpara zraddhA rakhanevAlAbhI yadi zAstroMke eka pada yA akSaramAtraparabhI azraddhAkare, to usako jamAlikItaraha mithyA dRSTi samajhanA cAhiye / aba isa jagaha zrIjinAjJAke ArAdhaka AtmArthI sajjanoMko vicAra karanA cAhiye, ki - zrIharibhadra sUrijI navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijI, hemacaMdrAcAryajI, lakSmItilakasurijI, deveMdrasUrijI vagairaha mahApuruSoMke kathana mujaba Ava are bRhadvRtti vagairaha prAmANika va prAcIna zAstroMke pAThoMse zrAvakake sAmAyika meM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karane saMbaMdhI jinAzAnusAra satya bAtapara zraddhA nahIM rakhane vAle, tathA isa satya bAtakI prarUpaNAbhI nahIM karanevAle, aura usamujaba zrAvako ko bhInahIM karavAnevAle, va isase sarvathAviparIta prathamairiyAvahI pIche karemi - bhaMte karavAne kA Agraha karanevAloMko Upara ke zAstravAkya mujaba jinAjJAke ArAdhaka AtmArthI samyagdRSTi kaise kaha sakate haiM, so Apane gacchake pakSapAtakA dRSTirAgako aura paraMparA ke Agrahako chor3akara tazva dRSTile satyazodhaka pAThakagaNako khUba vicAra karanA cAhiye / 7- Upara mujaba satyabAtako nyAyaratnajIneM 'kharatara gaccha samIkSA' meM sarvathA uDA diyA hai, aura inasatya bAtakesarvathA viruddha hokara sAmAyika karanemeM prathama iriyAvahI kiye bAda pIchese karemibhaMtekA uccAraNakarane kA ThaharAneke liye zAstroMke Age pIcheke saMbaMdhavAle pAThoko choDakara binA saMbaMdhavAle adhUre 2 ( thoDe 2) pATha likhakara apanI mati kalpanA mujaba khoTe 2 artha karake vyarthahI utsUtraprarUpaNAse unmArgako puSTa kiyA hai, usakAbhI yahAM para pAThakagaNako nisaMdeha hone ke liye pratyakSa pramANase thoDAsA namUnA batalAtA hUM :8- zrImahAnizIthasUtra ke tIsare adhyayana meM upadhAna karane saMbaMdhI caityavaMdana karanekeliye jo pAThahai, so pahile dikhalAtA hUM, yathA " asuhakamprakvayaTThA, kiMci AyahiyaM ciivaMdaNAI aNUTThiijhA, tayAttayaDe ceva ubautte se bhavejA, jayANaM se tayaThThe uvaDate bhabejA, tathA tassaNaM paramamegacitta samAhI havejhjhA, tayAceva sabva jagajIvapANabhUyasattANaM jahiThThaphalasaMpattI bhavejbhA, tA goyamA NaMapaDikkaMtAe iriyAvahiyAe nakaNpai cevakAUM kiMciivaMdaNaM sajAyajhANAiyaMkAuM, iTTaphalA sAyamabhikaMkhugANaM, eeNaM bhaTTheNaM goya 12 For Private And Personal Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [90] mA evaM vuccaI,jahANaM sasuttatyobhayaM paMcamaMgalaM thirapariciaM kAuNaM tao iriyAvahiyaM ajhIe tti. se bhayavaM kayarAe vihie taM iriyA. vahIyAe ajhIe goyamA jahANaM paMcamaMgalaM mahAsuyakhadhaM. se bhayavaMiriyAvahIyamahijhittANaM, tao kiMmahijhe goyamA sakatthayAiyaM ce. iyavaMdaNaM vihANaM, NavaraM. sakatthayaM egaThama battIsAe AyaMbilehiM ityAdi" . isapAThameM azubhakamauke kSayake liye tathA apanI AtmAko hitakArI hove vaise caityavaMdanAdi karane cAhiye, isameM upayogayukta honese utkRSTacittakI samAdhI hotI hai, isaliye gamanAgamanakI Alo. canArUpa iriyAvahI kiye binA caityavaMdana,svAdhyAya,dhyAnAdikaranA nahIM kalpatA hai, ataeva caityavaMdanakarane ke liye pahile paMcaparameSThi navakAramaMtrake upadhAna vahanakarane cAhiye usake bAda iriyAvahI, namutthuNaM, arihaMta ceiyANaM vagairahake AyaMbila upavAsAdi pUrvaka upadhAna vahana karane cAhiye. 9- dekhiye Uparake pAThameM upadhAna vahana karaneke adhikAra meM vidhisahita upayogayukta caityacaMdana-svAdhyAya-dhyAnAdikAryakarane saMbaMdhI pahile iriyAvahI karake pIchese caityavaMdanAdikare,aisA khu. lAlAse batalAyA hai. isaliye UparakA pATha pauSadhagrAhI upadhAna vahana karanevAloM saMbaMdhIhai, aura pauSadha( pauSaha) karanevAloMko to iriyAvahI kiye binA caityavaMdana, svAdhyAya-paDhanAguNanA, tathA dhyA. nAdi nokaravAlIpheranA vagairaha dharmakAryakaranA nahIMkalpatAhai, isaliye yahabAta to abhIvartamAnameMbhI sarvagacchavAle usI mujaba karatehaiM. magara isa pAThameM sAmAyikake adhikArama, prathama iriyAvahI kiye bAda pIchese karemibhaMtekA uccAraNakarane saMbaMdhI kuchabhI adhikArakA gaMdhabhI nahIM hai jisaparabhIsUtrakAramahArAjoke abhiprAyaviruddha hokara Age pIcheke upadhAnake saMbaMdhavAle saMpUrNapAThako choDakara bIcamese thoDAsA adhUrApATha likhakara usakAbhI apanA manamAnA arthakarake sAmAyikakarane saMbaMdhI prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte ThaharAnA. so Upara mujaba Avazyaka cUrNi vagairaha aneka zAsroMke viruddha honese sarvathA utsUtraprarUpaNArUpahI hai| 10- zrIvazavaikAlikasUtrakI dUsarIcUlikAkI 7 vI gAthA kI TIkAmeM sAdhuke gamanAgamanAdi kAraNale iriyAvahI karane kA kahA hai, so pAThamI yahAMpara batalAtA hUM. dekho: For Private And Personal Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [91] "abhIkSaNaM, punaH punaH puSTakAraNAbhAve, nirvikRtikazca, nirgata vikRtiparibhogazca bhavet / anenaparibhogocittavikRttinAmapyakA. raNe pratiSedhamAha. tathA abhIkSaNaM, gamanAgamanAdiSu, vikRti paribho. ge'pi cAnye kimityAha-kAyotsargakArIbhavet, IpithikIpratikramaNamakRtvA nakicidanyat kuryaadshuddhtaaptteritibhaavH| tathA svAdhyAyayoge,vAcanAdyapacAra vyApAra AcAmAmlAdau payato'tizaya yatnapa. robhavettathaiva tasya phalavatvAdviparyaya unmAdAdi doSa prasaMgAditi" Uparake pAThameM sAdhuoMke upadezake adhikArameM-dudha-dahI-ghIzakara pakvAn vagairaha vigayoMkA tyAga karanekA batalAyAhai,tathA AhAra pAnI-deva darzana yA Thale-mAtre vagairaha gamanAgamanAdi kAryoMse iriyAvahI kiye binA kAyotsargakaranA,svAdhyAya-sUtrapAThapaDhanA guNanA, dhyAnAdi karanA nahIM kalpe, isa liye pahile iriyAvahI karake pIche sUtra vAcanAdi kAryoM meM pravRtti kare, ityAdi.. - 11 - isa Uparake pAThamebhI sAdhuoMke gamanAgamanAdikAraNase va svAdhyAyAdi karanekeliye iriyAvahIkaranekA batalAyA hai, magara zrAvakake sAmAyika karanesaMbaMdhI prathama iriyAvahIkarake pIche karemi. bhaMte uccAraNa karanekA nahIM batalAyAhai,jisaparabhI paMcamahAvratadhArI sa. rva virati sAdhuoMke iriyAvahIke pAThakA Age pIchekA saMbaMdha choDa kara adhUre pAThase sAmAyikakA artha karanA baDI bhUla hai. 12- isI tarahase kisI jagaha pauSadhasaMbaMdhI iriyAvahIke, kisI jagaha upadhAnasaMbaMdhI iriyAvahIke, kisIjagaha sAdhuoMke gamanAgamana saMbaMdhI iriyAvahIke,kisI jagaha pratikramaNa saMbaMdhI iriyA vahIke, kisIjagaha caityavaMdana- svAdhyAya-dhyAnasaMbaMdhI iriyAvahI. ke akSaroMko dekhakara, una jagaha ke prasaMgasaMbaMdhI zAstrakAroMke abhiprAyakosamajhevinAhI athavA to apanA jhUThA Agraha sthApana karaneke liye Avazyaka cUrNi-vRhadvRtti-laghuvRtti-zrAvakadharmaprakaraNavRtti vagairaha anekazAstrapAThoMkeviruddha hokara pauSadhAdisaMbaMdhI iriyAvahI. ko sAmAyika joDakara prathama iriyAvahI pIche kamibhaMtekepAThakA uccAraNa karanekA ThaharAnA so sarvathA prakArase ajJAnatAse yA jAna. bujhakarake utsUtraprarUpaNArUpahI mAlUma hotA hai. dekhiye- sAmAyika prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karanevAloko aneka doSoMkI prApti hotI hai, sohI dikhAtAhUM : 13 - jainAcAryoMkI zAstraracanA avisaMvAdI pUrvApara virodha For Private And Personal Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [92] rahita hotI hai, tathA pUrvApara virodhI visaMvAdIko zAstroM meM mithyA. tvI kahA hai, aura zrI haribhadrasUrijI mahArAjane Avazyaka bRhadva. ttimeM tathA zrAvakaprajJaptivRttimeM prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye. bAda pIchese iriyAvahI karanekA sApha khulAsA likhAhai, aura mahA. nizItha sUtrakA uddhArabhI inhI mahArAjane kiyA hai, isaliye mahAnizItha sUtrake pAThase prathama iriyAvahI pIche karomibhaMte sthApana kara. nemeM Ave, to zrIharibhadrasUrijI mahArAjako visaMvAdI kathanarUpa mi. thyAtvake doSa AnekI Apatti AtIhai,isaliye Avazyaka vRtti A. dike viruddha hokara inhI mahArAjake nAmase mahAnizIthasUtrake pAThase prathama iriyAvahI pIche kamibhaMte sthApana karanAsopUrvopara visaMvAda. rUpa mithyAtvakA kAraNa honese sarvathA anucita hai| 14- mahAnizIthasUtrake pAThase 'iriyAvahI kiye binA kuchabhI dharbha kArya nahIM kalpe, ' isaliye sarva dharmakArya iriyAvahI karake hI karane cAhiye, aisA ekAMta Agraha karoge to bhI nahIM bana sakegA, kyoMki dekho-deva darzanako yA guru vaMdanako jAtI vakhta 1, jinaprati. mAko yA guruko dekhatehI namaskArarUpa vaMdanA karatI vakhta 2, tIrthayAtrAko jAtI vakhta 3, navakrArasI,porazI, upavAsAdi paccakhkhANa karatI vasta4, maMdirameM jaghanya caityavaMdana karatI vakhta 5, guruma hArAjako AhAravastrAdi vahorAtI vakhta 6,ityAdi aneka dharmakArya i. riyAvahI kiyevinAbhI pratyakSapane karane meM Ate haiM, isaliye iriyAvahI kiye binA kuchabhI dharmakArya nahIM karanA, aisA ekAMta Agraha karanA mosarvathA viveka binAkAhI mAlUma hotAhai,isaliye kona2 kAryoMmeM pahile iriyAvahI karanA, kauna 2 kAryoM meM pIchele iriyAvahI ka. ranA, va kauna 2 kArya iriyAvahI kiye binAbhI ho sakate haiM, ina bAtoM kA gurugamyatAse bheda samajhe binA sAmAyika prathama iriyAvahI karanekA ekAMta Agraha karanA so ajJAnatAse sarvathA zAstra viruddhahai. 15-aurabhIdekhiye-svAdhyAya,dhyAnAdimeM prathama iriyAvahI karanAkahAhai,usameM Adi padase sAmAyikabhI prathama iriyAvahI karane. kA Agraha kiyAjAve, to bhI sarvathAanucitahai,kyoMki,dekho-zrIkharataragacchanAyaka zrInavAMgIvRttikAra abhayadevatrijI, tathA kalikAla sarvajJa viruda dhAraka zrIhemacaMdrAcAryajI aura khAsa tapagacchanAyaka zrIdeveMdrasUrijIAdi pUrvAcAryoMne mahAnizIthasUtra avazyahI dekhAthA tathA svAdhyAyadhyAna AdipadakA arthabhI acchatirahase jAnanevAlethe For Private And Personal Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [93] tobhI sAmAyikameM prathama iriyAvahI karanekA nahIM kahate hue apane 2 banAye graMthoM meM sAmAyikameM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karanekAkhulAsA lisnagayehaiM, usakA bhAvArtha samajhabinAhI una mahArAkoMke viruddha hokara sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karate haiM, so una mahArAjoMke vacana utthApanarUpa aura una mahArAjoMke vi. ruddha prarUpaNA karanerUpa doSake bhAgI hote haiN| 16- dazavakAlikasUtrakI TIkAke pAThasebhI iriyAvahI kiye binA koI bhI kAryakareM to azuddha hotAhai', isa bAta parase sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karatehaiM so bhI baDIhI bhU. lahai, kyoMki yaha to jainasamAjameM prasiddhahI bAta hai, ki-dazavaikA. likamalasUtrameM aura usakI TIkAme sarvajagaha sAdhuoMke AcAra-vi cAra-kartavya saMbaMdhIhI adhikAra hai, usameM kisI jagahabhI zrAvakake sAmAyika vagairaha kAryAsaMbaMdhI kuchabhI adhikAranahIMhai, isaliye sAdhuoMke gamanAgamanase jAne Anase iriyAvahI karake pIche svAdhyAya, dhyAnAdidharma kArya karane batalAye haiM, usake Age pIche ke saMbaMdhavAle pAThako choDakara adhUre pAThase sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karanA sarvathA anucita hai. 17- zrIharibhadrasUrijI mahArAjane AvazyakasUtra'kI baDI TIkAmeM tathA zrI umAsvAtivAcaka vicita 'zrAvakaprazapti' kI TIkAmebhI sAmAyikameM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI kahanA khulAsA likhA hai, aura inhI mahArAjane zrIdazavakAlikasUtrakI TIkAbhI banAyA hai, isaliye inhIM mahArAjake nAmase dazavaikAlikasUtrakITIkAke pAThase prathama iriyAvahI sthApana karanese ina mahArAjake kathanameM pUrvApara virodhabhAva visaMvAdarUpa doSakI prApti hotIhai,isaliye inamahArAja ke abhiprAya viruddha hokara adhUre pAThase sAmAyika saMbaMdhI khoTA artha karake visaMvAdakA jhUThA doSa lagAnA baDI bhUla hai. yaha mahArA. jato visaMvAdI nahIM the. magara saMbaMdha viruddha Agraha karanevAlehIpratyakSa mithyA bhASaNase bAlajIvoMko unmArgameM geraneke doSI ThaharatehaiM. 18 - zrIdeveMdrasUrijI mahArAjane 'zrAddhadinakRtya'sUtrakIvRttimeM pra thama karemibhaMte pIche iriyAvahI khulAsA likhAhai, tathA dharmaratna pra. karaNakI vRttimeM to-vAcanA,pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA va dharmaka. thArUpa pAMcaprakArakIsvAdhyAyakarane saMbaMdhI adhikArameM sirpha parAvarta nArUpa (zAstrapATha paDhe hue phirase yAda karane rUpa)svAdhyAya karaneke For Private And Personal Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [94] liye iriyAvahI karanekA batalAyAhai,usakA Azaya samajhe binAhI apane gacchake pUrvaja AcArya mahArAjakobhI visaMvAdarUpa mithyAtvakA doSa lagAnekA bhaya nahIM karate hue sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karate haiM, so bhI baDI bhUla karate haiM. ... 19 - aurabhI dekho dharmaratnaprakaraNa vRttimeM "iriyaM su paDikato kaDa samaiyaM" iriyAvahI pUrvaka svAdhyAya kareM; esA pATha hai,usameM samaiya' zabdakIjagaha 'sAmAiya' zabda banAkara do mAtrAjyAde adhika pAThameM prakSepana karake svAdhyAyakI jagaha sAmAyikakA artha badalAtehaiM so yahabhI sarvathA zAstraviruddha prarUpaNArUpa baDIbhUla hai. 20-zrIdharmaghoSasUrijIne 'saMghAcArabhASyavRtti meM caityavaMdana saMbaM dhI dazatrikake adhikArameM sAtavI triko tInavAra bhUmipramArjana ka. rake iriyAvahIpUrvaka-caityavaMdana karanekA batalAyA hai, usakebhI pravAparakA saMbaMdha choDakara usapAThakA bhAvArtha samajhe binA usapAThase bhI sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte Thaharate haiM, aura ina mahArAjakehI guru mahArAja zrIdeveMdrasUrijIne prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI likhA hai, usa bAtake viruddha prarUpaNAkaranevAle ba. nAte haiM, so bhI bar3I bhUla hai. 21-vaMdIttAsUtrakITIkAke pAThasebhIsAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte ThaharAtehaiM,sobhI sarvathAanucitahai,kyoMki dekho-vaMdIttAsUtrakI prAcIna cUrNi aura zrAvakaprajJaptivRtti vagairaha anekaprAcIna zAstroMmeM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karane kA khulAsA likhA hai aura khAsa vaMdIttAsUtrakI TIkAmebhI navamA sAmAyika vratakI vidhisaMbaMdhI AvazyakacUrNi,paMcAzakacUrNi,yoga zAstravRtti vagairaha aneka zAstrAnusAra sAmAyikakaranekI vidhi likhAhai unhI sarva zAstroMmeM bhI prathama karemibhaMte aura pIche iriyAvahI likhAhai, isaliye prAcIna cUrNi Adianeka zAstroM ke viruddha hokara pUrvApara visaMvAdIrUpa vi virodhI kathana - ekahI viSayameM ; ekahI graMthameM ; kabhI nahIM hosakatAhai, jisaparabhI ekahI viSayameM, ekahI prathama visaMvAdI ka. thana mAnanevAle yA kahanevAle zAstraviruddha zraddhA rakhanevAle sarvathA azAnI samajhane cAhiye. 22- paMcAzakasUtrakI cUrNike pAThasebhI navameM sAmAyika vratameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekA sthApana karate haiM,so bhI sarvathA anucita hai,kyoMki inhIM cUrNimeM navameM sAmAyikavata saMbaMdhI prathama For Private And Personal Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [95] karemibhaMtepIche iriyAvahIkaranekAkhulAsAlikhAhai,jisaparabhIcUrNike line satya pAThako chupA denA, aura cUrNikArane rAtripauSadha vAloMke liye 11 vA pauSadhavrata saMbaMdhI iriyAvahI likhI hai, usako cUrNikArake abhiprAya viruddha hokara 9 ve sAmAyika vratameM bhole jIvoMko dikhalAnA,lo mAyAvRttirUpaprapaMcase pratyakSajhUThabolakara zAstraviruddha prarUpaNA karanA saMsAravRddhikA kAraNa honese AtmArthiyoMko kadApi yogyanahIMhai.yahAMpara laDakoke khela jaisI prapaMcatAkI bAteM nahIM haiM, kiMtu sarvajJa zAsanakI bAteM haiM, isaliye ekahI graMthameM,ekahI vi. Sayamai, ekahI pUrvAcAryako pUrvApara virodhI visaMvAdI kathana karane vAle ThaharAnA, so baDI ajJAnatAhai.athavA jAna bujhakara pUrvAcAryokI AzAtanAkA aura zAstraviruddha prarUpaNAkA bhaya na rakhakara isa lokakI pUjA mAnatAkeliye apanA jhUThA Agraha sthApana karanekeliye vyarthahI esI zAstraviruddha prarUpaNA karate hoMge, so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne. hama isa vAtame vizeSa kuchabhI nahIM kahasakate haiM / 23-isItarahase sAmAyika prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte kaha. nekA sthApanakaranevAle nyAyaratnajIAdiko pUrvAcAryoMko visaMvA. dIke jhUThe doSalagAneke hetRbhUta tathA aneka zAstroke viruddhaprarUpaNA karanerUpa aneka doSoMke bhAgI honApaDatA hai,aura pUrvAcAryoMko jhUThA doSa lagAnekI AzAtanAse tathA zAstrakAroMke abhiprAyaviruddhaprarUpaNA karanese Apane va apane pakSake AgrahakaranevAle bAlajIvoMkebhI saMsAravRddhikA kAraNarUpa mahAn anartha hotA hai, yahI sarva bAteM nyA. yaratnajIne 'kharataragaccha samIkSA' meM sAmAyikameM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahIkaranekI Avazyaka cUrNi, bRhadvRtti vagairaha zAstrAnuH sAra satya bAtako niSedha karaneke liye aura prathama iriyAvahI pIche pharemibhaMte sthApana karaneke liye mahAnizItha-dazavaikAlika sUtrakI TIkAkAravagairaha bahutazAstrakAramahArAjoke abhiprAya viruddha hokara adhUre2pAThose ulaTArasaMbaMdha lagAkara utsUtraprarUpaNAse baDA anartha kiyA hai, usakA namUnA rUpa thoDAsA sAmAyika saMbaMdhI pAThakagaNa ko nisaMdeha honekeliye hamane UparameM itanA likhAhai. magara isa pra. karaNakA vizeSa khulAsA pUrvaka isIhI 'bRhatparyuSaNA nirNaya' graMthake pRSa309se302naka acchI taraha me chapa cukA hai, vahAMle vizeSa jAna lenA aura "AtmabhramocchedanamAtuH" nAmA graMthamebhI vistArapUrvaka zAstroM ke pAThosahita nirNaya hamArI taraphase chapa cukA hai, isa liye For Private And Personal Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [96] yahAMpara phirase jyAde vizeSa likhanekI koI jarUrata nahIM haiN| 24-aba satyapriya pAThakagaNase hamArA itanAhI kahanAhai,ki-mahAnizIthasUtrake upadhAna caityavaMdanasaMbaMdhI iriyAvahIke adhUre pAThase,tathA dazavaikAlikakI TIkAke sAdhuoMke svAdhyAya karanesaMbaMdhI iri. yAvahIke adhUre pAThase,zrIharibhadrasUrijImahArAjake abhiprAya viruddha hokara sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karatehaiM,aura inhIM mahArAjane jinAzAnusArahI prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI khulAsA pUrvaka AvazyakasUtrakI baDI TIkAme likhA hai, usako niSedha karatehaiM,yA usapara avizvAsa lAkara kuyuktiyoMse bho. lejIvoMkobhI usa bAtapara zaMkAzIla banAtehaiM, vo loga jinAmA vi. ruddhahokara utsUtraprarUpaNAkaratehue apane samyaktvakomAlina karate haiN| 25-aura kisIbhI prAcIna pUrvAcAryamahArAjaneapane banAye kisI bhI graMthameM, kisI jagahabhI 9 ve sAmAyikavatasaMbaMdhI prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte nahIMlikhA.magara khAsa tapagacchAdi sarva gacchoMke sarvapUrvAcAryone prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI spaSTa khulAsA pUrvaka likhA hai, isaliye isa bAtameM pAThAMtarase pahile iriyAvahIbhI nahIM kaha sakate, jisaparabhI pAThAMtarake nAmase pahile iriyAvahI sthApana kareM so bhI zAstraviruddha honese pratyakSa mithyA hai. 26- aura kitaneka ajJAnI loga apanI mati kalpanAle kahA te hai, ki-pahile iriyAvahI kareM to kyA, aura pIche kareM to bhI kyA, kisI tarahase sAmAyika to karanAhai,aisA mizra bhASaNa karane vAlebhI sarvathA zAstraviruddha prarUpaNA karate haiM, una logoMko sAmAyikameM prathama karemibhaMte kahanesaMbaMdhI zAstrakAroMke gaMbhIra abhiprAya. ko samajhameM nahIM AyA mAlUma hotAhai, nahIM to aisA zAstraviruddha mizra bhASaNa kabhI nahIM karate. kyoMki dekho-sarva zAstroM meM svAdhyAya, dhyAna,pratikramaNa,pauSadhAdidharmakAryoM meM pahile iriyAvahI kahAhai,aura sAmAyikama karemibhaMte pahile kahe bAda pIchele iriyAvahI karanekA kahA hai, so isameM gurugamyatAkA atIva gaMbhIrArthavAlA kuchabhI raha sya honA cAhiye, nahIM to sarva zAstroMmeM mahAna zAsana prabhAvaka zrI haribhadramUrijI, navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijI, kalikAla sa. bajJavirudadhAraka hemacaMdrAcAryajIAdigItArthamahArAja prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI kabhI nahIM likhate. isaliye inamahArAjoMke gaM. bhIraAzayako samajhebinA inase viruddha prarUpaNA karanA baDI bhUlahai. For Private And Personal Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [97) 27- kitanekaloga apanA asatya Agraha choDasakatenahIM,va satya bAta grahaNabhI kara sakate nahIM, isaliye mole jIvoM ko apane pakSameM lAne ke liye jAna bujhakara kutarka karate haiM, ki, zrIAvazyaka sUtrakI cUrNi-vRhavRtti- laghuvRtti-paMcAzakacUrNi-vRtti-zrAddhadinakRtyasU. pravRtti-zrAvakadharma prakaraNavRtti-navapada prakaraNavRtti-yogazAstra vRtti vagairaha zAstrome sAmAyikame pahile karemibhaMtekA uccAraNa karake pIchese iriyAvahI karanekA kahAhai, so vaha zAstra pATha svAdhyAya saMbaMdhIhaiM ? yA caityavaMdana-guruvaMdana saMbaMdhI ? yA AloyaNA saMbaMdhI haiM? athavA sAmAyika saMbaMdhIhaiM? isakI hamako acchI tarahase mAlUma nahIM paDatI, usase vaha zAstra pATha sAmAyika saMbaMdhIhaiM, aisA nizcayanahIMhosakatA.isaliye unazAstrapAThoke anusAra sAmAyika pahile karemibhaMte pIche iriyAvahI kaise kiyA jAve ? aisI kutarka kara* tehaiM,so sarvathA jhUThIhIhaiM,kyoMki Uparake sarva zAstrapAThoMmeM zrAvakake 12 vratoMmeM 9meM sAmAyikavatasaMbaMdhI sAmAyika karaneke liyehI sA. mAyikakI vidhisaMbaMdhI khulAsApUrvaka prathama karemibhaMtekA uzAraNa kiye bAda pIchese iriyAvahI karanekA likhAhai,usake viSayameM satya grahaNa karanevAle AtmArthI bhavyajIvoMko nissaMdeha honekeliye thoDe. se zAstroMke pAThabhI yahAM para batalAte haiM. __28- zrI yazodeva sUrijI mahArAja kRta zrI paMcAzaka sUtrakI cUrNikA pATha dekho- "tiviheNa sAhuNo NamiUNa sAmAiyaM karei 'karemibhate ! sAmAiaM' evamAi uccariUNa, tau pacchA iriyAvahIyAe paDikkamai, AloettA, vaMdittA AyariyAdi, jahA- rAyaNie, puNaravi guruM vaM. dittA, paDilehitA NiviThTho pucchati paDhati vA" ityAdi.. / 29- zrIcaMdragacchIya zrIvijayasiMhAcAryajI kRta zrAvakaprati. kramaNa [ vaMdittAsUtra ] kI cUrNikA pATha bhI dekho___ "vaMdiUNa tthobha vaMdaNeNa guruM saMdisAviUNa sAmAiya daMDakamaNu kaviya, jahA- 'karemibhaMte ! sAmAiyaM, jAva-appANaM vosirA. mi' tao iriaM paDikkamiya AgamaNaM Aloei, pacchA, jahA-jehUM sAhuNo vaMdiUNa, paDhai suNai vA" ityAdi. 30- zrIlakSmItilakasUrijIkRta zrAvakadharmaprakaraNavRttikA pATha yahAMpara dikhalAtAhUM yathA- "atra kriyamANaM zrAddhAnAM sAmAyikaM ni pratyUhaM ni"hati tatsthAnamupadizati For Private And Personal Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 98] caityAlaye svanizAMte, sAdhUnAmatike'pi vA / / kArya pauSadhazAlAyAM, zrAddhastadvidhinA sadA // 1 // vyAkhyA- caityAlaye vidhivetye, svanizAMte svagRhe'pi vijana. sthAna ityarthaH / sAdhusamIpe, pauSo jJAnAdInAM dhIyate'neneti pauSadhaM parvAnuSThAnaM upalakSaNAt sarvadharmA'nuSThAnArtha zAlAgRhaM pauSadhazAlA, tatra vA tatU sAmAyika kArya zrAddhaiH sadA nobhayasaMdhyamevetyarthaH / kathaMtadvidhinA ityAha-stramAsamaNaM dAuM icchAkAreNa saMdisaha bhagavan sAmAiyamuhapattiM paDilehemi tti bhaNiya, bIya khamAsamaNa puvvaM muhapatti paDile hiya, puNaravi paDhama khamAsamaNeNa sAmAiyaM saMdisAviya, bI. ya khamAsamaNapuvvaM sAmAiyaM ThAmi tti vuttaM, khamAsamaNadANapuvvaM a. ddhAviNaya gatto paMcamaMgalaM kadvittA 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM paJcarukhAmi jAva.niyamaM pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM pAyAe kAeNaM na karemi na kAravami tassa bhate paDDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi' tti sAmAiya suttaM bhaNati, ta. o pacchA iriyaMpaDikamati, ityAdipUrvasUrinirdiSTavidhAnena / atra ca IyA pratikramyaiva sAmAyikoccAraNa yatkacidAcakSate tatsiddhAMtAdanu ttIrNam,yata uktamAvazyaka cUrNi-vRhadavRttyAdau-yathA " kamibhaMte ! sAmAiyaM sAvajja jogaM paccakhkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNamiti, kAuNa pacchA iri paDikkamai ti" ityAdi 31-zrIpArzvanAthasvAmIke saMtAnIya paraMparAmeM zrIupakezagacchIya zrIdevaguptasUrijI mahArAjane zrI navapadaprakaraNavRtimebhI prathama kare mibhaMte pIche iriyAvahI sAmAyika saMbaMdhI kahA hai, so pAThabhI yahAM para batalAte haiM, yathA :-- ____Avazyaka cUAdyukta samAcArI sviyaM-sAmAyika zrAvakeNa kathaM kArya ? tatrocyate- zrAvako dvividho'nRddhiprAptaH RddhiprAptazca, tatrAdyazcaityagRhe, sAdhusamIpe,pauSadhazAlAyAM, svagRhe vA. yatra vA vizrAmyati tiSThati ca nirvyApArastatra karoti, catuSu sthAneSu niyamena karoti, caityagRhe, sAdhumUle pauSadhazAlAyAM svagRhe vA avazyaM kurvA Na iti. eteSu ca yadi caityagRhe sAdhumUle vA karoti,tatra yadi kenAs. pi saha vivAdo nAsti,yadi bhayaM kuto'pi na vidyate, yasya kasyApi kiMcid na dhArayati,mA tatkRtAkarSApakarSoM bhUtAM, yadi vA'dhama varNya. mavarNyamavalokya na gRhNIyAt, mA bhAMkSIt iti buddhayA yadi vA gachan na kimapi vyApAra vyApArayet tadA gRhe eva sAmAyikaM gRhI. For Private And Personal Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [99] svA caityagRhaM sAdhumUlaM vA yathA sAdhuH paMcasamitisamitatriguptiguptastathA yAti, Agatazca trividhena sAdhun namaskRtya tatsAkSikaM punaH sAmAyikaM karoti " karemibhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM pacca. khkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM" ityAdi sUtramu. cArya, tataH, IryApathikI pratikrAmyati, AgamanaM cAlocayati. tatA, AcAryAdIn yathAratnAdhikatayAbhivaMdya sarvasAdhUn , upayuktopaviSThaH paThati, pustaka vAcanAdi vA karoti / caityagRhe tu yadi vA sAdhavo na saMti, tadA I-pathikI pratikramaNa pUrvamAgamanAlocanaM ca vidhAya caityavaMdanAM karoti,paThanAdi vidhatte,sAdhusadbhAve tu pUrva eSa vidhiH / evaM pauSadhazAlAyAmapi / kevalaM yathA gRhe AvazyakaM kurvANogRhNA ti-tathaiva gamanavirahitaM ityAdi / tathA RddhiprAptastu caityamUlaM sAdhumUlaM vA mahaddhathaiva eti, yena lokasya AsthA jAyate caityAni sAdhavazca satpuruSaparigraheNa vizeSa pUjyAni bhavaMti. pUjita pUMjaka tvAt lokasya / atastena gRhe eva sAmAyikamAdAya nAgaMtavyamadhikaraNa bhayena hastyazvAdyanAnayanaprasaMgAt,Agatazca caityAlaye vidhinA pravizya caityAni ca dravya-bhAvastavenAbhiSTutya, yathAsaMbhavaM sAdhusa. mIpe mukhapotikA pratyupekSaNapUrva "karemibhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jo. gaM paJcakhkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNaNaM vA. yAe kAraNa na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi " tti uccArya IpathikyAdi prati krAmya yathA ratnAdhikatayA sarvasAdhUMzcAbhivaMdya praznAdi karoti, sA. mAyikaM ca kurvANa eSa mukuTamupanayati kuDalayugalanAma mudre ca pu. p-taaNbuul-praavrnnaadivyutsRjti| kiMca yadi eSa zrAvaka eva tadA'. syAgamanavelAyAM na kazciduttiSThati, atha yathA bhadrakastadA'syApi sanmAno darzito bhavati,iti buddhayA AcAryANAM pUrvaracitamAsanaMdhri. yate asya ca, AcAryAstu utthAyavatastatazcakramaNaM kurvANA Asate tAvad yAvadeSa AyAti, tataH samamevopavizati / anyathA utthA. nAnutthAnadoSAvibhAvyAH, etaccaM prAsaMgikamuktam / prakRtaM tu sAmA. yikasthena vikathAdi na kArya,svAdhyAyAdipareNa AsitavyaM" ityAdi. 32-zrItapagacchanAyaka zrIdevedrasUrijI mahArAja kRta zrAddhadina. kRtyasUtrakI vRttikA pAThabhI dekhoH "tao viyAla velAe,atyamie divAyare / purbutteNa vihANeNa,puNo vaMde jiNottame // 28 // tao posahasAlaM tu,gaMtuNa tu pamajae / ThAvior For Private And Personal Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [100 tatthasUriM, tao sAmAiyaM kare // 29 // kAUNaya sAmAiyaM, iriyaMpaDi. kamiyaM,gamaNamAloe / vaMdittu sUrimAi, sajhjhAyAvasmayaM kuNai // 30 // vyAkhyA- sAMpratamaSTadazaM sarakAra dvAramAha- tato vaikAlikAnaMtaraM, vikAlavelAyAM aMtarmuhUrtarUpAyAM, tAmevavyanakti astamitedi. vAkare arddhabiMbAdavAk irthaH / pUrvoktena vidhAnena pUjAkRtvatizeSaH / punavedate jinottamAn prasiddha caityavaMdana vidhinA // 28 // athaikona viMzati vaMdanakopalakSitamAvazyaka dvAramAha-tatastRtIya pUjA naMta. raM zrAvakaH pauSadhazAlAMgatvA yatanayA pramArTi, tato namaskAra pUrvakaM vyavahita tuzabdasyaivakArArtha tvAt sthApayitvaiva tatra sUri sthApanA. cArya, tato vidhinA sAmAyikaM karoti // 29 // atha tatra sAdhavos. pisaMti zrAvakeNa gRhe sAmAyikaM kRtaM, tato'sausAdhusamIpe gatvAkiM karoti ityAha-- sAdhusAkSikaM punaH lAmAyikaM kRtvA IryApratikra. myAgamanamAlocayet tata AcAryAdIn vaMditvA svAdhyAyaM kAle cAvazyakaM karoti // 30 // ityAdi" - 33-aba dekhiye-Uparake sarvamAnya prAcIna zAstrapAThoMme zrAvakako sAmAyika kaise karanA cAhiye ? isa savAla ke javAbameM sarva zAstra kAra mahArAjoMne isa prakAra khulAsA pUrvaka likhA hai. 1-sAmAyika karanevAle rAjAdi dhanavAna va vyavahArika dhana rahita aise do prakArake zrAvaka batalAye. 2- dhana rahita zrAvakako bhagavAna ke maMdira meM 1, upadravarahita ekAMta jagahameM apane gharame 2, sAdhu mahArAjake pAsame 3, vA pauSadha zAlAmai 4, aise 4 sthAna sAmAyika karaneke liye batalAye. 3- jaba zrAvakako saMsArika kAryoMse nivRtti hove [phurasata mile ] taba hareka samaya sAmAyika karanekA batalAyA. '4-dharma kAryoMmeM aneka tarahake vighna AtehaiM, aura upayogI vivekavAle zrAvakako dharmakAryoM ke binA samaya mAtrabhI khAlI vyartha gamAnAyogyanahIM hai,isaliye saMsArika kAryoMse phurasada milatehI raste calane meM yadi kisIke sAtha lene dene vagairahase koItarahakA bhayanahIM hAve to apanegharameM sAmAyikalekara pIche gurupAsajAnekAvatalAyA. 5-jaise upavAsAdikake paccakhkhANa apanegharameM karaliye ho to bhI gurumahArAjakepAsa jAkara phira guru sAkSise upavAsAdi paccaemANa karane Ate haiM. taisehI-zrAvakako apane gharameM sAmAyika le For Private And Personal Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandi [101] karasAvadha yogakA tyAga karake sAdhukI taraha paMcasamiti aura tIna guptisahitaupayogase gurumahArAjapAsa Akara phira sAmAyikakA u. ccAraNakarake pIche iriyAvahIpUrvaka svAdhyAyAdi karanekAbatalAyA. 6-zAmako cha AvazyakarUpa pratikramaNakaranekeliye pahile maM. dirameM devadarzana,pUjA Arati vagairahakarake pIche upAzraya yA pauSadhazA lAme Akara guruke abhAva meM bhUmikA pramArjanapUrvaka sAmAyikakaraneke liye navakAra guNakara sthApanAcAryakI sthApanakaranekA batalAyA. 7-sAmAyika karaneke liye khamAsamaNa pUrvaka guruse Adeza lekara sAmAyikalenesaMbaMdhI muhapattikA paDilehaNakaranekA batalAyA. 8- muhapattikA paDilehaNakarake prathama khamAsamaNa pUrvaka sA. mAyika saMdisAhaNekA, tathA phira dUsarA khamAsamaNa pUrvaka sAmAyika ThANekA Adeza lenekA batalAyA. 9- vinaya sahita mastaka namAkara navakArapUrvaka karemibhaMte! sAmAiyaM' ityAdi sAmAyikakA pATha uccAraNa karanekA batalAyA. 10- karemibhaMtekA pATha uccAraNa kiyebAda pIchese iriyAvahI. karanekAbatalAyA so 'iriyAvahI' kahanese iriyAvahI,tasla uttarI, annattha usasie NaM, kahakarake 4 navakAra yA 1 logassakA kAusagga karanekA aura Upara saMpUrNa logassa kahanekA samajhalenA cAhiye. 11- jaise pauSadhavAlA devadarzanAdika kAryoMse gamanakarake A. yA hove vo iriyAvahI pUrvaka AgamanakI AlocanA kare, arthAtiriyAsamiti ityAdi aSTapravacanamAtAke virAdhanAkI AlocanAkarake micchAmi dukkaDaM detAhai, taisehI-yadizrAvaka apane gharase sA. mAyika lekara iriyAsamiti Adi pAMca samiti aura tIna gupti sahita upayogase gurupAsa AyA hove to phira guru sAkSise karemi bhaMte !' ityAdi sAmAyika lekara pIche iriyAvahIpUrvaka iriyAsamiti ityA. di AgamanakI AlocanA karanekA batalAyA. . 12-sAmAyika lekara pIche iriyAvahI karake AgamanakI AlocanA kare, bAda yathA yogya AcAryAdika vaDIloko anukramase sarva sAdhuoMko vaMdanA karanekA batalAyA. 13 - 'pUrvasUrinirdiSTavidhAnena' tathA 'paDilehitA' arthAt-jagaha AsanAdikakA pramArjana paDilehaNa pUrvaka baiThane svAdhyAyA. di karanekA Adeza lekara apanA dharmakArya karanekA batalAyA. 14- sAmAyika liye bAda guruke sAtha dharma vArtA kareM yA koI For Private And Personal Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [102] zaMkA hove to guruse pUche yA pustakAdi vAMce, athavA dUsarA koI pustakAdi vAMcatA hove to upayogayukta sunatA rahe. 15- apane gharase sAmAyika lekara bhagavAnke maMdirameM AyA hove,vahAM pAsameM sAdhu na hove to bhI bhagavAnke samakSa phirase sA. mAyika lekara iriyAvahI pUrvaka AgamanakI AlocanA karake pIche caityavaMdana, zAstrapATha paDhanA guNanAdi dharma kArya karanekA batalAyA. 16-upAzrayameM guru mahArAja hove,to upara mujaba sAmAyika karanekI vidhi batalAyI hai, aisehI pauSadhazAlAmebhI sAmAyika karanekI vidhi samajha lenA cAhiye. 17- upAzrayameM guru mahArAja na hove, yA samayake abhAvase kAraNavaza guru pAsa jAkara sAmAyika karanekA avasara na hove aura kevala apane gharamehI cha AvazyakarUpa pratikramaNa karanekeliye sAmAyika grahaNa kareM,to bhI Upara mujaba stramAsamaNapUrvaka sAmAyika muhapattike paDilehaNakA,sAmAyika saMdisAhaNekA va ThANekA Adeza lekara navakArapUrvaka karemibhaMtekA uccAraNakarake pIchese iriyAvahI pUrvaka apanA dharmakArya kare,magara vahAMse guru pAsa jAne vagairaha kAryoMse gamanAgamana nahIM honese AgamanakI AlocanA na kareM. paraMtu zeSa bAkIkI upara mujaba sarva vidhi karanekA batalAyA. 18- yahAMpara koI pahile iriyAvahI karake pIche karemibhaMtekA uccAraNa karanekA kahatehai,vologa zAstroke bhAvArthako nahIMjAnanevAlehaiM kyoMki AvazyakacarNi-bRhavRtti vagairaha prAcInazAstroMmeM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI sApha khulAsA pUrvaka kahA hai| 19- kabhI guruke abhAvameM apanegharameM yA pauSadhazAlAmeM sAmAyika kareM,taba vahAM "jAva niyama pajjuvA sAmi" aisA pATha uccAraNakareM aura upAzrayame guru samakSa sAmAyika kareM, taba vahAM "jAvasAhU pajjuvA sAmi " aisA pATha uccAraNa kareM aura iriyAvahI pU. rvaka apane dharmakAryoM meM samaya vyatIta karanekA batalAyA. 20-rAjA-mahArAjAdi maharddhika hove,unhoMko zaharakerastoma naMge paira paidala calanA yogya na honese vo apane gharase sAmAyika lekara guru pAsa upAzrayameM nahIM jAveM, kiMtu-hAthI, azva, padAtika Adika rAjyaRddhikI saubhA yukta bherI bhaMbhAdi vAjiMtra sahita baDe ADaMbara. se sAmAyika karanekeliye gurupAsa Ave, usase zAsanakI prabhAva. For Private And Personal Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [10 ] nA hove, tathA bhagavAn upara aura gurumahArAja upara logoMkI zraddhA baDhe, bahuta jIvoMko dharma prAptikA mahAn lAbha hove, isaliye gharase sAmAyika lekara naMge pairapse paidala iriyAsamitiyukta Aneke badale baDe ADaMbarase gurupAsa Akara pIche sAmAyika kareM. . 21 - rAjyaRddhikI sobhA yukta gurupAsa Akara jo najadIka bhagavAnkA maMdira hove to pahile vahAM maMdirameM jAkara vidhisahita upayoga yukta bhAvase- kezara caMdanAdise pahile dravya pUjA kareM bAda pIche caityavaMdana stavanAdise bhAva pUjA kareM usake bAdame guru pAsa Akara "yathAsaMbhavaM sAdhu samIpe muskhapotikA pratyupekSaNapUrva" arthAt- stramAsamaNapUrvaka muhapattikApaDilehaNakarake sAmAyika saMdisAhaNe vagairahake Adeza lekara Upara mujaba vidhise pahile karemibhaMtekA uccAraNakarake pIche iriyAvahI pUrvaka svAdhyAyAdi kareM. ____22- rAjAdika sAmAyika kareM taba taka rAjyacinha mukuTAdikako alaga rakheM, tyAga kareM. 23-isaprakAra sAmAyika karanevAle vahAM vikathAdi karmabaMdhana kehetubhUta koI bhI kArya na kareM, kiMtu svAdhyAya dhyAnAdi kokInijarAke hetubhUta dharmakArya karanemeM apanA samaya vyatIta kareM, ityAdi, 34- aba dekhiye-Upara mujaba sarvamAnya prAcIna zAstrapAThopara viveka buddhise tattva dRSTipUrvaka vicAra kiyA jAve to sAmAyika karaneke liye pratyekavAra stramAsamaNa sahita 'sAmAiya muhapatti paDile. hemi' 'sAmAiyaMsaMdisAvemi' 'sAmAiyaMThAvemi' ityAdi vAkyoMse sAmAyika karanekA Adeza lekara navakArapUrvaka vinayasahita 'karemibhaMte ! sAmAiyaM' ityAdi saMpUrNa sAmAyikakA pATha uccAraNa kiyebAda pIchese iriyAvahI karanekA suspaSTatAse sApha khulAsA pUrvaka saba zA. trakAra sarva gacchoMke pUrvAcAryoMne likhA hai, so alpa buddhivAlAmI Uparake zAstra pAThoparase sAmAyikakA adhikArako acchI tarahase samajha sakatAhai. jisaparabhI UparakI tamAma sarva bAtoMko choDakara " Uparake zAstrapATha AloyaNA saMbaMdhI haiM, yA svAdhyAya saMbaMdhI haiM, vA vaMdanAsaMbaMdhI haiM, athavA sAmAyika saMbaMdhI haiM. isakI hamako a. cchI tarahase mAlUma nahIM paDatI, isaliye Uparake zAstra pramANoMse sAmAyika prathama karemi bhaMta aura pIche iriyAvahI kaise kiyA jA ve?" aisI 2 kutarka jAna bujhakarake yA uparake zAstrapAThIko ghAMce, vicAre, samajhe binAhI paraMparAkI ajJAnatAse karate haiM, so tozrI. For Private And Personal Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [104] zAnIjImahArAja jAne. magara aisI 2 kutarka karake jinAzAnusAra pratyakSa aneka zAstra pramANa mujaba satya bAta parase bhole jIvoMkI zraddhA uDAdete haiM, aura jinAzAviruddha koIbhI zAstrapramANa binAhI apane jhUThe haThavAdake AgrahakI bAtako sthApana karanekeliye zAstroMke satya2 pAThoparabhI jhUThI zaMkA lAkara utsUtra prarUpaNAse unmArga ko puSTa karate haiM, so yaha kAma saMsAra baDhAnevAlA anartha bhUta honese AtmArthI bhavabhiruyoMko to karanA yogyanahIMhai. isaviSayako vizeSa tattvakSa pAThaka gaNa svayaM vicAra levege. 35-kitaneka kahatehaiM,-'sAmAyikameM prathama karomibhaMte aura pIche i. riyAvahI karanesaMbaMdhI Avazyaka sUtrakI cUrNi-bRhadvRtti vagairaha zAstrapAThoMmeM sAmAyikamuhapatti paDilehaNake, sAmAyika saMdisAhaNeke, sAmAyika ThANeke Adezalenevagairaha sabapI vidhinahIMhai,aisA kahanevAlebhI pratyakSahI mithyA bhASaNa karake jinAjJAkA utthApana karatehaiM, kyoMki dekho-dhAvakadharma prakaraNavRtti tathA vaMdittAsUtrakI cUrNi va. gairaha zAstrapAThomeM sAmAyika muhapatti paDilehaNake,sAmAyika saMdi. sAhaNeke, sAmAyikaThANevagairahake Adezalekara navakArapUrvaka vinaya. sahita 'karemi bhaMte' ityAdi pATha uccAraNa karake pIchese iriyAvahI kiye bAda svAdhyAyAdi karanekA saMkSepamebhI sApha batalAyAhai, usake bhAvArthameM gurugamyatAsesAmAyika saba pUrIvidhi samajhanA cAhiye. ___36-Avazyaka niyukti, uttarAdhyayanAdi zAstroM meM sAmAnyatAse saMkSepameM pratikramaNakI vidhi batalAyAhai,paraMtu usakA vistArapUrvaka vizeSa adhikAra bhAvaparaMparAnusAra pUrvAcAryoMke sAmAcAriyoMke graMthose jAnaneme AtAhai, aura usI mujabahI abhI pratikramaNakI sarva kriyAyeM karanemeM AtIhaiM.magara koI ajJAnI Avazyakaniyukti-uttarA. dhyayanAdizAstroMkI pratikramaNa vidhiko adhUrI kahakara niSedhakareM aura ra usakeviruddha DhUMDhiyoMkI taraha apanI matikalpanA mujaba pratikramaNa kI vidhiko sthApana kareM, to AvazyakAdi AgamArtharUpa paMcAMgIke utthApanase utsUtraprarUpaNArUpa mithyAtvake doSake bhAgI honApaDatAhai, taisehI- Avazyaka cUrNi, bRhavRtti vagairaha Uparamujaba zAstrapA. ThomeM sAmAyika saMbaMdhIbhI sUcanArUpa saMkSepameM sAmAnyatAse zAstrakA ra mahArAjona sAmAyikakI vidhi likhIhai. usakA vistArase vizepa adhikAra bhAvaparaMparAnusAra pUrvAcAyA~ke sAmAcAriyoMke gaMthA. se jAnanA cAhiye aura usI mujabahI AtmArthI bhavya jIvoMko sA. For Private And Personal Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandi [105] mAyikakI sabapUrI vidhi karalenA cAhiye. jisake badale usako adhUrI vidhi kahakara niSedha karane vAloMkoM va usake sarvathA viruddha apanI kalpanAmujaba karavAne vAloMko zrI Avazyaka sUtrAdi AgamArtharUpa paM. cAMgIke utthApanase utsUtraprarUpaNArUpa doSake bhAgI honA paDatA hai, isaliye AtmArthI bhavabhiruyoMko aisA karanA yogya nahIM hai / C 37- aurabhI dekhiye jaise- jinamaMdira meM vidhiyukta 'dravya bhAva pUjA kara nijadhara gayA' aisA kisI zAstra meM saMkSepa meM sUcanArUpa adhikAra AyA hoMve, usakA vizeSa bhAvArtha tattvadRSTise samajhe binAhI usameM snAna karane, pavitra vastra pahirane, mukha koza bAMdhane, kezara caMdanAdi sAmagrI lene vagairahake akSara na dekhakara usako jinapUjAkI adhUrI vidhi kahakara sarvathA jinapUjAkA niSedha karane vAloM ko ajJAnI samajhane meM Ate haiM, kyoMki upayogayukta bhAva se hameza jinapUjA karane ghAle to jinapUjAkI saba pUrI vidhiko acchI tarahase jAnanevAle hote haiM, unhoMke liye vizeSa likhane kI koI jarUrata nahIM hai, kiMtu dravya bhAva pUjA' kahane se upayoga yukta snAna karane, pavitra vastra dhArana karane, mukhakoza bAMdhane, jina maMdira meM praveza karane, nisIhI kahane, maMdira kI sAra saMbhAla lene, 3 pradikSaNA dene, kezara - caMdanadhUpa-dIpa- akSatAdi sAmagrI lene, aura caityavaMdana - zakrastava- jinagu Na stuti Adi se daza trikasahita upayogase pUjA karane vagairahakI saba bAteM to apane ApahI samajhalete haiM. isaliye 'dravya bhAva pUjA' ka ise saMkSepa meM jinapUjAkI saba pUrI vidhi samajhanI cAhiye, taisehIsAmAyikakI vidhiko jAnane vAle upayoga yukta hameza sAmAyika karanevAloMke liye to- 'apane ghara se sAmAyikalekara sAdhukItaraha iriyA samiti pUrvaka upayogase gurupAsa Ave ' isa vAkya se, tathA guruko vaMdana karake phira sAmAyikakA uccAraNa kare bAda iriyAvahI pUrvaka paDhe sune vA pUche' isa vAkyase sAmAyika karane ke liye pa trivastra dhAraNakaranekA tathA muhapatti Adi sAmagrI lenekA aura khamAsamaNapUrvaka sAmAyika saMbaMdhI muhapatti paDilehaNAdika ke Adezalene bagairahale sAmAyikakI saba vidhipUrI samajha lenA cAhiye, jAnakAroM keliye usajagaha isase vizeSa likheM to punarukti doSa A ve, piSTapeSaNa jaise hove, usase vahAM ' jAgRtako jagAne ' kI taraha vizeSa likhane kI koI jarUrata nahIM haiM, isaliye gurugamyatAle tattvaTapUrvaka vivekabuddhise zAstrakAra mahArAjoMke gaMbhIra Azayako sa 6 14 For Private And Personal Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [106 ] majhe binA adhUrI vidhike nAmase sAmAyika prathama karemibhaMte aura pIche iriyAvahI karanekI satyabAtako sarvathA uDAdenA so utsUtrapra. rUpaNArUpa honese AtmArthiyoko yogya nahIM hai. 38-dekho vivekabuddhise khUba vicArakaro- zrIjinadAsagaNimahattarAcAryajI pUrvadhara,zrIharibhadrasUrijI,abhayadevasUrijI,devaguptasUri jI,hemacaMdrAcAryajI, deveMdrasUrijI,AdigItArtha zAsana prabhAvaka mahArAjIko to sAmAyikama prathamakaremibhaMte pIche iriyAvahIkI bAta tattva jJAnase jinAjJAnusAra satyamAlUmapaDI, isaliye apanera banAye graMthoM meM nisaMdehapUrvaka likhagaye tathA AtmArthI bhavyajIvabhI zaMkArahita satya bAta samajhakara usa mujaba sAmAyikakI saba vidhibhI karatethe aura abhI karatebhI haiN| jisaparabhI kitaneka loga apane tapagaccha nAyaka zrI deveMdrasUrijI mahArAja vagairaha pUrvAcAryoMkebhI viruddha hokara isa bAtameM sarvathA viparIta rItise prathamairiyAvahI pIchekaremibhate sthApana karake jinAjJAke ArAdhaka bananA cAhate haiM aura prathama karemibhaMte pIcheiriyAvahIkozAstraviruddha ThaharAkaraniSedhakaratehaiM.aba vicArakaranA cAhiye, ki- prathamakaremibhaMte pIcheiriyAvahI sthApanakaranevAle jinAjJAke ArAdhaka ThaharatehaiM, yA prathama iriyAvahI pIche karemi bhaMte sthApana karanevAle jinAjJAke ArAdhaka ThaharatehaiM, yadi-prathama iriyA vahI pIche karemibhaMte sthApana karanevAle jinAjJAke ArAdhaka baneMge, to prathama karemi bhaMte pIche iriyAvahI sthApana karane vAle prAcIna sarva pUrvAcArya jinAzAviruddha mithyAtvakI khoTI prarUpaNA karanevAle ThahareMge. aura yadi prAcIna sarva pUrvAcArya prathama karemi bhaMte pIche i. riyAvahI sthApana karanevAle jinAjJAke ArAdhaka satyaprarUpaNA kara. ne vAle mAnoge, to, una sarva pUrvAcAryoMke viruddha hokara prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karanevAle jinAjJA viruddha mithyAtvakI khoTI prarUpaNA karanevAle Thahara jAvege. tathA isa bAta pAThAMtarabhI na honese pUrvApara virodhI donoM bAtebhI kabhI satya Thahara sakatInahIM. aura prAcIna sarva gItArtha pUrvIcAryoMkobhI khoTI prarUpaNA karanevAlebhI kabhI ThaharAsakatenahIM. magara unhIM gItArtha mahArAjaki viruddha Agraha karanevAlehI khoTI prarUpaNA karanevAle Thaharate haiM, isa. liye sarva gItArtha pUrvAcAryoM ko jinAzAke ArAdhaka satya prarUpaNA karanevAle samajha karake una sarva mahArAjoMkI AjJA mujaba sAmAyika prathama karemi bhaMte pIche irIyAvahI mAnya karanA aura inake For Private And Personal Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 107] viruddha prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekI zAstra viruddha aura pUrvAcAryoMkI AzAbAhira kalpitabAtakochoDadenA yahI jinAzAke ArA. dhakabhavabhiru nikaTabhavya AtmArthiyoM koucitahai. jyAde kyA likheM. 39-kitanekaloga zaMkA karate haiM, ki-pauSadha,pratikramaNa,svAdhyAya, dhyAnAdi kAryoM meM pahile iriyAvahI karanekA kahA hai, aura sAmAyikameM prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pachise iriyAvahI kara nekA kahA hai, usakA kyA kAraNa honA cAhiye ? isakA samAdhAna yaha hai ki-pauSadha-pratikramaNAdika kArya to AtmAko nirmalakaraneke hetubhUta kriyArUpa haiM so manakI sthiratAse hosakate haiM, isaliye manakI sthiratAkaranekeliye gamanAgamanakI AlocanArUpa iriyAvahIkara ke pIche inakAryoM meM pravRtti kareM to zAMtatApUrvaka upayoga zuddharahatAhai, isaliye inakAryoM meM pahile iriyAvahI karanekA kahA hai. magara sAmAH yikako to zrIbhagavatI-AvazyakAdi AgamoMmeM " AyA khalu sA. mAiaM" ityAdi pAThIse sAmAyikako khAsa AtmA kahAhai, isaliye AtmAkIsthApanAkaranekeliye aura AtmAke sAtha karmabaMdhana keheturUpa Ate hue Azrayako rokane ke liye prathama karemibhaMtekA paccakhkhANa karanekA kahA hai. pahile AtmAkI sthApanArUpa aura AzravanirodharUpa sAmAyikakA uccAraNa hogayA, to, usake bAdameM pIche AtmAko nimala karane ke liye svAdhyAya dhyAnAdi kArya karane ke liye iriyAvahI karanekIAvazyakatAhuI. isaliye pIchese iriyAvahIpUrvaka svAdhyAya, dhyAnAdidharmakAryakaranecAhiye,aura AtmAkI sthApanArUpa va Azrava nirodharUpa jabataka sAmAyika paccakhkhANa na hoMge, taba taka eka. vAra to kyA magara hajAravAra iriyAvahI karatehI raheMge to bhI A. zravanirodha binA nijAtma guNa kI prApti kabhI nahIM hosakegI, isa. liye sarvazAstroMkI AzAmujaba pahile AtmAkI sthApanArUpa sAmAyikake paccakhANa karake pIchese AtmAkI zuddhike liye iriyAvahI pUrvaka svAdhyAyAdi dharmakArya karane cAhiye. isa prakAra sAmAyi. kameM prathama karemibhaMte kahane saMbaMdhI zAstrakAroMke gaMbhIra Azayako sa. majhe binA pauSadhAdi kAryoM kI taraha sAmAyikamebhI prathama karemibhaMte kA uccAraNa kiye pahilesehI iriyAvahI sthApana karanekA Agraha karanA AtmArthiyoMko yogya nahIM hai| 40- kitanekamahAzaya kahatehaiM,ki-zrInavakAramaMtrake pIche iriyA For Private And Personal Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 108] vahIke upadhAnakahehaiM,magara iriyAvahA~ke pahile karemibhaMtakeupadhAna nahIMkahehaiM,isaliye sAmAyikamebhI pahile iriyAvahI karanA yogyhai| aisA kahanevAloMko sAmAyikake svarUpa saMbaMdhI zAstrakAramahArAjoM ke abhiprAyako samajhameM nahIM AyA mAlUma hotaahai| kyoMki dekhiyezAstroM meM sAmAyikako AtmA kahA hai, aura iriyAvahI vagairaha kri. yArUpasUtra kahehaiM,aura AtmAke upadhAna to kabhI hosakatenahIM, kiMtu AtmAkozuddhirUpa kriyAke upadhAna hosakatehaiM. AtmA to svayaM upa. thAna karanevAlAhai, aura upadhAna kriyArUpahaiM, sAmAyikarUpa AtmAke upadhAna toiriyAvahIke pahile yA pIchebhI kisI zAstra meM nahIMkahehaiM, isaliye AtmAke nijaguNarUpa sAmAyika saMbaMdhI aura iriyAvahIva. gairaha AtmAkI zuddhirUpa kriyAsaMbaMdhI zAstrakAra mahArAjoMke bhAvArthakosamajhebinAhI pahile iriyAvahIke upadhAnakaranekA pATha dekhakara sAmAyikabhI pahileiriyAvahI sthApanakaratehaiM, unhoMko ajJAnatAhai. 41-kitanekaAgrahIloga navAMgIvRttikAra zrIabhayadevasUrijI ke nAmase athavA unhoMke ziSya zrIparamAnaMdasUrijIke nAmase sAmA. yika pahileirivAvahI pIchekaremibhaMte kahane saMbaMdhI zrIabhayadevasU. rijIkRta 'sAmAcArI' graMthakA pATha bhole jIvoMko batalAte haiM, sobhI pra. syakSamithyAhai,kyoki-dekhozrInavAMgIvRttikAra mahArAjane khAsa 'paM. cAzaka' sUtrakIvRttimeM sAmAyika prathama karemibhaMte aura pIche iriyAvahI khulAsApUrvaka likhIhai, sarva prAcIna pUrvAcAryabhI aisehI likhe gayehaiM, yahI bAta jinAzAnusAra hai / isaliye inhIM mahArAjane khAsa 'sAmAcArI' graMthamebhI prathama karemibhaMte aura pIche iriyAvahI likhI thI, usapAThako nikAla denA aura prathama iriyAvahI pIche karebhibhaMte kahanekA pATha apanI mati kalpanA mujaba navIna banavAkara baDe prauDha prAmANikapuruSoMkebanAye graMtha prakSepakarake bholeMjIvAkobatalAkara u. mArga calAnA yaha baDAbhArIdoSa hai, dekhiye-koIbhIpUrvAcAryamahArAjane sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIchekaremibhaMte nahIM likhI, kiMtapra. thama karemibhaMte pIche iriyAvahI sarva prAcIna pUrvAcAryoMne sarvazAstroMmeM likhIhai. to phira zrInavAMgIvRttikAraka jaise prauDha prAmANika sarva sammata yaha mahArAja sarva pUrvAcAryoM ke viruddha hokara prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte kaise likheMge, aisA kabhI nahIM ho sakatA.isali. ye ina mahArAjake nAmase prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte karanekA ThaharAne vAle pratyakSa mithyAvAdI haiM / For Private And Personal Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [109] - 42- aurabhI dekho khUba vicArakaro-zAstroM meM visaMvAdI kayana karanevAloMko mithyAtvI kahehaiM, aura jainAcArya to avisaMvAdAhotehaiM. isaliye zrInavAMgIvRttikAraka yaha mahArAjabhI visaMvAdInahIMthe. kiMtu avisaMvAdIthe, isaliye inhIM mahArAjake banAye vRtti-prakaraNAdi aneka zAstroM se ekahI viSayameM pUrvIpara virodhI visaMvAdI vAkya kisIbhI graMthameM kisI jagahabhI dekhanemeM nahIM Ate, isaliye ina mahArAjakI banAI sAmAcArI bhI visaMvAdI vAkya nahIMhaiM, kiMtu 'paMcAzakasUtravRttike anusAra prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karane kA pAThathA, usako uDA karake ina mahArAjake satya kathanake pUrvApara virodhI visaMvAdIrUpa prathamairiyAvahI pIchekaremibhaMtekahanekA pA. ThabanAkara bholejIvoMko batalAkara khoTI prarUpaNA karanevAloMkI baDI bhArIbhUlahai. yaha mahArAja to visaMvAdI kathana karanevAle kabhI nahIM. Thaharasakate,magara aise mahApuruSoM ke nAmase jhUThApATha banAnevAlehI mithyAtvIThaharate haiN| abapAThakagaNase mairAitanAhIkahanAhai,ki-navAMnIvR. ttikArakane yA unhoMkeziSyone athavA anyakisIbhI jinAzAkeArAdhaka pUrvAcArya mahArAjane kisIbhI graMthameM sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte kisI jagahabhI nahIM likhI, vyartha bhole jIvoMko bharamAnekA kAma karanA AsmArthiyoMkoM yogya nahIM hai| 43-kitaneka zrIuttarAdhyayanasUtrakI baDI TIkAke nAmase sA. mAyika prathamairiyAvahI pIchekaremibhaMte karanekA ThaharAtehaiM,sobhIpratyakSa mithyAhai.kyoMki dekho uttarAdhyayana sUtra meM yA inakI baDI TIkA sAmAyika karanesaMbaMdhI prathamairiyAvahI pIchekaremibhaMte karanekA kuchabhI adhikAranahIMhai.kiMtu-29veM adhyayanameM "sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiMjaNei ? sAvajajoga viraI jaNayai // cauvIsathaeNaM bhaMte ! jIveM kiM jaNei ? daMsaNa visohiM jaNai // vyAkhyA-'sAmAyikena' uktarUpeNa sahAvadyena vartata iti sA. vadyA:-karmabaMdhanahetavo yogA-vyApArAstebhyo viratiH-uparamaH sAvadyayogaviratistAM janayati, tadvirati sahitasyaiva sAmAyika saMbha. vAt, na caivaM tulyakAlatvenAnayoH kAryakAraNa bhAvAsaMbhava iti vAcyaM, keSucittulyakAleSvapi vRkSacchAyAdivatkAryakAraNa bhAvadarzanAd, evaM sarvatrabhAvanIyaM // sAmAyikaM ca pratipattukAmena tatpraNetAraHstotavyAH te ca tattvatastIrthakRta eveti,tatsUtramAha 'caturviMzatistavena' etadava. sarpiNI prabhavatIrthakadutkIrtanAtmakana darzanaM samyaktvaM tasyavizuddhi For Private And Personal Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 110 ] dupaghAtika karmApagamato nirmalIbhavanaM darzanavizuddhastAM janayati" aisA kahakara sAmAnyatAse sAmAyika, cauvIsattho, vaMdana, pratikramaNa, kAusagga Adi kartavyoMkA phalabatalAyA hai. magara vahAM sAmAyika karane kI vidhi meM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte uccAraNa karanekA nahIM batalAyA. isaliye uttarAdhyayana sUtravRtti ke nAma se prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karane vAloM kI baDI bhUla hai. 44- aba AtmArthI tatragrAhI pAThakagaNa se mairA yahI karanA hai, ki - zrImahAnizIthasUtrakA uddhAra zrIharibhadrasUrijI mahArAjane kiyA hai / zrIdazavekAlikasUtracUlikAkI baDI TIkAbhI inhIM mahArAjane banAyA hai, tathA Avazyaka sUtra kI baDI TIkAbhI inhIM mahArAjane banAyA hai / zrAvaka prajJaptikI TIkAbhI inhIM mahArAjane banAyA hai, aba dekho Avazyaka baDITIkA meM va zrAvakaprajJaptiTIkA meM sAmAyika vidhimeM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karanekA khulAsApUrvaka pATha hai tathA mahAnizItha sUtra ke tIsare adhyayanameM upadhAna caityavaMdana saMbaMdhI iriyAvahI karanekA pATha hai, aura dazavaikAlika cUlikAkITIkAmai sAdhuke gama nAgamana saMbaMdhI iriyA vahI karake svAdhyAyAdi karane kA pAThahai, isaliye bhinna2 apekSAvAle ina zAstrapAThoM ke Apasa meM kisItarahakAbhI visaM vAda nahIM hai, aura visaMvAdI zAstroko va visaMvAdI kathana karanevAlauko zAstroM meM mithyAtvI kahe haiM / isaliye jainazAstroMkoM va pUrvAcAyako avisaMvAdI kahane meM Ate haiM, isI taraha zrI haribhadrasUrijI mahArAjabhI avisaMvAdI hone se inhIM mahArAja ke banAye Uparake sarva zAstroko avisaMvAdI kahane meM Ate haiM, aura zrIAvazyaka sUtrakI baDI TIkA va zrAvakaprajJapti TIkAmeM sAmAyika karane saMbaMdhI prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karanekA pATha maujUda hone parabhI mahAnizItha, dazavaikAlika cUlikAkI TIkA ke bhinna 2 apekSAvAle adhUre 2 pAThoM. kA ulaTA 2 arthakarake zAstrakAro ke abhiprAyaviruddha hokara sAmAyika meM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMte sthApana karanese Upara ke zAstrapAThoM aura inhIM zAstroMke karanevAle zrIharibhadrasUrijI mahArAjake vacanoMmeM ekahI viSaya saMbaMdhI Apasa meM pUrvApara visaMvAdarUpa dUSaNaAtA hai, magara inhIM zAstrapAThoM meM va inhIM mahArAja ke kathanameM kisI prakAra se bhI kabhI visaMvAdakA dUSaNa nahIM A sakatA. yaha to sAmAyika meM prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekA sthApana karane ke Agraha karanevAloMkIhI pUrNa ajJAnatA hai, ki aise avisaMvAdI Apta For Private And Personal Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [111] zAstroko va aise zAsanaprabhAvaka gItArtha mahApuruSoMko visaMvAdIkA jhUThA kalaMka lagAnekAbhI bhaya na karake apanA AgrahakI pratyakSa asatya bAtako dRDhakaraneke liye aise 2 anartha karate haiM / isaliye AsmArthI bhava bhiruyoMko aisA asatya Agraha choDakara prathama karemibhaMte pIche iriyAvahIkarane kI satyavAtako zraddhApUrvaka aMgIkAra karanAhI jinAzAnusAra honese zreyarUpahai. isItarahase Avazyaka cUrNi-vRhad vRtti laghuvRtti-paMcAzakacUrNi-vRtti-zrAvakadharma prakaraNavRtti-yogazAstravRtti vagairaha anekazAstrAnusAra sAmAyikameM prathamakaremibhaMte pIche iriyAvahIkI satya bAtako niSedha karanevAle aura mahAnizItha dazavai kAlika-paMcAzaka cUrNi-uttarAdhyayana-saMghAcAra bhASya vRtti-dharmaratna prakaraNa vRtti vagairaha zAstrakAramahArAjoMke apekSA viruddha aura adhUre 2 pAThoMke nAmase yA kisIprakArakIbhI kuyuktise sAmAyika prathama iriyAvahI aura pIche karemibhaMte sthApana karanevAle AgamapaMcAgIke aneka zAstrapAThoMke utthApanakaraneke doSI banate haiM. aura khAsa apane tapagacchAdika sarva gacchoMke pUrvAcAryoMkIbhI AjJAlopane vAle banate haiM [isakA vizeSa khulAsA nirNaya uparameM dekho] aura tapagacchameM pahile to prathamakaremibhaMte pIcheiriyAvahI karatethe, isaliye zrIdeveMdrasUrijI,zrIkulamaMDanasUrijI vagairahoMne apane2banAye graMthomeM prathamakaremibhaMte aura pIche iriyAvahI karanekA khulAsApUrvaka likhAhai, magara thoDe samayale apane prAcIna pUrvAcAryoMke kathana viruddha prathama iriyAvahIkaranekA Agraha cala paDA hai, magara jinAjJAke ArAdhaka AtmArthiyoko aisAAgrahakaranA yogynhiiNhai| dekho-'senaprazna' meM zrIvijayase nasUrijIne sarva pUrvAcAryoMke aura apane gacchakebhI pUrvAcAryoMke vi. ruddhahokara sAmAyika prathamairiyAvahI pIchekaremibhaMte karanekA kahA hai,magara tobhI unhIkehI saMtAnIya aMtevAsI zrImAnavijayajI aura su. prasiddhanyAyAvizAradazrIyazovijayajIne 'dharmasaMgraha'vRttimeM Avazyaka cUrNi-paMcAzakacUrNi-yogazAstravRtti Adi aneka zAstrAnusAra prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karanekA khulAsA likhA haiM, isI tarahase AtmArthiyoMko apane gacchakA yA gurukAbhI jhUTha pakSapAtako tyAga karake prathama karemibhaMte pIche iriyAvahIkI jinAjAnusAra satya bAta. ko AvazyamevahI grahaNa karanA ucita hai nyAyaratnajI zAMtivijayajIne mahAnizItha, dazavakAlikAdika zAsroke bhinna 2 apekSAvAle adhUre 2 pAThoMse zAstrakAramahArAjoMke For Private And Personal Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir abhiprAyaviruddhahokara sAmAyika meM prathamairiyAvahI pIchekaremibhaMte. kA sthApana karane ke liye 'kharataragaccha samIkSA' meM aneka tarahase zAstraviruddha va kuyuktiyoM se anartha kiye haiM, usakA khulAsA Uparake lekhale pAThakagaNa svayaM vicAra leMge. isI tarahase AnaMdasAgarajIne 'dharma saMgraha' kI prastAvanA, caturavijayajIne 'saMbodhasattAraprakaraNa vRtti' kI TippaNikAme,zrIkAMtivijaya jI amaravijayajIne 'jai. nasiddhAMtasAmAcArI'meM, dharmasAgarajIne iriyAvahI SatriMzikA pravacana parIkSAdikameM aurabhI koIbhI mahAzaya koIbhI graMtha meM sAmAyikameM prathama karemimaMte pIcha iriyAvahI karanekA niSedhakarake, prathama iri. yAvahI pIche karemibhaMte sthApana karanevAle saba zAstra viruddha prarUpaNA karanevAle uparake lekhase samajha lene cAhiye. aura paryuSaNAsaMbaMdhI,tathA cha kalyANaka saMbaMdhIbhI nyAyaratnajIne aneka zAstraviruddha aura kuyuktiyoMke saMgraha se aise2 hI anarthakiyehaiM, una sabakA khulAsA samAdhAna pUrvaka nirNaya isI graMthameM aura isa graMthake prathama bhAgakI bhUmikAke 47 prakaraNoM meM aura subodhikAdikakI 28 bhUlovAle lekhameM acchI tarahase khulAsA sahita chapa cukA hai / isaliye yahAM para phirase vizeSa likhane kI koI jarUrata nahIM hai, satya tattvAbhilASI pAThakagaNa vahAMse samajha leMge / aurabhI nyAyaralajIne zrIabhayadevasUrijI saMbaMdhI va tithi saMbaMdhI jo jo zAstra. viruddha bAteM likhI haiM, una sabakA khalAsA zrImAna panyAsajI zrI kezara munijIne 'praznottaramaMjarI' ke tInoM bhAgAmeM acchI tarahase chapavAkara prasiddha kiyAhai, unake vAMcanese saba khulAsA ho jAyegA. aura maiM bhI tIsare bhAgakI udghoSaNa meM thoDAsA namUnArUpa likhUgA taba vahAM jaina muniyoMko rela vihAra niSedha, va vyAkhyAnake samaya muha pattikA bAMdhanA aura dezakAlAnusAra vizeSa lAbha jAnakara strIpuruSoM kI sabhAme sAdhviyoMko dharma zAstrakA vyAkhyAna karanA [ dharma kA upadeza denA] vagairaha bAtoM saMbaMdhIbhI khulAsA likhanemeM bhAve. gA. pAThaka gaNa vahAMse sarva nirNaya samajha lenA. iti zubham. vikrama saMvat 1978 vaizAkha vadI paMcamI budhavAra. hastAkSara zrImAn-upAdhyAyajI zrIsumatisAgarajImahArAjake laghu ziSya muni--maNisAgara. jaina dharmazAlA, khAnadeza-dhUliyA. For Private And Personal Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir muni mahArAja zrIsumati sAgarajIka laghu ziSya SABREASE AAL SMS Post muni zrImaNisAgarajo isa granthaka lekhaka / jJAti voshaaporvaal| vaDagAma maarvaadd'| masArIpakSa zrItapagaccha dIkSA zrIsvarataragaccha meM janma mavat 1843 / dIkSA 1860 / IASchoot Inituti For Private And Personal Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // om // // zrIpaJcaparameSThibhyo namaH // .. zrIparyaSaNA nirNaya nAmAgraMthaH prArabhyate natvA zrIzAsanAdhIzaM, vighna vyUha vidAraNaM, paryuSaNAdi kAryANAM. nirNayaH kriyate khalu // 1 // AtmArthinAJca lAbhAya, pAkhaNDa patha zAntaye vANI guru prasAdena, shaastryuktynusaartH||2|| yugamam vighnoMke samUhakonAza karane vAle zAsana nAyaka zrIvarddhamAnasvAmIko namaskAra karake zrIsarasvatI devI tathA zrIguru mahArAjake prasAdase, zAstroM ke pramANa pUrvaka tathA yuktiyoMke anusAra, AtmArthi bhavyajIvoMko zrIjinAjJAkI prApti rUpa lAbhake vAste aura utsUtraparUpaNA rUpa pAkhaNDamArgakI zAntike liye zrIparyuSaNaparvAdi sambandhI kAryoMkA nizcayake sAtha nirNaya karatA huuN| so isa granthameM sambandha to mukhya karake adhika mAsake 30 dinoMkI ginatIke pramANa karanekA hai| aura do zrAvaNa athavA do bhAdra pada hone te ASAr3ha caumAsI se 50 dine dUsare zrAvaNa meM athavA prathama bhAdrapadameM zrIparyuSaNapatrakA ArAdhana karane sambandhI nirNayarUpa kathana karanekA isa granthameM mukhya viSaya hai aura vartamAnakAlameM gacchoMke pakSapAtase ApasameM jUdI jUdI prarUpaNAke honese bhole. jIvoMko zrIjinAjJAko zuddha zraddhAmeM mithyAtvarUpa bhrama par3atA hai, usIko nivAraNa karane ke liye paJcAGgI pramANa pUrvaka yukti anusAra isa granthakI racanA karatA hUM, so isako For Private And Personal Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir avalokana karanese asatyako chor3akara satyako grahaNa karake mokSAbhilASI jana apane Atma kalyANameM udyana kareM, ehI isa granyakArakA tathA isa granthakA mukhya prayojana hai| aura isa granthakA adhikArI to vahI hogA jo ki apane gaccha saMbaMdhI paraMparAke pakSapAtakA kadAgraha rahita tathA jinAjJA icchaka aura zAstrokta zuddha vyavahArako aGgIkAra karanevAlo samya. katvadhArI mokSAbhilASI, natu abhinivezika mithyAtvI bahulasaMsArI gaDDarIha pravAhI / maGgalAcaraNa aura sambandha catuSTaya kahe bAda sarvajjana puruSoM ko nivedana karane meM AtA hai ki-vattamAnakAlameM saMvat 1966 ke laukika paJcAGga meM do zrAvaNa honese zrI. kharatara gacchA divAle paJcAGgI pramANa pUrvaka tathA zrI pUrvAcAyoMkI AjJAmujaba ASAr3ha caumAsIse 50 dine dUsare prAvaNameM zrIparyuSaNaparvakA ArAdhana karate haiM jina haiN|ko prathama zrIvallabhavijayajIne apanI mati kalpanAse koI bhI zAstrake pramANa vinA jainapatrAdvArA AjJA bhaGgakA dUpaNa ugAkarake kusaMpake rakSakA bIja lagAyA tathA pratyakSa zrIjinA jJA viruddha do prAvaNa hote bhI bhAdrapada meM yAvat 80 dine proparyuSaNa parvakA ArAdhana karake bhI mAyAvRtti se Apa AjJAke a.rAdhaka bananA cAhA, tathA unhIMkAhI anukaraNa karake dUsare kAzI se zrIdharmavijayajIne apane ziSya vidyAvijayajIke nAmase 'paryaSaNA vicAra' kA lekha pragaTa karAyA jisameM bhI sUtrA bhASaNAMkA tathA kuyuktiyoMkA saMgraha karake abhinivezika mithyAtva te zAstroMke Age pIche ke pAThoMko chor3akarake vinA sambandhake adhUre adhUre pATha likhakara zAstrakAra mahAra.jeAMke For Private And Personal Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 3 ) abhiprAyase viruddhahokara ke dUmare zrAvaNa meM 50 dine zrIparyuSaNa parvakA ArAdhana karane vAloMpara khUbahI AkSepAMkI bar3e jorase varSA karo aura paJcAGgoke pratyakSa pramANako utthA pana kiye aura jo saMpasedharmakArya hote the jinheM meM vighnakATo 10 pRDakI pustaka pragaTa karAke kusaMpake vRkSa ko utpanna karAyA aura tIsare jaina patravAlene bhI inhIM kehI anutAra cala karake dUrAgraha ke haThase paryuSaNA vicAra ke lekhakA gujarAtI meM bhASAntara jenapatra ke 23 veM aGkako AdimeM pragaTa karake bhASaNoM ke phala vivAka prApta karane ke liye aura gaccha dAgraha ke jhagar3e ko bar3hAne ke liye zrIjinAzAke ArAdhaka putrakA aneka taraha se AkSeparUpa kaTuka vacana likhake kutaMpake vRkSako bar3hAnekA kAraNa kiyA / T inadonoM mahAzayoMke isataraha ke lekhoMko maiMne avalokana kiye to jinAcA viruddha ekAnta apane gaccha saMbandhI Agrahake pakSa tase dUsaroMkA mithyA dUSaNa lagAnevAle aura AtmArthi bhavya jIvako zrIjinAjJAkAArAdhana karane meM vighna rUpa mAlUna hue taba isa vighnako dUra karane kI icchA huI isaliye mokSAbhilASI jinAjJA icchaka bhavya jIvoMko zrIjinA - khAkI zuddha meM dRr3ha karane ke vAste aura utsU bhASaka gacchadAyika hitazikSA ke liye zAstrAnusAra tathA zAstra yuktipUrvaka zrIparyuSaNa parvakA ArAdhana sambandhI varttamAnika vivAdakA nirNaya karanA ucita samajhA so karane tatvAnvaSi puruSoMko dikhAtA hUM : C zrIgaNadhara mahArAja kRta zrInizItha sUtrameM 1, zrIpUrvA'cAryajIkRta zrI mizIyasUtra ke laghu bhASya meM 2, tathA vRddhA For Private And Personal Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dhyameM 3, aura zrIjinadAsagaNi mahattarAcAryajI pUrvadhara kRta zrInizIthasUtrakI carNimeM 4, zrIbhadrabAhu svAmIjI kRta zrI. dazAzruta skandha sUtra meM 5, zrIpUrvAcAryajI kRta tatmUtrakIcUrNime6, zrIpAzcaMdragacchake zrIbrahmapiMjIkRta tatsUtrakI vRtti,zrI pUrvA cAryajI kRta zrIvRhatkalpasUja ke laghubhASyama,yahadbhASya meM, tathA cUrNimeM 10, aura zrItapagacchake zrIkSemakIrtisUrijI kRta zrI. hatkalpasUtra kI vRttima 12, zrIsudharmasvAmIjI kRta zrIsamavA. yAMgajI sUtrameM 12,tathA zrIkharataragaccha nAyaka supramiddha zrInavAMgIvRttikAra zrIabhayadeva mUrijI kRta tatsUtrakI vRttima 13, aura ukta mahArAja kRta zrIsthAnAMgajI sUtrakI vRttimai 14, zrIbhadrabAhusvAmI jI kRta zrIkalpasUtra meM 15, tathA niyuktimeM 16, aura zrI kharataragaccha ke zrIjina prabhamUrijI kRta zrIkalpasUtrakI zrIsaMdehaviSauSadhi vRttimeM 17, tathA niyuktikIkRttimeM 18, aura vidhiprapA nAma zrI samAcArI ganyameM 19, aura zrIkharataragaccha ke zrIlakSmIvallabha gaNijI kRta zrIkalpamatrakI kalpadramakalikAvRttimeM 20 tathA zrI kharataragacchake zrIsamayasundarajI kRta zrIkalpakalpalatAvRttimeM 21 aura ukta mahA. rAja kRta zrIsamAcArIzatakanAma grantha meM 22, zrItapagacchake zrIkulamaNDa nasUrijI kRta zrIkalpAvacarimeM 23, tathA zrItapagacchake zrIdharmasAgarajI kRta zrIkalpakiragAvalI vRttimeM 24, aura zrIjayavijayajI kRta zrI kalpadIpikAvRttimeM 25, aura zrIvinayavijayajI kRta zrImubodhikAttimeM 26, zrIsaMghavi. jayajI kRta zrIkalpapradIpikAvRttimeM 27, zrIdhijayavimala gaNijI kRta zrIgacchAcArapayannA kI kRttimeM 28 zrI aJcalagacchake zrIudayasAgara jI kRta zrI kalpAvacUrirUpatti 29,zrIkharatara For Private And Personal Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir gacchake zrIjinapatisUrijI kRta zrIsamAcArIgranyameM 30 tapA zrIsaMghapakavahavRtti meM 31 aura zrIharSarAjajI kRta zrIsaMgha. paTakakI laghuvRttimeM 32, aura zrIpUrvAcAyoMke banAye tIna zrIkalpAntaravAcyoM meM 35. ityAdi paJcAGgIke aneka zAstroM meM ASAr3ha caumAsIse 50 dina jAnese avazyameva paryaSaNA karanA kahA hai usIkehI anusAra tathA zrIpUrvAcAyoMkI AjJA. mujaba vartamAnakAlameM do zrAvaNa honese dUsare prAvaNameM athavA do bhAdrapada hone se prathama bhAdrapadameM 50 dine paryu. SaNA karane meM AtI hai isI viSayakI puSTi ke liye pAThakavargako niHsandeha hone ke vAste zAstroM ke thoDese pATha bhI likha dikhAtA huuN| 1 zrIkalpasUtrake pRSTha 53 se 54 takakA paryuSaNA saMbaMdhI pATha nIce likhe mujaba jAno, yathA--- teNaMkAleNaM teNasabhaeNaM samagavaMmahAvIre vAsANaM savI sairAemAse vikaMte vAsAvAsaM pajjosavei // 1 // sekeNa?NaM bhaMte evaM vaccai samaNebhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsaha rAe mAse viza kaMte vAsAvAsaM pajjosavei / jauNaM pAeNaM, agArINaM agArAI,kaDiyAI, ukkaMpiyAI, channAI, littAI, ghaTAI maTThAI, saMdhUpiyAI, khAu dagAI, khAyaniTumaNAI. appaNI aDhAe kahAI, paribhuttA iM, pariNAmiyAI bhavaMti // setegahoNaM evaM vuccai samaNe bhagavaM maha vIre vAsANaM sabIsaharAe mAse viraktate vAsAvAsaM pajjosavei // 2 // jahANaM samajagavaM mahAvIre vAsANaM savIsai rAe mAse vikkate vAsAvAsaM pajjosavei / tahANaM gaNaharAvi vAsANaM savIsaha rAe mAsevakte vAsAvAsaM pajjosaviMti // 3 // mahANaM gaNaharAvi For Private And Personal Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bAmANaM savIsaharAemAse jAva pjjomviti| tahANaM gaNahara sImAvi vAsaNaM ja va pjjomviti|||| jANaM gagaharamIsA vAmANaM ja va pjjoraaviNti| tahaNa theravi vAmAvAsaMjAva pajjomaviti // 5 // jahANaM therA vAmANaM jAva pajjosaviti / taha.NaM je ime ajna lAe samaNA niggaMthA viharaMti eeviaNaM vAmANaM jAva pajjomaviti / 6 // jahANaje ime ajjatAe samaNA niggaMthAvi vAsANaM sIsaharAe mAse viikante vAmavAsaM pajjosaviMti / lahANa amhapi AyariyA tavamAyA vAmANa jAba pajjosaviti // // jahANa amhaMpi AyariyA uvaujhAyA vAsANa jAva pjjosviti| tahANa amhe vi vAsANa savIsaharAe mAse vikante vasAvAsaM 'pajjesaveno / aMtarAviyase kappA nose kapya i taM raNi uvaaynnaavitte||8|| ityAdi - bhAvArtha:--tisakAla tisamamayake vighe zramaNa bhagavAn zrI mahAvIrasvAmI varSA saMbaMdhI ASAr3ha caumAsIse vIza dina sahita eka mAsa yAne 50 dina jAne se varSAvAsameM payuSaNA karate bhaye, // 1 // yahAM para ziSya pUchatA hai ki hebhagavAn kina kAraNa se aimA kahate ho taba guru mahArAja uttara dete haiM ki-prAya kara ke gRhasya loga bhagavAnkA mahAramya jAna karake isa samaya varSA bahuta hogI aisA vicAra karake apane gharoM ko caTAiyoM se AcchAdita kareMge, cUnAdi se sepedI kareMge, ghAta tRNAdise uparameM baMdovasta kareMge, nAbara liMpana kareMge AsapAsameM vADa vagairahane jAbatA kareMge, vI nIcI bhUmIko nor3akara barAbara kareMge. pASANAdise ghasa 'karake dhokaNI kareMge, makAnoMko dhUgAdise sugaMdhayukta kareMge aura For Private And Personal Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (9) apane dharoMke UparakA varSA saMbaMdhI pANI nikalane ke liye praNA likA kareMge, aura saba gharakA pAnI nikalane ke vAste navona khAla banAyeMge, athavA pahilekA khAla hove unIkA sudhArA kareMge, aura upayogI savita vastuoMko acitakara ke rakheMge, ityAdi aneka taraha ke ArambhAdi kArya pahilenehI apane liye kara leveMge isaliye uparokta doSoMkA nimitta kAraNa na hone ke vAste ASAr3ha caumAsIse 1 mAsa aura 20 dina gaye bAda bhagavAn paryuSaNA karate the, // 2 // jaise 1 mAsa aura 20 dina gayebAda bhagavAn paryuSaNA karate the taise hI gaNadhara mahArAjabhI 1 mAna aura 20 dina gayebAda paryuSaNA karate the|| 3 // jaise gaNadhara mahArAja paryuSaNA karate the tainehI gaNadhara mahArAjake ziSya praziSyAdi bhI paryuSaNA karate the // 5 // jaise gaNadhara mahArAja ke ziSyAdi paryuSaNA karate the taise hI sya vira bhI karate the ||5|| jaise sthavira karate the taisehI vartamAnameM zramaNa nirgrantha vivarane vAle haiM so bhI uparokta vidhi ke anusAra paryuSaNAkarate haiM // 3 // jaise vartamAna meM zramaNa nirgrantha paryuSaNA karate haiM taise hI hamAre AcArya upAdhyAya 50 dine paryuSaNA karate haiM // 1 // jete hamAre AcAryaupAdhyAya 50 dine paryuSaNA karate haiM taitehI hamabhI ASAr3ha caumAsIse 50 dine paryuSaNA karate haiM jisameM bhI kAraNa yoge 50 dina ke bhItara paryuSaNA karanA kalpatA hai parantu kAraNa yoga se 50 ve dinako ra trikobhI ullaMghana karanA nahIM kalpatA hai, yAne 50 ve dinako rAtriko ullaMghana karanevAle ko janajJAviruddha dUSaNa kI prApti hove / aba dekhiye uparokta suprasiddha zrokalpasUtrAnusAra dUsare For Private And Personal Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhASaNameM paryuSaNA karanevAloMko vRthA dveSabuddhise AnAbhaGgakA dUSaNa lagAnA aura do zrAvaNa hote bhI ASAr3ha caumAsIse do mAsa upara bIsa dina yAne 80 dine ( pratyakSa paMcAGgI viruddha apanI mati kalpanAse) paryaSaNA karake bhI mAtAke ArAdhaka bananA se gacchadAgrahi utsUtra bhASaNa karanevAloMke sivAya aura kauna hogA so vivekI sajja. noMko vicAra karanA cAhiye / aura do zrAvaNa hotabhI bhAdrapadameM tathA do bhAdrapada honese bhI dUsare bhAdrapadameM 80 dine paryuSaNA karanevAle mahAzayoM ko hara varSa paryuSaNA meM prAya karake saba jagaha para baMcAtA huA mUlamantrarUpa uparoka satrapAThako viveka buddhise vicAra ke asatyako chor3a kara satya ko grahaNa karanA caahiye| aura aba Uparake saba pAThakI maba vyAkhyAoMke sabapATha bahota vistAra ho jAne ke kAraNase nahIM likhatA hUM paraMtu ( antarA viSase kappai nAse kappaDa taM rayaNi uvAyaNA vittae ) isa antake pAThakI thor3I mI vyAkhyAoMke pATha likhake pAThaka vargako vizeSa niHsandeha hone ke liye likha dikhalAtA huuN| 2 zrIkharataragacchake zromamayasundarajI kRta zrIkalpakalpautA kRttike pRSTha 111 se 112 takakA tatpATha:--- antarAviyasai kappA pajjo vitta e / antarApi ca arvAgapi kalpate paryuSita, "nosaikappai taM rayaNi" paraM na kalpate tAM rajanIbhAdrapada zukla paJcamI, "uvAiNAvittaetti," atikramitaM / upanivAse ityAgamikodhAtuH, iha paryuSaNAdvidhAgRhijJAtA gRhyajJAtAca, tatra gRhiNAmajJAtAyAM varSA yogya For Private And Personal Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org " ( ) , pIThaphalakAdau prApta kalpokta dravya, kSetra, kAla, bhAva, sthApanA kriyate sA sthApanA ASAr3ha pUrNimAyAM yogyakSetrAbhAvetu paJca paJca dinavRdvadhA yAvadbhAdrapada zukla paJcamIM ekAdazasuparva tithiSa kriyate, gRhi jJAtAyAM tu yasyAM sAmbatsarikA ticArAlocanaM 1, luJcanaM 2, paryuSaNAyAM kalpasUtrAkarNanaM vA kathanaM 3, caitya paripATI 4, aSTamaMtapaH 5, sAmvatsarikaM capratikramaNa kriyate, yayAvrata paryAyavarSANi gaNyate sA bhadrapada zuklapaJcamyAM yugapradhAna kAlaka sUryAdezAccaturthyAmapi janaprakaTA kAryA yattu abhivarddhitavarSe dinaviMzatyA paryuSitavyaM, tatsidvAntaTippanAnumAreNa tatrahni yugamadhyepauSo yugAnteca ASADha eva varddhate, tAnyetAni ca adhunA na samyag jJAyaMte atA dinapaJcAzataiva paryuSitavyam // " 3 aura zrIkhara tara gaccha ke zrIlakSmIvallabhagaNimI kRta zrI kalpadrumakalikAvRtti ke pRSTha 242243 takakA tatpAThaH (sUtram ) antarAviya se kappai-ityAdi, artha- antarApica arvAgapi mahAkAryavizeSAt bhAdrapada zukrapaJcamItaH itaH kalpate paryuSaNa parvakartuM paraM na kalpate tAM rajanIM bhAdrapada zuklapaJcama atikramituM / pUrva utsarganayaH proktaH antarAviya se ityAdinA apavAdanayaH proktaH / ekAdazasu paJcakeSu kurvata ASAr3ha pUrNimA prathamaM parva, evamagre paJcabhiH paJcabhidivasaH ekaikaM vaM, evaM kurvatAM sAdhUnAM paJcAzaddinaiH ekAdaza parvANi bhavanti eteSu ekAdazaparvadivaseSu paryuSaNAparva karttavyaM / parvasu ekasmin dine nyUnepi kAraNa vizeSeNa paryuSaNA karttavyA, paraM ekAdazabhyaH parvabhyaH upari adhike ekasminnapi dine gate paryuSaNa parva na kartavyamuparidinaM nollaGghanIya mityarthaH / 2 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jhilaar'bi ltliiy' jghilaakaandaailtlaa - nayA ASADhacaturmAsAt paJcAzadine rbhAdrapada zuklapaJcamI dine paryuSaNA parva bhavati, zrIkAlikAcAryANAmAdezAt bhAdrapadazukla paMcamItaH itaH catuyAkriyate, bhAdrapada zuklapaJcamyA rAtrimullavaya agreparyuSaNA na kalpate amAdi siddhAnAM tIrthakarANAM AjJayA / idAnImapi catuyA paryuSaNAM kurvataH sAdhavo gotArthAstIrthaMkarAjJArAdhakA jJeyA // 4 aura zrItapagacchake zrIkulamaMDama sUrijIkRta zrIkalpAbacUrike pRSTha 192 meM tatpAThaH-- antarA viyasai kappA, aMtarApi ca arvAgapi kalpate, "pajjosaveyaTha" paryuSitu paraM "nokappai" na kalpate "taM rayaNi uvAyaNA vittae" tArajanoM bhAdrapada zuklapaJcamI a. tikramitu // uSanivAse ityAgamikodhAtuH // ihahi paryuH SaNA dvidhA gRhi jAtAjAtabhedAt tatra gRhiNAma jJAtA yasyAM varSAyogya pITha phalakAdau prApta yatnena kalpokta dravya, kSetra, kAla,bhAva, sthApanA kriyate sA ASAr3hapUrNimAyAM, yogya. kSetrAsAvettu paMca paMca dina buddhaghA yAvadbhAdrapadasita paMcamI, sAkAdazasu parvatithiSu, kriyate, hi jAtA yasyAM tu sAMva. ssarikAticArAlocana, luccana, paryuSaNAyAM kalpasUtrakathanaM, caityaparipATI, aSTama, sAMvatsarikaMpratikramaNaMca kriyate, yayAca vrataparyAya varSANi gaNyante, sA nabhasya zuklapaJcamyAM kAlakasaryAdezAccaturthyAmapi bamaprakaTAkAryA, yatpunaranivarddhita varSe dinaviMzatyA paryuSitavyamityucyate, tatsiddhAMta Tippa. mAnusAreNa tatrahi yugamadhye pauSo yugAnte cASAr3ha eva varddhate mAnyemAsAstAnicaadhunA na samyaga jAyante to dina paJcAzatava paryuSaNA saGgatetibaddhAH // For Private And Personal Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org " ( 11 ) 5 aura zrItapagacchake zrIdharmmasAgarajI kRta zrIkalpakiragAvaDIvRttike pRSTha 257 se 258 takakA tatpAThaH- , tatra antarApica arvAgapi kalpate paryuSituM paraM na kalpate tAM rajanA bhAdrapada zukla paMcamI, "ThavAyaNA vittaetti" atikramituM, uSanivAse ityAganiko dhAtuH / vasa nivAsa iti gaNa saMbandhIvAdhAtuH / ihahi paryuSaNA dvividhA gRhi jJAtAjJAtabhedAt tatra gRhiNA gajJAtA yasyAM varSAyogya pIThaphala kAdau prApta yatnena kalpektadravya, kSetra kAla, bhAva sthApanA kriyate sA cASAr3ha pUrNimAyAM yeogyakSetrAbhAvetu, paMca paMca dina vRdvadhA dazaparva tithi krameNa yAvat bhAdrapadasitapaMcamImeveti gRhijJAtA tu dvidhA sAmvatsarika kRtyaviziSTA gRhijJAtamAtrAca tatra sAmvatsarika kRtyAni, "sAMvatsarapratikrAnti 1 luJcanaM 2 cASTantapaH 3 sarvAGga kipUjAca 4 saGghasya kSAmaNaM mithaH 5" etatkatya viziSTA bhAdrapadasitapaMcamyAM kAlakAcAryAdezAcaturthyAmapi janaprakaTAkAryA, dvitIyAtu abhivarddhitavarSe cAtumasika dinAdArabhya viMzatyAdinaiH vayamatra sthitAsma iti pRcchatAM gRhasthAnAM pure vadanti sAtu gRhijJAta mAtraiva, tadapi jainapinakAnusAreNa yatastatra yuga madhye pauSo yugaHgvASAr3ha evaM varddhate nA'nye mAsAH taccAdhunA samyagna jJAyate'taH paMcAzataivadinaiH paryuSaNA saGgateti vRddhAH // 6 aura zrItapagaccha ke zrIjayavijaya kRta zrIkalpadIpi kA vRttike pRSTha 130 meM tatpAThaH- antarAviyasekapatti, antarApi ca arvAgapi karUpate paryuSituM paraM na karUpate tAM rajanIM bhAdrapada zukla paMcama "DavAyatA vittatti" atikramitu, uSanivAse ityAgani Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ko dhAtuH, vasa nivAsa iti gnnmNbNdhiivaadhaatuH|ihhi paryuSaNA dvividhA gRhijJAtAjJAtabhedAt tatragRhiNAmajJAtA yasyA varSAyogya pITha phalakAdau prApta kalpokta dravya, kSetra, kAla, bhAva, sthApanA kriyate, sAca ASADapUrNimAyAM yogyakSetrAbhAve tu paMca paMca dina vRddhayA dazaparvatithi krameNa yAvat bhAdra padasita paMcanomeveti / gRhijJAtA tu dvidhA sAMvatsarikakRtya. viziSTA gRhijJAtamAtrA ca tatra sAMvatsarika kRtyAni, "sAMvatsarikapratikramaNa 1, lucanaM 2, aSTamaM tapaH 3, caitya paripATI, saMghakSAmaNaM" etatkRtya viziSTA bhAdrapadasita paMcamyAM kAlakAcAryAdezAccatu janaprakaTa kAryA, dvitIyAtu amivarddhitavarSe cAturmAsikadinAdArabhya viMzatyAdinaiH vayamatrasthitAsma iti pRcchatA gRhasthAnAM puro vadanti sAtu gRhijJAtamAtraya tadapi jainaTipna kAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAMte ca ASAr3ha ejabarddhate nAnyemAmAH taccAdhunA samyaga na jAyate ataH paMcAzatavadinaiH paryuSaNAsaGgateti SaddhAH // 9 aura zrItapagacchake zrIvinayavijayajI kRta zrI sukhabeAdhikAttike pRSTha 146 meM tathAca tatpAThaH aMtarAviyasekappAi, aMtarApicaarvAgapi kalpate paryuSituM paraM na kalpate tAM rAtri bhAdrapadazuklapaMcamI, "uvAyaNA vitta etti" atikramitaM, tatra parimAmastyena uSaNa vamanaM paryuSaNA, sAdvidhA gRhasthairzAtA gRhasthaira jJAtAca. tatra gRhasthairajJAtA yasyAM varSAyogya pIThaphalakAdau prApta kalpoktadravya kSetra kAla bhAva sthApanA kriyate sAdhASAr3hapUrNimAyAM, yogya kSetrAbhAvetu paMca paMca dina vRddhayA dazaparvatithi krameNa yAvat bhAdra pada sitapaMcabhyAm, evaM gRhijAtA tu dvidhA For Private And Personal Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 13 ) sAmvatsarikakRtyAviziSTA gRhijJAtamAtrAca, tatra sAmba. tsarikakRtyAni 'sAMvattara pratikrAMti 1 laJcanaM 2 cASTamaMtapaH 3 mahiMdbhaktipUnAca 4 saMghasyakSAmaNa mithaH 5 // 1 // " etatkRtya viziSTA bhAdrapadasita paMcamyAmeva kAlikAcAryAdezAccatuA mapikAryA, kevalaM gRhijJAtAtu sA yad abhi. varddhitavarSe cAturmAsikadinAdArabhya viMzatyAdinairvayamatra sthitAsmaiti pRcchatA gRhasthAnA purovadaMti tadapi jaina TippanakA. nusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAMtecASADhaeva varddhate nAnyemAsAstahippanakantu adhanAsamyaga na jJAyate ataH paMcAzatai vadinaiH paryuSaNAyuktativRddhAH // uparokta zrIkharataragaccha tathA zrItapagaccha una donoM gacchavAloMke cha pAThoMkA maMkSipta bhAvArtha:--aMtarA viyase kappA / antarApica arvAgapi kalpate paryuSitaM. ityAdi kahanete-jo ASAr3ha caumAmIse 50 dine paryuSaNA karane meM AtI hai jisameM kAraNa yoge 52 dinake aMdara 4 ve dina paryuSaNA karanA kalpatA hai pantu 51 ve dinakI jo bhAdrapada zukla paMcamIkI rAtrihai usIko ullaMghana karanA nahIM kalpatA hai aura uSadhAtume uSaNA banatA hai tathA pariupasarga laganese paryuSaNa bana jAtA hai mo upadhAtu nivAsa artha meM vartatI hai athavA gaNa saMbaMdhI vapta dhAtu bhI nivAsArthameM vartatI hai aura grAmAnugrAma vihAra karane kA nivAraNa karake sarvathA prakArase varSAkAle ekasyAna meM nivAsa karanA so paryuSaNA kahI jAtI hai vo paryuSaNA ihAM do prakArakI hai gRhasthI logoMkI jAnI huI tathA gRhasthI logoMkI nahIM jAnIhuI tisameM gRhasthologoM ko nahIM jAnI huI paryuSaNA jisameM varSAkAlake ucita For Private And Personal Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pATa pATalAdi dravyoMkA yoga bananese yatna karake zAstroMka vidhise dravya kSetra kAla aura bhAva kI sthApanA karanI jisameM upayogI vastuoMkA saMgrahaso dravya sthApanA, aura vihArakA niSedha parantu AhArAdi kAraNase maryAdA pUrvaka jAnekA niyama so kSetra sthApanA, aura varSAkAlameM jaghanyasai 10 dina taka tathA madhyamase 120 dina taka aura utkRSTa se 180 dina taka eka sthAnameM nivAsa karanA so kAla sthApanA, aura rAgAdi karmabandhake hetu oMkA nivAraNa karake iriyAsamiti AdikA upayoga pUrvaka vartAva karanA so bhAvasthApanA, isa tarahase vo dravyAdi caturvidha sthApanA ASAr3ha pUrNimA karanI parantu yogya kSetrake abhAvameM to ASAr3ha pUNi mAse pAMca pAMca dinakI vRddhi karake dazapaMcaka tithiyoM meM kramameM yAvat bhAdrapada sudI paMcamI taka, ASAr3ha pUrNimAse dazapaMcakameM parantu ASAr3ha sudI 10 mI ke nivAsakI ginatIse ekAdazapaMdhakoMmeM jahAM dravyAdikA yoga mile vahAM pUrvokta kahe vaise doSoMkA nimitta kAraNa na hone ke liye ajJAta paryuSaNA sthApana ka. ranI aura ASAr3ha caumAsIse 50dine gRhasthI logoMkI nAnI huI paryuSaNA jisameM vArSikAticAroMkI AlocanA karanI, kezoMkAluMcana karanA,zrIkalpasUtrakAsunanA thA paThanakaranA, aSTamatapa karanA, caityaparipATI (jina mandiroM meM darzanakarane) aura sAMvatsarika pratikramaNa karanA, aura sarva saMghakokSAmaNe karanA aura dIkSAparyAyake varSoM kI ginatI karanA so jAtapayuSaNA bhAdrapadazukla paMcamI meM hotI thI, parantu yuga pradhAna zrIkAlakA cAryajImahArAnake Adezase bhAdrazukra caturthI ke dina karane meM mAtI hai| so gItArthoM kI AcaraNA honese zrIjinAmA For Private And Personal Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 15 ) sujabahI jAnanI so bhAdra padakI paryuSaNA mAsamRddhike abhAva se candrasaMvatsara saMbaMdhinI jAnatI / aura mAsavRddhi honese abhivarddhita saMvatsara meM to ASAr3hacaumAsI se bIsa dina karake yAne zrAvaNa zukla paMcamI ko gRhasthI logoMkI jAnI huI paryaSaNA karanemeM AtI thI so to jaina siddhAnta kA TippaNAnusAra yugake madhya meM pauSamAsa aura yugake antameM ASAr3ha mAsa kI vRddhi hotI thI parantu aura kisI bhI mAsako vRddhikA abhAva thA / voTippaNA to abhI isa kAla meM acchI taraha se dekhane meM nahIM AtA hai isaliye mAsavRddhi ho to bhI 50 dinoM paryuSaNA karanI yogya hai isa tarahase vRdvAcArya kahate haiM arthAt mAnavRddhi hone se jaina paMcAMgAnusAra vIsa dine zrAvaName paryuSaNA karanemeM AtI thI parantu jenapaMcAMgake abhAva se laukika paMcAMgAnusAra mAsavRddhi do zrAvaNa athavA do bhAdrapada hotA bho usIkI ginatI pUrvaka 50 dine dUsare zrAvaNameM athavA prathama bhAdrapada meM paryu - SaNA karanekI prAcInAcAyoM kI AjJA hai isI hI kAra se zrIlakSmIvallabha gaNitIne adhikamAsako ginatI pUrvaka 50 dine paryuSaNA karanekA khulAsA likhA hai / usI mujaba aramArthiyoMko pakSapAta chor3akara vartanA cAhiye / aura zrIdharmasAgara jI zrIjaya vijayajI zrI vinaya vijayajI ina tInoM mahAzayoM ke banAye (zrIkalpa kiraNAvalI zrIkalpa dIpikA zrImukhabedhikA ina tInoM vRttiyoM ke) paryuSaNA sambandhI pATha Upara meM likhe haiM usI meM ina tInoM mahAzayeAMne, jJAta yAne gRhasthI logoM kI jAnI huI paryuSaNA do prakArako likhI hai aura abhivarddhita saMvatsara meM ASADha caumA For Private And Personal Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mose bIsa dine paryaSaNA karane meM AtI thI usIko vArSika kRtyorahita kevala gRhastha logoM ke kahane mAtrahI ThaharAI hai so kadApi nahIM bana sakatA hai kyoMki adhika mAsa honese vIna dinakI paryuSaNAkAhI jaina paMcAGgake abhAvase adhika mAsa hotA bhI 50 dine paryuSaNA pUrvAcAryoMne ThaharAI hai isa liye vIsa dinakI paryuSaNA kahanemAtrahI ThaharAnese 51 dinakI paryuSaNA bhI kahanemAtrahI Thahara jAdaigI aura vArSika kRtya usI dina karane kA nahIM banegA isaliye jaise mAsavRddhike abhAvasai 50 dine jJAta paryuSaNa meM vArSika kRtya hote haiM taisehI mAsaraddhi honese vIsa dina kI jJAta payu SaNAmeM vArSika kRtya mAnane cAhiye kyoMki jJAta paryuSaNA ekahI prakArako zAkhoMmeM likhI hai parantu vIsa dine jJAta paryuSaNA karake phira Age vArSika kRtya kare aisA to kisI bhI zAstra meM nahIM likhA hai isaliye jahAM jJAta paryuSaNA vahAMhI vArSika katya zAstrokta yukti pUrvaka siddha hote haiM isakA vizeSa vistAra inahI tInoM mahAzayAMke likhe ( adhika mAsakI ginatI niSedha sambandhI pUrvAparavirodhi ) lekhAMkI Age samIkSA hogI vahAM likhane meM aavegaa| ____ aba dekhiye bar3e hI AzcayakIvAtahai ki zrItapagacchake itane vidvAna munImaMDalI vagairaha mahAzaya uparokta vyAkhyAoMko hara varSa phyu SaNAke vyAkhyAnameM bAMcate haiM isaliye uparokta pAThAko bhI jAnate haiM tathApi mithyA haThavAdase bhole jIvoMko kadAgrahameM gerane ke liye pauSa athavA ASAr3ha ke adhika hone se usIkI ginatI pUraka jaina paMcAMgAnusAra prAcInakAlameM ASADha caumAsIse bAsa dine prAvaNa sudAmeM For Private And Personal Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 17 ) paryuSaNA hotI thI parantu jaina paMcAMgake abhAva se vartamAnaarer laukika paMcAGgAnusAra adhika nAma hone se usIkI jitanI pUrvaka 50 dine dUsare zrAvaNameM athavA prathama bhAdra meM paryuSaNA karane kI pUrvAcAryoM kI maryAdA hai aisA uparokta pAThAse khulAsA dikhatA hai tathApi uparokta pAThArthIkA bhAvArtha badalA karake mAsavRddhi ke abhAva se 50 dine bhAdrapadameM paryuSaNA kahI hai umIkohI vartamAnameM mAnavRddhi do zrAvaNa hote bhI 80 dine jinAzA viruddhakA bhaya na karate hue bhAdrapada meM ThaharAnekA vRdhA Agraha karate haiM so kyA lAbha prApta kareMge / tathA uparokta vyAkhyAoMmeM " abhivarddhita varSe" isa zabdate zrIkharataragaccha ke zrIsamaya suMdarajI tathA zrItapagacchake zrIkulamaMDanasUrijI zrIdharmasAgarajI zrIjaya vijayajI zrIvinayavijayajI ina sabI mahAzayoMke likhe vAkyase adhika mAsakI ginatI pratyakSapane siddha hai isaliye adhikamAsa kI ginatI niSedha bhI nahIM ho sakatI hai tathApi koI niSedha karegA to utsUtra bhASaNarUpa honese zrI anaMta tIrthaMkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcA yakI aura apanehI gaccha ke pUrvajoMkI AjJA ullaMghanakA dUSaNa lagegA kyoMki zrI anaMta tIrthaMkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvA cAne tathA zrIkharataragacchake aura zrItapagacchAdike pUrvajoMne adhikamAsa ke dinoMkI ginatI pUrvaka teraha mAsoMkA abhivarddhitasaMvatsara kahA hai isakA vistAra Age zAstroMke pAThArthI sahita tathA yukti pUrvaka likhane meM AvegA aura bhI propAgaccha ke zrIbrahmarSijI kRta zrIdazAzrata skandha sUtrakI vRttike pRSTha 112 me 195 takakA paryuSaNA sambandhI pATha yahAM dilAtA hUM tathAca tatpATha : For Private And Personal Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org " ( 18 ) teNaM kAleNaM teNaM sama eNamityAdi / vyAkhyAtArthaH vAsAAnti ASAr3hacAturmAsika dinAdArabhya saviMzati rAtre mAse vyatikrAnte bhagavAn " pajjosaveiti" paryuSaNAmakArSIt / parisAmastyena uSaNaM nivAsaH / ityukteziSyaH praznayitumAha sekeNaTTheNamityAdi praznavAkyaM subodhaM gururAha / jaThaNamityAdi nirvavAkyaM yataH NaM prAgvat paraNamityAdi agAriNAM gRhasthAnAM, agArANi gRhANiH, kaDiyAiMti kaThayuktAni, ukkaMpiyAI dhavalitAni, unnAI tRNAdibhiH, vittAiM liptAni uNAdyaiH kvacit guttAiMti pATha statra guptAni vRttikaraNa dvArapidhAnAdibhiH, ghaTTAI - viSamabhUmibhaMjanAt, mahAlakSNIkRtAni kacitsama dvAiMtipATha statra samantAt sRSTAni masaNIkRtAni, saMdhUpiyAti saugandhyApAdanArthaM dhUpanairvAsitAni, khAto. dugAI kRtapraNAlI rUpajalamArgANi khAyanidrumaNAiM- nidrumaNaM khADaM gRhAtsalilaM yena nirgacchati, appaNIaTThAe AtmArthaM svArthaM gRhasyaiH kRtAni parikarmitAni karoti, kANDaM karotItyAdi vividhaparikammArthatvAt paribhUtAni taiH svayaM paribhujyamAnatvAt, ataeva pariNAmitAni acittIkRtAni bhavanti, tataH saviMzatirAtre mAse gate abhI adhikaraNadoSA na bhavanti / yadi punaH prathamameva sAdhavaH sthitAsma iti brUyustadA te pravrajitAnAmavasthAnena subhikSaM sambhAvyaM gRhiNastaptAyo golakalpA daMtAla kSetrakarSaNa, gRhacchAdanAdIni kuryuH, tathA cAdhikaraNadoSA ataH paJcAzaddinaiH sthitA sma iti vAcyaM, gaNaharAvitti gaNadharApi evamevAkArSu, ajjatAe iti adyakAlImA AryyatayA vratasthavirA ityeke, amhaM pitti asmAkamapa AcAryopAdhyAyA, amhevitti vayamapItyarthaH / antarA > Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir viyasai kappaDa ityAdi antarApi ca arvAgapi kalpate yujyate paryu vitaM paraM na kalpate tAM rajanI bhAdrapada zuklapaJcamI uvAyaNA vittaeti atikramitasiSa nivAse ityAgamiko dhAtuH paryuSita vastumiti suutraarthH|| atra antarA viyase kappai iti kaya. nAt paryuSaNA dvidhA sUcitA, gRhijJAtAjAtabhedAt / tatra gRhiNAma jJAtA yasyAM, varSAyogya pIThaphalakAdau prApta yatnena kalpokta-dravya, kSetra, kAla, bhAva sthApanA kriyate, sA ASAr3ha zuklapaurNamAsyAM, yogyakSetrAbhAvetu paJca paJca dina vRddhayA yAvadvAdrapadasitapaJcamyAM sAcaikAdazasu parvatithiSa kriyte| gRhijAtA tu yasyAM sAMvatsarikAticArAlAcana, luMcanaM, paryuSaNA kalpasUtrAkarNanaM, caityaparipATI, aSTama, sAMvatsarikaMpratikramaNaM ca kriyate, yayA ca vrataparyAya varSANi garayante sA namassa zuklapaJcamyAM, etAvatA yadA bhAdrapadazuklapaJcamyAM sAMvatsarikapratikramaNaM kRtaM tataH jaIntu ma kalpate vihA~, tatastadavadhi vihartavyaM / antarApicaikAdazasu parvatithiSa kriyate nivAsI natu pratikramaNaM / kaizciducyate yatra vAsastatraiva pratikramaNamapi haidyaM,yadiyauva vAsastatraiva pratikramaNaMcettarvASAr3hazukla paJcadazyAmapi tatkartavyaM na caivaM dRSTamiSTaM vA, tato niyata nivAsaeva vAsAyukta iti paramArthaH / amamevA) zrIsudharmakhAmivyAsaH prtipaadyti| zrIsamavAyAMge yathA samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savosaha rAe mAse vikvante sattariehirAIdiehiMsesehiM vAsAvAsaM pajjosaveitti / vyAkhyAta samaNe ityAdi varSANAM cAturmAsapramANasya varSAkAlasya saviM. zatidivasAdhike mAse vyatikrAnte paJcAzatidineSvatIte. vityarthaH / saptatyAM ca rAtri divaseSa zeSeSa saMvatsarapratikrama For Private And Personal Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 20 ) garupa dhammadivase bhAdrapada zukla paJcamyAmityarthaH / varSAkhAvAsI varSAvAsaH varSAvasthAnaM 'pajjosaveitti' parivasati sarvathA ka. roti paJcAzadineSu vyatikrAnteSa tathAvidha vasatyabhAvAdi kAraNe sthAnAntaramapyAzrayati, paraM bhAdrapada zuklapaJcamayAM tu sakSamUlAdAvapi nivasatoti hRdyaM / candra saMvatsarasyaivAyaM niyamaH nAmivarddhitasyetyAdi / tathAhi niyuktikAraH-etthata paNagaM paNagaMkAraNIyaM jAva mavIsaimAsA // suddhadasamI ThiyANaAsAr3hIpuslimo saraNaM // 1 // iyasattarI jahamA asIi NauI dasuttara syNc|| jai vAsa maggasire dasarAyAtiNi ukkosA // 2 // kAuNa mAsakappaM tattheva ThiyANa javAsa maggasire sAlaMbaNANaM chammAsitA jeThoggahAhoi // 3 // sugamAzcamA mavaramAdyagAthA dvayasya cUrNiH // AsAr3hapumimAe ThiyANa jati taNa DagalAdINi gahiyANi pajjosavaNAkapyo Na kahito to sAvaNabahula paJcamIe dhvjjosveNti| asati khette sovaNabahuladasamIe / asati khete sAvaNabahulapasarasoe evaM paJca paJca ussAraM teNaM jAva asatikhete avysuddhpnycmiie| atApareNa Na vadRti atikamituM AsAr3hapusimA to Ar3hattaM mAgaMtANaM jAva avaya jogahassa paJcamIe etthantare jativAsakhetaM Na laTuM tAhe rukhakhasahe? ThitA tovi pajjosaveyaba etesu pavvesu jahAlaMbhe pajjosaveyavamiti apavve Na vahati atra pUrvoktAni ekAdazaparvANi anyAni tu vasatimAzritya aparvANi jJeyAni saMvatsarapratikramaNaM tu bhAdrapadazuklapaJcamyAmeveti dravya kSetra kAla bhAva sthApanA tu sampratyadhyayane darzitaiveti na punarucyate ttevaavsey|| navaraM kalpamAzritya jaghanyatA nabhasya sitapasamyArArabhya kArtikacAturmAsaMyAvat saptatidinamAnaM etAvatA For Private And Personal Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 1 ) badA saptatyA ahorAtreNa cAturmAsikaMpratikramaNaM vihitaM tada. mantaraM pratyUSavihattavyaM kaarnnaantraabhaave| tatsadAve tu mArgazIrSeNApi saha ASAr3ha mAsenApi ca saha SaNmAsA iti : yat punarabhivarddhitavarSe dina viMzatyA paryuSitavyamiti, ucyate tatsiddhAnta TippanAnusAreNa tatra hi prAyo yugamadhye poSo yugAnte cASAr3haevavarddhate tAni ca nAdhunA samyaga jJAyante atA laukikaTippanAnusAreNa yo mAso yatra varddhate sa tatraiva gaNayitavyaH nAnyAkalpanAkAryA dRSTaM parityajyAgdRSTakalpanAnasaGgatA AnAyA 'parijJAnAttu kalpanApi na nizcayitavyeti sAMprataM tu kAlakAcA-caraNAccaturthyAmapi paryuSaNAM vidhati ityaadi| dekhiye Uparake pAThameM zrIsamavAyAGgajI yathA tavRtti aura zrIdazAzrutaskandhasatrako niyukti tathA usIkI carNike pAThoMke pramANa pUrvaka dinAMkI ginatIse ASAr3ha caumAsIse 50 veM dina mAsavRddhi ke abhAvase candrasaMvatsarameM nizcaya nivAsa pUvaka jJAta paryuSaNAmeM sAMvatsarika pratikramaNAdi karanekA pragaTapane khulAse dikhAyA hai aura yogya kSetrake abhAvase 50 veM dinako rAtriko bhI ullaMghana na karate hue jaMgalameM vRkSa nIce paryuSaNA karalenekA bho khulAsA likhAhai aura candrasaMvatsarameM 52 dine payu SaNA karanesa kArtika taka svabhAvasehI 92 dina rahate haiM so jaghanyakAlAvagraha kahA jAtA hai aura prAcInakAlameM jaina paMcAGgAnusAra pauSa vA ASADhakI vRddhi honesa abhirddhita saMvatsarame ASAr3ha caumAsIse vIsa dine zrAvaNa sudImeM jJAta paryuSaNA karane meM AtI thI taba bhI payuSaNAke pichAr3I kArtika taka svabhAvasehI For Private And Personal Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 22 ) 100 dina rahate the isaliye vartamAnameM mAsa vRddhi do zrAvaNAdi hote bhI paryuSaNAke pichAr3I 90 dina rakhanekA mAgraha karanA so ajJAnatA se pratyakSa anucita hai aura jaina paMcAGga isa kAlameM acchI tarahase nahIM jAnA jAtA hai isaliye usI ke abhAva se laukika paMcAGgAnusAra jisa mahIne kI jisa jagaha vRddhi hove usIkohI usI jagaha ginanA cAhiye parantu anya kalpanA nahIM karanI, arthAt jaina paJcAGgake abhAvase laukika paJcAGgAnusAra pauSa, ASAr3ha ke sivAya caitra, zrAvaNAdi mAsoM ke vRddhikI ginatI niSedha karaneke liye gacchAgrahase apanI mati kalpanA karake anyAnya kalpanAyeM bhI nahIM karanI cAhiye kyoMki laukika paMcAGkAnusAra caitra, zrAvaNAdi mAseoMkI vRddhi honekA pratyakSa pramANako chor3a karake pauSa ASAr3ha kI vRddhi honevAlA jaina paMcAGga vartamAna meM pracalita nahIM hote bhI usI sambandhI mAsa vRddhikA apratyakSa pramANako grahaNa karanekA Agraha karanA mo bhI yogya nahIM hai kyoMki jaina paMcAGgake abhAva se laukika paMcAGgAnusAra vartAva karate bhI usI mujaba mAsa vRddhikI ginatI nahIM karanA esA koI bhI zAstrakA pramANa nahIM honese gacchAgrahakI yukti rahita kalpanA bhI mAnya nahIM ho sakatI hai aura ASAr3ha caumAsose 50 dine dUsare zrAvaNa meM paryuSaNA karanA so to zAstrokta pramANa pUrvaka tathA yukti sahita prasiddha nyAyakI bAta hai / aura aba prAcInakAla meM jaina paMcAGgAnusAra paryuSaNA kI maryAdAvAlA eka pATha vAMcaka vargako jJAta honeke liye dikhAtA hUM zrIcaitravAlagacchake zrIjagacaMdra sUrijIkI paraMparAmeM For Private And Personal Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrItapagacchake zrIkSemakIrti sUrijI kRta zrIvahatkalpasUtrakI ittikA tIsarA kharaDakA tIsarA uddezAke paSTha 50 se 59 takakA pATha nIce mujaba jAno, yathA atha yasmin kAle varSAvAsa sthAtavyaM yAvantaMvA kAlaM yena vidhinA tadetadupadarzayati / AsAr3hapuNimAe vAsAvAsa hoti atigamaNaM maggasirabahula dasamIra jAvaekami khetami // ASAr3hapUrNimAyAM varSAvAsa prayogya kSetre gamanaM pravezaH kartavyaM bhavati tatra cApavAdatA mArgazIrSa bahula dazamI yAvadekatra kSetre vastavyaM etacca ciriNAma varSAdikaM vakSyamANaM kAraNamaGgIkRtyoktaM,utsargatastu kArtikapUrNimAyAM nirgantavyaM idameva bhAvayati // bAhihiyA vasahiM khettaMgAhitu vAsa pA. agaM kappaMkathetuDhavaNA sAvaNabahulasta paJcAhe // yatrASADhamAsakalpaM kRtastatrAnyatra vA pratyAsanagrAmesthitA varSAvAsayogya. kSetreSamAsAdhusAmAcArI grAhayanti,teca vRSamA varSA prayogya saMstArakaMtRNa hugala kSAra mammakAdikamupadhiM gRhNanti, tata mA. bAr3hapUrmi mAyAM praviSTAH pratipadamArabhya paJcabhirahAbhiH paryuSaNA kalpaM kathayitvA zrAvaNa bahula paJcamyAM varSAkAle sAmAcAryAHsthApanAM kurvanti paryuSayantItyartha // itthaya aNabhiggahiya vIsatirAyaM savIsaha mAsaM teNa paramabhiggahiyaM gAhiNAyaM kttiojaav|| atretti zrAvaNa bahula paJcamyAdau AtmanAparyaM. Site'pi anabhigrahItamanavadhAritaM gRhasthAnAM purataH katrtavyaM kimuktaM bhavati yadi gRhasthAH pRccheyurAryAyUyamatra varSAkAle sthitAvA na veti evaM pRSTa sati sthitAvayamatreti sAvadhAraNaM ma kartavyaM, kintu tatsaMdigdhaM, yathA mAdyApi nizcitaH sthitA bhasthitA ceti, ityamanabhigrahItaM kiyantaM kALaMvatavyaM yate For Private And Personal Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 24 ) yadyabhivarddhito sau saMvatsarantatA viMzatirAtri dinAni,aya cAndrosau tataH sa viMzatirAtraM mAsaM yAvadanabhigRhItaM katavyaM, teNa vibhakti vyatyayA ttataH paraM viMzati rAtra mAsA cordhvamabhigRhItaM nizcitaM kartavyaM gRhijJAtaca gRhasthAnAM pacchatA jJApanA kartavyA, yathA vayamatra varSAkAlesthitA etacca gRhijJAtaM kAttikamAsaM yAvat kartavyaM kiM punaH kAraNam kiyati kAle vyatIta eva gRhijJAtaM kriyate nArvAgityatrocyate // asivAi kAraNehiM ahavA vAsaM Na suTu AraddhaM abhivaDhiyaMmi bIsA iyaresu savIsai mAso // kadAcittat. kSetre azivaM bhavet AdizabdAt rAjaduSTAdikaM vA bhayamupajAyeta evamAdibhiH kAraNe, athavA tatra kSetre na suSTu varSa varSitumArabdhaM yena dhAnyaniSpattirupajAyate tatazca prathamameva sthitA vayamityukte pazcAdazivAdi kAraNe samupasthite yadi gacchanti tato loko brUyAt aho ete AtmAnaM sarva putra tayAkhyApayanti paraM na kimapi jAnanti mRSAvAda vA bhASante sthitA sma iti bhaNitvA samprati gcchntiiti| athAzivAdi kAraNeSa sajAteSa api na gacchati tata AjJA'tikramaNAdi doSA apica sthitA sma ityukte gRhasthAzcintayeyuravazyaM varSa bhaviSyati yeneti varSA rAtramatra sthitAH tato dhAnyaMvikrINIyuH gRhaM vAcchAdayeyuH ilAdIni vA sthApayeyuH yataeva matA abhivarddhitavarSe viMzatirAne gate itareSu ca triSu candrasamvatsareSa saviMzatirAtre mAse gate gRhitAtaM kurvanti // etyasa paNagaM paNagaM kAraNIyaM, jAva sabIsai mAso, baha isamI ThiyANa,AsADhIpusimosaraNaM // atreti ASAdapUrNi. mAyAM sthitAH pAra pAvadeva saMstArakaM galAdi grahanti For Private And Personal Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org D ( 25 ) rAtrau ca paryuSaNAkalpaM kathayanti tataH zrAvaNa bahulapacamyAM paryuSaNa kurvanti, athASAr3ha pUrNimAyAM kSetraM na prAptAstata evameva paJcarAtraM varSAvAsa prayogyamupadhiM gRhItvA paryuSaNA karapaM 'ca kathayitvA zrAvaNa bahuladazabhyAM paryuSaNayanti evaM kAraNema rAtri divAnAM paMcakaM paMcakaM varddhayatA tAvatsyeyaM yAvat saviMzati rAtro mAsaH pUrNaH / athavA te ASADhazuddha dazamyAmeva varSAkSetre sthitAstatasteSAM paMcarAtreNa DagalAdau gRhIte paryaSaNA kalpe ca kathite ASAr3ha pUrNimAyAM samavasaraNaM paryuSaNaM bhavati eSa utsargaH // ata ddha kAlaM paryuSaNamanutiSThatAM sarvo'pyapavAdaH / apavAdApi saviMzatirAtrAt mAsAt paratA nAtikramayituM kalpate yadyetAvatkAle'pi