________________
'प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२७ उ. १ सू०१ जीवानां कर्मकरण क्रियानिरूपणम् ६८१ शतकमिति कथ्यते तथैव इहापि प्रश्ने 'करिंसु' इति पदमस्ति तत इदं सप्तविंशसितमं शतकम् 'करिंसु' शतकमित्यभिधीयते इति । ननु वन्धकरणयोः को विशेषः ? उभयो देन उपन्यासो निरर्थक इति चेदत्रोच्यते- या जीवस्य वन्धक्रिया 'सा जीव तुव न तु ईश्वरकालप्रकृतिस्वभावादिभ्यो जायते इति प्रदर्शनाय बन्धस्य करणस्य च भेदेन उपन्यासः । अथवा बन्धः सामान्यतः कर्मणां बन्धम्, 'करणं तु अवश्यं विपाकदायित्वेन निष्पादनं निघत्तान्तादि स्वरूपमिति । भगवानाह
करते हैं क्या ? और भविष्यत् में वे पापकर्म नहीं करेंगे क्या ? जिस 'प्रकार प्रश्न में 'बन्धि' पद होने से २६ वे शतक को बन्धी शतक ऐसा कहा गया है, उसी प्रकार से यहां पर प्रश्न में 'करिंसु' यह पद है, इसलिये इस शतक को 'करिंस' शतक कहा गया है ।
शंका--बन्ध और करण में क्या अन्तर है ?
उत्तर -- कोई भेद नहीं है ।
शंका- तो फिर उसका पृथक रूप से उपादान क्यों किया है ? उत्तर - पृथक रूप से उपादान करने का तात्पर्य ऐसा है कि जीव को जो बन्ध क्रिया होती है वह जीव कर्तृक ही होती है, ईश्वरकाल, प्रकृति या स्वभाव कृत नहीं होती हैं, इसी बात को प्रकट करने के लिये बन्ध का और करण का पृथकरूप से उपादान किया गया है । अथवा सामान्य रूप से कर्म का बन्धन होना इसका नाम पन्ध है । और बन्ध अवस्था को प्राप्त हुए उनकर्मों का संक्रमण आदि दशा रूप
જે પ્રમાણે ૨૬ છવ્વીસમાં શતકમાં ‘ધંધા’ એ પદ આવવાથી ખંધ શતક એ પ્રમાણે તેને કહેલ છે. એજ પ્રમાણે આ શતકમાં પ્રશ્નમાં ‘fg’ या पहथी या शनने 'करिसु' शत उटेटस छे.
શક-મધ અને કરણમાં શે ફેર છે ?
ઉત્તર—કઈ રીતે તેમા ભેદ નથી.
શકા—જો ખધ અને કરણમાં ભેદ નથી, તેા પછી તેને જુદા પ્રકરણ તરીકે અહિયાં કેમ કહેલ છે ?
ઉત્તર—પૃથક રૂપથી કહેવાનુ કારણ એ છે કે—જીવને જે બંધ ક્રિયા થાય છે તે જીવ ક-એટલે કે જીવ દ્વારા કરવામાં આવેલ હૈાય છે. ઈશ્વર, કાળ, પ્રકૃતિ અથવા સ્વભાવ કૃત હૈતી નથી. એજ વાત બતાવવા માટે બધ અને કરણને જુદા જુદા કહેવામાં આવ્યા છે.
અથવા–સામાન્ય રૂપથી કના ખધ થવા તેનું નામ બંધ છે અને અધ અવસ્થાને પ્રાપ્ત થયેલ તે કર્મોના સંક્રમણુ વિગેરે અવસ્થામાં કરવું
भ० ८६
