________________
૧૧૯
વલભી સામ્રાજ્યના અસ્ત સાથે સૌરાષ્ટ્રની વસાવ્યું હોય. વળી એક બીજી હકીકત પણ મહત્વની રાજપૂત કેમ તે જેઠવાએ, ચાવ- આ માન્યતાને ટેકો આપે છે; સિથિયનેના ડાઓ,ને વાળાઓને ગણાવી શકાય. આ બધા- સિક્કામાં “કુમાર' શબ્દ વારંવાર દેખાય છે. માંથી પણ સૌરાષ્ટ્રમાં જેઠવાએ સૌરાષ્ટ્રમાં જ્યારે સાતમી સદીમાં શીલકુમાર જેઠવાએ ઘણુ વહેલા આવીને વસ્યા હોય તેવું લાગે ઘૂમલીની સ્થાપના કર્યા પછી જેઠવાએ કુમારાન્ત છે. જેઠવાઓની ઉત્પત્તિ કયાંથી ને કઈ રીતે (જેને ચેડે “કુમાર” શબ્દ આવતો હોય તેવા) થઈ તે વિષેની કેટલીક દંતકથાઓ ઘણી રમુજી દેખાય છે. જેઠવાઓનું શાસન બરડાના ડુંગર ને આશ્ચર્ય ઉપજાવે તેવી છે. એક દંતકથા પરના તેમના નિવાસ દરમ્યાન સૌથી વધુ એવી છે કે હનુમાન જ્યારે સીતાજીની શોધમાં પ્રભાવશાળી હશે એવું માનવા સંભવ છે કેમકે સમુદ્રનું લંઘન કરતા હતા ત્યારે તેમને થયેલે ઈ. સ. ૬૭૪ માં શીલકુમાર જેઠવાએ બજાવેલી પરસે ટીપાં રૂપે સમુદ્રમાં પડે. તે પરસેવે મહત્ત્વની સેવાના બદલામાં દિલ્હીના શાસક એક મોટો મગરમચ્છને તેમાંથી જેઠવા કુટુંબના અનંગપાળે તેની સાથે પોતાની પુત્રી પરણાવી. મૂળપુરૂષ મકરધ્વજ જમ્યા. પરંતુ ઈતિહાસકારો લગભગ બારમા સૈકામાં ઘૂમલીનું પતન કઈ જેઠવાને જિટવા જેટવા એવા શબ્દસંશોધનો કરી કચ્છના રાજવી જાડેજા જામ બમનજીના છેવટે સીથિયન પ્રજા સાથે સાંકળે છે. જેઠવા હાથે થયું. વંશના ચારણોની કથા જણાવે છે કે જેઠવાઓ સૌરાષ્ટ્રના શ્રીનગરમાં આવીને રહેલા. પિર. જાડેજા કુળમાં ઘણું પરાક્રમી પુરુષો થયા. બંદરથી પશ્ચિમે થોડા અંતરે આવેલા શ્રીનગરમાં જાડેજાઓની જેવી જ બીજી મહત્વની પ્રજા જે રહ્યા પછી તેમણે હાલના મોરબી, ને નવાનગર સૌરાષ્ટ્રમાં આવી વસી તે ચાવડાએ. શક વાળા પ્રદેશમાં પણ વસવાટ કર્યો ને પછી અથવા સિથિયન પ્રજામાંથી ચાવડા ઊતરી તેઓ ઢાંકમાં સ્થિર થયા. ઇસ્વીસનની પહેલી આ હશે તેવું મનાય છે. સૌરાષ્ટ્રમાં ઢાંકમાં સદીનાં નાગાર્જન જેઠવા ત્યાં રાજ્ય કરતા, આવીને તેઓ વસ્યા. વલભીવંશના રાજાએ પછી તેમણે ઘૂમલીમાં વસવાટ કર્યો ને ત્યાં હજી જ્યારે શાસન ચલાવતા હતા ત્યારે જ કિલ્લો બનાવ્યો. પછી લગભગ ઈ. સ. ૧૩૧૭ ચાવડાએ ઓખામાં જઈને રહ્યા. પરંતુ માં રાણપુર જઈ વસ્યા ને સૌથી છેલ્લે પિર- ઓખામાં પણ તેમના નિવાસ લાબો ન ટક બંદરથી પૂર્વમાં દેઢેક માઈલ આવેલ છાયામાં ને તેઓ પ્રભાસપાટણમાં આવ્યા. પ્રભાસમાં ઈ. સ. ૧૫૭૪ માં લગભગ જઈને સ્થિર થયા. તેમણે વસવાટ કર્યો ત્યારે વલભીનું પતન થયું. સૌરાષ્ટ્રના પશ્ચિમી ઈતિહાસકારોનું મંતવ્ય ચાવડાની બીજી શાખા ગુજરાતમાં શાસન સાચું જ લાગે છે કે સૌરાષ્ટ્રમાં શ્રીનગરમાં કરી ગઈ. વનરાજ ચાવડાએ અણહિલવાડ જેઠવાએને મૂળ વસવાટ ગળે ઉતરે તે પાટણમાં રાજધાની સ્થાપી, ને તેના વંશમાં નથી. આવી મેટી ને સાહસિક પ્રજા શ્રીનગરમાં ગરાજ, ક્ષેમરાજ, ભૂવડ, વીરસિંહ, રત્નાદિત્ય, રહી હોય તે સ્વભાવિક નથી લાગતું. સંભવ છે ને સામતસિંહ વગેરે રાજાઓ થયા. છેલ્લે કે જેઠવાએ જે મૂળ સિથિયન પ્રજા સાથે સામતસિંહ ઈ. સ. ૯૩૫ માં મૃત્યુ પામ્યો. સામ્ય ધરાવતા હોય તો કાશ્મીરમાં શ્રીનગરમ; સૌરાષ્ટ્રમાંના ચાવડાઓએ લગભગ ૧૩ મી રહેતા હોય ને સિંધમાં થઈ સૌરાષ્ટ્રમાં પાછળથી સદી સુધી રાસન કર્યું પણ તેમને મુલ્ક નાને આવી વસ્યા હોય ને તેમણે પિતાના મૂળ વતન જ રહ્યો. ચાવડાએ શરૂમાં સૂર્યના ભક્ત હતા શ્રીનગરના સંસ્મરણરૂપે સૌરાષ્ટ્રમાં શ્રીનગર પણ પાછળથી શૈવ ગણાયા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
