________________
भंगवतीसूत्र
बीताद्धाओ-णो अणंताओ तीतद्धाओ' नो सस्पातागीतकालरूपो भवति अनागतकालो न वा अप्त ख्यातातीतकालरूपो भवति नो वा अनन्तातीतकारूपो भवतीति किन्तु 'अणागयाहाणं तीतद्धाओ समयाहिया' अनागताद्धा-अनागतकाळ खलु अतीताद्धातोऽतीतकालतः समयाधिकाः एकसमयाधिको भवति अनागतकालोऽतीत कालापेक्षया एवम्-'तीतद्धाणं अणागयद्धाओ समयृणा' अतीतादाअतीतकालः अनागताद्धातः अनागतकालतः-अनागतकालापेक्षया समयोन:एक समय यूनो भवति-अतीतकालापेक्षया अनागतकालस्य एकसमयाधिक्यं भवति, तथा अतीतकालोऽनागत कालापेक्ष या एकममयन्यूनो भवतीत्यर्थः, अती. तानागतकालो अनायनन्तधर्माभ्यां समानो यथा-गवीतकालस्पादिनास्ति तथा-अनागतकाकस्यान्तो नास्तीति अनाघनन्ता यामुभी समानौ भवतः, तयो णो संखेज्जाओ तीताद्वाओ जो अमखेज्जामोतीतद्वाओ णो अणंताओ तीतद्धाओ' हे गौतम! अनागतकाल न संख्यात अतीतकाल रूप होता है न असंख्यात अतीतज्ञाल रूप होता है और न अनन्तभती सफालरूप होता है किन्तु 'अणालयद्वाणं तीतद्राओ समयाहिया' अनागतकाल अतीतकाल से एक समय अधिक होता है। अर्थात् अतीत काल की अपेक्षा अनागतकाल एक समय अधिक होता है । 'एवं तीत द्वाणं अणागयाद्धाओ लमयूणा' इसी प्रकार अतीत काल अनागतकाल की अपेक्षा एक समयन्यून होना है। अतीतकाल की अपेक्षा अनागतकाल एक समय से अधिक होता है और अनागत काल की अपेक्षा अतीत फाल एक लमय से न्यून होता है। अतीतकाल और अनागतकाल ये दोनों अनादि अनन्त धमों को लेकर समान। अतीतकाल की णो असं खेज्जाओ तीतद्धाओ णो अणताओ तीतद्धाओ' गौतम ! अनागत કાળ સંખ્યાત અતીત કાળ રૂપ હેતે નથી, તથા અષાત અતીતકાળ રૂપ હેતે નથી, અને અનંત અતીત કાળ રૂપ પણ હું તો નથી પરંતુ 'अणाययद्धाणं तीतद्धाओ समयाहिया' मनात -विष्य मतातભૂતકાળથી એક સમય અધિક હોય છે અર્થાત્ અતીત કાળની અપેક્ષાથી અના
त मे समय मचि हाय छे ‘एव तीत द्वाण अणागयद्धाओ समयूणा' એજ પ્રમાણે અતીતકાળ અનાગત કાળ કરતાં એક સમયનૂન હોય છે. એટલેકે–અતીતકાળ કરતાં અનાગતકાળ એક સમય વધારે હોય છે. અને અનાગતકાળની અપેક્ષાથી અતીતકાળ એકસમયનૂન હેાય છે. અતીતકાળ અને અનાગતકાળ એ બેઉ અનાદિ અનંત ધર્મોને લઈને સરખા છે. અતીતકાળ