gate varSAyogyakSetraM na labhyate tato vRkSamUle'pi paryuSitavyaM // atha paMcaka parihA NimadhikRtya jyeSTakalpAvagrahapramANamAha / iyasattarI jahasA asoi uI dasuttarasayaMca jaivAsa maggasire dasarAyA tithi ukkosA // iyaiti upadarzane ye kilASAr3ha pUrNimAyAH saviMzatirAtre mAse gate paryuSayanti teSAM saptatidivasAni jaghanya varSA vAsAvagraho bhavati, bhAdrapada zuddha paMcamyAnantaraM kArtika pUrNimAyAM saptatidinasadbhAvAt / evaM bhAdrapadabahuladazamyAM paryuSayanti teSAmazItirdivasA madhyamA varSAkAlavagrahaH / zrAvaNa pUrNimAyAM navatirdivasAH / zrAvaNa bahuudazamyAM dazottarazataM divasA madhyamaevakAlAgrahI bha vanti // samavAyAMgenukramapi itthaM vaktavyaM / bhAdrapadAmAvAsyAyAM paryuSaNe kriyamANe paMcasaptatidivasAH / bhAdrapadabahulapaMcamyAM paMcAzIti / zrAvaNazuddhadazamyAM paMcanavatiH / zrAvaNAmAvasyAM paMcottarazataM / zrAvaNa bahulapaMcasthAM paMcadazottarazataM / ASAr3ha Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal * Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 26 ) pUrNimAyAM tu paryuSite viMzatyuttaraM divasazataM bhavati // eva meteSAM prakArANAM varSAvAsAnAmeka kSetre sthitvAkArttika cAturmAsika pratipadi nirgantavyaM / atha mArgazIrSe varSA bhavati kamalAkulAH panthAnaH tatoapavAdenaika dazarAtraM bhavatIti / atha tathApi varSA noparate tato dvitIya dazarAtraM tathA sati athaiva mapi varSA na tiSThati tatastRtIyamapi dazarAtramA seveta eva trINi dazarAtrANi utkarSatastatra kSetre AsitavyaM mArgazira paurNamAsIM yAvadityarthaH // tata uddha yadyapi kamAkulA paMthAno varSa vA gor3hamanuparataM varSati yadyapi ca pAnIyaiH pUryyamANaistadAnIM gamyate tathApi avazyaM nirgantavyaM evaM paJcamAsiko jyeSTakalpAvagrahaH sampannaH // atha tameva pAramAsikamAha / kAuNa mAsakampaM tattheva ThiyANa jaMivAsa maggasire sAlaMbaNANaM chammAsio jeo ggaho hoiti / yasmin kSetre ASADhamAsa kalpakRtaH tadanyadvarSAvAsayogya tathAvidhaM kSetraM na prAptaM tato mAsakalpaM kRtvA tatrava varSAvAsaMsthitAnAM tataJcAturmAsAnantaraM kaI mavarSAdibhiH kAraNairatIte mArgazIrSa mAse nirgatAnAM pAramAsiko jyeSTakalpAvagraho bhavati ekakSetra avasthAnamityarthaH // * dekhiye Upara ke pATha meM adhikaraNa doSakA nimittakAraNa / aura kAraNa yoge gamana karanA par3e to sAdhudharmakI avahelanA na honeke liye varSAyeogya upadhiko prApti hone se yogyakSetrameM ajJAta yAne gRhastho logoM kI nahIM jAnI huI anizcita paryuSaNA sthApana kare vahAM uso rAtriko paryuSaNA kalpa kahe ( zrI kalpasUtrakA paThana kare ) aura yogyakSetrake abhAva se pAMca pAMca dinakI vRddhi karate candrasaMvatsara meM 50 dina taka tathA abhivarddhita saMvatsara meM 20 dinataka ajJAta paryuSaNA kare parantu For Private And Personal Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 20 ) 20 dine tathA 50 dine jJAta yAne gRhasthI logoM kI jAnI huI prasiddha paryuSaNA kare seA yAvat kArttikataka usI kSetra meM Thahare aura jaghanyase 90 dina, tathA madhyama se 120 dina aura utkRSTa 180 dinakA kAlAvagraha hotA hai / aura bhI paryuSaNA samvandhI bhASya, cUrNi, vRtti, samAcArI, tathA prakaraNAdi granthoMke aneka pATha maujUda haiM parantu vistAra ke kAraNa se yahAM nahIM likhatA hUM / tathApi zrIdazAzruta skandha satrakI cUNiM, zrInizItha cUrNi, zrI bRhatkalpa cUrNi vagairaha kitanehI zAstroM ke pATha AgeprazAMgoMpAta likhane meM bhI AveMge / aba merA satyagrahaNAbhilASI zrIjinAjJA icchuka sajjana puruSoMko itanAhI kahanA hai ki varttamAnakAla meM jaina paJcAGgake abhAva se laukika paJcAGgAnusAra jisa mAsakI vRddhi hove usIke 30 dinoMmeM pratyakSa pane sAMsArika tathA dhArmika vyavahAra saba duniyAMmeM karane meM AtA hai tathA samaya, AvalikA, muhurttAdi zAstrokta kAlake vyatItakI vyAkhyAnusAra aura sUryodayase tithi vAroMke parAvartana karake dinoMkI ginatI mizcaya ke sAtha pratyakSa siddha hai tathApi usIkI ginatI niSedha karate haiM seA niSkevala haThavAdane saMsAravRddhikAraka utsUtra bhASaNa rUpa bAla jIvoMko mithyAtvameM gerameke liye vRthA prayAsa karate haiM isaliye adhika mAsake dinAMkI ginatI pUrvaka uparokta vyAkhyAoMke anusAra ASAr3ha caumAsIse 50 dine dUsare zrAvaNa meM vA prathama bhAdrapada meM paryuSaNA karanA so zrIjinA - jJAkA ArAdhanapanA hai| isaliye maiM pratijJA pUrvaka AtmArthiyoMko kahatA hUM ki vartamAnika zrItapagacchake munimauset vagairaha vidvAn mahAzaya pakSapAta rahita ho karake viveka buddhise uparokta zrIkalpasUtrakI vyAkhyAoMkA tAtpa yarthako vicAreMge to mAsavRddhi honese apane pUrvajoM kI For Private And Personal Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 8) maryAdAke pratikUla tathA paJcAGgIke pramANoM ke bhI viruddha hokarake gacchAgraha ke pakSapAtase dI zrAvaNa hote bhI pratyakSapaNe 80 dine bhAdrapada meM paryuSaNA karane kA vRthA Agraha kadApi nahIM kreNge| aura uparokta zAstrAnusAra tathA yukti pUrvaka 50 dine dUsare prAvaNameM vA prathama bhAdrapada meM paryuSaNA karanevAle zrIjinAjAke ArAdhaka puruSoM para dveSa buddhise vRthA utsUtra rUpa mithyAzASaNase AjJA aGgakA dUSaNa ugAkara bAlajIvoMko bhramameM geranekA sAhasa bhI kadApi nahIM kreNge| _ aura phira apanI cAturAIse Apa nirdUSaNa bananeke liye jaina zAstroM meM adhika mAsako ginatImeM nahIM ginA hai aisA utsUtra bhASaNarUpa kahake ajJajIvoMke Age mithyAtva phailAte haiM usIkA nivAraNa karane ke liye aura bhavya jIvoMko niHsandeha honeke liye isajagaha adhika mAsakI ginatIke pra. mANa karane sambandhI paJcAGgIke aneka pramANa yahAM dikhAtA huuN| zrIsudharmasvAmIjI kRta zrI candraprajJaptisUtra meM 1, tathA zrIsUrya prajJaptimUtrameM 2, aurasaMvat 130 ke anumAna zrImalaya girijI kRta uparokta donoM sUtroMkI donoM vRttiyoMmeM 4, zrIbhadrabAhusvAmijIkRta zrIdazavaikAlikasUtrake cUlikAkI niyukti meM 5, tathA zrIharibhadrasUrijI kRta sat niyuktikI vRhattimeM 6, zrInizIthasUtrake laghubhASyameM, bahadbhASya meM 9, cUrNimeM 8 zrIbahatkalpake laghubhASya meM, sahadAyameMTa, cUrNimeM 10 aura vRtti11 zrIsamavAyAMgajI meM 12, tathA tadavRttimeM 13 aurazrIsthAnAMgajIsUtrakI vRttimeM 14, zrIne mIcandrasarijI kRta zrIpravacanasArodvAra meM 15, zrIsiddhasenasarijI kRta tatsUtrakI vahatti meM 16, zrIudayasAgarajI kRta tatsatrakI laghupattimeM 17, zrIjinapatisarijIkRta zrIsamA. cArI grantha meM 18,zrIsaMghapaTaka laghavRttimeM, yahatti meM 19 zrIji naprabhasarijI kRta zrI vidhiprapAsamAcArImeM 20 aura zrIsamaya For Private And Personal Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] sundarajI kRta zrIsamAcArI zatakameM 21 aura zrIpAzcandra gacchake zrIbrahmarSijI kRta zrIdazAzrutamkandha sUtrakI vRttimeM 22 ityAdi aneka zAstroM meM adhikamAsako ginatImeM pramANa kiyA haiM isaliye jinAjJAke ArAdhaka AtmArthI puruSa adhikamAsakI ginatI kadApi niSedha nahIM kara sakate haiM isa jagaha bhavya jIvoMko niHsandeha honeke vAste thor3ese adhikamAsakI ginatIke viSayavAle pATha likha dikhAtA hu~ zrItapagacchake pUrvaja kahalAte zrInemicandra sUrijI mahA. rAja kRta zrIpravacanasAroddhAra mUlasUtra gujarAtI bhASA sahita muMbaIvAle prAvaka bhImasiMha mANakakI taraphaseM zrIprakaraNa ratnAkarake tIsare bhAgameM chapake prasiddha huvA haiM jisake pRSTha 364 meM 365 taka nIce mujaba bhASA sahita pATha jAno-. __ avataraNaH-mAsANa paJcabheyatti eTale mAsanA pAMcabhedona ekasone ekatAlIsamuMdvAra kahe che| mUlaH-mAsAya paMcasutte, naskatte caMdIoya riumAso // Ai coviye avaro, bhivaDhio tahaya paMvamao // 4 // ___arthaH-sUtra je zrIarihaMta paramAtmAnaM pravacana tene viSe mAsa pAMca kahyA ch| temA prathamaje nakSatranI gaNanAye thAya tenI rItakahe cheH-caMdramAcArake0 saMcarato jeTale kAle abhijitAdikathI vicarato utarASAr3hA nakSatra sudhI jAya tene prathama nakSatra mAsa khiye| bIjo caMdioyake caMdratha kIthAya te aMdhArA par3avAthakI AraMbhIne ajavAlI pUrNimA sudhI caMdramAsa kehevAye / trIjorioke0 Rtu te loka rUr3hiye sATha ahorAtrIye Rtu khiye| teno aImAsa eTale trIsa aho. For Private And Personal Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 30 ] rAtrI pramANano te RtumAsa jaannvo| cotho, Aditya je sUrya tehanaM ayana ekagone jyAzI divaptana hoya / teno chaTobhAga te Aditya mAsa khiye| pAMcamo abhivarddhita te tera caMdramAse thaay| bAra caMdramAse saMvatsara jAMNavo parantu jevAre eka vadhe tevAre tene abhivarddhita mAsa kahiye enaMja pramANa vizeSa dekhAr3e che| mUla -aharattasittavIsa tisatta sattadvi bhAga nrkto|| caMdoa uNattIsa basavibhAgAya battIsaM // 0 // arthaH-tatAvIta ahorAtrI ane eka ahorAtrInA zar3asaTha bhAga kariye tevA ekavIsa bhAge adhika eka nakSatra bhAsathAya / ane mAsanA ugaNatrIsa ahorAtrI tenA upara eka ahorAtrinA bAsaThabhAga kariye evA batrIsa bhAge adhika eka caMdramAsa thAya / mUlaH-uubhAso tIsadiyo, Aiccovi tIsa hoi ac| abhivaDioa mAso cauvIsa saeNa cheeNa // 906 // arthaH-RtumAsa te saMpUrNa trIrudivasa pramANano jANavo tathA AdityamAsa te trIsadivasa ane upara eka divasanA sAThiyA jIsabhAga kariye teTalA pramANano jaaNnnvo| ane abhivahitamApta te cauvIse adhika ekazatacheda eTale bhAga teja dekhAr3e che // 906 // mUlaH-bhAgANigavIsasayaM, tIsAaigAhiyA diNANaM v| eejaha nippatti, lahaMti samayAUtahaneyaM // 907 // arthaH-te pUrvokta ekasone covIsabhAga eka ahorAtranA kariye tevA ekaso ekavIsabhAga ane ekadivase adhika grIsa eTale ekatrIsa divasa arthAt ekatrIsa divasane eka ahorAtrInA ekaso covIsabhAga mAMhelA For Private And Personal Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 31 ] ekatone ekavIsabhAga upara eTeluM abhivar3ita mAsanaM pramANa jANavaM erItee pAMcamAnI jema niHppati eDale prAptithAya che tesamayake siddhAnta thakI jAMNavI iti gAthAcatuSTayArtha // 907 // avataraNaH--varimANapaMcazeyatti eTale varSanA pAMcabhedana ekasone betAlIsamu dvAra kahe che / mUlaH-saMvacharAu paMbau "caMde caMde bhivaDhie ceva / caMde bhivaDDhaetaha bAsadvi mAse hi jugamANaM // 8 // arthaH-caMdrAdika saMvatpara pAMcakahyAche temA pUrvokta caMdramAse je nIpanyote caMdrasaMvatsara jaaNnnvo| tenu pramANa traNase copanadivasa ane eka divasanA bAptaThabhAga kariye tevA bArabhAga upara jANavA temaja bIjA caMdrasaMvatsaranuM paNa mAnajANavU / have caMdrasaMvattara thI eka adhikamAsa thAya aiTale tene abhivahita saMvatsarajAMNavo tenu pramANa traNase jyAsIdivata ane eka divasanA bAsaThabhAga karI temAMnA cumAlIsabhAga . evo eka abhivati saMvatptara jANavo ekatrIza ahorAtra ane ekadivasanA ekaso covIsabhAga kariye temAhilA ekaso ekavIsabhAga upara e abhivarddhita mAsana mAna jANavU / have pUrvokta mAne abhivahita saMvatsara be ane caMdrasaMvatsara traNa evA pAMca saMvatsare eka yugamAna thAya che te bAsaThacaMdramAsa pramANaka cha / sArAMza ekayugamA traNa cAMdrasaMvatsara te cAMdrasaMvatsaranA pratyeka bAramAsa malI chatrIsa cAMdramAsa ane be abhivati saMvatsara temAM eka abhivarddhita saMvatsaranA tere cAMdramAsa e pramANe bIjA varSanA paNa tere malo ekaMdara chatrIsamAsa ane pUrvokta cAMdramAsa chatrIsa malIne bAsaTha cAMdramAse eka yuganuM mAnathAya // 8 // iti For Private And Personal Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 32 dekhiye upara meM zrItapagaccha ke pUrvaja zrInemicaMdra sUrijIneM adhika mAtakI ginatI maMjUra karake teraha caMdranAsase abhivarddhita saMvatsara kahA aura ekayu ke bAsaTha (62) mAsakI ginatI dikhAi adhika mAsake dinoMkI bhI ginatI khulAse likhI haiM isa liye vartamAna meM zrItapagacchatrAle mahAzayoM ko apane pUrvajake pratikula hokara adhikamAsakI ginatI niSedha karanI nahI cAhiye kintu adhikamAsakI ginatI avazyameva maMjUra karanI yogya haiM / aurasuniye ---- zrImalayagirijI kRta zrIcaMdra prajJapti sUtra vRttike pRSTha se 100 taka tatpATha---- saMvata yugapUraka: saMvatsaraH paMcavidhaH prajJaptastadyathA / caMdrazca dro'bhivarddhitazcaiva uktaMva caMdo caMdo abhivaDhitoya, caMdo abhivaDhito ceva / paMvasahiyaM jugamiNaM, di te lokkasIhiM // 1 // paDhana vijhyAu caMdAtazyaM abhibaDhiyaM viyANAhiM / caMde ceva caDhatya paMcamamabhivadviyaM jANa // 2 // tatra dvAdazapUrNamAsI parAvarttA yAvatA kAlena parisamApti mupayAti tAvatkAla vizeSazca Mdra taM vatsaraH / uktaMva | punnina pariyaTTA puNa bArasa mAse havai caMdo | ekazca pUrNamAsI parAvartta ekazca dromAsastasmiMzca caMde nAsai'horAtra parimANa viMtAyAmekonatriMzadahorAtrA dvAviMzacca dvASaSTi bhAga ahorAtrasya etat dvAdazabhirguNyate jAtAni zroNi zatAni catuHpaJcAzadadhikAni rAtridivAnAM dvAdazaca dvASaSTibhAgA rAtridivatasya evaM parimANazca draH saMvattaraH yasmin saMvatsare adhikamAsa sambhavena trayodaza caMdrasya mAtA bhavaMti so'bhivarddhita saMvatsaraH // uktaMva // terasaya caMdramAsA tathA For Private And Personal Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 5 [ 33 ] vAso abhivaDhioya nAyo / ekasmin caMdramAse ahorAtrA ekonatriMzad bhavanti dvAtriMzacva dvASaSTibhAgasya aho - rAtrasya etaccAnantaraM coktaM tata eSa rAzistrayodazabhirguNito jAtAni trINi ahorAtrazatAni tryazItyadhikAni catuzcatvA riMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya etAvada horAtrapramANo'bhivarjitasaMvatsara upajAyate kathamadhikamAsa sambhavo yenAbhivarddhita saMvatsara upajAyate kiyatA vA kAlena sambhavatIti ucyate iha yugaM caMdrA'bhavatirUpa paJcasaM vatsarAtmakaM sUryyasa vatsarAprekSayA paribhAvyamAna manya nAtiriktAni paJcavarSANi bhavanti sUryyamAsa sAI triMzadahorANi pramANa caMdramAsa ekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA dinasya tato gaNitaparibhAvanayA sUryyasaMvatsara satka triMzanmAsAtikrame ekacAMdramAso'dhiko labhyate tathAca pUrvAcAryyapradarziteyaM karaNa gAthA // caMdassa jo viseso Aichcassa ya ha vijja mAsassa tIsaha guNio saMto havai hu ahimAsao ekko // 1 // asyA'kSaragamanikA Adityasya Aditya saMvatsaraH sambandhino mAsasya madhyAt caMdrasya caMdramAsasya yo bhavati vizleSa iha vizleSa kRte sati yadavaziSyate tadupacArAt vizleSaH sa triMzatA guNyate gaNitaH san bhavatyeo'dhikamAsaH tatra sUryyamA saparimANAt sArddha triMzadahorAtrarUpAt / candramAsaparimANamekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA dinasyevaM rUpa zodhyate tata sthitaM pazcAddinamekamekena dvASaSTibhAgena nyUnaM tacca dinaM triMzatA guNyate jAtAni triMzaddinAni ekazca dvASaSTibhAga triMzatA guNito jAtAstriMzat dvASaSTibhAgAH te triMzadvinebhyaH zodhyante tatasthitAni zeSANi ekonatriMzaddinAni dvAtriM k Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zazca dvASaSTibhAgAdinasya etAvatparimANazcandramAsa iti bhavati sUryyasaMvatsara satka trizanmAsAtikrame eko'dhikamAso yuge ca sUryamAsAH SaSTisto bhUyo'pi sarya samvatsaraH satka triMzanmAsAtikrame dvitIyo'dhikamAso bhavati / uktaMca saTThIye aiyAe havai hu ahimAsago jugaI mi bAvIse pavasae havai hu bIo jugaMtami // 1 // asyApi akSaragamanikA ekasmin yuge anantarodita svarUpe parvaNAM pakSANAM SaSTau atItAyA SaSTisaMkhya Su pakSeSu atikrAnteSu ityrthH| etasminnavasare yugAI yugAIpramANe eko'dhikomA so bhavati dvitIyastvadhikamAso dvAtriMzatyadhike parvazate atikrAnta yugasyAnta yugaparyavasAne bhavati tena yugamadhye tRtIyasaMvatsare adhikamAsaH paJcame ceti dvau yuge abhivatisaMvatsarI saMprati yuge sarvasaMkhyayA yAvanti parvANi bhavanti tAvanti nidikSaH prativarSa parvasaMkhyAMmAha / tA paDhamassaNa mityAdi tA iti tA yuge prathamasya Namiti vAkyAlaMkRtau candrasya saMvatsarastha caturviMzatiparvANi prajAtAni dvAdazamAsAtmako hi cAndraH saMvatsaraH ekaikasmiMzca mAse dve ve parvaNi tataH sarva saMkhyayA candramavatsare caturviMzatiH parvANi dvitIyasya cAndrasaMvatsarasya caturviMzatiH parvANi bhavanti abhivatisaMvatsarasya SaDurviMzatiH parvANi tasya trayodazamAsAtmakatvAt caturthasya cAndrasavatptarasya caturviMzatiH parvANi paJcamasyAbhivar3ita saMvatptarasya Sar3a viMzatiH parvANi / kAraNamanantarabhevoktaM tata evamevoktenaiva prakAreNa sapuvA vareNaMti pUrvApara gaNitamilanena paJcasAMvatsarike yuge caturviMzatyadhikaM parvazataM bhavatItyAkhyAtaM sarvairapi tIrthakadbhirmayA ceti / For Private And Personal Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 35 ] aura bhI ina mahArAja kRta zrIsUryaprajJapti sUtrA vRttike pRSTha 111 se 112 taka tatpATha yugsNvtsrennmityaadi| tA yugasaMvatsaro yugapUrakaH saMvatsarapaMdhavidhaH prjnyptstdythaa| caMdrazcAMdro'bhivaddhi tazcAMdro'bhivarddhitazcaiva // uktaM va // caMdo caMdo abhivaDhioya caMdobhivaDio ceva paMcasahiyaM yugamiNaM diDhate loka daMsIhi // 1 // paDhama biiyAu caMdA taiyaM abhivaDhi viyANA hi caMdeceva cautya paMcamamabhivaDhiyaM jANa // 2 // tatra dvAdazapaurNamAsI parAvartAyA yAvatA kAlena parisanAptimupayAMti tAvat kAlavizeSazcandra saMvatsaraH // uktaMca // puNima pariyahA puNa bArasabhAle havai caMdo // ekazca paurNamAtI parAvarta ekazcadramAta stasmiM cAMdra mAse rAtri divasaparimANacintAyAM ekonatriMzadahorAtrA dvAtriMzatra dvASaSTibhAgA rAtri divasasya etaddvAdazabhirguNyate jAtAni trINi zatAni catuHpaJcAzadadhikAmi rAtri divAnAM dvAdaza ca dvASaSTibhAgAM rAtri divasasya evaM parimANazcAndraH sNvtsrH| tathA yasmin saMvatsare adhikamAsa sambhavet trayodazacandramAsA bhavanti sobhivarddhitasaMvatsaraH // uktaM va // teralaya caMdamAsA vAso abhivaDhioya naaybo|| ekasmiM caMdramAsai ahorAtrA ekonatriMzadbhavanti dvAtriMzazca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya etccaanntrmevoktN| tata eSa rAzistrayodazabhirguNyate jAtAni trINi ahorAtrazatAniyazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya etAvadahorAtra pramANo'bhivaddhi tasaMvatsara upajAyate kathamadhikamAsasambhavo yenAbhivaddhitasaMvatsara upajAyate kiyatA vA kAlena sambhavatIti ucyate / iha yugaM For Private And Personal Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir candrAbhivaddhitarUpa paJcasaMvatsarAtmakaM sUryasaMvatsarApekSayA pari bhAvyamAna manyUnAtiriktAni paMcavarSANi bhavanti sUryamAsazca sArvatriMzadahorAtripramANa candramAsa ekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA dinasya tato gaNitasaMbhAvanayA sUryasaMvatsara satka triMzanmAsAtikrame ekazcandramAso'dhiko lbhyte| sa ca yathA labhyate tathA pUrvA vAyaMpradarzileyaM karaNaM gAthA // caMdassa jo viseso Aiccassai havijja mAsasta tIsai guNio saMto havai hu ahi mAsago ekko||1||asyaakssrgmnikaa Adityasya AdityasaMvatsarasambandhino mAsasya madhyAt caMdrasya caMdramAsasya yo bhavati vizleSa iha vizleSa kRte sati yadavaziSyate tadapyu pacArAdvizleSaH sa trizatA guNyate guNitaH san bhavatyeko'dhikamAsaH tatra sUryamAptaparimANAt sAItriMzadahorAtrarUpaM caMdramAsaparimANamekonatriMzaddinAni dvAtriMzazca dvASaSTibhAgA dinasyetyevaM rUpa zodhyate tataH sthitaM pazcAdinamekamekena dvASaSTibhAgena nyUnaM tacca dinaM trizatA guNyate jAtAni ziddinAni ekazca dvASaSTibhAga triMzatA guNito jAtAstriMzadvASaSTibhAgAsta triMzadinebhyaH zodhyante tata sthitAni zeSANi ekonaziddinAni dvAmiAMzazca dvASaSTibhAgA dinasya etAvatparimANazcAndromAsa iti bhavati sUrya saMvatsara satka zinmAsAtikrase eko'dhikamAso yuge ca mUryamAlAH SaSTisto bhUyo'pi sUryasamvatsara satkatriMzanmAsAtikrame dvitIyo'dhikamAso bhavati / uktaM ca saTThIe ayAe havai hu ahilAsago jugaddhami bAvIse pavaplae havaihu bIo jugataMli // 1 // asyApi akSaragamanikA ekasmin yuge anaMtarodita svarUpe parvaNAM pakSANAM SaSTau atItAyAM SaSTisaMkhyeSu pakSeSvati. For Private And Personal Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 37 ] krAnteSu ityarthaH etasminnavasare yugAI yugAIpramANe eko'dhiko mAso bhavati dvitIyastvadhikamAso dvAtriMzatyadhike parvazate (pakSazate) atikrAnte yugasyAnta yugasya paryAvatAne bhavati tena yugamadhye tRtIyasamvatsare adhikamAsaH paJcame ceti dvau yuga abhivaddhitatamvatsarau samprati yuge sarvasaMkhyayA yAvanti parvANi bhavanti tAvanti nidikSaH prativarSa parvasaMkhyA mAha // tApaDhamastaNa mityAdi tA iti tatra yuge prathamasya Namiti vAkyAlaMkRtau cAndrasya samvaraptarasya caturviMzatiH parvANi prajJaptAni dvAdazamAsAtmako hi cAMdraH samvatsaraH ekaikasmiMzca mAte dve dve parvaNi tataH sarvasaMkhyA cAndraptavatsare caturviMzatiH parvANi bhavanti dvitIyasyApi cAMdrasamvatsarasya caturviMzatiH parvANi bhavanti abhivarddhita samvatsarasya Sar3aviMzatiH parvANi tasya trayodazamAtAtmakatvAt caturthasya cAMdra samvatsarasya caturvizatiH parvANi paJcamasyAbhivarddhitasamva. tptarasya SaDviMzatiH parvANi kAraNamanantaramevoktaM tata evameva uktenaiva prakAreNa sapuvAvareNaMti pUrvAparigaNitamilanena paJcasAMvatsarike yuge caturviMzatyadhika parvazataM bhavatItyAkhyAtaM sarvairapi tIrthakRdbhirmayA ceti / / dekhiye uparake donU pAThameM khulAsA pUrvaka prathama candra saMvatsara dUsarA candra saMvattara tIsarA abhivati saMvatsara cauthA phira candra saMvattara aura pAMcamA phira abhivati saMvatptara ina pAMtra saMvatsaroM se eka yugakI saMpUrNatA lokadarzI kevalI bhagavAn ne dekhI haiM kahI haiM jiptameM eka candra mAptakA pramANa ekonatIsa saMpUrNa ahorAtri aura eka aho rAtrike bAtaTha bhAga karake batIsa bhAga grahaNa karanese 29 / For Private And Personal Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 36 ] 32 / 62 arthAt 20 dina 30 ghaTIkA aura 58 pala pramANe eka candramAsa hotA haiM isako bAraha cAMdramAsoM se bAraha guNA karane se eka candrasaMvatsara meM tInase caupana saMpUrNa ahorAtra aura eka ahorAtra ke bAsaTha bhAga karake bAraha bhAga grahaNa karane se 354 / 12 / 62 arthAt 354 dina 11 ghaTIkA aura 36 pala pramANeM eka candra saMvatsara hotA haiM aura jisa saMvatsarameM adhikamAsa hotA haiM usImeM teraha candramAsa hone se abhivarddhita nAma saMvatsara kahate haiM jisakA pramANa tInase teMyAzI ahorAtra aura eka ahorAtrike bAsaTha bhAga karake caumAlIsa bhAga grahaNa karane se 383 / 44 / 62 arthAt 383 dina 42 ghaTIkA aura 34 pala pramANe eka abhivarddhita saMvatsara teraha candramAsoMkI ginatIkA pramANa se hotA haiM isa tarahake tIna caMdrasaMvatsara aura doya abhivarddhita saMvatsara ese pAMca saMvatsaroM meM eka yuga hotA haiM aba eka yugake sarva parvo kI ginatI kahate haiM prathama candra saMvatsara ke bArahamAsa jisameM eka eka mAmakI doya hoya parvaNi hone se bArahamAsoM kI cauvIza ( 24 ) parvaNi prathama candra saMvatsara meM hotI haiM taite hI dUsarA candra saMvatsara meM bhI 24 parvaNi hotI haiM aura tIsarA abhivarddhita saMvatsara meM chavIza (26) parvaNi mAsavRddhi hone se terahamAtoMkI hotI haiM tathA cauthA candra saMvatsara meM 24 parvaNi hotI haiM aura pAMcamA abhivarddhitasaMvatsara meM 26 parvaNi hotI haiM so kAraNa uparake donuM pAThameM kahA haiM ina sarva parvo kI ginatI milane se pAMca saMvatsaroMkeM eka yugakI ekaso cauvoza (124) parvaNi arthAt pAkSika hotI haiM yaha 124 For Private And Personal * Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 39 ] parvakI vyAkhyA sarvatIrthaGkara mahArAjoM ne arthAt ananta tIrthaGkaroM ne kahI haiM taise hI vRttikAra malayagirijIne candra prajJaptikI tathA sUryaprajJapti kI vRttimeM khulAseM likhI haiM aura zrIcaMdraprajJapti vRttimeM pRSTha 111 se 113 meM tathA 134 meM aura zrIsUryaprajJaptivRttimeM pRSTha 124 se 228 taka nakSatra saMvatsara 1 candra saMvattara 2 Rtu saMvatsara 3 Aditya ( sUryya ) samvatsara 4 aura abhivarddhita saMvatsara 5 ina pAMca saMvatsaroM kA prasANa vistAra pUrvaka varNana kiyA haiM jisakI icchA hoveM so dekhake ni.sandeha honA isa jagaha vistAra ke kAraNa se saba pATha nahI likhate haiN| aura bhI zrIsudharmasvAmijI kRta zrIsamavAyAMgajI mUlasUtra tathA zrIkharataragacchanAyaka zrIabhayadeva mUrijI kRta. vRtti aura zrIpAvacandrajI kRta bhASA sahita ( zrImakasUdAbAda nivAsI rAya bahAdura dhanapatasiMhajIkA jainAgama saMgraha ke bhAga cauthemeM ) chapake prasiddha huvA haiM jisake 61 mA aura 62 mA samavAyAGgameM mAsoMkI ginatI ke sambandha vAlA pRSTha 119 aura 120 kA pATha nIce mujaba jAno yathA paMcasaMvacchariyassaNaM jugassarija mAsaiNaM miUmANassa igasaThiM uU maasaapnntaa| ___ athaikaSaSTisthAnakaM tatra paJcetyAdi paJcabhiH saMvatsarainivRtamiti paJcasAMvatsarikaM tasyaNamityalaGkAre yugasya kAlamAnavizeSasya RtumAsena candrAdimAzaina mIyamAnasya ekaSaSThiH RtumAsAH prajJaptAH iha cAyaM bhAvArthaH yuga hi paJcasaMvatsarA niSpAdayanti tadyathA-candrazcandro'bhivaddhitazcandro'bhivaddhitazveti tatra ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzata dviSaSThibhAgA For Private And Personal Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 40 ] ahorAtrasyetyevaM pramANena 29 / 32 / 62 / kRSNapratipadArabhya paurNamAlI niSThitena candramAsaina dvAdazamAsa parimANazcandrasavatptarastasya ca pramANamidam trINi zatAnyahAM catuHpaJcAzaduttarANi dvAdaza ca dviSaSThibhAgA divasasya 354 / 12 / 62 / tathA ekatriMzadahAM ekaviMzatyuttaraM ca zataM catuviMzatItyuttarazatabhAgAnAM divasasyetyevaM pramANo'bhivaddhitamAsa iti etena 31 / 121 / 124 / ca mAsena dvAdazamAsa pramoNo'bhivati saMvatsaro bhavati sa ca pramANena trINi zatAnyahAM jyazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgA divasasya 383 / 44 / 62 / tadevaM trayANAM candrasavatparANAM dvayorabhivahita saMvattarayorekI karaNe jAtAni dinAnAM triMzaduttarANi aSTAdazazatAni ahorAtrANAM 1830 RtumAsazca triMzatAhorAtrairbhavatIti triMzatAbhAgahAre labdhA ekaSaSThiH RtunAsA iti| hive 61 mo likhe che| candra 1 candra 2 abhivAIta 3 candra 4 abhivahita 5 ema pAMcavarSano 1 yugathAya te RtumAse karI mIyamAnache candramAsanobhAna 29 ahorAtri anera ahorAtrinA 32 bhAga 62 ThiyA te kRSNa pakSanI paDivAthI paurNamAsIye pUrothAya ehamAsamAna 12 guNokIje tivAre varSano mAna 354 ahorAtri ane 1 ahorAzinA 12 bhAga 62 ThiyAthAya tehane triguNo kIje tivAra 1062 ahorAtri ane 1 ahorAtrinA 62 ThiyA 36 bhAgathAya ema abhivar3ita mApsano mAna 31 ahorAtri aneM 1 ahorAtrimA 124 bhAga hAiya 221 bhAga pramANe thAya tehane 12 guNo kIje tivAre abhivaddhita varSano mAna 33 ahorAtri ane 1 ahorAtrinA For Private And Personal Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Achary [ 41 ] 44 bhAga 62 ThiyA tehane beguNA kIje 767 sAtasI saDasaTha ahorAtri ane 1 ahorAtrinA 26 bhAga 62 ThiyA thAya tehane pahile 3 candravarSanA mAnamAMhi ghAtiye tivAre 1830 ahorAtrithAya Rtu mAsano mAna 30 ahorAtrinu temATe 1830 ne bhAgeM hariye to 1 yugane virSe 61 RtumAsa thAya / ___ paMcasaMvaccharieNa juge bAvaThiM punnimAu bAvaThiM amAvasAu pannatA ___ atha dviSaSThisthAnakaM paMcetyAdi tatra yuge trayazcandrasaMvatsarA bhavanti teSu SaTtriMzat paurNamAsyo bhavanti dvaucAbhivaddhitasaMvatsarau bhavatastatra cAmivarddhitasaMvatptarastra yodazazizcaMdramAsairbhavatIti tayo Sar3a viMzatiH paurNamAsya ityevaM dviSaSThistA bhavanti ityevamamAvAsyApIti / hive 62 mo likhe che| pAMcasaMvatptarAno yugahoya teha mAMhi 62. punima ane 62 abhAva yA kahI 1 yugamAhI 3 candravarSa hoya teha mAMhi mAsa 36 bAretrika 36 pUrNimA ane 36 amAvasyA hoya ane yugamAhi 2 abhivaddhita varSa hoya tehanA mAma 26 hoya temATe pUnina 26 amAvasyA 26 sarva pAMca varSanAmili 62 pUrNimA arne 62 amAvasyA hoya // dekhiye paJcamagaNadhara zrIsudharmasvAmijIne bhI uparake zrIsamavAyAGgajIke mUlasUtra pAThameM aura zrIabhayadevasUrijI vRttikArane bhI adhika mAsakI ginatI barobara kivI aura caMdramAsoMseM caMdrasaMvatsarakA pramANa tathA abhivaddhitamAptoMmeM abhivaddhi tasaMvatptarakA pramANa dinoMkI ginatIseM khulAsA karake eka yugake bAsaTha caMdramAsake hisAbase 62 pUrNimAsI tathA 62 amAvasyA aura caMdramAsakI ginatIke pramANase For Private And Personal Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 42 ] 62 canda mAsake 1830 dina eka yugakI pUrti karanevAle dikhAye haiM tathApi vartamAnika zrItapagacchAdi vAle mere dharmabandhu adhika mAsakI ginatI niSedha karate haiM jinoMko vicAra karanA cAhiye // ____aura bhI zrItapagacchake pUrvAcAryajI zrIkSemakIrtisUrijI kRta zrIvahatkalpavRtti khaMbhAyatake bhaMDAravAlIke dUsare uddeze dUsare khaNDameM-nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva meM 6 prakArake mAsoMkI vyAkhyA kivI haiM jisameM meM isa jagaha eka kAla mAsakI vyAkhyA vartamAnika zrItapagacchavAloMko apane pUrvajakA vacana yAda karAneke vAste aura bhavya jIvoMko niHsandeha honeke liye pRSTha 198 veM kA pATha dikhAte haiM tathAca tatpATha kAlamAsaH zrAvaNAdiH yadvA kAlamAso nakSatrAdikaH paJcavidhastadyathA nakSatramAsaH caMdramAsaH RtumAsa AdityamAsa abhivaddhi tamAsa amISAmeva parimANamAha gAthAH narakatto khalu mAso, sattAvIsaM havaMti ahorattA // bhAgAya ekavIsaM, sattahi kaeNa beeNaM // 1 // auNa tIsa caMdo, visadvi bhAgAya huMti battI taa|| kammo tIsaha divaso, vIsA adhdhaMca Aico // 2 // abhivadiDha ikatIsA cauvIsaMbhAga sayaMvar3atigahINaM bhAve mUlAijha upagayaM puNa kamma mAseNaM // 3 // nakSatreSu bhavo nakSatraH sa khalu mAsaH saptaviMzatyahorAtrANi saptaSaSThI kRtena chedena chinnasyAuhorAtrasyaikaviMzati saptaSaSTIbhAgAH tathAhi caMdrasya bharaNyAzleSA svAti jyeSTA zatabhiSA nAmAni SaTnakSatrANi paJcadazamuhUrtabhogyAni tisra uttarAH punarvasu rohiNI vizAkhA ceti SaT paJcacatvArizanmuhUta bhogyAni zeSANi tu For Private And Personal Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 43 ] paJcadazanakSatrANi triMzanmuhUrtAnIti jAtAni sarvasaMkhyayA muhUrtAnAmaSTAzatAni dazottarANi eteSAM ca triMzanmuhUtaraho. rAtramiti kRtvA triMzatA bhAgo hriyate labdhAni saptaviMzati rahorAtrANi abhijiddhogazcaikaviMzati saptaSaSTIbhAgA iti tairapyadhikAni saptaviMzatirahorAtrANi sakala nakSatramaNDalopabhogakAlo nakSatramAso ucyate 1 caMdra bhavazcAMdraH kRSNapakSapratipadArabhya yAvat paurNamAsI parisamAptistAvat kAlamAnaH sa ca ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzat dvASaSTibhAgA ahorAtrasya 2 karmamApta RtumA ta ityeko'rthaH sa triMzahivaptapramANaH 3 AdityamAptastriMzadahorAtrANi rAtri divasasya cAI dakSiNAyanasyo uttarAyaNasya vA SaSTabhAgamAna ityarthaH 4 abhivaddhi to nAma mukhyatastra yodazacaMdramAsa pramANaH saMvatsaraH paraM tat dvAdazabhAgapramANo mAso'pi avayave samudAyopacArAdabhivaddhitaH sa caikatriMzadahorAtrANi caturviMzatyuttarazatabhAgI kRtasya cAhorAtrassa trikahInaM caturviMzatibhAgAnAM bhavati ekaviMzamiti bhAvaH eteSAM cAnayanAya iyaM karaNa gaathaa|| jugamAsehiM uaie, jagaMmilavaM havijja naay|| mAsANaM paMcanha, viSayaM raaidiypmaannN||1|| iha sUryasya dakSiNa suttaraM vA ayanaM tryazItyadhikadinazatAtmakaM dvi ayane varSaniti kRtvA varSe SaTpaTyadhikAni triNi zatAni bhavanti paJcasaMttarAyugamiti kRtvA tAni paJcabhirguNyanta jAtAni aSTAdazazatAni triMzadivasAnAM eteSAM nakSatramAsadivasAnenAya saptaSaSTiryuge nakSatramAsA iti saptaSaSTayA bhAgA hriyate labdhAH saptaviMzatirahorAtrA ekaviMzatirahorAtrasya saptaSaSTIbhAgAH 1 tathA caMdramApta divasAnayanAya dvASaSTiryuge caMdramAsA iti For Private And Personal Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 44 ] dvASaTyA tasyaiva yugadina rAtreAgA hriyate labdhAhi ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH evaM yugadivasAnAmebaikaSaSTiyuge karmamAsA ityekaSaSTyA bhAga hiyate labdhAni karmanAsasya triMzat dinAni 3 tathA yuge SaSTi sUryamAsA iti SaSTyA yugadinAnAM bhAga hriyate labdhAH sUryamAsadivasAstriMzadahorAtrasthAI ca 4 tathA yugadivasA eva abhivaddhi tamAsA divadhAnayanAya trayodazaguNAH kriyanta jAtAli trayoviMzatisahastrANi saptazatAni navatyadhikAni teSAM catuzcatvAriMzate saptati zatairbhAgo hriyate labdhA ekatriMzadivasA zeSANyavatiSThanta SadvizatyadhikAni saptazatAni catuzcatvAriMzatsaptazatabhAgAnAM tataH ubhayeSAmapyaGkAnAM Sar3abhirapavartanA kriyate jAtAmekaviMzazataM caturviMzatyuttarazatabhAgAnAmiti uktAH paJcApi kAlamAsAH // 1 // dekhiye uparake pAThameM zrItapagacchake mukhyAcAryajI zrIkSemakIrtisUrijI apane (svayaM) nakSatramAla 1 caMdramAma 2 RtumAsa 3 AdityamAsa 4 aura abhivaddhi tamAsa 5 ina pAMcAsoMkI vyAkhyA karate pAMcamA abhivati mAsakI aura abhivati saMvatsarakI vizeSa vyAkhyA khulAse kara dikhAi haiM ki____ abhivatinAma saMvatsara mukhya teraha caMdramAsoMseM hotA haiM eka caMdramAsakA pramANa gunatIsa dina vatrIsa bAsaTIyA bhAga arthAt 20 dina 30 ghaTIkA aura 58 pala pramANe hotA haiM jisakoM teraha caMdramAsoMseM teraha gunA karane se dina 383 / 44 / 62 bhAga arthAt 383 dina 42 ghaTIkA aura 34 pala pramANe eka abhivar3ita saMvatsara hotA haiM caMdramAsakI vyakhyA For Private And Personal Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 45 ) upara meM DibI sohI teraha caMdramAsa ke abhi varddhitasaMvatsara kA pramANako bAraha bhAga meM karane se eka bhAga meM 31 / 124 129 hotA hai seAhI pramANa eka abhivarddhita mAsakA jAnanA, yAne 31 ahorAtra aura eka ahorAtri ke 124 bhAga karake uparake tIna bhAga chor3akara bAkI ke 121 bhAga grahaNa karanA arthAta 31 dina tathA 58 ghaTIkA aura 33 palase daza akSara uccAraNa meM nyUna itane pramANakA eka abhivarddhita mAsa hotA hai seA avayavoMke uccAraNase abhivarddhita mAsa kahate haiM arthAt jisa saMvatsara meM jaba adhika mAsa hotA hai taba teraha caMdramAsa pramANe abhivarddhita saMvatsara kahate hai usI ke terahavA caMdramAsa ke pramANako bAraha bhAgoM meM karake bAraha caMdramA ke sAtha milAnese bAraha caMdramAseMAmeM terahavA adhikamAsa ke pramANa ( avayava ) kI vRddhihuI isaliye abayavAke uccAraNase mAsakA nAma abhivarddhita kahAjAtA hai ese bAraha abhivarddhita mAseMAse ko huvA - saMvatsarakA pramANa usIko abhivarddhita saMvatsara kahate haiM paraMtu adhika mAsa ke kAraNase teraha caMdramAsa se abhivarddhita saMvatsara hotA hai seA ginatI ke pramANametA terahAhI mAsa ginejAyeMge sAtA zrIpravacanasArodvAra, zrIcaMdraprajJaptivRtti, zrIsUryaprajJapti vRtti zrIsamavAyAMgajI satravRtti ke jo pATha upara meM chapagaye haiM unapAThAse khulAsA dikhatA hai / aura pAMcAhI prakArake mAseAMke nija nija mAsa pramANa se nija mija saMvatsarakA pramANa tathA nija nija mAsake aura nija nija saMvatsara ke pramANase pAMca varSoMse eka yugake 1830 dinAMkI ginatI kA hisAba saMbaMdhI Age yaMtra ( koSTaka) likhane meM AyeMge jisase pAThaka vargako saralatA pUrvaka jaladI acchI taraha se samajha meM AsakegA / For Private And Personal Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura bhI adhika mAsakI ginatI pramANa karane sambandhI sUtra, niyukti, bhASya, carNi vRtti aura prakaraNAdi zAstroke pATha maujada haiM paraMtu vistArake kAraNa se yahAM nahIM likhatAhU tapApi bivekI janatA uparokta pAThArthoMse bhI svayaM samajha jaayeNge| aba isa jagaha jinAjA viruddha prarUpaNA se tathA vartane bartAnese saMsAra vRddhikA bhaya rakhanevAle aura jinAjJAke ArAdhaka AtmArthI niSpakSapAtI sajjanapuruSAko maiM nivedana karatA hu ki dekho uparameM zrIcandraprajJaptiRttimeM tathA zrIsUrya prajAptikRttine sarva ( ananta ) zrItIrthakara mahArAjA~ke kapa. nAnusAra shriimlygirijiine| tathA zrIsamavAyAGgajI sUtra meM zrIgaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAmIjIne aura zrIsamavAyA jI sUtrakI vRttimeM zrIkharataragacchake zrIabhayadevasarijIne aura zrIpravacanasAroddhAramaiM zrItapagacchake pUrvaja zrInemicandra mUrijIne / tathA zrIvRhatkalpapatti meM zrItapagacchake zrIkSema. kIrti mUrijIne ityAdi aneka zAstroM meM adhikamAsako pramANa karake ginatImeM maMjara kiyA haiM jaise bAre mAsokI ginatImeM koI nyanyAdhika nahIM haiM taise hI adhikamAsa honese terahamAsakI ginatI meM bhI koI nyanyAdhika nhiiN| kintu sabI hIbarobarahaiM se uparoka pAThApoMse pratyakSa dikhatA hai se vizeSa karake adhika mAsakonI mahatami, dinoM meM, pakSoM meM, mAsemeM varSoM meM, ginakara pAMcasaMvatsare ke ekayugakI ginatI ke dinAMkA, pakSakA, mAsAMkA, varSoM kA pramANa zrIanantatIrthakara bhaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ne aura zrI kharataragacchake tathA zrItapagacchAdike pUrvajoMne kahA hai sI For Private And Personal Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 47 ] AtmArthI jinAjJAke ArAdhaka puraSoMko pramANa karane yogya haiM / isa saMsArako anante kAla ho gaye haiM jisameM ananta cauvIzI byatita ho gai candra sUryyAdike vimAna bhI ananta kAlase sarU haiM isa liye jainajyotiSa bhI anante kAlaseM pracalita haiM jisameM adhika mAsa bhI ananta kAlaseM calA AtA haiM--mAsa vRddhi ke abhAva se bAraha mAsa ke saMvatsarakA nAma candra saMvatsara haiM aura mAruvRddhi honeseM terahamAsakI ginatIke kAraNaseM saMvatsarakA nAma abhivarddhita saMvatsara haiM tIna candrasaMvatsara aura doya abhivati saMvatsara ina pAMca saMvatsaroMse ekayuga hotA haiM ekayugameM pAMca saMvatsaroMke bAsaTha (62) mAtoMkI bAsaTha (62) pUrNimAsI aura bAsaTha (62) amAvasyA ke ekaso cauvoza (124) parvaNi arthAt pAkSika ananta tIrthaGkarAdikoMneM kahI haiM jisase anantakAla hue adhikaerent frotI dina, pakSa, mAta, varSAdimeM calI AtI haiM kisIne bhI adhikamAsako ginatI kA ekadina mAtra bhI niSedha nahIM kiyA haiM tathapi bar3e aphasosa kI vAta haiM ki, vartamAnika zrItapagacchAdivAle adhikamAsa kI ginatI var3e jorake sAtha vAraMvAra niSedha karake ekamAsake 30 dinoMkI ginatI ekadama chor3a dete haiM aura zrIananta tIrthaGkara mahArAjoMkI zrIgaNadhara mahArAjoMkI zrIpUrvadhara pUrvAcAjI kI tathA inalogoMke khAsa pUjya zrItapagacchake hI prabhAvikAcA jI kI AjJA bhaGgakA bhaya nahI karate haiM aura zrI ananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAyyajI kI AjJA mujaba vartamAna meM zrI kharataragacchAdivAle adhika For Private And Personal Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 48 ] mAsakoM pramANa karake ginatI meM maMjUra karate haiM jinhoMkoM AjJA bhaGgakA mithyA dUSaNa lagAke ulaTA niSedha karate haiM phira Apa AjJAke ArAdhaka banate haiM yaha kitanI bar3I AzcaryyakI bAta haiM / zrIananta tIrthaGkarAdikoMne adhikamAsako ginatI meM pramANa kiyA haiM isaliye jinnAjJAke ArAdhaka AtmArthI puruSa kadApi niSedha nahI kara sakate haiM tathApi vartamAna meM jo adhika mAmako ginatI meM niSedha karate haiM jinhoMkoM zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvA bAyakI aura apane pUrvajoMkI AjJAbhaGgake sivAya aura kyA lAbha hogA so nirpakSAtI AtmArthI pAThakavarga svayaM vivAra leveMgeM / praznaH --- ajI tuma to zrIanantatIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAyyajI kI zAkSise adhikamAsako dinoM meM pakSoMmeM, mAsoMmeM, varSoM meM ginatI karanekA pratyakSapramANa uparokta zAstroM ke pramANaseM dikhAyA haiM parantu vartamAnika zrItapagacchAdivAle adhikamAsa to ekakAla cUlArUpa haiM isaliye ginatI meM nahI lenA etA kahate haiM so kaiseM / uttaraH- bho devAnuMpriye vartamAnika zrItapagacchAdivAle adhikamAsako kAlacUlA kahake ginatI meM niSedha karate haiM ko kadApi nahI ho sakatA hai kyoMki adhikamAsako kAlacUlA kisa kAraNa se kahI haiM jisakA abhiprAya aura kAlacUlA kahane se bhI vizeSa karake ginatI karane yogya haiM tathA aroorat opamA bahuta uttama zreSTha zAstrakAroMne divI haiM so hamato kyA kula jaina zvetAMbara jinAjJAke ArAdhana karanevAle AtmArthI sabI puruSokoM mAnya karane yogya haiM For Private And Personal Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 49 ] aura ginatI bhI karane yogya hai jisakA kAraNa zAstroMke pramANa sahita dikhAte haiM zrIjinadAsa mahattarAcAryajI pUrvadhara mahArAja kRta zrInizItha sUtrakI cUrNi zrImohanalAlajI mahArAjake suratakA jJAnabhaMDArase AI thI jisake prathama uddezeke pRSTha 29 meM tatpATha iyANiM cUleti dAraM // NAma ThavaNA gAhA Nirakeva gAhA // kaMThA // NAma ThavaNAumayAu davacUlA duvihA Agamato No Agamatoya Agamau jANae aNuvaute No Agamato jANaya bhavasarIraM jANayabhavasarIravairittA tidhA ya davacUlA gAhA pubaI // kNtthN|| paDhamo vapado vadhAraNe vitiuru muvvaye puvaDhe jahA saMkhaMmi ||udaahrnnaa // sacittacar3A kukkaTacUlA sA maMsapesI ceva kevalA lokapratitA mIsAcUDA morasihA tassa maMsapesIe romANi bhavaMti acittA cUlA maNIkuMtagA vA AdisaddAu sIhakaraNa pAsAda thUbhaaggANi // davacUlAgatA // idANi khettacUlA sA tivihA // aha tiriya uDhva / gaah||ah iti adholokaH tiriya iti tiriyalokaH uddhddh|| iti Urddha lokaH logassa saddo pattegaM cUlA iti sihAhoti / bhavati / imAiti pratyakSo tu zabdo kSetrAvadhAraNe ahologA dINa pacchaddharaNa jahA saMkhaM udAharaNA sImaMtaga iti sImaMtago Narago rayaNapyabhAya puDhavIu paDhamo so aha logaspta cUlA / maMdaromeru so tiriyalogascUlAtikrAntatvAt ahavA tiriya logapati Thiyasta merovari cattAlIsaMjoyaNA cUlA so tiriya logacUlA vasaddI samuccaye pAya pUraNe vA isitti appabhAve paiti prAyo vRtyAbhAra iti bhAravaMtassa purisasta gAyaM pAya so isiNayaM bhavati jAva evaM ThitAsA puDhavI For Private And Personal Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 50 ] isipabhArANAma iti etamabhihANaM tassa sAtha sabaha siddhi vinANAu uvari vArasaihi joyaNehiM bhavati teNa sA uThuloe bhavati / gatA khettacUlA / iyANi kAla bhAvacUlAu doviega gAhAe bhamati / ahimAsa uukaale|gaahaa / bArasamAsa varisAla ahiumAso ahimAsau ahivaDhiya varise bhavati soya adhikatvAt kAlacUlA bhavati tu sadIrthappa darisaNeNa kevalaM adhiko kAlo kAlacUlA bhavati aMto vivaDhDhamANo kAlo kAlacUlAe bhavati evaM jahAusappiNIe aMte aMti dUsa samAe sA ussappiNIe aMte kAlassacalA bhvti| kAlacalA gatA / iyANiM bhAvacalA / bhavaNaM bhAvaH paryAya ityrthH|| tassa cUlA bhAvacUlA soya duvihA Agamauya No Agamauya AgamaujANae uvautteNa No Agamauya imAceva tusaho / khauvatama bhAvavisaiseNa dadvandho imAiti / pakappa jhayaNa calA ega saddovadhAraNe cUlegaThitA cUlAttivA vibhUsaNaMti vA sIharaMti vA ete egtthii|| caleti dAraMgayaM // iti zrInizIthasUtrake pahile uddeze kI carNike pRSTha 22 taka ___aura bhI 1444 granthakAra suprasiddha mahAn vidvAn zrI. haribhadrasUrijI kRta zrIdazavaikAlikasUtrake prathama calikAkI vahata vRttikA pATha suniye zrIdazavaikAlikamUlasUtra, ava cari, bhASArtha,dIpikA aura vahatvRtti sahita mumbaIse chapake prasiddha huvA haiM jisake pRSTha 640 aura 641kA calA viSayakA nIce mujaba pATha jAno-yathA___ adhunaughatacar3e Arabhyate anayozvAyamabhisambandhaH / ihA nantarAdhyayane bhikSuguNayukta eva bhikSuruktaH sacaivaM bhUto'pi kadAcit karmaparatantratvAt karmaNazca balavattvAtsIdedata For Private And Personal Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 59 ] etat sthirIkaraNaM kartavya miti tadarthAdhikAravac bar3AdvayamabhidhIyate tatra cUr3A zabdArthamevAbhidhAtukAma aah||vve khette kAle, bhAvammi caliAya niskevo // taM puNa uttarataMtaM, sua gahiatyaM tu saMgahaNI // 26 // vyAkhyA // nAma sthApanekSusmAtvAdanAdUtyAha dravye kSetre kAle bhAve ca dravyAdiviSayazcar3AyA nikSepo nyAsa iti / tatpunazcAdvayamuttaratantramuttarasUtram dazatraikAlikasyA vArapaJca cUr3Avat etaccottaratantraM zrutagRhItArthameva dazavekAlikAkhya zrutena gRhIto'rtho'syeti vigrahaH yadyeva na pArthamidam / netyAha saMgrahaNI taduktA nuktArthasaMkSepa iti gAthArthaH dravya bUDA divyAcikhyAsayAha // davve sacvittAI, kukkuTa cUr3AmaNI maUrAda || khettami loganikkur3a maMdaracUr3A a kUr3Ai // 21 // vyAkhyA // dravya iti dravyacar3A Agama noAgama jJazarIretarAdivyatiriktA trividhA sa cittAdyA / savittA acittA mizrAca / yathA saMkhyamAhakukkaTa car3A sacittA maNivar3A acittA mayUrazikhAmizrA / kSetra iti kSetracUr3A lokaniSkuTA uparivartinaH mandaracUr3A ca pANDukambalA | cUr3Adayazca tadanyaparvatAnAM kSetraprAdhAnyAt AdizabdAdadholokasya sImaMtaka: tiryyag lokasya mandara Urddha lokaspeSataprAgabhAra iti gAthArthaH // aharita ahigamAsA, ahigA saMvatsarAakAlaMmi // bhAve khau vasamie, hamAu car3AmuNe avvA // 28 // vyAkhyA // atiriktA ucitakAlAt samadhikA adhikamAsakA pratItAH adhikAH saMvatsarAca SaSTAbdAdyapekSayA kAla iti kAlaca hA bhAva iti bhAvar3A kSAyopazamike bhAve iyameva dviprakArA cUr3A mantavyA vijJeyA kSAyopazamikatvAckRtasyeti gAthArthaH tatrApi prathamA rativAkyaca hA ityAdi / For Private And Personal Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 52 ] aura bhI zrIjinabhadra gaNikSamAzramaNajI mahArAja yugapradhAna mahAprabhAvika prasiddha hai jinhoMke ziSya zrIzIlAGgAcAryyajI bhI mahAvidvAn zrIAcArAGgAdi 11 aGgarUpa sUtroMkI TIkA karanevAle prasiddha hai jisameM zrIAcArAGgajI tathA zrIsUyagaDAGgajI sUtrako TIkA to suprasiddhise varta rahI haiM aura bAkI zrIsthAnAGgajI Adi navasUtroM kI TIkA viccheda hogaI thI jisase zrIabhayadevasUrijIneM dUsarI vAra banAI hai so prasiddha hai zrIzIlAGgAcAryyajI vikrama saMvat 650 ke lagabhaga huve haiM so zrIAcArAGgajI sUtrakI vyAkhyA rUpa TIkA karate dUsare zrutaskandhakI vyAkhyAke AdimeM hI cUlAkA vistAra kiyA hai parantu yahA~ thor3AsA likhatA zrImadAbAda nivAsI dhanapatisiMha bahAdurakI tarapha se zrIAvArAGgajI mUlasUtra, bhASArtha, dIpikA aura vRhat vRtti sahita chapake prasiddha huvA hai jisake dUsarA zrutaskandhake pRSTha 4meM se calA viSayakA thor3AsA pATha nIce mujaba jAno yathA car3AyA nikSepaH nAmAdiH SaD vidhaH nAmasthApane kSa dravyacA vyatiriktA sacittA kukkuTasya acittA mukuTasya car3A mizrA mayUrasya, kSa etraca hA lokaniHkuTarUpA kAlacUr3A adhikanAtaka svabhAvA bhAvavar3Atviyameva kSayopazamikabhAvavartitvAt tathA ( isake pahale tIsare pRSTha meM) kAlAgramadhikamAsakaH yadivAya zabdaH parimANavAcaka ityAdidekho Uparokta zAstroM ke kartA meM zrIjinadAsamahattarAcAryyajI pUrvadharagItArtha puruSa prasiddha hai tathA zrIharibhadra sUrijI bhI pUrvadhara gata gItArtha puruSa prasiddha haiM aura zrIjinabhadramaNi For Private And Personal Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 53 ] kSamAzramaNajI mahArAjake padRdharaziSya zrIzIlAMgAcAryajI mahArAja bhI mahAprabhAvika gItArtha puruSa prasiddha hai| isa liye uparake pATha sarva jainazvetAMvara AtmArthI puruSoMko pramANa karane yogya haiM Uparake pAThameM nAma, sthApanA, dravya, kSotra, kAla, bhAva seM, cha ( 6 ) prakArakI cUlA kahI haiM jisameM nAma, sthApanA, to prasiddha haiM aura dravya cUlAdi kI vyAkhyA khulAsA kivI haiM ki,-dravyacUlA do prakArako prathama AgamarUpa zAstroMmeM kahI hui aura dUsarI no Agama so mati, avadhi, manaparyava, tathA kevala jJAnase jAnI hui dravya cUlA so bhavya zarIra arthAt jJAnIjI mahArAja apane jJAnaseM pahale se hI dekhake jAnaleveM ki yaha manuSya AgAmI kAle sAdhu Adi dharmI puruSa hone vAlA haiM esA jo manuSya kA zarIra jiptako dravya cUlA kahate haiM, kAraNa ki, isa saMsArameM anantIvAra zarIra pAyA parantu uttama padavI pAne yogya zarIra pAnA bahuta muzkila haiM tathApi aba pAyA jisase dharmaprAptikA yogya hove eseM zarIra ko jJAnI mahArAjane bhavyazarIra kahA haiM so usa zarIrako anante saba zarIroMseM uttama kaho tathA zreSTa kaho athavA cUlArUpa kaho sabIkA tAtparya ekArthakA haiM-aura bhI prasiddha dravya calA tInaprakArakI kahI hai jisameM prathama kukkaTa ( muragA) ke mastaka upara zikhararUpa mAMsapesI sahita honeseM utIkoM sacittacUlA kahI jAtI haiM tathA dUsarI mora ( mayUra ) ke mastaka upara zikhararUpa mAMsapesI ora roMma sahita hone usIko mizra cUlA kahI jAtI haiM aura tIsarI maNi tathA kunta aura mukuTAdikake upara zikhararUpa hove usIkoM acitta For Private And Personal Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 54 ] cUlA kahI jAtI haiM inhoMkoM cUlAkI opamA denekA yahI kAraNa hai ki saba bhavaavayoMse vizeSa sobhAkArI sundara uttama honese zikharakI arthAt calAkI opamA zAstrakAroMne divI haiM, dravyacalArUpa bhavyazarIrakoM ginatI meM karake pramANa karane yogya haiM, dravya nikSepAvat arthAt rAvaNa kRSNa zreNikAdi abI dravya nikSepemeM gine jAte haiM parantu jaba kevala jJAna pAveMge taba bhAva nikSepemeM gine jAveMge taisehI bhavyazarIra jo dravyadhUlAmeM haiM so jaba sAdhu Adi dharmakI prApti hogA taba bhAvalAmeM ginA jaavegaa| dravyacUlA kI ginatI nahI karoge to Age bhAva valAmeM kaise ginA jAvegA isa liye dravya cUlAkI ginatI pramANa karane yogya haiN| ___aura kSetracalA bhI tInaprakAra kI kahI haiM jisameM prathama adholokameM ratnaprabhA pRthvIke sImantanAmA narakAvAsA adho. lokake upara jo zikhararUpa hai usIkoM adholoka calA kahI jAtI haiM tathA dUsarI tiryaga (tIrachA) lokameM suprasiddha jo meruparvata haiM usIko tiryaga lokacUlA kahate haiM kAraNa ki tiryaga lokakA pramANa uMvA 1800 so yojanakA haiM parantu meruparvata to eka lakSa yojanakA honese tiryagalokakoM bhI atikrAnta ( ullaGghana ) karake uMcA calA gayA isa liye tiryagalokake upara zikhararUpa honeseM meruparvatakoM calAmeM ginA jAtA haiM tathA meruke upara jo 40 yojanakI calIkA haiM so bhI meruke zikhararUpa honeseM calAmeM ginI jAtI haiM aura meruke cAra vanoMmeM 16 tathA 1 calIkAkA milake 17 mandiroMmeM 2040 zrIjinezvara bhagavAna kI zAzvatI pratimAjI haiM isaliye kSetracUlAkA pranANa eka aMzamAtra bhI For Private And Personal Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 55 ] ginatI meM nahI chuTasakatA haiM aura tIsarI UGgha (uMcA) lokameM sarvArtha siddhi vimAnaseM bAraha yojana para ISatprAgbhArA nAma pRthvI jo siddhasilA 4500000 lakSa yojana pramANe laMbI aura caur3I haiM tathA bIcameM ATha yojana kI jAr3I haiM jisake upara zrI ananta si bhagavAn virAjamAna haiM esI jo siGgha silA so UGkha lokake zikhararUpa honeseM calAyeM ginI jAtI haiM yaha kSetracUlA bhI pramANa karake ginatI meM karane yogya haiM / aura kAlacUlA usIko kahate haiM ki jo bAraha candra mAsoMseM candrasaMvatsara ekavarSa hotA haiM jisakA ucitakAla haiM usameM bhI eka adhika mAsakI vRddhi ho kara bAraha mAsoM ke upara par3atA haiM so lokoMmeM prasiddha bhI haiM aura anAdi kAlase adhikamAsakA esAhI svabhAva hai so pramANa karane yogya haiM aura adhikamAsa jyAdA par3ane se saMvatsarakA nAma bhI abhivarddhita hojAtA haiM bArahamAsoMkA kAlake zikhararUpa adhikamAsa jyAdA honeseM usako kAlacUlA kahI jAtI hai tathA jaina jyotiSake zAstroMse sATha (60) varSoM kI apekSA eka varSa kI bhI vRddhi hotI thI jisakoM bhI kAlacUlA kahate haiM aura utsarpiNike anta meM bhI jo kAla va sobhI kAlacUlA meM ginA jAtA haiM tathA kAlacUlArUpa jA adhikamAsa hai usIko pramANa karake ginatI meM maMjUra karanA cAhiye kyoMki adhikamAsako kAlacalAkI jo opamA hai so niSedhakavAcI nahIM hai kintu vizeSa zobhAkArI uttama honese avazya hI ginatI karaneke yogya hai / tathApi vartamAnika zrItapagacchAdivAle jo mahAzaya adhikamAsa ko For Private And Personal Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 56 ] kAlacalA kahake ginatI meM nahI lete haiM aura niSedha bhI karate hai| jinhoMko merA itanA hI pUchanA hai ki Apa loga adhika mAsako kAlacalA jAnake ginatI nahI karate ho to abhivardhita nAma saMvattara kaise kahate ho aura abhivarddhita nAma saMvatsara to kAlacUlArUpa adhikamAsa jyAdA honese teraha candramAsoMkI ginatI karanese hI hotA hai tathAhi____ abhivardItyabhivatiH abhivardhitazcAtau saMvattaro'bhivarddhitasaMvatsaraH abhivarddha tazcAtrAbhiraddhirUpaH abhivRddhistu adhikamAse naiva bodhavya anayArItyA ayaM saMvatsara anvarthasaMjJAM labdhavAn anvarthasaMjJAyAH kAraNatAtu adhikamAsaniSThaiva kAraNatvAvacchinnastu ziromaulimukuTahIrAyamANo'dhikamAsa eva adhikamAsaniruktizcetthaM yato'tra saMvatsare dvAdazamAsebhyo'dhikaH patati ato'dhikamAsaH etadgaNanAmantareNa tu anvarthasaMjJAyArasaGgatyApattireveti dhyeyam / arthaH jo aura saMvatsaroMkI apekSAseM jyAdA ho yAne adhika mahinAvAlo hoya so abhivati saMvatsara isa vatsarameM vRddhi jo hai so adhikamAsa hI karake hai isa kAraNase isa saMvatsarakA arthAnusAra abhivati nAma huvA arthAnusAra abhivarddhita nAma rakhane meM adhikamAsa kAraNa huvA aura abhivaddhi tanAma kArya huvA inoMkA kArya kAraNa bhAva siddha huvA kAraNatAdharmayukta honeseM yaha adhikamAsa saba mAsoMke mastakake zobhA karane vAlA jo mukuTa jisakI zobhA karane vAlA jo hIrAratna usakI tulya huvA aura jisa kAraNaseM isa mahine kA nAma adhikamAsa huvA so For Private And Personal Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 57 ] kAraNa yaha hai ki yaha mAsa isa saMvatsarameM vArahamAsoMse adhika par3A isaliye isakA nAma bhI arthAnuzAra hai isakI gaNanAke binA arthAnusAra nAma abhivati saMvatsarakA na hogA na honese asaGgati doSa rahatA hai yaha cintana karanA caahiye| aba adhika mAsakI ginatI nahI karane vAle mahAzaya teraha candramAsoMke binA abhivaddhi ta saMvatsara kaise banAyeMge kyoMki teraha candramAsoMke binA abhivaddhitasaMvatsara nahI ho sakatA haiM tathA abhivati saMvatsarake binA ekayugake 62 candramAloMkI 62 amAvasyA aura 62 pUrNimAsIke 124 pAkSikoMkI ginatI nahI bana sakegA isa liye kAlacUlArUpa adhika mAsakI ginatI karaneseM abhivarddhita saMvatsara teraha candra nAtoMkI ginatIse hotA hai sohI zrIanantatIrthaGkara gaNadhara pUrvAdharAdi pUrvAcArya tathA kharataragacchake aura tapagacchAdike pUrvAcAryoMne adhikamAsakoM dinoM meM pakSoM meM mAsoMmeM varSoMmeM ginatImeM pramANa karake ekayugake 62 candramAsoMke 1830 dinoMkI ginatI kahI hai so uparokta zAstroM ke pAThoMse likha Aye haiM jinase jinAjJAke ArAdhaka AtmArthI puruSoM ko adhika mAsakI ginatI maMjUra karanI cAhiye isake liye Age yukti bhI dikhAveMge iti kAlacUlA sambandhI kiJcit adhikAra___aura cautho bhAvacUlA bhI Agamase tathA no Agamase kSayopazamAdikI vyAkhyA prasiddha haiM aura zrIdazavaikAlikajI sUtrakI do cUlA tathA zrIA vArAGgajI sUtrakI do cUlA aura mantrAdhirAja mahAmaGgalakArI zrIparameSTimantrako cAra tUlA ityAdi saba bhAvajUlA kahI jAtI haiM For Private And Personal Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 58 ] so vibhUSaNA kaho, zobhArUpa kaho, zikhararUpa kaho, vizeSa sundaratA mugaTarUpa kaho athavA culArUpa kaho, saba matalabakA tAtparyya ekArthakA haiM isaliye ginatI karane yogya hai aura jaiseM dravya, bhAva, nAma, sthApanAseM cAra nikSepe kahe haiM so mAnya karane yogya hai tathApi dravya, sthApanAdi kA niSedha karane vAloMkoM (zrIkharataragacchavAle tathA zrItapagacchAdi vAle sarva dhammaMvandhu ) mithyAtvI kahate haiM taise hI dravya, kSetra, kAla, bhAvase jo cUlA kahI hai so anAdikAlaseM pravarttanA saru haiM zrItIrthaGkarAdi mahArAjoMne pramANa raat hai so AtmArthiyoMkoM pramANa karake mAnya karaneM yogya hai tathApi kSetrakAlAdi cUlAyoMkoM ginatI meM mAnya nahI karate ulaTA niSedha karate haiM aura jo mAnya karate haiM jinhoMko dUSaNa lagAte haiM aise zrItIrthaGkarAdi mahArAjoM ke viruddha vartane vAle vidvAn nAmadhAraka vartamAnika mahAzayoMko AtmArthI puruSa kyA kaheMge jisakA niSpakSapAtI zrIkharataragaccha ke tathA zrItapagacchAdike pAThaka varga svayaM vivAra leveMge aura adhika mAsako kAlacUlA kahane se bhI ginatI meM niSedha kadApi nahI ho sakatA hai kintu aneka zAstroMke pramANe se zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAja kI AjJAnusAra avazyameva ginatI meM pramANa karaNA yogya hai tathApi jaina siddhAnta samAcArakAraneM kAlacUlAke nAmaseM adhikamAsakI ginatI utsUtra bhASaNa rUpa niSedha kivI hai jisakA utArA prathama isajagaha likha dikhAte haiM aura pIche isakI samAlocanArUpa samIkSA kara dikhAyeMge, jainasidhAnta samAcArIke pRSTha kI For Private And Personal Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 59 ] paMkti 16 // se pRSTa 11 kI paMkti 13 vIM taka cUlA sambandhI lekhakA utArA nIce mujaba jAno [hama adhika mAsako kAlacUlA mAnate haiM so aba dikhAte haiM, cUlA cAra prakArakI zAstra meM kathana karI hai, yathA-nizIthe dazavaikAlika vRttau ca // tathAhi-'calA cAturvidhyaM / dravyAdibhedAt tatra dravya cUlA tAmra ca lAdi 1 kSetracUlA merozcatvAriMzadyojana pramANa cUlikA 2 kAlaculA yuge tRtIyapaJcamayorvarSayoradhikamAsakaH 3. bhAvava lA tu dazavaikAlikasya calikAdvayaM 4 iti|| (bhAvArthaH ) jaiseM nizIthasUtra viSe aura dazavaikAlika vRtti viSe hai taiseM dikhAte haiM, cUlA cAra prakArakI hai, dravyAdi bheda karake tisameM dravya valA usako kahate hai kijo muragAdike zirapara hotI hai. 1 kSetraca lA yaha hai kimeruparvatakI cAlIza yojana pramANa jo calA hai. 2 kAla ca lA usako kahate hai ki-jo tIsare varSa aura pA~cameM varSameM adhika mAsa hotA hai. 3 bhAvaca lA usako kahate hai ki-jo dazavaikAlika kI cUlikA hai // 4 // ___ (pUrvapakSa ) kAla jUlA kahane se ApakI kyA siddhi (uttara) he parIkSaka ! kAla cUlA kahane se yaha siddha hotA hai ki-calAvAle padArthake sAtha pramANakA vicAra karanA hove to usa padArtha se calA nyArI nahI ginI jAtI hai jaiseM merukA lakSa yojana pramANa kaheMge taba ca likAkA pramANa bhinna nahI ginnege| taiseM caturmAsake vicArameM aura varSake vicAra karaneke For Private And Personal Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 60 ] avasara meM adhika mAsakA vicAra nyArA nahI kareMge. isa vAstaLe adhika mAsakoM kAlacUlA kahate hai ] / uparake lekhakI samIkSA karate haiM ki - prathamato jaina siddhAnta samAcArakArane nizItha sUtrake nAmase cUlAkA pATha likhA hai so sUtra meM bilakula nahI hai kintu nizItha sUtrakI cUrNimeM jinadAsa mahattarAcAryyajIne cUlAsambandhI vyAkhyA kivI hai aura dazavaikAlika sUtrakI vRttike pAThakA nAma likhA sobhI nahI hai kintu dazavaikAlika sUtrakI prathama cUlikA kI vRhat vRttimeM pATha haiM aura uparameM jo cUlA caturvidhyaM ityAdi pATha likhA hai so na to cUrNi - kArakA hai aura na vRttikArakA hai kyoMki cUrNikAra ne aura vRttikArane dravyacUlA, Agana no Agamase bhavyazarIra aura sacitta, acitta, mizra, tathA kSetracUlA bhI siddhatilA aura meruparvata athavA merucUlikA ityAdi kAlacUlA bhAva cUlAkI vistAra se vyAkhyA kivI haiM so hama upara meM sampUrNa pATha likha Aye haiM / jisako aura jaina siddhAnta samAcArI kArakA likhA pAThako vAMcakavarga Apasa meM milAveMge to svayaM mAluma ho sakegA ki jainasiddhAnta samAcArakArane jo pATha likhA hai sonikevala banAvaTI hai kyoMki hamane uparameM sampUrNa pATha likhA hai jisake sAtha isa pAThakA akSara akSara aura paMkti paMkti nahI milatI hai tathA cUrNikAra kI prAkRta saMskRta milI huvI bhASA hai aura vRttikArakI niryukti sahita vyAkhyA kivI huI hai / jinase uparakA pATha bilakula bhASA vargaNAdimeM barobara nahI hai isa liye uparakA pATha banAvaTI haiM-- so pratyakSa dikhatA hai tathApi For Private And Personal Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 69 ] jaina siddhAnta sanAvArI kArane ( yathA nizIthe dazavaikAlika vRttauca -- isa vAkyaseM jaise nizItha sUtra viSe aura dazavaikA - lika vRttiviSe hai taise dikhAte haiM ) esA likhake bhole jIvoMko zAstra ke nAma likha dikhAye parantu zAstrakArakA banAyA pATha nahI likhA esA karanA AtmArthI uttama puruSako yogya nahI hai aura pAThakA bhAvArtha likhe bAda pUrvapakSa uThAke uttara likhA hai jisameM bhI zAstroM ke viruddhArthameM utsUtra bhASaNarUpa bilakula sarvathA anucita likha diyA hai kyoMki ( cUlAvAle padArtha ke sAtha pramANa kA vicAra karanA hove to usa padArthase cUlA nyArI nahIM ginI jAtI hai ) ina akSaro karake cUlAkI ginatI bhinna nahI karanI karate hai so bhI mithyA hai, kyoMki zAstrakAroM neM cUlA ginatI bhinna karake mUlake sAtha jilAi hai sohI dikhAte hai ki- dekho jaise zrImantrAdhirAja mahAmaGgalakArI zrIparameSTi mantrameM mUla pAMcapadake 35 akSara hai tathA cAra cUlikA ke 33 akSara haiM so mUlake sAtha milane se navapadoseM cUli - kAyoM sahita 68 akSarakA zrInavakAra parameSTi mantra kahA jAtA hai aura zrIzavekAlikajI mUlasUtrake daza adhyayana hai tathA do cUlikA hai jisako bhI zAstrakAroneM adhyayana rUpa hI mAnya kivI hai aura niryukti, cUrNi, avacUri, vRhad - vRtti, laghuvRtti, zabdArthavRtti vagairaha sabI vyAkhyAkAroMne jaise daza adhyayanoMkA anukrame sambandha milAyake vyAkhyA kivI hai taise hI do cUlikArUpa adhyayanakI bhI anukramaNikA sambandha milAyake vyAkhyA kivI hai aura vyAkhyAyoMke zlokoMkI saMkhyA bhI cUlikAke sAtha sAmila karanemeM AtI For Private And Personal Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] hai ese hI zrIAcArAMgajIkI calikA, zrIvyavahAra sUtrajI kI cUlikA, zrImahAnizIthasUtrakI cUlikA vagairaha sabI calikAyoMkI ginatI zAstroMke sAtha zlokoMkI saMkhyA meM AtI hai tathA vyAkhyAnAvaptarameM bhI cUlikA sAtha sUtra vAMcanemeM AtA hai| parantu calikAkI ginatI nahI karanI aise to kisI bhI jaina zAstra meM nahI likhA haiM isa liye jo jo calAvAle padArtha hai usIke pramANakA vicAra aura ginatIkA vyavahArameM calAkA pramANa sahita ginA jAtA haiM aura kSetra calAke viSayameM jaina siddhAnta samAcArIkArane likhA hai ki ( jaise merukA lakSayojanakA pramANa kaheMgeM taba calikAkA pramANa bhinna nahI girnege ) ina akSaroMko likhake meruparvatake upara jo cAlIsa yojanake pramANavAlI calikA hai| jisake pramANakI giNatI meruse bhinna nahI kahate haiM sobhI anucita hai kyoMki zAstroM meM meruke lakSayojanakA pramANa tathA calikAkA cAlIsa yojanakA pramANa khulAsA pUrvaka bhinna kahA haiM sohI dikhAte haiM ki-khAsa jaina siddhAnta samAcArIkArake hI parama pUjya zrIratnazekhara sUrijIneM laghukSetra samApta nAmA grantha banAyA haiM so gujarAtI bhASA sahita zrImuMbaIvAlA zrAvaka bhImasiMhamANaka kI taraphase zrIprakaraNa ratnAkarakA cauthAbhAgameM chapake prasiddha huvA haiM jisake pRSTha 234 meM merukI cUlikAke sambandhavAlI 113 bhI gAthA bhASA sahita nIce mujaba jAno yathA taduvari cAlIsuccA, vahAmUluvari bAracaupihalA veruliyA varacUlA, siribhavaNa pramANa ceiharA // 193 // arthaH--tadupari ke, te lAkhayojana pramANanA uMcA For Private And Personal Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 63 ] meruparvata upare, cAlIsuccA ke0, cAlIsa yojananI. uMcI, ane, vaha ke0, vartula tathA, mUluvari bAracaupihulA ke0, mUlane viSe bAra yojana paholI ane upara cArayojana paholI, tathA, beruliyA ke0, vaiDUryanAme je nIlAratna tenI, vara ke0, pradhAna, cUlA ke0, cUlikA che tevalI cUlikA kehavI che, siribhavaNa pamANa ceiharA ke0, zrIdevInA bhavana sarakhA caityagraha eTale jina bhavaNa teNe kari mahAzobhita che iti gAthArtha // 113 // uparakI zrIratnazekhara sUrijI kRta gAthAse pAThakavarga svayaM vicAra leveMge ki, pragaTa panese lakSayojanakA meruke uparakI cUlikAke cAlIsa yojana kA pramANa bhinna ginA haiM tathApi jainasiddhAnta samAcArIkAra bhinna nahI ginanA kahate haiM so kaise banegA tathA aura bhI suniye jo cUlikAke pramANako bhinna nahI ginoMge to phira cUlikAke upara eka caitya hai jisameM 120 zAzvatI zrIjinezvara bhagavAnkI pratimAjI hai unhoMkI ginatI kaise karoge kyoMki merumeM to 16 caitya kahe hai jisameM 1920 pratimAjI hai| tathA eka cUlikAke caityako 120 pratimAjIkI ginatI zAstrakAroMne bhinna kivI hai so, jainameM prasiddha hai| isa liye cUlikAkI ginatI avazyameva karanI yogya hai tathApi jo meruke cUlikAkI ginatI bhinna nahI karate haiM jinhoMko eka caityakI 120 zAzvatI jina pratimAjIkI ginatIkA niSedhake dUSaNakI prApti honekA pratyakSa dikhatA hai| aura bhI Age kAlacUlAke viSayameM jaina siddhAntasamAcArIke karttAne aise likhA hai ki ( taise caturmAsake vicArameM aura varSa ke vicAra karaneke avasarameM adhika mAsakA vicAra For Private And Personal Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 64 ] nyArA nahI kareMge isa vAste adhikamAsako kAlacU kahate haiM ) ina akSaroMko likhake adhika mAsako kA cUlA kahaneseM caturmAsako aura varSakI ginatI meM nahI le aisA kahate haiM so bhI ayukta hai kyoMki adhika mAsa kAlacUlA kahaneseM bhI avazyameva ginatI meM lenA yoga so upara meM vistAra se likha Aye hai, isaliye a mAsakI ginatI kadApi niSedha nahI ho sakatI hai zrItI rAdi mahArAjAMne pramANa kivI hai aura adhikamAsako va calAkI opamA dene vAle zrIjinadAsa mahattarAcAryyajI pUrva mahArAja bhI adhika mAsakI ginatI nizcayake sAtha ka haiM sohI dikhAte haiM zrInizIthasUtrakI cUrNike dazaveM udda paryuSaNAkI vyAkhyA ke adhikAra meM pRSTha 322kA tathAca tatpAta abhivayi varise vIsatI rAte gate gihiNA taM kara tisucandavarise sabIsati rAte gate gihiNA taM kara jatya adhimAsago par3ati varise taM abhivaddiya vAM bhasmati jatya Na par3ati taM canda varisaM-- soya adhimA jugassagaMte majje vA bhavaMti jatito NiyamA do Asa bhavaMti ahamajje do posA- sIso puchati jamhA abhiva varise vIsati rAtaM, canda varise savIsati mAso uca jamhA abhivaddiya varise gimhe ceva so mAso atika tamhA vIsa dinA aNabhiggahiya karaMti, iyaresu tisu varisesu savasati mAso ityarthaH // 'dekhiye uparake pATha meM adhika mAsa jisa varSa meM pa maiM usIko abhivati saMvatsara kahate haiM jahA~ adhika jisa varSa meM nahI par3anA hai usIko candra saMvatsara kahate For Private And Personal Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 65 ] so adhika mAsa niyama karake honese yugake madhyameM do pauSa tathA yugake antameM do ASAr3ha hote haiM jaba do ASAr3ha hote haiM taba grISma RtumeM ceva nizcaya vo adhikamAsa aphriAnta (vyatita) hogayA isa liye abhivaddhita saMvatsarameM ASAr3ha caumAsIse vIza dina taka aniyata vAsa, parantu vIzane dina jo zrAvaNa zuklapaJcamI usI dina se niyata vAsa nizcaya paryuSaNA hove aura candra saMvatsarameM pacAsa dina taka aniyata vAsa, parantu pacAsameM dina jo bhAdrapadazuklapaJcamI usI dinasai niyata vAsa nizcaya paryuSaNA hove___ aba uparake pAThase pAThakavarga pakSapAta rahita hokara svayaM vicAra kareMge to pratyakSa nirNaya ho sakegA ki sAsa cUrNikAra mahArAjane mApta vRddhiko ginatImeM ceva (ni) avazyameva kahA hai aura prathama uddezekA jo pahile pATha likhacuke haiM jisameM kAlacUlAkI bhI uttama opanA divI hai mo adhika mAsakI ginatI karanesehI abhivati nAma saMvatsara banatA hai so vizeSa upara likha Aye hai tathApi jaina siddhAnta samAcArIke karttAne cUrNikAra mahArAjake virudvArthameM kAlacUlA kahaneseM adhika mAsakI ginatI nahIM karanA aisA likhane meM kyA lAbha uThAyA hogA so pAThakavarga vicAra lenA-iti // ___ tathA aura isake agAr3I zrItapagacchake arvAcIna (thor3e kAlake) tathA varttamAnika tyAgI, vairAgI, saMyamI, utkraSTi kriyA karanevAle jinAjJA mujaba zAstrAnusAra calane vAle zuddha rUpaka satyavAdI aura suprasiddha vidvAn nAma dharAte bhI prathama zrIdharmaptAgarajIne zrIkalpakiraNAvalI meM For Private And Personal Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dUsare zrIjayavijayajIne zrIkalpadIpikAmeM tIsare zrIvinaya vijayajIne zrIsukhabodhikAmeM cauthe nyAyAMbhonidhijI zrIAtmArAmajIneM jaina siddhAnta samAcArI nAmA pustaka paaNcveN| nyAyaratnajI zrIzAntivijayajIne mAnavadharma saMhitA pustakameM chaThe zrIvallabhakijayajIne vartamAnika jaina patra dvArA sAtaveM zrIdharmavijayajIne paryuSaNA vicAranAmakI choTIsI 10 pRSThakI pustakoM aura AThavA zrAvaka bhagubhAI phatecaMdane bhI paryuSaNA vicAra nAnakA lekha khAsa jaina patrake 23 meM aGkake AdimeM / ina sabImahAzayoMne jaina zAstroMke ati gambhirArthakA tAtparya gurugamase samajhe vinA zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoMke tathA khAsa zrItapagacchakehI pUrvAcAryoM ke bhI viruddha hokara zAstrakAroM ke viruddhArthameM utsUtra bhASaNarUpa adhUre adhUre pATha likhake (parabhavakA bhaya na rakhkhata mithyA) apanI apanI icchAnusAra adhika mAsa kI ginatI niSedha sambandhI aneka taraha ke vikalpa zrIkharataragacchAdivAloMke Upara AkSeparUpa kiye hai| jipsako par3hane se bhole jIvoMkI zraddhA bhaGga hone kA kAraNa jAnake nipakSapAtI AtmArthI jinAjJAke ArAdhaka satyagrAhI bhavya jIvoMko satyAsatyakA nirNaya dikhAneke liye uparokta mahAzayoM ke likhe hue lekhoMkI samAlocanArUpa samIkSA zAstrAnusAra tathA grantha kAra mahArAjake abhiprAya sahita aura yuktipUrvaka likha dikhAtA huM prazna:-tuma uparokta mahAzayoM ke likhe hue lekhoMkI samIkSA karogeM jisameM jaina siddhAnta samAcArI kI pustaka zrIAtmArAmajI kI banAI huI nahIM hai kintu unake ziSya For Private And Personal Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 67 ] zrIkAntivijayajI tathAne zrIamaravijayajI ne banAI hai aisA upta pustakameM chapA hai phira zrIAtmArAmajIkA nAma uparameM kyoM likhA hai aura paryuSaNA vicAra nAmakI choTI pustakake lekhaka bhI zrIdharmavijayajI nahI hai kintu unake ziSya vidyAvijayajI haiM phira zrIdharmavijayajIkA nAma uparameM kyoM likhA hai| ___ uttaraH-bho devAnupriya ! maiMne uparameM zrIAtmArAma jIkA aura zrIdharmavijayajIkA nAma likhA hai jisakA kAraNa yaha haiM ki jaina zAstrAnusAra guru mahArAja kI AjJA vinA ziSya koI kArya nahI kara sakatA hai isa liye ziSyake jo jo kArya karane kI jarUrata hove so ko guru mahArAjase nivedana kare jaba guru maharAja yogyatA pUrvaka kArya karane kI AjJA deMveM taba ziSya guru mahArAjakI AjJAnu tAra jo kArya karanA hove so kara sakatA haiM una kArya ke lAbhAlAbhake adhikArI guru mahArAja hote haiM parantu ziSya guru mahArAjakI AjJAnusAra kAryakAraka hotA hai isa liye usa kArya ko karAne ke mukhya adhikArI guru mahArAja haiM isa nyAyake anusAra prathama zrIkAntivijayajIne tathA zrI. amaravijayajIne, jaina siddhAnta tamA bArIkI pustaka vanAneke liye zrIAtmArAmajIse AjJA mAMgI hogI aura banAye pIche bhI avazyameva dikhAI hogI jitako zrIAtmArAma jIne par3hake chapAnekI AjJA divI hogI taba chapake prasiddha huI hai jo zrIAtmArAmajI banAnekI tathA chapAke prasiddha karanekI AjJA na dete to kadApi prasiddha nahIM ho sakatI isa liye jaina siddAnta samAcArIkI pustakake pragaTakAraka For Private And Personal Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrIAtmArAmajI Thahare, Apa koI kArya karanA athavA Apa AjJA dekara koI kArya karAnA so bhI barobara hai jisase meMne zrIAtmArAmajIkA nAma likhA hai isI nyAyase zrIdhanavijayajIkA bhI nAma jAno-kadAcit koI aisA kahegA ki guru mahArAjakI AjJAvinAhI prasibha kara divI hogo to isapara merA itanAhI kahanA hai ki guru mahArAjakI AjJA vinA jo koI bhI kArya ziSya kare to usako guru AjJA virAdhaka avinita tathA ananta saMsArI zAstra kAroMne kahA haiM aiseko hitazikSArUpa prAyazcitta diyA jAtA haiM tathApi avinita pameseM nahI mAne to apane gacchase alaga karanemeM AtA hai so bAta prasiddha hai isaliye jo zrIAtmArAmajIkI AjJAse jaina siddhAntasamAcArIkI pustaka tathA zrIdharmavijayajIkI AjJAse paryuSaNA vicArakI pustaka prasiddha huI hove taba to usa dono pustakameM zAstrakAroM ke virusArtha meM adhUre adhUre pATha likhake utsUtrabhASaNarUpa anucita bAle likhI hai jisake mukhya lAbhArthI dono gurujana hai isI abhiprAyase maiMne bhI dono gurujanake nAma likhe haiM aura aba uparokta mahAzayoMke likhe likhoMkI samIkSA karate haiM jisameM prathama isa jagaha zrIvinayavijayajI kata zrIkalpasUtrakI subodhikA ( mukhabodhikA ) vRttivizeva karake zrItapagacchameM prasiddha haiM tathA vartamAnika zrItaparAcchake sAdhu Adi prAyaH saba koI zuddha zraddhApUrvaka sarala jAnake usIko hara varSe gAMva gAMvake viSe zrIparyuSaNAparvameM vAMcate haiM jira meM adhika mAsakI ginatI niSedha karane ke liye likhA haiM jisako yahA~ likhakara pIche usI meM jo anucitta hai For Private And Personal Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jisakI samIkSA karake dikhAvaMgA jisase AtmArthI prANiyoMko satyAsatyakI svayaMmAluma ho sakegA zrIsukhabodhikA vRtti mere pAsa haiM jisake pRSTha 146 kI dUsarI puThIkI Adi se lekara pRSTha 147 kI dUsarI puThIkI Adi takakA nIce mujaba pATha jAno yathA___ antarAviyatti arvAgapi kalpate paraM na kalpate tAM rAtriM bhAdrazuklapaJcamI uvAyaNA vittaetti atikramayituM tatra parisAmastyena uSaNaM vasanaM paryuSaNA sA dvedhA gRhastha jJAtA gRhasthai ajJAtAca tatra gRhasthai ajJAtA yasyAM varSAyogya pIThaphalakAdau prApta kalpokta dravya, kSetra, kAla, bhAva, sthApanA kriyate sAdhASAr3hapUrNimAyAM yogyakSetrAbhAdhe tu paJca paJcadina vRddhayA dazaparvatithi krameNa yAvat bhAdrapada sitapaJcamyAM evaM gRhijJAtA tu dvedhA sAMvattarika kRtya viziSTA gRhijJAtamAtrAca tatra sAMvatsarika kRtyaani||sNvtsrprtikraanti luJcanaM 2 cASTamaM tapaH3 sarvArhadbhaktipUjA ca 4 saMghasya kSAmaNaM mithaH 5 // 1 // etatkRtya viziSTA bhAdrasitapaJcamyAmeva kAlikAcAryAdezAcaturthyAmapi kevalagRhijJAtA tu sA yat abhivaddhite varSe caturmAsakadinAdArabhya viMzatyAdinaiH vayamatra sthitAsma iti pRcchatAM gRhasyAnAM puro vadanti / tadapi jainaTippanakAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAnte cASAr3ho va te nAnyemAsAstahippanakaMtu adhunA samyaga na jJAyate tataH paJcAzataizca dinaiH paryuSaNAyuktati vRddhAH atra kazcidAha nanu zrAvaNavRddhau zrAvaNasita caturthyAmeva paryuSaNAyuktA natu bhAdrasitacadurthyAM dinaanaamshiityaaptteH| vAsANaM savIsairAe mAsaivaikvate iti vacanabAdhA syAditi cenmaivaM aho devAnAM priya evamAzvina For Private And Personal Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 9 ] vRddhau caturmAsakakRtya mAzvinasiptacaturdazyAM kartavyaM syAt kArtikasita caturdazyAM karaNe tu dinAnAM zatApatyA // samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANa savIsairAe mAse vaikvate sttriraaiNdiehiN|| iti samavAyAMgavacamabAdhA syAt / naca vAcyaM catu. sikAnAM hI ASAr3hAdimAsapratibaddhAni tasmAtkArtikacaturmAsikaM kArtikasitacaturdazyAmeva yuktaM dinagaNanAyAM tvAdhikamAsaH kAlacUletyavivakSaNAdinAnAM saptatireveti kutaH samavAyAMgavacanabAdhA iti yato yathA caturmAsakAni ASAr3hAdimAsa pratibaddhAni tathA paryuSaNApi bhAdrapadamAsa pratibaddhA tatraiva karttavyA dinagaNanAyAM tvadhikamAsaH kAlacUletyavivakSaNAdinAnAM paJcAzadeva kuto'zItivArtApi naca bhAdrapadapratibaddha tu paryuSaNA ayuktaM bahuvAgameSu tathA pratipAdanAt // tathAhi // "annayA pajjosavaNAdivase Agae ajja kAlageNa sAlavAhaNo bhaNio, bhaddavayajuraha paMcamIe pajjosavaNA" // ityaadi|| paryuSaNAkalpacUI tathA "tatya ya sAlavAhaNo rAyA, so a sAvago, so a kAlagajja iMtaM soUNa niggao, abhimUho samaNasaMgho a, mahAvibhUIe paviTTho kAlagajjo, paviTThIhiM a bhakhiaM, bhaddavayasuddhapaMcamIe pajjosavijja i, samaNasaMgheNa paDivaNa, tAhe ramA aNiaM, tadivasaM mama logANuvattIe iMdo aNujANeyo hohitti sAhU ceie aNupajjuvAsissaM, to chaTThIe pajjosavaNA kijjai, AyariehiM aNiaM, na vaDhDhati atikkamituM, tAhe ramA bhaNiaM, tA aNA gae cautthIe pajjosavijjati, AyariehiM bhaNiaM, evaM bhavau, tAhe cautyoe pajjosavitaM evaM jugappahANehiM kAraNe cautthI pattiA, sA ghevANumatAsavasAra For Private And Personal Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 11 ] NamityAdi // zrInizItha cUrNo dazamI zake evaM yatra kutrApi paryUSaNAnirUpaNam tatra bhAdrapadavizeSitameva natu kApyAgame bhavayasudvapaMcamIe pajjosavijja iti pAThavat abhivadvia varise sAvaNasuddha paMcamIe pajjosavijjaiti pATha upalabhyate tataH kArtikamAsapratibadda caturmAsikaH kRtya karaNe yathA nAdhikamAsaH pramANaM tathA bhAdramAsapratibaDa paryuSaNA karaNe'pi nAdhikamAsaH pramANamiti tyajakadAgraham / zrIvinayavijayajI kRta uparake pAThakA saMkSipta bhAvArtha:antarA vipatti ityAdi kahane se ASAr3ha pUrNimAse pacAsa meM dina bhAdrapada zukla paJcamI jisake antarame kAraNa yoge paryuSaNA karanA kalpe parantu paJcamIko ullaGghana karanA nahI kalpe varSAkAla meM sarvathA ekasthAna meM nivAsa karanA so paryuSaNAjisameM yogyakSetra ke abhAva se pAMca pAMca dinako vRddhi karate dazaparva tithi meM yAvat pacAsameM dina bhAdrapada zukla paJcamIko parantu zrIkAlakAcAryyajI se caturthI kI gRhasthI logoMkoM sAdhuke varSAkAlakA nibAsa arthAt paryuSaNAkI mAluma hotI thI so candrasaMvatsara kI apekSA se parantu mAsa vRddhi honeseM abhivarDitanAma saMvatsara meM vIzadine gRhasthIlogoMko sAdhuke nivAsa (paryupaNA) kI mAluma hotI thI so jaina TippanAke anusAre ekayuga ke madhya meM poSakI tathA antameM ASAr3ha kI vRddhi hotI thI isake sivAya aura mAsoM ke buddhikA abhAvathA taba candrameM pacAsa dinakA tathA abhivarddhitameM vIzadinakA niyama thA, parantu aba varttamAnakAle jaina TippanA nahIM vartatA hai tathA laukika TippanAmeM harekamAsoMkI vRddhi hotI hai isa liye - paMcAzataizca dinaiH paryuSaNAyukteti vRddhA: - arthAt isa For Private And Personal Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . [ 2 ] kAlameM mAsa rahi ho athavA na ho parantu pacAsadine paryuSaNA karanA yogya hai aise vRddhAcArya kahate haiM yahA~ koI kahate haiM ki isa nyAyAnusAra vartamAna kAlameM jaba do zrAvaNa hote haiM taba to pacAsa dinakI ginatIse dUjA zrAvaNa sudI cauthake dina paryuSaNA karanA yogya hai parantu do zrAvaNa hote bhI mAdrava sudI cautha ke dina paryuSaNA karanA yogya nahI hai kyoMki 80 dina hojAveMge, aura zrIkalpasUtrameM-vAsANaM savosairAe mAse vIikkate-arthAt ASAr3ha caumAsIseM eka mAta aura vIzadina upara, kula pacAzadina jAnese paryuSaNA kahA hai tathApi 80 dine karanese sUtrakA isa vAkyako bAdhA AtI haiM isa liye 80 dine paryuSaNA karanA yogya nahIM hai,aitA praznarUpa vAkya sunake isakA uttara rUpa vAkya zrIvinaya vijayajI apanI vidvattAke jorase kahate haiM ki aho devAnAM priya-aho iti Azcarya hemUrkha-adhikamAsakI ginatI karake do zrAvaNa honese dUjA zrAvaNameM 50 dine paryuSaNA karanA kahatA hai to do Azvina ( Asoja ) mAsa honese 70 dina kI ginatI se dUjA Azvina mAsameM tereko caturmAsika kRtya karanA par3egA tathApi kArtika mAsameM caturmAsika kRtya karegA to 100 dina ho jAvegeM, kyoMki samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANa savIsairAe mAsevai kaMte ruttarierAIdiehiM iti| zrIsamavAyAMgajImeM pIchADIke 90 dina rahanA kahA hai itavAste dUjA AsojameM caumAsika kRtya karanA par3egA tathApi kArtikameM karegA to 100 dina hojAveMgeM to zrIsamavAyAGgajI sUtrake vacanako bAthA AvegI isa liye adhika mAsakI ginatI karanese dUjA zrAvaNameM paryuSaNA karanA yogya For Private And Personal Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 3 ] hai| aisA nahIM kahanA kyoMki caturmAsika kRtya ApAr3hAdimAsoM meM karane kA niyama haiM tipta kAraNaseM do AzvinalAsa hove tobhI kArtika caumAsI kArtika zudI caturdazIke dina karanA yogya hai jisameM adhikamAsa kAlacUlA honese dinoM kI ginatImeM nahI AtA hai isaliye do Azvina hove to bhI kArtikameM 100 dine caumAsI kiyA aisA nahI samajhanA kintu 70 dine hI kiyA gayA aisA kahanese zrIsamavAyAGgajI sUtrake vacanameM bAdhA nahIM AtI haiM isa kAraNa, jaise caturmAsika ASAr3hAdi mAtoM meM karane kA niyama haiM taise hI paryuSaNA bhI bhAdrapada mAsa meM karane kA niyama haiM jisase uttI ( bhAdrave ) meM karanA cAhiye jisameM bhI adhikamAsa Ave to dinoMkI ginatI meM nahI lene se do zrAvaNa hote bhI bhAdravemeM paryuSaNA karanete 50 dine hI kiyA aisA ginA jAtA hai isa liye 80 dinoMkI vArtA bhI nahI samajhanA tathA paryuSaNA bhAdravemeM karanekA niyama hai so hI bahuta AgamoM meM kahA hai taisA hI zrIvinayavijayajIne yahA~ zrIparyuSaNA kalpa vUrNikA tathA zrInizItha cUrNikA pATha likha dikhAyA jisameM bhI zrIkAlakA vAryajI mahArAja ASAr3ha caturmAsIke pIche kAraNayoge vihAra karake sAlivAhanarAjA kI pratiSThAnapura nagarImeM Ane lage taba rAjA aura zramaNa saGka AvAryajI mahArAjake sAmane Aye, aura mahA mahotsavapUrvaka nagarI meM praveza karAyA aura paryaSaNA parva najika Aye the jaba AcAryajI mahArAjake kahanese bhAdrava zudI paJcamIke dina paryuSaNA karaneke liye sarva saGghane maMjUra kiyA taba rAjAne kahA ki mahArAja usI ( paJcamI ) ke For Private And Personal Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir t 54 J dina mere nagarIke logoMko sammatIse indradhvajakA mahotsava hotA hai jisase eka dinameM do kAryya ke mahotsava bananemeM takalIpha hogA isa liye paryuSaNA chaTakI karo taba AtA jI mahArAjane kahA ki chaThako paryuSaNA karanA nahI kalpe aba phira rAjAne kahA ki cauthakI karo taba AcArya jIne kahA yaha bana sakatA hai, yugapradhAna mahArAjakI isa vAtako ne bhI pramANa kivI hai ityAdi zrInizItha cUrNike dazave uddeze meM isI prakArane paryuSaNAkI vyAkhyA hai so bhAdrava mAsameM karane kI haiM jaise hI mAsavRddhi hone se abhivati saMvatsara (varSa) meM zrAvaNa zudI paJcamIkI paryuSaNA karanI aisA pATha koI bhI AgamameM nahI milatA hai tisa kAraNase kArtikAta baddha ( AzrI ) caturmAsika kRtya karane meM jaise adhika mAsa pramANa nahI hai taise hI bhAdrava mAsa pratibaddha paryuSaNA karane meM bhI adhikamAsa pramANa nahI hai iti adhikamA kI ginatI karanekA kAgrahako chor3ouparakA lekha adhikamAsako ginatI meM niSedha karaneke liye zrIvinayavijayajIkRta zrIsukhabodhikAvRttike uparokta pAThase huvA hai isI hI taraha ke matalabakA lekha zrIdharmmasAgarajIne zrIkalyakiraNAvalI vRtti meM tathA zrIjayavijayajI ne zrIkalpa dIpikA vRttise apane svahasye likhA hai so yahA~ gauravatA grantha bar3ha jAneke bhaya se nahI likhate hai jisakI icchA hove so kiraNAvalI ke tathA dIpikAke navamA vyAkhyAnAdhikAre dekha lenA isa tInoM mahAzayoM ke lekha prAyaH eka sadRza ( tulya ) hai jisameM bhI vizeSa prasiddha sukhabodhikA hone se maiMne upara likhA hai sohI bhAvArthaH tathA pATha tIno mahA For Private And Personal Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 75 ] zayoMke jAna lenA-aba tIno mahAzayoMke lekha kI zAstrAnu sAra aura yuktipUrvaka samIkSA karatA hu-ina tIno mahAzayoM kA mukhya tAtparyya sirpha itanA hI hai ki adhikamAsako ginatImeM nahIM lenA isa bAtako puSTa karane ke liye aneka tarahake vikalpa likhe haiM jisako aura abameM samIkSA karatA hu~ umIko mokSAbhilASI satyagrAhI puruSa niSpakSapAtase par3hake satyAsatyakA svayaM vicArake gacchakA pakSapAtake dRSTi rAgakA phaMdako na rakhate asatyako chor3anA aura satyako grahaNa karanA yehI sajjana puruSoMkI mukhya pratijJAkA kAma hai aba merI samIkSA ko suniye-zrIdharma sAgarajI tathA zrIjaya vijayajI aura zrIvinayavijayajI ina tInoM zrItapagacchake vidvAn mahAzayoMko prathamato adhika mAsako kAlacUlA jAnake ginatImeM niSedha karanA hI sarvathA anucita hai kyoM ki zrIanantatIrthaGkaragaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAoMne tathA zrItapagacchake pUrvaja aura prabhAvikAcAryAne adhika mAsakI dinoMmeM, pakSoM meM, mAsoM meM, varSoM meM, ginatI khulAlA pUrvaka kivI hai tathA kAlacUlAko uttama opamA bhI zAstrakAroMne ginatI karane yogya divI hai aura kAlacUlAkI opamA denevAle zrIjinadAsa mahattarAcAryajI pUrvadhara bhI adhika mAsako nizcayake sAtha ginate haiM jisakA aura zrItIrthaGkarAdi mahArAjAMne adhika mAsako ginatImeM liyA hai jisake aneka zAstroMke pramANoM sahita vistAra pUrvaka uparameM likha AyA huM jina zAstroM ke pAThoMseM jaina zvetAmbara sAmAnya puruSa AmArthI hogA aura zAstroM ke viruddha parUpanAse saMsAra vRddhikA bhaya rakhanevAlA samyakatvI nAmadhArI hogA so bhI kadApi For Private And Personal Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 6 ] adhika mAsakI ginatI niSedha nahIM karegA tathApi zrItapagacchake tIno mahAzaya vidvAn nAma dharAte bhI apane banAye granthoM meM apane svahasta zrItIrthaGkarAdi mahArAjAMke viruddha hokara adhika mAsakI ginatI niSedha karate haiM so kaise banegA apitu kadApi nahIM isa liye ina tIno mahAzayoMkA kAlacUlAke nAmase adhika mAsako ginatImeM niSedha karanA sarvathA jaina zAstroM ke viruddha hai tathA aura bhI suniye jaina zAstroM meM pAMca prakArake mAsoM se aura pAMca prakArake saMvattaroMse eka yugake dinoMkA pramANa zrItIrthaGkarAdi mahArAjAMne kahA hai so sarvahI nizcayake sAtha pramANa karake ginatI karane yogya hai jisake koSTaka nIce mujaba jAno yathA dinAMkA aura upara eka ahorAtrike mAsoM ke nAma pramANa | bhAga karake grahaNa karanA 21 32 nakSatra mAsa candra mAsa Rtu mAsa sUrya mAsa abhivaddhita mAsa 31 / / - 327 saMvatsaroM ke nAma dinAMkA aura upara eka ahorAtrike | pramANa bhAga karake / grahaNa karanA nakSatra saMvatsara candra saMvattara 354 Rtu saMvatsara sUrya saMvatsara 366 abhivaddhita saM0 33 / 2005 0 0 20 For Private And Personal Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 9 ] mAsakI ginatI saMvatsaroMke tathA mAsAMke | eka yugakedinoM tathA mAsoke nAma pramANaseM kA pramANa pA~ca nakSatra saMvatsara 67 nakSatra mAsake eka yugake aura upara sAta nakSatra 1830 dina mAsa jAnese pA~ca saMvatsara jisameM bAraha bAraha mAsauke tIna candra saMvatsara aura 62 candra mAsake | eka yugake teraha teraha mAsoMke do / 1830 dina abhivaddhita saMvatsara ese pA~ca saMvatsara jAnese 61 Rtu mAsake pA~ca Rtu saMvatsara aura eka yugake upara eka RtumAsa jAnese 1830 dina pA~ca sUryya saMvatsara eka yugake jAnese 1830 dina 60 sUrya mAsake 57 abhivarddhita cAra abhivaddhita saMva. mAsa tathA upara tsarake upara nava () 7 dina aura eka abhivAIta mAsa aura mAsa aura | eka yugake ahorAtrike 124 7 dinake upara eka aho 1830 dina bhAga karake 47 rAtrike 124 bhAga karake bhAga grahaNa karanese 47 bhAga grahaNa kare ji tanA kAla jAnese For Private And Personal Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 78 } uparokta koSTakoM meM pA~ca prakArake mAsokA pramANase pA~ca prakArake saMvatsaroMkA pramANa, aura eka yugake 1830 dina kA pramANa zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne kahA hai jisake anusAra zrItapagacchake zrIkSemakIrtti sUrijIne bhI zrIbRhatkalpavRtti meM likhA hai so pATha bhI upara likha AyA hu jaina zAstroM meM sUryya mAsakI ginatIkI apekSAse ekayuga ke 60 sUryya mAseMAke pA~ca sUryya saMvatsaroM meM eka yugake 1830 dina hote haiM jisameM sUryyamAsako apekSA lekara ginatI karanese mAsavRddhikA hI abhAva hai parantu ekayuga ke 1830 dinakI ginatI barobara sAmila honeke liye khAsa RtumAsAkI apekSAse pA~ca Rtu saMvatsaroMmeM sirpha ekahI RtumAsa bar3hatA hai aura candramAsoM kI apekSA pA~ca candrasaMvatsaroMmeM do candramA bar3hate haiM tathA nakSatramAsoM kI ginatIkI apekSAse pA~ca nakSatra saMvatsaroM meM sAta nakSatramAsa bar3hate hai aura abhivarddhita mAsoMkI ginatIkI apekSAse to cAra abhivarddhita saMvatsara upara . abhivarddhita mAsa aura sAta (7) dina tathA eka aho rAtrike 124 bhAga karake 41 bhAga grahaNa kare jitanA kAla jAnase ( nakSatramAsa, candramAsa RtumAsa, sUryyamAsa, aura abhivarddhita, mAsa ina sabake hisAbake pramANa se ) eka yugake 1830 dina hojAte hai so uparake koSToM meM khulAsA hai uparakA pramANa zrItIrthaGkara gaNadharAdi pUrvAvAyeM kA tathA zrI kharataracchake aura zrItapagacchake pUrvaja puruSoM kA kahA huvA honese ina mahArAjoMkI AzAtanAse DaranevAlA prANI 1830 dinoMkI ginatImeMkA eka dina tathA ghar3I athavA pala mAtra bhI ginatImeM niSedha nahI kara sakatA hai tathApi For Private And Personal Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ ] zrItapagacchake arvAcIna tathA vartamAnika tyAgI, vairAgI saMyamI, utkraSTikriyA karanevAle jinAjJAke ArAdhaka zuddha parUpaka zraddhAdhArI samyakatvI vidvAn nAma dharAte bhI mahAn uttama zrItIrthaGkara gaNadhara aura pUrvadharAdi pUrvAcArya tathA khAsa zrItapagacchakehI pUrvajapUjya puruSoMkI AzAtanAkA bhaya na rakhate candramAseAMkI apekSAsai jo adhika mAsa hotA hai jisakI ginatI niSedha karake uttama puruSoMke kahe huve pA~ca prakArake mAseMkA tathA saMvatsarokA pramANako bhaGga karake ekayugake dinoMkI ginatImeM bhI bhaGga DAlate hai jinhoMkI vidvattAko meM kaiptI opamA likhu isakA vicAra karatA thA jisameM zrIAtmArAmajIkAhI banAyA ajJAnatimira bhAskara granthakA lekha muje usI vakhtayAda AyA so likha dikhAtA huM ajJAnatimira bhAskara granthake pRSTha 294 ke antase pRSTha 296 ke Adi taka kA lekha nIce mujaba jAno____ saMvijJa gItArtha mokSAbhilASI tisa tisakAla sambandhI bahuta Agame ke jAnakAra aura vidhimArgake rasIye bahumAna denevAle saMvijJa hone se pUrvasUri cirantana muniyoM ke nAyaka jo hogaye haiM tinIne niSedha nahI karA hai ; jo Acarita AcaraNa sarvadharmI loka jipta vyavahArako mAnate haiM tisakoM viziSTa zruta avadhi jJAnAdi rahita kauna niSedha kare ? pUrva pUrvatara uttamA vAyoMkI AzAtanAse DaranevAlA apitu koI nahI kare bahula karmIkoM varjake te pUrvoktagItArtho aise vidhArate haiM jAjvalyamAna agnimeM praveza karanevAle bhI adhika sAhata yaha hai utsUtra prarUpaNA, sUtra nirapekSa dezanA, kaTuka vidhAka, dAruNa, khoTe phalakI denevAlI, aise jAnate hue bhI For Private And Personal Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 80 / dete haiM, marIcivata, marIci eka durbhASita vacanase duHkharUpa samudrako prAptA huA; eka koTA koTI sAgara pramANa saMsAra meM bhramaNa karatA huA jo utsUtra AcaraNa kare so jIva cIkaNe karmakA bandha karate haiN| saMsArakI vRddhi aura mAyA mRSA karate haiM tathA jo jIva unmArgakA upadeza kareM, aura sanmArgakA nAza kare so gUr3ha hRdayavAlA kapaTI hove, dhUrtAcArI hove zalya saMyukta hove so jIva tiryaMca gatikA Ayubandha karatA hai| unmArgakA upadeza deneseM bhagavantake kathana kare cAritrakA nAza karatA hai, aise samyag darzanaseM bhraSTakoM dekhanA bhI yogya nahI hai, ityAdi Agama vacana sunake bhI kha apane AgraharUpa grahakarI grasta cittavAlA jo utsUtra kahatA hai kyoMki jisakA uralA paralA kAMThA nahI hai aise saMsAra samudra meM mahAduHkha aMgIkAra karane meN| prazna-kyA zAstrako jAnake bhI koI anyathA prarUpaNA karatA hai| uttara--karatA hai soI dikhAte haiM dekhane meM Ate haiMduSamakAlameM vakrajar3a bahuta sAhasika jIva bhavarUpa bhayAnaka saMsAra pizAcase na Darane vAle nijamatikalpita kuyuktiyoM karake vidhimArgakoM niSedha karane meM pravartate hai kitanIka kriyAMkoM je AgamameM nahI kathana karI hai tinako karate haiM aura je Agamane niSedha nahI karI hai ciraMtana janoMne AcaraNa karI hai tinako avidhi kaha karake niSedha karate haiM aura kahate haiM--yaha kriyAo dharmIjanoMkoM karane yogya nahI hai| uparameM zrI AtmArAmajIke lekhameM jo pUrvAcAyyAne AvarIta ( pramANa ) karI huI bAtako niSedha karanevAlAkoM For Private And Personal Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [1] yAvat samyag darzana se bhraSTako dekhanA bhI yogya nahI hai ityAdi kahA to isa jagaha pAThakavarga buddhijana puruSa vicAra ki zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMneM caMdramAsakI apekSA se jo adhikamAsako vRddhi hotI hai jisako ginatI meM pramANa kiyA hai, tathApi zrItapagaccha ke tIno mahAzaya tathA vartamAnika vidvAn nAma dharAte bhI niSedha karate haiM jinhoMkA tyAga, vairAgya, saMyama aura jinAjJAke zuddha zraddhAkA ArAdhakapanA kaise banegA aura zuddha parUpanAke badale pratyakSa aneka zAstroM ke pramANa viruddha, utsUtra bhASaNakA kyA phala prApta kareMge so pAThakavarga svayaM vicAra lenA aura zrIdharmya sAgarajI zrIjaya vijayajI aura zrIvinayavijaya jI ye tIno mahAzaya itane vidvAn ho karake bhI gaccha kadAgrahakA pakSapAtase zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke viruddha parUpanAke phala vipAkakA bilakula bhaya na karate sarvathA prakAra se adhika sAsakI ginatI niSedha kara divI tathA aurabhI apane likhe vAkyakA bhI kyA artha bhUla gaye so adhika mAkI ginatI niSedha karate aTake nahIM kyoMki ina tIno mahAzayoMke likhe vAkya se bhI adhika mAsa ginatI meM siddha hotA hai sohI dikhAte haiM ( abhivarddhita varSe caturmAsikadinAdArabhya viMzatyAdinairvayamatra sthitAH sma ) yaha vAkya tIno mahAzayoMne likhA hai isa vAkyameM abhivarddhita varSa ( saMvatara) likhA hai so abhivarddhita varSa mAsa vRddhi honese teraha candramAmoMkI ginatI se hotA hai isameM adhika mAsakI ginatI khulAtA pUrvaka pramANa hotI hai aura adhikamAsa kI ginatI ke binA abhivarddhita nAma saMvastara nahI banatA hai 11 For Private And Personal Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] kyoMki adhika mAsakI ginatI nahI karanese bAraha candramAptoMse candra saMvatsara hotA hai parantu abhivati nAma nahI banegA jaba adhika mAsako ginatI hogA taba hI teraha candramAsaise abhivati nAma saMvatsara banegA jisakA vistAra upara likha Aye haiM isa liye adhika mAsakI ginatI tIno malAzayoMke vAkyasai siddha pratyakSa pane hotI hai aura phirabhI ina tIno mahAzayoMne ( jaina TippanakAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAnta ca ASAr3ho eva vaI te nAnyemAsAH taccAdhunA samyaga na jJAyate tataH paJcAzataiva dinaiH paryuSaNA saGgati zuddhAH ) yaha bhI akSara likhe haiM so ina akSaroMse bhI sUryavat prakAzakI taraha pragaTa dikhAva hotA hai ki jaina TippanAmeM pauSa aura ASAr3hakI vRddhi hotI thI so TipyanA isa kAlameM nahI haiM isa liye pacAsa dine paryuSaNA karanA yogya hai yaha zrItapagacchake pUrvaja zuddhAcAryoM kA kahanA hai so bAtabhI satya hai kyoMki ina tIno mahAzaya ke paramapUjya zrItapagacchake prabhAvika zrIkulamarAuna sUrijIne bhI likhI hai jisakA pATha isI pustakake navameM (9) pRSThameM chapa gayA haiM____ adhika mAsakI ginatI aneka jaina zAstroMse tathA uparake vAkyase bhI siddha hotI hai aura pacAsa dine paryu. SaNA karanA apane pUrvaje kI AjJAse tIno mahAzaya likhate haiM jisase pAThakavarga vicAra kare to zIghra hI pratyakSa mAluma ho sakatA hai ki vartamAnameM do zrAvaNa hoto dUjA zrAvaNameM athavA do bhAdrava hoto bhI prathama bhAdravameM pacAsa dinAMkI ginatIse hI paryuSaNA karanA cAhiye yaha nyAya svayaM siddha hai For Private And Personal Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ ] ina tIno mahAzayAMne prathama abhivarddhita varSe ityAdi vAkya likhe jisase adhika mAsako ginatI ti huI aura (paJcAzataizca dinaiH paryuSaNA yukteti vRdhaH ) yaha vAkya likhake isa kAla neM pacAsa dine paryuSaNA karanA aise siddha kiyA jisameM jaina TippanAke abhAva se bhI pacAsa dinakA to nizcaya rakkhA isa liye vartamAna kAla meM paryuSaNA sarvathA bhAdrava padameM hI karanekA niyama nahI rahA kyoMki zrAvaNa mAsako vRddhi hone se dUjA zrAvaNa meM aura do bhAdrava honete prathama bhAdravameM pacAsa dinakI ginatI pUrI hotI hai yaha matalaba tIno mahAzayoMke likhe huve vAkyasebhI vida hotA hai tathApi upara kA matalabako ye tIno mahAzaya jAnate bhI gacchake pakSapAta ke jora se apanI vidvattAko laghutA kAraka aura apramANa rUpa visaMvAdI (pUrvApara virodhi ) vAkya apane svahaste likhate bilakula vicAra na kiyA aura ASAr3ha caumAsIse do zrAvaNa honeke kAraNase bhAdrava zur3I taka 80 dina pratyakSa hote haiM jisako bhI niSedha karaneke liye (paryuSaNAvi bhAdrapadamAsa prati bar3hA tatraiva kartavyA dinagaNanAladhika mAsaH kAlacUletya vivakSaNAddinAnAM paJcAzataiva kuto'zIti vArttApi ) ina akSaroMko tIno mahAzayoMne likhe hai jisa meM mAsa vRddhi hone se bhI bhAdrapadameM paryuSaNA karanA aura do zrAvaNa hove to bhI bhAdravemeM paryuSaNA karanete 80 dina hote haiM aisI vArttApi nahI karanA kyoMki adhika mAsa kAlacUlA honese dinAMkI ginatImeM nahI AtA hai isa liye 50 dine paryuSaNA kiyA samajhanA aise matalaba ke vAkya likhanA dono mahAzayoMke pUrvApara virodhI tathA pUrvAcAyyoMkI AjJA For Private And Personal Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 84 1 khaNDanarUpa sarvathA jaina zAstroMse aura yukti se bhI pratikula haiM kyoMki prathamato adhika mAsako ginatI meM lenesehI abhi varSita nAma saMvattara banatA haiM so abhivardhita saMvatsara tIno mahAzayoMne uparameM likhA haiM jo abhivati saMvatsara kA nAma zrItIrthaGkarAdi mahArAjAMkI AjJAnusAra kAyama tIno mahAzaya rakkheMgeM to adhikamAsa kAlacUlA hai so dinoMkI ginatI meM nahIM AtA hai aise matalabakA likhanA tIno mahAzayoMkA sarvathA mithyA ho jAyagA - aura adhikamAsa kAlacUlA hai to dinoMkI ginatI meM nahI AtA hai aise matalabako kAyama rakkheMge to jo adhikamAsa kI ginatI se abhivarddhita nAma saMvatsara hotA hai so nahI banegA yaha dono bAta pUrvApara virodhI honese nahI banege isa liye abajo ye tIno mahAzaya adhikamAsako dinokI ginatI meM nahI leveMgeM taba to zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi tathA zrItapagacchake nAyaka pUrvA vAryene adhika mAsako dino kI ginatI meM liyA hai jina mahArAjoMke viruddha utsUtra bhASaNarUpa tIno mahAzayoMkA vacana hogayA so AtmArthiyoMko sarvathA tyAgane yogya haiM isa liye tIno mahAzayoM ko jinAjJA viruddha parUpaNAkA bhaya hotA to adhikamAsakI ginatI niSedha kivI jisakA mithyA duSkRtyAdise apanI AtmA ko utsUtra bhASaNake kRtyoMse bacAnI thI so to vartamAna kAlameM rahe nahI hai paraloka gayeko aneka varSa hogaye haiM parantu vartamAna kAla meM zrItapagacchake aneka sAdhujI vidvAn nAma gharAte haiM aura unhI tIno mahAzaya ke likhe vAkyako satya mAnate hai tathA hara varSe usIko paryuSaNA meM bA~cate hai For Private And Personal Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jisameM prAyaH karake gAMva gAMvameM zrItapagacchake saba sAdhajI adhikamAsakI ginatI niSedha jaina zAstroM ke viruddha karate hai jisase zrItIrthaGkaragaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryya tathA zrItapagacchake pUrvaja puruSAMkI AjJAbhaGgakA kAraNa hotA hai so AtnArthI puruSako karanA ucita nahI haiM isaliye jo zrItapagacchake vartamAnika munimahAzayoMko jinAjJA viruddha parUpaNAkA bhaya hove to adhikamAsakI ginatI niSedha karane kA chor3a denA hI ucita hai aura Ajataka niSedha kiyA jiptakA mithyA duSkRtya dekara apanI AtmAko utsUtra bhASaNake pApaka tyoMse bacAnI cAhiye, tathApi vidvattAke abhimAnase aura gacchake kadAgrahakA pakSapAtake jorase upara kI bAtako aGgIkAra nahI karate hue adhikamAsakI ginatI niSedha karate rahege to AtmArthIpanA nahI rahegA tathA adhikamAsakI ginatI niSedha jaina zAstroMke viruddha honese koI AtmArthI pramANa nahI kara sakatA hai isa liye jaina zAstrAnusAra zrItIrthaGkaragaNadharAdi mahArAjoMkI tathA apane pUrvAcAryoMkI AjJA mujaba adhikamAsakI ginatI sarvathA prakArase avazyameva pramANa karanI sohI samyaktva dhArI puruSoMkA kAma hai jainaTipyanAnusAra pauSa tathA ASADhamAsakI ddhi hotI thI jaba bhI ginatImeM lete the isa kAraNase teraha candramAsoMse saMvatsarakA nAma abhivarddhita hotA thA, so vartamAna kAlameM bhI aneka jaina zAstroM meM prasiddha hai tathA zrIdhamaMtAgarajI zrIjayavijayajI zrIvinayavijayajI, ye tIno mahAzaya bhI abhivarddhita saMvatsara likhate haiM jisameM adhikamAsakI ginatI AjAtI hai isa matalabakA For Private And Personal Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [6] vicAra na karate ulaTA viruddhArtha meM tIno mahAzayoMne apane svayaM visaMvAdI (pUrvAparavirodhi) vAkyarUpa adhika mAsa kAlacUlA hai so dinoMkI ginatI meM nahI AtA hai aisA likha diyA, aura visaMvAdI vAkyakA vicAra bhI na kiyA / visaMvAdI puruSakA duniyAM meM bhI koI bharosA nahI karatA hai tathA rAjadarabAra meM bhI visaMvAdI puruSa jhUThA apramANika hotA hai aura jainazAstroMmeM to zrAvakakoM bhI dharma vyavahAra meM visaMvAdI vacana bolanekA niSedha kiyA hai sohI dikhAte haiM zrIAtmArAmajIne ajJAnatimirabhAskara granthake pRSTha 256 meM zrAvakakoM yathArtha kahanA avisaMvAdI vacana dharmma vyavahAra meM // tathA zrIdharmmasaMgraha vRttike grantha meM bhI yahI bAta likhI hai aura zrIdharmmaratnaprakaraNa vRtti meM bhI yahI bAta likhI hai sohI dikhAte haiM / zrIdharmma ratnaprakaraNa vRtti gujarAtI bhASA sahita zrIpAlItANA meM zrIvidyAprasA rakavarga hai jisakI tarapha se chapake prasiddha huvI hai jisake dUsare bhAga meM pRSTha 214 viSe yathA - RjupraguNaM vyavaharaNamRjuvyavahAro bhAvazrAvaka lakSaNazcaturddhA catuHprakAro bhavati tadyathA - yathArtha aNanamavisaMvAdi vacanaM dharmavyavahAre / artha-Rju eTale sarala cAlabuM te RjuvyavahAra te cAra prakArano che jemake ekato yathArtha bhagana eTale avisaMvAdI