________________
प्रबोधिनी टीका पद १ सू० १ योनिपदनिरूपणम्
♦
६१
८
एवं जाव यणियकुमाराणं' एवम् - असुरकुमाराणामिव यावत् - नागकुमाराणां, सुवर्णकुणीराणाम्, अग्निकुमाराणाम्, विद्युत्कुमाराणाम्, उदधिकुमाराणां द्वीपकुमाराणां दिक्कुमाराणं पवनकुमाराणां स्तनितकुमाराणामपि न शीता नाप्युष्णा, अपि तु शीतोष्णोभयस्वरूपा योनिः प्रज्ञप्ता ? गौतमः पृच्छति - ' पुढविकाइयाणं भंते ! किं सीया जोणी, उसिणा जोणी, सीयोसणा जोणी ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां किं शीता योनिर्भवति ? कि वा उष्ण योनिर्भवति ? किं वा शीतोष्णा योनिर्भवति ? भगवान् आह - ' गोयमा !' हे गौतम ! ' सीया वि जोणी, उसिणा वि जोणी, सीयोसिणा वि जोणी ' पृथिवी कायिकानां शीतापि योनिर्भवति, उष्णापि योनिर्भवति, शीतोष्णापि च योनिर्भवति, 'एवं आउवाउवण स्सइवेइंदिय तेईदियचउरिंदियाण वि पत्तेयं भाणियव्वं' एवम् पृथिवीकायिकानामिव अष्कायिकवायुकायिकवनस्पतिकायिकद्वीन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियाणामपि प्रत्येकं भणितव्यम् - उष्ण भी नहीं होती, किन्तु शीतोष्णयोनि होती है । भवनपतिदेवों के उत्पत्तिस्थान शीत और उष्ण- उभयरूप होते हैं, अतएव उनकी योनि शीतोष्ण होती हैं, न शीत होती है और न उष्णयोनि ही होती है । असुरकुमारों के समान नागकुमारों, सुवर्णकुमारों, अग्निकुमारों, विद्युत्कुमारो उदधि कुमारों, द्वीपकुमारों, दिशाकुमारों, पवनकुमारों और स्तनितकुमारों की भी न शीत योनि होती है, न उष्णयोनि होती है, किन्तु शीतोष्णयोनि होती है ।
श्री गौतमस्वामी - हे भगवन् ! पृथ्वीकायिकों की शीतयोनि होती है, या उष्णोनि होती है या शीतोष्णयोनि होती है ?
भगवान् - हे गौतम ! पृथ्वीका चिकों की योनि शीत भी होती है, उष्ण भी होती है और शीतोष्ण भी होती है । इसी प्रकार अष्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक, द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रय में से प्रत्येक की तीनों प्रकार की નથી હાતી પરન્તુ શીતેષ્ણુ ચેાનિ હાય છે ભવનાતિ દેવાના ઉત્પત્તિ સ્થાન શીત અને ઉષ્ણુ ઉર્જાય રૂપ દ્ગાય છે, તેથીજ તેમની ચેાનિ શીતાણુ હોય છે. ન શીત ચાનિ હોય છે અને ન ઉષ્ણુ ચેાનિ હોય છે. અસુરકુમારની સમાન નાગકુમાર, સુવર્ણ કુમાર, અગ્નિકુમાર, વિદ્યુત્ક્રુમાર, ઉદધિકુમાશ, દ્વીપકુમારા, દિશાકુમારી, પવનકુમારે અને સ્તનિત કુમારોની પણ ન શીત ચેનિ હાય છે, ન ઉષ્ણુ ચેાનિ હાય છે પણ શીતેચ્છુ ચેાનિ હેાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી :-હે ભગવન્ ! પૃથ્વીકાયિકાની શીતયેાનિ હેાય છે અગર ઉષ્ણુસૈનિ હાય છે અથવા શીતેષ્ણુ ચેાનિ હાય છે ?
શ્રી ભગવાન્ :–હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિકાની ચાનિશીત પણુ હાય છે, ઉષ્ણુ પશુ હાય છે અને શીતેષ્ણુ પણ ડેય છે. એજ પ્રકારે અષ્ઠાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, કીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિયમાંથી પ્રત્યેકની ત્રણે પ્રકારની ચેનિ સમજવી જોઇએ. તેજ કાયિકાની ચાનિ ઉષ્ણુ હાય છે, શીત અને શીતેષ્ણુ નહિ, તેજસ્કાયિકાના સિવાય એકે
