________________
-
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२६ उ.१ १०१ बन्धस्वरूपनिरूपणाम्
५३५ भङ्गका प्रश्न:, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'अस्थगइए बंधी पढमवितियभंगा' अस्त्येककोऽवध्नात् प्रथमद्वितीयभनौं, हे गौतम ! कश्चित् कृष्णपाक्षिकोऽबध्नात् पापं कर्म पूर्वकाले, वर्तमानकाले बध्नाति तथा अनागतकालेऽपि भन्स्यति १, कश्चित् कृष्णपाक्षिक: अवघ्नात्, बध्नाति वर्तमानकाले, न भन्स्यति चानागतकाले, तत्र यस्य जीवस्य अर्द्धपुद्गलपरावर्त कालादधिकः संसारो वर्तते स कृष्णपाक्षिका, तस्य कृष्णपाक्षिकस्यायमेव भङ्गद्वयं भवति । तस्य वर्तमानकाले पापकर्मणो बन्धाभावात् । 'सुक्कपक्खिएणं भंते ! प्रकार से वह कृष्णपाक्षिक जीव के सम्बन्ध में चार भंगों वाला प्रश्न है। इसके, उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'अत्थेगइए बंधी० पढम वितिय भंगा' हे गौतम! कृष्णपाक्षिक जीवों में से कोई एक जीव ऐसा होता है जिसने पूर्वकाल में पापकर्म का पन्ध किया होता है वर्तमान काल में भी वह पापकर्म का बन्ध करता रहता हैं और भविष्यत् काल में भी पापकर्म का बन्ध करने वाला होता है। ऐसा यह प्रथम भंग यहां होता है। तथा-कोई एक कृष्णपाक्षिक जीव ऐसा भी होता है, कि जिसके द्वारा भूतकाल में पापकर्म का बन्ध किया गया होता है, वर्तमान काल में भी वह पापकर्म का बन्ध करता रहता है, पर अनागत काल में वह पापकर्म का पन्धक नहीं होता है, जिस जीव का अर्धपुद्गल परावर्त काल से अधिक संसार काल बाकी होता है, वह कृष्णपाक्षिक जीव है । ऐसे इस कृष्णपाक्षिक जीव के आदि के पूर्वोરીતે કૃષ્ણ પાક્ષિક જીવન સબંધમાં ચાર ભંગવાળે આ પ્રશ્ન શ્રીગૌતમસ્વામીએ પૂછેલ છે.
मा प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री ४ छ -'अत्थेगइए बंधी० पढम वितिय भंगा' गौतम! पाक्षि वामाथी ७ मे १ मेवा हाय छ, કે જેણે પૂર્વ કાળમા પાપ કર્મને બંધ કરેલ હોય છે, વર્તમાન કાળમાં પણ તે પાપ કમને બંધ કરતે રહે છે, અને ભવિષ્યકાળમાં પણ તે પાપ કમને બંધ કરવાને હોપ છે, એ પ્રમાણે આ પહેલો ભંગ અહિયાં થાય છે. ૧
તથા-કઈ એક કૃપાક્ષિક જીવ એ પણ હોય છે કે- જેનાથી ભૂતકાળમાં પાપ કર્મને બધ કરા હોય છે, વર્તમાન કાળમાં પણ તે પાપ કર્મને બંધ કરતે રહે છે, પરંતુ અનાગત-ભવિષ્ય કાળમાં તે પાપ કર્મને બધ કરવા દેતા નથી. જે જીવને અર્ધ પુલપરાવર્તથી વધારે સંસાર ફાળ બાકી રહેલે હોય છે. તે કૃષ્ણ પાક્ષિક જીવ કહેવાય છે, એવા આ