bolavaM te dharmanIbAbatamAM / dekhiye aba upara meM zrAvakakoM bhI dharmma vyavahArameM visaMvAdIrUpa mithyAbhASaNa bolanekA jaina zAstroMmeM nahI kahA hai / to phira vidvAn sAdhujI hokara visaMvAdI vAkya For Private And Personal Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 87 ] apane banAye granthameM likhanA kyA ucita hai| kadApi nahI aura isI hI zrIdharmaratnaprakaraNake dUsare bhAgameM pRSTha 246 kI Adise pRSTha 247 kI Adi takakA lekhameM visaMvAdI Adi dhAkya bolane vAleko jo phalakI prApti hotI hai so dikhAte hai yathA anyathA bhaNanamayathArthajalpanamAdizabdAdvaMcaka kriyA doSopekSA'sadbhAvamaitrI parigrahasteSu satsu zrAvakasyeti bhAvaH-abodherdharmAprAptIjaM mUlakAraNaM parasya mithyA draSTaniyamena nizcayena bhavatIti zeSaH / ___ tathAhi-zrAvakameteSu vartamAnamAlokya vaktAraH sambhadhanti // dhigastu jaina zAsanaM ? yatra zrAvakasya ziSTajananindite'lIkabhASaNAdau kukarmaNi nitirnopadizyate // iti nindAkaraNAdamI prANino janmakoTiSvapi bodhiM na prApnuvantItyabodhi bIjamidamucyate tatazcAbodhibIjAd bhavaparivaddhirbhavati tannindAkAriNastannimittabhUtasya zrAvakasyApi yadavAci-zAsanasyopaghAteyo-nAbhogenApi vartate satamithyAtvahetutvAdanyeSAM prANinAmiti // 1 // badhnAtyapi tadevAlaM paraM saMsArakAraNaM vipAkadAruNa ghoraM sarvAnartha vivarddhana ( miti ) // 2 // TIkAno arthaH-anyathA bhaNana eTale ayathArtha bhASaNa Adi zabda thI vaMcaka kriyA doSonI upekSA tathA kapaTa maitrI levI adoSo hoya to zrAvaka bIjA mithyA dRSTi jIvane nakkIpaNe abodhinaM bIjathai par3eche eTale ke tethI bIjA dharmapAmI zaktA nathI / kAraNake je doSomAM vartatA zrAvakane joha teo yevaboleke "jina zAsanane dhikkAra For Private And Personal Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 88 ] thAo" ke jyAM zrAvakone AvA ziSTajanane nindanIya mRSA bhASaNa vagerA kukarma thI aTakAvavAno upadeza karavAmAM nathI Avato avI rIte nindA karavAthI te prANio kror3ajanmo lagI paNa bodhine pAmI zakatA nathI tethI te abodhibIja kahavAyeM che ane te abodhibIjathI tevI nindA karanArano saMsAravadhe che eTaluja nahIM paNa tenA nimitta bhUta zrAvakano saMsAra vadhe che, je mATe kaheluche ke-je puruSa ajANatAM paNa zAsananI laghutA karAve te bIjA prANioMne tevI rIte mithyAtvano hetu thaI tenA jeTalAja, saMsAranu kAraNa karma bAMdhavA samartha thaI par3e che ke je karmavipAka dAruNa ghora ane sarva anarthana vadhAranAra thai par3eche // 1-2 // uparameM anyathA ayathArtha bhASaNa arthAt visaMvAdI vAkyarUpa mithyAbhASaNAdi karane vAlA zrAvaka nizcaya karake mithyA dRSTi jIvoMko vizeSa mithyAta var3hAnevAlA hotA hai aura usase dUsare jIva dharma prApta nahI kara sakate haiM kintu aise zrAvakako dekhake jaina zAsanakI nindA karane vAloMko saMsArakI vRddhi hotI hai| aura visaMvAdIrUpa mithyAbhASaNa karanevAlA zrAvaka bhI nindA karAnekA kAraNarUpa honese ananta saMsArI hotA hai to isa jagaha pAThakavarga buddhijana puruSoMko vicAra karanA cAhiye ki zrIdharmasAgarajI zrIjayavijayajI zrIvinayavijayajI ye tIno mahAzaya itane vidvAn hote bhI aneka jainazAstroMke viruddha aura apane svahaste abhivati saMvatsara uparameM likhA hai jisakA bhI bhaGga kAraka adhikamAsa kI ginatI niSedharUpa visaMvAdI mithyA vAkya bhI apane svahaste likhate ananta saMsAra vRddhikA bhI For Private And Personal Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 1 bhaya nahI karate haiM to aba aise vidvAnoMko AtmArthI kaise kahe jAve aura adhika mAsakI ginatI niSedharUpa visaMvAdI mithyA vAkya ina vidvAnoMkA AtmArthI puruSa kaise grahaNa karegeM apitu kadApi nahI tathApi jo adhika mAsakI ginatI niSedha zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA viruddha hote bhI vartamAnika pakSapAtI jana karate haiM jinheM ko samyaktvarUpa ratna kaise prApta hogA isa bAtako pAThakavarga svayaM vicAra zakate haiM aura jainazAstrAnusAra adhikamAsake dinokI ginatI karanAhI yukta hai isa liye adhikamAsa kAlacUlA hai so dinoMkI ginatI meM nahI AtA hai aisA matalaba tIno mahAzakA zAstroMke viruddha hai so uparokta lekha se pratyakSa dikhatA hai ina zAstroM ke nyAyAnusAra vartamAnakAla meM do zrAvaNa honese bhI bhAdrapada meM paryuSaNA karane se 80dina pratyakSa hote haiM so bAta jagat bhI mAnya karatA haiM tathApi ye tIno mahAzaya aura vartamAnika zrItapagacchake mahAzaya bho maMjUra nahI karate haiM to isa jagaha eka yukti bhI dikhalAne ke liye zrItapagaccha ke vidvAn mahAzayoMseM merA itanA hI pUchanA hai ki ASAr3ha caturmAsIse kisI puruSa vA strIne upavAsa karanA sarU kiyA tathA usI varSa meM do zrAvaNa huve to usa puruSa vA strIko pacAsa (50) upavAsa kaba pUre hoveMge aura azI (80) upavAsa kaba pUre hoveMge isakA uttarameM zrItapagacchake sarva vidvAn mahAzayoM ko avazyameva nizcaya kahanA hI par3egA kido zrAvaNa honese pacAsa upavAsa dUjA zrAvaNa zudI meM aura 80 upavAsa do zrAvaNa honeke kAraNase bhAdrapada meM pUre hoveMge 12 For Private And Personal Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ ] isa yuktise adhika mAsakI ginatI nizcaya ke sAtha mItapagacchake vidvAn mahAzayoMke kahane se bhI siddha hogaI tathA aneka zAstrAnusAra 50 dine dUjA zrAvaNa zudImeM zrIparyuSaNA parvakA ArAdhana karanevAle jinAzA ke ArAdhaka siddha ho gaye aura do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM 80 dine paryuSaNA karane vAle, zAstroMkI maryAdAke viruddha honemeM koI zaMsaya bhI karegA apitu nahI, tathApi ina tIno mahAzayAMne ( do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada taka 80 dinakI vArttA bhI nahI samajhAnA ) aise matalabako likhA hai so kaise satya banegA tathApi vartamAnika zrIaurcchake munimahAzaya vidvAn hote bhI uparakI isa mithyA bAtako satya mAnake vAraMvAra kahate haiM jinhoM ko mRSAvAdakA tyAgarUpa dUjA mahAvrata kaise rahegA so bhI vicArane kI bAta hai, isa uparokta nyAyAnusAra bhI adhika mAsakI ginatI niSedha kadApi nahI ho sakatI haiM tathApi tIno mahAzaya karate haiM so sarvathA mahA mithyA hai isaliye do zrAvaNa honeseM bhAdrava zudI taka pa0dina avazyameva nizcaya hote haiM jisase ginatI niSedha karanA ho nahI banatA hai aura mAsavRddhi hone se bhI paryuSaNA bhAdrapada mAsa pratibaddha hai aisA likhanA bhI tIno mahAzayoMkA sarvathA zAstroM se pratikula hai kyoMki prAcInakAla meM bhI mAsavRddhi hotI thI jaba bhI vIza dine AvaNa zuklapaJcamI ke dina paryuSaNA karane meM Ate the jaise candra saMvatsara meM pacAsa dinake uparAnta sarvathA vihAra karanA nahI kalpe taise hI abhivarddhita saMvatsarameM bIza dinake uparAnta sarvathA vihAra karanA nahI kalpe aura voza dina taka ajJAta paryuSaNA parantu bIzameM For Private And Personal Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [1] dinase jJAta paryuSaNA kare so 100 dina yAvat kArtika pUrNimA taka usI kSetra meM Thahare aisA zrItapagaccha ke zrIkSemakIrtti sUrijI kRta zrIvRhatkalpavRttikA pAThameM vistArapUrvaka kahA hai aise hI aneka zAstroMmeM kahA hai jisake pATha bhI sIvRhatkalpa vRtyAdikake kitane hI pahile lisa AyA hu aura Age bhI likha dikhAuMgA aura khAsa sonI mahAzayoMke likhe pATha bhI abhisameM bIya dine zrAvaNa zuklapacamIko paryuSaNA karanemeM Atethe isakA vizeSa khulAsA ke sAtha Age vistAra pUrvaka lisuMgA jisase vahAM prAcInakAlakA tathA vartamAnika kAlakA bhacchI tarahase nirNaya ho jAyegA aura Age vana lIjo mahAzayAMne zrIparyuSaNA kalpacUrNikA tathA zrItiIyapUrNikA pATha likhake mAsavRddhi vartamAnika do zrAvaNa hote bhI sAdrava mAsameM hI paryuSaNA karane kA dikhAyA hai isa para merA itanA hI kahanA hai ki ina tIno mahArAne (paryupanA kalpapUrNimeM aura zrInizIthacUrNimeM granthakAra mahArAjane paryuSaNA sambandhI vistArapUrvaka pATha likhAyA jisake Age aura pIche kA saMpUrNa sambandhakA pAThako kohake rAjyamakAra mahArAjake viruddhArthameM ulsUtrabhASaNarUpa mAyA ipise adhUrA poDAsA pATha likhake bhole jIvoM ke pAu likha dikhAye aura apanI vidvattAko bAta dRSTiriyoMmeM samAI haiM isa liye isa jagaha bhavya jIvoMko jiHsandeha honese satya satapara zuddhazraddhA ho karake satyabAda grahaNa kare isa liye dono pUrNikAra pUrvadhara mahArAja kala saMpUrNa paryuSaNa sambandhI pATha yahA~ likha dikhAtA hu zrIpUrvathara pUrvAcAryyamI kRta zrIparyuSaNA kalpa For Private And Personal Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] (dazAzrutaskandha sUtrakA aSTama adhyayanake ) cUrNike pRSTha 31 se 32 taka tatpAThaH AsAr3hacAtammAsiyaM paDikkamaMti, paMcahiM divasehiM pajjo savaNA kappaM kaDhDheti, sAvaNa bahula paMcamIe pajjosaveti Naca vAhidvitehiM Na gahitA NittharAdINi, tAhe kathaM kahatA gheva girahaMti malayAdINi evaM AsAr3hapurimamAe ThitA, jAva maggazirabahulassa dasamI, tAvaegaMmi khette acchajjA, tinnivA dassarAtA, evaMtinipuNa dasa rAtA, cirakalAdIhi kaarnnehiN|| etthau gAthA patthaMti pajjosavite, savIsati rAya mAsassa ArAtto jati gihatyA pucchaMti, tubhbhe ajjo vAsA rattaM ThitA, ahavA Na ThitA evaM, pucchitehiM, jati ahivaDhiDhaya saMvacchare, jatya ahimAsato paDiti to, AsATapuNimAo vIsati rAte gate amati, ThitAmoti Arato Na kathayati votthaM ThitA moti, atha itare tinni baMda saMvaccharA tesu ruvIsati rAte mAse gate bhamati, ThitAmoti Arato Na kathayati votuMThitA moti, kiM kAraNaM asivAdi, gAthA kayAi, asivAdINi uppa jjejnA jehiM niggamaNa hojjA tAheti, gihatthA majja, Na kiMci ete jANaMti, musAvAta vAulAveMti, jeNa ThitAmoti bhaNittA, niggattA, ahavA kAsaM Na suTTha AraddhaM, teNa logo bhItA dhaNajjaMpituM,Thito sAhUhiM bhaNito ThiyAmoti jANati, ete varisAssati to suyAmo dharama vikkiNAmo, adhi karaNaM gharANiyatthappaMti, halAdINaya saMvappaM kareMti, jamhA ete dosA, tamhA vIsatI rAte Agate, savIsati rAte vA mAse Agate, Na kathaMti votuNtthitaamoti|| etthau gaathaa|| AsAr3hapusimAe ThitANaM jatitaNaDagalAdINi gahiyANi,pajjosavaNA kappoya For Private And Personal Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 3 ] yA kahito, to sAvaNa bahulapaJcamIepajjo sarveti asati khete sAvaNa bahuladasamIe, asati khete sAvaNabahulassa pasarasIe, evaM paMcapaMca usAraM teNa jAva, asati bhaddava suddha paMcamIe, ato pareNa Na vahati atikamitu, AsAr3hapusimAto aDhatta maggaMtANa, jAva bhaTTavaya joraharu paJcamIe etyantare jati va la tAhe rurakarasa Thevito tovipajjosaveyavaM, eteSu parvvasu jahA laMbhe pajjosaveyava, apache Na vahati kAriNiyA cautthIvi ajja kAlaehiM pavittitA kahaM puNa ujjeNIe NagarIe, balamitta bhANumitto rAyANo, tesiM bhAiNejno ajja kAlae pavAvitA, tehirAIhaM paTuTTa hiM, ajja kAlato nivvisattokatto sopa tidvANaM Agato, tatthya sAlavAhaNo rAyA sAvago teNa sama japuyAtyaNo pavittito // aMte puraMca bhaNitaM amAvasAe svavAsaM kAuiaTThamimAIsu uvavAsa kAu // iti pAThAMtaraM // pAraNae sAhUNa bhirakaM dAtuM pArijjava // annaya pajjo savaNAdivase Asarama Agate ajna kAlaeNa sAlavAhaNo bhaNito, bhaTTavaya joehassa paMcamIe pajjosavaNA, rakhA bhaNito taddivasaM mama iMdo aNujAtako hohitti to nippajja vAsitANi cetiyANi sAhUNoya bhavissaMtitti koUM to haTTIe pajjosavaNA bhavatu, AyarieNa bhaNitaM na vahati atikkAmesu, raNA bhaNiya to caTatthIe bhavatu AyarieNa bhaNitaM evaM houtti // utthae kato pajjosavaNA evaM cautthIvijAtA kAraNitA, suddha dasamI ThitANa AsAr3hI pusimo saraNati jatya AsAr3hamAsakappo kato tattha khetaM vAsAvAsaM pAuggaM ammaca Natthi kheta vAsAvAsaM pAugaM athavA ajjAse ceva alI khettaM vAsAvAsa pAuggaM savaMca paDipu saMdhAraga Dagga For Private And Personal Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 4 ] lagAi kayayabhUmIya baddha vAsaMca gAda bhaNorayaM Ar3hata, tAhe AsAr3hapusimAe ceva pajjosavijjati, evaM paMcAhaM parihANi mavikatyodhyate, zya sattarI gAthA, iya pradarzane AsAr3hacAra mAsiyA to savIsati rAte mAse gate pajjosarveti, tesi sattarI divasA jahaNato jeToggaho pati, kahaM puNa sattarI, cayaha mAsANaM savIsaM divasa sata bhavati, tato savIsatti rAto mA / , yAsaMdivasA so vito sesA sattarI, divasA je bhadavaya ahulassa dasamIe pajjosaveti, tesiM asIti divasA jeToggaho, je sAvaNa pusinAe pajjosarveti tesi NautidivasA jeToggaho, je sAvaNa bahula dasamI ThitA tesiM dasuttaraM divaptasata jeTThoggaho, evamAdIhiM paggArohiM parisArattaM ega khette atthitA kattiya cAumAsie NiggaMtavaM, aha vAsaNa uvaramati, to maggasire mAse jaM divasa pakka madviyaM jAta tadivasa ceva niggaMtavaM, ukkoseNa tinni dasarAyA na nigacchajjA magasira pusimAetti bhaNiyaM hareira maggasira pusmimAe pareNa, jaiviplavaMtehiM tahavi NiggaMtavaM, atha na nigacchaMti to caulahugga, evaM paMcamAsisaM jeTThoggaho jAo, kAtarA gAhA lAsAr3hanAsakappaM kA jatya anna vAsA vAse pAraNe atya AmADamAsakapyo ko tatya va pajjosavite AsAr3ha putimAe vA sAlaMbaNANaM mAMgasira pisava, vAsA Nato viramati se yA jiggatA asIvAdINivA vAhipavaM sAlaMbaNANaM mAsi to jeToggaho // ityAdi / __ aura zrIjinadAsa mahatarAcAryajI pUrvadhara mahArAja kata zrInizItha sUtrakI cUrNike dazame uddezeke pRSTha 321 se pRSTha 324 taka kA paryuSaNA sambandhIkA pATha nIce mujaba jAno, yathA-- For Private And Personal Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 5 ] vAsAvAsaikaMmi khettakaMmi kAle pavesiyaGgha, ato sammati, AsADha pukhinA // gAhA // vAyavaMti ussaggeNa pajjosaveyava, ahavA praveSTavyaM, taMmi paviThA ussaggeNa kattiya pussimaM jAba acchaMti, avavAdeNa maggasira bahula dasamI jAva taMmi ega khette acchati, dasarAyagAhaNAto avavAto dasito aNe vido dasarAtA alekjA, avavAteNa mArgasiramAsaM tatraivAstyetyarthaH // kahaM puNa vAsA pAugaM khelaM pavisaMti, imeNa vihitA vAhiThitA / gAhA // vAhiThiyatti jatya, AsADhamAsako kato aNatyA AsA ThitA vA samAyArI khetta, basabhehiM gArhati cAvatItyarthaH // AsapasamAe paviThA, parivayAla Arambha paMcadiNA, saMdhAraga taNa DalagabAra mannAdIyaM girahati, taMmicevapaNa gerAtie pajjA sabaNA kappaM kaheMti, tAI sAvaNa bahula paJcamIe vAsakAla sAmAyAriM Thaveti, etthaua // gAhA // esthaMtietya, AsADhapulimAe, sAvaNa bahulapaJcamIe, vAsAvAsaM pajjosavievi, appaNI aNabhiggahiya, ahavA jati gihatyA pucchaMti ajjA tumbhe, attheva vArisAkAlaM ThiyA, ahavA Na ThiyA, evaM pucchiehiM, aNabhiggahiyaMti saMdigdhaM vaktavya, aha anyaubAhyapi nizcayo bhavatItyarthaH // evaM sandigdhaM kiyatkAlaM vaktavyaM // ucyate // vIsatirAya, vIsatImAsaM, jati abhivar3hiDhayavarisaM, to, vosatirAya, jAva agAbhiggahiya, aha caMdavarisa to savInatirAya, nAva aNabhiggahiyaM bhavati teSAM tatkAlAtaparataH appaNI abhirAmukhya ena gRhItaM, abhigRhItaM idaM vyavasthitA iti, haTTiyAmo barisAkAlaMti kiM paNa kAraNaMti, vIsati rAte, savosatirAte vA mAse gate, appayo abhiggahiyaM gihiNA For Private And Personal Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ha] taMvA kaheMti // Arato na kaheMti ucyate // asivAdi gAhA kayAi // asivaM bhave AdigAhaNato rAyaduThAi vA vAsaM yA muTTha Ara vAsituM, evamAdihiM kAraNehiM, jai acchaMti to ANA tItA dosA, ahagacchaMti tato gihatyA bhaNati ete, saputtagA Na kicijArAMti, musAvAya bhAsaMti, ThitAmotti bhaNittA jeNa NiggatA logo vA bhaNijna sAhUetya varisArataM ThitA, avassa' vAsa bhavissati, tato dha vikkaNati, logo gharAdInicchAdeti, aha halAdikaM mANivAma Thaveti, aNigAhite gihiNA teya Arato kato, jamhA evamAdiyA adhikaraNadosA, tamhA abhivadiyavarise, vIsatIrAte gate gihiNA ta kareMti, tisu caMdavarise savIsati rAte mAse gate gihiNA taM kareMti, jatya adhimAsago paDati varise, taM abhivaddiyavarisaM bhasmati, jatya Nu paDati, taM caMdavarita soya adhimAsago juMgassagaMte majje vA bhavanti, jai to niyamA do AsADhA bhavaMti, ahamajje do posA, sIso, pucchati jamhA abhivadviyavArise vIsatirAta, candavarise savIsatimAso // ucyate // jamhA abhivayarise, gimhe ceva so mAso atikka to, tamhA vIsa dinA aNamigAhiyaM taMkareMti, iyareSu tisu caMdavariseSu savIsatimAtA ityarthaH // etya paNagaM gAhA // etthata AsADha pusi mAe, ThiyA DagalAdIya girahaMti, pajajosavaNAkappaMca kaheMti, paMcadiNA tato sAvaNa bahula paJcamIe, pajjosaveMti, khettA bhAve kAraNena paNagesu buDhDhe dasamIe, pajjosaveMti, evaM paNa sIe, evaM paNaggavaDhDhI, tAbakajjati, jAva savIsati mAso, puNo soya savImati mAso bhaTTavayasuddha pacanI payujjati, For Private And Personal Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ ] ahavA AsAr3ha suddha dasamIe vAsA khetta paviThA, ahavA, jattha AsADhamAsakappokao taM vAsappAuggaM khetta, apaghaNasthi vAsa pAuggaM tAhe tattheva paujosaceti,vAsaMca gADhaM aNu varayaM ASADha puNimAhiM nattheva posaveti, ekArasIo ADhaveTha TugalAdo taM gerAhaMti pajjosavaNA kappa kaheM ti, tAhe AsAha puNimAe posaveMti, esa ussAgo, saisa kAla panamosave. tANaM sabo avavAto,avavAtevi savosati rAtamAsA to pareNa atikkAmesa Na vadRti, saghosati rAte mAse puNe jativAsakheta Na labhnati to rUraka heDhavi parajosaveyazca taM pasimAe paJcamIe dasamIe evamAdi pasu pajjo saveyava, Noaparcha / soso pucchati iyANi kaI cautthie apavve pajajosavi. jAti, Ayario bhaNati, kAraNiyA cautyo, ajaja kAla gAyariyAhiM pavattipA, kahaM bhaya te kAraNaM, kAlagAyario viharaMto, ujajeNi gato tattha vAsAvA so vAsAtaraMTito tasya ||nngriie balamitto rAyA, tasta kaNiTTo bhAyA bhANumitto judharAyA, tesiM bhagaNI ANusirI NAnaM tasta putto balANU NAma, soya pagitibhaddaviNIyayAe sAhU to pajja vAsati AyarihiM sai dhammI kahiMto patruihopavAvitoya, tehi ya balamitta bhANu mitta hiM kA laggajjApajjosaviteNi vipato katto, AyariyA aNaMti jahA, valamitta bhANumittA kAlagAyariyANaM bhAgiNe jjA bhavaMti, mAulotti, kAu mahaMta AyaraM kareMti, abhbhuThANadiyaMtaM ca purohiyasa appattiya pANAtiya, e samuddapAsaMhovetAditAdirohaNe a ato puNo puNo unmAveM to, AyarieNa Nippa Thappa siNa vAgaraso kato, tAhe.so purohito Ayariyassa paduTTo, rAyANaM ANulomehiM For Private And Personal Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vippariNAmeti ete risito mahANubhAvA ete jeNa gacchanti teNa paheNa jati raNo NAgacchati patANi vA asamito asivaM bhavati, tamhA visajjAhaM tAhe visajjitA aNe bhaNaMti, ramA uvAeNa visajjitA kahaM savva miNa gArakila raNA asa samA karA vitA, tAhe NiggatA evamAdiyANa kAraNANa aNukkameNa NigatA viharatA patiThANaNayara, teNa paviThA patiTThANa samaNasaMghassaya ajnakAlagehiMsadiThaM, jAvAhaM AgacchAmi tAva tubhbhehiM yo pajjosaviccha, tatya sAlavAhaNorAyA sosAvago soyakAlagaJjaetaM soraNaNiggato abhimuho samaNasaMghoya mahasA vibhUtIe paviTho, kAlagajjo paviThehiM bhaNiya bhaddavaya suddha paJcamIe pajjosavijjati, samaNasaMgheNa par3ivama,tAhe ramA bhaNiya tadivasaM mama logANuvattIe indo aNujAyo hohetti, sAhUcetiteNapajnavAse statI to chaTThIe pajjosavaNAkija jau, AyariehiM bhaNiya, Na vadRti, atikAmeu tAhe rassA bhaNiya, to aNAgae, catatyoe pajosavijjati, AyariehiM bhaNiyaM evaM bhavaTha, tAhe ghaTasthoe pajjosaviyaM, evaM jugappa hANehiM cautthI kAraNe pattitA, sAcevANu mattA savva sAdhUNa, rasA aMte puriyATha bhaNitA tubhbhe amAvatAe uvAvAsaMkA pahivayAe saba khajja bhojja vihIhiM sAdhU uttarapAraNae paDilAottA pAre jajAhA, pajjosavaNAe aTThamatikAu paDIvayAe uttarapAraNayaM bhavati taMca savabhogeNa vikayaMtatopamiti marahaThaviSapasavaNa pUbauttiSaNopavale // yANi paMcagaparihANi. madhikRtya kAlAvaprAhocyate // iya sattarI gaahaa|| iya iti va pradarzane je AgarAumAliyA to sadhIsati rAte For Private And Personal Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mAse gate pajjosaveti, tesiM sattarI divasA jahalo ghAsA kAlIgAho bhavati, kahaM sattarI ucyate, caurahaM mAsANa visuttaraM divasamataM bhavati, savIsati mAso pasAsaM divaptA, te vIsuttaramajjato sAdhito, saisA sattarI, je bhaddavaya bahuladarA mIe pajjosaveMti, tesiM asati divasA majhimo vAsA kAlo gAho bhavati, sAvaNapusminAe pajjo savaiti tesiM Niuti divasA majjhimo ceva vAsakAlo gAho bhavati, je sAvaNa bahula isamI pajjosaveMti tesiM dasuttaraM sataMmajjhimo ceva vAsA kAlIgAho bhavati, je AsAr3hapusinAe pajjosaveMti, tesiM vIsuttara divapasaya jeTho vAsoggahobhavai saisantaresu divatta pamANa vattava, pamAtippagArehiM varisArattaM eggakhette, kattiya ghaummAsiya, paDivayAe avaspta NiggaMtavaM, aha maggasira mAse vAsati cirakalAjalAulApaMthA to avavAteNa eka ukkoseNa timi yA dasarAyA jAvatammikhette acchaMti, maargsirpaurnnmaasiiyaavetyrthH|| maggasira pusimAe jaM parato jaticirakallA paMthA vAsa vA gAr3ha aNAvaraya vAsati, jati viplavaMtehiM tahAvi avassa NiggaMtavaM, aha Na Niggacchati, to caugurUgA, evaM paJcamAsi to jeTho gAho jAto,kAuNa mAsa gAhA, jaMmi khette kato AsAr3hamAsakappo taMca vAsAvAsa pAuggaM khette. aNa miala? vAsa pAugge khette jattha AsAr3hamAsakappo kato tattheva vAsAvAsa ThitA tIse vAsA vAse cirakallAdiehiM kAraNehiM tattheva maggasira ThitA evaM sAlaMvaNANa kAraNe avaMvAteNa cha mAsito jeTho gaho bhavatItyarthaH // uparokta dona pATha mere dekhane meM Ayethe vaisehI chapA diye haiM For Private And Personal Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 100 ] isaliye kucha vizeSa azuddhatA hove to dUsarI zuddha pustaka uparokta donoM pAThakA milAna karake bA~canA abja uparokta doj pAThakA saMkSipta bhAvArthaH suno-varSAkAlake liye eka kSetrameM praveza karanA ThaharanA so kitanA kAla taka mohI kahate haiM ApAr3apUrNinAse lekara utsargate paryuSaNA kare athavA praveza kare so yAvat kArtika pUrNimA taka rahe aura apavAdase mArgazIrSa kRSNa dazamI taka yAvat rahe tathA phira bho kAraNayoge do dazarAni ( bozadina ) yAne mArgazIrSa pUrNimA taka bhI rahanA kalpa so prathama kisa vidhile praveza karake paryuSaNA kare vaha dikhAte haiM---jahAM ASAr3hamAnakalpa rahA hothe vahA~ athavA anya kSetra meM ApALa pUrNimAke dina caumAlI pratikrANa kiye bAda pratipadA ( ekala ) se lekara pA~ca dinameM upayogI vastu grahaNa karake paJcamI rAtri yAne zrAvaNa kRSNa paJcamIkI rAtriko paryuSaNA kalpa kahake varSAkAlako samAcArI ko sthApana kare, yAne paryuSaNA kare, so adhikaraNa doSa na hone ke kAraNa aura upadravAdi kAraNale dUsare sthAnameM jAveto avahelanA na hove isaliye anizcaya paryuSaNA kare, adhikaraNa doSoMkA varNana saMkSepase pahilehI likhA gayA hai isaliye punaH nahI likhatA hu aura nizcaya paryu ghasA kaba kare so kahate haiM ki abhivaddhita varSa meM vozadine aura candravarSa meM padhAzadine nizcaya paryaSaNA kare, kyoMki jaise yugAnta meM jaba do ASAr3ha hote haiM taba grISma Rtu meM ceva nizcaya adhika mAsa vyatIta hojAtA hai isaliye abhivaddhita varSameM AyAr3ha caumAsI pratikramaNa kiye bAda pratipadAse vIzadina taka anizcaya paryuSaNA For Private And Personal Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 101 ] parantu vIzameM dina zrAvatazuklapacI nizcaya prasiddha paryu - paNA hove, aura candravarSa meM pacAza dina taka anizcaya paryuSaNa parantu pacAza dina bhAdrapada zuklapaJcatIse nizcaya prasiddha paryuSaNA hove, so jaba ASAr3ha pUrNimAsehI yogyakSetra mile aura upayogI vastukA yogya hove to grahaNa karake start pratikramaNa kiye bAda usI rAtriko paryupakhA kalpa kahe yAne jo akelA sAdhu hove taba to usa rAtriko zrI kalpasUtrakA paThana karake anizcaya paryuSaNA sthApana kare aura sAdhuoMkA rumudAya hove to sarva sAdhu kAyotsarga meM sune aura vRddhasAdhujI madhura svara se zrIparyuSaNA kalpakA uccAraNa karake anizaya paryuSaNA sthApana kare tathA yogyakSetra na mile to phira pA~ca dina taka dUsare sthAna (gAMva) meM jAke upayogI vastu grahaNa karake zrAvaNa kRSNA paJcamIko paryuSaNA kare isI tarahase yogyakSetrAbhAvAdi kAraNe apavAdase pAMca pAMca dinakI vRddhi karate yAvat bhAdrapada zuklapaJcamIko avazya hI paryuSaNA nizcaya kare tathApi bhAdrapada zuklapaJcamI taka yogyakSetra nahI mileto jaGgala meM vRkSa nIce bhI avazyahI paryuSaNA kare parantu paJcamIkI rAtriko ullaGghana karanA nahI kalpe aura bhAdrapada zukla paJcamIke pahale ASADha, pUrNimAse yogyatA milane se anizcaya paryuSaNA sthApana karane meM Ate hai jisameM sthApana kare usI rAtriko zrIparyuSaNa kalpa kahake paryuSaNA sthApe jisako gRhastho logoM ke na jAnI huI paryuSaNA kahate haiM aura pacAsameM dina bhAdrapada zuklapaJcamI kI nizcaya prasiddha paryuSaNA usImeM sAMvatsarika pratikramaNAdi kare jisako gRhasthI logoM ke For Private And Personal Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 102 ] jAnI huI paryuSaNA kahate haiM aura bhAdrapada zuklapaJcamI ke uparAnta vihAra karanA sarvathA nahI kalpe isa liye yogyakSetra ke abhAva se vRkSa nIce bhI avazya hI nivAsa ( paryuSaNA ) karanA kahA hai jaise candravarSameM pacAsa dinakA nizcaya hai taise hI abhivarddhitavarSa meM vIzadine zrAvaNa zukla paJcamIkI nizcaya paryuSaNA karane kA niyama thA parantu vIzadinameM zrAvaNa zuklapaJcamIkI rAtriko ullaGghana karanA sarvathA prakArase nahI kalpe isa taraha paJcamI, dazamI, pUrNimAdi parva tithi meM paryuSaNA kare, parantu aparvameM nahI, jaba ziSya pUchatA hai ki Apa aparva meM paryuSaNA karanA nahI kahate ho phira caturthIkA aparva meM kaise paryuSaNA karate ho taba AcAryyajI mahArAja kahate hai ki kArasma se caturthI ko paryuSaNA karanemeM Ate haiM sohI kAraNa uparokta pAThAnusAra jaina itihAsoM meM tathA zrIkalpasUtra kI vyAkhyAoMmeM prasiddha hai aura isI pustaka meM pahile saMkSepa se likhA gayA hai isa liye yahAM bhASArtha meM vistAra ke kAraNa se nahIM likhatA huM, aba jaghanya, madhyama, aura utkRSTa se paryuSaNAke kAlAvagrahakA pramANa kahate hai ki cAra mAsake 120 dinakA varSAkAla hotA hai taba ASADha caumAsI pratikramaNa kiye bAda pacAsa dine paryuSaNA kare to sattara (90) divasa jaghanyate kArttika caumAsI taka rahate haiM parantu yogyakSetra bhilanete bhAdrava kRSNa dazamI ko hI paryuSaNA kara leve utIko 80 dina madhyamate rahate haiM tathA zrAvaNa pUrNimA ko paryuSaNA kare to 0 dina madhyamase rahate haiM / isI taraha yAvat zrAvaNa kRSNa paJcamI ko to 115 dina madhyama se rahate haiM aura ASADha pUrNimAse hI paryuSaNA kivI ho For Private And Personal Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 103 ] paryuSaNA kivI hove to utkaSTa se 120 dina rahate haiM pIche kArtika pUrNimAko avazya vihAra kare, parantu varSAdi kAraNase cikhkhala kaImAdi kAraNa yoge apavAda se mArgazIrSa pUrNimA taka bhI rahanA kalpe pIche to apavAda se bhI avazya nikale vihAra kare, nahI kare to prAyazcita Ave jahAM ASADhamAsa kalpa kiyA hove vahAM hI caumAsI Thahare tathA mArgazIrSa pUrNimAko bihAra kare to utkRSTa cha kA kAlAvagraha hotA hai ityAdi 1 aba pAThakavarga dekhiye uparakA donu pATha prAcInakAla meM pUrvadharoMke samayakA ugravihArI mahAnubhAva puruSoMko jaina jyotiSAnusAra vartane kA hai jisameM utsarga se ASAr3ha pUmA se kArtika pUrNimAtaka paryuSaNA kare aura apavAdase zrAvaNa kRSNa / 5 / 10 / 30 / zrAvaNa zukla 5 / 10 / 15 / bhAdra kRSNA / 5 / 10 / 32 / aura bhAdra zukla 5 / ina dinoMmeM jahAM yogyakSetra mile vahAM ho paryuSaNA kare / parantu paJcamIko ulaGghana nahIM kare, jisase jaghanya meM 90 dinakI paryuSaNA hotI hai tathA madhya se / 15 / 80 / 85 / 90 / 95 / 100 / 105 / 190 / 115 / aise nava prakAra kI paryuSaNA hotI hai aura utkaSTa se 120 dina kI paryuSaNA hotI hai / jisameM candra saMvatsara meM apavAdase bhI pacAsa dina kI bhAdrazukla paJcamIko ullaGghana nahIM kare jisase pIchAr3I ke 90 dina rahate haiM taisehI abhivarddhita saMvattara meM apavAda se bhI bIzameM dinakI zrAvaNa zuklapaJcamI ko ullaGghana nahIM kare jisase pIchAr3Ike kArtikapUrNimA taka 100 dina rahate haiM aura zrAvaNa zuklapaJcamIko sAMvatsarika For Private And Personal Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 104 ]. pratikramaNAdi bhI pUrvadharoM ke samaya meM jaina jyotiSAnusAra karane meM Atethe so uparameM likha AyA hu aura Age bhI khulAsApUrvaka likhaMgA vahAM vizeSa nirNaya hojAvegA__ aura ASAr3ha caumAsI pratikramaNa kiye bAda yogyatApUrvaka pAMca pAMca dine paryuSaNA kare so sirpha eka zrIkalpasUtrakA rAtriko paThaNa karake paryuSaNA sthApana kare parantu adhikaraNa doSa utpanna hone ke kAraNase gRhastho logoM ko kahe nahI aura abhivaddhita saMvatsarameM vozadine tathA candasaMvatsarameM pacAsadine vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdi karane se gRhasthI logoM ko paryuSaNAko mAluma hotI hai so yAvat kArtika pUrNimA taka uttI kSetra meM sAdhu Thahare sarvathA prakArasai eka syAnameM nivAsa karanA so paryuSaNA kahI jAtI hai izva liye ASAr3ha caumAptI pIche yogyatApUrvaka jahAM nivAsa kare utIko paryuSaNA kahate haiM so ajJAta paryuSaNA kahI jAtI hai aura candra saMvatsarameM pacAsa dine tathA abhivaddhitameM vIzadina sAMvatsarika pratikramaNAdi karane se jJAta paryupaNA kahI jAtI hai isakA vizeSa vistAra Age bhI karane meM AveMgA aura zrIdazAzrutaskandhacUrNAike tIsa (32)ke pRSTha meM (paDhamaMkAla ThavaNA azAmi kiMkAramajeNa evaM sutta kAla ThavaNAesuttA dese Na paruveyava kAlo samayAdio,gAthA--asaMkhejja samayA AvaliyA evaM suttAlAvaeNa jAvasaMvaccha etthapuNa udUvaDhe vAsArateNa payagaMtaM adhikAretyarthaH ) ityAdi vyAkhyA prathama kivI haiM so isa pAThameM kAlakI vyAkhyAsUtrAnusAra karanI kahI hai| samayAdi kAla karake asaMkhyAte samaya jAne se eka For Private And Personal Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 105 ] AvalikA hotI haiM 1,67,99,216 AvalikA jAne se eka muhUrta hotA hai trIza muhUrta se eka ahorAtrirUpa divata hotA hai aise pandaraha divasoMse ekapakSa hotA haiM do pakSase ekamAsa hotA hai isI taraha se anukrame varSa, yuga, pUrvAGga, pUrva, palyopama, sAgarAdi kAlakI vyAkhyA aneka jaina zAstroM meM vistArapUrvaka prasiddha hai| aba isa jagaha pAThakavarga sajjana puruSoMse mereko itanA hI kahanA hai ki zrIdazAzrataskandhacUrNimeM aura zrInizItha cUrNimeM khulAsA pUrvaka adhikamAsako nizcayake sAtha pramANa karake ginatImeM bhI liyA hai aura abhivarddhita saMvatsarameM vIzadine tathA candra saMvatsarameM pacAsa dine nizcaya paryuSaNA kahI haiM aura mAsavRddhike abhAvasehI bhAdrapada zukla caturthIko pacAsa dinake antarameM kAraNayoge zrIkAlakAcAryajIne paryuSaNA kivI so dikhAyA hai aura pacAsadine yogyakSetrake abhAvase jaMgala meM rakSa nIce bhI paryuSaNA karanI kahI hai parantu pacAsameM dinakI rAtriko ullaGghana karanA bhI nahI kalpe ityAdi vistArapUrvaka saMpUrNa sambandhake dono pUrvadhara mahArAja kata pATha uparokta chadhagaye hai jisako vicAro aura zrIdharmasAgarajI tathA zrIjayavijayajI aura zrIvinayavijayajI ina tInoM mahAzayoMne donoM cUrNikAra pUrvadhara mahArAjake virudvArtha meM vartamAnameM mAsavRddhi do zrAvaNa honese bhI ASAr3ha caumAsIse yAvat 80 dine bhAdrapadameM paryuSaNA siddha karane ke liye Age aura pIcheke sambandhake pAThako aura adhikamAsake pramANa karaneke pAThako chor3akara adhUrA binA sambandhakA thoDAsA pATha likhake bhole jIvoMko zAstroMke nAmase pATha 14 For Private And Personal Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 106 ] likha dikhAyA jisameM bhAdrapadakA hI nAmamAtra likhA parantu mAsavRddhike abhAva bhAdrapada hai kiMvA mAsaddhi hote bhI bhAdra pada hai jisakA kucha bhI likhA nahI aura cUrNikAra mahArAjane samayAdise kAlakA pramANa dikhAyA hai jisameM adhika mAta bhI ginatI meM sarvathA AtA hai tathApi tIno mahA zayoMne niSedha karadiyA aura mAsavRddhike abhAvase bhAdrapadakI vyAkhyA cUrNikArane kivI thI jisako bhI mAzaddhi hote likha diyA isa tarahakA tIno mahAzayoMko viruddhArthakA adhUrA thoDAsA pAThako vicAro aura niSpakSapAtase satyAsatyakA nirNaya karo jisameM asatyako chor3o aura satyako grahaNa karo jisase Atma kalyANakA rastA pAvo yahI sajjana puruSoMko merA kahanA hai| aura buddhijana sarva sajjana puruSa prAyaH jAnate bhI hovege ki-jaina zAstrakAroM ke viruddhArtha meM eka mAtrA, biMdu tathA akSara vA pada kI ulaTI jo parUpanA kare tathA utthApana kare aura ulaTA varte vaha prANI mithyA dRSTi saMsAragAmI kahA jAtA hai, jamAlIvat aneka dRSTAnta jainameM prasiddha hai tathApi ina tInoM mahAzayoMne to saMsAra vRddhikA kiJcit bhI bhaya na kiyA aura cUrNikAra mahArAjane adhika mAsakI ginatI vistAra pUrvaka pramANa kivI thI jisako niSedha kara divI aura abhivarddhita saMvatsarameM vIzadine prasiddha paryuSaNA kahI thI jisake saba pAThako utthApana karake yAvat 80 dine paryuSaNA cUrNikAra mahArAjake virudvArtha meM sthApana karake bhole jIvoMko kadAgrahameM gere haiM, 'hA, hA, ati khedaH // --- For Private And Personal Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 187 ) aura isake agAr3I phira bhI tIno mahAzayAMne pratyakSa mAyAvRttise utsUtra bhASaNarUpa aneka zAstroM ke viruddha likhake apanI bAta jamAI hai ki ( evaM yatra kutrApi paryuSaNA nirUpaNam tatra bhAdrapadavizeSitameva natu kApyAgame ahavayasuddha paJcamIe pajjosavijjAti pAThavat abhivaDhiyavarise sAvaNa suddhapaJcamIe pajjAsavinaiti pATha upalabhyate) ina vAkyoMko tIno mahAzayoMne likhake isakA matalaba aise lAye hai ki zrIparyuSaNA kalpa carNimeM tathA zrInizIthacarNi meM bhAdrapadameM paryuSaNA karanI kahI hai isI prakArase jisa kisI zAstra meM paryuSaNAkI vyAkhyA hai tahA bhAdrapada ke nAmase hai parantu koI bhI zAstra meM bhAdrapadazuklapaJcamIko paryuSaNA karanI aisA pAThakI taraha mAsavRddhi honese abhivarddhita sambatsarameM prAvaNa zuklapaJcamIko paryuSaNA karanI aisA pATha nahI dikhatA hai, isa taraha ke tIno mahAzayoM ke lekha para merA stanAhI kahanA hai ki ina tIno mahAzayAMne ( abhiva. cita sambatsara meM prAvaNa zukla paJcamIko paryuSaNA karanekA koI bhI zAstroMmeM pATha nahIM dikhatA hai) isa matalabako likhA hai so sarvathA mithyA hai kyoMki jina jina zAstroMmeM candra. saMvatsarameM pacAsa dine, jJAta, yAne-gRhasthI logoMkI jAnI huI paryuSaNA karanekA nimaya dikhAyA hai usI zAstroM meM bhabhivadita saMvatsarameM vIza dine sAta paryuSaNA karanekA niyama dikhAyA hai so yaha bAta aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka pragaTapane likhI hai tathApi ina tIno mahAzayoMme mole jIvako mithyA bhramameM geraneke liye abhivarddhita saMvatsarameM zrAvaNa zuklapaJcamIko paryuSaNA karane kA koI bhI zAkhameM pATha nahIM dikhAtA hai aisA likha diyA hai to saba aise mithyA zramako dUra karaneke Diye isa jagaha zAkhoM ke pramANa For Private And Personal Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 108 ) bhI dikhAte haiM ki- zrI nizIthasatra ke laghubhASya meM 1 tathA bRhadbhASya meM 3, aura cUrNimeM 3, zrIdazAzrutaskandha cUrNimeM 4, aura vRtti meM 5, zrI bRhatkalpasana ke ughamASya meM 6, vRhadrA Nya meM 9, tathA cUrNimeMda, aura vRttimeM la, zrIsthAnAGgajI sUtrakI - ti 10, zrIkalpasUtrakI niyukti meM 11 tathA niyuktikI vRtti meM 12 aura zrIkalpasUtrakI cAra vRttioM meM 16, zrImacchAcArapayannaHkI vRttimeM 11, zrIvidhiprapAsamAcArI 18, zrI samAcArazataka meM 19, ityAdi aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka likhA hai ki- abhivarddhita saMvatsara meM ASAr3ha caumAsIse lekara ke 20 dine, yAne zrAvaNa sudI paJcamIko paryaSaNA karane meM AtI thI / so hamIhI viSaya sambandhI isI granthako AdimeMhI zrIkalpasUtrakI vyAkhyAoMke pATha bhAvArtha sahita tathA zrIvRhatkalpavRttikA pATha pRSTha 23 24 meM, zrIparyuSaNAkalpacUrNikA pATha pRSTha 92 meM tathA zrInizI cUrNikA pATha pRSTha 95 / 96 meM chapa gayA hai aura Age bhI kitanehI zAstroMke pATha chapege jinako aura aba isIhI vAtakA vizeSa khulAsA karatA hUM jisakA viveka buddhise pakSapAta rahita hokara par3hoge to pratyakSa nirNaya ho jAvegA ki abhivarddhitameM vozadine paryuSaNA hotI thI isake viSaya meM uparokta aneka zAstroMke pAThoMke sAtha zrIpagacchake zrI kSema kIrttisarijI kRta zrISTa hatkalpavRttikA pATha bhI pRSTha 23 tathA 24 meM vistAra pUrvaka upagayA hai ta - thApi isa jagaha thor3AsA phira bhI likha dikhAtA hUM tathAca tahapATha yathA itthamanabhigRhItaM kiyantaM kAlaM vaktavyaM, ucyate / yadyabhi varddhito sau savatsarastato viMzatirAtridivAni atha caMdrosI tataH saviMzatirAtraM mAsa yAvadanabhigRhItaM karttavyaM / teNanti For Private And Personal Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 109 ] vibhaktivyatyayA tataHparaM viMzatirAtramAsA corddha manabhihItaM nizcitaM karttavyaM gRhIjJAtaMca gRhisthAnAM pRcchatAM jJApanA kartavyA yathA vayamatra varSAkAlasthitAH etacca gRhijJAta kArtikamAsaM yAvat kartavyaM ityAdi isakA bhAvArthaH aisA hai ki-varSAkAlameM sAdhu eka sthAnameM Thaharane rUpa nivAsako paryuSaNA kare so prathama gRhastho logoMke na jAnI huI anizcaya paryuSaNA hotI hai aura dUsarI jAnI huI nizcaya paryuSaNA hotI hai isa prakArakI na jAnI huI paryuSaNA kitane kAla taka aura jAnI huI paryuSaNA kitane kAla taka hotI hai so kahate hai ki-eka yugameM pA~ca saMvatsara hote haiM jisameM do abhivarddhita aura tIna candrasaMvatsara hote haiM jaba abhivarddhita saMvatsara hotA hai taba ASAr3hacaumAsI pratikramaNa kiye bAda vIza ahorAtri arthAt zrAvaNa zukla paJcamI taka aura candra saMvatsara hotA hai taba pacAsa ahorAtri arthAt bhAdrapada zuklapaJcamI taka gRhasthI logoMke na jAnI huI anizcaya paryuSaNA hotI hai parantu pIche jAnI huI nizcaya paryuSaNA hotI hai aura koI gRhasyo loga sAdhujIko ASADha caumAsI bAda pUche ki Apa yahA~ varSAkAlameM Thahare athavA nahI taba usIko sAdhujI abhivarddhitameM vIzadina aura caMdrameM pacAsa dinataka, hama yahA~ Thahare haiM aisA adhikaraNa doSoMkI utpattike kAraNase na kahe aura pIche yAne abhivarddhitameM vIzadine zrAvaNa zukla paJcamI ke bAda aura caMdra meM pacAsa dine bhAdrapada zuklapaJcamIke bAda gRhasthI logoMko kaha deveM ki-hama yahA~ varSAkAlameM Thahare haiM aisA kahanese gRhasthI logoMko jAnI huI paryuSaNA kahI For Private And Personal Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 190 ] jAtI haiM aisI gRhasthI logoMke jAnI huI paryuSaNA yAvat kArtika pUrNimA taka yAne jo abhivarddhitameM vIzadine zrAvaNa zukla paJca noko jAno huI paryuSaNA kare so kArtika pUrNimA taka 100 dina usI kSetra meM Thahare aura candrameM pacAsa dine bhAdrapada zukla paJcamIko jAnI huI paryuSaNA kare so kArtika pUrNimA taka 90 dina usI kSetrameM tthhre| ___uparokta zrotapagacchake zrIkSemakortisUrijI kRta pAThake bhAvArthaH mujabahI aneka jaina zAstroMmeM khulAsA pUrvaka vyAkhyA haiM so uparameM zrInizIthacUrNi zrIdazAzrutaskandhacUrNi zrIkalpasUtrakI vyAkhyoM vagairahake pATha bhI chapagaye haiM aura kitanehI zAstroM ke pATha isa granthameM vistArake bhayase nahI chapAye haiM so abI mere pAsa mojUda hai jisameM bhI upara mujabahI caturmAsImeM paryuSaNA saMbandhI ajJAta aura jJAtako khulAsA pUrvaka vyAkhyA haiN| uparake pAThameM zrAvaNa tathA bhAdrava mAkhakA nAma nahI haiM parantu vIza tathA pacAsa dinakA nAma likhA hai jisase vIza dinakI ginatI ASAr3hapUrNimAse zrAvaNa zukla paJcamIko aura pacAsa dinakI ginatI bhAdrapada zukla paJcamIko pUrI hotI haiM isa liye bhAvArthameM zrAvaNa tathA bhAdrapadakA nAma tithi sahita likhA jAtA hai uparokta pAThameM ASAr3ha caumAsIse kArtika caumAsI takakI vyAkhyA dinAMkI ginatI sahita khulAsA pUrvaka paryuSaNA sambandhI karI hai parantu ASAr3ha caumAsIse itane dina gaye bAda paryuSaNAmeM vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdi amuka dine kare aisA nahI likhA haiM parantu For Private And Personal Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 111 ] ASAr3ha caumAsIse abhivarddhitameM vIzadina tathA candra meM pacAsa dina taka gRhasthI logoMke na jAnI huI anizcaya aura vIza tathA pacAsake upara jAnI huI nizcaya yAvat kArtika takakA likhA hai aura zrIkalpasUtrakI aneka TIkA meM pA~ca pA~ca dinakI vRddhise pacAsadina taka na jAnI huI paryuSaNA parantu pacAza dine vArSika kRtyoM karake prasiddha jAnI huI paryuSaNA caMdra saMvatsarameM khulAsA likhI hai taisehI abhivarddhitameM vIzadine paryuSaNA jAnI huI likhI hai isa liye abhivarddhitameM vIzadine zrAvaNa zukla paJcamIko vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdi karane se gRhasthI logoM ko paryuSaNAkI mAluma hotI thI aura caMdrameM pacAsadine bhAdrapada zukla paJcamIko vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdi karanese gRhasthI logoM ko paryuSaNAkI mAluma hotI thI kyoMki jaise na jAnI huI paryuSaNA vIza tathA pacAsa dina taka zAstrakAroMne khulAsA kahI hai taisehI jAnI huI paryuSaNA abhibarddhitameM 100 dina aura caMdrameM 70 dina taka aisA khulAsA pUrvaka likhA haiM so pATha bhI saba uparameM chapa gayA hai| ___aura paryuSaNA ajJAta tathA jJAta do prakArakI kahI hai parantu amukadine jJAta paryuSaNA kare tathA amuka dine vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdi kare aisA koI bhI prAcIna zAstroM meM nahI dikhatA hai isaliye jJAta paryuSaNA hove usI dina vArSikakRtya sAMvatsarika pratikramaNa kezalaMca nAdi samajhane kyoMki sabI zAstrakAroMne gRhasthI logoMko jJAta paryuSaNA yAvat kArtikamAsa taka khulAsA likha For Private And Personal Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 112 ] * diyA hai jisase jJAta paryuSaNA ASAr3ha caumAsIse vIze tathA pacAze kare aura sAMvatsarika pratikramaNAdi anya amukadine kare aisA kadApi nahI banatA hai kintu jahA~ jJAta paryuSaNA vahA~ hI vArSika kRtya banate haiM isaliye abhivarddhita saMvatsarameM ASAr3ha caumAsIse lekara vIzadine zrAvaNa zuklapaJcamIko aura caMdra saMvatsara meM pacAsadine bhAdrapada zuklapaJcamIko sAMvatsarika pratikramaNAdi vArSika kRtya avazyameva nizcaya karanemeM Ate the yaha niHsandehakI bAta haiM tathA aura bhI jo pahile tIno mahAzayAMne likhA hai ( abhivarddhite varSe caturmAsikadinAdArabhyaH viMzatyAdinaiH vayamatra sthitAH sma iti pRcchatAM gRhasthAnAM puro vadanti ) aura isakA matalaba aise lAye hai ki abhivarddhita saMvatsara meM ASAr3hacaturmAsIse lekara vIzadine yAne zrAvaNa zuklapaJcamI sehI koI gRhasthI loga pUche to kaha deve ki varSAkAla meM hama yahA~ Thahare haiM / varSAkAla meM eka sthAnameM sarvathA nivAsa karanA so paryuSaNA haiM isa matalaba se bhI ASAr3ha caumAsIse vIzadine gRhastho logoMko jAnI huI paryuSaNA kare so yAvat 100 dina kArtika pUrNimA taka usI kSetra meM Thahare // uparokta tIno mahAzayoMke likhe vAkyArthako bhI vivekI buddhijana puruSa niSpakSapAtase vicAreMge to pratyakSa mAluma ho jAveMgA ki prAcIna kAlameM abhivarddhita saMvatsara meM vIza dine zrAvaNa zukla paJcamI se gRhasthI logoM kI jAnI huI paryu - SaNA karanemeM AtI thI kyoMki jisa jisa zAstrAnuhAra caMdra saMvatsara meM pacAsadine jo jo kAryya karanemeM Ate haiM For Private And Personal Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 993 ] sohI kArya prAcIna kAlameM abhivarddhita saMvatsara meM vIza dine karane meM Atethe yaha bAta uparokta aneka zAstra ke nyAyAnusAra siddha hogaI tathA aura Age bhI likhanene AvegA isaliye ina tIno mahAzayoMkA ( abhivarddhita saMvatsara meM zrAvaNa zuklapaJcamIkA paryuSaNA karanekA koI bhI zAstra meM nahIM dikhatA hai ) aisA likhanA sarvathA apramANa ho gayA so AtmArthI niSpakSapAtI pAThakavarga vicAra lenA aura abhivarddhita saMvatsarameM ASAr3ha caumAsIse vIza dine nizcaya paryuSaNA vArSika kRtyoMse bhI karanemeM AtI thI tathApi ina tIno mahAzayoMne pakSapAtake jorase usako niSedha karaneke liye gRhasthI logoM ke jAnI huI paryuSaNA do prakArakI ThaharAkara abhivarddhitameM vIzadinakI paryuSaNAko kevala gRhasthI logoMke jAnI huI kahane mAtrahI ThaharAte hai so bhI mithyA hai kyoMki abhivarddhita saMvatsara meM vIzadine gRhasthI logoMko kaha deve ki hama yahA~ varSAkAlameM Thahare haiM aisA kahakara phira eka mAsake bAda bhAdrapada meM vArSika kRtya kare isa tarahakA koI bhI zAstra meM nahI likhA hai isaliye ina tInoM mahAzayoM kA kahanA zAstroMke pramANa binAkA honese pratyakSa utsUtrabhASaNarUpa hai aura ASAr3ha pUrNimAse yogyakSetrAbhAvAdi kAraNe pA~ca pA~ca dinako vRddhi karate dazave paMcakameM yAne pacAsa dine bhAdrapada zuklapaJcamIko paryuSaNA kare isa vAkyako dekhakejo tIno mahAzaya abhivarddhita saMvatsara meM vIzadinakI paryuSaNAko gRhasthI logoMke jAnI huI sirpha kahane 15 For Private And Personal Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 114 ] mAtrahI ThaharA kara phira vArSika kRtya abhivarddhita saMvatsarameM bhI dazapaJcake pacAsadine ThaharAte hoge to bhI tInoM mahAzayoMko jaina zAstroMkA ati gambhirArthakA tAtparyya samajhameM nahI AyA mAluma hotA hai kyoMki jisa jisa zAstra meM dazapaJcake pacAsadine avazya paryuSaNA karanI kahI hai so nikevala caMdrasaMvatsarameM hI karanI kahI hai natu abhivarddhita saMvatsara meM kyoMki dazapaJcaka takakA vihAra caMdrasaMvatsarameMhI hotA hai aura abhivarddhita saMvatsarameM to nikevala cArapaJcakameM vozadine nizcaya prasiddha paryuSaNA kivI jAtI thI so uparameM bhI vistAra pUrvaka likha AyA hu-jisase cArapaJcakake upara sarvathA prakArase vihAra karanAhI nahI kalpe tathApi abhivarddhitameM vIzadinake uparAnta vihAra kare to chakAyake jIvoMko virAdhanA karane vAlA aura AtmaghAti AjJA virAdhaka kahA jAtA hai so zrIsthAnAGgajI sUtrakI vRtti vagairaha zAstromeM prasiddha hai isaliye abhivaddhita saMvatsarameM dazapaJcaka kadApi nahI banate haiM jahA~ jahA~ dazapaJcake pacAptadine paryuSaNA karanekI vyAkhyA likhI hai so saba caMdrasaMvatsarameM karane kI samajhanI___ aura abhivarddhita saMvatsarameM vozadine gRhasthI logoMko sAdhu kaha dekheM ki hama yahAM varSAkAlameM Thahare haiM isa vAkyako dekhake tInoM mahAzaya vIzadinako paryuSaNAko kahane mAtrahI ThaharAte hoveMge taba to ina tInoM mahAzayoMkI gurugama rahita tathA viveka binAkI apUrva vidvattAko dekhakara mere ko var3A Azcarya AtA hai kyoMki jaise abhivarddhita saMvatsara meM vIza dine gRhasthI logoMko sAdhu kaha dekheM ki hama yahA~ For Private And Personal Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 115 ] varSAkAla meM Thahare haiM tai tehI caMdra saMvastara meM bhI pacAsadine kaha deveM ki hama varSAkAla meM yahA~ Thahare haiM aise akSara khulAsA pUrvaka candra ke tathA abhivarddhitake liye aneka zAstrakAroMne likhe hai so ina zAstrakAroMke likhe vAkya parase to ina tInoM vidvAn mahAzayoMkI vidvattAke anusAra candra saMvatsara meM patrAsa dine bhAdrapada zuklapaJcamIko paryuSaNA bhI gRhasthI logoMke kahane mAtrahI Thahara jAveMge aura sAMvatsarika pratikramaNAdi vArSika kRtya karanAhI nahI banegA kyoMki jJAta paryuSaNA candrameM pacAsadine tathA abhivarddhita saMvatsara meM vIzadane kare so yAvat kArttikapUrNimA taka khulAsA pUrvaka zAstrakAroMne likha diyA hai aura amuka dine jJAta paryuSaNA kare aura amuka dine vArSika kRtya kare aisA koI bhI jagaha nahI likhA hai isaliye tInoM mahAzaya jo jJAta paryuSaNA ke dina vArSika kRtya mAneMge taba to abhivarddhita saMvatsara meM vo dine vArSika kRtya bhI mAnaneM par3eMge aura vIza dinakI paryuSaNA kahane mAtrahI hai aisA likhanA bhI mithyA hone meM kucha bAkI nahI rahA aura candrasaMvatsarameM pacAsadine jJAta paryuSaNA meM vArSika kRtya mAnogeM aura abhivarddhita saMvatsarameM vIzadine jJAta paryuSaNAmeM vArSika kRtya nahI mAnoge aisA mana kalpanAkA anyAya tInoM mahAzayoMkA AtmArthI buddhijana puruSaM kadApi nahIM mAna sakate haiM kintu vIze tathA pacAse jJAta paryuSaNA vahA~ hI vArSika kRtya yaha nyAyazAstrAnusAra honese sarva AtmArthiyoMko avazyahI pramANa karane yogya hai isaliye abhivarddhita saMvatsara meM vIza dine zrAvaNa zuklapaJcamIko jJAta paryuSaNA vArSika kRtyoM For Private And Personal Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 116 ] sahita hotI thI so nizcaya niHsandehakI bAta hai aura paryuSaNA ajJAta tathA jJAta do prakArakI sabI zAstra kAroMne kahI hai isaliye ina tInoM mahAzayoMne jJAta paryuSaNAkA bhI do bheda likhake vIzadinakI kahane mAtra ThaharAI tathA pacAsadinakI vArSika kRtyoMse ThaharAI so sarvathA zAstra viruddha haiM kyoMki jaisI jJAta paryuSaNA caMdrasaMvatsarameM pacAsa dine hotI thI taisIhI abhivarddhita saMvatsarame vIzadine hotI thI so jJAta paryuSaNAkA ekahI bheda sarva zAstrakAroMne likhA hai parantu jJAta paryuSaNAkA do bheda koI bhI prAcIna zAstroMmeM nahIM hai isaliye tInoM mahAzayoMkA jJAta paryuSaNA do prakArakI likhanA pratyakSa zAstra viruddha haiM.--- aura ASAr3hapUrNimAko yogyakSetrAbhAvAdi kAraNe prAvaNa kRSNa paJcamI, dazamI vagairaha pA~ca pA~cadine jo paryuSaNA kahI hai so gRhasthI logoMkI na jAnI huI aura anizcaya hotI haiM isaliye ajJAta aura anizcaya paryuSaNAmeM vArSika kRtya nahI banate haiM kintu vIze tathA pacAse jJAta aura nizcaya paryuSaNAmeM vArSika kRtya banate haiN| aura zrIdazAzrutaskandhasUtrake aSTamAdhyayana (paryuSaNAkalpa) kI cUrNikA aura zrInizIthasUtrake dazaveM uddezeko cUrNikA pAThameM zrIkAlakAcAryajIne kAraNayoge caturthIkI paryuSaNA kivI hai so bhI caMdrasaMvatsarameM kivI thI natu abhivarddhitameM kyoMki khAsa cUrNikAra mahArAjane abhivarddhitameM vIze tathA caMdrameM pacAse jJAta nizcaya paryuSaNA karanI kahI hai jisakA saba pATha uparokta chapagayA haiM isaliye mAsaddhi hote bhI bhAdrapadameM paryuSaNA sthApate haiM so mithyAvAdI hai kyoMki For Private And Personal Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 17 ] prAcInakAlameM jaina jyotiSake paJcAGgakI rItise caMdra meM pacAsadine bhAdrapada zukrapaJcamIko aura abhivarddhitameM vIzadine zrAvaNazuklapaJcamIko prasiddha nizcaya paryuSaNA vArSika kRtyoM se karanemeM AtI thI jaba jaina paJcAGgameM sirpha pauSa tathA ASAr3ha mAsako vRddhi hotI thI aura mAsoMkI vRddhikA abhAva thA jipase varSAkAlake cAramAsameM zrAvaNAdi koI bhI mAsa kI vRddhi nahI hotI thI parantu aba vartamAnakAla meM jainajyotiSake paJcAGgakA abhAva honese laukika paJcAGga meM hareka mAmoMkI vRddhi hotI hai jisase varSAkAlameM zrAvaNa bhAdrapadAdi mAsa bhI bar3hane lage aura abhivarddhita saMvatsarameM yogyakSetrAbhAvAdikAraNe pA~ca pA~ca dinako vRddhi karate yAvat cArapaJcake vIzadine paryuSaNA karanekA tathA caMdrasaMvatsarameM bhI yogyakSetrAbhAvAdi kAraNe pA~ca pA~ca dinakI vRddhi karate yAvat dazapaJcake paryuSaNA karanekA kalpa kAlAnusAra zrIsaGghakI AjJAsai viccheda huA hai isakA vizeSa vistAra Age karane meM AvegA] ___ isaliye vartamAnakAlameM mAsavRddhi hove to bhI ASAr3ha caumAsIse pacAsa dinakI ginatIse paryuSaNA karanekI zrIkhara taragacchake tathA zrItapagacchAdike pUrvaja pUrvAcAryoMkI AjJA hai jisase do zrAvaNa ho to dUjA zrAvaNameM tathA do bhAdrapada ho to prathama bhAdrapadameM prasiddha paryuSaNA zrIjinezvara bhagavAnkI tathA zrIpUrvAcAryoMkI AjJAke ArAdhana karanevAle mokSArthI prANI avazya karate haiM isaliye do zrAvaNa tathA do bhAdrapada athavA do AzvinamAsa honese pAMcamAsake 150 dinakA abhivarddhita caumAsA hotA hai jisameM pacAsadine For Private And Personal Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 118 ] paryuSaNA karanese kArtika caumAsI taka pIchADIke 100dina rahate haiM to bhI koI dUSaNa nahIM kahA hai parantu mAsaddhi kI ginatI niSedha karanese zrIanantatIrthaGkaragaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA ullaGghanarUpa mahAn mithyAtvake dUSaNakI avazyahI prApti hotI hai tathApi ina tInoM mahAzayoMne uparake dUSaNakA jarA bhI vicAra na kiyA aura zrIgaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAnijI kRta zrosamavAyAGganI sUtrake pAThakA utyApanakA bhI bilakula vivAra. na karate sUtrakAra mahArAjake viruddhArthameM pATha likhake bhole jIvoMko satya bAta parase zraddhA utArake jinAjA viruddha mithyAtvarUpa jhagar3ekI hora hAthameM dekara kadAgrahameM geradiya haiM aura adhikamAsako ginatI meM lene vAleko ulaTA mithyA dUSaNa dikhAte haiM aura adhika mAsakI ginatI nahIM karate bhI Apa nirdUSaNa banake zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThase satyavAdI tathA AjJA ke ArAdhaka banate haiM jisakA pATha isI pustakameM pRSTha 69 / 90 meM aura bhAvArthaH pRSTha 72 / 13 meM chapagayA hai isaliye isa jagaha punaH pATha na likhate thoDAsA matalaba likhake pIche usameM jo jo zAstra viruddha hai so dikhAveMgeM-tInoM mahAzayoMkA khAsa abhiprAyaH yaha hai ki adhika mAsako ginatI meM karanevAloMko do Azvina mAsa honese dUjA AzvinameM caumAsI kRtya karanA par3egA aura dUjA AzvinameM caumAsI kRtya na karate kArtikameM karege to paryuSaNAke pIchAr3I 100 dina ho jAvege to zrIsamavAyAGgajI sUtrake vacanako bAdhA AvegA kyoMki-samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsaharAi mAse viikvaMte sattariehirAiMdiehiM ityAdi zrIsama For Private And Personal Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 119 ] vAyAGgazImeM pIkADoke 70 dina rakhanA kahA hai aitA likhake tInoM mahAzayoMne paryuSaNAke pIche avazya hI 10 dina rakhanekA dikhAkara adhika mAsakI ginatI karake paryuSaNA karanevAloM ko kArtika taka 100 dina honese zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pAThake bAdhaka ThaharAye [ isa nyAyAnusAra to tInoM mahAzaya tathA tInoM mahAzayoMke pakSavAle sabI mahAzaya bhI zrIsamavAyAGgajI sUtrake bAdhaka Thahara jAte haiM kyoMki do Azvina honese bhI caumAsI kRtya kArtika mAsameM karanese paryuSaNAke pIchADI 100 dina hote haiM tathApi aba Apa nirdUSaNa bananeke liye phira likhate haiM ki kArtika caumAsI kArtika zudImeM karanA cAhiye jisameM do AzvinamAsa hove to bhI 100 dina huA aisA nahI samajhanA kintu adhikamAsako ginatI meM nahI lenese 90 dinahI huA samajhanA aura do zrAvaNa hove to bhI bhAdra padameM paryuSaNA karanese 80 dina huA aisA nahI samajhanA kintu adhikamAptako ginatImeM nahIM lenese 52 dinahI huA samajhanA, do zrAvaNa ho tathA do. Azvina ho to bhI ginatImeM nahI lenese zrIsamavAyAGgajI sUtrake vacanako bAdhA bhI nahI AvegI aura zAstroMke kahe paryuSaNAke pahile 50 dina tathA pIchAr3I 90 dina yaha donaM bAta raha jAtI hai ] ipta tarahakA tInoM mahAzayoM kA mukhya abhiprAya hai // isa para mereko bar3A kheda utpanna hotA hai ki tInoM mahAzayoMne kadAgrahake jorase apanI haThavAdako mithyA bAtako sthApaneke liye sUtrakAra mahArAjake viruddhArtha meM For Private And Personal Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 120 ] utsUtra bhASaNarUpa thA kyoM parizrama karake bhole jIvoMko bhramajAlameM gerate saMsAraddhikA bhaya kucha bhI nahI rakkhA hai isaliye aba lAcAra hokara bhavyajIvoMkI zuddhazraddhA honeke kAraNarUpa upakArake liye aura tInoM mahAzayoMkA sUtrakArake viruddha utsUtrabhASaNake kadAgrahako dUra karaneke vAste sUtrakAra aura vRttikAra mahArAjake abhiprAya ko Isa jagaha likha dikhatA hUM--- zrIsudharmasvAmijI kRta zrIsamavAyAGgajImUlasUtra tathA zrIkharataragacchanAyaka zrIabhayadevamUrijI kRta vRtti aura gujarAtI bhASA sahita chapake prasiddha huA hai jisake pRSTha 127 meM tathAca tatpAThaH__samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAi mAsai vaikkate sattariehiM rAidiehiM sesehiM vAsAvAsaMpajjosaveda // atha saptatisthAnake kimapi likhyate samaNetyAdivarSANAM cAturmAsapramANasya varSAkAlasya saviMzatidivAdhike mAse vyatikrAnte paJcAzatidineSvatItevityarthaH saptatyAca rAtridineSu zeSeSu bhAdrapadazuklapaJcamyAmityarthaH, varSAsvAvAso varSAvAsaH varSAvasthAnaM pajjosaveitti parivasati sarvathA karoti paJcAzatiprAktaneSu divaseSu tathAvidha vasatyabhAvAdikAraNe sthAnAntaramapyAzrayati atibhAdrapada zuklapaJcamyAM tu vRkSamUlAdAvapi nivasatIti hRdayamiti // bhAvArthaH-zramaNa bhagavan zrImahAvIrasvAmijIne varSAkAla ke cAramAsa kahe hai jisake 120 dina hote haiM jisameM ekamAsa adhika vIzadina yAne 50 dina jAnese aura 70 dina pIchAr3I bAkI rahanese bhAdrapada zuklapaJcamIke For Private And Personal Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 129 ] dina varSAkAlameM rahanekA sarvathA prakArase avazyahI nizcaya karanA mo 'pajjosavaNA' arthAt paryuSaNA hai jisTa meM bhAdrapada zukla paJcamIke pahile 50 dinake andarameM yogya kSetrAsAdAdi kAraNe dUsare sthAnameM bhI vihAra karake jAnA bana sakatA hai parantu pacAsameM dina yogya kSetrake abhAvale jaGgalameM vRkSa mIce bhI avazyahI paryuSaNA kare yaha mukhya tAtparya hai| ___aura candra saMvatsarameM pacAsa dine paryuSaNA karanese pI. chAhI 70 dina rahate haiM taise hI mAsa vRddhi honese abhivarddhita saMvatsarameM dhIsa dine paryuSaNA karanese pIchAhI 100 dina rahate haiM so uparameM aneka jagaha khulAsA pUrvaka chapa gayA hai taisehI inhIM vRttikAra mahArAja, zrIsthAnAMgajI satrakI vRttimeM kahA hai jisakA yahA~ pATha dikhAtA huN| chapI huI zrIsthAnAMgajI sUtra vRttike pRSTha 365 kA tathAca tatpAThaH___ paDhamapAThasaMsitti // ihASADha zrAvaNI prAvaTa ASAvastu prathama prAvaTa RtunAM vA prathama iti prathamaprAvaTa athavA caturmAsapramANo varSAkAlaH prAvRhiti vivakSita satra saptatidinapramANe prAvaSe dvitIye bhAge tAvannakalpata eva gantu mprathama bhAge'pi paJcAzaddinapramANe viMzati dinapramANe vA na kalpate jIvavyAkulabhUtatvA duktaMca etthaya aNabhigahiyaM, vIsaharAisavIsaImAsaM // teNaparamabhiggahiyaM, gihinAyaMkattiyaMjAvatti // 1 // . anabhigRhIta, mamizcita mazivAdibhi nirgamabhAvAt Ahaca asivAdikAraNehiM, ahavAvAsaMnamuTu- AraddhaabhivaDhiyaMmivIsA, daharesu savIsaImAso // 1 // yatra saMvatsare'dhikamAsako bhavati tatrASADhyAH viMzatidinAni yAva danabhigrahika AvAso 'nyatra For Private And Personal Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 122 ] saviMzatirAtraM mAsaM paMcAzataM dinAnIti atra caite doSAH chakkAyavirAhaNayA,AvaDaNaM vismkhaannukNttesu|| vujhaNaabhihaNarukkho, lasAvapateNa uvadharae // 1 // akkhunnesu pahesa, puDhavI udagaMvahoiduvihaMtu // ullapayAvaNaagaNi, iharApaNa ohariyakuMthutti // 2 // tata statra prAvRSi kimata Aha ekasmAd grAmA davadhibhUtA duttaragrAmANA manatikramo grAmAnugrAma tena grAmaparamparayetyarthaH athavA eka grAmAlapapazcAdgrAmAbhyAM grAmo'nugrAmo gAmoya aNagAmoya gAmANugAmaM tatra dUijjita etti drotuM vihartumityutsagoM pavAdamAha paMcetyAdi tathaiva navara miha pratyatheta grAmAcAlaye niSkAzayet kazcit udakaughevA Agacchati tato nazyediti uktaMca AvAhe dumbhikhkhe, bhaedaoghaMsighAmahaMtaMsi // paribhavaNaM tAlaNavA, jayA parovAkarejjAsitti // 1 // tathA varSAsu varSAkAle varSAvRSTiH varSAvarSAvarSAsu vA AvAsogvasthAnaM varSAvAsa staM sa ca jaghanyata AkArtikyA dina saptatipramANo madhyamavRtyA ca caturmAsapramANa utkRSTataH SaNmAsamAna staduktaM iyasattarIjahannA, asiInauIvimuttarasayaMca // jayavAsemaggasira, dasarAyAtiniukkosA // 1 // [mAsamityarthaH] kAUNamAsakappa, tathevaThiyANatIta maggasire // sAlaM vaNANachammA, siou jiThogahohoitti // 2 // pajjosaviyANati parIti sAmastyeno pitAnAM paryuSaNAkalpena niyamavadvastu mArabdhAnAmityarthaH paryuSaNA kalpazca nyUnodaratAkaraNaM vikRtinavakaparityAgaH pIThaphalakAdi saMstArakAdAna muccArAdi mAtrakasaMgrahaNaM locakaraNaM zaikSAprabrAjanaM prAragRhItAnAM bhasmasagalakAdInA parityajana mitarenAM grahaNaM dviguNavarSAMvagraho For Private And Personal Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 123 ] pakaraNadharaNa mabhinavopakaraNagrahaNaM sa krozayojanAtparato gamanavarjana mityaadi| dekhiye uparokta pAThameM zrIvRttikAra mahArAja, cAra mAsake varSAkAlameM abhivahita saMvatsarameM vIsa dina aura candra saMvatsarameM pacAsa dina ke uparAnta vihAra karane vAloMko cha kAyake jIvoM kI virAdhanA karane vAlA kahA arthAt vIse aura pacAsai avazyahI paryuSaNA karanI kahI so yAvat kArtika taka yAne abhivaddhi tameM vIsa dine paryuSaNA karanese pIchADI 100 dina aura candrameM pacAsa dine paryuSaNA karanese pIchADI 90 dina usI kSetrameM Thahare // ityAdi // - aba zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAke ArAdhana karane vAle mokSAbhilASi nipakSapAtI sajjana puruSoM ko isa jagaha vicAra karanA cAhiye ki zrIgaNa dhara mahArAja, zrIsamavAyAMgajI mUlasUtra meM aura zrIabhayadevasarijI mahArAjaneM vRttimeM mAsa vRddhike abhAvase candrasaMvatsara meM jaina jyotiSake paMcAGgakI rItimujaba vartane ke abhiprAyale cAra mAsake varSAkAlameM prathama pacAsa dina jAnese aura pIchADI 70 dina rahane se paryuSaNA karanI kahI hai tathA vizeSa khulAsA karate vattikAra mahArAjane yogyakSatrake abhAvase vRkSa nIce bhI pacAsa dine avazyahI paryuSaNA karanI kahI aura abhivarddhita saMvatsarameM vattikAra mahArAjane aura pUrvadharAdi mahArAjoMne vIsa dine avazyahI paryuSaNA karanI kahI hai jisase pIchADI ekaso dina rahate haiM;-tathApi ye tInoM mahAzaya apanI kalpanAseM vRttikAra aura pUrvadhArAdi mahArAjoM kA ( anivarddhitameM vIsa dine paryuSaNA karanese pIchADI ekaso For Private And Personal Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 124 ] dina rahate haiM) isa abhiprAya ke vyavahArako jar3amUlase hI ur3A karake abhivarddhitameM bhI pacAsa dine paryuSaNA aura pIchADI 70 dina rakhanekA zAstrakAroM ke viruddhArtha meM vRthA Agrahase haTha karate haiM kyoMki zrIgaNadhara mahArAjane zrIsamavAyAMgajI mUlasatra meM aura zrIabhayadevasarijIne vRttimeM prathama pacAsa dina jAnese aura pIchADI 90 dina rahanese jo paryuSaNA karanI kahI hai so candra saMvatsarameM natu abhivarddhitameM tathApi tInoM mahAzaya zrIsamavAyAMgajIkA pAThako abhivarddhitameM sthApana karate haiM so niHkevala zrIgaNadhara mahArAjake aura vRttikAra mahArAjake abhiprAyake virudvArthameM utsUtra bhASaNa karate haiM isaliye mAsa vRddhi hote bhI pIchADI 70 dina rakhanekA pAThako dikhAkara saMzaya rUpa bhramajAlameM bhole jIvoMko geranA sarvathA zAstrakAroM ke virudArthameM hai isaliye mAsa vaddhi hote bhI vIna dine paryaSaNA karanese paryuSaNA ke pIlAhI ekaso dima prAcIna kAlameM bhI rahate the usameM koI dUSaNa nahIM-aura aba jaina paMcAGga ke abhAvase vartamAnika laukika paMcAGgameM zrAvaNAdi hareka mAsoMkI vRddhi honese zAstrAnusAra tathA pUrvAcAryoMkI AjJA mujaba pacAsa dine dUjA zrAvaNa zudImeM paryuSaNA zrIkharataragacchAdi vAloMke karanemeM AtI hai jinhoMko paryuSaNAke pIchADI kArtika taka ekaso dina svAbhAvasehI rahate haiM so zAstrAnusAra yukti pUrvaka haiM kyoMki do prAvaNAdi hone se pA~ca mAsake 150 dinakA abhivarddhita caumAsA hotA hai jisameM pacAsa dine paryuSaNA hove taba pIchADIke ekaso dina niyamitta rItisai rahate haiM yaha bAta jagat prasiddha hai isameM koI bhI dUSaNa nahIM hai isaliye For Private And Personal Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 125 ] adhika mAsakI ginatI karane vAle zrIkharataragacchAdi vAloMko paryuSaNAke pIchADI ekaso dina hote haiM parantu koI zAstrake vacanako bAdhAkA kAraNa nahIM hai aura zrIsamavAyAMgajImeM pIchADI 70 dina rahane kA kahA hai so mAsa vRddhi ke abhA vase hai isakA khulAsA uparokta dekho isaliye mAsa raddhi honese 100 dina hove to bhI zrIsamavAyAMgajI sUtrake vacanako koI bhI bAdhAkA kAraNa nahIM hai| tathApi tInoM mahAzaya zrIsamavAyAMgajI sUtrake nAmase pIchADIke 70 dina rakhanekA haTha karate hai| aura zrIkharataragacchAdi vAloMke upara AkSepahapa paryuSaNAke pIchAr3I 70 dina rakhane ke liye do AzvinamAsa hone se dUjA AzvinameM caumAsI kRtya karanekA dikhAte hai| aura kArtika meM karaneseM 100 dina hote hai jisase zrIsamavAyAMgajI sUtrakA pAThake bAdhaka ThaharAte haiM so mithyA haiM kyoMki zrIkharataragacchavAle zrIsamavAyAMgajI sUtrakA pAThake bAdhaka kadApi nahI Thaharate haiM kintu tInoM mahAzaya aura tInoM mahAzayoMke pakSadhArI saba hI zrIsamavAyAMgajI sUtrake pAThake utthApaka banate haiM so hI dikhaataahuN| tInoM mahAzaya (samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsai rAimAse vIikte ityAdi ) pAThako to khAsa karake maMjUra karate haiN| isa pAThameM pacAsa dina kahe haiM, vartamAnika kAlAnusAra pacAsa dine paryuSaNA isa pAThase karanI mAnoM to zrAvaNamAsakI vRddhi hote dUjA zrAvaNa zudImeM pacAsadine paryuSaNA tInoM mahAzayoMko aura inhoM ke pakSadhArioMko maMjara karanI caahiye| so nahI karate haiM aura do prAvaNa hote bhI 80 dine paryuSaNA karate For Private And Personal Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 126 ] haiM isaliye zrIsamavAyAMgajI satrakA isI hI pAThako na mAnanevAle tathA utyApaka tInoM mahAzaya aura inhoMke pakSadhArI pratyakSa banate hai / tathApi nirdUSaNa banane ke liye adhika mAsakI ginatI niSedha karake, 80 dinake badale 50 dina mAnakara nirdUSaNa banate hai| aura paryuSaNAke pIchAr3I do AzvinamAsa honese kArtika taka 100 dina hote haiM / tathApi isako niSedha karane ke liye adhikamAsakI ginatI niSedha karake 100 dinake badale 90 dina mAnakara apanI mano. kalpanAle nirdUSaNa banate hai aura zrIsamavAyAMgajI satrakA pAThake ArAdhaka banate hai| parantu zAstrArthako AsmArthI puruSa nipakSapAtasai dekhake vicAra karate haiM tabato donoM adhika mAsakA ginatImeM niSedha karanekA tInoM mahAzayoMkA aura inhoMke pakSadhArioMkA mahAn anartha dekhake bar3e Azcarya sahita khedako prApta hote haiM kyoMki tIno mahAzaya aura inhoMke pakSadhArI adhikamAsakI ginatI niSedha karake zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pAThake ArAdhaka banate hai parantu khAsa isI hI zrIsamavAyAMgajI mUlasUtra meM aneka jagaha khulatA pUrvaka adhikamAsako pramANakiyA haiM jisameM kA 61 aura 62 vA zrIsamavAyAMgakA pATha bhI vRtti bhASA sahita isI hI pustakameM 39 / 40 / 41 pRSTha meM chapa gayA hai jisameM pAMca saMvatsaroMkA eka yugarbha donu adhikamAsa ko dinomeM pakSomeM mAsomeM varSoM meM khulAsA pUrvaka ginake pramANa dikhAyAhai isa liye adhikamAsakI ginatIkA niSedha kadApi nahI ho zakatA hai tathApi adhikamAsakI ginatI niSedha karake jo zrIsamavAyAMgajI sUtrakA pAThake ArAdhaka banate hai so ArAdhakake badale For Private And Personal Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 127 ] ulaTe virAdhaka banate haiM aura mAsavRddhi do zrAvaNAdi hote bhI bhAdrapadameM 80 dine paryuSaNA karaNI aura vartamAnika pA~camAsa ke 150 dinakA abhivarddhita caumAsA hote bhI paryuSaNAke pIchADI 90 dina rakhanekA Agrahase haThakaranA, aura paryuSaNAke pIchAr3I mAsa vRddhi honese 100 dina mAnane vAloMko dUSita tthhraanaa| aura adhika mAsakI ginatI niSedha karake bhI Apa nirdUSaNa bnnaa| aisA jo jo mahAzaya vartamAnakAlameM mAnate hai zraddhArakhate hai tathA parUpate. bhI hai-so niHkevala aneka zAstroMke viruddhArthameM utsUtra bhASaNa karate dRSTirAgI bholejIvoM ko jinAjJA viruddha kadAgrahakI bhramajAlameM gerake apanI AtmAko saMsAragAmI karate hai isaliye adhikamAsake niSedha karane vAle kadApi nirdUSaNa mahI banazakate hai,-aura adhikamAsakA niSedha karane kI aisI bAlalIlA mithyAtva rUpa mana kalpamA kI gapola khIcar3I, kyA, anantaguNI avisaMvAdI sarvajJa mahArAja atiuttamottama zrItIrthaGkara kevalajJAnI bhagavAn upadezita zAstroMmeM kadApi cala zakatI hai apitu sarvathA prakArase nahIM, nahI, nahI, kyoMki adhikamAsa ko zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAja khulAsA pUrvaka ginatI meM pramANa karate haiN| isaliye tInoM mahAzaya tathA inhoMke pakSadhArI vartamAnika mahAzayoMkI adhika mAsake niSedha karanekI sarva kalpanA saMsAra vRddhi kAraka mithyAtvakI hetu haiM isaliye vartamAnika zrItapagacchAdi vAle AtmArthI mokSAbhilASi niryakSapAtI sajjana puruSoMse merA yahI kahanA hai ki-he dharma bandhavoM tumako saMsAra vRddhikA For Private And Personal Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 128 ] bhaya hove aura zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAke ArAdhana karane kI icchA hove to adhika mAsakI ginatIko pramANa karo aura do zrAvaNa ho to dUjA prAvaNameM tathA do bhAdra pada ho to prathama bhAdrapadameM pacAsa dine paryuSaNA karanI maMjara karo karAvo zraddho parUpo aura mAsa vRddhi honese paryuSaNAke pIchADI 100 dina svabhAvika hote hai jisako mAnya karo isa taraha kA jaba pramANa karoge taba hI jinAjAke ArAdhaka nirdUSaNa bnoNge| nahIM to kadApi nahI, Age, icchA tumhArI-itane paramI zrIsamavAyAMgajI sUtrakA paryuSaNA ke pahile 50 aura pIchAr3I 70 dinakA pAThako dikhAkara mAsa vRddhi hote bhI dona bAta rakhane ke liye jitanI jitanI kalpanA jojo mahAzaya karate raheMge soso sUtrakArake viruddhArthameM vRthA parizrama karake utsUtra bhASaka baneMgekyoMki 50 aura 90 dina cAramAsake 120 dinakA varSAkAla saMbaMdhI pATha hai isaliye do zrAvaNAdi honese pA~camAsake 150 dinakA varSAkAlameM zrIsamavAyAMgajIkA pAThako likhanA so pratyakSa sUtrakArake vRttikAra ke aura nyAya yuktise bhI sarvathA viruddhArtha meM haiM isakA vizeSa khulasA uparokta dekho| aura eka yugake pAMca saMvatsaromeM donu adhikamAsakoM khAsa zrIsamavAyAGgajI mUlasUtrameM tathA vRtti vagairaha aneka zAstroMmeM khulAsA pUrvaka pramANa kiye hai jisake viSayameM 22 zAstroMke pramANa to isI hI pustaka ke pRSTha 27 tathA 28 aura 29 me chapagaye hai aura bhI sUtra, vRtti, prakaraNa, vagairaha aneka zAstroMke pramANa adhika mAsako ginatImeM karane ke liye hamako mile hai so Age likhane meM AveMge, adhika For Private And Personal Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 12 ] bhAsako dino, yAvat muhUtAmeM bhI khulAsAse pramANa kiyA hai isaliye adhikamAsakI ginatI niSedha karane vAle tInoM mahAzaya aura inhoMke pakSadhArI vartamAnika mahAzaya bhI zrIanantatIrthaGkara, gaNadhara, pUrvadhara pUrvAcAryo ke aura apane hI pUrvajoM ke vacanoM kA khaNDana karate, sUtra, vRtti, bhASya, cUrNi, niyukti, aura prakaraNAdi aneka zAstroMke pAThoMke na mAnane vAle tathA utthApaka pratyakSa banate hai aura bhole jIvoMko bhI usI raste pahocAte mithyAtvakI vRddhikAraka saMsAra bar3hAte hai / isa liye gacchake pakSapAtakA kadAgrahako chor3ake zAstrAnusAra yukti pUrvaka adhika mAptako pramANa ka nekI satyabAtako grahaNa karanA aura saba janasamAjako grahaNa karAnA yahI samyaktva dhArIsajjana puruSoM kA kAma haiM ;---- aura bhI tInoM mahAzaya caumAsI kRtya ASAr3hAdimAsa pratibaddhA kI taraha mAsa vRddhi hone se paryuSaNA bhI bhAdrapadabhAsa pratibaddhA ThaharAte hai ko bhI zAstroM ke viruddha hai kyoMki prAcIna kAla meM bhI mAta vRddhi honese zrAvaNamAsa prativaddhA paryuSaNAthI aura vartamAna kAlameM bhI do zrAvaNa honese kAlAnusAra dUjA zrAvaNa meM paryuSaNA karane kI zAstrakAroM kI AjJA haiM sohI zrIkharataragacchAdime karane meM AtI haiM isaliye mAsa vRddhi hote bhI prAcIna kAlameM bhAdra. pada prativaddhA aura vartamAnameM do zrAvaNa hote bhI bhAdrapadapratibaddhA paryuSaNA ThaharAnA zAstroMke viruddha hai isa bAtakA upara meM vizeSa khulAsA dekhake satyAsatyakA nirNaya pAThakavarga svayaM kara sakate haiN| aura jaise caumAtI kRtyameM adhika mAsako ginA jAtA hai taise hI paryaSaNA meM bhI adhika mAsa ko For Private And Personal Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 130 ] avazyahI ginA jAtA haiM isa liye dharmakAyoM meM aura ginatI kA pramANameM adhika mAsakA zAstrAnusAra yukti pUrvaka pramANa karanA hI ucita honese AtmArthiyoM ko avazya hI pramANa karanA caahiye| adhika mAsa ko pramANa karanA isameM koI bhI tarahakA haThavAda nahIM haiM kintu adhika mAsa kI ginatI niSedha karanA so niHkevala zAstra kAroM ke viruddhArthameM haiM.--tathApi ina tInoM mahAzayoMne bar3e jorase adhika mAptakI ginatI niSedha kivI taba uparokta samIkSA mujebhI adhika mAsakI ginatI karane ke sambandha kI karanI par3I aura Age phira bhI ina tInoM mahAzayoMne apanI cAturAI adhika mAsa ko niSedha karane ke liye pragaTa kivI hai jisameM ke eka tIsare mahAzaya zrI vinayavijayajI kRta zrIsukhabodhikA vattikA pATha isahI pustaka ke pRSTha 69 / 70171 me chapA thA jisamekA pIchADIkA zeSa pATha rahA thA jisako yahA~ likhake pIche isIkI samIkSA bhI karake dikhAtA hu zrIsukhabodhikAvRtti ke pRSTha 147 kI dUptarI puThI kI Adi se pRSTha 148 ke prathama puThI kI madhya taka kA pATha nIce mujaba jAno yathA:---- kiM kAkena akSitaH kiM vA tasminmAse pApaM na lagati uta bubhukSA na lagati ityAdhu pahasa mAsvakIyaM grahilatvaM prakaTayata stvamapi adhikamAse sati trayodazaSu mAseSu jAtepvapi sAmvarUrika kSAmaNe, bArasarahaM mAsANamityAdikaM vadanAAdhikamAra maMgIkaroSi evaM caturbhAsa kSAmaNe 'dhikamAsa sadbhAvepi, ulhamAsANamityAdi pakSika kSAmaNake. 'dhika tithi mavepi, enarasaNhaM divasANamiti ca vaSe For Private And Personal Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 131 ] tathA navakalpivihArohi lokottarakAryeSu,AsADhemAse duppayA, ityAdi sUrya cAre,lokepi dIpAlikA akSaya tRtIyAdi parvasu dhana kalatrAdiSu ca adhikamAso na gaNyate tadapi tvaM jAnAsi anyatra sarvANi zubhakAryANi abhivaddhite mAse napaMsaka iti kRtvA jyotiH zAstre niSiddhAni ataeva AsvA manyobhivarddhito bhAdrapada vaddhau prathamo bhAdrapa. dopi apramANameva yathA caturdazI vRddhau prathamAM caturdazI. mavagaNya dvitIyAyAM caturdazyAM pAkSika katyaM kriyate----- tathAtrApi evaM tarhi apramANe mAse devapUjA muni dAnA'vazyakAdi kAryamapi na kAryamityapi vaktumAdharauSTaM capalaya yato yAni hi dinapratibaddhAni devapUjA muni dAnAdi kRtyAdi tAni tu pratidina karttavyAnyevaM yAni ca sandhyAdi samaya pratibaddhAni AvazyakAdIni tAnyapi ya kaJcana sandhyAdi samaya prApya kartavyAnyeva yAni tu bhAdrapadAdi mAsa pratibaddhAni tAni tu taddyasambhave kasminkriyate iti vicAre prathama mavagaNya dvitIye kriyate iti samyaga vicAraya tathAca pazya acetanA vanaspatayopi adhikamAma nAMgI kurvate yenAdhikamAse prathamaM paritajya dvitIya eva mAse puSpati-yaduktam Avazyakaniyuktau, jaipullA kami AraDA, cUaga ahimAsayaMmiha mi|| tuhanakhamaM phula u, jaipaccaMtAkariti hamarAiM // 1 // tathA ca kazcit // abhivaDhiyaMmivIsA, iyaresu savIsai maaso,| iti vacana balena mAsAbhivRddhau viMzatyAdi taireva locAdi kRtya viziSTAM paryuSaNAM karoti tadappayuktaM, yana abhivaDhiyaMmivImA iti vadhanaM gRhijJAtamAtrApekSayA anyathA bhAtAda. For Private And Personal Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 132 } pumAe pajjosaveMti esaussaggo sesakAla pajjIsavitANaM avavAutti, zrInizItha cUrNi dazamoddadezaka vacanAdASADha pUrti mAyAmeva locAdi kRtyaviziSTA paryuSaNA karttavyA syAt ityalaM prasaMgena uparoktapATha jaisA maiMne dekhA baisA hI yahA~ chapA diyA hai aura jaise zrI vinayavijayajI ne uparokta pATha likhA haiM vaisA hI abhiprAyaH kA zrIdharmasAgarajIne zrIkalyUkiraNAbalI vRttimeM aura zrIjaya vijayajI ne zrIkalpadIpikA vRtti meM apanI apanI vidvattAko cAturAI se aneka tarahake uTapaTAMga, pUrvApara virodhI visaMvAdI aura utsUtra bhASaNa rUpa zAstra kAroMke viruddhArtha meM apanI manakalpanA se likhake gadAgrahI dRSTi rAgI zrAvakoM ke dilameM jinAjJA viruddhamidhyAtvakA bhranagerA haiM / jisakA sabapATha yahA~ likhane se grantha bar3hajAve, aura vA vakavargako vistAra ke kAraNa se vizeSa lage ise nahI likhA aura tInoM mahAzayoM kA abhiprAya uparake pATha mujaba hI khAsa eka samAna hai, isaliye tInoM mahAzayoMke pAThako na likhate ekahI zrI sukhabodhikA vRttikA pATha upara meM likhA hai usIkI samIkSA karatA hu so tInoM mahAzayoMke abhiprAyakA lekhakI samajha lenA- -aba samIkSAsuno tInoM mahAzaya adhikamAsakI ginatI niSedha karake phira usIkoM hI puSTI karane ke liye praznottara rUpameM likhate hai ki-adhikamAsako ginatI meM nahI karate hoto ( kiM kA kenaH bhakSita; - ityAdi) kyA adhikamAsako kAkane bhakSaNa kara liyA kiM vA tisa adhika mAsameM pApa nahI lagatA haiM aura usa adhikamAsa meM kSudhA bhI nahI lagatI hai --- For Private And Personal - Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 133 ] sI adhikamAptako ginatImeM nahI lete ho arthAt jo adhika mAsa meM pApa lagatA hove aura kSadhA bhI lagatI hove to adhikamAsako ginatImeM bhI pramANa karake maMjUra karaNA cAhiye--ityAdi matalabase upahAsa karatA praznakAra vAdIko ThaharAkara phira zrIvinayavijayajI apanI vidvattA ke jorase prativAdI banake upara ke praznakA uttara dene me likhate hai kimAsvakIya ahilatvaM pragaTayata stvamapi adhika mAse sati trayodazaSu mAseSu jAteSvapi-ityAdi arthAt adhikamAsako kyA kAkane bhakSaNa karaliyA tathA kyA tisa adhikamAsameM pApanahI lagatA hai aura kSudhA bhI nahI lagatI hai so ginatIme nahI lete ho ityAdi upahAsa karatA huvA terA pAgalapanA pragaTa mata kara kyoMki-tvamapi arthAt hamArI taraha jisa saMvatsarameM adhikamAsa hotA hai usI saMvatsarameM terahavAta hote bhI sahavatsarika kSAmaNe 'bArasarahamAsANaM' ityAdi bolake adhikamAsako ginatI meM aGgIkAra tu bhI nahIM karatA hai aura taise hI caumAsI kSAmaNemeM bhI adhikamAsa hone se pAMca mAsakA sadbhAva hote bhI 'caurahamAsANaMityAdi bolake adhikamAsakI ginatI nahI karatA haiM ; aba hama uparake matalaba kI samIkSA karate haiM ki he pAThakavarga ! bhavyajIvoM tuma ina tInoM vidvAn mahAzayoM kI vidvattAkA namunA to dekho-prathama kisa rItise prazna uThAte haiM aura phira untIkA uttarameM kyA likhate haiM praznake samAdhAnakA gandha bhI uttarameM nahIM lAte aura aura bAte likha dikhAte haiM kyoMki uparokta praznameM adhika mAsako ginatI meM nahIM lete ho to kyA kAkane For Private And Personal Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 134 ] akSaNa karaliyA ityAdi prazna uThAkara isakA saMbaMdha chor3ake-tabhI sAmvatsarika kSAmaNAmeM terahamAsa hote bhI bArahamAsake kSAmaNe karatA hai ityAdi likha kara kSAmaNAkA saMbaMdha likha dikhAyA aura prazna kArake upara hI gerake apanI vidvattA dikhAI parantu sampUrNa prazna ke saMbaMdhakA samAdhAna uttarameM zAstroM ke pramANase to dUra rahA parantu yukti pUrvaka bhI kucha nahIM kara zake kyA alaukika apUrva vidvattA praznake uttara dene meM tInoM vidvAnoMne kharca kivI haiM so pAThaka varga buddhi jana puruSa svayaM vicAra lenA, aura tu bhI adhikamAsa honese teraha mAsake kSAmaNA na karate bAraha mAsakA karake adhika mAsako aGgIkAra nahIM karatA haiM ityAdi tInoM mahAzayoMne likhA haiM so mithyA haiM kyoMki adhika mAsakI ginatI karane vAle mukhya zrIkharatara gacchavAle jaba adhikamAsa hotA hai taba abhivarddhita saMvatsarAzraya sAMvatsarika kSAmaNe meM teraha mAsa tathA chavIza pakSAdi aura abhivarddhit caumAsemeM bhI pAMcamAsa tathA dazapakSAdi khulAsA kahakara sAMvatsarika aura caumAsI kSAmaNemeM adhika mAsako ginatImeM pramANa karate haiM isaliye adhika mAsako kSAmaNAmeM aGgIkAra nahI karatA haiM aisA tIno mahAzayoM kA likhanA pratyakSa mithyA ho gayA aura isa jagaha kisIko yaha saMzaya utpanna hogA ki teraha mAsa chavIza pakSAdi kisa zAstrameM likhe hai to isa bAtakA sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajI ke nAmase paryuSaNA vicAra nAmakI choTIsI pustaka kI Age meM samIkSA karUMgA vahA~ vizeSa khulAsA zAstroMke pramANase likhA jAyagA so par3hanese sarva nirNaya ho jaavegaa| For Private And Personal Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 135 ] aura pAThakavarga tathA vizeSa karake zrItapagacchake muni mahAzaya aura zrAvakAdi mahAzayoM ko merA isa jagaha itanA hI kahanA hai ki Apa loga niSpakSapAtase viveka buddhi hRdaya meM lAkara tInoM mahAzayoM ke lekhako Tuka najarase thor3AsA bhI to vicAra karake dekho isa jagaha kSAmaNA ke sambandhameM dUsaroM ko kahane ke liye tInoM mahAzayoMne 'adhikamAsati trayodazaSu mAseSu jAteSvapi, ityAdi / tathA 'evaM caturmAsakakSAmaNe'dhika mAsa sadbhAve'pi, yaha vAkya likhake adhikamAsa ko ginatImeM lekara teraha mAsa abhivarddhita samvatsarameM aura caumAsAmeM bhI adhika mAtakA sadbhAva mAnyakara abhivaddhita caumAsA pA~camAsa kA dikhAyA / isa jagaha uparokta isa vAkyase adhikamAsako tInoM mahAzayoMne pramANa karake maMjUra karaliyA aura pahile paryuSaNAke sambandhameM adhika zrAvaNakI aura adhika AzvinakI ginatI niSedha kara divI, jaba kSAmaNA ke sambandha meM adhika mAsako ginatImeM khulAsA maMjUra karaliyA to phira viptamvAdI vAkyarUpa saMsAra vRddhikAraka adhika mAsakI ginatIkA niSedha vRthA kyoM kiyA isakA vizeSa vicAra pAThakavarga svayaM karalenA, aura aba zrItapagaccha ke vartamAnika mahAzayoMko merA itanAhI kahanA hai ki Apaloga tInoM mahAzayoMke vacanoMko pramANa karate ho to inhoMke likhe zabdAnusAra adhika mAsakI ginatI maMjUra karoge kimvA visaMvAdI pUrvApara virodhI vAkyarUpa niSedhako maMjUra karoge jo ginatI maMjUrakaroge tabato vartamAnika laukika paJcAgameM do zrAvaNa vA do bhAdrapada athavA do AzvinAdi mAmoMkI vRddhi honese adhika mAmakA ginatImeM For Private And Personal Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 136 ] niSedha karanAhI nahI banegA,aura jo niSedha ko maMjara karoge taba to aneka sUtra, vatti bhASya, cUrNi, niyukti, prakaraNAdi aneka zAstroMke na mAnane vAle utyApaka banoMge isaliye jaisA tumhArI AtmAko hitakArI hoveM vaisA pakSapAta chor3akara grahaNa karanA sohI samyaktvadhArI sajjana puruSoM ko ucita hai merA to dharmabandhuoMkI prIti se hitazikSArUpa likhanA ucita thA so likha dikhAyA mAnya karanA kiMvA na karanA so to ApalogoM kI khusI kI bAta hai ;-- ____ aura Age bhI suno, tInoM mahAzayoMne pAkSika kSAmaNe adhika tithi hote bhI "pannarasaNahaMdivasANaM", aisA kahake adhika tithi ko nahIM ginatA hai yaha vAkya likhA hai 'isase mAluma hotA hai ki tithioMkI hANI vRddhi kI aura pAkSika kSAmaNA saMbaMdhI jaina zAstrakAroM kA rahasyake tAtparyyako tInoM mahAzayoM ke samajameM nahI AyA dikhatA hai nahI to yaha vAkya kadApi nahI likhate isakA vizeSa khulAsA zrIdharmavijayajIke nAmase paryuSaNA vicAra nAmakI choTIsI pustaka kI meM samIkSA Age karUMgA vahA~ acchI taraha saiM tithiyoM kI hANI vRddhi saMbaMdhI aura pAkSika kSAmaNA sambadhI nirNaya likhane meM AvegA-aura navakalpi vihArakA likhA so mAsavaddhike abhAvase natu poSAdimAsa vRddhi hote bhI kyoMki mAsavRddhi pauSa tathA ASAr3ha kI prAcIna kAlameM hotI thI jaba aura vartanAnameM bhI varSARtuke sivAya mAsa vRddhi meM adhika mAsakI ginatI karake avazyahI dazakalpi vihAra hotA hai yaha bAta zAstrAnusAra yukti pUrvaka hai isa kA bhI vizeSa nirNaya vahA~ hI karane meM AvegA-aura For Private And Personal Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 137 / ( AsAr3he mAse duppayA ityAdi sUryacAre ) isa vAkya ko likhake tInoM mahAzaya adhika mAsameM sUrya cAra nahIM hotA hai aisA ThaharAte hai so bhI mithyA haiM kyoMki adhika mAsameM avazyahI nizcaya karake sUryacAra AnAdikAla se hotA AyA hai aura Age bhI hotA rahegA tathA vartamAna kAlameM bhI hotA hai so dekhiye zAstroMke pramANa zrIcandraprajJaptisUtra meM 1 tathA vRtimeM 2 zrIsUryaprajJaptisUtrameM 3 tathA vRtti meM 4 zrIyahatkalpa vRttimeM 5 zrIbhagavatIjI mUlasUtrake paJcama zatakake prathama uddezemeM 6 tatvRttimeM 7 zrIjaMbUdvIpaprajJaptisUtra meM 8 tathA inhIM sUtrakI pAMca vRttiyoM me 13 zrIjyotiSakaraMDapayanna kI vRtti meM 14 zrIvyavahArasUtra vRtti meM 15 aura laghu tathA hatdornusaMgrahaNIsUtra meM 17 tathA tisa kI cAra vRttiyoM meM 21 aura kSetrasamAsa ke tIna mUla granthoM meM 24 tathA tIna kSetrasamAsoM kI sAta vRttioM meM 31 ityAdi aneka zAstroMmeM adhika mAsameM sUryacAra honekA kahA hai arthAt sUryacArake 184 mAMDaleke 183 antare khulAsA pUrvaka kahe hai jisameM dina prate sUrya apanI maryAdA pUrvaka hamesAM gati karake 183 dine dakSiNAyanase uttarAyaNa aura phira 183 dine uttarAyaNase dakSiNAyana isIhI tarahase eka yugake pAMca sUrya saMvatsaroMke 1830 dinoMmeM sUryacArake 10 Ayana hote haiM jisameM candramAsakI apekSAse do mAsakI vRddhi hone se 62 candramAsake 1830 dina hote haiM isaliye adhika mAsake dinoMkI ganatI karanesehI sUryacArake gatikA pramANa mila zakegA, anyathA nahIM? aura laukika paJcAMgameM bhI adhika mAsake dinoMkI ginatI sahita sUryacAra hotA hai sohI vartamAnika saMvatsara For Private And Personal Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 138 ] ko dikhAtA hu,-samvat 1966 kA jodhapurI caMDa paJcAMgameM ASAr3ha zukla 5 ke dina sUrya uttarAyanase dakSiNAyana meM huvA thA jisameM mAsa vRddhise do zrAvaNa mAsa huve taba adhika mAsake dinoMkI ginatI sahita candramAsakI apekSAse tithiyoMkI hANI vRddhi ho karake bhI 183 veM dina mArgazIrSa zukla e ke dina phira bhI sUrya dakSiNAyana se uttarAyana meM huvA hai so pAThakavarga ke sAmanekI hI bAta haiM, isI tarahase laukika paJcAga meM hareka adhika mAsoMkI ginatIse sUryacArakI ginatI samajha lenA aura sambat 1969 meM khAsa do ASar3ha mAsa hovegeM tababhI saryacArakI gatiko dekhake pAThakavarga pratyakSa nirNaya karalenA-aura merepAsa vikrama samvat 1901 se lekara samvat 199veM takake adhika mAsoMkA pramANa maujUda hai parantu granthagauravake kAraNase nahIM likhatA huM, isaliye tInoM mahAzaya adhika mAsa meM sUryacAra nahIM hotA hai aisA ThaharAte hai so jainazAstrAnusAra tathA yuktipUrvaka aura laukika paJcAGgako rItise bhI pratyakSa mithyA haiM tathApi tInoM mahAzayoMne bhole jIvoMkoM apane pakSa meM lAneke liye ( AsAr3hemAse duppayA) isa vAkyako likhake satrakAra gaNadhara mahArAjakA abhiprAyake viruddha ho karake aura phirabhI adharAlikha diyA kyoMki gaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAmijIne zrIuttarAdhyayanajI sUtrake chavIza ( 26 ) veM adhyayana meM sAdhasamAcArI sambandhI paurasthAdhikAre-asAr3he mAse duppayA, posemAse cauppayA // cittAsoesu mAsesu, tippayA havaiporasI 11 ityAdi 12 / 13 / 14 / 1 / 16 gAthAoM se khulAsA pUrvaka vyAkhyA mAsa yaddhike abhAvase svabhAvika For Private And Personal Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rItise kivI thI aura inhIM gAthAoMkI aneka pUrvAcAyone vistAra karake acchI tarahase TIkA banAI haiM una saba vyAkhyAyoMko aura satrakArake sambadhakI saba gAthAyoMko chor3akarake sirpha eka pada likhA sobhI mAsa vRddhike abhAvakA thA jisako bhI mAsa vaddhi hote bhI likhake dikhAnA so AtmArthI bhavabhIru puruSoMkA kAma nahIM haiM aura meM isa jagaha zrIuttarAdhyayanajIsUtra ke 26 vA adhyayanakI gAthA 11 vI,se 16 vI taka tathA vyAkhyAyoM ke bhAvArtha sahita vistAra ke kAraNase nahIM likha saktA huM parantu jisake dekhanekI icchA hove so rAyabahAdura dhanapatasiMhajI kI taraphase jainAgama saMgrahakA 41 vA bhAgameM zrIuttarAdhyayanajI mUlasatra tathA zrIlakSmIvallabhagaNijI kRta vRtti aura gujarAtI bhASA sahita chapake prasiddha huvA haiM jisake 26 vA adhyayana meM sAdhusamAcArI saMmbadhI pauraSIkA adhikAra pRSTha 766 meM 769 taka gAthA 11vI se 16vI tathA vRtti aura bhASA dekhake nirNaya karalenA aura jisake pAsa hastalikhita pustaka mUla kI tathA vRtti kIhove sobhI uparokta adhyayanakI gAthA aura vRtti dekhalenA aura zrIuttarAdhyayanajI sUtrakAra zrIgaNadhara mahArAja adhika mAsako acchI tarahase khulAsA pUrvaka yAvat muhImeM bhI ginatI karake mAnya karane vAle the tathA adhika mAsake bhI dinoMkI ginatI sahita saryacAra ko mAnyane vAle the isaliye sUtrakAra gaNadhara mahArAjake abhiprAyaH ke sambandhakA saba pAThako chor3ake ekapada likhanese adhika mAsameM saryavAra nahIM hotA hai aisA tInoM mahAzayoMkA likhanA kadApi satya nahIM hozaktA haiM arthAt sarvathA mithyA haiN| For Private And Personal Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 140 1 aura bhI tInoM mahAzaya do bhAdrapada honeseM prathama bhAdrapako apramANa ThaharA kara chor3a denA aura dUsare bhAdrapada meM paryuSaNA karanA kahate hai isapara merekoM var3AhI Azcarya sahita kheda utpanna hotA hai kyoMki jaise anya matavAle jisa devakI aneka tarahaseM ajJAna dazAke kAraNaseM viTaMbanA bahota sI karate hai phira unhIM devakoM apane paramezvara mAnakara pUjate bhI hai taisehI ina tInoM mahAzayoMne bhI ajJAnI mithyAtviyoMkA anukaraNa kiyA arthAt jisa adhika mAsa ko kAlaculA mAnyakarake ginatImeM nahI lenA aisA siddhakarake phira aneka tarahake vikalpoMseM adhika mAsako dUSaNa lagAke niMdate huve niSedha karate hai phira unhIM adhika mAsameM dharmakA paryuSaNa parva karanA maMjUra kara liyA, kyoMki tInoM mahAzaya adhika mAsako kAlacUlA kahaneseM ginatI meM nahIM AtA hai aisA to paryuSaNA ke sambadhameM prathama likhate haiM isapara pAThakavarga buddhijanapuruSa niSpakSapAta se vicAra karo ki, kAlacUlA usako kahate haiM jo eka varSakA kAlake uparame bar3he eka varSake bAraha mAsa svAbhAvika hote hI haiM parantu jaba terahavA mAsa bar3hegA taba usIko kAlacUlAkI opamA hogA natu bArahavA mAsako jaba terahavA mAsa ko kAlacUlAkI opamA huI usIkoM ginatI meM niSedhabhI karadenA, aura pramANabhI karalenA yaha kaisI vidvattAkA nyAya huvA jo kAlacUlAko niSedha kareMge taba to dUsarA bhAdrapadako kAlacUlAkI opanA hotI hai usImeM paryuSaNAparva sthApanA nahIM banegA, aura jo dUsare bhAdrapada meM kAlacUlA jAnake bhI paryuSaNA sthAyeMge taba to do zrAvaNa honeme dUsare zrAvaNako For Private And Personal Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 141 ] niSedha karanA nahIM banegA, aura adhika mAsako niSedha karaneke liye jo jo kalpanA uparake pATha meM likhI hai so sabahI vRthA hojAvegI so pAThakavarga svayaM vicAra lenA; aura jaise zrIjinezvara bhagavAnkI pratimAjIke niMdaka jainAbhAsa DhUMDhiye aura terahA panthI haThagrAhI kadAgrahIloga apane pakSako bhramajAla meM bhole jIvoMko phasAneke liye jisa sUtrakA pATha logoMko dikhAte haiM unhIM sUtrake pAThako jar3a mUlasehI utthApana karate hai taisehI ina tInoM mahAzayoMne bhI kiyA arthAt zrIdazAzrutaskaMdhasUtra ke aSTamAdhyayanarUpa paryuSaNA kalpacUrNikA aura zrInizothasUtrako ghUrNike dazaveM uddezekA pATha likhake bhole jIvoMko dikhAyA thA unhIM cUrNike pAThako jar3amUla se utthApana bhI kara diyA, kyoMki prathama paryuSaNA bhAdrapada meM ThaharAneke liye donu cUrNike pATha likhe the jisameM svabhAvika rItise ASAr3ha caumAsIseM pacAsa dinake antara meM kAraNa yoga seM zrIkAlakAcAryajIne paryuSaNA kivI thI sobhI prAcInakAlAzraya gunapacAsa (49) veM dina mAsa vRddhi ke abhAvasai parantu zAstroMke pramANa uparAnta ekAvana dine paryuSaNA nahIM kivI thI, tathApi isa jagaha unhIM pAThako tInoM mahAzayoMne jar3abhUlasehI utthApana karake svabhAvika rIti se prathama bhAdrapada thA usIko chor3akara dUsare bhAdrapada meM 80 dine paryuSaNA karanI likha diyA, phira nirdUSaNa banane ke liye unhIM donu cUrNimeM adhika mAsako pramANa kiyA thA unhIM cUrNike pAThako utthApanarUpa adhika mAsako niSedha bhI kara diyA, hA. Aphasosa ; aba sajjana puruSoMse merA itanAhI kahanA haiM ki do For Private And Personal Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 142 ] bhAdrapada honese prathama bhAdrapadameM hI paryuSaNA karanI jinAjJAmujaba zAstrAnusAra hai natu dUsare meM, itanepara bhI haThavAdIjana zAstroMke viruddha hokarake bhI dUsare bhAdrapada meM paryuSaNA kareMge to unhoMke icchAkI bAta hI nyArI hai;___ aura tInoM mahAzaya do caturdazI honese prathama caturdazI ko chor3akara dUsarI caturdazImeM pAkSika kRtya karanekA kahate hai sobhI zAstraviruddha hai isakA vizeSa khulAsA tithinirNayakA adhikArameM Aye vistAra pUrvaka zAstroMke pramANa sahita karane meM AvegA ,- aura adhika mAsameM devapUjA, munidAna, pApakRtyoMkI AlocanArUpa pratikramaNAdi kArya dina dina prati karanekA kahakara adhika mAsake tIsa 30 dinoMmeM dharmakarmake kArya karanekA tInoM mahAzaya kahate hai parantu adhika mAsako ginatI meM lenekA niSedha karate haiM, isapara merekoM to kyA parantu hareka buddhijana puruSoMkoM tInoM mahAzayoMkI apUrva bAlabuddhikI cAturAIko dekhakara bar3AhI Azcarya ko utpanna huye binA nahIM rahegA kyoMki jaise koI puruSa eka rupaiye ko apramANa mAnatA hai parantu 16 Ane, tathA 32 AdhAne aura 64 pAva Ane, Adiko mAnya karatA haiM aura eka rupaiye ko mAnane vAloMkA niSedha karatA hai, taisehI ina tInoM mahAzayoMkA lekhajhI huvA arthAt adhika mAsake 30 dinoM meM dharmakarma to mAnya kiye, parantu adhika mAsako mAnya nahIM kiyA aura mAnya karanevAloMkA niSedha kiyA so kyA apUrva vidvattA pragaTa tInoM mahAzayoMne kivI hai, jaise usa puruSane jaba 16 Ane tathA 32 Adha Ane causaTha pAva Ane ko For Private And Personal Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 143 ] mAnya karaliye taba eka rupaiyA to svayaM mAnya hogayA, tathApi niSedha karanA, so be samajha puruSakA kAma hai taisehI tInoM mahAzayoMne bhI jaba devapUjA, munidAnAvazyaka (pratikramaNa) vagairaha dharmakarma 30 dinoMmeM mAnya liye taba to 30 dinakA eka adhika mAsa to svayaM mAnya hogayA, tathApi phira adhika mAsako ginatI karane meM niSedha karanA so haThavAdase niHkevala hAsyakA hetu lajjAkA ghara aura tInoM mahAzayoMkI vidvattAkI laghutAkA kAraNa hai ,___ tathA aura bhI suniye jaba isa jagaha tInoM mahAzaya 30 dinoMmeM dharmakarma mAnya karate hai jisase adhika mAsa bhI ginatI meM siddha hotA haiM phira paryuSaNAke saMbaMdhameM do prAvaNa ke kAraNaseM bhAdrapada taka pratyakSa 80 dina hote hai jisako niSedha karake 80 dinake 50 dina banAte hai aura adhika mAsako niSedha karate hai so kaise banegA apita kadApi nahI, isa liye jo 80 dina ke 50 dina mAnya karege taba to adhika mAsake 30 dinoM meM devapUjA munidAnAvazyakAdi kucha bhI dharmakarma karanAhI nahIM banegA aura adhika mAsake 30 dinoMmeM dharmakarma karanA tInoM mahAzaya maMjara kareMge to adhika mAsake 30 dinakA dharmakarma ginatImeM AjAvegA taba to do zrAvaNa hanese bhAdrapada taka 80 dina hote hai jisakA niSedha karanAhI nahI banegA aura 80 dine paryuSaNA karanI so bhI zAstroMke pramANa binA honese jinAjJA viruddha tInoM mahAzayoMke vacanase bhI siddha hogaI--isa bAtako pAThakavarga buddhijana puruSa vizeSa svayaM vicAra lenA , aura Age phirabhI tInoM mahAzayoMne abhivarddhita For Private And Personal Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 144 ] saMvatsarameM vIza dine paryuSaNA hotIthI usIko gRhasthI logoMke karane mAtrahI ThaharAneke liye zrInizItha cUrNikA dazavA uddezAke paryuSaNA viSayakA Age pIchekA saMbaMdha ko chor3akara cUrNikAra mahArAjake viruddhArtha meM sirpha do pada, likhake sathA parizrama karake var3I bhUla kivI haiM kyoMki jo ASAr3hapUrNimAko paryuSaNA kahI haiM so gRhasthI logake na jAnI huI, aprasiddha tathA anizcaya se hotI haiM usameM locAdikRtya karanekA koI niyama nahI haiM parantu vIze, aura pacAse, gRhasthI logoMkI jAnI huI prasiddha nizcaya paryuSaNA hotI hai usI meM locAdikRtyoMkA niyama hai isa liye voza dinakI bhI paryuSaNA vArSika kRtyoMse hotI thI isakA vizeSa vistAra uparameM pahile aneka jagaha chapagayA hai aura zrInizIthacUrNike 10 ve uddezekA paryuSaNA saMbaMdhI saMpUrNa pATha bhI uparame pRSTha 95 se 6 taka aura bhAvArtha 100 se 104 taka chapagayA hai aura Age pRSTha 106 se yAvat 117 taka usI bAtake liye aneka zAstroMke pramANase aura yuktipUrvaka vistArase chapagayA hai so par3hanese sarva nirNaya hojAvegA aura Age laukikameM dIvAlI, akSayatRtIyAdi parva vagairaha tathA anyabhI sarva zubhakArya adhika mAsako napaMzaka kahake jyotiSazAstra meM varjana kiye haiM aura adhika mAsa meM vanaspati praphullita nahI hotI haiM, ityAdi bAte jo jo tInoM mahAzayoMne likhI haiM so niHkevala zAstrakAroMke abhiprAyaHkoM jAne binA viruddhArthameM utsUtra bhASaNarUpa bhole jIvoMko apane phandameM phasAneke liye likhake mithyAtvake kAraNameM vRthA parizrama For Private And Personal Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 145 / karake samaya khoyA hai aura ApakA tathA Apake lekhako satya mAnanevAloMkA saMsAra vRddhikA kAraNabhI khuba kiyA hai so ina maba bAtoM kA jabAba zAstroM ke pramANase zAstrakAra mahArAja ke abhiprAyaH sameta tathA nyAyapUrvaka yukti sahita acchI taraha se khulAsAke sAtha Age cauthe mahAzaya zrInyAyAM. bhoni, nI aura sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAma se likhane meM AvegA, parantu isa jagaha niSpakSapAtI satyagrAhI zrIjinezvara bhagavankI AjJAke ArAdhaka sajjana puruSoMseM thoDIsI vArtA dikhAkara pIche tInoM mahAzayoMkI samIkSAko pUrNa karUMgA so vArtA aba suno ; tInoM mahAzayoMne zrIkalyasUtrake mUlapAThakI [aMtarA viyo kapyai nose kappai taM rayaNiM uvAyaNA vittaeti] isa padakI vyAkhyA [arvAgapi kalpe paraM na kalpetAM rAtriM (rajanI) bhAdrapadazukla paJcamI uvAyaNA vittaeti atikramItu ityAdi] vyAkhyA khulAsA pUrvaka kivI haiM jismeN| prathana / ASAr3hacaumAtIseM pacAsa dina ke aMdara meM kAraNa yoge paryuSaNA karanA kalpe parantu pacAsaveM dinakI bhAdrapadazukra paJcamIkI rAtriko ullaGkana karanA nahI klpe| tathA duusrii| pA~ca pA~ca dina kI vRddhi karate dazaveM paJcakameM pacAsa dine paryuSaNA jaina paJcAGgAnuzAra mAsavRddhike abhAvase likhii| aura tiisrii| jaina paJcAGgAnu tAra eka yugameM pauSa aura ASAr3ha do mAsakI vRddhi hone se vIzadine paryuSaNA likhii| aura cauthii| abI vartamAnakAlameM jaina paJcAGgake abhAvase laukikapaJcAGgameM hareka mAsoMkI vRddhi hotI hai isaliye ASAr3ha 18 For Private And Personal Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 146 ] caumAsIse pacAsa dine paryuSaNA karanekI pUrvAcAryoMkI AjJA hai| isa tarahase tInoM jahAzayoMne cAra prakArase khulAsA likhA hai isa para buddhijana puruSa tattvagrAhI hoke vicAra karo ki prAcInakAlameM pA~ca pA~ca dinakI vRddhi karate dazaveM paJcakameM pacAsa dine sAsavRddhi ke abhAvase jaina ecAGgAnusAra bhAdrapadazukla paJcamI parantu zrIkAlakAcAryajIseM caturthIko paryuSaNA hotI hai parantu aba laikika paJcAGgameM hareka mAsakI vRddhi hone se prAvaNabhAdrapadAdi mAsa bhI bar3hane lage isaliye mAsavRddhi ho athavA na ho to bhI pacAsa dine paryuSaNA karanekI pUrvAcAryoM kI AjJA huI taba sAsavRddhi hote bhI bhAdrapada meMhI paryuSaNA karanekA nizcaya nahI rahA kintu do zrAvaNa hone se dUjA zrAvaNameM aura do bhAdrapada honese prathama bhAdrapadameM pacAsa dine paryuSaNA karane kA niyama isa varttamAnika kAlameM rahA jisase do zrAvaNa tathA do bhAdrapada aura do Azvina mAsa honeseM paryuSaNAke pIchAr3I 70 dinakA bhI niyama nahI rahA arthAt mAsavRddhi hone se paryuSaNAke pIchAr3I 100 dina zrItapagaccha ke hI pUrvajoMkI AjJAnusAra rahate haiM yaha tAtparya tInoM mahAzayoM ke likhe vAkya parameM saryakI taraha prakAza kAraka nikalatA haiM so nyAyakIhI bAta hai isa bAtako apane pUrvajoM kI AzAtanAse DaranevAlA koI bhI prANI niSedha nahI kara sakatA hai tathApi ina tInoM mahAzayoMne apanI vidvattAkI bAta jamAneke liye vApta apanehI pUrvajoMkA uparokta vAkyako jar3a mUlasehI uThAkara apane pUrvajoMkI AjJA lopate huve do zrAvaNa hote. bhI bhAdrapada meM paryuSaNA karanekA aura mAru vRddhi For Private And Personal Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 147 } hote bhI paryuSaNAke pIchAr3I 70 dina rakhanekA jhagar3A uThAyA___ aura zrIlIrthaGkara gaNadharAdi pUrvadhara pUrvAcArya aura prAcIna saba gacchoM ke pUrvAcArya jiptameM zrItapagacchakehI pUrvaja pUrvAnA-di mahArAjoMne adhika mAsako pramANa kiyA thA so ina tInoM mahAzayoMne uparokta mahArAjoMkI AzAtanAkA bhaya na rakhate hue adhikamAsako niSedha kara diyA aura zrItIrthaGkara gaNadhararAdi mahArAjoMne jaise sumeru parvatake upara cAlIzayojanake zikharako tathA anya bhI hareka parvatoMke zikharoMko aura deva mandirAdikake zikharoMko kSetra cUlAkI uttama opamA kahI hai tehI caMdra saMvatmarake bAra mAsoMke upara zikhararUpa teraha vA adhikamAsako bhI kAlacUlAkI uttana opanA dekara ginatI meM liyA thA jitako ina tInoM mahAzayoMne dharmakAryo kI ginatI meM niSedha karane ke liye adhikamAsa ko napuMzakAdi halakI opamA dekara zrItIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMkI vizeSa bar3I bhArI AzAtanA kivI haiM aura apanI bAta jamAne ke liye