________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका २०२६ उ.११ सू०१ अचरमनारकादीना० पापकर्मबन्ध ६६७ केवलज्ञानी च अयोगी च एते अयोऽपि मनुष्या न पृच्छयन्ते, अलेश्य केवलज्ञान्य. योगि मनुष्यविषये भङ्गा न भष्टव्याः लेश्यादिरहितत्वादेव भङ्गाभावादिति अलेश्याद्यास्त्रयश्वरममगवन्त एव अबध्नात् न बध्नाति न भन्स्यतित्याकारकाश्चरमभङ्गवन्त एव भवन्ति अतोऽत्र एते न प्रष्टव्या इति । 'सेसं तदेव' शेपम् एत
व्यतिरिक्त सर्व तक्षक प्रथमोद्देशकदेव ज्ञातव्यमिति । 'वाणमंतरजोइसिय 'वेमाणिया जहा नेरइया' वानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिका नारकवदेव प्रथमद्वितीयभङ्ग का ज्ञातव्या इति। ज्ञानावरणीयदण्ड के आह-'अचरिमे गं' इत्यादि, 'अचरिमेणं भंते ! नेरइए' अचरमः खलु भान्त ! नैरयिकः 'णाणावरणिज्ज कम्म किं बंधी पुच्छा' ज्ञानावरणीयं कम किम् अवध्नात् पूर्वकाले वध्नाति, अनागतकाले ज्ञानावरणीयं कर्म भन्स्यति, इत्यादिक्रमेण चतुर्भङ्गका प्रश्नः पृच्छया संगृह्यते । भगवानाह- 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'एवं जहेव ज्ञानी और अयोगी इन अनुष्यों में केवल एक चतुर्थ संग ही होता हैं, क्योंकि ये तीनों चरम ही होते है अतः इस अचरलउद्देशक में इनकी पृच्छा नहीं की जाती है।
'सेसं तहेव' इस कथन के अतिरिक्त और सब बाकी का कथन प्रथम उद्देशक के जैसा ही जानना चाहिये, 'वाणमंतरजोहसिय वेमाणिया जहा नेरइया' वानव्यन्तर ज्योतिष्क और वैमानिक नारक के जैसे ही प्रथम और द्वितीय भंगवाले जानना चाहिये । 'अचरिमेणं भंते ! नेरइए णाणावरणिज्नं कम्मं किं बंधी पुच्छ।' हे भदन्त ! जो नैरपिक अचरम होता है वह क्या ज्ञानावरणीय कर्म का बन्ध कर चुका होता हैं ? वर्तमान में भी वह क्या उसका वध करता है? और भविष्यत् में भी क्या वह उसका बंध करेगा ? इत्यादि रूप से કેવળજ્ઞાની, અને અયોગી એ મનુષ્યમાં કેવળ એક ચોથે ભંગજ હોય છે. કેમકે એ ત્રણે ચરમ જ હોય છે. તેથી આ અચરમ ઉદ્દેશામાં તેમના सधी प्रश्न ४२पामा मावत नथी. 'सेस तहेव' मा ४थन शिवाय माजी બીજુ તમામ કથન પહેલા ઉદ્દેશામાં કહ્યા પ્રમાણે સમજવું.
'वाणम तरजोइसिया वेमाणिया जहा नेरइया' वान०यन्तर ज्योति मन વૈમાનિકને નારકના કથન પ્રમાણે જ પહેલા અને બીજે એ બે ભંગવાળા समन्या. 'अचरिमेण भते ! नेरहए णाणावरणिज्ज कम्म कि वधी पुच्छा' હે ભગવન જે નિરયિક અચરમ હોય છે, તેણે ભૂતકાળમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બંધ કરેલ હોય છે ? વર્તમાન કાળમાં પણ તે તેને બધ કરે છે ? અને ભવિષ્ય કાળમાં તે તેને બંધ કરશે? આ પ્રમાણે ચાર ભંગવાળે