________________
४०८
भगवतीमत्र आतुरे, आतुरे सति ग्लानाद्यवस्थायां जायमानां पतिसेवनेति चतुर्थी४, 'आवईय' आपदि च-आपत्तौ सत्यां जायमाना प्रतिसेवनेति पञ्चमी५, आपच्च द्रव्यादि भेदेन चतुर्विधा तत्र द्रव्यापत्-मासुकादि द्रव्याणापलामः, क्षेत्रापत् बनादिविपम. क्षेत्रपतितत्वम् कालापत्, दुर्मिक्षादि कालमाप्तिः, भावापत-ग्लानत्वादि, एवं द्रव्य क्षेत्रकालभावभेदेन चतस्त्र आपद इति ५ । 'संकिण्णे' संकीर्णे, स्वपक्ष परपक्षमिश्रितक्षेत्र सति६, 'सहसकारे' सहसाकरे सवि-आकस्मिक बलाकारक्रियायाम्, तथा चोक्तम्
'पुब्धि थपासिउणं पाए छूट म जं पुणो पासे ।
न तरइ नियत्तेउं पायं सहपाकरणमेयं ॥१॥ पर जो संयम की विराधना होती है वह अनाभोग प्रतिसेवना है । 'आउरे' ग्लान आदि अवस्था में होने वाली जो संयम की विराधना है वह आतुर प्रतिसेवना है ४ । 'आवईय' आपत्ति के आजाने पर जो संघल की विराधना होती है वह आपत् प्रतिसेवना है ५। द्रव्यादि के भेद से आपत् चार प्रकार की होती है । प्रास्लुक द्रव्यादि के अलाभ का नाम द्रव्यापत् है धन आदि रूप विषम क्षेत्र में अटक जाने का नाम क्षेत्रापत है । दुर्भिक्ष आदि काल के होने का नाम कालापत् है । और ग्लान अवस्था का नाम भावापत् है। स्वपक्ष और पर पक्ष समिश्रित क्षेत्र के हो जाने पर जो संयम की विराधना होती है वह संकीर्णता प्रतिसेवना है ६ । आकस्मिक क्रिया रूप सहसाकार से हुई जो विराधना है वह ओकस्मिक प्रतिसेवना है ७ । कहा भी हैछ. ते प्रभाह विराधना उपाय 2. २ 'अनाभोग' अज्ञान विश्न मनाला કહે છે. તે અજ્ઞાન વિગેરે રૂપ અનાગ થાય ત્યારે જે સંયમની વિરાધના थाय छ, त मनाला प्रतिसेवना पाय छ, 3 'आउरे' सान विरे અવસ્થામાં થવાવાળી જે સંયમની વિરાધના છે તે આતુર પ્રતિસેવના કહેવાય छ, 'आवईय' मापत्ति मावी ५ त्यारे सयभनी २ विराधना थाय छ, त આપદુપ્રતિસેવના કહેવાય છે. ૫ દ્રવ્ય વિગેરેના ભેદથી આપત્તિ ચાર પ્રકારની હોય છે. પ્રાસુક દ્રવ્ય વિગેરેની અપ્રાપ્તિનું નામ દ્રવ્ય આપતી કહેવાય છે. ૧ વન વિગેરે વિષમ ક્ષેત્રમાં રોકાઈ જવું (અટકી પડવું) તેનું નામ ક્ષેત્રપતિ છે. ૨ દુકાળ વિગેરે કાળનું નામ કાલાપત્તિ છે. ૩ અને પ્લાન અવસ્થાનને નામ ભાવાપત્તિ છે. ૪ સ્વપક્ષ અને પરપક્ષ સંમિશ્રિત ક્ષેત્ર થઈ જાય ત્યારે સંયમની જે વિરાધના થાય છે. તે સંકીર્ણતા પ્રતિસેવના કહેવાય છે ૬ • આકમિત ક્રિયારૂપ સહકારથી થવાવાળી જે વિરાધના છે, તે આકમિત