zrIdazAzrutaskandhasUtra kI cUrNi tathA zrInizIthacUrNi aura zrIsamavAyAGgajI sUtrake pATha likhake dRSTi rAgiyoMko dikhAye the sobhI zAstrakAra mahArAja ke viruddhArtha meM tathA unhI tInoM zAstroM meM adhikamAsa ko acchI taraha se pramANa kiyAthA tathApi ina tInoM mahAzayoMne unhI tInoM zAstroMke pAThoMko jar3a mUlase hI utthApana karake adhika. mAsako niSedha kara diyA aura mAsavRddhike abhAvoM pacAsa dine bhAdrapada meM paryupaNA kahI thI taba paryuSaNAke pIjhAr3I 10 For Private And Personal Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 148 ] dina bhI svabhAvika rahate the tathApi ina tInoM mahAzayoMne utsUtra bhASaNarupa sAsavRddhi honeseM vartamAnika do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA aura pIchAr3I ke 90 dina zAstroMke pramANa viruddha ho karake sthApana kiye aura tInoM mahAzaya khAta Apa bhI svayaM eka jagaha adhikamAsa ko kAlacUlA kI uttana opamAyeM likhate haiM dUsarI jagaha napuMzakakI opasAseM likhate haiM Age aura bhI eka jagaha tuccha adhikamA 30 dinoMkA dharmakarmako ginatI meM lete haiM dUsarI jagaha 30 dinoMko hI sarvathA niSedha karate hai isI tarahase kitanI hI jagaha pUrvAparavirodhI (vihasvAdI ) uTapaTAMgarUpa vAkya likhake gaccha pakSI janoM ko zAstrAnusAra kI satya bAta paraseM zraddhA chor3A kara zAstrakAroM ke viruddhArtha meM mithyAtvarUpa kadAgraha meM gera diye tathA Age aneka jIvoMko geranekA kArya kara gaye haiM isaliye khAsa tInoM mahAzayoM kI aura inhoMke zAstra viruddha lekhako satya mAnyakara usI taraha seM adhika mAsako niSedharUpa mithyAtva ke pISTa peSaNako pIsate raheMge jisase bhole jIva bhI usI meM phasate raheMge unhoMkI AtmA kaise sudhArA hogA so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne tathA aura bhI thor3AsA suna lijiye zrIbhagavatIjI sUtra meM 1 aura tat vRtti meM 2 zrIuttarAdhyayanajI sUtrameM 3 aura tInakI cha vyAkhyAyoM meM zrIdazavaikAlika satra meM 10 aura tInakI cAra vyAkhyAyoM meM 14 zrIdharmaratnaprakaraNavRtti meM 15 zrIsaGghapaTaka bRhat vRtti meM 16 zrIzrAddhavidhivRtti meM 19 ityAdi aneka zAstroM meM utsUtrabhASaka zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvAcAryyAdi parama gurujana mahA For Private And Personal Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 149 ] rAjoMkI AzAtanA karane vAlA aura unhIM mahArAjoMkA vAkyako na mAnatA huvA utthApana karane vAlA prANIko yAvat dulabha bodhi mithyAtvI ananta saMsArI kahA hai taise hI nyAyAMbhonidhijI zrIAtmArAmajIne bhI ajJAna timirabhAskara granthake pRSTha 320meM likhA hai-chaTha dazama dvAdase hiM, mAsaTumAsakhamaNe hiN| akaranto guruvayaNaM, ananta saMsArio bhaNio // 1 // tathA aura bhI pRSTha 295 kA lekha isI hI pustakake pRSTha 6 aura 80, meM chapagayA hai isase bhI pAThakavarga vicAra karo ki zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ko aura apane hI gacchake pUrvAcAryoMkI ina tInoM mahAzayoMne adhikamAsako niSedha karane ke liye kitanI bar3I AzAtanA karake kitane zAstroMke pAThoMko utthApana kiye hai to phira ina tInoM mahAzayoM meM ananta saMsArakA hetu rUpa mithyAtvake sivAya samyaktvakA leza mAtra bhI kaise sambhava hogA kyoMki zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoMkI AzAtanA karane vAlA tathA AjJA na mAnane vAlA aura ulaTA unhI mahAtmAoM ke vacanoMkA utthApana karane vAlAko jaina zAstroMke jAnakAra buddhijana puruSa samyaktvI nahI samajha sakate haiM isaliye aba pAThaka varga pakSapAtakA dRSTirAgako chor3akara aura zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAnusAra satya bAtake grahaNa karanekI icchA rakhakara uparakI vArtAko acchI tarahaseM par3hake satyAsatyakA nirNaya karake asatyako chor3o aura matyako grahaNa karo yahI mokSAbhilASi bhavabhiru puruSoM, merA kahanA hai aura prathama zrIdharmAgarajIne zrIkalpakiraNAvalIvattimeM For Private And Personal Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 150 ] tathA dUsare zrIjayavijayajIne zrIkalpadIpikA vattimeM aura tIsare zrIvinayavijayajIne zrIsukhabodhikAvRtti meM ina tInoM mahAzayoMne zrIkalpasUtrakA mUlapAThake viruddhArthameM utsUtrabhASaNarUpa apane haThavAike kadAgrahako jamAneke liye jo jo bAte likhI hai una bAtoMko zrI upagacchake vartamAnika munijanAdi gAMma gAMmameM hara varSa paryuSaNAmeM bhole jIvoM ko sunAte haiM jisase AtmamAdhanakA dharmake badale jinAjJA viruddha mithyAtva kI zraddhAmeM girake zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA ullaGghana karake var3I AzAtanA karate hue dulabha bodhikA sAdhana karaneke kAraNa meM par3ate haiM isa viSayake sambandhI prathama zrIdharmamAgarajIne vaDI dhUrtAI karake zrItapagacchameM paryuSaNA saMbandhI adhikamAsako niSedha karane ke liye zrI kalpa kiraNAvalI vatti meM prathama hI mithyA. tvakI niva lagAI hai isa bAtakA khulAsA [ ATho hI mahAzayoM ke utasUtra bhASaNake lekhoMkI samIkSA huve bAda ] antameM vistArapUrvaka likhugA aura ina tInoM mahAzayoMne isa tarahaseM mAyAvRttikA lekha likhA hai ki jisameM bhole jIva to phase usameM koI Azcarya nahI hai parantu nyAyAmbhonidhijI zrIAtmArAmajI jaise prasiddha vidvAn hote bhI phasa gaye aura unhoMkI taraha zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI AzAtanAkA kAraNarUpa aura pUrvApara virodhi adhika mAsakA niSedha ApabhI AgevAna hokara karAyA hai isaliye aba inhoMke lekhakI bhI samIkSA Age karatA hu // iti tInoM mahAzayoM ke nAmakI saMkSipta samIkSA // For Private And Personal Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 151 ] aba Age cauthe mahAzaya nyAyAMbhonidhijI zrIAtmArAmajIne, jainasiddhAMtasamAcArI, nAmA pustaka meM paryuSaNA samba ndhI lekha likhAyA hai jisakI samIkSA karake dikhAtA huM ;jisameM prathama zrIkharataragacchake zrAvaka rAyabahAdura mAyasiMhajI gegharAjajI koThArI zrImurzidAbAda ajImagaJja nivAsIko taraphase, zuddhasamAcArI, nAmA pustaka chapake prasiddha huI thI, jisameM zrItIrthaMkara gaNadhara,caudahapUrvadharAdi pUrvAcAryoMke aneka zAstroMke pAThoM karake sahita aura yukti pUrvaka deza kAlAnusAra zrIjinezvara bhagavAn kI AjJA mujaba aneka satya bAtoM kI pragaTa kivI thI, jisako paDhane meM zrInyAyAMbhonidhijI tathA unhoMke sampradAyavAle munijana aura unhoM ke dRSTirAgI zrAvakajana samudAya satyabAtako grahaNa to na kara sake parantu aMtara mithyAtva aura dveSabuddhike kAraNase usakA khaNDana karane ke liya aneka zAstroM ke Age pIche ke pAThoMko chor3akara zAstrakAra mahArAja ke viruddhArtha meM ulaTA saMbaMdha lAkara adhare adhUre pATha likhake zuddhasamAcArI kArakI satya bAtoMkA khaNDana kiyA aura apanI mithyA vAtoMko utsUtra bhASaNa - rUpa sthApana kivI jisake saba bAtoMkI samAlocanArUpa samIkSA karake usameM zAstroM ke sampUrNa sambandhake saba pATha tathA zAstrakAra mahArAjake abhiprAyaH sahita aura yukti pUrvaka bhavya jIvoMke upagArake liye isa jagaha likhake nyAyAMsonidhijIke nyAyAnyAyakA vivArako pragaTa karanA cAhu to jarUra karake anumAna 600 athavA 700 pRSThakA vaDA zArIeka grantha bana jAve parantu isa jagaha vistArake kAraNa aura hamAre vihArakA samaya majika Aneke sababase sabaka For Private And Personal Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 152 ] likhate thoDAsA namunArUpa paryuSaNAke sambandhI lekhakI samIkSA karake likha dikhAtA hUM--jisameM pahile jo kizuddha samAcArI pustakake banAne vAlene paryuSaNA sambandhI lekha likhA hai usIko isa jagaha likhake phira usIkA khaNDana jainasiddhAnta tamAcArI meM nyAyAMbhonidhijIne karAyA hai usIko likha dikhAkara usapara merI samIkSA ko likhuGgA so AtmArthI sajjana puruSoMko dRSTirAgakA pakSako na rakhate nyAya dRSTi se par3hakara satya bAtako grahaNa karanA sohI ucita haiM ;-aba zuddhasamAcArI kArake paryuSaNA sanbandhI lekhakA pRSTha 154 paMkti 15 vI se pRSTha 160 kI paMkti 9 vI takakA (bhASAkA sudhArA sahita ) utArA nIce mujaba jAno ; ziSya praznaH karatA hai ki apane gacchameM jo zrAvaNamAsa bar3he to dUsare zrAvaNa zudImeM aura bhAdrapada var3he to prathama bhAdrava zudImeM, ASAr3ha caumAsIseM, 50 meM dinahI paryuSaNA karanA, parantu 80 azImeM dina nahIM karanA aisA koI siddhAntoMmeM pramANa haiN| __ uttara-zrIjinapatisUrijI mahArAjaneM apanI 11 mI samAcArIke biSe kahA hai ( tathAhi ) sAvaNe bhadavae vA, ahiga mAse caaummaasiio|| paramAsaimediNe, pajjosavaNA kAyavA na asIme iti // bhAvArthaH zrAvaNa aura bhAdrapada mAsa, adhika ho to ASAr3ha caumAsIkI caturdazIseM pacAza dine paryuSaNA karanA parantu azImeM dina na karanA / praznaH--jo adhikamAsa honese azIme dina paryuSaNA sAMvatsarika parva karate haiM tisakA pakSako kisIne koI granthameM dUSita bhI kiyA hai vA nahIM / For Private And Personal Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 153 ] uttara- zrIjinavallabhasUrijI kRta saMghapa kI zrIjinapatisUrIjI kRta vRhadattimeM 80 dine paryuSaNA karane vAloMke pakSako jina vacana bAdhAkArI kahA hai soI kAvya likhate haiM yathA-vahI loka dizA nAsya nAsoH, satyAM zrutoktaM dinN|| paJcAsaM pariha ya hI zucibhayAt, pazcAccaturmAsakAt // tatrAzItitame kathaM vidadhate, mUDhAmahaM vArSikaM // kugrahAdhigaNayya jaina va camo, bAdhA muni vyaMsakAH // 1 // bhAvArtha:--laukika rItiseM zrAvaNa aura bhAdrapada mAsa adhika hotA hai jaba zAstroM meM ASAr3ha caturmAsIse pacAsa dine paryuSaNAparva karane kA kahA hai jisako chor3akara mUr3ha loga apanA kadAgraha se 80 dine kyoM karate haiM kyoMki 80 dine paryuSaNA karane se jina vacanako bAdhA AtI hai yAne zAstra viruddha hotA hai jipako nahI ginate haiM isa liye 80 dine paryuSaNA karane vAle liGgadhArI caityavAsI haThagrAhI munijana madhye Thaga dhUtAre haiN| praznaH-kaise tisakA pakSa jina vacana bAdhAkArI hai| uttara-zravaNa karo, prathama to zrAvaNa aura bhAdrava mAlakI jaina siddhAntakI apekSAyeM vRddhikA hI abhAva hai kevala pauSa aura ASAr3hakI vRddhi hotI thI aura isa samayameM laukika TippaNAke anu tAre hareka mAsa vRddhi honeseM zrAvaNa aura bhAdrapada mAsakI bhI vRddhi hotI hai taba unokI vaddhi honese bhI dazapaJcake arthAt ASAr3ha caumAsIse pacApta dine hI paryuSaNA karanA siddha hotA hai| soI zrImAn caudaha pUrvadhArI zrIbhadrabAhukhAmIjI zrIkalpa patrake viSe kahate haiN| yathA--teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM For Private And Personal Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 154 ] mahAvIre bAptANaM savIsai rAimAse va ikvante vAsAvAsa pjjosvei| bhAvArtha:--ASAr3ha caumAsIse vIza dina adhika, eka mAsa arthAt 50 dina jAnese, zrImahAvIra svAmI paryuSaNA kre| isI tarahase vRhat kalpacUrNike viSe, dazapaJcake paryuSaNA karanA kahA hai| yathA-AsADha caumAse paDikvante, paMcehiM paMcehiM divasehiM gaehiM, jatya 2 vAsajoggaM khetta par3ipunna / tattha 2 pjjosvey| jAva savIsai rAimAso ityaadi| bhAvArthaH-ASAr3ha caumAsI pratikramaNa kiye bAda pAMca pAMca dina vyatIta karate jahAM jahAM varSAghAsa yogya sthAna prApta hoy| vahAM vahAM paryuSaNA kareM, yAvat dazapaJcaka eka mAsa aura vIza dina taka paryuSaNA kreN| aura dazamA paMcaka meM arthAt pacAsameM dina to yogyakSetra nahI mile to vRkSake nIce bhI rahakara paryuSaNA kareM, isI taraha zrIsamavAyAGgajI sUtra tathA rattike viSe 70ve samavAyAGgameM kahA he / tathAhi / samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsai rAimAsai vaikvante sattariehiM rAidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajjosavei / bhAvArthaH-zramaNa bhagavan zrImahAvIra svAmIjI varSAkAlake ekamAsa aura vIza dina gae bAda paryuSaNA kreN| isaliye pacAsa dine karake hI paryuSaNA karanA avazya hai aura pIchADI 90 dina kahe so mAsa vRddhi ke abhAvase na ki mAsavRddhi hote bhii| aura aisA bhI na kahanA ki mAsavRddhi honese adhika mAsa ginatImeM na AtA hai kyoMki bRhat kalyabhASya tathA carNike viSe, adhika For Private And Personal Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 155 ] bhAptakI ginatI pramANa kivI hai| aura aisA bhI na kahanA ki jyotiSAdika granthoM meM pratiSThAdika zubhakArya niSedha kiyA hai to paryupaNA parva kaise huveM so to nAra candrAdika jyotiSa granthoM meM, lagna, dIkSA, sthApanA, pratiSThAdikArya kitanehI kAraNoM se niSedha kiye hai nAra candra dvitIya prakaraNe yathA // ravikSetra gatejIve, jIvakSetra gate ravau / dikSAM sthApanAMcApi, pratiSThAM ca na kArayet // 1 // isavAste adhika mAsameM paryuSaNA karanekA niSedha kisI jagaha bhI dekhane meM nahI AtA hai| isI kAraNa se pUrvokta pramANoMseM zrAvaNa mAsakI vRddhi honese dUsare zrAvaNa zudI 4 koM aura bhAdrava mAsakI vRddhi honepse pahile bhAdrava zudI 4 cauthakoM paryuSaNAparva 50 pacAsa dine karanA siddha hotA hai parantu azI meM dine nhiiN| esthala ati gambhIrArthakA hai maiMne to pUrvagItArtha pratipAdita siddhAntAkSaroM karake aura yukti karake likhA hai isa uparAnta vizeSa tattva kevalI mahArAja jAneM, jo jJAnI bhAva dekhA hai, so saccA hai aura sarva asatya hai| mere isameM koI tarahakA haThavAda nahIM, iti zrAvaNa aura bhAdrapada var3hate pacAsa dine paryuSaNA karaNAdhikAraH // -- aba pAThakavarga uparakA lekha zuddhatamAcArI prakAzanAmA granthakA paDhake vicAra karokI lekhaka puruSaneM kaitI saralarItise likhA hai aura antameM kisI gacchavAlekoM dUSita na ThaharAte, (vizeSa tattva kevalI mahArAja jAneM jo jJAnI bhAva dekhA hai so saccA hai aura sarva asatya hai mere isameM koI tarahakA haThavAda nahI hai) aisA likhane meM lekhaka puruSa paM0 pra0 yatijI For Private And Personal Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 156 / zrIrA yavandrajI nyAyayukta niSpakSapAtI bhavabhirU the so to pAThakavarga bhI vizeSa vicAra zakate haiM aura uparake lekhameM zrIsaGghapaTTaka vahat vRttikA jo zloka likhA haiM so zrItapagacchavAloMke liye vRttikAra mahArAjane nahIM likhA thA, tayApi zrItapagacchavAloMke liye uparokta zloka samajhate hai unhoMke samajha meM phera hai kyoMki zrIsaGghapaTTaka kI vRhadvRtti samvat 1250 ke lagabhaga banI thI usI varUta tapagacchahI nahIM huvA thA kyoMki zrIcaitravAlagacchake zrIjagaccandramarijI mahArAjasai sambat 1285 varSe tapagaccha huvA hai aura zrItapagacchake pUrvAcArya jitane huve hai so sabIhI adhika mAsako ginatImeM mAnya karanevAle tathA 50 dine paryuSaNA karanevAle the isaliye uparakA zloka zrItapagacchavAloMke liye nahIM haiM kintu usa samayameM kadAgrahIzithilAcArI utsatrabhASaka caityavAzI bahuta the ve loga zAstroM ke pramANa binAbhI 80 dine paryuSaNA karate the aura bhI zrIcandrapannati zrImaryapannati zrI jambUdvIpapannati zrIsamavAyatrI vagairaha aneka sUtravRtti cUNyAdi zAstrAnusAra aura annamatake bhI jyotiSa mujaba ve caityavAzIjana prAyaHkarake jyotiSazAstroMke vizeSa jAna kAra the, isaliye adhika mAsakI utpatti kA kAraNa kAryAdikako jAnate huye adhika mAsako aGgIkAra karanevAle the tathApi mithyAtvarUpa ajJAnadazAke haThavAdane laukika paJcAGga meM do zrAvaNa hotebhI bhAdrapada meM paryaSA caityavAzI loga karate the jisameM 80 dina hote the unhoMke liye uparakA zloka likhA gayA hai natu ki zrItapagacchavAloMke liye| bhaba uparokta zuddha samAcArIprakAzakA lekhapara jo nyAyAM For Private And Personal Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 157 ] bhonidhijIne jainasiddhAnta samAcArImeM usIkA khaNDana karAyA hai usIko likhake dikhAkara usIke sAthasAthameM meMbhI samIkSA nyAyAMbhonidhijIke nAmase karatA huM jisakA kAraNa pRSTha 66 / 67 / 68 meM isI hI pustaka meM chapA haiM isaliye nyAyAMbhonidhijI ke nAmase hI samIkSA karanA mUje ucita hai so karatA hu-jainasiddhAMta samAcArIkI pustakake pRSTha 87 kI paMkti 22 vIseM pRSTha 88 kI paMkti 10 vI taka kA lekha nIce mujaba jAno-zuddhasamAcArIke pRSTha 154 paMkti 14 meM likhA haiM ki [zrAvaNa mAsa var3he to dUsare prAvaNazudI meM aura bhAdrava mAsa var3he to prathama bhAdrava zudI meM aSADha caumAsI se 50 meM dina hI paryuSaNA karanI parantu 80 azImeM dina nahI karanI, aisA likhake pRSTha 155meM apanehI gacchake zrIjinapati sarijI kI racita samAcArIkA pramANa diyA hai Age isI pRSThake paMkti11 meM likhA hai ki tisakA pakSako koI ne koI granthameM dUSita bhI kiyA hai vA nahIM, isake uttarameM zrIjinavallabha sarijIke saGghapaTTe kI vaDI TIkAkI zAkSI divI haiM--( isa tarahakA lekha zuddha samAcArI prakAzakI pustaka sambandhI likhake nyAyAmbhonidhijI aba uparake lekhakA likhate haiM) uttara-he mitra ! isa lekha meM ApakI siddhi kabhI na hogI kyoMki tumane apane gacchakA manana dikhAke apanehI gacchakA pramANa pATha dikhAyA haiM yaha to aisA huvA ki kisI lar3a kene kahA ki merI mAtA sati hai zAkSI kauna ki merA bhAI isa vAsta yaha ApakA lekha pramANika nahI ho sakatA hai| aba hama uparake lekhakI samIkSA karate haiM ki he sajjana puruSoM jaise zuddha samAcArI kArane apanA kAryasiddha karaneke For Private And Personal Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 158 ] liye apane hI gacchake pUrvAcAryajI zrIjinapati sarijI kRta granthakA pATha dikhAyA hai usako zrInyAyAmbhonidhijI apramANa ThaharAte haiM isa nyAyAnusAra to zrInyAyAmbho nidhijIne apanA kAryasiddha karaneke liye apanehI gacchake pUrvAcAyoMke pATha diye haiM vaha sarva pATha apramANa ThaharaneseM zrInyAyAmbhonidhijIko apane pUrvAcAryokA pATha likha dikhAnA bhI sarva vRthA hogayA to phira jainasiddhAnta samAcArIkI pustakake pRSTha 31 vA meM zrIdharmaghoSa sUrijI kRta zrIsaGkAcAra bhASyattikA pATha, pRSTha 33 meM zrIdevendrasarijI kRta zrIdharmaratnaprakaraNa vRttikA pATha, pRSTha 33 // 46 / 52 / 59 / 63, meM zrIratnazekharasUrijIkRta zrIzrAddhapratikramaNasUtra kRttikA pATha, pRSTha 35 meM zrIjayacandrasarijI kRta zrIpratikramaNagarbhahetu nAmA granthakA pATha, pRSTha 41 meM zrI vijayasena . sarijIkA praznottara granthakA pATha, aura pRSTha 51 / 61 meM zrI kulamaNDana sUrijI kRta vicArAmRtasaMgrahakA pATha, ityAdi aneka jagaha ThAma ThAma apanehI gacchake pUrvAcAyoMkA pramANa zrInyAyAmbhonidhijIne likhake vRthA kyoM anyAya kiyA hogA so pAThakavarga bhI vicAra lenA // aba dUsarA suno-zrInyAyAmbhonidhijI jaina siddhAnta samAcArIkI pustakake pRSTha 12 meM zrIkharataragacchake zrIupAdhyAyajI zrIkSamAkalyANajI gaNijI kRta zrIgaNadharasArddhazataka praznottara granthakA pATha, pRSTha 3 // 36 meM zrIkharataragacchake zrIabhayadeva sUrijIkRta zrIbhagavatIjI vRttikA aura samAcArI granthakA pATha, pRSTha 72 / 81meM zrIkharataragacchake zrIjinadatta sUrijIkA pATha, pRSTha 12 meM zrIkhAsa zrIjinapati sUrijIke ziSya zrI For Private And Personal Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 159 ] sumatigaNijIkA pATha, pRSTha 81 meM zrIupAdhyAyajI zrIjaya sAgarajIkA pATha, pRSTha 82 / 86 / 1meM zrIjinaprabha sUrijIkA pATha, aura pRSTha 84 meM zrIjinavallabha sUrijIkA pATha isI tarahase zuddha samAcArI kArake pUrvAcArya zrIkharataragaccha ke prabhAvika puruSoMkA pATha zrInyAyAmbhonidhijI apanA kArya siddha karaneke liye to khAsa mAnya karake dikhAte haiM aura zuddha samAcArI kArane apanA kAryasiddha karaneke liye apanehI pUrvajoMkA ( zAstrAnusAra yukti sahita nyAyapUrvaka satya ) pATha likha dikhAye usIko zrInyAyAmbhonidhijI apramANika ThaharAte haiM yaha to pratyakSa var3e anyAyakA rastA zrInyAyAmbhonidhijIne grahaNa kiyA hai so vizeSa pAThakavarga svayaM vicAra lenaa| _ aba tIsarA aura bhI suno zrIAtmArAmajIne khAsa ( caturtha stutinirNayaH ) nAmA grantha tIna stuti vAloMkA khaNDana karaneke liye banAyA hai so chapA huvA prasiddha hai usIke pRSTha 83 / 8485 meM zrIkharataragacchake zrIjinaprabhasUrIjI kRta zrIvidhiprapAgranthakA pATha aura usIkI bhASA pRSTha 8486 888 ke Adi taka likhake punaH pRSTa 88 ke madhyameM likhate haiM ki-( isa vidhimeM paDikkamaNekI AdimeM cArathaiseM caityavaMdanA karanI kahI hai aura zruta devatA arU kSetra devatA kA kAyotsarga aru ina donoko thui karanI kahI hai-isa lekhako samyaktvadhArI mAnate haiM aura mAnatethe phera mAneMge bhI parantu mithyA dRSTi to kabhI nahIM mAnegA isa vAsta samyaka dRSTi jIvako tIna thaikA kadAgraha avazya chor3a denA yogya hai ) isa tarahase zrIAtmArAmajI zrIkharataragacchake For Private And Personal Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 160 ] zrIjinaprabha mUrijIke lekhako na mAnane vAleko mithyA dRSTi ThaharAte haiM to isa jagaha pAThakavarga vicAra karo ki zrIjinaprabhasarijIke hI khAsa paramapUjya aura pUrvAcArya zrIjinapati sarijIke satya lekhako na mAnane vAle to svayaM mithyA dRSTi siddha hogaye phira zrIAtmArAmajI nyAyAMbhonidhijI nyAyake samudra ho karake apane svahasthe jinhIM ke santAniye zrIjinaprabhasarijIke lekhako na mAnane vAloMko mithyA dRSTi likhate hai aura zrIjinaprabhasUrijIke hI pUrvAcAryajI zrIjinapati sUrijIke satya lekhako apramANa mAnyake khAsa ApahI mithyA dRSTi banate hai / hA atikheda ! isa bAtako pAThakavarga niSpakSapAtase satya bAtake grAhI hokara acchI taraha se vicAra lenA ;___ aba cauthA aura bhI suno zrIAtmArAmajI inhI caturthastutinirNayaH pustakake pRSTha 101 / 102 / 103 meM zrI vRhatkharataragacchake zrIjinapatisarijI kRta samAcArIkA pATha likhake usIko zrIjinaprabhasarijI kRta pAThakI taraha pramANika mAnate haiM aura zrIjinapatisUrijI kRta pAThakI zrIjinaprabhasarijI kRta pAThake sAtha bhalAmaNa dete hai jisameM zrIjinapatisUrijIkA pAThako bhI na mAnane vAloMko mithyA dRSTi siddha karate hai| aura phira ApahI zrIjinapatisarijIkRta satya pAThako jainasiddhAnta samAcArImeM apramANa ThaharAkara nahI mAnate hai jisase (uparokta nyAyAnusAra karake ) mithyA dRSTi bananekA kucha bhI bhaya na karate kitane anyAyake raste calate hai so bhI AtmArthI sajjana puruSa vicAra lenA ; For Private And Personal Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 169 ] aba pAMcamA aura bhI suna lijiye zrIAtmArAmajIne tatvanirNaya x dagrantha banAyA hai so chapA huvA prasiddha haiM jisake pRSTha likhA hai ki [aba pakSapAta na hone meM hetu kahate haipakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryyaH parigrahaH // 38 // vyAkhyA-merA kucha zrImahAvIrajIke viSe pakSapAta nahI hai ki jo kucha mahAvIrajIne kahA hai soi maiMne mAnanA hai anyakA kahA nahI ; aura kapilAdi matAdhipoMse dveSa nahI hai ki kapilAdikoMkA nahI mAnanA kintu jisakA vacana zAstra yuktimat arthAt yuktiseM viruddha nahI hai tisakA vacana grahaNa karanekA merA nizcaya hai // 38 // ] __ aura inhI tattvanirNaya prAsAdakI upodghAta zrIvallabha vijayajIne banAI hai jisake pRSTha 31 ve meM likhA hai ki ( pakSapAta karanA yaha buddhikA phala nahI hai parantu tandhakA vicAra karanA yaha buddhikA phala hai "buddhaH phalaM tattvavicAraNaM ceti vacanAt" aura tattvavicAra karake bhI pakSapAtako chor3a kara jo yathArtha tattvakA bhAna hove usako aGgIkAra karanA cAhiye kintu pakSapAta karake atattvakAhI Agraha nahI karanA cAhiye yataH-Agamena ca yuktyA ca, yo'rthaH samanigamyate / parikSya hemavadgrAhyaH, pakSapAtAgraheNa kim bhAvArthaH Agama (zAstra) aura yukti ke dvArA jo artha prApta hove usako soneke samAna parIkSA karake grahaNa karanA cAhiye pakSapAtake Agraha (haTha)se kyA hai ) aba pAThakavarga zrIAtmArAmajIke aura zrIvallabha For Private And Personal Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 162 ] vijayajIke uparokta lekhase pakSapAta rahita vicAro kijisa puruSakA vacana zAstra aura yukti sahita hove usako soneke samAna jAnake sajjana puruSoMko grahaNa karanA hI ucita hai, aura zAstra tathA yukti rahita vacanako haThavAdase grahaNa karanA so nirbuddhi puruSoMkA lakSaNa hai aisA donoMkA kahanA hai to isa para mereko var3ehI khedake sAtha likhanA par3atA hai ki zrIAtmArAmajI nyAyAMbhonidhi nAma dhAraNa karate nyAya aura buddhike samudra hote bhI zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAmujaba zAstrAnusAra yukti karake sahita aura satyavacana zuddha samAcArI kArane zrIjinapatisUrijI mahArAjakA likhA thA so grahaNa karane yogya thA tathApi unako gacca ke pakSapAtaseM vRthA kyoM niSedha kiyA hogA kyoMki zrIjinapatisUrijIkA (zrAvaNa aura bhAdrava mAsa adhika hove to bhI pacAsadine paryuSaNA karanA parantu 80 meM dina nahI karanA itane para bhI 80 dine paryuSaNA karate hai so zAstraviruddha hai) yaha vAkya zrIzuddhasamAcArI granthakA aura zrIsaMghapaTaka vRhadvattikA likhA hai so zAstrAnusAra satya hai isI hI bAtakA khulAsA inhI pustakameM aneka jagaha ThAmaThAma zAstroMke pramANa sahita yuktipUrvaka vistArasaiM chapa gayA hai isaliye uparakI bAtakA niSedha karanAhI nahI banatA hai zuddha samAcArIkArane zrIjinapatisUrijI mahArAja kRta granthAnusAra 50 dine paryuSaNA ThaharAI aura 80 dina karane vAloMko jinAjJAke bAdhaka kahe hai isako zrIAtmArAmajIne apramANa vhAyA taba isakA tAtparya yaha nikalA ki 50 dine paryuSaNA karanevAloMkoM dUSita ThaharAye aura 80 dine paryuSaNA For Private And Personal Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 163 ] karanevAloMkoM nirdUSaNa ThaharAye (hA ati khedaH) isase vizeSa anyAya dUsarA zrInyAyAmbhonidhijIkA kaunasA hogA, kisUtra, vRtti, bhASya, cUrNi, niyukti, prakaraNAdi aneka zAstroM meM zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcArya aura zrIkharataragacchake tathA zrItapagacchakehI pUrvAcArya sabI uttama puruSa ThAmaThAma kahate haiM ki paryuSaNA pacAsa dine karanA kalpe parantu pacAsameM dinakI rAtriko bhI ullaGghana karake ekAvanameM dinakI karanA na kalpe isaliye yogyakSetra na mile to jaGgalameM vRkSanIce bhI paryuSaNA karalenA itane para bhI koI pacAsa dinakI rAtriko ullaGghana karake ekAvanameM dina paryuSaNA kare to zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAkA lopI hoveM yaha bAta to prAyaH jainameM prasiddha bhI hai so bhI mAsaddhi ke abhAvakI jainapaJcAGga kI rItiseM varttanekI thI parantu aba laukika paJcAGga mujaba mAsavRddhi ho athavA na ho to bhI pacAsa dine paryuSaNA karanI sobhI jinAjJA mujaba hai isIhI kAraNaseM zrIjinapatisarijIne mAsavRddhi ho tobhI pacAsa dine paryuSaNA kara lenekA likhA hai so satya hai| aura ekAvana dine bhI paryuSaNA karane vAlA jinAjJAkA lopI hotA hai to phira 80 dine paryuSaNA karane vAle kyA jinAjJAke ArAdhaka bana sakate haiM so to kadApi nahI arthAt 80 dine paryuSaNA karane vAle sarvadhA nizcaya karake zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI AjJAke lopI hai isaliye 80dine paryuSaNA karane vAloM ko zrIjinapatisarijIne jinAjJAke virAdhaka ThaharAe so bhI satya hai isaliye zrIjinapatisarIjI mahArAjakA dona vAkya niSedha nahI ho sakate haiM itane parabhI For Private And Personal Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 164 ] zrInyAyAMbhonidhijI niSedha karate haiM so niHkevala zAstra viruddha utsatra bhASaNa karake bhole jIvoMko kadAgrahakA rastA dikhAyA haiN| ___ Age chaThA aura bhI suniye zuddhasamAcArI kArake satya vAkyako niSedha karaneke liye apanA pakSapAtake joraseM zrIAtmArAmajIne ( tumane apane gacchakA manana dikhAke apanehI gacchakA pramANa pATha dikhAyA hai yaha to aisA huvA ki kisI lar3akeneM kahA ki merI mAtA satI hai sAkSI kauna ki merA bhAI isavAste yaha ApakA lekha pramANika nahI ho sakatA hai) yaha vAkya likhe haiM isakI pAMca tarahaseM to samIkSA uparameM hogaI hai aura bhI chaThI tarahase aba sunAtA huM, ki-uparokta lekhameM zrIAtmArAmajIne zuddha samAcArIkArakA upahAsa karaneke liye vidvattAke abhimAnase eka lar3akekA dRSTAnta dikhAyA hai parantu zuddha samAcArI kArake pUrvAcArya zrIjinapatimUrijI, zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra zAstroMkI maryAdA pUrvaka satya vAkya likhA haiM isaliye lar3akekA dRSTAnta zuddha samAcArI kArake upara kiJcinmAtra bhI nahI ghaTa sakatA hai tathApi zrIAtmArAmajIne likhA hai so niHkevala varttamAnika gacchake pakSapAtaseM zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI avajJA kAraka hai, aura jaise grISma RtumeM madhyAhUkA samayake sUryako kisIne patthara pheMkA to bhI sUrya para na girate pIchA loTa kara pheMkane vAleke zira parahI ke gira sakatA hai taisehI zrIAtmArAmajIkA nyAya huvA ara zrIAtmArAmajIne lar3akekA dRSTAnta zuddha samAcArIkAra para diyA thA parantu For Private And Personal Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 165 ] zuddhasamAcArI kArake vacana jinAjJA mujaba satya honese na gira sakA parantu vaha lar3akekA dRSTAnta pIchAhI phirake zrI AtmArAmajI tathA unhoMke parivAra vAloMke uparahI Akara giratA hai kyoMki khAsa zrIAtmArAmajInehI jaina siddhAnta samAcArIko pustakameM apanAhI kAryasiddha karaneke liye apanAhI manana dikhAkara aura apanehI gacchake arvAcIna (thor3e kAlake) pATha dikhAye haiM so bhI zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAke viruddha utsUtra bhASaNa rUpa haiM aura khAsa zrItapagacchakehI pUrvAcAryoMke viruddhArthameM granthakAra mahArAjakA abhiprAyaHke viruddha hokarake Age pIchekA sambandhako chor3a kara adhUre adhUre pATha likhake phira artha bhI ulaTe ulaTe kiye hai (isakA namunA mAtra khulAsA saMkSiptase Age karanemeM AvegA) isaliye uparokta lar3akekA dRSTAnta zrI AtmArAmajI tathA unhoMke parivAra vAloMke upara avazya hI barobara ghaTatA hai isavAste zrIAtmArAmajIne zAstrakAroMke viruddhArthameM jo jo bAte likhI hai so to sarvahI AtmArthiyoMko tyAgane yogya honese pramANika nahI ho sakatI hai ;-aura sAtamI tarahase Age (zrIvallabhavijaya jIke nAmase samIkSA hogA usameM vistArase likhane meM AvegA ) vahAMse samajha lenA ;-aba Age kI bhI samIkSA karate haiM jaina siddhAnta samAcArIke pRSTha 88 paMkti 11 vI se pRSTha 89 kI paMkti 19 vI takakA lekha nIce mujaba jAno [aura pRSTha 156-157 meM likhA hai, ki-"zrAvaNa aura bhAdrava mAsakI jaina siddhAntakI apekSAyeM vRddhikAhI abhAva hai| kevala pauSa ASAr3ha kI vRddhi hotI thI, aura isa samaya For Private And Personal Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 166 meM laukika TippaNAke anusAra hareka mAsoMkI vRddhi honese zrAvaNa aura bhAdravakI bhI vRddhi hotI hai // tisameM unakI vRddhi honeseM bhI dazapaJcaka vyavasthAke viSe, ASAr3ha caumAsI se pacAza dinehI paryuSaNA karanA siddha hotA hai" // Age isIkI siddhike vAsta kalpa sUtrakA ora vizeSa kalpa bhASya cUrNikA pATha dikhAyA hai, ki-"jAva sIsai rAimAso" ityAdi (itanA lekha zuddhasamAcArI prakAzakI pustaka sambandhI adhUrA likhake isakA nyAyAmbhonidhijI likhate haiM uttara ) he mitra ! mAsavRddhikA jo jaina TippaNAdikakA vizeSa dikhAyA hai, yaha to ajJajanoMko kevala bharamAneke vAste hai kyoMki yadyapi jaina TippaNAke anusAra zrAvaNa aura bhAdrava mAsakI vRddhikA abhAva hai to bhI pauSa aura ASADhamAsa kI to vRddhi hotI thI, aba hama Apako pUchate hai ki-jaina TippaNAke anusAre jaba pauSa athavA ASAr3hamAsakI vRddhi huI taba saMvacharIko apbhuDhio satrake pAThameM kyA 'terANaM mAsANaM chavIsa pakhANaM' vaisA pATha kahogeM? kyoMki tisa varSa meM teraha mAsato avazya hojaaygeN| aura jainasiddhAnto meM to kisI bhI sthAnameM vaisA nahI likhA hai ki adhika mAsa hove taba terahamAsa aura chavIsa parukha saMvacharIkoM khnaa| to aba ApakA prayAsa kyA kAma AyA parantu yaha to niHzaGkita mAluma hotA hai ki-jainaTippaNAke anusArase bhI adhika mAsakoM kAlacUlAmeM hI ginanA pdd'egaa| pUrva pakSa-kAlacUlA kyA hotI hai ? uttara he parIkSaka ! Age dikhAveMge aura dazapaJcaka vyavasthA likhate ho| so to kalpavyavaccheda huvA hai, yaha sarvajana prasiddha hai| aura laukika TippaNAke For Private And Personal Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 167 ] anusAra, hareka varSa meM ASAr3ha zudi caturdazIse leke bhAdrava zudi4 aura tumAre kahanese dUsare zrAvaNa zudi 4 taka 50 dina pUrNa karane cAhogeM to bhI nahI ho skegeN| kyoMki tithiyAM vadha ghaTa hotI hai to kisI varSameM 49 dina AjAyageM aura kisI varSameM 48 dina bhI AjAyage taba kyA ApakoM jina AjJA bhaGgakA dUSaNa nahI hogA ? ] aba uparake nyAyAMbhonidhijIke lekhakI samIkSA karake AtmArthI sajjana puruSoMse dikhatA huM, ki he bhavya jIvoM nyAyAMbhonidhijIke uparakA lekhakomeM dekhatA hUM to mereko var3AhI khedake sAtha bahuta Azcaryya utpanna hotA hai kyoMki zrInyAyAmbhonidhijIne to zuddhasamAcArI kArake vacanako khaNDana karanA vicArake uparakA lekha likhA thA parantu zuddha samAcArI kArake satyavacana honese khaNDana na ho sake, parantu nyAyAmbhonidhijI ke likhe vAkyaseM avazyahI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI aura apane hI gacchake pUrvAcAyoMkI avajJA (AzAtanA ) kA kAraNa honese nyAyAmbhonidhijI ko likhanA sarvathA ucita nahIM thA kyoMki dekho zuddhasamAcArI kI pustaka ke pRSTha 156 ke antameM aura pRSTha 157 ke AdimeM aisA likhA thA ki (zrAvaNa aura bhAdrapadamAsa kI jaina siddhAnta kI apekSAyeM ddhikA hI abhAva hai kevala pauSa aura ASADhamAsakI hI raddhi hotI thI aura isa samayameM to laukika TIppaNAke anusAra hareka mAsoMkI vaddhi honese zrAvaNa aura bhAdrapada kI vRddhi hotI hai) isa zuddha samAcArI kA lekhako khaNDana karane ke liye nyAyAmbhonidhijI likhate haiM ki-( he mitra mAsavRddhikA For Private And Personal Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 168 ] jo jaina TippaNAdikakA vizeSa dikhAyA hai yaha to aza janakoM kevala bhramAne ke vAste hai ) aba he pAThakavarga sajjana puruSoM uparake nyAyAmbhonidhijI ke vAkyako par3hake acchI tarahase vicAra karo ki zrItIrthaGkara gaNadhara kevalI bhagavAn aura pUrvadharAdi mahAn dhurandhara prabhAvika pUrvAcArya tathA khAsa nyAyAmbhonidhijIke hI pUjya pUrvAcArya sabI mahArAja jainasiddhAnta (zAstroM ) kI apekSAyeM jainapaJcAGga meM yugake madhyameM pauSa aura anta meM ASAr3ha mAsakI maryAdA pUrva vRddhi hotI hai aisA kahate haiM so aneka zAstroM meM prasiddha hai jisameM anumAna pacAza zAstroMke pAThoM kI to mujhe bhI mAluma hai ki jaina zAstroMmeM pauSa aura ASAr3ha kI vRddhi zrItIrthaGkarAdikone kahI hai isI hI anusAra zuddhasamAcArI kArane bhI pauSa aura ASAr3ha kI jaina siddhAntoM kI apekSAyeM vRddhi likhI haiM jisako nyAyAmbhonidhijI ajJa janoMko bhramAnekA ThaharAte hai so yaha to aisA nyAya huvA ki jaise zrIananta tIrthaGkarAdi mahArAja anAdikAla huvA upadeza karate Aye hai ki / he bhavyajIvoM tumhArI AtmAko sukha cAho to dravya bhAva jIvadayA pAlo isa vAkyAnusAra vartamAnameM bhI upagArI puruSa upadeza karate hai jisa upadezakoM koI bhI jainAbhAsa dveSabuddhivAlA ajJajanoMko kevala bhramAnekA ThaharAveM to usa puruSaneM zrIananta tIrtha rAdi mahArAjAMkI AzAtanA karake ananta saMsAra vaddhikA kAraNa kiyA yaha bAta sarvasajjana puruSa jainazAstroMke jAnakAra maMjUra karate hai taise hI zrIananta tIrthaGkarAdi mahArAja anAdi kAla huvA jaina siddhAntoMkI apekSAyeM pauSa For Private And Personal Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura ASAr3ha kI vRddhi kahate hai sohI bAta zuddhasamAcArI kArane bhI jaina siddhAntoMkI apekSAyeM likhI hai so satya hai isaliye niSedha nahI ho sakatI hai| tathApi nyAyAmbhonidhijI upara kI satya bAtakoM ana janoMko kevala bhramAnekA TaharAte haiM hA ! hA ! ativa khedH| uparokta nyAyAnusAra nyAyAMbhonidhijIne zrIananta tIrthaGkarAdimahArAjoMkI aura apane hI pUrvajoMkI AzAtanA kAraka ananta saMsAra vRddhikA kAraNarUpa vadhA kyoMkiyA hogA isako vizeSa pAThakavarga svayaM vicAra lenA ; tathA thoDAmA aura bhI suna lijIye-zuddha samAcArI kArane jaina siddhAntoM kI apekSA pauSa aura ASAr3ha mAsa kI vRddhi dikhAI aura laukika TippaNA kI apekSAyeM hareka mAseAMkI vRddhi dikhAI so satya hai tathApi nyAyAmbhonidhijI ( ajJajanoMko kevala bhramAnekA ) ThaharAte hai to isa lekhase to nyAyAmbhonidhijIne khAsa apane hI pUjya gurujana pUrvAcAryoM ko bhI ajJajanoMko bhramAne vAle ThaharA diye kyoMki jaise uparokta zuddha samAcArI kArane adhika nAsa sambandhI likhA hai taise hI zrItapagacchake pUrvAcAryoM ne bhI likhA hai| jaba zuddha samAcArI kArake lekhako nyAyAmbhonidhijI ajJajanoMko bhramAnekA ThaharAte hai taba to nyAyAmbhonidhijIke pUrvAcAryokA lekha bhI ajJajanoMko bhramAnevAlA Thahara gayA jaba nyAyAmbhonidhijIne apane pUrvAcA yoMkI AzAtanAkA kucha bhI bhaya na raskhA to phira nyAyAmbhonidhijIko nyAyayukta AtmArthI kaise mAna sakate hai apitu nahI isa bAtako bhI pAThakavarga vicAra lo, For Private And Personal Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 170 ] aura Age likhA hai ki ( yadyapi jaina TippaNAke anu sAra zrAvaNa aura bhAdava mAsakI vRddhikA abhAva hai to bhI pauSa aura ASADhamAsa kI to vRddhi hotI thI aba hama Apako pUchate hai ki jaina TippaNAke anusAra jaba pauSa athavA ASAr3hamAsakI vRddhi huI taba saMvaccharIko ambhuThio sUtrake pAThameM terANaM mAsANaM chavI pakhANaM vaisA pATha kahogeM kyoMki tisa varSa meM teraha mAsa to avazya ho jAyageM aura jaina siddhAntoMmeM to kisI bhI sthAnameM vaisA nahI likhA hai ki adhika mAsa hove taba teraha mAsa aura chavIza pakSa saMvaccharIko kahanA to aba ApakA prayAsa kyA kAma AyA ) isa lekhako dekhatA hu to nyAyAmbhonidhijIke buddhikI cAturAIkA varNana meM nahI kara sakatA hu~ kyoMki jaba zuddha samAcArI kArane jaina siddhAntoMkI apekSAyeM pauSa aura ASAr3hamAsakI vRddhi likhI jisako to nyAyAMbhonidhijI ( ajJa janoMko kevala bhramAnekA ) ThaharAte haiM aura phira Apa bhI zuddha samAcArIke mujaba usI taraha se pauSa aura ASADhamAsakI vRddhi isa jagaha maMjUra karate haiM yaha nyAyAMbhonidhijIke apUrva vidvattAkA namunA hai kyoMki dUsarekI bAtakA khaNDana karanA aura usI bAtako Apa maMjUra bhI karalenA aisA anyAya karanA AtmArthiyoMko ucita nahI haiM aura kSAmaNAke sambandhameM likhA hai so bhI jainazAstroMke tAtparyyako samajhe binA pratyakSa mithyA likhake bhole jIvoMko saMzayameM gere haiM kyoMki jaba jisa saMvatsara meM avazya karake teraha mAsa aura chavIza pakSa hogaye tathA dharmakarma aura saMsArika sAvadha kAryya teraha mAsake For Private And Personal Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 171 ] kiye jAte haiM jisameM puNya aura pApa teraha mAsake lagate haiM to phira bAraha mAsakI AlocanA karake eka mAsake puNyakAryoMkI anumodanA aura pApakAryoMkI AlocanA nahI karanA yaha to pratyakSa anyAya alpabuddhivAlA bhI koI maMjUra nahI kara sakatA hai aura jinhoMke jJAnameM eka samaya mAtra bhI dharma athavA karma baMdhake sivAya vRthA nahI jAtA hai aise zrIsarvajJa bhagavAnke zAstroM meM eka mAsake dharma aura karmakA na ginanA yaha to kabhI nahI ho sakatA hai isa liye adhika bhAsa honese avazya karake teraha mAsa aura chavIza pakSAdikI AlocanA sAmbatsarimeM karanI jaina zAstrAnusAra yuktipUrvaka hai isakA vizeSa vistAra sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI Age samIkSA hogA usameM zAstroM ke pramANa sahita acchItarahase karane meM AvegA so par3hake vizeSa nirNaya kara lenA aura Age likhA hai ki-adhikamAsa honese teraha mAsa chavIza pakSake kSAmaNe kisI bhI sthAnameM nahI likhA haiM yaha vAkya bhI mithyA hai kyoMki aneka jagaha adhikamAsa honese teraha mAsa chavIza pakSake kSAmaNe likhe haiM jisakA bhI vahAMhI Age nirNaya hogaa|____ aura ( ApakA prayAsa kyA kAma AyA ) isa lekhapara to merekoM itanA hI kahanA ucita hai ki zuddhasabhAcArI kArane to sirpha adhikamAsako ginatImeM siddha karake pacAsa dine paryuSaNA dikhAnekA prayAsa kiyA thA so zAstrAnusAra nyAyayukti sahita hone se unhakA prayAsa saphala haiM parantu nyAyAmbhonidhijI ho karake anyAyaseM aura zAstroMke For Private And Personal Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 12 viruddha ho karake adhikamAsakI ginatI niSedha karanekA prayAsa karate hai so bar3I hI zarmakI bAta hai aura kAla* cUlAsambandhI nyAyAmbhonidhijIne Age likhA haiM usakI samIkSA meM bhI Age karUgA___aura ( dazapaJcaka vyavasthA likhate ho so to kalpavyavaccheda huvA hai yaha sarvajana prasiddha hai ) ina akSaroM kobhI meM dekhatA hu to nyAyAMbhonidhijIkA anyAya dekhakara mUke bar3AhI Aphasosa AtA hai kyoMki zuddha samAcArI kArane jisa abhiprAyaseM likhA thA usIko samajhe binA anyAya mArga khaNDana karanA nyAyAMbhonidhijIko ucita nahIM haiM kyoMki zuddhasamAcArI kArane to isa kAla meM pacAsa dinehI paryuvaNA karanI cAhiye isa bAtakI puSTi ke liye zuddha samAcArIke pRSTha 157 / 158 meM zrIkalpasUtrajIkA mUlapATha, zrI. hatkalpacUrNikA pATha, aura zrIsamavAyAGgajIkA pATha, likhake pacAsa dinehI paryuSaNA dikhAI thI parantu dazapaJcaka likhake kucha pA~ca pA~ca dine prAcIna kAlakI rItise paryuSaNA nahI likhI thI tathApi nyAyAMbhonidhijI zuddhasamAcArI kArake abhiprAyake viruddhArthameM dazapaJcakakA kalpavicchedakI bAta likhake pacAsa dinakI paryuSaNAko niSedha karanA cAhate haiM so kadApi nahI ho sakegA aura Age phira bhI likhA hai ki-( laukika TippaNAke anusArase hareka varSameM ASAr3ha zudI caturdazIse leke bhAdravA zudI 4 aura tumhAre kahane meM dUsare zrAvaNa zudI 4 taka 50 dina pUrNa karane cAhogeM to bhI nahI ho sakege kyoMki tithiyAM vadha ghaTa hotI hai to kisI varSa meM 4 dina AjAyage aura kisI varSameM For Private And Personal Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 173 ] 45 dina bhI AjAyageM taba kyA Apako jinAzA bhaGgakA dUSaNa nahI hogA ) isa uparake lekhasaiM to nyAyAMbho nidhijIneM zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAyyakI aura apanehI gacchake pUrvAcAyyoMkI AzAtanA karake aura sabI uttama puruSoM ko dUSita ThaharAnekA kAryya karake naya garbhita vyavahArako aura zrIkalpasUtrake mUla pAThako utthApana karake bar3AhI amartha kara diyA hai kyoMki jaise sUtra, cUrNi, bhASya, vRtti, prakaraNa, caritrAdi aneka zAstroM meM eka nahI kintu saikar3oM bAte vyavahAra nayakI apekSAseM zrItIrthaGkarAdi mahArAja kahate haiM taisehI zuddha samAcArI kArane bhI vyavahAra nayaseM pacAsa dine paryuSaNA kahIM hai aura zrIkalpa sUtraja jIke mUla pAThakA ( antarA viyase kappaI) isa vAkyase pacAsa dinake andara meM paryuSaNA hove to koI dUSaNa bhI nahI kahA hai tathApi nyAyAMbhonidhijI nyAyake samudra hote bhI vyavahAra nayagarbhita zrIjinezvara bhagavAn kI vyAkhyAkA aura zrIkalpasUtra ke mUla pAThakA utthApanake bhayakA jarA bhI vicAra na karate vidvattAke abhimAnaseM aura pakSapAtake jora 48 / 40 dina hone kA dikhAkara mithyA dUSaNa lagAte haiM so kadApi nahI banatA hai, -yAne sarvathA utsUtra bhASaNarUpa hai aura bhI dUsarA suniye jo tithiyoMke hAnI vRddhikI minatI se koI varSa meM bhAdrapada zukla cautha taka 48 dina honekA likhakara nyAyAmbhonidhijI zuddhasamAcArI kArako dUSita ThaharAte haiM isaseM mAluma hotA hai ki tithiyoMke hAnI vRddhikI ginatI bhAdrapada zukla chaTha (6) ke dina pUre pacAsa dina mAnya karake nyAyAmbhonidhijI paryuSaNA karate hoveMge For Private And Personal Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 114 ] taba to aneka zAstroM ke viruddha hai aura Apa cauthakAhI paryuSaNA karate hoveMge taba to zuddhasamAcArI kArako dUSaNa lagAnA vRthA hai isako bhI pAThakavarga vicAra lo ; aura paryuSaNAke pIchAr3I jo 10 dina nyAyAmbhonidhi jI rakhkhanA kahate haiM so kisa hisAba se ginatI karake rarUkhate haiM isakA viveka buddhise hRdayameM vicAra kiyA hotA to zuddha samAcArI kArako dUSaNa lagAnekA likhanAhI bhUla jAte kyoMki tithiyoMkI hAnI bRddhiseM kisI varSa meM 69 aura kisI varSameM 68 dina bhI hojAte haiM so pAThakavarga buddhijana puruSa nyAya dRSTise vicAra kara lenA ; aura bhI Age jaina siddhAntasamAcArI pustakake pRSTha kI paMkti 20 vIM seM pRSTha 90 kI paMkti 11 vIM taka aise likhA hai ki [ pUrvapakSa, Apa to mukhaseMhI bAtA banAI jAte ho parantu koI siddhAntake pAThaseM bhI uttara hai vA nahI-uttarahe samIkSaka dRr3hatara uttara dete haiM dekho ki zrAvaNamAsa bar3hane se dUsare zrAvaNameM aura bhAdrava bar3hane se prathama bhAdrava mAsameM paryuSaNA karanA yaha tumane 80 (azI) dinakI prAptike bhayase aGgIkAra kiyA parantu zrIsamavAyAGgajI sUtra meM aisA pATha hai, yathA-savIsaha rAimAse vaikuMte sattarirAidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajjosaveitti, bhAvArtha:- jaise ASAr3ha caumAseke pratikramaNa kiye bAda ekamAsa aura vIza dinameM paryuSaNA kareM taise paryuSaNA ke bAda 90 sattara dina kSetrameM Thahare - he parIkSaka - aba isa pAThake vicAraNeseM tumako mAsa kI vRddhi huye kArttika sambandhI kRtya AzvinamAsameM karanA par3hegA aura kArttika mAsameM karoMge to 100 rAta dinakI For Private And Personal Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 105 ] prApti honese siddhAnta viruddha hogA, phira to aisA huvA ki eka aGgako AcchAdana kiyA aura dUsarA aGga khullA hogayA tAtparyya ki tumane AjJAbhaGga na huve isa vAste yaha pakSa aGgIkAra kiyA tobhI AjJAbhaGgarUpa dUSaNa to Apake zira parahI rahA-pUrvapakSa-isa dUSaNarUpa yantrameM to Apako bhI yantrita honA par3egA-uttara-he samIkSaka yaha AjJAbhaGgarUpa dUSaNakA leza bhI hamako na samajhanA kyoMki hama adhika mAsako kAlacUlA mAnate haiM-] aba uparake lekhakI samIkSA karate hai ki he satyagrAhI sajjana puruSoM uparake lekhameM nyAyAmbhonidhijIne apanI caturAI pragaTa kAraka aura pratyakSautsUtra bhASaNarUpa bhole jIvoMko zrIjinAjJA viruddha rastA dikhAneke liye anucita kyoM likhA hai kyoMki prathamato pUrvapakSameM hI [Apa to mukhase hI bAtA banAi jAte ho ] yaha akSara likhe hai isase mAluma hotA hai ki pahile jo jo lekha nyAyAMbhonidhijIne likhA hai so so zAstroMke pramANa binA apanI kalpanAseM likhA hai isaliye nyAyAMbhonidhijIke jaisI dilameM thI vaisIhI pUrvapakSake akSaroM meM likha dikhAI hai so, hAsyake heturUpa hai so to buddhijana vidvAn puruSa samajha sakta hai aura isake uttarakA lekhameM bhI sUtrakAra mahArAjake abhiprAya ko jAnebinA ulaTA viruddhArtha meM tInoM mahAzayoMkI taraha cauthe nyAyAmbhonidhijIneM bhI kara diyA kyoMki zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha mAsavRddhike abhAvakA hai| aura paryuSaNA ke pIchAr3I 100 dina honeseM koI bhI dUSaNa nahI hai yAne mAsa vRddhi honeseM paryuSaNAke For Private And Personal Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 176 ] pIchAhI 100 dina zAstrAnusAra rahate haiM isa liye mAsavRddhi hote bhI paryuSaNAke pIchAr3I 90 dina rahane kA aura 100 honese dUSaNa lagAne kA nyAyAmbhonidhijIkA likhanA sarvathA vRthA hai isakA vizeSa nirNaya tInoM mahAzayoM kI samIkSA sUtrakAra vRttikAra mahArAjake abhiprAya sahita saMpUrNa pAThasameta yuktipUrvaka vistArase pRSTha 118seM pRSTha 12 taka chapagayA hai aura Age bhI kitanIhI jagaha chapa cukA hai so par3hanese acchI taraha se nirNaya hojAvegA tathApi uparokta lekhameM nyAyAmbhonidhijIneM uTapaTAGga likhA hai jisakI samIkSA karake dikhAtA huM-[ zrAvaNamAsa bar3hane se dUsare zrAvaNameM aura bhAdrava bar3haneseM prathama bhAdrava mAsameM paryuSaNA karanA yaha tumane azIdinakA prAptike ayaseM aGgIkAra kiyA] isa lekhako likhake Age zrIsamavAyAGgajI sUtrakA (savIsai rAimAsai vaikkante) isa pAThaseM pacAsadine paryuSaNA dikhAI // ina akSaroMseM to jaise zuddha samAcArI kArane 50 dine paryuSaNA ThaharAI thI taisehI nyAyAmbhonidhijIne bhI ThaharAI isameM to zuddha sasAcArI kArakA lekhako vizeSa puSTimilI aura nyAyAMsonidhijIko apamA svayaM lekha bhI bAdhaka hogayA to phira do zrAvaNa honeseM bhI bhAdrapadameM aura do bhAdrapada honese dUsare bhAdrapadameM nyAyAMbhonidhijI paryuSaNA karate haiM taba to pratyakSa 80 dina hote hai aura zrIsamavAyAGgajI Adi aneka zAstroM meM 50 dine paryuSaNA karanI kahI hai aura adhikamAsa bhI aneka zAstroM meM pramANa kiyA hai taise hI khAsa nyAyAMsonidhijI bhI kSAmaNA ke sambandhameM adhikamAsa honeseM [ tisavarSameM terAMmAsa to For Private And Personal Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 177 ] avazya hojAyageM] yaha akSara pRSTha 89 kI paMkti 3 / 4 meM likheM haiM aba pAThakavarga vicAra karo ki adhikamAsa honeseM teraha mAsa avazya karake nyAyAMbhonidhijIne mAnya karaliye jaba adhikamAsa ginatImeM maMjUra ho cukA taba do zrAvaNa honeseM bhAdrapada taka 80 dina nyAyAMbhonidhijIke vAkyaseM bhI siddha hogaye to phira pacAsa dine paryuSaNA karanekA pATha dikhAnI aura 80 dine apanI kalpanAseM paryuSaNA karanA yaha koI buddhivAle vivekI zrIjinAjJAke ArAdhaka puruSa kA kAma nahI hai so pAThakavarga bhI vicAra lenA ;____ aura bhI dUsarA suno (zrAvaNamAsa bar3haneseM dUsare zrAvaNa meM aura bhAdva bar3haneseM prathama bhAdava mAsameM paryuSaNA karanA yaha tumane 80 ( azI ) dinakI prAptike bhayase aGgIkAra kiyA ) ina akSaroMkA tAtparya aise nikalatA hai ki zuddha samAcArIkArakoM to 80 dine paryuSaNA karanese zAstraviruddhakA bhaya lagA taba pacAsa dine paryuSaNA karanekA aGgIkAra kiyA parantu nyAyAmbhonidhijIko 80 dine paryuSaNA karanese zAstra viruddhakA bhaya nahI lagatA hai isa liye do prAvaNa hote bhI bhAdrapada meM aura do bhAdrapada honese dUsare bhAdrapada meM 80 dine paryuSaNA zAstraviruddhatAko na ginake karate haiM yaha bAta siddha hogai isa bAtako pAThakavarga bhI vizeSa karake vicAra lo;___ aura zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pAThako dikhAkara do zrAvaNAdi hote bhI 90 dina paryuSaNAke pichAr3I rakhane kA jo nyAyAMbhonidhijI kahate hai so bhI sUtrakAra tathA vRttikAra mahArAjake aura yukti ke bhI viruddha hai kyoMki For Private And Personal Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 18 ] ASAr3ha caumAsIseM prathama pacAsadina jAneseM aura pichAr3I 70 dina rahaneseM evaM cAra mAsake 120 dinakA varSAkAla sambandhI zrIsamavAyAGgajI kA pATha hai so to alpabuddhivAlA bhI samajha sakatA hai to phira nyAyAMsonidhijI nyAyake aura buddhi ke samudra itane vidvAn hote bhI do zrAvaNAdi hone meM pAMcamAsa ke 150 dina kA varSAkAla meM paryaSaNAke pichAr3I 90 dina rakhane kA Agraha karate kucha bhI vicAra nahI kiyA var3IhI zaramakI bAtahai aura do zrAvaNa hote bhI bhAdrapadameM 80 dine paryuSaNA karake pichAr3I ke 70 dina rakhane kA nyAyAMbhonidhijI cAhate hove tobhI aneka zAstroMke viruddha hai kyoMki vyavahArika ginatIseM pacAsa dine avazya hI nizcaya karake paryuSaNA karanI kahI hai, aura dinoMkI ginatI meM adhikamAsa chuTa nahI sakatA hai isa liye 80 dine paryuSaNA karake pichAr3I 90 dina rakheMge to bhI zAstraviruddha hai aura adhika mAsako ginatI meM chor3a kara paryuSaNA ke pichAr3I 70 dina rakheMge to bhI aneka zAstroMke viruddha hai kyoMki adhika mAsako aneka zAstroM meM aura khAsa zrIsamavAyAMgajI sUtra meM pramANa kiyA hai isa liye adhikamAsa ko ginatImeM niSedha karanA bhI nyAyAMbhonidhijIkA nahIM bana sakatA hai aura cAramAsake sambandhI pAThako pAMcamAsake sambandhameM nyAyAMbhonidhIjI ko sUtrakAra mahArAja ke viruddhArtha meM likhanA bhI ucita nahI hai isa liye zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha para apanI kalpanAseM nyAyAMsonidhijI athavA unhoMke parivAravAle aura unhoMke pakSadhArI vartamAnika zrItapagacchake mahAzaya For Private And Personal Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 179 ] jo jo kalpanA mAsavRddhi hote bhI paryuSaNA pichAr3I 10 dina rakhane ke liye kareMge so so sabIhI utsUtra bhASaNa rUpa bhole jIvoMko mithyAtva meM gerane vAle hoveMmeM isaliye zrI jinezvara bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka satyagrAhI sarvasajjana puruSoMse merA yahI kahanA hai ki zrIsamavAyAGgajI sUtrameM mAsavaddhike abhAva se 90 dinake akSara dekhake mAsa vRddhi hote bhI Agraha mata karo aura bhAravRddhiko maMjUra karake dUjA zrAvaNameM athavA prathama bhAdrapadameM pacAsa dine paryuSaNA karake pichAr3I 100 dina mAnyakaro jisase utsUtra bhASaka na banake zrIjinAjJA ke ArAdhaka banoge merA to yehI kahanA hai / mAnya kareMgeM jinhoMkI AtmAkA sudhArA hai itane para bhI jo haThagrAhI nahIM mAneMge jinhoMkI samyaktva ratna binA AtmAkA sudhArA kaise hogA so to zrIjJAnIjI mahArAja jAneM ; Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura zrIsamavAyAjI sUtrakA pAThapara nyAyAmbhonidhi jIneM apanI cAturAI pragaTa kivI hai ki ( he parIkSaka aba isa pAThake vicAraNese tumako mAsa vRddhi huye kArttika sambandhI kRtya Azvina mAsa meM karanA par3egA aura kArttika mAsameM karoMge to 100 rAta dinakI prApti hone se siddhAnta meM viruddha hogA phira to aisA huvA ki eka aGgako AcchAdana kiyA aura dUsarA aGga khullA hogayA tAtparyya ki- tumane AjJAbhaGga na huve isa vAste yaha pakSa aGgIkAra kiyA to bhI AjJA bhaGgarUpa dUSaNa to Apake zirapara hI rahA ) isa lekhako samIkSA aba suna lIjiyeM -- he pAThakavarga dekho nyAyAMbhonidhijIneM to zuddhasamAcArI kArako dUSita Thaha For Private And Personal Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 180 ] rAne ke liye uparakA lekha likhAthA parantu khAsa zuddhasamAcArIkArane hI zrIsamavAyAGgajI sUtrakA isa hI pAThako apanI zuddhasamAcArIko pustakameM likhA hai| aura inhI zrIsamavAyAGgajI sUtrakI vRttikAraka ( zuddhasamAcArI kArake parama pUjya zrIkharataragaccha nAyaka ) zrInavAMgI vRttikAra zrIabhayadeva sUrIjI prasiddha hai jinhoMne inhI pAThakI vRtti meM cAramAsake ekaso vIza ( 120 ) dinakA varSAkAla sambandhI acchI tarahakA khulAsAke sAtha vyAkhyA kivI hai| so prasiddha hai aura maiMne bhI mUlapATha tathA vRtti aura bhAvArtha sahita inhI pustakake pRSTha 120 / 121 meM chapA diyA hai isa liye ghAramAsa sambandhI pAThako pAMca mAsake adhikAra meM likhanA bhI nyAyAmbhonidhijI ko anyAya kAraka hai aura do zrAvaNa honeseM pAMcamAsake varSAkAlake 150 dina hote haiM yaha to jagata prasiddha hai jisakoM alpabuddhi vAle bhI samajha sakate hai jisameM jaina zAstroM kI AjJAnusAra vartamAna kAle pacApta dine paryuSaNA karaneseM paryuSaNAke pichAr3hI 100 dina to svAbhAvika rahate hI hai yaha bAta bhI zAstrAnusAra tathA prasiddha hai tathApi nyAyAmbhonidhijI hokarake anyAya ke rastemeM vartake pAMcamAsake varSAkAlameM paryuSaNAke pichAr3I 100 dina svabhAvika rahate haiM jisako zAstra viruddha kahakara cAramAsa sambandhI pATha likhake dUSita ThaharAte hai| yaha to pratyakSa utsatra bhASaNarUpa vRthA hai aura vartamAnameM do zrAvaNAdi honese pacAsa dine paryuSaNA aura paryuSaNAke pichAr3I 100 dina rahanekA zrItapagacchake hI pUrvAcAryoMne kahA hai jisakA khulAsA inhI pustakake pRSTha 146 meM chapa gayA hai For Private And Personal Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [181] jisako bhI zAstra viruddha ThaharAkara nyAyAmbhonidhijI apane hI pUrvAcAryyokI AzAtanAke phalavipAkakA bhaya mahI karate hai so bar3IhI aphasosakI bAta hai aura mAsavRddhi honeseM kArttika sambandhIkRtya AzvinamAsameM karane kA nyAyAmbhonidhijI likhate haiM so bhI unhakI samajha meM phera hai kyoMki zuddhasamAcArokAra tathA zrIkharataragaccha vAle mAsavRddhi honese zAstrAnusAra paryuSaNAke pichAr3I 100 dina mAnya karate haiM isa liye unhoMko to kArttika sambandhIkRtya Azvina mAsameM karane kI koI jarUrata nahI hai, aura Age ( eka aGgakA AcchAdana kiyA aura dUsarA aGga khullA hogayA) ina akSaroMko likhake nyAyAmbhonidhijIneM aGga yAne zarIrakA dRSTAnta dikhAyA parantu yaha dRSTAnta zuddhasamAcArIkAra tathA zrIkharataragacchavAloMke upara kiJcit bhI nahI ghaTa sakatA haiM kyoMki mAsavRddhike abhAva se zrIsamavAyAGgajImeM kahe huve paryuSaNAke pichAr3IkA 90 dina mAnya karake usI mujaba varttate haiM aura mAsavRddhi do zrAvaNAdi honese aneka zAstroMke pramANase paryuSaNAke pichAr3I 100 dinako bhI mAnya karake usI mujaba varttate haiM isaliye unhoMkA to zAstrAnusAra varttanekA hone se zrIjinAjJArUpI vastroM karake sarva aGga paripUrNatAseM ( AcchAdana ) yAne DhakA huvA hai isaliye eka aGga khulA rahane kA dUSaNa lagAnA nyAyAM bhonidhijIkA pratyakSa mithyA hai parantu inhI pustakake pRSTha 164 aura 165 meM A nyAya chapA hai isI nyAyAnusAra uparokta khullA aGgakA dRSTAnta khAsa karake donoM tarahase nyAyAM bhonidhinI ke For Private And Personal Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 182 ] tathA unhoMke parivAravAloMke upara barobara nyAya yukta acchI tarahase ghaTatA hai sohI dikhAtA hUM ki dekho nyAyabhonidhijI tathA inhoMke parivAravAle aura unhoMke pakSadhArI varttamAnika zrItapagaccha ke sabI mahAzaya - vizeSa karake zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pAThako paryuSaNA sambandhI saba koI likhate haiM mukhase kahate haiM aura unhI para pUrNa zraddhA rakhake var3AhI Agraha karate haiM usa pATha meM varSAkAlake paMcAsa dina jAneseM aura pichAr3I 90 dina rahane paryuSaNA karaNA kahA hai yaha pATha bhAvArtha: sahita Age bahuta jagaha chapa gayA haiM isa para buddhijana sajjana puruSa vicAra karoM ki - varttamAnameM do zrAvaNa honese bhAdrapada meM paryuSaNA karane vAloMko 80 dina hote haiM jisase pUrvabhAgakA eka aGga sarvathA khullA ho jAtA hai aura do Azvina mAsa honeseM kArtika taka 100 dina hote haiM jisase uttara bhAgakA eka aGga bhI sarvathA khullA ho jAtA hai isa taraha se nyAyAMbho nidhijI Adi jo zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThaseM do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada taka 50 dine paryuSaNA aura do Azvina hote bhI kArttika taka paryuSaNAke pichAr3I 90 dina rakhanA cAhanevAle mahAzayoMko zrAvaNa aura Azvina mAsa bar3hane se donoM aGgaH zrIjinAjJArUpI vastra karake rahita pratyakSa banate haiM yaha to aisA huvA ki donoM khoIre jIgaTA mudrA aura Adeza - kiM vA - koI eka saMsArika gRhasthAzrama chor3ake sAdhu huvA parantu sAdhukI kriyA na karasakA aura pIchA gRhastha bhI na ho sakA usIko ubhaya bhraSTa yAne na sAdhu aura na gRhastha aise ko 'yato For Private And Personal Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 183 ] bhraSTA tato bhraSTA' kahane meM AtA hai / athvaa| koI ekastrI thI jilane TAhIne hAthame vidhavAkA bihU lambI kA~calI aura vAma hAyameM saghavAkA cihU cur3A dhAraNa kiyA thA uttInehI thor3I dera bAda phira usase viparIta, yAne, vAma hAthame vidhavAkA cihU lambI kA~calI aura DAhIne hAthame sadhavAphA cihU cuhA dhAraNa kira liyA aisI pAgala strI na to vidhavAkI aura na sadhavAkI ginatImeM AsakatI hai taisehI do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada taka pacAsa dinakA aura do Azvina hote bhI kAttiMka taka 90 dina kA Agraha karane vAloMko zrAvaNa aura Azvina bar3hanese eka tarapha bhI zrIjinAjJAke ArAdhaka nahI ho sakate haiM kyoMki donoM aGga khulle rahate haiM isaliye uparokta dRSTAntakA nyAya uparake mahAzayoMko barobara ghaTatA hai isaliye aba uparakI bAtako myAyAMbhonidhijIke parivAravAloMko aura unhoMke pakSadhAriyoM ko avazya karake vicAranI cAhiye aura pakSapAtako chor3ake satya bAtako grahaNa karanA sohI ucita hai| aura zuddhasamAcArIkAra do zrAvaNAdi honese 50 dine paryuSaNA karake paryuSaNAke pichAr3I 100 dina aneka zAstrAnusAra nyAyayukti sahita mAnya karatA hai isa liye eka aMga khumlekA dRSTAnta nyAyAmbhonidhijI koM likhake AjJAbhaGga rUpa dUSaNa zuddhamamAcArIkAra ko dikhAnA sarvathA karake utsUtra bhASaNarUpa vRthA hai ! aura Age likhA hai ki--(pUrvapakSa isa dUSaNarUpa yantra meM to Apako bhI yantrita honA par3egA uttara-he samIkSaka ? yaha AjJAbhaGgarUpa dUSaNakA lezabhI hamako ca For Private And Personal Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 184 ] samajhanA kyoMki hama adhika mAsako kAlacUlA mAnate hai) ina akSaroMko likhake nyAyAmbhonidhijI do zrAvaNa honese bhAdrapada taka 80 dina hote haiM jisameM adhika mAsako minatI meM chor3akara 80 dinake 50 dina aura do Azvina mAsa homeseM paryuSaNAke pichAr3I kArtika taka 100 dina hote hai jisako bhI 70 dina apanI kalpanAse mAnya karake nirdUSaNa bananA cAhate hai so kadApi nahI ho sakatA hai kyoMki adhika mAsako kAlacUlA kI uttama opamA ginatI karane yogya zAstrakArone divI hai jisakA vizeSa nirNaya tInoM mahAzayoMke nAmakI samIkSAmeM acchI tarahase chapagayA hai aura Age phira bhI kAlacUlA sambandhI zrInizItha cUrNikAM adhUrA pATha aura zrIdazavaijJAlika sUtrake prathama cUlikAkI vRhadvRttikA adhUrA pATha likhake bhAvArtha likhe bAda phira bhI apanI kalpanAse pUrva pakSa uThA kara usIkA uttarameM bhI pRSTha 99 kI paMkti 13 taka utsUtra bhASaNarupa likhA hai jisakA utArA inhI pustakake pRSTha 59 aura 60 kI Adi taka chapAke usIkI samIkSA pRSTha 60 meM 65 taka inhI pustakameM acchI tarahaseM khulAsA pUrvaka chapagaI hai aura zrInizIthacUrNike prathamozekA kAla. cUlAsambandhI sampUrNa pATha aura zrIdazavakAlikakI prathama cUlikAke vRhadvattikA sampUrNa pATha bhAvArthake sAtha khalAsA pUrvake inhI pustakake pRSTha 49 meM pRSTha 5- taka vistAraseM chapagayA hai aura tInoM mahAzayoMke nAmakI samIkSA meM bhI inhI pustakake pRSTha 75 se 78 taka aura Age bhI kitanI hI jagaha chapa gayA hai usIko par3anese pAThaka For Private And Personal Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dhargako avazyahI nirNaya ho jAvegA ki adhika mAsako kAlacUlA kI uttama opamA avazya hI ginatI karane yogya zAstrakAroMne divo hai isa liye adhikamAsakI nizcaya karake minatI karanA hI samyaktvadhAriyoMko unita hai tathApi mAyAmbhonidhijI adhika mAlako ginatI niSedha karate haiM so kadApi nahI ho sakatI hai itane para bhI Age phira bhI pRSTa 19 ke paMkti 14 vIM se paMkti 18 vo taka likhate hai ki (isa adhikamAsakoM kAlacUlAmeM tumako bhI avazya hI mAnanA par3egA aura nahI mAnoMge to kisI tarahase bhI AjJA bhaGga rUpa dUSaNako gaThar3IkA bhAra dUra nahI hogA kyoMki paryuSaNAke bAda 10 ( sattara ) dina rahane kA kahA hai kAlacUlA na mAnoMge to 120 dina ho jAyage ) ina akSaroMko likhake zuddhasamAcArI kArako paryuSaNAke pichAr3I 100 dina honese dUSaNa lagAte haiM so nyAyAmbhAnidhijIkA sarvathA mithyA hai kyoMki mAsAddha hote paryuSaNAke pichAr3I 100 dina hone meM koI dUSaNa nahIM hai isakA vistAra uparameM tathA tInoM mahAzayoM ke nAmakI samIkSAmeM aura bhI kitanI hI jagaha chapa gayA hai usIkoM par3ha ke pAThakavarga satyAsatyakA nirNaya kara lenA ;___aura zuddhasamAcArIkAra tathA zrIkharataragacchavAle adhika mAsako kAlacUlAko uttama opamA jAnake vizeSa karake ginatImeM barobara lete haiM aura nyAyAMsAnidhijo adhika mAsako kAlacUlA kaha karake bhI zAstrakAroMkA tAtparyya sama binA zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke tathA zrI. nizothacUrNikAra aura zrIdazavaikAlikake cUlikAko vRhad For Private And Personal Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 186 / vRttikAra mahArAjake viruddhArtha meM adhikamAsakI ginatI niSedha karate para bhavakA bhaya kucha bhI nahI kiyA yaha vaDAhI aphasosa hai| __aura Age jaina siddhAnta samAcArI kI pustakake pRSTha 99 kI paMkti 10 vI se pRSTha 92 veM kI prathama paMkti taka aise likhA hai ki ( paryuSaNA parva kebala bhAdrava mAsake sAtha prativandhavAlA hai kyoMki jisa kimI zAstra meM paryuSaNAparva kA nirUpaNa kiyA hai tisameM bhAdravamAsakA vizeSaNake sAtha hI kathana kiyA hai parantu adhika mAsa hove to zrAvaNa mAptameM paryuSaNA karanA aiSA to tumAre gacchavAle kI nahI kaha gaye hai dekho, sandehaviSauSadhI grantha meM bhI bhAdrava mAsa hI ke vizeSaNa karake kahA hai parantu aisA nahIM kahA ki adhika mAga hove to zrAvaNamAsameM karanA aisA paryuSaNA parvake sAtha vizeSaNa nahI diyA hai ) uparake lekhakI samIkSA karake pAukavargakoM dikhAtA huM ki he sajjana puruSo nyAyAmbhonidhijIke upara kA lekhako meM, dekhatA hu~ to merekoM nyAyAmbhonidhijI meM mithyA bhASaNakA tyAgarUpa dUjA mahAtratahI nahI dikhatA hai kyoMki uparake lekhameM tIna jagaha pratyakSa mithyA bhole jIvoMko bhramAne ke liye utsUtra bhASaNarUpa likhA hai sohI dikhAtA huM ki prathamato (paryu SaNAparva kevala bhAdrava mAsake sAtha pratibandhavAlA hai kyoMki jila kimI zAstra meM paryuSA parvakA nirUpaNa kiyA hai tisameM AdravamAsakA vizeSaNake sAthahI kathana kiyA hai) yaha akSara likhake mAsaddhi hote bhI bhAdrapada mAsapratibandha paryaSaNA nyAyAMsonidhijI ThaharAte hai mo mithyA hai kyoMki For Private And Personal Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 17 ] bhASya, cUrNi, vRttyAdi aneka zAstroMmeM bhAsavRddhi hone se prAvaNamAsameM paryuSaNA karanA likhA hai isakA vizeSa nirNaya tInoM mahAzayoMkI samIkSAmeM zAstroMke pramANa sahita nyAyayuktike sAtha acchI taraha se inhI pastakake pRSTha 107 seM pRSTha 117 taka chapa gayA hai usIkoM par3hanese sarva nirNaya ho jAvegA aura dUsarA ( adhika mAsa hove to zrAvaNa mAsameM paryuSaNA karanA aisA to tumAre gaccha vAle bhI nahI kahagaye hai ) yaha likhA hai sobhI pratyakSa mithyA hai kyoMki zrIkharataragacchake aneka pUrvAcAryoMne aneka grantho meM do zrAvaNa honeseM dUsarA zrAvaNameM paryuSaNA karanI kahI hai sohI dekho zrIjinapatimUrijI kRta zrI saDapaTTaka vRhadvattimeM 1 / tathA zrIsamA cArI grantha meM / 2 / zrIjinaprabha sUrijI kRta zrIsandehaviSauSadhI vRttimeM / 3 / tathA zrIvidhiprathA granthameM / 4 / zrIupAdhyAyajI zrIsamayasundarajIkRta zrIkalpakalpalatA vRttimeM / 5 / tathA zrIsamAcArI shtkmeN| 6 / aura zrIlakSmIballabhagaNijI kRta zrIkalpadramakalikA ittimeN|7| aura zrItapa gaccha tathA zrIkharataragaccha sambandhI (taSA kharatara praznottara)nAma grantha hai usiimeN| 8 / aura zrIparyuSaNA sambandhI carcApatrameM / & / ityAdi aneka jagaha khulAsApUrvaka dUsare zrAvaNa meM paryuSaNA karanekA zrIkharataragacchake pUrvAcAryone kahA hai taiseM hI zrItapagacchake pUrvAcAryone bhI aneka granthoM meM dUsare zrAvaNameM hI paryuSaNA karanA kahA hai aura khAsa nyAyAmbhonidhijI bhI zuddhasamAcArI pustaka sambandhI apanI jaina siddhAnta samAcArI kI pustakake pRSTa 87 ko pakki 22 vI meM pRSTha 88 prathama paMkti taka likhate haiM ki ( zrAvaNa mAsa vaDhe For Private And Personal Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 18 ] to dUsare zrAvaNa zudImeM aura bhAdrava bar3he to prathama bhAdrava zudImeM ASAr3ha caumAseseM 50 meM dinahI paryuSaNA karanA parantu 80 azImeM dina nahI karanA aisA likhake pRSTha 155 meM apanehI gacchake zrIjinapati sUrijI racita samAcArIkA pramANa diyA hai ) ina akSaroMko nyAyAmbhonidhijI likhate haiM aura uparokta zrIkharataragacchake pUrvAcAryoMke granthoMkA dUsare prAvaNameM paryuSaNA karane sambandhI pAToMko bhI jAnate haiM tathApi ( adhika mAsa hove to zrAvaNa mAsameM paryuSaNA karanA aisA to tumAre gacchavAle bhI nahI kaha gaye haiM) itanA pratyakSa mithyA likhake apanA mahAvrata bhaGgake sivAya aura kyA lAbha uThAyA hogA so pAThakavarga vicAra lenA--- ___ aura tIsarA ( dekho sandehaviSauSadhI granthameM bhI bhAdrava mAsahIke vizeSaNa karake kahA hai parantu aisA nahI kahA hai ki adhika mAsa hove to zrAvaNa mAsameM paryuSaNA karanA aisA paryupaNAparvake sAtha vizeSaNa nahI diyA hai) yaha likhA hai to bhI mAyAvRtti se pratyakSa sidhyA likhA hai kyoMki zrI jinaprArijIne zrIsandehaviSauSadhI vRttimeM khulAsA pUrvaka do zrAvaNa hone se dUsare zrAvaNabhe paryuSaNA karanI kahI hai jisakA pATha adhyajIvoMko niHsandeha honeke liye isa jagaha lirA dilAtA huM zrIsandehavidhauSadhI vRttike pRSTha 30 aura 31 kA tathAca tatpAThaH---- ___ sAmprataM paryuSaNA samAcArI vivakSurAdau paryuSaNA kadA vidheyeti zrImahAvIrastadgaNadharaziSyAdIn dRSTAntenAha teNaM kaalennmityaadi| vaasaannNti| ASAr3hacaturnAhakadinAdArabhya saviMzatirAtremAse vyatikrAnte bhagavAn pajjosave For Private And Personal Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 189 ] iti / paryuSaNAmakArSIt sekenn?nnmityaadi| praznavArya jauNaM ityAdi / nivaMcanavAkyaM / praayennaagaarinnaaN| gRhasthAnAmAgArANi gRhaanni| kaSDiyAI kaTayuktAni ukaMpiyAI dhvlitaani| channAI tRNAdibhiH littAI chagaNA dibhiH kvacit guttAiMti pAThastatra guptAni vRttikaradvArapidhAnAdibhiH ghaTThAI viSamabhUmibhaJjanAt / malAI lakSNIkRtAni kvacit saMmaTThAitti pAThastatra samaMtAt sRSTAni masRNIkRtAni saMpadhUmiyAI saugandhyApAdanArthaM dhuupnairvaasitaani| khAtodagAI kRtapraNAlIrUpajalamArgANi khAyaniTumaNAI nirddhamaNaM khAlaM gRhAt salilaM yena nirgacchati appaNo aDhAe A. mArtha svArtha gRhasthaiH kRtAni parikabhitAni karoti kANDa karotItyAdAviva parikarthitvAt paribhuktAni taiH svayaM paribhujyamAnatvAt ataeva pariNAmitAni bhavanti / tataH maviMzatirAtre mAse gate amI adhikaraNadoSA na bhavanti / yadi punaH prathamameva sAdhavaH sthinA sm| iti yuH tadA te gRhasthA munInAM sthityA subhikSaM saMbhAvya taptAyogolakalpAH dantAlakSetrakaM kuryaH tathA cAdhikaraNadoSAH atastatparihArAya paJcazatAdinaiH sthitA sma iti vAcya cUrNikArastu kaDiyAiM pAsahiMto kaMviyANi uvariM ityAha / sthavirA sthavira kalpikAH adyattAetti adyakAlInAH AryatayA vrata sthaviratvena ityeke aMtarAviyase ityAdi aMtarApi ca arvAgapi kalpate, paryuSituM na kalpate tAM rajanI bhAdrapadazuklapaJcamI uvAyaNAvittaetti atikramituM / usanivAse ityAgamiko dhaatu| iha hi paryuSaNAdvidhA gRhijJAtA'jJAtabhedAt / tatra gRhiNAmAtA yasyAM varSAyogya pIThaphalakAdau For Private And Personal Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 10 yatra na kalpokta dravya, kSetra, kAla, bhAva, sthApanA kriyate / sASAr3ha paurNamAsyAM paJcapaJcadinavRddhayA yAvadbhAdrapadazitapaJcamyAM sAcaikAdazasu parvatithiSu kriyate / gRhijJAtA tu yasyAM sAmvatmarikAticArAlocanaM luJjanaM paryuSaNAkalpamUtrakarSaNaM caitya paripATI aSTamaM sAmvatsarikapratikramaNaM ca kriyate yayAca vrataparyAya varSANi gaNyante sA nabhasya zukla paJcamyAM kAlikasUryAdezAccaturthyAmapi janaprakaTaM kaaryaa| yatpunarabhivarddhitavarSe dinaviMzatyA pryussitvymityucyte| tatsiddhAntaTippaNAnAmanusAreNa tatra hi yugamadhye pauSo yugAnte cASAr3ha eva varddhate nAnyemAsA stAni cAdhunA samyak na jJAyante tato dinapaJcAzataiva paryuSaNAsaGgateti vRddhAH tatazca kAlAvagrahazcAtra jaghanyato nanasya zitapaJcamyA Arabhya kArtikacaturmAsAMtaH saptatidinamAnaH utkarSa to varSAyogya kSetrAntarAbhAvAdASAr3hamAsakalpena saha vaSTipsadbhAvAt mArgazIrSaNApi saha ghaNmAsA iti / dekhiye uparake pAThameM ekamAsa aura vIza dine paryuSaNA zrItIrthaGkara gaNadhara sthivirAcAryAdi karate the taisehI vartamAnameM bhI ekamAsa vIza dine yAne pacAsa dine payuSaNA karane meM AtI hai aura mAsavRddhi honese vIza dine paryuSaNA jaina TippaNAnusAra dikhAI aura vartamAnameM jaina TippaNAke abhAvase pacAsa dinehI paryuSaNA karanI kahI isase do zrAvaNa ho to dUsare zrAvaNameM athavA do bhAdrapada ho to prathama bhAdrapadameM pacAsa dinehI paryuSaNA samyaktvadhAriyoMko karanI yogya hai, taisehI zrIkharataragacchavAle karate haiM parantu haThavAdiyoMkI bAtahI jUdI hai For Private And Personal Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 991 ] aura inhI mahArAja zrIjinaprabhasUrijIne zrIsandehaviSauSadhI vRtti meM zrIkalpasUtra jIke mUlapAThakI vyAkhyA kiye bAda inhI zrIkalpasUtrakI niryukti jo ki suprasiddha zrIbhadrabAhu svAmIjI kRta hai usakI vyAkhyA kivI hai usImeM kAla aNAdhikAre samayAdi kAlase Avalikara, muhUrta, dina, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, samvatsara, yugAdikI vyAkhyA karake Age adhika mAsako acchI tarahase pramANa kiyA hai aura prAcInakAlAzraya jaise candrasaMvatsara meM pacAsa dine paryuSaNA taiseMhI abhivarddhita saMvatsara meM vIza dine paryuSaNA khulAsA pUrvaka kahI hai aura zrInizItha cUrNike dazave uddazemeM jaise paryuSaNA sambandhI vyAkhyA hai taisehI unhI mahArAjane bhI prAyaH usIke sadRza acchI tarahaseM vyAkhyA kivI haiM aura inhI mahArAja zrIjinaprabha sUrijIne zrIvidhiprapA nAma grantha banAyA hai usIke pRSTha 53 meM jaisA pATha hai vaisAhI nIce mujaba jAno ; AsADha cammA siyAo niyamA pasAsaime diNe pajjo savaNA kAya na ikkapaMcAsaime jayAvi loiya TippaNayANusAreNa do sAvaNA do bhaTtrayA vA bhavaMti tayAvi pA sahame diNe nauNa kAlacUlAviskAe asIhame saates rAimAse vakate pajjosavarNatitti vayaNAuM jaMca abhivaDhiyaMmi vIsattavRttaM taM jugamajje do posA jugaaMte dakSevI AsADhatti siddhataTippaNayANuroheNaM ceva ghaDai te saMpayaM navaha titti jahuttameva pajjorAvaNAdiNati // aba satyagrAhI sajjana puruSoM se merA itanAhI kahanA hai ki uparameM zrIkharataragaccha ke zrIjinaprabhayarijIne zrIsandeha For Private And Personal - Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir viSauSadhI vRtti meM aura zrIvidhiprapAmeM khulAsAke sAtha mAsaddhikI ginatIseM vartamAnameM pacAsa dine paryuSaNA kahI hai so dUsare zrAvaNameM athavA prathama bhAdrapadameM paryuSaNA karanI yaha prasiddha bAta hai aura nyAyAmbhonidhijo khAsa karake zrImandehavidhauSadhI vRttikA aura zrIvidhimayA granthakA uparokta paryuSaNA sambandhI pAThako acchI taraha jAnate the kyoMki nIvidhiprapA granthakA pATha khAsa Apane caturtha stuti nirNayaH pustakake pRSTha 83 / 84 / 85 meM likhA hai| aura maiMne jo uparameM zrIvidhiprapA granthakA pATha paryuSaNA sambandhI likhA haiM usI pAThake pahalo paMktikA pATha donu jagahase kATakarake adhUrA granthakAra mahArAjake viruddhArthane utsUtra jhAyaNarUpa aura zrIkharataragacchake tathA dUsare bhole zrAvakoMko bhrama meM geraneke liye nyAyAmbhonidhijIne jaina siddhAnta samAcArIkI pustakake pRSTha 82 ke antameM likhA hai (jisakA khulAsA Age karanemeM AvegA) isase paryuSaNA sambandhI uparakA pATa nyAyAmbhonidhijI jAnate the tathApi apanI mithyA bAta rakhane ke liye ( adhikamAsa hove to zrAvaNa mAsameM paryuSaNA karanA aisA to tumAre gacchavAle bhI nahI kaha gaye hai ) yaha vAkya aura sandehaviSauSadhI granthameM bhI ( aisA nahI kahA ki adhika mAsa hove to zrAvaNamAsameM paryuSaNA karanA ) yaha vAkya myAyAmbhonidhijI mAyA vattiseM pratyakSa mithyA kaise likha gaye hoMge so merekoM bar3AhI aphasoma hai ;-isa liye mere koM isa jagaha likhanA par3atA hai ki zrIjinaprabha sUrijIne zrIsandeha viSauSadhI vRttimeM to kadAgrahI aura sandehakArI For Private And Personal Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 13 ] puruSoMkA acchI tarahase sandehakA (paryuSaNA sambandhI aura kalyANaka sambandhI bhI) nivAraNa kiyA hai jo sthiracitase vA~cake satyagrAhI hogA usIkA to avazya karake mithyAtva rupa sandeha nikalake samyaktvarUpa satyabAtakI prApti ho jAvegA isameM koI zaka nahI-- ____ aura zrIkharataragaccha ke to kyA parantu zrItapagaccha ke hI pUrvAcAryoMne mAsavRddhike abhAvase bhAdrapadameM paryuSaNA karanI kahI hai aura do zrAvaNa honese pacAsadine dUjA zrAvaNameM bhI paryuSaNA karanI kahI hai isakA vistAra uparameM aneka jagaha chapagayA hai| isaliye zrIkharataragacchake pUrvAcAryajI kRta granthakA mAsaddhi sambandhI pAThako chupAkara mAsavRddhike abhAvakA pATha bhAsavRddhi hote bhI bhole jIvoMko dikhA kara satya bAta paraseM zraddhAbhaGga karake apanI kalpita bAtameM geranekA kArya karanA nyAyAMbhonidhijIkoM ucita nahI thA ;____ aura Age phira bhI nyAyAmbhonidhijIne apanI jaina siddhAnta samAcArIko pustakake pRSTha 92 kI dUsarI paMkti meM solavI paMkti taka jo likhA hai so nIce mujaba jAno, [pRSTha 159 paMkti 6 meM nAracaMdra jyotiSa granthakA pramANa diyA hai so to hIrIke sthAnameM vIrIkA vivAha kara diyA hai / kyoMki isI dvitIya prakaraNameM aisA zloka hai| yathA--harizayane'dhikamAse, guruzukrAstanalamamanveSya // lagnezAMzAdhipayo,rnIcAstagame ca na zubhaM syAt // 1 // bhAvArthaH adhika mAsAdika jitane sthAna batAye usameM zubha kArya nahI hote hai| to aba bArAmAsika paryuSaNA For Private And Personal Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 194 ] parva kaise karanekI saGgati hogI ? aura ratnakopAkhya jyotiHzAstra viSe bhI aisA kahA hai| yathA - 'yAtrAvivAhamaNDana, manyAnyapi zobhanAni karmANi // parihartavyAni budhaiH, sarvANi napuMsake mAsi // 1 // bhAvArtha: yAtrA maNDana, vivAhamaNDana, aura bhI zubhakAryya hai so bhI paNDita paruSoMmeM sarva napuMsake mAsi kahane seM adhika mAsa meM tyAgane caahiiye| aba dekhIye / isa lekha seM bhI adhika mAsameM ati uttama paryuSaNa parva karanekI saGgati nahI ho sakatI hai / ] Uparake nyAyAmbhonidhijIkA lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki ( pRSTha 150 meM nAracandra jyotiSa granthakA pramANa diyA hai so to horIke sthAna meM vorIkA vivAha kara diyA hai ) ina akSaroMko likhake jo zuddhasamAcArIke pRSTha 150 meM nAracandra jyotiSakA zloka hai usI ko nyAyAMbhonidhijI niSedha karanA cAhate haiM so kadApi nahI ho sakatA hai kyoMki usI lokakA matalaba satya hai dekho zuddhasamAcArIke pRSTha 150 meM nAracandrake dUsare prakaraNakA aisA zloka hai yathA--ravikSetragate jIve, jIva kSetragate rathau / dIkSAM sthApanAM cApi pratiSThA ca na kArayet // 1 // isa zloka likhane kA tAtparya aisA hai ki vAdI zaGkA karatA hai ki adhikamAsa meM zubhakAryya nahI hote haiM to phira paryupaNAparva bhI zubhakAryya adhikamAsa meM kaise hove isa zaGkAkA samAdhAna zuddhasamAcArIkAra paM0 pra0 yatijI zrIrAyacandrajI aise karate haiM ki adhika mAsake sivAya bhI 'ravikSetragate jIve, yAne sUryyakA kSetrameM gurukA jAnA hoveM For Private And Personal Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 15 ] arthAt siMharAzi para gurukA AnA hove taba siMha guru siMhastha teraha mAsa taka kahA jAtA hai usI meM aura 'jIvakSetra gate ravI, yAne gurukA kSetrameM sUryakA jAnA hove arthAt gurukA kSetrameM sUrya dhana aura mIna rAzipara pauSa aura caitra mAsameM AtA hai taba usIko malamAsa kahe jAte haiM usImeM arthAt siMhastha kA aura malamAsakA aisA yoga bane taba gRhasthako dIkSA denA tathA sAdhuko sUri vagairaha pada meM sthApana karanA aura pratiSThA karanI aise kArya nahI karanA cAhiye kyoMki ese yogameM dIkSAdi kArya karanese icchita phalaprApta nahI ho sakatA hai isaliye uparoktAdi aneka kAraNayoge muhUrta ke nimitta kAraNase jo jo kArya karane meM Ate haiM so niSedha kiye haiM parantu AtmasAdhanakA dharmarUpI mahAn kArya to binA muhUrttakA honese kisI jagaha koI bhI kAraNayoge niSedha karane meM nahIM AyA hai aura adhika mAsameM dharmakArya paryuSaNAdi karanekA koI zAstrameM niSedha bhI nahI kiyA hai isaliye adhika mAsAdime dharmakArya avazyahI karanA cAhiye yaha tAtparya zuddhasamAcArI kArakA jainazAstrAnusAra yuktipUrvaka nyAyasammata honese mAnya karane yogya satya hai isaliye niSedha nahIM ho sakatA hai tathApi myAyAMbhonidhijI apanI kalpita bAtako sthApaneke liye zuddhasamAcArIkArakI satya bAtakA niSedha karate haiM sobhI isa paMcameM kAlake nyAyake samudrakA namunA hai aura zuddhasamAcArIkAra paM0 pra0 yatijI zrIrAya - candrajI the, isaliye ( hIrIke sthAnameM vIrIkA vivAha kara diyA hai) yaha akSara nyAyAMbhonidhijIko binA vicAra For Private And Personal Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 196 ] kiye aise mithyA likhanA ucita nahI thA, isakA vizeSa vicAra pAThakavarga apanI buddhise svayaM kara lenA ; aura ( isI dvitIya prakaraNa meM aisA zloka hai yathAharizayane'dhikamAse, guruzukrAste na lagnamanveSyaM // lagna zAMzAdhipayo,rnIcAstagame ca na zubhaM syAt // 1 // bhAvArthaH adhika mAsAdika jitane sthAna batAyeM usameM zubhakArya nahI hote haiM to aba bArA mAsika paryuSaNAparva kaise karanekI saGgati hogI ) isa uparake lekhaseM nyAyAMbhonidhijIne adhika mAsameM paryuSaNA karanekA niSedha kiyA isa para merekoM prathamato itanAhI likhanA par3atA hai ki uparake zlokakA adhUrA bhAvArtha likhake nyAyAmbhonidhijIne bhole jIvoMkoM bhramameM gere haiM isaliye isa jagaha uparake zlokakA pUrA bhAvArtha likhane kI jarUrata huI so likhake dikhAtA hUMharizayane, yAne, jo zrIkRSNa jIkA zayana (sonA) laukika meM ASADhazukla ekAdazI (11) ke dinase kArtikazukla ekAdazIke dina taka cAra mAsakA ( parantu mAsavRddhi do zrAvaNAdi honese pAMca mAsakA ) kahA jAtA haiM usI meM 1, aura vaizAkhAdi adhika mAsameM 2, gurukA astameM 3, zukrakA astameM 4, aura jyotiSa zAstra mujaba lagnake navAMzAMkA adhipati nIcA ho 5, athavA asta ho 6, itane yogoM meM paNDita puruSako lagna nahIM dekhanA cAhiye kyoMki uparake yogoMmeM lama dekhe to zubha phala nahI ho sakatA hai isaliye jyotiSazAstroMmeM uparake yogoM meM lagna dekhane kI manAI kivI hai isa tarahase uparokta zokakA bhAvArtha hotA hai // 1 // aba nyAyAmsonidhijIne nAracandrake dUmare prakaraNakA For Private And Personal Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 197 ] jo Upara meM zloka likhake paryuSaNA parvakA niSedha kiyA hai usa sambandhI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM jinameM prathamato zuddhatamAcArIkArane isIhI nAracandra ke dUsare prakaraNakA jo loka likhAthA unIko bhAvArtha sahita meM Upara meM likha AyA hu - jisameM khulAse likhA hai ki terahanAta taka siMhastha meM aura pauSa tathA caitra aise malamAsameM muhUrtta ke nimittika zubhakArya nahI hote haiM parantu binA muhUrtta kA dharma kArya karane meM harajA nahI kyoMki terahamAsakA siMhastha meM paryuSaNAdi dharmakAryyaM to avazya hI karane meM Ate hai aura pauSamAsa meM zrIpArzvanAthasvAmijIkA janma aura dIkSA kalyANakake dharmakArya aura caitramAsameM zrI Adijinezvara bhagavAnkA janma aura dIkSA kalyANakake dharmakArya karane meM Ate haiM aura caitramAsameM oliyAMkI bhI tapazca vagairaha karane meM AtI hai aura khAsa adhikamAsa meM bhI pAkSikAdi dharmakArya karane meM AtA hai isa liye muhUrttake nimittika kAryyaM adhikamAsa meM nahI ho sakate hai parantu dharmakArthya to binA muhUrtakA honese avazyahI karanemeM AtA hai yaha tAtparya zuddha samAcArI kArakA satyathA tathApi nyAyAmbhonidhijIneM (pRSTha 150 paMkti 6 meM nAracandra jyotiSa granthakA pramANa diyA hai so to horIke sthAna meM vIrIkA vivAha kara diyA hai ) aisA upahAtakA vAkya likhake uparokta satyabAtakA niSedha karadiyA aura phira usI sthAnakA 'harizayane, ityAdi zloka likhake harizayane zrIkRSNajIkA zayana ( sonA ) jo caumAsAmeM aura adhika mAsa meM zubhakArya kA na honA dikhAkara paryu For Private And Personal Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 198 ] SaNA pardhakA bhI nahIM honekA utsUtra bhASaNarUpa dikhAte kucha bhI vicAra na kiyA kyoMki caumAsemeM muhUrta nimittika zubhakArya nahI hote hai parantu binA muhUttaMkA zrIparyuSaNA parvato khAsakarake zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne varSA RtumeM karanekA kahA hai jisakA kiJcinmAtra bhI nyAyAmbhonidhijI vicAra na karate zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke viruddhArthameM aura vidvAn puruSoM ke Age apane nAmakI hAsI karAnekA kAraNarUpa harizayana kA caumAsameM aura adhika mAsameM zubhakArya kA na honekA dikhAkara paryuSaNAparva na honekA bhole jIvoMko dikhaayaa| hA atIva khedaH isa uparakI bAtako pAThakavargako tathA nyAyAmbhonidhijIke parivAravAloMkoM aura unhoMke pakSadhAri. yokoM (satyagrAhI ho kara) dIrghadRSTi se bicAranI cAhiye; dUsarA aura bhI suno----jo nyAyAMbhonidhijIke tathA unhoMke parivAravAloMke dilameM aisAhI hogA ki muhUrta ke nimittakA zubhakArya na hove vahAM binA muhUrttakA dharmakArya bhI nahI honA cAhiye taba to unhoMke AtmAkA sudhArA dharmakAryoMke binA honAhI muzkila hogA kyoMki jyotiSazAstroMke Arambhasiddhi granthameM 1, tathA laghu vRttimeM 2, aura vahadvattimeM 3, janmapatrI paddhatimeM 4, nAracandra. prakaraNameM 5, tathA tahippaNameM 6, lamazuddhigranthameM , tat pRttimeM 8, muhUrttacintAmaNimeM 9, sahata muhUrtasindhumeM 10 dUsarI muhUrttacintAmaNimeM 11, tathA pIyUSadhArA vRttimeM 12, muhUrtamArtaNDameM 13, vivAha vRndAvanameM 14, prathama aura dUsarA vivAha paDala granthameM 15-16, cAra prakaraNakA nAracandra For Private And Personal Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 10 ] meM 17, ranakoSamai 18, lagnacandrikA, 19, jyotiSasArameM 20, aura jyotirvidAbharaNa vRttimeM 21, ityAdi aneka jyotiSa zAstroM meM kitanehI mAsa 1, kitanIhI saMkrAnti 2, kitanehI vAra 3, kitanIhI tithiyAM 4, kitanehI yoga 5, kitanehI nakSatra 6, aura janmakA nakSatra , janmakA mAsa 8, adhika mAsa 9, kSayamAsa 10, adhika tithi 11 kSaya tithi "12, vyatIpAta 13, aura kRSNa pakSakI terasa caudaza amAvasyA ina kSINa tithiyoM meM 14, pApagrahayukta candrameM 15, pApagraha yukta lamameM 16, gurukA astameM 17, zukrakA astameM 18, guru zukrakI vAla aura vRddhAvasthAmeM 19, grahaNake sAta dinoMmeM 20, lagnakA svAmI nIcAmeM 21, aura assameM 22, sanmukha yoginImeM 23, candradagdha tithimeM 24,sanmukha rAhumeM 25, siMhastha meM 26, malamAsameM 27, harizayanakA caumAsAmeM 28, bhadrAmeM 29, aura tithi, vAra, nakSatra, lagna, dizA vagairaha ApasameM azubha yogoMmeM 30, ityAdi aneka nimitta kAraNoMmeM muhUrta nimittika zubhakArya vajana kiye haiM isa liye nyAyAM bhonidhijI tathA unhoMke parivAravAle jo jyotiSazAstroM ke 'azubha yogoMseM zubhakAyau~kA vajana dekhake dharmakAyoMkA bhI varjana kareMge taba to unhoMko dharmakArya kaba karanekA vakhta milegA athavA zubhayoga binA dharmakArya na karate kisIkA AyuSyapUrNa ho jAve to unhakI AtmAkA sudhArA kaba hogA so pAThakavarga buddhijana puruSa vicAra lenA-aura merA isapara AtmArthI sajjana puruSoMko itanAhI kahanA hai ki nyAyAMbhonidhijI uparokta jyotiSa zAstroMke zubhAzubhayogoM ko na dekhate siMhasyameM tathA harizayanakA For Private And Personal Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 200 ] caumAsAmeM aura adhika mAsAdimeM dharmakArya karate hoveMge taba to 'harizayane'dhike mAse ityAdi uparakA zloka nAracandrake dUsare prakaraNa kA likhake adhika mAsAdi jitane sthAna batAye usameM zubhakArya mahI hotA hai, aise akSara likhake paryuSaNA parva karanekA niSedha bhole jIvoMko vRthA kyoM utsUtra bhASaNarUpa dikhAyA aura utsUtra bhASaNakA bhaya hotA to uparakI mithyA bAtoM likhI jisakA mithyA duSkRtya dekarake apanI AtmAkI zuddhi karanI ucita thI aura nyAyAMbhonidhijIke parivAravAloMko aisA utsUtra bhASaNarUpa mithyA bAtoMkA aba haTa bhI karanA ucita nahI haiisaliye zrIjinAjJAke ArAdhaka AtmArthI sajjana puruSoMse merA yahI kahanA hai ki jyotiSake zubhAzubha yogoMkA aura siMhasthakA, caumAsAkA, adhika mAsAdika kA vicAra na karate, niHzaGkita hokara zrIjinokta mujaba dharmakAryoMmeM udyama karake apanI AtmAkA kalyANa karo Age icchA tumhArI ;__aura Age phira bhI nyAyAMsonidhijImeM likhA hai ki [ ratnakoSAkhya jyotiHzAstra viSe bhI aisA kahA hai yathA yAtrA vivAhamaNDana, manyAnyapi zobhanAni karmANi, parihartavyAni buddhaiH, sarvANi napuMsake mAsi // 1 // bhAvArthaH-yAtrAmaNDana, vivAhamaNDana aura bhI zubha kArya hai so bhI paNDita puruSoMne sarva napuMsake mAsi kahane se adhika mAsameM tyAgane cAhiye aba dekhiye isa lekhase bhI adhika mAsameM atyuttama paryuSaNAparva karanekI saMgati nahI ho sakatI hai ] For Private And Personal Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 201 ] isa lekhakI samIkSA karake pAThakavarga ko dikhAtA huMjisameM prathamato nyAyAMzonidhijIkoM jyotiSagranthakA vivAhAdi kAryoMkA dRSTAnta dikhA karake paryuSaNA parvakA niSedha karanAhI ucita nahI hai isakA uparameM acchI tarahase khulAsA ho gayA hai aura dUsarA yaha hai ki zrI tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne mAsavRddhiko kAlacUlAkI uttama opamA divI hai tathApi nyAyAMsonidhijIne tInoM mahAzayoMkA anukaraNa karake zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke viruddhArtha meM tathA ina mahArAjoMkI AzAtanA kA bhaya na karate mAsaddhiko napuMsakakI tuccha opamA likha karake bhole jIvoM ko apane phandameM phasAye haiM so var3AhI aphasosa hai aura tIsarA yaha hai ki ratnakoSAkhya (ratnakoSa) jyotiSa zAstra meM to muhartake nimittaseM jo jo kArya hote haiM usI meM aneka kAraNa yoga vajana kiye haiM usIkoM saba ko chor3akarake sirpha eka adhika mAsa sambandhI likhate haiM so bhI nyAyAMbhonidhijIko anyAya kAraka hai isaliye muhUrta ke kAryoMko dikhAkara binA muhUrttakA paryuSaNAparva karanekA niSedha karanA yogya nahIM haiN| ___ aura bhI cauthA suno-(yAtrAmaNDana, vivAhamaNDana aura bhI zubhakArya hai sobhI paNDita puruSoMne sarva napuMsake mAsi kahane se adhika mAsameM tyAgane cAhiye) isapara merA itanA hI kahanA hai ki pUrvokta tInoM mahAzaya aura cauthe nyAyAmbhonidhijI yaha cAroM mahAzaya adhikamAsako napuMsaka kahake jo sarva zubhakArya tyAgane kA ThaharAte hai| isase to yaha siddha hotA hai ki pauSadha, pratikramaNa, brahmacarya, 26 For Private And Personal Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ! 202 / dAna, puNya, paropagAra, sAta kSetrameM dravyakharcanA, jIva dayA, devapUjA, guruvandanAdi devagurubhakti, sAdharmikavAtsalya, vinaya, vaiyAvacca, AtmasAdhanarUpa svAdhyAya, dhyAnAdi, zrAvakake aura dharmopadezakA vyAkhyAnAdi sAdhuke ucita jo jo zubhakArya hai unhI zubhakAryoMkoM adhika mAsako napuMsaka kahake tyAga denekA cAroM mahAzayoMne upadeza kiyA hogaa| bhaktajanoMko tyAganekA niyama bhI dilAyA hogA, Apane bhI tyAge hoveMgeM aura adhika mAsako napuMsaka kahake zubhakArya cAroM mahAzaya syAganekA ThaharAte hai isase azubha kAryokA grahaNa hotA hai isaliye uparokta kAryose viruddha yAne adhika mAmako napuMsaka jAnake sarva zubhakArya tyAgate hue--nindA, IrSA, jhagar3Adi azubhakArya karanekA cAroM mahAzayoMne upadeza kiyA hogaa| dUSTi rAgiyoMse karAnekA niyama bhI dilAyA hogA aura apane bhI aise hI kiyA hogaa| taba to ( adhika mAsameM sarvazubhakArya tyAganekA ) jyotiSazAstrakA nAmaseM cAroM mahAzayoMkA likhake ThaharAnA ucita ThIka hosake parantu jo adhika mAsameM nindA IrSAdi azubhakAr2yA tyAgake devagurubhakti vagairaha zubhakArya cAroM mahAzayoMne karanekA upadeza diyA hogA bhaktajanoMse karAnekA niyama bhI dilAyA hogA aura apane bhI uparake azubha kAryoMkA tyAgakarake zubhakAryoMko kiye hoveMge tabato adhika bhAsameM jyotiSa zAstrakA nAma lekarake sarva zubhakArya tyAganekA ThaharAnA cAroM mahAzayoMkA bhole jIvoMko bhramameM gerake mithyAtva bar3hAne ke sivAya For Private And Personal Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 203 ] aura kyA hogA so buddhijana sajjana puruSa svayaM vicAra lenA / aba pAMcamA aura bhI suno ki jo nyAyAmbhonidhijI adhika mAsako napuMsaka kahake yAtrA maNDanakA zubhakA tyAganekA ThaharAte hai parantu jainake aura vaiSNava ke aneka tIrtha sthAna hai usI meM amuka adhikamAsa meM amuka tIrthayAtrA bandha huI koI dezI paradezI yAtrI yAtrA karane ko na AyA aisA dekhane meM to dUra rahA kintu pAThakavargake sunane meM bhI nahI AyA hogA to phira nyAyAmbhonidhijIneM kaise likhA hogA so pAThaka varga vicAra lenA / aura chaThA yaha hai ki nyAyAmbhonidhijI kisI bhI adhika mAsameM koI bhI zrIzatrajaya vagairaha tIrthasthAna meM Thahare hove usa adhika mAsameM tIrthayAtrA khAsa Apane fear hogI to phira adhika mAsameM yAtrAkA niSedha bhole jIvoMko vRthA kyoM dikhAyA hogA so niSpakSapAtI sajjana puruSa svayaM vicAra lo ; aura sAtamI vArakI samIkSA meM kadAgrahiyoMkA mithyAtva rUpa bhramako dUra karaneke liye merekoM likhanA par3atA hai ki nyAyAmbhonidhijI itane vidvAn nyAyake samudra hote bhI gacchakA mithyA haThavAdase saMsAra vyavahAra meM vivAhAdi bar3e hI Arambhake karAne vAle aura adhogatikA rastArUpa laukika kAryya na honekA dRSTAnta dikhAkara mahAn uttamottama nirArambhI UGgha gatikA rastA rUpa lokottara kAryyakA niSedha karatI varUta nyAyAmbhonidhijIke vidvattAko cAturAI kisa jagaha calo gaIthI so pratyakSa asaGgata aura utsUtra bhASaNarUpa likhate For Private And Personal Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 204 } jarA bhI vicAra na AyA kyoMki vivAhAdi kAryya to caumAsAmeM aura riktAtithimeM tathA kRSNa caturdazI amAvasyAdi tithi vagairaha ku vAra ku nakSatra ku yogAdi aneka kAraNa yogoM meM niSedha kiye haiM aura zrIparyuSaNAdi dharmakArya to vizeSa karake caumAsAmeM riktAtithimeM tathA kRSNa caturdazI amAvasyAdi tithiyoM meM ku vAra ku nakSatra ku yogAdi hote bhI tithi niyata parva karane meM Ate haiM isa bAtakA viveka buddhiseM hRdayameM vicAra kiyA hotA to vivAhAdi kAryoM kA dRSTAntase mahAn uttama paryuSaNA parva karanekA niSedha ke liye kadApi lekhanI nahI calAte yaha bAtapAThakavargako acchI tarahase vicAranI cAhiye ;--- aura bhI AThamI tarahase suna lIjiye-ki pUrvokta tInoM mahAzayoMne aura cauthe nyAyAMbhonidhijIne bhole jIvoM ke AtmasAdhanakA dharmakAyoM meM vighnakAraka, adhika mAsako tuccha napuMsakAdise likhA hai so niHkevala zrItIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMke viruddha utsUtra bhASaNarUpa pratyakSa mithyA hai kyoMki dharmakAryoM meM adhika mAsa uttama zreSTha mahAn puruSarUpa hai ( isaliye adhika mAsameM dharmakAyauMkA niSedha nahI ho sakatA hai) isa bAtakA vizeSa vistAra dRSTAnta sahita yuktike sAtha acchI tarahase sAtameM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI samIkSA karane meM AvegA so par3hanese sarva niHsandeha ho jAvegA ; aura Age phira bhI nyAyAMbhonidhijIne adhika mAma ko niSedha karaneke liye jaina siddhAntasamAcArIkI pustakake pRSTha 92 kI paMkti 17 sai pRSTha 3 kI AdimeM aI paMkti taka For Private And Personal Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 205 ] lekha likhake apanI cAturAI pragaTa kivI haiM usIkA utArA nIce mujaba jAno [adhika mAsako acetana rUpa vanaspati bhI nahI aGgIkAra karatI hai to auroko aGgIkAra na karanA isameM to kyAhI kahanA dekho Avazyaka niyukti viSe kahA hai yathAjai phullA kaNiAraDA, cUaga ahimAsayaMmighuThaMmi / tuhanakhamaM phulleu, jai paccaMtA kariti imarAI // 1 // bhAvArthaH he aMba adhika mAsameM kaNiyarako praphullita dekhake tereko phulanA ucita nahI hai kyoMki yaha jAti binAke ADambara dikhAte haiM aba dekhiye he mitra yaha acchI jAtiko vanaspati bhI adhika mAsako tucchahI jAnake praphullita nahI hotI hai] Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargakoM dikhAtA huM-ki he sajjana puruSoM nyAyAmbhonidhijIne prathamato ( adhikamAsako acetanarUpa vanaspati bhI nahI aGgIkAra karatI hai ) yaha akSara likhe hai so pratyakSa mithyA hai kyoMki dazalakSa pratyeka vanaspati tathA caudaha lakSa sAdhAraNa vanaspati yaha cauvIza lakSa yonIkI saba vanaspati avazyameva adhika mAsameM havA pANIke saMyogase yathocita navIna paidAza hotI hai auravRddhi pAmatI hai praphullita hotI hai aura nimitta kAraNaseM naSTa bhI hojAtI hai jaise bAraha mAsoMmeM hAnI vRddhayAdi vanaspatikA svabhAva hai taise hI adhika mAsa honese teraha mAsoM meM bhI barobara hai yaha bAta anAdi kAlaseM calI AtI hai aura pratyakSa bhI dikhatI hai kyoMki isa saMvat 1966 kA laukika paJcAGgameM do For Private And Personal Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 206 ] zrAvaNa mAsa huve hai taba bhI donu zrAvaNa mAsa meM varSA bha khUba ( gaharI ) huI hai tathA vanaspati ko bhI navIna paidA hote vRddhi hote aura hAnI hote pAThakavargane bhI pratyakSa dekhA hai aura deza paradezake saba vagIcoM meM mI donaM mAsoMmeM phaloM karake tathA phUloM karake vRkSa praphullita pAThakavargake dekhanemeM Aye hoMgeM aura hareka zaharoMmeM vanamAli loga adhika mAsameM zAka, bhAjI, phala, phUla, vecate huve saba pAThakavargake dekhane meM Ate haiM yaha bAta to hareka adhika mAsameM pratyakSa dekhanemeM AtI hai parantu koI bhI adhika mAsameM koI bhI dezameM koI bhI zaharameM zAka, bhAjI, phala, phUlAdi navIna paidA nahI hote haiM tathA zaharameM bhI vanamAli loga becaneko nahI Aye haiM vaisA to koI bhI pAThakavargake sunanemeM bhI kabhI nahI AyA hogA / yaha duniyA bhara kI jagat prasiddha bAta hai isa liye adhika mAsako vanaspati avazya hI aGgIkAra karatI hai tathApi nyAyAmbhonidhijIne (adhikamAsako acetanarUpa vanaspati bhI nahI aGgIkAra karatI hai ) yaha pratyakSa mithyA bhole jIvoMko apanA pakSameM lAne ke liye likha diyA yaha bar3A hI aphasosa hai / - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura phira bhI nyAyAmbhonidhijI ( adhika mAsako acetanarUpa vanaspati bhI nahI aGgIkAra karatI hai to auroko aGgIkAra na karanA isameM to kyAhI kahanA ) isa lekhako likhake manuSyAdikoMko adhika mAsa aGgIkAra nahI karanekA ThaharAte hai isa para to merekoM itanAhI kahanA hai ki nyAyAmbhonidhijIke kahaneseM to saba duniyA ke saba logoMkoM adhika mAsameM khAnA, pInA, sonA, baiThanA, For Private And Personal Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 207 / lenA, denA, striyoMkoM garbhakA honA aura vRddhi pAmanA, janmanA, maraNA, aura saMsArika vyavahArameM vyApArAdi kRtya karanA, dunIyAmeM rogI, tathA nirogI honA, aura dAna puNyAdi bhI karanA, ityAdi pApa aura puNyake kArya karanA hI nahI hotA hogA taba to manuSyAdikoMkoM adhika mAsa aGgIkAra nahI karanekA ThaharAnA nyAyAmbhonidhijIkA bana sake parantu jo Uparake kahe, pApa, puNyake, kAryya duniyAke loga adhika mAsameM karate hai isa liye nyAyAmbhonidhijI kA uparakA likhanA pratyakSa mithyA honese pakSapAtI haThayAhIke sivAya AtmArthI buddhijana koI bhI puruSa mAnya nahI kara sakate hai isako vizeSa pAThakavarga vicAralenA ; aura Age phira bhI nyAyAmbhonidhijIne zrIAvazyaka niyuktikI gAthA likhI hai so bhI niyuktikAra zrutakevalI zrIbhadrabAhukhAmijIke viruddhArthameM utsUtrabhASaNarUpa aura isa gAthAkA sambandha tathA tAtparya samake binA bhole jIvoMkoM saMzayameM gere haiM isakA vizeSa vistAra sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAma kI samIkSAmeM acchI tarahase kiyA jAvegA so par3hake sarvanirNaya karalenA-aura phira bhI nyAyAmbhonidhijIne zrIAvazyaka niyuktikI gAthAkA bhAvArtha likhA hai ki ( he aMba adhika mAsameM kaNiyarako praphullita dekhake tereko phUlanA ucita nahIM hai kyoMki yaha jAti binAke ADambara dikhAte haiM ) isa lekhase adhika mAsameM kaNiyarako phUlanA ThaharAte aMbako nahI phUlanA ThaharAkara kaNiyarako tuccha jAtikI aura aMbako uttama jAtikA ThaharAte haiM sobhI inhoMkI samajhameM phera hai kyoMki For Private And Personal Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 208 ] kaNiyara to sabIhI mAsoMmeM phUlatI hai aura AMbe bhI sabIhI mAsoMmeM phUlake phalate hai so kalakattA, muMbaI vagairaha zaharoMke aneka puruSa jAnate hai / aura kaNiyara to uttama jAtikI aura aMba tuccha jAtikA kAraNa apekSA se ThaharatA hai isakA vizeSa khulAsA sAtave mahAzayako samIkSAmeM karane meM AveMgA aura Age phira bhI zrIAvazyaka niryukti kI gAthA para nyAyAmbhonidhijIneM apanI cAturAI ko pragaTa feat hai ki ( aba dekhIye he mitra yaha acchI jAtikI vanaspati bhI adhika mAsako tucchahI jAnake praphullita nahI hotI hai) isa uparake lekhakI samIkSA pAThakavargakoM sunAtA huM ki nyAyAMbhonidhijI acchI jAtIko vanaspatiko adhika mAsako tucchahI jAnake praphullita nahI honekA ThaharAte haiN| isa nyAyAnusAra to nyAyAMbhonidhijI tathA inhoMke parivAravAle bhI jo acchI jAtikI vanaspatikA anukaraNa karate hoveMge taba to adhika mAsako tucchahI jAnake khAnA, pInA, deva darzana, guru vandana, vinaya, bhakti, vRddhAdikakI vaiyAvacca, dharmopadezakA vyAkhyAna, vrata, pratyAkhyAna, devasI, rAI, pAkSika pratikramaNAdi kAryya karake apanI AtmAkoM pApakRtyoMse Alocita dekhakarake harSaseM praphullita cittavAle nahI hote hoveMge taba to uparakA lekha vanaspati sambandhIkA likhanA ThIka haiM aura upara kahe so kRtyoMse Apa harSita hote hoveMge taba to vanaspatikI bAtako likhake bhole jIvoMko zrIjinAjJArUpI ratnase geranekA kArya karanA so pratyakSa mithyAtvakA kAraNa hai, aura vidvAn puruSoMke Age hAsyakA hetu hai so buddhijana puruSa vicAra lenA ; - For Private And Personal Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 209 ] aura bhI dUsarA suno acetanarUpa vanaspatiko yaha a. vaka mAsa uttama hai kiMvA tuccha hai isa rItikA koI bhI prakArakA jJAna nahI hai isaliye ( acchI jAtikI vanaspati bhI adhika mAsako tucchahI jAnake praphullita nahI hotI hai ) yaha akSara nyAyAMbhonidhijIke pratyakSa mithyA hai| aura bhI merekoM bar3e hI aphasosake bAtha likhanA par3atA hai ki nyAyAmbhonidhijIneM uparameM vanaspati sambandhI uTapaTAGga lekha likhate kucha bhI pUrvAparakA vicAra viveka buddhise nahI kiyA mAluma hotA hai kyoMki - prathama / ( adhikamAsa ko acetanarUpa vanaspati bhI nahIM aGgIkAra karatI hai) yaha akSara likhe phira Age zrIAvazyaka niryukli kI gAthA ( zAstrakAra mahArAjake viruddhArthameM ) likhake bhI bhAvArtha meM dUsarA / ( he amba adhika mAsameM kaNiyarako praphullita dekhake tereko phulanA ucita nahI hai ) yaha likha diyA hai isase siddha huvA ki adhikamAsako vanaspati jo kaNiyarakI jAti usIne aGgIkAra kiyA aura praphulita huI aura vanaspatikI jAti aMbA bhI adhika mAsako aGgIkAra karake praphullita hotAthA taba usako kahA ki terekoM phUlanA ucita nahI hai / aba pAThakavarga vicAra karo ki prathamakA lekhameM adhika mAsako vanaspati aGgIkAra nahI karanekA likhA aura dUsare lekhameM adhika mAsameM vanaspatikoM phUlanA aGgIkAra karanekA likhadiyA isaliye jo nyAyAmbhonidhijI prathama kA apanA lekha satya ThaharAveMge to dUsarA lekha mithyA ho jAvegA aura dUsarA lekhako satya ThaharAyeMge to prathanakA Deba 27 For Private And Personal Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 290 ] mithyA ho jAvegA isaliye pUrvApara virodhI (vittambAdI) vAkya likhanekA jo vipAka zrIdharmaratnaprakaraNakI vRttimeM kahA hai (so pATha isI hI pustakake pRSTha 86 / 87 / 88 meM upa gayA hai) usIke adhikArI nyAyAmbhonidhijI Thahara gaye so pAThakavarga vicAra lenA; aura adhikamAsakoM tuccha nyAyAmbhonidhijI ThaharAte haiM so to niHkevala zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanAkA kAraNa karate hai kyoMki zrItIrthaGkarAdi mahArAjoMne adhikamAsako uttama mAnA hai (isakA adhikAra isI hI pustakameM aneka jagaha vAramvAra chapagayA hai aura Age bhI chapegA ) isa liye adhikamAsako tuccha nyAyAmbhonidhijI ko likhanA ucita nahIM thA so bhI pAThakadharma vicAra lo;. aura Age phira bhI jaina siddhAnta samAvArIkI pustakake pRSTha 93 kI prathama paMkti se 12 vI paMkti taka aise likhA hai ki (he parIkSaka aura bhI yuktiyAM Apako dikhAte hai ki yaha jagatake loka bhI bArAmAsameM jisa jisa mAsake sAtha pratibaddhakArya hote hai so tisa tisa mAsameM adhika mAsako chor3ake avazya hI karate hai jaise ki Azoja mAsa pratibaddha dIvAlIparva adhika mAsako chor3ake Asoja mAsameM hI karate hai aura AmbalakI olI cha mAsake antaramai karaneko bhI adhika mAsako chor3ake Asoja bhAsameM aura caitramAsameM karate hai aise aneka laukika kArya bhI apane mAne mAsameM hI karate hai parantu Age pIche koI bhI nahI karate hai to he mitra bhAdravamAsa pratibaddha aisA parama paryuSaNA For Private And Personal Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 219 ] parva aura mAsameM karanA yaha siddhAntaseM bhI aura laukika rItimeM bhI viruddha hai) yaha nyAyAmbhonidhijI kA uparokta apanI pustakake pRSTha 93 kI paMkti12 vI takakA lekha hai;___ isa uparake lekhakI vizeSa samIkSA khulAsAke sAtha laukika aura lokottara dRSTAnta sahita yukti pUrvaka pAMcaveM mahAzaya nyAyaratna jI zrIzAntivijayajIke nAmase aura sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmaseM karane meM AvegA tathApi saMcitase isa jagaha bhI karake dikhAtA huM jisameM prathamato adhika mAsako niSedha karane ke liye nyAyAmbho. nidhijI tathA inhoMke parivAravAle aura inhoMke pakSadhArI eka do chor3ake hajAroM kuyuktiyAM karake bAladRSTi rAgiyoM ko dikhAkara apane dila meM khutI mAne parantu jaina zAstroMkI sthAdvAdazailIke jAnakAra AtmArthI vidvAn puruSoM ke Age eka bhI kuyukti nahI cala sakatI hai kintu kuyuktiyAMka karane vAle utsUtra bhASaNakA dUSaNake adhikArI to avazyahI hote haiM isa liye uparake lekha meM nyAyAMbhonidhijIne yuktiyAM ke nAmase vAstavikameM kuyuktiyAM dikhA karake adhika mAsako ginatImeM niSedha karanA cAhA so kadApi nahI ho sakatA hai kyoMki dIvAlI ( dIpotsava) aura oliyAM yaha dona kArya jaina zAstroM meM lokottara parvame mAne haiM so prasiddha hai tathApi nyAyAMbhonidhijI oliyAMkoM laukika parva likhate kucha bhI mithyA bhASaNakA bhaya na kiyA mAluma hotA hai, aura dIvAlI zAstrakAroMne kArtika mAsa pratibaddha kahI hai so jagat prasiddha hai aura mAravAr3a pUrva paJjAbAdi dezoMke jainI acchI tarahase jAnate haiM aura khAsa nyAyAMbhonidhijI For Private And Personal Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 212 ] paDAva dezake hote bhI aura aneka zAstroM meM kArtikamAsakA sulAsAseM likhA hote bhI bhole jIvoMke Age apanI bAta jamAneke liye apane dezakI aura zAstra kI bAtako chor3akara aneka zAstroMkA pATha bhI chor3ate hue, gujarAtI bhASAkA pramANa lekarake Asoja mAsa pratibaddhA dIvAlI likhate haiM so bhI vicArane yogya bAta hai aura adhika mAsa honese avazya karake sAtameM mAse oliyAM karane meM AtI haiM tathApi nyAyAMbhonidhijIne adhika mAsa hote bhI cha mAsake antara meM likhA haiM so mithyA hai aura jaina zAstroM meM tathA laukika meM jo jo mAsa tithi niyata parva hai so adhika mAsa hone seM prathama mAsakA prathama pakSameM aura dUsare mAsakA dUsarA pakSa meM karanemeM Ate haiM isa bAtakA vizeSa nirNaya zA samAdhAna sahita uparokta pAMca meM aura sAtameM mahAzayake nAmakI samIkSAmeM Age dekhake satyAsatyakA pAThaka varga svayaM vicAra karalenA aura Age phira bhI nyAyAMsonidhijIne likhA hai ki ( he mitra bhAdrava mAsa pratibaddha aisA parama paryuSaNAparva aura mAsameM karanA yaha siddhAntase bhI aura laukika rItise bhI viruddha hai ) isa lekhase nyAyAMbhonidhijI do zrAvaNa hote bhI bhAdrava mAsa pratibaddha paryuSaNA ThaharA karake do zrAvaNa honese dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloMkoM siddhAnta se aura laukika rItise bhI viruddha ThaharAte haiM so niHkevala ApahI utsUtra bhASaNa karate haiM kyoMki do prAvaNa honese zrIkharataragacchake tathA zrItapagacchAdike aneka pUrvAcAvyoMne dUsare prAvaNameM paryuSaNAparva karanekA aneka For Private And Personal Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 215 ] zAstroM meM kahA hai aura prAcIna kAlameM bhI mAsavaddhi hone meM prAvaNa mAsa pratibaddha paryuSaNA thI isaliye mAsavaddhi do zrAvaNa hote bhI bhAdrava mAsa pratibaddha paryuSaNA ThaharAnA zAstraviruddha hai aura dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloMko siddhAntaseM aura laukika rItise viruddha ThaharAnA so bhI pratyakSa mithyA bhASaNa kAraka haiM isakA uparameM aneka jagaha vistArase chapagayA hai aura Age vizeSa vistAra sAtameM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI samIkSAmeM karanemeM AvegA;____ aura Age phira bhI nyAyAMbhonidhijIne paryuSaNA sambandhI apanA lekha pUrNa karate antameM pRSTha 93 paMkti13 seM paMkti 10 taka aise likhA hai ki [ pUrvapakSa pRSTha 157 meM likhe hue pAThakA kucha bhI samAdhAna na kiyA uttara-he parIkSaka adhika mAsako jaba kAlacUlA mAna liyA to zAstrake likhe hue 50 dina bhI siddha hogaye aura 70 dina bhI siddha hogaye to phira kAheko apane apane mAsameM niyata dharmakArya chor3ake aura aura kalpanA karake Agraha karanA cAhiye ] yaha uparakA lekha nyAyAMzonidhi jIkA zAstroMke viruddha aura mAyAzattikA bhole jIvoMkoM bhramAneke vAste hai kyoMki prathama to zuddhasamAcArIke pRSTha 157 meM zrIkalpasUtrakA mUla (savIsai rAimAse ityAdi ) pATha likhA hai aura dUsarA zrIvahatkalpacUrNikA pAThase prAcInakAlakI apekSAyeM pAMca pAMca dinakI vRddhi karate dazaveM paJcaka meM pacAsa dine paryuSaNA dikhAI hai aura usI zrIvaha kalpakI cUrNimeM adhika mAsako nizcayake sAtha avazya - ginatI meM lenA kahA hai jisakA pATha Age chaThe mahAzaya For Private And Personal Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 214 ] zrIvallabha vijayajIke nAmakI samIkSAmeM likhane meM AvegA, isaliye zuddha samAcArIkI pustakake pRSTha 157 kA pATha sambandhI pUrvapakSa uThAkara usIkA uttarameM adhika mAsakI ginatI niSedha karanA so to pratyakSa nyAyAmbhonidhijIkA zAstra viruddha utsUtra bhASaNa rUpa hai ; aura dUsarA yaha bhI suna lIjIye ki-zrInizItha cUrNi kAra zrIjinadAsa mahattarAcAryajI pUrvadhara mahArAjane aura zrIdazavakAlika sUtrake prathama cUlikAkI vRhadghattikAra suprasiddha zrImAn haribhadra sUrijI mahArAjane adhikamAsako kAlacUlAkI uttama opamA ginatI karane yogya likhI hai tathApi ina mahArAjake viruddhArtha meM nyAyAmbhonidhijI itane vidvAn hote bhI adhika mAsako kAlacUlA mAnate bhI niSedha karate hai so bar3I hI vicArane yogya Azcarya kI bAta hai ;___ aura do zrAvaNa honese bhAdrapadataka 80 dina hote hai tathA do Azvina honese kArtika taka 100 dina hote hai tathApi 80 dinake 50 dina aura 100 dinake 10 dina nyAyAmbhonidhijIne apanI kalpanAseM kAla vUlAke bahAne banAye so kadApi nahI bana sakate hai isakA vistAra tInoM mahAzayoM kI aura khAsa nyAyAmbhonidhijIkI bhI samIkSA meM acchI tarahase uparameM chapa gayA hai so par3hake sarvanirNaya kara lenA:-aura do zrAvaNa mAsa honeseM dUsare prAvaNa mAsa pratibaddha paryuSaNA parva hai isaliye do zrAvaNa hote bhI bhAdrava mAsakI bhrAnti karanA zAstra viruddha hai aura aba nyAyAmbhonidhijIke nAma kI paryuSaNA sambandhI samIkSA ke anta meM For Private And Personal Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrIjinAjAke ArAdhaka satyagrAhI sajjana puruSoMse merA yahI kahanA hai ki jaise pUrvokta tInoM mahAzayoMne apane vidvattAkI kalpita bAta jamAneke liye pUrvApara virodhI tathA uTapaTAGga aura zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke viruddha aura aneka zAstroMke pAThoMko utyApana karake apanA ananta saMsAra vRddhikA bhaya nahI kiyA taiseM hI cauthe mahAzaya nyAyAmbhonidhijIne bhI tInoM mahAzayoMkA anukaraNa karake pUrvApara virodhI tathA uTapaTAGga aura prItIrthaGkaragaNadharAdi mahArAjoMke viruddha utsUtra bhASaNa karane meM kucha bhI bhaya nahI kiyA parantu maiMne bhI bhavya jIvoMke zuddha zraddhA honeke upagArakI buddhise zAstrAnusAra yuktipUrvaka satya bAtoMkA dekhAva karake kalpita bAtoMkI samIkSAkara dikhAi hai usIko par3hake satya bAtakA grahaNa aura asatya bAtakA tyAga karake apanI AtmAkA kalyANa karane meM udyama kareMge aura dRSTirAgakA pakSapAtakoM na rakheMge yahI merA pAThaka ghargako kahanA hai ;___ aura nyAyAmbhonidhijIke lekha para aneka puruSa saMpUrNa rItiseM pUrA bharosA rakhatethe ki nyAyAmbhonidhijI jo likheMge so zAstrAnusAra satyahI likheMge aisA mAnyakarake unhoMse pUjyabhAva bahota puruSoMkA hai| aura merA bhI thA parantu zAstroM kA tAtparyya dekhane se jo jo nyAyAMbhonidhi jIne mahAn utsUtra bhASaNarUpa amartha kiyA so so saba pragaTa hogayA jisakA namunArUpa paryuSaNA sambandhI nyAyAmbho. nidhijIne kitanI jagaha pratyakSa mithyA aura utsUtra bhASaNa kiyA hai so to uparakI merI likhI huI samIkSA par3hane meM For Private And Personal Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 296 ] urohant pratyakSa dikha jAyeMgA tathA aura bhI nyAyAmbhonidhijIneM jaina siddhAntasamAcArI nAmako pustakameM anumAna 150 athavA 160 zAstroMke viruddhArthameM aneka jagaha pratyakSa mithyA tathA aneka jagaha mAyAvRttirUpa aura aneka jagaha zAstroMke Age pIche ke pATha chor3ake adhUre adhUre tathA zAstra kArake abhiprAyake viruddha aneka jagaha anyAya kAraka aura aneka satyabAtoMkA niSedha karake apanI kalpita bAtoMkA utsUtra bhASaNarUpa sthApana ityAdi mahAn anartha karake bhole dRSTirAgI gaccha kadAgrahI bAlajIvoMkoM zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAkA mokSarUpI rastAparaseM gerake saMsArarUpI mithyAtva kA rastAmeM phasAneke liye jaina siddhAnta samAcArI, pustaka kA nAma rakhake vAstavikameM ananta saMsArakI vRddhikAraka mithyAtvarUpa pAkhaNDakI samAcArI nyAyAmbhonidhijIneM pragaTa karake apanI AtmAkoM isa saMsArarUpI samudra meM kyA kyA inAmake yogya ThaharAI hogI tathA aba inhoMke parivAra vAle aura inhoMke pakSadhArI bhI usI mujaba vartate hai jinhoMkoM isa saMsAra meM kyA inAma prApta hogA so zrIjJAnIjI mahArAja jAneM ; - isa liye zrIsaGghakoM aura nyAyAmbhonidhi jIke pakSadhArI tathA inhoMke parivAra vAloMko upara kI pustaka sambandhI bAtoMke liye merA abhiprAya isa pustaka ke antameM vinatI pUrvaka jAhira karanemeM AvegA aura pAMcaveM mahAzaya nyAyaratnajI zrIzAntivijayajI tathA chaThe mahAzaya zrIvallabhavijayajI aura sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI samIkSA meM prasaGgopAta thor3I thor3I bAtoMkA upara kI pastaka sambandhI darzAva bhI karanemeM AvegA ;iti cautheM mahAzaya nyAyAmbhonidhijI zrIAtmArAmajIke nAmakI paryuSaNA sambandhI saMkSipta samIkSA samAptaH // For Private And Personal Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 217 ] aba Age pAMcaveM mahAzaya nyAyaratnajI zrIzAntivijayajIne mAnavadharmasaMhitA nAmA pustakameM jo paryuSaNA sambandhI lekha adhika mAsako niSedha karaneke liye likhA hai usakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hu jisameM prathamato mAnavadharmasaMhitA pustakake pRSTha 800 kI paMkti 17 vIM se pRSTha 801 kI paMkti 21 // taka jaisA nyAyaratna jI kA lekha hai vaimAhI nIce mujaba jAno ; [do zrAvaNa hoto bhI bhAdavemeM hI paryuSaNAparva karanA cAhiye, agara kahA jAya ki-ASADhasudI 14 caturdazIseM 50 roja lenA kahA yaha kaise sabuta rahegA ? jabAba-kalpasUtrakI TIkAmeM pATha hai ki-adhikamAsa kAlapuruSakI cUlikA yAnI coTI hai, jaise kisI puruSakA zarIra ucAImeM nApA jAya to coTIkI laMbAI nApI nahI jAtI, isI taraha kAlapuruSakI coTI jo adhikamAsa kahA so ginatI meM nahI liyA jAtA, kalpasUtrakI TIkAkA pATha kAlacUletyavivakSaNAdinAnAM paJcAzadeva,-agara liyA jAtA ho to payuSaNA parva-dUsare varSa zrAvaNameM aura isa taraha adhika mahinoM ke hisAbamaiM hamezAM ukta parva phirate huve cale jAyageM, jaise musalmAnoM ke tAjiye-hara adhika mAsameM badalate rahate haiM, dUsarA yaha bhI dUSaNa AyagA ki-varSabharameM jo tIna cAtumAsika pratikramaNa kiye jAte haiM unameM paJcamAsika pratikramaNapATha bolanA par3egA, zItakAlameM aura uSNakAlameM to adhika mahinA ginatImeM nahIM lAnA aura caumAsemeM ginatI meM lAkara zrAvaNameM paryuSaNA karanA kisa nyAyakI bAta huI ? agara kahA jAya ki-pacAsa dinakI ginatI For Private And Personal Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 298 / lii jAtI hai to pichale 70 dinakI jagaha 100 dina ho jAyageM, udhara doSa AyagA, saMvatsarIke pIche 70 dina zeSa rakhanA-yaha bAta samavAyAGgasUtra meM likhI hai-usakA pATha-vAsANaM savIsayarAe mAse vaika te sattarirAiMdiehiM sesai hiM, isaliye vahI pramANa vAkya rahegA ki-adhikamAsa kAlapuruSakI coTI honeseM ginatImeM nahIM lenA, adhika mahinekoM ginatImeM leneseM tIsarA yaha bhI doSa AyagA ki-cauIsa tIrthaGkaroM ke kalyANika jo jisa jisa mahinekI tithimeM Ate haiM ginatImeM ve bhI bar3ha jAyageM, phira kyA / tIrthaGkaroMke kalyANika 120 se bhI jyAde ginanA hogA ? kabhI nahI, isa hetuse bhI adhikamAsa nahI ginA jAtA adhika mahineke kAraNa kabhI do bhAdave ho to dUsare bhAdavemeM paryuSaNA karanA cAhiye jaiseM do ASADhamahine hote haiM taba bhI dUptare ASAr3hameM cAturmAsikakRtya kiye jAte haiM vaise paryuSaNA bhI dUsare bhAdadheme karanA nyAyayukta hai|] ___aba nyAyaratna jIke uparakA lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hu jisameM prathamato ( dI zrAvaNa ho to bhI bhAdaveM meMhI paryuSaNAparva karanA cAhiye) yaha likhanA nyAyaratnajIkA zAstroM meM viruddha hai kyoMki khAsa nyAyaratnajIkehI paramapUjya zrItapagacchake pUrvAcAryoMne do zrAvaNa hone meM dUsare zrAvaNameM paryuSaNAparva karanekA kahA hai jisakA adhikAra uparameM aneka jagaha aura khAsa karake cAroM mahAzayoMke nAmakI samIkSAmeM acchI taraha se chapagayA hai isaliye do zrAvaNa hote bhI bhAdrapadameM apane pUrvajoM ke viruddhArtha meM paryu. ghaNAparva sthApana karanA nyAyaratnajIko ucita nahI hai| For Private And Personal Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 29 ] aura dUsarA yaha hai ki zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahAn uttama puruSoMne sUtra, cUrNi, bhASya, vRtti, niyukti prakaraNAdi aneka zAstroM meM mAsavRddhike abhAvase bhAdrapadameM pacAsa dine paryuSaNA karanI kahI hai parantu ekAvana 51 meM dine zrIjinAjJAke ArAdhaka puruSoMkoM paryuSaNA karanA nahI kalpe aura ekAvana dine paryuSaNA karane vAloMkoM zrI jinAjJAke lopI kahe hai so prasiddha hai tathApi nyAyaratnajI itane vidvAn ho karake bhI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke vadhanako pramANa na karate hue aneka sUtra, ghUryAdi zAstroM ke pAThoMko utthApate hue mAsavRddhi do zrAvaNa hote bhI 80 dine bhAdrapadamai paryuSaNAparva karanekA likhate kucha bhI utsUtra bhASaNakA bhaya nahI karate haiM yaha var3AhI aphasosa hai;___ aura do zrAvaNa hote bhI bhAdrapadameM paryuSaNA karanese pratyakSa 80 dina hote haiM tathA adhikamAsa bhI zAstrAnusAra aura nyAyayukti sahita avazya nizcaya karake ginatImeM sarvathA siddha hai so uparameM aneka jagaha chapagayA hai isaliye adhika mAsakI ginatI niSedha karanA bhI utsatra bhASaNarUpa anyAya kAraka hai tathApi nyAyaratnajIne utsatra bhASaNakA vicAra na karate adhika mAsako ginatImeM niSedha karane ke liye jo jo vikalpa karake zAstroMke viruddhArtha meM bhole jIvoMkI zraddhAbhaGga honeke liye likhA hai usIkI samIkSA karatA hu jisameM prathamato do zrAvaNa honese bhAdrapada taka 80 dina hote haiM jisakA apanI kalpamAse 50 dina banAneke liye nyAyaratnajI likhate hai ki[ kalpasUtrakI TIkAmeM pATha hai ki adhikamAsa kAla. For Private And Personal Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 220 ] puruSakI cUlikA yAnI coTI hai jaise kisI puruSakA zarIra ucAI meM nApA jAya to coTIkI laMbAI nApI nahI jAtI hai isI taraha kAlapuruSakI coTI jo adhikamAsa kahA so ginatI meM nahI liyA jAtA kalpa patra kI TIkAkA pATha kAlacUletyavivakSaNAdinAnAM paJcAzadeva ] isa uparake lekha meM nyAyaratna jIne adhikamAsako kAlapuruSakI coTI likhakara ginatI meM nahI lenekA ThaharAyA hai so niHkevala zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke virudvArtha meM utsUtra bhASaNarUpa hai. kyoMki zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne adhika mAsako dinoM meM pakSoMmeM mAsoMmeM varSoM meM anAdikAla huvA nizcaya karake ginatI meM liyA hai Age leveMge aura vartamAna kAlameM bhI zrIsImaMdhara svAmIjI Adi tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAja mahAvideha kSetrameM adhika mAsako ginatImeM lete haiM taisehI isa paJcameM kAlameM bharata kSetrameM bhI aneka AtmArthI puruSa aneka zAstrAnusAra yukti pUrvaka dezakAlAnusAra adhika mAsako avazyahI ginatImeM lete haiM isa bAtakA aneka jagaha uparameM adhikAra chapagayA hai aura Age bhI chapegA isaliye adhikamAsakoM ginatI meM nahI lenekA ThaharAnA nyAyaratnajIkA utsUtra bhASaNarUpa honese pramANika nahI ho sakatA hai| aura nyAyaratnajI adhika mAsako kAlapuruSakI calikA kahakara coTI arthAt ghAsakI taraha kezAMkI coTIvat likhate haiM so bhI zAstroMke viruddha hai kyoMki zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne cUlikA yAne zikharakI opamA ginatI karane yogya divI hai / jaime| lakSa yojanakA sumeru For Private And Personal Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 221 ] parvatake cAlIza yojanakA zikharako tathA anya bhI hareka parvatoMke zivaroM koM aura deva mandiroMke zikharoM ko zAstrakAroM ne kSetralAkI opamA divI hai natu kezAMkI coTIvat ghAmakI, aura zrApaJcaparameSTi mantra ke zikhararUpa cAra padoM ko tathA zrIAcArAGgakA sUtra ke zikhararUpa do adhyayanakoM aura zrIdazavekAlikajI sUtrake zikhararUpa do adhyayanako zAstrakAroMneM bhAvacUlAkI opamA divI hai jisakI avazyahI ginatI karane meM AtI haiM / taisehI / candrasaMvatsararUpa kAlapuruSa ke zikhararUpa adhika mAsakoM kAlacUlAko uttama opamA ginatI karane yoga zAstrakAroMneM divoM hai aura adhika mAsa honeseM teraha moMkA abhivarddhitasaMvatsara zrI ananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMne kahA hai to aneka zAstroM meM prasiddha hai aura khAta karake adhika mAsako kAlacUlAkI uttama opamA likhane vAle zrIjinadAsa mahattarAcAryyajI pUrvadhara mahArAja bhI nizcaya karake ginatI meM lene kA likhate haiM, aura bhI dUsarA sunoM ki- jaise | zrItIrthaGkara mahArAje ke nija nija aMguliyoM ke pramANase mastaka taka zarIra kI laMbAI 108 aMgulIkI hotI hai aura mastaka para bAraha aMgulIkI uSNikA ( zikhA ) kI zikhararUpa cUlAkI opamA hai jisakoM sAmila lekara 120 aMgulIkA zrItIthaMGkara mahArAja ke zarIrake ginatIkA pramANa saba zAstrakAroMne kahA hai / taisehI / saMvatsararUpa kAlapuruSa kA nija svabhAvika pramANa 354 dina, 11 ghaTIkA aura 36 palakA hai tathA saMvatsararUpa kAlapuruSakA zikhararUpa adhika mAsako kAlacUlAko opamA hai jisakA pramANa 20 dina For Private And Personal Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Acharya [ 222 ] 30 ghaTIkA aura 58 palakA hai jisako sAmila lekara 383 dina 42 ghaTIkA aura 34 pala pramANe teraha mAsoMkI ginatI kA hisAbase abhivarddhita saMvatsara sabI zAstrakAroMne aura khAsa zrItapagacchake pUrvAcAryoMne bhI kahA hai| aura adhika mAsako kAlacUlA kahanese bhI ginatImeM avazyahI lenA zAstrakAroMne kahA hai usa sambandhI inhI pustakake pRSTha 48 se 65 taka tathA aura bhI aneka jagaha chapagayA hai so par3hanese sarva niHsandeha ho jAyegA isaliye nyAyaratnajI adhika mAsako kAlapuruSakI coTI likhakarake ginatImeM nahI lenekA ThaharAte haiM so vRthA apanI kalpanAseM bhole jIvoMkI zAstrAnusAra satya bAta paraseM zraddhAbhaGga kAraka utsUtra bhASaNa karate haiM so uparake lekhase pAThakavarga vizeSa apanI buddhi se bhI vicAra sakate haiM ; aura zrIkalpasatrako TIkAkA pramANa nyAyaratnajIne dikhAyA so to ( aMdhecuye thothedhAna, jaiseguru taiseyajamAna) kI taraha karake aneka zAstroMke viruddha utsUtra bhASaNarUpa andha paramparAkA mithyAtvako puSTa kiyA hai kyoMki prathama zrIdharmasAgarajIne zrIkalpakiraNAvalI meM zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMke viruddhArthameM apanI kalpanAseM jaina zAstroMke atIva gambhIrArthake tAtparyyako samajhe binA utsUtra bhASarUpa jaise taise likhA hai usIkoM dekhake dUsare zrIjayavijayajIne zrIkalpadIpikAmeM tathA tIsare zrIvinayavijaya jIne zrImukhabodhikAmeM bhI usI tarahake utsUtra bhASaNake gappoMko likhe haiM aura usIkA zaraNA lekarake cauthe nyAyAMbho nidhijIne bhI jaina middhAnta samAcArIkI pustakameM apanI For Private And Personal Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 223 ] cAturAIke sAtha utsatra bhASaNakI bAte pragaTa kivI hai aura aisehI gADarIyA pravAhavat usI bAtoMkoM vartamAnameM nyAyaratnajI jaise bhI likhate haiM parantu tattvArthako jarA bhI nahI vicArate haiM kyoMki zrIvinayavijayajI vagairaha cAro mahAzayoMne kAlacUlAke nAmase adhika mAsakoM ginatImeM nahI lenekA zAstrakAroM ke viruddhArthame ThaharAyA hai jisakI samIkSA acchI tarahase inhI pustakake pRSTha 58seM yAvat pRSTha 296 taka uparameM chapa cukI hai so par3hanese sarva nirNaya ho jAvegA tathApi zrIvinayavijayajI kRta zrIsukhabodhikAke anusAra apanI apanI cAturAisaiM vizeSa kuyuktiyAMke vikalpa uThA karake bhole jIvoMko bhramameM geraneke liye nyAyaratnajI vagairahane pRthA parizrama kiyA hai una kuyuktiyAMkA samAdhAna yuktipUrvaka likhanA yahAM sarU hai jisameM nyAyaratna jIne zrIkalpasUtrakI TIkAkA pATha zrIdhinayavijayajI kRta dikhAyA so utsatra bhASaNarUpa honese maiMne usIkI samIkSA to pahilehI kara dikhAI hai isaliye zrIvinayavijayajIkRta utsUtra bhASaNa rUpa uparake pAThakoM myAyaratnajIko likhanA bhI ucita nahI hai aura pakSagrAhiyoMke sivAya AtmArthI puruSoMkoM mAnya karanA bhI ucita nahI hai yAne sarvathA tyAgane yogya hai so uparake lekhase pAThakavarga bhI acchI tarahaseM vicAra lenA ; aura Age phira bhI adhika mAsako ginatI meM nahI leneke liye nyAyaratnajIne apanI cAturAIko pragaTa karake likha dikhAI hai ki ( agara liyA jAtA ho to paryuSaNA parva dUsare varSa zrAvaNameM aura isa taraha adhika mahinoMke For Private And Personal Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 224 ] hisAbaleM hamezAM ukta parva phirate huve cale jAyage jaise musalmAnoMke tAjiye hara adhikamAsa meM badalate rahate haiM) nyAyaratnajIkA isa lekha para mereko bar3AhI Azcarya sahita kheda utpanna hotA hai aura nyAyaratna jI kI bar3I ho ajJatA pragaTa dikhatA hai moha dikhAtA hUM-jisameM prathama to Azcaryya utpanna hone kA to yaha kAraNa hai ki syAdvAda, anekAMta, avirUvAdI, ananta guNI, paramottama aise zrIsarvajJa bhagavAn zrIjinendra mahArAjoMka kathana kare huve atyuttama ahiMsA dharmake vRddhikAraka arddha gatikA rastArUpa dharmadhyAna dAnapuNya paropakArAdi uttamottama zubhakAryoM kA nidhi zAnta cittako karane vAle aura pApapaGka (karmarUpa mela) ko naSTa karane vAle zrIparyuSaNA parva ke sAtha uparokta guNoseM pratikula mithyAtvI aura vitaviTaMbaka pAkhaMDa rUpa adharmakI vRddhi kAraka tathA cha (6) kAyake jIvoMkA vinAza kAraka narakAdi adhogatikA rastArUpa AtaraudrAdi yukta tAjiyAMkA dRSTAnta nyAyaratna jIne dikhAyA isaliye merekoM Azcarya utpanna huvA ki jo nyAyaratna jIke antaHkaraNa meM samyaktva hotA to cintAmaNiratna rUpa zrIparyuSaNAparvake sAtha kAcakA Tukar3ArUpa tAjiyAMkA dRSTAnta likhake apanI kalpita bAtako jamAneke liye adhika mAsa kA niSedha kadApi nahI dikhAte isa bAtakoM pAThakavarga bhI vicAra lenA ;* aura bar3A kheda utpanna honekA to kAraNa yaha hai ki zrIananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryone aura khAsa nyAyaratna jIke pUjya apane zrItapagacchake hI pUrvA For Private And Personal Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 225 ] cAyyAne aneka zAstroM meM adhikamAsako sarvathA karake paripUrNa rItiseM vistArapUrvaka khulAsAke sAtha nizcaya karake avazyahI ginatImeM liyA hai. jisameM zrIcandraprajJapti 1 tathA vRtti 2 zrIsUryaprajJapti 3 tathA vRtti 4 zrIjyotiSakaraNDa payannA 5 tathA vRtti 6 zrIpravacanasAroddhAra 7 tathA vRtti zrIsamavAyAGgajIsUtra " tathA vRtti 10 zrIjambudvIpaprajJapti 19 tathA tInakI do (2) vRtti 13 ityAdi aneka zAstroMke pATha nyAyaratnajIne dekhe hai jisameM adhika mAsako ginatI meM liyA hai jisameM bhI zrIjyotiSakaraNThapayannAkI vRtti to nyAyaratnajIne ekavAra nahIM kintu anekavAra dekhI hai usI meM to vizeSa karake samayAdi kAlakI vyAkhyA kivI hai ki asaMkhyAtA samaya jAne se eka AvalikA, 1, 67, 77, 216, AvalikA jAnese ekamuhUrta hotA hai trIza muhUrta meM eka ahorAtri rUpa divasa hotA hai aise pandaraha divasa jAnese ekapakSa hotA hai do pakSase ekamAsa hotA hai do mAsase eka Rtu hotA hai cha RtuyoMseM eka samvatsara hotA hai isI hI tarahase nakSatra samvatsarake, candrasamvatsarake, Rtu sambatsara ke, sUryasamvatsarake, aura abhivarddhitasamvatsarake, muhUtIkA jUdA jUdA hisAba vistArapUrvaka dikhAkara pAMca samvatsaroMkA eka yugake 54900 muhUrta dikhAye haiM jisameM eka yugake pAMca saMvatsaromeM do adhika mAsake bhI muhUttoMkI ginatI sAthameM lene se hI 54900 muhUrttakA hisAba milatA hai anyathA nahIM isa tarahaseM kAlakI vyAkhyA samaya, AvalikA, muhUrta, dina, pakSa, mAsa, varSa, yuga, pUrvAGga, pUrva, palyopama, sAgaropama aura utsarpiNI, avasarpiNI kAlasai anantakAlakI 28 For Private And Personal Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 226 ] vyAkhyA kI ginatI meM adhika mAsako pramANa kiyA hai aura adhika mAsakI utpattikA kAraNa kAryyAdi giNita pUrvaka zrImalayagirijI mahArAjane zrIjyotiSakara NDapayanAkI vRtti meM vistAra kiyA hai isa granthako nyAyaratnajIneM aneka vAra dekhA hai aura zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi sarvajJa mahArAjoMne adhika mAsako ginatI meM pramANa kiyA hai so aneka zAstroMke pATha prasiddha hai aura khAsa nyAyaratnajIneM mAnavadharma saMhitA pustakake pRSTha 24 kI paMkti 20 vI se 22zA paMkti taka aise likhA hai ki ( utsUtra bhASaNa samAna koI 'var3A pApa nahI saba kriyAdharI rahegI ukta pApa durgatiko le jAyagA jamAlijIneM gautama gaNadhara jaisI kriyA kina lekina dekha lo kisa gatiko jAnA par3A ) aura pRSTha 588 kI paMkti 14-15 meM phira bhI likhate haiM ki ( sarvajJa praNIta zAstra ke pAThako utthApana karegA usakA nirvANa honA muzkila hai) isa lekha para seM sajjana puruSoMkoM vicAra karanA cAhiye ki - zrI ananta tIrthaGkara gaNadharAdi sarvajJa mahArAjoMne adhikamAsa ko ginatI meM pramANa kiyA huvA hai so aneka zAstroMke pATha prasiddha hai tathApi pakSapAtake joraseM nyAyarattajIneM anantatIrthaGkara gaNadharAdi sarvajJa bhagavAnoMke viruddhArthameM utsUtra bhASaNa karaneke liye sarvajJa praNIta aneka zAstroMke pAThoMkoM utthApana karake utsUtra bhASaNakA bar3A bhArI pApa durgatiko denevAlA tathA saMsAra meM rulAnevAlA apanA likhA huvA uparakA lekhako bhI sarvathA bhUla gaye isaliye merekoM bar3A kheda utpanna huvA ki nyAyabajI jAnate hue bhI utsUtra bhASaNarUpa For Private And Personal Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 227 ] saMsArakI khAr3ameM gire aura apanI AtmAkA bacAva tI karanA dUra rahA parantu bhole jIvoMko bhI usI raste pahucAye so uparake lekhase pAThakavarga vizeSa vicAra lenA; aura adhika mAsako ginatI meM niSedha karaneke liye nyAyaratnajIne musalamAnoMke tAjiye hareka adhika mAsake hisAba se phiranekA dRSTAnta dikhAke sarvajJa kathita paryuSaNA parva bhI adhika mAsake hisAbase phirate rahanekA nyAyaratna jIne likhA so bar3I ajJatA pragaTa kivI hai jisakA kAraNa yaha hai ki zrIsarvajJa bhagavAnoMne mAsavRddhi ho athavA na ho to bhI khAsa karake vizeSa jIvadayAdikakehI kAraNe varSA Rtu meM ASAr3ha caumAsIse uparake likhe dinoMke ginatIkI maryAdA [pramANa] se nizcaya karake zrAvaNa athavA bhAdrapada meMhI-kAraNa, kArya, Rtu, mAsa, tithikA niyamase hI zrIparyuSaNAparvakA ArAdhana karanA kahA hai tathApi nyAyaratna jI adhika mAsake hisAbase paryuSaNAparva phirate hue cale jAnekA likhakara jaina zAstroMke viruddhArtha meM ASAr3ha, jyaiSTha, vaizAkhAdimeM paryuSaNA hone kA dikhAte haiM isaliye nyAyaratnajIkI akSatAmeM kucha kama ho to pAThakavarga tattvArthakI buddhise svayaM vicAra lenA ;___tathA aura bhI nyAyaratnajIke vidvattAkI cAturAIkA namunA suniye-ki zrIjaina zAstroM meM pAMca prakArake saMvatsaroM se eka yugakA pramANa kahA haiM jisameM sUryakI gatikA hisAbase sUrya saMvatsarakI apekSAseM jainameM mAsavRddhikA abhAva haiM parantu candra kI gatikA hisAbaseM candrasaMvatsarakI apekSAse eka yugakI pUratIke hI liye khAsa do adhikamAsa For Private And Personal Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 226 ] hote haiM jaba adhikamAsa jisa saMvatsara meM hotA hai taba usa saMvatsara meM teraha mAsa honese saMvatsarakA nAma bhI abhivarddhita kahA jAtA hai--adhika mAsako ginatI meM liyA jisase saMvatsarakA bhI pramANa var3ha gayA aura yugakI pUratIkA bhI barobara hisAba milagayA - adhika mAsa anAdikAla hue hotA rahatA hai tathA mAsavRddhi ho athavA na ho to zrI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne zrIparyuSaNa parvakA ArAdhana varSA Rtu meM hI karanA kahA hai yaha bAta AtmArthI vivekI vidvAnoMse chupI huI nahI hai yAne prasiddha hai isaliye zrI paryuSaNa parva adhika mAsa ho to bhI varSA Rtuke sivAya aura RtuyoMmeM kadApi nahI ho sakate haiM aura musalamAna loga to sirpha eka candra darzanako apekSAseM 29 / 30 dinakA mahinA mAnya karake bAraha mahinoMke 354 dinakA eka varSa mAnate hai aura adhika mAsakA bhinna vyavahArako nahI mAnate haiM yAne candrake hisAba se bAraha bAraha mahinoMkA eka eka varSa mAnate cale jAte haiM parantu apane mAne mAsa tArIkha niyata tAjiyeM bhI karate rahate haiM aura jaina tathA dUsare hindU adhika mAsako mAnya karake teraha mAsoMkA varSa mAnate haiM tathA apane mAne mAsa, tithi niyata parva bhI karate hai isaliye jaina tathA dUsare hindUyAMke to Rtu, mAsa, tithi niyata parva adhika mAsa hoto bhI phirate hue nahI cale jAte hai parantu musalamAna loga adhika mAsako nahI mAnate hue anukrame sIdhA hisAbaseM hI varttate hai isa liye laukika meM adhika mAsa honeseM musalamAnoMke tAjiye amuka RtumeM tathA amuka laukika mAsameM hote haiM yaha For Private And Personal Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 229 ] niyama nahI rahatA hai yAne hara adhika mAsake hisAbase pazcAdAnupUrvI arthAt ASAr3ha, jyaiSTha, vaizAkha, caitra, phAlguna, mAgha, pauSAdi hareka mAsoMmeM hote hai isaliye musalamAnoMke tAjiye phiranekA dRSTAnta likhake zrIparyuSaNAparva phiranekA dikhAnA so pUrI ajJatAkA kAraNa hai-- isaliye zrIsarvajJa kathita zrIparyuSaNa parva phiranekA aura adhika mAsako ginatI meM niSedha karane ke saMbandhI musalamAnoMke tAjiyAMkA dRSTAnta utsUtra bhASaNarUpa honeseM nyAyaratnajIko likhanA ucita nahI hai isa bAtako sajjana puruSa uparake lekhase svayaM vicAra sakate hai ; aura Age phira bho nyAyaratnajIneM apanI kalpanAaiM likhA hai ki ( dUsarA yaha bhI dUSaNa ayagA ki varSabhara meM jo tIna cAturmAsika pratikramaNa kiye jAte hai usameM pacamAsika pratikramaNakA pATha bolanA par3egA zItakAlayeM aura uSNAkAlameM to adhika mahinA ginatI meM nahIM lAnA aura caumAsemeM ginatI meM lAkara zrAvaNameM paryuSaNA karanA kisa nyAya kI bAta huI ) isa lekha se nyAyaratnajIneM jainazAstroM kA tathA adhika mAsako ginatI meM pramANa karane vAloMkA tAtparyyako samake binA dUsarA dUSaNa lagAyA so mithyAbhASaNa karake bar3I bhUla karI hai kyoMki jisa caumAsemeM adhika mAsa hotA hai usIko abhivarddhita caumAsA kahA jAtA hai saMvatsaravat arthAt jisa saMvatsara meM adhika mAsa hotA hai usIko abhivarddhita saMvatsara kahate hai isI hI nyAyAnusAra adhika mAsa hove taba usa caumAse meM paJcamAsa tathA saMvatsara meM teraha mAsakA pATha sarvatra pratikramaNa meM avazya For Private And Personal - Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 230 ] hI bolA jAtA hai isakA vizeSa nirNaya sAtameM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI samIkSA karane meM AvegA; aura zItakAla ho tathA uSNa kAla ho bhathavA varSAkAla ho parantu laukika paJcAGgameM jo adhikamAsa hogA usI kAlameM avazya hI ginatImeM karake pramANa karanA yaha to svayaM siddha nyAyayukti kI bAta hai jaise varSAkAlameM zrAvaNa bhAdrapadAdi mAsa var3haneseM ginatImeM liye jAte hai taise hI zItakAlameM tathA uSNa kAlameM bhI jo mApta bar3he so hI ginAjAtA hai isa liye nyAyaranajIne uparakA lekhameM zItakAlameM aura uSNakAlameM adhika mAsako ginatI meM nahI lAnekA likhatI baqhta viveka buddhise vicAra kiyA hotA to mithyA bhASaNakA dUSaNa nahI lagatA so pAThakavarga vicAra lenA, aura isake agAr3I phira bhI bhyAyaratnajIne apanI vidvattAkI cAturAI ko pragaTa karane ke liye likhA hai ki [ agara kahA jAya ki pacAzadinakI ginatI liijAtI hai to pichale 70 dinakI jagaha 100 dina hojAyege udhara doSa AyagA saMvatsarIke bAda 90 dina zeSa rakhanA yaha bAta samavAyAGga sUtrameM likhI haiM usakA pATha-vAsANaM savIsairAi mAse vaikante sattarirAidiehiM sesehiM,--isa liye vahI pramANavAkya rahegA ki adhika mAsa kAlapuruSakI coTI honese ginatImeM nahI lenA] isa lekhapara mereko bar3e aphasosake sAtha likhanA par3atA hai ki nyAyaratnajIko vidvattAkI cAturAI kisa jagahameM calI gaI hogI so apane mAyake vidyAsAgarAdi vizeSaNeko anucitarUpa kAryakarake uparake For Private And Personal Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 231 ] [ lekhameM do zrAvaNa honeseM bhAdrapada taka 80 dina hote haiM jisake 50 dina banAliye aura do Azvina honeseM kArttika taka 100 dina hote haiM jisake 90 dina apanI kalpanAseM banA liye parantu zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathita sUtra siddhAntoMke pAThoMkA utthApanarUpa midhyAtvakA kucha bhI bhaya nahI kiyA kyoMki zrItIrthaGkara gaMNadharAdi mahArAjoMne aneka sUtra siddhAntoM meM samayAdi sUkSmakAlakI ginatI seM ekayugake donuM hI adhika mAsako ginatI meM liye hai isakA vistAra uparameM aneka jagaha chapa gayA haiM aura SaTdravyarUpa vastuyoMmeM ekakAla dravyarUpa vastu bhI zAzvatI hai jisake amante kAlacakra vyatIta hogaya hai aura Age bhI anante kAlacakra vyatIta hoveMge jisameM candra, sUryyake, zAzvate vimAna honese candrake gatikA hisAbaseM anante adhika mAsa bhI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke sAmane vyatIta hogaye aura Age bhI hoveMge isa liye samyaktvadhArI mokSAbhilAvI AtmArthI prANI hogA so to kAladravyakI ginatIke do adhika mAsa to kyA parantu eka samaya mAtra bhI ginatI meM kadApi niSedha nahI kara sakatA hai tathApi nyAyaratnajI jaina zvetAmbara dharmopadeSTA tathA vidyAsAgarakA vizeSaNa dhAraNa karate bhI zrIsarvajJa kathita siddhAntoM meM kAladravya rUpa zAzvatI vastukA eka samayamAtra bhI niSedha nahI ho sake jisake badale eka dama do mAsakI ginatI niSedha karake zrIjaina zvetAmbara meM utsUtra bhASaNarUpa mithyAsvake upadeSTA honekA kucha bhI bhaya nahI karate hai, hA atIva khedaH, -- isa lekhakA tAtparya yaha hai ki jaina zAstrAnusAra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 232 ] eka samaya mAtra bhI jo kAla vyatIta ho jAve usakI ava. zyahI ginatI karane meM AtI hai to phira do adhika mAsako ginatImeM lene isameM to kyAhI kahanA yAne do adhika mAsakI nizcaya karake avazyahI ginatI karanA sohI samyayatva dhAriyoM ko ucita hai isaliye do adhika mAsakI ginatI niSedha karake 80 dinake 50 dina aura 100 dinake 70 dina nyAyaratna jIne utsUtra bhASaNarUpa apanI kalpanAse banAye so kadApi nahI bana sakate hai isaliye do zrAvaNa honese aneka zAstrAnusAra pacAsa dine dUsare prAvaNameM paryuSaNA karanA aura paryuSaNAke pichAr3I 100 dina bhI aneka zAstrAnusAra yuktipUrvaka rahate hai jisako mAnya karane meM koI dUSaNa nahI haiM tathApi nyAyaratnajIne dUSaNa lagAyA so mithyA hai isa uparake lekhakA vizeSa vistAra tInoM mahAzayoMke nAmakI samIkSAmeM inhI pustakake pRSTha 197 meM pRSTha 128 taka tathA cauthe mahAzayake nAmakI samIkSAmeM bhI pRSTha 174 sai pRSTha 185 taka bhI acchI tarahase sUtrakAra zrI gaNadhara mahArAjake tathA vRttikAra mahArAjake abhiprAya sahita yuktipUrvaka chapa cukA hai so par3hane se sarva nirNaya ho jAvegA; tathA thoDAsA aura bhI suna lijIyeM ki, zrIsamavAyAGgajI satrameM zrIgaNadhara mahArAjane tathA kRttikAra mahArAjane aneka jagaha khulAsApUrvaka adhika mAsako ginatImeM pramANa kiyA hai tathApi nyAyaratnajI ho karake satrakAra mahArAjake viruddhArtha meM adhika mAsakI ginatI niSedha karake mUlasUtrake pAThoMko tathA vRttike pAThoMko For Private And Personal Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 233 ] utthApana karate hai aura cAra mAsake 120 dinakA varSAkAla sambandhI uparakA pATha zrIgaNadhara mahArAjane kahA hai tathApi isakA tAtparyya samajhe binA do zrAvaNa honese pAMca mAsake 150 dinakA varSAkAlameM uparakA pATha sUtrakAra tathA vRttikAra mahArAjake viruddhArtha meM nyAyaratnajI likhate haiM isaliye nyAyaratnajIko zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThoMkA tAtparya samajhameM nahI AyA mAluma hotA hai to phira nyAyaratna kA aura vidyAsAgarakA jo vizeSaNa zrIzAntivijayajI ne dhAraNa kiyA hai so kaise sArthaka ho sakegA so pAThaka varga sajjana puruSa apanI buddhise svayaM vicAra lenA ; aura nyAyaratnajI kAlapuruSakI ghoTIkI bhrAntise adhika mAsako ginatImeM niSedha karate haiM so bhI jaina zAstroMke tAtparyyako samajhe binA utsUtra bhASaNa karate haiM isakA nirNaya inhI pustakake pRSTha 48 meM 65 taka tathA cAroM mahAzayoMke nAmakI samIkSAmeM aura khAsa myAyaratnajIkehI nAmakI samIkSAmeM uparameM pRSTha 220 / 221 / 222 taka acchI tarahaseM khulAsAke sAtha chapa gayA hai so par3haneseM sarva nirNaya ho jAvegA ki zikhararUpa cUlAkI uttama opamA ginatI karane yogya dinI hai isaliye coTI kahake niSedha karanevAle mithyAvAdI hai so uparokta lekha seM pAThakavarga svayaM vicAra lenA ;___aura isake agAr3I phira bhI nyAyaratnajIne likhA hai ki ( adhika mahineko ginatImeM leneseM tIsarA yaha bhI doSa AyagA ki caurasa tIrthaGkaroMke kalyANika jo jisa jisa mahinekI tithimeM Ate haiM ginatImeM ve bhI bar3ha jAyageM 30 For Private And Personal Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 234 ] phira kyA tIrthaGkaroM ke kalyANika 120 se bhI jyAde ginanA hogA kabhI nahI isa hetu se bhI adhika mAsa nahI ginA jAtA) isa lekha kI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA huM jisameM prathamato uparake lekhameM nyAyaratnajIne adhikamAsako ginatI meM lene vAloMko tIsarA dUSaNa lagAyA isa para to mere ko itanAhI kahanA ucita hai ki nyAyaratna jIne zrI anantatIrthaGkara gaNAdharAdi mahArAjoMkI AzAtanA karake khUba mithyAtva bar3hAyA hai kyoMki zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAja adhika mAsako ginatImeM mAnya karate haiM so aneka siddhAntoM meM prasiddha hai aura nyAyaratnajI adhika mAsako ginatI mAnya karane vAloMko dUSaNa lagAte haiM jinase zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI pratyakSa AzA. tanA hotI hai isaliye jo nyAyaratnajIko zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanAseM ananta saMsAra vRddhikA bhaya lagatA ho to adhika mAsako ginatImeM lene vAloMkoM dUSaNa lagAyA jisakI AlocanA lekara apanI AtmAko durgatise bacAnA cAhiye Age nyAyaratnajIkI jaisI icchA merA to dharmabandhukI prItise likhanA ucita hai so likha dikhAyA hai aura adhika mAsako zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne ginatImeM mAnya kiyA hai usIke anusAra kAlAnusAra yuktipUrvaka vartamAnameM bhI adhika mAsako AtmArthI puruSa mAnya karate haiM jinhoMko eka bhI dUSaNa nahI laga sakatA hai parantu kalpita dUSaNoMko lagAne vAloM ko to utsatra bhASaNarUpa aneka dUSaNoM ke adhikArI honA par3atA hai mo AtmArthI vivekI sajjana puruSa inhI pustakake par3hanese svayaM vicAra sakate haiN| For Private And Personal Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 235 ] aura ananta kAlacakra hue adhika mAsa bhI hotA rahatA hai taisehI ananta cauvIzI hogaI jisameM zrItIrthaGkara mahArAjoMke kalyANaka bhI hote rahate haiM parantu kisIne bhI kalyANaka bar3ha jAneke bhayase adhika mAsakI ginatI niSedha nahI karI hai tathApi ipta paJcameM kAlake vidyAsAgara myAyaratna kA vizeSaNa dharAnevAle zrIzAnti vijayajI itane bar3e vidvAn kahalAte bhI jaina zAstroMke gambhIrArthako samake binA kalyANaka var3ha jAneke bhaya se adhika mAsakI ginatI niSedha karate haiM yaha bhI eka alaukika AzcaryakI bAta hai kyoMki jaina jyotiSazAstrAnusAra mAsavRddhike kAraNase jaba do pauSa athavA do ASAr3ha hote the taba usa samaya koI bhavya jIvoMko zrItIrthaGkara mahArAjoMke kalyANakakI tapazcaryAdi karanekA irAdA hotA thA taba pahile zrIjJAnIjI mahArAjakoM pUchake pIche karate the jisameM do mAsake kAraNaseM koI bhagavAnkA prathama mAsameM kalyANaka hoyA hove usI kalyANakako prathama mAsameM ArAdhana karate the aura koI bhagavAnkA dUsare mAsameM kalyANaka hoyA hove usI kalyANakako dUsare mAsameM ArAdhama karate the jisase jina jina bhagavAn kA jo jo kalyANaka mAsa vRddhike kAraNaseM prathama mAsameM athavA dUsare mAsameM hoyA hove usIko usI mujaba zrIjJAnIjI mahArAjako pUchake ArAdhana karate the, pakSavat, arthAt amuka bhagavAn kA amuka kalyANaka amuka mAsake prathama pakSameM hoyA hove usIko prathama pakSameM ArAdhana karate the aura dUsare pakSa meM hoyA hove usIko dUsare pakSameM ArAdhana karate the usI taraha For Private And Personal Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 236 ] do mAsake kAraNase zrIjJAnIjI mahArAjake kahane mujaba kalyANaka ArAdhana karanemeM Ate the aura adhika mAsako ginatImeM bhI karane meM AtA thA isaliye adhika mAsakI ginatI karaneseM zrItIrthaGkara mahArAjoMke kalyANaka ginatImeM nahI bar3ha sakate hai aura isa paJcameM kAlameM bharata kSetra meM zrIjJAnIjI mahArAjakA abhAva honeseM aura laukika paJcAGgameM hareka mAsoMkI vRddhi honeke kAraNaseM prathama mAsakA prathama kRSNa pakSa aura dUsare mAsakA dUsarA zuklapakSameM mAsa tithi niyata kalyANakAdi dharmakArya tathA laukika aura lokottara parva karanemeM Ate hai jisakA yuktipUrvaka dRSTAnta sahita sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIke nAmakI samIkSA likhane meM AvegA so par3hanese vizeSa nirNaya ho jAvegA isa liye nyAyaratnajI kalyANaka bar3ha jAneke bhayase adhika mAsakI ginatI niSedha karate hai so jaina zAstroM ke viruddha utsUtrabhASaNa karate hai so uparake lekhase pAThakavarga bhI vizeSa vicAra sakate hai| ___aura isake agAr3I phira bhI nyAyaratnajIne likhA hai ki ( adhika mahinoMke kAraNa se kabhI do bhAdave ho to dUsare bhAdravemeM paryuSaNA karanA cAhiye jaise do ASAr3ha mahine hote hai taba bhI dUsare ASAr3hameM cAturmAsika kRtya kiye jAte hai vaise paryuSaNA bhI dUsare bhAdravemeM karanA nyAyayukta hai) ___uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA huM ki he sajjana puruSoM uparake lekha meM nyAyaratnajIne mAsavRddhi ke kAraNase do ASAr3ha aura do bhAdrapada likhe jisase adhika mAsa ginatImeM siddha hogayA phira adhika mAsako For Private And Personal Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 237 ] ginatI meM lenevAloMko dUSaNa lagAnA yaha to nyAyaratnajIkA haThavAdase pratyakSa anyAyakAraka hai so pAThakavarga bhI vicAra sakate hai| ___aura bhI dUsarA suno-khAsa nyAyaratna jIne saMvat 1966 kI sAlakA bayAna yAne zubhAzubhakA phala saMkSiptaseM jainapatra ke sAtha, jUdA heNDabilameM prasiddha kiyA hai usI meM [ isa varSameM zrAvaNa mahinA do hai aisA likhA hai tathA adhika mAsa ke kAraNa donahI zrAvaNakI ginatI sahita teraha mAsoM ke pramANaseM teraha amAvasyA aura teraha pUrNimAkI saba ghar3iyoMkI ginatI dikhAi hai aura prathama zrAvaNa vadI 11 tathA 12 ke dina aura dUsare zrAvaNa vadI 10 ke dina acchA yogya batAyA hai aura prathama prAvaNa zudImeM sapta nAr3IcakrameM sUryya aura guru jalanAr3I para AnekA likhA hai aura prathama zrAvaNa zudI paJcamIke dina siMha rAzi para zukra AnekA likhA hai phira dUsare zrAvaNa zuklapakSameM budhakA udaya hogA vahAM duniyAke loga sukhI rahanekA likhA hai phira prathama zrAvaNa vadI 4 budhavAra taka durmati nAmA saMvatsara rahanekA likhA hai bAda yAne prathama zrAvaNa vadI paJcamI guruvArakA dundubhi nAmakA saMvatsara laganekA likhA hai phira dUsare zrAvaNameM mIna rAzi para zani aura maGgala vakra honekA likhA hai ] isa tarahaseM khulAsAke sAtha nyAyaratnajI apane svahaste dona zrAvaNa mahinoMko barobara likhate hai ginatImeM lete hai chapAke prasiddha karate hai ( aura donu zrAvaNake kAraNa maiM teraha mAsA~ke 383 dinakA varSa duniyAme prasiddha hai) isa para niSpakSapAtI AtmArthI saz2jana puruSoMko nyAya dRSTi se For Private And Personal Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 238 ] vicAra karanA cAhiye ki nyAyaratnajI Apa svayaM donu zrAvaNa mAsakI hakIkata jUhI jUdI likhate hai phira ginatImeM niSedha bhI karate hai yaha to aise huvA ki mamajananI vandhyA athavA mama vadane jilhA nAsti, isa tarahase bAlalIlAvat nyAyaratnajI vidyAke sAgara ho karake bhI kara diyA hAya aphasoma, aba isa jagaha mereko lAcAra hokara likhanA par3atA hai ki nyAyaratnIjIkI vidvattAkI cAturAI kima dezake koNemeM calI gaI hogA so pUrvAparakA vidhAra viveka buddhise kiye binA zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne adhika mAsako ginatImeM pramANa karake teraha mAsakA abhivarddhita saMvatsara aneka siddhAntoM meM kahA hai jisake utthApanakA bhaya na karate ulaTA adhika mAsako ginatI karane vAloMko mAyAvRttiseM mithyA dUSaNa lagAdiye aura phira ApabhI adhika mAsako pramANa karake logoMmeM jyotiSazAstrake vi. dvAn bhI prasiddha hote hai parantu adhika mAsako ginatImeM karanevAloMko mithyA dUSaNa lagAnekA aura pUrvApara virodhI visaMvAdI rUpa mithyA vAkyake phala vipAkakA jarA bhI bhaya nahI karate hai isaliye jaina zAstrAnusAra to dUsaroM ko mithyA dUSaNa lagAneke aura visaMvAdI bhASaNake karmabandhakI AlocanAke liye binA athavA bhAvAntarameM bhoge binA chUTanA bahuta muzkila hai so jaina zAstroMkA tAtparya ke jAnakAra vivekI puruSa svayaM vicAra sakate hai aura nyAyaratna jIko bhI utsUtra bhASaNakA bhaya ho to nyAya dRSTi se tatvArthako avazya hI grahaNa karanA cAhiye ; For Private And Personal Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 239 ] tathA aura bhI nyAyaratnajIko thor3AsA merA yahI kahanA hai ki adhikamAsako Apa kAlapuruSakI coTI jAna kara ginatI meM nahI lenekA ThaharAte ho taba to do ASAr3ha, do zrAvaNa do bhAdavekA likhanA ApakA vRthA ho jAvegA aura do ASAr3hAdi mAsoMko likhate ho tathA usI mujaba vartate ho taba to kAlapuruSakI coTI kahake adhikamAsako ginatI meM niSedha karate ho so ApakA vRthA hai aura do ASAr3ha, do zrAvaNa, do bhAdave likhanA saba dharma aura karmakA vyavahAra bhI donu mAsakA karanA phira ginatI meM nahI lenA yaha to kabhI nahI ho sakatA hai isaliye donu mAsakA dharma aura karmakA vyavahArako mAnya karake donuM mAsako ginatI meM lenA so hI nyAyapUrvaka yuktikI bAta hai tathApi niSedha karanA dharmazAstroMke aura duniyAke vyavahArase bhI viruddha hai isa liye isakA mithyA duSkRta hI denA Apako ucita hai nahIM to pUrvApara virodhI visaMvAdI vAkyakA jo vipAka zrIdharmaratnaprakaNako vRtti meM kahA hai so pATha inhI pustaka ke pRSTha 86 87 88 meM chapagayA hai usIke adhikArI honA par3egA so Apa vidvAn ho to vicAra lenA ; aura do ASAr3ha honese dUsare ASAr3hameM caumAsI kRtya kiye jAte hai jisakA matalaba nyAyaratnajIke samajhameM nahIM AyA hai so isakA nirNaya sAtameM mahAzaya zrIdharmavijayajI ke nAmakI samIkSA meM karane meM AvegA aura do bhAdaveM honeseM dUsare bhAdaveMmeM paryuSaNAparva karanA nyAya yukta nyAyaratnajI ThaharAte hai parantu zAstrasammata nyAya yukta nahI hai kyoMki For Private And Personal Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 240 ] zAstroM meM ASAr3ha caumAsIse 50 dine avazya hI paryuSaNA karanA kahA hai aura do bhAdaveM honeseM dUsare bhAdave meM paryuSaNA karane 80 dina hote haiM jisase dUsare bhAdavemeM 80 dine paryuSaNA karanA aura ThaharAnA zAstroMke aura yukti ke viruddha hai isaliye prathama bhAdaveMmeM hI 50 dine paryuSaNA karanA zAstrAnusAra yuktipUrvaka nyAya sammata hai isakA vizeSa nirNaya tInoM mahAzayoMke nAmako samIkSAmeM inhI pustakake pRSTha 140 / 141 / 142 kI Adi taka acchI taraha se chapa gayA hai usIko par3hane se sarva nirNaya ho jAvegA / aura phira bhI nyAyaratnajIneM apanI banAI mAnavadharma saMhitA pustaka ke pRSTha 800 kI paMkti 4 se 10 taka tithiyA~ kI hAnI tathA vRddhike sambandha meM aura pRSTha 801 kI paMkti 22|| maiM pRSTha 802 paMkti 10 taka paryuSaNA meM tithiyAMkI hAnI tathA vRddhike sambandhameM zAstroM ke pramANa binA apanI mati kalpanAyeM utsUtra bhASaNarUpa likhA hai jisakI samIkSA Age tithi nirNayakA adhikAra sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajI ke nAmakI samIkSAmeM karane meM AvegA vahAM acchI tarahase nyAya ratnajokI kalpanAkA ( aura nyAyAmbhonidhijIneM jaina siddhAnta samAcArIkI pustakameM jo tithiyAMkI hAnI tathA vRddhi sambandhI utsUtra bhASaNa kiyA hai usIkA bhI ) nirNaya sAtha sAtha meM hI karanemeM AvegA so par3hane se tithiyAMkI hAnI tathA vRddhi hone se dharmakAyyoM meM kisI aitise vartanA cAhiye jisakA acchI tarahase nirNaya ho jAyeMgA ;iti pA~caveM mahAzaya nyAyaratnajI zrIzAntivijayajI ke nAmakI paryuSaNA sambandhI saMkSipta samIkSA samAptA // For Private And Personal Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 241 ] aura sapTembara mAsakI 27 mI tArIkha san 1908 Azvina zukla 2 vIra saMvat 2434 ke ravivArakA mumbaIse prasiddha honevAlA jaina patrake 24 veM aGkake pRSTha 4 meM gata varSe nyAyaratnajIkI taraphaseM lekha prasiddha huvA haiM jisameM khAsa karake zrIkharataragaccha vAloMko zrImahAvIra svAmIjIke 6 kalyANakake sambandhameM pUchA haiM aura Apane zrIharibhadra sUrijI mahArAjake tathA zrIabhayadevasarijI mahArAjake viruddhArtha meM zrIpaJcAzaka mUlasUtrakA tathA tavRttikA adhUrA pATha likhake zrImahAvIra svAmIjIke pAMca kalyANaka sthApana karake 6 kalyANakakA niSedha kiyA hai so utsUtra bhASaNa karake aneka satra, cUrNi, vRtti, prakaraNAdi zAstroMke pAThoMkA utthApana karake zrIgaNadhara mahArAjake, zrIzruta kevalI mahArAjake, pUrvadhara mahArAjoMke aura buddhinidhAna pUrvAcAryoM ke vacanakA anAdara karate paJcamakAlake apane haThavAdakI vidvattA nyAyaratnajIne ananta saMsArakI bar3hAne vAlI prasiddhakarI haiM jisakI samIkSA aura AgasTa mAsakI 29 vI tArIkha san 1909 dUsare zrAvaNa sudI 13 vIra saMvat 2435 ravivArakA jaina patrake 21 veM aGkake pRSTha 15 vA meM jo nyAyaratnajIkI tarapha, phira bhI lekha prasiddha huvA haiM umImeM 'kharataragaccha mImAMmA, nAmakI kitAba chapavA kara prasiddha karake [ jaise nyAyAmbhonidhijIne jaina siddhAntasamAcArI, pustakakA nAma raskake vAstavikameM utsatra bhASaNa kA mithyAtvarUpa pAkhaNDako pragaTa kiyA haiM (jisakA kiJcinmAtra inhI pustakake pRSTha 151 aura pRSTa 215 / 216 meM dikhAyA haiM, usIkA namunArUpa paryuSaNA sambandhI samIkSA bhI For Private And Personal Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 242 / inhI pustakake pRSTha 157 se 214 taka uparameM chapa cukI haiM) taisehI nyAyaratna jIne bhI prAya unhI bAtoMko apanI cAturAI se kucha kucha nyUnAdhika karake ] mithyAtvakA pISTapevaNarUpa mAnu apanI aura apane gaccha vAsI haThagrAhI bhaktajanoMkI saMsAra vRddhikA kAraNarUpa. zAstrAnusAra satya bAtoMkA niSedha aura zAstrakAroM ke viruddhArtha meM kalpita bAtoMkA sthApanakara pustaka pragaTakarake avisaMvAdI atyuttama jainameM visaMvAdarUpa mithyAtvakA jhagar3A phailAnA nyAyaratnajI cAhate haiM, jisakI aura gata varSa ke lekhakI samAlocanArUpa samIkSA isa jagaha likhake nyAyaratnajIke utsUtra bhASaNakI tathA kutarkoMkI cAturAIkA darzAva pragaTa karanA cAhuM to jarUra karake 250 athavA 300 pRSThakA yahAM vistAra var3ha jAveM jisaseM AThoM mahAzayoM ke nAmakI paryuSaNA sambandhI abI jo samIkSA sarU haiM usI meM antara par3a jAveM aura yaha grantha bhI bahuta bar3A ho jAveM isaliye abI yahAM nyAya ratnajI sambandhI vizeSa na likhate paryuSaNA sambandhI viSaya pUrA hoye bAda anta meM thoDAsA saMkSiptase likhane meM AvegA jisase zrIjinAjJA icchaka AtmArthI sajjana puruSoMko satyAsatyakA nirNaya svayaM mAluma ho sakegA ;____ aura aba chaThe mahAzaya zrIvallabhavijayajIkI taraphase paryuSaNA sambandhI jo lekha jaina patra meM pragaTa huvA hai usIkI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA huM-jisameM prathamahI AgaSTa mAsakI 8 vI tArIkha saMvat 1909 gujarAtI prathama zrAvaNa vadI 1 ravivArakA mumbaI seM prasiddha hone vAlA jainapatrake 18 veM aGkake pRSTha 10 viSe gujarAtI bhASAmeM For Private And Personal Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 243 ] praznottara chape haiM jisameM kisI mumbaIvAle zrAvakane prazna kiyA haiM ki ( paryuSaNaparva pelA zrAvaNamAM kariye to doSa lAgeke kema) isa praznakA zrIpAlaNapurase zrIvallabhavijayajIne yaha jabAba diyA ki ( paryuvaNaparva pelA zrAvaNamAM naja thAya AjJAbhaGga doSa lAge) isa lekhakA matalaba aise nikalatA haiM ki gujarAtI prathama zrAvaNa badI hindI dUsare zrAvaNa vadIseM lekara dUsare zrAvaNa zudI meM arthAt ASAr3ha caturmAsIseM pahAta dine paryuSaNA karane vAloMko jinAjJA bhaGgake dUSita ThaharAye taba zrIlazkarase zrIbuddhisAgarajIne zrIpAlaNapura zrIvallabhavijayajIko sundara opamA sahita vandanApUrvaka vinaya bhaksei eka poSTakArDa likha bhejA usI meM likhA thA ki-AgaSTa mAsa kI-8 vIM tArIkhakA jaina patrake 18 veM aGkameM (paryuSaNa parva pelA zrAvaNamAM najathAya AjJAbhaGga doSa lAge ) yaha akSara jipta sUtra athavA vRttike AdhAraseM Apane chapavAye hoveM usI sUtra athavA vRttike pATha likhakara bhejanekI kRpA karanA Apako madhyasya aura vidvAn sunate haiM isa liye Apane zAstra ke pramANa binA apanI kalpanAse jhUTha nahI chapavAyA hogA to jarUra zAstra pAThake akSara likha kara bhejeMgeM ityAdi-isa tarahakA poSTakArDa meM matalaba likha kara khAnagImeM bhegAthA so kArDa zrIvallabhavijayajIko zrIpAlaNapurameM khAsa hAthohAtha pahuMca gayA parantu zrIvallabhavijayajIne usa kArDa kA kucha bhI pIlA jabAba likhakara nahIM bhejA jaba kitanehI dina taka to jabAba AnekI rAha dekhI tathApi kucha bhI jabAba nahI AyA taba phira bhI For Private And Personal Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 244 ] dUsarA patra zrIvallabhavijayajIko, upara likhe matalaba ke liye bhejane meM AyA to bhI zrIvallabhavijayajIneM kucha bhI jabAba nahI diyA taba zrIpAlaNapura ke prasiddha AdamI pItAmbara bhAI hAthI bhAI mahatAke nAmase eka patra likhA usImeM bhI vizeSa samAcAra paryuSaNA sambandhI zrIvallabhavijayajIneM dUsare zrAvaNameM ASAr3ha caumAsIse 50 dine paryuSaNA karane vAloMko AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAyA jisakA khulAse uttara pUDhAyA thA aura usI patra meM 50 dine paryuSaNA zAstrakAroMne karanekA kahA haiM usI sambandhI pATha bhI likha bheje the vaha patra zrIvallabhavijayajIko pItAmbara bhAIne pahuMcAyA aura jabAba bhI pUchA itane para bhI zrIvallabhavijayajIneM apanI bAtakA jabAba nahI diyA aura zAstroMke pAThoMko pramANa bhI nahI kiye parantu svapakSapAtakA paNDitAbhimAna ke jora seM anyAya kAraka vizeSa jhagar3A phailAnekA kAraNa karake mAyA vRtti se Apa nidUSaNa bana kara zrIbuddhisAgarajIko dUSita ThaharAne ke liye akobara mAsakI 31 vI tArIkha san 190la Asoja vadI 3 vIra saMvat 2435 kA aGka 29 vA ke pRSTa 4-5meM apanI caturAIkoM pragaTa karI haiM jisako isa jagaha likha dikhAtA huM ; [ khabaradAra ! hovo hoziyAra ! ! karo vicAra ! nikAlo sAra ! ! ! lekhaka - muni-ballabha vijaya - pAlaNapura, isameM zaka nahIM ki, aMgreja sarakAra ke rAjya meM, kalAkauzalya kI adhikatA ho cukI hai, ho rahI hai aura hotI rahegI ! paraMtu gAma vase vahAM bhaGgI camArAdi avazya hote haiM ! tadvata acchI acchI bAtoMkI hoziyArIke sAtha meM burI For Private And Personal Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 245 ] burI bAtoMkI hoziyArI bhI Age hI Age baDhatI huI najara AtI hai ! isa vAste khabaradAra hokara hoziyArIke sAtha vicAra kara sAra nikAlanekA khyAla rakhanA yogya haitAki pIchese pazcAttApa karanekI jarUrata na rahe ! __ rAjya aMgreja sarakArakA haiM kAnUna ( kAyade) sabake liye taiyAra hai ! cAhe amIra ho, cAhe garIbaho ; cAhe rAjA ho, cAhe raMka ho! cAhe zaharI ho, cAhe ga~vAra ho ! jo eka kahegA do sunegA ! thoDe samayakI bAta hai, lazkara se buddhi sAgara nAmA kharatara gacchIya munike nAmakA patra hamAre pAsa AyA, jisameM paryuSaNAkI bAbata kucha likhA thA, hamane munAsiba nahIM samajA ki' vRthA samaya khokara paraspara IrSAkI vRddhi karanevAlA kAma kiyA jAve ! kitanehI samayasai gaccha saMbaMdhI TaMTA prAyaH dabA huvA hai, tapagaccha kharataragaccha dono hI gaccha prAyaH paraspara saMpase mile julese mAluma hote hai' unameM pharaka par3anese kucha dabe hue jaina zAsana ke verioMkA jora ho jAnekA sambhava hai| yaha to prasiddhahI hai ki donoMkI lar3AI meM tIsarekA kAma ho jAtA hai| yadyapi mahAtmA mohanalAlajI mahArAja kharatara gacchake the, tathApi tapagacchavAle unako adhikase adhika mAna dete the ! yahI gaccha pakSakI kuchaka zAMti lokoMke dekhane meM AtI thI ! marahUma mahAtmA bhI tapagacchakI bAbata apanA judA khyAla nahIM jAhira karate the ! balaki khuda Apa bhI tapagacchakI samAcArI karate the jo ki prAyaH prasiddha hI hai paranta sUrpanakhA mamAna jIva ubhaya pakSako duHkhadAyI hote haiM tadvat buddhisAgara For Private And Personal Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 246 ] kharatara gacchIya muni nAma dhArakane bhI apanI manaHkAmanA pUrNa na honese, rAvaNake samAna hu~DhiyAMkA saraNA lekara yuddhAraMbha karanA cAhA hai|] pAThakavargakoM chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajIke upara kA lekhakI samAlocanArUpa samIkSA karake dikhAtA huM jisameM prathamato merekoM itanA hI kahanA ucita haiM ki chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajI sAdhu nAma dhAraka hokara khAsa Apa jhagar3e kA mUla khar3A karake dUsareko dUSita karanA aura anyAya kAraka mAyA vRttikA mithyA bhASaNase Apa nirdUSaNa bananA cAhate hai so sarvathA anucita haiM kyoMki prathama hI Apane (zAstrakAroMkI rIti mUjaba zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra ASAr3ha caumAsIse pacAsa dine zrAvaNavRdvike kAraNase dUmare zrAvaNameM paryuSaNA karanevAloMkoM) AjJAbhaGga kA dUSaNa lagA ke jaina patrameM chapavA kara pragaTa karAyA taba zrIlazkarase zrIbuddhisAgarajIne ApakoM khAnagImeM zAstrakA pramANa pUchA thA unhI ko zAstrakA pramANa Apa khAnagImeM pIchA nahIM likha sake aura anyAyakI rItiseM ulaTA rastA pakar3ake khAnagIkI vArtAko prasiddhImeM lAkara kRthA niSprayojanakI anyAnya bAtoMko aura bhaGgI camAra sUrpanakhA vagairaha anucita zabdoMko likhake vizeSa jhagar3ekA mUla khar3A karake bhI Apa nirdUSaNa banakara apane anyAyako na dekhate hue aura zAstra ke pAThakI bAta nyAya rItiseM pUchane vAle ko dUSita ThaharAte hue apane yogyatA mAphaka zabda pragaTa kiye yAne laukikameM kahate haiM ki-jaisI hove koThe, vaisI For Private And Personal Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 247 ] nikale hoThe,-arthAt jisa AdamIke jaisI bAta dilameM hove usa AdamIseM vaisehI antarakI bAtake sacakarUpa zabda karake sahita bhASA nikalatI hai taisehI chaThe mahAzayajIne bhI mAnu apanI AtmAmeM rahanevAle guNoM ke sacaka zabda likhake prasiddha kiye hai so vaha dravya zabdake bhAva guNa chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajImeM avazya hI dikhate haiM sohI pAThakavargakoM dikhAtA huM aura sAtha sAthameM chaThe mahAzayajIkI anyAya kAraka anyAnya bAtoMkI samIkSA bhI karatA huM ; chaThe mahAzayajIne ( gAma vase vahA~ bhaGgI camArAdi avazya hote haiM ) yaha akSara likhe haiM isa para mereko itanA hI kahanA ucita haiM ki zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAke ArAdhana karanevAle jo sajjana hai sohI mAnoM gAma vasatA hai usI gAmarUpI zrIjinazAsanameM utsatra bhASaka nindakAdi bhaGgI camAroMkI taraha ukta mahAzayajI Adi vasate haiM so usa gAmakI nindArUpa malinatAkoM uThAte hue bhI Apa pavitra bananA cAhate hai so kadApi nahI bana sakate haiM aura Age phira bhI likhA haiM ki ( acchI acchI bAtoMkI hoziyArIke sAthameM burI burI bAtoMkI hoziyArI bhI Age hI Age bar3hatI huI najara AtI haiM) chaThe mahAzayajIke ina akSaroM para mereko yahI kahanA par3atA hai ki isa aMgrejI rAjyameM kalAkauzalyatA aura nyAyazIlatAke kAraNa zrIjinezvara bhagavAnkI AjJArUpI acchI acchI hoziyArIko vRddhike sAtha sAthameM burI burI hoziyArIkI taraha prathama kadAgrahake bIja lagAnevAle For Private And Personal Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 248 ] tathA anyAyameM calanevAle aura dUsaroMko mithyA dUSaNa lagAnevAle chaThe mahAzayajI vagairaha aneka pakSapAtI puruSa burI burI, hoziyArIkI bAtoMkA saraNA lete haiM so ghar3I hI aphasosakI bAta haiM ; aura Age phira bhI chaThe mahAzayajIneM likhA hai ki ( khabaradAra hokara hoziyArIke sAtha vicArakara sAra nikA lanekA khyAla rakhanA yogya haiM tAki, pIchese pazcAttApa karane kI jarUra na raheM ) ina akSaroMko likhake chaThe mahAzayajI dUsareko hoziyAra honekA batAte haiM parantu apanI AtmAkI tarapha kucha bhI hoziyArI na dikhAte hue bina vicArA kAma karake ina bhava tathA para bhava aura bhavo bhavameM pazcAttApa karanekA kucha bhI bhaya nahI rakhate haiM kyoMki zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahAn uttama dhurandharAcAyoMne aura khAsa chaThe mahAzayajIke hI pUrvaja pUjyapuruSoMne aneka sUtra, vRtti, cUrNi prakaraNAdi aneka zAstroMmeM ASAr3ha caumAsIseM eka mAsa aura vIza dine yAne pacAsa dine zrIparyuSaNa parvakA ArAdhana karanA kahA hai aura isa varttamAna kAlameM laukika paJcAGgameM zrAvaNAdi mAsoMkI vRddhi hone ke kAraNase ASAr3ha caumAsIse pacAsa dina dUsare zrAvaNa meM pUre hote haiM taba zAstrAnusAra pacAsa dinakI ginanIseM dUsare zrAvaNa meM paryuSaNA karanevAle zrIjivezvara bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka Thahare aura jaina zAsanake prabhAvaka tathA yugapradhAna aura buddhinidhAna uttamAcAyoMkI zrIjinAzA mujaba dUsare zrAvaNa meM paryuSaNA karanekI anukrameM akhaNDita mahata paramparA (anumAna 1400 varSa hue jainapaJcAGgake abhAva , For Private And Personal Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 [ 249 ] se AtmArthI puruSoMkI) calI AtI hai usI mujaba mokSAbhilASI sajjana varttate haiM jinhoM ko chaThe mahAzayajIneM apanI kSudrabuddhikI tuccha vidvattAke abhimAna se utsUtra bhASaNakA bhaya na karate ekadama AjJA bhaGgakA dUSaNa lagAke chApAmeM chapAnekI AjJA karI aura zAstrAnusAra calane vAloM ko mithyA dUSaNa lagAneke kAraNase jhagar3A phailAneke kAraNa kA jarA bhI vicAra nahI kiyA aura jaba zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne pacAsa dine paryuSaNA karanekA kahA hai usIke anusAre AtmArthI sajjana puruSa dUsare zrAvaNameM pacAsa dine paryuSaNA karate hai jinhoMko chaThe mahAzayajI AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAte hai jisase zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke vacanakA anAdara hokara una mahArAjoMkI mahAn AzAtanA hotI hai tathA aneka sUtra, cUrNi, vRtti, prakaraNAdi zAstroMke pAThoMke mujaba nahIM varttane se utthApana hotA hai aura una mahArAjoMkI AzAtanA tathA aneka zAstroM ke pAThoMkA utthApana aura una mahArAjoMkI AjJAnusAra aneka zAstroMke pramANayukta varttane vAloM ko svapakSapAta ke paMDitAbhimAna meM mithyA dUSaNa lagAnA so niHkevala utsUtrabhASaNarUpa hai aura utsUtra bhASaNake liye ; zrIbhagavatIjI sUtrameM 1 tathA tadvRtti meM 2 zrIuttarAdhyayanajI sUtrameM 3 tathA tInakI cha (6) vyAkhyAyoMmeM zrIdazavekAlika sUtrameM 10 tathA tInakI cAra vyAkhyAyoM meM 14 zrIsUyagaDAGgajI (sUtrakRtAGgajI) sUtrakI niyuktimeM 15 tathA tadvRtti meM 16 zrIsamavAyAGgajI sUtrameM 11 tathA tadvRtti 18 zrI AvazyakajI sUtrakI cUrNi meM 19 zrI AvazyakajI sUtrakI Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 250 ] vahattimeM 20 tathA prathama laghu vRttimeM 21 aura dUsarI laghu vRttimeM 22 zrIvizeSAvazyakameM 23 tathA tavRttimeM 24 zrIsAdhapratikramaNasatrakI vRttimeM 25 zrImUlazuddhiprakaraNameM 26 zrImahAnizItha satrameM 27 zrIdharmaratnaprakaraNameM 28 tathA tadvRtti 29 zrIsaGghapaTTaka vRhadvattimeM 30 zrIzrAddhavidhi vRttimeM 31 zrIAgama aSTottarImai 32 tathA tattimeM 33 zrIsandehadolAvalIvRttimeM 34 zrIsambodhasattarImeM 35 tathA tattimeM 36 zrIvairAgyakalpalatAmeM 31 zrotriSaSThizalAkApuruSa caritrameM 38 aura zrIkalpasUtrakI sAta vyAkhyAyoMmeM 45 ityAdi aneka zAstroM meM aura bhASAke stavana, pada, DhAla vagairahameM bhI aneka jagaha likhA hai ki zAstra pATha tathA ekAkSaramAtrabhI pramANa nahIM karanevAlA ninhava utsUtra bhASakakoM zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcArya parama gurujana mahArAjoMkI AzAtanA karane vAlA aura unhIM mahArAjoMke vAkyakoM na mAnatA huvA utthApana karane vAlA bahulakarmI, mAyA sahita mithyA bhASaNa karane vAlA, saMyamase bhraSTa, ghora naraka meM girane vAlA, caturagatispa saMsArameM kaTuka vipAka dAruNa ( bhayaGkara ) phalako bhogane vAlA, samyagadarzamaseM bhraSTa, mithyAtvI, durlabhabodhi, ananta saMsArI, mohanyAdi ATha koMke cIkaNe bandhako bA~dhane vAlA, pApakArI ityAdi aneka vizeSaNa zAkhoMmeM kahe haiM jisake saba pATha isa jagaha likhane se bahuta vistAra ho jAve tathApi bhavyajIvoMko niHsandeha honeke liye thoDese pATha bhI likha dikhAtA huM ; zrIlakSmIvallabhagaNijI kata zrIuttarAdhyayanavRttau aSTAdazAdhyayane-saMyatarAjarSi kSatriyamunirvadati he mahAmune For Private And Personal Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 251 ] ye pApakAriNo narAH pApaM asat parUpaNaM kurvantItyevaM zIlAH pApakAriNo ye narAH bhavanti te narAH ghore bhISaNe ( bhayaGkare ) marake patanti ca punaH dharma sat parupaNarUpaM caritrArAdhyadivyaM divaH sambandhInI uttamAM gatiM gacchanti ityAdi // isa pAThameM utsUtra parUpaNA karane vAleko bhayaGkara naraka aura satya parUpaNA karane vAlekoM deva logakI gati kahI haiM / aura zrIzAntimUrijIkRta zrIdharmaratnaprakaraNa mUla tathA tavRtti zrIdevendrasarijI kRta bhASA sahita zrI pAlItANAseM zrIjainadharma vidyAprasArakavargakI taraphase chapake prasiddha huvA haiM jisake tIsare bhAgake pRSTha 82 / 3 / 84 kA pATha gujarAtI bhASA sahita nIce mujaba jAno ;yathA-ai sAhasa meyaM jaM, usmutta-parUvaNA kaDuvidhAgA // jANaMtehivi dinai, nidde so muttabajjhatthe // 10 // mUlano artha-utsUtraparUpaNA kaDavAM phala ApanArI ke evaM jANatAMchatAM paNa jeo sUtrabAhya arthamAM nizcayApI deche te ati sAhasache // 11 // TIkA-jvalajjvAlAnala pravezakArinara sAhasAdapyadhikamatisAhasametadvartate yadutsatraparUpaNA satranirapekSa dezanA kaTuvipAkA dAruNaphalA jAnAnairavabudhyamAnairapi dIyate vi. tIryyate nirdezyo nizcayaH sUtrabATai jinendrAgamAnuktAthai vastu vicAre kimuktaM bhavati dubhAsieNa ikkeNa, marIIdukkhasAgaraM ptto| bhamio koDAkoDiM, sAgarasirinAmadhijjANaM // 1 // usmuttamA caranto-baMdhaikamma sucikaNaM jIvo / saMsAraJca pavaDhAi, mAyAmosaM ca kuvaiya // 2 // ummaggadepaomagga-mAsa For Private And Personal Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 252 ] o guuddhhiyymaailo| saDhasIloyasasalyo-tiriyA baMdhae jIvo // 3 // ummaggadesaNAe-caraNaM nAsanti jinnvriNdaannN| vAvannadaMsaNA khalu-nahulabhAtArisAdaTuM // 4 // ityAdyAgama vacanAni zrutvApi svAgrahagrahagrasta cetaso yadanyathAnyathA vyAcakSate vidhati ca-tanmahAsAhasamevA narvApArAsArasaMsAra pArAvArodaravivarabhAvi bhUriduHkhabhArAGgIkArAditi / ___TIkAno artha-balatI AgamA pesanAramANasanAsAhasakaratAM paNa adhika A atisAhasache ke sUtranirapekSa dezanA kaDavAM eTale bhayaGkara phala ApanArIche ema jANanArA hoine paNa sUtrabAhya eTale jinAgamamAM nahI kahela arthamAM e vastu vicAramA nirdeza eTale nizcaya ApIdeche-eTalezaMkA tekaheche-marIci ekadurbhASitathI duHkha nAdariyAmA paDI kroDAkroDasAgaropama bhmyo|1| utsatra AcaratAM jIva cIkaNA karma bAMdheche saMsAravadhArele ane mAyAmRSA kareche / 2 / unmArganI dezanA karanAra mArgano nAzakaranAra gUDhahRdayathI mAyAvI zaTha ane sazalya jIva tiryaMcano AyuSya bAMdheche / 3 / jeo unmArganI dezanAthI jinezvaranA cAritrano nAzakareche tevA darzanabhraSTa lokone jovA paNasArA nhiiN|4| Avagere AgamanA vacano sAMbhalIne paNa potAnA AgrahamAM grasta banI je kAMi ADaM avaluM boleche tathA kareche te mahA sAhasajache kemake eto apAra ane asAra saMsArarUpa dari yAnA peTamA thanAra, aneka duHkhanabhAra ekadama aGgIkAra karavA tulya cha / aura phira bhI tIsarA bhAgake pRSTha 242 kA pATha bhASA sahita nIce mujaba jAno yathA For Private And Personal Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 253 ] ayamatrAzayaH-samyaktvajJAmacaraNayoH kAraNaM yataevamAgamaH tA daMsaNissanANaM, nANeNa viNA gahuMti caraNaguNA // aguNassa natyi mukkho, natthi amukkhassa nivANaM // 1 // iti tacca gurubahumAnina eva bhavatyato duHkarakArakopi tasmivajJAnavidadhyAt tadAjJAkAri ca bhUyAdyata uktaMuhahama dasamaduvAlasahiM, mAsaddha mAsa khamaNehiM // akaraMto guruvayaNaM, aNaMta saMsArio aNio ||1||ityaadi ihAM Azaya eche ke samyaktva e jJAna ane cAritranu kAraNache je mATe AgamamA ArIte kaheluche-samyaktva vaMtaneja jAna hoyache ane jJAna vinA cAritranA guNa hotA nathI aguNIne mokSa nathI ane mokSa bagaramAne nirvANa nathI, have te samyaktva to guruno bahumAna karanAraneja hoyache ethI karIne duHkarakArI thaIne paNa tenI avajJA nahIM karatAM tenA AjJAkArI tharbu je mATe kaheluMche ke chaTha, aThama, dazama, dvAdaza tathA arddhamAsakhamaNa ane mAsakhamaNa karato thako paNa jo guruno vacana nahI mAne to anaMta saMsArI thaayche| ___aura zrIratnazekharasUrijI kRta , zrIzrAddhavidhittikA gujarAtIbhASAntara zAH-cImanalAla zAMkalacaMda mAraphatIyAne zrImuMbaI meM chapavA kara prasiddha kiyA hai jisake pRSTha 288 kA lekha mIce mujaba jAno ;.. AzAtamAnA viSayamA utsUtra [ sUtramA kahelA AzayathI viruddha] bhASaNakaravAthI arihaMtanI ke gurunI ava helanA karavI e moTI AzAtanAo anantasaMsAranI hetuche jemake utsUtra prarUpaNAthI sAvadhAcAryA, marIcI,jamAlI,kula For Private And Personal Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [254 ] bAluosAdhu vigere ghaNAka jIvo ananta saMsArI payAle kahyuche ke ---- utsUttabhAsagANaM, bohinAso anaMta saMsAro / pANa e vi dhirA utsuktaM tA na bhAsati // 1 // tityayaraM pavayaNa sUaM, Ayaria gaNaharaM mahaTThIa / AsAyaMto bahuso, anaMta saMsArio hoI // 2 // utsUtranA bhASakane bodhibIjano nAza thAyache ane ananta saMsAranI vRddhithAyale mATe prANajatAM paNa dhIrapuruSo tatsUtra vacana bolatA nathI tIrthaGkara, pravacana [ jainazAsana ] jJAna, AcArya, gaNadhara, upAdhyAya, jJAnAdikathI maharddhikasAdhu, sAdhu e onI AzAtanA karatAM prANI ghaNukarI ananta saMsArI thAyale / aura suprasiddha yugapradhAna zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNajI mahArAjane zrIAvazyakabhASya [ vizeSAvazyaka] meM kahA hai yathA -- je jinavayaNu timne, vayaNaM bhAsanti je u mannati / sammadiThINaM taM daMsaNapi saMsAra buddhi karaMti // 1 // bhAvArtha:- jo prANI zrIjinezvara bhagavAn kA vacanake viruddhavacana [utsUtra ] bhASaNa karatA hove aura usIko jo mAnatA hove usa prANIkA mukha dekhanA bhI samyaktvadhAriyoMko saMsAra vRddhi karatA hai // 1 // aba AtmArthI vivekI sajjana puruSoMko niSpakSapAtakI dIrghadRSTi vicAra karanA cAhiye ki utsUtra bhASaNa karane vAlA to saMsArameM rule parantu utsUtra bhASakakA mukha dekhanevAle arthAt usa utsUtra bhASaka samyagdarzanase bhraSTa, duSTAcArIko zraddhApUrvaka vandanAdi karane vAloMko bhI saMsAra kI vRddhikA kAraNa hotA hai to phira isa vartamAna paJcama kAla meM utsUtra bhASakoMko paramapUjyamAnake unhI ke kahane For Private And Personal Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 255 ] mujaba vartane vAle gacchapakSI dRSTirAgI vicAre bhole jIvoMke kaise kaise hAla hoveMge so to zrIjJAnIjI mahArAja jAneM-- ... uparameM utsUtra bhASaka sambandhI itamA lekha likhanekA kAraNa yahI hai ki utsUtrabhASaka puruSa zrItIrthapatI zrI tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI aura apane pUrvajoMkI AzAtanA karane vAlA aura bhole jIvoMko bhI usI raste pahuMcAneke kAraNase saMsArakI vaddhi karatA hai jisameM usIkoM para bhavameM tathA bhavo bhavameM narakAdi aneka viDambanA bhoganI par3atI hai isaliye mahAn pazcAttApUkA kAraNa banatA hai aura isa bhavameM bhI utsUtra bhASakako aneka upadrava bhogane par3ate hai, taise hI chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajIne bhI utsUtra bhASaNa karake zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAke ArAdhaka puruSoMko mithyA AjA. bhaGgakA dUSaNa lagAkara jainapatrameM prasiddha karAke jhagar3ekA mUla khar3A kiyA aura bar3e jorake sAtha punaH jainapatra meM phailAyA jisase AtmArthI niSpakSapAtI sajjanapuruSa tathA apane [chaThe mahAzayajIke ] pakSadhArI zrItapamacchake sajjana puruSa aura khAsa chaThe mahAzayajIke maNDalIke yAne zrInyAyAmbhonidhijIke parivAra vAle bhI kitane hI puruSa chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajIpara pUrA abhAva karate hai ki nA haka vRthA jo saMpase kArya hotethe jisameM vighnakAraka jhagar3A khar3A kiyA hai isaliye chaThe mahAzayajIko ina bhavameM bhI pUre pUrA pazcAttApa karanekA kAraNa hogayA hai tathA karate bhI hai| aura utsUtra bhASaNa karake dUsaroM ko mithyA dUSaNa lagA. For Private And Personal Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 256 ] meke kAraNaseM uparoka zAstroMke pramANAnusAra para avameM tathA bhavobhavameM chaThe mahAzayajIko pUre pUrA pazcAttApa karanA par3egA isa liye prathamahI pUrvAparakA vicAra kiye vinA pazcAttApa karanekA kArya karanA chaThe mahAzayajI ko yogya nahI thA tathApi kiyA to aba mereko dharmabandhu kI prItiseM chaThe mahAzayajIko yahI kahanA ucita hai ki Apako uparokta kAryoseM saMsAra vRddhike kAraNaseM yAvat bhavobhavameM pazcAttApa karanekA bhaya lagatA hove to. acchakA pakSapAta aura paNDitAbhimAna ko dUrakarake saralatApUrvaka mana vacana kAyAseM zrIcaturvidha saMghasamakSa upara kahe so Apake kAryoMkA mithyA duSkata dekara tathA AlocanA lekara aura apanI bhUla pIzI hI jainapatra dvArA pragaTa karake uparokta utsUtrabhASaNake phala vipAkoMseM apanI AtmAko bacA lenA cAhiye nahI to bar3I hI muzkilIke sAtha upara kahe so vipAkoMko bhavAntarameM bhokte hue jarUra hI pazcAttApa karanAhI par3egA vahAM kisIkA bhI pakSapAta nahI hai isa liye Apa viveka buddhivAle vidvAn ho to hRdayameM vicAra karake ceta jAvo maiMne to ApakA hitake liye itanA likhA hai so mAnya karoge to bahuta hI acchI bAta hai Age icchA ApakI ;____ aura Age phira bhI chaThe mahAzayajI-aMgreja sarakArake kAyade kAnUna dikhAkara eka kahegA do munegA-aisA likhate haiM isa para mereko bar3ehI aphasosake sAtha likhanA par3atA hai ki chaThe mahAzayajI sAdhu ho karake bhI itanA mithyAtvako vRthA kyoM phailAte haiM kyoMki samyaktvadhArI For Private And Personal Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 257 ] AtmArthI sajjana puruSa hote haiM so to apanI bhUlako maMjUra kara dUsareko hitazikSArUpa satya bAtako pramANa karake upakAra mAnate hue sukha zAntise saMpa karake vartate haiM aura mithyAtvI hote hai so satya bAtakI hitazikSAko kahanevAle para krodhayukta ho kara apanI bhUlako na dekhate hue anyAyaseM jhagar3e kA mUla khar3A karaneke liye (hitazikSAko grahaNa nahI karate hue ) ekakI do sunAkara rAgadveSase visaMvAda karate haiM taisehI chaThe mahAzayajIne bhI ekakI do sunAnekA dikhAyA parantu zAstrArthaseM nyAya pUrvaka satya bAtako grahaNa karane kI to icchA bhI na rakhkhI, isa bAtako dIrgha dRSTi se sajjana puruSa acchI tarahase vizeSa vicAra sakate haiM,-- __aura sarakArI kAnUna kAyadekA chaThe mahAzayajIne likhA hai isa para bhI mereko yahI kahanA par3atA hai ki prathama jhagar3A khar3A karanevAle aura dUsaroMko mithyA dUSaNa lagAnevAle tathA mAyAvRttikI dhUrtAcArIseM vakroktikarakepaNDitAbhimAnaseM amucita zabda likhanevAle aura khAnagI meM nyAya rItiseM pUchane vAleko prasiddhImeM lAkara usIko ayogya opamA lagAke avahelanA karane vAle Apa jaitoMko hitazikSA deneke liye to jarUra karake sarakArI kAnUna taiyAra haiM parantu Apa sAdhupadake bheSadhArI ho isaliye sajjana puruSa aisA karanA ucita nahI samajhate haiM tathApi Apa to usIke yogya ho-mahAzayajI yAda rakhkho-sarakArake viruddha calaneseM isIhI bhavameM jaladi zikSA milatI hai taisehI zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAke viruddha calane vAle utsUtra bhASakako bhI isa avamaiM laukika meM tira For Private And Personal Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 258 ] skArAdi tathA para bhavameM aura bhavo bhavameM khUba gaharI vAraM. vAra narakAdimeM zikSA milatI hai isa bAtakA vicAra sajjana puruSa jaba karate haiM taba to Apake gurujana nyAyAMbhonidhijI vagairahako aura Apake gacchavAsI haThagrAhI jo jo pUrva utsUtra bhASaka hue hai tathA vartamAnameM Apa jaise hai aura bhI Age hoveMge unhoMko kyA kyA zikSA milegA so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne kyoMki Apa loga utsatra bhASaNakI aneka bAteM kara rahe ho jisameMseM thoDIsI bAteM namunA rUpa isa jagaha likha dikhAtA hUM ; 1 prathama-adhikamAsako gimatImeM niSedha karate ho so utsUtrabhASaNa hai| 2dUsarA-adhikamAsa honese teraha mAsoMke puNyapApAdi kArya karake bhI teraha mAsoMke pApakRtyoMkI AlocanA nahI karate ho aura dUsare teraha mAsoMke pApakRtyoMkI Alo. canA karate hai jinhoMkoM dUSaNa lagAke niSedha karate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 3 tIsarA-zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra adhika mAsako ginatImeM pramANa karanevAloMko mithyA dUSaNa lagAte ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 4 cauthA-jaina jyotiSAdhikAre sarvatra zAstroM meM adhika mAsako ginatImeM acchI tarahase khulAsaike sAtha pramANa karA hai tathApi Apa loga jaina zAstroM meM adhika mAsako ginatI meM pramANa nahI karA hai aisA pratyakSa mahA mithyA bolate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 5 pAMcamA-paryuSaNAdhikAre sarvatra jaina zAstroM meM ASAr3ha For Private And Personal Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 259 ] caumAsIse dinoMkI ginatI karake pacAsa dinehI niya karake paryuSaNA karanekA kahA hai tathApi bhApa loga do mAvaNa athavA do bhAdrapada honese 80 dine paryuSaNAkarate ho aura 80 dinake 50 dina bhole jIvoMko dikhAte ho so bhI mAyA sahita utsUtra bhASaNa haiN| 6 chaThA-mAsaddhike abhAvase bhAdrapadameM paryuSaNA karanI kahI hai tathApi Apa loga mAsavRddhi do zrAvaNa hote zrI bhAdrapadameM paryuSaNA ThaharAte ho so bhI utsUtra bhASaNa hai / sAtamA-zrInizItha bhASyameM 1 tathA cUrNimeM 2 zrIvRhaskalpabhASyameM 3 tathA pUrNimeM 4 aura dattimeM 5 zrIsamabAyAja jImeM 6 tathA tavRttimeM 7 ityAdi aneka zAstroM meM mAsaddhike abhAvase cAra mAsake 120 dinakA varSAkAlameM pacAsadine paryuSaNA karaneseM paryuSaNAke pichAr3I 70 dina svabhAvika rahate haiM jisako bhI Apa loga vartamAnameM do AvazAdi honese pAMca mAsake 150 dinakA varSAkAlameM bhI paryuSaNAke pichAr3I 70 dina rahanekA ThaharAte ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 8 AThamA-adhika mAsa honese prAcIna kAlameM bhI paryuSaNAke pichAr3I 100 dina rahate the tathA vartamAnameM bhI zrAvaNAdi adhika mAsa honeseM paryuSaNAke pichAr3I 100dina zAstrAnusAra yuktipUrvaka rahate haiM jisako niSedha karate ho aura 100 dina mAnane vAloMko dUSaNa lagAte ho so bhI utsUtra bhASaNa haiN| navamA-adhika mAsake 30 dinoMkA zubhAzubhakRtya tathA dharmakarma aura sarva vyavahArako ginatImeM lekara mAnya karate ho For Private And Personal Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 260 ] apa nyAyAnusAra do AzvinamAsa honeseM paryuSaNAke pichAr3I kArmika maka 100 dina hote haiM jisake 70 dina apanI kAlpanAseM kahate ho so bhI pratyakSa abhyAyakAraka utsUtra bhASaNa hai| 10 dazamA-jaina zAstroM meM mAsa vRddhiko bAraha mAsoMke Upara zikhararUpa adhika mAsako kahA hai aura laukikameM bhI puruSottama adhika mAsa kahA haiM isaliye dharmavyavahArameM adhika mAsa bAraha mAsoMse vizeSa uttama mahAn puruSarUpa hai jisako bhI Apa loga napuMsaka niHsatva tucchAdi kahake bhole jIvoMke dharmakAyoM meM hAnI pahuMcAtekA kAraNa karate ho so bhI utsUtra bhASaNa haiN| 19 igyAramA-adhika mAsako kAlaculAkI uttama opamA ginatI karane yogya zAstrakAroMne dinI haiM tathApi Apa loga kAlacUlA kahanese adhika mAsa ginatI meM nahI AtA hai aisA kahate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 12 bArahamA-adhika mAsameM pratyakSa vanaspati phalaphUlAdi praphullita hotI hai tathApi Apa loga nahI phUlanekA kahate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 13 terahamA-adhika mAsake kAraNaseM zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArojoMne abhivarddhitasaMvatsara teraha mAsokA kahA hai tathApi Apa loga adhika mAsako ginatI niSedha karake zrIananta tIrthaGkara gaNatharAdi mahArAjoMkA kahA huvA abhivarddhita saMbassarakA pramANako tathA abhivarddhita saMvatsarakI saMjJAko naSTa kara dete ho isaliye zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanA kAraka For Private And Personal Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ananta saMsArakI vRdvirupa yaha bhI mahAn utsatra bhASaNa hai| 14 caudahamA zrIjainazAstroMmeM SadvyarUpa zAzvatI vastuyoMmeMseM kAladravya rupabhI eka zAzvatI vastu hai jisakA eka samayamAtra bhI jo kAlavyatIta hojAve usIkA ginatI meM kadApi niSedha nahI ho sakatA hai yaha anAdi svayaM siddha maryAdA hai tathApi Apaloga samaya, AvalikA, muhUrta, dina, pakSase, do pakSakA jo ekamAsa banatA haiM usI ko ginatImeM niSedha karake anAdi svayaM siddha maryAdAko apanI kalpanAse toDamoDakarake 30 mAse-ekamAsakA ginatImeM niSedha karaneke hisAvI,30 varSe-ekavarSa, 30yugeekayuga, isI tarahase, 30 koDA koDI sAgaropameM-eka koDAkoDI sAgaropamake kAlako-uhA kara ginatImeM niSedha karanekA vathA prayAsa karate ho so bhI yaha mahAn utsUtra bhASaNa hai| ___ aura 15 paMdarahamA-jainapaJcAGga kA abI vartamAnakAlameM viccheda hai tathApi ApaloMgoMkI taraphase mithyAtvakI vRddhikAraka manamAnI apanI kalpanAkA paJcAGgako jainapaJcAGga ThaharAkara prasiddha karabAte ho so bhI utsUtra bhASaNa hai - 16 solahamA-zrInizIthasatrake bhASyAdi zAkhoMmeM sUryodayakI parva tidhiko na mAnanevAleko mithyAtvI kahA hai aura laukika paJcAGka meM do caturdazI vagairaha tithiyAM hotI hai usI meM parvarupa prathama caturdazI sUryodaya se lekara ahorAtri 60 ghar3I naka saMpUrNa caturdazIkA hI vartAva rahatA hai usImeM aparva sUpa trayodazIke vartAvakA gandha bhI nahI hai tathApi Apa loga apane pakSapAtake joraseM aura paNDitAbhimAnakA For Private And Personal Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 262 ] phandaseM jabaradasti sUryodayako parvarUpa prathama caturdazIko parvarUpa nahI mAnate hue, aparvarUpa trayodazI banAkara ke saMkhyAte, asaMkhyAte, anante jIvoMkI hAnI tathA abrahmacaryyAdi paJcAzrava sevanakA aura saba saMsAra vyavahArake kAyoMse ArambhAdi honekA kAraNameM adhogatike rastA kI kharcIrUpa kAyoMmeM Apaloga kaTIbaddha taiyAra ho aura apane saMyamarUpa jIvitavyake naSTa honekA aura mithyAtvI bananekA kucha bhI bhaya nahI karate ho isa liye yaha bhI utsUtra bhASaNa hai / 11 satarahanA bhI isIhI tarahaseM laukika paJcAGgameM do dUja, do paJcamI, do aSTamI, do ekAdazI, vagairaha sUryodayako parvatithiyAM hotI hai jisako badala kara, aparvakI - do ekama, do caturthI, do saptamI, do dazamI vagairaha karake mAnate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai / 18 aThArahanA bhI isIhI tarahase vizeSa karake laukika paJcAGgameM saMpUrNa caturdazI parvarUpa tithi hotI hai aura do pUrNimA tathA do anAvasyA bhI hotI hai jisako toDamor3a karake saMpUrNa caturdazIkI, trayodazI aura do pUrNimAkI tathA do amAvasyAkI bhI do trayodazI koi bhI jainazAstroMke pramANa binA apanI kapola kalpanAyeM banA lete ho so bhI utsa bhASaNa haiM / 19 egunavIzamA - laukika paJcAGgameM jaba koI koI vakhta do pUrNimA athavA do amAvasyA hotI hai usImeM candra athavA saryyakA grahaNa prathama pUrNimAko athavA prathama amAvasyAko hotA hai jisako saba duniyA mAnatI hai aura For Private And Personal Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 263 ] zAstroM meM bhI pUrNimA athavA amAvasyAke dina grahaNa hone kA kahA hai tathApi Apa loga saba duniyAke tathA zAstroM ke bhI viruddha hokarake pragaTa pane grahaNayukta pUrNimA athavA amAvasyAko caturdazI ThaharAkara caturdazIkAhI grahaNa mAnate ho yaha to pratyakSa anyAya kAraka tatsatra bhASaNa hai| 20 vIzamA-caturdazI kA kSaya honese pAkSikakRtya pUrNimA athavA amAvasyAko karanekA jainazAstroMmeM kahA hai tathApi Apa loga nahIM karate ho aura dUsare karane vAloMko dUSaNa lagAke niSedha karate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai| 29 ekavIzamA-Apa loga ekAnta AgrahaseM sUryodayake binAkI tithiko parvatithimeM nahI mAnanA, aisA kahate ho parantu jaba caturdazIkA kSaya hotA hai taba sUryodayakI ayodazIko caturdazI kahate ho so bhI utsatra bhASaNa hai| 22 bAvIzamA-zrIjanajyotiSakI ginatI mujaba, candra ke gatikI apekSAseM zrIcandraprajJapti tathA zrIsaryaprajJapti yatti vagairaha aneka jainazAstroM meM parvakI tithiyAMke kSaya honekA likhA hai aura laukika paJcAGgameM bhI kAlAnusAra parvakI tithiyAMkA kSaya hotA hai aura jaina paJcAGgake abhAvase laukika paJcAGga mujaba vartanekI pUrvAcAryoMkI khAsa AjJA hai, taisehI Apa loga-dIkSA, pratiSThA vagairaha dharma vyavahArake kAryo meM ghar3I, pala, tithi, vAra, nakSatra, yoga rAzicandra, zubhAzubha muhUrta, dina, pakSa, mAsa vagairaha saba vyavahAra laukika paJcAGgAnusAra karate ho tathApi Apa loga, laukika pazcAimeM jo parvatithiyAMkA kSaya hotA hai usIko nahI mAnate ho aura mAnanevAloMko dUSaNa lagAke niSeSa karate hai| seo bhI utsatra bhASaNa hai| For Private And Personal Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 264 ] 23 tevIzamA-laukika paJcAGgameM do caturdazI hotI hai unhoke mujaba Apa logoMke pUrvajoMne bhI do caturdazI likhI hai jisako Apa loga nahIM mAnate ho aura laukika paJcAGga mujaba yuktipUrvaka kAlAnusAra aura pUrvAcAyyoMkI paramparAse do caturdazI vagairaha parva tithiyAMko mAnanevAloM ko dUSaNa lagAke niSedha karate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai / 24 cauvIzamA- Apake pUrvaja kRta grantha meM tithikA zuddhAzuddha sambandhI jo pramANa batAyA hai usI mujaba Apa loga nahI mAnate ho aura svacchandAcArIse ( apanI mati kI kalpanA karake) saMpUrNa prathama parvatithiko aparva ThaharA karake dUsarI - do athavA tIna pala ( eka miniTa ) mAtra kI alpatara tithimeM jAte ho aura dUsare - kAlAnusAra yukti pUrvaka tathA vizeSa dharmabuddhike lAbhakA kAraNa jAnake prathama saMpUrNa 60 ghar3I kI parvatithiko mAnate haiM taisehI dUsarI parvatithiko bhI yathAyogya mAnate haiM jinhoko dUSaNa lagAke niSedha karate ho so bhI utsUtra bhASaNa hai / isa tarahakI aneka bAteM ApalogoM meM utsUtra bhASaNa kI ho rahI hai jisakA tathA Apake gurujI zrI nyAyAmbho nidhijIneM bhI jaina siddhAnta samAcArI pustakakA nAma rakhake anumAna 50 jagaha utsUtra bhASaNa karA hai jisakA bhI namunArUpa thor3IsI bAteM Age likhane meM AyeMge aura uparakI saba bAtoMkA nirNaya zastroMke pramANase aura yuktipUrvaka mere likhIta inhIM granthako AdiseM anta taka sthiracitta satyagrAhI hokara niSpakSapAtaseM madhyasya dRSTi rakhakara vizuddhabhAvaseM par3hanevAle AtmArthI sajjana puruSoMko acchI tarahaseM mAlUma ho sakegA ; For Private And Personal Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 265 ] aura utsatra bhASaNake phalavipAka sambandhI uparameM hI pRSTa 240 se 256 taka likhane meM AyA hai usIkA bhaya lagatA ho, tathA zrIjinezvara bhagavAn ke vacana para ApalogoMkI kucha bhI zraddhA ho, aura apanehI zrItapagacchake nAyaka zrIdevendra sarijI tathA zrIratnazekhara mUrijIke utsatra bhASaka sambandhI uparokta vAkyoMko Apaloga satyamAnateho, aura zrIdevendra sarIjI kRta zrIdharmaratnaprakaraNa vRtti ApalogoMke samudAya meM vizeSa karake vyAkhyAnAdhikAre tathA paThana pAThanameM bhI vAraMvAra AtI hai unhIke vAkyArthakI Apake hRdaya meM dhAraNA ho, to UparakA lekhako paramahitazikSArUpa samajhake utsatra bhASaNa karate ho jisako chor3o, tathA utsUtra bhASaNa karA hove usIkA mithyA duSkRta devo, aura gacchake pakSapAta ko tathA paNDitAbhimAnako chor3ake zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA mujaba zAstroMke mahat pramANAnusAra ASAr3ha caumAsI se 50 dine dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karanekA aura adhika mAmako ginatImeM pramANAdi aneka satya bAtoMkoM grahaNa karo, aura bhaktajanoMkoM karAvo jisase ApakI aura Apake bhakta janoMkI AtmasiddhikA rastApAvo-zrIjinAjJArUpI samyaktvaratnake sivAya mokSa sAdhanameM gacchakA pakSapAta tathA paNDitAbhimAna kucha bhI kAma nahIM AtA hai isaliye gaccha pakSako chor3ake zrIjinAmA mujaba satyabAtako grahaNa karanA sohI AtmArthI vivekI vidvAn sajjana puruSoMko parama ucita hai| aura Age phira bhI chaThe mahAzayajIne likhA hai ki ( thor3e samayakI bAta haiM buddhisAgara nAmA kharataragacchIya 34 For Private And Personal Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 266 ] bhunike nAmakA patra hamAre pAsa AyA jisameM paryuSaNAkI bAbata kucha likhAthA hamane munAsiba nahI samajA ki vRthA samaya khAkara paraspara IrSAkI vRddhi karanevAlA kAma kiyA jAve ) isa lekhapara mereko var3AhI Azcarya utpanna hotA hai ki zrIvallabhavijayajI ne apanI mAyAvRttikI cAturAIko khaba pragaTa karI hai kyoMki prathama ApanehI dUsare prAvaNameM paryuSaNA karane vAloMko AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAyA thA usI sambandhI Apako mobuddhisAgarajIne zAstrakA pramANa khAnamImeM hI patra bhejake pUchA thA jisakA jabAba pIchA khAnagImeM hI likha bhejane meM to chaThe mahAzayajI Apako bahuta samaya sRthA khonekA aura paraspara IrSAkI vRddhi honekA bar3A hI bhaya lagA parantu lambA caur3A lekha jainapatrameM bhaGgI dhamArAdi zabdoMseM tathA niSprayojanakI anyAnya bAtoMko aura zrIbuddhisAgarajIko sUrpanakhAkI vRdhA amucita opamA lagAke unhakI khAnagIkI pUchI huI bAtako ( pIchA hI khAnagImeM jabAba na dete hue ) prasiddhameM lAkara anyAyake rasta se sanhakI avahelanA karanemeM aura zrIkharataragacchavAloMke paramapUjya prabhAvakAcAryajI zrIjinapatisUrijI mahArAjakA zrIjinAmA mujaba aneka zAstroMke pramANayukta satyavAkyako pakSapAtake jorase apramANa ThaharA kara zrIkharataragacchavAloMke dilameM pUre pUrA raMja utpanA karake aura dUsare gujarAtI bhASAke lekhameM bhI-sarva saMghako, kAnpharansako, zeThiyoMko, vakIlako, berisTarako, nANAkothalI ( rupaiyoMkI thailI ) vagairahako sAvadhAna sAvadhAna karake zrIsaMghake Apasame aura For Private And Personal Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 267 ] korTa kacerImeM bar3ehI bhArI jhagar3eke kAraNa karanekA lekha likhane meM tathA prasiddha karAnemeM to chaThe mahAzayajI zrIvAmavijayajI Apako khUba lambA caur3A samaya bhI mila gayA, aura paraspara ApasameM IrSAkI vRddhi honekA kiJcit bhI bhaya na lagA parantu zrIbuddhisAgarajIke patrakA jabAba khAnagImeM likhaneseM chaThe mahAzayajIko vRthA samaya khonekA tathA paraspara IrSAkI vRddhi karanevAlA kAma karane kA bhaya lagA, yaha kaisI alaukika vidvattAkI cAturAI ( sajjana puruSoMko Azcarya utpanakAraka ) chaThe mahAzayajI mApane gaccha pakSI dRSTirAgI bAlajIvoMko dikhAkara apanI bAtako jamAI so AtmArthI vivekI vidvAn puruSa svayaM vicAra leveNge| aura Age phira bhI chaThe mahAzayajI meM likhA hai ki ( kitanehI samayaseM gaccha sambandhI TaMTA prAya dabA huA hai tapagaccha kharataragaccha donoMhI pakSa prAyaH paraspara saMpase mile juleseM mAlUma hote haiM ) isa lekha para bhI mereko yahI kahanA ucita hai ki gaccha sambandhI TaMTA dabAkarake zAnta karanekA aura saMpaseM vartanekA zrIkharatagacchavAlAMkI mahAn saralatAkA kAraNa hai kyoMki zrItapagacchake to bhApa jaise aneka mahAzaya saMpake mUlameM anI lagAke zrI kharataragacchavAloMkI satya bAtakA niSedha karaneke liye satsUtra bhASaNa karake apanI mati kalpanAkI mithyA bAtakA sthApana karaneke liye vizeSa karake hara varSe gAMma gAMmameM paryuSaNAke vyAkhyAnAdhikAre zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAnusAra aneka zAstroM ke mahat pramANa mujaba adhika mAsakI For Private And Personal Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 268 ] ginatI anAdi svayaM siddha hai jisakA khaNDana karake aura zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahAn dhurandharAcArthyAMneM aura zrI kharataragaccha ke tathA zrItapagaccha ke bhI pUrvAcAyyane zrIvIraprabhuke, cha kalyANaka aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka kahe haiM tathApi Apa loga zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI aura apane pUrvajoM kI AzAtanAkA bhaya na karate unhI mahArAja ke viruddha ho karake, cha kalyANakakA niSedha karate ho aura zrIkharataragacchavAloMke Upara mithyA kaTAkSa karate hue aneka bAtoMkA TaMTA khar3A karanekA kAraNa karanevAle Apa jaise aneka kaTIbaddha taiyAra hai aura apane saMsAra vRddhikA bhaya nahI rakhate hai isa bAta ko isIhI granthako saMpUrNa par3hanevAle vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge aura isakA vizeSa vistAra isIhI granthake anta meM bhI karane meM AvegA vahAM zrIkharataragacchavAloMkI kaisI saralatA hai aura zrIaurcchavAle Apa jaisoMkI kaisI vakratA hai jisakA bhI acchI tarahaseM nirNaya ho jaayeNgaa| aura Age phirabhI chaThe mahAzayajIneM likhA hai ki ( unameM - arthAt, tapagacchake kharataragacchake ApasameM- -pharaka par3aneseM kucha dabe hue jainazAsanake veriyoMkA jora ho jAnekA sambhava hai ) isa lekha para bhI mereko itanAhI kahanA par3atA hai ki chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajI Apa zrIkharataragacchake tathA zrItapagacchake ApasameM virodha bar3hAkara saMpako naSTa karanA nahI cAhate ho aura donuM gacchako saMpaseM mile juleseM rahane kI jo Apa antara bhAva se icchA rakhate ho tabato zrIjanAjJA mujaba aneka mahat zAstroMke pramANa For Private And Personal Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 269 yukta zrIkharataragaccha vAloMkI satya bAtoMko pramANa karake apanI kalpita bAtoMko chor3a do aura zrIkharataragacchavAloM para mithyA AkSepa jo Apane utsUtra bhASaNa karake karA hai tathA zrIbuddhisAgarajI para jo jo anyAyasai anucita lekha likhake jainapatra meM prasiddha karAyA hai jisakI kSamA mAMgakara utsUtra bhASaNakA mithyA duSkRta do aura apanI bhUlako pichIhI jaina patra meM pragaTa karake sukhazAntiseM saMpa karake battoM taba donuM gacchake saMpa rakhane sambandhI ApakA likhanA satya ho sakegA para tu jaba taka chaThe mahAzayajI Apake binA vicArake kare hue anucita kAryoMkI Apa kSamA nahI mAMgoMge aura satya bAtoMkA grahaNa bhI nahI karate hue apanI kalpita bAtoMke sthApana karaneke liye jo vArtAkA prakaraNa calatA hove usIko chor3ake anyAyake rastese anyAnya anucita bAtoMko likhake vizeSa jhagar3A bar3hAte rahoMge taba to donuM gacchake saMpa rakhane sambandhI ApakA likhanA pratyakSa mAyAvRttikA mithyA hai aura bhole jIvoMko dikhAne mAtrahI hai athavA likhane mAtrahI hai so vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge aura donuM gacchake ApasameM vAdavivAdake kAraNase dabe hue jainazAsanake dheriyoMkA jora honese mithyAtva var3hanekA chaThe mahAzayajI jo Apako bhaya lagatA hove to ApanehI prathama jainapatra meM zAstrAnusAra calanevAloMko mithyA dUSaNa lagAke utsUtra bhASaNaseM jhagar3A khar3A karA aura punaHpunaH ( dIrghakAla calane rUpa ) jaina patrameM phailAyA hai jisako pichIhI apane hAthamithyA duSkRtase kSamAke sAtha apanI bhUlako jaina . For Private And Personal Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 270 ] patrahI sudhAra lo jisase donaM gacchavAloMke mApasameM saMpa banA rahegA aura donu gacchake ApasameM saMpako naSTa karanevAle mApa logoMkI saraphase paryuSaNAke vyAkhyAnameM tathA chApe dvArA jo jo kArya karane meM Ate haiM usako bhI baMdha kara dIjiye jisase donu gacchavAloMke bhApasameM jo saMpa hai usIseM bhI khUba gaharA vizeSa saMpa ho jAvegA; taba jaina zAsanake veriyoM kA kucha bhI jora nahI ho sakegA, itane para bhI Apa jaise zAstrAnusAra tathA yuktipUrvaka satya bAta ko grahaNa nahI karate hue, anyAyaseM vAda vivAda karake jhagar3eko bar3hAte rahoMge jisa para jo jo jainazAsanake nindaka zatrayoMkA jora bar3hanekA kAraNa hogA to jisake doSAdhikArI khAsa Apa logahI hovoMge so vivekabuddhiseM hRdayameM vicAra lenA, aura Age zrImohanalAlajIke sambandha meM likhakara tapagacchakI samAcArIke bAbata jo Apane likhA hai isakA jabAba-abI navameM mahAzaya zrImANakamunijI pragaTa huve haiM jisane apanI akalakA namunA jaina patra meM pragaTa karA hai usIkA jabAba Age likhane meM AvegA vahAM zrImohanalAlajI sambandhI bhI likhane meM AvegA;__aura chaThe mahAzayajIne phira bhI apanI vidvattA kI cAturAIkA darzAva dikhAyA hai ki-( sUrpanakhA samAna jIva ubhaya pakSako duHkhadAyI hote hai tadvat buddhisAgara kharataragacchIya muni nAma dhArakane bhI apanI manaHkAmanA pUrNa na honeseM rAvaNake samAna DhUMDhiyoMkA saraNA lekara yuddhArambha karanA cAhA hai ) isa lekha para mereko inatAhI kahanA hai ki-jaise kisI paritako kisI AdamImeM koI For Private And Personal Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 21 bAtakA khulAsA pUchA taba usa paNDitakI usI bAtakA khulAsA karanekI buddhi nahI honese apane vidvattAkI iz2jata rakhaneke liye usa bAtakA sambandhako chor3ake niSprayojana kI vRthA anyAnya bAtoMko lAkara anucita zabdoMse yAvat krodhakA saraNA le karake apanI vidvattAkI bAtako jamAtA hai parantu vivekI vidvAn puruSa usa paNDitakA mithyA paNDitAbhimAnako aura anyAyake pAkhaNDako acchI taraha maiM samajha lete haiM-taisehI chaThe mahAzayajI ApaneM bhI karA arthAt ASAr3ha caumAsIseM 50 dine dUsare prAvaNameM paryuSaNA karanevAloMko AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAne sambandhI prIbuddhisAgarajIne Apako zAstrakA pramANa pUchA usIko zAstrakA pramANa batAnekI ApakI buddhi nahI honeseM aura zAstrakA pramANa bhI Apako nahI milanese Upara kahe so nAmadhArI paNDitavat Apane bhI apanI vidvattAkI ijjata rakhane ke liye zAstrakA pramANa batAneke sambandhako chor3a karake niSprayo. janakI vRthA anyAnya bAteMkoM likhakara anucita zabdase yAvat krodhakA saraNA lekara apanI vidvattAko jamAnI cAhI parantu niSpakSapAtI vidvAn puruSoMke Age ApakA mithyA paNDitAsimAnakA aura anyAyake pAkharahakA darzAva acchI tarahaseM khula gayA haiM ki-iThe mahAzayajIke pAsa zAstrakA pramANa na honeseM zrIbuddhisAgarajIko sUrpanakhAko opamA vagairaha pratyakSa mithyA vAkya likhake apane nAmakI hAsI karAI hai kyoMki zrIbuddhisAgarajIne sUrpamakhAkI taraha donu pakSako duHkhadAI honekA koI bhI kArya nahI karA hai tathA na DhUMDhiyAMkA saraNA liyA hai For Private And Personal Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 272 ] aura na yuddhArambha karanA cAhA hai-tathApi zrIvallabhavijayajIne mithyA likhA yaha bar3AhI aphasosa hai parantu 'satIko' bhI vezyA apane jaisI samajhatI hai tadvat taisehI chaThe mahAzayajIne bhI nirdoSI zrIbuddhi nAgarajIko doSita ThaharAneke liye apane kRtya mujaba sUrpanakhAke samAnakA tathA DhUMDhiyAMkA saraNA lenekA aura yuddhArambha karane kA mithyA AkSepa karA mAlUma hotA hai kyoMki uparake kRtya chaThe mahAzayajI meMhI pratyakSa hai sohI dikhAtA hUM; jaise-sUrpanakhA donuM pakSavAloMko duHkhadAI huI taisehI chaThe mahAzayajI (zrIvallabhavijayajI) bhI donuM gacchavAloMke ApatakA saMpako naSTa karaneke liye vAda vivAdase jhagar3ekA mUla lagAke donuM gacchavAloMko tathA apane gurujanoMke nAmako aura apane sampradAyavAloMko bhI duHkhadAI huve hai isa liye mereko bhI isa grantha kI racanA karake AThoM mahAzayoMke utsUtra bhASaNake kutoMkI ( zAstrAnusAra aura yuktipUrvaka ) samIkSA karake mokSAbhilASI sajjanoMko satyAsatyakA nirNaya dikhAne ke liye itanA parizrama karanA par3A hai so isa granthako par3hanevAle vivekI madhyastha puruSa svayaM vicAra leveMge ;____ aura chaThe mahAzayajI Apa loga aneka bAtoMmeM DhUMDhiyAM kA saraNA le kara unheM kAhI anukaraNa karate ho jisameM se thoDIsI bAteM isa jagaha dikhAtA hUM; 1 prathama-zrIjinezvara bhagavAnkI pratimAjIko mAnane pUjanekA niSedha karaneke liye DhUMDhiye loga aneka prakArako zrIjinamUrtikI nindA karate hue aneka kutoM karake bhole For Private And Personal Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 213 ] jIvoMke satyabAtakI zraddhArUpI samyaktva ratnako, haraNa karake mithyAtva bar3hAte hai taisehI zrIananta jinezvara bhagavAnoM kA kahA huvA tathA pramANa bhI karA huvA adhikamAsako ginatImeM niSedha karaneke liye, Apa loga bhI adhikamAsakI aneka prakArase jindA karate hue aneka kutarko karake bhole jIvoMke satya bAtakI zraddhArUpI samyaktva ratnakA haraNa karake midhyAtva bar3hAte ho isaliye zrIjainazAsana ke nindaka mithyAtvI DhUMDhiyAMkA saraNA ApahI lete ho / 2 dUsarA - zrIjainazAstroMmeM nAma, sthApanA, dravya, aura bhAva, yaha cAroMhI nikSepe mAnya karane yogya, upayogI kahe haiM tathApi DhUMDhiye loga utsUtra bhASaNakA bhaya na karate ananta saMsArakI vRddhi kAraka, sthApanAdi nikSepoMko niSedha karake binA upayoga ke ThaharAte haiM taisehI zrIjainazAstra meM dravya, kSetra, kAla, aura bhAvaseM, cAroMhI prakAra kI cUlAkA pramANa ginatI karane yogya, upayogI kahA hai aura ginatI meM bhI liyA hai tathApi Apa loga utsUtra bhASaNa kA bhaya na karate kAlacUlAdikA pramANako ginatI meM niSedha karake pramANa nahI karate ho so bhI DhUMDhiyAMkA saraNA ApahI lete ho / 3 tIsarA -DhUMDhiye loga 'mUlasUtra mAnate haiM mUlasUtra mAnate haiM' aisA pukArate haiM parantu apanI mati kalpanAyeM aneka jagaha zAstroM ke pAThoMkA ulaTA artha karate haiM aura aneka zAstroMke pAThoMko tathA arthako bhI chupAte haiM aura zAstroM ke pramANa binA bhI aneka kalpita bAtoMko karake mithyAtva meM phasate haiM aura bhole jIvoMko phasAte haiM taisehI Apaloga bhI 'paJcAGgI mAnate haiM paJcAGgI mAnate haiM' aisA 35 For Private And Personal Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 214 ] pukArate ho parantu apanI mati kalpanA aneka jagaha zAstroM ke pAThoMkA ulaTA artha karate ho aura aneka zAstra ke pAThoMko tathA arthako bhI chupAte ho aura zAstroM ke pramANa binA bhI aneka kalpita bAtoM karake mithyAtva meM phasate ho aura bhole jIvoMko phasAte ho ( isakA vizeSa Age karanemeM AvegA ) isa liye bhI DhUMDhiyAMkA saraNA ApahI lete ho / 4 cauthA - jaise DhUMDhiye logoMkI gAMma gAMmaneM vAramvAra zrIjina pratimAjIkI aura zrIjainAcAyyoMkI nindA avahelanA karanekI Adata hai jisameM apane saMsAra vRddhikA bhaya nahI rakhate haiM taisehI Apa logoMkI bhI gAMma gAMmameM zrIparyuSaNa parvakA vyAkhyAna vagairaha meM zrIvIraprabhuke cha ( 6 ) kalyANakakI aura zrIjinendra bhagavAn kA tathA pUrvAcAyakA pramANa karA huvA adhika mAsako nindA avahelanA karanekI Adata hai jisase Apa loga bhI utsUtra bhASaNakA bhaya na karate hue saMsAra bRddhise kucha bhI Darate nahI ho isa liye bhI DhUMDhiyAMkA saraNA ApahI lete ho / 5 pA~camA - jaise DhUMDhiye loga carcA karo carcA karo aisA pukArate haiM parantu carcAkA samaya AneseM mukha chipAte haiM aura jo bAtakI carcA karanekI hove jisakI zAstrArtha maiM nyAyapUrvaka carcA karanI chor3akara anyAya se niSprayojana kI anya anya bAtAMkA jhagar3A khar3A karake yAvat krodhakA saraNA lekara - rAMr3a naputI jaisI vRthA lar3AI karake nindA IrSA se saMsAra vRddhikA kAraNa karate hai parantu zAstrokta carcA vArtA rotiseM eka bhI bAta ke satyaasatyakA nirNaya karake For Private And Personal Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 275 ] asatyako chor3akara satyako grahaNa karanekI icchAhI nahI rakhate haiM taisehI Apa logoMke bhI kRtya hai ( isa bAtakA isa granyake anta meM khulAsA karanemeM AvegA ) isa liye uparakI bAtameM bhI DhUMDhiyAMkA saraNA Apa logahI lete ho| 6 chaThA-jaise kitanehI DhUMDhiye loga zAstrAnusAra yuktipUrvaka zrIjinamUrtiko mAnane pUjane vagairahakI satya bAtoMko jAnate hue bhI apane mata kadA grahako mAlameM phasa karake isa lokakI mAnatA pUjanAke liye apane dRSTirAgI bhaktajanoMke Age mithyAtvake udayaseM satya bAtAMkA niSedha karake apane andha paramparAkI utsUtra bhASaNarUpa kalpita bAtoMkA sthApana karake saMsAra vRddhikA kArya karate haiM taisehI kitanIhI bAtoM meM Apake gurujI nyAyAmbhonidhijI ( zrIAtmArAmajo ) ne bhI kiyA hai aura Apa loga bhI karate ho (jisakA khulAsA Age karane meM AtA hai ) isa liye bhI DhUMDhiyAMkA saraNA Apa logahI lete ho| sAtamA-jaise kitanehI DhUMDhiye zrIjaina tIrthoM ko chor3ake anya matiyoMke mithyAtvI tIrthoM meM jAte haiM taisehI khAsa zrIvallabhAvijayajIne bhI karAyA arthAt ghAsIrAma aura jugalarAma ina dona DhUMDhaka sAdhuyoMne (zrIjinezvara bhagavAn tulya zrIjinamUrti kI tathA zrIjainazAsanake prabhAvika mahAn uttama zrIjainAcAryoMkI ) dveSa buddhiseM vRthA nindA karanekA aura zAstroMke viruddha hokarake utsUtra bhASaNakA tathA apanI mati kalpanA mujaba mithyA bAtoMmeM varttanekA mithyAtvarUpa DhUMDhaka matakA pAkhaNDako saMsAra vRddhikA kAraNa For Private And Personal Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 276 ] jAnakara chor3a diyA aura zAstrAnusAra satya bAtoMko grahaNa karanekI icchAse zrIvallabhavijayajIke pAsa jaina dIkSA lene ko Aye taba zrIvallabhavijayajIneM tathA unheM ke dRSTirAgI zrAvakoMne vicAra kiyA ki - ghAsIrAma aura jugalarAmane DhUMDhaka matake sAdhu bheSameM anucita kAryyo ( asUcI kI kriyAyoM) se apane zarIrako apavitra kiyA hai isaliye ina donakA zarIra prathama pavitra karAke pIche dIkSA denI cAhiye aisA vicAra karake donu ko pavitra karaneke liye jaina tIrthoM meM na bhejate hue anya matiyoMke mithyAtvI tIrtha meM kAzI gaGgAjI bhejakara ke pavitra karAye ( isakA vizeSa Age likhane meM AveMgA ) isaliye bhI DhUMDhiyAMkA saraNA ApahI lete ho / ityAdi aneka bAtoM meM chaThe mahAzayajI Apa logahI DhUMDhiyAMkA saraNA lekara unhoMkAhI anukaraNa karate ho, tathApi Apane zrIbuddhisAgarajIko DhUMDhiyAMkA saraNa lenekA likhA hai so pratyakSa mithyA hai kyoMki zrIbuddhisAgarajIneM DhUMDhiyAMkA saraNA lenekA koI bhI kAryyaM nahI karA hai itane para bhI Apake dila meM yaha hogA ki zrIbuddhisAgara - jIneM DhUMDhiyAkI mAraphata patra hamako pahuMcAyA isaliye DhUMDhiyAMkA saraNA lenekA hamane likhA hai to bhI mahAzayajI yaha ApakA likhanA sarvathA anucita hai kyoMki duniyAmeM yaha to prasiddha vyavahAra hai ki --- koI gAMga meM kisI AdamIko eka patra bhejA jisakA jabAba nahIM AyA to thor3e dinoMke bAda dUsarA bhI patra bhejane meM AtA hai, dUsare patrakA bhI javAba nahIM AneseM tIsarI For Private And Personal Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 277 ] bera usI gAMmakA pratiSThita AdamI mAraphata athavA apanA jAnakAra saMvegI tathA DhUMDhiyA to kyA parantu brAhmaNa, sevaga, vagairaha hareka jAtikA hareka dharmavAlA puruSakI mAraphata usIkA nirNaya karanemeM AtA hai tenehI zrIbuddhisAgarajIneM bhI kiyA arthAt do patra Apako zAstrakA pramANa pUchaneke liye bheje tathApi ApakA kucha bhI jabAba nahIM AyA taba tIsarI bera prasiddha AdamI apanA jAnakAra ke mAraphata, Apako bheje hue pUrvokta patroMkA jabAba pUchAyA usameM saraNA lenekA kadApi nahIM ho sakatA hai parantu Apa loga aneka bAtoM DhUMDhiyAMkA saraNA lete ho so Upara meMhI likha AyA hUM so vicAra lenA; aura donu gacchavAloMke ApasameM vAdavivAda tathA korTa kacerI meM jhagaDA TaMTA rUpa vRthA yuddha karaneko tathA karAne ko ApahI taiyAra ho so to Apake lekhaseM pratyakSa dIkhatA hai / mahAzayajI aba--kisakI manaH kAmanA pUrNa na honeseM kisIne DhUMDhiyAMkA saraNA lekara yuddhArambha karanA cAhA hai aura sUrpanakhAkI taraha donaM pakSako duHkhadAI bhI kauna huvA hai so UparakA lekhako tathA AgekA lekhako aura inhI granthako par3hakara hRdayameM viveka buddhi lAkara vicAra kara lIjiye, --- aura bhI Age chaThe mahAzayajI apane aura apane gurujI nyAyAmbhonidhijIke utsUtra bhASaNake kRtyoM ko tathA una kRtyoMke phala vipatkoMkA na dekhate hue zrIbuddhisAgarajI ne zAstroMke pAThoMkA pramANa sahita patra likhakara pAlaNapura For Private And Personal Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 218 / nivAsI mahatA pItAmbaradAsa hAthIbhAIko bhejA thA usa patrake zAkhoMke pAThoMko chor3akarake aura chidragrAhI ho karake usa patrapara dveSabuddhisaiM chaThe mahAzayajIne vRthAhI AkSepa kiyA hai aura unake sAtha kitanIhI niSprayojanakI bAteM likhI hai usIkA jabAba Age (chaThe mahAzayajIke dUsare gujarAtI bhASAke lekhakA jabAba chapegA) vahAM likhane meM AveMgA ; aura Age phira bhI chaThe mahAzayajIne likhA hai ki (banArasase prasiddha huvA muni dharmavijayajIke ziSya muni vidyAvijayajIkA, paryuSaNA vicAra nAmA lekha dekha lenA ) isapara bhI mereko prathama itamAhI kahanA hai ki tIsare mahAzayajI zrIvinayavijayajIne zrImukhabodhikA kRttimeM paryuSaNA sambandhI prathama apane likhe vAkyArthako chor3a karake gaccha kadAgrahake haThavAdase utsUtra bhASaNakA bhaya na karate aneka kutoM karI hai (jisakA nirNaya isIhI granyake pRSTha 68 se 150 taka upara hI chapa cukA hai ) unhI kutoMko dekhake sAtameM mahAzayajI zrIdharmavijayajI tathA unhake ziSya vidyAvijayajI bhI kadAgrahakI paramparAmeM par3ake utsUtra bhASaNakehI kutoMkA saMgraha karake, zAstrakAra mahArAjoMke abhiprAyake viruddha hokarake adhUre adhUre pATha likhakara bhole jIvoMko mithyAtva meM geraneke liye apanA lekha pragaTa karA hai (isakA javAba Age upegA) usIkohI gujarAtI bhASAmeM jaina patravAlenebhI apanA saMsAra bar3hAneke liye apane jaina patrameM pragaTa karA hai aura usI utsUtra bhASaNakI kutakoMko chaThe mahAzayajI Apa bhI dekhanekA likhakara unhIko puSTa For Private And Personal Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 279 ] karake usI tarahake utsUtra bhASaNake phalaprApta karane ke liye Apa bhI usImeM phase, hAya aphasosa-gaccha kadAgraha ke vasa hokarake apanA pakSa jamAneke liye satya asatyakA nirNaya kiye binA apanI matikalpamAse itane vidvAn kahalAte bhI svacchandAcArIseM likhate kucha bhI vicAra nahIM kiyA yaha to isa kaliyugakAhI prabhAva hai,___ aura dUsarA yaha hai ki nyAya anyAyako na dekhane vAle tathA dRSTirAgake jhUThe pakSagrAhI aura kadAgrahake kAryameM AgevAna aise zrIkalakattAnivAsI zrItapagacchake lakSmIcaMdajI sIpANIko pAlaNapurase zrIvalabhavijayajIkI taraphakA patra AyA thA usI patrameM 6-7 jagaha mithyA bAteM likhI hai usI patrake akSara akSarakA utArA, mere ( isa granthakArake ) pAsa hai usI utArekI nakalako yahA~ likhakara usIkI samIkSA karanekA merA pUrA irAdA thA parantu vistArake kAraNase saba na likhate namunArUpa eka bAta likha dikhAtA hUM chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajI lakSlIcandajI sIpANIko likhate haiM ki [ banArasase paryuSaNA vicAra nAmA nekaTa nikalA hai usIkAhI bhASAntara chApevAlene chApA hai isameM hamArA koI matalaba nahI hai nA hama isa bAtako mana vacana kAyA karake acchI samajhate haiM] isa jagaha sajjana puruSoMko vicAra karanA cAhiye ki sIpANIjIke patrameM paryuSaNA vidhArako tathA usIkA bhASAntara chApevAlene chApemeM prasiddha karA hai usIko chaThe mahAzayajI mana, vacana, kAyA acchA nahI samajhate haiM For Private And Personal Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 280 ] to phira usI bAtako yAne paryuSaNA vicArako dekha lenekA likha karake usIko chApAmeM puSTa kiyA, yaha to pratyakSa mAyAvRttikA kAraNa hai isaliye jo sIpANIjIke patrakA vAkya chaThe mahAzayajI satya mAneMge to chApemeM paryuSaNA vicArako puSTa karanekA jo vAkya likhA hai so vRthA ho jAveMgA aura chApekA vAkya satya mAneMge to sIpANIjIke patrakA vAkya mithyA ho jAveMgA aura pUrvA. para virodhI visaMvAdI dona taraha ke vAkya kadApi satya nahI ho sakate haiM isaliye donumeMse eka satya aura dUsarA mithyA mAnanAhI prasiddha nyAyakI bAta hai, jisameM sIpANI jIke patrakA vAkyako satya mAnoMge to chApekA lekha visaMvAdIrUpa mithyA honekI AlocanA chaThe mahAzayajI Apa ko lenI par3egI aura chApekA vAkyako satya mAnoMge to sIpANIjIke patrakA vAkya visaMvAdIrUpa mithyA honekI AlocanA lenI par3egI aura paryuSaNA vicArameM utsUtra vAkya likhe haiM usIke anumodanake phalAdhikArI honA par3egA so viveka buddhi ho to acchI taraha vicAra lenA; __aura chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajIke khabaradArakA isa lekhameM tathA sAvadhAna sAvadhAnakA dUsarA gujarAtI bhASAkA lekhameM aura sIpANijoke patrakA lekhameM ina tInoM lekhoMkA vAkyameM kitanIhI jagaha mAyAvatti ( kapaTa ) kA saMgraha hai isaseM zrIvallabhavijayajIko kapaTa vizeSa priya mAlUma hotA hai aura carcA candrodaya kI pustakameM bhI zrIvallabhavijayajIko 'dambhapriya' likhA hai sohI nAma uparake kRtyoMse satya kara dikhAyA hai, For Private And Personal Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 281 ] aura isake Age dambhapriyajI zrIvallabhavijayajIne apane lekhake anta meM jo likhA hai usIko yahAM likhake ( pIche usIkI samIkSA kara ) dikhAtA hUM; [ buddhisAgara munijI ! yAda rakhanA vo pramANa mAnA jAvegA, jo ki-tumhAre gacchake AcAryoM se pahilekA hogA magara tumhArehI gacchake AcAryakA lekha pramANa na kiyA jAvagA ! jaisAki tumane zrIjinapati sUrijIkI samAcArIkA pATha likhA hai ki, do zrAvaNa hove to pIchale prAvaNameM aura do bhAdrapada hove tI pahile bhAdrapadameM paryuSaNAparvasAMvatsarika kRtya-karanA ! kyoMki, yahI to vivAdAspada hai ki, zrIjinapatisUrijIne samAcArImeM jo yaha pUrvokta hukama jArI kiyA hai kaunase sUtrake kaunase daphe mujiva kiyA hai hAM yadi aisA khulAsA pATha paJcAGgImeM Apa kahI bhI dikhA deveM ki, do zrAvaNa hove to pIchale zrAvaNameM aura do bhAdrapada hove to pahile bhAdrapada meM --sAMvatsarika pratikramaNa, kezaluccana, aSTamatapaH, caityaparipATI, aura sarvasaMghake sAtha khAmaNAkhya paryuSaNA vArSika parva karanA, to hama mAnaneko taiyAra hai !] japarake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki-he sajjana puruSoM chaThe mahAzayajI dammapriyejIke antarameM kapaTa bharA huvA honese UparakA lekha bhI kapaTayukta likhA hai kyoMki (buddhisAgara munijI yAda rakhanA vo pramANa mAnA jAveMgA jo ki tumhAre gacchake AcAryoM meM pahile kA hogA) yaha akSara chaThe mahAzayajIke mAyAvRttise dUSTirAgI bhole jIvoMko dikhAne mAtrahI hai natu pramANa For Private And Personal Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 282] karaneke liye yadi Uparake akSara pramANa karaneke liye hove to- adhika mAsakI ginatI, tathA pacAsa (50) dine paryuSaNA aura zrIvIraprabhuke cha (6) kalyANaka, sAmayikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI vagairaha aneka bAteM zrI tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne aura pUrvadharAdi zrIjaina zAsana ke prabhAvika pUrvAcAyyane paJcAGgIke aneka zAstroM meM pragaTapane khulAse ke sAtha kahI hai jisa para chaThe mahAzayajI kI zraddhA nahI jisase pramANa nahI karate hue ulaTA niSedha karake utsUtra bhASaNa se saMsAra vRddhikA bhaya nahI rakhate haiM / vIhI AzcaryyakI bAta hai ki zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI tathA pUrvAcAyyako kathana karI huI aneka bAteM pramANa na karate hue utsUtra bhASaNarUpa apanI matikalpa nAseM cAhe vaisA vartAva karanA aura pUrvAcAryyo kA pramANa maMjUra karanekA dikhAkara Apa bhale bananA yaha to pratyakSa mAyAvRttise uThe mahAzayajIneM apane dambhapriye nAmako sArthaka karake vizeSa puSTa karane ke sivAya aura kyA lAbha uThAyA hogA so inhI granthako par3hanevAle sajjana puruSa svayaM vicAra leveMge ; aura Age phira bhI dambhapriyejIneM likhA hai ki ( tumhArehI gaccha ke AcAryyakA lekha pramANa na kiyA jAveMgA ) yaha likhanA chaThe mahAzayajI dambhapriyejIko zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanA kAraka paJcAGgI ke aneka zAstroMkA utthApanarUpa mithyAtvako bar3hAne vAlA saMsAra vRddhikA kAraNabhUta haiM kyoMki 1 prathamato- zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI param For Private And Personal Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 283 ] parAnusAra paJcAGgIke aneka pramANayukta zrIkharataragacchake buddhi nidhAna prabhAvikAcAryoMne aneka zAstroMkI racanA bhavya jIvoMke upagArake liye karI hai jisako na mAnanevAle dambhapriyejI jaise pratyakSa zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanA karanevAle paJcAGgIke aneka zAstroMke utthApaka addhArahita jainAbhAsa mithyAtvI banate haiM isa bAtako vizeSa sajjana puruSa apanI buddhise svayaM vicAra leveMge, 2 dUsarA yaha hai ki--zrIkharataragaccha prasiddha karanevAle zrIjinezvara sUrijI mahArAjakRta zrIaSTakajI sUtrakI vRtti tathA zrIpaJcaliGgI prakaraNa mUla aura tatti zrIkharataragaccha ke zrIjinapati sUrIjI kRta aura zrIkharataragaccha nAyaka suprasiddha budvinidhAna mahAn prabhAvika zrImadAyadevasUrijI mahArAjane zrInavAGgI vRtti uparAnta zrIuvAijI zrIpaJcAzaka jI zrISoDaSakajI vagairahakI aneka vRtti aura prakaraNastotrAdi bahutahI zAstroMkI racanA karI hai tathA aura bhI zrIkharataragacchake aneka AcAryoMne saikar3o zAstroMkI racanA karI hai jinhakomAnate haiM vyAkhyAnameM vAMcate haiM tathApi dambhapriyejI (tumhAre gacchake AcAryakA lekha pramANa na kiyA jAveMgA) aisA likhate haiM so kitanI mAyAvattise anyAya kAraka hai isako bhI niSpakSapAtI sajjana svayaM vicAra sakate haiM ;___ aura zrIjinezvara sUrijIseM nizcaya karake zrIkharataragaccha prasiddha huvA hai isaliye zrInavAGgIvRttikAra zrImadabhayadeva sUrijI bhI zrIkharataragacchameM huve haiM tathApi zrIjinavallabha sUrajIse athavA zrIjimadatta sUrijIseM 1204 meM kharatara huvA For Private And Personal Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org [ 84 ] aisA kahate haiM so mithyAvAdI hai isakA vizeSa vistAra zAstroMke pramANa sahita isa granyake anta meM karane meM AveMgA, 3 tIsarA yaha hai ki-khAsa dambhapriyejIke gurujI zrInyAyAmbhonidhijIne caturtha stutinirNayaH pustakameM zrIkharataragacchake zrIabhayadeva sUrijI zrIjinavallabha mUrijI zrI jinapatisUrijI vagairaha AcAryoMkI samAcAriyoM ke pATha likhe haiM aura zrIkharataragacchake AcAryakA vacanako nahI mAnane vAloM ko pRSTha 88 ke madhyameM mithyAtvI ThaharAye haiM (isakA khulAsA inhI granthake pRSTha 150 / 160 meM chapagayA hai) aura dambhapriyejI zrIkharataragacchake AcAryajIkA lekha pramANa nahI karake apane gurujIke lekhasai hI Apa mithyAtvI banate haiM so bhI var3IhI AzcaryyakI bAta hai ; 4 cauthA yaha hai ki-dambhapriyejI zrIkharataragacchake AcAryajIkA lekha pramANa nahI karate haiM isako dekhake aura bhI kitanehI ajJAnI tathA gaccha kadAgrahI apane apane gacchake AcAryoMkA lekhako pramANa mAna karake aura saba gacchavAloMke AcAryokA lekhako pramANa nahI mAnege jisa se zrIjinavANIrUpI paJcAGgIke saikar3o zAstroMkA utthApana hogA aura apanI apanI matikalpanA karake cAhe jaisA vartAva karanA sarU kareMge to zrIjinezvara bhagavAnkI ati uttama, avisaMvAdI, zrIjanazAsanakI akhaNDita maryAdA bhI nahI rahegI aura kadAgrahI loga apane apane pakSakA Agraha meM phasake mithyAtva var3hAte huve saMsAra vRddhi kareMge jisake doSAdhikArI dambhapriyejI vagairaha hoveMge aura Apa dUsare gacchake AcAryakA lekha pramANa nahI karoMge to dUsare gacchavAle For Private And Personal Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 285 ] Apake gacchake AcAryakA lekha pramANa nahI kareMge jisase bhI vRthA vAda vivAdaseM mithyAtva bar3hatA rahegA aura satya asatyakA nirNaya bhI nahI ho sakegA aura dambhapriyajI aneka gacchoMke AcAryoMkA lekhako pramANa karate haiM parantu zrIkharataragaccha ke AcAryakA lekha pramANa nahIM karate haiM yaha bhI to pratyakSa anyAyakAraka haThavAdakA lakSaNa hai isaliye dambhapriyejI vagairaha mahAzayoMse merA yahI kahanA hai ki zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArajoMkI paramparA mujaba, paJcAGgIke pramANa pUrvaka kAlAnusAra, nyAyakI yukti karake sahita zrIkharataragacchake AcAryokA to kyA parantu saba gacchake AcAryoMkA lekhako pramANa karanA sohI AtmArthI mokSAbhilASI sajjanoMko parama ucita hai| vaisehI isa granthakArane bhI zrItapagacchake zrIdharmasAgara jI tathA zrIjayavijayajI aura zrIvinayavijayajI ina tInoM mahAzayoMke zAstrAnusAra yuktipUrvaka likhita pAThoMko isIhI granthake AdikA bhAgameM pRSTha 9 / 10 / 11 meM likhe hai aura usIkA bhAvArthaH bhI pRSTha 12 se 15 taka likhake usIkA tAtparyyako pRSTha 16 meM pramANa kiyA haiM (aura ina tInoM mahAzayoMne prathama apane likhe vAkyArthako chor3ake gaccha kadAgrahakA mithyA pakSako sthApana karaneke liye utsUtra bhASaNarUpa aneka bAteM likhI hai jisakI samIkSA bhI zAstrAnusAra yuktipUrvaka isIhI granyake pRSTha 68 se 150 taka uparameM chapa gaI hai ) aura bhI zrItapagacchake aneka AcAryoM ke lekha pramANa karane meM Ate haiM jaise isa granthakArane zrItapagacchake AcAryoke zAstrAnusAra yuktipUrvaka lekhoMko For Private And Personal Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 286 / pramANa kiye haiM-taisehI chaThe mahAzayajI Apa bhI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI vANIrUpa paJcAGgIko zraddhApUrvaka pramANa karanevAle AtmArthI mokSAbhilASI hovoMge to zrIkharataragacchake AcAryoM ke zAvAnusAra yuktipUrvaka lekhoM ko avazyahI pramANa karake apane mithyA haThavAdako jaladI hI chor3a devoMge to apara kahe so dUSaNoMkA bacAva honese bahuta lAbhakA kAraNa hogA Age icchA ApakI ; aura Age phira bhI dambhapriyejIne likhA hai ki (tumane zrIjinapati sUrijIkI samAcArIkA pATha likhA hai ki do zrAvaNa hove to pIchale zrAvaNamai aura do bhAdrapada hove to pahile bhAdrapadameM paryuSaNAparva-sAMvatsarika kRtya karanA ) yaha likhanA mI chaThe mahAzayajI ApakA kapaTayukta hai kyoMki zrIbuddhisAgarajIne pUrvadharAdi mahArAjakRta tIna zAstroMke pATha likhake bheje the jisameMke pUrvadharAcAryajI mahArAjake mUlasUtrake tathA cUrNike dona pAThoMko chupAte ho sohI chaThe mahAzayajI ApakA kapaTa hai isaliye meM isa jagaha prathama ApakA kapaTako kholakarake pAThaka vargako dikhAtA hUM 1 prathama zrIcaudaha pUrvadhara atakevalI zrIbhadrabAhu svAmIjI kRta zrIkalpasUtrakA mUlapATha likhA thA usI pAThameM ASAr3ha caumAsIseM ekamAsa aura vIzadine paryuSaNA karanA kahA hai zrAvaNa athavA bhAdrapadakA niyama nahI kahA hai parantu 50 dinakA niyama hai sohI dinoMkI ginatIse 50 dine paryuSaNA karanA cAhiye zrIkalpasUtrakA mUlapATha bhAvArtha sahita isIhI granyake AdimeM pRSTha 4|5|6meN chapa gayA hai sohI pATha isa vartamAna kAlameM AtmArthiyoMko pramANa karane yogya hai ; For Private And Personal Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] 1 dUsarA zrIpUrvadhara pUrvAcAryajI kRta zrIvahatkalpacUrNikA pATha likha bhejA thA sohI zrIrahatkalpacUrNike tIsare uddezake pRSTha 264 se 265 takakA paryuSaNA sambandhI pAThako yahAM likha dikhAtA hUM tathAca tatpAThaH idANiM jami kAle vAsAvAsaM ThAitavaM, jacciraM vA jAe vA vihIe taM bhaNanti, AsAr3ha gAthA bAhiM ThiyA gAthA, ussaggeNa jAya AsAr3hapusimAe ceva pajjosaveMti, asatti khettassa bAhiMThAittA, vasabhA khettaM atigantu vAsAvAsajoggANi, saMthAraga khelamalagAdINi girahanti, kAiyauccAraNA bhUmio baMdhanti, tAhe AsAr3haputimAe atigantuM,paJcehiM divasehiM pajjosavaNA kappaM kathittA, sAvaNabahulaparUkhassa paJcamIe pajjosarveti pajjosavittA, ukkoseNa maggasirabahuladasamIo jAva, tattha asthitavaM, kiMkAraNaM pacciskAlaM vasati jaticirUkhallo vAsaM vA paDati, teNa icciraM idharA kattiyapulimAe ceva NiggantavaM, etthatu gAthA asminnatra pajjosaveha ityarthaH // aNabhiggahitaM NAma, gihatyA jati pucchanti, ThitatyaM vAsAvAsaM evaM, pucchitehiM, bhaNiyavaM, Na tAva ThAmo keciraMkAlaM evaM, vIsatirAyaM vA mAsaM, kathaM, jati adhimAsato paDito to vIsatirAyaM, gihiNAtaM ma kAjati, kiMkAraNaM, etya adhimAsao ceva mAso gaNijjati, so vIsAe samaM, vIsatirAto bhamati gheva, atha Na paDito adhimAsa to vIsatirAtaM mAsaM, gihiNAtaM Na kajjati, kiM puNa evaM ucyate / asivAdi gAthAddha, asivAdINi kAraNANi jAtANi, athavA Na NirAtaM vAsaM AraddhaM, sAdhe logo ciMtejA bhaNAvaThitti teNa ghasa saMggahe kareMti, For Private And Personal Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 288 ] asaMtharaM tANaM NiggamaNaM do tehiyabhaNiyaM ThiyAmotti, pacchA logo bhaNejjA ettilayaMpi ete Na yANanti evaM pavayaNovadhAto bhavati, ThiyAmotiya aNi te logo ciMtei jANate avassa parisai tAdhe logo dharachaMdeNa halakraliyAdI kareMti, tamhA savIsati rAte mAse abhigrahItaM gRhIjJAtamityarthaH / ettha ugAthA ettheti, AsADha caummAsie paDikvate, paJcehiM paJcehiM divasehiM gatehiM, jatya jattha vAsAvAsayoggaM khettaM paDipurama tattha tatya paz2josave yavaM, jAva savIsaha rAto mAso, ussaggeNa puNa AsAr3hasuddhadasami pacchaddha, iya. sattarI gAthA, evaM sattarI bhavati, savosati rAte mAse pajjo savettA, kattiya pusimAe paDikamittA, bitiyadivase NiggayANa, paJcasattarI bhaddavayaamAvasAe pajjosavetANaM, bhaddavayabahuladasamIe asItti, bhaddavayabahulapaJcamIe paJcAsIti sAvaNapuslimAe Nautti, sAvaNasuddhadasamIe paJcaNautti, sAvaNa suddhapaJcamIe sataM, sAvaNa amAvasAe paMcuttaraM sayaM, sAvaNabahuladasamIe dasuttaraM sataM, sAvaNabahulapaJcamIe paNarasuttara sataM,AsAr3hapusimAe vIsuttaraM sataM, kAraNe puNa chammAsito jeThotti ukkoso uggahI bhavanti, kathaM jati vA pacchaddha asya vyAkhyA, kattieNa gAthA uvahie, AsADha mAsakappae kate vAsAvAsapAugga khettAsatI, tattheva vAso kAtavyo, paJcahiM divasehiM paz2josavaNA kappaM kathitA, cAummAsie ceva pajjosaveti, taM puNa imeNa kAraNeNa maggasira asthijjA jati vAsati pacchaddhaM AlambaNaM mAsaM par3eti, cirakalo, AsAr3he vAsA rattiyA cattAri maggamiroya ete chammAsio jeToggaho, patthANehiM pavattehiMpi nniggtvN| For Private And Personal Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] dekhiye Upara ke pAThameM paryuSaNAdhikAre ceva nizcaya karake adhikamAsako ginatImeM kahA hai aura pUrvadharAdi ugravihArI mahAnubhAvoMke liye nivAsarUpa paryuSaNA (yogyakSetra tathA upayogI vastuyoMkA yoga honese) utsargase ASAr3hapUrNimAkohI karanI kahI parantu yogyakSetrAdike abhAvase apavAdase pAMca pAMca dinakI vRddhi karate abhivarddhita saMvatsarameM vIza dina (zrAvaNa zuklapaJcamI) taka tathA candrasaMvatsarameM pacAsa dina ( bhAdrapadazuklapaJcamI ) taka paryuSaNA karanI kahI-ASAr3hapUrNimAkI tathA pAMca pAMca dina kI vRddhiko paryuSaNAko adhikaraNadoSoMkI utpatti na hone ke kAraNa gRhasthI logoMke na jAnI huI ajJAta paryuSaNA kahI hai isakA vizeSa khulAsA inhI granthameM aneka jagaha chapagayA hai aura vIzadine tathA pacAsa dine gRhasthI logoM kI jAnI huI jJAtaparyuSaNA kahI usImeM vArSika kRtya vagairaha karanemeM Atethe isakAbhI khulAsA inhI grantha meM aneka jagaha chapa gayA hai jisameM bhI vizeSa vistAra pUrvaka pRSTha 101 se 117 taka acchI tarahaseM nirNaya karane meM AyA hai| aura mAsaddhike abhAvase paryuSaNAke pichAr3I kArtika taka 70 dina rahate haiM taisehImAsaddhi honeseM paryaSaNAke pichAr3I kArtika taka 100 dina rahate haiM isakA bhI vistAra aneka jagaha chapagayA hai jisameM bhI vizeSa karake pRSTha 120 se 129 taka aura 174 seM 183 taka acchI tarahaseM nirNayake sAtha chapagayA hai aura utkRSTaseM 180 dina kA kalpa kahA hai; aura tIsarA zrIjinapatisUrijI kRta zrIsamAcArI granthakApAThalikha nAthA sohIpATha yahAM dikhAtAhUM yathA : For Private And Personal Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ pro ] sANe bhaddavaevA, ahiMgamAse cAumAsIo // paramAsa ime diNe, pajjosavaNA kAyavA na asIme, iti Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal - pramANa bhAvArtha:- :- zrAvaNa aura bhAdrapada mAsa adhika hoto bhI ASAr3ha caumAsIse pacAsamai dina paryuSaNA karanA cAhiye parantu azImeM dina nahI karanA / isa jagaha sajjana puruSoMko vicAra karanA cAhiye ki Uparokta tInoM zAstroM ke pATha AgamAnusAra tathA yukti pUrvaka hone se chaThe mahAzayajIko pramANa karane yogya the tathApi gacchakA pakSapAtake aura paNDitAbhimAnake joraseM Uparokta zAstroM ke pAThoMko na karate huve zrIkalpasUtrake mUla pAThako tathA zrIvRhatkalpavarNike pAThako chupAkarake mAyAvRttiseM zrIjinapati sUrijI kI samAcArIke pATha para apane vidvattAkI cAturAI dikhAI hai ki ( yahI to vivAdAspada hai ki zrIjinapati sUrijIneM samAcArImeM jo yaha pUrvokta hukamajArI kiyA hai kaunase sUtrake kaunase daphe mujiba kiyA hai ) chaThe mahAzayajIke isa lekha para mereko bar3AhI Azcarya sahita khedake sAtha likhanA par3atA hai ki zrIvallabhavijayajIko anumAna 22 / 23 varSa dIkSA liye hue hai tathA kucha vyAkaraNAdi bhI par3he hue sunate haiM parantu isa jagaha to zrIvallabhavijayajIneM apanI khUba ajJatA prayaTa karI haiM kyoMki zrInizIthasUtra ke laghu bhASya meM, 1 tathA vRhadbhASyameM 2 aura cUrNi meM 3 zrIvRhat kalpasUtra ke laghu bhASya meM 4 tathA bRhatbhASyameM 5 aura cUrNimeM 6 zrIdazAzrutaskandhasUtrameM 9 tathA cUrNimeM 8 zrIsamavAyAGgajI sUtrameM 9 tathA tadvRtti meM 10 aura zrIsthAnAGgajI sUtrakI vRtti meM 19 ityAdi aneka zAstroM meM kahA hai ki pacAsa dine avazyahI paryuSaNA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir karanI caahiye| tathApi paryuSaNA karane yogyakSetra nahI mile to vijana ( jaGgala ) meM bhI vRkSa nIce pacAsa veM dina jarUra paryuSaNA karanI parantu pacAsameM dinakI rAtriko ullaGghana nahI karanA yaha bAta to prasiddha hai isIke sambandhameM inhI granthake AdimeM zrIdazAzrutaskandhasUtrakI vRttikA pATha pRSTha 1819 meM aura zrIvRhatkalpavRttikA pATha pRSTha 21 se 25 taka, aura zrIdazAzrutaskandhasatrakI cUrNikA pATha pRSTha 91 se 24 taka, aura zrInizIthasUtrakI cUrNikA pATha pRSTha 15 seMla taka, tathA tadbhAvArtha pRSTha 100 se 105 taka chapa gayA hai,-- uparokta zAstroM meM ASAr3ha caumAsIseM pAMca pAMca dinoMkI vRddhi karate (daza paJcakameM) pacAsaveM dine prasiddha paryuSaNA mAsavRddhike abhAvaseM candrasaMvatsarameM karanI kahI hai aura mAsaddhi honeseM abhivarddhita saMvatsarameM pAMca pAMca dinoMkI vRddhi karate (cauthe paJcakameM) vIzaveM dine prasiddha paryuSaNA kahI so prAcInakAlAzraya pUrvadharAdi ugravihArI mahArAjoMke liye zrIjainajyotiSake paJcAGga mujaba varttaneke sambandhameM kahI parantu abI isa vartamAnakAlameM jaina paJcAGga ke abhAvase aura par3ate kAlake kAraNase UparakA vyavahAra zrIsandhakI AjJAse viccheda huvA hai sohI dikhAtA huuN| zrItItyogAliya (tIrthodgAra) payannAmeM kahA hai -yathA ;vIsadiNehiM kappo, paMcagahANIya kappaThavaNAya, navasaya teNauehiM, vucchinnA sNghaannaae||1|| dekhiye UparakI gAthAmeM vIza dinakA kalya, tathA pAMca pAMca dinakI vRddhi karake ajJAtaparyuSaNAsthApana karanese pichAr3I kAlAvagraha saMbaMdhI zrIvRhatkarapatti, zrIdazAzrutacUrNi, For Private And Personal Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 292 ] zrInizIthacUrNi,zrIvRhatkalpacUrNike, pATha khulAsApUrvaka chapa gaye haiM sohI paMcakaparihAnIkA kalpa, aura kalpa sthApanA yAne yogya kSetrake abhAvase pAMca pAMca dinakI vRddhise ajJAtaparyuSaNA sthApana kare usI rAtriko vahAM zrIkalpasUtra ke paThana karanekA kalpa, yaha tInoM bAte vIra saMmvat 193 (vikrama saMmvat 523 ) meM zrIsaMghakI AjJAsai viccheda huii| taba candrasaMvatsarameM aura abhivarddhitasaMvatsarameM bhI ASAr3ha caumAsIseM 50 dine paryuSaNA karaneke kalpakI maryAdA rahI tathA pacAsaveM dinahI zrIkalpasUtrake paThana karane ke kalpakI maryAdA bhI rahI aura usI varSe zrImAn parama upagArI zrIdevaDhuiMgaNikSamAzramaNajI mahArAja zrIjainazAstroMko pustakA rUDhameM kiye usI samaya zrIdazAzrutaskandhasUtrake AThameM adhyayanako likhatI bakhta, jina caritra tathA sthirAvalI aura sAdhusamAcArIkA saMgraha karake aSTama adhyayanako saMpUrNa kiyA taba pAMca pAMca dinako vRddhiseM abhivarddhita samvatsarameM cAra paJcaka vIza dinakA tathA candrasamvatsarameM dazapaJcakakA ( kalpa) vyavahArako na likhA aura candrasaM0 abhivarddhitasaM0 ina donusamvatsaroM meM50 dinakA ekahI niyama honese pacAsa dinehI prasiddha paryuSaNA karanekA niyama dikhAyA hai yaha zrIdazAzrutaskandhasUtrakA aSTamAdhyayana zrIkalpasUtrajIke nAmase jadA bhI prasiddha hai usI zrIkalpasUtrakA paryuSaNA sambandhI pATha bhAvArtha sahita inhI granthakI AdimeM pRSTha 4 / 6 taka chapa cukA hai sohI pAThArtha sUryyakI taraha prakAza karatA hai ki isa vartamAnakAlameM ApAr3ha caumAmIse pacAsa dina jahAM pUre hove vahAMhI paryu For Private And Personal Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 293 ] SaNA karanI cAhiye isIhI zrIkalpasUtrake mUla pAThAdike anusAra zrIjinapatisUrIjIne samAcArI, likhAhai kiadhika mAsa ho to bhI pacAsa dine paryuSaNA karanA parantu asI dine nahI karanA cAhiye-ipta lekhako dekhake chaThe mahAzayajI likhate haiM ki (yahIto vivAdAspada hai zrIjina pati sUrijIne samAcArImeM jo yaha pUrvokta hukama jArI kiyA hai kaunase sUtrake kaunase daphe mujaba kiyA hai ) isa para mereko itanAhI kahanA hai ki zrIkalpasUtrake paryuSaNA sanbandhI sAdhusamAcArIkA mUlapATha inhI granyake paSTha 4 / 5 meM chapA hai usI mUlapAThake aneka do mujaba zrIjinapati sUrijIne samAcArImeM pUrvokta hukama jArI kiyA hai so zrIjaina AgamAnusAra hai isakA nirNaya uparameMhI kara dikhAyA haiM isaliye chaThe mahAzayajI Apako zrIjinapati sUrijIke vAkyameM jo zaGkArUpI mithyAtvakA bhrama par3A hai so uparakA lekhako par3hake nikAlado aura mithyA pakSako chor3akara matya bAtako grahaNa karake, niHsandeharUpI samyaktva ratnako prAptakaro kyoMki Apake vivAdAspadakA nirNaya uparamehI hogayA hai| aura pRSTha 157 se 165 taka bhI pahile chapagayA hai / bar3ehI AzcaryakI bAta hai ki-zrIvallabhavijayajIko 22 // 23 varSa dIkSA liye huve aura hara varSe gAMma gAMmameM zrIparyuSaNAparvake vyAkhyAnameM khulAsA pUrvaka vyAkhyA sahita vaMcAtA huvA zrIkalpasUtrake mUlapAThakA tathA mUlapAThake vyAkhyA kA artha bhI unhakI samajhameM nahIM AyA hogA isaliye 50 dine paryuSaNA karanekA zrIjinapati sUrijIkA lekha para zaGkA karI isase mAlUma hotA hai ki paryuSaNA sambandhI For Private And Personal Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 294 ] zrIkalpasUtrake pAThasaiM tathA tadpAThakI vyAkhyAse Apa a hoveMge athavA to bhole jIvoMko gaccha kadAgrahakA bhrama meM geraneke liye jAnate huve bhI tIsare abhiniveza mithyAtva ke Adhina ho karake mAyAvRttise likhA hogA so vivekI vidvAn svayaM vicAra leveMge : aura Age chaThe mahAzayajI dambhapriyajIneM phirabhI likhA hai ki ( hA~ yadi aisA khulAsA pATha paJcAGgI meM Apa kahIM bhI dikhA deveM ki do zrAvaNa hove to pIchale zrAvaNa meM aura do bhAdrapada hoveM to pahile bhAdrapada meM sAMvatsarika pratikramaNa, keza lucana, aSTamatapaH, caityaparipATI, aura sarva saGghake sAtha khAmaNArUpa paryuSaNA vArSikaparva karanA to hama mAnane ko taiyAra hai ) zrIvallabhavijayajIke isa lekhapara mereko prathamato itanA hI kahanA hai ki 50 dine dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karanebAloMko Apane AjJA bhaMgakA dUSaNa lagAyA taba zrIbuddhisAgarajIneM Apako patra dvArA pUchA ki kaunase zAstroM ke pATha mujaba 50 dine paryuSaNA karanevAloMko Apane AjJA bhaGgakA dUSaNa lagAyA hai so batAvo isa tarahase zAstrakA pramANa pUchA usIko Apa zAstrakA pramANato batA sake nahIM taba paMDitAbhimAnake jora kI mAyAvRttise niSprayojanakI anya anya bAteM likhake ulaTA unhoMmaiM hI zAstrakA pramANa pUchane lage so daMbhapriyajI yaha ApakA pUchanA anyAyakAraka hai kyoMki prathama Apane hI AjJA bhaMgakA dUSaNa lagAyA hai isaliye prathama Apako hI zAstrakA pramANa batAnA nyAyayukta ucita hai tathApi jaba taka Apa For Private And Personal Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 295 ] apanI bAta saMbandhI zAstrakA pramANa nahI batAvoge taba taka ApakA dUsaroMko pUchanA hai so nikevala bAlalIlAvat vivekazUnyatAse apane nAmakI hAsI karane kA kAraNa hai so vidvAn puruSa svayaM vicAra sakate hai ; dUsarA-zrIvallabhavijayajI se merA (isa granthakArakA) bar3ehI Agrahake sAtha yahI kahanA hai ki Apane 50 dine paryuSaNA karanevAloMko AjJA aMgakA dUSaNa lagAyA so zAstrapramANa mujaba aura nyAyakI yukti karake sahita siddha kara dikhAvo athavA nahIM siddhakara sakoto zrIcaturvidha saMgha samakSa mana bacana kAyAseM apanI utsUtrabhASaNake bhUlakI kSamA mAMgakara mithyA duSkRtaseM apanI AtmAko bhavAntara meM utsUtrabhASaNa kI zikSA bhoganese bacAlevo ;~-- aura Apa ina donumeseM eka bhI nahI karoge ora isa bAtako chor3a kara niSprayojanakI anya anya bAtoMseM thA vAda vivAda khaNDana maNDana tathA dUsarekI nindA avahelanAse jhagar3A TaMTA kara ke ApasameM jo jo saMpase zAsana unnatike aura bhavya jIvoMke udvArake kArya hote hai jisameM vighna kAraka rAga dveSa nindA IrSAseM karma bandhake hetu karoge karAvoge aura mithyAtvako vaDhAvoge jisake doSAdhikArI nimitta bhUta dambhapriyajI zrIvallabhavijayajI khAsa ApahI hovoge isa liye niSprayojanakI anyAya kAraka vRthA anya anya bAtoM ko chor3akara apanI bAta saMbandhI zAstrakA pramANa dikhAvo athavA apanI bhUla samajhake kSamAke sAtha mithyA duSkRtadevo nahIM to Apa AtmArthI mokSAbhilASI ho aisA koIbhI sajjana nahIM mAna sakeMge kintu isa laukikameM dRSTirAgi For Private And Personal Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 26 ] yoMse pUjatA mAnatAke liye paNDitAbhimAnake jIrakheM utsUtrabhASaNaseM saMsAra vRddhikA bhaya na karate bAlajIvoMkoM kadAgrahameM gerake mithyAtvako baDhAnevAle Apa ho soto zrIjainazAstroMke tAtparyako jAnanevAle vivekI sajjana avazyahI mAnegeM yaha to prasiddhahI nyAyakI bAta hai ; tIsarA yaha hai ki dUsare prAvaNameM athavA prathama bhAdrapadameM paryuSaNAparva karane saMbandhI paJcAGgIkA pATha pUchake mAnane ko chaThe mahAzayajI Apa taiyAra hue ho parantu apanI taraphase paMcAMgIkA pATha batA sakate nahIM ho isase yaha bhI siddha hogayA ki isa vartamAna kAlameM do zrAvaNa athavA do bhAdrapada honese paryuSaNAparva kabakaranA jisakI Apako abItaka zAstroMke pramANa mujaba pUre pUrI mAlUma nahIM hai to phira dUsaroMko AjJA bhaMgakA dUSaNa lagAke niSedha karanA yahato pratyakSa ApakA mahAmithyA utsUtrabhASaNarUpa vathA hI jhagar3eko baDhAnevAlA huvA so vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge ; cauthA aurabhI suno yahato prasiddha bAta hai ki ASADha caumAsIse 50 dine zrIparyuSaNA parvakA ArAdhana vArSika kRtyAdiseM karanA kahA hai isa nyAyake anusAra dUsare zrAvaNa meM athavA prathama bhAdrapadameM 50 dine paryuSaNA karanA soto alpa buddhivAle bhI samajha sakte hai| to phira kyA chaThe mahAzayajIkI itanI bhI buddhinahIMhai so 50 dine dUsare prAvaNa meM athavA prathama bhAdrapadameM paryuSaNA karane saMbaMdhI paJcAGgI kA pATha pUchate hai| isapara koI kahegA ki chaThe mahAzayajI kI 50 dine paryuSaNA karanekI buddhi to haiN| isapara mereko For Private And Personal Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 297 ] itanAhI kahanA hai ki 50 dine paryuSaNA karanekI buddhi haiM to phira jAnate huve bhI tIsare abhinivezika mithyAtva ke adhikArI kyoM banake pacAGgIkA pramANa pUchakarake bholejIvoM ko saMzayarUpI mithyAtvakA bhramameM gere hai aura adhikamAsa kI ginatI nizcaya karake svayaM siddha hai so kadApi niSedha nahIM ho sakatI hai jisakA khulAsA isa grantha meM aneka jagaha chapagayA hai isaliye do zrAvaNa hote bhI 80 dine bhAdrapada meM athavA do bhAdrapada honese bhI 80 dine dUsare bhAdrapada meM paryuSaNA apanI mati kalpanAseM zrIjinAjJAviruddha kyoM karate hai kyoMki pacAsaveM dina kI rAtriko bhI ullaGkana karanevAleko zAstroM meM AjJA virAdhaka kahA hai isaliye 80 dine paryuSaNA karanevAle avazyahI AjJA ke virAdhaka hai yaha to pratyakSa siddha hai aura 80 dine paryuSaNA karanekA koIbhI zrIjainazAstroM meM nahIM likhA hai parantu 50 dine paryuSaNA karanekA to paJcAGgIke aneka zAstroM meM likhA hai so isIhI grantha meM aneka jagaha chapagayA hai tathApi daMbhapriyajIne abhinivezika mithyAtvase dUsare zrAvaNameM athavA prathama bhAdrapada meM 50 dine pAMca kRtyoMseM paryuSaNA vArSika parva karane saMbaMdhI paMcAMgIkA pATha pUchake bhole jIvoMko bhramameM gere hai so daMbhapriyejIke mithyAtvakA bhramako dUra karaneke liye aura mokSAbhilASI satyagrAhI bhavyajIvoMko niHsandeha honeke liye isa jagaha mereko itanAhI kahanA hai ki-zrIkalpa sUtra ke mUlapATha meM 50 dine paryuSaNA karanI kahI hai isaliye zrAvaNamAsa kI vRddhi hone meM dUsare zrAvaNa meM athavA bhAdrapadAta kI vRddhi hone seM prathama bhAdrapada meM jahAM 50 dina pUre hove vahAMhI prasiddha paryuSaNA meM 38 For Private And Personal Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 28 ] sAmvatsarika pratikramaNAdi pAMca kRtyoMse vArSikaparva karamekA samajhanA cAhiye kyoMki jahAM prasiddha paryuSaNA vahAMhI vArSika kRtyAdi karanekA niyama hai so to zrIkalpasUtrakI nava () vyAkhyAyoMmeM zrIkharataragacchake aura zrItapagacchA dike sabI TIkAkAroMne khulAsA pUrvaka likhA hai isakA vistAra isIhI granthakI AdiseM lekara pRSTha 20 taka chapa gayA hai aura unhI TIkAoM meM pacAsa dine bhAdrapada zuklapaJcamIko sAMvatsarika pratikramaNAdi pAMca kRtyoMseM vArSika parvarUpa prasiddha paryuSaNA karanI kahI hai so to mAsa vRddhike abhAvase candrasaMvatsara meM natu mAsavRddhi hote bhI abhivarddhita saMvatsarameM kyoMki prAcInakAlameM bhI pauSa athavA ASAr3ha mAsako ddhi honese abhivarddhita saMvatsarameM vIza dine zrAvaNazukla paJcamIko sAMvatsarika pratikramaNAdi pA~ca kRtyoMse prasiddha paryuSaNA jainapaJcAGgAnusAra karane meM AtI thI isa bAtakA nirNaya zrIkalpasUtrakI TIkAoM meM tathA isIhI granthameM aneka jagaha aura vizeSa karake pRSTha 107 se 117 taka chapa gayA hai parantu isa vartamAna kAlameM vIza dine paryuSaNA karanekA kalpaviccheda honeseM tathA jaina paJcAGgake abhAvaseM aura laukika paJcAGgameM hareka mAsoMkI vRddhi hone ke kAraNase 50 dinehI prasiddha paryuSaNA vArSika kRtyAdiseM karanekI zAstroMkI tathA zrIkharataragacchake aura zrItapagacchAdike pUrvaja pUrvAcAryoMkI maryAdA hai so to isa granyakI AdiseMhI lekara Upara takameM aneka jagaha chapa gayA hai aura sAtameM mahAzayajI zrIdharmavijayajIke nAmakI sabhI kSAmeM bhI chapegA ( aura varSAkAlameM jIvadayAdike liyehI For Private And Personal Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2lla ] khAsa karake dinoMkI ginatI se paryuSaNA karanekA zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne paJcAGgIke aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka kahA hai) isa liye isa varttamAna kAla meM dUsare zrAvaNa meM athavA prathama bhAdrapadameM 50 dinehI prasiddha paryuSaNA gAMvatsarika pratikramaNAdi pAMca kRtyoM sahita avazyahI nizcaya karake karanI cAhiye so paJcAGgI ke aneka zAstroM ke pranANAnusAra tathA yuktipUrvaka svayaM siddha hai so to Uparake lekhako tathA isa granthako AdiseM antataka AThoM mahAzayoM ke lekhakI samIkSAko par3hanevAle mokSAbhilASI satyagrAhI sajjana svayaM vicAra leveMge tathA iThe mahAzayajI Apa bhI hRdayameM viveka buddhi lAkara ke nyAya dRSTiseM par3hakara acchI taraha se vicAro aura Apa satyavAdI mahA vratadhArI AtmArthI hovo to paJcAGgIke aneka pramANAnusAra aura khAsa Apake gacchake bhI pUrvAcAyyakI maryAdAnusAra 50 dine dUsare zrAvaNameM athavA prathama bhAdrapada meM sAMvatsarika pratikramaNAdi pA~ca kRtyoMse prasiddha paryuSaNA vArSikaparva karanekA Uparokta pratyakSa nyAyAnusAra tathA yuktipUrvaka zAstroMke pramANako grahaNa karo aura zAstroMke pramANa binA tathA yuktike viruddhakA mithyA kadAgrahako chor3o aura 50 dine paryuSaNAparva karanekA niSedha karane sambandhI jitanI kutakIM karanI hai so sabIhI saMsAravRddhikI heturUpa tathA bhole jIvoMkI satyabAta paraseM zraddhA bhraSTa karake gaccha kadAgrahake mithyAtvakA bhrama meM geraneke liye apane vidvattAkI hAsI karAnevAlI hai so bhavabhIrU mokSAbhilASI AtmArthiyoMko karanI ucita nahI hai to phira chaThe For Private And Personal 4 - Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 300 mahAzayajIne zAstrAnusAra 50 dine paryuSaNA parva karane vAloMko mithyA AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAke utsUtra bhASaNarUpa 80 dine paryuSaNA karanekA puSTakiyA jisakI AlocanA liye binA kaise AtmakA sudhArA hogA sonyAyadRSTi vAle sajjana svayaM vicAra leveMge ;___aba chaThe mahAzayajI zrIvallabhavijayajIne dUsare gujarAtI bhASAke lekhameM mithyAtvake jhagar3eko bar3hAneke liye jo lekha likhA hai usIkA namUnA yahA~ likha dikhA karake pIche usIkI samIkSA karatA hUM--navemvara mAsakI 9vIM tArIkha san 1909 gujarAtI Azvina vadI 1 hindI kArtika vadI 1vora saMvat 2435 kA jainapatrake 30 vA aGkake pRSTha pAMcamA kI AdimeM hI likhA hai ki,[ vande vIram-lekhaka muni vAlabhavijaya mu. pAlaNapura sAvadhAna ! sAvadhAna !! sAvadhAna !!! AcArya sAvadhAna ! upAdhyAya sAvadhAna ! panyAsa sAvadhAna ! gaNI sAvadhAna ! sAdhasAdhvI sAvadhAna ! yatIvarga sAvadhAna ! zrAvaka zrAvikA sAvadhAna ! zeThIyAo sAvadhAna ! konpharansa sAvadhAna ! vakIla plIDara sAvadhAna ! 'berisTaaTalo sAvadhAna ! nANA kothalI sAvadhAna / lAgatA valagatA sAvadhAna ! kAgaja kalama sAvadhAna ! khar3Io ruzanAI sAvadhAna ! sAvadhAna ! sAvadhAna !! sAvadhAna !!! tapagacchamAna dharAvanAra sAvadhAna ! kharataragacchIya sAvadhAna !] chaThe mahAzayajIke ina akSaroM para mereko var3AhI Azcaryya utpanna hotA hai ki zrIvallabhavijayajIkI viveka For Private And Personal Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 39 ] buddhi kaisI zUnya hogaI hai so apanI hAsI karAnevAle binA vicAre zabda likhate kucha bhI lajjA nahI AI kyoMki zrIvallabhavijayajI AtmArthI mahAvratadhArI sAdhu hote to vakIla, berisTara, aura nANA kothalI, vagairahako sAvadhAna ! sAvadhAna !! pukArake korTa kacerImeM jhagar3A bar3hAnekI taiyArI kadApi nahI karate tathApi karI isase vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge ki-zrIvallabhavijayajIne bheSa dhAraNa karake sAdhu nAma dharAyA parantu antarameM zraddhArahita honese zAstrArtha pUrvaka satya asatyakA nirNaya karanA chor3a karake zrIkharataragacchake aura zrItapagacchake ApasameM korTa kacerImeM jhagar3eko bar3hAneke liye zrIjainazAsanakI nindA karAnevAle tathA mithyAtvako bar3hAnevAle aura apane nAmako lajjanIya zabda likhate pUrvAparakA kucha bhI vicAra na kiyA aura zakta divAne bar3ehI pAgala kI taraha-nANA kothalI (rUpaiyoMkI thelI) tathA kAgada kalama aura khar3Io ruzanAI (dvAta zAhI) acetana ajIva vastuyoMko sAvadhAna ! sAvadhAna !! pukArA-vAha kyA vidvattAkI cAturAIkA namUnA chaThe mahAzayajIne prakAzita kiyA hai so pAThakavarga svayaM vicAra leveMge, aura dUsarA yaha hai ki khAsa chaThe mahAzayajIkI sammati pUrvaka paJjAba amRtazaharase, ghAsIrAma aura jugalarAmako gaGgAjI bhejakara pavitra karavAye jisakA kAraNa saMkSiptase isIhI granyake pRSTa 175-176 meM chapagayA hai aura vizeSa vistAra pUrvaka paJjAba lAhoraseM jasavantarAya jainIkI mAraphata zrIAtmAnanda jaina patrikA mAsika patra prasiddha For Private And Personal Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 302 ] hotA hai usI meM san 1908 ke 2-3 aGkameM chapa cukA hai usI ghAsIrAma aura jugalarAmako gaGgAjI bhejakara pavitra karAne sambandhI DhUMDhakasAdhunAmadhAraka kuMdanamallane 14 pRSThakI choTIsI eka pustaka banAkarake pragaTa karAI hai so pustaka chaThe mahAzayajIne vAMcI hai aura unhake pAsa bhI hai usI pustakameM chaThe mahAzayajIke gurujI nyAyAmbhonidhijI zrIAtmArAmajI sambandhI tathA zrIjainazvetAmbara mUrtipUjane vAloM sambandhI aura zrIsiddhAcalajI zrIgIranArajI zrIAbUjI zrIsametazikharajI vagairaha zrIjainatIrthoM sambandhI anekatarahake anucita zabda likhake nindA karI hai usIke nimitta bhUta chaThe mahAzayajI vagaira huve haiM aura usI pustakake pRSTha 3-4meM ghAsIrAma aura jugalarAmako gaGgAjIke jalase pavitra karAye taisehI chaThe mahAzayajIke gurujI zrIAtmArAmajIko gaGgAjIke jalaseM pavitra na karAne ke kAraNa apane gurujIko aura apane gurujIkI sampradAyameM dIkSA lenevAloMko apavitra ThaharanekA kalaGka lagavAyA aura pRSTha 11 meM ghAsIrAma, jugala rAmako gaGgAjI bhejane vAloMko tathA bhejAne vAloMko aura sammatI dekara acchA samajhane vAle chaThe mahAzayajI Adiko mithyAtvI, pAkhaNDI, vagairaha zabdoMkA inAma de kara phira pRSTha 13 ke anta meM gaGgAjI bhejane vAloMko zrIjainazAsanako lAMchana ( kalaGka) lagAnevAle ThaharAkarake tIna vAra dhIkkArakA inAma diyA hai| isa jagaha niSpakSapAtI sajjana puruSoMko vicAra karanA cAhiye ki zrIjainatIrthoMkI tathA zrIjainatIrthoM ko mAnane vAloMko dveSa buddhise bar3ehI anucita zabdoMseM nindA karake For Private And Personal Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 303 ] bhArI kama ke baMdha kiye haiM aura zrIjainazAsanake nindakoMko bhI usI rasta pahuMcAneke liye narakAdi adhogatikA sArthavAha ( kuMdanamala DhUMDhaka ) banA hai aura pustaka pragaTa karAI haiM jisameM chaThe mahAzayajIke gurujIkI tathA unhoM ke sampradAya vAloMkI bhI nindA karI haiM tathA khAsa chaThe mahAzayajI vagairaha ko bhI aneka zabda likhate tInavAra dhokkAra bhI likha diyA haiM aura zrIjainazAsanako nindA karake mithyAtva bar3hAnekA kAraNa kiyA - usIko to chaThe mahAzayajIneM kucha jabAba bhI na diyA aura sarva zrIsaGghako tathA vakIla, berisTara vagairahako sAvadhAna karake korTa kacerImeM zrIjainazAsana ke nindaka kuMdanamallako zikSA dilAne kI kiJcinmAtra bhI bahAdurI na dikhAI parantu zrI kharataragacchake aura zrItapagacchake ApasameM vRthAhI korTa kacerI meM jhagar3A phailAne ke liye aura mithyAtva bar3hAne ke liye, vakIla, berisTara, vagairako sAvadhAna karake var3IhI bahAdurI dikhAI haiM so var3IhI AzcaryyakI bAta hai ki zrIjainazAsanake duzamana nindako se to mukha chipAte haiM aura Apasa meM jhagar3A karanekI bahAdurI dikhAte kucha lajjA bhI nahI pAte hai, - * aba chaThe mahAzayajIko merA ( isa granthakArakA ) itanAhI kahanA hai ki Apa samyaktvI aura zrIjainazAsanake premI hovo to prathama zrIkharataragacchake aura zrItapagacchake ApanameM nyAyAnusAra zAstrArtha pUrvaka antarakA pakSapAta chor3akara satya asatyakA nirNaya karake asatyako chor3ake satyako grahaNa karo aura zrIjainazAsana ke nindaka kuMdanamallake For Private And Personal Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 304 ] mithyAtvakA pAkhaNDako cchedana karaneke liye apanI bahA durI pragaTa karo-jabataka kuMdanamalake mithyAtva bar3hAnevAle lekhakA jabAba Apa nahI devoge tabataka ApakI vidvattA sthAhI samajhane meM AvegI aura DhUMDhoke mukhapara zAhI phirAneke irAdese kArya karanekI akkala Apane doDAI thI parantu pUrvAparakA vicAra kiye binA kArya karAyA jisase ApakehI mukhapara zAhI phirane jaisA kAraNa banagayA aura zrIjainatI kI tathA apane gurujI vagairahakI nindA karAne ke nimitta bhUta doSAdhikArI bhI ApakohI bananA par3A hai aura apane bar3oko apavitra ThaharAnekA kalaGka bhI lagavAyA hai isaliye kuMdanamalla DhUMDhakake nindArUpI mithyA gappoMkA jabAba denA ApakohI ucita hai tathApi unhakA jabAba denA Apako muzkila hove to Apake maNDalImeM vidvattA kA abhimAna dhAraNa karanevAle bahutase sAdhujI hai unhake pAsa usIkA jabAba dilAnA cAhiye itane para bhI Apa kI tathA Apake maNDalIke sAdhuoMkI kuMdanamalake lekhakA jabAba denekI buddhi nahI hove to merI taraphaseM isa granthako saMpUrNa hue bAda "kuMdanamalake mithyAtvakA pAkhagaDacchedana kuThAra" nAmA grantha Apa likho to banAkara pragaTa karU jisameM zrIjainatIrthoM para tathA zrIjainatIthoM ko mAnanevAloM para aura Apake gurujI vagairaha para jo jo AkSepa karake dUSaNa lagAyA hai jisakA nyAyAnusAra yuktipUrvaka acchI tarahase jabAba likhake sabake AkSepako dUra karane meM AvegA aura kuMdanamalane apane antara guNa yukta jo jo zabda likhe haiM uttIkAhI nyAya yuktipUrvaka khAsa kuMdanamalakehI Upara ghaTAnemeM AvegA, For Private And Personal Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 305 ] aura Age phira bhI chaThe mahAzayajIne likhA hai ki ( amo nahotA dhAratAke mahAtmA muni mohanalAlajInA kAla pachI ahavo paNa kAla Avaze ke je ApasamAM jaMjAla phelAvI phAlamArI pAyamAlakarI hAla behAla karI deze paNa avitavyatAne koNa roke) ityAdi aneka tarahake anucita zabda likhake zrImohanalAlajI para tathA unhoMke samudAya vAloM para dveSabuddhise khUbahI kaTAkSa karake nATakarUpase kitanIhI bAtoM meM unhoMko kalaGka lagAyA hai usIkA bhI yakti pUrvaka jabAba yahAM likhaneseM bahutahI vistAra hojAve isa liye zrImohanalAlajIke tathA unhoMke saMpradAyake pUrNapremI aura gurubhakta (panyAsajI zrIjazamunijI, panyAsajI zrIharSamunijI, aura panyAsajI zrIkezaramunijI vagairaha maMDalI ke sAdhaoMmeMse) jo mahAzaya hoveMge so daMbhapriyajIke lekhakA jabAba likhake zrImohanalAlajIkA tathA unhoMkI samudAya vAloMkA kalaGkako dUra kregaa| aura isake Age phira bhI likhA hai ki (praznottaramAlikA nAme aka copar3I ratalAmamAM vIrasaMvat 2435 nAkArataka sudIpA~cameM berisTaranUkhoTuM nAma lakhI chapAvavAmAM Avela che jemA tapagaccha upara humalokaryA sivAya bIjukAI paNa mAlama par3atu mathI kAraNake jeje savAlo lakhyAche prAyaHsarvanA uttaro kalakattA thI pragaTa thayela copaDInA uttara rUpe jaina siddhAnta samAcArI nAme bhAvanagaranI jaina dharmaprasAraka sabhA tarapha thI chapAyela copar3ImAM AvI gayela che ) chaThe mahAzayajIke UparakA lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA huM jisameM prathamato-praznottaramAlikA, For Private And Personal Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 306 ] mAmA choTIsI pustakako dekha karake chaThe mahAzayajI zrIvallabha vijayajI aura zrIkalakattAnivAsI lakSamIcandajI sIpANI vagairaha mahAzaya kahate phirate haiM ki-dekho prathama vAda vivAda kA kAraNa kharataragacchavAloMkI taraphase hotA hai jisakA namUnArUpa praznottaramAlikA nAmA pustaka logoMko dikhAte haiM parantu praznottaramAlikA pustaka bananekA kAraNa samajhe binA dveSa buddhiseM mithyA bhASaNa karake prathama vAda vivAdake kAraNa karanekA zrIkharataragacchavAloMko jhUThA dUSaNa lagAte haiM kyoMki prathama ratalAmaseM zrItapagacchake zrAvaka vRddhicandajI chogAlAlajI gAMdhIne zrIhedarAvAdameM caumAsA Thahare huve nyAyaratnajI zrIzAntivijayajIko patra dvArA, pAMca-cha kalyANakAdi sambandhI kitane hI savAla pUche jisake jabAba sapTembara mAsakI 27 vI tArIkha san 1908 Azvina zudI 2 vIra saMvat 2434 ke jainapatrakA 24 vAM aGkake pRSTa 4 meM chape haiM usI meM zrIkharataragacchavAloMko zrIvIraprabhuke cha kalyANaka sambandhI pUchA taba usIke nimitta kAraNase usIkA jabAba rUpameM zrIvIraprabhuke cha kalyANakasambandhI zAstroMke pAThoM sahita kitanehI zAstrAnusAra savAloM pUrvaka--praznottaramAlikA nAmA pustaka chapI hai isaliye praznottaramAlikA chapane ke nimitta kAraNa zrIzAntivijayajI hai jo zrIzAnti vijayajI zrIkharataragacchavAloMko zrIvIraprabhuke cha kalyANaka sambandhI nahI pUchate to zrIkharataragacchavAloMko usIkA jabAbarUpameM praznottaramAlikA chapA karake pragaTa karanekI koI jarUrata nahI thI parantu prathama jo koI savAla pUchegA usIkA javAba to zAstrAnusAra avazyahI denA so nyAya For Private And Personal Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 307 ] yukta bAta haiM isaliye prathama vAda vivAdakA kAraNa zrIkharataragacchavAloMkI taraphase nahI kintu mItapagacchavAloMkIhI taraphaseM hotA hai ;___ aura (berisTaranaM khoTaMnAma lakhI chapAvAmAM Avelache) chaThe mahAzayajIkA yaha bhI likhanA dveSa buddhikA mithyA hai kyoMki yaha to duniyA meM prasiddha vyavahAra hai ki-RSabha, mahAvIra, varddhamAna, gautama, indra, lakSmIpati, amara, rAjA, mahArAja, siMhajI, ityAdi apane saMsArika sambandhiyoMmeM aneka taraha ke vyavahArika nAma hote haiM usI nAmako bolanemeM athavA likhane meM koI dUSaNa nahI hai aura zrIjainazAstroM meM bhI vyavahArika nAmase aneka bAteM likhane meM AtI hai taisehI unhako bhI apane saMsArika sambandhiyoMmeM vyavahArika nAmase berisTara kahate haiM sohI nAma likhA hai usIko chaThe mahAzayajI jhaThA ThaharAte haiM so to pratyakSa dveSa buddhikA kAraNa hai ; aura chaThe mahAzayajIne likhA hai ki ( tapagaccha upara humalo karyA sivAya bIjukAI paNa mAlama par3atu nathI ) ina akSaroM para bhI mereko itanAhI kahanA hai ki satyayuga cauthe kAlameM bhI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke amRta samAna dharmopadezako suna karake bhI-bhArI karme mithyAtvI prANI unhImaharAjoMke avarNavAda bolakara saMsAra raddhikA kAraNa karate the to aba isa kaliyuga paJcamakAlameM gacchukadAgrahI, haThavAdI, pariDatAbhimAnI, duHkhagarbhita, mohagarbhita vairAgya vAle, antarameM zraddhArahita, mithyAbhASaka, kalayugI bhArI karmaprANI-zrIjainazAstroMke pratyakSa pramANoMkA avarNavAda For Private And Personal Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 308 ] bolake, saMsAra vRddhikA kAraNa kare to koI AzcaryakI bAba nahIM hai taisehI chaThe mahAzayajI dambhapriyajI zrIvallabhavijayajIne bhI kiyA, arthAt praznottaramAlikA pustaka meM zAstroMke pATha dikhAye aura zAstrAnusAra kitanI hI bAteM bhI likhI hai usako pramANa karanA to dUra rahA parantu tapagaccha upara humalo ( julama ) karanekA ThaharA karake zrIjainazAstroM kI bAtoMke avarNavAda likhe so to unheM kehI kamakA doSa hai ; aura Age phira bhI praznottaramAlikA sambandhI chaThe mahAzayajI likhate haiM ki ( je je savAlo lakhyA che prAyaH sarvanA uttaro kalakattA thI pragaTa thayela copar3InA uttararUpe jainasiddhAnta samAcArI nAme bhAvanagaranI jainadharmaprasAraka sabhA tarapha thI chapAyela copar3ImAM AvI gayela che ) isa lekha para bhI prathamato mereko itanAhI kahanA hai ki-kalakatteseM copar3I ( pustaka ) pragaTa honekA jo chaThe mahAzayajI likhate haiM so to bhUlase mithyA hai kyoMki kalakattese pustaka pragaTa nahI huI thI kintu (nyAyAmbhonidhijI kehI utsUtra bhASaNake anyAyapara) makasUdAbAda ke zrAvakane muMbaI meM chapavAkara 'zuddha samAcArI prakAza' nAmA pustaka pragaTa kiI hai usImeM zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryajI mahArAjoMkI AjJAnusAra paJcAGgIke aneka zAstroMke pAThArthI sahita jo jo bAte likhane meM AI hai usIkA aura praznottaramAlikAmeM bhI jo jo zAstroMkI bAteM likhake savAla pUchane meM Aye haiM / usIke eka savAlakA bhI javAba meM utsUtra bhASaNake sivAya zAstrArtha pUrvaka kucha bhI javAba jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakameM nahI likhA hai / For Private And Personal - Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 309 ] aura (DhUMDhiole paNa yAda rAkha sAmAyika letAM prathama iriyAvahiyA kehavI ane pachI karemibhaMteno pATha kehavo 1, zrImahAvIra svAminA pAMca kalyANaka 2, vagere bAtomAM to tamone paNa bAdhAja Avaze mATe tapagaccha uparathayela AkSepa joI phulIne phAlakA na thAzo AbAvatamA to tamo paNa javAba dArajacho) ina akSaroM karake chaThe mahAzayajI apanA mantavya sthApana karaneke liye isa jagaha DhUMDhi yoMko bhI apane sAmila milAte huve unhoMkAhI saraNA le karake sAmAyika sambandhI tathA kalyANaka sambandhI zrIkharataragacchavAloMke sAtha vAda vivAdarUpa yuddha karanA cAhate haiM aura bahuta varSoMkA gaccha sambandhI vivAda dabA huvA thA, usIko bhI pIchAhI sarU karake zuddhasamAcArI prakAzakI satya bAtoMkA uttararUpameM jaina siddhAntasamAcArI nAmaka, parantu vAsatvikameM utsUtra bhASaNake saMgrahakI-pustakako Age karake apanA mantavyako puSTa kiyA isaliye isa jagahaUparakI donaM pustakokI saba bAtoMke satya asatyakA nirNaya karake mokSAbhilASI satyagrAhI bhavyajIvoMko dikhAnA mere ko ucita hai parantu bahuta vistAra ho jAneke kAraNase namUnArUpa thor3IsI bAtoMkA nirNaya karake saMkSiptase dikhAtA huM, jisameM prathama zuddhasamAcArI prakAzameM sAmAyikakA adhikAra hai tathA jainasiddhAntasamAcArI nAmaka pustakameM bhI prathama sAmAyikakA adhikAra hai aura chaThe mahAzayajI bhI DhUMDhiyoMkA sAtha karake prathama sAmAyika sambandhI likhate haiM isaliye meMbhI isa jagaha prathama sAmAyika sambandhI zAstrArtha pUrvaka thoDAsA likhatA huM : For Private And Personal Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 110 ] zrAvakake sAmAyika karanekI vidhimeM sAmAyikAdhikAra prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekA uccAraNa karanA aise koI bhI zAstroMmeM nahIM kahA hai kintu prathama karemijhatekA uccAraNa kiye bAda pIcheseM iriyAvahI karanA zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMkI paramparAnusAra hai aura paJcAGgIke aneka zAstroM meM bhI kahA hai sohI dikhAtA huM : zrIjinadAsa mahatarAcAryajI pUrvadhara mahArAjakRta zrI AvazyakajI sUtrakI cUrNimeM 1, zrImAn mahAn vidvAn suprasiddha 1444 granyakAra zrIharibhadrasUrijI kRta zrIAva. zyakajI sUtrakI vahavRttimeM 2, zrIcandragacchake zrItilakAcAryajI kRta zrIAvazyakajIsUtrako laghupattimeM 3, zrIyazodeva upAdhyAyajI kRta zrInavapadaprakaraNako vivaraNarUpa vRttimeM 4, zrIpAzrvanAthasvAmijI kI paramparAmeM zrIukkezagacchake zrIdevaguptasUrijI kRta zrInavapadaprakaraNakI vRtti5, punaH zrIpUrvAcAryajI kRta zrImavapadaprakaraNakI vRttimeM 6, zrIlakSamItilakasUrijIkRta zrIzrAvakadharma prakaraNakI vRttimeM 9, zrIkharataragacchanAyaka suprasiddha zrInavAGgIvRttikAra zrI madabhayadevasUrijI kRta zrIpaJcAzakajI sUtrakI vRttimeM 8, zrIvar3agacchake zrIyazodevasUrijI kRta zrIpaJcAzakajI sUtrakI cUrNimeM , zrIcandragacchake zrIvijayasiMhAcAryajIkRta zrI zrAvakapratikramaNasUtrakI cUrNimeM 10, zrIpUrNapallIyagacchake kalikAla sarvajJa virudadhAraka mahAnvidvAn suprasiddha tIna karor3a zlokoMkI racanAse aneka granyakartA zrIhemacandrAcAryajI kRta zrIyogazAstra kI vRtti meM 19, zrIkharataragacchake zrIvarddhamAnasUrijI kRta zrIkathAkoza granthameM 12, zrIpUrvAcAryajI kRta For Private And Personal Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 311 ] zrIzrAddhadina kRtya mUlasUtrameM 13, zrItapagacchanAyaka suprasiddha zrImAn devendrasUrijI kRta zrIzrAddhadinakatyasUtrakI vRttimeM 14, zrIyazodevasUrijI kRta zrIvandanakacUrNime 15, zrIkharataragacchake zroabhayadevasUrijI ruta zrIsamAcArI granthame 16, tathA zrIjinaprabhasUrijI kRta zrIvidhiprapA nAmA samAcArI granthame 17, aura zrIkharataragacchake dUsare zrIvarddhamAnasUrijI kRta zrIAcAradinakara granthameM 18, zrItapagacchake zrIkulamaNDanasUrijo kata zrIvicArAmRta saMgraha granthameM 19, tathA zrItapagacchake suprasiddha zrIratnazekharasUrijI kRta zrIzrAddha pratikramaNasUtrakI vRtti ( vandittAsUtrakI arthadIpikAnAmA TIkA) meM 20,aura suprasiddha zrIhIravijayasUrijIke santAniye zrImAnavijayajI upAdhyAyajI kRta zrIdharmasaMgraha granthako vRtti-jo ki suprasiddha zrImAn yazovijayajI upAdhyAyajIne zuddha karI hai usImeM 21, ityAdi aneka zastroM meM zrIpUrvadharAdi pUrvAcAyyAne aura zrIkharataragacchake tathA zrItapagacchAdi aneka gacchoMke aneka pUrvAcAyoMne prAvakake sAmAyika vidhime (sAmAyikAdhikAre) prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIcheseM iriyAvahIkA pratikramaNa karanA khulAsApUrvaka kahA hai jisake viSayameM saba pATha yahAM likhaneseM bahuta vistAra hojAve tathApi zrItapagacchake varttamAnika satyagrAhI AtmArthI sajjana puruSoMko niHsandeha honeke liye apanehI pUrvajoMke banAye granthoMke pATha isa jagaha likha dikhAtA huM zrItapagacchanAyaka suprasiddha vidvAn aneka granthakAra zrIdevendrasUrijI kRta zrIzrAddhadinakRtya sUtrakI vRttikA pATha nIce mujaba jAno: For Private And Personal Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 312 ] sAmpratamaSTAdazaM satkAra dvAramAha // tato vaikAlikAvikAlavelAyAmantarmuhUrtta rUpAyAM nantaraM tAmevavyanakti astamite divAkare arddhabimbAdarvAka ityarthaH // pUrvItena vidhAnena pUjAkRtveti zeSaH / punarvandate jinottamAn / prasiddha caityavandanavidhineti // 228 // athaikonaviMzativandanako palakSitamAvazyakadvAramAha // tatastRtIyapUjAnantaraM zrAvakaH poSadhazAlAGgatvA yatanayA pramASTi tato namaskArapUrvakaM vyavahita tuzabdasyaivakArArthatvAt / sthApayitvaiva tatra sUriM sthApanAcAryyaM / tato vidhinA sAmAkiM karoti // 229 // atha tatra sAdhavo'pi santi / zrAvakeNa gRhe sAmAyikaM kRtaM / tato'sau sAdhusamIpe gatvA kiM karoti ityAha / sAdhusAkSikaM punaH sAmAyikaM kRtvA / IrSyA pratikramyAgamanamAlocayet / tata AyA din vaditvA / svAdhyAyaM kAle cAvazyakaM karoti // 230 // dekhiye Uparake pAThameM sAMmako pUrvokta vidhiseM zrI jinarAjakI pUjA karake prasiddha vidhise caityavandana kare bAda pauSadhazAlA meM jAkara yatanA pUrvaka pramArjanA karake guru abhAvase namaskAra pUrvaka sthApanAcAryyajIkI sthApanA karake tisa vidhi arthAt zrIAvazyakAdi zAstrokta vidhise sAmAyika kare aura pauSadhazAlA meM zrIgurujI mahArAja hove aura apane gharaseM sAmAyika karake pauSadhazAlA meM gayA hove to phira bhI guru sAkSi karemibhaMtekA uccAraNa karake pIche iriyAvahI par3ikamake AcAryyAdi mahArAjoMko vandanA kare aura svAdhyAya kare pIche avasara honese pratikramaNa kare - For Private And Personal Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 313 ] aura zrItapagacchake prabhAvika zrIhIravijayajIsarijIke santAniye zrImAnavijayajI kRta zrIdharma saMgrahakI vRttiko suprasiddha zrIyazovijayajIne zuddha karI hai usIkA pATha yahAM dikhAtA huM :___yathA--Avazyaka sUtra mapi sAmAyiaM nAma sAvajjajogaparivajjaNaM NiravajjajogapaDinevaNaM cetti, tatrAyamAvazyakacUmi,paJcAzakacarNi,yogazAstravattyAyukto vidhiryathAzrAvakaH sAmAyikakartA dvidhA bhavati RddhimAnanRdhikazca yo'sAvanRddhikaH sa caturSu sthAneSu sAmAyikaM karoti jinagRhe, sAdhvantike, poSadhazAlAyAM, svagRhe vA yatra vA, vizrAmyati nirvyApAro vA Aste tatra ca yadA sAdhusamIpe karoti tadAyavidhiH yadi kasmAccidapi ayaM nAsti kenacidvivAdo nAsti, RNaM vA na dhArayati mAbhUttat kRtAkarSaNApakarSaNanimittasaMktazaH, tadA svagRhe'pi sAmAyika kRtvA IyAM zodhayan sAvadyAM bhASAM pariharan, kASThaloSThvAdinA yadi kArya, tadA tatsvAminamanujJApya prati likhya pramAjyaMca gRhNan, khelasiMghANakAdIn vivecayaMzca sthaMDilaM pratyavetya, pramRjya paJcasamitisamitastriguptiguptaH sAdhyAzrayaM gatvA, sAdhUnamaskRtya sAmAyikaM karoti, tatsUtra yathA karemibhaMte sAmAiaM sAvajja jogaM paccaskAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi tasmabhaMte paDikkamAmi nindAmi garihAmi apyANaM vosirAmi tti // evaM kRtatAmAyika, IryApathikyAH pratikrAmati pazcAdAgamanamAlecya,yathAjyeSThamAcAryAdInvandate, punarapi guru vandityA pratyumekSitAsane 40 For Private And Personal Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 314 ] " niviSTaH zRNoti, paThati, pRcchati vA, evaM caityabhavane'pi - draSTavyaM, yadA tu poSadhazAlAyA svagRhe vA sAmAyika gRhItvA tatraivAsta tadAgamanaM nAsti yastu rAjAdi maharddhikaH sa gandhasindhuraskandhAdhirUr3ha chatracAmarAdirAjyAlaMkRto hAstikAzrIyapAdAtikaraNakAdyA parikarito bherIbhAMkArabharitAmbaratalA vandivRndakolAhalA kulIkRtana mastalo ne kasA mantamaNDalezvarAhamahamikAsaMprekSyamANapAdakamalaH paurajanaH sazradrumaGgulyopadarzya mAno manorathairupaspRzya mAnasteSAmevA DibandhAn lAjAlu DipAtAn ziraHpraNAmAnanumodamAnaH aho dhanyo dharmo ya evaMvidhairupasevyate iti prAkRtajanairapi lAghyamAnoJaasAmAyika eva jinAlayaM sAdhuvasatiM vA gacchati tatra mato rAjakakudAni chatracAmaropAnammukuTakhaDa garUpANi pariharati Azyavaka cUrNI tu mauDaM na avaNei kuMDalANi NAma mudde ca puSkataMbolapAvAragamAdi vosiraitti bhaNitaM jinArcanaM sAdhuvandanaM vA karoti yadi tvasau kRtasAmAyika eva gacchettadA gajAzvAdibhiradhikaraNaM syAttacca na yujyate kartu tathA sAmAyikena pAdAbhyAmeva gantavyaM taccAnucitaM bhUpatInAM Agatasya ca yadyasau zrAvakastadA na ko'pyabhyutyAnAdi karoti atha yathA bhadrakastadA pUjA kRtAstu iti pUrvamevAsanaM muJcati AcAryyAzca pUrvamevotthitA Asate mA utthAnAnutyAnakRtA doSA bhUvanniti AgatazcAsau sAmAthikaM karotIti pUrvavat, - dekhiye Upara ke pATha meM zrIjinadAsa mahattarAcAryyajI pUrvadhara mahArAjakRta zrI AvazyakajI sUtrakI cUrNi 1, zrI yazodevasUrijI kRta zrIpaJcAzakajI sUtrakI cUrNi 2, tathA For Private And Personal Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 315 ] kalikAlasarvaja viruda-dhAraka zrIhemacandrAcAryajI kRta zrI yogazAstra kI vRtti 3, aura Adizabdase zrIharibhadrasarijI kRta zrIAvazyakajI sUtrako zahadvatti vagairaha aneka zAstrA. nusAra-sAmAyika karane vAle do prakArake prAvakakI vidhimeM khulAsA pUrvaka prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIche meM iriyAvahIkA pratikramaNa karanA acchI tarahase spaSTa karake likhA hai| aura zrAvaka apane gharameM vA guru abhAvase pauSadha zAlAmeM sAmAyika kare vahAM 'jAdha niyamaM pajjuvA sAmi' aisA pATha uccAraNa kare aura zrIgurujI mahArAjake sAmane sAmAyika kare vahAM 'jAvasAhU pajjuvA sAmi' aisA pATha uccAraNa kare aura zrIjinamandirameM sAmAyika kare vahAM 'jAvaIya pajjuvA sAmi' aisA pATha uccAraNa kare-isakA uparokta zAstroMmeM khulAsai pATha hai / aura bhI zrItapagacchake zrIratnazekharasarijI kRta zrIzrAddhapratikramaNavRtti ( zrIvandItA satrakI arthadIpikA TIkA ) meM bhI prAvakake nadhamA sAmAyika vratAdhikAre para mujaba hI pATha hai aura usIkA bhASAntara zrImumbaIvAle zrAvakabhImasiMha mANakane nirNayasAgara presameM zrIjainakathA ranakoSa bhAga cauthA (4) meM chapavAyA hai jisake pRSTha 330 se 338 taka dekha lenA : aura Uparoka aneka zAstroMke pATha bhAvArtha sahita eka dUsarA aura bhI grantha chapatA hai usImeM vistAra pUrvaka aneka pATha chapagaye hai jisakA bheda Age kholuMgA aba mokSAbhilASI satyagrAhI sajjana puruSoMko isa jagaha vicAra karanA cAhiye ki-zrItIrthaGkara gaNadharAdi For Private And Personal Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 316 ]. mahArAjAMkI AjJAnusAra pUrvadharAdi zrIprAcInAcAryoMne tathA sabIhI gacchoMke pUrvAcAryoMne aura zrItapagacchake bhI prabhAvika puruSoMne aneka zAstroMmeM khulAsA pUrvaka sAmA. yikAdhikAra prathama karemijhatekA uccAraNa kiye bAda pIcheseM iriyAvahI kahI hai mo AtmArthiyoMko pramANa karane yogya hai tathApi zrItapagacchake vartagAnika prAyaH karake sabIhI zrAvaka mahAzayoM ko Upara mujaba vartanA to dUra rahA parantu Upara mujaba zraddhA bhI nahIM rakhate hai aura ulaTe una zAstroMke virUdvArtha meM apanI matikalpanAseM vartate haiM unhoMko zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka tathA khAsa apanehI gacchake prabhAvika puruSoMkI AjJAke ArAdhaka aura paJcADIke zAstroMpara zraddhArakhanevAle kaise kahe jAveM aura aneka zAstroMke pratyakSa pramANako vidhiko chor3a karake andha paramparAseM gaDDarIha pravAhavat unhI zAstroMke viruddha vartane vAloMkI kriyA bhI kaise saphala hogA-aura zrIjainazAstroMke eka pada para athavA eka akSara para bhI jo puruSa zraddhA nahI rakhe vaha prANI jamAli kI taraha ninhava, mithyAdUSThi kahA jAtA hai so to aneka zAstroMmeM prasiddha bAta hai tathApi zrItapagacchake vartamAnika jo jo muni mahAzaya aura zrAvaka mahAzaya Uparokta aneka zAstroM para tathA una zAstroMke kartA zrIjainazAsanake prabhAvika puruSoMke vacanoM para aura khAsa apanehI gacchake pUrvaja puruSoMke vacanoM para zraddhAnahIM rakhate haiM unhoMko-pakSagrAhI, dRSTirAgI, zAstroMkI zraddhA rahitake sivAya aura samyaktvI kauna kahegA so tattvagrAhI pAThakavarga svayaM vicAra leveMge ; For Private And Personal Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 317 ] aura isa vartamAna kAlameM suprasiddha nyAyAmbhonidhijI zrIAtmArAmajI aneka zAstroM ke avalokana karanevAle gItArtha kahalAte the isaliye zrIpUrvadhara mahArAja kRta zrI Avazyaka cUrNi vagairaha 21 zAstroMke pramANa sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI sambandhI UparameMhI pRSTha 310-311 meM chape hai unhI zAstroM ke pAThoMko sAmAyika sambandhI nyAyAmbhonidhijIne vAMce hai logoMko sunAye hai aura unhI zAstrakAra mahArAjoMko zrIjaimazAstroMke atIva gahanAzayako samajhanevAle, buddhinidhAna, prabhAvika, zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka, satyavAdI, para upagArI, mokSAbhilASI AtmArthI, aura bhavya jIvoMko mokSasAdhanakA zrIjinAjJAke ArAdhanarUpa rastAko dikhAne vAle gItArtha uttamapuruSa mAnate the logoMko bhI kahate the aura unhI mahArAjoMke banAye Uparokta paJcAGgIke zAstroMko nahI mAnanevAloMko mithyAtvI ThaharA karake unhI mahArAjoMkI AzAtamA karanevAle paJcAGgIkI zraddhArahita jainAbhAsa saMsAragAmI kahate the aura zAstroMke pAThoMko chupA karake athavA Age pIcheke sambandhako chor3a karake zAstakAra mahArAjake viruddhArthameM adhare adhare pATha likhake ulaTe tAtparyya bhole jovoMko dikhAne vAloMko saMsArameM paribhramaNa karanevAle ThaharAte the sohI khAsa nyAyAmbhonidhijIke banAye 'caturthastutinirNayaH' vagairaha granthoMse pratyakSa dikhatA hai tathApi bar3ehI aphasosakI bAta hai ki dUravi bahulakarmI mithyAtvIkI taraha paJcAGgIke UparoktAdi aneka zAstroMke pAThoMpara zrIAtmArAmajIkI antarameM zraddhA nahI For Private And Personal Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 318 ] thI isaliye zrIpUrvadharAdi mahArAjoMke banAye zrIAvazyaka. cUrNi vagairaha paJcAGgIke zAstroMke pAThoMpara unheMoMko saMzayarUpI mithyAtvakA bhrama rahA athavA apanI vidvattAke abhimAnase saMsAra vRddhikA bhaya nahI karate abhinivezikamithyAtvake adhikArI banake Uparokta zAstroMke pAThoMke tAtparyyako jAnate huve bhI pramANa nahI kare aura bhole jIvoMko bhI paJcAGgIke UparoktAdi zAstroMke pAThoMkI zuddha zraddhA rahita banAneke liye 'jainasiddhAnta samAcArI' nAmaka pustakameM paJcAGgIke aneka zAstroM ke viruddhArthane anya anya viSayoMke adhikAravAle adhUre adhUre pATha lisake usIkA bhI ulaTA tAtparya bAlajIvoMko dikhA karake (utsUtra bhASaNarUpa aneka jagaha likhake) apanI samudAyabAloMko tathA apane gacchavAloMko saMzayarUpI mithyAtvake bhramameM gere haiM aura zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAkA ArAdhanarUpI motasAdhanakA rastAkI satyabAtoMkA niSedha karake saMsAra yaddhike kAraNarUpa mithyAtvako phailAnevAlI apanI matikalpanAkI bhidhyA bAtoMko sthApana karI hai jisakA vistArase zAstrArtha pUrvaka isa jagaha nirNaya karanese bar3AhI vistAra hojAve tacApi nyAyAmbhonidhijI kA ( apanI samudAyavAloM para tathA apane gacchavAloM para ) gerA huvA mithyAtvakA amako avazyahI dUra karake mokSAbhilASI satyagrAhI bhavyajIvoMkI zuddha zraddhArUpI samyakatva ratnakI prAptike upagArake liye satya bAtoMkA darzAva bhI jarUrahI honA cAhiye isaliye jainasiddhAnta samAdhArI nAmaka pustakake uttararUpane 'AtmabhramocchedanabhAnuH' nAmA grantha chapanA bhI sarU hogayA hai usImeM nyAyAmbhonidhi For Private And Personal Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 19 ] jIne jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakameM jo jo utsUtra bhASaNa kiye hai jisakA acchItarahaseM vistAra pUrvaka nirNaya chapa rahA hai parantu isa jagaha bhI nyAyadRSTivAle AtmArthI bhavyajIvoMko niHsandeha honekeliye sAmAyikAdhikArasambandhI nyAyAmbhonidhijIneM jo jo utsUtra bhASaNa kiye haiM usIkA nirNaya ke sAtha saMkSiptaseM dikhAtA huM 1prathama-sAmAyikAdhikAre pahile karemibhaMtekA uccAraNa kiyepIche iriyAvahIkA pratikramaNa karanA aneka zAstroMmeM kahA hai so Upara hI chapagayA hai aura sAmAyikAdhikAra sambandhI koI bhI zAstroMmeM pUrvApara virodhI visaMvAdI vAkya nahI hai yAne koI bhI zAstrameM sAmAyikAdhikAre prathama iriyAvahI pIche karemibhaMtekA uccAraNa kisI bhI pUrvAcAryajIne nahIM kahA hai tathApi nyAyAmbhonidhijI 'jainasiddhAnta samAcArI' nAmaka pustaka ke pRSTha 30 ke madhyameM sAmAyikavidhi sambandhI aneka zAstroMke ApasameM pUrvApara virodha visaMvAda ThaharAte haiM so utsUtra bhASaNa hai isakA vistAra 'AtmanamocchedanabhAnuH' nAmA granyake pRSTa 3 se 9 taka chapa gayA hai aura sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI sabI zAstroMmeM kahI hai jisake viSayameM zrIpUrvadharAdi prabhAvika puruSoMke banAye granthoMmeM tathA zrIkharataragacchake aura zrItapagacchAdike pUrvajoMne bhI Upara mujabahI kahA hai usIke aneka pATha artha sahita 'AtmabhramocchedanabhAnuH' ke pRSTha 7 se 26 taka khulAsA pUrvaka chapagaye hai parantu sAmAyikameM prathama iriyAvahI pIche karemi bhaMte kisI bhI zAstra meM nahI likhI hai sohI dikhAtA huM : For Private And Personal Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 320 ] 2 dUsarA-zrIgaNaNadhara mahArAja zrIsudharma svAmIjI kRta zrImahAnizItha satrake tIsare adhyayanameM upadhAnake adhikArameM caityavandanAdi sambandhI vistAra pUrvaka khulAse pATha hai jisake sambandhavAle Age pIcheke saba pAThako chor3a karake thoDAsA adhUrA pATha nyAyAmbhonidhijIne jainasiddhAnta samAcArI nAmaka pustakake paSTha 30 vAmeM likha karake gaNadhara mahArAjake viruddhArthameM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karI so bhI utsatra bhASaNa hai isakA bhI vistAra pUrvaka nirNaya saMpUrNa pAThArtha sahita 'AtmAbhramocchedanabhAnuH' nAmA granthake pRSTha 27 ke anta meM pRSTha 37 taka acchI tarahase chapagayA hai| __ 3 tIsarA-zrIharibhadrasUrijI kRta zrIdazavaikAlikajI sUtrake cUlikAkI 7vIM gAthAko vRhatti meM sAdhuke upadezAdhikArameM gamanAgamanAdi kAraNaseM iriyAvahI karake svAdhyAyAdi karane sambandhI vistAra pUrvaka sulAse pATha hai ( zrIdazavaikAlikajI mUlasUtra, avacUri, bhASArtha, dIpikA, aura sahavRtti sahita chapI huI prasiddha hai jisake pRSTha 619 / 680 / 681 meM chapagayA hai ) jisake sambandhavAle saba pAThako chor3a karake sirpha ekapada mAtrahI nyAyAmbhonidhijIne jaina nAmaka, pustakake, pRSTha 31 kI AdimeM likhake vRttikAra mahArAjake viruddhArtha meM sAmayikAdhikAre prathama iriyAvahI sthApI so bhI utsatra bhASaNa hai isakA bhI vistAra pUrvaka nirNaya 'AtmabhramocchadanabhAnuH' ke pRSTha 30 se 48 taka chapagayA hai| 4 cauthA-zrIttapagacchake zrIdharmaghoSasUrijI kRta zrI For Private And Personal Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 321 ] saMghAcArabhASya vRttimeM dazatrika sahita zrAvakake caitya'vandanakI vidhi kathAoM sahita kahI hai jisameM sAtamItrikameM yatanApUrvaka tInavAra bhUmi pramArjana karake iriyAvahI pUrvaka caityavandama karane sambandhI puSkalI zrAvakakI kathA kahI hai usIke bhI Age pIcheke saba pAThako chor3a karake thoDAsA adharA pATha nyAyAM meM 'jaina0 nA0 pustakake' pRSTha 31 meM likhake granthakAra mahArAjako guruvirodhIkA dUSaNake adhi. kArI ThaharA karake granthakAra mahArAjake viruddhArthameM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karI so bhI utsatra bhASaNa hai isakA bhI nirNaya saMpUrNa pATha sahita granthakAra mahArAjake abhiprAya pUrvaka 'Atmabhramo ke' pRSTha 48 se 68 taka chapagayA hai| 5 pAMcamA-zrItapagacchanAyaka zrIdevendrasarijI kRta zrIdharmarala prakaraNako vRttimeM svAdhyAya karane sambandhI vistArase pATha hai jisakI bhI eka gAthA nyAyAM ne 'jaina0 nA0 pustakake' pRSTha 33 ke madhyameM likhake usI gAthAmeM do jagaha do mAtrA bhI jAdA lagAke artha bhI ulaTA karA aura apane pUrvajakohI visaMvAdIkA dUSaNa lagA karake vRttikAra mahArAjake viruddhArthameM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApI so bhI mahAn utsatra bhASaNa hai isakA bhI vistAraseM nirNaya 'Atma0 ke paSTha 69 seM 39 taka chapagayA hai| 6 chaThA-zrIratnazekharasUrijI kRta zrIzrAddhapratikramaNasUtrakI vRttimeM AvazyakacUrNi vagairaha aneka zAstroMke pramANAnusAra sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI khulAse kahI hai usI zAstroMkI vidhi mujaba prAvaka 41 For Private And Personal Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 322 ] apane gharasaiM sAmAyika karake pauSadhazAlAmeM gurumahArAjake pAsa pratikramaNa karaneke liye Ave vahAM iriyAvahI pUrvaka Sar3AvazyakarUpa pratikramaNa karaneke sambandha meM pATha hai jisakA sambandha chor3akara granthakAra mahArAjako bhI visaMvAdake dUSita ThaharAneke liye ulaTa pulaTa adhUrA pATha, nyAyAM0 ne 'jaina0 mA0 pustakake' pRSTha 34 ke AdimeM likhake granthakAra mahArAjakeviruddhArthameM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApanakarI so bhI utsUtra bhASaNarUpa hai isakA nirNaya, 'Atmake' pRSTha 77 se 83 taka chapagayA hai| ___ sAtamA-zrIyazodevasarijI kRta zrIpaJcAzakajIkI cUrNimeM sAmAyika vidhike viSe prathama karemijhatekA uccAraNa kiye bAda pIcheseM iriyAvahIkA pratikramaNa karanA khulAse likhA hai usI pAThako to chupA diyA aura pauSadhavidhi sambandhI pAThako nyAne 'jaina nA0 pu0 ke' pRSTha 34 ke antameM likhake cUrNikAra mahArAjako visaMvAdIkA dUSaNa lagAke unhI mahArAjake viruddhArthameM sAmAyikakI vidhimeM prathama iriyAvahI sthApana karI so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA bhI nirNaya 'Atma0 ke' pRSTha 84886 meM chapagayA hai| ___ 8 AThamA-zrI pUrvAcAryajI kRta zrIvivAhacUliyA sUtra meM siMhanAmA zrAvakane iriyAvahI pUrvaka cAra prakArakA pauSadhakarA usI sambandhI khulAse pATha hai tathApi nyAyAMbhonidhijIne pauSadha sambandhI pAThako tor3a karake adhUrA yATha 'jaina nA0 pu0 ke' pRSTha 35 kI AdimeM likhake sUtrakAra mahArAjake viruddhArtha meM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karI so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA nirNaya 'Atma0' ke pRSTha sAla taka chapagayA hai| For Private And Personal Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 323 ] navamA--zrItapagacchake zrIjayacandrasUrijI jo ki zrI Avazyakavahatti vagairaha aneka zAstrAnusAra tathA apane hI gacchake nAyaka zrIdevendrasUrijI kRta zrIzrAddhadinakRtya sUtrakI vRttike aura khAsa apane kAkA gurujI zrIkulamaNDanasUrijI kRta zrIvicArAmRtasaMgrahanAmA grantha ke anusAra sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI zraddhApUrvaka mAnya karane vAle the unhI mahArAjakRta zrIpratikramaNagarbhahetunAmA grantha meM sAdhu aura pauSadhavAlA zrAvaka donoMke vAsta iriyAvahI pUrvaka rAI pratikramaNa karanekA khulAsA pATha hai jisameM bhI pratikramaNake sambandhI saba pAThako chor3a karake granthakAra mahArAjake viruddhArtha meM nyAne 'jainanA pu0ke' pRSTha 35 vA ke madhyameM thor3AsA adhUrA pATha likhake phira bhI mUla pAThake binA bhASArtha meM sAmAyika zabdakA jyAdA prayoga karake sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karI so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA bhI vistAra 'Atma ke' pRSTa 192 taka chapagayA hai| 10 dazamA--zrIpaJcama gaNadhara mahArAjakRta zrIbhagavatIjI mUlasUtrake tathA zrIkharataragaccha nAyaka zrIabhayadevasarIjI kRta tavRttike bArahaveM zatakake prathama uddezameM pauSadhake adhikArameM puSkalI nAmA zrAvaka sambandhI iriyAvahI kahI hai ( so chapI huI zrIbhagavatIjIke pRSTha 81982 meM adhikAra hai ) jisake bhI Age pIcheke pauSadha adhikAravAle pAThako chor3a karake nyA0 ne 'jaina nA0 pura' ke pRSTha 35 ke anta meM thor3AsA adhUrA pATha likhake zrIsatrakAra tathA vRtikAra mahArAjake viruddhArtha meM sAmAyikameM prathama For Private And Personal Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 324 ] iriyAvahI sthApana karI so bhI utsUtra bhASaNarUpa hai isakA bhI vistAra 'Atma0 ke' pRSTha 93 7 96 ke madhya taka chapagayA hai| 19 gyArahamA-zrIkharataragacchake zrIabhaya devasarijI kRta zrIsamAcArI granthameM sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahIkA khulAsA pUrvaka pATha hai tathApi usa pAThako chupA karake apavA lupta karake granyakAra mahArAja ke viruddhArthameM mithyAtvarUpa rogake udayase kisI bhArI kama prANIne apanI mati kalpanA mujaba navIna pATha banA karake samAdhArI granthameM likha diyA hai usIkohI nyAyAmbhonidhi jIne jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakake pRSTha 36 meM likhake sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karI hai so bhI mahAn utsatra bhASaNa hai isakA vistAra pUrvaka nirNaya 'AtmabhramocchedanabhAnuH' nAmA grantha ke pRSTha 96 ke antaseM pRSTha 104 taka chapagayA hai| 12 bArahamA--zrIkharataragacchavAle sAmAnya vizeSa pATha ko; tathA zrIAvazyaka vahattike, aura cUrNike, pAThako mAnya karate haiM tathApi nyA0 ne 'jaina nA0 pu0 ke' pRSTha 38 meM sAmAnya pAThako tathA zrIAvazyaka vahattike aura cUrNike pAThako tuma mAnya nahI karate ho aise likhake zrIkharatara gacchavAloMko mithyA dUSaNa lagAyA sI bhI utsUtra bhASaNa hai isakA bhI vistAra 'Atma0 ke' pRSTha 107 se 111 taka chapagayA hai| 13 terahamA--khAsa nyAyAmbhonidhijI apanI banAI 'caturtha stutimirNaya' nAmA pustakake pRSTha 88 ke madhya meM zrI For Private And Personal Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 35 ] jinaprabhasarijI kRta zrIvidhiprapA samAcArI granthake pATha ko nahI mAnanevAloMko mithyA dRSTi ThaharAte haiM parantu Apa jaina0 mA0 pu0 ke' pRSTha38 meM inhI mahArAja kRta unhI granthake pAThako nahI mAnate huye dveSabuddhise AkSepa karake zAstrAnusAra yuktipUrvaka satya bAta paraseM bhole jIvoMkI zraddhAbhaGga karanekA kAraNa kiyA haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA bhI vistAra 'Atma0 ke' pRSTha 191 ke antase pRSTha 115 taka chapagayA hai| 14 caudahamA-zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI paramparAnusAra zrIjinadAsa mahacarAcAryajI pUrvadhara mahArAjane zrIAvazyakajI satrakI cUrNimeM zrAvakake navamA sAmAyika vratameM sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIchese iriyAvahI khulAse likhI haiM jisako zrIjinAjJAke ArAdhaka sabI AtmArthI zrIjainAcAryAdi mahArAjoMne zraddhApUrvaka pramANakarI hai aura zrIharibhadrasarijI, zrIdevaguptasUrijI, zrIabhayadevasarijI, zrIyazodevasarijI, zrIhemacandrAcAryajI, zrIvijayasiMhAcAryajI, zrIdevendrasUri jI, zrItilakAcAryajI, zrIlakSmItilakasUrijI, zrIkulamaNDanasUrijI, zrIratazekharasUrinI, zrImAnavijayajI (kRta vRtti zuddha kartA zrIyazovijayajI) Adi mahArAjoMne apane apane banAye granthoM meM sAmAyikAdhikAre prathama karemijhate pIche iriyAvahI khulAse likhI hai usI mujaba mokSAbhilASI AsmArthI prANiyoMko zraddhApUrvaka manjUra karanI cAhiye tathApi nyAyAmmonidhijI jaina nA' pu0 ke pRSTha 41-42meM pUrvadhara mahArAjakRta zrIAvazyaka cUrNike pATha para aura For Private And Personal Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 326 ] bhI mahAnU utsUtra 'Atma' ke ' uttamapuruSoMke banAye granthoM para zraddhA nahI rakhate huve apane antarake mithyAtvako pragaTa karake bhole jIvoM ko bhI zuddha zraddhArUpI samyaktva ratna 'bhraSTa karanekA kAryya kiyA so bhASaNa hai isakA vistArase nirNaya pRSTha 138 se pRSTha 155 taka chapagayA hai / 15 padarahamA - zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne caityavandanAdike sUtroMke upadhAna kahe hai tathA khAsa nyAyAM - bhonidhijI bhI apanA banAyA 'tatva nirNaya prAsAda' nAmA grantha ke pRSTha 450 se 464 taka upadhAnakI vyAkhyA upara mujabahI karI hai aura zrIbhagavatIjImeM sAmAyikako svayaM AtmA kahA hai isaliye AtmAke upadhAna nahI hote haiM aura kisI bhI zAstra meM sAmAyika ke upadhAna nahI likhe hai tathApi jaina0 nA0' pu0 ke meM sAmAyikake upa pRSTha 43 dhAna uharAte haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA vistAra 'Atma0 ke' pRSTha 156 se 160 taka chapagayA hai / 16 solahamA - zrI zavaikA likajI sUtrakI cUlikA meM zrI sImaMdharasvAmIjI mahArAjane sAdhukehI adhikArakA varNana kiyA hai so prasiddha hai tathApi nyA0ne 'jaina0 nA0 pu0ke' pRSTha 44-45 meM zrIharibhadrasUrijIkRta gRhadvRttike pAThako agAr3I kA pichAr3I aura pichAr3IkA agAr3I ulaTa pulaTa karake bhI adhUrA likhake phira pRSTha 45 ke anta meM sAdhuke adhikAra vAle pAThako zrAvakake adhikAra meM sthApana karaneke liye khUbahI parizrama kiyA hai so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA vistAra 'Atma ke' pRSTha 110 seM 195 taka chapagayA hai / 11 satarahamA --- zrIjainadharmAcAryyajI pUrvApara virodha For Private And Personal Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 327 ] rahita avisaMvAdIpane grantha racanA karate haiM tathApi nyAne jaina nA0 pu. ke pRSTha 47 meM zrIkharataragacchanAyaka zrInavANI vRttikAra suprasiddha zrImadabhayadeva sUrijI mahArAjako aura zrItapagacchanAyaka suprasiddha zrImaddevendrasUrijI mahArAjako visaMvAdI pUrvApara virodhi likhanevAle ThaharAye haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA vistAraseM nirNaya 'Atma0 ke' pRSTha 197 se 216 taka chapagayA haiN| 18 aThArahamA-zrIkharataragacchake zrIvarddhamAnasUrijIne AcAradinakara nAmA granthameM sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI khulAsA pUrvaka likhI hai jisakA tAtparya samajhe vinA nyAne 'jaina nA0 pu. ke' pRSTha 48 ke AdimeM sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karane ke liye parizrama karake likhA hai so bhI utsUtra bhASaNarUpa hai isakA nirNaya 'Atma0 ke' pRSTha 219 // 220 / 221 taka chapa gayA hai| 19 ekonavIzahamA-zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI mahAn paramparAnusAra zrIkharataragacchameM prathama karemibhaMteke uccAraNa karanekA akhaNDita vyavahAra Aja taka calA AtA hai tathApi nyA0 ne 'jaina nA0 pu0' ke pRSTha 48 ke madhya meM prathama iriyAvahIkI paramparA ThaharAI haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA nirNaya 'Atma0 ke pRSTha' 223-224 meM chapagayA hai| ___ 20 vIzahamA-zrIAvazyakacUrNi, vahatti , laghutti , zrIpaJcAzakavRtti, cUrNi, zrIyogazAstravRtti, vagairaha aneka zAstroMkI sAmAyika bidhiko nyAne 'jaina0 nA0 pu0 ke' For Private And Personal Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 328 ] pRSTha 48 ke madhyameM tuccha zabdaseM likhake ( zAstroM kI tathA zAstrakAra zrIpUrvadharAdi mahArAjoMkI AzAtanA karake ) niSedha karI haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai isakA vistAra Atma0ke' pRSTha 225 se chapanA sarU hai| ___21 ekavIzahamA-zrIjainazAstroMme sarva jagaha sAnAyika sambandhI prathama karemibhaMte karanekI ekahI vidhi hai tathApi nyA0 ne jaina nA0 pu. ke pRSTha 48 antameM sAmAyika sambandhI pUrvApara virodhI do vidhi sthApana karI haiM so bhI utsUtra bhASaNa hai usakA nirNaya 'Atmabhramocchedana - bhAnuH' nAmA granthameM chapamA sarU hai| Upara mujaba 21 prakArake utsUtra bhASaNa nyAyAmbhonidhi jIne sAmAyikameM prathama iriyAvahI sthApana karaneke liye likhe haiM aura kitanI jagaha mAyAvRttirUpa, kitanIhI jagaha pratyakSa mithyA, kitamIhI jagaha anyAya kAraka, kitamIhI jagaha zrIjainazAstroMke atIva gahanAzayako samake binA ulaTA bhI likha diyA hai ityAdi aneka tarahake anucita lekhoM karake sAmAyika meM prathama hariyAvahI ( zrIjainazAstroMke tathA zrIjainAcAryoMke viruddha) sthApaneke liye apane tathA apane pakSadhAriyoMke saMsAra vRddhi ke nimitta bhUta khUbahI parizrama kiyA hai usIke sabakA nirNaya dekhane kI icchA hove to 'AtmabhramocchedanAnuH' meM zAstrArthapUrvaka yukti sahita acchI tarahase hogayA hai so par3hanese sarva khulAsA ho jAvegA-aura paryuSaNAsambandhI yaha grantha prasiddha hoye bAda thor3ehI dinoMmeM 'AtmacamocchedanabhAnuH' bhI pragaTa honekA sambhava hai| For Private And Personal Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 329 ] - aba satyagrAhI sajjanapurUSoMko niSpakSapAtI ho karake vicAra karanA cAhiye ki-eka bhAmAyika viSayameM prathama karemibhaMte pIche irithAvahI sandhI 21 zAstroM ke pratyakSa pramANoMko nyAya ke samudra ho karake bhI zrIAtmArAmajIne chor3a diye aura Apa unhI zAstroM ke pAThoMkI zraddhA rahita banakarake unhI zAstroM ke tathA unhI zAstrakAra mahArAjoMke viruddhArthameM prathama iriyAvahI sthApana karane ke liye Uparokta kaisA anartha karake-kahIM upadhAnasambandhI, kahIM mAdhuke jAne Ane sambandhI, kahIM caityavandanasambandhI, kahIM svAdhyAyasambandhI, kahIM par3AvazyakaruSa pratikramaNasambandhI, kahIM pauSadhasambandhI, ityAdi aneka tarahake anya anya viSayoMke sambandhameM zAstrakAra mahArAjoMne iriyAvahI kahI hai jisake badale unhIM zAstrakAra sahArAjoM ke viru. dvArthameM sAmAdhika meM prathama iriyAvahI sthApana karaneke liye Age pIche ke pAThoMkoM chor3a karake adhUre adhUre pATha likhate nyAyAmbhonidhijI ko savakA kucha bhI bhaya nahI lagA aura iza laukikameM bhI apanI vidvattAkI hAsI karAneke kAraNarUpa itanA anyAya karate kucha zarma bhI nahIM AI isaliye sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI zabI gacchoM ke prabhAvika puruSoMne aneka zAstroM meM pratyakSa pane avisaMvAdarUpa khulAsA pUrvaka likhI hai jisako jAnate huve bhI abhinivezika mithyAtvake jorase zrIharibhadramUrijI, zrIabhayadevamUrijI, zrIdevendrasUrijI vagairaha prabhAvika puruSoMko visaMvAdIkA mithyA dUSaNa lagA karake mAmAri kameM prathama iriyAvahI sthApanekA visaMvAda KHT For Private And Personal Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 30 ] rUpI mithyAtvako bar3hAne vAlA jhagar3A ( avisaMvAdI zrI. jainazAsanameM isa vartamAna kAla ke bAlajIvoMkI zraddhAbhraSTa karaneke liye) zrIAtmArAmajIne apanI vidvattAke abhi mAnase khUbahI phailAyA hai ;___ aura sAmAyikAdhikAra prathama karemibhaMtekA uccAraNa karanekA niSedha karake prathama iriyAvahI sthApana karane sambandhI Uparokta jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakameM jaise utsUtra bhASaNoMseM mithyAtva phailAyA hai taimehI zrIvIraprabhuke cha kalyANaka niSedha karake pA~ca kalyANaka sthApana karane vagairaha kitanI bAtoM meM bhI khUbahI utsUtra bhASaNoMse mithyAtva phailAyA hai jisakA khulAsA Age likhuMgA __ aura zrIAtmArAmajIko apane pUrva bhavake pApodayase pahile DhUMDhiyoMke mithyA kalpita matameM dIkSA lenI par3I thI vahA~ bhI apane kalpita matake kadAgrahakI bAta jamAneke liye aneka zAstroMke ulaTe artha karate the tathA aneka zAstroM ke pAThoMko chor3ake aneka jagaha utsUtra bhASaNa karake saMsAra vRddhikA bhaya na karate huve bhole dRSTirAgiyoMko mithyAtvakI bhramajAla meM gerate the aura mithyAtvarUpa rogake udayaseM zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA mujaba satya bAtoMko kalpita samajhate the aura zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA viruddha apane mata pakSakI kalpita mithyA bAtoMkoM satya samajhate the aura hajAroM zrIjaina zAstroMko utthApana karake satya bAtoMke nindaka zatra banate the ityAdi aneka taraha ke kAryoM se apane DhUMDhaka matakI mithyA kalpita bAtoMko puSTa karake apane matako phailAte the parantu kitanehI varSoM ke bAda apane pUrva avake mahAna puNyodaya honese DhaMDhakamatake pAsa. For Private And Personal Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 31 ] rahakIsabapola dinadinaprati khulatIgaI jisase kalpita hUM Dhakamata ko zrIjenazAstroMkeviruddha aura saMsAraddhikA hetu bhUta jAnakara choidiyA aura zrIjainazAstroMke pramANAnusAra satyabAtoMko grahaNa karane ke liye saMvegapakSa aGgIkArakarake anekazAstroMkA avalokana kiyA aura zrIjainatattvAdarza, ajJAnatimirabhAskara, tattvanirNayaprAsAda vagairaha bhASAke granthoMkA saMgraha karake prasiddhabhI karAye jisase vidvAnbhI kahalAye tathA DhUDhakamatakI mithyAtvarUpa pAkhanchake bhramajAlase kitaneho bhanyajIvoMkA uddhAra bhI kiyA aura aneka bhaktajanoMse khUbahI pUjAye-ziSyavargakA samudAya bhI bahuta huvA tathA zuddha prarUpaka, utkRSTikriyA karane vAle bhI kahalAye aura zrImadvijayAnandamUri-nyAyAmbhonidhijIvagairaha padaviyoMkobhI prAptamaye jisase duniyA meM prasiddha mI huve parantu yaha to duniyAmeM prasiddha bAta hai, ki-jisa AdamIkA jo svabhAva pahilese par3A hove usa AdamIko kitanehI acche saMyogoMse cAhe jitanA uttama gino athavA zreSTha padameM sthApanakaro to bhI apanA pahilekA par3A huvA svabhAva nahIM chuTatA hai soho bAta nIti zAstroMke 'subhASitaratna bhAnDAgAram' nAmA granthake pRSTha 106 meM kahI hai| taisAhI vartAva nyAyAmbhonidhijI nAmadhAraka zrIAtmArAmajIne bhI kiyA hai, arthAt-pUrvokta DhUThakamatake sAdhupane meM aneka zAstroM ke viruddhArthameM aneka jagaha utsUtra bhASaNakarane vagairahake kAryo kA jo pahile svabhAva thA so nahIMjAneke kAraNase usImujabahI saMvegapakSemeM bhI apane vidvattAke abhimAnase kalpitabAtoMko sthApana karaneke liye para bhavakA bhaya na karake eka 'jaina siddhAnta samAcAro' parantu vAstava "utsUtroMke kuyuktiyoMkI bhramakhADa" nAmaka pustakameM anumAna 160 zAstroMkeviruddha likhake, 60 jagaha andAja utsUtra For Private And Personal Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 2 ] bhASaNa bhI likhe haiM jisake namUnArUpa eka sAmAyika viSaya sambandhI saMkSiptase Upara hI likhane AyA hai, aura paryuSaNAke viSayameM bhI aneka jagaha utsUtra bhASaNa kiye hai usakI bhI samIkSA sahI granthake pRSTa 151 se 216 taka chapa gaI hai so par3hanese niSpakSapAtI satyagrAhI sajjana svayaM vicAra leveNge| aura 'zuddhasamAcArI'kI pustaka, pauSadhAdhikAre vidhimArgana utsargase-aSTamI, catudarzI, pUrNimA aura amAvasyA imacyAroM parvatithiyoM meM poSadha karanesambandhI prIsUyagaDAMgajI, uttarAdhyayana jo savavAIjI, dharmaratnaprakaraNa vRtti, yogazAstra vRtti, dharmabindu kRtti, navapada prakaraNa sRttisamavAyAMga vRtti, paMcAzaka vRtti Avazyaka pUrNi, tathA sahada vRtti aura mIbhagavatIjIpUtra vRtti, vagairaha zAstroMke pATha dikhAye the jisakA tAtparyArthako samajhe vinAzAstoMke viruddha hokara hamezAM pauSadhakaranekA ThaharAne ke liye mIbhAvazyakasUtrakI carNimeM tathA rattine aura laghurattine aura zrIpravacanasAroddhAra ittine, mIsamavAyAMgajIsUtrako vRttine zrIpaMcAzakajIkI cUrNimeM tathA itti aura zrIupAzakadazAMga tti vagairaha aneka zAstroM meM zrAvakako 11 paDimAke adhikArane pAMcavI paDimAkI vidhi "bhAvaka dInameM brahmacarya vrata pAle aura rAtriko niyama kare" aise khulAse pATha haiM tisaparamI nyAyAmonidhijIne andhaparaMparAse viveka zUnyahokara zAstrakAra mahArAjoMkeviruddhArthane apanImatikalpanAsamoAvazyakapatti vagairaha pAThakA divasakA brahmacaryapAle rAtriko kuzIlaseve" aisA vIparIta artha karake maithuna sevAko hiMsAkA upadeza karanekA zAkhA kAroMko jhUThA dUSaNa lagAke vahAmArI anartha karake jaina siddhAMta maka pustaka, durlabhabodhikA kAraNa kiyaa| For Private And Personal Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 335 ] ityAdi, isI tarahase aneka bAtoM bahuta utsUtroMse vahA anartha kiyA hai usake sabakA nirNayato "Atmabhramocchedana bhAnuH" ke avalokanase acchI tarahase ho jaavegaa| __ aura nyAyAmbhonidhijIne 'jaina siddhAnta samAcArI' pustakakA nAma rakkhA parantu vAstavameM utsUtra bhASaNoMke aura kuyuktiyoM ke saMgrahako pustaka honese AtmArthI bhavyajIvoMke mokSasAdhana meM vighnakAraka aura prIjinAnAse bAlajIvoMkI zraddhAbhraSTa karanevAlI mithyAtvake pAkhanDako bhramajAlarUpa haiM so isake banAnevAloMko, tathA aisI jAla banAnemeM saMsAraddhiko hetu bhata khUbahI dalAlI kauzisa karanevAloMkoM, aura mithyAtvako var3hA karake saMsAra, bhramAnevAlI aisIjAla pragaTa karane meM mIbhAvanagarakI zrIjainadharmaprasArakasabhAke membaraloga usa samaya AgevAn hue jinhoMko, aura isake banAneko khusImAnakara anumodanA karanevAloMko aura isI mujaba andhaparaMparAke gADarIha pravAhakI taraha calakara prIjinAjAnusAra satyabAtoM ko nindA karanevAloMko maujinezvara bhagavAnkI AjJAke mArAdhaka samyaktvI AtmArthI jainI kaise kahe jAve isa bAtako tattvagrAhI madhyastha sajjanasvayaM vicAralevaige aura zAstroMkeviruddha utsUtraprarUpaNA karanevAleko mithyAtvI ananta saMsArI anekazAstroM ne kahA hai aura nyAyAmbhonidhijI nAma dhAraka bhIAtmArAmajIne to eka 'jaina siddhAnta samAcArI' nAmaka pustaka itane zAstroMke viruddha likhake itane utpanna bhASaNa kiye haiM to phira pahile dU'TakamatakI dIkSAne aura anyakAryo meM kitane satsUtramASaNa karake kitane zAstrokeviruddha prarUpaNAkarI hogI jisake phala vipAkakA kitanA ananta saMsAra kar3hAyA hogA so to nIcAnIjI mahArAja jaane| For Private And Personal Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 6:334 ] aura nyAyAmbhonidhijIne zrIjainatatvAdarzameM, acAna timira bhAskarane, aura zrIjainadharmaviSayika praznotara nAmA pustakamaijo utsUtrabhASaNarUpalikhAhe jisakesambandhameM Age likhane meM AvegA aura isa tarahase aneka zAstroMkepAThoMkI addhArahita tathA zAstroMke AgepIche ke sambandhavAlepAThoMko chor3akarake zAstrakAra mahArAjoMke viruddhArtha meM adhUre adhUre pAThalikhake ulaTe vIparIta artha karanevAle aura zAstrakAramahArAjoMko visaMvAdokAmithyA dUSaNa lagAnevAle aura zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra satyabAtoMkA utthApana karake apanI matikalpanAse andhaparamparAkI mithyA bAtoMko sthApana karate huve| avidhirUpa unmArgake pAkhaNDako phailAne meM sArthavAha kI taraha AgevAna bananevAle aura apanehI gacchake prabhAvaka puruSoM ko dUSita ThaharAnevAle aura bAla jIvoMko satya bAtoMke bhindaka banA karake darlabhabodhike kAraNase saMsArakIkhAime geranevAle aise aise mahAn anartha karanevAleko gacchapakSakAdRSTirAgase-gItArtha, nyAyAmmonidhijI (nyAyake samudra ) aura yugapradhAna, kalikAla sarvajJa samAna jainAcArya vagairahakI lambI lambI opamAlagAke aise utsUtrI gADhakadAgrahiyoMkI mahimA bar3hA karake AIbarase bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM phaMsAne ke liye utsUtrabhASaNoMke mahAn anarthakA vicAra na karake uparokta mithyA guNa likhanevAloMkI kyAgatihogI tathA kitanAsaMsArabar3hAveMge bhaurasamyaktva ratna kaise prAptakara sakeMge so to zrIjJAnIjImahArAja jaane| | a miijin saakssii jaahmaaktt jaangki jl puruSoMko merA itanAhI kahanA hai ki parake lekhako par3ake dRSTirAgake pakSapAtako na rakhate huye saMsAra sRddhikI For Private And Personal Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 335 ] hetubhUta mithyA bAtako chor3a karake AtmakalyANake liye satya bAtoMke tattvagrAhI honA cAhiye aura chaThe mahAzaya jIne DhUMDhiyAMko bhI apane sAmila karake sAmAyika sambandhI tathA kalyANaka sambandhI aura jaina siddhAnta samAcArI sambandhI likhake apane pakSako bAta jamAnekA parizrama kiyA isaliye mene bhI sAmAyika sambandhI aura jaina siddhAnta samAcArI sambandhI japarameM itanA likhake satyagrAhI bhavyajIvoMko saMkSiptase zAstrArtha dikhAyA hai aura kalyANaka sambandhI paryuSaNakA viSaya pUrA huve bAda pIche te likhane meM AvegA so par3hanese sarva nirNaya ho jAveMgA ;___aba chaThe mahAzayajI zrIvallabha vijayajIko merA ( isa anya kArakA) itanA hI kahanA hai ki AbAr3hacaumAsIseM pacAsa dine dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karanevAloMko Apane AjJA bhaGgakA dUSaNa lagAyA taba zrIlazkarase zrIbuddhisAgarajIne Apako patradvArA zAstra kA pramANa pUchA unhako zAstra kA pramANa Apane batAyA nahI aura chApe meM bhI paryuSaNA viSayasambandhI zAstrArtha pUrvaka nirNaya karanA chor3a karake apanI bAta jAnAneke liye niSprayojanakI anya anya bAtoMko likhake pragaTa karI aura anyAya se vizeSa jhagar3A phailAnekA kAraNa kiyA isaliye mene bhI Apake anyAyako nivAraNa karaneke liye mukhya mukhya bAtoMkA saMkSita se khulA tA karake satya tatvagrAhI sajjana puruSoM ko dikhAyA haiM jisako par3hanese nyAya anyAyakA tathA zrIjinAjJAke ArAdhaka virAdhakakA nirNaya niSpakSapAtI pAThakavarga svayaM kara leveMge aura maricine eka utsUtra bhASaNate eka kor3A kor3I mAgaropama jitanA For Private And Personal Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 336 ] saMsAra var3hAyA isa nyAyAnusAra Apake gurujI nyAyAmbho. nidhijIne itane utsUtra bhASaNoMseM kitanA sasAra var3hAyA hogA so to Apa logoMko bhI nyAya dRSTi se hRdayameM vicAra karanA ucita hai aura aba Apa loga bhI usI tarahake utsUtra bhASaNoMseM mithyA jhagar3A karate hue zrIjinezvara bhagavAnkI AjJAnusAra mokSamArgako heturUpa satyabAtoMkA niSedha karake zrojinAjJA viruddha saMsAra vRddhi kI hetubhUta mithyA kalpita bAtoMko sthApana karake bAla jIvoMkI satyabAta parase zraddhAbhraSTa karate ho aura mithyAtvako bar3hAte ho so kitanA saMsAra var3hAvoge so to zrIjJAnIjI mahA. rAja jAne-yadi Apako saMsAra vaddhikA bhaya hove aura zrIjinAjJAke ArAdhana karane kI icchA hove to jamAlike ziSyoMkI taraha ApasI karoM tathA nyAyAmbhonidhijIke samudAyavAloMko bhI aisahI karanA cAhiye kyoMki jamA. like utsUtra parUpanAko unha ke ziSyoMko jabataka mAlUma nahI thI tabataka to jamAlike kahane mujabakI satya mAnA parantu jaba apane gurukI zrIjinAjJA viruddha utsUtra parupanAkI mAlUma hogaI taba usIko chor3a karake zrIvIraprabhujIke pAsa Akara satyagrAhI hogaye taisehI nyAyAmbho. nidhijIke ziSyavargameM bhI jo jo mahAzaya AtmArthI satya grAhI hoveMge so to dRSTirAgakA pakSa ko na rakhake apane gurukI utsUtra bhASaNakI bAtoMko chor3akara zAstrAnusAra satya bAtoMko grahaNa karake apanI AtmAkA kalyANa kareMge aura bhaktajanako kraaveNge| iti chaThe mahAzayajoke lekhakI maMkSipta mamIkSA samAptA / For Private And Personal Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / 337 / aura sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajIkI taraphase 'paryuSaNA vicAra'nAmA choTIsI 10 pRSThakI pustaka pragaTa huI hai jisameM paJcAGgIke aneka zAstroMke viruddha tathA zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMkI aura khAsa apanehI gacchake pUrvA cAyauMkI AzAtanA kAraka aura satya bAtakA niSedha karake apane gaccha kadAgrahakI mithyA kalpita bAtako sthApana karaneke liye zrIjainazAstroMke atIva gahanAzayako samajhe binA zAstrakAra mahArAjoMke viruddhArthameM binA sambandhake aura adhUre adhUre pATha dikhAke ulaTe tAtparyyase utsUtra bhASaNa rUpa aneka kutoM karake apane pakSake ekAnta AgrahaseM dUsaroMko mithyA dUSaNa lagAke bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM gere hai aura apanI vidvattAkI hAsI karAI hai imaliye aba meM isa jagaha bhavya jIvoMke mithyA tvakA bhrama dUra honese zuddha zraddhAnarUpI samyaktvakI prAptike upagArake liye aura vilAke abhimAnase utsUtra bhASaNa karanevAloMko hita zikSAke liye paryuSaNA vicArake lekhakI samIkSA karake dikhAtA hUM:___yadyapi paryuSaNA vicArako pustakameM lekhaka nAma vidyA vijayajIkA chapA hai parantu yaha granthakAra usIkI samIkSA unhoMke gurujI zrIdharmavijayajIke nAmase likhatA haiM ji. sakA kAraNa imIhI granthake pRSTha 67.68 meM chapagayA hai aura Age bhI chapegA isaliye isa granthakArako sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajIke nAmamehI samIkSA likhanI yukta hai sohI likhatA hai jisameM prathamahI paryuSaNA vicArake lekhakI AdimeM likhA hai ki ( AtmakalyANAbhilASI bhavyajIva 4B For Private And Personal Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 38 ] nirmalatA samUlatAkA vicAra chor3a apanI paramparA para ArUr3ha hokara dharmakRtyoMko karate haiM ) isa lekhako dekhatehI mereko var3AhI vicAra utpanna huvA ki-sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajI aura unhoMkI samudAyavAle sAdhujI bahuta varSAseM kAzImeM raha karake abhyAsa karate haiM isaliye vidvAn kahalAte haiM parantu zrIjainazAstroMkA tAtparya unhoMkI samajhameM nahI AyA mAlUma hotA haiM kyoMki AtmArthI prANiyoMko nirmUlatA samUlatA ina donukA vicAra avazyameva karanA ucita hai aura nirmUlatA, yAne-zAstroMke pramANa binA gaccha kadAgrahake paramparAkI jo mithyA bAta hove usIko chor3a denA cAhiye aura mamUlatA, yAne zAstroMke pramANayukta kadAgraha rahita gaccha paramparAkI jo satya bAta hove usIko grahaNa karanA cAhiye aura heya, jJeya, upAdeya, ina tIno bAtoMkI khAsa karake prathamahI vicArane kI AvazyakatA zrIjainazAstroMmeM khulAsA pUrvaka darzAI hai, isaliye nirmUlatA, heya tyAgane yogya honeseM aura samUlatA, upAdeya grahaNa karane yogyahonese dona kA vicAra chor3a denA kadApi nahI ho sakatA hai aura AtmakalyANAbhilASI nirmUlatA tyAgane yogyakA tathA samUlatA grahaNa karane yogyakA vicAra jabataka nahI karegA tabataka usIko zrIjinAjA viruddha varttanekA athavA zrIjinAjJA mujaba varttanekA, bandhakA athavA mokSakA, mithyAtvakA athavA samyaktvakA, saMsAra vRddhikA athavA AtmakalyANake kAryoMkA, bhedabhAvake nirNayako prApta nahI ho sakegA aura jabataka UparakI bAtoMkI bhinnatAko nahI For Private And Personal Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 339 ] samajhegA tabataka usIko Atma kalyANakArastA bhI nahI mile gA to phira bhAva karake zrIjinAjJA mujaba zrAvakadharma aura sAdhudharma kaise banegA yAne nirmUlatA samUlatAkA vicAra chor3a karake dharmakRtyoMke karanevAloMko mokSa sAdhana nahI ho sakegA hai kyoMki unheM kA dharmakRtya to tatvAtatvakA upayogazUnya hojAtA hai isaliye AtmArthI prANiyoko nirmUlatA samUlatAkA vicAra karanA avazyahI yukta hai tathApi sAtave mahAzayajIne donuMkA vicAra chor3anekA likhA haiM so jainazAstroMke viruddha honese mithyAtvakA kAraNarUpa utsUtra bhASaNa hai isa bAtako tatvajJa puruSa svayaM vicAra leveMge ; aura ( apanI paramparA para ArUr3ha hokara dharmakRtyoMkA karate haiM ) sAtaveM mahAzayajIke ina akSaroM para bhI mereko itanAhI kahanA hai ki apanI paramparApara ArUDha hokara dharmakRtyAMkA karanekA jo Apa kahate ho taba to paryuSaNA vicArake lekhameM Apako dUsaroMkA khaNDana karake apanA maNDana karanA bhI nahIM banegA kyoMki sabI gacchavAle apanI apanI paramparApara ArUr3ha hokara dharmakRtya karate haiM jinheM kA khaNDana karake apanA maNDana karanA so to pratyakSa anyAya kAraka vRthA hai aura paramparA dravya aura bhAvaseM do prakArako zAstrakArAne kahI hai jisameM paJcAGgIke pramANa rahita vasava se to gaccha kadAgrahako dravya paramparA saMsAra vRddhikI hetu bhUta honese AtmArthiyoMko tyAgane yogya hai aura paJcAGgIke pramANa sahita vatIva so bhAva paramparA mokSako kAraNa honeseM AtmArthiyoMko pramANa karane yogya haiM For Private And Personal Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / [ 340 ] aura dravya bhAva paramparAkA vizeSa vistAra dekhanekI icchA hove to zrIkharataragacchanAyaka suprasiddha zrInavAGgI vRttikAra zrIabhayadevasUrijIkRta zrIAgama-aSTottarI nAmA grantha 'Atma-hitopadeza-nAmA pustakameM' gujarAtI bhASA sahita zrIahamadAbAdase chapake prasiddha hogayA hai so par3haneseM acchI tarahase mAlUma ho jaaveNgaa| _ aura zrI sarvajJa kathita zrIjainazAsana avisaMvAdI hone meM zrotIrthaGkara bhagavAnoMke jitane gaNadhara mahArAja hote haiM utanehI gaccha kahe jAte haiM unha sabIhI gacchavAle mahAnubhAvoMkI aikahI parUpanA tathA ekahI vartAva hotA hai aura isa vartamAna kAlameM to bahutahI gacchavAloMke ApasameM aneka tarahake visaMvAda hone. judI judI parUpanA tathA judA judA vartAva hai aura bahutaSThI gacchavAle apane apane gacchakI paramparA mujaba dharmakRtya karate huve Apa zrIjinAjJAke ArAdhaka banate haiM aura dUsare gacchavAleko jhUThe ThaharA karake niSedha karaneke liye-rAga, dveSa, nindA, IrSAse khaNDana maNDana karake, ApasameM var3AhI bhArI visaMvAdase mithyAtvako var3hAnevAlA jhagar3A karate haiM isaliye vartamAna kAlameM apanI apanI paramparApara dRr3ha rahane sambandhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA mithyAtvakA kAraNarUpa utsUtra bhASaNa hai kyoMki apanI apanI paramparA para ArUr3ha hokara dharmakRtya karane vAle sabI gacchavAle zrI jinAjJAke ArAdhaka ho jAyeMge to phira avisaMvAdI zrI jainazAsanakI maryAdA kaise rahegA isaliye vartamAna kAlameM apane apane gacchaparamparAkI bAtoMkA pakSapAta ma rakhate For Private And Personal Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 341 ] huve zrIjinAjJA viruddha paJcAGgIke pramANa rahita kalpita bAtoMko chor3a karake zrIjinAjJA mujaba paJcAGgIke pratyakSa pramANa pUrvaka satyavAtAMko grahaNa karake apanI AtmAkA kalyANa karaneke kAryoM meM udyama karanA cAhiye jisase AtmakalyANa hogA natu tatvAtatvakA vicArazUnya andhaparaparamparAmeM-jaise ki, 80 dine paryuSaNA karanA 1, phira mAyAvRttiseM adhika mAsakA niSedha bhI karanA 2, tathA zrI vIraprabhuke cha kalyANakoMkA niSedha karanA 3, aura sAmA. yika karate pahilehI iriyAvahI karanA 4, aura AMbIlameM aneka dravya bhakSaNa karane karAne 5, ityAdi aneka bAteM zAstroM ke pramANa binA gaDDarIha pravAhakI taraha AtmArthiyoMko tyAgane yogya gaccha kadAgraha kI dravya paramparAseM pracalita hai natu zAstroMke pramANAnusAra bhAvaparamparAseM kyoMki zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra paJcAGgIke aneka zAstroMmeM dinoMkI ginatIseM 50 dine paryuSaNA kahI hai 1, aura adhikamAsako bhI khulAsA pUrvaka ginatI meM liyA hai 2, tathA zrIvIraprabhuke cha kalyANakoMko bhI acchI taraha se khulAsA pUrvaka kahe haiM 3,aura sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMtekA uccAraNa karanA kahA hai 4, aura AMbIlameM bhI do dravyoMkA bhakSaNa karanA kahA hai 5, sohI kaparokta bAteM zAstrAnusAra bhAvaparamparAmeM honese AtmA. rthiyoMko grahaNa karane yogya hai ina UparakI bAtoMkA nirNaya AThoMhI mahAzayoMke utsUtra bhASaNake lekhoMkI samIkSA sahita isa granthako saMpUrNa par3hanevAle niSpakSapAtI tatva. grAhI sajjana puruSoMko svayaM mAlUma ho jaayegaa| For Private And Personal Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 342 ] dekhiye sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajIne zAstra. vizAradakI padavIko aGgIkAra karI hai tathApi paryuSaNA vicArake lekhako AdimeMhI zrIjainazAstroMke tAtparyyako samajhe binA nirmUlatA samUlatAkA vicAra chor3ane sambandhI aura apanI2 paramparA para ArUr3ha hokara dharmakArya kahane sambandhI do utsUtrabhASaNa prathamahI bAlajIvoMko mithyAtvameM phaMsAnevAle likha diye aura pUrvAparakA kucha bhI vicAra viveka buddhiseM hRdayameM nahI kiyA isaliye zAstravizArada padavIko bhI lajAyA-yaha bhI eka alaukika AzcaryakAraka vidvattAkA namUnA hai, khaira-aba paryuSaNA vicArake AgekA lekhakI samIkSA karake pAThaka vargako dikhAtA hUM paryuSaNA vicArakA prathama pRSThake madhyameM likhA hai ki(pakSapAtI jana paraspara nindAdi akRtyoMmeM pravartamAma hokara satyadharmako avahelanA karate haiM ) isa lekhapara bhI mereko itanAhI kahanA hai ki sAtaveM mahAzayajIne apane kRtya mujaba tathA apane antaraguNa yukta hI UparakA lekha meM satyahI darzAyA hai kyoMki khAsa ApahI apane pakSakI kalpita bAtoMko sthApana karane ke liye zrIjinAjJA mujaba satyabAtoMko niSedha karake satyavAtoMkI tathA satyabAtoMko mAnane vAloMkI nindA karate huve kuyuktiyoMse bAlajIvoM ko mithyAtvake bhramameM gairaneke liyehI paryuSaNA vicArake lekhameM utsUtra bhASaNoMkA saMgraha karake avisaMvAdI zrIjainazAsanameM visaMvAdakA jhagar3A bar3hAneseM zrIjainazAsanarUpI satyadharmakI avahelanA karane meM kucha kama nahI kiyA hai so For Private And Personal Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 343 ] to paryuSaNAvicArake lekhakI merI likhI huI saba samIkSAko par3hanevAle sajjana svayaM vicAra leveMge ; aura Age phirabhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake prathama pRSThakI paMkti 15vIM se paMkti18 vIM taka likhA hai ki (kSayopazamika matijJAnavAn aura zrutajJAnavAn puruSa ve yukti prayukti dvArA apane apane mantavyake sthApana karane ke liye abhinivezika mithyAtva sevana karate hue mAlUma par3ate haiM ) sAtaveM mahAzayajIkA yaha likhanA upayogazUnya tAke kAraNaseM hai kyoMki kSayopazamika matijJAnavAn aura atajJAnavAn puruSa ve yuktiprayukti dvArA apane apane mantavya ko sthApana karane ke liye abhinivezika mithyAtva sevana karanevAle sAtaveM mahAzayajI ThaharAte hai to kyA vartamAna kAlameM sAdhu aura zrAvaka zrIjinAjJAkI satyabAtarUpI apanA mantavya sthApana karaneke liye aura zrIjainazAsanake nindaka DhUMDhiye aura terahA panyo logoMkoM tathA anyamatiyoMko bhI samajhAneke liye yukti prayukti karanevAle sabIhI abhinivezika mithyAtva sevana karanevAle Thahara jAveMge so kadApi nahIM isaliye sAtaveM mahAzayajIkA UparakA likhanA utsUtra bhASaNarUpa bhUlakA bharA huvA hai kyoMki jo jo kalpita bAtoMko sthApana karaneke liye jAnate huve bhI kuyuktiyoM karake bAlajIvoMko mithyAtvameM gereMge so abhi. nivezika mithyAtva sevana karanevAle ThahareMge kintu saba nahI Thahara sakate haiM parantu yaha bAta to satya hai ki 'jaisA khAve ana-taisA hove manna' isa kahAvatAnusAra apane pakSakI kalpita bAteM jamAneke liye khAsa Apa aneka bAtoMmeM For Private And Personal Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir abhinivezika mithyAtva sevana karanevAle haiM so Age likhane meM AvegA ; __ aura paryaSaNA vicArake prathama pRSThakI 19 vIM paMktise dUsare pRSThakI paMkti dUsarI taka likhAhai ki ( siddhAntakA rahasya jJAta hone para bhI ekAMzako Age karake asatya pakSakA sthApana aura satya pakSakA nirAdara karaneke liye kaTibaddha hokara prayatna karate dikhAI par3ate haiM) isa lekha para bhI mereko itanAhI kahanA hai ki sAtaveM mahAzayajIneM apane kRtya mujabahI jaisA apanA vartAva thA vaisA hI uparake lekha meM likha dikhayA hai isakA khulAsA merA AgekA lekha par3haneseM pAThakavarga svayaM vicAra kara leveMge ;.. aura paryuSaNA vicArake dUsare pRSTha kI paMkti ise 6 taka likhA haiM ki ( tatra vArSikaparva bhAdrapadasitapaJcamyAM kAli kasUreranantaraM caturthyAmeveti-arthAt bhAdrapada sudI paJcamIkA sAmvatsarika parva thA para yugapradhAna kAlikAcArya ke samayase cata meM vaha parva hotA hai) isa lekha para bhI mereko itanA hI kahanA hai ki-sAtaveM mahAzayajIne uparake lekhaseM varttamAna kAlameM do zrAvaNa hote bhI bhAdrapadameM paryuSaNA sthApana karaneke liye parizrama kiyA so bhI utsUtra bhASaNa hai kyoMki ASAr3ha caumAsIseM pacAsa dine paryuSaNA karanekI zrIjainazAstroM meM maryAdA pUrvaka aneka jagaha vyAkhyA hai isaliye do zrAvaNa honese 50 dine dUsare prAvaNameM paryaSaNA karanA zAstrAnusAra yukti pUrvaka hai tathApi mAsavRddhi do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA sthApana karate haiM so mithyA haThavAdase utsUtra bhASaNa karate haiM kyoMki For Private And Personal Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 345 ] mAmaddhike abhAvase pacAsa dine bhAdrapadameM paryuSaNA kahI hai natu mAsaddhi do zrAvaNa hote bhii| __ora Age phira bhI paryuSaNA vicArake dUsare pRSThakI 7 vI paMkti se 18 // vIM paMkti taka likhA hai ki (vAsANaM savImairAi mAse vakte sattariehiM rAiMdiehiM sesehiM ityAdi samavAyAGgasUtra ke pAThakA pUrvabhAga 'savIsai rAimAse vai. kaMte' pakar3akara uttara pAThakI kyA gati hogI isakA vicAra na rakha mUlamantrako alaga chor3akara dUsare zrAvaNa ke sudImeM paryuSaNAparvake pA~cakRtya 'saMvatsarapratikrAnti luMJcanaM cASTamaM tpH| sarvArhadbhaktipUjA ca savasya kSAmaNaM mithaH' // 1 // arthAt 1 sAMvatsarikapratikramaNa, 2 kezaluJcana, 3 aSTamatapaH, 4 sarvamandirameM caityavandana pUjAdi, 5 caturvidha saGghake sAtha kSAmaNA karate haiM aura bhaktoM ko karAte haiM ) / sAtaveM mahAzayajIne Uparake lekhameM dUsare zrAvaNa zudI meM pAMcakRtyoM sahita paryuSaNA karanevAloMko zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThakA uttara bhAgako chor3a karake pUrvabhAgako pakar3ane vAle ThaharAye hai mo ajJAtapanese mithyA hai kyoMki zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha mAsavRddhike abhAvase zrIjainapaJcAGgA. nusAra cAra mAmake 120 dinakA varSAkAlameM candrasaMvatsara. sambandhI prAcInakAlAzrayI hai aura vartamAnakAlameM zrIkalpasUtrake mUla pAThAnusAra tathA unhIkI aneka vyAkhyAyoMke anumAra ASAr3ha caumAsIse 50 dine dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane meM AtI haiM isaliye zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThakA uttarabhAgako chor3akara pUrvabhAgako pakar3ane sambandhI sAtave mahAzaya jIkA likhanA mithyA hai| For Private And Personal Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 346 ] aura ( uttarapAThakI kyA gati hogI ) sAtaveM mahAzayajIkA yaha likhanA bhI vidvattAke ajIrNatAkA hai kyoMki zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha cAra mAsake varSAkAla sambandhI honeseM cAra mAsake varSAkAlameM usI mujaba vartAva hotA hai parantu sAtaveM mahAzayajI zrIgaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAmI jI kRta zrIsamavAyAGgajI sUtrake pAThakA tathA zrI abhayadeva sUrijI kRta tavRttike pAThakA abhiprAyaH jAne binA sUtra. kAra tathA vRttikAra mahArAjake viruddhArtha meM do zrAvaNAdi honese pA~ca mAsake 150 dinakA varSAkAlameM umI pAThako Age karake bAlajIvoMko mithyAtvake bhramameM gerate huve utsUtra bhASaNarUpa kadAgraha jamAte haiM to kyA gati hogI so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne / dekhiye bar3ehI AzcaryakI bAta hai ki-apanA kadA. graha kI utsUtra bhASaNarUpa kalpita bAtako jamAne ke liye ( uttarapAThakI kyA gati hogI ) aimA tuccha zabda likhake zrIsamavAyAGgajI sUtrake pATha para AkSepa karate kucha lajjA bhI nahI pAte haiM yaha bhI eka kalayugI vidvattAkA namUnA hai| aura (mUlamantrako alaga chor3akara) yaha likhanA bhI 'cora DaMDe-koTavAlako' isa nyAyAnusAra khAsa sAtaveM mahAzayajI Apa aneka bAtoMmeM mUlamantrarUpa aneka zAstroM ke mUlapAThoMko alaga chor3ate haiM phira dUsaroMko mithyA dUSaNa lagAte haiM so ucita nahIM hai kyoMki dUsare zrAvaNa meM paryuSaNA karane vAle zrIkalpasUtra kA mUlamantrarUpI pAThake anusArahI karate haiM aura zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha cAra mAsake varSAkAla. sambandhI honese usI mujabahI varttate haiM isaliye dUmare For Private And Personal Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 341 ] zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloMko mUlamantrako alaga chor3ane sambandhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA mithyA hai aura sAtaveM mahAzayajI aneka bAtoMmeM mUlamantrarUpI aneka zAstroMke mUlapAThoMko jAnate huve bhI abhinivezika mithyAtvake adhikArI bana karake alaga chor3ate haiM sohI dikhAtA hUM ;--- 1 prathama-hara varSe gAMma gAMmameM vaMcAtA huvA suprasiddha zrIkalpasatrameM paryuSaNA sambandhI mUlamantrarUpI vistArameM pATha hai usIke anusAra isa vartamAna kAlameM zrIjinAjJAke ArAdhaka AtmArthI prANiyoM ko paryuSaNA karanI cAhiye tathApi sAtaveM mahAzayajI abhinivezika mithyAtvako sevana karate huve ( zrIkalpamatrakA mUlamantrarUpI pATha isIhI granyake pRSTha 4 / 5 meM chapa gayA hai ) usIko jAnate huve bhI alaga chor3ate haiM aura zrIkalpasUtrake pAThAnusAra dUsare prAdhagAmeM paryuSaNA karane vAloM ko jhUThe ThaharAkara mithyA dUSaNa lagAte huve niSedha karate haiM isaliye zAstrAnusAra varttane vAloMkI vRthA nindA karake zrIjinAjJArUpI satyadharmakI avahelanA / ( tiraskAra ) karane vAle kAzInivAsI sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajI hai| 2 dUsarA-zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne ananta kAla huve adhikamAsako ginatI meM khulAsA pUrvaka pramANa kiyA hai tathA Age kareMge aura sUtra, niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti, prakaraNAdi aneka zAstroM meM adhika mAsako ginatImeM lene sambandhI vistAra pUrvaka pATha hai so kitane hI to isIhI granyake pRSTha 27 se 65 taka chapa gaye haiM For Private And Personal Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 348 ] aura bhI adhika mAsako ginatI meM pramANa karane sambandhI aneka zAstroM ke pramANa Age bhI likhane meM AveMge usIke anusAra aura kAlAnusAra yuktipUrvaka zrIjinAjJAke ArAdhana karane vAle AtmArthiyoMko adhikamAsakI ginatI nizcaya karake pramANa karanI cAhiye tathApi sAtaveM mahAzayajI abhinivezika mithyAtvako sevana karate huve zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA utthApana karake paJcAGgIke mUlamantrarUpI pratyakSa pAThoMko jAnate huve bhI alaga chor3ate haiM aura zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI AjJAnusAra paJcAGgI ke pratyakSa pramANoM sahita kAlAnusAra aura satya yuktipUrvaka adhikamAsakI ginatI pramANa karate haiM jinhoMko bhUThe ThaharAkara mithyA dUSaNa lagA karake niSedha karate haiM isaliye zAstrAnusAra adhika mAsako pramANa karane vAloMkI vRthAhI nindA karake zrIjinAjJAsapI satyadharmakI avahelanA karanevAle bhI sAtaveM mahAzayajI hai| 3 tIsarA-zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne (zrI AcArAGgajI sUtrakI cUlikAke mUlapAThameM tathA zrIsthAnAGga jI sUtrake pAMcaveM ThANeke mUlapAThameM aura zrI kalpasUtrake mUla pATha vagairaha) paJcAGgIke aneka zAstroM ke mUlamantrarUpI pAThoMmeM carama tIrthaGkara zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM ko khulAsApUrvaka kahe haiM (isakA vizeSa nirNaya zAstroMke pAThoM sahita Age likhane meM AvegA) isaliye zrIjinAjJAke ArAdhaka paJcAGgI ke zAstroMkI zraddhAvAle AtmArthI puruSoM ko pramANa karane yogya hai tathApi sAtaveM mahAzayajo abhinivezika mithyAtva sevana karate huve Uparokta zAstroM ke pAThoMkI mUlamantrarUpI For Private And Personal Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 349 ] jAnate huve bhI alaga chor3ate haiM aura paJcAGgIke Uparo. kAdi aneka zAstroM ke anusAra zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM ko mAnane vAloMko jhUThe ThaharAkara mithyA dUSaNa lagA karake niSedha karate haiM isaliye bhI zAstrAnusAra zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM ko mAnanevAloMkI vRthAhI nindA karake zrI jinAjJArUpI satyadharmakI avahelanA karane vAle bhI sAtaveM mahAzayajI hai| 4 cauthA-zrIAvazyakajI sUtrakI cUrNi aura hatti vagairaha paJcAMgIke aneka zAstroMmeM sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye pIche iriyAvahIkA pratikramaNa khulAsApUrvaka kahA hai sohI zrIjinAjJAke ArAdhaka AsmArthI puruSoMko pramANa karane yogya hai tathApi sAtaveM mahAzayajI abhinivezika mithyAtva sevana karate huve Uparokta zAstroM ke pAThoMko mUlamantrarUpI jAnate huve bhI alaga chor3a karake usIke viruddha bAlajIvoMko karAte haiM-dekhiye Sar3Avazyaka karane ke liye mUlamantrarUpI zrIAvazyakajI hai usIkI cUrNi aura havRttike anusAra ubhayakAla ( sAMma aura savera dona vakhta ) Sar3AvazyakarUpI pratikramaNa karanekA maMjara karate haiM tathApi usI zAstroMmeM sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye pIche iriyAvahI karanA kahA hai usIko maMjara nahI karate haiM jinhoMko mUlamantra rUpI zrIAvazyakAdi paJcAGgIke zAstroMkI zraddhAdhAle zrI. jinAjJAke ArAdhaka AtmArthI kaise kahe jAve aura unheMAke SaDAzyavaka bhI kaise sArthaka hoge so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne aura vizeSa AzcaryakI bAta to yaha For Private And Personal Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 350 ] hai ki-khAsa sAtaveM mahAzayajIkehI paramapUjya zrItapagacchake hI prabhAvika zrIdevendrasUrijIne zrIzrAddhadinakRtya mUtrakI vRttimeM, zrIkulamaNDanasUrijIne zrIvicArAmRtasaMgrahanAmA granthameM, zrIratnazekharasUrijIne zrIvandItA sUtrakI pattimeM, aura zrIhIravijaya sarijIke santAnIye zrImAnavijayajIne tathA zrIyazovijayajIne zrIdharmasaMgrahakI vRttimeM khulAsA pUrvaka sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI karanA kahA hai ina mahArAjAMko sAtave mahAzayajo zuddhaparUpaka AtmArthI zrIjinAjJAke ArAdhaka buddhi nidhAna kahate haiM jisameM bhI vizeSa karake zrIyazovijayajIke nAma seM zrIkAzI ( dhanArasI ) nagarImeM pAThazAlA sthApana karI hai tathApi una mahArAjoMke kahane mujaba sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMteko pramANa nahIM karate haiM phira una mahArAjAMko pUjya bhI kahate haiM yaha to pratyakSa una mahA. rAjoMke kahane para tathA paJcAGkIke zAstroM para zraddhA rahitakA mamUnA hai| yadi sAtaveM mahAzayajo apane gacchake prabhAvika puruSoM ke kahane mujaba tathA zrIyazovijayajIke nAmase pAThazAlA sthApana karI hai una mahArAjake kahane mujaba varttane vAle,tathA una mahArAjAMke pUrNabhakta,aura paJcAGgIke zAstroM para zraddhA rakhane vAle hoveMge,taba to sAmAyikAdhikAra prathama karemibhaMteko pramANa karake apane bhaktoMseM jarUrahI karAveMge to sAtaveM mahAzayajIko AtmArthI samajhane meM AveMgA / sAmA. yikAdhikAre prathama karemibhaMte 21 zAstroM meM likhI hai parantu prathama iriyAvahI kisI bhI zAstra meM nahIM likhI hai isakA khulAsA pUrvaka nirNaya isIhI granthake pRSTha 310 se 329 saka For Private And Personal Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 351 ] uparameMhI chapagayA hai usIko par3ha karake bhI sAtaveM mahAzaya jI apane kadAgrahake vasa hokarake zAstrAnusAra satyabAta ko pramANa nahI kareMge to apane gacchake prabhAvika puruSoMke vAkya para tathA zrIyazovijayajIke nAmase pAThazAlA sthApana karI hai una sahArAjake vAkya para aura paJcAGgIke zAstroMke pAThoM para zraddhA rakhanevAle AtmArthI hai aisA koI bhI vivekI tattvajJa pAThakavarga nahI mAna sakegA jisake nAmase pAThazAlA sthApana karI hai usI mahArAjake vAkya mujaba pramANa nahI karanA yaha to vizeSa lajjAkA kAraNa hai . ityAdi aneka bAtoM meM sAtaveM mahAzayajI abhinive. zika mithyAtva mevana karate huve mUlamantrarUpI paJcAGgIke zAstroM ke pAThoM ko jAnate huve bhI alaga chor3a karake zAstroMke pramANa binA apanI matikalpanAseM kuyuktiyoM kA sahArAle karake utpatra bhASaNameM vartate haiM aura paJcAGgIke pramANa sahita zAstrAnusAra yuktipUrvaka UparoktAdi aneka bAtoMko pramANa karane vAloMko mUThe ThaharA karake mithyA dUSaNa lagA kara Uparokta bAtoMko niSedha karate haiM isaliye zrIjinezvarabhagavAnkI AjJAnusAra varttane vAlekI vRthA nindA karake zAstrAnusAra UparoktAdi bAtoMke viruddha avisaMvAdI zrIjainazAsanameM visaMvAdampI mithyAtvakA jhagar3A bar3hAnese avibhavAdI zrI jainazAsanarUpI satyadharmakI avahelanA karane vAle bhI sAtaveM mahAzayajIhI hai| aura paJcAGgIke zAstroM ke pAThoMkoM pratyakSa dekhate huve bhI pramANa nahI karate hai aura apanA kadAgrahakI kalpita kuyuktiyoM ko Age karake dRSTirAgI jhUThe pakSagrAhI bAlajIvoMkoM mithyAtvameM gerate haiM For Private And Personal Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 352 ] isaliye satyapakSakA nirAdara karake asatya pakSakA sthApana karanevAle bhI sAtaveM mahAzayajI hai isa bAtako niSpakSa pAtI AtmArthI vivekI pAThakavarga svayaM vicAra leveMge ; aura zrIkalpasatrake mUlapAThAnusAra tathA unhIkI aneka vyAkhyAnusAra ASAr3ha caumAsIseM 50 dine dUsare prAvaNameM paryuSaNA karanevAloM para dveSa buddhi karake AkSeparUpa sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vibArake dUsare pRSThakI 18 // vIM paMkti meM 20 vI paMkti taka likhA hai ki ( vastutaH to bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka bhavyajIvoM para kalpita doSoMkA Aropa karake apane bhaktoko bhramajAla meM pha~sAkara saMsAra bar3hAte haiM) sAtaveM mahAzayajIkA isa lekhako dekhakara mereko var3AhI Azcarya sahita kheda utpanna hotA hai ki jaise DhUMDhiye terahA panthI loga apane kadAgraha kI kalpita bAtoMko sthApana karaneke liye zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAnusAra varttane vAle puruSoMkI jhUThI nindA karake saMsAra vRddhikA kAraNa karate haiM taisehI sAtaveM mahAzayajI bhI itane vidvAn kahalAte huve bhI apane kadAgrahakI kalpita bAtako sthApana karaneke liye zrIjinezvara bhagavAnko AjJAnusAra vartanevAle puruSoMkI jUThI nindA karake saMsAra vRddhikA kAraNa karate haiM kyoMki-zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjAMkI AjJAnusAra sUtra, niyukti, bhASya,cUrNi, vRtti aura prakaraNAdi aneka zAstra meM pragaTapane ASAr3ha caumAsIseM dinAMkI ginatIke hisAbase 50 dine nizcaya karake zrIparyuSaNAparvakA ArAdhana karanA kahA hai usIke anusAra zrIkalpamatrake mUlapATha For Private And Personal Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 353 ] mujaba tathA unhIMkI aneka vyAkhyAyoMke pATha mujaba varta. mAna kAla meM do zrAvaNa honese dUsare zrAvaNameM ASAr3ha caumAsIseM 50 dine zrIparyuSaNAparvakA ArAdhana AtmArthI prANI karate haiM aura dUsare bhavyajIvoMkoM karAte haiM jinhoMko to mithyA dUSaNa lagA karake saMsAra bar3hAne vAle ThaharAnA aura Apa zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM kI AjJA viruddha tathA paJcAGgIke pratyakSa pramANoMko chor3a karake apanI matikalpanAseM yAvat 80 dine paryuSaNA karate haiM aura bAlajIvoMkoM bhI kuyuktiyoMseM bhramA karake karAte haiM isaliye zrIjinAjJAkI satyabAtakA niSedha karake bhI zuddha parUpaka banate huve saMsAra vRddhi kA bhaya nahI karanA so mithyAtvIke sivAya aura kauna hogaa| _ aura Age phira bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake dUsare pRSThake anta 21 / 22 vIM paMktimeM likhA hai ki ( una jIvoM para bhAvadayA lAkara siddhAntAnusAra paropakAra dRSTi se paryuSaNA vicAra likhA jAtA hai) isa lekhase dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloM para aura karAnevAloM para bhAvadayA lAkara siddhAntAnumAra paropakAra dRSTi se paryuSaNA vicAra likhanekA sAtaveM mahAzayajI ThaharAte haiM to niHkevala bAlajIvoMko kadAgraha meM phaMsAkarake mithyAtvavar3hAneke liye saMsAra vRddhi ke nimittabhUta utsUtra bhASaNa karate hai kyoMki prathamato dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAle paJcAGgI ke aneka zAstrAnusAra karate haiM jisake sambandhameM isIhI granthakI Adise 21 pRSTha taka aneka zAstroM ke pramANa-pAThArtha sahita chapa gaye haiM isaliye zAstrAnusAra vartane vAloMko For Private And Personal Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 354 ] jhUThe ThaharA karake bhAvadayA dikhAnA so to pratyakSa mahA mithyA hai| aura bhAvadayAkA svarUpa jAne binA sAtaveM mahAzayajI bhAvadayA vAle banate haiM so bhI totekI taraha tAtparyya samajhe binA rAmarAma pukArane jaisA hai kyoMki sAtaveM mahAzayajI bhAvadayAkA svarUpahI nahI jAnate haiM isaliye abameM pAThakavargako bhAvadayAkA svarUpa saMkSiptase dikhAtA hUM zrIjainazAstroM meM bhAvadayA usIko kahate haiM ki-prathamato caturgatirUpa saMsArameM ananta kAlase narakAdimeM paribhramaNakI vedanA vagairaha svarUpako jAna karake saMsArakI nivRttike liye zrIjinendra bhagavAnoMkA kahA huvA AtmahitakArI dharmako zraddhApUrvaka aGgIkAra karake zrIjinendra bhagavAnoMke kahane mujabahI dharmakI parUpanA kare aura mokSakI icchAse usI mujabahI pravate tathA dUsaroM ko pravarttAve aura saba saMsArI prANiyoMko bhI aisehI honekI icchA kare sohI uttama puruSa bhAvadayA kara sakatA hai, parantu sAtaveM mahAzayajI to utsUtra bhASaNoMseM saMmAra vRddhikA bhaya nahIM karane vAle dikhate haiM kyoMki zrIjinendra bhagavAneAMne to adhika mAsako ginatImeM lene kA kahA hai tathApi sAtaveM mahAzaya. jI adhika mAsako ginatI meM pramANa karane kI zraddhA rahita honese utsUtrabhASaNarUpa adhika mAsako ginatImeM lenekA niSedha karate haiM isaliye sAtaveM mahAzayajI kAzInivAsI zrIdharmavijayajI zrI jinendra bhagavAnoMke kahane mujaba vartame vAle nahIM hai kintu zrIjinendra bhagavAnoMke viruddha apanI matikalpanAseM kuyuktiyoM karake bAlajIvoMko mithyAtva For Private And Personal Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 355 ] bhramameM pha~sAne vAle hone meM unhoMmeM bhAvadayAkA so sambhavahI mahI ho sakatA hai kintu saMsAra vRddhikI hetubhUta bhAvahiMsAkA kAraNa to pratyakSa dikhatA hai| ____ aura sAtaveM mahAzayajIne siddhAntAnusAra paropakAra dRSTiseM paryuSaNA vicAra nahIM likhA hai kintu paJcAGgIke siddhAntoMke viruddha bAlajIvoMko zrIjinAjJAkI zuddha avArUpa samyaktvaratna se bhraSTa karaneko utsUtra bhASaNoMkA saMgraha karake apane kadAgrahakI kalpita bAta jamAneke Agraha se paryuSaNA vicArake lekhameM paryuSaNA sambandhI zrIjainazAstroMke tAtparyyakoM samajhe binA ajJatAke kAraNase kutoMkAhI prakAza kiyA hai so to merA saba lekha par3hanese niSpakSapAtI sajjana svayaM vicAra leveMge ;-- __aura Age phira bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake tIsare pRSThakI Adise 9 vIM paMkti taka likhA hai ki ( uttama rItiseM upadeza karate hue yadi kisIko rAga dveSakI praNati ho to lekhaka doSakA bhAgI nahI hai kyoMki uttama rItise davA karane para bhI yadi rogIke rogako zAnti maho aura mRtyu ho jAya to vaidyake sira hatyAkA pApa nahIM hai pariNAmameM bandha, kriyAse karma, upayoga, dharma, isa nyAyAnusAra lekhakakA Azaya zubha hai to phala zubha hai) rUparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjana puruSoM sAtave mahAzayajIkI bAlajIvoM ko mithyAtvameM phaMsAne vAlI mAyAvRttikI cAturAIkA namUnA to dekho-Apa apane kadAgrahake pakSapAtase zrIjainazAsanakI unnatike kAryoM meM vighnakAraka saMpako maSTa karake For Private And Personal Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 356 ] vRthAhI ApasameM jhagar3A bar3hAneke liye 'paryuSaNA vicAranAmA' pustaka pragaTa karAI jisameM dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloM para khUbahI AkSeparUpa anucita zabda likha karake bhI Apa nirdUSaNa bananA cAhate haiM so kadApi nahIM ho sakate hai kyoMki paryuSaNA vicArake lekhameM satyabAtako mAnane vAloMkI jhUThI nindA karake vRthAhI apanI matikalpanAse mithyA dUSaNa lagAye hai aura utsUtra bhASaNoMse bAlajIvoM ko bhI mithyAtvameM pha~sAye haiM isaliye UparakI ina bAtoM ke doSAdhikArI to sAtaveM mahAzayajI pratyakSahI dikhate haiM yadi sAtaveM mahAzayajIko aparakI bAtoMke dUSaNAMseM saMsAra vRddhikA bhaya hove aura AtmakalyANakI icchA hove to abaseM bhI jhagar3eke kAyoMmeM na pha~sake isa granthako saMpUrNa par3ha karake satyabAtako grahaNa kareM aura paryuSaNA vicArake lekhakI apanI bhUloMkI kSamApUrvaka mithyA duSkRta sahita AlocanA leveM to sAtaveM mahAzayajIko zubha irAdese uttama rItikA upadeza karanevAle tathA utsUtra bhASaNakA bhaya rakhanevAle samajhane meM AveMge itane para bhI sAtaveM mahAzayajI paryuSaNA vicArake lekhAMko apane dila meM satya samajhate hoveM to zrIkAzImeM madhyastha vidvAnoMke samakSa ( paryuSaNA vicArake lekhAMko ) zAstroMke pramANa sahita yuktipUrvaka satya karake dikhAve anyathA kadAgrahase satyabAtoMko chor3a karake kalpita bAtoMko sthApana karane meM to saMsAra vRddhike sivAya aura kyA lAbha hogA so sajjana puruSa svayaM vicAra leveM ;--- aura uttama rItise dabA karaneke bharose vizvAsaghAta For Private And Personal Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [ 357 ] karake viSa mizrita davA dekara rogIko mRtyuke saraNa prApta karane vAlA vaidya nAma dhAraka puruSa mahApApI hotA hai taisehI karmarUpI roga se pIr3ita bhavyajIvoMko uttama rItikA upadeza deneke bharose vizvAsaghAta se utsUtra bhASaNarUpa kalpita kuyuktiyoM kA viSa mizrita upadeza karake bhavyajIvoM ko zrIjinAjJArUpa samyaktvaratna jIvatavyase bhraSTa karake mithyAtvarUpa maraNake saraNa prApta karanevAlA veSadhArI sAdhu nAma dhAraka puruSa mahApApI hotA hai taisehI sAtaveM mahAzayajIne bhI paryuSaNA vicAra ke lekha meM bhavyajIvoM ko uttama rItikA upadeza karaneke bahAne utsUtra bhASaNarUpa kutakakA viSa mizrita upadeza karake bhavyajI bAMko mithyAtvarUpa mRtyuke saraNa prApta kiye haiM isaliye bhavya jIvoMko midhyAtvarUpa mRtyuke saraNa prApta karaneke doSAdhikArI sAtaveM mahAzayajI hai yadi sAtaveM mahAzayajIko Uparokta dUSaNa ke phala vipAkakA bhaya hove to apane kRtyakI AlocanA leveMge - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura apane kadAgrahakI kalpita bAtako jamAneke liye utsUtra bhASaNakI aura kuyuktiyoMkI bAteM likhanevAlekA pariNAma bhI acchA nahI hotA hai tathA kriyA bhI acchI nahIM hotI hai aura upayoga bhI acchA nahI hotA hai isaliye paryuSaNA vicArake lekhaka apaneko acchA phalako cAhanA karate haiM so kadApi nahI ho sakegA kintu paryuSaNA vicAra ke lekhameM zAstrakAroM ke viruddhArthameM utsUtra bhASaNoMkI tathA kuyuktiyoMkI aura zAstrAnusAra varttane vAloMkI jhUThI nindA karake mithyA dUSaNa lagAnekI kalpanA bharI honese For Private And Personal Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 358 ] saMsAravRddhike phala to milane kA dikhatA hai isa bAtako zrIjainazAsroMke tattvajJa purUSa acchI tarahase vicAra leveM : .. aura bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake tIsare pRSThakI 8 / / 10 paMktiyoM meM likhA hai ki ( adhika mAsako lekhAmeM ginakara paryuSaNA parva karanevAle mahAnubhAvoMko nIce likhe hue doSoM para pakSapAta rahita vicAra karanekI sUcanA dI jAtI hai ) / isa lekhako dekhakara mereko var3ehI khedake sAtha likhanA par3atA hai ki sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajIne zrIjainazAstroMke tAtparyyako binA samajhe Uparake lekhameM inhoMne zrIananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoM kI aura khAsa apanehI gacchake pUrvAcAryoMkI AzAtanAkA kAraNa rupa saMsAra vRddhike hetubhUta khUbahI ajJatAseM anucita likhA hai kyoMki anante kAla huve zrIananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoMne adhikamAsako lekhAmeM gina karahI paryuSaNA karate Aye haiM tathA vartamAna isa paJcama kAlameM bhI zrIjinAjJAke ArAdhaka sabIhI AtmArthI jainAcAyAne adhika mAsako lekhAmeM gina karahI paryuSaNA karI hai aura Age bhI zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAja jo jo hoveMge so sabIhI adhika mAsako ginatImeM le karahI paryuSaNA kareMge aura aneka AstroMmeM adhikamAsako gimatImeM lekarahI paryuSaNA karanI likhI hai isaliye adhika mAsako ginatImeM lekarake jo paryuSaNA karate haiM sohI zrIjinAjJAke ArAdhaka hai aura adhika mAsako ginatImeM chor3a karake paryuSaNA karate haiM sohI zrIjinAjJAke virAdhaka For Private And Personal Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 359 ] tatsUtra bhASaNa karane vAle haiM taisehI sAtaveM mahAzaya jI Apa adhika mAsako ginatI meM nahI lete huve adhika mAsako ginatI meM le karake paryuSaNA karane vAloMko mithyA dUSaNa lagAke utsUtra bhASaNa meM Uparokta mahArAjoM kI AzAtanA karake saMsAra vRddhikA kucha bhI bhaya nahI karate haiM / hA ati khedaH ? aura Age phira bhI sAtaveM mahAyajIne paryuSaNA vicArake tIsare pRSThako 11 vIM paMktiseM 10 vIM paMkti taka likhA hai ( prathama doSa- ASAr3ha caumAsI bAda pacAsa dinake bhItara paryuSaNAparva kare ina niyamakI rakSA karate hue tattulya dUsare niyamakA sarvathA bhaGga hotA hai kyoMki pacAsaveM divasa saMvatsarI aura usake pIche sattaraveM dina caumAsI pratikramaNa karake pIche munirAjoMko vihAra karanA cAhiye yadi dUsare zrAvaNameM sAMvatsarika kRtya karoMge to sau dina bAkI raheMge taba sattara dinakA niyama kaise pAlana kiyA jAyagA isakA vicAra karo ) pAThakavargako dikhAtA paryuSaNA karane vAloM lagAyA so niHkevala Upara ke lekhakI samIkSA karake hUM ki Upara ke lekha meM dUsare zrAvaNa meM ko sAtaveM mahAzayajIne prathama doSa ajJatA ke kAraNa se mithyA likhake utsUtra bhASaNa kiyA hai kyoMki zrInizItha bhASya meM 1, tathA cUrNimeM 2, zrIbRhaskalpabhASya meM 3, tathA cUrNi meM 4, aura vRtti meM 5, zrIsama - vAyAjI sUtra meM 6, tathA vRttimai 9, zrIsthAnAGgajIko vRtti meM 8 zrI kalpasUtrakI niyuklikI vRtti meM 9, zrIkalpasUtrakI pA~ca vyAkhyAyAM meM 14 zrIparyuSaNA kalpacUrNime 15 la For Private And Personal Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 360 ] zrIgacchAcArapayannAkI vRttimeM 16 ityAdi zAstroMme. mAsavRddhike abhAvase candrasamvatsarameM cAramAsake 120 dina kA varSAkAlameM 50 dine paryuSaNA karanese paryuSaNAke pichAr3I kArtika taka 70 dina rahate hai jisake sambandhameM isIhI granthake pRSTha 94 tathA la aura 120 / 121 vagairahameM kitanIhI jagaha pATha bhI chapa gaye haiM aura mAsavRddhi honeseM abhivarddhita saMvatsarameM jainapaJcAGgAnusAra ASAr3ha caumAsIse vIza dine paryuSaNA karane meM AtI thI taba bhI paryuSaNA ke pichAr3I kArtika taka 100 dina rahate the isakA bhI vizeSa khulAsA isIhI granthake pRSTha 107 se 123 taka chapa gayA hai aura vartamAna kAlameM jainapaJcAGgake abhAvase laukika paJcAGgameM hareka mAsekI raddhi ho to bhI 50 dinehI paryuSaNA karane kI maryAdA hai so bhI isIhI granthakI Adise pRSTha 27 taka aura chaThe mahAzayajI zrIvallabha vijayajIke lekha kI samIkSAmeM pRSTha 286 se 29 taka chapa gayA hai imaliye vartamAnakAlameM do zrAvaNAdi honese pA~ca mAsake 150 dinakA varSAkAlameM 50 dine paryuSaNA karaneseM paryuSaNAke pichAr3I kArtika taka 100 dina rahate haiM so bhI zAstrAnusAra aura yuktipUrvaka honese koI bhI dUSaNa nahI hai isakA bhI vizeSa nirNaya isI hI granthake pRSTha 120 se 129 taka aura pRSTha 177 ke antase 185 taka chapa gayA hai isaliye do zrAvaNa honese dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karane vAloM ko paryuSaNAke pichAr3I 90 dina rakhane sambandhI aura 100 dina honese dUSaNa lagAne gambandhI sAtaveM mahAzayajI likhanA ajJAta sUcaka aura utsUtra bhASaNa hai| so pAThakavarga vicAraleveMge, For Private And Personal Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 369 ] aura Age phira bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake tIsare pRSThakI 20vIM paMktiseM cauthe pRSThakI dUsarI paMkti taka likhA hai ki ( dUsarA doSa-bhAdrasudI meM paryuSaNA parva kahA huvA hai tatsambandhI pATha Age kaheMge adhikamAsa mAnane vAle zrAvaNa sudImeM paryuSaNA karate haiM zAkhAnu kUla na honese AjJAbhana doSa hai ) isa lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjanapuruSoM mAsa vRddhike abhAvase candrasaMvatsarameM bhAdrapadameM paryuSaNA honekA dona cUrNikAra mahArAjoMne kahA hai tathApi sAtaveM mahAzayajIne vartamAnakAlameM mAsavRddhi do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA sthApana karaneke liye Age pIcheke sambandha vAle pAThoMko chor3a karake dona cUrNikAra mahArAjoMke viruddha thoDAsA adhUrA pATha mAyAvRttise Age likhA hai jisakI samIkSA maiMbhI AgehI karUMgA / parantu isa jagaha to do prAvaNa honese dUsare prAvaNameM paryuSaNA karane vAloM ko sAtaveM mahAzayajIne zAstra viruddha ThaharA karake AjJA bhaGgakA dUsarA dUSaNa lagAyA hai so zAkhoMke pramANapUrvaka vartane vAloMko jhUThe ThaharA karake mithyAdUSaNa lagAyA hai tathA utsUtra bhASaNase satya bAtakA niSedha karake mithyAtva bar3hAyA hai aura apane vidvattAkI hAsI bhI karAI hai ki adhikamAsako ginatI meM lenekA zrIjainazAstrAnusAra tathA kAlAnusAra laukika paJcAGga mujaba aura yuktipUrvaka nizcaya karake svayaM siddha hai isaliye adhika mAsakI ginatI niSedha nahI ho sakatI hai isakA vizeSa vistAra chahoM mahAzayoMke lekhoMkI samIkSAmeM acchI tarahaseM rUpa gayA hai For Private And Personal Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 362 ] aura ASAr3ha caumAsIseM pacAsa dine avazyahI paryuSaNA parva karanekA sarvatra zAstroMmeM kahA hai jisakA bhI vizeSa vistAra isIhI granthakI Adise lekara Upara takameM aneka jagaha chapa gayA hai isaliye vartamAna kAlameM 5) dinake hisAbaseM dUsare zrAvaNameM paryuSaNAparva karanA so zAstrAnumAra aura yuktipUrvaka satya honese usI mujaba vartanevAloMko jo sAtaveM mahAzayajIne dUSaNa lagAyA haiM so niHkevala saMsAra vRddhi ke hetubhUta utsUtra bhASaNa kiyA haiM isa bAtako niSpakSapAtI pAThakavarga svayaM vicAra levege| aura dekhiye bar3ehI Azcaryako bAta hai ki sAtaveM mahAzayajI zrIdharmavijayajI itane vidvAn kahalAte haiM aura haravarSe gAMva gAMvameM zrIkalpamUtrakA mUla pAThako tathA unhIMkI vRttiko vyAkhyAnameM vA~cate haiM usI meM 50 dine paryuSaNA karanekA likhA hai usI mujabahI dUsare zrAvaNameM 5 dine paryuSaNA karate haiM jinhoMko apanI mati kalpanAse AjJAbhaGgakA dUSaNa lagAnA so vivekazUnya kadAgrahI abhinivezika mithyAtvI aura apanI vidvattAkI hAsI karAnevAleke sivAya dUsarA kauna hogA so bhI pAThakavarga vicAra levege ;___ aura Age phira bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake cauthe pRSThakI tIsarI paMktiseM caudaha vIM paMkti taka likhA hai ki ( adhika mAsake mAnane vAloMko caumAsI kSamApanAke samaya 'paMcamahaM mAsANaM dasarAhaM pakkhANaM paJcAsuttarasayarAiMdiANamityAdi' aura sAMvatsarika kSamApanAke samaya 'terasaraha mAsANaM chabbIsarahaM pakkhANaM' pAThakI kalpanA karanI pdd'egii| yadi aisA karoge to kalpita AcAra For Private And Personal Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 363 ] honese phalase vaJcita rahoge, kyoMki zAstra meM to 'cahurAha mAsANaM aDhaNhaM pakvANa' ityAdi tathA 'bArasaNhaM mAsANaM cauvIsaraha pakkhANaM' ityAdi pATha hai isake atirikta pATa nahIM hai usake rahane para yadi naI kalpanA karoge to kalpanA. kuzala, AjJAkA pAlana karanevAlA hai yA nahIM, yaha pAThaka svayaM vicAra kara sakate haiM) Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjana puruSoM sAtaveM mahAzayajIke UparakA lekhako dekhakara mereko var3AhI Azcarya utpanna hotA hai ki sAtaveM mahAzayajIke vidvattAkI viveka buddhi ( UparakA lekha likhate samaya ) kisa jagaha calI gaI hogI so mAsavRddhike abhAvakI bAtako mAsavRddhi hotebhI bAla jIvoMko likha dikhAkarake apanI bAta jamAneke liye dUsaroMko mithyA dUSaNa lagAte huve utsUtra bhASaNaseM saMsAra ddhikA bhaya hRdaya meM kyoM nahIM lAte haiM kyoMki jisa jisa zAstra meM sAMvatsarika kSAmaNAdhikAre bAraha mAsa, caubIza pakSa likhe haiM so to nizcaya karake mAsavRddhike abhAvase candra saMvatsara saMbaMdhI hai natu mAsa vRddhi hotebhI abhivarddhita saMvatsara meM kyoMki mAsavRddhi honeseM teraha mAsa aura chabIza pakSa vyatIta hone para bhI bAraha mAsa aura cauvIza pakSake kSAmaNA karanA aisA koI bhI zAstra meM nahIM likhA hai| ___ aura zrIcandraprajJapti sUtra meM 1, tathA savattimeM 2, zrIsUryaprajApti sUtrameM 3, tathA tadvattimeM 4, zrIsamavAyAGgajI sUtra meM 5, tathA tavRttimeM 6, zrInizIthacUrNimeM 9, zrIjaMbUdvIpaprajApti sUtra meM 8, tathA tInakI pAMca vRttiyoM meM 13, zrIpravacana For Private And Personal Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 664 ] sArodvArameM 14, tathA tavRttimeM 15, zrIjyotiSa karagaDa. payannAmeM 16, tathA tavattimeM 17, ityAdi aneka zAstroM meM mAsa vRddhi honeseM abhivarddhita saMvatsarake 13 mAsa, 26 pakSa khulAsA pUrvaka likhe haiM aura laukikapaJcAGgameM bhI adhika mAsa honese teraha mAsa chavIza pakSakA varSa likhA jAtA hai aura saba duniyA bhI dharmakarmake vyavahArameM adhikamAsake kAraNaseM teraha mAsa chavIza pakSako mAnya karatI hai usI mujabahI saba jainI loga bhI vartate haiM isaliye adhika mAsake honese teraha mAsa, chavIza pakSakA dharma, pApako ginatI meM lekara utanehI mahinoMke dharmakAryoMkI anumodanA aura pApa kAryoM kI AlocanA lenI zAstrAnusAra aura yuktipUrvaka hai kyoMki adhika mAsa honese teraha mAsa chavIza pakSa meM dharma, aura adharma, karake dharmakAyAkI ginatI nahIM karanA aura pApakAyAkI AlocanA nahIM karanA aisAto kadApi nahIM ho sakatA hai| aura jaba zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne adhikamAsako ginatImeM pramANa kiyA hai aura abhivarddhita saMvatsara teraha mAsa chavIza pakSakA kahA haiM to phira zrI tIrthaGkara gapadharAdi mahArAjoMke viruddha apanI matikalpanAse bAraha mAsa cauvIza pakSa kahake eka mAsake do pakSoMko chor3a denA aura zrIananta tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMkA kahA huvA anivarddhita saMvatsarake nAmakA khaMDana karanA buddhimAna kaise kareMge apitu kadApi nhiiN| aura zrIananta tIrthaMkara gaNarAdi mahArAjoMne adhika mAsako ginatI meM pramANa kiyA hai tathApi sAhaveM mahAzayajI satsUtra bhASaka hokarake usIkA For Private And Personal Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 365 ] niSedha karane ke liye kaTibaddha taiyAra hai to phira teraha mAra chavIsa pakSa kaheMge aisA to saMbhava hI nahIM ho sakatA hai jaba adhika mAsako ginatImeM leneko hI jinhako lajjA AtI hai to phira teraha mAsa chavIza pakSa kahanA to vizeSa unhako lajjAkI bAta hove to koI Azcarya nahIM hai| ___ aura sAtaveM mahAzayanI zAstroMke pATha maMjUra karane vAle hoveM to phira adhika mAsako zrIanaMta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne pramANa kiyA hai jisakA adhikAra isI hI granthake pRSTha 32 se 48 taka vagairaha kitanI hI jagaha rupa gayA hai aura sAmAyikAdhikAre prathama karemibhaMte kA uccAraNa kiye pIche iriyAvahI karanI vagairaha aneka bAteM zAstroM meM vistArapUrvaka kahI hai jisako to pramANa na karate duve ulaTA utthApana karate haiM phira zAstrake pAThakI bAta karamA so kaisI vidvattA kahI jAve isa bAtako pAThaka. varga bhI vicAra sakate haiN| zaMkA-ajI Apa UparameM aneka zAkhoMke pramANoM se aura yuktiyoM se teraha mAsa chabIza pakSakI ginatI karake utanIhI AlocanA lekara utanehI kSAmaNe sAMvatsarika pratikramaNa karanekA dikhAte ho parantu sAMvatsarika prati kramaNakI vidhimeM 13 mAsa, 26 pakSake, kSAmaNe karake utane hI mAsoMkI mAlocamA lenI kisI zAvameM yoM nahIM DisI hai| samAdhAna-bho devAnupriya ! sAMvatsarika pratikramaNakI vidhi meM 13 mAsa, 26 pakSa ke kSAmaNe karake utane hI mAsa pakSoMkI AlocamA lenI kisI bhI zAstra meM nahIM likhI hai yaha terA kahanA ajJAta sUcaka hai kyoki zrImAba For Private And Personal Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org meM [ 366 ] zyaka cUrNi meM 1 tathA vRhadvRtti meM 2, aura laghuvRtti meM 3 zrIpravacana sArodvAra meM 4, tathA bRhadvRtti meM 5, aura laghuvRtti meM 6, zrIdharmaratna prakaraNako vRttimeM 9, zrI abhayadeva sUrijI - kRta samAcArI grantha meM 8, zrIjinaprabhasUrijIkRta vidhi prapA samAcArI meM la, zrIjinapati sUrijIkRta samAcArI meM 10, zrIsamAcArI zatakamAmA grantha meM 11, zrISaDAvazyaka graMtha 12, zrI tapagaccha ke zrIjayacandra sUrijIkRta pratikramaNa garbha hetunAnA graMtha meM 13, zrIratnazekharasUrijIkRta zrIzrAddhaviddhi vRtti meM 14, prAcIna pratikramaNa garbhahetunAnA graMtha meM 15, aura zrI pUrvAcAryoM ke banAye samAcAriyoMke cAra graMthoM meM 19, ityAdi aneka zAstroMmeM devasI aura rAi pratikramaNake anaMtara pAkSika pratikramaNake majabahI caumAsI aura sAMvatsarika pratikramaNa kI vidhi kahI hai aura caumAsI sAMvatsarika zabdakA nAmAMtara kahake caumAsI meM 20, logassa kA kAyotsarga tathA pAMca sAdhuoMko kSamAnekI aura sAMvatsarika meM 40 logassakA kAyotsarga tathA 7 vA vagairaha sAdhuoMko kSamANekI bhinnatA dikhAI hai aura kSamANA ke avasara meM saMvacchara zabda kA grahaNa karane meM AtA hai / saMvatsara kaho / sAMvatsarI kaho / saMvacharI kaho / bArSika kaho / sabakA tAtparya eka hai aura saMvatsara zabda yadyapi nakSatra saMvatsara 1 / Rtu saMvatsara 2 / sUrya saMvatsara 3. caMdra saMvatsara 4. aura abhivarddhita saMvatsara 5 ina pAMca prakAra ke arthoM meM grahaNa hotA hai parantu kSAmaNA ke avasara meM to do artha grahaNa karane meM Ate haiM jisameM prathama mAsa vRddhi ke abhAva se candra saMvatsara ke bAraha mAsa aura cauvIza pakSa aneka zAstroM meM kahe haiM aura dUsarA mAsa Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 361 ] vRddhi honese abhivarddhita saMvatsara ke teraha mAsa aura chabIza pakSa bhI aneka zAstroMmeM kahe haiM isaliye sAMvatsarika kSAmaNemeM mAsa raddhike abhAvase caMdrasaMvatsara saMbandhI bAraha mAsa caubIsa pakSa kahane cAhiye aura mAsa vRddhi honese abhivarddhita saMvatsara sambandhI teraha mAsa chabIza pakSa kahane cAhiye aura jima zAstrameM bAraha mAsa caubIza pakSa likhe hoveM so candra saMvatsara sambandhI samajhane caahiye| itane para bhI mAmavRddhi honese teraha mAsa chabIza pakSa vyatIta hone para bhI bAraha mAsa caubIza pakSa jo bolate haiM so koI bhI zAstra ke pramANa binA apanI mati kalpanAkA bartAva karake zrIananta tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkA kahA huvA abhivarddhita saMvatmarake nAmako khaMDana karake utsUtra bhASaNaseM saMsAra vRddhikA kAraNa karate huve garugama rahita zrIjainazAstroM ke tAtparyako nahIM mAnanevAle haiM kyoMki dekho sarvatra zAstroM meM sAdhake bihArakI vyAkhyAge nava kalpi vihAra sAdhuko karanekA kahA hai so mAsaddhi ke abhAvaseM hotA hai parantu zItakAlameM athavA uSNakAlameM mAsavaddhi honese avazya karake 10 kalpivihAra karanekA pratyakSa banatA haiM tathApi koI haThavAdI zItakAlameM athavA uSNakAlameM mAsa vRddhi hotebhI navakalpi vihAra kahanevAleko mAyA mithyA kA dUSaNa lagatA hai kyoMki jaise kArtika pIche sAdhane vi. hAra kiyA aura mAsa kalpake niyama majaba vicaratA hai usI samaya zItakAla meM athavA uSNa kAla meM adhika mAsa hogayA to uma adhika mAsa meM avazya karake dUsare gAMva vihAra karegA parantu ekahI gAMva meM do mAsa taka kadApi For Private And Personal Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 368 ] nahIM ThaharegA jaba adhika mAsa meM vihAra karake dUsare gAMva jAvegA taba usIko daza kalpi vihAra ho jAvegA kyoMki cAramAsa zItakAlake cAramAsa uSNa kAlake tathA eka adhika mAsakA aura eka varSARtuke cAramAsakA isa taraha se avazya karake dasakalpi vihAra hotA hai tathApi nava kalpi kahanevAlA to pratyakSa mAyA sahita mithyAbhASaNa karanevAlA ThaharegA so pAThakavarga bhI vicAra sakate haiM aura jaise mAsa vRddhi honese dasakalpi vihAra karane meM AtA hai tesahI mA. savaddhi honeseM teraha mAsa chabIza pakSoMkI ginatI karake utanehI kSAmaNe karane meM Ate haiM so AtmArthI zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAke ArAdhaka satyagrAhI bhavyajIva to maMjUra karate haiM parantu utsUtra bhASaka kadAgrahI vidvattA ke abhimAnako dhAraNa karanevAloMkI to bAtahI jadI hai| aura adhika mAsakI ginatI zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahA. rAjoMkI kahIhuI hai jisako saMsAragAmI mithyAtvI zrIji. mAtrAkA virAdhakake sivAya kauna niSedha karegA aura adhika mAsako mAnanevAloM ko dUSaNa lagAkarake phira Apa nirdUSaNa bhI bnegaa| so vivekI pAThakavarga vicAra leveNge| aura adhika mAsake kAraNase hI teraha mAsa chabIza pakSakA anivarddhita saMvatsara zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne kahA hai isa liye avazya karake pAMca mAsakA eka abhivati caumAsA bhI mAmanA caahiye| (zaGkA ) adhika mAsake kAraNase pAMca mAsakA abhibarddhita caumAsA kisa zAstra meM likhA hai| (samAdhAna) bho devAnupriya ! Upara hI 363, 364 paSTa meM For Private And Personal Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 366 ] 17 zAstroM ke pramANa adhika mAsake kAraNase teraha mAsa chavIza pakSakA abhivarddhita saMvatsara saMbaMdhI chape haiM usI zAstroMse tathA yaktiyoMseM aura pratyakSa anabhavase bhI adhika mAsake kAraNase pAMca mAsakA abhivarddhita caumAsA pratyakSa siddha hotA hai kyoMki zItakAlake, uSNakAlake, aura barSAkAlake cAra cAra mAsakA pramANa hai parantu jaina paMcAMgA. nusAra aura laukika paMcAMgAnusAra jisa RtumeM adhika mAsa hove usI RtukA abhivarddhita caumAsA pAMca mAsake pramANakA mAnanA svayaM siddha hai isa liye adhikamAsake kAra. NaseM caumAsAmeM pAMcamAsa dazapakSakA aura sAMvatsarImeM teraha mAsa chavIzapakSakA avazya karake vyavahAra karanA cAhiye / zaGkA-ajI Apa adhika mAsake kAraNaseM caumAsAmeM pAMca mAsa, dazapakSakA aura sAMvatsarImeM teraha mAsa chavIza pakSakA vyavahAra karanA kahate ho so kSAmaNAke avasarameM to ho sakatA hai, parantu muhapattI (mukhavastrikA )kI pratilekhanA karate, vAMdaNA dete, aticAroMkI AlocanA karate vagairaha kAryoM meM caumAsImeM pAMca mAsa, daza pakSakA aura sAMvatsarImeM teraha mAsa chavIza pakSakA vyavahAra kaise ho skegaa| samAdhAna-bho devAnupriya-jaise mAsa vaddhike abhAva, caumAsImai cAra mAsa, ATha pakSakA aura sAMvatsarImeM bAraha mAsa, cauvIza pakSakA, artha grahaNa karane meM AtA hai aura mukhavastikAkI pratilekhanAmeM, vAMdaNA dene meM, aticAroMkI AlocanA vagairaha kAryoM meM utane hI mAsa pakSoMkI bhAvanA hotI hai,taise hI mAsa vaddhi hone ke kAraNaseM caumAsImeM pAMca mAsa,daza pakSakA aura sAMvatsarImeM teraha mAsa chavIsa pakSakA For Private And Personal Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 370 ] artha grahaNa hotA hai isaliye caumAsImeM aura sAMvatsarika kAryoM meM bhI utane hI mAsa pakSAMkI bhAvanA karane meM AtI hai, . aura jaise caMdrasaMvatsarameM-sAMvatsarika pratikramaNameM kSAmaNAdhikAre 'bArasagahaM mAsANaM caudhIsarahaM pakkhANaM tinnisayasaTThI rAiMdiyANaM' ityAdi pATha bolake bAraha mAsa, cauvIza pakSa, tIna sau sATha ( 360 ) rAtri dinoMkI AlocanA karane meM AtI hai aura caumAsI pratikramaNameM caurAhaM mAsANaM aTThaNhaM pakvANaM vIsuttarasaya rAiMdiyANaM' ityAdiH pATha bolake cAra mAsa, ATha pakSa, eka sau vIza rAtri dinoMkI AlocanA karane meM AtI hai, taise hI abhi. varddhita saMvatsarameM bhI sAMvattarika kSAmaNAdhikAre teramagaha mAsANaM chaThavIsarahaM pakvANaM tinnisayaNau rAiMdiyANaM' ityAdi pATha bolake teraha mAsa,chavIza pakSa, tIna sau nabbe (390 ) rAtri dinoMkI AlocanA karane meM AtI hai aura abhivarddhita caumAsemeM bhI 'paMcarahaM mAsANaM dasarahaM pakvANaM paMcAsuttarasaya rAiMdiyANaM' ityAdi pATha bolake pAMca mAsa, daza pakSa eka sau pacAsa ( 150 ) rAtri dinoMkI AlocanA karane meM AtI hai| UparameM zrIAvazyakacUrNi, zrIpravacanasAroddhAra, zrIdharmaratna prakaraNavRtti aura zrIabhayadevasUrijIkRta samAcArI vagairaha zAstroMke pramANa pratikramaNa saMbaMdhI likhane meM Aye haiM, unhIM zAstroM ke anusAra ( saMvacchara ) saMvatsara zabdake Uparokta nyAyAnusAra caMdra,abhivarddhita ina dona saMvatsaroMkA artha grahaNa honese kSAmaNA saMbaMdhI UparakA pATha uparoka zAstroMke anusAra hI samajhanA / For Private And Personal Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 311] pUrva pakSa - ajI Apa Uparokta zAstroMke anusAra candra saMvatsarakA aura abhivarddhita saMvastarakA artha grahaNa karake caMdrameM bAraha mAsAdiseM aura abhivarddhitameM teraha mAsAdiseM. sAMvatsarI meM kSAmaNA karanekA likhateho parantu kisI bhI pUrvAcAryajIne koI bhI zAstra meM aisA khulAsA kyoM nahIM likhA haiM / uttara pakSa - bho devAnupriya ! teremeM zrIjainazAstroMke tAtpayarthako samajhane kI gurugama binA viveka baddhi nahIM hai isaliye bAlajIvoMko mithyAtvameM pha~sAneke liye vRthA hI aisI kutarka karatA hai kyoMki jaba zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoM ne saMvatsara zabdake caMdra aura abhivarddhitAdi jur3e jude artha kahe haiM jisameM candrake bAraha mAsa, caubIsa pakSa aura abhivarddhita teraha mAsa, chavoza pakSa khulAse kaha diye hai, isaliye pUrvAcAryAMne saMvatsara zabdako hI grahaNa karake vyAkhyA karI hai aura yaha to alpabuddhivAlA bhI samajha sakatA hai ki jaba adhika mAsakI ginatI zAstroMmeM zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMne pramANa karo hai aura pratyakSameM vartate haiM isaliye pApakRtyoMkI AlocanAmeM to jarUra hI adhika mAsa ginatImeM lenA so to nyAyakI bAta hai parantu vivekazUnya haThavAdI hogA so aisI kutarka karegA ki - adhika mAsakI AlocanA kahAM likhI hai jisako yahI kahanA cAhiye ki adhika mAsako ginatI meM lekara phira AlocanA nahIM karanI kahAM likhI hai isaliye aisI vRthA kutakoM ke karane se mithyAtva bar3hAne ke sivAya aura kucha bhI lAbha nahIM uThAsakegA, kyoMki jaba adhika mAsakI ginatI maMjUra hai to phira For Private And Personal Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 312 ] AlocanA to svayaM maMjUra ho cakI aura zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkA kahA huvA tathA pramANa bhI karA huvA adhika mAsako utsUtra bhASaNa karake niSedha karate haiM aura pramANa karane vAloMko dUSaNa lagAte haiM so puruSa adhika mAsakI AlocanA nahI kare to unhoMke mati kalpanAkI bAtahI judI hai parantu zrItIrthaGkaragaNadharAdi mahArAjAMkI AjJA. nasAra adhika mAsakI ginatI pramANa karane vAloMko to avazya hI adhika mAsakI AlocanA karanA ucita hai| itane para bhI jo nahIM karane vAle haiM so zrIjinAjJAke utthApaka haiN| aura zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMkI bhAva paraMparAnusAra caMdrasaMvatsarakA aura abhivarddhita saMvatsarakA yathocita avasara para judA judA artha grahaNa karake sAMvatsarImeM kSAmaNA karanekI anukrame akhaMDita maryAdA calI AtI hai isaliye parvAcAryoM ne adhika mAsakI ginatI karanekI to sabhI jagaha vyAkhyA karI hai parantu kSAmaNA sambandhI saMvatsarazabda likhA hai jisakA kAraNa yahI hai ki adhika mAsa pramANa huA to kSAmaNe karane kA to svayaM pramANa ho cukA, jaba samvegI sAdhu mAna liyA, taba mahAvratadhArI to svayaM siddha ho cukaa| jaba zrIjinezvara bhagavAnkI mUrtiko zrIjina sadRza mAnya karI taba usIko vaMdanA pajanA to svayaM siddha ho gyaa| jaba vyAkhyAna bAMdhanA maMjUra kara liyA, taba jAnakAra to svayaM siddha hogyaa| aise aise aneka dRSTAnta pratyakSa haiM so vizeSa pAThakavargabhI vicAra sakate haiN| aura zrImazAstroMke tAtparyako nahIM jAnane vAle For Private And Personal Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 33 ] haThavAdI puruSoMko to zrIpravacanasAroddhAra, tathA vRtti, aura zrIdharmaratnaprakaraNa vRtti, aura zrIabhayadevasUrijI vagairaha parvAcAyoMke banAye samAcAriyoMke grantha aura pratikramaNa garbha hetu, zrIzrAddhavidhivRtti, vagairaha zAstroMke anusAra sAMvatsarImeM bAraha mAsa cauvIza pakSake kSAmaNA karanekA hI nahIM banegA kyoMki ina zAstroMmeM to bAraha mAsa cauvIza pakSa bhI nahIM likhe haiM to phira bAraha mAsA dikA artha Uparake zAstroMke anusAra kaise mAnya kareMge aura pAMcoM hI pratikramaNoMkI vidhi Uparake zAstroM meM kahI hai isaliye Upara kahe so zAstroMke anusAra pAMca pratikramaNoMkI vidhiko to mAnya karanIhI par3egI aura saMvatsara zabdase bAraha mAsakA artha grahaNa karoMge to mAsaddhi honese teraha mAsakA bhI artha grahaNa karanAhI par3egA so to nyAyakI bAta haiM aura pahileke kAlameM aisI kutaka karanevAle vivekazUnya kadAgrahI puruSa bhI nahIM the nahIM to pUrvAcAryajI jarUra karake vistArase khulAsA likha dete kyoMki jisa jisa samayameM jaisI jaisI kutake karanevAle pUrvAcAyake samayameM jo jo haThavAdI puruSa the jinhoMko samajhAne ke liye vaise vaisehI khulAsA pUrvAcAyyAne vistA. rase kiyA hai jaise ki IzvaravAdI, nAstika, vagairahoke liye aura zrIjinamUrtiko tathA jinamUrtikI pUjA sambandhI zAstrokta vidhiko varNana karI haiM, parantu mUrtike aura pUjAke sambandhameM vartamAna samaya jaisI yuktiyAM likhanekI jarUrata nahIM thI jisakA kAraNa ki-usa samaya zrIjinamUrtike tathA usIkI pUjAke niSedhaka dUMDhiye, terahapanthI, vagairaha For Private And Personal Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 374 ] kuyuktiyAM karane vAle puruSa nahIM the parantu vartamAna samaya meM zrIjinamUrti ke nindaka vizeSa kuyuktiyAM karane lage to varta - mAna kAla meM usIke sthApaneke liye vizeSa yuktiyAM bhI hotI hai| taisehI isa vartamAna kAlameM teraha mAsa chavoza pakSake niSedha karane vAle sAtaveM mahAzayajI jaise zAstroM ke tAtparyyako nahIM jAnane vAle paidA huve to usIko sthApana karaneke liye itanI vyAkhyA bhI mereko isa jagaha karanI par3I nahIM to kyA prayojana thA, aba nyAyadRSTivAle satyagrAhI bhavyajIvoMko merA itanAhI kahanA hai ki jaise zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne zrIsUyagar3AGgajI, zrIdazavaikAlikajI, zrIuttarAdhyayanajI vagairaha zAstroM meM sAdhuke uddeza karake vyAkhyA karo hai usIko hI yathocita sAdhvI ke liye bhI samajhanA cAhiye aura zrIvandItAsUtrakI - " utthe aNuvayaMmi, nicca paradAragamaNa viraio // Ayariyamapyasatthe, itthapamAyappa saMgeNaM // 15 // apari gahiA ittara" ityAdi gAthAyoMmeM aura aticAroMkI AlocanA vagairaha meM zrAvakakA nAma uddeza karake vyAkhyA karI hai usIkohI yathocita zrAvikA ke liyehI samajhanA cAhiye itane para bhI koI viveka zUnya kutarke kare ki-- amuka amuka bAteM sAdhuke aura zrAvaka ke liye to kahI hai parantu sAdhvI aura zrAvikA ke liye to nahIM kahI hai aisI kutarka karanevAleko ajJAnIke sivAya, tatvajJa puruSa aura kyA kaheMge / taisehI jisa jisa zAstra meM candrasaMvatsara kI apekSAseM jo jo bAteM kahI hai usIkehI anusAra yathocita avasara meM abhivarddhita saMvatsarasambandhI bhI samajhanI cAhiye For Private And Personal Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 315 ] tathApi vivekazUnya haThavAdI koI aisI kutarke kare ki amuka zAstra meM mAsavRddhi ke abhAva se candrasamvatsara ke liye bAraha mAsake kSAmaNe kahe haiM parantu mAsavRddhi honeseM abhivarddhita samvatsara ke liye to kucha nahI kahA hai, aisI kutarka karane vAleko ajJAnIke sivAya, tattvajJa puruSa aura kyA kaheMge kyoMki ekake uddezya se jo vyAkhyA karI hove usIke hI anusAra dUsareke liyehI yathocita samajhanekI zrIjainazAstroM meM maryyAdA hai isaliye jUde nAma uddezya karake jUdI jUdI vyAkhyA zAstrakAra nahIM karate haiM parantu jo satyagrAhI vivekI AtmArthI hoveMge so to sadgurukI sevAse zrIjainazAstroMke tAtparyya ko samajha ke satyabAta grahaNa kareMge aura viveka rahita haThavAdI hogeM jisake karmeaukA doSa natu zAstrakAroM kA, jaise- zrIkalpasUtrakI vyAkhyAyoMmeM prasiddha bAta hai ki koI sAdhu sthaNDile jaGgala meM gayAthA so kucha jyAdA derIseM guru pAsa AyA taba usa sAdhukA guru mahArAjane derI se AnekA kAraNa pUchA taba usa sAdhune raste meM nATakIye logoM kA nATaka dekhaneke kAraNa derIseM AnA huvA so kahA, taba guru mahArAjane nATakIye logoMkA nATaka dekhane kI sAdhuko manAI karI saba vivekI buddhivAle catura the ve to nATakaNI lugAiyoMkA nATaka varjane kA bhI svayaM samajha gaye, aura viveka binAke the so to nATakaNI lugAiyoMkA nATaka dekhane ko khar3e rahe, taba guru mahArAjake kahane para viveka rahita honese bolekI Apane nATakIye logoMkA nATaka dekhanekI manAI karothI parantu nATakaNI lugAIyoM kA nATaka dekhane kI to manAI nahI karI thI taba guru mahA For Private And Personal Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 36 ] rAjane kahA ki jaba nATakakIya logoMkA nATaka varjana kiyA taba nATakaNI lugAiyoMkA nATaka to vizeSa rAgakA kAraNa honese svayaM varjana samajhanA cAhiye taba unhoMne guru mahArAjake kahane mujabahI maMjUra kiyA-aura haThavAdI mUrkha the so to guru mahArAjakohI dUSita ThaharAne lage ki Apane nATakIye logoMkA nATaka varjana kiyA to phira nATakaNI lugAiyoMkA nATaka kyoM varjana nahIM kiyA Uparake lekhakA kSAmaNAke sambandhameM tAtparyya aisA hai jaba zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne saMvatsara zabdake candra, abhivaddhitAdi jUde jade bheda pramANa sahita kahe haiM aura sAMvatsarika kSAmaNAke adhikArameM saMvatsara zabdaseM vyAkhyA karI hai jisameM mAsaddhike abhAvase candrasaMvatsarameM bAraha mAsAdiseM kSAmaNA karane meM Ate haiM usIkehI anusAra viveka buddhivAle catura hovege so to mAsaddhi honese teraha mAsAdise kSAmaNA karanekA svayaM samajha leveMge aura viveka rahita hoveMge so zAstroM ke anusAra yuktipUrvaka gurumahArAjake samajhAnese mAnya kareMge aura viveka rahita haThavAdI hoveMge so to zAstroM kA pramANa aura yukti hone para bhI zAstrakAra mahArAjoMkohI ulaTe dUSita ThaharAveMge ki adhika mAsakI ginatIko pramANa karake teraha mAsa chavIza pakSakA abhivarddhita saMvatsarako zAstra. kAra likha gaye to phira adhikamAsa honese teraha mAsa chavIza pakSake kSAmaNe karanekA kyoM nahIM likha gaye, isa tarahaseM apanI vakra jar3atA pragaTa karake bAlajIvoMko bhI mithyAtvameM pha~sAveMge, para bhavakA bhaya nahIM rakheMge, For Private And Personal Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 377 ] aura zAstrakAroM ko mithyA dUSaNa lagAke,phira Apa nirdUSaNa bhI baneMge, so to kaliyugakAhI prabhAvake sivAya aura kyA hogA so tattvajJa puruSa svayaM vicAra leveNge| praznaH-zrIjainazAstra meM candrasaMvatsarake 354 dinakA aura abhivarddhita saMvatsarake 383 dinakA pramANakahA hai phira sAMvatsarI sambandhI candrasaMvatsarameM 360 dinake aura abhivarddhita saMvatsara meM 390 dinake kSAmaNe karanekA Apa kaise likhate ho| uttara:-bho devAnupriya, zrIjinendra bhagavAnoMkA kahA huA nayagarbhita zrIjina pravacanakI zailI gurugama aura anu / bhava binA prApta nahIM ho sakatI hai kyoMki yadyapi zrIjainazAstroMmeM candra saMvatsarake 354 dina, 19 ghaTIkA, aura 36 palakA pramANa kahA hai aura abhivarddhita saMvatsarake 383 dina, 42 ghaTIkA, aura 34 palakA pramANa kahA hai so candra ke vimAnakI gatike hisAbase nizcaya naya saMbandhI samajhanA cAhiye aura jo candrasaMvatsarameM 360 dinake aura abhivarddhitameM 390 dinake kSAmaNe karane meM Ate haiM so duniyAkI rItise, vyavahAra naya karake, logoMko sukhase uccAraNa ho sake isaliye bahuta apekSAseM samajhanA caahiye| aura vyavahAra nayaseM candrasaMvatsarameM 360 dinakA aura abhivarddhita saMbattarameM 390 dinakA uccAraNa karake kSAmaNe karane meM Ate haiM parantu nizcaya naya karake to jitane samayase sAMvatsarImeM kSAmaNe karane meM AveMge utanehI samaya takake pApakRtyoMkI AlocanA ho sakegI so vizeSa pAThakavarga bhI svayaM vicAra leveMge aura caumAsI pAkSika devasIrAi pratikramaNa sambandhI bhI nizcaya nayakI aura vyavahAra For Private And Personal Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 318 ] nayakI apekSA ke liye Age likhaMgA aba satyagrAhI tattvajJa puruSoMko nyAyadRSTi se vicAra karanA cAhiye ki adhika mAsake kAraNa, caumAmImeM pAMca mAsAdiseM aura sAMvatsarimeM 13 mAsAdise kSAmaNe karane kA aneka zAstroMke pramANAnusAra yuktipUrvaka aura pratyakSa anubhavase svayaM siddha hai so to maiMne UparameM hI likha dikhAyA hai parantu sAtaveM mahAzayajI koI bhI zAstrake pramANa binA pAMca mAsa hote bhI cAra mAsake kSAmaNa karane kA aura teraha mAsa hote bhI 12 mAsake kSAmaNe karanekA likha dikhAke phira zAstrAnusAra pAMca mAsake aura teraha mAsake kSAmaNe karane vAloMko dUSaNa lagAte haiM so apane vidvattAkI hAMtI karA karake, saMsAra vRddhike hetubhUta utsUtra bhAvaNake sivAya aura kyA hogA so pAThakavargako vicAra karanA caahiye| aura bhI Age paryuSaNA vicArake cauthe pRSThakI 15 vIM paMliseM 21vIM paMkti taka likhA hai ki-( dUsarI bAta yaha hai kisI samaya solaha (16) dinakA pakSa hotA hai aura kabhI caudaha dinakA pakSa hotA hai usa samaya 'eka pakhkhANaM pannarasaNhaM divasANaM' isa pAThako chor3akara kyA dUsarI pAThakI kalpanA karate ho yadi nahIM karate to eka dinakA prAyazcitta bAkI raha jAyagA jaise tumhAre matameM 'cauNhaM mAsANaM' ityAdi pATa kahane se adhikamAsakA prAyazcitta raha jAtA hai) Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjana puruSoM sAtaveM mahAzayajIke UparakA lekhako dekhakara mereko bar3AhI vicAra utpanna hotA hai ki-sAtaveM For Private And Personal Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 39 ] mahAzayajI itane vidvAn kahalAte haiM tathApi zrIjaina zAstroM ke tAtparya samajhe binA apane kadAgrahake kalpita pakSako sthA. pana karaneke liye vRthAhI kyoM utsUtra bhASaNa karake apanI ajJatA pragaTa karI hai kyoMki laukika jyotiSake gaNita mujaba vartamAnika paJcAGga meM tithiyAMkI hAnI aura vRddhi honekA anukrame niyama hai aura adhikamAsakI to marvathA karake vRddhi hI honekA niyama hai parantu tithikI hAnI honese 14 dina kA pakSakI taraha, mAsakI hAnI hokara 19 mAsakA varSa kadApi nahIM hotA hai isaliye tithikI hAnI athavA vaddhi hove to bhI duniyAke vyavahArameM 15 dinakA pakSa kahA jAtA hai jisase kSAmaNe bhI 15 dinake karane meM Ate haiM aura mAsakI to hAnI na hote, sarvathA vRddhihI hotI hai isaliye duniyAke vyavahArameM bhI teraha mAsakA varSa kahA jAtA hai parantu mAsavRddhi hote bhI bAraha mAsakA varSa koI bhI buddhimAna vivekI puruSa nahIM kahate haiM jisase mAtaddhi honese kSAmaNe bhI 13 mAsakehI karane meM Ate haiM, parantu mAsavRddhi hote bhI bAraha mAsake kSAmaNe karanekA koI bhI buddhivAle vivekI puruSa nahIM mAnya kara sakate haiN| isaliye tithiyAMkI hAni vRddhi honekA niyama honeseM aura mAsakesadA vRddhi honekA niyama honese donakA eka sadRza vyavahAra hone kA sAtaveM mahAzayajI ThaharAte haiM so kadApi nahIM ho sakatA hai| aura nizcaya vyavahArAdi naya karake zrIjina pravacana calatA hai isaliye laukika paJcAGga meM 16 dinakA athavA 14 dinakA pakSa hote bhI vyavahAra nayakI apekSAseM 15 dina ke kSAmaNe karane meM Ate haiM parantu nizcaya naghakI apekSA se to For Private And Personal Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 380 ] 16 dinake athavA 14 dinake jitane samaya taka jitane puNya pApAdi kArya karanemeM Aye hove utanehI puNya kAryokI anumodanA aura pApakAryoMkI AlocanA karane meM AvegI, devasI rAi pratikramaNavat arthAt devasI aura rAipratikramaNakA sAMma aura saverameM cAra cAra paharakA kAla kahA hai parantu koI kAraNa yoga saMdhyA samaya devasI pratikramaNa na hosake to rAtrikA bAraha baje (madhyAnarAtri) ke samaya taka bhI pratikramaNa karanekA avasara milanese karane meM Asake taba nizcaya naya karake to cha paharake pApa kAryoM kI AlocanA hogI parantu vyavahAra nayako apekSAseM cAra paharake arthavAlA devaptI zabda grahaNa karake devasI kSAmaNe karane meM Avege aba dekhiye arddharAtri taka cha paharameM pratikramaNa karake bhI vyavahAra nayase cAra paharake arthavAlA devasI zabda grahaNa karane meM Ave aura punaH kAraNa yoge pahara rAtri zeSa rahate 3 baje hI dUsarIbAra rAi ( rAtri ) pratikramaNakaranekA kAraNa par3a gayA to eka pahara athavA savA paharameM rAtri pratikramaNa karatI samaya nizcaya naya karake to utanehI samaya takake pApakAyoMkI AlocanA hogI parantu vyavahAra nayase cAra paharake arthavAlA rAi zabdahI grahaNa karanemeMAvegA taisehI laukika paMcAGga mujaba 14 dine kiMvA 15 dine athavA 16 dine pAkSika pratikramaNa karane meM Ave to nizcaya naya karake to utanehI dinoMke pApakAyoMkI AlocanA karane meM AvegI parantu vyavahAra nayakI apekSAseM 15 dinakA pakSa kahane meM AtA hai isaliye15 dinake arthavAlA pAkSika zabda grahaNa karake kSAmaNe bhI karanene Ate haiM, parantu vyavahAra nayakA For Private And Personal Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 381 ] bhar3ake dUSaNase DaranevAle anya kalpanA kadApi nahIM kareMge so vivekI sajjana svayaMvicAra leveNge| aura sAtaveM mahAzayajI 16 dinakA pakSameM 15 dinake kSAmaNe karanese eka dinakA prAyazcita bAkI rahane saMbaMdhI aura 14 dinakA pakSameM bhI 15 dinake kSAmaNe karane se ekadina kA binA pApa kiye bhI prAyazcita jyAdA lene sambandhI Uparake lekhase ThaharAte haiM so niHkevala ajJAtapanase vyavahAra nayakA bhaGga karate haiM jisase zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA ullaMghana rUpa utsUtra bhASaka banate haiM so bhI pAThakavarga vicAra leveNge| ___ aura yadyapi zrIjainapaJcAGga kI ginatIseM tithi kI vRddhi honekA abhAva thA tathA pauSa aura ASAr3ha mAsakI sRddhi honekA niyama thA parantu laukika paJcAGgameM tithi kI vRddhi honekA ginatI mujaba niyama hai aura hareka mAsoMkI vRddhi honekA bhI niyama hai| jaba jaina paJcAGgake binA laukika paJcAGga mujaba tithi kI raddhiko sAtaveM mahAzayajI mAnya karake solaha (16) dinakA pakSako maMjUra karate haiM to phira laukika paJcAGgAnusAra prAvaNa bhAdrapadAdi mAsoMkI vRddhi hotI hai jisako mAnya nahIM karate huve ulaTA niSedha karaneke liye paryuSaNA vicArake lekhameM vRthA kyoM parizrama karake niSpakSa. pAtI vivekI puruSoMse apanI hAMsI karAne meM kyA lAbha uThAyA hogA so madhyastha dRSTivAle sajjana vayaM vicAra leveMge aura ( jaise tumhAre matameM 'caurahaM mAsANaM' ityAdi pATha kahane se adhika mAsakA prAyazcitta raha jAtA hai) sAtaveM mahAzayajIke Uparake lekhapara mereko itanAhI kahanA hai ki For Private And Personal Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 382 ] adhika mAsako mAnane vAloMke matameM to adhika mAta hone se pAMca mAsahote bhI cAra mAsa kahanese pAMcaSA adhika mAsakA prAyazcitta bAkI raha jAtA hai isaliye adhikamAsa honese pA~ca mAsa jarUra bolane cAhiye so to bolatehI haiM isakA vizeSa nirNaya aparameM ho gayA hai, parantu pA~ca mAsa hote bhI cAra mAsa bolane se pA~cavA adhika mAsakA prAyazcitta usIke antargata AjAnekA Uparake akSaroMseM sAtaveM mahAzayajIne apane matameM ThaharAnekA parizrama kiyA hai so koI bhI zAstra ke pramANa binA pratyakSa mAyAvRttiseM mithyAtva bar3hAne ke liye ajJa jIvoMko kadAgrahameM geranekA kArya kiyA hai kyoMki adhika mAsa honese pAMcamAsake daza pakSa pratyakSa meM hote haiM aura khAsa sAtaveM mahAzayajI vagairaha bhI saba koI adhika mAsake kAraNase pA~ca mAsake daza pAkSikapratikramaNa bhI karate haiM phira pAMcamAsa daza pakSa nahIM bolate haiM so yaha to 'mama vadane jihA nAsti' kI taraha bAlalIlAke sivAya aura kyA hogA se vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge;__ aura Age phira bhI sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNA vicArake pA~caveM pRSTha kI prathama paMktise chaTThI paMkti taka likhA haiM ki ( aba laukika vyavahAra para calie laukika jana adhika mAsameM nityakRtya chor3akara naimittikakRtya nahIM karate jaise yajJopavItAdi akSayatRtIyA dIpAlikA ityAdi, digambara loga bhI adhika mAsako tuccha mAnakara bhAdrapada zuklapaJcamI se pUrNimA taka daza lAkSaNika parvamAnate hai) Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjana puruSoM - zrIjinendra bhagavAnoMne to adhika For Private And Personal Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 383 ] mAsako ginatImeM le karakehI paryuSaNA karane kA kahA hai tathApi sAtaveM mahAzayajI paryuSaNA sambandhI zrIjainazAstra ke tAtparyyako samajhe binA ajJAta panesai utsUtra bhASaka ho karake adhika mAsakA niSedha karaneke liye gacchapakSI bAlajIvoMko mithyAtva meM phaMsAne vAlI aneka kutakoM kA saMgraha karate bhI apane maMtavyako siddha na kara sake taba laukika vyavahArakA saraNA liyA tathApi laukika vyavahArasaiM bhI ulaTe vartate haiM kyoMki laukika jana (vaiSNavAdi loga) to adhika mApsameM vivAhAdi saMsArika kArya chor3akara saMpUrNa adhika mAptako bArahamAsoMse vizeSa uttama jAna karake 'puruSottama adhika mAsa' nAma rakhkhake dAna puNyAdi dharmakAryya vizeSa karate haiM aura adhika mAsake mahAtmakI kathA apane apane ghara gharameM brAhmaNoMse vaMcAkara sunate haiN| aba pAThakavargako vicAra karanA cAhiye ki-laukikajana bhI jaise bAraha mAsoMmeM saMsArika vyavahArameM vartate haiM taisehI adhika mAsa honese teraha mAsoM meM bhI vartate haiM aura bAraha mAsoMse bhI vizeSa karake dAnapuNyAdi dharmakArya adhika mAsameM jyAdA karate haiM aura vivAhAdi muhUrta nimittika kArya nahIM karate haiM parantu binA muhUrta ke dharmakAyAkoM to nahI chor3ate haiM aura sAtaveM mahAzayajI laukika janakI bAteM likhate haiM parantu laukika janaseM viruddha ho karake dharmakAyA meM adhika mAsake ginatI kA sarvathA niSedha karate kucha bhI viveka buddhisaiM hRdayameM vicAra nahIM karate hai kyoMki laukika jana kI bAta sAtaveM mahAzayajI likhate haiM tabato laukikajana kI tarahahI sAtaveM mahAzayajIko bhI vartAva karanA cAhiye so to nahI karate For Private And Personal Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 384 ] huve ulaTe hI varttate haiM so bhI bar3ehI AzcaryyakI bAta hai / aura yajJopavIta, vivAha vagairaha muhUrta nimittika kArya to caumAse meM, malamAsa meM, siMhastha meM, adhika mAsameM, rikkA tithi meM, aura grahaNa vagairaha kitanehI yogoMmeM nahIM hote haiM parantu binA muhUrttakA paryuSaNAdi dharma kArya to caumAsemeM riktA tithi hone para bhI karanemeM Ate haiM isaliye muhUrtta nimittika kArya adhika mAsameM na honekA dikhA karake binA muhUrtta kA paryuSaNa parvakA niSedha karanA so sarvathA utsUtra bhASaNa karake bhole jIvoMko mithyAtvameM phaMsAnese saMsAra vRddhikA kAraNa hai so pAThakavarga bhI vicAra sakate haiM / aura yajJopavIta vivAhAdi muhUrtta nimittika kArya adhikamAsameM nahIM honekA sAtaveM mahAzayajI likha dikhA karake paryuSaNA bhI adhika mAsameM nahIM hone kA ThaharAte haiM taba to siMhastha, siMharAzIpara gurukA AnA hove taba teraha mAsameM yajJopavIta vivAhAdi muhUrta nimitta kArya nahIM karanemeM Ate haiM usIkehI anusAra sAtaveM mahAzayajIko bhI teraha mAsa meM paryuSaNAdi dharma kArya nahIM karanA cAhiye / yadi karate hove to phira gaccha kadAgrahI bAla jIvoMko mithyAtvameM pha~sAnekA vRthA kyoM parizrama kiyA so tatvajJa puruSa svayaM vivAra leveMge--aura muhUrta nimittika saMsArika kAryoMke liye tathA binA muhUrttakA dharma kAryoMke liye vizeSa vistAra se cauthe mahAzayajI nyAyAMbhInidhijIke lekhako samIkSA meM isIhI grantha ke pRSTha 194 se 204 taka acchI tarahase chapa gayA hai so par3hane se sarva niHsaMdeha ho jAvegA / For Private And Personal Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 385 ] aura akSayatRtIyA dIpAlikAdi sambandhI Age likhanemeM aavegaa| aura ( digambara loga bhI adhika mAsako tuccha mAnakara bhAdrapadazukla paJcamIsai pUrNimA taka dazalAnaNikaparva mAnate haiM ) sAtaveM mahAzayajIkA isa lekhapara mereko itanAhI kahanA hai ki-digambara loga to kevalIko AhAra, strIko mokSa, sAdhuko vastra, zrIjinamUrtiko AbhUSaNa, navAGgI pUjA vagairaha bAtoMko niSedha karate haiM aura zvetAmbara mAnya karate haiM isaliye digambara logoMkI adhika mAsa sambandhI kalpanAko zvetAmbara logoMko mAnya karane yogya nahIM hai kyoMki zvetAmbarameM paJcAGgIke aneka pramANa adhika mAsako ginatImeM karane sambandhI maujUda haiM isaliye digambara logoMkI bAtako likhake sAtaveM mahAzayajIne adhika mAsako ginatImeM lenekA niSedha karaneko udyama karake bAlajIvoMko kadAgrahameM gere haiM so utsUtra bhASaNarUpa hai aura sAtaveM mahAzayajI digambara logoMkA anukaraNa karate hoMge taba to UparakI digambara logoMkI bAteM sAtaveM mahAzayajIkA bhI mAnya karanI par3eMgI yadi nahIM mAnya karate ho to phira digambara logoMkI bAta likhake vRthA kyoM kAgada kAle karake samayako khoyA so pAThakavarga vicAra leveMge aura Age phira bhI paryuSaNA vicArake pA~cave paSThako 7 vI paMktise laTTha pRSThakI pA~cavIM paMkti taka likhA hai ki[adhikamAsa saMjJI paJcendriya nahIM mAnate, isameM koI Azcarya nahIM hai kyoMki ekendriya vanaspati zrI adhika mAsameM nahIM phltii| jo phala zrAvaNa mAsameM utpanna hone ge For Private And Personal Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 386 ] vAlA hogA vaha dUsarehI zrAvaNameM utpanna hAgA na ki philemeN| jaise do caitra mAsa hoge to dUsare caitrameM AmrAdi phaleMge kintu prathama caitra meM nhiiN| isa viSayakI eka gAthA Avazyakaniyuktike pratikramaNAdhyayanameM yaha hai"jai phullA kaNiArayA cUaga ahimAsayaMmi ghuTThami / tuha na khamaM phulle jai paccaMtA kariti DamarAI" // 1 // arthAt adhikamAsakI udghoSaNA honepara yadi karNikAraka phUlatA hai to phUle, parantu he AmravakSa ! tumako phUlanA ucita nahIM hai, yadi pratyantaka ( nIca ) azobhana kArya karate haiM to kyA tumheM bhI karanA cAhiye ?, sajjanoMko aisA ucita nahIM hai| isa bAta kA anubhava pAThakavarga kareM yadiH abhyAsakI saphalatA ho to jaise kuzAgrabuddhi AjJAnibaddha hRdaya AcAyoMne adhika mAsako ginatI meM nahIM liyA hai usI taraha tumheM bhI lekhAmeM nahIM lenA caahiye| jisase pUrvokta aneka doSoMse mukta hokara AjJAke ArAdhaka bnoge|] Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki- he sajjana puruSo sAtaveM mahAzayajIne gaccha pakSI bAlajIvoMko mithyAtvameM phaMsAneke liye Uparake lekha meM vRthA kyoM parizrama kiyA hai kyoMki prathama to ( adhika mAsa saMjI paJcendriya nahI mAnate ) yaha likhanAhI pratyakSa mahA mithyA hai kyoMki saMjJI paJcendriya saba koI adhika mAsako avazya karake mAnate haiM so to pratyakSa anubhavasehI siddha hai aura 'ekendriya vanassati adhika. mAsameM nahI phalanekA' AtaveM mahAzayajI likhate haiM so bhI For Private And Personal Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 380 ] mithyA hai kyoMki vanaspatikA phalanA aura phUloMkA, phaloMkA utpanna honA so to samaya, havA, pAnI, Rtuke, kAraNa hotA hai isaliye vanaspatiko samaya ( sthiti ) paripAka na huI hove tathA havA bhI acchI na hove jalakA saMyoga na mile to adhika mAsake binA bhI vanaspati nahIM phUlatI hai aura phala bhI utpanna nahI hote haiM aura adhika mAsameM bhI sthiti paripakka honese havA acchI laganeseM jalakA saMyoga milane se phalatI hai aura phUloMkI, phaloM kI utpatti bhI hotI hai / aura jaise bAraha mAsa meM utpanna honA, vRddhi pAmanA, phUlanA, phalanA, naSTa honA, vagairaha vanaspatikA svabhAva hai taisehI adhika mAsa honese teraha mAsa meM bhI hai seA to pratyakSa dikhatA hai / aura 'jo phala zrAvaNa mAsa meM utpanna honevAlA hogA sau pahile zrAvaNa meM na hote dUsare zrAvaNameM hogA' aisA bhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA ajJAtasUcaka aura mithyA hai kyoMki jaina paJcAGgameM aura laukika paJcAGgameM adhika mAsakA vyavahAra hai parantu musalamAnoMmeM, baGgalAmeM, aMgrejI meM, to adhikamAsakA vyavahAra nahIM hai kintu anukramase mAsa kI tArIkha mujaba vvavahAra hai jaba laukika meM adhika mAsa honese adhika mAsameM vanaspatikA phUlanA, phalanA nahI hone kA sAtaveM mahAzayajI ThaharAte haiM to kyA laukika adhikamAsameM jo musalamAnoMkI, baGgalAkI aura aMgrejIko 30 tArIkhoMke 30 dina vyatIta hoveMge usImeM bhI vanaspatikA phUlanA phalanA na honeka: sAtaveM mahA For Private And Personal Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 388 ] zayajI ThaharA sakeMge se to kadApi nahIM to phira vRthA kyoM kadAgrahI bAlajIvoMko mithyAtvakI zraddhAmeM geraneke liye adhika mAsameM vanaspatiko nahIM phalanekA utsUtra bhASaNarUpa pratyakSa mithyA sthApana karate haiM so nyAyadRSTi vAle vivekI pAThakavarga svayaM vicAra leveMge // ___aura adhika mAsako vanaspati aGgAkAra nahI karatI hai ityAdi lekha cauthe mahAzayajI nyAyAmbhonidhijIne bhI bAlajIvoM ko mithyAtvameM geraneke liye utsUtra bhASaNarUpa likhA thA jisakI bhI samIkSA isIhI granyake pRSTha 205 seM 210 taka chapa gaI hai sau par3hanesai vizeSa nirNaya ho jaavegaa| ____ aura 'do caitra mAsa hoMge to prathama caitrameM AmrAdi nahIM phalate dUsare caitrameM phalegeM isa viSaya sambandhI Avazyaka niyuktike pratikramaNa adhyayanakI eka gAthA' sAtaveM mahAzayajIne likha dikhAI-to to niHkevala apane vidvattA kI ajIrNatA pragaTa karI hai kyoMki zrIAvazyaka niyukti ke racane vAle caudaha pUrvadharazrutakevalI zrImAn bhadrabAhu svAmIjI jainameM prasiddha haiM unhI mahArAjako anumAna 2270varSa vyatIta hogaye haiM unhoMke samayameM aThAzI grahoMke gatikI maryAdA pUrvaka jainapaJcAGga surUthA usImeM pauSa aura ASAr3ha mAsake sivAya caitrAdi mAsoMkI vRddhikAhI abhAva thA to phira zrIAvazyaka niyuktike gAthAkA tAtparyArthako guru gamaseM samajhe binA dUsare caitrameM AmrAdi phalanekA sAtaveM mahAzayanI ThaharAte haiM so vivekI buddhimAn kaise mAnya karegeM apitu kadApi nhiiN| aura zrIAvazyaka niyuktikI gAthA likhake adhika For Private And Personal Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 39 ] mAsako ginatImeM lenekA sAtaveM mahAzayajIne niSedha kiyA hai so bhI niHkevala gaccha pakSake Agrahase aura apanI vidvattA ke abhimAnase dRSTirAgI ajJajIvoMko mithyAtvameM pha~sAne ke liye niyuktikAra mahArAjake abhiprAyako jAne binA vRthAhI parizrama kiyA hai kyoMki niyuktikAra mahArAja caudaha pUrvadhara itakevalI the isaliye zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjAMkA kahA huvA aura ginatImeM pramANa bhI karA huvA adhika mAsako niSedha karake utsUtra bhASaNa karane vAle baneMge yaha to koI alpabuddhi vAlA bhI mAnya nahIM karegA tathApi sAtaveM mahAzayajIne niyukti kI gAthAse adhika mAsako ginatImeM lene kA niSedha karake caudaha pUrvadhara zrutakevalI mahArAjako bhI dUSaNa lagAte kucha bhI pUrvAparakA vicAra viveka buddhise hRdayameM nahIM kiyA yaha to bar3ehI aphasosakI bAta hai| aura khAsa isIhI zrIAvazyaka niyuktimeM samayAdi kAlakI vyAkhyAse adhika mAsako pramANa kiyA hai usI niyuktikI gAthA para zrIjinadAsagaNi mahattarAcAryajIne cUrNimeM, zrIharibhadra sUrijIne vRhadvRttimeM, zrItilakAcArya jIne laghuvRttimeM, aura maladhArI zrIhemacandrasUrijIne zrIvizeSAvazyakavRttimeM, khulAsA pUrvaka vyAkhyA karI hai usIse pragaTa pane adhika mAsakI ginatI siddha haiM mo isa jagaha vistArake kAraNase Uparake pAThoMkoM nahIM likhatA hUM parantu jisake dekhane kI icchA hove so niyuktike cauvIsathA-adhyayanake pRSTha 51meM, vahad ittike pRSTha 206 meM aura vizeSAvazyakI vRttike pRSTha 495 meM dekha lenA / For Private And Personal Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 30 ] aba isa jagaha vivekI pAThakavargako vicAra karanA cAhiye ki-khAsa niyuktikAra mahArAja adhikamAsako pramANa karane vAle the tathA khAsa zrI Avazyaka niyukti meM hI adhika mAsako pramANa kiyA hai so to pragaTa pATha hai tathApi sAtaveM mahAzayajIne gacchapakSake kadAgrahaseM dRSTirAgiyoM ko mithyAtvake jhagar3e meM gerane ke liye niyuktikAra caudaha pUrvadhara mahArAjake viruddhArtha meM utsUtra bhASaNarUpa apanI mati kalpanAse, niyuktikI gAthA likhake usIke tAtparyyako samajhe binAhI adhika mAsako ginatImeM niSedha karanekA vRthA parizrama kiyA so kitane saMsArakI vRddhi karI hogI so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne aura tattvajJa puruSa bhI apanI buddhise svayaM vicAra leveNge| __aba isa jagaha pAThakavargako niHsandeha hone ke liye niyuktikI gAthAkA tAtparyyArthako dikhAtA huuN| zrIniyuktikAra mahArAjane zrIAvazyaka niyukti meM cha (6) AvazyakakA varNana karate pratikramaNa nAmA cauthA Avazyaka meM "paDikkamaNaM 1 paDiaraNA 2, paDiharaNA 3 vAraNA 4 Niyatiya 5 // jiMdA 6 garahA 1 sohI8, paDikkamaNaM ahahA hoi" // 3 // isa gAthAse ATha prakArake nAma pratikramaNake kahe phira anukrame AThoMhI nAmoke nikSepoMkA varNana kiyA haiM aura bhavyajIvoMke upagArake liye addhANe 1 pAsae 2 duddhakAya 3 visoyaNA talAe 4 // dokamA 5 citaputti 6 paimAriyAya 7 vattheva 8 aDhaNaya" // 12 // isa gAthAsai pratikramaNa sambandhI ATha dRSTAMta dikhAye jisameM pAMcavA giyatti arthAt nivRtti so unmArgase haTa karake For Private And Personal Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 391 ] sanmArgameM pravartane sambandhI do kanyAkA eka dRSTAMta dikhAyA hai jisakI carNikArane, vRhad vRttikArane aura laghupattikArane khulAsA pUrvaka, vyAkhyA karI hai aura dravya nivRtti para dRSTAMta dikhAke, phira bhAva nivRtti para upanaya karake dikhAyA hai, usIke saba pAThoMko vistAra ke kAraNase hama jagaha nahIM likhatA hU~ parantu jisake dekhanekI icchA hove so carNike 264 pRSThameM, tathA vRhad kRttike 233 pRSTha meM dekhlenaa| aura pAThakavargako laghuvRttikA pATha isa jagaha dikhAtA hU~ zrItilakAcAryajI kRta zrI Avazyaka laghu vRttike 196 pRSTha yathA ekatra nagare zAlA, patiH zAlAsu tasya ca // dhUrtAvayaMti teSveko, dharto madhuragI sadA // 1 // kuviMdasya sutA tasya,tena saaiimyujyt|| tenoce sAtha nazyAmo, yAvavatti na kazcanaH // 2 // tayoceme vayasyAsti, rAjaputrI tayA samaM // saMketo. sti yathA dvAbhyAM, patireka kariSyate // 3 // tAmapyAnayatenoce, sAtha tAmapyacAlayat / / tadA pratyaSe mahati, gItaM kenApyadaH sphuTaM // 4 // "jai phullA kamiyArayA, caagaahi mAsayaMmighaTuMmi // tuha na khamaM phulleu, jai paccaMtA kariMti imarAiM" // "nakhamaM nayuktaM pratyaMtA nIcakAH DamarANi viplavarUpANi zeSaM spaSTha // atvaiva rAjakanyA sA dadhyau cataM mahAtarum // upAlabdho vasaMtena, karNikAroudhamastaruH // // puSpito yadi kiM yuktaM, tavottamatarostvayA // adhika mAsa ghoSaNA, kiM na tetyasyagIH zubhA // 6 // cetkuviMdI karotyevaM, kartavyaM ki mayApi tan // nihattAsAmiSAdratna, karaMDomesti vismRtH|| // rAjasUH kopi tatrAhi, gotrajaistrAsito For Private And Personal Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 32 ] nijaiH // tajjJAtaM zaraNI cakre, pradattA tenatasya sA // 8 // tena zvazura sAhAyyAnirjityanijagotrajAna // punalebhe nijaM rAjya, paTTarAjJI babhUva sA // 29 // nivRttivyatobhANi, bhAve copanayaH punaH // kanyAsthAnIyA munayo, viSayA dharsa sannibhAH // 10 // yogIti gAnAcAryopadezAttebhyo nivarttate // sugarbhAjanaM sasyA, durgatestvaparaH punaH // 11 // aba vivekI tattvajJapuruSoMko isa jagaha vicAra karanA cAhiye ki rAjyakanyA unmArgameM pravartane lagI taba usI ko samajhAne ke liye kavine cAturAIse dUsarekI apekSA le kara "jai phullA" ityAdi gAthA kahI hai so to vyAkhyAkAroMne pragaTa karake kahA hai tathApi sAtaveM mahAzayajI niyuktikAra mahArAjake abhiprAyako samajhe binAhI rAjakanyAke dRSTAntakA prasaGgako chor3a karake binA saMbaMdhakI eka gAthA likhake adhika mAsameM vanaspatiko nahIM phalanekA ThaharAyA parantu dIrgha dRSTi se pUrvAparakA kucha bhI vicAra na kiyA kyoMki vasanta Rtu mukhase bola ke Amra ko olambhA detI nahIM, tathA Ama sunatA bhI nahIM aura jaina jyotiSake hisAbase vasaMta RtumeM adhika mAsa hotA bhI nahIM, aura adhika mAsa honese vanaspatiko koI udghoSaNA karake sunAtA bhI nahIM hai| parantu yaha to granthakAra mahArAjane apanI utprekSArUpa cAturAIse dUsarekI apekSA le karake prAsaGgika upadezake liye kahA hai isaliye vAstavameM adhika mAsako udghoSaNA Amrako sunA karake vasanta Rtake olaMbhA dene sambandhI nahIM samajhanA cAhiye kyoMki vartamAnaka paJcAGgameM caitra, vaizAkha, jyeSTha, ASAr3ha, For Private And Personal Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 25 ] zrAvaNAdi mAsoM kI vRddhi honeseM una adhika mAsoMke samayameM dezadezAntare Amra vRkSAdikA phUlanA, phalanA aura AmoMkA utpatti honA pratyakSa dekhane meM aura sunanemeM AtA hai aura kisI dezameM mAgha, phAlguna mAsameM to kyA paraMtu hareka mAsoMmeM bhI Amra phUlate haiM aura adhika mAsake binA bhI hareka mAsoMmeM kaNiyara bhI phUlatA rahatA hai isaliye zAstrakAra mahArAjakA abhiprAyake viruddha aura kAraNa kAryya tathA Age pIcheko sambandhako prastAvika bAtako chor3a karake adhUrA sambandha lekara zabdArtha grahaNa karanese to bar3ehI anarthakA kAraNa hojAtA hai, jaise ki - zrIsUyagar3AGgajImeM vAdiyoMke mata sambandhakI bAtako, zrIrAyaprazenI meM paradezI rAjAke sambandhakI bAtako zrIAvazyakajIkI aura zrIuttarAdhyayanajIko vyAkhyAyoMmeM niyoMke sambandhakI bAtako, aura zrIkalpasUtrakI vyAkhyAyoM meM zrIAdijinezvara bhagavAn ke vArSika pAraNeke avasara meM donuM hAthokA vivAda ke sambandhakI bAtako ityAdi paJcAGgI ke aneka zAstroM meM saikar3o jagaha zabdArtha aura hotA hai parantu zAstra kAra mahArAjakA abhiprAya aurahI hotA hai isaliye usa jagahakI vyAkhyA likhate pUrvAparakA sambandha rahita aura zAstrakAra mahArAjake abhiprAya viruddha niHkevala zabdArthako pakar3a karake anya prasaGgako anya prasaGgameM adhUrI bAtako likhane vAlA ananta saMsArI mithyA dRSTi nihUva kahA jAve, taisehI zrIAvazyaka niyuktikAra mahArAjake abhiprAyake viruddhArthamai zabdArthako pakar3a karake binA sambandhako aura adhUrI bAta likhake jo sAtaveM mahAzayajIne bAlajIvoM 50 For Private And Personal Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 394 ] ko mithyAtva meM pha~sAnekA udyama kiyA hai so niHkevala utsUtra bhASaNa rUpa hone se saMsAra bRddhikA hetubhUta hai so vivekI tattvajJa puruSa apanI buddhise svayaM vicAra leveMge ; aura phira bhI zrI Avazyaka niryuklikI gAthA kI bAtapara sAtaveM mahAzayajIne apanI cAturAI bhole jIvoMko dikhAI hai ki ( kuzAgra buddhi AjJA nibaddha hRdaya AcAyane adhika mAsako ginatI meM nahIM liyA hai usI taraha tumhe bhI lekhAmeM nahIM lenA cAhiye jisase pUrvokta aneka doSoMse mukta hokara AjJAke ArAdhaka banoge ) sAtaveM mahAzayajIkA yahabhI likhanA apanI vidvattAke ajIrNatAse saMsAra vRddhikA hetu bhUta utsUtra bhASaNa hai kyoMki niryuklikI gAthAmeM to akidha nasakI ginatI niSedha karane vAlA eka bhI zabda nahIM hai parantu zrI ananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMne anante kAlase adhika mAsako ginatI meM liyA hai isa liye tattvaca buddhivAle zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA ke ArAdhaka jitane AtmArthI uttamAcArya huve hai una sabI mahAnu bhAvoMne adhika mAsako ginatI meM liyA hai aura Age bhI lebeMge isaliye isakaliyuga meM jo jo adhika mAsako ginatI meM lenekA niSedha karanevAle ho gaye haiM tathA vartta mAna meM sAtaveM mahAzayajI vagairaha hai so sabIho paJcAGgIkI zraddhA rahita zrIjinAjJAke utthApaka hai kyoMki adhika mAsako ginatI meM karane sambandhI 22 zAstroMke pramANato isIhI grantha ke pRSTha 27/28 meM chapa gaye haiM aura zrIbhagavatIjImeM 23, tathA tadvRttimeM 24, zrIanuyogadvAra meM 25, tathA For Private And Personal Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 395 ] tavRttimeM 26, zrIvyavahAravRttimeM 27, zrIAvazyakaniyuktimeM 28, tathA cUrNimeM 29, vahadvattimeM 30, laghuttimeM 31, aura zrIvizeSAvazyakavattiya 32, zrIkalpasUtrameM 33, tathA zrIkalpa. sUtrakI sAta vyAkhyAyoMmeM 40, zrIjambUdvIpaprajJapti meM 41, tathA zrIjambUdvIpa prAptikI pAMca vyAkhyAyoMmeM 46, zrIgacchAcAra payannAko vRttimeM 47, zrIjyotiSa karaNDapayannAmeM 48, tathA savRtti 49, zrIdazAzrutasmAndhasUtrakI cUrNimeM 50, zrIvidhiprapAmeM 51, zrImaNDalaprakAzameM 52, saina praznameM 53, aura navatattvakI cAra vyAkhyAyoMmeM 57, aura zrItattvavArthakI vRttiaiM 58, ityAdi paJcAGgIke aneka zAstroM ke pramANoMse adhika mAtakI ginatI svayaM siddha hai| isaliye zrIjinAjJAke ArAdhaka paJcAGgIkI zraddhAvAle AtmArthI prANiyoMko to adhika mAsakI ginatI avazyameva pramANa karanA cAhiye jisase kucha bhI dUSaNa nahIM laga sakatA hai parantu niSedha karane vAle hai so aura paJcAGgI mujaba adhika mAsakA pramANa karanevAloMko apanI kalpanAse mithyA dUSaNa lagAte haiM so saMsArameM paribhramaNa karane vAle utsUtra bhASaka aura aneka dUSaNoMke adhikArI ho sakate hai mo to pAThakavarga bhI vicAra sakate haiM / aura paJcAGgIke eka akSaramAtrako bhI pramANa na karane vAle ko tathA paJcAGgIke viruddha thoDIsI bAtakI bhI parUpanA karane vAleko mithyA dRSTi nihUva kahate hai so to pramiddha bAta hai to phira paJcAGgIke aneka zAstrAnusAra adhika mAsakI ginatI siddha hote bhI, nahI mAnane vAleko aura itane paJcAGgoke zAstroMke pramANa viruddha parUpanA For Private And Personal Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir karane vAleko mithyA dRSTi mahAnihava kahane meM kucha harajA hoveto tattvajJa purupoMko vicAra karanA caahiye| ____ aba aneka dUSaNoM ke adhikArI kauMna haiM aura jinAjJAke ArAdhaka kauna haiM so vivekI pAThakavarga svayaM vicAra leveMge ;___aura bhI Age paryuSaNA vicArake chaTTha pRSThakI 6 paMkti se 18 vI paMkti taka likhA hai ki ( vAdIkI zaGkA yahA~ yaha hai ki adhika mAsameM kyA bhUkha nahIM lagatI, aura kyA pApakA bandhana nahIM hotA, tathA devapUjAdi tathA pratikramaNAdi kRtya nahIM karanA ? isakA uttara yaha hai ki kSadhAvedanA, aura pApabandhanameM mAsa kAraNa nahIM hai, yadi mAsa nimitta ho to nArakI jIvoMko tathA aDhAIdvIpake bAhara rahane vAle tiryaJcoko kSudhAvedanA tathA pApabanya nahIM honA caahiye| vahA~ para mAsa pakSAdi kucha bhI kAlakA vyavahAra nahIM hai| devapUjA tathA pratikramaNAdi dinase baddha hai mAsabaddha nahIM hai| nityakarmake prati adhika mAsa hAnikAraka nahIM hai, jaise napuMsaka manuSya strI ke prati niSphala hai kintu lenA le jAnA Adi gRhakAryake prati niSphala nahIM hai usI taraha adhika mAsake prati jAnoM) aparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki he sajjana puruSoM sAtave mahAzayajIne prathama vAdIkI taraphaseM zaGkA uThA karake usIkA uttara dene meM khUbahI apanI anjatA pragaTakarI hai kyoMki kSudhA laganA so to vedanI karmake udayase sarva jIvoMko hotA hai aura vedanI karma bhadhika mAsameM bhI samaya samaya meM bandhAtA hai tathA udaya bhI For Private And Personal Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Achar [ 387 ] AtA hai aura usakI nivRtti bhI hotI hai isaliye adhika mAmameM kSudhA lagatI hai aura usIkI nivRtti bhI hotI hai| aura pApa bandhanameM bhI lana, vacana, kAyAke yoga kAraNa hai usIse pApa bandhana rUpa kArya hotA hai aura mana, bacana, kAyAke, yoga mamaya samayameM zubha vA azubha hote rahate haiM jisase samaya samaya paNya kA athavA pApa kA bandhana bhI hotA hai aura samaya samaya karakehI AvalikA, muhUrta, dina, pakSa, mAsa, saMbalsara, yugAdiseM yAvat ananta kAla vyatIta hogaye haiM tathA Age bhI hoveMge isaliye adhika mAsameM puNya pApAdi kArya bhI hote haiM aura usIkI nivRtti bhI hotI hai aura samayAdi kAlakA vyatIta honA aDhAI dvIpameM tathA aDhAI dvIpake bAharameM aura Urddha lokameM, adholokameM sarva jagaha meM hai isaliye yahAMke adhika mAsakA kAlameM vahAM bhI samayAdise kAla vyatIta hotA hai isIhI kAraNase yahA~ke adhika mAsakA kAla meM yahAMke rahane vAle jIvoMkI tarahahI vahAMke rahanevAle jIvoMko vahAM bhI kSadhA lagatI hai aura puNya pApAdikA bandhana hotA hai aura yadyapi vahAM pakSamAsAdike vartAvakA vyavahAra nahIM hai parantu yahAMjhI aura vahAM bhI adhika mAsake pramANakA samaya vyatIta honA sarvatra jagaha eka samAna hai isIhI liye cAroMhI gatike jIvoMkA AyuSyAdi kAla pramANa yahAMke saMvatsara yugAdike pramANaseM ginA jAtA hai jisase adhikamAsake ginatIkA pramANa-saMvatsara, yuga, pUrvAGga, pUrva, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, vagairaha sabI kAlameM sAtha ginA jAtA hai tathApi sAtaveM mahAzayajI adhikamAsake For Private And Personal Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 398 / kAlameM nArakI jIvoMko tathA aDhAI dvIpake bAhera rahane vAle jovoMko kSadhA vedanA tathA pApabandhana nahIM honekA likhate haiM mo ajJatAke sivAya aura kyA hogA so pAThakavarga svayaM vivAra leveMge ;__ aura ( devapUjA pratikramaNAdi dinase bar3ha hai mAsa baddha nahI hai nitya karma ke prati adhikamAsa hAni . kAraka nahI hai) sAtaveM mahAzayajokA yaha bhI lindanA mAyAvRttise bAlajIvoMko bhramAneke liye mithyA hai kyoMki devapUjA pratikra naNAdi jaise dinase pratibaddhavAle hai taise hI pakSa, mAsAdise bhI pratibadu vAle hai imaliye pakSa, mAmAdimeM jitanI deva pUjA aura jitane pratikramaNAdi dharmakArya kiye jAve utanAhI lAbha milegA aura puNya athavA pApakArya se AtmAko jaite divasa lAbhakAraka athavA hAnikAraka hotA hai taisehI pakSa mAsAdimeM puNya athavA pApa honese pakSa mAsAdi bhI lAbhakAraka athavA hAnikAraka hotA hai imaliye pakSa mAsAdikake puNya kAryoMkI anumodanA karake usa pakSa mAsAdiko apane lAbhakArI mAne jAte haiM taisehI pakSa nAsAdimeM pApakAyyaM huve hove uttIkA pazcAttApa karake usIkI AlocanA lene meM AtI hai aura uptI pakSa mAsAdiko apane hAnikAraka samajhe jAte haiM aura eka pakSake 15 rAi tathA 15 devatI aura eka pAkSika pratikramaNa karane meM AtA hai taise hI eka mAsameM 30 rAi tathA 3. devasI aura do pAkSika pratikramaNa karane meM Ate haiM mo to pratyakSa anubhava se prasiddha hai isaliye eka mAsake 30 dinoMmeM saba saMsAra vyavahAra aura puNya pApAdi kArya hote nA sAvaM For Private And Personal Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 3 ] mahAzayajI usIkI ginatIkA niSedha karate haiM so to pratyakSa anyAya kAraka vRthA hai isa bAtako pAThakavarga bhI svayaM vicAra sakate haiM aura tIno mahAzayoMne bhI UparakI bAta saMbandhI bAla lIlAko taraha lekha likhA thA jisakI bhI mamIkSA isIhI granthake pRSTha 142 / 143 meM chapa gaI hai so par3hane meM vizeSa niHsandeha ho jAvegA;___ aura ( jaise napaMsaka manuSya strI ke prati niSphala hai kintu lenA lejAnA Adi gRhakAryake prati niSphala nahIM hai usI taraha adhika mAsake prati jAnoM ) ina akSaroM karake sAtaveM mahAzayajIne devapUjA munidAna AvazyakAdi 30 dinoM meM dharmakArya hote bhI paryuSaNAdi dharmakAryoM meM 30 dinoMkA eka mAmako ginatImeM niSedha karane ke liye adhika mAsako napaMsaka ThaharA karake bAlajIvoMko apanI vidvattAkI cAturAI dikhAI hai se to niHkevala utsUtrabhASaNa karake gAr3ha mithyAtvase saMsAra vRddhikA hetu kiyA hai kyoMki zrIananta tIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMne jaise mandirajIke Upara zikhara vizeSa zobhAkArI hotA hai usI taraha kAlakA pramANake Upara zikhararUpa vizeSa zobhAkArI kAlacUlAkI uttama opamA adhika mAsako diI hai aura adhikamAsa ko ginatImeM sAmila le karakehI teraha mAsakA abhivarddhita saMvatsara kahA hai jinakA vistAraseM khulAsA isIhI granthake pRSTha 18 se 65 taka chayagayA hai tathApi sAtaveM mahAzayajIne zrIananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjA ullaGghanarUpa tathA AzAtanA kAraka aura paJcAGgIke pratyakSa pramANoMko chor3a karake adhika mAmako napaMsakakI halakI For Private And Personal Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 400 ] opamA likhake adhika mAsako hilanA karI aura saMsAra vRddhikA kucha bhI bhaya na kiyA so vaDhehI aphasosakI bAta hai: aura vaiSNavAdi loga bhI adhikamAsako dAnapuNyAdi dharmakAyoM meM to bAraha mAseAMse bhI vizeSa uttama "puruSotama adhika mAsa" kahate haiM aura usIkI kathA sunate haiM aura dAnapuNyAdi karate haiM aura paJcAGgameM bhI teraha mAsa, chavIza pakSakA varSa likhate haiM se to duniyA meM prasiddha hai tathApi sAtaveM mahAzayajI adhika mAsako napuMsaka kahake usako ginatImeM niSedha karate hube, terahamA adhika mAsako sarvathAhI ur3A dete haiM aura duniyAke bhI viruddhakA kucha bhI bhaya nahIM karate haiM se bhI abhinivezika mithyAtvakA namUnA hai kyoMki sAtaveM mahAzayajo kAzI bahuta varSoM se Thahare haiM aura adhika mAsa honete paruSottana adhika mAsake mahAtma kI kathA kAzImeM aura saba zaharoMne aneka jagaha vaMcAtI hai sautA prasiddha hai aura jainazAstrAnusAra tathA laukika zAstrAnusAra dharmakAryoM meM adhika bhAma zreSTha hai, tathApi sAtaveM mahAzayajI napuMsaka ThaharAte haiM sele aisA hotA hai ki-- kisI nagarameM eka zeTha rahatA thA, mo rUpalAvaNya karake yukta aura dharmAvalambI thA isaliye usIne parastrI gamanakA aura vezyAke gamanakA varjana kiyA thA, sA zeTha kisI avasarameM bajArake rastese calA jAtA thA usI rastemeM koI vyabhicAriNI strIkA aura vezyAkA makAna AyA, taba vaha aTha usIkA makAnake pAsa ho karake Ageko calA gayA parantu usIke makAnapara na gayA taba usa zeThako dekhakara vaha For Private And Personal Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 409 ] vyabhicAriNI strI aura bezyA kahane lagI ki, yaha to napuMsaka hai isaliye hamAre pAsa nahIM AtA hai| ___aba pAThakavargako vicAra karanA cAhiye ki-jaise usa vyabhicAriNI strIkA aura vezyAkA mantavya lasa zeThase paripUrNa na huvA taba usI ko napuMsaka kahake usIkI mindA karI parantu jo vivekabuddhi vAle nyAyavAn dharmI manuSya hoyeMge se to usa zeThako napuMsaka ma kahate huve uttamapuruSa hI kaheMge, taisehI sAtaveM mahAzayajI bhI adhika mAsako ginatImeM lenekA niSedha karane ke liye utsUtra bhASaNarUpa aneka kuthuktiyoMkA saMgraha karate bhI apanA mantavyako siddha nahIM kara sake taba napuMsaka kahake adhika mAsakI nindA karI aura zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA ummaGghana honese saMsAra vRddhikA bhaya na kiyA parantu jo viveka buddhi vAle nyAyavAn dharmI manuSya hoveMge so to adhika mAsako napuMsaka ma kahate huve zrItIrthaGkara maNadharAdi mahArAjAMkI AjJAnusAra vizeSa uttamahI kaheMge so tattvajJa pAThaka varga svayaM vicAra leveMge ;--- aura adhika mAsako napaMsaka kahake dharma kAryoMmeM niSedha karane ke liye cauthe mahAzayajIne bhI utsUtra bhASaNa rUpa kuyuktiyoM ke saMgrahavAlA lekha likhake bAla jIvoMko mithyAttva meM geranekA kAraNa kiyA thA jisakI bhI samIkSA isIhI granthake pRSTa 200se 204 taka acchI tarahase khulAsA pUrvaka chapa gaI hai so par3hanese vizeSa niHsandeha ho jAvegA; aura jaise dharmI puruSoMko para strI dekhane meM adheikI taraha honA cAhiye parantu deva guru ke darzana karane meM to For Private And Personal Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 402 ] cAra AMkha vAlekI taraha ho jAnA cAhiye taisehI yaha zeTha puruSa hai parantu para strIke gamanakA aura vezyAke ganamakA varjana karanevAlA dharmAvalambI honese unake sAtha maithuna sevana karanemeM to napuMsakakI taraha haiM parantu apane niyamakA pratipAlana karake brahmacaryya dhAraNa karanemeM tA samartha honese uttama puruSakI taraha hai arthAt ApahI usa guNase uttama puruSa haiM isI nyAyAnusAra yadyapi adhika mAsa bhI ginatI pramANakA vyavahAra meM to bAraha mAsoM ke barobarahI puruSa rUpa hai usImeM vaiSNava loga dAna puNyAdi vizeSa karate haiM aura usIke mahAtmyakI kathA sunate haiM isIliye usIko puruSottama adhika mAsa kahate haiM / aura zrIjaina zAstroM meM bhI mandira ke zikharavat kAlakA pramANake zikhara rUpa uttama opamA adhika mAsako hai / usImeM muhUrta naimittika vivAhAdi Arambha vAle saMsA rika kAryya nahIM hote haiM parantu dharma kAryya to vizeSa hote haiM isaliye uparokta nyAyAnusAra muhUrtta naimittika Arambha vAle saMsArika kAryoMmeM to adhika mAsa napuMsakakI taraha hai parantu dharma kAryoMmeM to vizeSa uttama honese sabase adhika hai isaliye isakA adhika nAsa aisA nAma bhI sArthaka hai tathApi dharma kAryoM aura ginatIkA pramANa meM usIko napuMsaka ThaharA karake adhika mAsako jindA karate hue usIkI ginatI niSedha karate haiM to vaha vyabhicAriNo srokA aura vezyAkA anukaraNa karanevAle haiM so pAThakavarga vizvAra lebeMge aura aba sAtaveM mahAzayajIke AgekA lekhakI samIkSA karake pATha varSako dikhAtA hUM paryuSaNA vizvArake uTThe pRSTakI 19 vIM paMkti meM sAtaveM pRSTakI For Private And Personal Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 403 ] cauthI paMkti taka likhA hai ki-(jaina paJcAGgAnusAra to eka yugameM do hI adhika mAsa Ate haiM arthAt yugake madhyameM ApAr3ha do hote haiM aura yugAnta meM do pauSa hote haiN| do prAvaNa do bhAdra aura do Azvina vagairaha nahIM hote / isa bhAvakI sUcanA dene vAlI pATha dekho:"jaI jaga majja to doposA jaI jaga ante do AsAr3hA" yadyapi jaina paJcAGgakA viccheda ho gayA hai tathApi yukti aura zAstra lekha vidyamAna hai) sAtaveM mahAzayajIkA isa lekha para mereko itanAhI kahanA hai ki-zAstrake pAThase eka yugameM do adhika mAsa honekA Apa likhate ho so yaha donoM adhika mAsa jaina zAstrAnusAra ginatImeM liye jAte the to phira Upara hI "kuzAgraha buddhi AzAnibaddha hRdaya AcAryoMne adhika mAsako gimatImeM nahIM liyA hai" aise akSara likhake paryuSaNA vicArake saba lekhameM adhika mAsakI ginatI niSedha kyoM karate ho kyA Apako zAstrako vAkya pramANa nahIM hai, yadi hai to ApakA niSedha karanA saMsAra raddhikA hetu bhUta utsUtrabhASaNa honese bAla jIvoMko mithyAtvameM phaMsAne vAlA hai se vivekI pAThaka varga svayaM vicAra sakate haiM ; aura zAstra ke pATameM to yugake madhya meM do pauSa aura yugAntameM do ASAr3ha khulAse kahe haiM tathApi sAtaveM mahAzayajI yugake madhyameM do ASADha aura yugAntameM do pauSa likhate haiM so to bahuta varSoM se kAzImeM abhyAsa karate haiM isaliye vidvattAke ajIrNatAse upayoga zUnyatAkA kAraNa hai ; For Private And Personal Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 404 1 ___ aura zrIcandraprajJapti, zrIsaryaprajJapti, zrIjaMba dvIpa pra. apti aura zrIjyotiSakaraMDapayanna vagairaha zAstrAnusAra tathA unhokI vyAkhyAyoM ke anusAra adhika mAsa hone kA kAraNa kArya tathA ginatIkA pramANako jo sAtaveM mahAzayajI kisI sadguruse par3hake tAtparyArtha ko samajhate aura zrI bhagavatIjI zrIanuyogadvAra vagairaha zAstrAnusAra samaya, AvalikAdi kAlakI vyAkhyAko vicArate to adhika mAsakI ginatI niSedha kadApi nahIM karate aura do zrAvaNaM do bhAdra, do Azvina vagairaha nahIM honekA likhane ke liye lekhanI bhI nahIM calAte se pAThaka varga vicAra lebeMge :__aura bhI Age paryuSaNA vicAra ke sAtaveM pRSTha meM likhA hai ki (laukika paJcAGgAnusAra adhika mAsako lekhAmeM ginane vAle mahAzayoMse pUchatA hUM ki yadi Azvina do hoMge to sAmvatsarika pratikramaNAntara sattaraveM dinameM caumAsI pratikramaNa karoge ki nahIM, yadi nahIM karoge to samavAyAGga satrake pAThakI kyA gati hogI ? agara caubhAsIkA pratikramaNa karoge to dUsare Azvina sudI pUrNamAsIke pIche vihAra karanA pddegaa| Azvina mAsako lekhAmeM na ginakara sattara dina kAyama rakkhoge to zrAvaNa athavA bhAdramAsako lekhAmeM meM ginakara pacAsa dina kAyama rakha kara bhagavAnkI AjJAke anusAra bhAdra suMdI cautha ke roja sAmvatsarika pratikramaNa kyoM nahIM karate ) isa lekha para bhI mereko itanAhI kahanA hai ki jaina paJcAGgake abhAvase laukika paJcAGgAnusAra vartAva karaneko pUrvAcAryo kI AjJA hai isaliye kAlAnusAra zrIjaina For Private And Personal Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ you ] zAsana meM laukika paJcAGga mujabahI tithi, vAra, ghar3I, pa, nakSatra, yoga, sUryodaya, dinamAna, tithikI hanI, vRddhi, rAzi candra, pakSa, mAMsa, muharttaM vagairaha se saMsAra vyavahAra meM aura dharma vyavahArameM vartAva karanemeM AtA hai isaliye laukika paJcAGgameM jisa mAsako vRddhi hove usIko mAnya karake usI mujaba saMsAra vyavahArameM aura dharma vyavahAra meM vartAva honekA pratyakSameM banatA hai isaliye laukika paJcAGga meM do zrAvaNa, do bhAdrapada aura do Azvina vagairaha hove usI ke ginatIko niSedha na karate huve pramANa karanA so to pUrvAcAryakI AjJAnusAra tathA yukti pUrvaka aura pratyakSa anubhava se svayaM siddha hai isaliye adhika mAsakI ginatI niSedha karane vAle abhinivezika mithyAtvako sevana karane vAle pratyakSameM banate hai seA to vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge ; aura do Azvina honese sAmvatsarika pratikramaNake bAda 90 dine caumAsI pratikramaNa karake dUsare Azvina meM vihAra karane kI koI jarUrata nahIM hai kyoMki adhika mArsa honese sAmvatsarika pratikramaNake bAda 100 dine kArttikameM caumAsI pratikramaNa karake vihAra karane meM AtA hai se zAstrAnumAra aura yukti pUrvaka nyAyakI bAta hai isaliye koI bhI dUSaNa nahIM laba sakatA hai isakA khulAsA isI ho grantha ke pRSTha 359 360 meM chapa gayA hai aura " samavAyAGga sUtrake pAThakI kyA gati hogI" sAtaveM mahAzayajIkA yaha likhanA abhinivezika mithyAast pragaTa karane vAlA utsUtra bhASaNa rUpa saMsAra vRddhikA For Private And Personal Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 406 ] hetu bhUta hai kyoMki zrIsamavAyAGgajI sUtrakA pATha to zrIgaNaH dhara mahArAjakA kahA huA hai aura cAra mAsake sambandha vAlA hai isaliye usIkI to sadAhI acchI gati hai aura dhAra mAsake varSAkAlameM usI mujaba vartane meM AtA hai parantu sAtaveM mahAzayajI sUtrakAra mahArAjake viruddhArtha meM pAMca mAsake varSAkAla meM bhI usI pAThako sthApana karane ke liye satrake pATha para hI AkSepa karate haiM aura bAla jIvoMko mithyAtvake bhramameM gerate haiM so kyA gati prApta kareMge so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne___aura " Azvina mAsako lekhAmeM na ginakara sattara dina kAyama rakkhoge" yaha bhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA mithyA hai kyoMki hama to Azvina mAsako lekhA meM gina karake 100 dina kAyama rakhate haiM isa liye mithyA bhASaNa karanete mahAnatake bhaGgakA sAtaveM mahAzayajIko bhaya lagatA ho to mithyA duSkata denA cAhiye-- aura "zrAvaNa athavA bhAdramAsako lekhAmeM na ginakara pacAsa dina kAyama rakha kara bhagavAn kI AjJAke anusAra bhAdra sudI cauthake roja samvatsarika pratikramaNa kyoM nahIM karate" sAtaveM mahAzayajIkA isa lekha para mereko itanAhI kahanA hai ki mAsa iddhike abhAvale ASADha caumAsIse pacAsa dine bhAdra zudI cauthako paryuSaNAmeM sAMvatsarika pratikramaNa vagairaha karanekI to zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA hai parantu pacAsaveM dinakI rAtrikobhI ullaMghana karanA nahI kalpatA isaliye do zrAvaNa honese zrI kalpasatrake tathA unhoMkI vyAkhyAyoM ke anusAra 50 dinakI ginatIse dUsare zrAvaNa meM For Private And Personal Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 407 ] athavA prathama bhAdameM paryuSaNA karanA cAhiye paraMtu mAsa vRddhi do zrAvaNa hotebhI 80 dine bhAdra zudI meM paryaSaNA karake bhI nirduSaNa banane ke liye adhika mAsake 30 dinoMko ginatIme chor3akarake 80 dinake 50 dina gacchapakSI bAla jIvoMke Age kahake Apa AjJAke ArAdhaka bananA cAhate haiM so kadApi nahIM ho sakate hai kyoMki zrIbhagavatIjI zrIanuyogadvAra zrIjyotiSakaraMDapayana aura nava tatva prakaraNAdi zAstrAnumAra tathA inhIMkI vyAkhyAyoMke anusAra samaya, AvalikA, muhUrta, dina, pakSa, mAsAdise jo kAla vyatIta hove usI kAlakA samaya mAtrabhI ginatI meM niSedha nahIM ho sakatA hai tathApi niSedha karanevAle paMcAMgIkI zraddhArahita aura zrI jinAjJAke utthApaka ninhava, mithyA dRSTi-saMsAra gAmI kahe jAve, to phira eka mAsake 30 dinoMko ginatI meM niSedha karane bAleko paMcAMgIkI zraddhA rahita aura zrIjinAjJAke utthApaka abhiniSezika mithyAtvI kahane meM kucha bhI to dUSaNa mAlUma nahI hotA hai isaliye adhika mAsa ke 30 dinoMkI ginatI niSedha karane vAle mithyA pakSagrAhiyoMkI AtmAkA kaise sudhArA hogA so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne / isaliye do Azvina honese bhAdra zudI cauthase kArtika taka 120 dina hote hai jisake 70 dina apanI mati kalpanAse banAne vAle aura do zrAvaNa honese bhAdrataka 80 dina hote haiM jisake tathA do bhAdra honese dUsare bhAdra taka 80 dina hote haiM jisake bhI 50 dina apanI mati kalpanAse banAne vAle abhinivezika mithyAtvI honese AtmArthiyoM ko unhoMkA pakSa choDa karake isa granyako sampUrNa par3ha For Private And Personal Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 408 ] kara satya bAtako grahaNa karanA cAhiye jisameM AtmakalyANa hai natu adhika mAsake ginatIkA niSedha rUpa aMdha paraMparAkA mithyAtva meM; - -- aura isake Age phirabhI mAsavRddhi hotebhI bhAdra padameM paryuSaNa ThaharAne ke liye paryuSaNA vicArake sAtaveM pRSThake anta te AThaveM pRSTha taka likhA hai ki- (paryuSaNAkalpacUrNi, tathA mahAnizIvacUrNike dasaveM uddezemeM isI tarahakA pATha hai, " annayA pajjosavaNAdivase Agae ajjakA lageNa sAlavAhaNo bhaNio, bhaTTadvayajurahapaJcamIe pajjo sabaNA" i0 tathA " tattha ya sAlavAhaNo rAyA, seA asAvagA, seA bha kAlagaJja iMtaM saiAUNa niggao, abhimuhA samaNasaMgho a, mahAvibhUIe paviTTho kAlagajjI, paSiddha hiMabhaNiaM bhavayamuddha paJcamIpajjo sacijjaI samaNasaMtheNa paDivaraNaM tA raraNAmaNiaM taddivasaM mama logAnuvattIe iMdo aNujANeyavbo hohitti sAhU ceie aNupajjuvAsisa, to baTThIe pajjeosavaNA kijjai, AyariehiM bhaNiaM na vaTThiti atikkamituM, tAhe raraNA bhaNiaM tA aNAgae utthIe pajjosaviti, Ayariehi bhaNiaM, evaM bhavaDa, tAhe cautthIe paz2josa'viyaM, evaM jugappahANehiM kAraNe cautpI pavattiA, sA ceSANumatA savvasAhU jamityAdi" / , Upara kI pATha sAkSAt sUcita karatI hai ki bhAdra khudI cauthako sAmbatsarika pratikramaNa vagairaha karanA cAhiye / kintu jaba do zrAvaNa AveM to zrAvaNa sudI cautha ke roja sAmvatsarika kRtya kare aisA to pATha koI siddhAntameM nahIM hai to Agraha karanA kyA Thoka hai ? do bhAdra AveMto For Private And Personal Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org t [ 400 ] kisI taraha pUrvokta pAThakA samarthana karoge / parasattara dinameM caumAsI pratikramaNa karanA cAhiye ) Uparake lekhako mamIkSA karake pAThaka vargako dikhAtAhUM ki - he sajjana puruSo mAtaveM mahAzayajokA Upara ke lekhako maiM dekhatA hUM to mere ko bar3e hI khedakemAtha Azcarya utpanna hotA hai ki, sAtaveM mahAzaya zrIdharmavijayajIne zAstravizAradajainAcAryakI padavI ko dhAraNakarI hai paraMtu apanekadAgraha ke kalpita pakSakIbAtako mAyAvRttise sthApita karake bAlajIvoM ko zrIjinAjJAbhraSTakaraneke liye unhoMneM abhinevezika mithyAtvakA bahuta hI saMgraha hone se usapadavIko sArthaka na kara sake parantu zAstravirAdhaka utsa bhASaNAcAryakI padavIke guNa to ( sAtaveM mahAzayajI meM) pragaTa dikhate hai kyoMki dekho sAtaveM mahAbhayajIne mAsa vRddhi do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA sthApana karane ke liye paryuSaNAkalpacUrNikA aura mahAnizItha ke dazave uddezakI cUrNikA pATha likha dikhAyA paraMtu zAstrakAra mahArAjoke viruddhArthameM adhUrI bAta bhole jIvoMko dikhAne se saMsAravRddhikA kuchabhI bhaya hRdayameM lAye mAlUma hotA hai| kyoMki prathamato mahAnizIthakI cUrNikA nAma likhA soto upayoga zUnyatA ke kAraNa se mithyA hai kyoMki mahAnizItha kI cUrNi nahIM kiMtu nizIthasUtrakI cUrNi hai aura paryuSaNA kalpa cUrNimeM tathA nizItha sUtrakI cUrNi meM khAsa paryuSaNA kehI saMbaMdhakI vyAkhyA meM adhika mAsako ginatI meM pramANa kiyA hai aura mAsa vRddhi honese abhivarddhita saMvatsara meM bIsa dine paryuSaNAkahI hai taisehIM mAsa vRddhike abhAva se caMdra saMvatsara meM 50 dine paryuSaNA kahI hai aura paJcaka parihANIkA kAlameM 52 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 410 ] utkRSTa se 180 dinake cha mAsakA kalpa kahA hai aura mAsa paddhike abhAvase ASAr3ha caumAsIse pAMca pAMca dinakI vRddhi karate dasave paJcakameM pacAsaveM dina bhAdra pada zukla paJcamIko paryuSaNA karane meM AtI thI paraMtu kAraNase zrIkAlakAcAryajIne ekauna paJcAzave (49) dina bhAdra zudI cauthako paryuSaNA karI hai jisakA saMbaMdhabhI vistAra pUrvaka donu carNimeM kahA hai mo donaM cUrNike paryuSaNA sambandhI bistAravAle donu pATha bhAvArtha sahita isIhI granthake pRSTha 92 se lekara 104 taka chapa gaye hai so par3hanese sarva nirNaya ho jaavegaa| parantu bar3ehI aphasosakI bAta hai ki sAtaveM mahAzayajI donaM cUrNike Age pIcheke saba pAThoMko chor3a karake phira mAsa iddhike abhAvase 49 ve dine paryuSaNA karanevAle pAThako mAsa vRddhi do zrAvaNa hote bhI likhake donoM cUrNikAra mahArAjoMke viruddhArtha meM yAvat 80 dine paryuSaNA sthApana karaneke liye bAla jIvoMko adhUre pATha likha dikhAte kucha bhI lajjA nahIM pAte haiM so bhI kalayugi vidvattAkA nasUnA hai isaliye mAsa vRddhike abhAva ke vistAra vAle saba pAThoMko chor3a karake mAsa vRddhi hote bhI usImeMse adhUrepATha sAtaveMmahAzayajIne likhe hai so abhinivezika mithyAtvase zAstravirAdhaka utsUtra bhASaNAcAryake guNa pragaTa dikhAye hai so to vivekI pAThaka varga svayaM vicAra leveMge, aura suprasiddha vidvAn tIsare mahAzayajI zrIvinaya vijayajIne bhI, paNDitaharSabhUSaNajIkI aura dharmasAgarajIkI dhUrtAImeM par3akara abhinivezika mithyAtvase UparakI donoM cUrNike adhUre pATha zrIsukhabodhikA vRttimeM likhe hai usI tarahase vartamAnameM sAtaveM nahAzayajIne bhI kiyA parantu For Private And Personal Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 411 1 para bhavakA aura vidvAnoMke Age apane nAmakI hAsI karAnekA kucha bhI pUrvAparakA vicAra na kiyA, anyathA andha paramparAke mithyAtvako puSTIkAraka zAstrakAra mahA. rAjoMke viruddhArthameM aise adhUre pATha likhake aura kuyuktiyoMkA saMgraha karake bAla jIvoMko satya bAta parase zraddhA bhraSTa karane ke liye kadApi parizrama nahIM karate, so to niSpakSapAtI sajjanoMko vicAra karanA cAhiye aura "jaya do zrAvaNa Ave to prAvaNa sudI caupake roja sAMvatsarika kRtya kare aisA to pATha koI siddhAntameM nahIM hai to kyA Agraha karanA ThIka hai" yaha bhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA gaccha pakSI bAla jIvoMko mithyAtvake bhramameM gerane ke liye ajJatAkA athavA abhinivezika mithyAtvakA sUcaka hai kyoMki do zrAvaNa hote mI bhAdrapadameM paryuSaNA karanA aisA to kisI bhI zAstra meM nahIM likhA hai to phira do prAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA karanekA thA kyoM pukArate hai aura do zrAvaNa honese dUsare zrAvaNameM paryuSaNA karanA so to zrIkalpasUtrake mUlapAThAnusAra tathA unhIM kI aneka vyAkhyAyoMke anusAra aura yuktipUrvaka svayaM siddha hai so to isI granthakI AdimeMhI vistArase likhane meM bhAyA hai aura khAsa sAtaveM mahAzayajI bhI zrIkalpasUtrake mUlapAThako tathA usI kI mRttiko hara varSe paryuSaNAmeM vAMcate haiM usImeM jaina paJcAGgake abhAvase "jainaTippanakAnusAreNa yatastatra yugamadhye pauSo yugAnte ca ASADha eva baTuMte nAnyemAmAstahi. ppanakaMtu adhunA samyaga na jJAyatentaH paJcAzad bhirdimaiH paryupaNA saGgate-yukteti baddhAH-" aise akSara kiraNAvalI vRttimeM For Private And Personal Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 412 ] tathA dIpikA itti meM aura sukhabodhikA vRttimeM apane hI gacchake vidvAnoMne khulAsA pUrvaka likhe haiM so sAtaveM mahAzayajI acchI tarahase jAnate haiM aura do zrAvaNa honese dUsare zrAvaNameM 50 dina pUre hote haiM isaliye "jaba do prAvaNa Ave to zrAvaNa sudI cauthake roja sAMvatsarika kRtya kare aisA to pATha koI siddhAntameM nahIM hai to Agraha karanA kyA ThIka hai" sAtaveM mahAzaya jIkA yaha likhanA mAyAvRttise abhinivezika mithyAtvako pragaTa karanevAlA pratyakSa siddha hogayA so pAThakavarga bhI vicAra leveMge,___aura ( do bhAdra Ave to kisI taraha pUrvokta pAThakA samarthana karoge paracasattara dinameM caumAsI pratikramaNa karanA pAhiye ) sAtaveM mahAzayajIke isa lekhapara bhI mereko itanAhI kahanA hai ki-do bhAdraAve taba pUrvokta pAThake abhi. prAyasai 50 dinakI ginatI karake prathama bhAdrapadame paryuSaNA karanA so to nyAyakI bAta hai parantu do bhAdra hote bhI pichADIke 90 dina rakhane ke liye dUsare bhAdameM paryuSaNA karanevAloMkI bar3I bhUla hai kyoMki pUrvokta pAThameM kAraNa yoge ge veM dina paryuSaNA karI hai parantu 51 veM dina bhI nahIM karI hai isa liye do bhAdra honese dUsare bhAdrameM paryuSaNA karane vAloMko 80 dina hote haiM isaliye zrIjinAjJA viruddha banatA hai aura cAra mAsake 120 dinakA varSAkAlameM 50 dine paryu: SaNA karanese pichAr3I 90 dina rahanekA donu cUrNike pAThameM khulAsA pUrvaka kahA hai so to isIhI anya ke pRSTa 14 aura la meM pATha chapa gaye haiM isaliye mAsa vRddhi hote bhI pichA. DIke, 90 dina, rakhanekA Agraha karane vAle annAniyoMkI For Private And Personal Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 413 ] paMktimeM ginane yogya hai so to isa grantha ko saMpUrNa par3hanevAle vivekI sajjana svayaM vicAra sakate haiM : aura do zrAvaNa tathA do bhAdrapada aura do Azvina ho tobhI ASADha caumAsIse 50 dine dUsare zrAvaNameM a. thavA prathama bhAdra meM paryuSaNA karanI cAhiye jisase pichADI 100 dine caumAsI pratikramaNa karanemeM Ave to koI dUSaNa nahIM hai kintu zAstrAnusAra yukti pUrvaka hai isakA vizeSa vistAra pahilehI chapa cukA hai| aura navame pRSTha ke madhya meM tithisaMbaMdhI likhA hai jisakI to mamIkSA Age likhaMgA parantu AThaveM pRSThake anta meM tathA navame pRSThake Adi anta meM aura dazave pRSThakI AdimeM chaTThI paMkti taka likhA hai ki(jaise phAlguna aura ASADhakI raddhi hone para dUsare phAlgunameM aura dUsare ASADhameM caumAsI pratikramaNAdi karate ho, usI taraha anya adhika mAsameM bhI dUsarehImeM karanA vAjiba hai| vaisA nahIM karoge to virodhake parihAra karane meM bhAgyazAlI nahIM bnoge| eka adhikamAsamAnane meM aneka upadrava khar3e hote haiM aura adhikamAsako ginatI meM na lenevAleko koI doSa nahIM hai / usI taraha tuma bhI adhika mAsako niHsattva mAnakara aneka upadrava rahita bno| isa rItiko vyavasthA rahate hue kadAgraha na chUTe to bhale svaparamparA pAlo parantu svamantavyameM virodha na Ave aisA vartAvakaranA buddhimAnapuruSoMkA kAma hai| jaise phAlgunake adhika hone para dUsare phAlgunameM naimittika kRtya karate ho usI taraha anya adhikamAma Anepara dUsare mahI neme naimittika kRtyoMke karanekA upayoga rakso ki jisameM koI vi. For Private And Personal Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 414 ] rodha na rahe / do zrAvaNa ho,athavA bhAdra ho tathA do Azvina hotAbhI koI virodha nahIM rhegaa| tIrthaMkara mahArA jakI AjJA samyaka prakArase palegI) __ Uparake lekhameM sAtaveM mahAzayajIne adhika mAsako niHsatva mAna kara ginatImeM niSedha kiyA tathA ginatI meM lenevAlA~ko aneka upadrava dikhAye aura ginatImeM nahIM lenevAloMko dUSaNa rahita ThaharAye phira mAsa vRddhi honese dUsare mAsameM naimittika kRtya karanekA bhI ThaharAyA isapara mereko bar3ehI Azcarya sahita khedake sAtha likhanA par3atA hai ki sAtaveM mahAzayajIke vidvattAkI viveka buddhi kisa khAimeM calI gaI hogI so aparake lekha meM viveka zUnya hokara pUrvAparakA vicAra kiye bimAhI uTapaTAMga likha diyA kyoMki dekho sAtaveM mahAzayajI yadi adhika mAsako niHsatva mAna karake ginatImeM nahIM lete hove tabato do prAvaNa, do bhAdra, do Azvina, do phAlguNa aura do ASAr3ha mAsoMkA unhAMkA likhanAhI bandhyAke putra samAna ho jAtA hai aura mAsa vRddhi honese do zrAvaNAdi likhate haiM tathA usI mujabahI vartAva karate haiM taba to adhika mAsako niHsatva mAna karake ginatImeM niSedha karanA ( ginatImeM nahIM lenA ) so mamajananIvaMdhyA samAna bAla lIlAkI taraha hojAtA hai kyoMki do zrAvaNAdi likhake usI mujaba vartAva karanA phira mAsa vRddhi kI ginatI niSedha karanA yahato viveka zUnyake sivAya aura kauna hogA kyoMki do zrAvaNAdi lekhake usI mujaba bartAva karate haiM isaliye usIkI ginatIkA niSedha karanA tathA ginatImeM Deme For Private And Personal Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 415 ] vAloMko aneka upadrava dikhAne aura Apa donaM mAsoM ko likhake usI mujaba bartAva karate bhI, usIko ginatI meM na lete huye pratyakSa mAyA vRttise dUSaNa rahita bananA so saba bAla jovoMko kadAgraha meM phaMsAkara utsUtra bhASaNase saMsAra paribhramaNakA hetu hai so to niSpakSapAtI tatvaja puruSa svayaM vicAra leveMge ; aura mAsa raddhi honese mAma tithi niyata saba naimittika kRtyoMko dUsare mAsameM karanekA sAtaveM mahAzayajI ThaharAte haiM se bhI ajJatAkA sacaka hai kyoMki vartamAna meM mAsa vRddhi honese mAsa tithi niyata kRtya, Age pIche donoM mAsameM karanemeM Ate haiM yAne kRSNa pakSake tithi niyata kRtya prathama mAsake prathama kRSNa pakSameM karane meM Ate haiM aura zukla pakSake tithi niyata kRtya dUsare mAsake dUsare zukla pakSake karane meM Ate haiM : mitravat nyAyase arthAt-eka nagarameM sajjanAdi gunaguta vyavahAriyA rahatA thA usIne apane bhojanakI taiyArI karI usI samaya usIke mitrakA Agamana huA taba dUsarA bhojana banAne kA avasara na honese apane bhojanameM se AdhA mitrako diyA aura AdhA Apane grahaNa kiyA,usI dRSTAntake nyAyase eka nagara rUpI saMvatsara usImeM sajjanAdi gunayukta vyavahAriyAvat mAsa usIke bhojana rUpI naimittika kRtya aura adhika mAsa rUpI mitrakA Agamana honese Adhe Adhe maimittika kArya bAMTa liye samajo jaise do kArtika hoveMge taba zrIsaMbhavanAthasvAmIke kevala jJAna kalyANakake zrIpadmaprabhujIke janmakalyANakake tathA dIkSAkalyANakake, zrIne For Private And Personal Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 416 ] minAthajIke cyavana kalyANakake aura zrImahAvIrasvAmIke mokSakalyANakake ucchava tapazcaryAdikArya, tathA dIpamAlikA (dIvAlI) aura usIke sambandhI kArya prathama kArtika mAsake prathama kRSNa pakSa meM karane meM AveMge, do caitra honese zrIpArzvanAthajIke kevala jJAnAdi kArya prathama caitrameM tathA zrIvarddhamAnasvAmI ke janmAdike tathA oliyoM vagairaha dUsare caitra meM aura do ASADha honese zrIAdinAtha jIke cyavanAdike kArya prathama ASADhameM aura zrIvarddhamAnasvAmIke cyavanAdike kArya tathA caumAsI vagairaha dUsare ASADhameM isI tarahase saba adhika mAsoMmeM samajhanA cAhiye / aura isa bAtakA vizeSa khulAsA pAMcaveM mahAzayajI nyAyaratnajIke lekhakI samIkSAmeM bhI likhane meM AyA hai mo isIhI granthake pRSTha 234:235 // 236 meM chapa gayA hai so par3hanese vizeSa nirNaya ho jAvegA ;-aura mAmavRddhi honese Upara mujabahI kalyANakAdi tapazcaryA karane ke liye khAsa sAtaveM mahAzayajIkehI pUrvaja zrItapagacchameM suprasiddha zrIvijayasenamUrijIne bhI kahA hai tathAhi zrIsenaprazne saptasaptati (77) pRSThe yathA: prazna:-caitramAsa vRddhau kalyANakAdi tapaH prathamedvitIye vA maasikaaryaa| ___uttaram-prathamacaitrAsita dvitIyacaitramita pakSAbhyAM caitramAsa sambandhI kalyANakAdi tapaH zrItAtapAdairapi kAryamANaM dRSThamasti tena tathaivakAryamityAdi / aura laukikajana bhI do bhAdrapada honese zrIkRSNajIkI janmASTamI prathama bhAdrapadake prathamapakSameM mAnate haiM tathA do For Private And Personal Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 417 ] Azvina honese zrAddhapakSa prathama AzvinameM aura dazaharA dUsare AzvinameM, isI taraha se saba adhika mAsAMke kAraNase mAsa naimittika kArya Age pIche donoM meM mAnate haiN| parantu sAtaveM mahAzaya jI naimittika kArya kevala dUsare mAsameM hI karanekA likha karake do kArtika hove taba divAlI vagairaha kRSNa pakSake naimittika kArya dUsare kArtika tathA do pauSa hoveM taba zrIcandraprabhujIke,zrIpArzvanAthajIke janma, dIkSAdi kalyANaka dUsarepauSameM aura do caitrahonese zrIpArzvanAthajIke kevala jJAna kalyANakako dUsare caitra meM isI tarahase kRSNapakSake naimittika kArya bhI dUsare mAsameM ThaharAte haiM so zAstraviruddha honese ajJatAkA kAraNa hai kyoMki Uparoka lekhAnusAra Upara ke kArya prathama mAsake prathama kRSNa pakSameM hone cAhiye saio to nyAya dRSTi vAle vivekI pAThakavarga svayaM vicAra leveMge;___aura uparokta naimittika kAryoMke lekhase do bhAdrapada honese paryuSaNA bhI dUsare bhAdrapadake dUsare zukla pakSa meM sAtaveM mahAzayajI ThaharAte haiM se bhI niSakevala apanI ajJAnatA ko pragaTa karate haiM kyoMki mAsa naimittika kArya adhika mAsa honese Age pIche donoM mAsa meM karane meM Ate haiM parantu paryuSaNA vaise nahIM ho sakatI hai kyoMki paryuSaNA to dinoMke pratibaddha honese aSAr3ha caumAsIse 50 dinakI ginatIse avazya karake karanekA aneka zAstroM meM pragaTa pATha hai isaliye do bhAdrapada honesai paryuSaNA dUsare bhAdrapada meM nahIM kintu prathama bhAdrapadameM 50 dinakI ginatIse zAstrako pramANa karane vAle AtmArthiyoM ko karanI cAhiye aura prAcIna kAlameM jaina paJcAMgAnusAra mAsa vRddhi honese zrAvaNameM pryu| For Private And Personal Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 418 ] SaNA karaneme AtIthI tathA vartamAnakAlameM do zrAvaNa honese dUsare prAvaNameM paryuSaNA karane meM AtI hai isaliye mAsaddhi hotebhI bhAdrapada pratibaddha paryaSaNA nahI Thahara sakatI hai kintu dinoMke pratibaddhahI ginane se jahAM vyavahAra se 50 dina pUre hove vahAMhI karanI ucita hai itane parabhI sAtaveM mahAzayajI apane kadAgraha ke haThavAdase zAstroM ke pramA. NoMko chor3a karake naimittika kAryo kI taraha dUsare bhAdrapada meM paryuSaNA karanekA ThaharAte haiM tobhI unhoMko pratyakSa virodha AtA hai sohI dikhAvate haiM ki-khAsa sAtaveM mahAzayajIke pUrvajane adhika mAsa honese kRSNa pakSa ke naimittika kArya prathama mAsake prathama kRSNa pakSa meM karanekA kahA hai usI mujaba sAtaveM mahAzayajI paryuSaNAkareM taba to paryaSaNAke AThadinoke ucchava kA aGga ho jAvegA aura paryuSaNAme pahile kRSNa pakSake cAra dinoke kArya prathama bhAdrapadameM karane par3ege phira eka mAsa paryanta mauna dhAraNa karake paryuSaNAmeM pichAr3Ike cAra dinoMke kArya dUsare bhAdrapadame kareM taba to sAtaveM mahAzayajIkI khUba viTaMbanA hojAve se tatvajJa vivekI jana svayaM vicAra levege;___aura oliyoM chaThe mahIne karane meM AtI hai parantu adhika mAsa honese sAtaveM mahIne karane meM AtI hai tathA caumAsI cauthe mahIne karane meM AtA hai parantu adhika mAsa honese pAMcaveM mahIne karanemeM otA hai so to nyAyapUrvaka yukti kI bAta hai parantu paryaSaNA to ASADha caumAsIse 50 dine apazya karake karanekA kahA hai, isaliye adhika mAsa ho to bhI 50 veM dinakI rAtriko bhI ullaMghana karanese mighyA. For Private And Personal Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 41 ] tvakI prApti hotI hai to phira dUsare bhAdrapada meM 80 dine paryaSaNA karamA so to kadApi zrIjinAjJAmeM nahIM A sakatA hai se bhI vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge; aura zAstrAnumAra bhAvaparaMparA karake tathA yukti pUrvaka aura laukika vyavahAra mujaba adhika mAsa honese naimittika kArya Age pIche donoM mAsame karane meM Ate haiM sotA sAtaveM mahAzayajIke pUrvajane bhI likhA hai jisakA pATha UparahI likhane meM AyA hai tathApi sAtaveM mahAzayajo prathama mAsako choDakarake dUsare mAsameM naimittika kArya karane ke liye "vaisA nahIM karoge to virodhake parihAra karane meM bhAgyazAlI nahIM banoge aise akSara likhake prathama mAsameM naimittika kArya karane vAloMke virodha dikhAte haiM se koI bhI zAstra ke pramANa binA apanI mati kalpanAse bhole jIvoMko bhramame gerane ke liye apane pUrvajake vacanako bhI virodha dikhAne vAle sAtaveM mahAzayajI jaise kaliyugi vinIta pragaTa huve hai se to apane pUrvajoMko kheTe kahake Apa bhale banate haiM isaliye AtmArthiyoMko inhakI kalpita bAta pramANa karane yogya nahI hai, aura (kadAgraha na chUTe to bhale svaparaMparA pAlA) sAtaveM mahAzayajIkA yaha bhI likhanA bhole jIvoMko kadAgrahameM phaMsAkara mithyAtva ko bar3hAnevAlA hai so te isIhI graMthake pRSTha 365 se 342 takakA lekha paDhanese mAlUma ho sakegA paraMtu sAtaveM mahAzayajIne japarake lekhameM apane antarake bhAvakA sUcana kiyA mAlUma hotA hai kyoMki sAtaveM mahAzayajI bahuta varSAMsa kAzI meM Thahara kara apanI vidvattA pragaTa kara rahe haiM For Private And Personal Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 420 ] isaliye bhole jIva jAnate hai ki sAtaveM mahAzayajIkI tarapha se paryuSaNA vicArakA lekha pragaTa huvA hai seA zAstrAnusAra guti pUrvakahI hogA parantu usI lekhako tatvajJa puruSoM me dekhA to niSakevala zAstrakAra mahArAja ke viruddhArthameM tathA utsUtra bhASaNoMke saMgraha vAlA aura kuyuktiyoMke saMgraha vAlA honese ajJAnI jIvoMko mithyAtvameM phaMsAne vAlA mAlUma huvA taba usIkI zAstrAnusAra yukti pUrvaka samIkSA mereko bhavyajIvoMke upakAra ke liye itanI likhanI par3I hai isako bAMdhakara sAtaveM mahAzayajI ko apanI vidvattA ke abhimAnase aura abhinivezika mithyAtvake karaNase apanA mithyApakSake kalpita kadAgrahako chor3akara satya bAta grahaNa karanI bahutahI muzkila honese ( kadAgraha na chUTatA bhale sva paraMparA pAlo ) aise akSara likhake kadAgrahako tathA zAstroM ke pramANa binA kalpita bAtoMkI aMdha paramparAko puSTa karake ole jIvoM ko usI meM phaMsAye aura Apane bhI usIkA zaraNAle karake apanA antara mithyAttvako pragaTa kiyA isaliye isa graMthakArakA saba sajjana puruSoM ko yahI kahanA hai ki jo alpakarmI mokSAbhilASI AtmArthI hogA soto zAstroM ke pramANa viruddha apane apane kadAgrahakI andha paraMparA ke pakSakA AgrahameM tatpara na banake isa graMthake sampUrNa par3ha karake paMcAMgI pramANa pUrvaka yukti sahita satya bAloMko grahaNa karegA dusaroMse karAvegA aura bahula karmI mithyAtvI hogA seto zAstrAnusAra yuktipUrvaka satya bAtoMko jAnakara kebhI usIkA grahaNa na karatA huA apane kadAyahakI andha paramparAme rahakara usIko puSTa karane For Private And Personal Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 429 ] ke liye aura satya bAtAMkA niSedha karaneke liye navInavI kuyuktiyoM ke vikalpa khar3e karake vizeSa midhyAtva phailAvegA aura dUsare bhole jIvoM ko bhI usImeM phaMsAvegA soto usIkehI nivar3a karmo kA udaya samajhanA parantu usImeM zAstra kArakA koI doSa nahIM hai isaliye yahAM merA khulAsA pUrvaka yahI kahanA hai ki adhikamAsako ginatI niSedha karanevAle aura ginatIpramANa karanevAloMko aneka kuyuktiyAM kalpita dUSaNa lagAnevAle sAtaveM mahAzayajI jaise vidvAna kahalAte bhI niHkevala andha paramparAke kadAgraha meM par3ake bAlajIvoM ko bhI usI meM phaMsAneke liye abhinivezika mithyAtvako sevana karake zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkI aura apane pUrvajoMkI AzAtanA karate huve paJcAMgI ke pratyakSa pramANoMko chor3akara phira zAstrakAra mahArAjoMke viruddhArthameM utsUtra bhASaNoM karake khUba pAkhanDa phailAyAhe aura phailA rahe haiM jisase zrItIrthaMkara mahArAjakI AzAko satthApana karate haiM isaliye adhika mAsako ginatI niSedha karanevAle kadAgrAhiyoM ko mithyAdRSTi ninhavAkI ginatI meM ginane cAhiye / yadi zrItIrthaMkara mahArAjakI AjJAko arAdhana karake Atma kalyANakI icchA hove to adhika mAsake niSedha karane sambandhI kAryoMkA mithyA duSkRta dekara usIkI ginatI ke pramANa mujaba vartoM nahIM to utsUtra bhASaNoMke vipAkatA bhoge binA chUTane muzakila hai; -- aura phirabhI svaparamparA pAlane sambandhI sAtaveM mahAzayajI ne likhA hai ki ( svamaMtavyame virodha ma Ave aisA bartAva karanA buddhimAna puruSoMkA kAma hai) isa Delapara For Private And Personal Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 422 ] bhI mereko itanAhI kahanA hai ki-yaha bhI sAtaveM mahAzayajIkA likhanA ajJatAkA mUcaka hai kyoMki zrIjinezvara bhagavAnkA kathana karA huA zrIjina pravacana avisaMvAdI honese saba gaNadharoMke mabagacchoMkI ekahI samAcArI hotI hai parantu isa vartamAna kAla meM to saba gaccha vAloMkI bhinna bhinna samAcArI hai aura zAstroM ke pramANa vinAhI andha paramparAse kitanI hI bAte cala rahI hai isaliye zAstra pramANa binAkI dravya paramparA pAlane vAloMko to zrIjinAjJA viruddha mahAn virodha pratyakSa dikhatA hai tathApi apane andha paramparA ke kadAgrahako nahI chor3ate haiM phira kuyuktiyoMse apanA kadAgrahake maMtavyako puSTa karake virodha rahita ( sAtaveM mahAzayajIkI taraha) bananA cAhate hai so to buddhimAna puruSa nahIM kintu abhinivezika mithyAtvI pakke kadAgrahI kahe jAte haiM isaliye apane Atma sAdhanameM virodha nahI cAhanevAle tatvajJa puruSoM ko to zAstra viruddha apanI paramparAko chor3a karake zAstrAnusAra satya bAtako grahaNa karanAhI parama ucita hai;__ aura paryuSaNA vicAra ke dazaveM pRSThakI sAtavIM paMktise dazavIM paMkti taka likhA hai ki (hita buddhise likhe hue viSaya para samAlocanA karanA ho to bhale karo kintu zAstra mArgase viparIta na calane ke liye sAvadhAnI rakhanA samA. locanAkI samAlocanA zAstra maryAdA pUrvaka karane ko lekhaka taiyAra hai ) sAtaveM mahAzayajIke isa lekhapara bhI mereko itanA hI kahanA hai ki-jaise kitanehI DhUMr3hiye terahA paMthI vagairaha kadApahI mAyAvRttivAle dhUrta loga apane kadAgrahake pakSako For Private And Personal Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 423 ] bar3hAne ke liye zAstroM ke Age pIcheke saba pAThoMko chor3a karake umI ke bIca meM se binA sambandhake adhUre pAThake phira ulaTa artha karake utsUtra bhASaNoMse tathA kuyuktiyoMse bhole jIvoMkI matya bAtoM parase zraddhA bhraSTa karake apane mithyAtvake pAkhaNDameM gerake saMsAra vRddhikA kAraNa karate haiM to bhI hitopadezase acchA kiyA aisAajJatAke kAraNase vRSA pukAra karate haiN| taise hI paryuSaNA vicArake lekhakane bhI kiyA, arthAtapane kadAgrahameM mugdha jIvoMko phaMsAne ke liye zrInizISa cUrNi vagairaha zAstroM ke Age pIcheke saba pAThoMko chor3a karake usIke bIca meMse zAstrakAroMke viruddhArtha meM binA mambandhake adhUre pATha likha ke ulaTe artha karake utsUtra bhASa. NoMkI tathA kuyuktiyoMkI kalpanAyokA paryaSaNA vicArake lekha meM saMgraha karake bhI abhinivezika mithyAtvase hita baDise viSaya likhanekA ThaharAte haiM so kadApi nahIM Thahara sakatA kyoMki hitabaddhike bahAnemithyAtvakepAkhaNDakI vRddhikA kAraNa kiyA hai isaliye bhavyajIvoMke upakArake liye paryuSaNA vicArake lekha kIzAstrAnumAra yuktipUrvaka samAlocanA karanI mereko ucita thI so karI hai jisa para bhI zAstramArgase viparIta na calane ke liye sAvadhAnI rakhanekA sAtaveM mahA. zayajI likhate haiM isapara bhI mereko itanAhI kahanA hai kikhAma ApahI abhinivezika mithyAtva se (zAstrAnusAra yukti pUrvaka adhika mAsakI ginatI pramANa tathA zrAvaNa vRddhise 50 dine dUsare zrAvaNameM paryuSaNA aura mAsavRddhise 13 mAsake kSAmaNe vagairaha) satya bAtoMko grahaNa nahIM karate hue apane For Private And Personal Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 424 ] kadAgrahakI kalpanAko sthApana karaneke liyeaura satyabAte kA niSedha karane ke liye paryuSaNA vicArake lekha meM utsUtra bhASa boMko aura kuyuktiyoM ke vikalpoMke pratyakSa mithyA gappoMka likhake bhI zAstrAnusAra yukti pUrvaka likhanevAleko zAkha mArgame viparIta na calaneke liye sAvadhAnI dikhAte haiM so to pratyakSa dhUrtAcArokA lakSaNa hai imako pAThaka varga svayaM vicAra leveMge: aura (samAlocanAkI samAlocanA zAstra maryAdA pUrvaka karaneko lekhaka taiyAra hai ) sAtaveM mahAzayajoke isa lekha para bhI mereko itanAhIM kahanA hai ki-paJcAMgIkI zraddhA rahita kadAgrahameM AgevAna, aninivezika mithyAtvako sevana karane vAle tathA anyAyameM pravartane vAle hokarakebhI zAstrA. nusAra yukti pUrvaka mere satya lekhoM kI samAlocanA Apa kaise kara sakoge kyoMki jo Apa paJcAMgIkI zraddhA vAle AtmArthI tathA nyAyameM pravartane vAle hovo tabato jo jo maiMne paryaSaNA vicArake lekhakI paMkti paMktikI zAstrAnusAra yukti pUrvaka samAlocanA karake Apake lekhoMko utsUtra bhASaNa rUpa pratyakSa mithyA ThaharAye hai aura satya bAtoMko pragaTa karI hai usIko Adyanta paryaMta par3hake apanI utsUtra bhASaNoMkI aura pratyakSa mithyA lekhoMke bhUloMkI zrI caturvidha saMgha samakSa AlocanA lekara zAstrAnusAra yukti pUrvaka satya bAtoMko grahaNa karo pIche mere lekhakI samAlocanA karanekI ApameM yogyatA prApta hove taba mere lekhakI samAlocanA karaneko taiyAra honA caahiye| itane parabhI paryuSaNA vicAra ke saba lekhoMko Apa satya samajhate ho to paMkti paMktike For Private And Personal Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 425 ] saba lekhA~ko zAstrAnumAra yukti pUrbaka siddhakara dikhAvo nahIM dikhAo to usIkI AlocanA lekara satya bAtoMko grahaNa karo aura apane saba lekhAMko zAstrAnusAra yukti pUrvaka siddha nahIM karoMge tathA apanI bhUloMkI AlocanA bhI nahIM levoMge aurasatya bAtoMko grahaNa bhI nahIM karoMge tabataka maiMre lekhakI samAlocanA karanekI ApameM yogyatA prApta nahIM ho sakegI tathApi Apa kevala apanI vidvattAkI zarma-kemAre, laukika lajjAse apanI utsUtra bhASaNoMkI tathA pratyakSa mithyA (paryuSaNA vicArake) lekhAMkI bhUloMko chupA karake zAstrA. nusAra yukti pUrvaka satya bAtoMke sambandhakA saba lesako chor3a karake binA sambandhakA adhUrA lekhakI kuyuktiyoM ke bikalpoM se samAlocanA karake zAstra maryAdA pUrvakake bahAne mugdha jIvoMko mithyAtvameM phaMsAne ke liye paryuSaNA vicAra ke lekhakI taraha phira bhI udyama karoMge to usIke bhI sabakI mamAlocanA karake Apake anyAyake pASaNDako zAMta karaneke liye maiMreko jaladIse lekhanI calAnI hI par3egI isameM pharaka nahIM samajhanA ;___aura paryuSaNA vicArake dazaveM pRSTakI 19 vIM palise dazave pRSTake anta taka likhA hai ki ( pAThaka mahAzayoMko pakSapAta zUnya hokara nibandha dekhane kI sUcanA dI jAtI hai sneharAgake vasa hokara amatyako satya nahIM mAnanA aura gatAnugatika nahIM bananA tattvAnveSI banakara jaldI paddha vyavahArako svIkAra karake bhagavAnkI AjJAnusAra bhAdra sudI cautha ke dina mAMvatsarika vagairaha pAMca kRtyoMkA ArA. dhanakarake thor3ebhavameM paJcamajJAnake bhAgIbano isataraha 54 For Private And Personal Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kA dharmalAbha pAThakavargake prati lekhakadetAhai ) isa rItise sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNAvicArake lekhako pUrNa kiyA hai| aba Uparake lekhakI samIkSA karate haiM ki-gacchake pakSapAtako sna harAgase asatyako satyamAna karake gatAnugatika gahurIha pravAhavat anya paramparAkohI mAnane vAle mithyA dRSTi kahe jAte haiM isaliye tasvAnveSI bana karake zAstrAnusAra yukti sammata satya bAtoMkA nirNayapUrvaka grahaNa karanA soAtmArthiyoMkA kAma hai isaliye pakSapAta rahita paryaSaNA vicArake nibandhako par3hA to sApha mAlUma huA ki paryuSaNA vicArake lekhakane apanI ajJAnatAke kAraNase apane gacchakA pakSapAta karake andha paramparAkA mithyAtvako bar3hAne ke liye paM0 harSabhUSaNajIkI dharmasAgarajIkI aura vinayavijayajI vagairahoMkI, utsUtra bhASaNoMkI kalpanAyoMko satya mAnakara zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjAMkI AjJAko utthApana karake paryuSaNA vicArake lekha meM kevala zAstroMke viruddha utsUtra bhASaNoMkI kalpanAyeM bharI huI honese gaccha pakSake mithyA Agraha karanevAle bAlajIvoMko zrIjinAjJAse bhraSTakarake mithyA tvameM phaMsAne vAlA aura khAsa paryuSaNA vicArake lekhakako saMsAra vRddhikA hetu bhUta pratyakSa dekhane meM AyA isaliye paryuSaNA vicArake lekhakake tathA anya AtmArthiyoMke upakArake liye usIkI samAlocanA karake niSpakSapAtI pAThaka gaNako satyabAta dikhAI hai so isako par3hakara paryuSaNA vi. cArake lekhaka vagairaha yadi AtmArthi hoveMge taba to gacchake pakSapAtakA Agrahako na rakSake asatyako chor3akara satyako grahaNa karake apanI bhUloko sudhAreMge aura apanI vidvattAke For Private And Personal Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 427] abhimAnI mithyAtvI hoveMge to vizeSa kadAgraha bar3hAne ke liye udyama kareMge ( usIkA uttara to denAhI hogA ) parantu isa granthake pragaTa honese samyaktvo athavA mithyAtvI kI to parikSA acchI tarahase ho jAvegI : aura sAtaveM mahAzayajI adhika mAsake 30 dinoMko ginatI meM chor3a karake do zrAvaNa hote bhI bhAdrapada meM paryuSaNA karamA so zuddha vyavahArase bhagavAnakI AjJAme ThaharAte haiM so to sonekI bhrAMtise kevala pItala grahaNa karane jaisA karake apanI pUrNa ajJatA pragaTa karate haiM kyoMki adhika mAsakI ginatI chor3anese to ananta saMsArakI vRddhikA hetubhUta mithyAtvakI prApti hotI hai isaliye adhika mAsakI ginatI niSedha karane vAle kadApi AjJAke ArAdhaka nahIM bana sakate haiM kintu zAstrAnusAra yuktipUrvaka aura pratyakSa vartAva se adhikamAsa ke 30 dinoMko ginatI me lene se ho bhagavAnakI AjJAkA ArAdhana ho sakatA isaliye adhikamAsakI ginatI pramANa karanA sohI tatvAnveSI zuddha vyavahArako grahaNa karanevAle bhagavAnako AjJAke ArAdhaka ho sakeMge isaliye mAsabRddhi do zrAvaNa honese 50 dinakI ginatIse dUsare zrAvaNa meM paryuSaNa parva meM sAMvatsarika vagairaha kRtyoMkA ArAdhana karanevAle AtmArthI honese paJcama kevalajJAnake bhAgI ho sakeMge / aura anta meM pAThakavargako dharmalAbha lekhakane likhA hai so bhI buddhikI ajIrNatA pragaTa karI mAlUma hotI hai kyoMki pAThakavarga meM to paryuSaNA vicAra ke lekhako bAMdhanevAle AcArya, upAdhyAya, gaNI, panyAsa tathA sAdhu sAdhvI aura lekhakase dIkSA For Private And Personal Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 48 ] paryAyameM adhika munimaNDalI vagairaha saba koI AjAte haiM isaliye sabako dharmalAbha dene kI paryuSaNA vicArake lekha kakI tAkata nahIM hote bhI detA hai to baddhikI ajIrNatAmeM kyA nyUnatA rahI hai so vivekIjana svayaMvicArasakate haiM ; aura sAtaveM mahAzayajIne paryuSaNAvicArakelekha meM adhika mAsakI ginatI niSedha karaneke liye itanA parizrama kiyA hai parantu adhika mAsa kisako kahate haiM jisakI bhI to unako mAlUma nahIM hai kyoMki, dekho duniyAke vyavahArameM tithi vRddhikI taraha dUsareko adhika mAsa kahate haiN| tathA jainazAstroM meM bhI dUsarekohI adhikamAsa kahA hai // aura laukika paJcAGgameM donoM mAsake madhyameM saMkrAnti rahitakoM adhikamAsa kahate hai parantu dinoMkI ginatI meM donoM mAsake 60 dinAMkoM barAbara saba koI lete haiM isaliye adhika mAsake dinoMkI ginatI niSedha nahIM ho sakatI hai / __aura sAtaveM mahAzayajI adhika mAsake 30 dinAMkoM ginatImeM nahIM lenekA likha karake bhole jIvoMko bahakAte haiM parantu khAsa ApahI adhika mAsake 30dinoMko ginatI meM le karake sarva vyavahAra karate haiM se to pratyakSa dIkhatA hai tathApi adhika mAsake 30 dinoMko ginatI meM nahIM lenekA likha karake bhole jIvoMko bahakAte haiM se to 'mamajananI vandhyA kI taraha pratyakSa dhUrtatAkA namUnA hai so to vivekI jana svayaM vicAra leveNge| aura sAtaveM mahAzayajIne adhikamAsako napusaka niH satva ThaharAkara usIko ginatImeM chor3adene kA likhA hai paraMtu saba do bhAdrapada hote haiM taba adhika mAsa rUpa dUsare bhAdra For Private And Personal Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 42 ] padameM khAsa Apa paryuSaNA karate haiM aura 8 / 10 / 15 201630240145 dinake upavAsoMkI tapasyAkI ginatI meM adhika mAsake 30 dinako barAbara ginate haiM / to aba pAThakavargako vicAra karanA cAhiye ki khAsa Apa adhika mAsake dinoMko tapazcaryAkI ginatI meM lete haiM tathA adhika mAsameM hI paryuSaNA karate haiM tathApi usIko napuMsaka niHsatva ThaharAkara dRSTirAgI bhole bhAle jIvoMko zrIjinAjJAse bhraSTa karate haiM so abhinivezika mithyAtva se kitane saMsAra vRddhikA hetu hai so tatvajJa svayaM vicAra leveMge, - www aura paryuSaNA vicArakA chapAI kharcA aura TapAla kharcA zrIyazovijayajIkI pAThazAlA ke sambandhase lagA hai so to yahAM dalIpasiMha jI jauharIke pAsa kAzI kI pAThazAlAlAse udayarAja kocarakA poSTakArDa AyA hai usI se tathA aura bhI kitanehI kAraNoMse siddha hotA hai usakA vizeSa vistAra avasara honese punarAvRtti meM likhane meM AvegA aura paryuSaNA bicArakA lekha kAzI meM usI pAThazAlese pragaTa bhI huvA hai tathApi sAtaveM mahAzayajI apanI nindA ke bhaya se zrI yazovijayajI kI pAThazAlA ke nAmase paryuSaNA vicArake lekhako pragaTa na karAte udayarAja kocara ke nAmase pragaTa karAyA aura zrIkAzI (vANArasI ) kA nAma bhI na likhAte pratyakSa mithyA phalodhIkA nAma likhA ke mAyAbRtti se phalodhI ke nAmase pragaTa karAyA to phira anumAna 60 jagaha satsUtra bhASaNoMvAlA tathA 10 jagaha pratyakSa mithyAlekhavAlA aura satya bAta kA niSedha karake apanI kalpanAkI mithyA bAtako sthApane For Private And Personal Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 430 ] kI kuyuktiyoM vAlA aura zrIjinAjJA mujaba varttanevAloMko jUThI kalpanAse dUSaNa lagAke ananta saMsArakA hetu bhUta mithyAtyako bar3hAnevAlA paryuSaNA vicAra ke lekha meM apanA nAma pragaTa karate lajjA Ave to nija ziSyavidyA vijayajIkA nAma likha deveM tobhI kucha vizeSa Azcarya nahIM hai so pAThakavarga svayaM vicAra leveMge, -- * aura kAzInivAsI nAtaveM mahAzayajI jainatatva digdarzana, Atmonnati digdarzana, jainazikSAdigdarzana vagairaha choTe choTe lekhoMko to apane nAmase pragaTa karate haiM tathA vidyAvijayajI bhI apane gurujIkA lambA caur3A nAma sameta jainapatra meM apanA lekha pragaTa karate haiM aura choTI choTI pustakeM bhI zrIyazovijayokI pAThazAlA ke nAmase pragaTa karane meM AtI hai parantu paryuSaNA vicAra ke lekhameM na to sAtaveM mahAzayajIkA nAma likhA tathA vidyAvijayajIne bhI apane gurujIkA nAma bhI nahIM likhA aura apanA nivAsa ThikAnA bhI nahIM likhA aura zrIyazovijayajIkI pAThazAlAkA nAma bhI nahIM likhA isapara bhI buddhijana vicAra kareM to svayaM mAlUma ho sakegA ki sAtaveM mahAzayajIne duniyA meM apanI nindAkI zarma ke mAre gupasupa pragaTa karAyA hai kyoMki itane vidvAn aise prasiddha AdamI hokara ke bhI gacchake pakSapAtase aisA anartha kyoM kiyA isakA bheda na khulane ke vAste pATha zAlAkA tathA pAThazAlA ke utpAdakakA nAma nahIM likhA hai parantu vivekI buddhijanoM ke Age to aisI dhUrtatA nahIM chupa sakatI hai, -- For Private And Personal Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 431 / aura jainapatrakA adhipati AThavA mahAzaya zrAvakanAma dhAraka bhagubhAI phatecandane sembara mAsakI 22vIM tArIkha san 1909 dUsare zrAvaNa badI 13, parantu hindI bhAdrapada kRSNa 13 vIra maMvat 2435 ke jainapatrakA 23 vA aGkakI AdimeMhI 'paryuSaNA viSe vicAra' nAmase jo lekha pragaTa karA hai so to sAtaveM mahAzayajIke paryuSaNA vicArake lekhako hI gujarAtI bhASAmeM likhakI pragaTa kiyA hai imaliye jainapatravAleke lekhakI to sAtaveM mahAzayajIke lekhakI taraha kapara mujabahI samIkSA samajha lenA aura jainapatravAlA saMpa saMpa pukAratA hai parantu ekaekako nindA karake kusaMpakI eddhi karatA hai tathA gacchake pakSapAtase satya bAtoMkA niSedha karake apanA mithyApakSako sthApana karane ke liye utsUtrabhASaNoMse durgatikA rastA letA hai aura ajJAnI jIvoMkobhI vahAMhI pahuMcAneke liye utsUtra bhASaNoMkA saMgraha jainapatrameM pragaTa karatA hai aura kAnpharansa sukRta bhaNDArAdise zAsanonnatike kAyoM meM vighnakAraka gacchoMke khaNDanamaNDanakA jhagar3A ekavAra nahIM kintu anekavAra jainapatrameM uThAyA hai kyoMki dekho paryuSaNA sambandhI bhI prathamahI chaThe mahAzayajIkI mithyA kalpanAkara utsUtra bhASaNakA lekhako jainapatrameM pragaTa karake jhagar3ekI nIva ropana karI tathA sAtaveM mahAzayajIke bhI utsUtra bhASaNoMke saMgrahavAlA lekhakA bhASAntara pragaTa karake utsUtrabhASaNoMke bhayaGkara vipAka lene ke liye durgatikA rastA liyA aura phira bhI chaThe mahAzayajI kI taraphake zrIkharataragaccha vAloM kI nindAvAle tathA korTa kacerI meM jhagar3A lar3Ake dIrghakAla paryanta kusaMpakI vRddhi karanevAle do For Private And Personal Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 432 ] lekheko pragaTa karake apanI pUrNa mUrkhatA pragaTa karI aura paryuSaNA, sAmAyika, kalyANaka, vagairaha bAtoMkA jhagar3A baDhAyA hai ( jisakA nirNaya to isa granthake par3hanese mAlama ho sakegA ) isaliye jainapatravAle AThaveM mahAzayako jo saMsAravRddhise durgatimeM paribhramaNakA bhaya hove to utsUtra bhASa. NAMkA mithyA duSkRta dekara zrIdanarvidha saMgha mamakSa usIkI Alocana leve tathA phira kabhana. Dana maNDana karake dUmaroM kI nindAse gacchakA jhagar3A na uThAve aura asatyako choDakara satyako grahaNa kare nahIM to pakSapAtase utsatrabhASaNake vipAka to bhoge binA kadApi nahIM chutteNge| aura maireko bar3ehI khedake sAtha bahutahI lAcAra ho karake likhanA par3atA hai ki-adhika mAsake 30 dinAMkI ginatI niSedha karanevAle utsatra bhASaka mithyA haThagrAhI abhinivezika mithyAtviyoMkI viveka buddhi kaisI naSTa ho gaI hai se pUrvAparakA vicAra kiye binAhI adhika mAsake 30 dinoM meM sarvakArya karate bhI pakSapAtake Agrahase gaharIha pravAhakI taraha mithyAtvako andha paramparAse eka ekakI dekhAdekhI tAtparyArthake upayoga zUnya hokarake usIkohI pakar3akara usIkI puSTi karate haiM parantu zrIjinAjJAkA utthApana karake bAla jIvoMko mithyAtva meM phaMsAnese apanI AtmaghAtakA kucha bhI bhaya nahIM karate haiM kyoMki paJcAGgI pramANa pUrvaka aura yukti sahita zrIjinezvara bhagavAnakI AjJAke ArAdhaka sabI AtmArthI jainAcArya vagairaha adhika mAsake dinoMkI ginatI pramANa karakehI prAcIna kAlameM pUrvadharAdi mahArAja bhI paryuSaNA karate the tathA vartamAnameMbhI For Private And Personal Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 433 ] saba koI AtmArthi jana adhika mAsakI ginatI pramANa karakehI paryuSaNA karate haiM aura Age bhI aise hI kareMge parantu zAsananAyaka zrIvarddhamAna svAmIke mokSa padhAre bAda anumAna eka hajAra varSa vyatIta hue pIche utsUtra bhASaNoM meM AgevAna gaccha kadAgrahI zithilAcArI dharmadhUrta jainAmAsa pAkhaNDI caitya vAsiyoMne paJcAGgI pramANapUrvaka pratyakSasiddha hote hI kitanIhI satya bAtoMko niSedha karake apanI mati kalpanAse utsUtra bhASaNarUpa kuyuktiyoM karake zrIjinAjJAviruddha kalpita bAtoMkI prarUpaNA karI aura avisaMvAdI zrIjaina zAsanameM vi saMvAdake mithyAtvako bar3hAyA thA jisameM zAstrAnusAra tathA yukti pUrvaka adhika mAsakI ginatI tathA ASAr3ha caumAsIse 50dine zrIparyuSaNA parvakA ArAdhana karanekA pratyakSa dikhate hue bhI laukika paJcAGgameM mAsaddhi do zrAvaNAdi honese pratyakSa zAstroke tathA yuktike bhI viruddha hokara yAvat 80 dine zrIparyuSaNA parvakA ArAdhana karanekA sarU karake zrIjinAjJAkA utthApanase mithyAtva phailA yA aura nirdUSaNa bananeke liye adhika mAsakI ginatI niSedha karake utsatra bhASaNoMkI kuyaktiyoMse ajJAnIjIvoMko apane mithyAtvako bhramajAlameM phasAne ke liye dharmadhUrtAI karane meM kucha kama nahIM kiyA thA so to zrIsaMghapaTakakovyAkhyAoMke avalokanakaranese acchI tarahase mAlUma ho sakatAhai / ___ aura kitanehI bhArI karme prANI to uparokta mithyAtvakI bhramajAla meM phasakara andhaparamparAse usIkAhI puSTa karate hue bAla jIvoMko apane phaMdameM phasAte rahate the usI mithyAtyakI andhaparamparAkehI anusAra paM0 zrIharSabhUSaNajI For Private And Personal Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 434 ] aura dharmasAgara jI vagairaha jo jo lekha likha gaye haiM aura varttamAna meM 'zAstra vizArada jainAcAryya' kI upAdhidhAraka sAtaveM mahAzayajI zrIdharma vijayajI jaise prasiddha vidvAn kahalAte bhI usI andhaparamparAse mithyAtva ke kadAgrahako pakar3akara ajJa jIvoMko usImeM phasAneke liye usIko vizeSa puSTa karanekA udyama karate haiM parantu zrojinezvara bhagavAnako AjJAkA utthApana karake pratyakSa paJcAGgI pramANa viruddha prarUpaNA karate hue abhinivezika mithyAtva se sajjana puruSoMke Age hAsya kAhetu karanekA kAraNa karate bhI kucha lajjA nahIM pAte haiM so to isa kaliyugameM pAkhaNDa pUjA nAmaka accherekA prabhAvahI mAlUma par3atA hai / isaliye zrIjinAjJAke ArAdhaka AtmArthI puruSako aise utsUtra bhASakoM kI kuyuktiyoM ke bhramameM na par3anA cAhiye aura niSpakSapAtane isa granthako Adine anta taka bAMcakara asatyako chor3ake satyako grahaNa bhI karanA cAhiye parantu gacchake Agraha se utsUtra bhASaNako bAtoMko pakar3akara usI meM nahIM rahanA cAhiye / aura bhI zrIdharmasAgarajIkI tathA zrIvinayavijayajIkI dharmadhutAI kA namUnA pAThaka vargako dikhAhUM, ki dekho zrIvinayavijayajIne zrIlokaprakAza nAmA grantha banAyA hai so prasiddha hai usImeM adhika mAsako ginatI pramANa karI hai arthAt samayAdi sukSamakAlase AvalikA muhUrtAdikakI vyAkhyA karake 30 muhUrtIkA eka ahorAtri rupa divasa, so 15 divasAMse ekapakSa, do pakSoMse ekamAsa bAraha mAsoMse candasaMvatsara aura adhika mAsa hone se teraha nAsokA abhivarddhita saMvatsara ina pAMcoM saMvatsaroM se For Private And Personal Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 435 ) eka yugake 1832 dinAMke 54900 ( caupana hajAra nau sau) mUhUtoMkI vyAkhyA zrIjaMbUdvIpaprajJaptisUtrake anusAra zrIvinaya vijayajI lokaprakAzameM svayaM likhate haiM taisehI zrIdharmamAgarajIne bhI zrIjaMdIpaprajJaptikI vRttimeM Upara majabahI pAMcoMke do adhikamAnoM ke dinoMkI tathA pakSoM kI aura mahUtoM kI ginatI pUrvaka eka yugake 1832 dinoMke 5490 muharta khulAmA pUrvaka likhe haiN| tathApi vaDehI khedakI bAta hai ki ina donoM mahAzayoMne gacchakadAgraha kA pakSa karake utsUtrabhASaNale saMsAra vRddhikA bhaya na rakhA aura bAlajIvoMko probhinAjJAko satya vAta parase zraddhAbhraSTa karane ke liye zrIkalpasUtra kI kalpakiraNAvalIkRttimeM tathA sukhabodhikA vRtti meM kAla calAke bahAne se donoM adhika mAsake 61 dinoMkI ginatI niSedha karake apane svahasye eka yugake do adhika mAsoM ke dinoM kI muhUttoM kI ginatI pUrvaka 1830 dinoMke 54900 muhatoMko zrItIrthakara gaNadhara mahArAjakI AjJAnusAra likhe haiM umIkA aGgakAraka do adhika mAmake 60 dinAMke anumAna 1800 muhUttoM ke kAlakA vyatIta honA pratyakSa hote bhI usIko ginatI meM se sarvathA ur3Adekara zrItIrthakara gaNadhara mahArAjake kathanakA prabhANameM aGga DAlane vAle sekha likhate pUrvAparakA vivekabuddhi se kucha bhI vicAra na kiyA aura utsUtra bhASaNoMkA saMgraha kara ke kuyuktiyoM se asa nojIvoMko bhramAne kA kAraNa kiyA imaliye ina donoM mahAzayoMkI dharmadhUrtAI meM kucha kama hone to nyAyadRSTivAle vivekIsamamA svayaM vicAra leveNge| aura ina donoM mahAzayoMke For Private And Personal Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 436 ] sambandhI pUrvAparavirodhi (viSamavAdI) tathA utsUtra bhASaNoMkI kuyuktiyoMvAle aura samyaktvase bhraSTa karake mithyAtvameM geranevAle lekhAMko dIrgha saMsArIke sivAya aura kauna mAnya karake zrItIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMkI AzAtanAkAraka ulaTA bartAva karegA so bhI tatvajJa puruSa nyAya dRSTi vAle sajja na svayaM vicAra leveMge___ aura adhika mAsake niSedhaka zrIdharmasAgarajI zrIjaya vijayajI zrIvinayavijayajI aura paM0 zrIharSabhUSaNajI vagairahoMne jo jo gacchakadAgrahI dRSTirAgI mugdha jIvoMko mithyAtvake bhramameM gerane ke liye utsUtra bhASaNokA aura kuyuktiyoMkA saMgraha karake apanA saMsAra vRddhikA kAraNa karate hue apane aise kalpita lekheko satya mAmanevAle apane pakSagrAhiyoMkA bhI saMsAra vRddhikA kAraNa kara gaye haiM so ina saba utsUtra bhASaNarUpa kalpita kuyuktiyoMke lekhAMkA nirNaya to isa grantha meM anukrama sAtA mahAzayoMke lekhAMkI samIkSAmeM hogayA hai so isa granthako Adise anta taka pakSapAta rahita hokara nyAya dRSTi se par3hanese saba bAtoMkA acchI tarahase nirNaya mAlama hojAvegA / tathApi jo paM0 zrIharSabhUSaNajIne paryuSaNasthiti nAmaka lekha meM jo jo utsUtra bhASaNAMkA aura kuyuktiyoMkA saMgraha karake mithya tvakA kAraNa kiyA hai usIkA digdarzanamAtra thoDAsA namUnA isa jagaha pAThakagaNako dikhAtA hUM yathA zrIsomaMdharamarahaMtaM natvAparyuSaNAsthitiM bravevartitabhA. drasya vyaktaM yuktyAgamakra naiH // nanvazItyAdinaH paryuSaNApavasiddhAnte va prekamastItyevaM vetahi paMva mAsAtmaka varga For Private And Personal Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 437 ] caturmAsikamapi siddhAMte kavarvati satyaM paramadhikamAso'smA bhirnagaNyamAnosti evaM cettarhi asmAbhirapi yadAdhikaH zrAvaNo bhAdrapadovAvarddhate tadara nagaNyate tenAzItidinAni pnycaashdinaanyevetiityaadi| aba paM0 harSabhUSaNajIke UparakA lekhako tatvajJa puruSa niSpakSapAtase vicAreMgetA pratyakSapane unake bhramajAlakA paradA khula jAvegA kyoMki yukti aura Agama kramake bahAne utsatra bhASaNAkA saMgraha karake kuyuktiyoMkI bhramajAlameM bAlajI. voMko geranekA kAraNa kiyA hai so to pratyakSa dikhatA hai kyoMki 80 dine paryuSaNA karanekA kisI bhI zAstra meM nahIM kahA hai parantu zrAvaNa bhAdrapadAdi adhika honese paMcamAsake 10 pakSoMke 150 dinakA abhivarddhita caumAsA to pratyakSapane anubhavase dekhane meM AtA hai isaliye niSedha nahIM ho sakatA hai aura adhika mAsako ginatImeM niSedha karake dUsare zrAvaNa ke 30 dinoMko ginatI meM chor3akara 80 dinake 50 dina apanI matikalpanAse banAte haiM so niSakevala utsUtra bhASaNa hai kyoM ki zAstrAnusAra tathA yuktipUrvakase to 80 dinake 50 dina kadApi nahIM ho sakate haiM so to isa granyako par3hanevAle svayaM vicAra leveNge| aura phira Age / nanu 'abhivaDhiyaMbhi vIsA iyaresu savIsaimAso' nizIdhabhASye ityatrAdhikamAsogaNitAsti / isa tarahase adhika mAsakI ginatI sambandhI pUrvapakSa uThAkara usIkA uttarameM-'AsAr3ha pariNamAepaviThA' ityAdi nizItha pUrNikA adharA pAThase ajJAta paryuSaNAkI aura 'bIsadiNe hiMkappo' ityAdi binAhI prasaGgakI viccheda For Private And Personal Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 438 ] kalpamambandhIbAtalikhake bAlajIvoMko bhramamaigereM aura adhika mAsakI ginatI niSedha dikhA kara apano viddhattAkI cAturAI vivekI tatvajJa puruSoM ke Age hAstha kI hetu rUpa pragaTa karI hai kyoMki nizIthacUrNimeM hI khAsa adhika mArUko ginatI pramANa karIhai aura ajJAta tathA jJAta paryuSaNA samba ndhI vistArase vyAkhyA ko hai so pATha bhAvArtha mahita tInoM mahAzayoM ke lekhA kI samIkSAmeM isahI granthake paSTa 95 se 104 taka chapagayAhai isIliye Age pIcheke prarUMga va le saba pAThako chor3akara vinA sambandhake adhare pAThase bAla jIvoMko bhrama meM gerane somI utsatra bhASaNa hai| aura Age phira bhI adhika mAsameM kyA kSa dhA nahIM lagatI hai tathA kAryodaya nahI hotAhai aura devamika pAkSika pratikamaNa, devapUjA munidAnAdi kriyA zuddha nahIM hotI hai so ginatI meM nahIM leteho isa taraha kA pUrva pakSa uThokara usIkA uttara meM pAMcamAsake caumAsemeM tumabhI cArasAsa kahateho ityAdi ajJAnatAsai pratyakSa mithyA aura uTapaTAMga likhA hai sote. vRthAhI hAsya kA hetu kiyAhai / aura zrI uttarAdhyayanajIke 26 adhyayanakA paurUSyAdhikAre mAmahaddhike abhAva sambandhI savistara pAThako chor3akara "asADhamAse dupyayA sirpha itamAhI adhUrA pATha likhake utsatra bhASaNa se bhole jIvoMko bhramAnekA kAraNa kiyAhai isakA nirNayato tInoM mahAzayoM ke lekhako samIkSAmeM isahI grantha ke pRSTha 136 / 137 meM chapa. gayAhai / aura zrIAvazyaka niryaktikI gAthAkA tAtparyArthako samajhe binA tathA prasaMgakI bAtako chor3akara 'jai phanlA' For Private And Personal Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir {139 ] ityAdi gAthA likhake utsUtra bhASaNale mithyAtvakA kAraNa kiyAhai jima kA niNayatA cauthe aura sAtaveM mahArAjajI ke lekhakI mamIkSAmeM imahI grantha ke pRSTha 205 se 210 taka aura 385 se 395 taka savistAra chapagayAhai so par3hanesai harSabhaSaNajo kI zAstrArtha zanya vidvattAkA darzana acchI taraha se hejaavegaa| aura zrInizItha tathA zrIdazavaikAlikavRtti ke nAmase jalAsaMbaMdhIkalpita adharA pATha likha ke usI para apanI matise kuvikalpa uThAkara kAlacalAke bahAne adhika mAsakI ginatI utnatra bhASaNarUpa niSedha karake vAla jIvoMke Age dharma ThagAI phailAI hai jisakA nirNayato 'jaina siddhAMta samAcArI ke lekhakI samIkSAmeM isahI grantha ke pRSTha 58 se 65 taka aura pAMcaveM mahAzayajI ke lekhakI samIkSAmeM pRSTha 20 se 223 taka chapagayAhai so paDhane mAlama hojaavegaa| aura ratna koSa jyoliSa granthakA 1 zloka likhake adhika mAsameM muhUrta naimittika bivAhAdi saMsArika kArya nahIM honekA dikhAkara vinAmuhatakA paryuSaNAdi dharma kAryamI adhikamAsameM nahAne kA dikhAyA sabhI utsatra bhASaNahai isa bAtakA nirNaya cauthe mahAzayake lekha kI samIkSAmeM pRSTha 194 se 204 taka chapa gyaahai| ___ aura bhI isIhI tarahase adhika mAsake 30 dinoM ko ginatImeM niSedha karake 80 dinake 50 dina bAlajIvoMke Age siddha karane ke liye kuyaktiyoM ke vikalpokA aura utmatra bhASaNoMkA saMgraha karake bhI phira jojo mAyavRddhi ke abhAva sambandhI zrIparyuSaNA kalpacarNi, nizIthacarNi,paryaSaNA kalpaTippaNa aura saMdehaviSauSadhittike savistAra vAle saba pAThoM ko choSThakarake usI ke pUrvAparakA saMbaMdha vinAke aura For Private And Personal Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [440 ] zAstrakAra mahArAjAke atiprAya viruddha adhare adhare pAToko likhake dRSTirAgo gacca kadAgrahI bivekazUnya mugdha jIvo ke Age mAsa vRddhi do zrAvaNa hotebhI bhAdrapadameM paryaSaNA ThaharAkara dikhAnekA prayAsa kiyA jisakA nirNaya to isa granthameM acchI tarahase savistAra zAstrakAra mahArAjAMke abhiprAya sahita zAstroM ke saMpUrNa pAThAoM pUrvaka likhane meM AyAhai so paDhanese niSpakSapAtI sajjana svayaM vicAra krleveNge| aurabhI saprasiddha zrIkulamaMDanasUrijIne vicArAmRta saMgraha nAmA prakaraNa meM paryuSaNAdhikAre paSTha 13 meM adhika mAsakI ginatI niSedha karaneke liye jo lekha likhA hai usIkA bhI namanA yahA~ dikhaataahuuN| yathA yagatatIya paMcama varSa saMbhAvIyo'dhikamAsaH syAt nAsaulAke lokottareca caturmAsa sAMvatsarikAdi pramANa ciMtAyAMkvApyupayujyate, loke dIpotsavAkSayatRtIyA bhUmidohAdiSu zuddha dvAdaza mAsAMtAviSu lokottarecacaturmAsikeSu 'AsADhamAse duppayA' ityAdi pauruSI pramANa ciMtAyAM SaNyAsAyaNa pramANyAM varSAtarmAvi jinajanmAdi kalyANakeSa vRddhAvAsasthita sthavira navavibhAgakSetra kalpamAyAMca nAyaMgaNyate kAlacalatvAdasya / tathAhi / nizIthe dazavaikAlikakRttIca, cUlA cAturvidhyaM dravyAdibhedAt tatra dravya cUlA tAmracalAdi kSetracalA merozcatvAriMzadyojana pramANa cUlikA kAlacUlA yugetRtIya paMcamavarSa yoradhika mAsakaH bhAvacUlAtu dazavaikAlikasyacUlikAdvayaM / naca bUlAcUlAvataH pramANa ciMtAyAM pRthak vyAkriyate / yathA / lakSa. yojana pramANasyameroH pramANaciMtAyAM cUlikA pramANamiti For Private And Personal Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 441 ) yazcAdhika mAsako janazAne pauSASADhaspaH laukika zAstraghu caitrAdyazvinamAsAMta saptamAsavyavasthita mAsarUpo'bhivaddhita nAsaukya citkRtyeprayujyate / yadukta ratnakozAkhya jyotiSa - zAstra / yAtrAvivAhamaMDanamanyAnyapi zobhanAni karmANi parihartadhyAnibudhaiH sarvANinapuMsakemAsi // jati ahimAsao paDito to vIsatIrAyaM gihiNAyaM na kajjati kiM kAraNaM atha ahimAsao ceva mAse gaNijjati tovIsAesamaM savIsati rAto mAsobhamaticeva iti vRhatkalpa cU0 patra 295 u03 / punH| jamhA abhicaDhDhiya varise gimhacevasomAso akvanto tamhAvIsa diNA aNabhiggahiyaMkIrai nizI0 cU030 10 patra 317 ihakalpa nizItha carNikradabhyAmapisvAbhigRhItagRhastha jAtAvasthAna vyatiriktateSu kAryeSu kvApyadhikamAsako nAmagrahaNaM pramANIkRto na dRzyate iti / / aba zrIkulamaMDanamUrijI kRta uparake lekhako dekhakara mereko baDehI aphasosake sAtha likhanA par3atA hai ki-aise suprasiddhavidvAn puruSa AcAryapadakedhAraka hokarake bhI svagacchA grahakA pakSapAta karake utsUtra bhASaNoMse saMsAravRddhikAmaya na karate huve kuyuktiyoMkAsaMgrahase bAlajIvoMko mithyAtvake bhramameM geranekA udyama kiyA hai se zrIananta tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMke vacanakA utthApanarUpa hai kyoMki pAMca varSoM ke ekayugameM tIsare tathA pAMcave varSa jo pauSa tathA ASADhako adhikamAsa jainazAstroMmakahAhai usIkAhI maMdiroMke zikhara vat tathA merucUlikAvat aura dazavakAlikajo AcArAMgajI kI calikAvat kAlacalAko uttama zreSTha opamA dekara dinoMmeM pakSoM meM mAsoMmeM ginatI karake varSa tathA yugAdi For Private And Personal Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 442 ] kakA pramANazrIananta tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMne kahAhai tathA zrIvRhatkalpacarNi zrInizIthacarNimeM nizcaya adhika mAsako gina karake vIzadine jJAta paryuSaNA kahIhai tathApi zrIkulamaDanasUrijIne paryuSaNAdhikAre kAlacalAke bahAne adhika mAsako ginatImeM niSedha kiyA so zrIananta tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoM kI AjA utthApana rUpa utsUtra bhASaNa hai| aura 'AsADhamAse duppayA,saMbaMdhI to uparameMhI harSabhU. SaNajIke lekhakA uttara meM sUcanA karane meM AgaIhai / aura sthivIra kalpiyoMke adhikamAsahotejhI navavibhAgakSetra yAne mavakalpi vihArakAlikhAsobhI pratyakSamiyyA hai kyoMki 10 kalpivihArapratyakSapane hotAhai isakAnirNaya tathA dIvAlI akSaya tRtIyAdi laukika saMbaMdhI likhAhai jisakA nirNaya aura zrIjinezvara bhagavAnke kalyANaka saMbaMdhI likhA hai jisakA bhI nirNaya to sAtaveM mahAzayajIke lekhakI samIkSA, hogayA hai| aura eka yugake donoM adhika mAsAMke dinoMkI ginatI pUrvaka 1830 dinoM meM sUryacArake daza [10] ayaNa zrItIrthakaragaNadharAdi mahArAjAMne kahehaiM so zrIcaMdra panati zrIsUryapannati zrIjaMbUdvIpapannati zrIjyotiSakaraMDapayanna tathA inahI zAstroko vyAkhyaoM meM aura zrIvahatkalpavRtti, maMDala prakaraNAdi anekazAstra meM pragaTapAThahai aura laukikarmabhI adhikamAsahonese usIkedinAMkI ginatIpUrvaka 183 dine dakSiNAyaNase uttarAyaNameM saryamaMDalahonekA pratyakSadekhane meM AtA hai isaliye 6 mAsake ayaNakApramANameM adhikamAsa nahI ginane For Private And Personal Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 443 ] saMbaMdhI zrIkula maMDana sUrijI kA likhanA pratyakSa mithyA hai| aura jaina paMcAMgAnusAra pauSa tathA ASADha kI vRddhi hotI thI taba bhI usI ke dinoMko paryuSaNAdi saba dharma kAryoM meM ginatI karatethe sAto uparameMhI zrIvRhatkalana cUrNi zrIni zIvacUrNike pAThase pratyakSa dikhatA hai parantu vartamAnakAle jaina paMcAMga ke abhAva se laukika paMcAMgAnusAra vartAva karane meM AtA hai usImeM caitrAdi mAsoMkI vRddhi hotI hai usI ke 30 dinoMmeM duniyAMkA saba vyavahAra tathA dharma vyavahAra pratyakSa pahAtA hai isaliye usIke dinAMkI ginatI niSedha nahIM hosakatI hai tathApi jo saMkrAMti rahita malamAsa kebharose adhika mAsake dinoMkI ginatI niSedha karate hai se apanI pUrNa ajJAnatAse bhole jIvoMko galchakadA graha meM geranekA kArya karate haiM kyoMki saMkrAMti rahita adhika mAsa ko malamAsa kahA hai taisehI do saMkrAMti vAle kSaya mAsako bhI malamAsa kahA hai parantu adhika mAsake tathA kSaya mAsa ke dinoMkI ginatI barobara karate haiM / tathAhi kamalAkara bhaTa viracita ( laukika dharmazAstra) nirNaya siMdhaunAmA graMthe / tatra saMkSa epataH kAlaH SoDhA - abdoyanamRtumIsaH pakSadi - basa iti // punastatra vakSamANaH zrAvaNAdi dvAdaza mAse stabI | malamAsetu sati SaSThidinAtmakaH eko mAso dvAdaza mAsatvamaviruddhamiti // tathAca vyAsaH SaSTyAtu divasemAMsaH kathito bAderAyaNaiH - iti // atha malamAsa kSayamAsa nirNaya / atha mala mAsaH tatraikamAtra saMkrAMti rahitaH sitAdivAMdA mAsA maTha mAsaH ekamAtra saMkrAMti rAhityamasaMkrAtitvena saMkrAMti dvayatvenaca bhavatiiti / mala mAso dveSA For Private And Personal Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 444 ] adhika mAsaH kSayamAsazceti / taduktaM kAThaka gRhye / yasmin mAse na saMkrAMti / saMkrAMti dvymevvaamlmaasH| savijJayo mAsaH syAtu tryodshH| tathA coktaM hemAdri nAgara khaMDe / namo vA nabhasyovA malamAsA yadA bhavet saptamaHpitR pakSasyAdanyatraivatu paMcamaH // ___aba dekhiye uparokta zAstroM ke pAThoMse laukika zAstroM meM adhika mAsake dinoMkI ginatI karIhai isaliye niSedha karane vAle gacchakadAgrahase ajJAnatA karake pratyakSa mithyA bhASaNa karane vAle banate haiM soto pAThaka varga svayaM vicAra sktehaiN| aura adhika mAsako bAraha mAsese jadA ginake teraha mAsaikA varSa kahe tathA adhika mAsako jadA na ginake saMyogika mAsake sAtha gine to 60 divasakA mahinA mAna ke bAraha mAsakA varSa kahe tobhI tAtparyArthaseto donoM taraha karake adhika mAsake dinoMkI ginatI laukika zAstroM meM pragaTapane kahI hai isa liye niSedha nahI hosakatI hai| ____ aura saMkrAMti rahita adhika mAsako malamAsa kahA taisehI do sakrAMti vAle kSayamAsako bhI malamAsa kahAhai so caitrase Azvina taka sAta mAsoM meM se hareka adhika mAsa hote haiM taisehI kArtikase pauSa taka tInamAsegameM se hareka mAsa kSayabhI hotehai. aura jaise tIsare varSa adhika mAsa hotAhai so prasiddha hai taisehI kAlAMtarameM kSaya mAsabhI hotA so laukika zAstroM meM prasiddhahai / ___auramAsaddhi ke abhAvameM ASAr3ha caumAsIsepaMcama pitRpakSa hotAhai paraMtu zrAvaNa bhAdrapada mAsako vRddhi honese adhika mAsake donopakSoMkI ginatI pUrvaka saptama pitRpakSa likhA hai| For Private And Personal Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 445 ] aura adhika tathA kSaya saMjJA vAle mAsa samuccayake vyava hAra meM tA saMyogika mAsake sAmila gine jAte hai paraMtu bhinna bhinna vyavahAra meM to donoM mAsoMke dinoM kI ginatI jUdI jUdI karanemeM AtI hai seA adhika mAsa saMbaMdhI to upara meM tathA isa grantha meM likhane meM AgayA hai paraMtu kSayamAsa saMbaMdhI thor3A sA likhadikhAtA hUM ki jaba kArtika mAsakA kSaya hove taba usIke dinoMkI ginatIpUrvaka oliyoMkI Azvina pUrNimA se 15 dine dIvAlI tathA zrIvIraprabhuke nirvANa kalyANaka tathA 20 ve dina jJAnapaMcamI aura 30 veM dina kArtika pUrNimA se caumAsA pUrA honese muni vihAra hotA hai isa taraha se mArgazIrSa pauSakA bhI kSaya hove taba mauna ekAdazI, pauSa dazamI vagairaha parva tathA aura zrIjinezvara bhagavAn ke jammAdi kalyANakoM kI tapazcaryAdi kArya karane meM Ate haiM / aba zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA ke ArAdhaka sajjana puruSoM ko nyAya dRSTise vicAra karanA cAhiye ki -kSayamAsa ke dina meM dIvAlI vagairaha vArSika varSa kiye jAte hai usI mujabahI zrItapagaccha ke sabI mahAzaya karate haiM isaliye kSaya mAsake dinoM kI ginatI niSedhakaranekAto kisIbhI mahAzaya jIne kuchabhI parizrama na kiyA / aura paryuSaNA meM tathA paryu - vaNAsaMbaMdhI mAsika DeDhamAsika tapazcaryAdi kAryoM meM adhika mAsake dinoM kI ginatI pratyakSapane karate huve bhI dUsare gaccha vAlo se dveSabuddhi rakhake adhika mAsako ginatI niSedha karane ke liye utsUtra bhASaNe se kuyuktiyoM kA saMgraha karanekA zrI tapagaccha ke aneka mahAzayAMne khUbahI parizrama kiyA hai se to pratyakSapane svagacchAgrahake iTavAda kA namUnA hai so isa For Private And Personal Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 446 ] bAtako isa granthake paDhanevAle sajjana svayaM vicAra leveMge / aura adhika mAsako kAlacUlA kahate hue bhI napuMsaka likhate haiM sabhI zrI anantatIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoM kI AzAtanA karane ke barobara hai tathA vivAhAdi muhUrtanaimittika saMsArikakAryoMke liyebhI upara meM hI harSa bhUSaNajI ke lekhasUcanA karane meM AgaI haiM / aura vo dinako jJAta paryuSaNAke sivAya aura kAryoM meM adhikamAsako pramANa karanekA nahIM dikhatA hai yaha likhanA bhI zrIkulamaMDanasUrijI kA pratyakSamithyA hai kyoMki dinoM kI pakSoMkI mAsoM kI ginatIkA kArya meM, caumAseke varSaka yuga ke pramANakI ginatIkA kAryameM, kSAmaNa ke kArya meM, sAmAyika pratikramaNa pauSadha devapUjA upavAsa zIlavratAdi niyameAMkA pratyAkhyAnoMke ginatIkA kAryoM meM caumAsI chamAsI varSo tathA vIsasthAnakajIke aura paryuSaNAdi tapa kedinoM kI ginatI ke kAryoM meM aura Aganeoke yoga vahanAdi kAryoM meM, adhika mAsake dinoM kI ginatI ko pramANa ginanemeM AtI hai so to pratyakSa anubhava kI prasiddha bAta hai / aura ekajagaha adhikamAsako kAlacUlA likhate haiM dUsarI jagaha napuMsaka likhate haiM tathA ekajagaha zrIvRhatkalpacaNi zrInizIthaca jiMkepAThoMse 'ceva' nizcaya adhikamAsako ginatI karane kA likhate haiM dUsarI jagaha nahI ginane kA likhate haiM isatarahase bAlajIvoM ko bhrama meM geranevAle pUrvAparavirodhi (visaMvAdI) lekhalikhate kucha bhI vicAra na kiyA sobhI kalayugI vidvattAkA namUnA haiM / aura Age phirabhI jo jaina paMcAGgAnusAra prAcIna kAlameM abhivarddhitasambatsara meM vIrAdine arthAt zrAvaNazudI For Private And Personal Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 441 ] paMcamIko jJAta paryuSaNA vArSika kRtyAdipUrvaka karane meM AtI thI, usIko varSAkAlako sthitirUpa gRhasthI logoM ke Age kahane mAtrahI vArSikakRtyoMrahita ThaharAneke liye aura abhi varddhitabhI 50 dine bhAdrapadameM vArSika kRtyoM sahita paryuSa jAko ThaharAnekeliye cUrNikArAdi mahArAoM ke abhiprAyako samajhe binAhI ulaTA viruddhArthameM aura adhika mAsa saMbaMdhI pUrvAparako saba vyAkhyAke pAThoMko chor3akarake adhikaraNa doSoke tathA upadravAdike saMbaMdha vAleadhUrepATha likhake phira caMdrasambatsara meM 50 dina kI taraha abhivarddhitasaMbatsara meM 20 dine jJAta paryuSaNA dikhA karake 50 dinako jJAta paryuSaNA meM tA vArSika kRtya karaneko siddha karate haiM paraMtu 20 dinako jJAta paryuSaNAko apanI matikalpanA se gRhasthI logoMke Age varSAsthitirUpa ThaharAkara vArSika kRtyoMko niSedha karate haiM se kadApi nahIM ho sakatA hai kyoMki 50 dinako jJAta paryuaNA vArSika kRtyoMkI taraha 20 dinako jJAta paryuSaNA meM jhI vArSika kRtya zAstrAnusAra tathA yuktipUrvaka svayaM siddha hai isakA savistAra nirNaya tInoM mahAzayoMke lekhoMkI samIkSA meM isI grantha ke pRSTha 107 se 117 taka acchI taraha se rUpagayA hai isa liye jo zrIkulamaMDana sUrijIne 20 dinako paryuSaNAko vArSika kRtyoM rahita ThaharAneke liye mAsa vRddhi ke abhAva saMbaMdhI pAThoMko mAsa vRddhihotI bhI adhUre adhUre likhake vAla jIvoMko dikhAyehai seA AtmArthipanekA lakSaNa nahIMhai / sAto nyAyadRSTivAle sajjana svayaM vicAra lekheMge / aura abhivarddhitameM voza dine jJAta paryuSaNA vArSika kRtyoM pUrvaka karanese / prathama cauthe varSe 11 / 11 mAse tathA For Private And Personal Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir { 448 ] dUsare paMcama varSe 13 / 13 mAse aura tIsare varSe 12 mAse vArSika kRtya honekA dikhAkara pAMca varSoMke 60 mAma zrIku. lamaMDana sUrijI likhate hai sAro zrIanaMta tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAkopratyakSapane utthApanakarake utsUtrabhASaNa karanevAle banate haiM kyoMki abhivaddhi tameM vIzadine zrAvaNameM paryaSaNA karanese jainazAstrAnusArato prathama cauthe varSe 13 / 13 mAse aura dUsare tIsare paMcameM varSe 12 // 12 mAse vArSika kRtya honekA banatAhai aura pAMca varSoM ke 62 mAsa zrIanaMta tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJAnusAra jainazAstroM meM prasiddha hai| aura mAsahise terahamAsahotebhI 12 mAsake kSAmaNe likhatehai sabhI ajJAnatAkA sUcakahai kyoMki mAsavRddhi hone se terahamAsa chavIzapakSakakSAmaNe kiyejAtehai isakA nirNaya sAtave ma0 le0 samIkSAmeM isahI grantha ke pRSTha 363 se 378 taka chapagayAhe so paDhanese saba nirNaya hojaavegaa| aura jainazAkhoMmeM mukhya karake ekabAtakI vyAkhyA karate hai usIkehI anusAra yathocita dUsarI bAtoMke liyebhI samajhA jAtAhai isaliye jina jina zAkhAmeM caMdrasaMvatsara meM 50 dine tathA abhivarddhita saMvatsarameM 20 dine jJAta parya SaNA kahI so yAvat kArtika taka khulAsA likhAhai jisapara viveka buddhise vicAra kiyA jAveto jaise caMdrasaMvatsara, 50 dina jahAM pUre hove vahAM svabhAvasehI bhAdrapada samajate haiM taisehI abhivarddhita saMvatsarameM 20 dina jahAM pUre hove vahAM bhI svabhAvika rItise zrAvaNa samajanA cAhiye / aura cAra mAsake 120 dinakA barSA kAla meM 50 dine paryaSaNA karanese For Private And Personal Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [4 ] pizAhI kArtika taka 90 dina svabhAvasehI rahate hai taise hI 20 dine paryaSaNA karane se bhI pichADI kArtika taka 100 dino svayaM samajhanA cAhiye tathApi caMdra saMghassarameM bhAdrapadakI taraha abhivarddhita saMvatsara meM zrAvaNameM paryaSaNA karanekA tathA paryuSaNAke pichADI 90 dinakI taraha 100 dina rahane kA kahAM kahA hai, aisI pratyakSa ajJAnatAko sUcaka kuyukti karake bAla jIvoMko bhramAnese karma baMdhake sivAya aura kuchabhI lAbha nahIM hone vAlAhai / kyoMki jina jina zAstroM meM caMdrasaMvatsara meM50 dine bhAdrapada meM paryaSaNAkarake pichADI 70 dina kArtika takakA likhAhai aura abhivatimeM0 dine paryaSaNA karanekA bhI likhadiyAhai usI zAmana pAToMke bhAvArtha se abhirddhitameM 20 dine bhASaNa meM paryaSaNA karanekA aura paryaSaNA ke pichAr3I 100 dina rahanekA svayaM siddha hai soto alpa mativAlebhI smajhamakate haiM / ____ aura phirabhI 20 dinakI jJAta tatha nizcaya aura prasiddha paryaSaNAmeM vArSika kRtyoM kA niSedha karane ke liye ASADha pUrNimAko ajJAta tathA anizcaya aura aprasiddha paryaSaNAmeM vArSikakRtya karanekA dikhAte hai sobhI ajJAnatAkAsUcaka hai kyoM ki varSakI paratIhuye binA tathA ajJAta paryuSaNAmeM vArSika kRtya kadApi nahIM hosakate haiM kintu varSa kI pUrtihonese jJAta paryuSaNAmeM vArSika kRtya hote haiM aura adhika mAsa honese zrAvaNameM 12 mAsika varSa pUrA hojAtA hai isIliye zrAvaNa meM jJAtaparyuSaNA karake vArSika kRtya sAMvatsarika pratikramaNAdika kArya karane meM Ate haiN| ___ aura mAsaddhi hotebhI bhAdrapada meM paryuSaNA sthApana karane ke liye zrIjIvAbhigamajI satrakA ekapadamAtra likhadikhAyA 58 For Private And Personal Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 450 ] sAtA apanI vidvAttAkI hAsI karAne jaisA kiyAhai kyoMki vahAMtA zrInandIzvaradhvIpAdhikAre jina caityoMkI vyAkhya karake vahAM caumAsI meM tathA saMvatmarImeM aura zrIjinezvara bhagavAn ke janmAdi kalyANakoM meM bhuvanapati bagairaha bahuta devoMke aThAI ucchava karane kA likhAhai parantu vahAM bhAdrapadakAto nAmamAtra bhI nahIM hai seA sUtra vRtti sahita chapAhuvA zrIjIvA bhigamajI ke pRSTha 843 meM khulAsA pUrvaka adhikAra hai isa liye aise aise pAThoko likhake bAla jIvoMko bhramameM geranese to apane kalpita bAtakI puSTi kadApi nahIM ho sakatI hai so vivekI pAThaka gaNabhI svayaM vicAra sakate haiM / aura zrIkulamaMDana sUrijI ke uparokta lekhake anusAra ho dharmasAgarajIne bhI taskaravRtti karake dharma dhUrtAIse nijako tathA gaccha kadAgrahI bAlajIvoMko durlabhabodhikA kAraNa karaneke liye 'tatvataraMgiNI' grantha kA nAma rakhake vAsatvika meM 'kuyuktiyoM kI bhramajAla' banAkara usImeM paryuSaNA saMbaMdhI mithyAtvakA kAraNarUpa jo lekha likhA hai jisakA nirNaya tathA 'pravacanaparikSA' nAmaka grantharmebhI utsUtra bhASaNoMke saMgrahase kuyuktiyoM karake paryuSaNA saMbaMdhI jo lekha likhA hai jisakA nirNaya to Uparake lekhako tathA isa granthako viveka buddhise par3hanevAle tatvajJa puruSa svayaMhI samajha leve geH- aba pAThakagaNako merA itanAhI kahanA hai ki zrIjaina zAstroM meM adhika mAsako kAlacUlAkI jo uttama opamA dete haiM usIke dinokI ginatI karanemeM AtI hai tathA laukika zAstrAnumAra aura pratyakSa pane bartAvakI satyayuktike anusAra karake bhI adhikamAsake dino kI ginatI ka For Private And Personal Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Acharya Shri ki { 451 ] rane meM AtI hai jisakA vistAra pUrvaka isa granthameM chayagayA hai isaliye kAlacUlA vagairaha ke bahAne karake kuyuktiyoM se usIke dino kI ginatI niSedha karane vAle zrIjinezvara bhagavAnakI AjJAke lIpI utsUtrabhASaka banate haiM, so to isa granyako par3hane vAle tatvajJa svayaM vicAra sakate haiM isaliye zrIjinezvarabhagavAnakI AjJAke ArAdhana karanekI icchAvAle jo AtmAyI sajjana hoge so to adhikamAmake dinoMkI ginatI niSedha karanekA saMsAravaddhikA hetubhUta utsUtra bhASaNakA sAhasa kadApi nahIM kareMge, aura bhavyajIvoMko isa granyako par3ha karake bhI adhikamAsake niSedha karane vAloM kA pakSa grahaNa karake abhinivezika mithyAtvase bAlajIvoMko kuyuktiyoMke bhramameM geranekA kArya karanAmI ucita nahI hai aura gacchakA pakSapAta chor3akara nyAya dRSTi se isa granthakA avalokana karake adhikamAsake dinokI ginatI pUrvakahI paryuSaNAdi dharma vyavahArameM vartAva karanA sohI samyaktvadhArI AtmArthiyoM ko parama ucita hai itane paramo jo koI apane antara mithyAtvaM ke jorase ajJa jIvoMko bhramAneke liye adhika mAsakI ginatI niSedha saMbaMdhI kuyuktiyoMkA saMgraha karake pUrvAparakA vicAra kiye binAhI mithyAtvakA kArya karegA to usIkA nivAraNa karaneke liye aura bhavya jIvoM ke upakAra ke liye isa grantha kArakI lekhanI taiyArahI samajhanA / ___ aba paryuSaNAsaMbaMdhI lekha kI samAptike avasarameM pAThaka gaNako merA itanAhI kahanA hai ki zrItapagacchake vidvAn kahalAte jojomahAzaya jI zrIanaMtatIrthaMkara gaNadharAdi ma. hArAjAMke viruddhArtha meM paMcAMgIke aneka pramANoMkA pratyakSapane For Private And Personal Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir [ 452 ] utyApana karake utta bhASaNoM se kuyuktiyoM ke saMgraha pUrvaka adhikamAsako kAlacUlA vagairahake bahAnese niSedhakarane saMbaM. dhI-kalpakiraNApalI tathA mukhabodhikA kRttivagairahake lekhoM ko haravarSe zrIparyuSaNApabaM ke dinoM meM bAMcate haiM jisako gacchakadA grahI pakSapAtI ajJajIva zraddhApUrvaka satyamAnate haiM aise upadezaka tathA zrotA zrojinAjJAke ArAdhaka paMcAMgIko zraddhAvAle samyaktvI AtmArthI haiM aisA kohabhI vivekItatvajJa to nahI khskege| kyoMki zrIanaMta tIrthaMkara gaNadharAdi mahaHrAjekA pramANa kiyAhuvA kAlacalAkI zreSTa opamA vAlA adhikamAsako niSedhakarane vAloM meM pratyakSapane zrIjinajJA kA virAdhakapanA honese mithyAtvasiddha hotAhai so tatvajJa svayaM vicAra sakate haiM / isaliye mithyAtvase saMsAra meM paribhramaNa karanekA bhaya karane vAle tathA zrIjinAjJAmujaba vartane kI icchA karane vAle vivekiyoMko to zrIjinazA viruddha uparokta kArya karanA tathA usI mujaba zraddhA rakhanA ucita nahI hai kiMtu zrIjinAjJAmujaba paryuSaNAke byAkhyAna sunane vAle bhavyajIvoMke Age adhika mAsakI ginatI karanekA zAstra pramANapUrvaka siddhakarake dUsare prAvaNamaiM vA prathama bhAdrapada meM zrIparyaSA parvakA ArAdhana karanA tathA dUsaroM se karanA sohI AtmahitakArIhai so tatvadRSTi se vicAranA cAhiyeHiti adhika mAsake niSedhaka utsatra bhASI kuyuktiyoM karanevAle sAtaveM mahAzayajI vgairhe|ke paryuSaNA sambandhi ajJa jIvoM ko mithyAtvameM gerane ke lekhAMkI saMkSipta samIkSA samAptaH // HALA For Private And Personal Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal