Book Title: Uvavai Suttam
Author(s): Munichandrasuri
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004431/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAGgITIkAkRd AcAryapravarazrIabhayadevasUrivihitavRttisahitam sthavirabhagavantaracitam uvavAisuttaM saMzodhakaH sampAdakazca AcArya vijaya municandrasUriH prakAzakaH zrI mahAvIra jaina vidyAlaya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra-saMzodhakone mArgadarzana pU. munirAja ane zrI jaMbUvijayajI mahArAja savAso varSa pahelAM baMgALamAM murzIdAbAdamAM rAya dhanapatasihajIe zAstrIya graMtho chApavAnI zarUAta karI, tyArathI zAstrIya graMthono mudraNayuga zarU thayo gaNAya. te vakhate je hastalikhita graMtho maLyA, tenA AdhAre temaNe zarUAta karI. te samaye 15 mI ke 16mI vikramanI sadImAM ke te pachI lakhelA graMtho ja sulabha hatA. prAcIna tADapatra upara lakhelA graMtho jesalamera, pATaNa, khaMbhAta jevA sthAnomAM ja mukhyatayA hatA. sArA suMdara pATho tADapatramAM hatA. tADapatrI graMtho maLavAnI te vakhate zakyatA hatI ja nahI. rAya dhanapatasiMhajIe prakAzita karelAM zAstromAM pAnAMnI jIrNatA tathA TAIponI suMdaratAno abhAva Adi kAraNothI e graMtho lokapriya ke lokabhogya banyA nahi, te pachI AgamoddhAraka pU. A. zrI sAgarAnaMdasUrijI mahArAjano yuga zarU thayo. pU. sAgarajI mahArAje ekalA hAthe, pAra vinAnA graMthono vipula rAzi (Dhagalo) jaina saMgha samakSa prakAzita karI dIdho. suMdaramAM suMdara kAgaLo, suMdaramAM suMdara TAIpomAM mudrita karelA e graMtho Aje paNa 75-80varSa pachI tAjA ane atyaMta AkarSaka rahyA che. ethI ja Ajeya eno abhyAsIomAM sarvatra pracAra che. A moTo upakAra pU. sAgarajI mahArAjano gaNI zakAya, Ama chatAM A graMthono AdhAra to 1pamI ke 16mI sadImAM ke te pachI kAgaLa upara lakhAyelA hastalikhita Adarzo ja hatA. prAcIna tADapatrI graMthomAM lakhelA hajAro zuddhapATho to haju aprakAzita che. pU. pravartakazrI kAMtivijayajI mahArAjanA ziSya pU. zrI caturavijayajI mahArAja tathA temanA ziSya AgamaprabhAkara pU. mu. zrI puNyavijayajI mahArAje pATaNamAM satata aDhAra varSa rahIne tADapatra upara tathA kAgaLa upara lakhelA seMkaDo hajAro hastalikhita Adarzone vyavasthita karyA tathA tenuM sUcipatra (lIsTa) banAvIne A graMtho sulabha karyo. jesalamera jaIne, ghaNAM kaSTo veThIne 16 mahinA rahIne tyAMnA bhaMDArane paNa vyavasthita karIne sUcipatra (lIsTa) banAvIne e graMthonI paNa jANakArI ApaNane ApI. have A graMthono upayoga karIne hajAro zuddha pATho prakAzamAM lAvavA e AjanA saMzodhakonI pharaja che. jo ke A graMtho meLavavAmAM paNa avarodho ghaNA che, chatAM eno upayoga thaze, to ja ghaNA ghaNA zuddhapATho prakAzamAM Avaze, A nizcita hakIkata che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AgamagranthamAlA granthAGka - 7 (1) .. navAGgITIkAkRd AcAryapravarazrIabhayadevasUrivihitavRttisahitam sthavirabhagavantaracitam uvavAisuttaM AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI sajjIkatamAmagrIsahAyena sampAdakaH pUjyapAda yugamaharSi AcArya mahArAja zrImadvijayabhadrasUrIzvarANAM ziSyaratna sAdhanAratamunirAjazrI jinacandravijayAnAM vineyaH AcArya vijaya municandrasUriH Sne prakAzakaH zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI - 400 036 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama saMskaraNa : vIra saM. 2538 vi.saM. 2068 I.sa. 2012 mUlya : 400 rupayA prakAzaka : mahAvIra jaina vidyAlaya mAnadamaMtrIo ogasTakrAMti mArga, muMbaI - 400 036 prAptisthAna: 1) sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-1 2) A. OMkArasUri jJAnamaMdira subhASacoka, gopIpurA, surata-1 3) mahAvIra vidyAlaya ogasTakrAMti mArga, muMbaI - 400 036 4) mahAvIra vidyAlaya elIsabrIja, amadAvAda mudraka : kirITa grAphiksa, ratanapoLa, amadAvAda (mo.) 9898490091 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Agama - Series No. 7(1) Uvavai Suttam .. (Aupapatika Sutram) Editor Achary Vijay Munichandrasoori Ur SHRI MAHAVIRA JAINA VIDYALAYA MUMBAI 400 036 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Published : 2012 Price : 400 Shri Mahavira Jain Vidyalaya August Kranti Marg, Mumbai - 400036 Available at: 1) Saraswati Pustak Bhandar Hathikhana, Ratanpol, Ahmedabad-1 2) Aa. Omkarsuri Gnan Mandir Subhash Chowck, Gopipura, Surat-1 Mahavira Vidyalaya August Kranti Marg, Mumbai - 400 036 4) Mahavira Vidyalaya Ellisbridge, Ahmedabad-380 006 Printed by : Kirit Graphics : Ratanpol, A'bad (M) 9898490091 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya || AgamonA susaMpAdita saMskaraNa mATe zrI mahAvIra vidyAlayanI vyavasthApaka samitie Agama prakAzana samitinI racanA tA. 18-8-1960nA karI. AgamaprabhAkara munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja sAhebe Agama saMpAdananI javAbadArI saMbhALI lIdhI. " - vi.saM. 2017 ka.va. 3nA tA. 6-11-1960nA ravivAre bapore 1-30 kalAke zubhamuhUrta amadAvAda luNasAvADa moTIpoLanA upAzraye Agama saMpAdanakAryano maMgaLa prAraMbha thayo. AgamaprabhAkarazrIne A kAryamAM paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA ane paM. amRtabhAI bhojakano sahayoga maLyo. 17 vibhAgamAM mULa Agama sUtronA prakAzananI yojanA banelI. pAchaLathI emAM jarUra pramANe pheraphAra karavAnuM thayuM. amuka Agamo niryukti, cUrNi, TIkA sahita prakAzana paNa thayA. naMtisutta magoddorADuM 2 nuM prakAzana i.sa. 1968mAM thayuM. i.sa. 1969 ane 1971mAM pannavaNAsUtra bhA. 1 ane 2nuM prakAzana thayuM vi.saM. 2027 phA.va. 2 tA. 14-3-71nA divase pUjya AgamaprabhAkarazrI puNyavijayajI ma.sA.no muMbaI bhAyakhalA mukAme kALadharma thatAM Agama saMpAdanakAryanI dhurA koNa saMbhALe te prazna Ubho thayo. sadbhAgye AgamaprajJa munirAjazrI jaMbUvijaya ma.sA.e saMpAdanakAryanI dhurA saMbhALavAnuM svIkAryuM ane Agama saMpAdanakArya AgaLa vadhyuM. A daramiyAna A pra. muni puNyavijayajI ma.e. saMpAdana karelA patrayasuttArUM vagere AgamagraMtho ane paM. becaradAse saMpAdana karela viyAhapaSNatti (bhagavatIsUtra bhA. 1-2-3) vagere pragaTa thatAM rahyA. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprajJa munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.e saMpAdita karela kavIrI, suyaDA (i.sa.1978) vALAM (I.sa. 2003) pAyAdhammAgo (. sa. 1989) vagere mULa AgamasUtro prakAzita thayA tema anuyogadvAra sUtra cUrNi-TIkA sAthe bhA. 1-2 (I.sa. 19992000) sthAnAMga TIkA bhA. 1-2-3 (I.sa. 2002-2003) samavAyAMga TIkA (i.sa. 2005) vagere prakAzano thatAM rahyA. vi.saM. 2065, kA.va.11, tA. 12-11-2009nA pU. AgamaprajJamunirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.no akasmAtamAM kALadharma thatAM pharI AgamaprakAzana kArya AgaLa koNa dhapAvaze te prazna Ubho thayo. sadbhAgye amArI vinaMtI svIkArIne saMghasthavira A.bha. siddhisUrIzvarajI (bApajI) ma.sA.nA samudAyanA zAstra saMzodhaka pU.A.bha. municandrasUri ma.sA.e ane yugadivAkara. A.bha.zrI vallabhasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyanA zrutabhAskara pU.A.bha.zrI dharmadhuraMdharasUrIzvarajI ma.sA.e AgamasaMpAdanakAryanI javAbadArI saMbhALI che. pU.A.bha.zrI municandrasUri ma.sA. saMpAdita prathama upAMga Agama graMtha zrI aupapAtikasUtra navAMgITIkAkAra A.bha. abhayadevasUrijI ma.nI TIkA sAthe pragaTa thaI rahyo che. anya graMtho jaldI pragaTa thAya evI AzA che. zrIzrutabhAskara A. zrI dharmadhuraMdharasUri ma.sA. upAsakadasAMga Adi graMthonuM saMpAdana karI rahyA che. A AgamagraMtho satvare pragaTa thAya evI amane AzA che. A graMthanA prakAzanano lAbha rAyapura (vAMkaDiyA vaDagAma) rAjasthAna nivAsI zrImatI laherIbena bhUramalajI parivAre lIdho che. lAbhArthI parivAranI zrutabhaktinI anumodanA. A AgamagraMthonuM adhikArI vidvAno adhyayana karI AtmakalyANa kare eja maMgaLa kAmanA. lI. prakAzaka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gol kRtalAla zrI aupapAtika sUtra saTIkanA prakAzanano saMpUrNa lAbha rAyapura nivAsI (hAla-vAMkaDiyA vaDagAma, rAjasthAna) - zreSThivarya pU.pitAzrI gulAbacaMdajI tathA mAtuzrI laherIbenanA AtmazreyArthe... putra : dalIcaMda putravadhU ? vimalAbenA pautra : saMjaya, pareza, cetana pautravadhU ? dIpikA, zItala, nimiSA prapautrI : kriSA, dhvani, IzitA, kavI, anAyA, sanAyA Adi parivAre lIdho che. anumodanA... anumodanA... ssssssssss N IIIIIIIII CONS Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: zrI siddhivinaya-bhadra-vilAsa-3OMkAra-araviMda-yazovijaya-jinacandravijayagurubhyo namaH saMpAdakIya zrI aupapAtika sUtra navAMgI TIkAkAra A.zrI abhayadevasUri ma.sA. racita TIkA sAthe aneka tADapatrIya Adi pratonA AdhAre saMzodhita-saMpAdita thaI pragaTa thaI rahyuM che te ghaNAM harSano . viSaya che. pU. AgamaprajJa jaMbUvijayajI ma.sA.no akasmAtamAM kALadharma thatAM eka na pUrAya tevI khoTa paDI che. AgamaprabhAkarazrI puNyavijayajI ma.sA.e zarU karelI ane AgamaprajJazrIe AgaLa dhapAvelI AgamazreNinuM kArya saMbhALavA amane jinAgama saMsada vatI zrI prakAzabhAI jhaverIe vinaMtI karI tyAre amo baMnee (A. municandrasUri ane A. dharmadhuraMdharasUrie) A kArya mATe turaMta saMmati ApI. uparokta banne mahApuruSono amArA baMne upara ghaNo upakAra rahelo che. emanA AdarelA kAryomAM joDAvuM e amArA mATe RNamukti mahotsava samAna che. upAMgagraMthonA saMpAdanano prAraMbha ame karyo ane upasakadasAMga vagere aMgagraMthonA saMpAdanano prAraMbha A. dharmadhuraMdharasUrijIe karyo. Aje A zreNimAM prathama upAMga 3vavArU sUtra pragaTa thaI rahyuM che. nAmakaraNa prastuta upAMganuM nAma "govApha' e pramANe naMdisUtra 81mAM maLe che. pakhI sUtranI vRtti pramANe "gauvpati nuM govavAphiya bane. prAkRta hovAthI va no lopa thatAM 'govAci' banyuM che. "ovAyaMti pratitvItvano saupapati" e pramANe pAkisUtranI vRttimAM jaNAvyuM che. jo ke A graMthano nAmollekha ghaNAM AgamAdigraMthomAM ghaNAM sthaLe Ave che. nahIM 3vavAphA (7/176 bhagavatIsUtra) e pramANe ullekha moTAbhAge jovAmAM Ave che. kyAreka nahI bovavIpa (7/175 bha. 9/157) ullekha paNa Ave che. mahAvIravidyAlayanI Agama prakAzananI yojanA nadiyutta, majuro ddArADuM mAM apAI che tyAM paNa uvavAIsutaM lakheluM che. AthI ame paNa uvavAIsutta (aupapAtikasUtra) e pramANe nAmakaraNa rAkhyuM che. astiotrAdigraMtha nAmanA tADapatrIya graMthamAM vividha AgamAdi graMthonuM parimANa ApyuM che tyAM A upAMgagraMthanuM parimANa 1567 ane vRttinuM 3125 ApyuM che. sUtranuM parimANa B pratamAM 1167 zlokapramANa, mu.mAM 1600, VmAM 1513+3 akSara lakheluM jovA maLe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAMga Agama graMtho ane uvavAisUtra. - AgamagraMthonA aMga, aMgabAhya, kAlika-utkAlika vagere vibhAgonuM varNana naMdisUtra, paSmIsUtra, samavAyAMga vageremAM Ave che. tenI vigata agAunA prakAzanamAM AgamaprabhAkarazrI vageree karI che. eTale ahIM e vigatamAM AgaLa vadhatAM nathI. vartamAnakALamAM pracalita aMga, upAMga, mUlasUtra, chedasUtra, prakIrNaka, cUlikA Adi AgamanA vibhAgonI carcA paNa tyAM (naMdisutta aNuogaddArAinI prastAvanA pR. 18thI) karavAmAM AvI che. ahIM mAtra upAMga graMtho viSe vicAraNA karIe chIe. tattvArthabhASya (1920)mAM paNa upAMgano ullekha A pramANe maLe che. "tasya ca mahAviSayatvAttAMstAnAnadhikRtya prakaraNasamAptyapekSamaMgopAMganAnAtvam" || ahIM jo ke upAMgagraMthanA nAma nathI AvatAM paNa, kalikAlasarvajJa hemacandrasUrima. e racelA abhidhAnaciMtAmaNi nAmamAlA kozamAM ra/195 "sopAlUcana' A padanI vyAkhyA karatAM svopajJaTIkAmAM sopI patiparvartate sopAni" A pramANe prathama upAMgagraMtha aupapAtika sUtrano nAmollekha karyo che.' kayuM upAMga sUtra kayA aMganuM upAMga che e vAta te te upAMganI TIkAmAM TIkAkArazrIe jaNAvI ja che. eka ja jagyAe aMga ane saMbaMdhita upAMgagraMthanA nAmo jaMbUdvIpaprajJapti graMthanI (zAMticandrIya vRtti pR. 1, 2 ane zrIcandrasUri racita "sukhabodhAsAmAcArI' pR. 34mAM jovA maLe che. upAMga Agama graMthonI prAcInatA ane samaya viSe "naMdisutta aNuogadArAInI prastAvanA pR. 21-22mAM A. pra. muni zrI puNyavijayajI ma.sA. vageree jaNAvyuM che ke - upAMgomAnAM amuka zAstrono samaya to tenA kartAnA AdhAre nizcita thaI ja zake che; jema ke- prajJApanAnA kartA zyAmAcArya che ane te ja nigodavyAkhyAtA kAlakAcArya che. teo vIranirvANa saM. 335mAM yugapradhAna thayA ane 376 sudhI yugapradhAnapade rahyA. AthI prajJApanA e vIranirvANa saM. 335-376nA vacalA gALAnI racanA mAnavI joIe. eTale ke tene paNa vikramapUrva 13594nA vacalAgALAnI kRti mAnI zakAya. upAMgomAM samAviSTa thatA caMdraprajJapti ane sUryaprajJaptine digaMbaro karaNAnuyogamAM svIkAre che ane vaLI dRSTivAdanA parikarmamAM paNa teno samAveza kare che. naMdisUtranI AgamasUcimAM paNa emano ullekha che. A daSTie e baMne graMtho prAcIna hovA joIe. ane te paNa zvetAMbara-digaMbara bheda pahelAnA. AthI temano samaya paNa isavIsana pUrveno mAnIe to Apattijanaka lekhAvo na Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 joIe. tenuM eka vizeSa kAraNa e paNa che ke e graMthagata jyotiSano viSaya e prAcIna vaidika paraMparAne anusarato che. AthI paNa te graMtho prAcIna che ema mAnavuM joIe. caMdraprajJapti ane sUryaprajJaptino upalabdha pATha eka ja che chatAM A be graMtho pRthapha kema thayA? tenuM spaSTIkaraNa TIkAkAra paNa ApatA nathI. upAMgomAMnA nirayAvalI Adi pAMca viSe ema kahI zakAya ke mULe te pAMca ja upAMgo gaNAtA ane zeSano upAMga tarIke ullekha svaye Agama jeTalo jUno nathI. A dRSTie e pAMceya ArAtIya (tIrthakaranA nikaTavartI) AcAryonI racanA hovAno vadhAre saMbhava che. A dRSTie temano samaya bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI baso varSanI aMdara ja mUkAvo joIe e sUtrone kAlika gaNavAmAM AvyA che te paNa tenI prAcInatA sUcave che. jaMbUDhIpaprajJaptine paNa naMdInI kAlikasUcimAM sthAna maLyuM che ane digaMbaroe tene dRSTivAdanA parikarmamAM paNa samAviSTa karyuM che. A dRSTie teno samaya paNa zvetAMbara-digaMbara matabheda pahelA ja hovo joIe. - rAjapraznIya sUtranI vastu to dIghanikAyanA pAyAsI sutta jevI ja che. A dRSTie vicAra karIe to ane temAM AvatA kezI zramaNa ane gautama sAthe vivAda karanAra kezI zramaNa jo eka hoya to ema kahI zakAya ke A sUtranI racanA paNa ArAtIya AcAryomAMthI ja koIe karI haze. e daSTie tene paNa dazavaikAlikanA samaya jeTaluM jUnuM mAnavuM joIe eTale ke te vikramapUrve cothI sadithI arvAcIna to na ja hoya. aupapAtika ane jIvAbhigama e banne upAMgono ullekha naMdInI utkAlika zAstranI sUcimAM che. e jotA ane tenuM vastu jotA e paNa dazavaikAlikanA samayanI AsapAsa jyAre ke ArAtIya AcAryoe aMgagraMthonA viSayane prakaraNabaddha karI vyavasthita karavAno prayatna karyo hato tyAranI ja racanA hovAno vadhAre saMbhava che. vaLI, temane aMganA upAMga tarIke sthAna maLyuM che te paNa temanA racanAkALane prAcIna ja TharAve che." pU. A.bha.zrI padmasUrIzvarajI ma.sA.e "pravacana kiraNAvalI' pR. 322mAM upAMgagraMtha vize jaNAvyuM che ke jema zarIramAM hAtha mastaka vagere aMgo ane AMgaLI vagere upAMgo hoya che, tema zrIgaNadharAdi pUjya puruSoe zrIjina pravacana rUpa deha (zarIra)nA AcArAMga sUtra vagere bAra aMgo ane te bAre aMgonA papAtika sUtra vagere bAra upAMgo kahyA che. jema zarIranA AMgaLI vagere upAMgo hAtha vagere aMgonA svarUpane vistAra che. (spaSTa rIte samajAve che) tema aupapAtika sUtrAdi bAra upAMgo zrI AcArAMgAdimAM kahelI hakIkatane vistArathI sarala paddhatie samajAve che mATe ja kahyuM che ke "gaMjIrthaspaSTanodhavidhAna 3pani" eTale upAMgasUtro aMga sUtromAM kahelA arthano spaSTa bodha karAve che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI bAre upAMgasUtronI sAthe saMbaMdha che ema samajavuM. zrI tattvArthasUtranA pahelA adhyAyanA 20mAM sUtranA bhASyanI TIkAmAM TIkAkAra zrI siddhasena gaNie kahyuM che ke parama zrutajJAnI mahApuruSoe dvAdazAMgI gaNipiTakamAM keTalAMka sUtronA guMcavaNa bharelA arthone vistArathI samajAvavAnI jarUriyAta jANI, tethI temaNe aMgomAMnA tevA jarUrI sthalone vistArathI samajAvavAnA muddAthI bAra upAMgasUtronI aMgasUtronI sAthe vyavasthA karI. kahevAnuM tAtparya e che ke aMgomAM je artho TUMkamAM kahelA hovAthI guMcavaNa bharelA eTale samajavAmAM kaThina jaNAyA, te arthone upAMgasUtromAM alaga alaga sUtramAM vyavasthita karIne samajAvyA. ema zrI tattvArthasUtranI hAribhadrIya TIkA vagere graMthomAM paNa kahyuM che. zrI haribhadrasUrIe tattvArthanI TIkAmAM kahyuM che ke jyAM AcArAdi artha pUro thAya te zrI AcArAMga vagere aMgo jANavA. ne jayAM judA judA bIjA artho kahyA hoya, te rAjaprazrIya vagere upAMgo jANavA. zrI mahAvIra prabhunA nivArNakAlathI 376mAM varSe eTale vikrama saMvata zarU thayA pahelA 94mAM varSamAM jemano svargavAsa thayo che, te zrI AryazyAmAcArya mahArAje bAra upAMgomAMnA cothA zrI prajJApanAsUtranI racanA karI hatI. bAkInA upAMgonI racanA karanArA mahApuruSonA nAma jaNAvyA nathI. paNa sUtranI racanA jotA jaNAya che ke viziSTa zrutajJAnI pUrvadharAdi puruSo ja prAya hovA joIe. upapAta zabdanA, 1. deva-nAraka jIvono janma. 2. mokSamAM javuM A be artho samajavA. A upapAtane lakSyamAM jemAM padArthonuM svarUpa kahyuM che te aupapAtika kahevAya. A pahelu upAMga sUtra zrI AcArAMga sUtranuM che ema samajavuM." viSaya aupapAtika sUtra be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. 1. samavasaraNa 2. aupapAtika prakaraNa. pahelA vibhAgamAM caMpAnagarI, azokavRkSa, vanakhaMDa, kUNigarAjA, dhAriNIrANInuM varNana ane prabhu vIranuM caMpAmAM Agamana, zramaNonuM varNana, vividha taponuM varNana, prabhunA dehanuM ane guNonuM jhINavaTabharyuM AlhAdaka varNana, kUNikarAjAnuM samavasaraNamAM bhavya sAmaiyA sAthe gamana vagere bAbato Ave che. bIjA vibhAgamAM jIvonA upapAta viSe zrIgautamasvAmijInA prazno ane prabhuvIranA uttaro, vividha tApaso, parivrAjikonI sAmAcArInuM jhINavaTabharyuM varNana, aMbaDaparivrAjaka ane emanA 700 ziSyonI aDagatA, aMbAnA AgAmI bhavamAM "daDhapratijJa' tarIkenA janmanI vigata vagere bAbato che. A AgamagraMtha viSe keTalIka vizeSa bAbato zrIdevendramuni zAstrInA lekhamAM varNavI che te A ja graMthamAM anyatra ApI che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrImAnuM sAgarajIma. dvArA saMpAdita AgamodayasamitinA vi.saM. 197ranA saMskaraNamAM prastuta sUtranA 43 sUtrako apAyA che. ame prastuta saMskaraNamAM jaina vizvabhAratI prakAzananA saMskaraNa mujaba 195 sUtrAMko ApyA che. saMpAdanamAM upayukta pratio vagereno paricaya 1 ghaM. athavA puche. khaMbhAta sthita zAMtinAthatADapatrIyajJAnabhaMDAranI pratano A saMketa che. sI.DI. dalAla saMpAdita gAyakavADaorienTala sirijhamAM prakAzita khaMbhAtanA jJAnabhaMDAranA lIsTamAM bhA. 1 pR. 15mAM A pratano kramAMka 15 che. A tADapatrIya pratanA AdhAre DijITala phoTogrAphI karAvI enI sIDI banAvI amane mokalavA . ' mATe jJAnabhaMDAranA kAryavAhakoe ane vizeSatayA pU.A.bha. zrI zIlacandrasUrIzvarajI ma.sA.e atyaMta AtmIyabhAve rasa lIdho che. pU. A. bha. zrI zIlacandrasUrIzvarajI ma.sA.e. lIdhela vizeSa kALajInA kAraNe ja amane A graMthanI CD prApta thaI che. A mATe ame pUjayazrInA RNI chIe, jJAnabhaMDAranA kAryavAhako paNa dhanyavAdane pAtra che. A kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA udAratApUrvaka sAmagrIo ApavA mATe jANItuM nAma che. A saMsthA taraphathI paNa amane vaMdanI CD maLI che. pratano paricaya keTaloga ane pratanI CD uparathI ame karAvaDAvelI jherokSa nakalanA AdhAre A pramANe che. pAnakArAnA HorriAnA vimA uttama nArAya, karAyA che. eka , karI che te vAtane paNa paERNARRARRImananatanARMAHARniyA na kara ma ma makA * vanarAkanAM jamA , A pAna kA nAkA 'nA pAka, mana kAma kaviNAthIfiliate listen Dolama ' sApanA jhApo, mAmA nI A koma 2 para kalAkamANI nA nANAkabhAjapanA ane pAkAra vIkalana ikalAkAra supa vAjayakuta kSama nAma che-' laMbAI pahoLAI 27.2 2.2 iMca mULa sUtranA patra 48, TIkAnA patra 105 TIkAno graMthAgra 3125, lekhanasamaya 14mI sadIno pUrvArdha. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 pu.pTe.-Agama prabhAkarazrI puNyavijayajI ma.e saMzodhana mATe anekavidha sAmagrIo taiyAra karI che temAM eka teozrIe chapAyelI pratamAM prAcIna prationA pAThabhedanI noMdha karAvI che. bIjuM aneka graMthonI prAcIna prationA AdhAre pratilipio karAvI che. aupapAtikasUtra saTIkanI A pAThabheda noMdhelI prata lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira (L.D. Institute) mAMthI AgamaprajJamunizrI jaMbUvijayajI ma.sA.e prApta karelI. A prata ame maMgAvatAM paM. puMDarikaratnAma. pAsethI maMgAvIne L.D. InsTiTyUTanA DAyarekTara 5. jitendrakumAra bI. zAhe amane mokalAvI ApI e mATe e badhAnA AbhArI chIe. Agamodayasamiti dvArA vi.saM. 197ramAM prakAzita pratamAM noMdhAyelA pAThabhedonuM nirIkSaNa karatAM khyAla Avyo ke A pAThabhedo khaMbhAtanI ukta chuM. saMketavALI pratanA che. AmAM mULasUtranA pAThabhedo 74 peja sudhI noMdhavAmAM AvyA che. TIkAnA pAThabhedo saMpUrNa noMdhavAmAM AvyA che. aupapAtikasUtra mULanI pratilipi paNa A. pra. zrIe karAvelI hatI. A badhI pratilipio prAkRta TesTa sosAyaTI (A. nemisUri svAdhyAya maMdira, 12, bhagatabAga, A.ka. peDhI pAse pAlaDI, amadAvAda-7)mAM rAkhavAmAM AvI che. pU. AgamaprajJa jaMbUvijayajI ma.sA.e karAvela jherokSagraMthonA seTamAM A pratilipionI paNa jherokSa thaI che. (A.pra. pU. jaMbUvijaya ma.sA.e taiyAra karelA lIsTamAM AnI pu.pra. saMjJA ApavAmAM AvI che eTale ame paNa ukta pATha bhedavALI prata ane A pratilipinI pu.e. saMjJA rAkhI che.) A pratilipi paNa ukta vAM. saMketavALI khaMbhAtanI pratanA AdhAre ja karAI che. eTale ame kyAreka vuiM. saMketathI kyAreka pu.e. saMketathI pAThabheda vagere noMdhyA che kyAreka baMne saMketa lakhyA che . te badhAM ukta khaMbhAtanI pratanA che tema samajavuM. A pratamAM aneka viziSTa ane adhika sUtra pATho AvatA hovAthI mudrita pratamAM AgaLa sUtranA pATho noMdhavAnuM mulatvI rakhAvI saMpUrNa sUtra graMthanI pratilipi karAvI haze tema lAge che. 2 J A saMjJA jesalamerasthita jinabhadrasUrijJAnabhaMDAranI 24/1 ane 24/2 kramAMkanI tADapatrIya pratano che. amane jinazAsana zaNagAra pa.pU. A zrI vijaya candrodayasUrIzvarajI ma.sA. tathA gurubaMdhu sUrimaMtrasamArAdhaka 5.pU. A zrIvijaya azokacandrasUrIzvarajI ma.sA. 5.pU. A.zrI vijaya somacandrasUrIzvara ma.sA.nI preraNAthI zrInemivijJAnakaDurasUri jJAnamaMdira (sUrata)nA sahakArathI A graMtharatnanI phoTokopI prApta thaI che. A pratanuM varNana jesalamera keTaloga ane amArI pAsenI phoTokopInA AdhAre A pramANe che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ' loko nI hAjarI mA nAnI I " nAnA nAnA modInA kinArAnA vijayanA tArIkha : * * __ii kAma ravAno te ane pachI " karI nA nA nikAla - ' DAna' kAra kramAMka 24/1 patra 1 thI 43 aupapAtika sUtra mULa kramAMka 24ra patra 44 thI 158 aupapAtika sUtra nI abhayadeva sUrikRta vRtti. graM. 3135 le.saM. 1489 naM. 5. 33)" x 2" dareka patranI dareka bAjue paMktio Azare traNathI pAMca, dareka paMktimAM akSaro aMdAje 132. A 24 kramAMkanI pratamAM aupapAtikasUtra ane rAjapraznIya sUtra banne TIkA sAthe che. 24/3 159 thI 229 patra rAjapraznIyasUtra mULa 24/4 230 thI 345 patra rAjapraznIya sUtranI TIkA. chelle prazasti A pramANe che. ti ma rivivitA 2 nAnIyopIphavRtti samathatA | cha | cha | ja | zrI . . 2486 varSe mArga. zudi 5 gurudine zrImati zrIstambhatIrthe akhilatrikAlAjJA''jJA pAlanapaTutareM vijayini zrImat kharataragacche zrI jinarAjasUripaTTe labdhilIlAnilayabaMdhura bahuvRddhibodhita bhUvalayakRta pApapUrapralayacArUcAritra candanataru malaya yugapavaropamamithyAtvatimiranikaradinakaraprasarasama zrImat gaccheza bhaTTAraka zrI jinabhadrasUrizvarANAmupadezena parIkSa gurjarasutena reSAprApta suzrAvakena sA. dharaNAkena putra sAIyAsahitena zrI siddhAntakoze uvAIya sUtravRtti rAjapraznIyasUtravRtti likhApitam // purohita hariyAkena likhitam // zrI // cha / 3 . liMbaDI sthita zeTha ANaMdajI kalyANajI jaina pustaka bhaMDAra liMbaDInI 3414nI tADapatrIyapratano A saMketa che. pU. A.pra. munizrI jaMbUvijayajI ma.sA.e karAvela jherokSa graMthonA seTamAMnI A prata amane bhilaDIyAjI tIrthamAM Avela vijayabhadra cerI. TrasTa saMcAlita pArtha bhaktinagara sthita jJAnabhaMDAramAMthI prApta thaI che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 liMbaDI jJAnabhaMDAranA chapAyelA lIsTa (sUcipatra) ane amArI pAsenI jherokSa nakalanA AdhAre A pratano paricaya A pramANe che. ThamAvarUliyAvivaradevAjavaNayakaliyAvAsabhADAlaNArayayAghasadasvarakacala samAcAraharamalayasayasamabAuyA sAyalagAyAgasa samicisAThavAgAvAtamiNe tAraNArakhAgArAcAmarAvapasamAgamaNacAmarAmapaNAmaNakaNArAvinA lamadAradatavAlayasAdasaMbaraDAmAthillayA sabakadadagarayadhamayamAdayAdhanasAnagAsAbamanamajyayaMdaudavAlAS yaambhaaunaavpaarsvaayonisipiitaarkhaa| maravAhAzanivasaMseAkANe zAmiTArANanarmANaghamaMgalagAkayALAvatAcha lApatAmasavAmAralajhariyAvimANavatAsTiArasadasmAnajItigaJkA ! prakriyAsampravimAlAvanArasipenAlAyaNamayAI aAvAdApanArivalasadAyasanAtiUdA pAvAMgAmAgavANadAdigAMgamatritama 135 vAmapacapanavAlAlAraNajayavAmirem.. merAmAzaragAIvazataramAjAyagamayasahaspAivAyApana DAyaNamayAjJAnakAlaNapallayapAgAraparakarukizakiAzanAmAvalasavalagAtAmaNavasAlAnAvasaramA liyAjamisAgApAsajadA macAligaMdhaka vazvAjAvanAgAviparavAditAmAkSyamaNAdiyautAsAniyA timilegAsakAmAniyAvAdikamAnAmapilAna sapAgamaNIyajanAvarATanagagapahivApadimaMdAyasaMdAyamA aupapAtikasUtra patra 1 thI 93mAM ane rAjapraznIyasUtra 94 thI 223 patramAM che. patranI laMbAI pahoLAI 13 X 1all,dareka pRSThamAM paMktio 5 ke 6 dareka paMktimAM akSaro 50 thI para. aMte prazasti : "aupapAtika sUtra rAjapraznIya sU.pu. maMtri chADAkena gRhItvA zrIbhuvanatuMgasUrINAM vAcanAya pradattA taiH prapoTTalake kSiptA" / - L mane khaM. bane prato me guNanI 49||y che. janenA pAhI bhoTAmAge samAna Doya che. mA baMne pratonA AdhAre mULasUtramAM aneka viziSTa adhika pATho ame A saMskaraNamAM umeryA che. . . 4 B punA sthita bhAMDArakara insTiTyUTamAM Avela A tADapatrIyapratanI jherokSa paNa ame A.pra. munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.e karAvela jherokSa nakalanA seTamAMthI bhilaDIyAjIthI meLavI che. pratano paricaya jherokSa nakala ane bhAMDArakaranA lIsTanA AdhAre A pramANe che. _ bhAM. tA. paM2i5-4 aupapAtika sUtra vavRtti patra : 1 - 226, sAja 28" x 2", patranI dareka bAju 4 thI 7 paMkti. dareka paMktimAM lagabhaga 140 akSara. vAdamAvAvadhAnAnayAmAnApavAlamAnApamAnApuSkamA phalamAnavIyamAtyAyanAmabadanAmaniyAmAyaNagamAlAmArAmArapasAbavimaamam amitaalaamanlvaamaamllvtmimlyaa| -. THEmAlamvAlAmAniyavaraAAwaiinaarimayA miyAyAlayAIndaasiilamensseminarior yAnimAyaTimaramiyadharAsayavanimayayAmAmAsAha IColakAmakAligAkA isamAloyakArabhArAmaviloviMgasamatAmAkoraDamavAyAMkanesAmarimAmaaar RAMMEHSkAsa bAhiramAtrAmAmAyApasiyAba yasanAmAtusalnArAyawamanAyAmAmadhyamAmAlipaalaaenAangalafdAdhyiAyamA maMsimiyAjamAyaNAmAmAsAhIyavArasaNiARI sAmasapAsamAmisisidikSivAlavididimA aupacAtikati Adi-apUrNa. pR 1328. kula bhAtA-73 Ayojaka gurudeva munirAja zrI bhuvanAvijayAvAsI peTAMka | jayavijayI .. 18 bala - nAkAbAjI tI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 5 v A saMjJA "jaina vizvabhAratI' lADanu (rAjasthAna) dvArA prakAzita "uvaMgasuttANI' (khaMDa-1)nI che. AmAM aupapAtika sUtra vagere - traNa upAMgagraMtho mULa prakAzita thayA che. vAcanA pramukha AcArya tulasI ane saMpAdaka AcArya mahAprajJa ane aneka sAdhu-sAdhvIjInA sahayogathI taiyAra thayela A saMskaraNamAM saradArazahera sthita "zrIcaMda gaNezadAsa gadheyA pustakAlayanI traNa hastalikhita pratono upayoga thayo che. A uparAMta A saMskaraNamAM aupapAtikasUtranI vRttinI hastaprata ane anya Agamo ane AgamonI vRttio mudrita ane hastalikhitapratano upayoga karavAmAM Avyo che. e badhAnA AdhAre pAThasaMzodhanane lagatAM TippaNo lakhyA che. ame A saMskaraNanA upayogI TippaNo vagerene V saMskaraNanA pRSThaka ane TippaNAMka ApavA pUrvaka amArA saMskaraNamAM TippaNamAM ApyA che. juo pR. 52, Ti. 3,4, 63/4,5, 6/ra, 66/1,2,3, 4/5, 75/1,2, 27/3, 208/6, 220/3, 128/2, 222/4, 221/2, 227/6,7, 230/6, 77/2, 2, 28/ru vagere. jebUdvIpaprajJaptinI be apragaTa TIkA puNyasAgarIyavRtti ane hIravijayevRtti vagerenA ane anya mudrita vyAkhyA sAhityamAMthI paNa v mAM pATho ApyA che. ame jarUra lAgI tyAM A sAmagrIno upayoga karyo che. 6 : A saMjJA .G Suri saMpAdita I.sa. 1931mAM prakAzita aupapAtikasUtra mULanI che. AmAM saMpAdake - Agamodayasamiti prakAzita pratano pAThabheda A saMjJAthI bhAMDArakara insTITyUTanI pratano pAThabheda B saMjJAthI ane hyumanasaMpAdita saMskaraNano pAThabheda saMketathI Apyo che. prakAzaka AhatamataprabhAkara kAryAlaya punA i.sa. 1931 7 mu. A saMketa vi.saM. 1972mAM zrI Agamodayasamiti dvArA prakAzita AgamoddhAraka zrI sAgarajI ma. dvArA saMpAdita TIkA sahitanA "pativasUtra'no che. zrI opapAtika sUtra prastuta aupapAtikasUtramAM nagara, rAjA, samavasaraNa vagerenA vistRta varNano Ave che. anya AgamagraMthomAM AvA varNananA prasaMge vistRta varNana karavAnA badale "nA 3vavAphA' lakhIne aupapAtika sUtra anusAra samajI levAnuM sUcana sUtragraMthomAM ane TIkAgraMthomAM bhagavatIsUtra, rAjapraznIyasUtra ane baMnenI vRttio vageremAM Ave che. je saMskaraNanA saMpAdakIyamAM AvI maLI zakI teTalI vigato ApI che. te te graMthomAM ane TIkAmAM AvatA aupapAtikasUtranA avataraNo aupapAtikasUtranI maLatI vAcanAothI bhinna paNa jovA maLe che. ame AvI bAbatonI TippaNamAM vigato ApI che. juo pR. 3 Ti. 2, pR. 4 Ti. 1, pR. 3 Ti. 8, pR. 22 Ti. 2,6 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vyAkhyAsAhitya * bRhadravRtti prastuta upAMgaAgama upara navAMgIvRttikAra A.zrI abhayadevasUri ma.nI vi.saM. 1155mAM racAyelI vRtti che. A AgamagraMtha upara niryukti, bhASya, cUrNi racAI hoya tevI noMdha maLatI nathI. TIkAkArazrIe maMgalAcaraNamAM zrIvarddhamAnamAnamya prAyo'nyagranthavIkSItA praupapAtikazAstrasya vyathA viddhidhIte | ? " ahIM prAyaH anyagraMtho joIne vyAkhyA karyAnuM vidhAna che ane anya TIkAAdino ullekha nathI. jo ke kyAMka kyAMka vRddhavyAkhyA' evo ullekha jovAmAM Ave che. juo pR. 171-172 sU. 120. A. zrIabhayadevasUrijInI vRtti graMthane samajavA mATe ghaNI sahAyaka che. varNanAtmaka sUtronA keTalAye zabdo vyAkhyAnI sahAya vinA samajI zakAya tevA nathI. zabdanI vyutpattio paNa bahu suMdara jovAmAM Ave che. prAraMbhamAM ja TIkAkArazrI jaNAve che ke - "rUTa 2 vadavo vAvanAmevA dRzyanta tevuM 2. camevAvasthAmade tameva carAcAma: zeSatu matimatI vayamUha:" eTale TIkAkArazrInA samayapUrve ja A graMthamAM aneka pAThabhedo vAcanAbhedonuM sarjana thaI gayuM hatuM. ochAvattA aMze badhA AgamagraMthomAM A sthiti che. vyAkhyA sAhityanI racanA pachI paNa vyAkhyAkAra saMmata pAThavALI sUtra prato paNa koIka apavAda sivAya banI nathI. eTale TIkAkAra svIkRta pATha karatAM ghaNAM bhinna bhinna pAThAMtaro vAcanAMtaro sUtranI pratiomAM maLe che. keTalAka pAThabhedo, vAcanAMtaro TIkAkArazrIe noMdhyA paNa che. ane moTAbhAge enI paNa vyAkhyA karI che. kyAreka sUtra pratiomAM maLato koI - pATha barAbara na hoya to so apAva: (sU. 57 TIkA) evuM TIkAkArazrIe spaSTa jaNAvyuM che. kyAreka gamAMtara (vAcanAMtara) bahu lAMbA hoya to ene saMskRtamAM ja rUpAMtara karI ApyA che. navAMgI TIkAkAra A.bha.zrI abhayadevasUrIzvarajInuM nAma AgamapremIone supere jANItuM che. maryAdita zabdomAM suMdara vyAkhyA karavA mATe teozrI jANItA che. nava aMga upara ane prastuta upAMga upara ane anya paNa paMcazakAdi prakaraNa vagere upara teozrIe vyAkhyAo lakhI che. caityavAsIonA agraNI zrI droNAcArye prastuta vRtti ane anya vRttionuM saMzodhana karI suMdara sahayoga Apyo che. A. abhayadevasUrie emano AdarapUrvaka ullekha paNa karyo che. teonuM jIvanacaritra judA judA aneka sthaLe prakaTa thayeluM che. jijJAsuo tyAMthI jANI le. sukhabodhAvRtti : A vRttinI racanA A. ajitadevasUrie karI che. AnI hastalikhita prata hemacandrAcAryajJAnabhaMDAra sthita saMghanA bhaMDAranI DA. 139 naM. kramAMkamAM che. jherokSa graMtha saMgrahamAM Ano saMketa pAtAhe saM. che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 A. ajitidevasUrijI sukhabodhAvRttinA prAraMbhamAM ja jaNAve che ke- "rU vRvRtti zrImaddayavAvArthavRtAM samupanIvya zagUnAM hitadeva yite pArtharUpA !" eTale A vRtti A.zrI abhayadevasUrijInI moTI TIkAnA AdhAre bAlajIvonA lAbhArthe racAI che. bAlAvabodho aupapAtikasUtra upara pAMca bAlAvabodho racAyA che. bAbu dhanapatasiMha prakAzita aupapAtikasUtra sAthe amRtacaMdrAcAryano bAlAvabodha pragaTa thayo che. madhyakAlIna kRti sUcimAM aupapAtika sUtra upara racAyelA bAlAvabodhonI vigata A pramANe che. kartA rojacaMdra (rAyacaMda) graMthA 5000 (pR.350) kartA pArthacandra (vyAsacaMda) graMthAgra 6700 (pR. 245) kartA megharAja vAcaka kartA molDaka/molhA/mohana racanA saMvata 1662 opapAtikasUtranA vividha prakAzano aupapAtikasUtra ane tenA upara TIkA anuvAda sahitanA aneka prakAzano atyAra sudhImAM thayA che. gItArthagaMgA saMsthAmAMthI prApta thayela sUcinA AdhAre ahIM TUMkI vigata ApIe chIe. mULasUtra athavA mULasUtra + anuvAda naM pavimukha vi.saM. 2040 pra.akhilabhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha sailAnA Aupapatik sutra (prAya: romana lipimAM) I.sa. 1883 pra. F.A. Brockhaus Leipzing saMpAdaka : lyumena aupapAtikasUtra + hindI anuvAda + vivecana sAthe vi.saM. 2048, ane vi.saM. 2017 AgamaprakAzana samiti bAvara AgamasuttANi vi.saM. 205ra AgamazrutaprakAzana amadAvAda aupapAtikasUtra + guja. anuvAda saM. lIlamabAI, pra. guruprANa phAunDezana suttAgama bhA. 5 pra. jainAgama navatata prakAzana aupapAtikasUtra + hindI + aMgrejI anuvAda, anuvAdaka surendra botharA pra. padmaprakAzana 1. jaina sAhitya manana aura mImAMsA p. 142mAM zrI devendramunizAstrIe rAjacandra ane pAcandranI aupapAtikasUtra TIkA hovAnuM noMdhyuM che. bAlavabodhanA badale bhUlathI TIkA darzAvI hoya evuM lAge che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. aupapAMtikasUtra + hindI + aMgrejI anuvAda rameza muni i.sa. 1998 pra. prAkRtabhAratI akAdamI aupapAtikasUtra + guja. anuvAda saMpA. zobhAcaMdra bhArila vi.saM. 2032 pra. prema jinAgama prakAzana samiti AgamasuttANi bhA. 11-12-13 pra. ratnasAgara prakAzananidhi aupapAtikasUtra + hindI saM. amolakaRSijI ma. rAjAbahAdura lAlAsukhadeva AgamasudhAsiMdhu bhA.5 saM.A. jinendrasUri vi.saM. 2033 pra. harSapuSyAmRta jainagraMthamAlA uvavAIsUtra pra. jIvanakAryAlaya I.sa. 1936 bIpativamupAuM jainAnaMda pustakAlaya vi.saM. 2061 mULasUtra + TIkA aupapAtika sUtra + abhayadevasUri TIkA + amRtacaMdrAcArya kRta bAlAvabodha pra. dhanapatasiMha bahAdUra jainAgama saMgraha vi. saM. 1936 papAtikasUtra + abhayadevasUri saM. AgamoddhAraka sAgarajI ma.sA. pra.Agamodayasamiti vi.saM. 1972 saMpA. dIparatnasAgarajI pra. AgamazrutaprakAzana vi.saM. 2016 saM. AgamoddhAraka sAgarajI ma.sA. pra. AgamoddhAraka zrutasevA samiti vi.saM. 2063 saM. AgamoddhAraka sAgarajI ma.sA. pra. jinazAsana A. TrasTa vi.saM. 2064 saM. AgamoddhAraka sAgarajI ma.sA. pra. dayAvimalajaina graMthamAlA aupapAtika sUtra + abhayadevasUri TIkA pra. bAbulAla mohanalAla zeTha aupapAtika sUtra + abhayadevasUri TIkA saM. A hemasAgarasUri ma., pra. paM. bhurAlAla kALIdAsa vi. saM. 1994 aupapAtika sUtra + abhayadevasUri TIkA pra. harSapuSyAmRta jainagraMthAlaya vi.saM. 2041 aupapAtikasUtra piyUSavarNi TIkA + hindI + gujarAtI anuvAda (zrI ghAsIlAlajI muni) pra. akhila bhAratIya zve. sthAnakavAsI jaina zAstrodvAra samiti, vi.saM. 2015, rAjakoTa. mAtra anuvAda ke sArAMza jainAgama navanIta (aupapAtikasUtra kA sArAMza) pra. Agamana navanIta prakAzana, tilokamuni AgamasuttANi-12, guja. anuvAda, dIparatnasAgara, Agamazruta prakAzana, vi.saM. 2012 AgamasuttANi-12, hindI anuvAda, dIparatnasAgara, vi.saM. 2058, zrutaprakAzana nidhi Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta saMpAdana sUtra pratio ane TIkAnI pratio bhinna bhinna lakhAtI hovAthI kyAreka TIkAsaMmata pATha koIpaNa sUtranA AdarzamAM jovA na maLe evuM paNa banatuM hoya che. juo pR. 204 Ti. 2 ame jyAM sudhI TIkAsaMmata pATha sUtra pratimA maLe tyAM sudhI ene svIkAryo che. Ama chatAM sUtra ane TIkAnA pratIkomAM | -1, svarazruti-vyaMjanazruti jevA taphAvato to rahe ja che. ane evA pheraphAro jemanA tema rahevA dIdhA che. eTale sUtrapratimAM vyaMjanazrutivALo pATha maLyo hoya to svIkAryo che ane pratIkamAM svarakRti ja maLI che to svarakRtivALo pATha ja Apyo che. TippaNo vageremAM ame je vigato ApI che tenI sUcanA nIce ApIe chIe 1. A graMthamAM AvatA koI zabda vagerenI vizeSa vigata arvAcIna graMthomAM maLatI hoya to tenuM sUcana karyuM che. pR. 5 Ti. 3, Ti. 8, pR. 101, Ti. 1 2. ame je pratanA AdhAre pATha mULamAM svIkAryo che te jaNAvavA TippaNanA aMka pachI tarata te te pratanA saMketa mukyA che. dA.ta. pR. ra Ti. 2 [ d. I ahIM upara svIkArela vizva pATha L ane huM. pratamAM maLe che tema samajavuM. 3. samAna vigato graMthAMtaramAM AvatI hoya tyAre tulanAnuM sUcana TippaNamAM karyuM che. juo pR. 2, Ti. 1, pR. 28, Ti. 4, pR. 22, Ti, 6, pR. 10, Ti. 2, pR. , Ti. 3,6, pR. 15, Ti, 6, pR. 18, Ti. 3, 66/3, 72/4, 277/2, 2/ 4. anya graMthomAM samAnatA AvatI hoya tyAre tyAMnA pAThabhedo ApyA che. tyAM TIkAmAM koI vizeSatA vagere hoya to tenI paNa noMdha TippaNamAM ApI che. juo pR. 3 Ti. 2, pR. 3, Ti. ra vagere pR. 6, Ti. 2, pR. 7, Ti. 7, Ti, 6, pR. 22 Ti, 5,6, pR. 22 Ti, 2, pR. 26, Ti. , pR. 26, Ti. 8, pR. 27 Ti., pR. 26, Ti. 2, pR. 20, Ti. 4,5,7, pR. 22, Ti. 2,3,4 5. mu. mAM na hoya tevA pATho A saMskaraNamAM jayAM umeryA che tyAM ane mu.nA pATha anya pratomAM na hoya vagere vigato jaNAvavA te te pAThanI AgaLapAchaLa cihno mUkI TippaNamAM noMdha ApI che. juo pR. 4, Ti.2, pR. 20, Ti. 6, pR. 22, Ti, 20, pR. ra7, Ti. 2, pR. 21, Ti. 5, 4/5, 43/6, 48ii preta nathI. 6ra/1, 84/1, pR. 22, Ti. 2,3,4, pR. 88/2, 86/1, 22/4, 26/5, 26/, 204/1, 102/1, 104/1, 101/, 224/6, 22/4, 223/1, ra1/, /5, 28/,3 20/7, 33/4, 31/, 226/,7, zarU7/7, 38/2, 242/, 24/3, 24/5,6 246/1,2,3, 51/2, 26/1, 270/3, 27rU/2, 275/7, 277/4, 280/2, 3 282/3, 284/3, 214/6,7. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 6. kyAreka TIkAmAM vyAkhyA hoya tevA sUtra ke sUtrAza mu.mAM na hoya to AdarzonA AdhAre umeryA che. juo pR. 173 Ti. 2, pR. 128 Ti. 3. 7. kyAreka TippaNamAM aprasiddha zabdonA prasiddha paryAyo ApyA che. juo pR. 22 Ti. 5,6,7,8 8. sUtramAM nAva zabdathI nirdiSTa pATha je sUtra AdimAM hoya tenuM sUcana karyuM che. pR. 15, - Ti. 1, pR. 16, Ti. A Adi. 9. koI zabda viSe saMdarbhagraMthamAM vizeSa carcA karI hoya to tenI vigata TippaNamAM ApI che. pR. 16, Ti. 1 - 10. TIkAkArazrI abhayadevasUrijIe ghaNA sthaLe vAcanAnsara tarIke ApyA che ane enI vyAkhyA paNa karI che. AvA pATho amane prAcIna pratiomAM maLyA che to ene mULamAM lIdhA che ane TippaNamAM sUcana karyuM che. juo pR. 4, Ti. 3, pR. 10, Ti, 6, pR. 35, Ti. 5, pR. 32, Ti. 2. 11. anya graMthomAM prastutagraMtha karatAM kaMI pheraphAra matAMtara vagere jovAmAM Ave to enuM sUcana karyuM che. juo pR. 50, Ti. 2, pR. 53, Ti. 1 12. ha.li. pratomAM maLatAM adhikapATho kyAreka TippaNamAM Apyo che. 124/, 232/2, 142/2, 192/1 13. pR. 156-158 sUtra 93-94mAM vividha tApasI AdinA ullekha che. Ane lagatI vizeSa vigata judA judA bauddha, vaidika Adi darzanonA graMthomAM maLe che teno ullekha ame tyAM TippaNamAM karyo che. 14. sattakRpayADuM anucchita saraMkyArUM kazuchittA sUtra 1 mu. AvA sthaLe ha.li. pratomAM saMkpayADuM may/cha ra rA AvA pATha paNa hoya che. ame maju cha majuchittA e pramANe pATha rAkhyA che. mu.nA vAma nAnuM gaM vA nA maMttA jevA pAThamAM paNa ame vAmaM nA graMpha nittA AvI rIte pATho ApyA che. mu. eTale ke Agamodayasamiti prakAzita saMskaraNamAM zrImAn sAgarajI mahArAje kyAMka kyAMka TippaNo, prAkRtabhASAnA avataraNonI saMskRta chAyA ApI che. ame moTAbhAge e chAyA TippaNI aMte ahIM muTi, (mudrita TippaNa) lakhIne ApyA che. juo pR. 1 Ti. 2 vagere. harSapuSyAmRtagraMthamALA ane dayAvimalagraMthamALA dvArA prakAzita aupapAtikasUtra saTIkanA saMskaraNamAMthI kyAreka pAThabheda ke TippaNa noMdhavA jevA lAgyA che to te paNa te saMskaraNanA nAmapUrvaka noMdhyA che. juo pR. 131 Ti. 6 pR. 141 Ti. 4 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vaMdanA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunA aciMtya prabhAvathI ane pUjayapAda saMghasthavira A.bha.zrI siddhisUrIzvarajI mahArAjA pUjayapAda yugamaharSi A.bha. zrI bhadrasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda saMghaekatAzilpI A.bha. zrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda AgamaprajJa munirAjazrI jaMbUvijayajI mahArAja sAheba pUjyapAda gurudeva sAdhanArata munirAjazrI jinacandravijayajI ma.sA. AdinI divya kRpAthI ane prazAMtamUrti pU. A.bha. zrI araviMdasUrIzvarajI mahArAjA prazamarasanimagna pU.A.bha. zrI yazovijayasUrIzvarajI mahArAjA AdinA zubha AzISathI A saMpAdana-saMzodhanakArya thaI zakyuM che. deva-guru caraNe anaMta-anaMta vaMdanA. traNasvIkAra A.bha.zrI kulacandrasUri ma.sA., A.bha.zrI puNyaratnasUri ma.sA., A.bha.zrI yazoratnasUri ma.sA., (A.bha.zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.no samudAya) upAdhyAyazrI bhuvanacandrajI ma.sA., munizrI vairAgyarativijaya ma. Adi vidvadaryoe mAtra mupha joI ApyA che evuM nathI sthaLe sthaLe pAThanirNaya ane mudraNapaddhati vagere bAbatomAM amUlya mArgadarzana salAha-sUcano AtmIya bhAve ApyA che. munizrI anaMtasuMdaravijayajIe paNa mupha joI ApyA che. muni divyaratnavijaya, muni tattvasiddhivijaya, sA. caMdanabALAzrI, sA. mahAyazAzrI, sA. prathamadarzanAzrI, sA. tattvadarzanAzrI, sA. nirvANazrIjI, sA. divyAguNAzrI, sA. vinayapUrNAzrI, sA. AjJArucizrI, sA. paramazraddhAzrI, Adie pAThabhedo noMdhavA, mupha jovA ane pariziSTo taiyAra karavA vageremAM ghaNI ghaNI sahAya karI che. saMkSipta prastAvanAnuM saMskRta rUpAMtara karavA mATe paM. mukticaMdra vi.ma.nA ziSya paM. municandra vi.ma. ane aMgrejI rUpAMtara karavA mATe suzrAvikA riddhibahenane dhanyavAda ! prastuta graMthanA saMzodhana-saMpAdanamAM A sahuno amUlya phALo che. AbhAra. dhanyavAda. li. yugamaharSi A.bha.zrI bhadrasUrIzvarajI ma.sA.nA vinaya sAdhanArata munirAjazrI jinacandravijaya ma.sA.nA ziSya A. vijaya municandrasUri Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (saMketasUciH sampAdanopayuktagranthasUcizca pRSThAGka 113 jaMbUdI. jaMbU. pu.vR. jaMbU. hI.. rAja. vR. / rAya. vR. / rA.vR. jJAtA. vR. 5, 101 jaina sA.bR. iti nAyA. vR.. jaMbU. zA.vR. jambUdvIpaprajJaptisUtra jambUdvIpaprajJaptisUtra puNyasAgarIvRtti jambUdvIpaprajJaptisUtra hIravijayavRtti rAjapraznIyasUtravRtti jJAtAdharmakathAMgavRtti sUryaprajJaptivRtti vyAkaraNamahAbhASya War in Ancient India jaina Agama sAhitya meM bhAratIyasamAja jaina sAhitya kA bRhad itihAsa jJAtAdharmakathAGgavRtti jambUdvIpaprajJapti zAMticandrIyA vRtti jIvAbhigamasUtravRttiH pAiasaddamahaNNavo jainaAgamavanaspatikoza bhagavatIsUtravRtti mahAvIra vidyAlaya saMskaraNa sUtrakRtAMgacUrNiH sUtrakRtAMgasUtra jIvA. vR. 14 16 17, 158 22, 23 mahA. / mahAvIra vi. 22, 23 22, 23 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. Ti. antakRddazA / aMtagaDadasAMga bhaga0/bhagavatI ThANaM 77 harSapuSpA0 becaradAsa saMpA. dayAvimalagraMthamAlA ___24 dazAzrutaskaMdhaTIkA 23, 110 mudrita saMskaraNagata TippaNam pravacanasAroddhAra antakRddazAMgasUtra bhagavatIsUtra sthAnAGgasUtra uttarAdhyayana nandisUtra kalpasUtra 112 harSapuSpAmRtagraMthamAlA (jAmanagara) prakAzita aupapAtikasUtra 131 paM. becaradAsa saMpAdita rAjapraznIya saMskaraNa (TIkAsahita) 136 zrIsiddhahemazabdAnuzAsana 137 dayAvimalagraMthamAlAprakAzita aupapAtikasUtra (TIkAsahita) 141 saMkSiptaH pAThaH 154 aMguttaranikAya , 156, majjhimanikAya 156 lalitavistara 156, 157 anuyogadvAra 157 Avazyakaniyukti 157 AvazyakacUrNi 157 nizIthacUrNi 157 aMguttaranikAya (hiMdI anuvAda) 157 anuyogadvAraTIkA 157 rAmAyaNa 157 dIghanikAya aTThakathA 157 abhidhAnavAcaspatikozaH 157 saM.pA. Avazyakani. mahAvagga 157 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 niriyAvaliyAo 157 157, 158 157 157, 158 157 157 158 158 AcArAGgacUrNi niriyAvalikA vasudevahiMDI dIghanikAya sigAlovavAdasUtta mahAbhArata dIghanikAya ambaTThasutta uttarAdhyayanaTIkA sUtrakRtAGgavRtti lalitavistara mahAvagga therIgAthA kaNhadIvAyaNajAtaka SaDdarzanasamuccaya nyAyasaGgraha bRhatsaMhitA samavAyAGgasUtra pannavaNAsUtra 159 159 159 160 176 179 180 205 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtra kA paricaya le. zrI devendramuni zAstrI (AgamaprakAzana samiti (byAvara) se prakAzita 'aupapAtikasUtra' kI 'zrIdevendramuni zAstrI' kI prastAvanA se kucha aMza yahA~ sAbhAra prastuta ho rahA hai|) aupapAtika prathama upAMga hai| aMgoM meM jo sthAna AcArAMga kA hai, vahI sthAna upAMgoM meM aupapAtika kA hai| prastuta Agama ke do adhyAya haiN| prathama kA nAma samavasaraNa hai aura dUsare kA nAma upapAta hai| dvitIya adhyAya meM upapAta sambandhI vividha prakAra ke prazna carcita haiM / etadartha navAMgI TIkAkAra AcArya abhayadeva ne aupapAtikavRtti meM likhA hai-upapAta-janma deva aura nArakiyoM ke janma tathA siddhi-gamana ke varNana se prastuta Agama kA nAma aupapAtika hai| . vinTaranitja ne aupapAtika ke sthAna para upapAdika zabda kA prayoga kiyA hai| para aupapAtika meM jo artha kI gambhIratA hai, vaha upapAdika zabda meM nahIM hai| prastuta Agama kA prArambhika aMza gadyAtmaka hai aura aMtima aMza padyAtmaka haiN| madhya bhAga meM gadya aura padya kA sammizraNa hai| kintu kula milAkara prastuta sUtra kA adhikAMza bhAga gadyAtmaka hI hai| isameM eka ora jahA~ rAjanaitika, sAmAjika aura nAgarika tathyoM kI carcAe kI haiM, dUsarI ora dhArmika, dArzanika evaM sAMskRtika tathyoM kA bhI sundara pratipAdana huA hai| isa Agama kI yaha sabase bar3I vizeSatA hai ki isameM jo viSaya carcita kiye gaye haiM, ve viSaya pUrNa vistAra ke sAtha carcita hue haiN| yahI kAraNa hai ki bhagavatI Adi aMga-AgamoM meM prastuta sUtra ko dekhane kA sUcana kiyA gayA, jo isa Agama ke varNana kI maulikatA siddha karatA hai| zramaNa bhagavAn mahAvIra kA Anakhazikha samasta aMgopAMgo kA vizada varNana isameM kiyA gayA hai, vaisA varNana anya kisI bhI Agama meM nahIM hai| bhagavAn mahAvIra kI zarIra-sampatti ko jAnane ke lie yaha Agama ekamAtra AdhAra hai| isameM bhagavAn ke samavasaraNa kA sajIva citraNa huA hai| bhagavAn mahAvIra kI upadeza-vidhi bhI isameM surakSita hai| campA nagarI : eka vizleSaNa campA aMgadeza kI rAjadhAnI thii| atharvadeva meM aMga kA ullekha hai| gopatha brAhmaNa meM bhI aMga aura magadha kA eka sAtha ullekha huA hai| pANinIya aSTAdhyAyI meM bhI aMga kA nAma baMga, kaliMga aura puNDU Adi ke nAmoM ke sAtha ullikhita hai| rAmAyaNa meM aMga zabda kI vyutpatti karate hue eka AkhyAyikA dI hai| ziva kI krodhAgni se bacane ke lie kAmadeva isa pradeza meM bhAgakara AyA / aMga kA parityAga kara 1. upapatanaM upapAto-deva-nAraka-janma siddhigamanaM ca / atastamadhikRtya kRtamadhyayanamaupapAtikam / - aupa. abhayadeva vRtti 2. atharvaveda-5-22-14. 3. gopatha brAhmaNa-2-9. 4. aSTAdhyAyI-4-1-170 5. rAmAyaNa-47-14 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vaha anaMga ho gyaa| isa ghaTanA se prastuta kSetra kA nAma aMga huA / jAtakoM se yaha bhI parijJAta hotA hai ki tathAgata buddha se pUrva rAjyasattA ke lie magadha aura aMga meM paraspara saMgharSa hotA thaa| buddha ke samaya aMga magadha kA hI eka vibhAga thA / rAjA zreNika aMga aura magadha ina donoM kA adhipati thA / tripiTakasAhitya meM aMga aura magadha ko sAtha meM rakhakara 'aMga-magadhA' dvandva samAsa ke rUpa meM prayukta huA hai| 'campeya jAtaka' ke anusAra campA nadI aMga aura magadha ina donoM kA vibhAjana karatI thI, jisake pUrva aura pazcima meM donoM janapada base hue the / aMga janapada kI pUrvI sImA rAjaprasAdoM kI pahAr3iyA~, uttarI sImA kosI nadI, dakSiNa meM usakA samudra taka vistAra thA / pArjiTara ne pUrNiyA jile ke pazcimI bhAga ko aMga janapada ke antargata mAnA hai| mahAbhArata ke anusAra aMga nAmaka rAjA ke nAma para janapada kA nAma aMga pdd'aa| kaniMghama ne likhA hai-'bhAgalapura se ThIka caubIsa mIla para patthara ghATa hai| isake Asa-pAsa campA kI avasthiti honI caahie| isake pAsa hI pazcima kI ora eka bar3A gA~va hai, jise campAnagara kahate haiM aura eka choTA sA gA~va hai, jise campApura kahate haiM, sambhava hai, ye donoM gA~va prAcIna rAjadhAnI 'campA' kI sahI sthiti ko prakaTa karate hoN|" ___ phAhiyAna ne campA ko pATalIputra se aThAraha yojana pUrva dizA meM gaMgA ke dakSiNI taTa para avasthita mAnA hai| mahAbhArata kI dRSTi se campA kA prAcIna nAma 'mAlinI' thA / mahArAja campa ne isakA nAma campA rakhA / campA ke 'campAvatI', 'campApurI', 'campAnagara' aura 'campAmAlinI' Adi nAma prApta hote haiN| dIghanikAya ke anusAra isa mahAnagarI kA nirmANa mahAgonvinda ne kiyA thaa| campaka vRkSoM kA bAhulya hone ke kAraNa isa nagarI kA nAma campA par3A ho ! dIghanikAya ke anusAra campA eka vizAlanagarI thii| jAtakoM meM Aye hue varNana se yaha spaSTa hai ki campA ke cAroM ora eka sundara khAI thI aura bahuta sudRDha prAcIra thaa| pAli granthoM ke anusAra campA meM "gaggarApokhraNI" nAmaka eka kAsAra thA, jisakA nirmANa gAggarA nAmaka mahArAnI ne karavAyA thaa| prastuta kAsAra ke taTa para campaka vRkSoM kA eka bahuta hI sundara gulma thA, jisake kAraNa sannikaTa kA pradeza atyanta saurabhayukta thA / tathAgata buddha jaba bhI campA meM Ate the, ve gaggarApokharaNI ke taTa para hI rukate the| isa mahAnagarI kI ramaNIyatA ke kAraNa hI Ananda ne gautama buddha ke mahAparinirvANa ke upayukta nagaroM meM isa nagarI kI parikalpanA kI thii| tathAgata buddha ke jIvana se sambandhita hone ke kAraNa bauddhayAtrI 1. jAtaka, pAliTaiksTa-sosAyaTI, jilda-4, pR. 454, jilda pUvIM pR. 316. jilda chaThI pR. 271. 2. (ka) dIghanikAya35. (kha) mjjhimnikaay-2|37 (ga) therIgAthA-bambaI vizvavidyAlaya saMskaraNa, gAthA 110 3. jarnala oNva eziyATika sosAyaTI ova baMgAla, san 1897 pR. 95 4. dI enziyaNTa jyogrAphI Apha iNDiyA, pR. 546-547. 5. Traivelsa oNpha phAhiyAna, pR. 65. 6. lA. bI. sI., iNDolojikala sTaDIja, pR. 49. 7. "dantapuraM kaliGgAnamassakAnAJca potanam / mAhissatI avantInam sovIrAJca rorukam / mithalA ca videhAnam campA aGgesu mApitA / vArANasI ca kAsInam ete govindamApitetI // -dIdhanikAya, 19, 36 !. 8. dIghanikAya-2-146. 9. jaatk-4|454. 10. malalasekara-21724. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 samaya-samaya para isI nagarI ke avalokanArtha Aye / cInI yAtrI phAhiyAna ne campA kA varNana karate hue likhA hai, campA nagara pATalIputra se aThAraha yojana kI dUrI para sthita thA / usake anusAra campA gaMgA nadI ke dakSiNa taTa para basA huA thaa| cInI yAtriyoM ke samaya campA nagarI kA hrAsa prArambha ho gayA thaa| usane vahA~ para sthita vihAroM kA ullekha kiyA hai| TvAncvAMga bhAratIya sAMskRtika kendroM kA nirIkSaNa karatA huA campA pahu~cA thA / vaha iraNa. parvata se tIna sau lI [pacAsa mIla] kI dUrI samApta kara campA pahu~cA thaa| usake abhimatAnusAra campA deza kI paridhi cAra sau "lI" [sattara mIla] thI aura nagara kI paridhi cAlIsa sI [sAta mIla] vaha bhI campA ko gaMgA ke dakSiNa taTa para avasthita mAnatA hai| isake Agamana ke samaya yaha nagarI bahata kucha vinaSTa ho cakI thii| sthAnAMga meM jina daza mahAnagariyoM kA ullekha hai, unameM campA bhI eka hai| yaha rAjadhAnI thii| bArahaveM tIrthaMkara vAsupUjya kI yaha janmabhUmi thI / AcArya zayyaMbhava ne dazavaikAlika sUtra kI racanA isa nagarI meM kI thii| 'vividha tIrtha kalpa' ke anusAra samrAT zreNika ke nidhana ke pazcAt samrAT kUNika ko rAjagRha meM rahanA acchA na lagA / eka sthAna para campA ke sundara udyAna ko dekhakara campAnagara baasyaa|' ____ zrIkalyANavijaya gaNi ke abhimatAnusAra campA paTanA se pUrva [kucha dakSiNa meM] lagabhaga sau koza para thI, jise Aja campakamAlA kahate haiM / yaha sthAna bhAgalapura se tIna mIla dUra pazcima meM hai| ___ campA usa yuga meM vyApAra kA pramukha kendra thA, jahA~ para mAla lene ke lie dUra-dUra se vyApArI Ate the| campA ke vyApArI bhI mAla lekara ke mithilA, ahicchatrA aura pihuNDa cikAkoTa aura kaliMgapaTTama kA eka pradeza Adi meM vyApArArtha jAte the| campA aura mithilA meM sATha yojana kA antara thaa| ___majjhimanikAya ke anusAra pUrNa kassapa, makkhaligosAla, ajitakesakambalina, pakudhakaccAyana, saJjaya belaTThiputta tathA nigganthanAthaputta kA vahA~ para vicaraNa hotA thaa| jaina itihAsa ke anusAra bhagavAn mahAvIra aneka bAra campA nagarImeM padhAre the aura unhoMne 567 I. pUrva meM tIsarA, 558 I. pUrva meM bAharavA aura san I. pUrva 544 meM chabbIsavA~ varSAvAsa campAnagarI meM kiyA thaa| bhagavAn mahAvIra campA ke uttarapUrva meM sthita pUrNabhadra nAmaka caitya meM virAjate the| prastuta Agama meM campA kA vistRta varNana hai / vaha varNana paravartI sAhityakAroM ke lie mUla AdhAra rahA hai| prAcIna vastukalA kI dRSTi se isa varNana kA anUThA mahattva hai| prAcIna yuga meM nagaroM kA nirmANa kisa prakAra hotA thA, yaha isa varNana se spaSTa hai| nagara kI zobhA kevala gaganacumbI prAsAdoM se hI nahIM hotI, kintu saghana vRkSoM se hotI hai aura ve vRkSa lahalahAte haiM pAnI kI sarasabjatA se / isalie nagara ke sAtha hI pUrNacandra caitya kA ullekha huA hai / vanakhaNDa meM vividha prakAra ke vRkSa the, latAeM thI aura nAnA prakAra ke pakSiyoM kA madhura kalarava thaa| 1. legge, phAhiyAna-100. 2. vividha tIrtha kalpa,-pR. 65. 3. zramaNa bhagavAn mahAvIra, pR. 369. 4. (ka) jJAtRdharmakathA, 8, pR. 97, 9, pR. 121-15, pR. 159 (kha) uttraadhyyn-21|2. 5. majjhimanikAya, 2 / 2. 6. bhagavAn mahAvIra eka anuzIlana-pariziSTa-1-2 devendramuni Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 samrAT kUNika : eka cintana * campA kA adhipati kUNika samrATa thA / kUNika kA prastuta Agama meM vistAra se nirUpaNa hai| vaha bhagavAn mahAvIra kA parama bhakta thA / usakI bhakti kA jItA-jAgatA citra isameM citrita hai| usI taraha kUNika ajAtazatru ko bauddha paramparA meM bhI buddha kA parama bhakta mAnA hai / sAmaJaphalasutta ke anusAra tathAgata buddha ke prathama darzana meM hI vaha bauddha dharma ko svIkAra karatA hai / buddha kI asthiyoM para stUpa banAne ke lie jaba buddha ke bhagnAvazeSa bATe jAne lage, taba ajAtazatru ne kuzInArA ke malloM ko kahalAyA ki buddha bhI kSatriya the, maiM bhI kSatriya hU~, ata: avazeSoM kA eka bhAga mujhe milanA cAhie / droNa vipra kI salAha se use eka asthibhAga milA aura usane usa para eka stUpa bnvaayaa| yaha sahaja hI jijJAsA ho sakatI hai ki ajAtazatru kUNika jaina thA yA bauddha thA ? uttara meM nivedana hai ki prastuta Agama meM jo varNana hai, usake sAmane sAmaJaphalasutta kA varNana zithila hai, utanA mahattvapUrNa nahIM hai / sAmaJaphalasutta meM kevala itanA hI varNana hai ki Aja se bhagavAn mujhe aMjalibaddha zaraNAgata upAsaka samajheM para prastuta Agama meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke prati ananya bhakti kUNika kI pradarzita kI gaI hai| usane eka pravRtti-vAduka (saMvAdadAtA) vyakti kI niyukti kI thii| usakA kArya thA bhagavAn mahAvIra kI pratidina kI pravRtti se use avagata karAte rahanA / usakI sahAyatA ke lie aneka karmakara niyukta the, unake mAdhyama se bhagavAn mahAvIra ke pratidina ke samAcAra usa pravRtti-vAduka ko milate aura vaha rAjA kUNika ko batAtA thaa| use kUNika vipula arthadAna detA thaa| pravRtti-vAduka dvArA samAcAra jJAta hone para bhakti-bhAvanA se vibhora hokara abhivandana karanA, upadeza zravaNa ke lie jAnA aura nirgrantha dharma para apanI ananya zraddhA vyakta karanA / isa varNana ke sAmane tathAgata buddha ke prati jo usakI zraddhA hai, vaha kevala aupacArika hai| ajAtazatrU kUNika kA buddha se sAkSAtkAra kevala ekabAra hotA hai, para mahAvIra se usakA sAkSAtkAra * 'anekabAra hotA hai| bhagavAn mahAvIra ke parinirvANa ke pazcAt bhI mahAvIra ke uttarAdhikArI gaNadhara sudharmA kI dharma-sabhA meM bhI vaha upasthita hotA hai|" ___ DaoN. smitha kA mantavya hai-bauddha aura jaina donoM hI ajAtazatru ko apanA-apanA anuyAyI hone kA dAvA karate haiM, para lagatA hai jainoM kA dAvA adhika AdhArayukta hai| DaoN. rAdhAkumuda mukharjI ne likhA hai-mahAvIra aura buddha kI vartamAnatA meM to ajAtazatru mahAvIra kA hI anuyAyI thaa| unhoMne Age calakara yaha bhI likhA hai, jaisA prAyaH dekhA jAtA hai, jaina ajAtazatru aura 1. esAhaM bhante, bhagavantaM zaraNaM gacchAmi dhammaM ca bhikkhusaMgha ca / upAsakaM bhaM bhagavA dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNaM gataM // -sAmaJaphalasutta. 2. buddhacaryA, pR. 509. 3. Agama aura tripiTika : eka anuzIlana, pR. 333 4. sthAnAMgavRtti, sthA. 4, u. 3. 5. (ka) jJAtAdharmakathAMgasUtra, 1-5 (kha) pariziSTa parva, sarga 4, zlo. 15-54. 6. Both Buddhists and Jains claimed his one of themselves. The Jain claim appears to be well founded-Oxford History of India by V.A. Smith, Second Edition Oxford 1923, P.51. 7. hindU sabhyatA, pR. 190-1. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 udAIbhadda donoM ko acche caritra kA batalAte haiN| kyoMki donoM jainadharma ko mAnanevAle the / yahI kAraNa hai ki bauddha granthoM meM unake caritra para kAlikha potI gaI haiN| ajAtazatru buddha kA anuyAyI nahIM thA, isake bhI aneka kAraNa haiM1. ajAtazatru kI devadatta ke sAtha mitratA thI, jabaki devadatta buddha kA virodhI ziSya thaa| 2. ajAtazatru kI vajjiyoM ke sAtha zatrutA thI, vajjI loga buddha ke paramabhaktoM meM the| 3. ajAtazatru ne prasenajit ke sAtha yuddha kiyA, jabaki prasenajita buddha kA paramabhakta aura anuyAyI thaa| tathAgata buddha kI ajAtazatru ke prati sadbhAvanA nahIM thii| unhoMne ajAtazatru ke sambandha meM apane bhikSuoM ko kahA-isa rAjA kA saMskAra acchA nahIM hai| yaha rAjA abhAgA hai| yadi yaha rAjA apane dharma rAja-pitA kI hatyA na karatA to Aja isI Asana para baiThe-baiThe ise nIraja-nirmala dharma-cakSu utpanna ho jAtA / devadatta ke prasaMga ko lekara baddhane kahA-bhikSao ! magadharAja ajAtazatra jo bhI pApI haiM. unake mitra haiN| unase prema karate haiM aura unase saMsarga rakhate haiN| jAtakaaTThakathA ke anusAra tathAgata buddha ekabAra bimbisAra ko dharmopadeza kara rahe the / bAlaka ajAtazatru ko bimbisAra ne goda meM biThA rakhA thA aura vaha krIDA kara rahA thA / bimbisAra kA dhyAna tathAgata buddha ke upadeza meM na lagakara ajAtazatru kI ora lagA huA thA, isalie buddha ne usakA dhyAna apanI ora AkarSita karate hue eka kathA kahI, jisakA rahasya thA ki tuma isake moha meM mugdha ho para yahI ajAtazatru bAlaka tumhArA ghAtaka hogaa| ___ avadAnazataka ke anusAra bimbisAra ne buddha kI vartamAna avasthA meM hI buddha ke nakha aura kezoM para eka stUpa apane rAjamahala meM banavAyA thaa| rAjarAniyA~ dhUpa-dIpa aura puSpoM se usakI arcanA karatI thiiN| jaba ajAtazatru rAjasiMhAsana para AsIna huA, usane sArI arcanA banda karabA dii| zrImatI nAmaka eka mahilAne usakI AjJA kI avahelanA kara pUjA kI, jisa kAraNa use mRtyudaNDa diyA gyaa| ___ bauddhasAhitya ke jAnemAne vidvAn rAisa DeviDsa likhate haiM--vArtAlApa ke anta meM ajAtazatru ne buddha ko spaSTarUpa se apanA mArgadarzaka svIkAra kiyA aura pita-hatyA kA pazcAttApa bhI vyakta kiyaa| para yaha asaMdigdha hai ki usane dharma-parivartana nahIM kiyaa| isa sambandha meM eka bhI pramANa nahIM hai| isa hRdayasparzI prasaMga ke bAda vaha tathAgata buddha kI mAnyatAoM kA anusaraNa karatA rahA ho, yaha saMbhava nahIM hai / jahA~ taka maiM jAna pAyA hU~, usake pazcAt usane buddha ke athavA bauddha saMgha ke anya kisI bhI bhikSu ke na kabhI darzana kiye aura na unake sAtha dharmacaryAyoM kI aura na usane buddha ke jIvanakAla meM bhikSu-saMgha ko kabhI Arthika sahayoga bhI kiyaa| itanA to avazya milatA hai ki buddha nirvANa ke bAda usane buddha kI asthiyoM kI mAMga kI para vaha bhI yaha kaha kara ki maiM bhI buddha kI taraha kSatriya huuN| aura una asthiyoM para bAda meM eka stUpa 1. hindU sabhyatA, pR. 264. 2. dIghanikAya sAmaJaphalasutta, pR. 32. 3. vinayapiTaka, cullavagga saMgabhedaka khaMdhaka-7. 4. jAtakaaTThakathA, thusa jAtaka samaM. 338. 5. avadAnazataka, 54. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bnvaayaa| dUsarI bAta uttaravartI granthoM meM yaha bhI milatI hai ki buddha-nirvANa ke pazcAt rAjagRha meM prathama saMgati huI, taba ajAtazatru ne saptaparNI guphA ke dvAra para eka sabhAbhavana banavAyA thA, jahA~ bauddhapiTakoM kA saMkalana huaa| parantu isa bAta kA bauddhadharma ke prAcInatama aura maulika granthoM meM kiMcinmAtra bhI na to ullekha hai aura na saMketa hI hai| yaha sambhava hai ki usameM bauddhadharma ko binA svIkAra kiye hI usake prati sahAnubhUti vyakta kI ho / yaha to saba usane kevala bhAratIya rAjAoM kI usa prAcIna paramparA ke anusAra kiyA ho / sabhI dharmo kA saMrakSaNa karanA rAjA apanA kartavya mAnatA thaa|' dhammapada aTThakathA meM kucha aise prasaMga diye gaye haiN| jo ajAtazatru kUNika kI buddha ke prati dRr3ha zraddhA vyakta karate haiM para una prasaMgoM ko Adhunika mUrdhanya manISIgaNa kiMvadantI ke rUpa meM svIkAra karate haiN|' usakA adhika mUlya nahIM hai| kucha aise prasaMga bhI avadAnazataka Adi meM Aye haiM, jisase ajAtazatru kI buddha ke prati vidveSa bhAvanA vyakta hotI hai| lagatA hai, ye donoM prakAra ke prasaMga kucha ati mAtrA ke liye hue haiN| unameM taTasthatA kA abhAva sA hai| __sArAMza yaha hai, ajAtazatru kUNika ke antarmAnasa para usakI mAtA celanA ke saMskAro kA asara thaa| celanA ke prati usake mAnasa meM gaharI niSThA thii| celanA ne hI kUNika ko yaha batAyA thA ki tere pitA rAjA zreNika kA tere prati kitanA sneha thA? unhoMne tere lie kitane kaSTa sahana kiye the ! AvazyakacUrNi, triSaSTizalAkApuruSacaritra prabhRti jaina granthoM meM usakA apara nAma 'azokacandra' bhI milatA hai celanA bhagavAn mahAvIra ke prati atyanta niSThavAn thii| celanA ke pUjya pitA rAjA 'ceTaka' bha. mahAvIra ke parama upAsaka the| isalie ajAtazatru kUNika jaina thA / yaha pUrNarUpa se spaSTa haiN| kUNika kI rAniyoM meM padmAvatI, dhAriNI aura subhadrA pramukha thI / AvazyakacUrNideg meM ATha kanyAoM ke sAtha usake vivAha kA varNana hai para vahA~ AThoM kanyAoM ke nAma nahIM hai| mahArAnI padmAvatI kA putra udAyI thA, vaha magadha ke rAjasiMhAsana para AsIna huA thA / usane campA se apanI rAjadhAnI haTAkara pATalIputra meM sthApita kI thii| bhagavAn mahAvIra jaina itihAsa meM bhagavAn mahAvIra ke bhakta aneka samrAToM kA ullekha hai, jo mahAvIra ke prati ananya zraddhA rakhate the| ATha rAjAoM ne to mahAvIra ke pAsa ArhatI dIkSA bhI svIkAra kI thii| kintu kUNika - eka aisA samrAT thA, jo pratidina mahAvIra ke samAcAra prApta karatA thA aura usake lie usane eka pRthak vyavasthA kara rakhI thii| dUsare samrAToM meM yaha vizeSatA nahIM thii| ina sabhI se yaha siddha hai ki rAjA kUNika kI mahAvIra ke prati apUrva bhakti thii| 1. Buddhist India, PP. 15. 16. 2. dhammapada aTThakathA-10-7; khaNDa-2; 605-606. 3. avadAnataka-54 4. AvazyakacUNi uttarArdha 5. triSaSTizalAkApuruSa caritra. 6. AvazyakacUNi uttarArddha patra-164. 7. tassa NaM kUNiyassa raNNo paumAvaI nAmaM devI hotthA / - nirayAvalI, sUtra-8. 8. uvavAI sUtra 12. 9. aupapAtika sUtra-55 10. kuNiyassa aTThahiM rAyavarakannAhiM samaM vivAho kto| - Ava. cUrNi utta. patra-167. 11. Avazyaka cUrNi-patra-177 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhagavAn mahAvIra apane ziSya-samudAya ke sAtha campAnagarI meM padhArate haiN| unake tejasvI ziSya kitane hI ArakSaka-dala ke adhikArI the to kitane hI rAjA ke maMtrI-maNDala ke sadasya the, kitane hI rAjA ke parAmarza-maNDala ke sadasya the| sainika the, senApati the| yaha varNana yaha siddha karatA hai ki bubhukSu nahIM kintu mumukSu zramaNa banatA hai / jisa sAdhaka meM jitanI adhika vairAgya-bhAvanA sudRr3ha hotI hai, vaha utanA hI sAdhanA ke patha para Age bar3hatA hai| "nAri muI ghara sampati nAsI, mUMDa muMDAya bhaye saMnyAsI" yaha kathana prastuta Agama ko par3hane se khaNDita hotA hai| bha. mahAvIra ke zAsana meM aire-gere vyaktiyoM kI bhIr3a nahIM thI para aise tejasvI aura varcasvI vyaktiyoM kA sAmrAjya thA. jo svayaM sAdhanA ke sacce pathika the| ve jJAnI bhI the, dhyAnI bhI the, labdhidhArI bhI the aura vividha zaktiyoM ke dhanI bhI the| ___ bhagavAn mahAvIra ke citAkarSaka vyaktitva ko vividha upamAoM se maNDita kara hUbahU zabda citra upasthita kiyA hai, virAT kRtitva ke dhanI kA vyaktitva yadi adbhuta nahIM hai, to jana-mAnasa para usakA prabhAva nahIM par3a sakatA / yahI kAraNa hai ki vizva ke sabhI cintakoM ne apane mahApuruSa ko sAmAnya vyaktiyoM se pRthakpa meM viziSTarUpa se citrita kiyA hai| tIrthakara vizva meM sabase mahAn anupama zArIrika-vaibhava se vibhUSita hote haiM / unake zarIra meM eka hajAra ATha prazasta lakSaNa batAye gae haiM / DA. vimalacaraNa lo ne likhA hai-bauddha sAhitya buddha ke zarIragata lakSaNoM kI saMkhyA bAIsa batAte haiM, vahA~ aupapAtika sUtra meM mahAvIra ke zarIragata lakSaNoM kI saMkhyA ATha hajAra batAI hai| DaoN. vimalacaraNa lo ko yahA~ para saMkhyA ke sambandha meM bhrAnti huI hai| prastuta Agama meM "aTThasahassa" yaha pATha hai aura TIkAkAra ne 'aSTottara sahasram' likhA hai| jisakA artha eka hajAra ATha hai| tIrthaMkara jaina dRSTi se eka vilakSaNa vyaktitva ke dhanI hote haiM, sAmAnya vyakti meM ekAdha zubha lakSaNa hotA hai| usase bar3hakara vyakti meM battIsa lakSaNa pAye jAte haiN| usase bhI uttama vyakti meM ekasau ATha lakSaNa hote haiM / laukika sampadA ke utkRSTa dhanI cakravartI meM eka hajAra ATha lakSaNa hote haiM para ve kucha aspaSTa hote haiM, jabaki tIrthaMkara meM ve pUrNa spaSTa hote haiN| lo ne buddha ke bAIsa lakSaNa kaise kahe haiM ? yaha cintanIya hai| tapaH eka vizleSaNa aupapAtika meM zramaNoM ke tapa kA sajIva citraNa huA hai / tapa sAdhanA kA oja hai, teja hai aura zakti hai| tapa:zUnya sAdhanA niSprANa hai| sAdhanA kA bhavya prAsAda tapa kI sudRr3ha nIMva para AdhArita hai| sAdhanApraNAlI, cAhe vaha pUrva meM vikasita huI ho athavA pazcima meM phalI aura phUlI ho, usake antastala meM tapa kisI na kisI rUpa meM rahA huA hai| tapa meM tyAga kI bhAvanA pramukha hotI hai aura usI se prerita hokara sAdhaka prayAsa karatA hai| bhAratIya sAMskRtika jIvana kA hama adhyayana kareM to yaha sUrya ke prakAza kI bhAti spaSTa hue binA nahIM rahegA ki cAhe bhagavAn mahAvIra kI adhyAtmavAdI vicAradhArA rahI ho yA bhautikavAdI ajitakesakambali yA niyativAdI gozAlaka kI vicAradhArA rahI ho, sabhI meM tapa ke svara jhaMkRta hue haiM 1. aupapAtikasUtra, pR. 12 aTThasahassavarapurisalakkhaNadhare / 2. Some Jaina Canonical Sutras, P. 73. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 kintu sAdhanA-paddhatiyoM meM tapa ke lakSya aura svarUpa ke sambandha meM kucha vicArabheda avazya rahA hai| zrI bharatasiMha upAdhyAya kA yaha abhimata hai ki jo kuchabhI zAzvata hai, jo kucha bhI udAtta aura mahattvapUrNa hai, vaha saba tapasyA se hI saMbhUta hai |...prtyek sAdhanApraNAlI cAhe yaha adhyAtmika ho, cAhe bhautika ho, sabhI tapasyA kI bhAvanA se anuprANita hai|' ___ tapa ke sambandha meM anucintana karate hue suprasiddha gAMdhIvAdI vicAraka kAkA kAlelakara ne likhA hai-"buddhakAlIna bhikSuoM kI tapasyA ke pariNAmasvarUpa hI azoka ke sAmrAjya kA aura mauryakAlIna saMskRti kA vistAra ho pAyA / zaMkarAcArya kI tapazcaryA se hindU dharma kA saMskaraNa huaa| bha. mahAvIra kI tapasyA se ahiMsA dharma kA pracAra huA aura caitanya mahAprabhu, jo mukhazuddhi ke hetu eka harra bhI mu~ha meM nahIM rakhate the, unake tapa se baMgAla meM vaiSNava saMskRti vikasita huii| aura mahAtmA gAMdhI kI tapasyA ke phalasvarUpa hI bhArata sarvataMtra svatantra huA hai| ___bhagavAn mahAvIra svayaM ugra tapasvI the| ataH unakA ziSyavarga tapa se kaise achUtA raha sakatA thA ? vaha bhI ugra tapasvI thA / jaina tapa-vidhi kI yaha vizeSatA rahI hai ki vaha Atma-parizodhana-pradhAna hai| dehadaNDa kiyA nahIM jAtA, vaha sahaja hotA hai| jaise-svarNa kI vizuddhi ke lie usameM rahe hue vikRta tattvoM ko tapAte haiM, pAtra ko nahIM, vaise hI Atmazuddhi ke lie Atma-vikAroM ko tapAyA jAtA hai na ki zarIra ko / zarIra to AtmA kA sAdhana hai, isalie vaha tapa jAtA hai, tapAyA nahIM jAtA / tapa meM pIr3A ho sakatI hai kintu pIr3A kI anubhUti nahIM honI cAhie / pIr3A zarIra se sambandhita hai aura anubhUti AtmA se / ataH tapa karatA huA bhI sAdhaka duHkhI na hokara AhlAdita hotA hai| .. Adhunika yuga ke suprasiddha manovizleSaka phrAyaDa ne 'damana' kI kaTu AlocanA kI hai| usane damana ko sabhya samAja kA sabase bar3A abhizApa kahA hai| usakA abhimata hai ki sabhya saMsAra meM jitanI bhI vikRtiyA~ haiM, mAnasika aura zArIrika bImAriyA~ haiM, jitanI hatyAyeM aura AtmahatyAyeM hotI hai, jitane loga pAgala aura pAkhaNDI banate hai, usameM mukhya kAraNa icchAoM kA damana hai / icchAoM ke damana se antardvandva paidA hotA hai, jisase mAnava rugNa, vikSipta aura bhraSTa bana jAtA hai / isalie phrAyaDa ne damana kA niSedha kiyA hai| usane unmukta bhoga kA upAya batAyA hai| para usakA siddhAnta bhAratIya AcAra meM svIkRta nahIM hai| vaha to usa davA ke samAna hai jo sAmAnya roga ko miTAkara bhayaMkara roga paidA karatI hai| yaha satya hai ki icchAoM kA damana hAnikAraka hai para usase kahIM adhika hAnikAraka aura ghAtaka hai unmukta bhoga ! unmukta bhoga kA pariNAma amerikA Adi meM bar3hatI huI vikSiptatA aura AtmahatyAoM ke rUpa meM dekhA jA sakatA bhAratIya AcAra paddhatiyoM meM icchAoM kI mukti ke lie damana ke sthAna para virAga kI AvazyakatA batAI hai| viSayoM ke prati jitanA rAga hogA utanI hI icchAeM prabala hoMgI ! antarmAnasa meM uddAma icchAeM panapa rahI hoM aura phira unakA damana kiyA jAya to hAni kI saMbhAvanA hai para icchAeM nirmUla samApta ho jAyeM 1. bauddhadarzana aura anya bhAratIya darzana pra. saM. pR. 71-72. 2. jIvana sAhitya-dvitIya bhAga pR. 117-118 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 to damana kA prazna hI kahA~ ? aura phira usase utpanna honevAlI hAni ko avakAza kahA~ hai ? phrAyaDa vizuddha bhautikavAdI yA dehamanovAdI the| ve mAnava ko mUla pravRttiyoM aura saMvegoM kA kevala putalA mAnate the| unake mana aura mastiSka meM AdhyAtmika ucca svarUpa kI kalpanA nahIM thI, ataH ve yaha svIkAra nahIM kara sakate the ki icchAyeM kabhI samApta bhI ho sakatI haiM / unakA yaha abhimata thA-mAnava sAgara meM pratipala pratikSaNa icchAyeM samutpanna hotI haiM aura una icchAoM kI tRpti Avazyaka hai / para bhAratIya tattvacintakoM ne yaha udghoSaNA kI ki icchAyeM AtmA kA svarUpa nahIM, vikRti svarUpa haiM / vaha mohajanita haiN| isalie virAga se unheM naSTa karanA-nirmUla banA denA sukha-zAnti kI prApti ke lie hitakara hai| aisA karane se hI saccI-svAbhAvika zAMti utpanna ho sakatI hai| jaina AcArazAstra meM damana kA bhI yatra-tatra vidhAna huA hai| "dehadukkhaM mahAphalaM" ke svara jhakRta hue haiM / saMyama, saMvara aura nirjarA kA vidhAna hai| vahA~ 'zama' aura 'dama' donoM Aye haiM / zama kA sambandha viSayavirAga se hai aura dama kA sambandha indriya-nigraha se hai| dUsare zabdoM meM zama aura dama ke sthAna para manovijaya aura indriya-vijaya athavA kaSAya-vijaya aura indriya-vijaya zabda bhI vyavahRta hue haiM / svAmIkumArane kArtikeyAnuprekSA' meM "maNa-iMdiyANa vijaI" aura "iMdiya-kasAyavijaI" zabdoM kA prayoga kiyA hai| jisakA artha hai, manovijaya aura indriyanigraha athavA 'kaSAyavijaya' aura 'indriyanigraha' nirjarA ke lie Avazyaka hai / damana kA vidhAna indriyoM ke lie hai aura manogata viSaya-vAsanA ke lie zama aura virakti para bala diyA hai| jaba mana viSaya-virakta ho jAyegA to icchAeM svataH samApta ho jaayeNgii| viSaya ke prati jo anurakti hai, vaha jJAnase naSTa hotI hai aura indriyA~, jo snAyavika haiM, unheM abhyAsa se badalanA caahie| yadi ve vikAroM meM pravRtta hotI hoM to vairAgyabhAvanA se unakA nirodha karanA cAhie ! damana zabda khataranAka nahIM hai / vyasanajanya icchAoM se mukti pAne ke lie indriya-damana Avazyaka hai| indriyadamana kA artha indriyoM ko naSTa karanA nahIM apitu dRr3ha saMkalpa se indriyoM kI viSaya-pravRtti ko rokanA hai| yaha AtmapariNAma dRr3ha saMkalpa rUpa hotA hai / vyasanajanya icchAoM kA damana hAnikAraka nahIM kintu svasthatA ke lie Avazyaka hai / icchAyeM prAkRtika nahIM, aprAkRtika haiM / yaha damana prakRtiviruddha nahIM kinta prakatisaMgata hai| indriyoM kI khataranAka pravatti ko rokanA indriyAnazAsana hai aura yaha jaina daSTi se tapa kA sahI uddezya hai / isIlie jaina dRSTi se Agama-sAhitya meM bAhya aura Abhyantara tapa kA ullekha kiyA hai / Abhyantara tapa ke binA bAhya tapa kabhI-kabhI tApa bana jAtA hai / jainadarzana ke tapa kI yaha apUrva vizeSatA prastuta Agama meM vistAra ke sAtha pratipAdita kI gaI hai| vaidika sAdhanA paddhati ke sambandha meM yadi hama cintana kareM to yaha spaSTa hogA, vaha prArambha meM tapapradhAna nahIM thii| zramaNa saMskRti ke prabhAva se prabhAvita hokara usameM bhI tapa ke svara mukharita hue aura vaidika RSiyoM kI hattaMtriyA~ jhaMkRta huI / tapa se hI veda utpanna hue haiN| tapa se hI Rta aura satya samutpanna hue 1. kArtikeyAnuprekSA-gAthA, 112-114. 2. tathaiva vedAnRSayastapasA pratipedire / -manusmRti 11, 143. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 haiN| tapa se hI brahma ko khojA jAtA hai| tapa se hI mRtyu para vijaya-vaijayantI phaharA kara brahmaloka prApta kiyA jAtA hai| jo kucha bhI durlabha aura duSkara hai, vaha sabhI tapa se sAdhya hai| tapa kI zakti duratikrama hai / tapa kA lakSya AtmA yA brahma kI upalabdhi hai| tapa se brahma kI anveSaNA kI jA sakatI hai| tapa se hI brahma ko jAno ! yaha AtmA tapa aura satya ke dvArA hI jAnA jA sakatA hai| maharSi pataMjali ke zabdoM meM kahA jAe to tapa se azuddhi kA kSaya hone se zarIra aura indriyoM kI zuddhi hotI hai| jisa prakAra jaina sAdhanA paddhati se bAhya aura Abhyantara-ye do tapa ke prakAra batAye haiM, vaise hI gItA meM bhI tapa kA vargIkaraNa kiyA gayA hai| svarUpa kI dRSTi se tapa ke 1. zArIrika tapa 2. vAcika tapa aura 3. mAnasika tapa-ye bheda pratipAdita kiye haiN| zArIrika tapa se tAtparya hai-deva, dvija, gurujana aura jJAnI janoM kA satkAra karanA / zarIra ko AcaraNa se pavitra banAnA, saralatA, brahmacarya aura ahiMsA kA pAlana karanA, yaha zArIrika tapa hai| vAcaki tapa hai-krodha kA abhAva, priya, hitakArI aura yathArtha saMbhASaNa, svAdhyAya aura adhyayana Adi / mAnasika tapa vaha hai, jisameM mana kI prasannatA, zAMtatA, mauna aura manonigraha se bhAva kI zuddhi ho| - jo tapa zraddhApUrvaka, phala kI AkAMkSA rahita hokara kiyA jAtA hai, vahI sAttvika tapa kahalAtA hai| jo tapa satkAra, mAna, pratiSThA ke lie athavA pradarzana ke lie kiyA jAtA hai, vaha rAjasa tapa hai| jo tapa ajJAnatApUrvaka apane Apako bhI kaSTa detA hai aura dUsaroM ko bhI duHkhI karatA hai, vaha tAmasa tapa hai| prastuta Agama meM tapa kA jo vargIkaraNa kiyA gayA hai, usameM aura gItA ke vargIkaraNa meM yahI mukhya antara hai ki gItAkAra ne ahiMsA, satya, brahmacarya, indriya-nigraha, Arjava, prabhRti ko tapa ke antargata mAnA hai, jabaki jaina dRSTi se ve mahAvrata aura zramaNadharma ke antargata Ate haiN| gItA meM jainadharma-mAnya bAhya tapoM para cintana nahIM huA hai aura Abhyantara tapa meM se kevala svAdhyAya ko tapa kI koTi meM rakhA hai| dhyAna aura kAyotsarga ko yoga sAdhanA ke antargata liyA hai / vaiyAvRtya, vinaya Adi ko guNa mAnA hai aura prAyazcitta kA varNana zaraNAgati ke rUpa meM huA hai|11 mahAnArAyaNopaniSad meM anazana tapa kA mahattva yahA~ taka pratipAdita kiyA gayA hai ki anazana tapa se bar3hakara koI tapa nahIM hai,12 jabaki gItAkAra ne avamodarya tapa ko anazana se bhI adhika zreSTha mAnA hai| usakA yaha spaSTa abhimata hai-yoga adhika bhojana karanevAloM ke lie sambhava nahIM hai aura na nirAhAra rahanevAloM ke lie sambhava hai kintu jo yukta AhAravihAra karatA hai, usI ke lie yoga-sAdhana sarala hai|3 1. RtaM ca satyaM cAbhIddhAttapaso'dhyAjAyata / -Rgveda 10, 190, 1. 2. tapasA cIyate brahma / -muNDaka-1, 1, 8 3. brahmacaryeNa tapasA devA mRtyumupAghnata / -veda 4. yad dustaraM yadurApaM durgaM yacca duSkaram / sarvaM tu tapasA sAdhyaM tapohi duratikramam // -manusmRti-11/2375. tapasA cIyate brhm| - muNDakopaniSad-1. 1. 8. 6. tapasA brahma vijijJAsasva / -taittarIyopaniSad-3. 2. 3. 4 7. satyena labhyastapasA hyeSa aatmaa| -muNDaka-3. 1.58. kAyendriyasiddhirazuddhikSayAt tpsH| -43 sAdhanapAda-yogasUtra 9. gItA-adhyAya-17, zlo. 14, 15, 16. 10. gItA-adhyAya-1, zlo. 17, 18, 19. 11. bhAratIya saMskRti meM tapa sAdhanA, le DaoN. sAgaramala jaina 12. tapaH naanshnaatprm| -mahAnArAyaNopaniSad 21, .2.13. gItA, 7, zlo. 16-17. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bauddha sAdhanA paddhati meM bhI tapa kA vidhAna hai| vahA~ tapa kA artha pratipala-pratikSaNa citta zuddhi kA prayAsa karanA hai| mahAmaMgalasutta meM tathAgata buddha ne kahA-tapa brahmacarya Arya satyoM kA darzana hai aura nirvANa kA sAkSAtkAra hai| yaha uttama maMgala hai| kAzIbhAradvAjasutta meM tathAgata ne kahA-maiM zraddhA kA bIja vapana karatA huuN| usa para tapa kI vRSTi hotI hai| tana aura vacana meM saMyama rakhatA huuN| AhAra ko niyamita kara satya ke dvArA mana ke doSoM kA pariSkAra karatA huuN| diTThivajjasutta meM unhoMne kahA-kisI tapa yA vratoM ko grahaNa karane se kuzala dharmoM kI vRddhi ho jAyegI aura akuzala dharmoM kI hAni hogii| ataH tapa avazya karanA cAhie / buddha ne apane Apako tapasvI kahA / unake sAdhanA-kAla kA varNana aura pUrvajanmoM ke varNana meM utkRSTa tapa kA ullekha huA hai / unhoMne sAriputta ke sAmane apanI ugra tapasyA kA nirUpaNa kiyaa| samrAT bimbisAra se kahA-maiM aba tapazcaryA ke lie jA rahA huuN| merA mana usa sAdhanA meM ramatA hai| yaha pUrNa satya hai ki buddha ajJAnayukta kevala deha-daNDa ko nirvANa ke lie upayogI nahIM mAnate the| jJAnayukta tapa ko hI unhoMne mahattva diyA thaa| DaoN. rAdhAkRSNan ne likhA hai-buddha ne kaThora tapazcaryA kI AlocanA kI, tathApi yaha Azcarya hai ki bauddha zramaNoM kA anuzAsana kisI bhI brAhmaNa granthoM meM varNita anuzAsana [tapazcaryA] se kama kaThora nahIM hai / yadyapi zuddha saiddhAMtika dRSTi se ve nirvANa kI upalabdhi tapazcaryA ke abhAva meM bhI sambhava mAnate haiM. phira bhI vyavahAra meM tapa unake anusAra Avazyaka sA pratIta hotA hai| bauddha dRSTi se tapa kA uddezya hai -akuzala karmo ko naSTa karanA / tathAgata buddha ne siMha senApati ko kahA hai siMha ! eka paryAya isa prakAra kA hai, jisase satyavAdI mAnava mujhe tapasvI kaha skeN| vaha paryAya hai-pApakAraka akuzala dharmoM ko tapAyA jAye, jisase pApakAraka akuzala dharma gala jAyeM, naSTa ho jAyeM aura ve punaH utpanna nahIM hoN| jainadharma kI taraha bauddhadharma meM tapa kA jaisA cAhie vaisA vargIkaraNa nahIM hai| majjhimanikAya meM mAnava ke cAra prakAra batAye jaise-1. jo Atma-tapa haiM para para-tapa nahIM hai| isa samUha meM kaThora tapa karanevAle tapasviyoM kA samAveza hotA hai| jo apaneApa ko kaSTa dete haiM para dUsaroM ko nahIM / 2. jo para-tapa hai kintu Atma-tapa nahIM haiN| isa samUha meM ve hiMsaka, jo pazubali dete haiM, Ate haiN| ve dUsaroM ko kaSTa dete haiM, svayaM ko nahIM / 3. jo Atma-tapa bhI haiM aura para-tapa bhI haiN| ve loga jo svayaM bhI kaSTa sahana karate haiM aura dUsare vyaktiyoM ko bhI kaSTa pradAna karate haiN| isa samUhameM ve vyakti Ate haiM, jo tapa ke sAtha yajJa-yAga kiyA karate haiN| 4. jo Atma-tapa bhI nahIM hai aura para-tapa bhI nahIM hai, ye ve loga haiM, jo svayaM ko kaSTa nahIM dete aura na dUsaroM ko hI kaSTa dete haiN| yaha caturbhagI sthAnAMga kI taraha hai| isameM vastutaH tapa kA vargIkaraNa nahIM huA hai| tathAgata buddha ne apane bhikSuoM ko atibhojana karane kA niSedha kiyA thaa| kevala eka samaya bhojana 1. mahAmaMgalasutta-suttanipAta, 16-10. 2. aMguttaranikAya-diTThavajja sutta. 3. majjhimanikAya-mahAsiMhanAda sutta: 4. suttanipAta pavajjA sutt-27|20,. 5. Indian Philosophy, by-Dr. Radhakrishnan, Vol. 1, P. 436. 1. buddhalIlAsArasaMgraha-pR. 280/281 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI anumati pradAna kI thI / rasAsakti kA bhI niSedha kiyA thaa| vividha AsanoM kA bhI vidhAna kiyA thA / bhikSAcaryA kA bhI vidhAna kiyA thaa| jo bhikSu jaMgala meM nivAsa karate haiM, vRkSa ke nIce Thaharate haiM, zmazAna meM rahate haiM, una dhatuMga bhikSuoM kI buddha ne prazaMsA kI / pravAraNA [prAyazcitta], vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga-ina sabhI ko jIvana meM AcaraNa karanekI buddha ne preraNA dI / kintu buddha madhyamamArgI vicAradhArA ke the, isalie jaina tapa-vidhi meM jo kaThoratA hai, usakA usameM abhAva hai, unakI sAdhanA saralatA ko liye hue hai| hamane yahA~ saMkSepa meM vaidika aura bauddha tapa ke sambandha meM cintana kiyA hai, jisase Agama-sAhitya meM Aye hue tapa kI tulanA sahaja ho sakatI hai| vastutaH prastuta Agama meM AyA huA tapovarNana apane Apa meM maulikatA aura vilakSaNatA ko liye hue haiN| . bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNa meM bhavanapati, vyantara, jyotiSka aura vaimAnika-ye cAroM prakAra ke deva upasthita hote the| una devoM ke varNana meM nAnAprakAra ke AbhUSaNa, vastroM kA ullekha huA hai| yaha varNana, jo zodhArthI prAcIna saMskRti aura sabhyatA kA adhyayana karanA cAhate haiM, unake lie bahuta hI upayogI hai / vastra-nirmANa kI kalA meM bhAratIya kalAkAra atyanta dakSa the, yaha bhI isa varNana se parijJAta hotA hai| vistAra-bhaya se hama yahA~ usa para cintana na kara mUla grantha ko hI dekhane kI prabuddha pAThakoM ko preraNA dete haiN| sAtha hI kUNika rAjA kA bhagavAn ko vandana karane ke liye jAne kA varNana paThanIya hai| isa varNana meM aneka mahattvapUrNa tathya rahe hue haiN| bhagavAn mahAvIra kI dharmadezanA bhI isameM vistAra ke sAtha AI hai| yoM dharmadezanA meM sampUrNa jaina AcAra mArga kA prarUpaNa huA hai| zramaNAcAra aura zrAvakAcAra kA vizleSaNa huA hai| usake pazcAt gaNadhara gautama kI vividha jijJAsAyeM haiM / pApakarma kA anubandhana kaise hotA hai ? aura kisa prakAra ke AcAra-vicAravAlA jIva mRtyu ke pazcAt kahA~ para (kisa yoni meM) utpanna hotA hai ? yaha upapAta-varNana prastuta Agama kA hArda hai| aura isI AdhAra para prastuta Agama kA nAmakaraNa huA hai| yaha varNana jJAnavardhana ke sAtha dilacaspa bhI hai| isameM vaidika aura zramaNa paramparA ke aneka parivrAjakoM, tApasoM va zramaNoM kA ullekha hai| unakI AcArasaMhitA bhI saMkSepa meM dI gaI hai| una paravrAjakoM kA saMkSepa meM paricaya isa prakAra hai. 1. gautama-ye apane pAsa eka nanhA sA baila rakhate the, jisake gale meM kaur3iyoM kI mAlA hotI, jo saMketa se anya vyaktiyoM ke caraNasparza krtaa| isa baila ko sAtha rakhakara yaha sAdhu bhikSA mAMgA karate the| aMguttaranikAya meM bhI isaprakAra ke sAdhuoM kA ullekha hai|' 2. gauvratika-govrata rakhanevAle / gAya ke sAtha hI ye paribhramaNa karate / jaba gAya gA~va se bAhara jAtI to ye bhI usake sAtha jAte / gAya cArA caratI to ye bhI carate aura gAya ke pAnI pIne para 1. aMguttaranikAya-3, pR. 726. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ye bhI pAnI pIte / jaba gAya sotI to ye sote / gAya kI bhA~ti hI ghAsa aura pattoM kA ye AhAra karate the| majjhimanikAya' aura lalitavistara prabhRti granthoM meM bhI ina govratika sAdhuoM kA ullekha milatA hai| 3. gRhidharma-ye atithi, deva Adi ko dAna dekara parama AhlAdita hote the aura apane Apako gRhastha dharma kA sahIrUpa se pAlana karanevAlA mAnate the| 4. dharmacintaka-ye dharma-zAstra ke paThana aura cintana meM tallIna rahate the| anuyogadvAra kI TIkA meM yAjJavalkya prabhRti RSiyoM dvArA nirmita dharma-saMhitAoM kA cintana karanevAloM ko dharma cintaka kahA hai| 5. aviruddha-devatA, rAjA, mAtA-pitA, pazu aura pakSiyoM kI samAnarUpa se bhakti karanevAle aviruddha sAdhu kahalAte the| ye sabhI ko namaskAra karate the, isalie vinayavAdI bhI kahalAte the / Avazyakaniyukti', AvazyakacUrNi', meM inakA ullekha hai / bhagavatIsUtra ke anusAra tAmralipti ke maurya-putra tAmila ne yahI praNAmA-pravrajyA grahaNa kI thii| aMguttaranikAya meM bhI aviruddhakoM kA varNana hai| .. 6. viruddha-ye puNya-pApa, svarga-naraka nahI mAnate the / ye akriyAvAdI the| 7. vRddha-tApasa loga prAyaH vRddhAvasthA meM saMnyAsa lete the . / isalie ye vRddha kahalAte the / aupapAtika kI TIkA ke anusAra vRddha arthAt tApasa, zrAvaka arthAt brAhmaNa / tApasoM ko vRddha isalie kahA gayA hai ki samagra tIrthikoM kI utpatti bhagavAn RSabhadeva kI pravrajyA ke pazcAt huI thii| unameM sarvaprathama tApasa-sAMkhyo kA prAdurbhAva huA thA, ataH ve vRddha khlaaye| zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samaya tIna sau tiresaTha pAkhaNDa-mata pracalita the| unhIM anya tIrthoM yA tairthikoM meM vRddha zrAvaka zabda bhI vyavahRta huA hai| jJAtAdharmakathA evaM aMguttaranikAya? meM bhI yaha zabda prayukta huA hai / anuyogadvAra kI TIkA meM bhI vRddha kA artha tApasa kiyA hai| kahIM para 'vRddha zrAvaka' yaha zabda eka kara diyA gayA hai aura kahIM para donoM ko pRthakpRthak kiyA gayA hai| hamArI dRSTi se donoM ko pRthak karane kI AvazyakatA nahIM hai / vRddhazrAvaka kA artha brAhmaNa upayukta pratIta hotA hai / yahA~ para vRddha aura zrAvaka zabda jaina paramparA se sambandhita nahIM hai| yaha to brAhmaNoM kA hI vAcaka hai| 1. majjhimanikAya-3, pR. 387. 2. lalitavistara, pR. 248. 3. anuyogadvAra sUtra, 20. 4. Avazyakaniyukti, 494. 5. AvazyakacUrNi, pR. 218 6. bhagavatI sUtra, 3 / 1. 7. aMguttaranikAya-3, pR. 276 8. vRddhAH tApasA vRddhakAla eva dIkSAbhyupagamAt, Adi devakAlotpannatvena ca sakalaliGginAmAdyatvAt, zrAvakA dharmazAstra zravaNAd brAhmaNA: athavA vRddhazrAvakA braahmnnaaH| -aupapAtika sUtra 38 vR0. pR. 157 9. aNNatIthikAzcaraka-parivrAjaka-zAkyAjIvaka-vRddhazrAvakaprabhRtayaH / - nizItha sabhASyacUrNi, bhAga-2, pR. 118. 10. jJAtAdharmakathA, adhya. 15 vAM. sU. 1. 11. aMguttaranikAya-hindI anuvAda bhAga 2, pR. 452. 12. anuyogadvAra sUtra-20, kI TIkA / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 8. zrAvaka-dharma-zAstroM ko zravaNa karanevAlA brAhmaNa / ' " ye AThoM prakAra ke sAdhu dUdha-dahI, makkhana-ghRta, tela, gur3a, madhu, madya aura mAMsa kA bhakSaNa nahIM karate the| kevala sarasoM kA tela upayoga meM lete the| gaMgAtaTa nivAsI vAnaprasthI tApasa 9. hottiya-agnihotra karanevAle tApasa / 10. pottiya-vastradhArI / 11. kottiya-bhUmi para sonevAle / 12. jaNNaI-yajJa krnevaale| 13. sddddhii-shrddhaashiil| . 14. thAlaI-saba sAmAna lekara calanevAle / 15. huMbauThTha-kuNDI lekara calanevAle / 16. daMtukkhaliya-dAMtoM se cabAkara khAnevAle / isakA ullekha rAmAyaNa meM prApta hai| dIghanikAya aTThakA meM bhI isa sambandha meM ullekha hai| 17. ummajjaka-unmajjana mAtra se snAna karanevAle / arthAt kAnoM taka pAnI meM jAkara snAna karanevAle / 18. sammajjaka-anekabAra unmajjana karake snAna karanevAle / 19. nimajjaka-snAna karate samaya kucha kSaNoM ke lie jala meM DUbe rahanevAle / 20. sampakhAla-zarIra para miTTI ghisa kara snAna karanevAle / 21. dakkhiNakUlaga-gaMgA ke dakSiNa taTa para rahanevAle / 22. uttarakUlaga-gaMgA ke uttara taTa para rahanevAle / 23. saMkhadhamaka-zaMkha bajAkara bhojana karanevale / ve zaMkha isalie bajAte the ki anya vyakti bhojana karate samaya na AyeM / 24. kUladhamaka-kinAre para khar3e hokara ucca svara karate hue bhojana karanevAle / 25. miyaluddhaka-pazu-pakSiyoM kA zikAra kara bhojana karanevAle / 26. hatthItAvasa-jo hAthI ko mArakara bahuta samaya taka usakA bhakSaNa karate the| ina tapasviyoM kA yaha abhimata thA ki eka hAthI ko eka varSa yA chaha mahIne meM mAra kara hama kevala eka hI jIva 1. dekhie vistAra ke sAtha jJAtAsUtra prastAvanA pR. 37. -devendramuni. 2. raamaaynn-3|6|3. 3. dIghanikAya aTThakathA 1, pR. 270 / 4. karNadadhne jale sthitvA, tapaH kurvan pravartate / unmajjakaH sa vijJeyastApaso lokapUjitaH // - abhidhAnavAcaspati Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 kA vadha karate haiM, anya jIvoM ko mArane ke pApa se baca jAte haiN| TIkAkAra ke abhimatAnusAra hastItApasa bauddha bhikSu the|' lalitavistara meM hastIvrata tApasoM kA ullekha hai| mahAvagga meM bhI durbhikSa ke samaya hAthI Adi ke mAMsa khAne kA ullekha milatA hai| 27. uDDhaDaMka-daNDa ko Upara uThAkara calanevAle / AcArAMga cUrNi' meM uDDhaDaMka, bor3iya, aura sarakkha Adi sAdhuoM ke sAtha usakI parigaNanA kI hai| ye sAdhu kevala zarIra mAtra parigrahI the| pANipuTa meM hI bhojana kiyA karate the| 28. disApokkhI-jala se dizAoM kA siMcana kara puSpa-phala Adi baToranevAle / bhagavatI sUtra meM hastinApura ke zivarAjarSi kA upAkhyAna hai| unhoMne dizA-prokSaka tapasviyoM ke nikaTa dIkSA grahaNa kI thI / vArANasI kA somila brAhmaNa tapasvI bhI cAra dizAoM kA arcaka thaa| AvazyakacUrNi ke anusAra rAjA prasannacandra apanI mahArAnI ke sAtha dizA-prokSakoM ke dharma meM dIkSita huA thaa| vasudevahiMDI aura dIghanikAya meM bhI disApokkhI tApasoM kA varNana hai| 29. vakkhavAsI-valkala ke vastra pahananevAle / 30. ambuvAsI-jala meM rahanevAle / 31. bilavAsI-biloM meM rahanevAle / 32. jalavAsI-jala meM nimagna hokara baiThane vaale| 33. belavAsI-samudra ke kinAre rahanevAle / 34. rukkhamUliyA-vRkSoM ke nIce rahanevAle / 35. ambubhakkhI -jala bhakSaNa karanevAle / 36. vAubhakkhI -vAyu pIkara rahanevAle / rAmAyaNa meM maNDakaranI nAmaka tApasa kA ullekha hai, jo kevala vAyu para jIvita rahatA thaa| mahAbhArata meM bhI vAyubhakSI tApasoM ke ullekha milate haiN| 37. sevAlabhakkhI -kevala zavAla ko khAkara jIvana-yApana karanevAle / lalitavistara meM bhI __isa sambandha meM varNana milatA hai| inake atirikta bhI aneka prakAra ke tApasa the, jo mUla, kaMda, chAla, patra, puSpa aura bIja kA sevana karate the| aura kitane hI sar3e gale hue mUla, kanda, chAla, patra Adi dvArA apanA jIvana-yApana karate the / dIghanikAya Adi meM bhI isa prakAra ke varNana haiN| inameM se aneka tApasa punaH-punaH snAna kiyA karate the, jisase inakA zarIra pIlA par3a jAtA thaa| ye gaMgA ke kinAre rahate the aura vAnaprasthAzrama kA pAlana - 1. sUtrakRtAMga TIkA, 206. 2. lalitavistara, pR. 248 3. mhaavgg-6|10|22. pR. 235 4. AcArAMga cUrNi-5, pR. 169. 5. bhagavatI suutr-11|9. 6. nirayAvalikA-3, pR. 37-40. 7. AvazyakacUNi, pR. 457. 8. vasudevahiMDI, pR. 179. dIghanikAya, sigAlovavAdasutta. 10. rAmAyaNa-3-11/12. 11. mahAbhArata, 1/96/42. 12. lalitavistara, pR. 248. 13. dIghanikAya, 1, ambaDasutta, pR. 88. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karate the / ye tapasvIgaNa ekAkI na rahakara samUha ke sAtha rahate the / koDinnadina aura sevAli nAma ke kitane hI tApasa to pA~casau-pA~casau tApasoM ke sAthe rahate the| ye gale sar3e hue kanda-mUla, patra aura zevAla kA bhakSaNa karate the / uttarAdhyayana TIkA meM varNana hai ki ye tApasagaNa aSTApada kI yAtrA karane jAte the| vana-vAsI sAdhu tApasa kahalAte the| ye jaMgaloM meM Azrama banAkara rahate the / yajJa-yAga karate, paMcAgni dvArA apane zarIra ko kaSTa dete the / inakA bahuta sArA samaya kanda-mUla aura vana ke phaloM ko ekatrita karane meM vyatIta hotA thA / vyavahArabhASya meM yaha bhI varNana hai ki ye tApasa-gaNa okhalI aura khalihAna ke sannikaTa par3e hue dhAnoM ko bInate aura unheM svayaM pakAkara khAte / kitanI bAra eka cammaca meM Aye, utanA hI AhAra karate yA dhAnya-rAzi para ve vastra pheMkate aura jo anna kaNa usa vastra para laga jAte, unhIM se ve apane udara kA poSaNa karate the| pravrajita zramaNa . parivrAjaka zramaNa brAhmaNa-dharma ke labdhapratiSThita paNDita the / vaziSTha dharma-sUtra ke anusAra ve sira muNDana karAte the| eka vastra yA carmakhaNDa dhAraNa karate the / gAyoM dvAroM ukhAr3I huI ghAsa se apane zarIra ko DhaMkate the aura jamIna para sote the| ye AcAra-zAstra aura darzana-zAstra para vicAra, carcA karane ke lie bhArata ke vividha aMcaloM meM paribhramaNa karate the| ve SaDaMgoM ke jJAtA hote the / una parivrAjako meM kitane hI parivrAjakoM kA paricaya isa prakAra hai 38. saMkhA-sAMkhya mata ke anuyAyI / 39. joI-yogI, jo anuSThAna para bala dete the| 40. kapila-nirIzvaravAdI sAMkhya, jo Izvara ko sRSTikartA nahIM mAnate the / 41. bhiucca-bhRgu RSi ke anuyaayii| 42. haMsa-jo parvata kI guphAoM meM, rAstoM meM, AzramoM meM, devakuloM aura ArAmoM meM raha kara kevala bhikSA ke lie gA~va meM praveza karate the / SaDdarzanasamuccaya aura rilIjansa oNva dI hindUja meM bhI inakA ullekha AyA hai| 43. paramahaMsa-jo saritA ke taTa para yA saritA ke saMgama-pradezoM meM rahate aura jIvana kI sAMdhya velA meM cIra, kopIna, kuza Adi kA parityAga kara prANoM kA visarjana karate the / 44. bahuudaya-jo gA~va meM eka rAtri aura nagara me pA~ca rAta rahate hoN| 1. uttarAdhyayana TIkA, 10. pR. 154. a. 2. nizIthacUrNi-13/4402 kI cUNi 3. (ka) vyavahArabhASya-10/23-25 (kha) mUlAcAra-5-54. 4. (ka) vaziSTha dhrmsuutr-10-6|11. (kha) DiksanarI ova pAlI praupara nemsa, jilda 2, pR. 159. malAlasekara (ga) mhaabhaart-12|190|3. 5. SaDdarzanasamuccaya pR. 86. rilIjansa va dI hindUja, jilda-1, pR. 231. -lekhaka eca. eca. vilsana Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 45. kuDivvaya-jo ghara meM rahate hoM tathA krodha, lobha aura moha rahita hokara ahaMkAra Adi kA ___ parityAga karane meM prayatnazIla hoN| 46. kanaparivvAyaga-kRSNa parivrAjaka arthAt nArAyaNa ke parama bhakta / brAhmaNa parivrAjaka 47. kaNDu-athavA kaNNa / 48. karakaNDu 49. ambaDa-RSibhAsita, therIgAthA aura mahAbhArata meM bhI ambaDa parivrAjakoM ke sambandha meM ullekha hai| 50. parAsara-sUtrakRtAMga meM parAsara ko zIta, udaka aura bIja rahita phaloM Adi ke upabhoga se siddha mAnA gayA hai| uttarAdhyayana kI TIkA meM dvIpAyana parivrAjaka kI kathA hai| usakA pUrva nAma parAsara thaa| 51. kaNhadIvAyaNa-kaNhadIvAyaNa jAtaka aura mahAbhArata meM inakA ullekha hai| 52. devagupta 53. nAraya-nArada / kSatriya parivrAjaka 54. selaI 55. sasihAra [sasihara athavA masihAra ?] 56. NaggaI [nagnajit ], 57. bhaggaI 58. videha 59. rAyArAya 60. rAyArAma 61. bala ye parivrAjaka gaNa vedoM aura vedAMgoM meM pUrNa niSNAta the / dAna aura zauca dharma kA upadeza dete the| inakA yaha abhimata thA-jo padArtha azuci se sane hue haiM, ve miTTI Adi se svaccha ho jAte haiN| vaise hI hama pavitra AcAra, niravadya vyavahAra se, abhiSeka-jala se apane ko pavitra banA sakate haiM evaM svarga prApta 1. therI gAthA-116. 2. mhaabhaart-1|114|35. 3. suutrkRtaaNg-3|4|2|3, pR. 94-95. 4. uttarAdhyayana TIkA-2, pR. 39 5. kaNhadIvAyaNa jAtaka-4, pR.83-87. 6. mhaabhaart-1|114|45 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 kara sakate haiM / ye parivrAjaka nadI, tAlAba, puSkaraNI prabhRti jalAzayoM meM praveza nahIM karate aura na kisI vAhana kA hI upayoga karate / na kisI prakAra kA natya Adi khela dekhate / vanaspati Adi kA unmalana nahIM karate aura na dhAtuoM ke pAtroM kA hI upayoga karate / kevala miTTI, lakar3I aura tumbI ke pAtroM kA upayoga karate the| anya raMga-biraMge vastroM kA upayoga na kara kevala gerue vastra pahanate the / anya kisI bhI prakAra ke sugandhita lepoM kA upayoga na kara kevala gaMgA kI miTTI kA upayoga karate the| ye nirmala chAnA huA aura kisI ke dvArA diyA huA eka prastha jitanA jala pIne ke lie grahaNa karate the| ____ ambar3a parivrAjaka aura unake sAta sau ziSyoM kA ullekha prastuta Agama meM huA hai| jaina sAhitya ke bRhat itihAsa meM tathA 'jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja' granthoM meM ambar3a parivrAjaka ke sAta ziSya honA likhA hai para vaha ThIka nahIM hai / mUla zAstra meM 'satta aMtevAsIsayAI' pATha hai| usakA artha sAtasau aMtevAsI hotA hai, na ki sAta / ambar3a parivrAjaka kA varNana jaina sAhitya meM do sthaloM para AyA haiaupapAtika meM aura bhagavatI meM / ambar3a parivrAjaka nAmaka eka vyakti kA aura ullekha hai, jo AgAmI caubIsI meM tIrthaMkara hogA / aupapAtika meM Aye hue ambar3a mahAvideha meM mukta hoNge| isalie donoM pRthak-pRthak hone caahie| bhISaNa grISma Rtu meM jala prApta hone para bhI unheM koI vyakti denevAlA na hone se sAta sau ziSyoM ne adatta grahaNa nahIM kiyA aura saMthArA kara zarIra kA parityAga kiyaa| ambar3a aura usake ziSya bhagavAn mahAvIra ke prati pUrNa niSThAvAn the| ambar3a avadhijJAnI bhI thA / vaha audezika, naimittika AhAra Adi nahIM letA thaa| AjIvaka zramaNa 62. dugharaMtariyA-eka ghara meM bhikSA grahaNa kara usake pazcAt do gharoM se bhikSA na lekara tRtIya ghara se bhikSA lenevaale| 63. tigharaMtariyA-eka ghara se bhikSA grahaNa kara tIna ghara chor3akara bhikSA lenevAle / 64. sattagharaMtariyA-eka ghara se bhikSA grahaNa kara sAta para chor3akara bhikSA lenevAle / 65. uppalabeMTiyAkamala ke DaMThala khAkara rahanevAle / 66. gharasamudANiya-pratyeka ghara se bhikSA grahaNa karanevAle / 67. vijjuaMtariyA-bijalI girane ke samaya bhikSA na lenevAle / 68. uTTiyasamaNa-kisI bar3e miTTI ke bartana meM baiThakara tapa karanevAle / 1. (ka) jaina sAhitya kA bRhad itihAsa, bhAga-2, pR. 25 (kha) jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 418. -DA. jagadIzacandra jaina 2. sthAnAMga, 9 vA sUtra 61.3. (ka) yazcaupapAtikopAGge mahAvidehe setsyatItyabhidhIyate so'nya iti sambhAvyate / -sthAnAMga vRtti, patra-434 (kha) dIghanikAya ke ambaTThasutta meM aMbaTTha nAma ke eka paMDita brAhmaNa kA varNana hai / 'nizIthacUNi pIThikA meM mahAvIra ambaTu ko dharma meM sthira karane ke lie rAjagRha padhAre the| -nizItha cU. pIThikA, pR. 20 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AjIvaka mata kA saMsthApaka gozAlaka thaa| bhagavatI sUtra ke anusAra vaha bha. mahAvIra ke sAtha dIrghakAla taka rahA thA / vaha ATha mahAnimittoM kA jJAtA thA aura usake zramaNa ugra tapasvI the| anya zramaNa 69. attukkosiya-Atma-prazaMsA karanevAle / 70. parivAiya-para-nindA karanevAle / bhagavatI meM avarNavAdI ko kilviSaka kahA hai / 71. bhUikammiya-jvaragrasta logoM ko bhUti [rAkha] dekara nIroga karanevAle / 72. bhujjo bhujjo kouyakAraka-bAra-bAra saubhAgya vRddhi ke lie kautuka, snAnAdi karanevAle / sAta nihnava vicAra kA itihAsa jitanA purAnA hai utanA hI purAnA hai vicArabheda kA itihAsa / vicAra vyakti kI upaja hai| vaha saMgha meM rUDha hone ke bAda saMghIya kahalAtA hai| sudIrghakAlIna paramparA meM vicAra-bheda honA asambhava nahIM hai| jaina paramparA meM bhI vicAra-bheda hue haiN| jo jaina dharmasaMgha se sarvathA pRthak ho gae, una zramaNoM kA yahA~ ullekha nahIM hai| yahA~ kevala unakA ullekha hai, jinakA kisI viSaya meM mata-bheda huA, jo bhagavAn mahAvIra ke zAsana se pRthak hue, para jinhoMne anya dharma ko svIkAra nahIM kiyA / isalie ve jainazAsana ke eka viSaya ke apalApa karanevAle nihnava kahalAye / ve sAta haiN| unameM se do bhagavAn mahAvIra ke kaivalya-prApti ke bAda hue aura zeSa pAMca nirvANa ke pazcAt hue / inakA astitva-kAla zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kaivalya prApti ke caudaha varSa se nirvANa ke pazcAt pAMca so caurAsI varSa taka kA hai| 1. bahurata-bhagavAn mahAvIra ke kaivalya prApti ke cauhada varSa pazcAt zrAvastI meM bahuratavAda kI utpatti huii| isake prarUpaka jamAlI the / bahuratavAdI kArya kI niSpatti meM dIrghakAla kI apekSA mAnate haiM / vaha kriyamANa ko kRta nahIM mAnate, apitu vastu ke pUrNa niSpanna hone para hI usakA astitva svIkAra karate haiN| 2. jIvaprAdezika-bhagavAn mahAvIra ke kaivalya-prApti ke solaha varSa pazcAt RSabhapura meM jIvaprAdezikavAda kI utpatti huii| isake pravartaka tiSyagupta the / jIva ke asaMkhya pradeza haiM, parantu jIvaprAdezika matAnusArI jIva ke carama pradeza ko hI jIva mAnate haiM, zeSa pradezoM ko nahIM / 1. bhagavatI sUtra, zataka 15 vA. 2. paMcakalpa cUrNi 3. (ka) sthaanaaNg-4|309 (kha) hisTrI eNDa DAkTrInsa Apha da AjIvikAja -e. ela. vAzama 4. bhagavatI sUtra, 1 / 2. 5. NANuppattIya dude, uppaNNA Nivvue sesA / -Avazyakaniyukti, gAthA-784 6. coddasa solaha savAsA, coddasa vIsuttarA ya doNNisayA / aTThAvIsA ya duve, paMceva sayA u coyAlA / / paMcalayA culasIyA................ __-Avazyakaniyukti, gAthA-783-784 7. caudasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANassa / to bahurayANa diTThI sAvatthIe samuppannA ||-aavshyk bhASya, gAthA-125 8. RSabhapuraM rAjagRhasyAdyAhvA / -Avazyakaniyukti dIpikA, patra-143 9. solasavAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANassa / jIvapaesiadiTThI usabhapurammi samuppannA ||-aavshykbhaassy gAthA, 127. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 3. avyaktika-bhagavAn mahAvIra ke parinirvANa ke do sau caudaha varSa pazcAt zvetAmbikA nagarI * meM avyaktavAda kI utpatti huii| isake pravartaka AcArya AsAr3ha ke ziSya the| avyaktavAdI ye ziSya aneka the| ataeva unake nAmoM kA ullekha upalabdha nahIM hai| mAtra unake pUrvAvasthA ke guru kA nAmollekha kiyA gayA hai| navAMgI TIkAkAra ne bhI isa Azaya kA saMketa kiyA hai| 4. sAmucchedika-bhagavAn mahAvIra ke parinirvANa ke do sau bIsa varSa ke pazcAt mithilApurI meM samucchedavAda kI utpatti huI / inake pravartaka AcArya azvamitra the / ye pratyeka padArtha kA sampUrNa vinAza mAnate haiM, evaM ekAnta samuccheda kA nirUpaNa karate haiN| 5. dvaikriya-zramaNa bhagavAn mahAvIra ke parinirvANa ke do sau aTThAIsa varSa pazcAt ullukAtIra nagara meM dvikriyAvAda kI utpatti huii| isake pravartaka AcArya gaMga the| ye eka hI sAtha do kriyAoM __ kA anuvedana mAnate haiN| . 6. trairAzika-zramaNa bhagavAn mahAvIra ke parinirvANa ke pAMca sau cavAlIsa varSa pazcAt antaraMjikA nagarI meM trairAzika mata kA pravartana huaa| isake pravartaka AcArya rohagupta (SaDulUka) the / unhoMne do rAzi ke sthAna para tIna rAziyA~ maanii| 7. abaddhika-zramaNa bhagavAn mahAvIra ke nirvANa ke pA~ca sau caurAsI varSa pazcAt dazapura nagara meM abaddhika mata kA prArambha huaa| isake pravartaka AcArya goSThAmAhila the| inakA yaha mantavya thA ki karma AtmA kA sparza karate haiM kintu unake sAtha ekIbhUta nahIM hote / ina sAta nihnavoM meM jamAlI, rohagupta aura goSThAmAhila-ye tInoM anta samaya taka alaga rahe / zeSa cAra nihnava bhagavAn mahAvIra ke zAsana meM punaH mila gye| ' - ina sabhI tApasoM, parivrAjakoM aura zramaNoM ke maraNa ke pazcAt vibhinna paryAyoM meM janmagrahaNa karane ke ullekha haiN| ye ullekha isa bAta ke dyotaka hai ki kauna sAdhaka kitanA adhika sAdhanA-sampanna hai ? jisakI jitanI adhika nirmala sAdhanA hai. utanA hI vaha adhika ucca devaloka ko prApta hotA hai| karmo kA pUrNa kSaya hone para mukti hotI hai| isalie kevalI samudghAta kA bhI nirUpaNa hai| kevalI samudghAta meM Atmapradeza sampUrNa loka meM phaila jAte haiN| isakI tulanA muNDaka upaniSad ke 'sarvagataH' se kI jA sakatI hai| ___mukta AtmAoM kI vigrahagati nahIM hotI, mukta hote samaya sAkAropayoga hotA hai / siddhoM kI sAdi aparyavasita sthiti ko dyotita karane ke lie dagdha bIja kA udAharaNa diyA gayA hai| siddha honevAle jIva kA sahanana, saMsthAna, jaghanya-utkRSTa avagAhanA, siddhoM kA nivAsa-sthAna, sarvArthasiddha vimAna ke UparI 1. caudasa do vAsasayA taiyA siddhi gayassa vIrassa / avvattagANa diTThI, seaviAe samuppannA ||-aavshyk bhASya, gAthA, 129 2. so'mavyaktamatadharmAcAryo, na cAyaM tanmataprarUpakatvena kintu prAgavasthAyAmiti / -sthAnAMga vRtti, patra 391. 3. vIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / sAmuccheiadiTThI, mihilapurIe samuppannA // -Avazyaka bhASya, gAthA-131 1. aTThAvIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / do kiriyANaM diTTI ullagatIre samuppannA |-aavshyk bhASya, gAtha 2. paMca sayA coyAlA taiyA siddhi gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiyAe terAsiyadiTThI uppannA // -Avazyaka bhASya gAthA-135 3. paMcasayA culasIyA taiyA siddhi gayassa vIrassa / abaddhigANa diTThI dasapuranayare samuppannA / / -Avazyaka bhASya, gAthA-141 4. muNDaka upaniSad - 12116 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhAga se ISat prAgbhArA pRthvI tala kA antara, irSat prAgbhArA pRthvI kA AyAma, viSkaMbha, paridhi, madhyabhAga kI moTAI, usake 12 nAma, usakA varNa, saMsthAna, paudgalika racanA, sparza aura usakI anupama sundaratA kA varNana kiyA gayA hai / ISat prAgbhArA ke upari tala se lokAnta kA antara aura koza ke chaThe bhAga meM siddhoM kI avasthiti Adi batAI gaI hai| anta meM bAIsa gAthAoM ke dvArA siddhoM kA varNana hai / ye gAthAyeM siddhoM ke varNana ko samajhane meM atyanta upayogI haiN| isameM bhIla-putra ke udAharaNa se siddhoM ke sukha ko spaSTa kiyA gayA hai| yaha udAharaNa. bahuta hI hRdayasparzI hai| isa prakAra yaha Agama apane Apa meM mahattvapUrNa sAmagrI liye hue hai| nagara, caitya, rAjA aura rAniyoM kA sAMgopAMga varNana anya AgamoM ke lie AdhAra rUpa rahA hai / campA nagarI kA AlaMkArika varNana prAkRta-sAhitya ke lie srotra rUpa meM rahA hai| aisA sUkSma aura pUrNa varNana saMskRta-sAhitya meM bhI kama dekhane ko milatA hai| saMskRti aura samAja kI dRSTi se tathA tatkAla meM pracalita vibhinna AtmasAdhanApaddhatiyoM ko samajhane kI dRSTi se bhI isa Agama kA mahattva hai| isameM dhArmika aura naitika mUlyoM kI sthApanA huI hai| bhASA kI dRSTi se prastuta Agama upamA-bahula, samAsa-bahula aura vizeSaNa-bahula hai / isameM pahale prakaraNa kI bhASA kaThina hai to dUsare prakaraNa kI bhASA bahuta hI sarala hai| Agama ke anta meM to bahuta hI sarala bhASA hai| prastuta Agama meM Aye hue zabdoM ke prayoga kauTilya ke arthazAstra meM bhI prAyaH jyoM ke tyoM milate haiM / udAharaNa ke rUpa meM prastuta Agama meM ghUsakhora ke lie prayukta "ukkoDiya" jisakA saMskRta rUpa "utkocaka" hai| kauTilya-arthazAstra meM bhI isI artha meM AyA hai| aupapAtika meM kUNika rAjA ke prasaMga meM batAyA gayA hai ki vaha mahendra aura malaya parvata kI taraha unnata kula meM samutpanna huA thaa| kauTilIya arthazAstra meM malaya aura mahendra parvata kA varNana hai / mahendra parvata ke motI aura malaya parvata ke candana-vRkSa bahuta hI zreSTha hote haiN|' __ aupapAtika meM 'argalA' kA nAma 'indrakIla' AyA hai| to kauTilIya arthazAstra meM bhI argalA ke artha meM indrakIla zabda prayukta hai| __isa taraha prastuta Agama meM Aye hue aneka zabdoM kI tulanA kauTilya-arthazAstra se kI jA sakatI hai| isase yaha spaSTa hai ki prastuta Agama kI racanA usase bahuta pahale huI / jahA~ taka bhASA kA prazna hai, prArambha kI bhASA kaThina va samAsayukta hai to bAda kI bhASA sarala hai| kintu viSaya ke anurUpa bhASA kaThina aura sarala hotI hai, isalie ise donoM adhyAyoM ko alaga-alaga samaya kI racanA mAnanA upayukta nahIM hai| hamAre apane abhimatAnusAra yaha sampUrNa Agama eka hI samaya kI racanA hai| 1. kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa 4, adhyAya 4 / 10. 2. auppaatik| 3. kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa 2, adhyAya 11 / 2 4. aupapAtika 5. kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa 2, adhyAya 3 / 26. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. munirAjazrI jaMbUvijayajI mahArAja Page #50 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.AgamaprajJa munizrI jaMbUvijayajI mahArAjanuM jIvanacaritra pa.pU.mu.zrI jaMbUvijayajI ma.sA.nuM mosALa jhIMjhuvADA. je gAmanI TapakA rUpe paNa noMdha koI gujarAtanA nakazAmAM AvatI nathI, evA sAva nAnakaDA gAmamAM teo janmyA ane tevA paNa gAmane vizvanA vidvat jagatamAM gAjatuM karavAnuM kAma pUjyazrIe potAnI pracaMDa pratibhA dvArA karyuM. AvA pUjayazrIne jANavA mATe temanA pAyAmAM rahelA temanA mAtA pitAne prathama samajavA paDe. emanuM jIvana keTaluM udAtta haze ke jemaNe potAnA ekanA eka putrane saMsAramAM na rAkhatA saMyamamArge praNAma karAvyuM ane temane pratibhAvaMta banAvavA pAchaLa potAnI tamAma zaktio kAme lagADI. ' temanA pitAzrInuM saMsArI nAma bhogIlAlabhAI hatuM. bahucarAjI pAsenuM dethalI gAma e temanuM vatana, paNa kuTuMba ghaNuM vizALa hovAthI bhogIlAlabhAInA pitAzrI mohanalAla joItArAma zaMkhezvaratIrthathI 30 kI.mI. dUra mAMDala gAmamAM kuTuMbanI bIjI dukAna hovAthI tyAM rahetA hatA. bhogIlAlabhAInA mAtuzrI DAhIbena paNa mULa mAMDalanA ja hatA. temanI kukSIe vi.saM. 1951mAM zrAvaNa vadi paMcamIne divase bhogIlAlabhAIno mAMDalamAM janma thayo hato. . ekavAra bhogIlAlabhAI pAraNAmAM sUtA hatA tyAre atyaMta prabhAvazALI pAyacaMdagacchIya bhAyacaMdajI (bhrAtRcaMdajI) mahArAja acAnaka ghera AvI caDyA. pAraNAmAM sUtelA bhogIlAlabhAInI mukhamudrA jotA harSabhera bolI uThyA, A tamAro putra atimahAna dharmodyota karanAro thaze. nAnapaNathI ja smaraNazakti ane buddhipratibhA atyaMta tejasvI hatA. nizALa choDyA pachI 40 varSa bAda paNa kavitAo akSarazaH kahI saMbhaLAvatA. jJAnaprema ane jIvadayA emanA jIvanamAM vaNAI gayelA hatA. vyavahArakuzaLatA ane parIkSAzakti ajoDa hatI. paMdara-soLa varSanI uMmare jhIMjhuvADAnA vatanI zA. popaTalAla bhAyacaMdabhAInA suputrI maNibena sAthe temano lagnasaMbaMdha thayo hato. temano parivAra Aje paNa dharmaArAdhanAmAM zreSTha gaNAya che. temanA parivAramAMthI ghaNA puNyAtmAoe (prAye 22) dIkSA lIdhI che ane khUba zAzana prabhAvanA karI che, karI rahyA che. vi.saM. 1979mAM mahAsudi 1ne divase aThyAvIzamAM varSe temane maNibenanI kukSIthI tejasvI putraratnanI prApti thaI, je hAla munirAja zrI jaMbUvijayajI ma.sA.nA nAmathI vizvamAM prasiddha che. putra mAtra cAra varSanI vayano thayo ane banne jaNAe batrIsamA varSe saMpUrNa brahmacarya vrata lIdhuM. vratanA deDha pAlana mATe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. roja rAtre upAzrayamAM ja suI javAnuM rAkhatA hatA. ATalI yuvAna vayamAM brahmacaryavratanI bhIkha pratijJA svIkAravI e zrI bhogIlAlabhAImAM rahelA daDha AtmabaLanI sAkSI pure che. mAtra 38 varSanI yuvAna uMmaramAM mAtA pitA hayAta ane putra 10 varSanI uMmarano hoI gharamAMthI rajA nahIM maLe ema samajI pa.pU.A.bha.zrI vijaya siddhisUrizvarajI (bApajI)ma.sA.nA varada haste vi.saM. 1988nA jeThavadi chaThane divase amadAvAdamAM ja gupta rIte dIkSA laI lIdhI. kevo prabaLa vairAgya ? pU. A.ma.zrI meghasUrIzvarajI ma.nA ziSya tarIke ane munirAjazrI bhuvanavijayajI ma. tarIke prasiddha thayA. mahArASTranA vihAra daramiyAna nAsika jillAnA caMdanapurI tathA saptazRMgI banne gAmomAM devInA meLA prasaMge balivadha karAto ane hajAro pazuo akALe mRtyunA mukhamAM homAtA. vi.saM. 2008mAM pU. bhuvanavijayajI ma.e A bhISaNa hatyAkAMDa aTakAvyo. pAlItANA khAte jyAre bAroTanA hakka saMbaMdhI prazna udbhavyo tyAre paNa teozrIe makkamapaNe potAno virodha darzAvyo ane temanI suMdara kAryavAhIthI tenuM ghaNuM sAruM pariNAma AveluM. temanuM manobaLa ghaNuM ja daDha hatuM ane je prazna hAthamAM letA teno suMdara nikAla lAvavAmAM tatpara rahetA. zaMkhezvara pArzvanAtha pratyenI emanI apAra bhakti hatI. tethI aMte teo zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI dizAmAM mukha rAkhI zaMkhezvaratIrthamAM ja, temanA ja smaraNamAM lInatApUrvaka samAdhibhAve vi.saM. 2015nA mahAsudi 8 ne somavAre rAtre 1-15 kalAke kALadharma pAmyA. pU.munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.nA pitAzrInA bhavya jIvanane saMkSepathI jANyA pachI have temanA mAtuzrInA jIvananI jhalaka paNa mANIe. vikrama saMvat 1951 mAgazara vadi 2 zukravAra tA. 14-121894nA divase pitA zAha popaTalAla bhAyacaMdanA atyaMta dharmAtmA dharmapatnI benIbenanI kukSIthI jhIMjhuvADAmAM temano janma thayo. maNibena nAma rAkhavAmAM AvyuM. temanA parivAramAMthI (lagabhaga 22 jaNA) aneke dIkSA grahaNa karI hatI. temanA mAtApitAnA parivAranuM jaina saMghamAM ghaNuM moTuM yogadAna che. popaTabhAIne IzvaralAla tathA khetasIbhAI ema be putro ane lakSmIbena, zivakorabena, maNibena tathA kevaLIbena ema cAra putrIo hatI. temAMthI eka putra IzvaralAla bhAI tathA traNa putrIo lakSmIbena, maNibena ane kevaLIbene temanA saMpUrNa parivAra sAthe dIkSA lIdhI. temanA nAmo dIkSA kramAnusAra nIce pramANe che. (kasamAM jaNAvela saMsArI saMbaMdho pa.pU.muzrI jebUvijayajI ma.sA.nI apekSAe jANavA.) 1. tapasvIpravara munirAja zrIvilAsavijayajI ma. (saMsArI IzvarabhAI pU.mu.zrI jaMbUvi.ma.nA mAmA) 2. temanA ja putra A.ma.zrIvijaya OMkArasUrIsvarajI ma. (mAmAnA dikarA) 3. pU.munirAja zrIbhuvanavijayajI ma.sA. (pitAzrI) 4. munirAja zrIjabUvijayajI ma. 5. A.ma.zrIyazovijayasUrIzvarajI ma. (mAmAnA pautra) 6. pU.munirAja zrIjinacaMdravijayajI ma. (mAmAnA dIkarA) 7. pU.A.bha. zrImunicaMdrasUrIzvarajI ma. (mAmAnA pautra) 8. pU.A.bha. zrIrAjapuNyasUrIzvarajI ma. (mAmAnA pautra) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIjI bhagavaMto - - 1. pU.sAdhvIjI zrIlAbhazrIjI ma. (moTA mAsI) 2. pU.sAdhvIjI zrIkaMcanazrIjI ma. (nAnA mAsI) 3. pU.sAdhvIjI zrIlAvaNyazrIjI ma. (mAsInI dIkarI) 4. pU.sAdhvIjI zrIvasaMtazrIjI ma. (mAsInI dIkarI) pa. pU.sAdhvIjI zrImanoharazrIjI ma. (mAtuzrI) 6, pU.sAdhvIjI zrIjayotiprabhAzrIjI ma. (mAmAnI dohitrI) 7. pU.sAdhvIjI zrIkalpalatAzrIjI ma. (mAmAnI putravadhU) 8. pU.sAdhvIjI zrImokSarasAzrIjI ma. (mAmAnI pautrI) 9. pU.sAdhvIjI zrItattvarasAzrIjI ma. (mAmAnI pautrI) 10. pU.sAdhvIjI zrIparamazraddhAzrIjI ma. (mAmAnI prapautrI) 11. pU.sAdhvIjI zrIjinazraddhAzrIjI ma. (mAmAnI praprapautrI) AvA adUbhuta yogikuLanA ratnasamA maNibene (pUjayazrInA mAtuzrI) vikrama saMvat 1995 mahAsudi bArase tA. 15-2-1939 budhavAre pUjayapAda AcAryadevazrI vijaya nItisUrIzvarajI mahArAjanA varada haste amadAvAdamAM dIkSA lIdhI. temanA saMsArI pakSe moTAbena pUjaya sAdhvIjI zrIlAbhazrIjI ma. (sarakArI upAzrayavALA)nA ziSyA thayA. temanuM nAma manoharazrIjI rAkhavAmAM AvyuM. teo khUbaja bhadrika pariNAmI ane atyaMta saraLa hRdayanA hatA. dIkSA pachI jJAnAbhyAsa sAthe mAsakSamaNa, soLabhag, siddhitapa, arnaka aDhAIo, cattArI aThThadasa doya, samavasaraNa tapa, siMhAsana tapa, vIzasthAnaka tapa, pAMca varSItapa, vardhamAna tapanI 60 oLI Adi vividha tapazcaryAo ane girirAjanI nava navANuM paNa karI hatI. zikharajI Adi aneka kalyANaka bhUmionI sparzanA karI hatI. temano ziSyA-praziSyA parivAra sUryaprabhAzrIjI ma., AtmaprabhAzrIjI ma., sulabhAzrIjI ma. Adi lagabhaga bAvana jeTalo che. 100mAM varSamAM praveza karyA pachI 23 divasanuM AyuSya pUrNa karIne 56 varSanuM suMdara cAritra pALI caturvidha saMghanI hAjarImAM namaskAra mahAmaMtranI dhUna vacce pAlItANAnA pavitra tIrthadhAmamAM poSasudi 10nA budhavAre rAtre vizA nImA bhavananA upAzrayamAM temano kALadharma thayo. bA mahArAjanA halAmaNA nAmathI prasiddhine pAmelAapAra vAtsalyanA mahAsAgara evA temanA hRdayamAMthI nIkaLatA AzIrvAdanA zabdone sAMbhaLavA e jIvanano aNamola lhAvo hato. AvA bhavya mAtA ane pitAnI kulIe vikrama saMvata 1979 mahAsudi 1 zukravAra tA. 18-11923nA divase mosALanI bhUmi jhIMjhuvADAmAM pUjyazrI jaMbUvijayajI ma.sA.no janma thayo hato. janma samaye temanuM nAma cinu pADavAmAM Avela. paNa janmathI ja kapALamAM bIjanA caMdra jevo AkAra hovAthI temane bIjalanA hulAmaNA nAme bolAvatA. temanA janma pachI mAtA ane pitAe 32 varSanI jobanavaMtI vayamAM ja brahmacaryavratanI bhISmapratijJA karI lIdhI hatI. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. mAtra gujarAtI 4 dhoraNa skUlamAM bhaNAvI pAMcamA dhoraNamAMthI skUlamAMthI rajA levaDAvI dIdhI. ane cInubhAIne sAthe rAkhIne saMskRta, prAkRta, kAvya, vyAkaraNa vagereno abhyAsa dIkSA pahelA ja pUjaya pitAzrIe karAvI dIdho. ane pachI 14 varSanI uMmare vikramasaMvat 1993 vaizAkha sudi 13 zanivAra tA. 25-5-1937nA divase ratalAmamAM pU.caMdrasAgarajI ma.sA.nA haste dIkSA ApI. potAnA putrane have ziSya banAvyA. gujarAtamAM te vakhate gAyakavADI sarakArano bALa dIkSA pratibaMdhadhAro hovAthI temanI dIkSA madhyapradezanA ratalAmamAM thaI hatI. temanuM nAma munizrI jaMbUvijayajI rAkhavAmAM AvyuM. te pachI be varSe mAtuzrInI dIkSA thaI hatI. - dIkSA pachI pUjya muni zrIjaMbUvijayajI ma.sA.ne jJAna dhyAnamAM ajoDa banAvavA mATe pitA munirAja zrIbhuvanavijayajI ma.sA.e barAbara kamara kasI. abhyAsamAM evA to nimagna karI dIdhA ke madhyapradezanuM cAturmAsa pUrNa thayuM tyAre saMghane khabara paDI ke atre temanI sAthe temanA putranuM paNa cAturmAsa bheguM ja hatuM. AkhA cAturmAsamAM koI gRhasthane emanI pAse paNa pharakavA dIdhA nahIM. emanA abhyAsamAM khalela na paDe mATe gocarI, pANI, paDilehaNa, Adi badhA kAryo pitAjI ma. pote ja karI letA. ane putrane adbhuta jJAna sAdhanAmAM taraboLa karI dIdho. pariNAma e AvyuM ke te vakhatanA prajJAcakSu prakAMDa vidvAna evA paMDita sukhalAlajI ane paMDita becaradAse sAthe maLIne sAta varSanI jehamata bAda sammatitarka nAmanA jaTIla je graMthanuM saMpAdana kareluM, te graMtha pUjyazrInA hAthamAM AvatAnI sAthe mAtra 19 varSanI vaye eTale ke dIkSAnA pAMcamA varSe te graMthamAM rahelI aneka truTIo tarapha paMDita sukhalAlajInuM lakSa doryuM. paMDitajIne paNa lAgyuM ke mArA jevAnA graMthamAM bhUlo batADanAra A pratibhAvaMta che koNa ? ane temaNe temanI pracaMDa pratibhAne pArakhIne pU.munirAja zrIpuNyavijayajI ma. ke jeo Agama saMzodhananuM kaThIna ane mahenatapUrNa kAma varSothI karatA hatA temane evI bhalAmaNa karI ke - pUjya zrIjaMbUvijayajI ma.ne dvAdazAra nayacakranuM kAma soMpo. nyAyanA viSayano pahelo ja prAthamika kakSAno graMtha tarkasaMgraha karyo pachI tarataja temanI nyAyanA viSayanI addabhUta pakaDa joIne pU.meghasUrIzvarajI ma.sA.e Adeza karyo ke sammatitarka tame have jAte ja vAMcI lo. pUjayazrI kahe ke hajI to huM ekaDIyA jevI kakSAmAM chuM ane sammatitarka to kaoNleja levalano graMtha che. huM zI rIte samajI zakIza ? tyAre pUjya meghasUrijIe kahyuM ke huM kahuM chuM ne tame vAMcI zakazo. ane emanA vacananI prAsAdikatAthI kharekhara te graMtha temaNe jAte vAMcI lIdho. temaja Agamo paNa jAteja temanA kahevAthI vAMcyA. padarzana ane nyAyanA prakAMDa abhyAsI thayA. tethI temanI buddhi paNa soLe kaLAe khIlI uThI hatI. nyAyano ane darzanazAstrano prAye koI graMtha bAkI nahoto rAkhyo. ane A rIte buddhinA dAvapecamAM pAraMgata thavAne kAraNe temaNe eka vakhata punAmAM eka vidvAn prophesarane jaNAvyuM ke "bhagavAnanuM kartutva mArA magajamAM koIpaNa hisAbe besatuM nathI. mArI buddhithI bhagavAna koIpaNa rIte siddha thatA nathI.' tyAre te vidvAne kahyuM ke "mahArAja, tame bhUlyA. bhagavAna buddhino viSaya ja nathI. te to hRdayano viSaya che. jema moDhAmAM dAMtaNa rAkhIne tame kaho ke AnAthI tAva mApI zakAto nathI. enA jevI vAta che. tAva mApavo e dAMtaNano viSaya ja nathI. enA mATe tharmomITara ja joIe. tema bhagavAna upAsanAno viSaya che. tarkano nahIM. lAkho karoDo mANasono anubhava che ke bhagavAnanI kRpAthI asAdhya kAryo paNa siddha thAya che. e anubhavane tame zI rIte nakArI zakazo?' e pachI to emane haiyAmAM bhagavAna evA vasI gayA ke teo paramAtmAno parama upAsaka Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 banI gayA. emanI prabhubhakti evI hatI ke derAsaramAMthI bahAra nIkaLatA keTalIye vAra pharI pharIne daravAje AvIne pAchA bhagavAna pAse jAya. jANe ke kalAkanI bhakti karyA pachI paNa bhagavAnathI judA thavuM muzkela thaI jatuM. ane 87 varSanI jaipha umare paNa khamAsamaNa para khamAsamaNa dIdhe ja jAya te joIne juvAna sAdhuo paNa acaMbo pAmI jatA. buddhinA khAM hovA chatAM paramAtmAnI bhaktimAM ATalA otaprota thaI bhagavAna pAse sAva nAnA bALaka jevA banI javuM e be paraspara virodhI vAto (buddhi ane bhakti)no emanA jIvanamAM samanvaya thayo hato ane e emanI adbhUta vizeSatA hatI. temaja teo mAtA ane pitAnA paNa paramabhakta hatA. teo amane koI vAta karatAM hoya to vAraMvAra emanA pitAzrIne yAda karIne kahetA ke mArA pitAzrI ma. Ama kahetA hatA. emaNe mane taiyAra karavAmAM potAnI jAta ghasI nAMkhI hatI. mAtA pitA mArA mATe gharamAM rahetA jIvatA jAgatA bhagavAna che. A mAtA pitA sivAya mAre have koI bhAvamAM bIjA koIne mA bApa banAvavA nathI. eka ja jhaMkhanA che ke basa kyAre huM mArA svargastha mAtA pitAne maLuM ane emanA dvArA mokSanI ArAdhanA karuM. huM emanAmAM samAI jAuM. zratabhakti paNa emanI addabhUta hatI. zAstronA saMzodhana saMpAdamAM keTalIyevAra potAnA manamAM sAco pATha judo che evuM lAgavA chatA zAstrAdhAra vinA potAnI matithI koIpaNa kAnA mAtrAmAM ke zabdamAM pheraphAra karatA nahIM. koI pATha na bese to e jayAM sudhI na bese tyAM sudhI khAtA pitA haratA pharatA ane ughamAM paNa e ja vicAro cAlatA hoya ane jayAre koI phuraNA thAya tyAre koI alabhya cIja maLI hoya tevo AnaMda thato. amane paNa e AnaMdanA sahabhAgI banAvatA. dvAdazAra nayacakra... ATalI pracaMDa vidvattA hovA chatAM amane to teno aNasAra paNa AvavA detA nahIM. bApa dikarA vacce hoya tevA sahaja saMbaMdhothI ja amArI sAthe vartana karatA. duniyA AkhI namatI hoya evA vaDApradhAna paNa putra pAse to sAmAnya bApa jevA ja hoya tema amArI sAthe paNa temanuM tevuM valaNa hatuM. ekavAra zikharajInA yAtrA pravAsamAM ane banArasa pahoMcyA. vArANasI eTale vidvAnonI nagarI. vidyAnuM aitihAsika dhAma. tyAM sAranAthamAM bauddha yunivarsiTI che. tyAM mulAkAta levA mATe huM ane pUjyazrI pahoMcyA. te samaye tyAMnA mukhya cAnselara tarIke praphosara sAmaTana hatA. ame ophIsanI bahAra mulAkAtIo rAha joIne bese tyAM eka bAMkaDA para beThA hatA. 15-20 miniTanI pratikSA pachI eka paTAvALo aMdarathI Avyo teNe amane kahyuM ke mApha karajo atyAre yunivarsiTIno dIkSAnta padavIdAna samAraMbha che. tethI koI maLI zakaze nahIM. e vAta pUrI kare eTalAmAM pro. sAmaTane pote ophisamAMthI bahAra AvI sAhebajIne kahyuM ke atyAre ame ghaNA vyasta chIe maLavAno samaya nathI pachI Avajo. eTale ame ubhA thayA tyAre pro. sAmaTane kutuhalathI eka prazna pUchyo ke tame koNa cho? sAhebajIe jaNAvyuM ke huM muni jaMbUvijayajI chuM. A nAma sAMbhaLavA ja pro. sAmaTana atyaMta gaLagaLA thaI gayA. ke oho! Apa pote muni jaMbUvijaya cho? tame to sarasvatIputra cho. tamAruM dvAdazAra nayacakra vAMcyA pachI bhAva hato ke tamane kyAreka rUbarU maLazuM. tame adUbhUta kAma karyuM che. ane pachI potAnA badhA kAmone gauNa karI kAzInA vidvAna paMDitone phona karI jaNAvyuM ke muni jebUvijayajI padhAryA che. jaldI Avo. ghara AMgaNe gaMgA AvI che. ane lagabhaga 15-20 miniTamAM prophesara sAmaTananI ophisamAM kAzInA vidvAna paMDitono meLo jAmyo. temAM vedAMtanA prakAMDapaMDito Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 hatA to nyAyanA TocanA paMDito paNa hatA. saMskRta vyAkaraNa kAvya AdimAM ucca pratibhA dharAvanArA paNa hatA. aneka aneka viSayanA paMDitono meLo jAmyo. kalAko sudhI badhA sAhebajI sAthe carcA karatA rahyA. atyaMta hRdayanA bhAvapUrvaka pota potAnA sthAnamAM padhAravA mATe Agraha karI chUTA paDyA. tyAre samajAyuM kevidvAnuM sarvatra pUjayate'. sAva ajANyA sthAnamAM temanI vidvattAnI amane jANa thaI. emanuM jainetara samAjamAM, vidvajjagatamAM paNa kevuM ucca sthAna che ! te najare joyuM anubhavyuM. e eka vizvavibhUti hatA. AvI vidvattAnI Toce pahoMcela vyaktimAM saraLatA to nAnA bALakane paNa zaramAve tevI hatI. temanI vidvattAnI vAta sAMbhaLIne keTalAya vidvAno judA judA viSayanI carcA karavA, samajavA temanI pAse AvatA paNa koI viSayamAM potAne jJAna na hoya ke alpa hoya to temanI pAse huM jANato nathI' ema kahevAmAM jarA paNa saMkoca rAkhatA nahIM. eTaluM ja nahi tenI pAse namra bALaka javA banIne bhaNatA paNa saMkoca thato nahIM. zaMkhezvaramAM geTa para eka nepALI gurakho cokIdAranuM kAma kare. DyuTI sivAyanA samaye eka sAmAnya gaNAtA nepALI gurakhA pAse vizvanI aMdara vidvAnomAM ziromaNi gaNAtA A mahApuruSa nepALI bhASA bhaNavA besI jAya. eTaluM ja nahi dara varSe gurUpUrNimAnA divase e nepALIne yAda karI bhakto dvArA avazya gurudakSiNA pahoMcatI karAve. ane ene nepALI bhASAnA vidyAguru tarIke jAheramAM sanmAna Ape. pUjya gurUdevanA pitAzrI bhuvanavijayajI ma. kALadharma pAmyA tyAre pote sAva ekalA thaI gayA. pitAzrInA virahamAM pAgala jevA banI gayA. tyAre pU. paM. zrIbhadrakaMravijayajI ma.sA. e potAnI pAse dIkSA levA taiyAra thayelA zrAvakane kahyuM ke jA bhAI dIkSA jaMbUvijayajI pAse lo. tene atyAre ziSyanI khUba jarUra che. ane e zrAvake sAhebajI pAse dIkSA lIdhI. tyAre tenuM nAma pADavAno samaya Avyo tyAre pU. paM. zrIbhadraMkaravijayajI ma.nA upakAranI kAyamI smRti rahe ane paramAtmA zaMkhezvara pArzvanAtha e devanI smRti rahe mATe te prathama ziSyanuM nAma muni devabhadravijayajI ma. pADyuM. jethI bannenA nAmono samAveza thAya. pachI keTalAka varSo bAda e ziSyano kArataka sudi bIjanA lolADAmAM kALadharma thayo. temanI smRtimAM potAnA jIvananA aMta sudhI dara mahinAnI suda ranA upavAsa karyA. amane kahetA ke e mAro prathama hAtha pakaDanAra che. gurUnI smRtimAM ziSya upavAsa kare. te sahaja che paNa A to ziSyanI smRtimAM gurU upavAsa karatA hoya e prathama dRSTAMta haze ema lAge che. eTaluM ja nahIM paNa amane haMmezA kahetA ke pU. paMnyAsajI ma.sA.nA parivAranuM koI paNa kArya huM aDadhI rAte paNa karIza. ane amane bhalAmaNa karatAM ke tame emanA parivAra sAthe AtmIya saMbaMdha rAkhajo. A kRtajJatAnI kevI parAkASThA ! jAmanagaranA paMDita zAstrI vrajalAla vI. upAdhyAyajI pAse teo rA/ mahinA sudhI zAMkarabhASya paranI bhAmatI TIkAnA pATha bhaNelA ane rAA varSa sudhI temanI sAthe vaizeSika bhASyanA mupho tapAsavAnuM kAma karyuM. eka vakhata pUjyazrIe paMDitajIne kahyuM tame mane bhaNAvo. paMDitajIe kahyuM zuM bhaNAvuM tame to sAkSAt sarasvatI putra cho. pUjayazrI kahe to tamAro viSaya bhaNAvo. ema emanI pAse thoDo kALa bhaNavAnuM thayuM. tethI dara varSe gurUpUrNimAe emane yAda karI jAmanagaranA bhaktane kahetA ke tame Aje vrajalAlajI paMDitajIne gurUdakSiNA pahoMcADI dejo. ame jyAre jAmanagara gayA tyAre sAhebajI emanA ghare sAmethI pagalA karavA gayA. te vakhate e paMDitajIne je AnaMda thayo ane je rIte gadgad thaI gayA te dezya Aje paNa mArI AMkha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 sAme taravare che. sAhebajInI jJAnapratibhAnuM rahasya mane tyAre samajAyuM ke gurUnA hRdayamAM paNa emanA mATe keTaluM sanmAnabharyuM sthAna teoe jamAvyuM hatuM jenA AzIrvAdathI emanuM jJAna sahaja rIte vRddhi pAmatuM hatuM. ' pU.pU. puNyavijayajI ma.sA. e temane saMzodhananI sAmagrI pUrI pADI. mArgadarzana ApyuM. Agama saMzodhanamAM joDyA. enA upakArane yAda karI AkhA graMthanuM saMzodhana pote karyuM hovA chatAM Aje paNa teo Agha saMzodhaka tarIke potAnA pustakamAM puNyavijayajI ma.nuM nAma ane temano phoTo chApatA, emane bhaNAvanAra paMDitane mahinAnI 15 rUA. phI eka ke be mahinAnI ApanAra vaDhavANanA ratilAla jIvaNabhAIne haMmezA kRtajJatAthI yAda karatA ane amane jaNAvatA ke eNe mArI bhaNavAnI phI ApI hatI. saMyama jIvana pratyenI emanI jAgRti paNa gajabanI hatI vihAramAM rasoDAnI vyavasthA sAthe hoya tyAre koI divasa eka TaMke be zAka paNa karavA detA nahi. eTaluM ja nahi rasoImAM kothamarI ke lIlA maracA ke TAmeTA paNa nAkhavA detA nahIM. emane AvuM chedana bhedana karAvavuM bilakula pasaMda nahIM. amane kahetAM ke A to anivArya paNe rastAmAM ApaNe vyavasthA karAvavI paDe che. ApaNe kaMI jalasA karavA nathI nIkaLyA. saMyama pAlana karavA nIkaLyA chIe. . 87 varSanI uMmare paNa emanAmAM navuM bhaNavAnI jijJasA eka bALaka jevI hatI. hajI gayA varSe ja (saMvata 2065) pATaNanA bhaMDAranuM kAma karavA 3 mahinA pATaNa rokAvAnuM thayuM tyAre Aditya dave nAmanA aneka bhASAnA vidvAna yuvAna pAse dara ravivAre temane amadAvAdathI bolAvI jarmana bhASA bhaNavA mATe besI jatA. tethI ja teo aneka bhASAnA jANakAra thayA hatA. vihAra karIne koI gAmamAM jaIe tyAMnuM koI prasiddha sthAna hoya ke jyAM seMkaDo hajAro mANaso AvatA hoya tevA sthAno thAkIne gayA hoya to paNa jovAnuM kutUhala temane rahetuM. moTI uMmare paNa A rIte teo bilakula bALaka jevA hatA. emanI niHspRhatA paNa gajabanI hatI. aneka saMghonA ane AcArya bhagavaMtonA padavI grahaNa mATenA dabANo hovA chatAM temaNe kyAreya padavIno moha rAkhyo nathI. teo eka ja vAta karatA ke - "huM bhagavAnanA munipaNAne sArtha karuM to paNa ghaNuM che.' pATaNano saMghavI pADAno bhaMDAra ghaNo prAcIna ane atyaMta kiMmatI evA aneka tADapatrIya graMthono saMgraha hato. e bhaMDArane levA mATe anekoe aneka rIte prayatno karyA hatA, lAlabhAIe paNa mAgaNI karelI paNa tenA mAlika narendrabhAI paTavAe koIne na Apyo. ane pUjyazrIne sAmethI vagara mAgye yogya jANI koIpaNa lAlaca vinA arpaNa karyo. Avo kiMmatI ajoDa tADapatrIya jJAnabhaMDAra maLavA chatA pUjayazrIe paTavAne kahyuM ke A pATaNanI mUDI pATaNamAM ja rahevI joIe. tethI pATaNamAM hemacaMdrAcArya jJAnabhaMDAramAM sAhebajIe sAmethI vAjate gAjate jaI ane mukAvyo. kevI niHspRhatA ! chApAmAM mAtra rAjakAraNanuM pAnuM ja vAMce. rAjakAraNamAM emane uMDI samaja ane abhyAsa tethI aneka rAjakIya netAo temane maLavA AvatA tyAre temane yogya salAha ApatA. emanI sAthenA saMbaMdho paNa ghaNA ghaniSTha hatA chatA kyAreya potAnI mahattA vadhAravA mATe emaNe emano upayoga karyo nathI. eTaluM ja nahi emanI sAthe kyAreya phoTA paNa paDAvIne saMgraha karatA nahi. niSpakSatA to evI ke, zaMkhezvaramAM aMtarIkSa pArzvanAtha tIrthanA kesamAM pUrANA purAvAo meLavavA mATe korTa emanI pAse AvI. tyAre temaNe zvetAMbaronI tarapheNamAM aneka purAvAo eTalI taTasthatAthI rajU karyA ke digaMbara pakSanA mukhya sUtradhAra dhanyakumAre cAlu korTa jaja, vakIlo ane saMghanI hAjarImAM ubhA thaIne jAhera taramA) SIST) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 karyuM ke - "jo A kesa jaMbUvijayajI ma. hAthamAM le to huM korA kAgaLa para sahI karavA taiyAra chuM. ane emano cukAdo digaMbara pakSa taraphathI huM svIkAravA taiyAra chuM.' koIpaNa samudAyano bheda emanA manamAM kyAreya na hato. dareka samudAya gara7ne teo AtmIya lAgatA hatA. hRdayanI vizALatA paNa evI hatI, ke je uttama hastalikhita sAmagrI prabhu kRpAthI emane maLI hatI. e sAmagrInI jaina saMghane jarUra paDe to mArI pAse mAMgavA koIne AvavuM paDe nahi badhAne saraLatAthI maLI rahe mATe nAkoDAmAM aneka rUmomAM aneka kAryakaro rokIne je ApI zakAya tevA graMtho hatA te badhA hastalikhita graMthonI jherokSo ane sIDIo banAvI aneka graMtha bhaMDAromAM paDatara kiMmate mukAvI. vizvabharamAM vidvAna prophesaro emanI pAse iMDolojIno abhyAsa karavA AvatA temane aMgrejImAM temanA viSayo sAhebajI bhaNAvatA. eTale teo eka hAlatI cAlatI jJAnazALArUpa hatA. eka mobAIla yunivarsiTI hatA. e vidvAno paradezI hoI janmathI mAMsAhArI rahetA. e jayAre bhaNavAnuM pUruM karI pAchA jAya tyAre sAhebajI ene kahetA ke bola gurUdakSiNA zuM ApIza ? tyAre te paradezI skaoNlaro kahetA ke Apa je mAMgo te vastuo lAvI ApIe. amAre tyAM ilekTronika vastuo ghaNI sArI kakSAnI bane che. tyAre sAhebajI nA pADatA ane kahetA ke mAre to tuM jIvanamAM iMDA, mAMsa, macchI khAvAnuM choDI de eTalI ja dakSiNA joIe che. ane e paradezI skaoNlaro mAMsa, macchI, iMDA sAhebanA kahevAthI choDI detA. paradeza gayA pachI jApAnanA phujhInAgA sIna nAmanA prophesare patramAM jaNAvyuM ke bhAratamAM mAMsa choDavuM jeTaluM saheluM che teTaluM ja amArA dezamAM mAMsa choDavuM agharuM che. ahIM Dagale ne pagale dareka vastumAM mAMsa bheLaveluM ja hoya che. chatAM tamane vacana ApyuM che tethI huM jiMdagIbhara A pratijJAne pALazI ja. hamaNA hIroko nAmanA jApAnIjha bena sAhebajI pAse bauddha graMtha 'tattvasaMgraha samajavA AvelA to tene ApaNA dharmano evo to raMga lAgyo ke teNe navapadanI traNa oLIo sAhebajInI nizrAmAM karI. mAMsAhArano sadaMtara tyAga karI dIdho. eka mikelA nAmanA iTAliyana bena surelamAM bhaNavA AvelA tene zAkAhArI banAvI eTaluM ja nahi tene mahine mahine aThThamano tapa karatI karI dIdhI. paradeza gayA pachI paNa te aTTama upavAsa Adi tapa karatI rahe che. enA I-meIla AvatA rahe che. ATalI nAmanA ane vidvattA chatA sAdAIthI ja rahetA. teo amane eka zikhAmaNa ApatA ke ApaNuM jIvana kevuM joIe? 'siMpala lIvIMga enDa hAI thikIMga." paradezIo bhAratamAM emanI pAse bhaNavA AvavAnA hoya tyAre teo to paradezamAM prophesara kakSAnI vyaktine keTalI sagavaDa, mAna, mobho, enI rahevAnI paddhati, keTalI AMDabara yukta hoya vagere vAtothI ja paricita hoya. eTale ema samajIne ja Ave ke jaMbUvijayajI to AMtararASTrIya prasiddha vidvAna che to teo to phAIvasTAra makAnamAM rahetA haze. emano kapaDA vagereno kevo vaTa paDe tevo aMDabara haze? paNa jyAre ahIM gAmaDAmAM vicaratA sAhebajI pAse Ave tyAre atyaMta sAdAIthI temanI daSTie kaSTabharyuM jIvana jIvatA joIne teo acaMbAmAM paDI jatA. eTaluM ja nahIM te te loko paNa agavaDo veThIne garamI sahana karIne vihAramAM sAhebanI sAthe hoMze hoMze rahetA. pitAzrI ane mAtAjInA upakArane yAda karI dara mahinAnI suda 8, 9, 10nA aTTama avazya karatA. akramanA pAraNA ke uttara pAraNAmAM paNa vizeSa kaMI ja vAparatA nahIM. jema roja vApare temaja vApare utarapAraNAmAM vadhArAnuM kaMI ja na le. chatAM roja kAma kare tenA karatAM vadhu kAma aTTamanA traNa divasamAM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 karatAM. temane koIpaNa moTuM kArya karavuM hoya dIkSA, pratiSThA, graMtha prAraMbha, graMtha samApti Adi tamAma kAryo teo aTTamanA maMgaLamAM ja karatA. yogAsana, kasarata ane prANAyAma roja 50 miniTa teo karatA. game teTaluM kAma hoya to paNa. ekavAra navakArasI karavAnuM choDI de paNa kasaratamAM khADo na paDavA de. ane tethI ja gurUdevanI kRpAthI 87 varSanI uMmare paNa yuvAnane zaramAve tevI skUrtithI vihAro cAlIne ja karatA. graMthanA kAryo Akho divasa karatAM teo kahetA ke graMthanuM kAma gurUdeve kahyuM che ke divase ja karavuM. tethI kyAreya rAtrinI lAITomAM teo graMthanuM kAma karatA nahIM. teo kahetAM ke rAtri jApa mATe che. tethI haMmezA rAtre traNeka kalAka jApa karatA. 15 bAMdhA pArAnI navakAravALI ane 27 namo arihaMtANaM padanI temaja anya gurUmaMtrono haMmezA jApa karatA. temanI divasa rAtanI truTaka truTaka niMdrAno samaya bhego karavAmAM Ave to mAMDa 4 thI 5 kalAka thAya. pa.pU. puNyavijayajI ma.sA.nA svargagamana pachI mahAvIra vidyAlayanuM Agama prakAzananuM kAma koNa kare e prazna hato. tethI tenA TrasTIo pUjayazrI pAse AvyA ane kahyuM ke saMzodhanamAM mukhya saMpAdaka tarIke tamAruM nAma Avaze ane paMDita mAlavaNIyA Adi paMDitonI TIma che e sahasaMpAdaka tarIke kAma karaze tyAre sAhebajInI khumArI evI ke temaNe vinayapUrvaka kahI dIdhuM ke nA huM je saMzodhana karIza temAM mAre sahasaMpAdakanI jarUra nathI. huM jAte ja karIza. tyAre paMDitone lAgyuM ke A sAdhu zuM kAma karavAnA hatA ? paNa sAhebajIe paheluM AcArAMgasUtranuM kAma karyuM ane mahAvIra vidyAlaya dvArA prakAzita thayuM. tenI nakalo paradezamAM paNa pahoMcI. ane e kAmanI prazaMsA karatA patro paradezathI mahAvIra vidyAlaya para AvyA tyAre tamAma paMDitone lAgyuM ke nA ekalA sAdhu paNa AMtararASTrIya kakSAnuM kAma karI zake che. koIpaNa kAma utkRSTa kakSAnuM niSpakSatAthI pUrI mahenata karIne karavuM e emano jIvanamaMtra hato. jJAna saMzodhananA kAryamAM e evA tanmaya banI jatAM ke bahAragAmathI koI yAtriko temanA darzana mATe khAsa AvatAM ane vaMdana karatA to paNa teo potAnA kAmamAMthI mAthuM uMcuM karIne paNa jotA nahi. teo amane kahetA ke atyAra sudhI ghaNo velanona thayo. have mAre ananona thayuM che. paralokanI sAdhanA - karavI che. dhyAna jApa e emanI priya sAdhanA hatI. AvI jaipha uMmare paNa teoe himAlayanA badrInAtha jevA durgama sthaLe cAlIne jaI cAturmAso karyA. evA to e sAhasika hatA. vormo (polaMDa)mAM sarvadharma pariSadamAM temanI onararI presiDenTa tarIke nimaNUka karI hatI. ane temAM temaNe potAno saMdezo mokalyo hato e saMdezAthI e pariSadanI kAryavAhInI zarUAta thaI hatI. uttara gujarAta yunivarsiTIe temanI PhdnA vidyArthIonA mArgadarzaka tarIke nimaNUka karI hatI. dilhInI BL insTITyUTe hemacaMdrAcArya evorDa khaMbhAta AvI teone arpaNa karyo hato. svAmI cidAnaMdajI ke jeono RSikezamAM paramArtha niketana nAmano vizALa Azrama gaMgAtaTe 1000 rUmovALI dharmazALA sahitano che. temaNe vizvano sahuthI moTo zabdakoza (ensAIklopiDIyA) banAvavAnuM bIDuM jhaDapyuM che. karoDonA kharce taiyAra thanAra che. temAM mukhya salAhakAra tarIke sAhebajInI nimaNUMka karI che. pATaNanA hastalikhita saMpUrNa jJAna bhaMDAranuM skeniMga kAma mAtra sADA traNa mahinAnI TUMkI avadhimAM gayA varSe ja pUrNa karAvyuM. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jesalameranA jJAnabhaMDAranuM cUMTelA graMthonuM kAma to 10 varSa pahelAM ja karyuM hatuM tyAre e kAma karavA mATe caitra vaizAkhanA dhomadhakhatA tApamAM aneka pratikULatAo vacce je vihAro karyA che, te eka ajAyabI rUpa che. bAkI rahelA graMthonuM kAma karavA mATe A varSe jesalamera jatA hatA tyAre mArga akasmAtamAM temanuM balidAna levAI gayuM. ekavAra jItubhAI paMDitajIe sAhebajIne pucheluM ke tame ATalI mahenata karIne bhUlo sudhArIne zuddhikaraNa karo cho. paNa vartamAna peDhI to ene vAMcavAnI ya nathI. to zA mATe AvI mahenata karo cho? tyAre sAhebajIe kaheluM ke Aje bhale enI kadara nathI paNa 200 varSa pachI loko A addabhUta kAryane mAthe caDAvI nAcaze. ane huM to mArA pitAjInI AjJA ke "ghaTa paTane gadheDAmAM kyAM sudhI mAthA phoDIza. pavitra AgamonuM kAma kara, te AjJAnuM pAlana karuM chuM. AgamonI upAsanA karuM chuM. mAre mana to A ArAdhanA ja che. loko vAMce ke na vAMce enI huM paravA karato nathI. mArA pitAzrI kahetA ke kAgaLamAM zuM lakhe che ? kALajAmAM lakhe. eTale mAruM lakSya to Atmazuddhi ja che." sAthe saMghanA prazno paNa teo AgavI rIte sulajhAvatA. tithiprazna saMghamAM thatA matabhedane kAraNe temane ghaNI glAnI rahetI. ane eka karavA aneka prayatno paNa karyA hatA. temanuM kahevuM hatuM ke, aSADha sudi 15thI dara pAMca pAMca divase game tyAre saMvatsarInI ArAdhanA thatI hatI ApaNI A prAcIna paraMparA hatI. atyAre dezakALane dhyAnamAM rAkhI badhA je divase nakkI kare te divase badhAe saMvatsarI karavI, ane e aMge potAnI paraMparAgata je paNa mAnyatA hoya te lakhavI. ubhI rAkhavI. paNa samasta saMghanI ekatA mATe ame A divasa saMvatsarI mATe nakkI karIe chIe. ema badhAe eka thavuM evI samAdhAnanI phormyulA teoe vicArI hatI. koInI paraMparAne juThI che mithyA che ema kahI pracAra karavo nahi. : " jainoe laghumatino darajjo meLavavo ke nahi? evA zazIkAMtabhAI mahetA rAjakoTavALAnA praznanA javAbamAM sAhebajIe spaSTa nA pADelI ke "nA, jaino to dAna denArA che lenArA nathI. laghumatinA tuccha ane kSullaka lAbho levA jatA bahumati hindu samAjathI jo jaino chuTA paDI jaze to nahIM cAlI zake. ApaNuM rakSaNa A vizALa hindu samAjathI che ane ApaNe mAtra hindu ja chIe ema nahi enA AgevAna mahAjana chIe. hindu e samAjanuM nAma che dharmanuM nahi. hindu samAjamAM vaiSNava, vaidika, svAmInArAyaNa, zIkha, bauddha vagere dharmonA anuyAyIo jema che tema jaino paNa hindusamAjanA ja avibhakta aMgarUpa che. anya dharmonI jema jaina dharma paNa svataMtra astitva dharAve che." sAhebajIne paramAtmAmAM saMpUrNa zraddhA. teo amane kahetA ke kAma karavAvALo hajAra hAthavALo beTho che. tene kAma soMpI devAnuM e kAma kare to sAruM na karavA yogya lAge ne na kare to ghaNuM sAruM ema mAnavuM. bhagavAnane kAma soMpyA pachI to "AzA choDake baiTha nirAzA phIra dekha mere sAhiba kA tamAzA' e kabIrajInA vAkyamAM emane khUba zraddhA. pAlItANAnA AdIzvara dAdA sAhebanA roma romamAM vaselA. girirAja caDhatAM jANe sAkSAt bhagavAnane maLavA na jatA hoya teTalo AnaMda hoya. ekavAra zatruMjayanI taLeTImAM eka saMnyAsIe potAnuM sthAna jamAvyuM. ApaNA tIrthadhAmamAM pAyAmAM ja anya dharmI potAno pagadaMDo jamAve to bhaviSyamAM banne vacce khaTarAga thAya. temanI sAthe gharSaNamAM utaravAnuM bane. bannenI upAsanA paddhati bhinna hovAthI vaimanasya, azAMti, kleza ubho thAya. evuM bhaviSyamAM na bane mATe samasyA ugatI ja DAmavI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 joIe. tevA AzayathI ANaMdajI kalyANajInI peDhInA AgevAnone jANa karI. paNa temanA taraphathI joIe tevo pratibhAva nahi sAMpaDatA temaNe bIje divase bhagavAna AdinAtha dAdAne jaIne mArA sAMbhaLatA ja sAme vinaMti karI ke "prabhu ! bhaviSyamAM koI aniSTa na thAya mATe A sanyAsIne haTAvavAnuM kAma karI Apo." ane bIje ke trIje divase phoresTa khAtAnA adhikArIoe AvI saMnyAsIne tyAMthI dUra karI dIdho. samAcAra sAhebajIne maLyA. sAhebajI ghaNA rAjI thayA. e divase suda bIja hovAthI temane upavAsa hato tethI yAtrA karavA javAnA na hatA. rAtre ja vAta thaI gaI hatI ke kAle yAtrA karavA javAnuM nathI. chatAM savAre vahelA uThADyA. meM pUchyuM ke kema Aje to yAtrA karavA javuM nathI. chatAM vahelAM ? mane kahe "Aje javAno na hato paNa meM bhagavAnane kAma soMpeluM saMnyAsIne dUra karavAnuM te temaNe pUruM karI dIdhuM che tethI dAdAno AbhAra mAnavA Aje javuM che.' Ama temano bhagavAna sAtheno saMbaMdha jIvaMta hato. Aja rIte ekavAra zatruMjayanA dAdAnA zikharanA kaLaza upara sAhebajInI najara gaI ke AvA ujaLA mArA dAdAno kaLaza vo kALo syAhI jevo? tarata ja darabAramAM dAdAne vinaMtI karI ke dAdA tAro kaLaza sone maDhAvavo che. paiso ekeya mArI pAse nathI. tuM beTho che tyAM sudhI huM koI pAse paisA mAMgavAno nathI. tAruM ja kAma che tAre ja vyavasthA karI ApavAnI. ane amArA Azcarya vacce sAmethI loko devA mATe paDApaDI karavA lAgyA. emAM eka vyakti be lAkha jevI mAtabara rakama devA taiyAra thaI. sAhebajI temane sArI rIte oLakhe, potA pAse eka paiso paNa nathI ane paisAnI jarUra hovA chatAM te vyaktine sAhebe kahyuM ke nA tAro paiso mane na khape. kALA dhoLA karIne meLavelA paisAmAMthI huM dAdAno kaLaza karAvuM to mArA dAdAno kaLaza kALo paDI jAya. pelI vyaktie sAhebajInA pagamAM paDI vinaMtI karI khAtrI ApI ke nA sAheba Apa mAno cho evuM kALuM dhoLuM huM karato ja nathI. bilakula sApha nItipUrvaka meLavelA che. tyAre sAhebajIe tenA paisA svIkAravAnI hA pADI. thoDA ja divasomAM paisA ane kAma dAdAnI kRpAthI pUrNa paNa thaI gayuM. jesalamera jJAna bhaMDAranuM kAma karavA mATe lAkho rUpiyAnI jarUra paDe tema hatuM. paisA kyAMthI lAvazuM. e savAla hato. jaina saMgha taraphathI ophara AvI ke ApanA jesalameranA jJAnabhaMDAranA kAma mATe amArA jJAna khAtAmAMthI pAMca lAkha phALavavAnI icchA che to te mATe sarakArI kAyadA pramANe tamArA taraphathI jarUriyAtanI arajI amArA saMgha para mokalo. tyAre sAhebajInI khumArInA darzana thayA. eka bAju pAse paiisA paNa nahi. koInI ophara paNa nahi. evA samaye paNa emaNe te saMghanA AgevAnone jaNAvyuM ke juo huM bApajI ma.no sAdhu chuM. huM kyAMya paisA mATe arajI karavAno nathI. bhagavAnane mArI pAse kAma karAvavuM haze to e vyavasthA karI Apaze. huM to arajI nahIM ja karuM. tamAre mane arajI karavI joIe ke sAheba amAre jJAna dravyano yogya sthAne vyaya karavo che. tame amane lAbha Apo. ane kharekhara emaNe arajI na karI chatAM temanuM kArya bhagavAnanI kRpAthI pUrNa paNa thaI gayuM. A emanI khumArI hatI. paramAtmA pratyenuM samarpaNa evuM ke game teTalA varSonI mahenata hoya game teTalo te graMtha vizvamAM prasiddhi meLave tevo hoya ke AMtararASTrIya kakSAno banyo hoya to paNa tenA vimocana mATe temaNe kyAreya samAraMbha goThavI vidvAnone bhegA karyA hoya evuM mArA dhyAnamAM nathI. teo eka ja vAta karatAM ke graMtha taiyAra thaI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 chapAIne mULanAyaka bhagavAnanA khoLAmAM mUkI devAno eTale vimocana thaI gayuM. vimocana zabdano mULa artha paNa mukavuM evo ja thAya che. saMvat 2044nA aSADasudi ekamano e divasa hato. sAhebajI ane pa.pU. pradyumnasUrijI mahArAjanuM comAsuM pAlItANAmAM hatuM. mArI (muni puMDarIkara7) te ja varSe dIkSA thayelI. traNa varSathI dukALa cAlu hato. A varSe paNa vAyarA evA vAtA hatA ke jANe rAkSaso aTTahAsya karI rahyA hoya ! jANe aneka maDadAo paDavAnA na hoya ! bhayaMkara garamI. girirAja caDhatA rastAmAM AvatA badhAM kuMDonA taLIye sukAI gayelI mATI ja mAtra hatI. bhInAza paNa nahatI. upara dAdAnI pUjA mATe snAna karavA paNa pANI na maLe. mAnavone paNa pIvAnA pANInA phAMphA tyAM Dhorone to koNa yAdeya kare. paNa sAhebajIne vAraMvAra ciMtA pazu paMkhIonI thAya. pradyumnasUrijI ma.sA. pAse vedanA ThAlavI. pUjaya pradyumnasUrijI ma.ne vicAra pharyo ke ApaNe dAdAno abhiSeka karAvIe to kema? ane sAhebajIe e vicArane jhIlI lIdho. zreNikabhAI pAse anumati mAMgI lIdhI. caMdubhAI ghaMTIvALAne taiyArI karavA jaNAvI dIdhuM. samaya ghaNo ocho hato. mArA (puMDarIkaratnanA) saMsArI pakSe banevI zrI ajItabhAI ghoghAvALA pAsethI abhiSekanI auSadhio guNo bharIne plenamAM muMbaIthI caMdubhAI gheTIvALA laIne AvyA. kesarIyAjInagaramAM pUjaya pradyumnasUrijI mahArAjanI dekharekha heThaLa 40 bAIo tene vINIne zuddha karavI, khAMDavI, tenA paDikAo taiyAra karavA vagere kAme lAgI gaI. yuddhanA dhoraNe taDAmAra taiyArIo karavA mAMDI. chApAmAM nAnakaDI jAherakhabara paNa apAI gaI ke aSADa sudi ekamanA dAdAnA abhiSeka duSkALane dUra karavA mATe che. abhiSeka mATe keTalIka nadIonA pavitra jaLa to plenathI maMgAvavAmAM AvyA. zubha divase abhiSeka zarU thayA. ane sAhebajI to dAdAne vAraMvAra kAkaludi bharI vinaMti spaSTa badhA sAMbhaLe tevA zabdomAM karatAM hatA. - dAdA ! dAdA ! karIne hAtha laMbAvI laMbAvIne kahe ke, dAdA pazuone bacAvavA mATe paNa kRpA karo ane 6ThTho abhiSeka zarU thayo AkAzamAM eka nAnakaDI vAdaLI paNa na hatI ne bhagavAnanI kRpAthI vAdaLAo bhegA thavA lAgyA. jharamara chAMTaNA zarU thayA ne thoDIvAramAM to varasAda tUTI paDyo. ame abhiSeka pUrNa karIne nIce utaratA hatA tyAre je kuMDomAM sukI dhULa sivAya kaMI ja nahatuM te kuMDo pANIthI ubharAI gayA hatA. Avo hato bhakta ane bhagavAnano saMbaMdha. rAjakoTathI zazIkAMtabhAI mahetA paNa abhiSekamAM hAjara hatA. loko dAdAnA darabAramAM bhegA thaIne je nAcyA che. te dazya Aje paNa AMkha sAme tAdezya thAya che. zazIkAMtabhAIe nIce AvI sAhebajIne kahyuM ke ApaNe to dAdAne thoDA kaLaza pANI ApyuM. paNa dAdAe ApaNane karoDogaNuM pANI ApyuM. varasAdathI anya prajAmAM paNa sAhebajI mATe khUba bahumAna ubhu thayuM. ane pAlItANAnA jeTalA DholIo hatA te badhA svayaMbhU bhegA thaIne bIje divase dAdAnA darabAranI bahAra kuMDALuM vaLI potapotAnA Dhola vagADatA vagADatA khUba nAcyA hatA. sAhebajI zaMkhezvara tIrthanI AsapAsanA kSetromAM ghaNo kALa vicaryA hatA. ghaNA comAsA karyA hatA. temAM AdarIyANA gAmamAM eka ratibhAI nAmanA koLI ThAkora hatA. sAva sAmAnya Arthika sthiti. ThAkoravAsamAM rahe paNa sAhebajI pratye apAra bhakti. ekavAra tenI gAyane koI akaLa roga thayo. DokTare Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 tapAsa karI kahyuM ke A gAya jIve tema nathI. na khAya na pIe. pelA ratibhAI to gharanA svajananI jema gAyane sAcave. raDavA lAgyA. sAhebajInA pagamAM paDyAM kAkaludi karI kahyuM ke sAheba A gAyane kaMI thAya to mAruM zuM thaze ? A ja mAtra amArA bharaNapoSaNano AdhAra che. bIjI gAya lAvavAnA paisA nathI. tame bhagavAna cho ene bacAvo. ane sAhebajI sAmethI emanA koLIvAsamAM gayA. bhagavAnanuM smaraNa karI gAya upara vAsakSepa nAkhyo. ane camatkAra sarjAyo. gAya beThI thaI gaI. dUdha paNa ApavA lAgI ane ghAsacAro paNa khAvA lAgI. A ame amArI najare nIhALelo camatkAra hato. saMvat 2064nuM pAlItANAnuM cAturmAsa pUrNa karI ame nAkoDA javA nikaLyA. jIrAvAlA ane bhInamAla paNa pahoMcI gayA. bhInamAlathI sAMje vihAra karI bhInamAlavALA zeThazrI mANekacaMdajInA verAmAM rAta rokavAnuM nakkI karyuM. rAjasthAnamAM je khetaramAM kaMIka pIvA yogya mIThuM pANI nIkaLe tene vero kahevAya che. tyAM makAnanI khAsa vyavasthA na hatI. paNa temaNe garamInA divaso hovAthI sAmAnya maMDapanI vyavasthA karAvI hatI. ame tyAM pahoMcatA sudhI divasa AthamI gayo hato. ane maMDapamAM utaravAnI taiyArI karIe tyAM to vAvAjhoDuM zarU thayuM. kamosamI mAvaThuM paNa zarU thayuM. makAnanI vyavasthA hatI nahIM. maMDapa paNa tUTI gayo. khetaranI dekhabhALa karanAra mALI mATe nAnakaDI traNa cAra jaNA samAya tevaDI rUma tathA osarI hatI. mALI tenA parivAra sAthe raheto hato. mALI ghaNo bhalo mANasa. teNe potAnI patnI ane ghoDiyAmAM sutelA bALaka sahita bAjunA asthAyI patrAnA chAparA nIce jaI amane te rUma khAlI karI ApI. ame badhA AThe jaNA sAMkaDa mukaDa e nAnakaDI rUmane osarImAM beThA. vAvAjhoDAe jora pakaDyuM. vRkSonI moTI moTI zAkhAo tUTI tUTIne dharAzAyI thavA lAgI. pelo mALI parivAra paNa cArebAju khullA chAparA nIce varasAdanI jhADIo vacce jema tema karIne ubho hato. pUjayazrIne tenA parivAranI khUba ciMtA thavA lAgI. temaNe amane kahyuM ke e parivArane paNa ApaNA bhegA jaldIthI tarata bolAvI lo. evI AjJA karI eTale ame e mALI parivArane turata ja amArI sAthe rUmamAM bolAvI lIdhA. ane jevA teo chokarAnA ghoDiyA sahita amArA oTalA para caDavA gayA tyAM ja amArI najara sAme je chAparA nIce teo 1 miniTa pahelA ubhA hatA te chAparuM moTA avAja sAthe patrA sahita nIce paDyuM. amane thayuM ke jo sAhebajIe tvarAthI e parivArane na bolAvyo hota to Akho parivAra e chAparA nIce dabAI jAta ane na banavAnuM banI jAta ? zuM sAhebajInI agama dRSTi ane karUNA hatI ? AvA aneka guNonA dhAraka evA pUjya gurUdeva zrIjaMbUvijayajI ma.sA. saMvat 2065nuM nAkoDA tIrtha cAturmAsa pUrNa karI kArataka vadi 7ne somavAra tA. 9-11-2009nA jesalamera jJAnabhaMDAranuM adhUruM kArya pUrNa karavAnA saMkalpa sAthe vihAra karyo ane 45 ki.mI. jeTalo vihAra thaI gayo. bADamera roDa para bhImaralAI phATAthI 13 kI.mI. dUra vAyatuM javA mATe kArataka vadi 11ne guruvAra tA. 12-11-2009nI savAre 635 lagabhaga nIkaLyA ane doDheka kI.mI.no vihAra thayo. savArano 7-00 vAgyAno samaya ane eka jIvaleNa akasmAta thayo. sthAna para ja pUjayazrI ane temanA prapraziSya pa.pU. munirAja zrInamaskAravijayajI ma.sA.e banneno AtmA paralokanI lAMbI yAtrAe prayANa karI gayo. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o tyAMthI temanA pArthiva dehone nAkoDA tIrthe laI javAmAM AvyA. temanA pArthiva dehone nAkoDA tIrthamAM ja agnisaMskAra karAvavAno tyAMnA TrasTIono khUbaja bhAva hato ane zaMkhezvara AsapAsanA saMghono zaMkhezvara tIrthamAM laI javAno Agraha hato. tethI dvidhA utpanna thatAM nAkoDAbhairavajI pAse be ciThThI nAMkhavAmAM AvI. temAM zaMkhezvaranI ciThThI nIkaLatAM temanA dehone zaMkhezvaratIrthamAM nAkoDA tIrthanA TrasTIonA udAra sahakArathI Agama maMdiranA upAzrayamAM lAvavAmAM AvyA. tyAM savArathI dezanA khUNe khUNethI hajAro mANaso temanA aMtima darzana mATe umaTI paDyA. ane kAratakavadi 12ne zukravAra tA. 13-11-2009nA bapore hajAronI mAnavamedanI vacce jaya jaya naMdA jaya jaya bhadAnA gaganabhedi nArAo vacce pUjyazrI ane pU.mu.zrInamaskAravijayajI ma.sA.nA pArthiva dehano agnisaMskAra zaMkhezvara tIrthathI 2 kI.mI. dUra samI tarapha rUNI basasTenDa pAsenA eka ploTamAM karavAmAM Avyo. A akasmAta hato ke mArI nAkhavAnuM kAvataruM hatuM e rahasya hajI paNa akabaMdha ja rahyuM che. paNa akasmAta pachI je rIte DAbe paDakhe pUjyazrIno pArthiva deha paDyo hato ane emanA mukha upara, relAtI prasannatA je rItanI hatI te jotA ema ja lAge ke, AvA jIvaleNa akasmAtanI pIDA vacce paNa pUjyazrI samAdhimAM ja hatA. tevuM ja pU.mu. zrInamaskAravijayajI ma.sA.nuM paNa mukha jANe ke hamaNA hasI paDaze evuM prasannatA bharyuM hatuM. tethI teo paNa jANe ke gurUdevanuM paDakhuM aMtima samaye paNa pAmIne pUrNa samAdhimAM ja hatA. 87 varSanI jaipha vaya ane 73 varSanI sudIrgha saMyamaparyAya daramiyAna aneka zAsana prabhAvanAnA ane svAra kalyANanA kAryo karyA. A pAkaTa uMmare paNa eka karmayogInI jema aDaga rIte Agama saMzodhana ane darzana sAhityanA kAryo AgavI koThAsUjhathI karyA ke jethI temanI prasiddhi mAtra jainasamAjamAM ja nahi paNa bhArata bahAra deza-videzamAM paNa phelAI gaI. AkhA vizvamAM temanA AvI rIte thayelA mRtyunA gherA pratyAghAto paDyA. AkhA vizvanA vidvajagamAMthI AvelA zokasaMdezAo sUcave che ke ApaNe mAtra koI samudAyanA vaDIlane ja nahi paNa eka vizvavibhUtine gumAvI dIdhI che. sAgara jaina upAzraya, ghIvaTo, kuMbhIrIyA pADo, pATaNa - pIna - 384265 saMvat 2066nA Aso vadi 8, tA. 30-10-2010 pa.pU.siddhi-megha-bhuvana-jaMbU dharmacaMdravijayajI sarUpAdapadmaraNa pa.puMDarIkaratnavijaya Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shrii zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // // zrI siddhi-bhadra-OMkAra-araviMda-yazovijaya-jinacandravijaya gurubhyo namaH // ( Amukham / ___prathamam upAGgaM zrIaupapAtikasUtramidaM navAGgITIkAkArazrI abhayadevasUriTIkAsamalaGkRtam anekaprAcInatADapatrIyaAdarzAnusAraM sampAditaM saMzodhitaM sat prAkAzyamAnIyate iti Anandapradamidam / . AgamaprabhAkaramunizrI puNyavijayaprArabdhAyAM 'zrIjaina AgamagranthamAlAyAM' 'zrInandIsuttam aNuogaddArAI' ityAdikAH granthAH zrImahAvIrajainavidyAlayadvArA adya yAvat prakAzitAH santi / pU. munizrI puNyavijayasvargagamanAnantaramidam AgamasaMzodhanakAryam AgamaprajJa pUjyamunizrI jambUvijayaH anuvatitavAn / kecicca granthAH prakAzitAH api / pUjyamunizrIjambUvijaya-nidhanAnantaraM mahAvIravidyAlaya-zrIjinAgamasaMsad vijJaptikayA asmAbhiH [A. vijayamunicandrasUri-vijayadharmadhurandharasUryAdibhiH] idaM kAryaM nirUDham / upAGgagrantheSu idam prathamam upAGgam 'aupapAtikA''bhidham prakAzyate / upAGgAgamasvarUpam __ AgamAnAm aGgapraviSTAGgabAhyAdyAH vibhAgA: upAGgagranthAnAM ca prAcInatvam ityAdikaM prAkprakAzitA''gamagrantheSu pUjyamunizrI puNyavijayadvArA nirdiSTameva ataH atra vayaM tatpaunaruktyaM na kurmaH / munizrIpuNyavijayena prastutopAGgaviSayakamidaM darzitam yat "aupapAtika-jIvAbhigama' iti upAGga dvayasya nirdezaH zrInandIsUtre utkAlikazAstrasUcau asti / etadarzanAt tadgatavastuviSayA'valokanAt ca etat sambhAvyate yat yadA dazavaikAlikasUtra-racanA jAtA, yadA ca arvAkkAlikA''cAryANAm aGgagranthaviSayAn prakaraNanibaddhAn vidhAtuM prayatnaH jAtaH, tadAnIMtanA racanA eSA iti / etadgranthena upAGgasthAne yat sthAnaM labdhaM tenA'pi asya prAcInatvaM sphuTaM pratIyate / " Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 aupapAtikasUtram __ aupapAtikasUtramidaM varNanAtmakam / atra samavasaraNaM, zrIvIravibhoH zarIraM, tadguNAH, sAdhu-tapAMsi, kUNikarAjaH, tadrAjJI dhAriNI [subhadrA], campAnagarI ityAdikAnAM savistaraM rasapUrNa varNanam alaGkRtabhASayA vihitaM samupalabhyate / __ bhagavatIsUtrAdiSu keSucid anyA''gamagrantheSu etAdRzavarNanA'vasare 'jahA uvavAie' iti uktvA 'uvavAi' sUtra darzanArthaM tatra tatra sUcitamasti / ittham Agama-grantheSu bahutra etadupAGgollekhaH labhyate / tatsUciH asmAbhiH dvitIye pariziSTe pradattA asti / sampAdanopayuktA''darzAH etadupAGgagranthasampAdane asmAbhiH adholikhitAH granthAH upayuktAH / yathA (1) 'khaM' 'pupre' vA / ityatra khambhAtasthitazAntinAthatADapatrIyajJAnabhaNDArasatka 15 kramAGkasya asya granthasya 'CD' pUjyAcAryazrIvijayazIlacandrasUri-sakAzAt 'A.zrI kailAsasAgarasUrijJAnamandira-kobA' sakAzAt ca praaptaa| (2) AgamaprabhAkaramunizrIpuNyavijayakAritA etatsUtrapratilipiH TIkAyAzca pAThabhedAH ityAdikaM 'lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya vidyAmandira-amadAvAda' sakAzAt paM. jitendrakumArasaujanyena adhigatam / (3) 'J' jesalamerasthitazrIjinabhadrasUrijJAnabhaMDAragatasya '24/1 24/2' itikramAGkasthitasya tAlapatrIyagranthasya pratikRtiH pUjyAcAryazrIvijayacandrodayasUri gurubandhu pUjyAcAryazrI vijayA'zokacandrasUri ziSyaratnAcAryazrI vijayasomacandrasUripreraNAta: 'zrInemivijJAnakastUrasUrijJAnamandira [surata]' sakAzAt smpraaptaa| (4) 'L' lImbaDIsthitasya 'zeTha ANaMdajI kalyANajI' saMcAlitasya jJAnabhaMDArasya tAlapatrIyagranthasya pratikRtiH 'A. OMkArasUrizAstra saMgraha' [vijayabhadra cerITebala TrasTa, bhIlaDIyAz2I] sakAzAt samadhigatA / (5) 'V' jaina vizvabhAratI [lADanU] dvArA prakAzite 'uvaMgasuttANi' iti saMskaraNe aupapAtikasUtra granthaH prAcInahastalikhitagranthatrayA''dhAreNa saMzodhitaH asti / (6) mu. pUjyAcAryazrI sAgarAnandasUri dvArA saMzodhitaH sampAditazca [vi. 1972 varSe Agamodaya samitidvArA mudritaH] api atra upayuktaH / (7) 'N' etad saMskaraNam N. G. Suri ityanena sampAditamasti, eteSAM sarveSAm RNaM vayaM sanamrabhAvaM svIkurmaH / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 RNasvIkAraH kalikAlakalpataruzrI zaMkhezvarapArzvanAtha prabhukRpayA saMghasthavira A.bha.zrI siddhisUrIzvarAH yugamaharSi A.bha.zrI bhadrasUrIzvarAH saMghaekatAzilpi pU.A.bha.zrI oMkArasUrIzvarAH sadgurudeva sAdhanAratamunirAjazrI jinacandravijayAH ityAdInAM divyaAzIrvAdena ca prazAntamUrti A.bha.araviMdasUrIzvarANAM pU.A.bha. yazovijayasUrIzvarANAM ca zubhAzISA idaM saMpAdanasaMzodhanakAryaM saMpannamasti deva-gurucaraNe anantAH vandanAH / / aparaM ca, saMzodhakaH mArgadarzakaH vidvadvaryaH pUjyAcAryaH zrIvijayakulacandrasUrIzvaraH / A.zrI vijayapuNyaratnasUriH, A.zrIvijayayazoratnasUriH, (pU. bhuvanabhAnusUri samudAyavartinaH)-pArzvacandragacchIyopAdhyAyazrI bhuvanacandraH, muniH vairAgyarativijayaH, muniH anantasundaravijayaH ityAdikAnAM mahAtmanAM sahakAreNa idaM sampAdanasaMzodhanAdikamasmAbhiH vihitamiti teSAM sarveSAM RNaM vayam aGgIkurmaH / __'prupha'patra saMzodhanam pAThabheda-lekhanaM pariziSTasajjIkaraNam ityAdiSu kAryeSu munizrIdivyaratnavijayamunizrI tattvasiddhivijaya-sAdhvI candanabAlAzrI, sAdhvI mahAyazAzrI - sAdhvIdivyaguNAzrI - vinayapUrNAzrIAdibhizcApi sahakRtamataH teSAM nAmAni api sAdaraM smaryante / sarvebhyaH zatazaH sAdhuvAdAH etadAgamagranthAdhyayanadvArA adhikAriNaH janAH AtmakalyANaM prApnuvantu iti kAmyate / -pUjyAcAryazrIvijayabhadrasUri-vineyapUjyamunizrIjinacandrasUri-ziSyaH AcAryaH vijayamunicandrasUriH 1. ayaM saMskRtAnuvAdaH asmamitravaryeNa paM.mukticandra vi. ziSyeNa paM. municandravijayena vihitaH / dhanyavAdAH ! Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Forword It gives us immense pleasure to place the critical edition of the first Upanga namely Aupapatika-Sutra with the oldest available Sanskrit commentary by Acarya Abhayadevasuri V.S. 1120 ( = 1063 A.D.). Since Acarya Abhayadevasuri had commented on nine Anga Sutras, he is well known as the Navangitikakara. The critical edition has been prepared by utilizing various palm leaf manuscripts as well as paper manuscripts. Late Agama prabhakara Muni Shri Punyavijayji had initiated the process of preparing the critical editions of Jain scriptures in a series called the 'Jain Agam Granth Mala', which included scriptures such as the Nandi Sutra, the Anuogaddara and many others. Shri Mahavir Jain Vidyalay supported the initiative by publishing them. Late Agama prajna Muni Shri Jambuvijayji continued working on researching and editing the Jain scriptures after the demise of Agama prabhakara Muni Shri Punyavijayji. With the extensive dedication of Late Agama prajna Muni Shri Jambuvijayji, a lot of scriptures were retrieved. after the demise of Agama prajna Muni Shri Jambuvijayji, On the request of the Jinagam Samsada we Acarya Vijay Munichandra Suriji and Acarya Vijay Dharmadhurandhar Suriji embraced the opportunity of working on the same cause. The classification of Jain scriptures in categories like Anga pravista, Aniga bahya etc. along the with information regarding the antiquity of the Upanga texts and other such details have been mentioned by Late Agama prabhakara Muni Shri Punyavijayji in scriptures edited by him and thus have not been stated here. Late Agama prabhakara Muni Shri Punyavijayji had to say the following with respect to the Upargasutras. "The Aupapatika and Jivabhigama Upangasutras have been mentioned in the index of the Utkalika Sastra of the Nandi Sutra. On seeing them and their content it seems that they have been scripted around the same time as that of the Dasavaikalika Sutra when the Aratiya Acaryas undertook the task of presenting the subject matter of the Angasutras section wise and in an organized manner. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Also the fact that these (Aupapatika and Jivabhigama) were recognised as Upangas of the Argasutras, which in turn depicts the fact that they were scripted in ancient times." The current Agama Aupapatika Sutra vivaciously describes the characteristics and qualities of Lord Mahavira, the Samavasarana that He gave sermons in, His disciples who had ordained sainthood, the penance that was undertaken during His time and such other information. It also illustrates the lives of King Kunika and Queen Dharini (Subhadra) and gives a detailed picture of the township called Campa with the help of pleasingly eloquent words. Several treatises such as the Bhagvati Sutra etc. have also mentioned the aforementioned descriptions and have written "Jaha uvavaie" which means to say that "refer to the Uvavai Sutra (Aupapatika Sutra in Sanskrit ) for a comprehensive description of the same". Similarly there are multiple references of the Aupapatika Sutra in various scriptures and the references have been noted in the annexure. While preparing the critical edition of Aupapatika-Sutra with the oldest available Sanskrit commentary by Acarya Abhayadevasuri, we have referred to the following palm leaf manuscripts as well as paper manuscripts: 1) With the help of Acarya Sheelchandrasuriji we received the CD of the palm leaf manuscript No. 15 of Khambhat's Shantinath Taad Patriya Gyan Bhandar. The same CD was also obtained from Acarya Kailashsagarsurji Gyan Mandir situated in Koba, Ahmedabad. We have assigned the sign ai. or .. to the aforementioned palm leaf manuscript. Muni Shri Punyavijayji had prepared the transcript copy (pratilipi) of Khambhat's manuscript which contained the Aupapatika Sutra without Acarya Abhayadevasuri's tika i.e. the oldest available Sanskrit commentary. Also Muni Shri Punyavijayji had incorporated the variant readings (patha bheda) of the tika to the published text of the Aupapatika Sutra with tika, which was edited by Agamoddharaka Ananadsagarsuriji. Muni Shri Punyavijayji incorporated to it the variant readings (pamha bheda) of the commentary (tika). The two aforementioned manuscripts were preserved with the L.D. Institute of Indology, Ahmedabad. We have been able to obtain the same from the L.D. Institute of Indolody,Ahmedabad. with the help of Dr. Jitendrakumar B. Shah. 3) We received images of the palm leaf manuscript numbered 24/1 and 24/2 and kept at Jinbhadrasuri Gyan Bhandar located in Jaisalmer. We received these from Surat based Shri Nemi Vigyan Kastursuri Gyan Mandir with the kind support of Acarya Somchandrasuriji, the disciple of Acarya Ashokchandrasuriji. J is the sign assigned to this palm leaf manuscript Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 4) 5) Photo copies of the palm leaf manuscript, kept at the Limbdi based Gyan Bhandar managed by Seth Anandji Kalyanji trust, are obtained from Acharya Omkarsuri Shastra Sangrah (Vijaybhadra Charitable Trust, Bhiladiyaji). We have given it a sign of L. The text namely 'Uvanga Suttani', published by Jain Vishva Bharti, Ladnun contains the Aupapatika-Sutra edited from three paper manuscripts. V is the sign assigned to this treatise. is the sign given to a text edited and compiled by Acarya Anandsagarsuriji and published by Agamodaya Samiti in V.S. 1972 (= 1915 A.D.). 6) We are grateful to various libraries and their management staff for cooperating with us in providing all of the above mentioned reference material. We would like to thank many people who have contributed to the work of editing this treatise critically. We have been able to effectively do this because of the intimate support in proof reading and the able guidance received from the erudite Acarya Kulchandrasuriji , Acarya Punyaratnasuriji, Acarya Yashoratnasuri (descending from Acarya Bhuvanbhanusuriji), Upadhyaya Bhuvanchadraji (from the Parshwachandra gaccha), Muni Anantsundarji and others. We are extremely grateful to them. It is worth mentioning and encouraging the efforts and support of Muni Divyaratnavijayji, Muni Tatvasiddhivijayji, Sadhvi Divyagunashriji, Sadhvi Vinaypurnashriji and others in various activities such as proof reading, tracking variant readings (patha bheda), writing appendixes and so on. We hope that this work is a means for uplifting the righteous and deserving reader's spiritual development. - Acarya Vijaya Bhadrasuriji's vineya and disciple of Reverend Muni Jinachandraji, Acarya Vijaya Munichandrasuriji Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaGke 5-6 7-22 23-25 26-46 47-50 61-63 64-66 1-146 2-7 (viSayAnukramaH) sUtrAGke viSaya prakAzakIya * saMpAdakIya * saMketasUci : sampAdanopayuktagranthasUciH aupapAtrikasUtra kA paricaya * A.pra.munizrI jaMbUvijaya ma.sA.nu jIvanacaritra Amukham Forword 1-81 samavasaraNaprakaraNam TIkAkArakRtaM maGgalAcaraNam campAnagarIvarNanam pUrNabhadracaityavarNanam vanakhaNDavarNanam 5-7 pAdapavarNanam 8-12 azokavRkSavarNanam vividhavRkSanAmAni vividhalatAnAmAni aSTamaGgalasvarUpam dhvaja-AtapatrayorvarNanam pRthvIzilApaTTavarNanam 14-18 koNikanapavarNanam dhAriNIrAjJIvarNanam 16-17 pravRttivArtAnivedakasvarUpam zrImahAvIraprabhuguNavarNanam zrImahAvIraprabhudehavarNanam prabhoH vacanAtizayAdiH 3-7 7-9 9-14 12-14 15-18 15-16 16-17 17-18 17-18 18-20 20-26 .15 23-25 25 19 26-28 28-36 37-39 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 sUtrAGke pRSThaGke 40-42 21 42 22 23-46 24-26 30-37 viSaya pravRttivArtAnivedakasya nivedanam bhagavadAgamanaM zrutvA kUNikasya harSaH paJcAbhigamapUrvakaM zakrastavaH prItidAnAdi prabhuvIrasya campAyAmAgamanam prabhoH zramaNAnAM varNanam antevAsisvarUpavarNanam vividhatapaHsvarUpam bAhyatapaHsvarUpam aNasaNasvarUpam UnodarikAsvarUpam bhikSAcaryAsvarUpam . rasaparityAgasvarUpam kAyaklezasvarUpam pratisaMlInatAsvarUpam abhyantaratapaHsvarUpam prAyazcittasvarUpam vinayasvarUpam vaiyAvRtyasvarUpam svAdhyAyasvarUpam dhyAnasvarUpam kAyotsargasvarUpam aNagArasvarUpam saMsArasvarUpam saMyamapotasvarUpam asurakumAravarNanam bhavanapatidevavarNanam vANavyantaravarNanam 43-44 45 46-82 48-58 49-55 62-69 63-64 64-65 65-67 67 67-68 68-69 36 37 38-44 39 70-77 70 70-72 73 73 45-46 73-76 76-77 77-82 78-80 81-82 47 82-85 __ 85 86-87 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 sUtrAGke viSaya pRSThaGke 54-55 56-59 60-62 63 jyotiSkadevavarNanam vaimAnikadevavarNanam devIvarNanam prabhuvIrAgamane campAyAM janabola: samavasaraNagamanAdiH prabhuvIrAgamanavRttAntanivedanaM kUNikAya samavasaraNagamanotsukatAdiH hastiratna-yAnAdInAM sajjatA campAnagarIsuzobhanAdiH kUNikasya vyAyAmazAltasnAnagRhagamanAdiH kUNikanRpasya varNanam kUNikasya samavasaraNagamana varNanam zobhAyAtrAyAm aSTamaGgalAdiH kUNikasya jayajayarAvaH kUNikasya pUrNabhadracaityamadhye Agamanam subhadrArAjyAdInAM samavasaraNAgamanam vIraprabhoH dharmadezanA kUNikAdInAM svasthAnagamanam aupapAtikaM prakaraNam zrIgautamasvAmivarNanam zrIgautamasvAmikRtapraznAH prabhoH uttarANi karmabandhaviSayakapraznAH naraka-devAdiSu upapAdaviSayAH praznAH klizitAnAM vANavyantareSu upapAtaH prakRtibhadrakAdInAM vANavyantareSu upapAtaH kulagRharakSikAdInAM strINAM vANavyantareSu upapAtaH govratikAdInAM vANavyantareSu upapAtaH tApasAdInAM jyotiSkeSu upapAtaH 87-88 88-91 89-96 96-98 98-103 104-105 105-106 106-110 '110-111 113-113 113-119 119-136 119-127 127-130 130-133 133-136 136-146 146 64-70 71-73 80-81 82 82 147 148 83 84-86 87-89 148-149 150-151 151-154 154 155-156 156-157 157-158 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 sUtrAGke pRSTake viSaya 95 kAndarpikAdInAM kandarpikeSu upapAtaH 96-114 parivrAjakAdInAM sAmAcArI brahmaloke upapAtaH 115-116 ambaDaparivrAjakaziSyANAM nizcalatA 117 ambaDaziSyANAmanazanaM brahmaloke upapAtaH 118-121 ambaDaparivrAjakasvarUpam 122-139 ambaDaparivrAjakasAmAcArI 140 ambaDasya brahmaloke upapAtaH 141-144 ambaDasya dRDhapratijJarUpeNa janma 145-149 dRDhapratijJasya 72 kalAgrahANAdiH 150 dRDhapratijJasya vairAgyaH 151-154 dRDhapratijJasya dIkSA-kevalajJAna-mokSAdiH 155 pratyanIkAdInAM kilbiSikAdiSu upapAta: 156-157 saMjJIpaJcendriyatiryacAM sahasrAreSu upapAtaH 158 AjIvikAnAmacyuteSu upapAtaH 159 paraparivAdikAdInAM zramaNAnAm AbhiyogikeSu upapAtaH 160 nihnavAdInAM graivayekeSu upapAta: 161-162 dezaviratAdInAM varNanam acyute upapAtaH 163-168 sarvaviratAdInAM varNanam upapAtaH 169-177 kevalisamuddhAtaH 178-182 yoganirodhAdiH 183-191 siddhasvarUpam 192-195 siddhazilAsvarUpAdiH siddhAnAmavagAhanA siddhisukhavarNanam sodAharaNam TIkAkArakRtA prazastiH pariziSTa-1 : viziSTA zabdasUciH akArAdikrameNa pariziSTa-2 : granthAntareSu aupapAtikasUtrollekhaH pariziSTa-3 : zabdAntara rUpAntara pariziSTa-4 : avataraNasUci: vizeSanAmasUcizca 159 159-165 165 165-168 169-172 173-175 175-176 176-178 179-181 181-182 182-183 183-184 184 185-186 185 185-186 187-189 189-191 192-197 167-200 201-203 203-212 206-208 208-212 212 213-276 277-282 283-284 285 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // arham // namaH sarvajJAya // caturdazapUrvadharazrutasthavirasaMkalitaM zrImadabhayadevasUrisaMdRbdhavivaraNayutaM zrI aupapAtikasUtram * zrIvarddhamAnamAnamya, prAyo'nyagranthavIkSitA / aupapAtikazAstrasya, vyAkhyA kAcid vidhIyate // 1 // athaupapAtikamiti kaH zabdArthaH? ucyate- upapatanamupapAta:-deva-nArakajanma siddhigamanaM ca, atastamadhikRtya kRtamadhyayanamaupapAtikam / idaM ca upAGga varttate, AcArAGgasya hi prathamamadhyayanaM zastraparijJA, tasyA''dyoddezake sUtramidam - "evamegesiM no nAyaM bhavai atthi vA me AyA uvavAie, natthi vA me AyA uvavAie, ke vA ahaM AsI, ke vA iha cue peccA iha bhavissAmi?" ityAdi / iha ca sUtre yadaupapAtikatvamAtmano nirdiSTaM tadiha prapaJcyata ityarthato'Ggasya samIpabhAvenedamupAGgam / asya copodghAtagrantho'yam - idaM tuM dhyeyam - iha sampAdanArthaM J (jesalamerIya) khaM. athavA pupre. (khaMbhAtastha) bhAM. (bhAMDArakara iMsTI. punA sthita) L lIvaMDI jJAna bhaMDAra ........ V iti jaina vizvabhAratI (lADanU) mudritasya (uvaMgasuttANi bhAga.1) saGketa: mu. iti Agamodayasamiti prakAzitasya saGketaH // JkhaM. L tAlapatrIya prataya santi / / 1. athaupapAtikaH zabdArtha: BJ / / 2. "AcArAGgavRttikArAbhiprAyeNa evetyAdirbhavaiparyantaH pATho dvitIyasUtropasaMhAravAkyarUpaH" iti mu. Ti. // 3. toMgamasya BJ || zrI aupa. 1 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram 1- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI hotthaa| 'riddhasthimiyasamiddhA, pamuiyajaNa-jANapadA, Ainna-jaNamaNUsA, hala-saya-sahassa-saMkiTThavikiTTha-laTTha-paNNattaseusImA, kukkuDa-saMDeyagAmapaurA ucchu-java-sAli kaliyA, go-mahisa-gavelaga-ppabhUtA, AyAravantacetiya-juvativisanniviTTha5 bahulA, AsuyAga-cittaceiyajUyaciisanniviTThabahulA, A ukkoDiya-gAya-gaMThibhedaga __[1] teNaM kAleNamityAdiH / asya vyAkhyA - iha ca bahavo vAcanAbhedA dRzyante, teSu ca yamevAvabhotsyAmahe tameva vyAkhyAsyAmaH, zeSAstu matimatA svayamUhyA: / tatra yo'yaM 'Na'zabdaH sa vAkyAlaGkArArthaH / 'te' ityatra ca ya ekAraH sa prAkRtazailIprabhavaH, yathA "karemi bhaMte !" ityAdiSu / tato'yaM vAkyArtho jAta:-tasmin kAle tasmin samaye yasminnasau nagarI 10 babhUveti, adhikaraNe ceyaM saptamI / atha kAla-samayayoH kaH prativizeSaH? ucyate-kAla iti sAmAnyakAlo vartamAnA'vasarpiNyAzcaturthavibhAgalakSaNaH, samayastu tadvizeSo yatra sA nagarI sa rAjA varddhamAnasvAmI ca babhUva / athavA tRtIyaiveyaM, tatazca tena kAlena avasarpiNIcaturthA''ra kalakSaNena hetubhUtena tena samayena tadvizeSabhUtena hetunA campA 'nAma nagarI 'hotthatti' abhavad 15 AsIdityarthaH / nanu cedAnImapi sA'sti kiM punaradhikRtagranthakaraNakAle? tatkathamukta mAsIditi ? ucyate- avasarpiNItvAt kAlasya varNakagranthavarNitavibhUtiyuktA sA ta(i)dAnI nAstIti / R(ri)ddha-sthimiya-samiddhA' RddhA-bhavanAdibhirvRddhimupagatA, stimitAbhayavarjitatvena sthirA, samRddhA-dhanadhAnyAdiyuktA, tataH padatrayasya karmadhArayaH / 'pamuiyajaNa jANavayA' pramuditAH-hRSTAH pramodakAraNavastUnAM sadbhAvAd janA:-nagarIvAstavyalokA 20 jAnapadAzca-janapadabhavAstatrA''yAtAH santo yasyAM sA pramuditajanajAnapadA, pAThAntare 'muiya jaNujjANa-jaNavayA' tatra muditajanAnyudyAnAni janapadAzca yasyAM sA tathA / 'AiNNajaNamaNUsA' manuSyajanena AkIrNA-saGkIrNA, manuSyajanAkIrNetivAcye rAjadantAdidarzanAd 1. riddhatthamiya0 BN pAThAM. V pAThAM. // 2. khN.| viya? B nAyA.vR.patra-1, vigiTTha0jaMbU. pu.va. patra 3, viaTTha0 jaMbU. hIvR. patra 8 // 3 B pu.pre.| 0juvaivivihasanni0 mu.V | visiTTha0 rAya. vR.p.4.|| 4. AA cihnadvayavartipAThaH / pu.pre. jaMbU.hI.vR.asti, mu. nAsti / vRttau pAThAntareNa svIkRtaH / jaMbU. hI.vRttau sUvayA0 iti pAThaH // 5 tulA-jJAtAsUtravRttiH patra 1 taH // 6. tadAnIm AsIt idAnIM nAsti-iti jJAtA. vRttau patra 25/ 7. khaM. / Rddhitthi0 BJ || 8. 0padazca -JB II Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1] caMpAnagarIvarNanam AkIrNajanamanuSyetyuktam, AkIrNo vA-guNavyApto manuSyajano yasyAM sA tathA / 'halasayasahassa-saTThi-vikiTTha-laTTha-paNNatta-seu-sImA' halAnAM-lAGgalAnAM zataiH sahasraizca zatasahasrairvA-lakSaiH saMkRSTA-vilikhitA vikRSTaM-dUraM yAvad, avikRSTA vA-AsannA, laSTAmanojJA karSakAbhimataphalasAdhanasamarthatvAt 'paNNatta'tti yogyIkRtA bIjavapanasya setusImA mArgasImA yasyAH sA tathA, athavA-saMkRSTAdivizeSaNAni setUni-kulyAjalasekyakSetrANi sImAsu yasyAH sA tathA, athavA-halazatasahasrANAM saGkRSTena-saMkarSaNena vikRSTA-dUravarttinyo laSTAH prajJaptAH kathitAH setusImA yasyAH sA tathA, anena tajjanapadasya lokabAhulyaM kSetrabAhulyaM coktam / 'kukkuDa-saMDeya-gAma-paurA' kukkuTA:-tAmracUDAH SAMNDeyA:-SaNDaputrakAH teSAM grAmAH-samUhAste pracurA:-prabhUtAH yasyAM sA tathA, anena lokapramuditatvaM vyaktIkRtam, pramudito .. hi lokaH krIDArthaM kukkuTAn poSayati SaNDAMzca karotIti / ucchu-java-sAli-kaliyA' pAThAntareNa 'ucchu-java-sAli-mAliNIyA' etadvyAptetyarthaH, anena ca janapramodakAraNamuktam, na hyevaMprakAravastvabhAve pramodo janasya syAditi / 'go-mahisa-gavelaga-ppabhUyA' gavAdayaH prabhUtAH-pracurA yasyAmiti vAkyam, gavelagA-urabhrAH / 'AyAravanta-ceiya-juvai-visapiNaviTThabahulA' AkAravanti-sundarAkArANi AkAracitrANi vA yAni caityAni-devatA- 15 yatanAni yuvatInAM ca-taruNInAM paNyataruNInAmiti hRdayaM, yAni vividhAni sanniviSTAni-sannivezanAni pATakAstAni bahulAni-bahUni yasyAM sA tathA, 'arahantaceiya-jaNavayavisaNNiviTTha-bahule'ti pAThAntaraM, tatrArhaccaityAnAM janAnAM vratinAM ca vividhAni yAni sanniviSTAni-pATakAstairbahuleti vigrahaH 'suyAga-cittaceiya-jUyaciyasaNNiviThTha-bahulA' iti ca pAThAntaram, tatra ca suyAgA:-zobhanayajJAH citracaityAni-pratItAni yUpacitayo-yajJeSu 20 yUpacayanAni dyUtAni vA krIDAvizeSA: citayaH-stUpAH teSAM sanniviSTA-nivezAstairbahulA yA sA tathA, 'ukkoDiya-gAya-gaMThibheyaya-bhaDa-takkara-khaMDarakkharahiyA' utkoTA-utkocA 1. saGkaTTaviya? * BJ khN.| viyaTTha nAyA. vRttau / saMkiTThavigiTTha 0 rAya0 vRttau patra 2 A // 2. JB khaM. / prajJapitA:-mu. / 'prajJayA viziSTa karmabuddhyA Apte prApte atIva suSTha parikarmite iti bhAvaH' iti sUryaprajJaptivRttau pa. 293 / 'prAjJaiH chekairAptA prajJAptAH' iti rAya.va.2 Al // 3. kukkuDasampAtyA grAmAH sarvAsu dikSu vidikSu ca pracurA yasyAH sA kukkuDasaNDeyagrAmapracurAH iti rAya. vR.pR. 2 A | vyAkaraNamahAbhASye 'kukkuTasampAtyA: grAmAH' iti udAharaNaM dRzyate // 4. JB khaM. / SaNDeyA-mu. / pANDeyA-nAyA-vRttau / / 5. gAva: strIgavya elakA: urabhrAste prabhUtA yasyAM sA' iti rAya. vR.pa.2 A // 6. AyAraiMta0 JBL khaM. // 7. JB khaM. / viviha saM0 mu.|| 8. B khN.| arihantaceIya0 mu. etatpAThAntaraM jambUdvI.pu.va.patra3 hI. vR.patra 8 vyAkhyAtam // 9. suvAga0 jambUdvIpapra. hI. vRttau| 10. ciisa0 khaM. pu. pre.|| 11. stupayAgA:- B | supayAgA-khaM / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram bhaDa-takkara-khaMDarakkharahitA khemA, 'sivA, niruvaddavA, subhikkhaa| vIsatthasuhAvAsA, aNega-koDikuDuMbiyAinnanivvutasuhA naDa-naTTaga-jalla-malla-muTThiyavelaMbaga-kahaka-pavaka-lAsaka-Aikkhaga-laMkha-maMkha-tUNailla -tuMbavINiyaaNegatAlAyarANucariyA, ArAmujjANa-agaDa -talAya-dIhiya-vappiNa guNovaveyA, naMdaNavaNasannibhappakAsA, uviddhavipula-gaMbhIra-khAtaphalihA, laJcetyarthastayA ye vyavaharanti te autkoTikA: gAtrAt-manuSyazarIrAvayavavizeSAt kaTyAdeH sakAzAt granthi-kArSApaNAdipoTTalikAM bhindanti-AcchindantIti gAtragranthibhedakA: 'ukkoDiya-gAhagaMThibheyaya' iti ca pAThAntaraM vyaktaM, bhaTAH-cArabhaTAH balAtkArapravRttayaH taskarA:tadeva-cauryaM kurvantItyevaMzIlAH khaNDarakSA:-daNDapAzikAH zulkapAlA vA ebhI rahitA yA sA tathA, anena ttropdrvkaarinnaambhaavmaah| 'khemA' azivAbhAvAt / 'NiruvaddavA' nirupadravA, avidyamAnarAjAdikRtopadravetyarthaH / 'subhikkhA' suSTha-manojJAH pracurA bhikSA bhikSAkANAM yasyAM sA subhikSA / ata eva pASaNDinAM gRhasthAnAM ca 'vIsatthasuhAvAsA' vizvastAnAM -nirbhayAnAmanutsukAnAM vA sukha:-sukhasvarUpaH zubho vA AvAso vyasyAM sA tathA / 'aNegakoDikuDuMbiyAiNNa-nivvuyasuhA'anekA: koTayo dravyasaGkhyAyAM svarUpaparimANe vA yeSAM te anekakoTayaH taiH kauTumbikaiH-kuTumbibhirAkIrNA-saGkulA yA sA tathA, sA. cAsau nirvRtA casantuSTajanayogAtsantoSavatIti karmadhArayaH, ata eva sA cAsau sukhA ca zubhA veti krmdhaaryH| naDa-naTTaga-jalla-malla-muTThiya-velambaga-kahaka-pavaga-lAsaga-AikkhagalaMkha-maMkha-tUNailla-tumbavINiya-aNegatAlAyarANucariyA' naTA:-nATakAnAM nATayitAro narttakA ye nRtyanti, aGkilA ityeke, jallA -varatrAkhelakAH, rAjJaH stotrapAThakA ityanye, mallA:pratItAH mauSTikA-mallA eva ye muSTibhiH praharanti, viDambakA:-vidUSakAH, kathakA:- pratItAH, plavakA-ye utplavante nadyAdikaM vA taranti, lAsakA-ye rAsakAn gAyanti, jayazabdaprayoktAro vA, bhANDA ityarthaH, AkhyAyakA-ye zubhAzubhamAkhyAnti, lakSA-mahAvaMzAnakhelakAH, malAH 1. pupre. | BNVmu. sivA nAsti / / 2. vappiNi-v mu. // 3. 00cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. / jaMbU.hI.vR. vartate / v jaMbUpu. nAyA. vR. nAsti, atra vRttau pAThAntare darzito'sti // 4. khN| bhikSukA0 mu. / 5. pAsaMDigihatthavIsattha0 iti jambUdvIpa pra. hI. vRttau / 6. aGkollA-iti nAyA. vRttau patra 3 // 7. aakhyaapkaa:khN.| AkhyAyikA-nAyA. vRttau patra 3 / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 1] caMpAnagarI varNanam citraphalakaMhastA bhikSAkAH, tUNaillA:-tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH, tumbavINikA vINAvAdakAH, aneke ca ye tAlAcarA:-tAlAdAnena prekSAkAriNastairanucaritA-AsevitA yA sA tathA / 'ArAmujjANa-agaDa-talAya-dIhiya-vappiNa-guNovaveyA' Aramanti yeSu mAdhavIlatAgRhAdiSu dampatyAdIni te ArAmAH, udyAnAni-puSpAdimavRkSasaGkulAnyutsavAdau bahujanabhogyAni, 'agaDatti' avaTA:-kUpAH, taDAgAni-pratItAni, dIrghikA-sAraNI, 'vappiNa'tti kedArAH, eteSAM ye guNA ramyatAdayastairupapetA-yuktA yA sA tathA, upa apa ita ityetasya zabdatrayasya sthAne zakandhvAdidarzanAdakAra lope upapeteti bhavati / kvacitpaThyate 'nandaNavaNasannibhappakAsA' nandanavanaM-merau dvitIyavanaM tatprakAzasannibhaH prakAzo yasyAM sA tathA, iha caikasya prakAzazabdasya lopaH uSTramukha ityAdAviveti / 'uvviddha-vipula-gambhIrakhAyaphalihA' uviddham-uNDaM vipulaM-vistIrNaM gambhIram alabdhamadhyaM khAtam-upari vistIrNam adhaH saGkaTaM, parikhA ca-adha upari ca samakhAtarUpA yasyAM sA tathA / cakka-gaya- musuMDhi -oroha-sayagghi-jamalakavADaghaNaduppavesA, dhaNukuDilavaMkapAgAra-parikkhittA, kavisIsagavaTTaraiyasaMThitavirAyamANA, aTTAlagacariya-dAra-gopura-toraNa-unnayasuvibhattarAyamaggA, cheyAyariya-raitadaDhaphalihaiMdakIlA, vivaNivaNicchetta-sippiyAinna-nivvuyasuhA, 'cakka-gaya-musuMDhi-oroha-sayagghi-jamalakavADa-ghaNaduppavesA' cakrANi-rathAGgAni araghaTTAGgAni vA, gadA:-praharaNavizeSAH, musuNDhayo'pyevam avarodhaH-pratolIdvAreSvavAntaraprAkAra : sambhAvyate, zataghnayo-mahAyaSTayo mahAzilA vA yA upariSTAtpAtitAH satyaH zatAni puruSANAM ghrantIti, yamalAni-samasaMsthitadvayarUpANi yAni kapATAni ghanAni ca nizchidrANi tairduSpravezA yA sA tathA / dhanukuDilavaMkapAgAraparikkhittA dhanuHkuTilaM kuTiladhanustato'pi vakreNa prAkAreNa 1. khaM. B nAyA. vRttau pa.3 / bhikSukA:- mu. // 2. B khaM. nAyA.vR.jaMbUdvIpa pra.pu.vRtti, zA. vR.patra 9 |0vppinn0 // 3. saka0 khaM. B // 4.0musaMDhi0 pu.pre. khaM. LN rAyavR.patra 5, jaMbU.pu.vR.patra 4 hIvR. patra 9 / musuMDhi0 mu. V.N.B "isakA AkAra zataghnI samAna hotA hai" jaina sA. bR.iti. bhA.2 pR. 10 / vizeSArthaM draSTavyaM War in Ancient India // 5.0ttapayamaggA JBI // 6. V / iMdakhIlA-pu.pre. N pAThA. khaM. J. // 7. khaM.B | prtoli0mu.| 8. mahAzilAmayya:jJAtA. vR.p.3| zataghnI svarUpe vizeSArthaM draSTavyaM "jaina AgamasAhityameM bhAratIya samAja" pR. 107 tti.6|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram parikSiptA yA sA tathA / 'kavisIsaya-vaTTaraiya-saMThiyavirAyamANA' kapizIrSakairvRttaracitaiHvartulakRtaiH saMsthitaiH-viziSTasaMsthAnavadbhirvirAjamAnA-zobhamAnA yA sA tathA / 'aTTAlaya-cariyadAra-gopura-toraNa-uNNaya-suvibhattarAyamaggA' aTTAlakA:- prAkAroparivAzrayavizeSAH, carikA:- aSTa hastapramANA nagaraprAkArAntarAlamArgAH, dvArANi-prAkAradvArikAH, gopurANi-puradvArANi, toraNAni-pratItAni, unnatAni-guNavanti uccAni ca yasyAM sA tathA, suvibhaktA:-viviktA rAjamArgA yasyAM sA tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH / 'cheyAyariya-raiyadaDhaphaliha-iMdakIlA' chekenanipuNenA''cAryeNa-zilpinA racito dRDho-balavAn parigha:-argalA indrakIlazca-gopurAvayavavizeSo yasyAM sA tathA / 'vivaNi-vaNicchetta-sippiyAiNNa-NivvuyasuhA' vipaNInAM-vaNikpathAnAM haTTamArgANAM, vaNijAM ca-vANijakAnAM ca, kSetraM sthAnaM yA sA tathA, zilpibhiH-kumbhakArAdibhirAkIrNA ata eva janaprayojanasaMsiddharjanAnAM nirvRtatvena sukhitatvena ca nirvRtA sukhA ca yA sA tathA / vAcanAntare chettazabdasya sthAne cheyazabdo'bhidhIyate, tatra ca chekazilpikAkIrNeti vyAkhyeyam / siMghADaga-tiga-caukka-caccara-paNiyAvaNa-vivihavasuparimaMDiyA, surammA, naravai-paviinna-mahivaipahA, aNegavaraturaga-mattakuMjara-rahapahakara-sIyasaMdamANIyAinna-jANa-juggA, vimaula-navanaliNi-sobhiyajalA, paMDuravarabhavaNasannimahiyA, uttANaga-nayaNa-pecchaNijjA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // 1 // 'siMghADaga-tiga-caukka-caccara-paNiyAvaNa-viviha vasuparimaMDiyA' zRGgATakaM-trikoNaM sthAnaM, trikaM-yatra rathyAtrayaM milati, catuSkaM -rathyAcatuSkamIlakaM, catvaraM-bahurathyApAtasthAnaM, paNitAni-bhANDAni tatpradhAnA ApaNA-haTTAH, vividhavasUni-anekavidhadravyANi, ebhiH parimaNDitA yA sA tathA, pustakAntare'dhIyate-'siMghADaga-tiMga-cakka-caccara-caummuha-mahApahapahesu paNiyAvaNaviviha vesaparimaMDiyA' tatra caturmukhaM-caturdAraM devakulAdi, mahApatho-rAjamArgaH, panthAH-taditara :, tatazca zRGgATakAdiSu paNitApaNaiH vividhaveSaizca janairvividhavezyAbhirvA parimaNDitA yA sA tathA / 'surammA' atiramaNIyA / 'naravaipaviiNNamahivaipahA' narapatinArAjJA pravikIrNo-gamanAgamanAbhyAM vyApto mahIpatipatho-rAjamArgo yasyAM sA tathA athavA-narapatinA 1. indrakIlazca-sampATitakapATadvayAdhArabhUtaH pravezamadhyabhAgo yasyAM sA tathA-rAya.vR. 3 A / / 2. paMDara0 khaM. // 3. 0bhavaNapaMtimahiyA-rAyavR. 4. Bvastuni-mu. / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 2] pUrNabhadracaityavarNanam pravikIrNA-vikSiptA nirastA'nyeSAM mahIpatInAM prabhA yasyAM sA tathA, athavA-narapatibhiH pravitIrNA mahIpateH prabhA yasyAM sA tathA / 'aNegavaraturaga-mattakuMjara-rahapahakara-sIyasaMdamANIyAiNNajArNa-juggA' ane kairvaraturagaimattakuJjarai :, rahapahakaratti-rathanikarai :, zibikAbhiH syandamAnIbhirAkIrNA-vyAptA yAnairyugyaizca yA sA tathA, athavA-aneke varaturagAdayo yasyAm AkIrNAni ca guNavanti yAnAdIni yasyAM sA tathA, tatra zibikA:- kuTAkAreNA''cchAditA jampAnavizeSAH, syandamAnikA:-puruSapramANajampAnavizeSAH, yAnAni-zakaTAdIni, yugyAnigollaviSayaprasiddhAni dvihastapramANAni vedikopazobhitAni jampAnAnyeveti / 'vimaulanavanaliNisobhiyajalA' vimukulAbhi:-vikasitakamalAbhinavAbhinalinIbhiH-padminIbhiH zobhitAni jalAni yasyAM sA tathA / 'paMDura-varabhavaNa-saNNimahiyA' pANDurai :-sudhAdhavalaiH varabhavanaiH-prAsAdaiH samyak nitarAM mahiteva mahitA-pUjitA yA sA tathA / 'uttANayanayaNa-pecchaNijjA' saubhAgyAtizayAduttAnakaiH -aeNnimiSitairnayanaiH-locanaiH prekSaNIyA yA sA tathA / 'pAsAtIyA' cittaprasattikAriNI / 'darisaNijjA' yAM pazyaccakSuH zramaM na gaccha ti / 'abhirUvA' mnojnyruupaa| 'paDirUvA' draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yasyAH sA tatheti // 1 // .. 2 - tIse NaM caMpAe nayarIe bahIyA uttarapurathime disIbhAe punnabhadde nAmaM ceie hotthA-cirAtIe, puvvapurisa-pannatte porANe, saddite, vittite, NAe, ___ [2] 'tIse 'tti tasyAM, 'Na'mityalaGkAre campAyAM nagaryAm 'uttarapurasthime' tti uttarapaurastyeuttarapUrvAyAmityarthaH, 'disibhAe'tti digbhAge, pUrNabhadraM nAma caityaM-vyantarAyatanaM, 'hottha'tti abhavat / cirAie puvvapurisa-paNNatte' ciram-cirakAla Adi:-nivezo yasya taccirAdikam, ata eva pUrvapuruSaiH-atItanaraiH prajJaptam-upAdeyatayA prakAzitaM pUrvapuruSaprajJaptam / 'porANe'ti cirAdikatvAtpurAtanam / 'saddie 'tti zabdaH-prasiddhiH saJjAto yasya tacchabditam / 'vittie'tti vittaM-dravyaM tadasti yasya tadvittikaM, vRttiM vA''zritalokAnAM dadAti yattadvRttidam / 'kittie'tti pAThAntaraM, tatra kIrttitaM-janena samutkIrttitaM kIrttidaM vA / 'NAe'tti nyAyanirNAyakatvAt nyAyaH, jJAtaM vA-jJAtasAmarthyamanubhUtatatprasAdena lokeneti / // 1. B khN.| prvikiirnnaa-mu.|| 2.jANabhuMgA B // 3.0mAnAbhi0 jJAtA. vRttau patra 4 // 4. khN.| 0ttaanikaiH-mu.| 0ttAnaiH- jJAtA.vRttau patra 4 // 5. animessaiH-khN.| animiSai0 jJAtA. vRttau / 6. prAsAdeSu bhavA prAsAdIyA prAsAdabahulA ityarthaH- iti rAja.vR. 3B // 7. jambUdvIpapra.hI.vRttau cirAdikaM, cirAtItaM, cirAtigaM-iti pAThavayaM , vyAkhyAtamasti, cIrAtItamiti pATha : svIkRto'sti // 8. rAja.vRttau. kittie-iti pAThaH / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zrI aupapAtikasUtram sacchatte, sajjhae, saghaMTe, sapaDAgAipaDAgamaMDie, salomahatthe, katavetaDDie', lAuloiyamahie, gosIsa-sarasarattacaMdaNa-daddaradinnapaMcaMgulitale, uvaciyavaMdaNakalase, vaMdaNaghaDa-sukatatoraNa-paDiduvAradesabhAge, Asattosatta-vipula-vaTTa vagghAriyamalladAmakalAve paMcavannasarasa-surabhimukka-pupphapuMjovaMyArakalite, sacchatraM sadhvajaM saghaNTamiti vyaktam / 'sapaDAgAipaDAgamaMDie' saha patAkayA vartata iti sapatAkaM tacca tadekAM patAkAmatikramya yA patAkA sA atipatAkA tayA maNDitaM yattattathA, vAcanAntare- 'sapaDAe paDAgAipaDAgamaMDie'tti / 'salomahatthe' lomamayapramArjanakayuktam / 'kayaveyaDDie' kRtavitardikaM-racitavedikam / 'lAulloiyamahie' lAiyaM-yadbhUmezchagaNAdinopalepanam, ulloiyaM-kuDyamalAnAM seTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaM, tatastAbhyAM mahi tamiva mahitaMpUjitaM yattattathA / 'gosIsa-sarasarattacaMdaNadaddara-dinnapaMcaMgulitale' gozIrSeNa sarasaraktacandanena ca daIreNa-baha lena capeTAprakAreNa vA dattAH paJcAGgulayaH talA:-hastakA yatra tattathA / 'uvaciyavandaNakalase' upacitA-nivezitAH vandanakalazA-mAGgalyaghaTA yatra tattathA / "vaMdanaghaDa-sukaya-toraNa-paDiduvAradesabhAge' vandanaghaTAzca suSThukRtatoraNAni ca dvAradezabhAgaM dvAradezabhAgaM prati yasmiMstadvandanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAMgaM, dezabhAgAzca dezA eva / 'Asattosatta-vipula-vaTTa-vagghAriya-malladAmakalAve' Asakto-bhUmau saMbaddha: utsakta:uparisaMbaddhaH vipula:-vistIrNaH vRtta:-vartula: 'vagghArio'tti pralambamAna: mAlyadAma-kalApaHpuSpamAlAsamUho yatra tattatheti / 'paJcavaNNa-sarasasurabhimukka-pupphapuMjovayArakalie' paJcavarNena kAlAgurupavarakuMdurukka-turukkadhUvamaghamaghetagaMdhuddhatAbhirAme, sugaMdhavaragaMdha-gaMdhie, gaMdhavaTTibhUe, naDa-naTTaga-jalla-malla-muTThita-velaMbaga-kaha ka pavaga-lAsaka-AikkhagalaMkha-maMkha-tUNailla-tuMbavINita-bhujaga-mAgahaparigate, bahujaNa-jANavatassa vissutakittIe, bahujaNassa Ahussa, AhuNijje, pAhuNijje, accaNijje, vaMdaNijje, namaMsaNijje, pUyaNijje, sakkAraNijje, sammANaNijje, kallANaM, maMgalaM, devataM, ceiyaM, viNaeNaM pajjuvAsaNijje, divve, sacce, saccovAe, 1. B | 0DDIe-B 0die-mu.V || 2. VI caMdaNakalase caMdaNa0 mu.pu.pre. N evamagre'pi // 3. pupre.! mu. / paMcavihasarasa0 BSJ jJAtA. vR.pa.4 // 4. B | 0vakAra0 khaM. / / / 5. capeTAkAreNa-iti jJAtA. vR. patra 4 // 6. caMda0 mu. / evamagre'pi / 7. pu.pre. | 0 turaka0VI 8. JkhaM. / maghamaghamagheta0 LBJ mUla | maghamaghaMta0 N mu. // 9. AiMkhaga0 pu.pre. // 10. Ahassa-BJ || Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 2] pUrNabhadracaityavarNanam / [saccaseve] sannihiyapADihere jAgasahassabhAga-paDicchae bahujaNo accei Agamma puNNabhadaM ceiyaM puNNabhadaM ceiyaM // 2 // ___3 - se NaM puNNabhadde ceie, ekkaNaM mahatA vaNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte // 3 // sarasena surabhiNA muktena-kSiptena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa pUjayA kalitaM yattattathA / 'kAlAgurupavarakuMdurukka-turukka-dhUva-maghamanta-gandhuddhayAbhirAme' kAlAguruprabhRtInAM dhUpAnAM yo maghamaghAyamAno gandhaH uddhRtaH-udbhUtastenAbhirAmaM yattattathA, tatra 'kuMdurukkaMti cIDA 'turukkaM ti ca sihalakam / 'sugandhavara-gaMdhagaMdhie' sugandhA ye varagandhA:- pravaravAsAsteSAM gandho yatrAsti tattathA / 'gandhavaTTibhUe' saurabhyAtizayAd gndhdrvyguttikaaklpmityrthH| 'naDa-naTTe 'tyAdi, pUrvavannavaramiha bhujagA-bhujaGgA bhogina ityarthaH, bhojakA vA-tadarcakAH, 'mAgadhA' bhaTTA iti / 'bahujaNa-jANavayassa vissuyakittie' bahorjanasya-paurasya jAnapadasya ca-janapadabhavalokasya vizrutakIrtikaM-pratItakhyAtikam / 'bahujaNassa Ahussa'tti AhotuH-dAtuH, kvacididaM na dRshyte| 'Ahu Nijje 'tti AhavanIyaM-sampradAnabhUtam, 'pAhuNijje 'tti prakarSeNa AhavanIyam, 'accaNijje' candana-gandhAdibhiH, 'vandaNijje' stutibhiH, 'namaMsaNijje' praNAmataH, 'pUyaNijje' puSpaiH, 'sakkAraNijje' vastraiH, 'sammANaNijje' bahumAnaviSayatayA / 'kallANaM maGgalaM devayaM ceiyaM viNaeNaM pajjuvAsaNijje' kalyANamityAdibuddhyA vinayena paryupAsanIyaM, tatra 'kalyANam' arthahetuH 'maGgalam' anarthapratihatihetuH 'daivataM' daivaH 'caityam' iSTadevatApratimA, 'divve' divyaM pradhAnam, 'sacce' satyaM satyAdezatvAt, 'saccovAe' satyAvapAtam, 'satyasevaM' sevAyAH saphalIkaraNAt / 'saNNihiyapADihere ' vihitadevatAprAtihAryam / 'jAgasahassabhAgapaDicchae' yAgA:-pUjAvizeSAH brAhmaNaprasiddhAH tatsahasrANAM bhAgam-aMzaM pratIcchati AbhAvyatvAt yattattathA, vAcanAntare 'jAga-bhAga-dAya-sahassapaDicchae' yAgAH-pUjAvizeSAH bhAgAviMzatibhAgAdayo dAyA:-sAmAnyadAnAnyeSAM sahasrANi pratIcchati yattattathA / 'bahujaNo' ityAdi sugama, navaraM 'puNNabhadaM ceiyaM puNNabhadaM ceiyaM' iti atra dvirvacanaM bhktismbhrmvivkssyeti||2|| . [3] 'savvao samantA' iti sarvataH-sarvvadikSu samantAt-vidikSu / 1-2. kAlAgaru0 B khaM. // 3. pupre. jambUdvIpa pra.pu.vRttyAdau // 4. kRSNa eva jAgasahassa0 iti jJAtA.vR.patra 5 // zrI aupa. 2 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram 4 - se NaM vaNasaMDe kiNhe kiNhobhAse nIle nIlobhAse harite haritobhAse sIte sItobhAse niddhe niddhobhAse tivve tivvobhAse kiNhe kiNhacchAe nIle nIlacchAe harie hariyacchAe sIte sIyacchAe niddhe niddhacchAe tivve tivvacchAe ghaNakaDitakaDicchAe ramme mahAmehanikuraMbabhUe // 4 // ___ [4] 'kiNhe 'tti kAlavarNaH / 'kiNhobhAse' tti kRSNAvabhAsa: kRSNaprabhaH, kRSNa evAvabhAsata iti kRSNAvabhAsaH / evaM 'nIle nIlobhAse' pradezAntare, 'harie hariobhAse' pradezAntare eva, tatra nIlo-mayUragalavat, haritastu zukapicchavat, haritAlAbha iti vRddhAH / 'sIe' tti zIta: sparzApekSayA, vallayAdyAkrAntatvAt iti vRddhAH / 'niddhe' tti. snigdho na tu rUkSaH / 'tivve' tti tIvro varNAdiguNaprakarSavAn / 'kiNhe kiNhacchAe' tti, iha kRSNazabdaH kRSNacchAye ityasya vizeSaNamiti na punaruktatA, tathAhi -kRSNaH san kRSNacchAyaH, chAyA cAdityAvaraNajanyo vastuvizeSaH / 'ghaNakaDiyakaDicchAe'tti anyo'nyaM zAkhA[prazAkhA]nupravezAd bahalanirantaracchAya ityarthaH / 'mahAmehaNikuraMbabhUe' tti mahAmeghavRndakalpaH // 4 // 5- te NaM pAyavA mUlamaMto kaMdamaMto khaMdhamaMto tayAmaMto sAlamaMto pavAlamaMto pattamaMto pupphamaMto phalamaMto bIyamaMto haritamaMto aNupubva-sujAtaruilavaTTabhAvapariNatA eMgakhaMdhA aNegasAlA aNegasAhappasAha viDimA aNeganaravAmasuppasAriyaagejjha-ghaNa-vipula-baddhakhaMdhA . ApAINapaDINAyayasAlA udINa-dAhiNa-vitthiNNA oNaya-Naya-paNata-vippahAiya-olaMbapalaMbasAhappasAhaviDimA avAdINapattA aNuInnapattA A. [5] 'te NaM pAyava' tti yatsaMbandhI vanakhaNDa iti / 'mUlamanto kandamanto' ityAdIni daza padAni, tatra kando-mUlAnAmupari vRkSAvayavavizeSo, matuppratyayazceha bhUmni prazaMsAyAM vA / skndhH-sthuddm| 'taya'tti tvak valkaM, zAlA-zAkhA, pravAla:-pallavAGkara :, zeSANi 1. kaDiyacchAe-khaM. // 2. sUtrakR. cUrNi: pa. 450 dRSTavyA // 3. V saMskaraNe atra 'se NaM pAyave mUlamaMte...' ityAdi ekavacanAntaH pAThaH svIkRtaH nAyA. vR. patra 6, jIvA. vR. patra 187, jaMbU. zAvR. patra 29 bahuvacanAnta: pAThaH dRzyate / / 4. khN.| haritamaMto-B mu. nAsti / / 5. pu. pre. / egkhNdhii-|| ekkakhaMdhA-B mu. / ekkakhaMdhI-V | te pAdapAH pratyekamekaskandhAH, prAkRte cAsya strItvamiti 'egakkhaMdhI' iti jambUdvIpapra. zA. vRttau patra 29 // 6.A cihnadvayamadhyavartipATha: mu. VB.J. nAsti, pupre / asti / / 7. khaM. / valkalaM-mu. / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 2-5] vanakhaNDavarNanam pratItAni / 'hariyamante' tti kvacid dRzyate, tatra haritAni-nIlatarapatrANi / 'aNupuvvasujAya-ruila-vabhAva-pariNaya'tti AnupUryeNa-mUlAdiparipATyA suSTha jAtA rucirAH vRttabhAvaM ca pariNatAH parigatA vA ye te tathA / 'aNegasAhappasAhaviDimA' aneka zAkhAprazAkho viTapa:- tanmadhyabhAgo vRkSavistAro vA yeSAM te tathA / 'aNeganaravAmasuppasAriya-agejjha-ghaNa-vipula-baddha-khaMdhe'tti anekAbhirnaravAmAbhiH suprasAritAbhiragrAhyo ghano-nibiDo vipulo-vistIrNo baddho-jAtaH skandho yeSAM te tathA, vAcanAntare'tra sthAne'dhikapadAnyevaM dRzyante-'pAINa-paDINAyayasAlA udINa-dAhiNavitthiNNA oNayanaya-paNaya-vippahAiya-olaMba palaMbasAhappasAhaviDimA avAtINapattA aNuINNa-pattA' iti, ayamarthaH- prAcIna-pratIcInayoM:-pUrvA-'paradizorAyatA-dIrghA zAlA-zAkhA yeSAM te tathA, udIcIna-dakSiNayo:-uttara-yAmyayordizorvistIrNA-viSkambhavanto ye te tathA, avanatAadhomukhA natA-AnamrAH praNatAzca-nantuM pravRttAH viprabhAjitAzca vizeSato vibhAgavatyaH avalambA-adhomukhatayA avalambamAnAH pralambAzca-atidIrghAH zAkhAH prazAkhAzca-yasmin sa tathAvidho viTapo yeSAM te tathA, avAcInapatrAH-adhomukhaparNAH anudgIrNapatrA:-vRttatayA abahi nirgataparNAH / acchiddapattA aviralapattA avAINapattA aNaIipattA nidbhUyajaraDhapaMDupattA navahariya bhisaMta-pattabhAraMdhakAra-gaMbhIra-darisaNijjA uvaNiggaya-nava-taruNa athAdhikRtavAcanA'nuzri yate- 'acchiddapatto' nIra ndhrptraaH| 'aviralapattA' nirantaradalAH / 'avAINapattA' avAcInapatrA adhomukhapalAzAH, avAtInapatrA vaa-avaatophtbrhaaH| 'aNaIipattA' itivirahi tcchdaaH| 'niLUyajaraDhapaMDupattA' apgtpuraannpaannddurptraaH| 'navahariya-bhisaMta-pattabhAraMdhakAra-gaMbhIradarisaNijjA' navena haritena bhisaMtattidIpyamAnena patrabhAreNa-dalacayenAndhakArA-andhakAravantaH ata eva gambhIrAzca dRzyante ye te 1. khaM. / vRttbhaavaishc-mu.| 2. vRkSAvayavavizeSo veti. pra.'.iti mu. TippaNe // 3. viulavaTTa(baddha) khNdhe-mu.| nAyA.vR.patra 5, jIvA. vR. patra 187, rAya. vR. pa 6A madhye 'vRtta' iti vyAkhyA kRtA / / 4. "uvaviNiggaya0 rAya.vR.pa. 14, jIvA0 3/274, jaMbU. zAvR. patra 29, hIvR. patra 13" iti V pR.7 Ti. 5. // 5. kimuktaM bhavati ?' na teSAM patreSu vAtadoSataH kAladoSato vA gaDDarikAdiritirupajAto yena teSu patreSu chidrANyabhaviSyannityacchidrapatraH' iti rAya. vRttau 6A // 6. aviralapatrA iti, atra hetau prathamA, tato'yamarthaH- yato aviralapatrA ato'cchidrapatrAH,... avAtInapatratvAdaviralapatrAH. atItipatratvAdaccAcchidrapatrAH, rA.7.6B || Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI aupapAtikasUtram patta-pallava-komalaujjala-calaMtakisalaya-sukumAlapavAla-sobhitavaraM kuraggasiharA niccaM kusumiyA niccaM mAiyA niccaM lavaiyA niccaM thavaiyA niccaM gulaiyA niccaM gocchiyA niccaM jamaliyA niccaM juliyA niccaM viNamiyA NiccaM paNamiyA NiccaM kusumiya-mAiya-lavaiya-thavaiya-gulaiyagocchiya-jamaliya-juvaliya-viNamiya-paNamiya-suvibhatta-'piMDi-maMjari vaDiMsayadharA // 5 // tathA / 'uvaNiggaya-nava-taruNa-patta-pallava-komalaujjalacalaMtakisalaya-sukumAlapavAla-sohiyavaraMkuraggasiharA' upanirgatairnavataruNapatrapallavaiH-atyabhinavapatragucchai: tathA komalojjvalaizcaladbhiH kizalayaiH-patravizeSaiH tathA sukumArapravAlaiH zobhitAni varAGkarANi agrazikharANi yeSAM te tathA / iha ca aGkura- pravAla-kisalaya-patrANAmalpabahubahutarAdikAlakRtA'vasthAvizeSAdvizeSaH sambhAvyata iti / 'niccaM kusumiyA' ityAdi vyaktaM, navaraM 'mAiya'tti mayUritAH 'lavaiya'tti pallavitA: 'thavaiya'tti stabakavanta: 'guMlaiyA' gulmavantaH 'gocchiyA' jAtagucchAH, yadyapi ca stabaka guccha yoravizeSo nAmakoze'dhItastathA'pIha puSpapatrakRto vizeSo bhAvanIyaH, 'jamaliya'tti yamalatayA-samazreNitayA vyavasthitAH, 'juvaliya'tti yugalatayA sthitAH, "viNamiya'tti vizeSeNa phala-puSpabhAreNa natAH, paNamiya'tti tathaiva nantumArabdhAH, prazabdasyAdikArthatvAt / 'niccaM kusumiya-mAiya-lavaiya-thavaiyagulaiya-gocchita-jamaliya-juvaliya-viNamiya-paNamiya-suvibhatta-piMDi-maMjarivaDiMsagadhara'tti kecit kusumitAdyekaikaguNayuktAH apare tu samastaguNayuktAH, tataH kusumitAzca te ityevaM karmadhArayaH, navaraM suvibhaktAH-suviviktA: suniSpannatayA piNDyolumbyo maJjaryazca pratItAstA eva avataMsakA:-zekharakAstAn dhArayanti ye te tathA // 5 // 1. pu.pre.| piMDa0 mu. NV pAThA. / jIvA. vR. patra 182 jaMbU. zAvR. patra 25 rAya. vRttau ca 'paDi-maMjari' iti pAThaH 'prativiziSTo maJjarIrUpo' rAya. vR. 7A / / 2. khaM. B | pravAlapallavaki0 mu.| 3. 'niccaM mAlaiyA (mauliyA) iti nityaM sarvakAlaM mukulitAni, mukulAni nAma kuDmalAni kalikA ityarthaH' rAya.vR.6 BI jIvA.vR.patra 182 jaMbU. zAvR. patra 25 api'mukulitA' iti vyAkhga, jaMbU.hI.vR. patra 13 mukulitA mayUritA iti / 4. guluiyA B khaM. / menA-ittharthaH // 5. viviktA- B khN.| "aupapAtikAdau tu 'suvibhattapaDi (piMDa) maMjarIvaDiMsagadharAo' iti pAThastatra suvibhaktA - ativibhaktAH suniSpannatayA piNDyo-lumbyo maJjaryazca pratItA: zeSaM tathaiva " iti jambU. zA. vR.25 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 5-6] vanakhaNDavarNanam 6-suya-barahiNa-mayaNasAla-koila-kobhaMgaka-bhiMgAraga-koMDalaka jIvaMjIvaka-NaMdImuha-kavila-piMgalakkhaga-kAraMDa-cakkavAya-kalahaMsa-sArasaaNegasauNagaNamihuNaviraiya-saguNNaita-mahurasaraNAdite suramme saMpiMDitadaritabhamara-madhukaripahakara-pariliMtamattachappada-kusumAsavalola-mahuragumagumentaguMjaMta-desebhAge abbhaMtarapupphaphale bAhirapattocchaNNe pattehi ya pupphehi ya occhanna-palicchanne sAuphale niroyae akaMTae nANAvihaguccha gummamaMDavagarammasobhie vicittasuhakeubhUe vAvIpukkhariNidIhiyAsu ya sunivesiyarammajAlaharae // 6 // [6] 'suya-barahiNa-mayaNasAla-koila-kobhaMgaka-bhiMgAraka-koMDalakajIvaMjIvaka-naMdImuha -kavila- piMgalakkhaga-kAraMDa-cakkavAya-kalahaMsa-sArasaaNegasauNagaNamihuNaviraiya-saguNNaiya-mahurasaraNAie' zukAdInAM sArasAntAnAmanekeSAM zakunagaNAnAM mithunairviracitaM zabdonnatikaM ca- unnatazabdakaM madhurasvaraM ca nAditaM-lapitaM yasmin sa tathA, vanakhaNDa iti prakRtam / 'suramme' atizayaramaNIyaH / 'saMpiMDiya-dariyabhamara-mahukari-pahakara-parilinta-mattachappaya-kusumAsavalola-mahura-gumagumaMtaguMjaMtadesabhAge' saMpiNDitA: dRptAnAM bhramaramadhukarINAM vanasatkAnAmeva pahakaratti-nikarA yatra sa tathA, parilIyamAnA-anyata Agatya layaM yAnto mattaSaTpadAH kusumAsavalolA:kiJjalkalampaTA: madhuraM gumagumAyamAnAH guJjantazca-zabdavizeSaM vidadhAnAH dezabhAgeSu yasya sa tathA, tataH krmdhaaryH| 'abbhantara-pupphaphale bAhirapattocchanne pattehi ya pupphehi ya occhannapaMlicchaNNe' atyantamAcchAdita ityarthaH, etAni trINyapi kvacid vRkSANAM vizeSaNAni dRzyante-'sAuphale 'tti miSTaphalaH, 'niroyae'tti rogavarjitaH, 'akaNTaka' iti 1. kohaMgaka-mu. / 0koraka0 jIvA. 3/275 koruMgaka iti rAya. vR. 58 / / 2. V muH| mihuNaviyarita0 B pupre. N pAThA0 / / 3. akaMTae, mu. v jIvA. 3/275, rAya. vR. patra 16 asti, pu. pre. JL nAsti / / 4. BpukkharaNi0 / pupre. V pAThA. // 5. cakorapakSI // 6. tetara // 7. baTerapakSI // 8.atra zukAH- kIrAH, bahiNo-mayUrAH, madanazAlikA:- zArikAH, kokilA:- pikAH, cakravAka-kalahaMsa-sArasAH pratItA, zeSAstu, jIvavizeSAH lokato veditavyAH, rAja.va. 7 A || 9. 0paDivalicchiNNe-mu. / tathA patraizca puSpaizca avacchana-paricchannAHatyantamAcchAditAH rAja. vR. 7B || Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI aupapAtikasUtram kvacit 'NANAviha-guccha -gumma-maMDavaga-rammasohie'tti tatra gucchA-vRntAkyAdayo gulmAnavamAlikAdayo mnnddpkaa-ltaamnnddpaadyH| 'ramme'tti kvacinna dRzyate / 'vicitta-suhakeubhUe' vicitrAn zubhAn ketUn-dhvajAn bhUta:-prAptaH / 'vicitta-suha-seubahule'tti pAThAntaraM, tatra vicitrAH zubhA: setavaH-pAlibandhA yatra ketubahulazca ya: sa tathA / 'vAvIpukkhariNi-dIhiyAsu ya sunivesiya-ramma-jAlaharae' vApISu-caturasrAsu, puSkariNISuvRttAsu puSkaravatISu vA, dIrghikAsu ca-RjusAraNISu suSTha nivezitAni ramyANi jAlagRhakANi yatra sa tathA // 6 // ___7 - piMDima-NIhArimaM sugaMdhiM suha-surabhi-maNaharaM ca mahatA gaMdhaddhaNiM muyaMtA NANAvihagucchagummamaMDavakagharaka-suhasetu-ketu-bahulA aNegaraha-jANajugga-siviya-pavimoyaNA surammA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // 7 // [7] 'piMDimanIhArimaM sugaMdhiM suha-surabhi-maNaharaM ca mahayA gaMdhaddhaNiM muyaMtA' piNDimani rimAM-pudgalasamUha rU pAM dUradezagAminI ca sugandhiM ca-sadgandhikAM zubhasurabhibhyo gandhAntarebhyaH sakAzAnmanoharA yA sA tathA tAM ca, mahatA mocanaprakAreNa vibhaktivyatyayAnmaha tI vA gandha eva dhrANihe tutvAt tRptikAritvAd gandhadhrANistAM muJcanta iti vRkSavizeSaNam / evamito'nyAnyapi 'nANAvihagucchagummamaMDavakagharakasuhaseukeu bahulA' nAnAvidhA gucchAH gulmAni maNDapakA gRhakANi ca yeSAM santi te tathA,tathA zubhAH setavaH-mArgA AlavAlapAlyo vA, ketavaH-dhvajA bahulA-bahavo yeSAM te tathA, tataH krmdhaaryH| 'aNegarahajANajuggasiviyapavimoyaNA'anekeSAM rathAdInAmadho'tivistIrNatvAt pravimocanaM yeSu te tathA / 'surammA pAsAiyA darisaNijjA abhirUvA paDirUva'tti etAnyeva vRkSavizeSaNAni vanakhaNDavizeSaNatayA vAcanAntare'dhItAni // 7 // 1. rAya.vRttau 7 B saMskRtachAyArUpo pATha: dRzyate / 2. pu.pre. V rAya. vR. patra 6 A 'ramma' iti pATho na dRzyate // 3. B / nihA. mu. / nirhArimAM - jJAtA vR.7 pAiasaddamahaNNavo madhye'pi 4. 0ndiM - sugandhikAM B jJAtA. va. patra 7 // 5. 0 gaccha0 khaM. evamagre'pi / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 7-8 ] azokavRkSavarNanam 8 - tassa NaM vaNasaMDassa bahumajjhadesabhAe, ettha NaM mahaM ekke asokavarapAdave paNNatte / kusa-vikusa-visuddha-rukkhamUle mUlamaMte kaMdamaMte khaMdhamaMte jAva pavimoyaNe suramme pAsAdIe darisaNijje abhirUve paDirUve // 8 // _[8] 'tassa NaM vaNasaMDasse'tyAdau azokapAdapavarNake kvacididamadhikamadhIyate"dUrovagaya-kaMdamUla-vaTTa-laTTha-saMThiya-siliTTha -ghaNa-masiNa-Niddha-sujAya-niruvahauvviddha-pavarakhaMdhI' dUropagatAni-atyarthaM bhUmyAmavagADhAni kandamUlAni-pratItAni yasya sa tathA, vRtto-vatulo, laSTo-manojJaH, saMsthito-viziSTasaMsthAnaH, zliSTa :-saGgato, ghano-nibiDo, masRNaH-aparuSaH, snigdhaH-arUkSaH, sujAtaH-sujanmA, nirupahato-vikAravirahitaH, udviddhaH atyarthamuccaH, pravara :-pradhAnaH, skandhaH-sthuDaM yasya sa tathA, inpratyayazca smaasaantH| 'aNeganarapavarabhuyAgejjho' anekanarANAM pravarabhujaiH- pralambabAhubhirvAmAbhirityarthaH,agrAhyaHanAzleSyo yaH sa tathA, 'kusumabhara-samonamaMta-pattalavisAlasAlo' kusumabhareNa samavanamantyaH patralA:-patravatyaH vizAlA zAlA yasya sa tathA, 'mahukari-bhamaragaNa-guma-gumAiyaniliMta-uDDiMta-sassirIe' madhukarIbhramaragaNena-lokarUDhigamyena, 'gumagumAvitena' kRtagumagumetizabdena 'nilIyamAnena-nivizamAnena, uDDIyamAnena ca-utpatatA sazrIka:- sazobho yaH sa tathA / 'NANAsauNagaNa-mihuNa-sumahura -kaNNasuhapalattasaddamahure' nAnAvidhAnAM zakunigaNAnAM yAni mithunAni teSAM sumadhura : karNasukhazca yaH pralaptazabdastena madhura iva madhuromanojJo yaH sa tathA / athAdhikRtavAcanA- 'kusa-vikusa-visuddha-rukkhamUle' kuzA-darbhAH vikuzA-balvajAdayastairvizuddhaM-virahitaM vRkSAnurUpaM vRkSavistarapramANamityartho mUlaM-samIpaM yasya sa tathA / 'mUlamaMte' ityAdivizeSaNAni pUrvavadvAcyAni yAvat 'paDirUve' // 8 // ____9 - se NaM asogavarapAyave annehiM bahUhiM tilaehiM, lauehiM, chattovehiM, sirIsehiM, sattavannehiM, dahivannehi, loddhehiM, dhavehi, caMdaNehiM, ajjuNehiM, NIvehiM, kuDaehiM, kalaMbehiM, savvehiM, phaNasehiM, dAlimehiM, sAlehiM, 1. jAvanirdiSTapAThArthaM dra. sU. 5-6-7 / / 2. Baa parimoyaNA-pupre. / parimoyaNe-LV pAThA. // 3. rAya. vRttau pa. 4 B madhye- 'duruggayakandamUlavaTTalaTThasaMdhiasiliTe ghaNamasiNasaNiddhaaNupuvvi-sujAyaNiruvahatovviddhapavarakhaMdhI aNegaNarapavarabhuyaagejjhe... tathA laSTAM manojJAM sandhayaH zAkhA gatA yasya sa laSTasandhiH' iti pAThaH 4. 0gumAgumA0khaM. evamagre'pi / 5. khN.| gumAintatti-mu. |0gumaaiten-B|| 6. khaM. / niiliiy0mu.| 7. kuza-vikuza-vizuddha0 saM. // 8. pu.pre.| bauehi-v paatthaa.| bakulaiH (lakucaiH) mu. / 9. pu.pre.| savvehi-v jIvA. 3/388 rAya. vR. 5.12 nAsti / / 10. pu.pre.| dADimehi-V / nAsti BJ // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI aupapAtikasUtram tAlehiM tamAlehiM, piyaehiM, piyaMgUhi, purovagehi, rAyarukkhehi, naMdirukkhehiM, savvao samaMtA saMparikkhitte // 9 // 10 - te NaM tilagA laugA jova naMdirukkhA, kusa-vikusa-visuddharukkhamUlA, mUlamaMto, kaMdamaMto, eesiM vannao bhaNiyavvo jova siviya pavimoyaNA surammA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // 10 // 11 - te NaM tilagA lauyA jIva naMdirukkhA annAhiM bahUhiM paumalayAhiM, nAgalayAhiM, asogalayAhiM, caMpagalayAhiM, cUyalayAhiM, vaNalayAhiM, vAsaMtiyalayAhiM, aimuttagalayAhiM, kuMdalayAhiM, sAmalayAhiM savvato samaMtA saMparikkhittA tAo NaM paumalayAo nAgalayAo jAva sAmalayAo niccaM kusumiyAo niccaM mAiyAo jA~va suvibhattapiMDimaMjari-vaDeMsagadharIo pAsAiyAo darisaNijjAo abhirUvAo paDirUvAo // 11 // ___ [9-11] so'zokavarapAdapaH anyairbahu bhistilakairlakucaizchatropaiH, zirISaiH, saptaparNaiH-ayukchadaparyAyairayukpatranAmakaiH, dadhipaNaiH, lodhaiH, dhavaiH, candanaiHmalayajaparyAyaiH, arjunaiH-kakubhaparyAyaiH, nIpaiH-kadambaH, kuTajaiH-girimalli kAparyAyaiH, savyaiH, panasaiH, dADimaiH, zAlaiH-sarjaparyAyaiH, tAlaiH-tRNarAjaparyAyaiH, tamAlaiH, priyakaiHasanaparyAyaiH, priyaGgubhiH-zyAmAparyAyaiH, puropagaiH, rAjavRkSaiH, nandivRkSaiH-rUDhigamyaiH sarvataH samantAt samparikSipta ityAdi sugamamApadmalatAzabdAditi / 1. "nighaMTuo aura zabdakozoM meM purovaga zabda nahIM milatA hai| rAyapaseNIyavRtti (pR. 102) meM uddhRta pATha meM yaha zabda nahIM hai| jIvAbhigama (3/388) meM isake sthAna para pArAvaya zabda hai / isa lie yahAM pArAvaya zabda le rahe hai| pArAvaya (pArApata) phAlasA 'jaina Agama vanaspati koza' pR. 193 / / 2. dra.sU. 9 // 3. dra.sU. 5-7 // 4. V / parimoyaNA-pu.pre. LVpAThA. || A dra.sU. 9 // 5. pu.pre.| paumalayAo NiccaM kusu0 mu. B pu. pre. rAya.vR. v || 6. khN.| kusumiyAo jAva vaDisayadharIo-mu. BJ || 7. dra.sU. 5 // 8. rAjapraznIyasUtre (sU.3) asogavarapAyavapuDhavisilAvaTTayavattavvayA uvavAtiyagameNaM neyA iti pAThaH rAyapaseNIyasUtrasya malayagirisUrivRttauazokavarapAdapasya pRthivIzilApaTTakasya ca vaktavyatA aupapAtika-granthAnusAreNa jJeyA, sA caivaM-iti likhitvAaupapAtikasUtrasya pAThAH pradarzitAH tatra ye kecana viziSTapAThAH adhikapAThAH dRzyante teSAmagre saMsUcanaM yathAsthAnaM kariSyAmaH // 9. puraH agre tathA upa samIpe ca gataiH puropagaiH, rAjante vRkSeSu rAjavRkSaiH etad vizeSaNadvayaM, tadviziSTaiH nandivRkSaiH iti sambhAvyate / yadi vA nandiH vRddhau vardhamAnaiH anantaroktaiH vRkSaiH - ityarthaH / / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 9-12] azokavRkSavarNanam _ 'paumalayAhiM 'ti padmalatAH-sthalakamalinyaH padmakAbhidhAnavRkSalatA vA, nAgAdayo vRkSavizeSAsteSAM latA:-tanukAsta eva, tatrA'zoka:-kakellI, cUtaH-sahakAra :, vana:pIlukaH,vAsantIlatA atimuktakalatAzca yadyapyekArthA nAmakoze'dhItAstathA'pIha bhedo rUDhito'vaseyaH, zyAmA-priyaGguH, zeSalatA rUDhigamyAH // 9-11 // __ 12 -- tassa NaM asogavarapAyavassa uvariM bahave aTThamaMgalagA paNNattA taM jahA-sovatthiya-sirivacchanaMdiyAvatta-vaddhamANaya-bhaddAsaNa-kalasa-maccha dappaNA savvarayaNAmayA, acchA, saNhA, laNhA, ghaTThA, maTThA, nIrayA, nimmalA, nippaMkA, nikkaMkaDacchAyA, sappabhA, samirIyA, saujjoyA, pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / tassa NaM asogavarapAdavassa uvariM bahave kiNhacAmarajjhayA, nIlacAmarajyA, lohiyacAmarajjhayA, sukillacAmarajjhayA hAliddacAmarajjhayA, acchA, saNhA, ruppapaTTA, vairAmayadaMDA, jalayAmalagaMdhiyA surammA pAsAiyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / [12] iha latAvarNakAnantaramazokavarNakaM pustakAntare idamadhikamadhIyate-'tassa NaM asogavarapAyavassa uvari bahave aTThaTThamaMgalagA paNNattA' aSTAvaSTAviti vIpsAkaraNAtpratyekaM te'STAviti vRddhAH, anye tvaSTAviti saGkhayA, aSTamaGgalakAnIti ca saMjJA / 'taMjahA-sovatthiya 1 sirivaccha 2 naMdiyAvatta 3 vaddhamANaga 4 bhaddAsaNa 5 kalasa 6 maccha 7 dappaNA8' tatra zrIvatsaH-tIrthaGkarahRdayAvayavavizeSAkAro, nandyAvartaH- pratidigravakoNaH svastikavizeSo ruDhigamyo, varddhamAnakaM-zarAvaM, puruSArUDhaH puruSa ityanye' bhadrAsanaM-siMhAsanaM, darpaNa:-AdarzaH zeSANi pratItAni / 'savvarayaNAmayA' 'acchA' svacchAH AkAzasphaTikavat, 'saNhA' zlakSNAH- zlakSNapudgalanirvRtatvAt, laNhA' masRNAH, 'ghaTThA' ghRSTA iva ghRSTA kharazAnayA pratimeva 'maTThA' mRSTAH sukumArazAnayA pratimeva pramArjanikayeva vA 1. - cihnadvayamadhyavartipAThaH [sUtra 12] mu. JB nAsti, v pu.pre asti / vRttau vyAkhyAto'sti // 2. pu.pre. / samIriyA-V || 3. ruppamayA vayarAmaya0 pu pre. L || 4. kvacid nandAvatta iti pAThaH, tatra nandAvarta iti zabdasaMskAraH rAyavR. 8 A / 5. ito'gre-bhagavatIsUtravRttau pa. 439 A 'svastikapaJcakamityanye, prAsAdavizeSamityanye' ityadhikam // 6. B khN.| maNhA-mu. / sahA lahA-iti rAja.vR. 4A | laNhAnimasRNAni ghuNTitapaTavad-iti rAja.va.pa. 8A || 7. kharazANayA-itti rAja. vR. 8A || Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI aupapAtikasUtram zodhitA: ata eva 'nirayA' nIrajasaH rajorahitA: 'nimmalA' kaThinamalarahitA: 'nippaMkA' ArdramalarahitAH 'nikkaMkaDacchAyA' nirAvaraNadIptayaH 'sappabhA' saprabhAH 'samirIyA' sakiraNAH 'saujjoyA' pratyAsannavastUdyotakA: 'pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA' / . 'tassa NaM asogavarapAyavassa uvariM bahave kiNhacAmarajjhayA' kRSNavarNacAmara - yuktadhvajAH 'nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA hAliddacAmarajjhayA acchA saNhA', 'ruppapaTTA' raupyamayapatAkApaTA: 'vairAmayadaMDA' vajradaNDAH 'jalayAmalagaMdhiyA'padmavat nirdoSagandhAH 'surammA pAsAdIyA' / tassa NaM asogavarapAdavassa uvariM bahave chattAichattA paDAgAipaDAgA ghaMTAjuyalA cAmarajuyalA uppalahatthagA paumahatthagA kumuyahatthagA naliNahatthagA subhagahatthagA sogaMdhiyahatthagA puMDarIyahatthagA mahApoMDariyahatthagA satapattahatthA sahassapattahatthA sayasahassapattahatthA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA - // 12 // ___ 'tassa NaM asogavarapAyavassa' 'uvariM' upariSTAt 'bahave' 'chattAicchattA' uparyuparisthitA''tapatrANi 'paDAgAipaDAyA' patAkoparisthitapatAkAH / 'ghaNTAjuyalA cAmarajuyalA' 'uppalaha tthagA' nIlotpalakalApA: 'paumahatthagA' padmAni ravibodhyAni 'kumuyahatthagA' kumudAni candrabodhyAnIti, 'kusumahatthaya'tti pAThAntaraM 'naliNahatthagA subhagahatthagA sogaMdhiyahatthagA' nalinAdayaH padmavizeSA rUDhigamyAH, 'puMDarIyahatthayA' puNDarIkANi-sitapadmAni 'mahApuMDarIyahatthA' mahApuNDarIkANi tAnyeva mahAnti, 'sayapattahatthA sahassapattahatthA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // 12 // 13 - tassa NaM asogavarapAdavassa heTThA ettha NaM mahaM ege puDhavisilApaTTae paNNatte / isiM khaMdhasamallINe vikkhaMbhAyAmussehasuppamANe 1. pupre.| sayasahassapattahatthA-v vRttau ca nAsti / 2. patAkAbhyo lokaprasiddhebhyo'tizAyinya: patAkA: patAkAtipAtAkA: - iti rAja. vR. pa 8 // 3. nalinam-iSadraktaM padma...saugandhikaM-kalhAraM - raaj.vR.p.8.|| 4. tulA- rAya. vR. 9 A || | Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 12-13] pRthvIzilApaTTavarNanam kiNheM aMjaNaghaNa-kivANa-kuvalaya-haladharakosejjAgAsa-kesa-kajjalaMgI khaMjaNa-siMgabheda-riTThaya-jaMbUphala-asaNaga-saNabaMdhaNa-nIluppala-pattaNikaraayasikusumappagAse maragaya-masAra-kalitta-nayaNakiirAsivanne, niddhaghaNe, aTThasire rUvagapaDirUvadarisaNijje AyaMsagatalovame, suramme, siMhAsaNasaMThie surUve muttAjAlakhaiyaMtakamme IhAmiya-usabha-turaga-nara-makaravihaga-vAlaga-kinnara-ruru-sarabha-camara-kuMjara-vaNalaya-paumalaya-bhatticitte AINaga-ruta-bUra-NavaNIya-tUlaphAse, siMhAsaNa-saMThie pAsAdIe darisaNijje abhirUve paDirUve // 13 // .. [13] athAdhikRtavAcanA''zrIyate 'tassa NaM asoge'tyAdi, IsiM khaMdha samallINe' manAk skandhAsanna ityrthH| 'ettha NaM mahaM ekke' ityatra ettha NaMti zabda: azokavarapAdapasya yadadho'tretyevaM smbndhniiyH| 'vikkhaMbhA-''yAma-usseha-suppamANe' viSkambha:-pRthutvam, AyAmo-dairghyam, utsedha-uccatvameSu supramANa-ucitapramANo yaH sa tathA / 'kiNhe'tti kAla: ata eva 'aMjarNaghaNakivANa-kuvalaya-haladhara kosejjA-''gAsakesa-kajjalaMgIkhaMjaNa-siMgabheda-riTThayajaMbUphala-asaNaka-saNabaMdhaNa-nIluppalapattanikara-ayasikusumapyagAse' nIla ityarthaH tatra aJjanako vanaspativizeSaH haladharakosejja-baladevavastraM, 1. ito'gre pupre / madhye rAya. vR. patra 9 A madhye ca vAcanAntarasaMvAdipAThaH itthaM dRzyate - "aMjaNaghaNakuvalayahaladharakosejjasariye (so L rAya.vR.) AgAsakesakajjalakakkeya[rAya.pupre.]Na iMdanIla ayasikusumappagAse bhiMgajaNasiMga (bhaMga-rAya. vR.) bheyariTThaganIlaguliyagavalAiraga (ge-rAya. vR.) bhamaraniguruMba (nikuraMba-rAya. vR.) bhUe" 2. aMjaNakakuvalaya0 BJ| 3. 0asaNakusumabaMdhaNa0 pu pre. - rAya. vR. patra 9 A asaNakasAsaNabaMdhaNa0-JB | 4. 0Nikaraayasimaragaya0 Bo'nikaramaragayaAsAsaganayaNakIyAsivanne AsAsakovIyakAbhidhAno vRkSaH, nayanakIko-netramadhya tArA: asi: khaDgaM-rAya. vR. 9A / 5. 0nayaNavIyarA0 BJ || 6. ajhasire- pu. pre| ajjhasire-iti zlakSNazuSirarahitaH - rAya. va. patra 9A | 7. rUvagapaDirUvadarisaNijje - iti pATha: JB mu. V nAsti / pu.pre. L rAyavR. patra 9A asti tatra 'rUpakANAM yAni yatra saGkrAntAni (pratirUpANi) pratibimbAni taiH darzanIyo rUpakapratirUpakadarzanIyaH' iti vyAkhyA patra 9A-B || 8. 'siMhAsaNasaMThie surUve muttAjAlakhaiyaMtakamme'-iti pATha: mu. V BJ nAsti / pu.pre. L rAya. vR. patra 4B asti, tatra vyAkhyA ittham - 'siMhAsanasyeva saMsthitaM saMsthAnaM yasya sa siMhAsanasaMsthitaH, ata eva surUpaH - zobhanaM rUpam AkAro yasya sa surUpaH, itazca surUpo yata Aha - 'muttAjAlakhaiyaMtakamme' muktAjAlAni-muktAphalasamUhAH khacitAni antakarmasuprAntadezeSu yasya sa muktAjAlakhacitakarmA / 9. saMThie acche jAva paDirUve-pu pre. / / saMThie pAsAdIe jAva paDirUve -B // 10. 0ghaNakivANa0 khaM. nAsti / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram kajjalAGgI-kajjalagRhaM, zRGgabhedaH-mahiSAdiviSANacchedaH riSTakaM-ratnam, azanako-bIyakAbhidhAno vanaspatiH, sanabandhanaM-sanapuSpavRntam / 'marakaya-masAra-kalitta-nayaNakIyarAsivaNNe' marakataM-ratnaM masAro-masRNIkArakaH pASANavizeSaH, sa cAtra kaSapaTTa : sambhAvyate, kalittaM ti-kaTivaM kRttivizeSaH nayanakIkA-netramadhyatArA tadrAzivarNaH kAla ityarthaH / 'niddhaghaNe snigdhaghana: 'aTThasire 'aSTa zirAH aSTakoNa ityrthH| 'Ayasayatalovame suramme IhAmiya-usabha-turaga-nara-magara-vihaga-vAlaga-kiNNara-ruru-sarabha-camara-kuMjaravaNalaya-paumalaya-bhatticitte' IhAmRgAH-vRkAH, vyAlakA:- zvApadabhujagAH / 'AINagarUya-bUra-navaNIya-tUlaphAse' AjinakaM-carmamayavastraM, rUtaM-pratItaM, bUro-vanaspativizeSaH, tUlam-arkatUlaM, 'sIhAsaNasaMThie'-siMhAsanAkAra :, pAsAdIe jAva paDirUvettiM // vAcanAntare punaH zilApaTTakavarNakaH kiJcidanyathA dRzyate, sa ca saMskRtyaiva likhyateaJjanaka-ghana-kuvalaya-haladhara-kauzeyakaiH sadRzaH ghano megha ityarthaH, AkAza-kezakajjalakarketanendranIlA-'tasIkusumaprakAzaH, karketanendranIle ratnavizeSau, bhRGgA-'Jjana-zRGgabhedariSTaka-nIlagulikA-gavalAtireka-bhramaranikurambabhUtaH bhRGga:-kITavizeSo'GgAravizeSo vA, aJjanaM-sauvIrAJjanaM, zRGgabhedo-viSANacchedo viSANavizeSo vA, riSTa :-kAkaH phalavizeSo vA, athavA'riSTa-nIle ratnavizeSau, gulikA-varNadravyavizeSa: gavalaM-mahiSazRGgam, etebhyo-'tireko nIlatayA'tirekavAn yaH sa tathA, sa cAsau bhramaranikurambabhUtazceti karmadhArayaH, nikuramba:samUha :, jambUphalA-'sanaku sumabandhana-nIlotpalapatranikara-marakatA-''zAsakanayanakIkArAzivarNaH aashaasko-vRkssvishessH| snigdho-ghano'ta evA'zuSira :, 'rUpakapratirUpadarzanIyaH' rUpakaiH pratirUpo-rUpavAn ata eva darzanIyazca darzanayogyo yaH sa tathA, sa muktAjAlakhacitAntakarmA -muktAjAlakaparigataprAnta ityarthaH / / 13 / / 14 - tattha NaM caMpAe nayarIe koNie nAma rAyA parivasai / mahayAhimavaMta-mahaMta-malaya-maMdaramahiMdasAre, accaMtavisuddha-dIharAyakulavaMsa1. 0vIyarAkhaM // 2. khaM. B kuJjara0 nAsti // 3. zvApadA: bhujagA: vA-jJAtA. vR. 8 B // 4. "iha granthe vAcanAdvayamasti, tatraikAM bRhattarAM vyAkhyAsyAmo dvitIyA tu prAya: sugamaiva yacca tatra duravagAham tadiha vyAkhyAnato'vaboddhavyam" jJAtA.vR. patra 8 // 5. ito'gre pu preLS madhye rAya. vR. patra 90 madhye ca vAcanAntarasaMvAdipAThaH itthaM dRzyate - "aMjaNaghaNakuvalaya-haladharakosejjasariye (so / rAya.vR.) AgAsakesakajjalakakkeya[raya pu pre.]Na iMdanIlaayasikusumappagAse bhiMgaMjaNasiMga (bhaMga-rAya. vR.) bheyariTThaganIlaguliyagavalAiraga (ge-rAya. vR.) bhamaraniguruMba (nikuraMba-rAya. vR.) bhUe" // 6. rAyA hotthA / mahayA0 pupre. / / 7. mahAhimavaMtamalaya0 iti sUtrakRtAMge pAThaH / ito'gre rAjavarNakaH sUtrakRtAMge tulyaprAyaH dRzyate / aMte 'jahA uvavAie' iti sU. 2 / 1 / 646 / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 14] koNikanRpavarNanam suppasUte niraMtaraM rAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge, bahujaNa-bahumANapUjie, savvaguNasamiddhe, khattie, muie, muddhAbhisitte, mAupiusujAe, dayapatte, sImaMkare, sImaMdhare, khemaMkare, khemaMdhare, maNusside, jaNavayapiyA, jaNavayapAle, jaNavayapurohie, seukare, keukare, narapavare, purisavare, purisasIhe, purisavagghe, purisaAsIvise, purisapoMDarIe, purisavaragaMdhahatthI, ar3e, ditte, vitte, vitthiNNa-vipula-bhavaNa-sayaNAsaNa-jANa-vAhaNAiNNe, bahudhaNa-bahujAyarUva-rayae, Aoga-paogasaMpautte, vicchaDDiyapaurabhattapANe, bahudAsI-dAsa-go-mahisa-gavelagappabhUe, paDipuNNa-jaMtakosa-koTThAgArAudhAgAre, balavaM, dubbalapaccAmitte, ohayakaMTayaM, nihayakaMTakaM, maliyakaMTayaM, . [14] rAjavarNake likhyate- 'mahayAhimavaMta-mahaMta malaya-maMdaramahiMdasAre' mahAhi mavAniva mahAn zeSarAjaparvatApekSayA, tathA malayaH- parvatavizeSo, mandaro-meruH, mahendra:-parvatavizeSa: zakro vA, tadvatsAra :- pradhAno ya: sa tathA / 'accantavisuddha-dIharAyakulavaMsa-suppasUe' atyantavizuddho-nirdoSo dIrghaH cirakAlIno yo rAjJAM kularUpo vaMzastatra suSTha prasUto ya: sa tathA / 'niraMtaraM rAyalakkhaNavirAIyaMgamaMge' rAjalakSaNaiH- svastikAdibhi: virAjitamaGgamaGgaM -gAtraM yasya sa tathA, makArastu praakRtshailiiprbhvH| 'mudie 'tti muditaH pramodavAn, athavA nirdoSamAtRko, yadAha -"muio jo hoi joNisuddho" tti 'muddhAbhisitte'tti pitRpitAmahAdibhiH rAjabhirvA yo rAjye'bhiSiktaH / 'mAupiusujAe'tti pitrovinItatayA satputraH / 'dayapatte 'tti prAptakaruNAguNaH / 'sImaMkare 'tti sImAkArI, mryaadaakaariityrthH| 'sImaMdhare 'tti kRtamaryAdApAlakaH / evaM 'khemaMkare khemaMdhare 'tti kSemaM punaranupadravatA / 'maNussiMde'tti manujeSu paramezvaratvAt / 'jaNavayapiya'tti janapadAnAM piteva hitatvAt / 'jaNavayapAle 'tti tadrakSakatvAt / 'jaNapayapurohie 'tti janapadasya zAntikAritvAt / 'seukare 'tti mArgadarzaka 1. mAuM piuM sujAe-sUtra kR. 646, 'mAtuM pituM sujAtaM jahacchite maNorahe pUrayati' iti tatraiva cUNiH // 2. dayappatte-sUtrakR. // 3. ito'gre-" savvaguNasamiddhe sarvaiH zauryopazamAdibhirguNaiH samRddhaH sphitaH sarvaguNasamRddhaH, khattietti kSatrasyA 'patyaM kSatriyaH" iti rAja.vR.10 A madhye vyAkhyAtaH, atra vRttikAreNa na vyAkhyAtaH / / 4. tathA dayA(dravya) prAptaH svabhAvata: zuddhajIvadravyatvAt' iti rAja. vR.10B || Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI aupapAtikasUtram ityarthaH / 'keukare 'tti adbhutakAryakAritvena cihnakArI / 'narapavare 'tti narAH pravarA asyetikRtvA / 'purisavare 'tti puruSANAM madhye pradhAnatvAt / 'purisasIhe 'tti zUratvAt / 'purisavagghetti roSe sati raudrarUpatvAt / 'purisAsIvise 'tti puruSazcAsAvAzIviSazca puruSAzIviSaH, AzIviSazca sarpaH, kopasAphalyakaraNasAmarthyAt / 'purisapuMDarIe'tti sukhArthinAM sevyatvAt, puNDarIkaM ca sitapadmam / 'purisvrgNdhhtthii'prtiraajgjbhnyjktvaat| 'aDDe 'tti samRddhaH 'ditte 'tti dRpto darpavAn 'vitte'tti prsiddhH| 'vitthinna-viula-bhavaNasayaNAsaNa-jANa-vAhaNAiNNe 'tti vistIrNAni-vistAravanti vipulAni-prabhUtAni bhavanazayanA-''sanAni pratItAni yasya sa tathA, yAna-vAhanAni-rathA'zvAdIni, AkIrNAniguNAkIrNAni yasya sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA vistIrNavipulabhavanAni zayanA-''sanayAna-vAhanA''kIrNAni yasya sa tathA / 'bahudhaNabahujAyarUvarayate' bahu-prabhUtaM dhanaMgaNimAdikaM bahunI ca jAtarUparajate-suvarNa-raupye yasya sa tathA / 'AogapaogasaMpautte' Ayogasya-arthalAbhasya prayogA-upAyAH samprayuktAH-vyApAritA yena, teSu vA samprayuktovyApRto yaH sa tathA / 'vicchaDDiyapaurabhattapANe' viccha dite-tyakte bahujanabhojanadAnenAviziSTocchiSTasambhavAt saJjAtavicchardai vA nAnAvidhe pracure bhakta pAne-bhojana-pAnIye yasya sa tathA / 'bahudAsI-dAsa-go-mahisa-gavelappabhUe' bahavo dAsIdAsAH go-mahiSa-gavelakAzca prabhUtA yasya sa tathA, gvelkaa-urbhraaH| 'paDipuNNa-jaMtakosa-koTThAgArAudhAgAre ' pratipUrNAni yantrANi ca pASANakSepayantrAdIni kozo-bhaNDAgAraH koSThAgAraizca-dhAnyagRhaM AyudhAgArazcapraharaNazAlA yasya sa tathA / 'balavaMti prbhuutsainyH| 'dubbalapaccAmitte' durbalAH uddhiyakaMTakaM, akaMTayaM, ohayasattuM, nihayasattuM, malitasattuM, uddhiyasattuM, nijjiyasattuM, parAiyasattuM, vavagayadubbhikkhaM, mAribhaya-vippamukkaM, khemaM, sivaM, subhikkhaM, pasaMtaDiMbaDamaraM rajjaM pasAsemANe viharai // 14 // 1. 'keturnAmadhvajaH, ketubhUtaH svakulasya' iti sUtrakRtAGgacUNiH 646 (mahAvIra vi.)pR.128 Ti. 7 // 2. 'puruSa AsIviSa iva doSavinAzanazIlatayA puruSAsIviSaH' iti rAja. vR. 10 BI 'AsIviso jahA dRSTamAtrameva mArayati evaM avakAriNo riduNo a Azu mArayati' iti sUtrakRtAGgacUNiH [sUtrakRtAMga.sUtra pra. mahAvIra vi. pR.128 Ti.8] 3. 'ayogaprayogasamprayukta:- AvAhanavisarjanakuzalaH' rAja. vR. patra 11 A // 4. 'gavAM -srIgavAnAm eDakAnAM ca prabhuH' rAja.va.patra 11 A // 5-6-7. raM-khaM. // 8. ohayasattU-sUtrakR. evamagre'pi // 9. pasAhemANe-BJV pAThA. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 sUtra - 15 ] dhAriNIrAjJIvarNanam pratyamitrA:-prAtivezmikanRpA yasya sa tathA / 'ohayakaMTayaMti upahatA-vinAzitAH kaNTakAHpratisparddhigotrajA yatra rAjye tattathA, kriyAyA vA vizeSaNametat, evamanyAnyapi, navaraM nihatAHkRtasamRddhyapahArAH, malitA:-kRtamAnabhaGgAH, uddhRtA-dezAnnirvAsitAH, ata evA'vidyamAnA iti / tathA zatravaH-agotrajAH nirjitA:- svasaundaryAtizayena paribhUtAH, parAjitAstu tadvidharAjyopArjane kRtasambhAvanAbhaGgAH, 'vavagaya-dubbhikkhaM mAribhaya-vippamukkaMti vyaktam / 'pasaMtaDiMbaDamaraM 'ti DimbA:-vighnAH DamarANi-rAjakumArAdikRta-vairAjyAdIni, 'pasaMtAhiyaDamara 'tti kvacitpAThaH, tatrAhitaDamaraM- zatrukRtaviDvaro'dhikaviDvaro vA / 'rajjaM pasAsemANe'tti prazAsayan-pAlayan, 'paMsAhemANetti'kvacitpAThaH tatrApyayamevArthaH, viharati' vartate // 14 // 15 - tassa NaM kUNiyassa raNNo dhAriNI nAmaM devI hotthA, sukumAlapANipAdA, ahINapaMceMdiyasarIrA, lakkhaNa-vaMjaNaguNovaveyA, mANummANappamANa-paDipunna-sujAta-savvaMgasuMdaraMgI, sasisomAgArakaMta-piya-daMsaNA, surUvA, karatala-parimiya-pasattha-tivalIyavalitamajjhA, kuMDalullihiyagaMDalehA, komuirayaNikara-vimala-paDipunna-sommavayaNA, siMgArA'gAra-cAruvesA, saMgatagata-hasiya-bhaNiya-vihiya-vilAsa-salaliya-saMlAva-niuNa-juttovayArakusalA, A suMdarathaNa-jahaNa-vayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaNNa-vilAsakaliyA A ... [15] rAjIvarNake likhyate-'ahINapaMciMdiyasarIrA' kvacittu 'ahINapuNNapaMciMdiya sarIrA' ahInAni-anyUnAni lakSaNataH, pUrNAni-svarUpataH, puNyAni vA-pavitrANi paJcApIndriyANi yatra tattathAvidhaM zarIraM yasyAH sA tathA / 'lakkhaNa-vaMjaNaguNovaveyA' lakSaNAni-svastika cakrAdIni vyaJjanAni-maSI-tilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatvaM tenopapetA-yuktA yA sA tathA / 'mANummANappamANapaDipunna-sujAya-savvaMgasuMdaraMgI' tatra mAnaMjaladroNapramANatA, katham ?-jalasyAtibhRte kuNDe pramAtavyamAnuSe nivezite yajjalaM nissarati tadyadi droNamAnaM syAttadA tanmAnuSaM mAnaprAptamucyate, tathA unmAnam-arddhabhArapramANatA, katham?, 1. paccamittA sAmaMtA-sUtrakRtAMgacUrNiH [mahA. pR.128 Ti. 14] / 'durbalapratyamitro durbalAnAmakAraNavatsala iti bhAvaH' rAja vR. 11 A || 2. apahatakaNTaka-rAja. vR. patra 11 A // 3. svazauryA - pra. iti pR.prepArzvabhAge / 4. BJ pratyoH sUtrakRtAGge 2-1-646 pasAhemANetti pAThaH / 'prasAdhayan iti' jJAtA. vRttau pa.8 // 5. tulAdazAzrutaskaMdhaTIkA 10/2 / 6. ahINapaDipuNNa0 mu. VN ahINapunnapaMceM0pu.pre. / // 7. V N / tivaliyava0 pupre. / / / 8. kuMDalullihiyapINagaMDalehA- pu.pre. | kuMDalulihiya[vINa] gaMDalehA-rAja. vR. 10 A / / 9. 0 bha(ru-pu pre.)Niya-ciTThiya-vilAsa0 / pu.pre. rAya. vR. 10A // 10. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH BJ mu. nAsti, pupre. LV saya. vR. patra 10 A asti / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI aupapAtikasUtram tulAropitaM mAnuSaM yadyarddhabhAraM tulati tadA tadunmAnaprAptamityucyate, pramANaM tu-svAGgulenASTottarazatocchrayatA, tatazca mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni-anyUnAni sujAtAni-suniSpannAni sarvANyaGgAni-zira :prabhRtIni yatra tattathAvidhaM sundaramaGga -zarIraM yasyAH sA tathA / 'sasisomAkAra-kaMta-piya-dasaNA' zazivatsaumyAkAraM kAntaM ca-kamanIyamata eva ca priyaMvallabhaM draSTraNAM darzanaM-rUpaM yasyAH sA tathA / ata eva 'surUva'tti zobhanarUpA / 'karatalaparimiya-pasattha-tivalIyavaliyamajjhA' karatalaparimito-muSTigrAhya : prazasta:zubhastrivaliko-valitrayayukto valita:-saJjAtavalimadhyo-madhyabhAgo yasyAH sA tathA / 'kuMDalullihiyagaMDalehA' kuNDalAbhyAmullikhitA gaNDalekhA:-kapolapatravalyo yasyAH sA tathA, 'kuNDalollikhitapInagaNDalekhe'ti pAThAntaraM, vyaktaM ca / 'komuirayaNiyara-vimalapaDipuNNasommavayaNA' kaumudI-candrikA kArtikI vA tatpradhAnastasyAM vA yo rajanIkara :candrastadvadvimalaM pratipUrNaM saumyaM ca vadanaM yasyAH sA tathA / 'siMgArA'gAracAruvesA' zRGgArasya-rasavizeSasyAgAramiva-sthAnamiva cAru:-zobhano veSo-nepathyaM yasyAH sA tathA, athavA zRGgAro-maNDanabhUSaNA''TopastatpradhAnaH AkAra :- saMsthAnaM cAruzca veSo yasyAH sA tathA / 'saMgaya-gaya-hasiya-bhaNiya-vihiya-vilAsa-salaliya-saMlAva-niuNajuttovayArakusalA' saGgatA-ucitA gata-hasita-bhaNita-vihita-vilAsA yasyAH sA tathA, tatra vihitaM-ceSTitaM, vilAso-netraceSTA, tathA saha lalitena-prasannatayA ye saMlApA:- parasparabhASaNalakSaNAsteSu nipuNA yA sA tathA, tathA yuktA:- saGgatA ye upacArA-lokavyavahArAsteSu kuzalA yA sA tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, kvacididamanyathA dRzyate- 'suMdara-thaNajaghaNa-vayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaNNa-vilAsakaliyA' vyaktameva, navaraM jaghanaMpUrvakaTIbhAgaH, lAvaNyam-AkArasya spRhaNIyatA, vilAsaH-strINAM ceSTAvizeSaH, Aha capAsAdIyA, darisaNijjA abhirUvA paDirUvA kUNieNaM raNA saddhi aNurattA avirattA iDhe sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoe paccaNubbhavamANI viharati // 15 // 1. 0valIyavalIya0 khaM. / 0valIya0 B // 2.0valIko- B khN.| 'rekhAtrayopeta: baliko balavAn madhyo madhyabhAgo' rAja. vR. 119 / 'balito balavAn madhyo madhyabhAgo' iti jJAtA. vR.patra 16 / / 3. 0valo0 BkhN.|| 4. komuiyara0 khN.|| 5. khaM. / raNNA bhaMbhasAraputteNaM saddhi-mu. N / bhibhi0VI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 16-18 ] koNikasya pravRttivArtAnivedakAH "sthAnA-''sana-gamanAnAM hasta-bhrU-netra-karmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zrUiSTa : sa vilAsaH syaat||1||'' iti / tathA 'kUNieNaM raNNA saddhiM aNurattA avirattA iTTha sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoge paccaNubbhavamANI viharati' tti vyaktameva, navaraM anuraktAaviraktA, anurajya na vipriye'pi viraktatAM gatetyarthaH // 15 // 16 - tassa NaM kUNiyassa raNNo ekke purise vipulakayavittIe bhagavao pavittivAue bhagavato taddevasiyaM pavattiM nivedeti // 16 // 17 - tassa NaM purisassa anne bahave purisA dinabhatibhattaveyaNA bhagavao pavittivAuA bhagavato taddevasiyaM pavittiM nivedeti // 17 // ___18- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kUNie rAyA bhibhisAraputte bAhiriyAe uvaTThANasAlAe aNegagaNaNAyaga-daMDaNAyaga-rAIsara-talavara-mADaMbiya koDaMbiya-maMti-mahAmaMti-gaNaga-dovAriya-amacce-ceDa-pIDhamadda-Nagara-NigamaseTThi-seNAvai-satthavAha-dUta-saMdhivAla-saddhi saMparivuDe viharati // 18 // [16] 'tassa Na'mityAdau 'viulakayavittie' tti vihitaprabhUtajIvika ityarthaH, vRttipramANaM cedam-arddhatrayodazarajatasahasrANi, yadAha- "maMDaliyANa sahassA pItIdANaM syshssaa''| 'pavittivAue 'tti pravRttivyApRto-vArtAvyApAravAn, vArtAnivedaka ityarthaH / 'taddevasiaMti divase bhavA daivasikI sA cAsau vivakSitA-amutra nagarAdAvAgato viharati bhagavAnityAdirUpA, daivasikI ceti tadaivasikI, atastAM nivedayati // 16 // [17] 'tassa NaM purisasse'tyAdi, tatra 'diNNabhatibhattaveyaNa'tti dattaM bhRtibhaktarUpaM vetanaM-mUlyaM yeSAM te tathA, tatra bhRti:-kArSApaNAdikA bhaktaM ca-bhojanamiti // 17 // ... [18] ''bhiMbhisAraputte 'tti zreNikarAjasUnuH / 'aNegagaNe'tyAdi, aneke ye gaNanAyakA:- prakRtimahattarAH, daNDanAyakA:-tantrapAlAH, rAjAno-maNDalikAH IzvarAyuvarAjAH, matAntareNa aNimAdyaizvaryayuktAH, talavarAH-parituSTanarapatipradattapaTTabandhavibhUSitAH 1. pautti0 khaM. evamagre'pi khaM. madhye pautti0/pavatti0 pAThA upalabhyante // 2. tae NaM se kUNie rAyA bhibhisAraputte annayA kayAI bAhiriyAe-pu pre.| // 3. mANDalikAnAM sahasrANi prItidAnaM zatasahasrANi (Agamane) iti ma. Ti. // 4. 0kIyaM ata0 khaM. // 5. khaM.bhibha0mu. // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrI aupapAtikasUtram rAjasthAnIyAH, 'mADaMbikA' chinnamaDambAdhipAH 'koDuMbiyA' katipayakuTumbaprabhavo'valagakAH, mantriNaH pratItAH, mahAmantriNo-mantrimaNDalapradhAnAH, hastisAdhanoparikA iti vRddhAH, gaNakA-jyotiSikAH, bhANDAgArikA iti vRddhAH, dauvArikAH-pratihArA: rAjadauvArikA vA, amAtyA-rAjyAdhiSThAyakAH, ceTA:-pAdamUlikAH, pIThamardAH-AsthAne AsanA''sannasevakAH, vayasyA ityarthaH, nagaraM -nagaravAsiprakRtayaH, nigamA:-kAraNikA: vaNijo vA, zreSThina:-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH, senApatayo-nRpatinirUpitacaturaGgasainyanAyakAH, sArthavAhAH-sArthavAhakAH, dUtA-anyeSAM rAjAdezanivedakAH, sandhipAlA:rAjyasandhirakSakAH, eSAM dvandvastatastaiH, iha tRtIyAbahuvacanalopo draSTavyaH, 'saddhiM ti sArddha / sahetyarthaH, na kevalaM tatsahitatvameva, api tu taiH samiti-samantAtparivRtaH-parikarita iti // 18 // 19 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare, titthagare, sahasaMbuddhe, purisottame, purisasIhe, purisavarapuMDarIe, purisavaragaMdhahatthI, abhayadae, cakkhudae, maggadae, saraNadae, jIvadae, dIvo, tANaM, ___ [19] mahAvIravarNake likhyate-'zramaNo' mahAtapasvI nAmAntaraM vA idamantimajinasya, 'bhagavAn' samagraizvaryAdiyuktaH, 'mahAvIro' devAdikRtopasargAdiSvacalitasattvatayA devapratiSThitanAmA, 'Adikara :' Adau prathamatayA zrutadharmasya karaNazIlatvAt, 'tIrthakara :' saGghakaraNazIlatvAt 'sahasambuddhaH' svayameva samyagboddhavyasya bodhAt, kuta etadityAha -yata: 'puruSottamaH' tathAvidhAtizayasambandhena puruSapradhAnaH, uttamatvamevopamAtrayeNAha -'puruSasiMha H' zauryAtizayAt, 'puruSavarapuNDarIkaM' puruSa eva varapuNDarIkam-dhavalapadmaM puruSavarapuNDarIkaM, dhavalatA cAsya sarvA'zubhamalImasarahitatvAt evaM 'puruSavaragaMdhahastI' gandhahastitA cAsya sAmAnyagajakalpaparacakra durbhikSa-janamarakAdiduritavinAzanAt, tathA na bhayaM dayate-dadAti prANApahArakaraNarasikopasargakAriNyapi prANinIti abhayadayaH, abhayA vA sarvaprANibhayaparihAravatI dayA-ghRNA yasya so'bhayadayaH, na kevalamayamanarthaM na karoti api tvarthamapi karotIti darzayannAha -cakSuriva cakSuH-zrutajJAnaM taddayate ya: sa 'cakSurdayaH', yathA hi loke cakSurdattvA vAJchitasthAnamArga darzayanmahopakArI bhavati ityevamihApIti darzayannAha -mArgasamyagdarzanAdikaM mokSapathaM dayata iti mArgadayaH, yathA hi loke cakSurudghATanaM mArgadarzanaM ca 1. 'nagarA: pra.' iti pu. pre. pArzvabhAge / / 2. kara0 BkhN.|| 3. ttsNhi0khN.|| 4. 0Sa vara eva pu0 khN.|| 5.0nyraaj0khN.|| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19] zrImahAvIraprabhuguNavarNanam 27 kRtvA caurAdiviluptadhanAnnirupadravaM sthAna prApayan paramopakArI bhavatItyevamihApIti darzayannAha -'zaraNadayo' nirupadravasthAnadAyako, nirvANaheturityarthaH, yathA hi loke cakSurmArgazaraNadAnAduHsthAnAM jIvanaM dadAtyevamihApIti darzayannAha -jIvanaM jIvo-bhAvaprANadhAraNam, amaraNadharmatvamityarthaH, taM dayata iti jIvadayo, jIveSu vA dayA yasya sa 'jIvadayaH', tathA dIpa iva samastavastuprakAzakatvAt dvIpo vA saMsArasAgarAntargatAGgivargasya nAnAvidhaduHkhakallolA'bhighAtaduHsthitasyA''zvAsahe tutvAt, tathA trANam-anarthapratihananaM taddhetutvAttrANaM, tathA saraNaM, gatI, paiTThA, dhammavaracAuraMtacakkavaTTI, appaDihayavaranANadaMsaNadhare, viyaTTachaume, A 'jiNe, jANae, tiNNe, tArae, mutte, moyae, buddhe, bohae, zaraNam-arthasampAdanaM taddhetutvAccharaNaM, tathA 'gaI 'tti gamyate'bhigamyate duHsthitaiH susthatArthamAzrIyate iti gatiH, 'paiTTa 'tti pratiSThantyasyAmiti pratiSThA-AdhAra : saMsAragarte prapatataH prANipUgasyeti, tathA trayassamudrAzcaturtho himavAnete catvAraH, pRthivyA antAHparyantAsteSu svAmitayA bhavatIti cAturantaH, sa cAsau cakravartI ca cAturantacakravartI, varazcAsau cAturantacakravartI ca varacAturantacakravartI-sarvarAjAtizAyI, dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI, sakaladharmapraNetRNAM madhye sAtizayatvAditi, tathA apratihatekaTAdibhiraskhalite avisaMvAdake vA ata eva kSAyikatvAdvA vare-pradhAne jJAnadarzane-kevalalakSaNe dhArayatIti apratihatavarajJAnadarzanadhara :, kathamasyaite ityata Aha-yato 'vyAvRttacchadmA' nivRttajJAnAdyAvaraNo nirmAyo vA, etacca rAgAdijayAttasyetyAha-'jino' rAgAdijetA, rAgAdijayazca rAgAdisvarUpAdijJAnAdityata Aha- 'jANae 'tti, jJAyako-jJAtA rAgAdibhAvasambandhinAM svarUpakAraNaphalAnAmiti, ata eva 'tiNNe'tti tIrNa iva tIrNaH, saMsArasAgaramiti gamyate, ata eva 'tArakaH' saMsArasAgarAdupadezavartinAM bhagavAniti, tathA 'mukto' bAhyAbhyantaragranthAt karmabandhanAdvA, ata eva 'mocakaH' anyeSAmupadezavartinAM, tathA 'buddhe 'tti buddhavAn boddhavyam ata eva 'bodhakaH' anyeSAmiti, etAvanti vizeSaNAni bhavAvasthAmAzrityoktAni / atha siddhAvasthAmAzrityocyate 1. AA cihnaddhayamadhyavartipAThaH pu pre| nAsti / ito'gre pu pre. - khaM. madhye pAThasya krame anekatra bhinnatA dRzyate / 2. dusthite:-khN.|| 3. ca cAturantacakravartI khaM. nAsti // 4. varacAturantacakravartI-B khaM. nAsti / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI aupapAtikasUtram savvaNNU, savvadarisI, sivamayalamaruya-maNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattagaM siddhigaiNAmadhejjaM ThANaM saMpAviukAme arahA jiNe, kevalI sattahatthUssehe, ___ 'savvaNNU savvadarisI'tti, iha jJAna-vizeSAvabodhaH, darzanaM ca-sAmAnyAvabodhaH, siddhAvasthAyAM puruSasya kaizcit jJAnaM nAbhyupagamyate prakRtivikArasya buddherabhAvAdityetanmatavyapohArthamidaM, tathA 'zivaM' sarvopadravarahitatvAd 'acalaM' svAbhAvika prAyogikacalanarahitatvAt 'aruja' rogAbhAvAt 'anantam' anantArthaviSayajJAnasvarUpatvAt, 'akSayam' anAzaM, sAdyaparyavasitatvAt akSataM vA pari pUrNatvAt, 'avyAbAdham' apIDAkAritvAt, 'apunarAvartakaM' punarbhavA'bhAvAt, siddhigatiriti nAmadheyaM-prazastaM nAma yasya tatsiddhigatinAmadheyaM, tiSThantyasminniti sthAnaM-kSINakarmaNo jIvasya svarUpaM lokAgraM vA, jIvasvarUpavizeSaNAni tu lokAgre upacArAdavaseyAnIti, samprAptukAma iva samprAptukAmastatrA'prApta ityarthaH / 'jiNe jANae' ityAdivizeSaNAni kvacinna dRzyante, dRzyante punarimAni'araha 'tti arhan-azokAdimahApUjArhatvAt avidyamAnaM vA raha:-ekAntaM pracchannaM sarvajJatvAd yasya so'rahAH, jinaH prAgvat, kevalAni-sampUrNAni zuddhAni anantAni vA jJAnAdIni yasya santi sa kevalI, ata eva 'savvaNNU svvdrisii'| sattahatthUssehe ' spthstprmaannH| samacauraMsasaMThANasaMThie, vajjarisabhanArAyasaMghayaMNe, aNulomavAuvege, kaMkaggahaNI kavotapariNAme, sauNiposapiTuMtarorupariNae, paumuppalagaMdhasarisa-nissAsasurabhivayaNe, chavI, nirAtaMka-uttamapasattha-aiseyaniruvamapale, jalla malla kalaMka- seya-raya-dosavajjiyasarIraniruvaleve, chAyAujjoiyaMgamaMge, ____ 'samacauraMsasaMThANasaMThie' samaM-tulyam adha:kAyopari kAyayorlakSaNopetatayA tacca taccaturasramiva caturastraM ca-pradhAnalakSaNopetatayaiva samacaturasraM tacca tat saMsthAnaM ca AkArastena saMsthito yaH sa tthaa| tathA 'vajrarSabhanArAcasaMhanana' iti prathamasaMhananaH / 'aNulomavAuvege' anuloma:-anukUlo vAyuvegaH-zarIrAntarvartivAtajavo yasya sa tathA / 'kaGkagrahaNI' kaGka :-pakSivizeSa: tasyeva grahaNI-gudAzayo yasya nIrogavarcaskatayA sa tathA / 'kavoyapariNAme' kapotasyeva-pakSivizeSasyeva pariNAmaH-AhArapAko yasya sa tathA, "kapotasya hi pASANalavAnapi jaTharAgnirjarayatIti" kila zrutiH / 'sauNiposapiTuMtaroru1. sattussehe - khaM. // 2. anAdyaparya0 khN.|| 3. khaM. B | 'saMpAviukAme'tti saM0 mu.|| 4. pu.pre. Adau na dRzyate / / 5. sattusseho - B khN.| 6. seyarayarahiyasarIre-B || 7-8. B khN.| 0kssnnoppet.mu.|| 9. khaM. BI vAyavo -mu.|| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 sUtra - 19.] zrImahAvIraprabhoH dehavarNanam pariNae' zakuneri va-pakSiNa iva 'posaM'ti apAnadezaH purISotsarge nirlepatayA yasya sa tathA, pRSThaJca-pratItamantare ca-pRSThodarayorantarAle pAvityarthaH, urU ca-jaGke iti dvandvastata ete pariNatA-viziSTapariNAmavantaH sujAtA yasya sa tathA / 'paumuppala-gaMdhasarisa-nissAsa-surabhivayaNe' paJa-kamalam utpalaM ca-nIlotpalamathavA paJa-padmakAbhidhAnaM gandhadravyam utpalaM ca utpalakuSThaM tayorgandhena-saurabhyeNa sadRzaH-samo yo niHzvAsa:-zvAsavAyustena surabhi-sugandhi vadanaM-mukhaM yasya sa tathA / 'chavI 'tti chavimAn udAttavarNaH, sukumAratvacA yukta ityarthaH "nirAyaMka-uttamapasattha-aiseyaniruvamapale' nirAtaGkaM- nIrogam uttamaM prazastamatizvetaM nirupamaM ca palaM-mAMsaM, pAThAntareNa talaM-rUpaM yasya sa tathA, pAThAntarapakSe 'atiseya' iti atizreyaH-atyantaprazasyam / 'jalla malla kalaMkaseya-raya-dosavajjiyasarIraniruvaleve' yAti ca lagati ceti yalla:-svalpaprayatnA'paneyaH sa cAsau malazceti yallamalaH, sa ca kalaGkaM ca-duSTatilakAdikaM svedazca-prasvedo rajazca-reNusteSAM yo doSo-mAlinyakaraNaM tena varjitaM zarIraM yasya sa tathA, sa cAsAvata eva nirupalepazceti krmdhaaryH| 'chAyAuz2z2oviyaMgamaMge' chAyayA-dIptyA udyotitaM-prakAzitam aGgamaGga yasya sa tathA / ghnnniciysubddhlkkhnnunnnnykuuddaagaarnibh-piddiyggsire| sAmaliboMDaghaNaniciyachoDiyamiu visaya-pasattha-suhuma- lakkhaNa-sugaMdha-suMdare bhuyamoyaga-bhiMga-nela-kajjala-pahaTThabhamaragaNa-niddha-nikuruMba-niciya-kuMciya-payAhiNAvattamuddhasirae, dAlimapupphapagAsa-tavaNijjasarisa-nimmalasuniddha kesaMta-kesabhUmI chattAgAruttimaMgadese nivvaNa-sama-laTThamaThThacaMdaddhasamaniDAle, uDuvaipaDipunnasommavayaNe, allINapamANajuttasavaNe sussavaNe, _ 'ghaNaniciyasubaddhalakkhaNuNNayakUDAgAranibhapiMDiyaggasirae' ghananicitamatyarthanibiDaM ghanavadvA-ayodhanavat nicitaM subaddhaM-suSTha snAyubaddhaM lakSaNonnataM-prazastalakSaNaM kUTasya-parvatazikharasya AkAreNa-saMsthAnena nibhaM-sadRzaM yattattathA, piNDikeva-pASANapiNDikevAgram-uSNISalakSaNaM yasya tattathA, tadevaMvidhaM ziro yasya sa ghnnicitaadivishessnnshirskH| 'sAmaliboMDa-ghaNaniciyacchoDiyamiu-visaya-pasattha-suhuma-lakkhaNa-sugaMdha-suMdara1. B / 'atisseya'mu / atishey-khN.|| 2. khN.| malla0 mu.|| 3. khaM. / mllH-mu.|| 4. 0lakkhaNapasatthasuMdare0 pu.pre...|| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI aupapAtikasUtram bhuamoyaga-bhiMga-nela-kajjala-pahaTThabhamaragaNa-Niddha-nikuruMba-niciya-kuMciyapayAhiNAvatta-muddha-sirae' zAlmalyA:-vRkSavizeSasya yadboNDaM -phalaM ghananicitam-atIva nibiDaM 'choDiya'ti choTitaM- sphoTitaM tadvat mRdavaH-sukumArAzca vizadAzca-vyaktAH prazastAzcazubhAH sUkSmAzca-zlakSNAH lakSaNAzca-lAkSaNikAH sugandhayazca-surabhayaH sundarAzca-zobhanAH bhujamocakavad-ratnavizeSa iva bhRGgavat-kITavizeSavadaGgAravizeSavadvA nIlavat-nIlIvikAravat athavA bhRGganailyavat kajjalavat-maSIva prahRSTabhramaragaNavacca -nirujadvirephavRndamiva snigdha:kRSNacchAyo nikurumbaH-samUho yeSAM te tathA, te ca nicitAzca-nibiDAH kuJcitAzcakuNDalIbhUtAH pradakSiNAvartAzca-pratItAH mUrddhani-mastake zirojA-vAlA yasya sa tathA / adhikRtavAcanAyAM bhujamocakazabdAdArabhya evedamadhIyate na sAmalItyAdIti 'dAlimapuSphapagAsa-tavaNijjasarisa-nimmalasuNiddha-kesaMta-kesabhUmI' dADimapuSpaprakAzA' ca raktetyarthaH, tapanIyasadRzI ca-raktasuvarNasamavarNetyarthaH, nirmalA ca susnigdhA ca pratItA kezAntevAlasamIpe kezabhUmiH-kezotpattisthAnabhUtA mastakatvak yasya sa tathA / 'ghaNaniciye 'tyAdi prAgvat, chatrAkArottamAGgadezaH, unnatatvasAdharmyAt / nivvaNa-sama-laTTha-maTThacaMdaddhasamaniDAle' nivraNaM-visphoTakAdikRtakSatarahitaM samam-aviSamamata eva laSTaM -manojJaM mRSTaM -zuddhaM candrArdhasamaM-zazadharazakalasadRzaM lalATam-alikaM yasya sa tathA / 'uDuvaipaDipuNNasomavayaNe' iha prAkRtatvAt pratipUrNoDupatisaumyavadana iti dRzyam, udduptiH-cndrH| 'allINapamANajuttasavaNe' AlInau na tu Tapparau pramANayuktau-svapramANopetau zravaNau-karNau yasya sa tathA, ata eva 'suzravaNaH' zobhanazrotra: zobhanazravaNavyApAro vA / pINa-maMsala-kavoladesabhAe, ANAmiyacAvaruila-kiNhabbharAi-taNukasiNaniddhabhamuhe avadAliyapoMDarIyanayaNe, kokAsiyadhavalapattalacche garulAyataujju-tuMga-nAse, uyaviyasilappavAla-biMbaphala-sannibhAdharoTe, paMDurasasisagala-vimalanimmalasaMkha-gokkhIrapheNa-kuMda-dagaraya-muNAliyA-dhavaladaMta-seDhI, akhaMDadaMte, apphuDiyadaMte, aviraladaMte, suNiddhadaMte, sujAtadaMte, ega-daMtaseDhI viva aNegadaMte, huyavaha-niddhaMta-dhoya-tatta-tavaNijja-rattatala-tAlu-jIhe / _ 'pINa maMsala-kavola-desabhAge' pInau-akRzau yato mAMsalau-samAMsau kapolau-gaNDau tayostAveva vA mukhasya dezarUpau bhAgau yasya sa tathA / 'ANAmiyacAvaruila1. khaM / nail0mu.| nela0 0 / / 2. B khN.| bhRGganelavat-mu. / nailya-nIlya-pra.iti pu.pre. pArzvabhAge // 3. dADima0khaM // 4. 0tttthsuddhcNd0khN.|| 5. mu. B| nilADe. khN.|| 6. paripU0 B // 7.0 zrotravyA0 B Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19.] zrImahAvIraprabhoH dehavarNanam kiNhabbharAi-taNu-kasiNaniddhabhamuhe' AnAmitam-ISannAmitaM yaccApaM-dhanustadvadruciremanojJe kRSNAbhrarAjIva-kAlakamegharekheva tanU-tanuke kRSNe-kAle snigdhe ca-succhAye dhruvaunetrAvayavavizeSau yasya sa tathA, vAcanAntare tu dRzyate 'ANAmiyacAvarucilakiNhabbharAisaMThiyasaMgaya-Ayaya-sujAryabhumae' AnAmitacApavadrucire kRSNAbhrarAjIvacca saMsthitetatsaMsthAnavatyau saGgate-ucite Ayate-dIrgha sujAte-suniSpanne bhravau yasya sa tathA / 'avadAliya-puMDarIya-nayaNe' avadAlitaM-ravikaraivikAsitaM yatpuNDarIkaM-sitapadyaM tadvannayane yasya sa tathA, ata eva 'kokAsia-dhavala-pattalacche' kokAsiyatti-padmavadvikasite dhavale ca kvaciddeze patrale ca-pakSmavatI akSiNI-locane yasya sa tathA / 'garulAyataujjutuMganAse' garuDasyevAyatA-dIrghA RjvI-avakrA tuGgA-unnatA nAsA-nAsikA yasya sa tathA / 'uyaviyasilappavAla-biMbaphalasaNNibhAharoThe' uyaviyatti-parikarmitaM yacchilArUpaM pravAlaM vidrumamityarthaH, bimbaphalaM-golhAphalaM tayoH sannibhaH-sadRzo raktatayA unnatamadhyatayA ca adharoSThaH-adhastanadantacchado yasya sa tathA / 'paMDura-sasisagala-vimalanimmalasaMkhagokkhIra-pheNa-kuMda-dagarayamuNAliyA-dhavaladaMtaseDhI' pANDuram-akalaGkaM yacchazizakalaMcandrakhaNDaM vimalAnAM madhye nirmalazca yaH zaGkhaH gokSIra-phene ca pratIte kundaM-puSpavizeSaH udakarajazca-toyakaNA mRNAlikA ca-bizinI tadvaddhavalA dantazreNiryasya sa tathA / 'akhaNDadante'sakalaradanaH, 'apphuDiyadaMte' ajarjaradantaH, 'aviraladaMte' ghanaradanaH, 'suniddhadaMte 'tti vyaktaM, 'sujAyadaMte' samyagniSpannadantaH 'egadaMtaseDhI viva aNegadaMte' ekasya dantasya zreNiH-paGktiryasya sa tathA, sa iva parasparAnupalakSyamANadantavibhAgatvAt aneke dantA yasya sa tathA / 'huyavaha-niddhaMta-dhoya-tatta-tavaNijja-rattatala-tAlu-jIhe' hutavahena-agninA nirmAtaM-dagdhamalaM dhautaM-jalaprakSAlitaM taptaM-satApaM yattapanIyaM-suvarNaM tadvadraktatalaM-lohitarUpaM tAlu ca-kAkudaM jihvA ca-rasanA yasya sa tathA / avaTThita-suvibhatta-citta-maMsU, maMsala-saMThita-pasattha-sarla-vipula-haNue, cauraMgula-suppamANa-kaMbuvarasarisa-gIve, varamahisa-varAha-sIha-sarla-usabhaNAgavara-paDipunnavipulakhaMdhe, jugasannibha-pINa-raiya-pIvarapauThTha-saMThiya-susiliTThavisiThThaghaNa-thira-subaddha-saMdhi-puravara-phaliha-vaTTiyabhue 1. khaM. / kAlika0mu. // 2. B khaM. / bhamue-mu. // 3. 0vatyau / B khaM. // 4. bimbA0 B khaM. // 5. paMDara0 B khN.| 6...sasimaMgalavi0 B // 7. pRSpavizeSodaka0 khaM. / / 8. mRNAlakA. khaM. / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram . 'avaTThiya-suvibhatta-citta-maMsU' avasthitAni-avardhiSNUni suvibhaktAniviviktAni citrANi-atiramyatayA adbhutAni zmazrUNi-kUrcakezA yasya sa tathA / 'maMsalasaMThiya-pasattha-saddUla-viula-haNUe' mAMsala:-upacitamAMsaH saMsthitaH-viziSTasaMsthAnaH prazasta:-zubha: zArdUlasyevaM-vyAghrasyeva vipulaH-vistIrNo hanuH-cibukaM yasya sa tathA / 'cauraMgula-suppamANa-kaMbuvarasarisa-gIve' caturaGgulalakSaNaM suSTha pramANaM yasyAH sA tathAvidhA kambuvarasadRzI ca-unnatatayA valitrayayogAcca pradhAnazakhasadRzI grIvA-kaNTho yasya sa tathA / 'varamahisa-varAha-sIha-saThUla-usabha-nAgavara-paDipuNNaviulakkhaMdhe' varamahiSa:-pradhAnaH sairibheyaH, varAha:-zUkaraH, siMha:-kesarI, zArdUlo-vyAghraH, RSabhovRSabhaH, nAgavara:-pradhAnagajaH eSAmiva pratipUrNaH-svapramANenA'hIno vipulo-vistIrNaH skandhaH-aMzadezo yasya sa tathA / 'jugasannibha-pINa-raiya-pIvarapauTTha-susaMThiya-susiliTTha-visiTThaghaNa-thira-subaddha saMdhi-puravara-phaliha vaTTiyabhue' yugasannibhau-vRttatvA''yatatvAbhyAM yUpatulyau, pInau-upacitau, ratidau-pazyatAM sukhakarau, pIvaraprakoSThau-akRzakalAcikau, susaMsthitau-viziSTasaMsthAnau, suzliSTA:-saGgatAH viziSTA:-pradhAnAH, ghanA-nibiDAH, sthirA:-nAtizlathAH, subaddhAH-suSThu baddhAH snAyubhiH, sandhayaH-sandhAnapani yayostau tathA, puravaraparighavat-nagarA'rgalAvadvartitau ca bAhU yasya sa tathA * / vAcanAntare 'puravaraphalihavaTTiyabhue'ityetAvadeva bhujavizeSaNaM dRzyate / bhuyagIsara-viula-bhoga-AdANa-paliucchUDha-dIhabAhU rattatalovacita-mauyamaMsalasujAtapasattha-lakkhaNaachiddajAlapANI pIvarakomalavaraMgulI AyaMbataMba-taliNa-sui-ruilaNiddhaNakkhe caMdapANilehe sUrapANilehe saMkhapANilehe cakpANilehe disAsotthiyapANilehe caMda-sUra-saMkha-cakka disAsotthiyapANilehe 'bhuyagIsara-vipulabhoga-AdANa-peliucchUDha-dIhabAhU'bhujagezvaro-nAgarAjastasya yo vipulo-mahAn bhogo-dehaH sa tathA, sa cAsau AdAnArtham-IpsitArthagrahaNAya 1. 0mAMsaM saMsthitaM viziSTasaMsthAnaM prazastaM zubhaM-B khaM. // 2. vipulaM vistIrNaM hanu-B khaM. // 3. B khaM. / palihau0 mu. // 3. pIvaravaTThitasujAta0 khaM. pu pre. / / 4. ito'gre 'uvacitapuravarakavADavitthiNNapihulavacche' iti pAThaH pu. pre. [ madhye vartate vRttau vAcanAntare ca asti / / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19] zrImahAvIraprabhoH dehavarNanam 33 'paliucchUDha'tti paryavakSiptazca-prasArita iti samAsaH, pAThAntare 'AyANa-phalihaucchUDha 'tti AdIyate asmAdityAdAnam-argalAsthAnaM tasmAd 'ucchUDho'tti niSkAzitaH 'phaliho'tti argalAdaNDaH sa iva tAviva vA dIghoM bAhU yasya sa tathA, vAcanAntare 'yugasannibhapInaratidapIvaraprakoSThazcAsau saMsthitopacita-ghanasthirasubaddhasunigUDhaparvasandhizceti' karmadhArayapadamiti / 'rattatalovaiya-mauyamaMsala-sujAyapasatthalakkhaNaacchiddajAlapANI' raktatalau-lohitAdhobhAgau upacitau-unnatau mRdukau-komalau mAMsalau-samAMsau prazastalakSaNau-zubhacihnau sujAtausuniSpannau acchidrajAlau-vivakSitA'GgulyantarAlasamUharahitau pANI-hastau yasya sa tathA / 'pIvarakomalavaraMgulI' vyaktaM, navaraM pIvarA:-mahatyaH, kvacittu dRzyate 'pIvara-vaTTiyasujAya-komala-varaMgulI' vyaktaM ca / 'AyaMba-taMba-taliNa-sui-ruilaniddha-Nakkhe' 'AyaMbataMba'tti tAmravat AtAmrA-ISallohitAH talinA:-pratalAH zucayaH-pavitrAH rucirA:dIptAH snigdhA-arUkSA nakhA:-kararuhA yasya sa tathA / 'caMdapANilehe' candrAkArAH pANau rekhA yasya sa tathA, evamanyAnyapi trINi / 'disAsotthiyapANilehe' diksvastikaH-dakSiNAvartasvastikaH, etadevAnantaroktaM vizeSaNapaJcakaM tatprazastatAprakarSapratipAdanAya saGgrahavacanenA''ha-candra-sUra-zaGkha-cakra-diksvastikapANilekhaH, ata eva vAcanAntare'dhIyate-'ravisasi-saMkha-cakka-sotthiya-vibhatta-suviraiya-pANilehe' vyaktam, navaraM vibhaktA-vibhAgavatyaH suviracitA:-suSThakRtAH svakIyakarmaNA / 'aNegavaralakkhaNuttamapasatthasuiraiyapANilehe' anekairvaralakSaNairuttamAH prazastAH zucayo ratidAzca-ramyAH pANilekhA yasya sa tathA / kaNaga-silAtalujjala-pasattha-samatala-uvaciya-vitthiNNapihulavacche sirivacchaMkitavacche akaraMDuya-kaNaga-ruyaga-nimmala-sujAta-niruvahayadehadhArI aTTha sahassa-paDipuNNa-varapurisalakkhaNadhare saNNayapAse saMgayapAse suMdarapAse sujAtapAse mitamAiya-pINa-raita-pAse ujjuga-sama-saMhiya-sujAta-jacca-taNukasiNa-niddha-Aejja-laDaharamaNijjaromarAI jhasa-vihaga-sujAta-pINa-kucchI atha prakRtavAcanA'nuzrIyate-kaNagasilAyalujjala-pasattha-samatala-uvaciyavitthinna-pihula-vacche' kanakazilAtalavadujjvalaM prazastaM ca-zubhaM samatalaJca1. palihocchUDha-mu. // 2. B khaM. / susambaddha0 mu. // 3. tAMbravat-AtAMbrA-khaM. // 4. B khaM. / candrasUrya0 mu. // 5. BkhaM. / 0Nuttima0 mu. / / 6. 0lddhsukumaalmucrm0pu.pre|| zrI aupa.5 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI aupapAtikasUtram aviSamarUpam upacitaJca-mAMsalaM vistIrNaM pRthulaM ca-ativizAlaM ca vakSaH-uro yasya sa tathA / 'sirivacchaMkiyavacche' vyaktam / vAcanAntare tu vakSovizeSaNAnyevaM dRzyante'uvaciya-puravarakavADa-vitthiNNa-pihula-vacche' upacitaM puravarakapATavadvistIrNaM pRthulaM ca-atipRthu vakSo yasya sa tathA, 'kaNayasilAyalujjala-pasattha-samatala-sirivaccharaiya-vacche' pUrvavannavaraM zrIvatsena ratidaM-ramyamiti vizeSaH / 'akaraMDuya-kaNaga-ruyaganimmala-sujAya-niruvahayadehadhArI' akaraNDukaM-mAMsalatayA'nupalakSyamANapRSTivaMzAsthikaM, kanakasyeva rucako-ruciryasya sa tathA, taM ca nirmalaM ca sujAtaM ca nirupahataM ca-rogopahativarjitaM dehaM dhArayatItyevaMzIlo yaH sa tathA / 'aTThasahassapaDipuNNavarapurisalakkhaNadhare'tti kvaciddezyate, aSTasahasram-aSTottarasahasraM pratipUrNam-anyUnaM varapuruSalakSaNAnAM-svastikAdInAM dhArayati yaH sa tathA / 'saNNayapAse' adho'dhaHpArzvayoravanatatvAt 'saMgayapAse' dehapramANocitapArzvaH, ata eva 'suMdarapAse 'tti vyaktaM, 'sujAyapAse' suniSpannapArzvaH, 'miyamAiya-pINa-raiyapAse' mitamAtrikau-atyarthaM parimANavantau pInau- upacitau ratidau-ramyau pAzvauM-kakSAdhodezau yasya sa tathA / 'ujjuya-sama-saMhiya-jacca-taNu-kasiNa-niddhaAejja-laDaha-ramaNijja-romarAI' RjukAnAm-avakrANAM samAnAm-aviSamANAM saMhitAnAM-saMhatAnAM jAtyAnAM-pradhAnAnAM tanUnAM-sUkSmANAM kRSNAnAM-kAlAnAM snigdhAnAm-arUkSANAm AdeyAnAm-upAdeyAnAM laDahAnAM-salAvaNyAnAm ata eva ramaNIyAnAM ca-ramyANAM romNAM-tanUruhANAM rAjiH-paGktiryasya sa tathA / 'jhasa-vihaga-sujAya-pINa-kucchI' matsya-pakSiNoriva sujAtau-suniSpannau pInau-upacitau kukSI-udaradezavizeSau yasya sa tathA / jhasodare suikaraNe gaMgAvattaga-payAhiNAvatta-taraMgabhaMgura-ravikiraNataruNa-bohitaakosAyaMta-pauma-gaMbhIraviyaDanAbhe sAhaya-soNaMda-musala-dappaNa-niga-ritavarakaNagaccharu-sarisa-varavairavalitamajjhe pamudita-vara-turaga-sIhavara-vaTTiyakaDI varaturaga-sujAya-gujjhadese Ainnahauvva niruvaleve, varavAraNatulla vikkamavilasitagatI 'jhasodare'tti vyaktam / 'suikaraNe' zucIndriyaH / 'jhaSodarapadmavikaTanAbhi' iti pAThAntaram / 'gaGgAvattaka-payAhiNAvatta-taraMgabhaMgura-ravikiraNataruNa-bohiya-akosAyaMta-pauma-gaMbhIra-viyaDanAhe' gaGgAvartaka iva pradakSiNAvartA taraGgairiva-vIcibhiriva 1. pupre api dRzyante / 2. B khaM. / 0pRSThavaM0 mu. // 3. 0sAjaMta0 B || 4. BI 0vartata0 mu. // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19]. zrImahAvIraprabhoH dehavarNanam bhaGgurA ca-bhagnA ravikiraNataruNatti-taruNaravikiraNairbodhitaM-spRSTam akosAyaMtattivikAzIbhavad yatpadmaM tadvadgambhIrA ca vikaTA ca nAbhiryasya sa tathA / 'sAhaya-soNaMdamusala-dappaNa-nigariya-varakaNaga-ccharusarisavaravairavaliyamajjhe' sAhayatti- saMhataM saMkSiptamadhyaM yatsoNaMdaM-trikASTikA muzalaM ca-pratItaM darpaNakazca-AdarzakaMgaNDo nigariyattisArIkRtaM yadvarakanakaM tasya yaH tsaru:-khaDgamuSTiH sa ceti dvandvaH, taiH sadRzo varavajra iva valita:-kSAmo madhyo-madhyabhAgo yasya sa tathA / 'pamuiya-varaturaya-sIhavara-vaTTiya-kaDI' pramuditasya-rogazokAdyanupahatasya varaturagasyeva siMhavarasyeva ca pratItasya vartitA-vRttA kaTInitambadezo yasya sa tathA, pAThAntare tu 'pamuiya-vara-turaga-sIha-airega-vaTTiya-kaDI'tti dRzyate, tatra pramuditayorvarayosturagasiMhayoH kaTyAH sakAzAdatirekeNa-atizayena vartitA-vRttA kaTI yasya sa tathA / 'varaturaga-sujAya-gujjhadese' varaturagasyeva sujAta:-saGgusatvena suniSpanno guhyadezo yasya sa tathA, vAcanAntare tu 'pasattha-varaturaga-gujjhadese' vyaktaM ca / 'Ainnahauvva nirurvaleve' jAtyAzva iva nirupalepo-leparahitazarIraH, jAtyAzvo hi mUtrapurISAdyanupaliptagAtro bhavatIti / 'varavAraNatullavikkama-vilasiyagatI' varavAraNasya-gajendrasya tulyaH-sadRzo vikramaH-parAkramaH vilasitA ca-vilAsavatI gatiH-gamanaM yasya sa tathA / gayasasaNa-sujAta-sannibhorU samugga-nimagga-gUDhajANU eNI-kuruviMda-vattavaTTANupuvvajaMghe saMThiya-susiliDeMgUDhagopphe supaiTThiya-kumma-cArucalaNe aNupuvva-susaMhayaMgulIe unnata-taNu-taMba-NiddhaNakkhe rattuppa-lapatta-mauyasukumAla-komalatale aTThasahassa-vara-purisalakkhaNadhare A Naga-Nagara-magarasAgara-cakaMka-varaMka-maMgalaMkiya-calaNe visiTTharUve huyavaha-niddhUmajaliya-taDitaDita-taruNaravikiraNa-sarisatee aNAsave, amame, 'gayasasaNa-sujAya-sannibhorU' gajazvasanasya-hastinAsikAyAH sujAtasyasuniSpannasya sannibhe-sadRzyau UrU-jo yasya sa tathA. / 'samugganimaggagUDhajANU' samudgaH-samudgakAkhyabhAjanavizeSasya tatpidhAnasya ca sandhistadvannimagnagUDhe1. vikko0 khaM. // 2. saMhataM-khaM. // 3. B khaM. / 0kadaNDo0 mu. // 4. khaM. pupre. madhye etad pAThAntaram dRzyate // 5. khaM. pupre. madhye ayaM pATho vartate // 6. khaM. / 0valleve jAtyazva0 mu. // 7. pu pre. VI 0?visiTTha-gUDha0-B. V pAThAntare // 8. AA cihnadvayamadhyavartipATha: v nAsti / mu. pupre. N asti / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI aupapAtikasUtram atyantanigUDhe mAMsalatvAdanunnate jAnunI-aSThIvatI yasya sa tathA / 'eNI-kuruviMda-vattavaTTANupuvva-jaMghe' eNI-hariNI tasyA iva kuruvindaH-tRNavizeSa: vatraM ca-sUtravalanakaM te iva ca vRtte-vartule AnupUrveNa tanukatanuke ceti gamyaM, jo-prasRte yasya sa tathA, anye tvAhuH-eNyaH-snAyavaH kuruvindA-kuTilakAbhidhAno rogavizeSaH tAbhistyakte, zeSaM tathaiva / 'saMThiya-susiliTTha-gUDha-gopphe' saMsthitau-saMsthAnavizeSavantau suzliSTau-sughaTanau gUDhaumAMsalatvAdanupalakSyau gulphau-pAdamaNibandhau yasya sa tathA / 'supaiTThiya-kumma-cArucalaNe' supratiSThitau-zubhapratiSThau kUrmavat-kacchapavaccArU-unnatatvena zobhanau calanau-pAdau yasya sa tathA / 'aNupuvvasusaMhayaMgulIe' AnupUrveNa-krameNa varddhamAnA hIyamAnA vA iti gamyaM, susaMhatA-suSThe aviralA aGgalyaH-pAdAgrA'vayavA yasya sa tathA, 'aNupuvvasusAhaya-pIvaraMgulIe'tti kvacid dRzyate / 'unnatataNu-taMba-niddhaNakkhe' unnatA-animnAH tanavaH-pratalAH tAmrA-aruNAH snigdhAH-kAntA nakhA:-pAdAGgulyavayavA yasya sa tathA / 'rattuppalapattamauyasukumAlakomalatale' raktaM-lohitamutpalapatravat-kamaladalavanmRdukamastabdhaM sukumArANAM madhye komalaM ca talaM pAdatalaM yasya sa tathA / 'aTThasahassavarapurisalakkhaNadhare 'tti vyAkhyAtameva / vAcanAntare'dhIyate-'naga-nagaramagara-sAgara-cakkaMka-varaMka-maMgalaMkiyaccalaNe' nagaH-parvato nagaraM-pattanaM makarojalacaravizeSaH sAgaraH-samudraH cakra-rathAGgam etAnyevAGkAni-lakSaNAni varAGkAzcanagAdivyatiriktapradhAnalakSaNAni maGgalAni ca-svastikAdInIti dvandvaH, tairaGkitau calanau yasya sa tathA / 'visiTTharUve'tti vyaktam / 'huyavaha-niqhma-jaliya-taDitataDiyataruNaravikiraNa-sarisa-tee' hutavahasya nirdhUmaM yad jvalitaM tasya taTitataDitazcavistAritavidyutaH taruNaravikiraNAnAM ca-abhinavAdityakarANAM sadRzaM-samaM tejaH-prabhA yasya sa tathA / 'aNAsave' prANAtipAtAdirahitaH / 'amame' mametizabdarahitaH, nirlobhatvAt / akiMcaNe, chinnasoe, niruvaleve, vavagaya-pemma-rAga-dosa-mohe niggaMthassa 'akiMcaNe' nirdravyaH, parigrahasaMjJArahitatvAt / 'chinnasoe' chinnazrotA: truTitabhavapravAhaH, chinazoko vA / 'niruvaleve' dravyato nirmaladeho, bhAvatastu karmabandhahetulakSaNopaleparahitaH / pUrvoktameva vizeSeNAha-vavagaya-pemma-rAga-dosa-mohe' vyapagataM-naSTaM prema ca1. B khaM. / tanuke ceti-mu. nAsti // 2. kuTulikA0 khaM. B // 3. 0SThu viralA-B // 4. sukumAlAnAM-khaM. // 5. khaM. / ca talaM-mu. nAsti // 6. khN.| maGgalAdIni-mu. / / 7. B | taTitaTataDitasya-khaM. / taDitaDitazca-mu. // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19.] zrImahAvIraprabhuguNavarNanam 37 pavayaNassa desae nAyage patiTThAvae samaNagapatI samaNagaviMdaMpariaTTae cottIsabuddhavayaNAtIsesapatte paNatIsasacca-vayaNAtisesapatte abhiSvaGgalakSaNaM rAgazca-viSayAnurAgalakSaNo dveSazca-aniSTe'prItirUpo mohazca ajJAnarUpo vedodayarUpo vA yasya sa tathA / 'niggaMthassa pavayaNassa desae' nirgranthasya-jainasya pravacanasya-zAsanasya, dezakaH zAstA nAyakaH, tasyaiva netA svAmItyarthaH / 'paiTThAvae' tasyaiva pratiSThApakaH, taistairupAyairvyavasthApakaH / 'samaNagapatI' zramaNakapatiH, sAdhusayAdhipatiH / 'samaNaga-viMda-pariaTTae' zramaNA eva zramaNakAsteSAM vRndasya parivardhako-vRddhikArI parikarSako vA-agragAmI tena vA paryAyaka:-paripUrNo yaH sa tathA / 'cottIsabuddhavayaNAtisesapatte' catustriMzat buddhAnAM- jinAnAM vayaNattivacanapramukhAH 'sarvasvabhASAnugataM vacanaM dharmAvabodhakara'mityAdinoktasvarUpA ye'tizeSAatizayAstAn prApto yaH sa tathA / iha ca vacanAtizayasya grahaNamatyantopakAritvena prAdhAnyakhyApanArtham, anyathA dehavaimalyAdayaste paThyante, yata Aha - "dehaM vimalasuyaMdhaM AmayapAse ya vajjiyaM aruyaM / ruhiraM gokkhIrAbhaM nivvIsaM paMDuraM maMsaM // 1 // " ityAdi / 'paNatIsasaccavayaNAisesapatte' paJcatriMzat ye satyavacanasyAtizeSA-atizayAstAn prApto yaH sa tathA, te cAmI vacanAtizayA:-tadyathA-saMskAravattvam 1 udAttattvam 2 upacAropetatvaM 3 gambhIrazabdatvam 4 anunAditvaM 5 dakSiNatvam 6 upanItarAgatvaM 7 mahArthatvam 8 avyAhatapaurvAparyatvaM 9 ziSTatvam 10 asandigdhatvam 11 apahRtAnyottaratvaM 12 hRdayagrAhitvaM 13 dezakAlAvyatItatvaM 14 tattvAnurUpatvam 15 aprakIrNaprasRtatvam 16 anyo'nyapragRhItatvam 17 abhijAtatvam 18 atisnigdhamadhuratvam 19 aparamarmavedhitvam 20 arthadharmAbhyAsAnapetatvam 21 udAratvaM 22 paranindA''tmotkarSaviprayuktatvam 23 upagatazlAghyatvam 1. B khaM. / satthanAyage-mu. // 2. 0pariyaTTae pupre. / 3. B khaM. / vedodayarUpo-mu. nAsti / / 4. deho vimalaH sugandha Amaya prasvedavajitaH arujaH / rudhiraM gokSIrAbhaM nivitraM pANDuraM mAMsam // 1 // mu.Ti. // 5. B khN.| Amayapasseya0 mu. // 6. arayaM-khaM. // 7. paMDaraM-khaM. // 8. rAja. vR. patra 12 / apahRtyA0 khaM. / apahatA0 mu. // 9. 0layutatvaMrAja. vR. 12B | 10. zlAghatvam- B khaM. rAja. vR. patra 12 B | Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI aupapAtikasUtram 24 anapanItatvam 25 utpAditAcchinakautUhalatvam 26 adrutatvam 27 anativilambitvaM 28 vibhramavikSepakilikiJcitAdiviyuktatvam 29 anekajAtisaMzrayAdvicitratvam 30 AhitavizeSatvaM 31 sAkAratvaM 32 sattvaparigRhItatvam 33 aparikheditatvam 34 avyuccheditvaM 35 ceti vacanAtizayAH / / __tatra 'saMskAravattvaM' saMskRtAdilakSaNayuktatvaM 1, udAttatvam-uccairvRttitA 2, upacAropetatvam-agrAmyatA 3, gambhIrazabdatvaM-meghasyeva 4, anunAditvaM-pratiravopetatA 5, dakSiNatvaM -saralatA 6, upanItarAgatvaM-mAlava-kezikAdigrAmarAgayuktatA 7, ete sapta zabdApekSA atizayAH, anye tvarthAzrayAH, tatra mahArthatvaM-bRhadabhidheyatA 8, avyAhatapaurvAparyatvaM-pUrvAparavAkyAvirodhaH 9, ziSTatvam-abhimatasiddhAntoktArthatA vaktuH ziSTatAsUcakatvaM vA 10, asandigdhatvam-asaMzayakAritA 11, apahRtAnyottaratvaM-paradUSaNAviSayatA 12, hRdayagrAhitvaMzrotRmanoharatA 13, dezakAlAvyatItatvaM-prastAvocitatA 14, tattvAnurUpatvaM-vivakSitavastusvarUpAnusAritA 15, aprakIrNaprasRtatvaM-susambaddhasya sataH prasaraNam, athavA asambaddhAdhikAratvA'tivistarayorabhAvaH 16, anyo'nyapragRhItatvaM-paraspareNa padAnAM vAkyAnAM vA sApekSatA 17, abhijAtatvaM vaktuH pratipAdyasya vA bhUmikAnusAritA 18, atisnigdhamadhuratvaM -ghRtaguDAdivat sukhakAritvam 19, aparamarmavedhitvaM-paramAnudghATanasvarUpatvam 20, arthadharmAbhyAsAnapetatvaM-artha-dharmapratibaddhatvam 21, udAratvam-abhidheyArthasyAtucchatvaM gumphaguNavizeSo vA 22, paranindA''tmotkarSaviprayuktatvamiti pratItameva 23, upagatazlAghyatvamuktaguNayogAt prAptazlAghyatA 24, anapanItatvam-kAraka kAla-vacana-liGgAdivyatyayarUpavacanadoSApetatA 25, utpAditAcchinnakautUhalatvaM-svaviSaye zrotRRNAM janitamavicchinnaM kautukaM yena tattathA tadbhAvastattvam 26, adbhutatvam anativilambitvaM ca pratItaM 27-28, vibhramavikSepa-kilikiJcitAdiviyuktatvaM-vibhramo-vaktRmanaso bhrAntatA vikSepaH tasyaivAbhidheyArthaM pratyanAsaktatA kilikiJcitaM- roSabhayAbhilASAdibhAvAnAM yugapadasakRtkaraNam, AdizabdAnmanodoSAntaraparigrahaH, tairviyuktaM yattathA tadbhAvastattvam 29, anekajAtisaMzrayAdvicitratvam, iha jAtayo varNanIyavastusvarUpavarNanAni 30, AhitavizeSatvaM-vacanAntarApekSayA Dhaukita1. B rAja. vR. / apanI0 mu. / anupanI0 khaM. // 2. 0tAvicchi0 rAja. vR. pa. 12 B pu.pre.pArzvabhAge ca // 3. B khaM. rAja. vR. 12 / viprayu0 mu. // 4. B khaM. / 0tatvAdi-mu. // 5. 'utpAditA zrotRjane svaviSayabahumAnatA', iti rAja. vRttau / ' 6. 'paripuSTArthAbhidheyatA'-iti rAja. vRttau // 7. khaM. / apht0mu.| apdrut0raaj.vR.|| 8. 0nughaTTana0 khaM. // 9. 0zlAghatvam B // 10. tairvimuktaM yattattathA-khaM. // . Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 19] 35 vacanAtizayAH vizeSatA 31, sAkAratvaM-vicchinnavarNapadavAkyatvenAkAraprAptatvam 32, sattvaparigRhItatvaMsAhasopetatA 33, aparikheditatvam-anAyAsasambhavaH 34, avyuccheditvaM-vivakSitArthasamyasiddhiM yAvad avyavacchinnavacanaprameyateti 35 / / AgAsagaeNaM cakkeNaM, AgAsagaeNaM chatteNaM, AgAsiyAhiM seyavaracAmarAhiM, AgAsa-phaliyAmaeNaM, sapAdapIDheNaM sIhAsaNeNaM dhammajjhaeNaM purao pakaDhijjamANeNaM coddasahi samaNa-sAhassIhiM, chattIsAe ajjiyAsAhassIhiM, saddhi saMparivuDe puvvANupudvi caramANe, gAmANugAmaM dUijjamANe, suhaMsuheNaM viharamANe caMpAe nayarIe bahiyA uvanagaraggAmaM uvAgae caMpaM nagariM puNNabhadaM ceiyaM samosariukAme // 19 // __ atha prakRtavAcanA-'AgAsagaeNaM'ti AkAzavartinA 'cakkeNaM' dharmacakreNa 'AgAsagaeNaM chatteNaM'ti chatratrayeNa 'AgAsiyAhiM'ti AkAzam-ambaram itAbhyAMprAptAbhyAm AkarSitAbhyAM vA-AkRSTAbhyAmutpATitAbhyAmityarthaH, 'cAmarAhi'ti cAmarAbhyAMprakIrNakAbhyAm, prAkRtatvAcca liGgavyatyayaH, lakSita iti sarvatra gamyam / 'AgAsaphaliyAmaeNaM'ti AkAzatulyaM svacchatayA yat sphaTikaM tanmayena, 'sapAdapIThena siMhAsaneneti' vyaktam / 'dhammajjhaeNaM 'ti dharmacakravartitvasaMsUcakena ketunAmahendradhvajenetyarthaH, 'purao'tti agrata: 'pakaDhijjamANeNaM'ti devaiH prakRSyamANeneti, 'saddhi' saha 'saMparivuDe 'tti samyak parikarita:-samantAdveSTita ityarthaH / 'puvvANupuci 'ti pUrvAnupUrvyA na pazcAnupUrvyA nA'nAnupUrvyA vetyarthaH, krameNeti hRdayam, 'caran' saJcaran, etadevAha-'gAmANugAmaM dUijjamANe'tti grAmazca pratIto'nugrAmazca-vivakSitagrAmAnantaro grAmo grAmAnugrAmaM tad 'dravan' gacchan, ekasmAd grAmAdanantaraM grAmamanullaDvayannityarthaH, anenA'pratibaddhavihAramAha, tatrApyautsukyAbhAvamiti / 'suhaMsuheNaM viharamANe 'tti ata eva sukhaMsukhena-zarIrakhedAbhAvena saMyamabAdhAbhAvena ca 'viharan'- sthAnAt sthAnAntaraM gacchan grAmAdiSu vA tiSThan 'bahiya'tti bahistAt 'uvanagaraggAmaMti nagarasya samIpamupanagaraM tatra grAma upanagaragrAmastamupAgataH // 19 / / 1. vizeSitA-khaM. / / 2. lakSyata-khaM. // 3. hetunA-khaM. // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI aupapAtikasUtram 20 - tate NaM se pavattivAue imIse kahAe laddhaTe samANe haTTha-tuTTha cittamANaMdite NaMdie, pIimaNe, paramasomaNassie, harisavasavisappamANahiyae, pahAe, kayabalikamme, katakouyamaMgalapAyacchitte, suddhappavesAI maMgallAiM vatthAI pavaraparihie, appamahagghAbharaNAlaMkitasarIre, sayAo gihAo paDinikkhamai, sayAo gahAo paDinikkhamittA capAe nagarIe majhaMmajjheNaM jeNeva kUNiyassa ranno gihe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva kUNie rAyA 'bhibhisAraputte teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa kUNiyaM rAyaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, vaddhAvaittA evaM vayAsI - [20] 'tae NaM'ti tato'nantaraM, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'se' iti asau 'pavittivAue 'tti pravRttivyAto bhagavadvArtAvyApAravAn 'imIse kahAe'tti asyAM bhagavadAgamanalakSaNAyAM kathAyAM vArtAyAM 'laddhaTe samANe'tti labdhArthaH san-prAptArthaH san, vijJaH sannityarthaH, 'haTTha-tuTTha-cittamANaMdie'tti hRSTatuSTam-atyarthatuSTaM hRSTaM vA-vismitaM tuSTaM ca-toSavaccittaM-mano yatra tattathA tat hRSTatuSTacittaM yathA bhavati evamAnanditaISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagataH tatazca 'NaMdie'tti nanditaH-samRddhitaratAmupagataH / 'pIimaNe' prItiH-prINanamApyAyanaM manasi yasya sa tathA, 'paramasomaNassie' paramaM saumanasya-sumanaskatA saJjAtaM yasya sa paramasaumanaeNsyitaH tadvA'syAstIti paramasaumanasyikaH, 'harisavasavisappamANahiyae' harSavazena visarpat-vistAraM vrajaddhRdayaM yasya sa tathA, sarvANi caitAni hRSTAdipadAni prAya ekArthikAni, na ca duSTAni, pramodaprakarSapratipattihetutvAt stutirUpatvAcca, yadAha "vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAH stuvastathA nindan / yatpadamasakRd brUyAttatpunaruktaM na doSAya // 1 // " 'pahAe'tti vyaktaM, 'kayabalikamme 'tti snAnAnantaraM kRtaM balikarma svagRhadevatAnAM yena 1. pu.pre. / NaMdie-B mu. V nAsti // 2. caMpaM nayariM-pu pre. // 3. pu pre. BI bhiMbha0-VN | bhaMbha0 mu. // 4. pu pre. L / dasaNahaM-BVN mu. nAsti / / 5. pu pre. / kUNiyaM rAyaM-BVN mu. nAsti // 6. B khaM. / kathAyAM-mu. nAsti / 7. B khaM. / 0nasyika: mu.|| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 20 ] pravRttivyApRtasya kUNikAya nivedanam 41 sa tathA / 'kayakouyamaMgalapAyacchitte' kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAniduHsvapnAdivighAtArthamavazyakaraNIyatvAdyena sa tathA, tatra kautukAni-maSI-tilakAdIni maGgalAni tu siddhArtha-dadhyakSata-dUrvAGkurAdIni 'suddhappavesAiM maMgallAiM vatthAI pavaraparihie' zuddhAtmA-snAnena zucikRtadeha: vezyAni- veze sAdhUni athavA zuddhAni ca tAni pravezyAni ca-rAjasabhApravezocitAni ceti vigrahaH, mAGgalyAni-maGgalakaraNe sAdhUni vastrANi[iti]vyaktam, pavaratti-dvitIyAbahuvacanalopAt pravarANi-pradhAnAni parihitonivasita: athavA pravarazcAsau parihitazceti samAsaH / 'appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre 'tti vyaktaM, navaram alpAni-stokAni mahArghANi-bahumUlyAni / 'sayAo 'tti svakAt-svakIyAt / 'jeNeva'tti yasminneva deze ityarthaH / 'bAhiriya'tti abhyantarikApekSayA bAhyA / 'uvaTThANasAla'tti AsthAnasabheti / 'teNeva'tti tasminneva deza ityarthaH / 'sirasAvattaM'ti zirasA-mastakena aprAptam-aspRSTaM, zirasi vA Avartata iti zirasyAvarto'tastam / 'jaeNaM vijaeNaM vaddhAveti 'tti jayaH-sAmAnyo vighnAdiviSayo vijayaH sa eva viziSTataraH pracaNDapratipanthyAdiviSayaH vardhayati-jayena vijayena ca varddhasva tvamityevamAziSaM prayuGkte smetyarthaH / 'jassa NaM devANuppiyA ! daMsaNaM kaMkhaMti jassa NaM devANuppiyA daMsaNaM pIhaMti jassa NaM devANuppiyA daMsaNaM patthaMti jassa NaM devANuppiyA daMsaNaM abhilasaMti jassa NaM devANappiyA nAmagottassa vi savaNayAe haTTatacitta mANaMdiyA jAva harisavasavisappamANahiyayA bhavaMti se NaM samaNe bhagavaM mahAvIre AAigare titthagare jAva viyaTTachaume arahagA jiNe kevalI savvannU savvadarisI AgAsagaeNaM chatteNaM jAva chattIsAe ajjiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe A puvvANupuci caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe caMpAe nayarIe bahiyA uvaNagaragAmaM uvAgae caMpaM nagariM punnabhadaM ceiyaM samosariukAme / taM etaM NaM devANuppiyA NaM piyaM Nivedemi piyaM bhe bhavatu // 20 // 'devANuppiya'tti saralasvabhAvAH / "daMsaNaM'ti avalokanam / 'kaMkhaMti 'tti prApta 1. suddhappA0 B khaM. // 2. veSe - khaM. // 3 B khaM. / 0pratipanthAdi0 mu. // 4. devANupitA-pu pre. V / 5. pupre. AA cihnadvayamadhyavartipATha: mu. nAsti / 6-7. jAvanirdiSTapAThaH sU. 19 madhye vartate / zrI aupa. 6 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI aupapAtikasUtram sadvimoktuM necchanti / 'pIhaMti 'tti spRhayanti anavAptamavAptumicchanti / 'patthaMti'tti prArthayanti-tathAbhUtasahAyajanebhyaH sakAzAdyAcante / 'abhilasaMti'tti abhilaSantiAbhimukhyena kamanIyamiti manyante / 'nAmagottassa vitti nAma ca-abhidhAnaM yathA mahAvIra iti, gotraM ca-vaMzo yathA kAzyapagotra iti, nAmagotramiti dvandvaikatvamatastasya, athavA nAmAbhidhAnaM gotraM ca yathArthaM, tataH karmadhAraya iti / 'savaNayAe'tti zravaNAnAM bhAva: zravaNatA tayA, svArthiko vA tApratyayaH prAkRtazailIprabhava iti // 20 // 21 - tate NaM se kUNie rAyA bhiMbhisAraputte tassa pavittivAuyassa aMtie eyamaDhe soccA Nisamma haTThatuTTha jAva hiyae vikasiya-varakamalaHNayaNa-vadaNe pacalita-varakaDaka tuDiya-keUra-mauDa-koMDala-hAravirAyaMtaraitavacche pAlaMbapalaMbamANa-gholaMtabhUsaNadhare sasaMbhamaM turiyacavalaM NariMde sIhAsaNAo abbhuTTeti abbhuDhettA pAdapIDhAto paccoruhati, paccoruhittA pAuyAo omuyati omuittA [21] 'soccA nisamma'tti zrutvA-zrotreNA''karNya nizamya-hRdayenAvadhArya / 'dhArAhaya-nIva-surabhikusumacaMcumAlaiyaUsaviyaromakUve' dhArAbhiH-jaladharavAridhArAbhirhataM yannIpasya-kadambasya surabhikusumaM tattathA, tadiva caMcumAlaiyatti-pulakito'ta eva ucchritaromakUpazca yaH sa tathA, idaM ca vizeSaNaM kvacideva dRzyate / 'vikasiya-varakamalaNayaNa-vayaNe' vikasitAni-bhagavadAgamanavArtAzravaNajanitAnandAtizayAdutphullAni varakamalavannayana-vadanAni yasya sa tathA / pacaliya-vara-kaDaga-tuDiya-keUra-mauDa-kuMDala-hAravirAyaMta-raiyavacche' pracalitAni-bhagavadAgamanazravaNajanitasambhramAtirekAt kampitAni varANi-pradhAnAni kaTakAni ca-kaGkaNAni tuTikAzca-bAhurakSakAH keyUrANi ca-aGgadAni mukuTaM ca-kirITaM kuNDale ca-karNAbharaNe yasya sa tathA, hAro-muktAkalApo virAjanzobhamAno racito-vihito vakSasi-urasi yena sa tathA, tataH karmadhArayaH / 'pAlaMbapalaMbamANa-gholaMtabhUsaNadhare' prAlambo-jhumbanakaM pralambamAnaM-lambamAnaM gholacca-dolAyamAnaM yadbhUSaNam-AbharaNaM taddhArayati yaH sa tathA / 'sasaMbhamaMti sAdaraM 'turiyacavalaM'tiatitvaritaM, kriyAvizeSaNe caite / 'paccoruhai'tti pratyavarohati-avataratItyarthaH,kvacididaM pAdukAvizeSaNaM dRzyate-'veruliya-variThTha-riTThaaMjaNa-niuNoviya-misimisiMta-maNi 1. khaM. B 0laiaucchiya0 mu. // 2. ito'gre-pulaiyatti-khaM. madhye adhikapAThaH / / 3. truTitAni-rAja.vR. pa. 16 B // 4. bAhurakSikA-iti jJAtAdharma. vRttau 5. miseMta0 khaM. // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 sUtra - 21] bhagavadAgamanaM zrutvA kUNikasya harSaH rayaNamaMDiyAo'tti evaM cAtrA'kSaraghaTanA-variSThAni-pradhAnAni vaiDUryariSTAJjanAni-ratnavizeSA yayoste tathA, tathA nipuNena-kuzalena zilpinA oviyatti-parimite ye te tathA, ata eva misimisiMtatti-cikicikAyamAne maNiratnaiH candrakAntAdikatanAdibhirmaNDite-bhUSite ye te - avahaTTa paMca rAyakakuhAiM taM jahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIyaNaM'- egasADiyaM uttarAsaMgaM kareti karettA AyaMte cokkhe paramasuibhue aMjalimauliyahatthe titthagarAbhimuhe sattaTThapayAI aNugacchati aNugacchittA vAmaM jANuM aMcei aMcettA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi sAhaTTa tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivesei nivesettA IsiM paccunnamati paccunnamittA kaDaka-tuDiya-thaMbhitAo bhUyAo paDisAharati paDisAharittA karatala jAva kaTu evaM vayAsItathA, tataH padacatuSTayasya karmadhArayaH / tathedamapi 'avahaTu paMca rAyakakuhAI, taMjahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIyaNiM'ti tatrAvahaTTa-apahRtya-parihRtya rAjakakudAnirAjacihnAni upphesaMti-mukuTaM vAlavyajanI-cAmaramiti / 'egasADiyaM uttarAsaMgaM'ti .ekaH sATako yasminnasti sa 'ekasATikaH uttarAsaGgo-vaikakSakam 'AyaMte 'tti AcAntojalasparzanAt 'cokkhe'tti cokSo-vivakSitamalApanayanAt, kimuktaM bhavati? - 'paramasuibhUe' atIva zuciH saMvRttaH / 'aMjalimauliyahatthe' aJjalinA-aJjalikaraNato mukulitaumukulAkRtIkRtau hastau yena sa tathA / 'aMcei'tti AkuJcayati 'sAhaTTa 'tti saMhRtya niveshy| 'tiqhutto 'tti trikRtvasrIn vArAnityarthaH, "nivesei'tti nyasyati, 'IsiM paccunnamai 'tti ISat-manAk pratyunnamati-avanatatvaM vimuJcati 'paDisAharai'tti UrdhvaM nayati / Namotthu NaM, arahaMtANaM, bhagavaMtANaM, AdigarANaM, titthagarANaM, sayaMsaMbuddhANaM, purisuttamANaM, purisasIhANaM, purisavarapuMDarIyANaM, purisavaragaMdhahatthINaM, loguttamANaM, loganAhANaM, logahiyANaM, logapaIvANaM, logapajjoagarANaM, abhayadayANaM, cakkhudayANaM, maggadayANaM, saraNadayANaM jIvadayANaM, dIvo, tANaM, saraNaM, gatI, paiTTA, dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM, appaDihayavaranANadaMsaNadharANaM, jiNANaM, jAvayANaM, tiNNANaM, tArayANaM, 1. --cihnadvayamadhyavartipAThaH khaM. JV nAsti // 2. BJ khaM. 0yaaggahatthe-mu. // 3. BV | NihaTu-khaM. / saMhaTu-B // 4. B / Nimemeti-khaM. // 5. paDi0 khaM. nAsti // 6. khaM. / vIaNi-mu. // 7-8. zA0 khaM. / / 9:0nayAta-khaM. // 10. nimei-B khaM. // 11. saraNadayANaM-khaM. nAsti // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI aupapAtikasUtram muttANaM, moyagANaM, buddhANaM, bohayANaM, savvaNNUNaM, savvadarisINaM, sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbArhamapuNarAvatti siddhigatiNAmadheyaM ThANaM saMpattANaM / Namotthu NaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa Adikarassa titthakarassa jAva saMpAviukAmassa, mama dhammAyariyassa dhammovadesakassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tatthagayaM ihagate, pAsai me se bhagavaM tatthagate ihagayaM ti kaTu vaMdati NamaMsati, vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaragate puratthAbhimahe NisIyati, NisIittA tassa pavittivAuyassa aThuttaraM sayasahassaM pItidANaM dalayati, dalaittA sakkAreti sammANeti, sakkArettA sammANettA evaM vadAsI-jadA NaM devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre ihamAgacchejjA iha samosarijjA iheva caMpAe nayarIe bahiyA puNNabhadde ceie ahApaDirUvaM oggahaM ogiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharejjA / tadA NaM mameyamaTuM nivedejjAsitti kaTu visajjite // 21 // . __namo'tthu Na'mityAdi prAgvat, navaraM 'dIvo tANaM saraNaM gaI paiTThA' ityatra je tesiM namo'tthu NamityevaM gamanikA kAryeti / 'dhammAyariyasse'ti dharmAcAryAya, na tu kalAcAryAya, dharmAcAryatvameva kathamityata Aha-'dhammovadesagassa' dharmopadezakAyeti / 'tatthagayaM'ti tatra grAmAntare sthitam, 'ihagae'tti atrAvasthito'haM vande / kasmAdevamityata Aha-pAsai me 'tti pazyati mAm, 'se 'tti sa-bhagavAn 'itikaTu' itikRtvA-itihetoH 'vaMdai'tti pUrvoktastutyA stauti 'namaMsai' tti namasyati-zironamanena praNamati / 'aThuttarasayasahassaM pIidANaM'ti aSTottaraM lakSaM rajatasya tuSTidAnaM dadAti smeti, tacca Avazyake mANDalikAnAM prItidAnamarddhatrayodazalakSamAnamuktaM, yadAha "vittI u suvaNNassA bArasa addhaM ca sayasahassAiM / tAvaiyaM ciya koDI pItidANaM tu cakkissa" // 1 // 1. 0mapuNarAvattagaM-B | 0hamapuNarAvittikAsi0 pu.pre. // 2. 0dhejaM -VN odhijja - pu pre. // 3 pupre. pAsatu - B I pAsau-v pAThA0 N || 4. vRttistu suvarNAnAM dvAdaza arddhaM ca zatasahasrANAm / tAvatya eva koTyazca prItidAnaM tu cakriNAm // 1 // etadeva pramANaM kevalaM rajatAnAM tu kezavA dadati / mANDalikAnAM sahasrANi prItidAnaM zatasahasrANi // 2 // [ma. TippaNe] Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 22 ] caMpAyAM mahAvIraprabhorAgamanaM * "eyaM ceva pamANaM navaraM rayayaM tu kesavA deMti / maMDaliyANa sahassA pIIdANaM sayasahassA // 2 // " ____ iti, iha punastadaSTottaralakSamAnamuktamiti kathaM na virodha: ?, ucyate, bhagavati campAyAmAgate taddAsyatIti na virodhaH / 'sakkArei'tti pravaravastrAdibhiH pUjayati / 'sammANei 'tti tathAvidhayA vacanAdipratipattyA pUjayatyeveti / 'evaM sAmitti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei'tti vAcanAntare vAkyam, evamiti-yathA''dezaM svAminnityAmantraNArthaH itiH-upapradarzane AjJayA-tadAjJAM pramANIkRtyetyarthaH vinayena-aJjalikaraNAdinA vacanaM-rAjAdezaM pratizRNoti-abhyupagacchati iti // 21 // . 22-tate NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kallaM pAduppabhAtAe rayaNIe phulluppalakamala-komalummilitammi aha paMDure pabhAe rattAsogappagAsa-kiMsuyasuyamuha-guMjaddha-rAgasarise kamalAkarasaMDabohae uTThiyammi sUre sahassarassimmi diNakare teyasA jalaMte jeNeva caMpA NayarI jeNeva punnabhadde ceie teNeva uvAgacchati uvAgacchittA ahApaDirUvaM oggahaM oggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati // 22 // ___ [22] 'kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe'tti kalyamiti-zvaH prAduH-prAkAzye tataH prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM 'phullappalakamala-komelummiliyaMmi'tti phullaM-vikasitaM tacca tadutpalaM ca-padmaM phullotpalaM tacca kamalazca-hariNavizeSaH tayoH komalam-akaThoram unmIlitaM-dalAnAM nayanayozconmIlanaM yasmi~stattathA / tatra 'aha paMDure pabhAe'tti atha rajanIprabhAtAnantaraM pANDure-zukle prabhAte-uSasi / 'rattAsogappagAsa-kiMsuya-suyamuhaguMjaddha-rAgasarise kamalAkara-saMDa-bohae uThThiyaMmi sUre'tti raktAzokasya-taruvizeSasya prakAzaH-prabhA sa ca kiMzukaM ca-palAzakusumaM zukamukhaM ca-pratItaM guJjA-raktakRSNaH phalavizeSaH tadarddhaM ceti dvandvaH, eSAM yo rAgo-raktatvaM tena sadRzaH-samo yaH sa tathA, taMtra kamalAkarA:-padmotpattisthAnabhUtA hRdAdayasteSu yAni SaNDAni-nalinavanAni teSAM bodhakovikAzako yaH sa tathA tatra, utthite-udgate sUre-ravau / kimbhUte ? - 'sahassarassimi diNayare tejasA jalaMte 'tti vizeSaNatrayaM vyaktam / 'saMpaliyaMkanisane 'tti padmAsane niSaNNaH, idaM ca vAcanAntarapadam // 22 // 1. VN | ahapaMDare-pupre. / AhA(aha)paMDure-mu. ahApaMDare-v pAThA. / pu.pre. madhye agre sarvatra paMDare iti pAThaH / / 2. lamilliyaMmi-khaM. // 3. khaM / tathA-mu. / tathA tatra-B | Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI aupapAtikasUtram 23 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave samaNA bhagavaMto-appegaiyA uggapavvatitA bhogapavvatiyA rAinna-NAta-koravva-khattiyapavvaiyA bhaDA jodhA seNAvaI pasatthAro seTThI ibbhA anne ya bahave. evamAdiNo uttamajAti-kula-rUva-viNaya-vinnANa-vannalAvanna-vikkama-pahANa-sobhagga-kaMtijuttA bahudhaNa-dhanna-Nicaya-pariyAlaphiDiyA NaravatiguNAtiregA icchiyabhogA suhasaMpalalitA kiMpAgaphalovamaM ca muNiya visayasokkhaM, jalabubbuyasamANaM kusagga-jalabiMducaMcalaM jIviyaM __[23] 'aMtevAsi'tti ziSyAH / 'appegaiya'tti apiH-samuccaye ekakA-eke anye kecidapItyarthaH / 'uggapavvaiya'tti ugrA-Adidevena ye ArakSikatve niyuktAH tadvaMzajAzca ata ugrAH santaH pravrajitA-dIkSAmAzritA ugrapravrajitAH / evamanyAnyapi padAni, navaraM bhogA-ye tenaiva gurutvena vyavahatAstadvaMzajAzca, rAjanyA ye tenaiva vayasyatayA vyavasthApitAstadvaMzajAzca, jJAtA-ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH, nAgA vA-nAgavaMzaprasUtAH koravvatti-kuravaH-kuruvaMzaprasUtAH, kSatriyAzcAturvarNya dvitIyavarNabhUtAH, bhaDatti-cAraMbhaTAH, johatti-bhaTebhyo viziSTatarAH sahasrayodhAdayaH, seNAvaitti-sainyanAyakAH, pasatthArattiprazAstAro dharmazAstrapAThakAH, zreSThina:-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTAGkitamastakAH, ibbhattiibhyAH hastipramANadraviNarAzipatayaH 'anne ya bahave evamAiNo 'tti evamprakArAH 'uttamajAi-kula-rUva-viNaya-viNNANa-vaNNa-lAvaNNa-vikkama-pahANasohaggakatijutta'tti uttamA ye jAtyAdayaH pradhAne ca ye saubhAgya-kAntI taiH yuktAste tathA, tatra jAti:-mAtRpakSaH kulaM-paitRkapakSaH rUpaM-zarIrAkAraH vinaya-vijJAne ca. pratIte varNo-gauratvAdi kAyacchAyA lAvaNyam-AkArasyaiva spRhaNIyatA vikrama:-pauruSaM saubhAgyam-AdeyatA kAntiH-dIptiH / 'bahu-dhaNa-dhaNNa-nicaya-pariyAla-phiDiyA' bahavo ye dhanAnAM-gaNima-dharimAdInAM dhAnyAnAM ca-zAlyAdInAM nicayAH-saJcayAH parivArazca-dAsI-dAsAdiparikarastaiH 'sphiTitAIzvarAntarANyatikrAntAH athavA tebhya: sarvasaGgatyAgena dUrIbhUtA ye te tathA, pAThAntare bahavo dhana-dhAnya-nicaya-parivArA yasyAM sA tathAbhUtA sthiti: gRhavAse yeSAM te tathA / 1. khaM. / ArakSakatvena-mu. / ArakSikatvena-B || 2. koravatti-khaM. // 3. 0bhaTTA-khaM. // 4. bhaTTebhyo-khaM. // 5. B khaM. / tairye yuktA0 mu. // 6. B khaM. / sphuTitA-mu. // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 23 ] prabhuvIrasya zramaNAH 47 'naravaiguNAireyA' narapateH-rAjJaH sakAzAdguNaiH-vibhava-sukhAdibhiH atireka:atizayo yeSAM te tathA / 'icchiyabhogA' IpsitA-vAJchitAH bhogAH-zabdAdayo yeSAM te tathA / 'suhasaMpalaliyA' sukhena sampralalitA:-prakrIDitA ye te tathA / 'kiMpAgaphalovamaM ca'tti viSavRkSaphalatulyaM punaH 'muNiya'tti jJAtvA 'visayasuhaM'tti vyaktaM, tathA 'jalabubbudasamAnaM' kuzAgre jalabinduH kuzAgrajalabindustadvaccaJcalaM 'jIviyaMti ca NAUNa, aduvamiNaM rayamiva paDaggalaggaM saMvidhuNittA NaM, caittA hiraNNaM jAva pavvaiyA, appegatiyA addhamAsapariyAyA, appegatiyA mAsapariyAyA evaM dumAsa0 timAsa0 jAva ekkArasa appegatiyA vAsapariyAyA [ evaM] duvAsa tivAsa0 appegatiyA aNegavAsapariyAyA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti // 23 // jIvitavyaM jJAtvA, tathA 'addhavamiNaM'ti idaM viSayasaukhyadhanasaJcayAdikam adhruvamanityarUpaM raja iva. paTAgralagnaM 'saMvidhuNittA NaM'ti saMvidhUya-jhagiti vihAya, tathA 'caitta 'tti tyaktvA, kiM tadityAha-'hiraNyaM ca' rUpyaM, yAvacchabdopAdAnAdidaM dRzyamciccA suvaNNaM ciccA dhaNaM evaM dhaNNaM balaM vAhaNaM kosaM koTThAgAraM rajjaM raTuM puraM aMteuraM ciccA vipuladhaNakaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNamAIyaM saMtasArasAvatejjaM vicchaDDaittA vigovaittA dANaM ca dAiyANaM paribhAyaittA muMDe bhavittA agArAo aNagAriya'miti, vyaktaM caitat, navaraM suvarNaM ghaTitaM dhanaM-gavAdi balaM-caturaGga vAhanaM- 'vesarAdikaM punardhanaM-gaNimAdi kanakam-aghaTitasuvarNaM ratnAnikarketaMnAdIni maNayaH-candrakAntAdayaH mauktikAni-muktAphalAni zaGkhA:-pratItAH zilApravAlAni-vidrumANi raktaratnAni-padmarAgA AdizabdAdvastra-kambalAdiparigrahaH, etena kimuktaM bhavatItyAha-'saMta'tti vidyamAnaM sArasvApateyaM-pradhAnadravyaM, kimityAha-vicchadya-vizeSeNa tyaktvA vicchardavadvA kRtvA niSkramaNamahimakaraNataH, tathA tadeva guptaM sadvigopya-prakAzIkRtya dAnAtizayAdata eva 'dANaM ca dAiyANaM'ti dAnArhebhyaH paribhAjya-dattvA, gotrikebhyo vAvibhAgazo dattvA muNDA bhUtvA-dravyataH ziroluJcanena bhAvataH krodhAdyapanayanena agArAdgehAt niSkramyeti. zeSaH, anagAritAM-sAdhutAM pravrajitA-gatAH, vibhaktipariNAmAdvA anagAritayA pravrajitA:-zramaNIbhUtAH, paryAyasUtrANi sugamAnyeveti // 23 // 1. jIviyavvatti-khaM. // 2. ceccA-khaM. evamagre'pi || 3. vegasarAdikaM mu.khaM. B // 4. gotriyebhyo-khaM. // 5. gAratayA-B || Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI aupapAtikasUtram 24 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave niggaMthA bhagavaMto appegaiyA AbhiNibohiyaNANI jAva kevalaNANI, appegaiyA maNabaliyA, vayabaliyA, kAyabaliyA,appegaiyA maNeNaM sAvANuggahasamatthA appegaiyA vaeNaM sAvANuggahasamatthA, appegaiyA kAeNaM sAvANuggahasamatthA, appegaiyA khelosahipattA evaM jallosahipattA vipposahipattA, AmosahipattA, savvosahipattA, appegaiyA koTabuddhI evaM bIyabuddhI, paDabuddhI, appegaiyA payANusArI, appegaiyA [24] sAdhuvarNakagamAntaraM vyaktameva, navaraM 'maNabaliya'tti - manobalikAHmAnasAvaSTambhavantaH vAgbalikA:- pratijJAtArthanirvAhakAH parapakSakSobhakArivacanA vA, kAyabalikAH kSudhAdiparISaheSvaglAnIbhavatkAyAH 'nANabaliyA' avyabhicArijJAnAH 'daMsaNabaliyA' parairakSobhyadarzanAH 'cArittabaliyA'iti vyaktaM, vAcanAntarAdhItaM cedaM vizeSaNatrayam 'appegaiyA maNeNaM sAvA'NuggahasamatthA' manasaiva pareSAM zApA'nugrahau- apakAropakArI kartuM samarthA ityarthaH, evaM vAcA kAyena ceti / 'khelosahipatta'tti khelo-niSThIvanaM sa evauSadhiH sakalarogAdyanarthopazamahetutvAt khelauSadhistAM prAptA ye te tathA, evamanyatrApi,navaraM 'jallosahi'tti jello-malaH 'vipposahi'tti vipuSaH prazravaNAdibindavaH, athavA vi iti viSThA pra-iti prazravaNaM te eva oSadhiH iti / 'Amosahi'tti AmarSaNamAmarSaHhastAdisaMsparza iti / 'savvosahi 'tti sarva eva khelajallavipruTkezaromanakhAdaya oSadhi: sarvauSadhiH, 'koTThabuddhi'tti koSThavat-kuzUla iva sUtrArthadhAnyasya yathAprAptasyAvinaSTasyA''janmadharaNAdbuddhiH-matiryeSAM te tathA / 'bIjabuddhi'tti bIjamiva vividhArthAdhigamarUpamahAtarujananAdbuddhiryeSAM te tathA / 'paDabuddhi 'tti paTavat viziSTavaktRvanaspativisRSTavividhaprabhUtasUtrArthapuSpaphalagrahaNasamarthatayA buddhiryeSAM te tathA / 'padANusAri 'tti padena-sUtrAvayavenaikenopalabdhena tadanukUlAni padazatAnyanusaranti-abhyUhayantItyevaMzIlA: padAnusAriNaH / 'saMbhinnasoya'tti sambhinnAn-bahubhedabhinnAn zabdAn pRthak pRthak yugapacchRNvantIti sambhinna zrotAraH, sambhinnAni vA-zabdena vyAptAni zabdagrAhINi, pratyekaM vA zabdAdiviSayaiH zrotAMsisarvendriyANi yeSAM te tathA / 'khIrAsava'tti kSIravanmadhuratvena zrotRNAM karNamanaHsukhakaraM 1. kSudAdi0khaM // 2. yallo - B || Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 24] nirgranthasvarUpam 49 saMbhinnasoyA, appegaiyA khIrAsavA, appegaiyA mahuyAsavA, appegaiyA sappiAsavA, appegaiyA akkhINamahANasiyA evaM ujjumatI, appegaiyA viulamaI, viuvvaNiDDipattA, cAraNA, vijjAharA, AgAsAtivAiNo / vacanamAzravanti-kSaranti ye te kSIrAzravAH / 'mahuyAsava'tti madhvAzravAH prAgvat, navaraM madhuvatsarvadoSopazamanimittatvAdAlhAdakatvAcca tadvacanasya kSIrAzravebhyaste bhedenoktaaH| 'sappiAsava'tti sarpirAzravAstathaiva, navaraM zrotRNAM svaviSaye snehAtirekasampAdakatvAt kSIrAvamadhvAzravebhyo bhedenoktAH / 'akkhINamahANasIya'tti mahAnasam-annapAkasthAnaM tadAzritatvAdvA'nnamapi mahAnasamucyate, tatazcAkSINaM-puruSazatasahasrebhyo'pi dIyamAnaM svayamabhuktaM sat tathAvidhalabdhivizeSAdatruTitaM tacca tanmahAnasaM ca-bhikSAlabdhabhojanamakSINamahAnasaM tadasti yeSAM te tathA / 'ujjumai 'tti RjvI sAmAnyato manomAtragrAhiNI matiH- manaHparyAyajJAnaM yeSAM te tthaa| 'viulamai'tti vipulA-bahuvidhavizeSaNopetamanyamAnavastugrAhitvena vistIrNA mati:mana:paryAyajJAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-ghaTo'nena cintitaH sa ca dravyataH sauvarNAdiH kSetrataH pATaliputrakAdiH kAlataH zAradAdirbhAvataH kAlavarNAdirityevaM vipulamatayo jAnanti, Rjumatayastu sAmAnyata eva, tathA arddhatRtIyAGgalanyUne manujakSetre vyavasthitasaMjJinAM manogrAhikA AdyAH, itare tu sampUrNA iti / 'viuvvaNiDipatta'tti vikurvaNA-vaikriyakaraNalabdhiH saiva RddhistAM prAptA ye te tathA / 'cAraNa'tti caraNaM-gamanaM tadatizayavadasti yeSAM te cAraNAH, te ca dvidhA-jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca, tatrASTamamaSTamena kSapato yateryA labdhirutpadyate yayA ca kazcijjaGghAvyApAramAzrityaikenaivotpAtena trayodazaM rucakavarAbhidhAnaM dvIpaM merumastakaM ca yAvadgantuM pratinivRttazca tata utpAtadvayenehAgantuM samartho bhavati tayA yuktA AdyAH, yA punaH SaSThaM SaSThena kSapata utpadyate, yayA zrutavihiteSadupaSTambhatayotpAtadvayenASTamaM nandIzvarAkhyaM dvIpaM merumastakaM ca gantuM tataH pratinivRttazcaikenaivotpAtenehAgantuM samartho bhavati tayA yuktA dvitIyA iti / 'vijjAhara 'tti prjnyptyaadivividhvidyaavishessdhaarinnH| 'AgAsAtivAiNo 'tti AkAzaMvyomAtipatanti-atikrAmanti AkAzagAmividyAprabhAvAt pAdalepAdiprabhAvAdvA AkAzAdvA hiraNyavRSTyAdikamiSTamaniSTaM vA'tizayena pAtayantItyevaMzIlA AkAzAtipAtinaH, AkAzAdivAdino vA-amUrtAnAmapi padArthAnAM sAdhana(ne) samarthavAdina iti bhaavH| 1. vivakSita0khaM. // 2. 0grAhakA-khaM // 3. viuvviNilaDDiHkhaM. / viuvviNiDDi - B || 4. B | ttraassttmaassttmen-mu.|| 5. BkhaM. / 0vopapAtena-mu. // 6. utpAdadva0khaM. // 7. kSapayata -B // 8. 0vAitti-B khaM. // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI aupapAtikasUtram appegaiyA kaNagAvaliM tavokamma paDivaNNA evaM ekAvaliM khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokammaM paDivaNNA, appegaiyA mahAlayaM sIhanikkIliyaM 'kaNagAvaliM tavokammaM paDivaNNaga'tti kanakamayamaNikamayo bhUSaNavizeSaH, kalpanayA tadAkAraM yattapastatkanakAvalItyucyate, tatsthApanA caivam-caturthaM SaSThamaSTamaM cottarAdharyeNAvasthApya teSAmadho'STAvaSTamAni catvAri catvAri paGktidvayenAvasthApanIyAni, ubhayato vA rekhAcatuSkeNa nava koSThakAn vidhAya madhyame zUnyaM vidhAya zeSaSvaSTasu tAni sthApanIyAni, tatastasyAdho'dhaH caturthAdIni catustriMzattamaparyantAni, tataH kanakAvalimadhyabhAgakalpanayA catustriMzadaSTamAni, tAni cottarAdharyeNa / dve trINi catvAri paJca SaT paJca catvAri trINi dve cetyevaM sthApyAni, athavA'STAbhiH SaDbhizca rekhAbhiH paJcatriMzatkoSThakAn vidhAya madhye zUnyaM kRtvA. zeSeSu tAni sthApanIyAnIti-. 2 3 sh | sh sh 3 | 3|3|3|3|3|3 3 | 3|3|3|3|3|3 3 | 3|3|0 3 | 3 |3. 3 | 3|3|3| 3 | 3 |3 3 | 3| 3 | 3 | 3 | 3 |3 WWW 3] 3|3 . mmm o mo or mx 5 w a voar 00G Fews.u. 333 3333 33333 . 333333 333 Marror 14 14 15 kanakAvalItapaHsvarUpam 16 1. ttshcaadhodh:-khN.|| 2. pravacanasAroddhAre 271 tamadvAre kanakAvalIsvarUpe kazcidbhedaH dRzyate / tulA antakRddazA 8-2-17 patra 27 taH / / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 24] vividhatapaHsvarUpam tata uparyupari catustriMzattamAdIni caturthAntAni, tataH pUrvavadaSTAvaSTamAni, tato'STamaM SaSThaM caturthaM ceti / caturthAdIni ca krameNaikopavAsAdirUpANIti / atra caikasyAM paripATyAM vikRtibhiH pAraNakaM, dvitIyasyAM nirvikRtikena, tRtIyAyAmalepakRtA, caturthyAM cAcAmleneti / atra caikaikasyAM paripATyAmekaH saMvatsaro mAsAH paJca dinAni ca dvAdaza, paripATIcatuSTaye tu saMvatsarAH paJca mAsA nava dinAni cASTAdazeti / evamekAvaliM' kanakAvalyabhilApenetyarthaH, ekAvalI ca nAnyatropalabdheti na likhitA / ___ 'khuDDAgaM sIhanikkIliya'ti vakSyamANamahAsiMhaniSkrIDitApekSayA kSullaka siMha niSkrIDitaM-siMhagamanaM tadiva yattapastat siMhaniSkrIDitamityucyate, tadgamanaM cAtikrAntadezAvalokanataH, evamatikrAntatapa:samAsevanenApUrvatapaso'nuSThAnaM yatra tatsihaniSkrIDitamiti ta~ccaivam-caturthaM tataH SaSThacaturthe aSTamaSaSThe dazamASTame dvAdazadazame caturdazadvAdaze SoDazacaturdaze aSTAdazaSoDaze viMzatitamASTAdaze viMzatitamaM ceti krameNa vidhIyate, tataH SoDazASTAdaze caturdazaSoDaze dvAdazacaturdaze dazamadvAdaze aSTamadazame SaSThASTame caturthaSaSThe caturthaM ceti, sthApanA caivam- 1 23656689 9 / / 4666333 1 / atra ca ekasyAM paripATyAM dinamAnam navakasaGkalane dve 45 / 45 aSTakasaGkalanA caikA 36 saptakasaGkalanA'pyekaiva 28 pAraNakadinAni 33 sarvAgram 187, evaM ca mAsAH 6 dinAni ca 7, catasRSu paripATISvetadeva caturguNaM syAt, tatra varSe 2 dinAni 28, tatra ca prathamaparipATyAM pAraNakaM sarvakAmaguNitaM, dvitIyasyAM nirvikRtikaM, tRtIyAyAmalepakAri, caturthyAmAyAmAmlamiti / tavokamma paDivaNNA, [ evaM ] bhaddapaDimaM, mahAbhaddapaDimaM, savvatobhaddapaDimaM, AyaMbilavaddhamANaM tavokammaM paDivaNNA, [appegaiyA ] mAsiaM bhikkhu. paDimaM [ paDivaNNA] evaM domAsi paDimaM, timAsiyaM paDimaM jAva sattamAsiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, appegaiyA paDhamaM sattarAiMdiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA jAva taccaM sattarAiMdiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA ___evaM mahAsiMhaniSkrIDitamapi, navaramiha sthApanA ekAdayaH SoDazAntAH punaH SoDazAdaya ekAntAH sthApyante, tatra vyAdInAM SoDazAntAnAmagre pratyekamekAdayaH paJcadazAntAH 1. evamegAvalI -B || 2. siNhnikrii0mu.| siMhani:krI0 B khaM., evamagre'pi // 3. tulA-jJAtAdharmakathAsUtram a.8 / sU.64 / 4. khaM / 0mAcAmA0 mu.|| 5. tulA-antakRddasAGgavRttiH pa. 28 B || Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrI aupapAtikasUtram sthApyante, tathA ye SoDazAdaya ekAntAH sthApitAsteSu paJcadazAdInAM dvayantAnAmAdau caturdazAdayaH sthApanIyAH, caturthAdinA cAbhilApena te samutkIrtanIyAH / 22 . 2. - 9 x x xm . 22 - 09ws >> mr. dinamAnaM caikasyAM paripATyAmidamatra-dve SoDazAnAM saGkalane 136,136 ekA paJcadazAnAM 120 caturdazAnAmapyekaiva 105 ekaSaSTizca pAraNakAnIti, sarvAgraM ca 558, evaM ca varSamekaM SaT ca mAsAH dinAnyaSTAdazeti, paripATIcatuSTaye caturguNametadeva varSANi 6, mAsau 2, dinAni 12 / __tathA bhadrapratimA-yasyAM pUrvadakSiNAparottarAbhimukhaH pratyekaM praharacatuSTayaM kAyotsarga karoti, eSA cAhorAtradvayamAneti, mahAbhadrA'pi tathaiva, navaramahorAtraM yAvadekaikadigabhimukhaH kAyotsarga karoti, ahorAtracatuSTayaM cAsyAM mAnamiti, sarvatobhadrA punaryasyAM dazasu dikSu pratyekamahorAtraM kAyotsargaM karoti, asyAzca dazAhorAtrANi mAnamiti / athavA dvividhA sarvatobhadrA-kSudrA mahatI ca, tatra kSudrAyAH sthApanAsthApanopAyagAthA ceyamatra "egAtI paMcaMte ThaviuM majjhaM tu AimaNupaMti / sese kameNa ThavilaM jANejjA savvaobhaI // 1 // " |3|4|5|1| 2 tapodinAnIha paJcasaptatiH, pAraNakadinAni tu paJcaviMzatiH, | 5 | 1 | 2 | 3 | 4 | sarvANi dinAni zatamekasyAM paripATyAM, catasRSu tvetadeva cturgunnm| | 2 | 3 | 4 | 5 | 1 | evaM mahatyapi, navaramekAdayaH saptAntAstasyAmupavAsA bhavanti, 45 2 2 3 sthApanopAyagAthA tviyam "egAI sattatA ThaviuM majjhaM tu AimaNupaMti / sese kameNa ThaviuM jANa mahAsavvaobhadaM // 1 // " 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / iyaM prathamA paGktiH , 4 / 5 / 6 / 7 / 1 / 2 / 3 / dvitIyA, 7 / 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / tRtIyA, 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 1 / 2 / caturthI, 671 / 2 / 3 / 4 / 5 / paJcamI, 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 1 / SaSThI, 1.BI yasyAzca-khaM / asyAM c-mu.|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 24] vividhatapaHsvarUpam 5 / 6 / 7 / 1 / 2 / 3 / 4 / saptamI / iha ca SaNNavatyadhikaM zataM tapodinAnAM syAdekonapaJcAzacca pAraNakadinAni, evaM cASTau mAsAH paJca ca dinAni, catusRSu paripATISvetadeva cturgunnmiti| 'AyaMbilavaddhamANaM 'ti yatra caturthaM kRtvA AyAmAmlaM kriyate, punazcaturthaM, punaDhe AyAmAmle, punazcaturthaM, punastrINi AyAmAmlAni, evaM yAvaccaturthaM zataM cAyAmAmlAnAM kriyata iti, iha ca zataM caturthAnAM tathA paJca sahasrANi paJcAzadadhikAni AyAmAmlAnAM bhavantIti / ___'mAsiyaM bhikkhupaDima'ti mAsaparimANA mAsikI tAM bhikSupratimAM-sAdhupratijJAvizeSaM, tatra hi mAsaM yAvadekA dattirbhaktasyaikaiva ca pAnasyeti, evaM dvitIyAdyAH saptamyantAH ekaikadattivRddhiyuktA iti / 'paDhamaM sattarAiMdiyaMti tisRNAM madhye prathamA saptarAtrindivAsaptAhorAtrapramANA, asyAM ca caturthaM caturthena pAnakAhAravirahita uttAnako vA pArzvazAyI vA niSadyopagato vA grAmAdibhyo bahiviharati, dvitIyasaptarAtrindivA'pyevaMvidhaiva, navaraM utkuTuko vA lagaNDazAyI vA daNDAyato vA viharati, evaM tRtIyA saptarAtrindivApi, navaraM godohikAsthito vA vIrAsaniko vA Amrakubjo vA Asta iti / ahorAiyaM( rAiMdriyaM )bhikkhupaDimaM paDivaNNA, ikkarAiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM, aTThamiyaM bhikkhupaDimaM, NavaNavamiaM bhikkhupaDimaM, dasadasamiaM bhikkhupaDimaM, khuDDiyaM moapaDimaM paDivaNNA, ____ 'rAiMdiyaM 'ti rAtrindivapramANAmahorAtrikImityarthaH, asyAM ca SaSThopavAsiko grAmAdibhyo bahiH prlmbbhujstisstthtiiti| 'egarAiyaMti ekA rAtriH pramANamasyA ityekarAtrikI tAm, asyAM cASTamabhaktiko grAmAdibahirISadavanatagAtro'nimiSanayanaH zuSkapudgalaniruddhadRSTiH jinamudrAsthApitapAdaH pralambitabhujastiSThatIti, viziSTasaMhananAdiyukta eva caitAH pratipadyante, Aha ca - 1. aMtagaDadasAMgasUtre - 'AyaMbilaM karei, karettA cautthaM karei' iti // 2. 0godohitAsthi0 B // 3. "ahorAiMdiyaM (ka, kha, ga) J / ekkarAiMdiyaM J (ka, kha, ga); arthadRSTyA ubhAvapi pAThau na saGgacchete / prathamapAThe 'aho' 'diyaM' dvAvapi zabdau divasavAcinau staH / dvitIye pAThe "diyaM' zabdo'dhiko'sti / tenAsmAbhirvRttigataH ('rAiMdiyaM', 'egarAiyaM') pAThaH svIkRtaH / ekAdazyA: pratimAyA: kRte 'rAiMdiyaM' [tathA dvAdazya: pratimAyAH kRte egarAiyaM] pATho labhyate / samavAyAGge (12/1) uktapratimayoH kRte 'ahorAiyA' tathA 'egarAiyA' pAThaH prApyate / dazAzrutaskandha (7, 31, 32) vRttau ekAdazyA: pratimAyA vyAkhyA itthamasti- ekAdazI ahorAtrapramANA-ahorAtrikI' / dvAdazyA vyAkhyA tatraivetthamasti- ekarAtriMdivA-ekarAtripramANA / atra rAtriMdivA zabdAdapi rAtrireva grAhyA, anyathA ekarAtrikI ityasya virodhAt / atra vRttikRtA dvitIyaH pAThaH samIcIno nopalabdha iti pratibhAti / itthaM pratIyate kvacid 'aho' zabda AsIt kvacicca 'diivaa'| pratilipiSu jAyamAnASu dvayorekatrayogo jaatH| tathaiva 'rAiyaM' ityatrApi 'rAiMdiyaM' paatthaanusRtirjaataa|" iti / saMskaraNe pR.18 Ti. 7-8 // 4. ikkarAiyaM- JB / ikkarAiMdiaM-mu. // 5. 0iyati - B khaM / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrI aupapAtikasUtram A"paDivajjai eyAo saMghayaNadhiijuo mhaastto|| paDimAo bhAviyappA sammaM guruNA aNunAo // 1 // " ityAdi / 'sattasattamiyaMti saptasaptamAni dinAni yasyAM sA tathA, sA ca saptabhidinAnAM saptakairbhavati, tatra ca prathamadine ekA dattirbhaktasyaikaiva ca pAnakasyaivaM vyAdiSvekottarayA vRddhyA saptamadine sapta dattayaH, evamanyAnyapi SaT saptakAni, athavA prathamasaptake pratidinamekA dattidvitIyAdiSu tu vyAdayo yAvatsaptame saptake pratidinaM sapteti, evamaSTASTamikA navanavamikA dazadazamikA ceti, navaraM dattivRddhiH kAryeti / kvacidiha sthAne bhadrA-subhadrA-mahAbhadrAsarvatobhadrA-bhadrottarAzca 'bhikSupratimAH paThyante, tatra ca subhadrA apratItA, zeSAstu vyAkhyAtAH prAk, navaraM bhadrottarAsthApanA evam - / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / prathamA paGktiH , 7 / 8 / 9 / 5 / 6 / dvitIyA, / 9 / 5 / 6 / 7 / 8 / tRtIyA, / 67 / 8 / 9 / 5 / caturthI, 8 / 9 / 5 / 6 / 7 / paJcamIti / athavA / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / prathamA paGktiH , / 8 / 9 / 10 / 11 / 5 / 6 / 7 / dvitIyA, / 11 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / tRtIyA, 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 5 / 6 / caturthI, 10 / 11 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / paJcamI, / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 5 / SaSThI, / 9 / 10 / 11 / 5 / 6 / 7 / 8 / saptamIti / 'khuDDiyaM moyapaDimaM'ti kSudrikA-mahatyapekSayA laghvI mokapratimA-prazravaNAbhigrahaH, iyaM ca dravyataH prazravaNaviSayA prazravaNasyApariSThApanetyarthaH, kSetrato grAmAderbahiH, kAlataH zaradi nidAghe vA pratipadyate, tathA bhuktvA cet pratipadyate caturdazabhaktena samApyate, abhuktvA cet pratipadyate tadA SoDazabhaktena samApyate, bhAvatastu 'divyAdhupasargasahanamiti / mahalliaM moapaDimaM paDivaNNA, javamajhaM caMdapaDimaM paDivaNNA, vairamajhaM caMdapaDima paDivaNNA, saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA viharaMti // 24 // evaM mahAmokapratimA'pi navaraM bhuktvA cet pratipadyate tadA SoDazabhaktena samApyate, abhuktvA cettadA'STAdazabhakteneti / 'javamajhaM caMdapaDimaMti yavasyeva madhyaM yasyAH sA yavamadhyA, candra iva kalAvRddhihAnibhyAM yA pratimA sA candrapratimA, tathAhi- zuklapratipadi ekaM kavalaM bhikSAM vA abhyavahRtya pratidinaM kavalAdivRddhyA paJcadaza paurNamAsyAM kRSNapratipadi ca paJcadazaiva bhuktvA pratidinamekahAnyA amAvAsyAyAmekameva yasyAM bhuGkte sA sthUlamadhyatvAt A pratipadyate etAH saMhananadhRtiyukto mahAsattvaH / pratimA bhAvitAtmA samyagguruNA'nujJAtaH // 1. bhikSu0khaM.nAsti / / 2. B khaM |0syaaprtisstthaa0mu.| 3. B khaM. / divyAdikopa0 mu.|| 4. yasyAM -mu.|| 5. sthUlamadhyatvAt-khaM. nAsti / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 24-25] zramaNasvarUpam yavamadhyeti / 'vairamajjhaM caMdapaDimaM'ti vairasyeva (vajrasyeva) madhyaM yasyAM sA tathA, yasyAM hi kRSNapratipadi paJcadaza kavalAn bhuktvA tataH pratidinamekahAnyA amAvAsyAyAmekaM zuklapratipadyapyekameva, tataH punarekaikavRddhyA paurNamAsyAM paJcadaza bhuGkte sA tanumadhyatvAdvajramadhyeti / vAcanAntarAdhItamatha padacatuSkam - 'vivegapaDimaM'ti vivecanaM vivekaH- tyAgaH, sa cAntarANAM kaSAyAdInAM bAhyAnAM ca gaNazarIrAnucitabhaktapAnAdInAM tatpratipattivivekapratimeti / 'viussaggapaDima'ti vyutsargapratimA-kAyotsargakaraNamiti / 'uvahANapaDimaMti tapoviSayo'bhigrahaH, yadyapi dazAzrutaskandhe bhikSUpAsakapratimAsvarUpeyamuktA tathA'pIha tathA na vyAkhyAtA, bhikSupratimAnAM prAgeva dazitatvAd, upAsakapratimAnAM ca sAdhUnAmasambhavAt / 'paDisaMlINapaDimaM 'ti saMlInatA'bhigrahamiti // 24 // sUtra - 25 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave therA bhagavaMto jAtisaMpannA evaM kula-bala-rUva-viNayaNANa-dasaNa-caritta-lajjA-lAghavasaMpannA oyaMsI teyaMsI vaccaMsI jasaMsI jiyakoha-mANa-mAya-lobhA jiiMdiyA jiyaNiddA jitaparIsahA jIvitAsamaraNabhayavippamukkA, __ [25] teNaM kAleNamiti sAdhuvarNakagamAntarameva, tatra 'jAisaMpanna'tti uttamamAtRkapakSayuktA ityavaseyam, anyathA mAtRkapakSasampannatvaM puruSamAtrasyApi syAditi naiSAmutkarSaH kazciduktaH syAd, utkarSAbhidhAnArthaM caiSAM vizeSaNakadambakaM cikIrSitamiti, evaM 'kulasaMpannA' ityAdyapi vizeSaNanavakaM, navaraM kulaM-paitRka: pakSaH balaM-saMhananasamutthaH prANaH rUpam-AkRtiH vinayajJAne pratIte darzanaM-samyaktvaM caritraM-samityAdi lajjAapavAdabhIrutA saMyamo vA lAghavaM-dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravatrayatyAgaH 'oyaMsi'tti ojo-mAnaso'vaSTambhastadvantaH ojasvinaH 'teyaMsi'tti tejaH-zarIraprabhA tadvanta: tejasvinaH 'vaccaMsi'tti vaco-vacanaM saubhAgyAdhupetaM yeSAmasti te vacasvinaH, athavA varcaH-tejaH prabhAva ityarthaH tadvanto varcasvinaH 'jasaMsi'tti yazasvinaH-khyAtimantaH jitakrodhAdIni sapta vizeSaNAni pratItAni, navaraM krodhAdijayaH- udayaprAptakrodhAdiviphalIkaraNato'vaseyaH, 'jIviyAsamaraNabhayavippamukkA' jIvitAzayA maraNabhayena ca vipramuktAH, tadubhayopekSakA 1. tulA-rAyapaseNIyasU. 686 // 2.teSAmu0 B / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram vayappahANA, guNappahANA, karaNappahANA, caraNappahANA, NiggahappahANA, nicchayappahANA, ajjavappahANA, maddavappahANA, lAghava-khaMti-mutti-vijjamaMta-veda-baMbha-naya-niyama-sacca-soyappahANA cAruvannA lajjAtavassI jiiMdiyA sohI aNidANA appossuyA abahillesA appaDilesA susAmaNNarayA daMtA iNameva NiggaMthaM pAvayaNaM purato kAuM viharaMti // 25 // ityarthaH, 'vayappahANe'ti vrataM-yatitvaM pradhAnam-uttama zAkyAdiyatitvApekSayA nirgranthayatitvAdyeSAM, vratena vA pradhAnA ye te tathA, nirgranthazramaNA ityarthaH, te ca na vyavahArata evetyata Aha-'guNappahANa'tti pratItaM, navaraM guNA:- karuNAdayaH, guNaprAdhAnyamevaprapaJcayannAha-'karaNappahANe'tyAdivizeSaNasaptakaM pratItArthaM ca, navaraM karaNaM-piNDavizuddhayAdi caraNaM-mahAvratAdi nigrahaH-anAcArapravRtteniSedhanaM nizcayaH-tattvanirNaya: vihitAnuSThAneSu vA avazyaMkaraNAbhyupagamaH, ArjavaM-mAyodayanigrahaH mArdavaM-mAnodayanirodhaH, lAghavaM-kriyAsu dakSatvaM kSAntiH-krodhodayanigrahaH, muktiH-lobhodayanirodho vidyAH- prajJaptyAdikAH mantrAhariNegameSyAdimantrAH vedAH-AgamAH RgvedAdayo vA brahma-brahmacaryaM kuzalAnuSThAnaM vA nayA-nItayaH niyamA-abhigrahAH satyaM-samyagvAdaH zaucaM-dravyato nirlepatA bhAvato'navadyasamAcAraH, yacceha caraNakaraNagrahaNe'pyArjavAdigrahaNaM tadArjavAdInAM prAdhAnyakhyApanArthamavaseyaM, 'cAruvaNNa'tti satkIrtayaH gaurAdyudAttazarIravarNayuktA vA satprajJA vA 'lajjAtavassIjiiMdiya'tti lajjApradhAnAstapasvinaH-ziSyA jitendriyAzca yeSAM te lajjAtapasvijitendriyAH, athavA lajjayA tapaHzriyA ca jitAnIndriyANi yaiste lajjAtapaH zrIjitendriyAH, yadyapi 'jitendriyA iti prAguktaM, tathApIha lajjAtapovizeSitatvAnna . punaruktatvamavaseyamiti, 'sohi'tti suhRdo-mitrANi jIvalokasyeti gamyam, athavA zodhiyogAcchodhayaH-akaluSahRdayA ityarthaH, 'aNiyANa'tti anidAnA-nidAnarahitAH 'appussuya'tti alpautsukyAautsukyavarjitAH 'abahillesa'tti saMyamAdabahirbhUtamanovRttayaH, appaDilesA [vA]' apratilezyA-atulamanovRttayaH, 'susAmannaraya'tti atizayena zramaNakarmAsaktAH, 'daMta'tti gurubhirdamaM grAhitAH vinayitA ityarthaH, idameva nairgranthyaM pravacanaM 'purao kAuMti puraskRtyapramANIkRtya viharantIti, kvacidevaM ca paThyate- 'bahUNaM AyariyA' arthadAyakatvAt 'bahUNaM 1. ytendriyaa-khN.|| 2. BkhaM / apddilessaa-mu.|| 3. praav0khN.|| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 25-26] viziSTazramaNasvarUpam uvajjhAyA' sUtradAyakatvAt bahUnAM gRhasthAnAM pravrajitAnAM ca dIpa iva dIpo mohatamaHpaTalapATanapaTutvAt, dvIpa iva vA dvIpaH saMsArasAgaranimagnAnAmAzvAsabhUtatvAt, 'tANaM 'ti trANamanarthebhyo rakSakatvAt 'saraNaM'ti zaraNamarthasampAdakatvAt 'gai'tti gamyata iti gatirabhigamanIyA ityarthaH, 'paiTTha'tti pratiSThantyasyAmiti pratiSThA Azraya ityarthaH // 25 // 26 - tesiM NaM bhagavaMtANaM AyAvAyAvi viditA bhavaMti paravAyA vidiyA bhavaMti AdAvAdaM jamaittA nalavaNamiva mattamAtaMgA acchiddapasiNavAkaraNA rayaNakaraMDagasamANA kuttiyAvaNabhUyA paravAdiyapamaddaNA duvAlasaMgiNo samatta__ [26] teSAM bhagavatAm 'AyAvAyAvitti AtmavAdAH-svasiddhAntapravAdAH, apiH samuccaye, pAThAntareNAtmavAdino jainA ityarthaH, viditAH-pratItAH bhavanti, tathA paravAdAHzAkyAdimatAni pAThAntareNa paravAdinaH- zAkyAdayo viditA bhavanti, svaparasiddhAntapravINatayA, tatazca 'AyAvAya'ti svasiddhAntaM 'jamaitta'tti punaH punarAvartanenAtiparicitaM, kRtvA, kimiva ke ityAha-nalavanamiva mattamAtaGgA iti pratItaM, nalavanA iti pAThAntaraM, nalavanAnIveti vyAkhyeyaM, tataH acchiddapasiNavAgaraNa'tti aviralapraznA aviralottarAzca sambhUtAH santo viharantIti yogaH, 'rayaNakaraMDagasamANa'tti pratItaM, 'kuttiyAvaNabhUya'tti kutrikaM-svargamartyapAtAlalakSaNaM bhUmitrayaM tatsambhavaM vastvapi kutrikaM, tatsampAdaka ApaNohaTTaH kutrikApaNastadbhUtAH-samIhitArthasampAdanalabdhiyuktatvena tadupamAH, paravAiyapamaddaNa 'tti tanmatapramardanAt 'paravAIhiM aNokvaMtA' ityAdi coddasapuvvI'tyantaM vAcanAntaraM, tatra anupakrAntA anAkrAntA anirAkRtA ityarthaH, 'aNNautthiehiti anyayUthikaiH-paratIrthikaiH 'aNoddhaMsijjamANa'tti anupadhvasyamAnAH mAhAtmyAdapAtyamAnAH, viharanti-vicaranti, 'appegaiyA AyAradhare 'tyevamAdIni SoDaza vizeSaNAni sugamAni, navaraM sUtrakRtadharA ityasya prAktanAGgadharaNAvinAbhUtatve'pi tasyAtizayena dharaNAtsUtrakRtadharA ityAdhuktam, ata eva vipAkazrutadharoktAvapi ekAdazAGgavida ityuktam, athavA videvicAraNArthatvAdekAdazAGgavicArakAH, navapUrvyAdigrahaNaM tu teSAM sAtizayatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti, caturdazapUrvitve satyapi dvAdazAGgitvaM keSAJcinna syAccaturdazapUrvANAM dvAdazAGgasyAMzabhUtatvAt, ata Aha'duvAlasaMgiNo 'tti, tathA dvAdazAGgitve'pi na samastazrutadharatvaM keSAJcitsyAdityata Aha 1. AyAvAdI- khaM. / 2. paravAIvi0 khaM.. // 3. AyAvAditti- khaM. // 4. puna: BkhaM. nAsti // 5. anapa0 BkhaM // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrI aupapAtikasUtram gaNipiDagadharA savvakkharasannivAtiNo savvabhAsANugAmiNo ajiNA jiNasaMkAsA jiNA iva avitahaM vAgaramANA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvebhANA viharaMti // 26 // 'samattagaNipiDagadharA' gaNInAm-arthaparicchedAnAM piTakamiva piTakaM-sthAnaM gaNipiTakam, athavA piTakamiva vAlaJjakarvANijakasarvasvAdhArabhAjanavizeSa iva yattatpiTakaM, gaNinaAcAryasya piTakaM gaNipiTaka-prakIrNaka-zrutAdeza-zrutaniryuktyAdiyuktaM jinapravacanaM, samastamanantagamaparyAyopetaM gaNipiTakaM dhArayanti ye te tathA, ata eva 'savvakkharasaNNivAiNo'. tti sarve akSarasannipAtA:-varNasaMyogA jJeyatayA vidyante yeSAM te tathA, 'savvabhAsANugAmiNo 'tti sarvabhASAH-AryAnAryAmaravAca: anugacchanti-anukurvanti tadbhASAbhASitvAt svabhASayaiva vA labdhivizeSAttathAvidhapratyayajananAt, athavA sarvabhASA:-saMskRtaprAkRtamAgadhyAdyA anugamayanti-vyAkhyAntItyevaMzIlA ye te tathA, 'ajiNa'tti asarvajJAH santo jinasaGkAzAH jinA ivA'vitathaM vyAkurvANAH // 26 // ___ 27 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave aNagArA bhagavaMto iriyAsamiyA, bhAsAsamiyA, esaNAsamiyA, AdANa-bhaMDa-matta-NikkhevaNAsamiyA, uccAra-pAsavaNa-khelasiMghANa-jalla-pariTThAvaNiyAsamitA, maNaguttA, vayaguttA, kAyaguttA, guttA __[27] 'teNaM kAleNa'mityAdi, gamAntaraM vyaktaM ca, navaraM samitisUtre 'AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiya'tti AdAne-grahaNe upakaraNasyeti gamyate, bhANDamAtrAyAHvastrAdyupakaraNarUpaparicchadasya, bhANDamAtrasya vopakaraNasyaiva, athavA bhANDasya vastrAdema'nmayabhAjanasya vA mAtrasya ca-pAtravizeSasya nikSepaNAyAM-vimocane ye samitA:-supratyupekSitAdikrameNa samyak pravRttAste tathA, 'uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANa-jallapAriTThAvaNiyAsamiyA' purISa-mUtra-niSThIvana-nAsikAzleSmamalaparityAge samitA iti zuddhasthaNDilAzrayaNAt, 'maNagutte'tyAdi padatrayaM kaNThyam, ata eva 'guttA' sarvathA guptatvAt 'gutidiya 'tti zabdAdiSu rAgAdirahitA ityarthaH, athavA 'guttAgutiMdiya'tti guptAni zabdAdiSu rAgAdinirodhAd aguptAni ca AgamazravaNeryAsamityAdiSvanirodhAdindriyANi yeSAM te tathA, 'guttabaMbhayAri'tti 1. B khaM / vaalnyjk0mu.|| 2. 0vAnijuka0 khN.| 3. tulA-rAyapa.sU. 813 / bhagavao mahAvIrassa-pu pre. / nAsti evamagre'pi kvacit / bhagavao-J nAsti // 4. bhaNDamAtrasyaivopa0 khN.|| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 26-27] antevAsisvarUpam ___59 gutiMdiyA, guttabaMbhayArI, amamA, akiMcaNA, chinnagaMthA, chinnasoA niruvalevA, kaMsapAtIva mukkatoyA, saMkho iva niraMgaNA jIvo viva appaDihayagatI jaccakaNagaM piva jAtarUvA AdarisaphalagA viva pAgaDabhAvA, kummo iva guptaM-vasatyAdiguptimad brahma-maithunaviratiM caranti-Asevanta ityevaMzIlA: guptabrahmacAriNaH, 'amama'tti AbhiSvaGgikamametizabdavarjAH 'akiMcana'tti nirdravyAH (granthAgram 1000) vAcanAntare 'akohe'tyAdInyekAdaza padAni dRzyante, tatra 'akohe'tyAdi 4 pratItAni, ata eva 'saMta'tti zAntA antarvRttyA 'pasaMtatti prazAntAH bahirvRttyA 'uvasaMta'tti upazAntA ubhayataH, athavA manaHprabhRtyapekSayA zAntAdIni padAni, athavA zrAntA bhavabhramaNAt, prazAntAH prakRSTacittatvAt upazAntA-nivRttAH pApebhyaH, athavA prazamaprakarSAbhidhAnAyaikArthaM padatrayamidam, ata eva 'parinivvuA'. sakalasantApavarjitAH 'aNAsava'tti anAzravAH-avidyamAnapApakarmabandhAH 'agaMtha'tti avidyamAnahiraNyAdigranthAH 'chinnasoya'tti chinnazokAzchinnazrotaso vA, chinnasaMsArapravAhA ityarthaH, 'niruvaleva'tti upalipyate anenetyupalepastadrahitAH, karmabandhahetuvarjitA ityarthaH, atha nirupalepatAmevopamAnairAha-vakSyamANapadAnAM ca bhAvanAdhyayanAdyukte ime saGgrahagAthe "kase 1 saMkhe 2 jIve 3 gayaNe 4 vAe 5 ya sArae salile 6 / pukkharapatte 7 kumme 8 vihage 9 khagge ya 10 bhAraMDe 11 // 1 // kuMjara 12 vasahe 13 sIhe 14 nagarAyA ceva 15 sAgara'kkhohe 16 / . caMde 17 sUre 18 kaNage 19 vasuMdharA ceva 20 suhuyahue 21 // 2 // " uktagAthAnukrameNehaitAni padAni vyAkhyAsyAmaH, vAcanAntare itthameva dRSTatvAditi, 'kaMsapAIva mukkatoyA' kAMsyapAtrIveti vyaktaM muktaM-tyaktaM toyamiva toyaM-bandhahetutvAt sneho yaiste tathA, 'saMkho iva niraMgaNe'ti kambuvat raGgaNaM-rAgAdyuparaJjanaM tasmAnnirgatAH "jIvo viva appaDihayagatI' pratyanIkakutIrthikAdiyukteSvapi deza-nagarAdiSu viharanto vAdAdisAmopetatvenAskhalitagataya ityarthaH, saMyame vA apratihatavRttaya ityarthaH, 'gagaNamiva nirAlaMbaNa'tti kulagrAmanagarAdhAlambanavarjitA ityarthaH sarvatrAnizritA iti hRdayaM, 'vAyuriva appaDibaddhA' grAmAdiSvekarAtryAdivAsAt 'sArayasalilaM va suddhahiyaya'tti akaluSamanastvAt, 'pukkharapattaM va niravaleva'tti paGkajalakalpasvajanaviSayasneharahitA ityarthaH, kummo va gutti1. V/ saMkha-pu pre. mu. JL || 2. khaM. / krameNeha taani-mu.|| 3. jIva iv-mu.|| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrI aupapAtikasUtram guttidiyA, pukkharapattaM piva niruvalevA, gagaNamiva nirAlaMbaNA, aNilo iva nirAlayA, caMdo iva somalesA, sUro iva dittateA, sAgaro iva gaMbhIrA, vihaga iva vippamukkA, maMdara iva appakaMpA, sArayasalilaM va suddhahiyayA, khaggivisANaM va egajAyA, bhAruDapakkhI va appamattA, kuMjaro iva soMDIrA, vasabho iva jAtathAmA, sIho iva duddharisA, vasuMdharA iva savvaphAsavisahA, suhutahutAsaNo iva teyasA jalaMtA // 27 // diya'tti kacchapo hi kadAcid grIvApAdalakSaNAvayavapaJcakena gupto bhavati, evamete'pIndriyapaJcakeneti, 'vihaga iva vippamukka'tti muktaparikaratvAdaniyatavAsAcca, 'khaggivisANaM va egajAya'tti khaDgI-ATavyo jIvastasya viSANaM-zRGgaM tadekameva bhavati tadvadekajAtAekabhUtA rAgAdisahAyavaikalyAditi, 'bhAraMDapakkhIva appamatta'tti bhAraNDapakSiNo: kilaikaM zarIraM pRthaggrIvaM tripAdaM ca bhavati, tau cAtyantamapramattatayaiva nirvAhaM labhete iti tenopamA kRteti, 'kuMjaro iva soMDIrA' hastIva zUrAH kaSAyAdiripUn pratItyeti, 'vasabho iva jAyatthAmA' gaurivotpannabalAH, pratijJAtakAryabharanirvAhakA ityarthaH, 'sIho iva duddharisA' parISahAdimRgairanabhibhavanIyA ityarthaH, 'maMdaro iva appakaMpatti merurivAnukUlopasargavAyubhiravicalitasattvAH, 'sAgaro iva gaMbhIra 'tti harSazokAdikAraNasamparke'pyavikRtacittAH, 'caMdo iva somalessa'tti anupatApahetumanaHpariNAmA: 'sUro iva dittateya'tti dIptatejaso dravyata: zarIradIptyA bhAvato jJAnena, 'jaccakaNagamiva jAyarUvA' jAtaM-labdhaM rUpaM-svarUpaM rAgAdikudravyavirahAt yaiste jAtarUpAH, 'vasuMdharA iva savvaphAsavisaha'tti sparzA:zItoSNAdayo anukUletarAH parISahAstAn sarvAn viSahante ye te tathA, 'suhuyahuyAsaNo iva teasA jalaMtA' suSTha hutaM-kSiptaM ghRtAdi yatra hutAzane-vahnau sa tathA, tadvattejasA-jJAnarUpeNa taporUpeNa ca jvalanto-dIpyamAnAH, pustakAntare vizeSaNAni sarvANyetAnIdaM cAdhikam'AdarisaphalagA iva pAyaDabhAvA' AdarzaphalakAnIva-paTTikA iva pratale vistIrNatvAdA darzaphalakAni tAnIva prakaTA-yathAvadupalabhyamAnasvabhAvA bhAvA-AdarzapakSe nayanamukhAdidharmAH sAdhupakSe azaThatayA mana:pariNAmAH yeSu te prakaTabhAvAH // 27 // 1. - V mu. / teyaMsI-pupre. // 2. khagga0 B khaM. // 3. B khaM / kuJjaro viv-khN.| kuJjare viva - B // 4. somlestti-khN.|| 5. vive -khN.|| 6. 0phligaa-khN.| 7. AdarzAH - khaM // 8. prtlvi0khN.|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 27-29] bhagavacchiSyasvarUpam 28 - natthi NaM tesiM bhagavaMtANaM katthai paDibaMdhe se ya paDibaMdhe cauvvihe bhavati, taM jahA- davvato khettato kAlato bhAvato / davvato sacittAcittamIsiesu davvesu, khettao gAme vA Nagare vA raNNe vA khette vA khale vA ghare vA aMgaNe vA, kAlato samae vA AvaliyAe vA jAva ayaNe vA aNNatare vA dIhakAlasaMjoge bhAvato kohe vA mANe vA mAyAe vA lobhe vA bhae vA hAse vA evaM tesiM na bhavati // 28 // ___ [28] 'natthI'tyAdi, nAsti teSAM bhagavatAmayaM pakSo yaduta kutracidapi pratibandho bhavatIti, tadyathA-dravyataH 4, dravyata: sacittAdiSu 3, kSetrato grAmAdiSu 7, tatra kSetraMdhAnyajanmabhUmiH khalaM-dhAnyamalanapavanAdisthaNDilaM, zeSANi vyaktAni, kAlataH samayAdiSu, tatra samayaH-sarvanikRSTaH kAlaH, AvalikA-asaGkhyAtasamayA yAvatkaraNAdidaM dRzyam'ANApANU vA' ucchAsaniHzvAsakAla ityarthaH, thove vA' saptaprANamAne 'lave vA' saptastokamAne 'muhutte vA' lavasaptasaptatimAne, ahorAtra-pakSa-mAsAH pratItAH, 'ayanaM' dakSiNAyanamitaracca, anyatare vA 'dIhakAlasaMjoe'tti varSazatAdau, bhAvataH krodhAdiSu 6, 'evaM tesiM na bhavai'tti evam-amunA prakAreNa teSAM na bhavati pratibandha iti prakRtam / / 28|| 29 - te NaM bhagavaMto vAsAvAsavajjaM aTTha gimha-hemaMtiyANi mAsANi, gAme egarAiyA, Nagare paMcarAiyA, vAsIcaMdaNasamANakappA, samaleThukaMcaNA, samasuhadukkhA, ihaloga-paralogaappaDibaddhA, saMsArapAragAmI kammanigghAyaNaTThAe abbhuTThiyA viharati / [29] 'vAsAvAsavajjati varSAsu-prAvRSi vAso-nivAsastadvamityarthaH, 'gAme egarAiya'tti ekarAtro vAsamAnatayA asti yeSAM te ekarAtrikAH, evaM nagare paJcarAtrikA iti, etacca pratimAkalpikAnAzrityoktam, anyeSAM mAsakalpavihAritvAditi, 'vAsIcaMdaNasamANakappa'tti vAsI-candanayoH pratItayorathavA vAsI-candane iva vAsIcandaneapakArakopakArako tayoH samAno-nivRSarAgatvAtsamaH kalpo-vikalpa: samAcAro vA yeSAM te vAsIcandanasamAnakalpAH, samaleDhukaMcaNa'tti same-tulye upekSaNIyatvAlleSTha-kAJcane yeSAM te tathA, 'samasukhe'tyAdi 'viharaMtI'tyetadantaM vyaktam / vAcanAntare punaH 'taM jahA' ityataH paraM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrI aupapAtikasUtram A aMDae ti vA boMDae ti vA uggahite ti vA paggahieti vA jaNNaM jaNNaM disaM icchaMti taNNaM taNNaM disaM appaDibaddhA subhi( i)bhUyA lahubhUyA aNappagaMthA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA viharaMtiA // 29 // gamAntaM yAvadidaM paThyate-'aMDae i vA' aNDajo-haMsAdiH, aNDakaM vA-mayUrANDakAdiH, krIDAmayUrAdiheturiti vA pratibandhaH syAt, saptamyekavacanAntaM cedaM vyAkhyeyam, ikArastu prAkRtaprabhavaH, 'poyae ivA' potajo-hastyAdiH, potako vA zizuriti vA pratibandhaH syAt, 'aMDaje i vA boMDaje i ve'tyatra pAThAntare aNDajaM-vastraM kozikArakITANDakaprabhavaM boNDajaM-kAsIphalaprabhavaM vastrameva, 'uggahie i vA' avagRhItaM-pariveSaNArthamutpATitaM bhaktapAnaM 'paggahie i vA' pragRhItaM bhojanArthamutpATitaM tadeva, athavA avagrahika-avagraho'syAstItyavagrahikaM vasati-pITha-phalakAdikam aupagrahikaM vA daNDakAdikamupadhijAtaM, pragRhItaM tu prakarSaNa gRhItatvAdaughikamiti, 'jaNNaM jaNNaM disaM'ti NaGkArasya vAkyAlaGkArArthatvAdyAM yAM dizamicchanti vihartumiti zeSaH, 'taM NaM taM NaM'ti tAM tAM dizaM viharantIti yogaH, 'suibhUya'tti zucibhUtAH-bhAvazuddhimantaH zrutibhUtA vA-prAptasiddhAntAH, 'laghubhUya'tti alpopadhitayA gauravatyAgAcca, athavA laghubhUto vAyustadvat ye satatavihArAste laghubhUtAH, "aNappagaMthA' analpagranthAH-bahvAgamAH avidyamAno vA AtmanaH sambandhI granthohiraNyAdiryeSAM te tathA, anarghyagranthA vA bhAvadhanayuktA ityarthaH // 29 // ,. 30- tesi NaM bhagavaMtANaM eteNaM vihAreNaM viharamANANaM ime etArUve sabbhitara-bAhirae tavovihANe hotthA, taM jahA-abhitarae chavvihe bAhirae vi chavvihe // 30 // ___ [30] atha sAdhuvarNakaH prakArAntareNocyate sa ca 'tesi Na'mityAdi se taM bhAvaviussagge' ityetadantaH anazanAditapobhedapratipAdanaparaH sugama eva, navaraM vAcanAntare 'jAyAmAyAvitti'tti saMyamayAtrAmAtrArthaM vRttiH-bhaktagrahaNaM yAtrAmAtrAvRttiH 'aduttaraM vatti athAparaM punrityrthH| tathA'dhikRtavAcanAyAm 'abbhiMtarae'tti abhyantarasyaiva zarIrasya tApanAtsamyagdRSTibhireva tapastayA pratIyamAnatvAcca, 'bAhirae'tti bAhyasyaiva zarIrasya tApanAnmithyAdRSTibhirapi tapastayA pratIyamAnatvAcceti // 30 // 1. A cihnavayamadhyavartipAThaH / pu.pre asti, BJ mu. V nAsti // 2.khN.|| krIDAdima0 mu.|| 3.kosikArakIDANDa0 kh|| 4. taNaM taNaM -khaM // 5. anarghagranthA - B khN| 6. V | abhi0 mu. // 7. 0yAtrArthaM - khaM. // 8. khN.| abhyntrm-aantrsyaiv-mu.|| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 29-32] tapaHsvarUpam 31- se kiM taM bAhirae ? bAhirae chavihe [pannatte], taM jahA-'aNasaNe omoyariyA bhikkhAyariyA rasapariccAe kAyakilese pddisNliinntaa||31|| [31] 'aNasaNe'tti bhojananivRttiH taccetkartuM na zaknoti tadA kiM kAryamityAha'avamoyaria'tti avamodarasya karaNamavamodarikA-UnodaratetyarthaH, upalakSaNatvAccAsya nyUnopadhitA'pIha dRzyeti, tatrAzaktasya yatkAryaM tadAha-'bhikkhAyariya'tti vRttisaMkSepa ityarthaH, tatrApyazaktasya yatkAryaM tadAha-'rasapariccAe'tti, tatrApyazaktasya yattadAha'kAyakilese' tatrApi [azaktasya]yattadAha-'paDisaMlINaya'tti // 31 // ___32- se kiM taM aNasaNe ? aNasaNe duvihe pannatte, taM jahA-ittarie ya Avakahie ya / se kiM taM ittarie ? ittarie aNegavihe pannatte, taM jahAcautthabhatte, chaTThabhatte, aTThamabhatte, dasamabhatte, bArasabhatte, coddasabhatte, solasabhatte, addhamAsie bhatte, mAsie bhatte, domAsie bhatte, temAsie bhatte, caumAsie bhatte, paMcamAsie bhatte, chammAsie bhatte, se taM ittrie| se kiM taM Avakahie,? Avakahie duvihe paNNatte, taM jahA-pAovagamaNe ya bhattapaccakkhANe ya / se kiM taM pAovagamaNe? pAovagamaNe duvihe pannatte, taM jahA-vAghAtime ya, NivvAghAtime ya, NiyamA appaDikamme , se taM pAovagamaNe / se kiM taM bhattapaccakkhANe ? bhattapaccakakhANe duvihe pannatte taM jahAvAghAtime ya nivvAghAtime ya NiyamA sapaDikamme / se taM bhattapaccakkhANe se taM Avakahie se taM aNasaNe // 32 // ___ [32] 'ittarie'tti itvaram-alpakAlikamekopavAsAdi SaNmAsAntam 'Avakahie'tti yAvatI cAsau kathA ca- manuSyo'yamitivyapadezarUpA yAvatkathA tasyAM bhavaM yAvatkathikaM1. aNasaNamoNoyariyA-iti bhagavatIsUtre 25/7/197 2. JVI solasame bhatte - pu.pre. [bhagavatIsUtre 25-7-199 nAsti / / 3. V / addhamAsie bhatte - pu. pre.LBJVpAThAntare nAsti / / 4. "sthAnAGge (2-415,416), bhagavatyAM uttarAdhyayane ca bhinnA pAThaparamparA labhyate-'pAovagamaNe duvihe paNNatte, taM jahA-nIhArime ya, aNIhArime ya, niyamaM apaDikamme bhattapaccakkhANe duvihe paNNatte, taM jahA-nIhArime ya, aNIhArime ya / niyamaM sapaDikamme (bha.25-562,563), ahavA saparikammA aparikammA ya ahiyA / nIhArimaNIhArI AhAraccheo ya dosu vi (utta. 30-13) bhagavatyArAdhanAyA: bhaktapratyAkhyAnasya 'savicAraM avicAraM' iti bhedadvayaM kRtamasti-duvihaM tu bhattapaccakkhANaM savicAramadha avicAraM (2-65)" iti V pR. 21 Ti. 9 / / 5. se taM AvakahiebhagavatyAM (25-563) upalabhyate / atrApi apekSitamasti parantu AdarzeSu nopalabhyate / " iti / pR. 22 TippaNa 1 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram yaavjjiivikmityrthH| 'pAovagamaNe 'tti pAdapasyevopagamanam-aspandatayA'vasthAnaM pAdapopagamanaM 'vAghAime ya' tti vyAghAtavat-siMha-dAvAnalAdyabhibhUto yat pratipadyate 'nivvAghAime yatti vyAghAtavirahitam / ___33 - se kiM taM omodariyA ? omodariyA duvihA pannattA, taM jahAdavyomodariyA ya bhAvomodariyA ya / se kiM taM davvomodariyA? davyomodariyA duvihA pannattA, taM jahA-uvagaraNadavvomodariyA ya, bhattapANadavvomodariyA yA se kiM taM uvagaraNadavvomodariyA? uvagaraNadavvomodariyA tivihA pannattA, taM jahA-ekke vatthe, ekke pAde, ciyttovkrnnsaatijjnnyaa| se taM uvagaraNadavvomodariyA / se kiM taM bhattapANadavvomodariyA ? bhattapANadavvomodariyA aNegavihA pannattA, taM jahA-aTTha kukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe appAhAre, duvAlasakukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe avaDDomodarie, solasa kukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe dubhAgapattomodarie, cauvIsaM kukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe pattomodarie, ekkatIsaM kukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe kiMcUNomodarie, battIsaM kukkuDaaMDagappamANamette kavale AhAramANe pamANapatte / etto egeNa vi ghAseNa UNayaM AhAramAhAremANe NiggaMthe No pakAmarasabhoI tti vattavvaM siyA / se taM bhattapANadavyomodariyA / se taM davvomodariyA / se kiM taM bhAvomodariyA ? bhAvomodariyA aNegavihA paNNattA, taM jahA- appe kohe, appe mANe, appe mAe, appe lobhe, appasadde, appjhNjhe| se taM bhAvomodariyA se taM omodariyA // 33 // - [33] 'ciyattovagaraNasAijjaNaya'tti ciyattaM-prItikaraM tyaktaM vA doSairyadupakaraNaMvastrapAtravyatiriktaM vastrapAtrameva vA tasya yA zrayaNIyatA svadanIyatA vA sA tathA, 'appAhAre 'tti dvAtriMzatkavalApekSayA aSTAnAmalpatvAt, 'avaDDomoyariya'tti dvAtriMzato'rddha 1. appajhaMjhe appatumaMtume-iti (bhagavatI 25/538) // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 33-34] vividhatapo'bhigrahAdiH SoDaza, evaM ca dvAdazAnAmarddhasamIpavartitvAdupArddhA'vamodarikA dvAdazabhiriti, 'dubhAgomoyariya'tti dvAtriMzata: SoDaza dvibhAgo'rddhamityarthaH, tataH SoDazakavalamAnA dvibhAgAvamodariketyucyate, pattomoyariya'tti caturviMzataH kavalAnAM dvAtriMzadvitIyArddhasya madhyabhAgaM prAptatvAccaturviMzatyA kavalaiH prAptAvamodariketyucyate, athavA prApteva prAptA dvAtriMzatastrayANAM bhAgAnAM prAptatvAccaturthabhAgasya cAprAptatvAditi, kiMcUNaomoyariya'tti ekatriMzato dvAtriMzata ekenonatvAt, 'pamANapatte 'tti dvAtriMzatA kavalaiH prAptapramANo bhavati sAdhuna nyUnodara iti, 'itto 'tti ito dvAtriMzatkavalamAnAdekenApi ghAseNaM 'tti grAsena 'no pakAmarasabhoitti vattavvaM siyA' iti nAtyarthamannabhokteti vAcyaM syAditi, 'appasadde 'tti alpakalaha ityarthaH, kalaha:-krodhakAryam 'appajhaMjhe 'tti alpajhaJjhaH- avidyamAnakalahavizeSaH, alpazabdazcAbhAvavacano'pyasti // 33 // 34 - se kiM taM bhikkhAyariyA ? bhikkhAyariyA aNegavihA pannattA, taM jahA-davvAbhiggahacarae khettAbhiggahacarae, kAlAbhiggahacarae, bhAvAbhiggahacarae, ukkhittacarae, nikkhittacarae ukkhittaNikkhittacarae, nikkhittaukkhittacarae, [34] 'davvAbhiggahacarae'tti dravyAzritAbhigraheNa carati-bhikSAmaTati dravyAzritAbhigrahaM vA carati-Asevate yaH sa dravyAbhigrahacarakaH, iha ca bhikSAcaryAyAM prakrAntAyAM yad dravyAbhiMgrahacaraka ityuktaM taddharma-dharmiNorabhedavivakSaNAt, dravyAbhigrahazca lepakRtAdidravyaviSayaH kSetrAbhigraha:-svagrAma-paragrAmAdiviSayaH, kAlAbhigrahaH-pUrvAhlAdiviSayaH, bhAvAbhigrahastu gAnahasanAdipravRttapuruSAdiviSayaH, 'ukkhittacarae'tti utkSiptaM-svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhRtaM tadarthamabhigrahatazcarati-tadgaveSaNAya gacchatItyutkSiptacarakaH, evamuttaratrApi, 'nikkhittacarae'tti nikSiptaM-pAkabhAjanAdanuddhRtam 'ukkhittanikkhittacarae'tti pAkabhAjanAdutkSipya nikSiptaM tatraivAnyatra vA sthAne yattadutkSiptanikSiptam athavotkSiptaM ca nikSiptaM ca yazcarati sa tathocyate 'nikkhittaukkhittacarae'tti nikSiptaM bhojanapAtryAmutkSiptaM ca svArthaM tata eva nikSiptotkSiptaM, 1. ghaMseNaM BkhaM / / zrI aupa. 9 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram vaTTijjamANacarae sAharijjamANacarae, uvaNIyacarae, avaNIyacarae, uvaNIya-avaNIyacarae, avaNIyauvaNItacarae, saMsaThThacarae, asaMsaTTacarae, tajjAta-saMsaTTacarae, annAyacarae, moNacarae, diTThalAbhie, adiTThalAbhie, pu?lAbhie, apuTulAbhie, bhikkhalAbhie, abhikkhalAbhie, annagilAyae, ovanihie, parimitapiMDavAtie, suddhesaNie, sNkhaadttie| se taM bhikkhAyariyA // 34 // 'vaTTijjamANacarae'tti pariveSyamANacarakaH 'sAharijjamANacarae'tti yat kUrAdikaM zItalIkaraNArthaM paTAdiSu vistAritaM tatpunarbhAjane kSipyamANaM saMhiyamANamucyate, 'uvaNIyacarae'tti upanItaM kenacitkasyacidupaDhaukitaM praheNakAdi, 'avaNIyacarae'ttiM apanItaM deyadravyamadhyAdapasAritamanyatra sthApitamityarthaH, 'uvaNIyAvaNIyacarae'tti upanItaM' DhaukitaM sat praheNakAdyapanItaM sthAnAntarasthApitaM athavopanItaM cApanItaM ca yazcarati sa tathA, athavA upanItaM-dAyakena varNitaguNam apanItaM-nirAkRtaguNam upanItApanItaM yadekena guNena varNitaM guNAntarApekSayA tu dUSitaM, yathA'ho zItalaM jalaM kevalaM kSAraMmiti, yattu kSAraM kintu zItalaM tadapanItopanItamucyata iti, ata Aha-avaNIyaubaNIyacarae'tti, 'saMsaTTacarae'tti saMsRSTena-kharaNTitena hastAdinA dIyamAnaM saMsRSTamucyate taccarati ' yaH sa tathA, 'asaMsaTThacarae'tti uktaviparItaH, 'tajjAyasaMsaTThacarae'tti tajjAtena deyadravyAvirodhinA yat saMsRSTaM hastAdi tena dIyamAnaM yazcarati sa tathA, 'aNNAyacarae'tti ajJAta:-anupadarzitasvAjanyAdibhAvaH saMzcarati yaH sa tathA, 'moNacarae'tti vyaktaM, 'diTThalAbhiya'tti dRSTasyaiva bhaktAderdRSTAdvA pUrvopalabdhAdAyakAllAbho yasyAsti sa dRSTalAbhikaH, 'adiThThalAbhie'tti tatrAdRSTasyApi apavarakAdimadhyAnnirgatasya zrotrAdibhiH kRtopayogasya bhaktAderadRSTAdvA pUrvamanupalabdhAdAyakAllAbho yasyAsti sa tathA, 'puTulAbhie 'tti pRSTasyaiva he sAdho ! kiM te dIyate? ityAdiprazcitasya yo lAbha: sa yasyAsti sa tathA, 'apuTulAbhie 'tti uktaviparyayAditi, 'bhikkhalAbhie'tti bhikSeva bhikSA tucchamavijJAtaM vA tallAbho grAhyatayA yasyAsti sa bhikSAlAbhikaH, abhikkhalAbhie'tti uktaviparyayAt, 'annagilAyae'tti annaM-bhojanaM vinA glAyati annaglAyakaH, sa cAbhigrahavizeSAt prAtareva doSAnnabhugiti, ovanihie 'tti upanihitaM yathA kathaJcit pratyAsannIbhUtaM tena carati yaH sa aupanihitikaH, upanidhinA vA caratItyaupa1. BJ / sAhijja0 pupre. // 2. sNhuuy0khN.|| 3. B khaM |0tN vinItaM Dhau0mu. // 4. yasya sa -khN.|| 5.tucchamava0 khaM // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 34-36 ] vividhatapa:svarUpAdiH nidhikaH, 'parimiyapiMDavAie'tti parimitapiNDapAta:- arddhapoSAdilAbho yasyAsti sa tathA, 'suddhesaNie 'tti zuddhaSaNA zaGkAdidoSarahitatA zuddhasya vA nirvyaJjanasya kUrAdereSaNA yasyAsti sa tathA, 'saMkhAdattie'tti saGkhyApradhAnA dattayo yasya sa tathA, dattizca ekakSepabhikSAlakSaNA // 34 // ___35 - se kiM taM rasapariccAe ? rasapariccAe aNegavihe paNNatte, taM jahAnivvItie paNItarasapariccAe, AyaMbilae, AyAmasitthabhoI, arasAhAre, virasAhAre, aMtAhAre, paMtAhAre, lUhAhAre, se taM rasapariccAe // 35 // [35] 'nivviyatie'tti nirgataghRtAdivikRtikaH, 'paNIyarasapariccAI' praNItarasaM galaghRtadugdhAdibinduH, 'AyaMbilae'tti AcAmlam-odana-kulmASAdi, 'AyAmasitthabhoi 'tti avazrAvaNagataMsikthabhoktA 'arasAhAre 'tti araso-hiGgvAdibhirasaMskRta AhAro yasya sa tathA, 'virasAhAre 'tti vigatarasaH- purANadhAnyaudanAdiH, 'aMtAhAre 'tti ante bhavamantyaMjaghanyadhAnyaM vallAdi, 'paMtAhAre 'tti prakarSeNAntyaM vallAdyeva bhuktAvazeSaM paryuSitaM vA, 'lUhAhAre 'tti rUkSaM-rUkSasvabhAvaM, kvacit 'tucchAhAre 'tti dRzyate tatra tuccho'lpo'sArazca // 35 // _____36 - se kiM taM kAyakilese ? kAyakilese aNegavihe paNNatte, taM jahA-ThANaTThitie, ukkuDuyAsaNie, paDimaTThAI, vIrAsaNie, nesajjie, daMDAyae, lagaMDasAI, AyAvae, avAuDae, akaMDuyae, anilRhae, dhuyakesamaMsulome savvagAtapaMrikamma-vibhUsavippamukke / se taM kAyakilese // 36 // [36] . 'ThANaTThiie'tti sthAnaM-kAyotsargastena sthitiryasya sa sthAnasthitikaH, pAThAntareNa 'ThANAie'tti sthAnaM-kAyotsargastamatigacchati-karotIti sthAnAtigaH 'ukkuDuyAsaNie 'tti pratItaM 'paDimaTThAI 'tti pratimA-mAsikyAdayaH, 'vIrAsaNie 'tti vIrAsanaMsiMhAsananiviSTasya bhUnyastapAdasya siMhAsanApanode yAdRzamavasthAnaM tadyasyAsti sa vIrAsanikaH, 'nesajjie'tti niSadyA-putabhyAM bhUmyAmupavezanaM tayA carati naiSadhikaH, 'daMDAyae lagaMDasAI 'tti kvacid dRzyate tatra daNDasyevAyatam-AyAmo yasyAsti sa daNDAyatika: lagaNDaM-vakrakASThaM tadvacchete yaH sa lagaNDazAyI tasya pASNikA-zirAMsyeva pRSThameva vA bhUmau lagatIti, 'AyAvae'tti 1. V | AyAmasuddha0 / pupre. / AyAmasiddhio BJ || 2. "tthaannaaie| (ga, vRpA) ThANAtieL (ThANaM 5/42) ThANAdIe (bhaga. 25-571)" iti / pR.23 tti.3|' // 3. dhuyakesamaMsaloe-pupre. / dhuyakesamaMsalome LB mu-VJnAsti // 4.0paDikamma0 iti bhagavatIsUtre 25/7/210 // 5. ThANAtie - pu pre. sthAnAMge 5 / 42 / ThANAdIe-bhagavatI. 25 / 581 6. ukkuDIsaNie B|| 7. 0vaitti khaM. // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram AtApayati-zItAdibhirdehaM santApayatItyAtApakaH, AtApanA ca trividhA bhavati'niSannasyotkRSTA'niSannasya madhyamA, Urdhvasthitasya jaghanyA, niSannAtApanA'pi tridhAadhomukhazAyitA 1 pArzvazAyitA 2 uttAnazAyitA ceti 3 aniSannAtApanA'pi tridhA-godohikA utkuTukAsanatA paryaGkAsanatA ceti, UrdhvasthAnA''tApanA'pi tridhaiva-hastizauNDikA ekapAdikA samapAdikA ceti, eteSu cAtApanAbhedatritayeSu utkRSTAditrayaM pratyekaM yojanIyamiti, avAuDae'tti aprAvRtaka: prAvaraNavarjaka ityarthaH, akaNDUyakA-'niSThIvako vyaktau, 'dhuyakesamaMsuloma'tti kvaciddRzyate, tatra dhutAni-niSpratikarmatayA tyaktAni keza-zmazru-romANi-zirojakUrcakakSAdilomAni yena sa tathA, kimuktaM bhavati ? - sarvagAtrapratikarmavibhUSAvipramukta iti !!36|| 37- se kiM taM paDisaMlINayA ? paDisaMlINayA cauvvihA pannattA, taM jahA-iMdiyapaDisaMlINayA, kasAyapaDisaMlINatA, jogapaDisaMlINatA, vivittasayaNAsaNasevaNatA / ___ se kiM taM iMdiyapaDisaMlINatA ? iMdiyapaDisaMlINatA paMcavihA paNNattA, taM jahA- soiMdiyavisayappagAranirodho vA soiMdiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA, cakkhidiyavisayappayAraniroho vA, cakkhidiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA, ghANidiyavisayappayAraniroho vA ghANiMdiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA, jibbhidiyavisayappayAraniroho vA jibbhidiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA, phAsiMdiyavisayappayAraniroho vA phAsiMdiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA / se taM iMdiyapaDisaMlINayA / [37] 'soiMdiyavisayappayAraniroho vatti zrotrendriyasya viSaye-zabde pracArasyapravRttenirodho-niSedhaH zrotrendriyaviSayapracAranirodhaH, sa ca 'soiMdiyavisayapattesu atthesu'tti zrotrendriyagocaraprApteSvartheSu-zabdeSu karNapraviSTeSvityarthaH / 1. B khaM. / niSpa0 mu. evamagre'pi / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 36-37 ] pratisaMlInatAsvarUpAdiH se kiM taM kasAyapaDisaMlINayA ? kasAyapaDisaMlINayA cauvvihA paNNattA, taM jahA-kohassudayaniroho vA udayapattassa vA kohassa viphalIkaraNaM, mANassudayaniroho vA udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNaM, mAyAudayaNiroho vA udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNaM, lohassudayaNiroho vA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNaM / se taM ksaaypddisNliinnyaa| se kiM taM jogapaDisaMlINayA ? jogapaDisaMlINayA tivihA paNNattA, taM jahA- maNajogapaDisaMlINayA, vaijogapaDisaMlINayA, kAyajogapaDisaMlINayA / se kiM taM maNajogapaDisaMlINayA ? maNajogapaDisaMlINayAakusalamaNaNiroho vA, kusalamaNaudIraNaM vA / se taM maNajogapaDisaMlINayA / se kiM taM vaijogapaDisaMlINayA ? vaijogapaDisaMlINayAakusalavaiNiroho vA, kusalavaiudIraNaM vA / se taM vijogpddisNliinnyaa| se kiM taM. kAyajogapaDisaMlINayA ? kAyajogapaDisaMlINayA-jaNNaM susamAhiyapANipAe kummo iva gutiMdie savvagAyapaDisaMlINe ciTThai / se taM kAyajogapaDisaMlINayA / [ se taM jogapaDisaMlINayA ] .. se kiM taM vivittasayaNAsaNasevaNayA ? vivittasayaNAsaNasevaNayAjaNNaM ArAmesu, ujjANesu, devakulesu, sabhAsu, pavAsu, paNiyagihesu, paNiyasAlAsu, itthI-pasu-paMDagasaMsattaMvirahiyAsu vasahIsu phAsuesaNijjaM 'pIDha-phalaga-sejjA-saMthAragaM uvasaMpajjittA NaM viharai / se taM vivittasayaNAsaNasevaNayA / se taM paDisaMlINayA / se taM bAhirae tave // 37 // 'ArAmesu'tti puSpapradhAnavaneSu 'ujjANesu'tti puSpaphalopetAdimahAvRkSasamudAyarUpeSu 'sabhAsu'tti janopavezanasthAneSu 'pavAsu'tti jaladAnasthAneSu 'paNiyagihesu'tti bhANDanikSepArthagRheSu 'paNitasAlAsu'tti bahugrAhakadAyakajanociteSu gehavizeSeSu, zayyA yatra prasAritapAdaiH supyate, saMstArakastu tato hInaH / / 37 // 1. "etannigamanaM bhagavatyAM (25/578) upalabhyate atrApi apekSitamasti parantu AdarzeSu nopalabhyate / " iti V pR. 24 Ti. 1 // 2. "paNiyagihesu paNiyasAlAsu-(bhaga. 25/579) nAsti / " iti / 24 Ti-2 // 3. 0"saMsatta0 bhaga. 25/579 nAsti / " iti V 24 Ti-3 // 4. 0phalopagAdi0 khaM. // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram 38- se kiM taM abhitarae tave ? abbhitarae tave chavvihe paNNatte, taM jahA-pAyacchittaM viNao veyAvaccaM sajjhAo jhANaM viussaggo / ___ [38] 'pAyacchittaM 'ti aticAravizuddhiH, sA ca vandanAdinA vinayena vidhIyata ityata Aha-'viNao'tti karmavinayanaheturvyApAravizeSaH, tadvAneva ca vaiyAvRtye vartata ityata Aha'veyAvaccaM 'ti bhaktAdibhirupaSTambhaH, vaiyAvRtyAntarAle ca svAdhyAyo vidheya ityata Aha'sajjhAo'tti zobhano maryAdayA pATha ityarthaH, tatra ca dhyAnaM bhavatItyAha-'jhANaM 'ti, zubhadhyAnAdeva heyatyAgo bhavatItyata Aha-'viussagge'tti, // 38 // ___ 39- se kiM taM pAyacchitte ? pAyacchitte dasavihe paNNatte, taM jahAAloyaNArihe, paDikkamaNArihe, tadubhayArihe, vivegArihe, viussaggArihe, tavArihe, chedArihe, mUlArihe, aNavaThThappArihe, pAraMciyArihe / se taM paaycchitte| [39] 'AloyaNArihe'tti AlocanAM-gurunivedanAM vizuddhaye yadarhati bhikSAcaryAdyaticArajAtaM tadAlocanAha, tadviSayatvAdAlocanAlakSaNA vizuddhirapi AlocanArhamityuktaM, tasyA eva taporUpatvAditi, evamanyAnyapi, navaraM 'paDikkamaNArihe'tti mithyAduSkRtaM, 'tadubhayArihe'tti AlocanA-pratikramaNasvabhAvaM, 'vivegArihe'tti azuddhabhaktAdivivecanaM, viussaggArihe'tti kAyotsargaH, 'tavArihe'tti nirvikRtAdikaM tapaH, 'chedArihe'tti dinapaJcakAdinA krameNa paryAyacchedanaM, 'mUlArihe'tti punarvatopasthApanam, 'anavaTuppArihe'tti acaritatapovizeSasya vrateSvanavasthApanaM, 'pAraMciyArihe'tti tapovizeSeNaivAticArapAragamanamiti // 39 // 40- se kiM taM viNae ? viNae sattavihe paNNate, taM jahA-nANaviNae, daMsaNaviNae, carittaviNae, maNaviNae, vaiviNae, kAyaviNae, logovyaarvinne| se kiM taM nANaviNae ? nANaviNae paMcavihe paNNatte, taM jahAAbhiNibohiyanANaviNae, suyanANaviNae ohinANaviNae, maNapajjavanANaviNae, kevalanANaviNae / se taM nANaviNae / 1. vaiyApRtye - khaM. // 2. viusa0 khaM. // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 sUtra . - 38-40 ] abhyantaratapaHsvarUpam se kiM taM dasaNaviNae ? daMsaNaviNae duvihe paNNatte, taM jahA- sussUsaNAviNae ya aNaccAsAyaNAviNae ya / se kiM taM sussUsaNAviNae? sussUsaNAviNae aNegavihe paNNatte, taM jahA-abbhuTANe i vA, AsaNAbhiggahe ti vA, AsaNappayANaM ti vA, sakkAre i vA, sammANe i vA, kitikamme ti vA, aMjalipaggahe ti vA, etassa abhigacchaNayA, Thitassa pajjuvAsaNayA, gacchaMtassa paDisaMsAhaNayA / se taM sussuusnnaavinne| se kiM taM aNaccAsAyaNAviNae ? aNaccAsAyaNAviNae paNatAlIsavihe paNNatte, taM jahA-arahaMtANaM aNaccAsAyaNA, arahaMtapaNNattassa dhammassa aNaccAsAyaNayA, AyariyANaM aNaccAsAyaNayA evaM uvajjhA-yANaM, therANaM, kulassa, gaNassa, saMghassa, kiriyANaM, saMbhogiyassa AbhiNi-bohiyanANassa jAva kevalanANassa (15), eesiM ceva bhatti-bahumANe (30), etesiM ceva vaNNasaMjalaNayA (45), se taM aNaccAsAyaNAviNae / se taM daMsaNaviNae / se kiM taM carittaviNae ? carittaviNae paMcavihe paNNatte, taM jahAsAmAiyacarittaviNae, cheovaTThAvaNiyacarittaviNae, parihAraviddhicarittaviNae, suhumasaMparAyacarittaviNae, ahakkhAyacarittaviNae / se taM crittvinne| se kiM taM maNaviNae ? maNaviNae duvihe paNNatte , taM jahA* pasatthamaNaviNae, apasatthamaNaviNae ya, se kiM taM apasatthamaNaviNae ? apasatthamaNaviNae je ya maNe sAvajje, sakirie, sakakkase kaDue, niThure, pharuse, aNhayakare, cheyakare, bheyakare, paritAvaNakare, uddavaNakare, bhUovaghAtie, tahappagAraM maNaM no padhArijjA / se taM apstthmnnovinne| se kiM taM pasatthamaNaviNae ? pasatthamaNaviNae taM ceva pasatthaM avvaM evaM ceva vaiviNao vi etehiM paehiM ceva neyavyo / se taM vaiviNae / / ____ [40] 'AsaNAbhiggahei vatti yatra yatropaveSTumicchati tatra tatrAsananayanaM, 'AsaNappayANaM 'tti AsanadAnamAtrameveti / 'kiriyANaM'ti kriyAvAdinAM 'saMbhoiyassa'tti ekasAmAcArikatAyA iti / - 1. maNo-mu. / mANaM-J // 2. eesiM-B || Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI aupapAtikasUtram ____ manovinaye likhyate-'je ya maNe'tti yatpunarmana:-cittamasaMyatAnAmiti gamyate, 'sAvajje 'tti sahAvadyena-garhitakarmaNA hiMsAdinA vartata iti sAvadyam, etadeva prapaJcyate'sakiriya'tti kAyikyAdikriyopetaM, 'sakakkase 'tti sakArkazyaM karkazabhAvopetaM, 'kaDue'tti pareSAmAtmano vA kaTukamiva kaTukamaniSTamityarthaH, 'niThure 'tti niSThuraM-mArdavAnanugataM, 'pharuse'tti snehAnanugatam, 'aNhayakare 'tti Azravakaram-azubhakarmA zravakAri, kuta ityAha'cheyakare 'tti hastAdicchedanakAri, 'bheyakare 'tti nAsikAdInAM bhedanakAri, 'paritAvaNakare 'tti prANinAmupatApahetuH, 'uddavaNakare 'tti mAraNAntikavedanAkAri dhanaharaNAdhupadravakAri vA, 'bhUovaghAie'tti bhUtopaghAto yatrAsti tadbhUtopaghAtikamiti, 'tahappagAraM'. ti evamprakAram asaMyatamanaHsadRzamityarthaH, 'mano no pahArejja'tti na pravartayet / se kiM taM kAyaviNae ? kAyaviNae duvihe paNNatte, taM jahApasatthakAyaviNae, apasatthakAyaviNae ya / se kiM taM apasatthakAyaviNae? apasatthakAyaviNae sattavihe paNNatte, taM jahA-aNAuttaM gamaNe, aNAuttaM ThANe, aNAuttaM nisIyaNe, aNAuttaM tuyaTTaNe, aNAuttaM ullaMghaNe, aNAuttaM pallaMghaNe, aNAuttaM savvidiyakAyajogajuMjaNayA / se taM apstthkaayvinne| se kiM taM pasatthakAyaviNae ? pasatthakAyaviNae evaM.ceva pasatthaM bhANiyavvaM / se taM pasatthakAyaviNae / se taM kaayvinne| se kiM taM logovayAraviNae? logovayAraviNae sattavihe pannatte taM jahAabbhAsavattiyaM, parachaMdANuvattiyaM, kajjahetuM, kayapaDikiriyA, attagavesaNayA, desakAlannuyA, savvatthesu apaDilomayA / se taM logovayAraviNae / se taM viNae // 40 // _ 'aNAuttaM'tti ayatanayA, 'ullaMghaNe tti kardamAdInAmatikramaNaM paunaHpunyena tadeva pralaGghanamiti, 'savviMdiyakAyajogajuMjaNaya'tti sarvendriyANAM kAyayogasya ca yojanatAprayojanaM vyApAraNaM sarvendriyakAyayogayojanateti 'abbhAsavattiyaMti abhyAsavRttitA-samIpavartitvaM 'paracchaMdANuvattiyaMti parAbhiprAyAnuvartanaM 'kajjaheuM'ti kAryahetoH-jJAnAdinimittaM bhaktAdidAnamiti gamyaM, 'kayapaDikiriya'tti adhyApito'hamanenetibuddhyA bhaktAdidAnamiti 'attagavesaNaya'tti Artasya duHkhitasya vArtAnveSaNaM 'desakAlaNNuya'tti prastAvajJatAavasarocitArthasampAdanamityarthaH 'savvatthesu apaDilomaya'tti sarvaprayojaneSvArAdhyasambandhiSvAnukUlyamiti / / 40 // 1. snehAnupagataM-B || 2. 0karaNetti-khaM. // 3. B khaM. / asAvadhAnatayA-mu. // 4. B khaM. / yojanaM pra0 mu.|| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 40-43] abhyantaratapaHsvarUpam 73 41- se kiM taM veyAvacce ? veyAvacce dasavihe paNNatte, taM jahAAyariyaveyAvacce, uvajjhAyaveyAvacce, sehaveyAvacce gilANaveyAvacce, tavassiveyAvacce, theraveyAvacce, sAhammiyaveyAvacce, kulaveyAvacce, gaNaveyAvacce, saMghaveyAvacce / se taM veyAvacce // 41 // [41] 'veyAvacce 'tti vaiyAvRtyaM-bhaktapAnAdibhirupaSTambhaH 'seha'tti abhinavapravrajitaH tapasvI-aSTamAdikSapakaH 'thera 'tti sthaviro janmAdibhiH, sAdharmikaH sAdhuH sAdhvI vA, kulaM gacchasamudAyaH, gaNaH kulAnAM samudAyaH, saGgho gaNasamudAyaH iti // 41 / / 42- se kiM taM sajjhAe ? sajjhAe paMcavihe pannatte, taM jahA-vAyaNA, paDipucchaNA, pariyaTTaNA, aNuppehA, dhammakahA, se taM sajjhAe // 42 // __43- se kiM taM jhANe ? jhANe cauvvihe pannatte taM jahA-aTTe jhANe, rudde jhANe, dhamme jhANe, sukke jhANe / aTTe jhANe cauvvihe paNNatte, taM jahAamaNuna-saMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamannAgae yAvi bhavati, maNunnasaMpaogasaMpautte tassa avippaogasatisamannAgae yAvi bhavai, AyaMkasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamannAgae yAvi bhavai, parijusiyakAmabhoga-saMpaoga-saMpautte tassa avippaogasaisamannAgae yAvi bhavai / __ [43] 'amaNuNNasaMpaogasaMpautte 'tti amanojJa:-aniSTo yaH zabdAdistasya yaH samprayogo-yogastena samprayukto yaH sa tathA, tathAvidhaH san 'tassa'tti tasya-amanojJasya zabdAdeviprayogasmRtisamanvAgatazcApi bhavati-viyogacintAnugataH syAt, vA'pItyuttaravAkyApekSayA samuccayArthaH, asAvArtadhyAnaM syAditi zeSaH, dharma-dharmiNorabhedAditi / tathA 'maNuNNasaMpaogasaMpautte'tti vyaktaM, navaraM manojJaM-dhanAdi 'tassa'tti manojJasya dhanAdeH 'avippa orgasaisamannAgae yAvi bhavai'tti vyaktaM, navaram-ArtadhyAnamasAvucyata iti vAkyazeSaH / tathA 'AyaMkasaMpayogasaMpautte'tti vyaktaM, navaramAtaGko-roga: 'tassa'tti tasyAtaGkasya 'vippaogasaisamannAgae 'tti vyaktaM, vAkyazeSaH pUrvavat / tathA 'parijusiyakAmabhogasaMpayoga-saMpautte'tti vyaktaM, navaraM parijusiyatti-"juSI prItisevanayo"ritivacanAt sevitaH prIto vA ya: kAmabhoga:zabdAdibhogo madanasevA vA 'tassa'tti tasya kAmabhogasya 'avippaogasaisamaNNAgae'tti prAgvat / 1-2. B khaM. / gassai0 mu. / / zrI aupa. 10 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrI aupapAtikasUtram aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA-kaMdaNayA soyaNayA tippaNayA 'vilavaNatA / rodde jhANe cauvvihe paNNatte, taM jahAhiMsANubaMdhI, mosANubaMdhI, teNANubaMdhI, sArakkhaNANubaMdhI / ruddassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA pannattA, taM jahA-ossaNNadose, bahudose, annANadose, AmaraNaMtadose / 'kaMdaNaya'tti mahatA zabdena viravaNaM 'soyaNaya'tti dInatA, 'tippayaNa'tti tepanatA tipeH kSaraNArthatvAdazruvimocanaM, vilapanatA-punaH punaH kliSTabhASaNamiti, 'usannadose 'tti usannenabAhulyenAnuparatatvena doSo-hiMsA'nRtA-'dattAdAnasaMrakSaNAnAmanyatamaH usaNNadoSaH, tathA 'bahudose 'tti bahuSvapi sarveSvapi hiMsAdiSu 4 doSa:-pravRttilakSaNo bahudoSa: 'aNNANadose 'tti ajJAnAt kuzAstrasaMskArAddhisAdiSvadharmasvarUpeSu dharmabuddhyA yA pravRttistallakSaNo doSa: ajJAnadoSaH, 'AmaraNaMtadose 'tti maraNamevAnto maraNAntaH A maraNAntAt AmaraNAntam, asaJjAtAnutApasya kAlasaukarikAderiva yA hiMsAdiSu 4 pravRttiH saiva doSaH AmaraNAntadoSaH, iha cArtaraudre parihAryatayA sAdhuvizeSaNe dharmazukle tvAsevyatayeti / dhammajjhANe cauvvihe cauppaDoyAre paNNatte, taM jahA-ANAvijae, avAyavijae, vivAgavijae saMThANavijae / dhammassa NaM jhANassa cattArilakkhaNA paNNattA taM jahA-ANAruI, nisaggaruI, uvadesaruI, suttruii| dhammassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA taM jahA-vAyaNA, pucchaNA, pariyaTTaNA, dhammakahA / dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNattAo, taM jahA-aNiccANuppehA, asaraNANuppehA, egattANuppehA, sNsaaraannuppehaa| 'cauppaDoyAre'tti caturpu-bhedalakSaNAlambanAnuprekSAlakSaNeSu padArtheSu pratyavatAra:-samavatAro vakSyamANasvarUpo yasya taccatuSpratyavatAramiti / 'ANAvijaya'tti AjJA-jinapravacanaM tasyA vicayo-nirNayo yatra tadAjJAvicayaM, prAkRtatvAdANAvijayaM, AjJAguNAnucintanamityarthaH, evaM 1. "paridevaNatA (ThANaM 4-92) paridevaNayA (bhagavatI0 25-602)" iti V pR. 26 Ti. 4 // 2-3. ussa0 khaM. // 4. 0zaukarakA0 khaM. / 5. B mu.| "suttaruI ogADharuI(ThANaM 4-66) suttaruyI ogADharuyI (bha.25-606) sthAnAGge bhagavatyAM ca 'uvaesaruI' padasya sthAne 'AgADharuI' iti padaM labhyate / uttarAdhyayane (28-16) sthAnAGgasya dazame(104) sthAne 'uvaesaruI' ityeva labhyate / bhagavatyAm avagADharuceryo vaikalpiko rthaH kRtastena anayordvayoH padayorekArthatvamavasIyate - athavA 'ogADha'tti sAdhupratyAsannIbhUtasya sAdhUpadezAd rucirvgaaddhruciH|" iti V pR. 26- Ti. 8 // 6. draSTavyaM- (ThANaM 4-68) bha.25-608) // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 sUtra - 43] dhyAnasvarUpam zeSapadAnyapi, navaram apAyAH-rAgadveSAdijanyA anarthAH, vipAkaH- karmaphalaM, sNsthaanaanilokdviipsmudraadhaakRtyH| 'ANArui'tti niyuktyAdizraddhAnaM 'Nisaggarui'tti svabhAvata eva tattvazraddhAnam 'uvaesarui'tti sAdhUpadezAttattvazraddhAnaM 'suttarui'tti AgamAttattvazraddhAnam 'AlaMbaNa'tti AlambanAni dharmadhyAnasaudhazikharArohaNArthaM yAnyAlambyante-AzrIyante tAnyAlambanAni-vAcanAdIni, anityatvA-'zaraNatvaikatva-saMsArAnuprekSAH pratItAH / sukke jhANe cauvvihe cauppaDoyAre paNNatte, taM jahA-puhattaviyakke savicArI, egattaviyakke aviyArI, suhumakirie appaDivAI, samucchinnakirie aniyttttii| sukkassa NaM jhAzassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA-vivege, viussagge, avvahe, asaMmohe / sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taM jahAkhaMtI, muttI, ajjave, maddave / sukkassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNattAo, taM jahA-avAyANuppehA, asubhANuppehA, aNaMtavittiyANuppehA vippariNAmANuppehA / se taM jhANe // 43 // 'puhuttaviyakke saviyArI 'tti pRthaktvena-ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena vitarko-vikalpa: pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yatra tat pRthaktvavitarkaM, tathA vicAra:-arthAvyaJjane vyaJjanAdarthe manaHprabhRtiyogAnAM cAnyasmAdanyatarasmin vicaraNaM saha vicAreNa yattatsavicAri, sarvadhanAditvAdin samAsAntaH, tathA 'egattaviyakke aviyArI'tti ekatvena-abhedenotpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlambanatayetyarthaH, vitarka:-pUrvagatazrutAzrayo 1. atra dve parampare upalabhyate / prastutasUtre uttarAdhyayane (29-73) ca sUkSmakriya-apratipAti samucchinnakriyaanivRtti iti pATho labhyate / sthAnAGge(4-69) bhagavatyAM (25-609) ca sUkSmakriya-anivRtti samucchinnakriya apratipAti iti pATho dRzyate / uttaravartigrantheSu prAya: prastutasUtraparamparaiva anusRtA dRzyate // " iti V pR.27 Ti.2 // 2. "bhagavatyAM (25/610, 611) zukladhyAnasya lakSaNAnAM AlambanAnAM ca vyatyayo labhyate-sukkassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA-khaMtI, muttI, ajjave, maddave / sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taM jahA - avvahe, asaMmohe, vivege, viussagge / asau vyatyayazca cintanIyo'sti / sthAnAGge (4/70,71) uttaravartisAhitye ca sarvatrApi prastutasUtrasammatA paramparA anusyUtAsti |"iti V pR.27 tti.3|| 3. amaNuNNava0 khaM. // 4. puhattaM0 khaM. // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tadekatvavitarkaM, tathA na vidyate vicAro'rthavyaJjanayoritarasmAdityatra tathA manaHprabhRtInAmanyatarasmAdayaMtra yasya tadavicArIti, 'suhumakirie appaDivAI 'tti sUkSmA kriyA yatra niruddhavAGmanoyogatve satyarddhaniruddhakAyayogatvAt tat sUkSmakriyam, apratipAti-apratipatanazIlaM pravarddhamAnapariNAmatvAd, etacca nirvANagamanakAle kevalina eva syAditi, 'samucchinnakirie aNiyaTTI 'tti samucchinnA-kSINA kriyA-kAyikyAdikA zailezIkaraNe niruddhayogatvena yasmiMstattathA, anivarti-avyAvartanasvabhAvamiti / 'vivege'tti dehAdAtmana Atmano vA sarvasaMyogAnAM vivecanaM-buddhyA pRthakkaraNaM vivekaH, 'viussagge'tti vyutsargo-niHsaGgatayA dehopadhityAgaH 'avvahe 'tti devAdyupasargajanitaM bhayaM calanaM vA vyathA tadabhAvo'vyathaM 'asaMmohe'tti devAdikRtamAyAjanitasya sUkSmapadArthaviSayasya ca sammohasya-mUDhatAyA niSedho'sammohaH, / 'avAyANuppeha'tti apAyAnAM-prANAtipAtAdyAzravadvArajanyAnarthAnAmanuprekSA-anucintanamapAyAnuprekSA 'asubhANuppeha'tti saMsArAzubhatvAnucintanam 'aNaMtavattiyANuppeha'tti bhavasantAnasyAnantavRttitA'nucintanaM 'vipariNAmANuppeha'tti vastUnAM pratikSaNaM vividhapariNAmagamanAnucintanamiti / / 43 // 44- se kiM taM viussagge ? viussagge duvihe paNNatte, taM jahAdavvaviussagge ya bhAvaviussagge ya / se kiM taM davvaviussagge ? davvaviussagge cauvvihe paNNatte taM jahA-sarIraviussagge gaNaviussagge uvahiviussagge bhattapANaviussagge / se taM davvaviussagge / se kiM taM bhAvaviussagge ? bhAvaviussagge tivihe paNNatte, taM jahA-kasAyaviussagge, saMsAraviussagge, kammaviussagge / se kiM taM kasAyaviussagge ? kasAyaviussagge cauvvihe paNNatte, taM jahA-kohakasAyaviussagge, mANakasAyaviussagge, mAyAkasAyaviussagge lobhakasAyaviussagge / se taM ksaayviussgge| ___ se kiM taM saMsAraviussagge ? saMsAraviussagge cauvvihe paNNatte, taM jahA-neraiyasaMsAraviussagge, tiriyasaMsAraviussagge, maNuyasaMsAraviussagge, devasaMsAraviussagge / se taM saMsAraviussagge / 1. khaM. / smAditaratra-mu. // 2.0danyatra-B nAsti / / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 sUtra - 44-45] aNagArasvarUpam se kiM taM kammaviussagge ? kammaviussagge aTThavihe pannatte taM jahAnANAvaraNijjakammaviussagge, darisaNAvaraNijjakammaviussage, veyaNIyakammaviussage, mohaNIyakammaviussagge, Auyakammaviussagge, NAmakammaviussagge, goyakammaviussagge, aMtarAyakammaviussagge / se taM kmmviussgge| se taM bhAvaviussagge / se taM viussagge / se taM adhibhataratave // 44 // [44] 'saMsAraviussagge'tti nArakAyuSkAdihetUnAM mithyAdRSTitvAdInAM tyAgaH / 'kammaviussagge'tti jJAnAvaraNAdikarmabandhahetUnAM jJAnapratyanIkatvAdInAM tyAgaH // 44 // ___45 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao bahave aNagArA bhagavaMto appegajhyA AyAradharA jAva vivAgasuyadharA A tattha tattha tahiM tahiM dese dese gacchAgacchi gummAgummi phaDDAphaDDei A appegaiyA vAyaMti, appegaiyA paDipucchaMti, appegaiyA pariyaTuMti, appegaiyA aNuppehaMti, appegaiyA akkhevaNIo vikkhevaNIo saMvedaNIo nivveyaNIo cauvvihAo kahAo kahaMti, appegaiyA uTuMjANU ahosirA jhANakoTThovagayA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti // 45 // ___ [45] 'appegaiyA AyAradhare 'tyAdi pratItaM, kvacid dRzyate 'tattha tattha 'tti udyAnAdau 'tahiM tahitti tadaMzokatamevAha deze deze-avagrahabhAge, vIpsAkaraNaM cAdhArabAhulyena sAdhubAhulyapratipAdanArthaM, 'gacchogacchitti ekAcAryaparivAro gacchaH gacchena gacchena ca bhUtvA gacchAgacchiM vAcayantIti yogaH, daNDAdaNDyAdivacchabdasiddhiH, evaM 'gummAgummi phaDDAphaDhei ca' navaraM gulma-gacchaikadezaH upAdhyAyAdhiSThitaH phaDakaM-laghutaro gacchadeza eva gaNAvacchedakAdhiSThita iti / atha prakRtavAcanA 'vAyaMti'tti sUtravAcanAM dadati 'paDipucchaMti 'tti sUtrArthau pRcchanti 'pariyaTRti 'tti parivartayanti tAveva, 'aNuppehaMti 'tti anuprekSante tAveva cintayanti / 'akkhevaNIo 'tti AkSipyate-mohAttattvaM pratyAkRSyate zrotA yakAbhirityAkSepaNyaH 'vikkhevaNIo 'tti vikSipyate-kumArgavimukho vidhIyate zrotA yakAbhistA vikSepaNyaH, 'saMveyaNIo 'tti saMvejyate-mokSasukhAbhilASo vidhIyate zrotA yakAbhistA saMvejanyaH 1. B | nara0 mu. // 2. V mu. / bahave aMtevAsI bha0 khaM.L || 3. cihnadvayamadhyavartipAThaH khaM. / nAsti / mu. asti // 4. B| cauvvihAe dhammakahAe dhammamAikkhaMti appe0 pu.pre.LI | A dra.nandisUtra 79 // 5. tadaMze tmevaahBkhN.| mu. / / 6. gacchaM'ti-khaM / / 7. gacchai0 B // 8.0yaniti-B khN.|| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI aupapAtikasUtram 'nivveyaNIo'tti nirvedyate saMsAraniviNNo vidhIyate zrotA yakAbhistA nidinyaH, tathA 'uDuMjANU ahosira 'tti zuddhapRthivyAsanavarjanAdaupagrahikaniSadyAyA abhAvAccotkuTukAsanAH santo'padizyante-UrdhvaM jAnunI yeSAM te 'UrdhvajAnavaH, adhaHziraso-adhomukhA, nordhvaM tiryagvA kSiptadRSTaya ityarthaH, 'jhANakoTThovagaya'tti dhyAnarUpo yaH koSThastamupAgatA ye te tathA, dhyAnakoSThapravezanena saMvRtendriyamanovRttidhAnyA ityarthaH, saMyamena tapasA''tmAnaM bhAvayantoM viharantIti / / 45 // 46 - saMsArabhauvviggA bhIyA jammaNa-jara-maraNa-karaNa-gaMbhIradukkha-pakkhubhita-paura-salilaM saMjoga-viyoga-vIcI-ciMtA-pasaMgapasariya-vaha-baMdha-mahalla-vipula-kallola-kaluNa-vilaviya-lobhakalakaleta-bolabahulaM avamANaNa-pheNa-tivvakhiMsaNA-pulaMpulappabhUyarogaveyaNa-paribhava-viNivAda-pharusadharisaNA-samAvaDiya-kaDhiNakammapatthara-taraMga-raMgaMta-niccamaccubhaya-toyapaTuM kasAya-pAyAla-saMkulaM bhavasayasahassa-kalusajala-saMcayaM patibhayaM aparimitamahiccha-kalusamaivAu- vegauddhammamANadagarayarayaMdhakAra-varapheNa-paura-AsApivAsa-dhavalaM mohamahAvattabhogabhamamANa-guppamANucchalaMta-paccoNivayaMtapANiya-pamAyacaMDabahuduTThasAvaya-samAhayuddhAyamANapabbhAra-ghorakaMdiyamahArava-ravaMta-bheravaravaM [46] prakArAntareNa sa evocyate-'saMsArabhaudvigga'tti pratItaM 'jammaNa-jara-maraNakaraNa-gaMbhIra-dukkha-pakkhubbhiya-paurasalilaM' janmajarAmaraNAnyeva karaNAni-sAdhanAni yasya tattathA, tacca tadgambhIraduHkhaM ca tadeva prakSubhitaM-pracalitaM pracuraM-prabhUtaM salilaM-jalaM yatra sa tathA taM, saMsArasAgaraM tarantIti yogaH, 'saMjoga-vioga-vIi-ciMtA-pasaMga-pasariya-vahabaMdha-mahalla vipula-kallola-kaluNa-vilaviya-lobhakalakaliMta-bolabahulaM' saMyogaviyogA eva vIcayaH-taraGgA yatra sa tathA, cintAprasaGgaH-cintAsAtatyamityarthaH sa eva prasRtaM-prasaro yasya sa tathA, vadhAH-hananAni, bandhAH-saMyamanAni tAnyeva mahAnto-dIrghA vipulAzca-vistIrNAH kallolA-mahormayo yatra sa tathA, karuNAni vilapitAni yatra sa tathA, sa cAsau lobhazca, sa eva kalakalAyamAno yo bolo-dhvaniH sa bahulo yatra sa tathA, tataH saMyogAdipadAnAM 1. au@ B // 2. B I vipula0 pure. // 3. V |saNagulugulapa(ba )bhUyaH BJI saNapaccuppannapabhUya0 pu pre.. / / 4. khaM.. | 0 uddhumma0 mu. / 0 udbuddhao BJ || Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 46] saMsArasvarUpam 79 karmadhArayo'tastam, 'avamANaNa-pheNa-tivvakhisaNa-pulaMpurlappabhUya-rogaveaNa-paribhavaviNivAya-pharusadharisaNA-samAvaDiya-kaDhiNakarmapatthara-taraMga-raMgaMta-niccamaccu-bhayatoyapaTuM' apamAnanameva-apUjanameva pheno yatra sa tathA, tIvrakhisanaM ca-atyarthanindA pulampulaprabhUtA-anavaratodbhUtAH yA rogavedanA:, pAThAntare tIvrakhisa pralumpanAni ca prabhUtarogavedanAzca paribhavavinipAtazca-parAbhibhavasamparkaH paruSadharSaNAzca-niSThuravacananirbhartsanAni samApatitAni-samApannAni baddhAni yAni kaThinAni-karkazodayAni karmANi-jJAnAvaraNAdIni tAni ceti dvandvaH, tata etAnyeva ye prastarAH-pASANAstaiH kRtvA taraGgai raGgad-vIcibhizcalat nityaMdhruvaM mRtyubhayameva-maraNabhItireva toyapRSThaM-jaloparitanabhAgo yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA apamAnaphenamiti toyapRSThasya vizeSaNam, ato bahuvrIhirevAtastaM, 'kasAyapAyAlasaMkulaM' kaSAyA eva pAtAlA:-pAtAlakalazAstaiH saGkulo yaH sa tathA taM, 'bhavasayasahassakalusajalasaMcayaM' bhavazatasahasrANyeva kaluSo jalAnAM saJcayo yatra sa tathA taM, pUrvaM jananAdijanyaduHkhasya salilatoktA iha tu bhavAnAM jananAdidharmavatAM jalavizeSasamudAyatokteti na punaruktatvamiti, 'paibhayaM'ti vyaktaM, 'aparimiamaheccha kalusamaivAuvega-uddhammamANadagarayarayaMdhakAra-varapheNa-paura-AsApivAsa-dhavalaM' aparimitA-aparimANA ye mahecchAbRhadabhilASA lokAsteSAM kaluSA-malinA yA matiH saiva vAyuvegena uddhammamANaM uddhavvamANaM vA-utpAdyamAnaM yadudakarajaH-udakareNusamUhastasya rayovegastenAndhakAro yaH sa tathA, varapheneneva pracurAzApipAsAbhistatra pracurA-baya AzA:-aprAptArthAnAM prAptisambhAvanAH pipAsAstuteSAmevAkAMkSA atastAbhirdhavala iva dhavalo yaH sa tathA, tataH karmadhArayaH, atastaM, 'mohamahAvatta-bhogabhamamANa-guppamANucchalaMta-pacconivayaMtapANiya-pamAyacaMDabahuduTThasAvayasamAhayuddhAyamANapabbhAra-ghorakaMdiyamahArava-ravaMta-bheravaravaM' moharUpe mahAvarte bhogarUpaM bhrAmyat-maNDalena bhramad-gupyat-vyAkulIbhavaducchalat-utpatat pratyavanipatacca-adhaHpatat pAnIyaM-jalaM yatra sa tathA, 'pramAdA'-madyAdayasta eva caNDabahuduSTazvApadAH-raudrabhUrikSudravyAlAstairye samAhatA:-prahatA uddhAvantazca-uttiSThanto vA vividhaM ceSTamAnAH samudrapakSe matsyAdayaH saMsArapakSe puruSAdayasteSAM prAgbhAraH pUro vA samUho yatra sa tathA, tathA ghoro yaH kranditamahAravaH sa eva ravan-pratizabdakaraNataH zabdAyamAno bhairavaravo-bhImaghoSo yatra sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastam / 1.0pabhUya0 khaM. // 2.0patthakaraMgaraMgaMtaniccasavvabhaya0 B // 3. pralapanAni-pupre. pArzvabhAge / 4. raGgavat - khaM. // 5-6-7. khaM. B | uddhaM0 mu. // 8. paccoNiyattapA0 mu. / 0cyoNiyaMtapA0 B | 0 cconivayattapA0 khaM. // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrI aupapAtikasUtram, annANabhamaMtamaccha-parihattha-aNihuteM diya-mahAmagara-turiya-cariyakhokhubbhamANa-NaccaMta-cavala-caMcala-calaMta-ghumma( NNaM )ta-jalasamUha arati-bhaya-visAya-soga-micchatta-selasaMkaDaM aNAdisaMtANa-kamma-baMdhaNakilesarcikkhalla-suduttAraM amara-nara-tiriya-nirayagatigamaNa-kuDilaparivatta-vipala-velaM cauraMtamahaMtamaNavayaggaM ruMdaM saMsArasAgaraM bhImadarisaNijjaM taraMti dhiti-dhaNiya-nippakaMpeNa turiyacavalaM saMvara-veraggatuMga-kUvaga-susaMpautteNaM nANa-sita-vimalamUsieNaM sammatta-visuddha-laddhaNijjAmaeNaM dhIrA saMjamapoeNa sIlakaliyA pasatthajjhANa-tavavAtapaNollita-pahAvieNaM ujjama-vavasAya-ggahita-nijjaraNa-jataNa-uvaoganANa-dasaNa-visuddhavayabhaMDa-bhariyasArA ___ 'aNNANabhamaMtamaccha-parihattha-aNihutiMdiya-mahAmagara-turiya-cariya-khokhu. bbhamANa-naccaMta-cavala-caMcala-calaMta-'ghuNNaMtajalasamUha' ajJAnAnyeva bhramanto matsyAH parihatthatti-dakSA yatra sa tathA, anibhRtAni-anupazAntAni yAnIndriyANi tAnyeva mahAmakarAsteSAM yAni tvaritAni-zIghrANi caritAni-ceSTitAni taiH khokhubbhamANatti-bhRzaM kSubhyamANo nRtyanniva nRtyan capalAnAM madhye caJcalazca asthiratvena, cala~zca sthAnAntaragamanena ghUrNazca-bhrAmyan jalasamUho-jalasaGghAto'nyatra jaDasamUho yatra sa tathA, tataH karmadhArayastatastam, 'arai-bhaya-visAya-soga-micchatta-selasaMkaDaM' arati-bhaya-viSAda-zoka-mithyAtvAni pratItAni tAnyeva zailAstaiH saGkaTo yaH sa tathA tam, 'aNAisaMtANakammabaMdhaNakilesacikkhallasuduttAraM' anAdisantAnam-anAdipravAhaM yat karmabandhanaM tacca klezAzcarAgAdayastallakSaNaM yaccikkhallaM-kardamastena suSTha duruttAro yaH sa tathA tam, 'amara-nara-tiriyanirayagaigamaNa-kuDilaparivattavipulavelaM' amaranaratiryagnirayagatiSu yadgamanaM tadeva kuTilaparivartA-vakraparivartanA vipulA ca-vistIrNA velA-jalavRddhilakSaNA yatra sa tathA taM, 'cauraMtamahaMtaM 'ti caturvibhAgaM digbheda-gatibhedAbhyAM mahAntaM ca-mahAyAmam, 'aNavadaggaM'ti anavadagram-anantamityarthaH, 'ruMdaMti vistIrNaM, saMsArasAgaramiti vyaktaM, 'bhImadarisaNijjati bhImo dRzyata iti bhImadarzanIyastaM, 'taraMti' laGghayanti, saMyamapoteneti .yogaH 1. 0cikkhilla0 BJV pAThA. / 2. ruI-mu.. pupre.J // 3. J khN.| 0ghummaMta mu.|| 4. tam BkhaM.J nAsti // 5-6. J khaM.0kkhilla0 mu.|| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 46] saMyamapotasvarUpam . kimbhUtena?-dhIidhaNiyanippakaMpeNa' dhRtirajjubandhanena dhanikam-atyarthaM niSprakampaHavicalo yaH sa madhyapadalopAddhRtidhanikaniSprakampastena tvaritacapalam-atitvaritaM yathA bhavatItyevaM taranti, 'saMvara-veragga-tuMga-kUvaga-susaMpautteNaM' saMvaraH-prANAtipAtAdiviratirUpo vairAgyaM-kaSAyanigraha: etallakSaNo yastuGgaH-uccaH kUpaka:-stambhavizeSastena suSTha samprayuktoyukto yaH sa tathA tena, 'nANa-sita-vimalamUsieNaM'ti jJAnameva sitaH-sitapaTaH sa vimala ucchrito yaMtra sa tathA tena, makArazceha prAkRtazailIprabhavaH 'sammatta-visuddha-laddha-nijjAmaeNaM' samyaktvarUpo vizuddho-nirdoSo labdhaH-avApto niryAmaka:-karNadhAro yatra sa tathA tena, dhIrAakSobhAH, saMyamapotena zIlakalitA iti ca pratItaM, 'pasatthajjhANa-tavavAya-panolliyapadhAvieNaM' prazastadhyAna-dharmAdi tadrUpaM yattapaH sa eva vAto-vAyustena yat praNoditaM-preraNaM tena pradhAvito-vegena calito yaH sa tathA tena, saMyamapoteneti prakRtam, 'ujjama-vavasAya-ggahiyaNijjaraNa-jayaNa-uvaoga-nANa-dasaNa-visuddhavayabhaMDa-bhariyasArA' udyama:-anAlasyaM vyavasAyo-vastunirNayaH sadvyApAro vA tAbhyAM mUlyakalpAbhyAM yadgRhItaM-krItaM nirjaraNayatanopayogajJAnadarzanavizuddhavratarUpaM bhANDaM krayANakaM tasya bharita:-saMyamapotabharaNena piNDitaH sAro yaiste tathA, zramaNavarasArthavAhA iti yogaH, tatra nirjaraNaM-tapaH yatanA-bahudoSatyAgenAlpadoSAzrayaNam upayoga:-sAvadhAnatA jJAna-darzanAbhyAM vizuddhAni vratAni, athavA jJAnadarzane ca vizuddhavratAni ceti samAsaH, vratAni ca-mahAvratAni, pAThAntareNa 'nANa-dasaNa-caritta-visuddhavarabhaMDabhariyasAra 'tti tatra jJAnadarzanacAritrANyeva vizuddhavarabhANDaM tena bharitaH sAro yaiste tathA / jiNavaravayaNovadiTThamaggeNa akuDileNa siddhi-mahApaTTaNAbhimuhA samaNavarasatthavAhA susui-susaMbhAsa-supaNhasAsA gAme gAme egarAyaM nagare nagare paMcarAyaM dUtijjaMtA jiiMdiyA nibbhayA gayabbhayA sacittAcittamIsaesu davvesu virAgataM gatA saMjayA virayA muttA lahuyA niravakaMkhA sAhU nihUyA caraMti dhammaM // 46 // 'jiNavara-vayaNovadiTThamaggeNa akuDileNa siddhi-mahApaTTaNAbhimuhA samaNavarasatthavAha'tti vyaktaM, 'susui-susaMbhAsa-supaNhasAsa'tti suzrutayaH-samyakzrutagranthAH satsiddhAntA vA suzucayo vA sukhaH sambhASo yeSAM te sukhena vA sambhASyanta iti susambhASAH, zobhanAH praznAH yeSAM sukhena 1. Baa yukto-mu.nAsti / / 2. BV | samaNAsattha0 pupre. / samaNA varasattha0 // 3. mu. VI bhAsA0 pupre. // zrI aupa. 11 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrI aupapAtikasUtram vA praznyante ye te supraznAH, zobhanA AzA:-vAJchA yeSAM te svAzAH, athavA sukhena prazyante zAsyante ca-'zikSyante ye te supraznazAsyAH, zobhanAni vA praznazasyAni-pRcchAdhAnyAni yeSAM te tathA, athavA supraznAH zasyAzca-prazaMsanIyAH, tataH karmadhAraya iti, 'dUijjanta 'tti dravantovasantaH, anekArthatvA-ddhAtUnAM, 'nibbhaya'tti bhayamohanIyodayaniSedhAt 'gayabbhaya'tti udayaviphalatAkaraNAt 'saMjaya'tti saMyamavantaH, kuta ityAha-'viraya'tti yato nivRttAH hiMsAdibhyaH, tapasi vA vizeSeNa ratAH viratA:, virayA vA-nirautsukyA: virajaso vA-apApA: 'saMcayAo viraya'tti kvacid dRzyate, tatra sannidhernivRttA ityarthaH, 'mutta'tti muktAH granthena 'lahuya'tti laghukAH svalpopadhitvAt 'niravakaMkha'tti aprAptArthAkAGkSAviyuktAH 'sAhU' mokSasAdhanAt 'nihuyA' prazAntavRttayaH 'caraMti dhamma'tti vyaktam / atra sAdhuvarNake jitendriyatvAdIni vizeSaNAni bahuzo'dhItAni, tAni ca gamAntaratayA niravadyAni, yat punaratraiva game punaruktamavabhAsate tat sUtratvAnna duSTaM yadAha "sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesuM / saMtaguNakittaNAsu ya na huMti punaruttadosA u||1||" // 46 // 47 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asurakumArA devA aMtiyaM pAubbhavitthA, kAla-mahAnIlasarisaM-nIlaguliyagavala-atasikusumappagAsA vigasitasayavattamiva pattala-nimmala-IsIsitaratta-taMbanayaNA garulAyata-ujju-tuMgaNAsA oyaviya-sila-ppavAlabiMbaphalasannibhAdharoTThA paMDurasasisagala-vimala-nimmala-saMkha-gokkhIrapheNa-dagaraya-muNAliyA-dhavaladaMtaseDhI huyavaha-niddhaMta-dhota-tatta-tavaNijjarattatalatAlujIhA aMjaNa-ghaNa-kasiNa-ruyaga-ramaNijja-niddhakesA vAmekkakuMDaladharA addacaMdaNANulittagattA ___ [47] asuravarNake kimapi likhyate-kAla-mahAnIlasarisa-nIlaguliya-gavalaayasikusumappagAsA' kAlo yo mahAnIlo-maNivizeSastena sadRzA varNato ye te tathA, nIlomaNivizeSaH gulikA-nIlikA gavalaM-mAhiSaM zRGgam atasIkusuma-dhAnyavizeSapuSpaM eteSAmiva 1. ziSyante khN.|| 2. alpo0 khaM. // 3. J khaM. stavatvAnna - mu. // 4. svAdhyAya-dhyAna-tapa-auSadheSu upadezastutipradAneSu / sadguNakIrtaneSu ca na bhavanti punaruktadoSAstu // 5. VJB | gokkhIrakuMdadaga-pupre. / / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 47] asurakumAravarNanam 83 prakAzo-dIptiryeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH, kAlavarNA ityarthaH, 'viyasiasatavattamive'ti vyaktaM, . 'pattala-nimmala-IsIsiyarattataMba-nayaNA' pattalAni-pakSmavanti nirmalAnivimalAni ISat sitaraktAni kvaciddeze manAk zvetAni kvacicca manAgraktAnItyarthaH kvacicca tAmrANi-aruNAni nayanAni yeSAM te tathA, zatapatrasAdharmyaM ca vyaktameva, 'garule 'tyAdivizeSaNacatuSTayaM mahAvIravarNakavanneyam 'aMjaNa-ghaNa-kasiNa-ruyagaramaNijja-NiddhakesA' aJjanaghanau-pratItau kRSNaH-kAlaH rucako-maNivizeSastadvadramaNIyAH snigdhAzca kezA yeSAM te tathA, 'vAmekkakuMDaladharA' vAme karNe ekameva kuNDalaM dhArayanti ye te tathA, dakSiNe tvAbharaNAntaradhAriNa iti sAmarthyagamyam, ArdracandanAnuliptagAtrA iti vyaktam / IsIsiliMdha-puSphappagAsAiM asaMkiliTThAiM suhumAiM vatthAI pavaraparihiyA vayaM ca paDhamaM samaikvaMtA bitiyaM ca asaMpattA bhadde jovvaNe vaTTamANA talabhaMgayatuDiya-pavarabhUsaNa-nimmala-maNi-rayaNa-maMDiyabhuyA dasamuddA-maMDiyaggahatthA culAmaNi-ciMdhagayA surUvA mahiDiyA mahajjuiyA mahabbalA mahAyasA mahAsokkhA mahANubhAgA hAravirAiyavacchA kaDaga-tuDiya-thaMbhiyabhuyA aMgayakuMDala-maTTha-gaMDa-kannapIDhadhArI vicittavatthAbharaNA vicittamAlAmaulimauDA kallANaga-pavaravatthaparihiyA kallANaga-pavaramallANulevaNA bhAsuraboMdI palaMbavaNa-mAladharA "IsisiliMdha-pupphappagAsAiMti manAk silindhrakusumaprabhANi, ISatsitAnItyarthaH, 'silindhra-bhUmisphoTakacchatrakam "asuresu hoti rattaM"ti matAntaram, 'asaMkiliTThAI 'ti nirdUSaNAni 'suhumAIti zlakSNAni 'vatthAI 'ti vasanAni 'pavaraparihiyA' pravarAzca te parihitAzca-nivasitA iti samAsaH, 'vayaM ca' ityAdi sUtraM, tatra trINi vayAMsi bhavanti, yadAha ___"ASoDazAdbhavedvAlo, yAvat kSIrAnnavartakaH / madhyamaH saptatiM yAvat, parato vRddha ucyate // 1 // " Adyasya vayaso'tikrame dvitIyasya sarvathaivAprAptau bhadraM yauvanaM bhavatyeveti bhadre yauvane ityuktaM, 'talabhaMgaya-tuDiya-pavarabhUsaNa-nimmalamaNi-rayaNa-maMDiyabhuyA' talabhaGgakAnibAhvAbharaNAni truTikAzca-bAhurakSikAstA eva varabhUSaNAni tairnirmalamaNiratnaizca maNDitA bhujA yeSAM te tathA, 'cUlAmaNi-ciMdhagayA' cUDAmaNilakSaNaM cihna prAptAH, zrUyante cAsurAdInAM cUDAmaNyAdIni cihnAni, yadAha1. B khaM. J / vAmega0 mu. // 2. JB | mahANubhAvA-pu pre.. // 3. 0gaMDayalakanna0 pupre.! / gaMDatalakaNNa0 mu. JV pAThA. / gaMDagalakaNNa0 / pAThA. 4. BJVpAThA. / vicittahatthA0L pupre.| vicittahatthAbharaNA vicittavatthAbharaNA v pAThA. // 5. zili0 khaM. / 6. zilI0 khaM. / / 7. tuTikA0 khaM. // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrI aupapAtikasUtram "cUDAmaNiphaNivajje garuDe ghaDa assa vaddhamANe y| mayare sIhe hatthI asurAINaM muNasu ciMdhe // 1 // " 'mahiDDia'tti maharddhayo viziSTavimAnaparivArAdiyogAt 'mahajjuiya'tti mahAdyutayo viziSTazarIrAbharaNaprabhAyogAt 'mahAbala'tti viziSTazArIraprANA: 'mahAyasa'tti mahAyazasoviziSTakIrtayaH 'mahAsokkha'tti mahAsaukhyA: 'mahANubhAga'tti acintyazaktiyuktA iti, ihaiva gamAntaraM hAravirAjitavakSasaH kaTakatruTikastambhitabhujAH' iha kaTakAni-kaGkaNAni truTikA bAhurakSikAH / 'aMgaya-kuMDala-maTTha-gaMDakaNNapIDhadhArI' aGgadAni-bAhvAbharaNavizeSAn kuNDalAni ca karNAbharaNavizeSAn mRSTagaNDAni ca- ullikhitakapolAni karNapIThAni-karNAbharaNavizeSAn dhArayantItyevaMzIlA ye te tathA, 'vicittavatthAbharaNa'tti vyaktaM, 'vicittamAlAmauliyamauDA' vicitrA mAlA:-kusumasrajo yeSAM maulau ca-mastake mukuTaMkirITaM yeSAM te tathA, zeSaM sugamaM varNakAntaM yAvat, navaraM mAlyAni-puSpANi bondiH-zarIraM pralambo-jhumbanakaM vanamAlA-AbharaNavizeSaH pralambavanamAlA vA tasyAH kaNThato jAnupramANatvAditi / divveNaM vanneNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM rUveNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saMghAeNaM ( saMghayaNeNaM) divveNaM saMThANeNaM, divvAe iDDIe, divvAe jutIe, divvAe pabhAe, divvAe chAyAe, divvAe accIe, divveNaM teeNaM, divvAe lesAe, dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM AgammAgamma rattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AdAhiNapayAhiNaM kareMti karittA tikkhutto vaMdaMti namasaMti vaMdittA namaMsittA A sAiM sAiM nAmagoyAiM sAdheti sAdhittA A naccAsanne nAidUre sussUsamANA namaMsamANA abhimuhA viNaeNaM paMjalikaDA pjjuvaasNti|| 47 // divveNaM' devocitena pradhAnenetyarthaH, 'saMghAe( ghayaNe )NaM'ti saMhananena vajrarSabhanArAcenetyarthaH, 'saMThANeNaM 'tti samacaturasralakSaNenetyarthaH, 'riddhIe'tti parivArAdikayA 1. cUDAmaNiH phaNI vajaM garuDa: ghaTaH azvo varddhamAnazca / makaraH siMho hastI asurAdInAM muNa cihnAni // 1 // 2. khaM.J / pramANA:-mu. // 3. B khaM. / karNapIThakAni-mu. // 4. kumba0 khaM. // 5. AA cihnadvayamadhyavartipATha: JB mu. nAsti khaM. asti / / 6. khaM. vajraRSama0 mu. / / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 sUtra - 47-48] bhavanapatidevasvarUpam 'juie'tti yuktyA-vivakSitArthayogena 'pabhAe'tti yAnAdidIptyA 'chAyAe'tti zobhayA 'accIe'tti arciSA zarIrastharatnAditejojvAlayA 'teeNaM'ti tejasA-zarIrasambandhirociSA prabhAvena vA 'lesAe 'tti dehavarNena, ekArthA vA dyutyAdayaH zabdAH prakAzaprakarSapratipAdanaparAzceti na paunaruktyamiti, 'ujjoemANa'tti uddyotayantaH prakAzakaraNena 'pabhAsemANa'tti prabhAsayanta:-zobhayantaH, ekArthoM vaitAviti, 'ratta'tti raktAH-sAnurAgAH 'tikkhutto 'tti trikRtva:-trIn vArAn AdakSiNAt-pArthAt pradakSiNo-dakSiNapArzvavartI AdakSiNapradakSiNastaM 'vaMdaMti'tti stuvanti 'namaMsaMti'tti namasyanti zironamaneneti / vAcanAntare dRzyate-'sAiM sAiMti svakIyAni svakIyAni 'nAmagoyAI 'ti nAmagotrANi-yAdRcchikAnvarthikAbhidhAnAnIti 'sAviti'tti zrAvayanti / / 47 // .. 48 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asuriMdavajjiyA bhavaNavAsI devA aMtiyaM pAubbhavitthA taM jahA nAgapatiNo-suvaNNA, vijjU aggIyA dIvA / udadhi disAkumArA ya, pavaNathaNiyA ya bhavaNavAsI // 1 // nAgaphaDA-garula-vaira-punnakalasasIha-hayavara-gayaMka-magaraMkavaramauDavaddhamANa-nijjuttavicittaciMdhagayA surUvA mahiDDiyA mahajjuiyA sesaM te ceva jAva pajjuvAsaMti // 48 // . [48] 'nAge'tyAdi vyaktaM, nAgAdInAM ca nAgaphaNAdIni cihnAni bhavanti, tAni krameNa * darzayannAha-'nAgaphaDA 1 garula 2 vaira 3 puNNakalasa 4 sIha 5 hayavara 6 gayaMka 7 mayaraMkavaramauDa 8 vaddhamANa 9 nijuttavicittaciMdhagayA' nAgasphaTAdayo gajAntA aGkAHcihnAni yeSAM mukuTAnAM tAni tathA, tAni ca makarAGkAni ca-makaracihnAni yAni varamukuTAni tAni ca, varddhamAnakaM ca-zarAvaM puruSArUDhapuruSarUpaM veti dvandvaH, tAni ca tAni niyuktAniyathAsthAnaM niyojitAni vicitrANi ca-vividhAni cihnAni ca-lakSaNAni gatA:- prAptA ye te tathA, iha sUtre 'puNNakalasasaMkinna-upphesasIhe'tyevaM kvacit vizeSo dRzyate, tatra nAgasphaTAdibhiraGkitA ye upphesA-mukuTAste tathA, zeSaM tathaiva / / 48 / / 1. // pradakSiNapArzva0 khN.|| 2. J khaM. / 0nvarthAbhi0 mu. // 3. BVJ / nAgasuvaNNA ya vijjU-pupre.|| 4. VI kalasaketuphesasIha0 J pupre. / // 5. dra.sUtra 47 / JBL | jAva paMjalikaDA pajju0 pu pre. / 6. B khaM. / naagphnnaadyo-mu.| nAgakRta0J / / 7. B khaM.J / nAgaphaNAdi0 mu. // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram 49 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave vANamaMtarA devA aMtiyaM pAubbhavitthA pisAyA bhUyA ya jakkha-rakkhasakinnara-kiMpurisa-bhuyagavaiNo ya mahAkAyA gaMdhavvanikAyaMgaNA niuNagaMdhavvagItaraiNo aNavanniya-paNavanniya-isivAdiya-bhUtavAdiya-kaMdiyamahAkaMdiyA ya kuhaMDa-paiyayadevA caMcala-cavala-citta-kIlaNa-davappiyA gaMbhIra-hasiya-bhaNiya-piya-gIta-naccaNaratI vaNamAlAmela-mauDa-kuMDalasacchaMdaviuvviyAbharaNacAruvibhUsaNadharA savvouyasurabhi-kusuma-suraiyapalaMba-sobhaMta-kaMta-vigasaMta-cittavaNamAla-raiyavacchA kAmagamI kAmarUvadhArI nANAvihavannarAga-varavattha-cittacillaga-niyaMsaNA vivihadesInevattha-gahitavesA pamuiya-kaMdappa-kalaha-keli-kolAhalappiyA hAsabolabahulA aNega-maNi-rayaNa-viviha-nijutta-citta-ciMdhagayA surUvA mahiDDiyA jAva pajjuvAsaMti // 49 // [49] 'bhuyagavaiNo 'tti mahoragAdhipAH, kimbhUtAste ityAha-'mahAkAya'tti bRhaddehAH, idaM ca vizeSaNamavasthAvizeSAzrayam, anyathA sarva eva saptahastapramANA- bhavanti, yadAha"bhavaNavaNajoisohamIsANe satta hoti rayaNIo' 'gaMdhavvanikAyagaNa'tti gandharvANAMvyantarASTamabhedabhUtAnAM nikAyo-vargo yeSAM te gandharvanikAyA gandharvA eva teSAM ye gaNA-rAzayaste tathA, pAThAntare 'gandharvapatigaNAzceti vyaktameva, kiMvidhAste ityAha-'niuNagaMdhavvagIyaraiNo 'tti nipuNe-sUkSme gandharve ca-nATyopetagAne gIte ca-nATyavarjitageye ratiryeSAM te tathA, aNapannikAdayo'STau vyantara-nikAyavizeSabhUtAH ratnaprabhApRthivyA uparitanayojanazatavartinaH, kiMvidhA eta ityAha-'caMcala-cavala-citta-kIlaNa-davappiyA' caJcalacapalacittAH-aticapalamAnasAH krIDanaM-krIDA dravazca-parihAsastatpriyAH, tataH karmadhArayaH, 'gaMbhIra-hasiya-bhaNiya-piya-gIya-naccaNaraI' gambhIraM hasitaM yeSAM bhaNitaM cavAkprayogaH priyaM yeSAM gItanRttayozca ratiryeSAM te tathA, 'gahira-hasiya-gIya-NaccaNarai'tti kvacidRzyate vyaktaM ca, 'vaNamAlAmela-mauDa-kuMDalasacchaMdaviuvviyAbharaNacAruvibhUsaNadharA' vanamAlA-ratnAdimaya AprapadIna AbharaNavizeSa: Amelaka:-puSpazekharaH mukuTaM1. pu.pre. / / gayA-JB // 2. pu.pre. / / kaMdamahA0 BJ || 3. J / 0panaMdadevA-pupre. / // 4. draSTavyaM sU. 47 // 5. bhavanavanajyotiSkasaudharmezAneSu sapta bhavanti ratnayaH / 6. BkhaM.JI 0kharakaH-mu. / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 sUtra - 49-50] vANavyantyara-jyotiSkadevasvarUpam suvarNAdimayaM kuNDalAni ca-pratItAni etAnyeva svacchandavikurvitAbharaNAni-svAbhiprAyanirmitAlaGkArAstairyaccAru vibhUSaNaM-bhUSA taddhArayanti ye te tathA, 'savvouya-surabhikusumasuraiyapalaMba-sohaMta-kaMta-viyasaMta-cittavaNamAla-raiyavacchA' sarvartukAni-sarvaRtusambhavAni yAni surabhINi kusumAni taiH suracitA yA sA tathA, sA cAsau pralambA ca zobhamAnA ca kAntA ca vikasantI ca citrA ca vanamAlA ca-vanaspatisrak iti samAsaH, sA racitA vakSasi yaiste tathA, 'kAmagami'tti icchAgAminaH 'kAmarUvadhAri'tti IpsitarUpadhAriNaH 'nANAviha vaNNarAga-varavattha-cilacillaya-niyaMsaNA' nAnAvidhavarNo rAgo yeSu tAni tathA, tAni varavastrANi citrANi-vividhAni 'cillaya'tti lInAni dIptAni vA nivasanAni-paridhAnAni yeSAM te tathA, 'vividhadesInevattha-gahiyavesA' vividhaMdezInepathyena-nAnAdezarUDhavastrAdinyAsena gRhIto veSo-nepathyaM yaiste tathA, 'pamuiya-kaMdappa-kalaha-keli-kolAhalappiyA' pramuditAnAM yaH kandarpaH-kAmapradhAnaH keliH, kAma eva vA, kalahazca-rATI kelizca-narma kolAhalazca-kalakalaste svaparakRtAH priyA yeSAM te tathA, athavA pramuditAzca te kandarpAdipriyAzceti samAsaH, 'hAsabolabahulA' pAThAntare 'hAsakelibahulA' iti vyaktam, 'aNegamaNi-rayaNa-viviha-nijutta-citta-ciMdhagayA' anekAni-bahUni maNiratnAni-pratItAni vividhAni-bahuprakArANi niyuktAni-niyojitAni yeSu tAni tathA, tAni citrANi cihnAni gatAH-prAptA ye te tathA, cihnAni ca-pizAcAdInAM krameNaitAnyucyante 'ciMdhAi kalaMbajhae 1 sulasa 2 vaDe 3 taha ya hoi khaTuMge 4 / / Asoe 5 caMpae vA 6 nAge 7 taha tuMburI ceva 8 // 1 // ' // 49 // 50 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave joisiyA devA aMtiyaM pAunbhavitthA- vihassatI caMda-sUra-sukka-saNiccharA rAhU dhUmaketubuhA ya aMgArakA ya tattatavaNijjakaNagavannA je ya gahA joisammi cAraM caraMti keU ya gatiraiyA aTThAvIsativihA ya nakkhattadevagaNA nANAsaMThANasaMThiyAo ya paMcavaNNagAo tAragAo / ThiyalesA cAriNo ya avissAmamaMDalagaI patteyaM nAmaMka-pAgaDiya-ciMdhamauDA mahiDDiyA jAva pajjuvAsaMti // 50 // 1. B khaM. J / cilliya0 mu. // 2. dIprANi - JkhaM. // 3. khN.| 0dhadezi0 mu. // 4. cihnAni kadambadhvajaH sulasaH vaTaH tathA ca bhavati khaTvAGgam / azokazcampako vA nAgastathA tumbarI caiva // 1 // 5. mu.pu.pre. L / joisNcaar-B|| 6. pu.pre. / / 0vaNNAto tArAto-BJ || 7. dra. sU. 47 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI aupapAtikasUtram __ [50] jyotiSkavarNako vyakto, navaram 'aMgArakA yatti maGgalAH, bahutvaM ca pratyeka jyotiSAmasaGkhyAtatvAt, 'tattatavaNijjakaNagavaNNA' taptasya tapanIyasya-suvarNasya yaH kaNako-binduH zalAkA vA athavA tapanIyaM-raktaM suvarNaM kanaka-suvarNameva pItaM tadvadvarNo yeSAM te tathA, 'je ya gaha'tti uktavyatiriktAH, joisaMmi'tti jyotizcakre 'cAraM carantI'ti bhramaNaM kurvanti, keU yatti ketavo jalaketvAdayaH, kimbhUtA ?-'gairaiya'tti manuSyalokApekSayoktaM, 'Thiyalessa'tti sthitalezyA:-nizcalaprakAzA: 'cAriNo yatti saJcariSNavaH, ata evAha'avissAmamaMDalagai'tti pratItaM, 'nAmaMka-pAgaDiya-ciMdhamauDA' nAmAGkitAni prakaTitAni cihnapradhAnAni mukuTAni yairiti samAsaH // 50 // __ 51 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave vemANiyA devA aMtiyaM pAubbhavitthA-sohammIsANa-saNaMkumAra-mAhiMda-baMbhalaMtaga-mahAsukka-sahassArA-''Nata-pANata-AraNaccutavatI pahiTThA A sAmANiyatAyattIsasahiyA saloyavAlaggamahisiparisANIyAyarakkhehiM saMparivuDA devasahassANuAyamaggehiM suravaragaNIsarehiM payaehiM samaNugammatasassirIyA savvAyarabhUsiyA surasamUhanAyagA somacArurUvA devasaMghajayasaddakatAloyA miga-mahisa-varAha-chagala-daDura-haya-gayavai-bhuyaga-khagga-usabhaMkaviDimapAgaDiyaciMdhamauDA ApAlaga-puSphaga-somaNasa-sirivaccha-NaMdiyAvatta -kAmagama-pItigama-maNogama-vimala-savvaobhaddanAmadhejjehiM vimANehiM [51] vaimAnikavarNako'pi vyakto, navaraM vAcanAntaragataM kiJcidasya vyAkhyAyate, tadantargataM kiJcidadhikRtavAcanAntaragataM ca, tatra 'sAmANiyatAyattIsasahiyA' sAmAnikAindrasamAnAyuSkAdibhAvAH trAyastriMzA:-mahattarakalpAH pUjyasthAnIyAH 'salogapAlaaggamahisiparisANIyAyapparakkhehiM saMparivuDA' saha lokapAlaiH-somAdibhidikpAlakaniyuktakaiH yA agramahiSyaH-pradhAnajAyAH pariSadazca-bAhyamadhyamAbhyantarA jaghanyamadhyamotkRSTaparivAravizeSabhUtAH anIkAni ca-hastyazvarathapadAtivRSabhanartakagAthakajanarUpANi sainyAni AtmarakSAzcaaGgarakSA iti dvandvaH, atastaiH samparivRtA iti, devasahasrAnuyAtamArgaH suravaragaNezvaraiH prayataiH 'samaNugammatasassirIya'tti samanugamyamAnAzca te sazrIkAzceti samAsaH sarvAdara1. 0nti vivvara(vikka J)yati cihnapradhAnAni kimbhUtA ?-JBI| 2. AA cihnadvayamadhyavartipATha: BJ mu. nAsti, / pu.pre. vRttau vAcanAntare ca asti 3. 0yAdattAbaddhamANagakAma0 / pu.pre. // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 51.] vaimAnikadevavarNanam vibhUSitAH surasamUhanAyakAH saumyacArurUpAH 'devasaMghajayasaddakayAloyA' devasaGghana jayazabdaH kRta Aloke-darzane yeSAM te tathA / _ 'miga 1 mahisa 2 varAha 3 chagala 4 daddura 5 haya 6 gayavai 7 bhuyaga 8 khagga 9 usabhaMka 10 viDimapAgaDiyaciMdhamauDA' mRgAdayo daza dazAnAM zakrAdIndrANAM cihnabhUtAH, tatra varAha:-zUkaraH khaDga-ATavyacatuSpadavizeSaH RSabho-vRSabhaH zeSAH pratItAH, tatra mRgAdayaH aGkA-lAJchanAni viTapeSu-vistareSu yeSAM mukuTAnAM tAni tathA, tAni prakaTitacihnAni-ratnAdidIptyA prakAzitagAdilAJchanAni mukuTAni yeSAM te tathA / pAlaka 1 puSkara 2 saumanasa 3 zrIvatsa 4 nandyAvarta 5 kAmagama 6 prItigama 7 manogama 8 vimala 9 sarvatobhadra 10 nAmadheyairvimAnaiH, uttaravaikriyairityarthaH, samprasthitA iti yogaH, etAni ca krameNa zaMkrAdInAmacyutAntAnAM dazAnAmindrANAM bhavantIti / kiMvidhaistairityAha- taruNadivAyarakarAtiregappabhehiM maNi-kaNaga-rayaNa-ghaDiya-jAlujjala [ hema ]jAlaperaMtaparigatehiM sapatara-varamuttadAma-laMbaMtabhUsaNehiM pacaliyaghaMTAvalimaharasadda-vaMsa-taMti-tala-tAla-gIya-vAiya-raveNaM mahureNaM maNahareNaM pUretA aMbaraM disAo yaM sobhayaMtA turiyaM saMpaTThiyA 'thirajasA deveMdA haTTatuTThamaNasA, sesAvi ya kappavaravimANAhivA suravarA savimANavicittaciMdha-nAmaMkavigaDapAgaDamauDADovasubhadaMsaNijjA, te vi samaNiti suravariMde logaMtivimANavAsiNo yAvi devasaMghAyA patteyavirAyamANa-viraiyamaNirayaNa-kuMDala-bhisaMta-nimmala-niyagaMkiyavicittapAgaDiya-ciMdhamauDA, dAyaMtA appaNo samudayaM, pecchaMtA vi ya parassa riddhIo uttamAo, evaM 'taruNadivAgarakarAtiregappahehiM' taruNadivAkarakarebhyo'tirekeNa-atizayena prabhA yeSAM tAni tathA taiH, 'maNi-kaNaga-rayaNa-ghaDiya-jAlujjala-hemajAlaperaMtaparigaehiM' maNikanakaratnaighaTitaM-yuktaM yajjvAlojjvalaM-prabhojjvalaM hemajAlaM-svarNajAlakaM tena paryanteSu parigatAni yAni tathA taiH, 'sapayara-varamuttadAma-laMbaMtabhUsaNehiM' saha prataraiH-AbharaNavizeSairvaramuktAdAmalakSaNAni lambamAnAni bhUSaNAni yeSu tAni tathA taiH, 'pacaliyaghaMTAvalimahurasadda-vaMsa1. -- cihnadvayamadhyavartipAThaH pu pre. / asti abhayadevasUrivRttau vAcanAntare'pi dRzyate / mu. J Adarza atra 'oiNNA vaMdakA jiNiMda' iti pAThaH / / 2. 0hemajAla0a.TI. / 0jjalajAla0 pu pre.. // 3. thirayasA devasA deveM0 khaM. / / 4. tAni -Jma. | yAni tAni - khaM. // zrI aupa. 12 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram taMti-tala-tAla-gIya-vAiyaraveNaM' pracalitAyAH ghaNTAvalyAH yo madhuraH zabdaH sa tathA vaMzazca-veNustantrI ca-vINA talatAlAzca-hastatAlA athavA talAzca-hastA: tAlAzca-kaMzikA gItaM ca-geyaM vAditaM ca-vAditramiti dvandvaH, atasteSAM yo ravaH-zabdaH sa tathA, tataH padadvayasya samAhAradvandvaH, atastena karaNabhUtena madhureNa manohareNa pUrayantaH ambaraM, dizazca zobhayantastvaritaM samprasthitAH sthirayazaso devendrA iti vyaktaM, 'haTTatuTThamaNasa'tti atIva tuSTacittA: 'sesAvi ya'tti indrasAmAnikAdayaH, tAnevAha-'kappavaravimANAhivA' kalpeSu yAni varavimAnAni teSAmadhipA ityarthaH, samanuyAnti suravarendrAniti yogaH, ata eva suravarAH 'savimANavicittaciMdha-nAmaMkavigaDa[pAgaDa]mauDADova-subhadaMsaNijjA' svavimAnavicitracihnAnAM nAmAGkavikaTaprakaTamukuTAnAM ca ya ATopa:-sphAratA tena zubhA ye dRzyante te tathA te vicitrakalpavaravimAnAdhipAH, 'samanniti'tti samanuyAnti samanugacchanti suravarendrAniti, tathA 'loyaMtavimANavAsiNo yAvi devasaMghAya'tti lokasya-brahmalokasyAnte-samIpe yAni vimAnAni tadvAsino lokAntikAzcApItyarthaH, 'patteyavirAyamANa-viraiya-maNirayaNakuMDala-bhisaMta-nimmalaniyagaMkiyavicittapAgaDiyaciMdhamauDA' pratyekaM virAjamAnAnizobhanAni viracitAni-karNeSu kRtAni maNiratnakuNDalAni yeSAM te tathA,bhisaMtatti-dIpyamAnAni nirmalAni nijAGkitAni nijakena nAmAdinA'GkenAGkitAni vicitrANi-vividhAni prakaTitAni-prakAzitAni cihnAni ca mukuTAni cihnapradhAnAni vA mukuTAni yaiste tathA, tathA 'dAyaMta'tti darzayantaH 'appaNo samudayaMti AtmIyaM RddhyAdisamUhaM 'pecchaMtA vi ya parassa kappAlayA suravarA jiNiMdavaMdaNanimittabhattIe coiyamaI harisiyamaNasA ya jIyakappamaNuvvattamANA devA jiNadaMsassuyAgamaNajaNiyahAsA, vipulabalasamUhapiMDiyA, saMbhameNaM gagaNatala-vimala-vipula-gamaNagaticavalacaliyamaNapavaNajaiNasigghavegA, nANAvihajANavAhaNagayA UsiyavimaladhavalAyavattA viuvviyajANavAhaNavimANadeharayaNappabhAe ujjoveMtA nahaM vitimiraM kareMtA savviDDIe hulitaM payAtA-pasaDhilavaramauDatirIDadhArI kuMDalaujjoiyANaNA mauDadittasirayA rattAbhA paumapamhagorA seyA subhavannagaMdhaphAsA uttamaveuvviNo pavaravatthagaMdhamalladharA mahiDDIyA jAva pjjuvaasNti| 1. vicitri0 B khaM.J / 2. JB | zobhamAnAni-mu. // 3. vivahavattha0 mu. JV / 4. draSTavyaM sUtra 47 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 51] devIvarNanam 91 riddhIo 'tti - prekSamANAzca prbhoH uttamAH, evaM kalpAlayAH suravarAH 'jiNiMdavaMdaNanimittabhattIe'tti jinendravandanahetubhUtabhAvena 'coiyamai 'tti preritabuddhayaH harSitamAnasAzca jItakalpama vartamAnA devAH 'jiNadasaNUssuyAgamaNa-jaNiyahAsA' jinadarzanAya yadutsukaM-zIghramAgamanaM tena janito harSo yeSAM te tathA, 'vipulabalasamUhapiDiyA' vipulo balasamUhaH-sainyasamudayaH piNDito yaiste tathA, kathamityAha-'saMbhameNaM'ti bhaktikRtautsukyena 'gagaNatala-vimala-vipula-gamaNagaicavalacaliyamaNapavaNajaiNasigghavegA' gaganatale vimale vipule ca yadgamanaM tasya sambandhI zIghravega iti sambandhaH gatizcapalA svarUpata eva yasya tadgaticapalaM tacca taccalitaM ca gantuM pravRttaM tadvidhaM yanmanaH pavanazca tayorjayanazIlo'ta eva zIghro vego yeSAM te tathA, nAnAvidhayAnavAhanagatAH yAnAnirathAdIni vAhanAni-gajAdIni ucchritavimaladhavalAtapatrAH, 'viuvviyajANavAhaNavimANa-deharayaNappabhAe'tti vaikriyANAM yAnAdInAM 4 ratnAnAM ca svAbhAvikAnAmitareSAM ca yA prabhA sA tathA tayA, 'ujjoeMtA nahaM' kathamityAha-'vitimiraM kareMtA' nabha eveti 'savviDDIe' yuktA iti zeSaH, 'huliya'ti zIghraM prayAtAH / gamAntaramidam-'pasiDhilavaramauDatirIDadhArI' prazlathA:-zithilabandhanA, gADhabandhanAnAM bAdhAjanakatvAt [vara] mukuTAzcaturasrAH zekharavizeSAH tirITAsta eva zikharatrayayuktAstAn dhArayanti ye tacchIlAzca te tathA, kuNDalodyotitAnanAH, 'mauDadittasiraya'tti mukuTena dIptAH zirojA-mastakakezA yeSAM te tathA, mukuTadIptaziraskA vA, 'rattAbha'tti lohitavarNAH 'paumapamhagora 'tti kamalagarbhakAntAH pItA ityarthaH, 'seya'tti zuklAH, trivarNA eva vaimAnikA bhavanti, yadAha "kaNagattayarattAbhA suravasabhA dosu hoMti kappesu / .. tisu hoti pamhagorA teNa paraM sukilA devA // 1 // " zeSa vyaktameveti / -teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave accharagaNasaMghAyA aMtiyaM pAubbhavitthA tAo NaM accharAo dhaMta-dhoya-kaNagaruyagasarisappabhAo samatikkaMtA ya bAlabhAvaM majjhimajaraDhavayavirahiyA aNativarasomacArurUvA niruvahayasarasajovvaNa-kakkasa-taruNavayabhAvamuvagayAo niccamavadriyasabhAvA savvaMgasuMdarIo icchitanevattharaiyaramaNijja1. 0vartayamAnA0 B JkhaM. / / 2. tacca - khaM nAsti // 3.kanakatvagraktAbhA: suravRSabhA dvayorbhavanti klpyoH| triSu bhavanti padmagaurAstataH paraM zuklA devAH // 1 // 4... cihnadvayamadhyavartipATha: mu. nAsti / pu pre. / vartate vRttAvapi vAcanAntareNa kiyAn pATho dRzyate // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram ___pustakAntare devIvarNako dRzyate, sa caivam-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave accharagaNasaMghAyA aMtiyaM pAubbhavitthA, tAo NaM accharAo dhaMta-dhoya-kaNaga-ruyagasarisappabhAo' dhmAtam-agninA tApitaM dhautaM-jalena kSAlitaM yatkanakaM tasya yo rucako-vaNestatsadRzaprabhAH gaurAGgaya ityarthaH, 'samaikkaMtA ya bAlabhAvaM'ti atikrAntA iva zizutvaM, madhyama-jaraThavayovirahitAH, navayauvanA ivetyarthaH, 'aNaivarasomacArurUvA' anativaram-avidyamAnahAsatayA pradhAnaM na vidyate ativaraM yasmAttadanativaramiti vA saumyaM-nIrogaM cAru-zobhanaM rUpaM yAsAM tAstathA, 'niruvahayasarasajovvaNa-kakkasataruNavayabhAvamuvagayAo' nirupahataM-rogAdinA abAdhitaM sarasaM ca zRGgArarasopetaM nirupahato vA svo raso yatra tattathAvidhaM yauvanaM tathA karkazaH-azlathAGgatayA yastaruNavayobhAvastAruNyaM taM copagatA yAstAstathA, iha ca yauvana-taruNabhAvayoryadyapyekArthatA tathApi sarasatvA-'zlathAGgatvalakSaNayormana:-zarIrAzritayoH pradhAnatayA vivakSitayodharmayorAdhAratayA bhedena vivakSaNAnna paunaruktyamiti, 'niccamavaTThiya-sahAvA' na jarAM prApnuvantItyarthaH, 'savvaMgasuMdarIo'tti vyaktam 'icchiyanevattharaiyaramaNijjagahiyavesA' iSTavastrAbharaNAdirUpanepathyasya racitena-racanena ratido vA ata eva ramaNIyo gRhIta:-Atto gahiyavesA kiM te hAraddhahArapAuttarayaNakuMDala-vAmuttagahemajAla-[ maNijAla ]kaNagajAlaga-suttaga-uritiya-kaDaga-khaddha-egAvali-kaMThasuttamagahaga-dharaccha-gevejja-soNisuttaga-tilaga-phullaga-siddhatthiyakaNNavAliya-sasi-sUra-usabha-cakkaya-talabhaMgaya-tuDiya-hatthamAlayaharisa-keUra-valaya-pAlaMba-palaMba-aMgulejjaga-valakkha-dINAramAliyA, caMdasUramAliyA-kaMci-mehala-kalAva-payaraga-pariheraga-pAyajAlaghaMTiyAkhikhiNi-rayaNorujAla-khuDDiyavaraNeuracalaNamAliyA-kaNagaNigalajAlaga-magaramuhavirAyamANane urapacaliya-saddAlabhUsaNadharIo, veSa:-AkRtivizeSo yakAbhistAstathA, "kiM te 'tti tadyathArthaH 'hAra'ddhahAra-pAuttarayaNakuMDala-vAmuttagahemajAla-maNijAla-kaNagajAla-suttaga-uritiya-kaDaga-khaDDugaegAvali-kaMThasutta-magahaga-dharaccha-gevejja-soNisuttaga-tilaga-phullaga-siddhatthiyakaNNavAliya-sasi-sUra-usabha-cakkaya-talabhaMgaya-tuDiya-hatthamAlaya-harisa-keUra1. . pu.pre. / khaDDuga egA0vRttau // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 51] devIvarNanam valaya-pAlaba-palaMba-aMgulijjaga-valakkha-dINAramAliyA-caMdasUramAliyA-kaMcimehala-kalAva-payaraga-pariheraga-pAyajAlaghaMTiyA-khikhiNi-rayaNorujAla-khuDDiyavaraneura-calaNamAliyA-kaNagaNigala-jAlaga-magaramuhavirAyamANaneurapacaliyasaddAlabhUsaNadharIo 'tti hArAdIni makaramukhavirAjamAnanUpurAntAni pracalitAni santi saddAlatti-zabdavanti yAni bhUSaNAni tAni dhArayanti yAstAstathA, tatra hAra:-aSTAdaza-sarikaH arddhahAro-navasarikaH pAuttatti-prayuktAni mANikyayuktakaGkaNAni ratnakuNDalAni-pratItAni athavA prayuktaratnakuNDalAni-prayuktaratnAni yAni kuNDalAni tAni tathA tathA vyAmuktakAniparihitAni pralambitAni vA yAni hemajAlAdInIti karmadhArayaH, tatra hemajAlaM-sacchidraH suvarNAlaGkAravizeSaH evaM maNijAlamapi kanakajAla-hemajAlayostu AkArakRto vizeSaH sa ca rUDhigamyaH, sUtrakaM-vaikakSakakRtaM suvarNasUtram 'uritiya'tti urasi trikaM trisarakaM kaTakAnikaGkaNAni khaDDugatti-aGgalIyakavizeSaH ekAvalI-nAnAmaNikamayI mAlA kaNThasUtraMgalAvalambi saGkalakavizeSaH magadhakaM dharAkSaM ca rUDhigamyaM, graiveyakaM-kaNThakaH zroNisUtrakaMsauvarNa kaTIsUtraM tilako-vizeSako lalATAbharaNamityarthaH, phullakaM-puSpAkRtilalATAbharaNaM siddhAthikA-sarSapapramANasuvarNakaNaracitasuvarNamaNimayI kaNThikA karNavAlikA-karNoparitanabhAgabhUSaNavizeSaH zazi-sUra-RSabha-cakrakAni talabhaGgakaM ca rUDhigamyAni, truTikA:bAhurakSikAH hastamAlaka:-aGgaNetrikA harisatti-rUDhigamyaM keyUram-aGgadaM bAhvAbharaNavizeSa: valayAni-kaTakavizeSAH prAlambo-jhumbanakaM pralambo galAbharaNavizeSaH ityarthaH aGgalIyakAni-aGgalyAbharaNavizeSAH valAkSaM-rUDhigamyaM dInAramAlikA-candramAlikA-sUryamAlikAstu dInArAdyAkRtimAlAH kAJcI-mekhalayoH kaTyAbharaNayoryadyapi nAmakoze ekArthatvamadhIyate tathApIha vizeSo rUDheravaseyaH, kalApa:-kaNThAbharaNavizeSo mekhalAkalApa iti vA draSTavyaM pratarakANi vRttapratalA AbharaNavizeSAH pariheragatti-rUDhyavaseyaM, pAdajAlaghaNTikA:pAdAbharaNavizeSA kiGkiNIkA:-kSudraghaNTikAH ratnorujAlaM-ratnamayaM jaGghayoH pralambamAnaM saGkalakaM kSudrikA:-tatprAntaghaNTikAH varanUpurANi - pratItAni kSudrikAvaranUpurANi vA-kSudraghaNTikApradhAnatulAkoTikAni calanamAlikA-pAdAbharaNavizeSaH kanakanigalAninigaDAkAraH sauvarNaH pAdAbharaNavizeSaH jAlakaM-caraNAbharaNavizeSaH, makaramukhavirAjamAnadasaddhavanna-rAga-raitaratta-maNahare mahagghA NAsANIsAsavAtavajjhe cakkhuhare vannapharisajutte hayalAlApelavAirege dhavale kaNayakhacitaMtakamme AgAsaphAliya1. svarNa0 BJ // 2. khuDDa0 khaM // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram sarisappabhe aMsue niyatthAo AyareNaM tusAra-gokkhIra-hAra-dagaraya-paMDuradugulla sukumAla-sukayaramaNijjauttarijjAiM pAuyAo varacaMdaNacacciyA nUpurANipratItAni / 'dasaddhavaNNa-rAga-raiyaratta-maNahare 'tti dazArddhavarNaiH-paJcavarNaM rAgairaJjanadravyaiH kusumbhAdibhiryAni raJjitatvena raktAnIva raktAni manoharANi ca tAni tathA tAni aMzukAni nivasitA iti yogaH, mahArghANi, nAsAniHzvAsavAyuvAhyAni laghUnItyarthaH, cakSurharANi aGgAvArakatvAt, varNasparzayuktAni atizayavadvarNAdInItyarthaH, 'hayalAlApelavAirege' azvalAlAbhyaH sakAzAt pelavAni-sukumArANyatirekeNa yAni tAni tathA, 'dhavale 'tti kAniciddhavalAni, 'kaNagakhaciyaMtakamme' kanakakhacitaM-suvarNamaNDitam antakarma-aJcalakarma vAnalakSaNaM yeSAM tAni tathA, 'AgAsaphAliyasarisappahe' AkAzasphaTikayorAkAzarUpasphaTikasya vA sadRzI prabhA yeSAM tAni tathA 'aMsue niyatthAoM'tti vastrANi nivasitAH, AyareNaM'ti vyaktaM, 'tusAra-gokkhIra-hAra-dagaraya-paMDura-dugulla sukumAla-sukaya-ramaNijjauttarijjAiM pAuyAo'tti vyaktaM, navaraM tuSAraM-himaM dagarayattiudakarajastadvat pANDurANi yAni dukUlAni-vastrANi tAnyeva sukumAlAni sukRtAni ramaNIyAni varAbharaNabhUsiyAo savvouyasurabhikusumasuraiyavicittavaramalladhAriNIo, sugaMdhicunaMgarAga-varavAsa-pupphapUragavirAiyA adhiyasassirIyA uttamavaradhUvadhUviyA sirIsamANavesA divvakusuma-malla-dAma-pabbhaMjalipuDAo uccatteNa ya surANa thotUNamucchiyAo caMdANaNAo caMdavilAsiNIo caMdaddhasamaNiDAlAo caMdAhiyasommadaMsaNAo ukkA iva ujjovemANIo, vijjughaNamirIisUradippaMtateyaahiyatarasannikAsAo, siMgArAgAracAruveMsAo saMgatagatahasiya-bhaNita-ciTThita-vilAsa-salaliyasaMlAvaniuNa-juttovayArakusalAo, ca yAnyuttarIyANi tAni tathA tAni prAvRtAH, 'varacandanacarcitAH varAbharaNabhUSitA' iti vyaktaM, 'savvouyasurabhi-kusuma-suraiyavicittavaramalladhAriNIo' sarvartukaiH surabhikusumaiH suracitaM vicitraM varaM mAlyaM-mAlAM dhArayanti yAstacchIlAzca tAstathA, 'sugaMdhicuNNaMgarAgavaravAsa-puSphapUragavirAiyA' sugandhicUrNairaGgarAgeNa ca-deharaJjanena varavAsaiH puSpapUrakeNa ca puSparacanAvizeSeNa virAjitA yAstAstathA, 'ahiyasassirIyA' adhikaM saha zriyA-zobhayA yAstAstathA, 'uttamavaradhUvadhUviyA' uttamAnAM madhye yo varadhUpaH sa tathA tena dhUpena dhUpitA:1. Jmu.| aGgadhAra0 khaM. // 2. khaM. / atizayavarNA0mu. // 3. Jmu.| AyAreNaM - khaM. // - 4. 0NavibhU0 khaM. // 5. 0su0 B khaM. nAsti // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 51] devIvarNanam kRtasaugandhyAH yAstAstathA, 'sirIsamANavesA' zrI:-devatA sA ca loke zobhanaveSeti rUDhA atastayopamA kRteti, 'divvakusuma-malla-dAma-pabbhaMjalipuDAo' divyaiH-varaiH kusumaiHavikasitaiH mAlyaiH-vikasitaiH dAmabhizca-tanmayamAlAbhiH prahvAH-pUjAsajjAH aJjalipuTA:aJjalaya eva yAsAM tAstathA, uccatvena ca surANAM stokonamucchritAH, 'candrAnanA' iti vyaktaM, 'caMdavilAsiNIo 'tti candrasyeva vilAsa:-kAntiryAsAM tAstathA, 'candrArddhasamalalATAH candrAdhikasaumyadarzanA ulkA ivodyotamAnA' iti vyaktaM, 'vijjughaNamirIi-sUradippaMta-teyaahiyatarasaMnikAsAo' vidyuto ye ghanA marIcayaHkiraNAH sUrasya ca yaddIptaM-tejastebhyo'dhikataraH sannikAzo-dIptiAsAM tAstathA, 'siMgArAgAracAruvesAo' zRGgAro-rasavizeSastatpradhAna AkAraH-AkRtizcAruzca veSo-nepathyaM yAsAM tAstathA, athavA zRGgArasyA-gAramiva-gRhamiva yAzcAruveSAzca yAstAstathA, 'saMgayagayahasiya-bhaNiya-ceTThiya-vilAsa-salaliyasaMlAvaniuNa-juttovayAraku salAo' saGgatAni-ucitAni yAni gatAdIni teSu nipuNA yAH saGgatopacArakuzalAzca yAstAstathA, tatra gataM-gamanaM hasitaM-hAsaH bhaNitaM-vacanaM ceSTitaM-ceSTA vilAso-netravikAraH, yadAha___ "hAvo mukhavikAraH syAt, bhAvazcittasamudbhavaH / - vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhrUsamudbhavaH // 1 // " salalitaH-samAdhuryaH saMlApaH-parasparabhASaNam, Aha ca- "saMlApo bhASaNaM mithaH'' athavA lalitena saha yaH saMlApaH sa tathA, lalitalakSaNaM cedam "hastapAdAGgavinyAso, bhrUnetrauSThaprayojitaH / saundaryaM kAminInAM yallalitaM tatprakIrtitam // 1 // " suMdarathaNa-jahaNa-vayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvanna-rUva-jovvaNa-vilAsakaliyAo suravadhu [ o ] sirisa-NavaNIya-mauya-sukumAlatullaphAsAo, vavagayakalikalusadhotaniddhaMtarayamalAo, somAo kaMtAo piyadaMsaNAo surUvAo jiNabhattidaMsaNANurAgeNa harisiyAo ovatiyA yAvi jiNasagAsaM divveNaM gaMdheNaM jAva nAmagottAiM sAdheti ThitiyAo ceva saparivArAo naccAsanne nAidUre sussUsamANIo namasamANIo abhimuhIo viNaeNaM paMjalikaDAo. pajjuvAsaMti // 51 // upacAra:-pUjA / 'sundarastana-jaghana-vadana-kara-caraNa-nayana-lAvaNya-rUpa-yauvanavilAsakalitAH' sundarAH stanAdinayanAntA avayavA yAsAM lAvaNyapradhAnarUpeNa spRhaNIye1. draSTavyaM - sU.47 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrI aupapAtikasUtram netyartho yauvanena vilAsena ca kalitA yAstAstathA, iha ca vilAsa evaMlakSaNo grAhyo, yaduktam "sthAnA''sana-gamanAnAM hasta-bhrU-netrakarmaNAM caiv| utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa tu vilAsaH syAt // 1 // " iti / zliSTa iti suzliSTaH 'suravadhuo'tti vizeSyapadaM, 'sirIsa-navaNIyamauyasukumAlatullaphAsAo' zirISaM-zirISAbhidhAnatarukusumaM navanItaM ca-mrakSaNaM te ca te mRduka-sukumAre ca-atyantasukumAre iti vizeSyapUrvapadaH karmadhArayaH tattulyaH sparzo yAsAM tAstathA, 'vavagayakalikalusadhoyaniddhaMtarayamalAo' vyapagate kalikaluSe-rATIpApakarmaNI yAsAM tAstathA dhautau-prakSAlitau nitiau dagdhau rajaH spRSTAvastho reNuH malastu baddhAvasthaM raja eveti dhauta-nirmAtAviva dhauta-nirmAtau rajo-malau yAsAM tAstathA, tataH karmadhArayaH, 'somAo 'tti saumyA-nIrujaH 'kaMtAo'tti kAmyA: 'piyadaMsaNAoM'tti subhagAH, surUpA iti vyaktaM, 'jiNabhattidaMsaNANurAgeNa harisiyAo 'tti jinaM prati bhaktyA kRtvA yo darzanAnurAgo-darzanecchA sa tathA tena harSitAH saJjAtaromAJcAdiharSakAryAH, ovaiyA yAvi'tti avapatitAzcApyavatIrNAH, 'jinasagAsaMti jinasamIpe, 'divveNa'mityAdi devavarNakavanneyaM, navaraM 'ThiyAo ceva'tti UrdhvasthAnasthitA iti / / 51 // 52 - tae NaM caMpAe nayarIe siMghADaga-tiga-caukta caccara-caummuhamahApahapahesu mahayA jaNasadde i vA jaNavUhe i vA jaNabole i vA jaNavAe ti vA jaNulAve ti vA jaNakalakale ti vA jaNummI ti vA jaNukkaliyA ti vA jaNasannivAe i vA bahujaNo annamannassa evamAikkhai, evaM bhAsai, evaM pannavei, evaM parUvei,- evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare - 'titthagare sayaMsaMbuddhe purisottame jAva saMpAviukAme puvvANupubbi caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe -ihamAgate iha saMpatte iha samosaDhe iheva caMpAe nayarIe bahiyA punnabhadde ceie ahApaDirUvaM uggahaM ogeNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihri| [52] 'tae NaM'ti tato'nantaraM, NamityalaGkAre, siMghADayetyAdAvayaM vAkyArtha:siGghATakAdiSu yatra mahAjanazabdAdayaH tatra bahujano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti, tatra siGghATakaM1. mu. J / kAMtAo-khaM. // 2. uva0 khaM. J // 3. tulA-rAyapa.sU.687 // 4. jaNavAeti vA-mu. nAsti, pupre. asti / .5. --- cihnadvayamadhyavarti pAThaH mu. B.J. V. N. vartate / pu pre. madhye etatpAThasthAne itthaM pAThaH 'jAva savvannU savvadarisI AgAsagaeNaM cakkeNaM jAva suhaM suheNaM viharamANe' // 6.dra. sU. 16 // 7. 0ttA arahA jiNe kevalI gaNaparivuDe saMjameNa-pu pre.. || Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 sUtra - 52] caMpAyAM prabhuvIrAgamane janavAdaH siGghATakAbhidhAnaphalavizeSAkAraM sthAnaM trikoNamityarthaH trikaM-yatra sthAne rathyAtrayamIlako bhavati, catuSkaM-yatra rathyAcatuSkamIlakaH syAt, catvaraM-yatra bahavo mArgA milanti, caturmukhaM-tathAvidhadevakulAdi, mahApatho-rAjamArgaH, panthA-rathyAmAtraM, 'mahayA janasadde i va'tti mahAn janazabda:-parasparA''lApAdirUpaH ikAro vAkyAlaGkArArtho vAzabdaH padAntarApekSayA samuccayArthaH, athavA 'saddei vatti iha sandhiprayogAditizabdo draSTavyaH, sa copapradarzane, tatazca yatra mahAn janazabdaH iti tadvastu, kvacit 'bahujaNasadde i vatti pATho vyaktazca, yatra ca janavyUha iti vA-lokasamUhaH, paraspareNa vA padArthAnAM vizeSeNohanaM vartata ityarthaH, evaM sarvatra, kvacitpaThyate-'jaNavAe i vA jaNullAve i vA' iti tatra janavAdojanAnAM paraspareNa vastuvicAraNam ullApastu-teSAmeva kAkvA varNanam, Aha ca '" syAtsambhASaNamAlApaH, pralApo'narthakaM vacaH / kAkvA varNanamullApaH, saMlApo bhASaNaM mithaH // 1 // " evaM bola:-avyaktavarNo dhvaniH, kalakalaH-sa evopalabhyamAnavarNavibhAgaH, UrmiH-sambAdhaH utkalikA-laghutaraH samudAya eva, sannipAtaH-aparAparasthAnebhyo janAnAmekatra mIlanamiti, "eva'miti vakSyamANaprakAraM vastu 'Aikkhai'tti, AkhyAti sAmAnyena 'bhAsai'tti bhASate vizeSataH, etadevArthadvayaM padadvayenAha-'prajJApayati prarUpayati ce'ti, athavA AkhyAtisAmAnyataH, bhASate-vizeSataH, prajJApayati-vyaktaparyAyavacanataH, prarUpayati-upapattitaH, 'iha Agae'tti campAyAm iha saMpatte 'tti pUrNabhadre iha samosaDhe 'tti sAdhUcitAvagrahe, etadevAha'iha caMpAe' ityAdi 'ahApaDirUvaM'ti yathApratirUpam ucitamityarthaH / ___taM mahapphalaM khalu devANuppiyA tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagottassa vi savaNayAe kimaMga puNa abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNapaDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe ? egassa vi Ariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa vipulassa aTThassa gahaNatAe ? taM gacchAmo NaM devANuppiyA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo sakkAremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmo / etaM Ne peccabhave ya hiyAe suhAe khamAe nIsseyasAe aNugAmiyattAe bhavissai tti kaTTa bahave 1. Ayariyassa J pu pre.. // 2. B / ihabhave prbhve-pupre.|| 3. kaTu tae NaM caMpAe nayarIe bahave-pupre. // zrI aupa. 13 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram ___taM mahapphalaM'ti yasmAdevaM tasmAnmahad-viziSTaM phalam-artho bhavatIti gamyaM, 'tahArUvANaMti tatprakArasvabhAvAnAM mahAphalajananasvabhAvAnAmityarthaH, nAmagoyassavitti nAmno-yAdRcchikAbhidhAnasya gotrasya-guNaniSpannAbhidhAnasya 'savaNayAe 'tti zravaNameva zravaNatA tayA, zravaNenetyarthaH, 'kimaMga puNa'tti kiM punariti pUrvoktArthasya vizeSadyotanArthaH, aGgetyAmantraNe, athavA paripUrNa evAyaM zabdo vizeSaNArthaH, 'abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNapaDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe 'tti abhigamanam- abhimukhagamanaM, vandanaM-stutiH, namasyanaMpraNamanaM pratipracchanaM-zarIrAdivArtApraznaH, paryupAsanaM-sevA, eteSAM bhAvastattA tayA, tathA 'egassavi'tti ekasyApi Ariyassa' AryasyAryapraNetRkatvAt 'dhammiyassa'tti dhArmikasya dharmaprayojanatvAt, ata eva suvacanasyeti, 'vaMdAmo 'tti stumaH 'namaMsAmo'tti praNamAmaH 'sakkAremo 'tti satkurmaH, AdaraM vastrAdyarcanaM vA vidadhmaH, 'sammANemo 'tti sanmAnayAmaH ucitapratipattibhiH, 'kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsemo' kalyANaMkalyANahetutvAdabhyudayahetumityartho, bhagavantamiti yogaH, maGgalaM-duritopazamahetuM daivataM-devaM caityam-iSTadevapratimA tadiva caityaM, paryupAsayAma: sevAmahe, 'eyaM Ne'tti etad bhagavadvandanAdi asmAkaM 'pecca bhave'tti pretyabhave-janmAntare pAThAntare 'ihabhave ya parabhave ya' 'hiyAe 'tti hitAya pathyAnnavat 'suhAe'tti sukhAya zarmaNe 'khamAe'tti kSamAya saGgatatvAya 'nisseyasAe'tti niHzreyasAya mokSAya 'ANugAmiyattAe'tti AnugAmikatvAya bhavaparamparAsu sAnubandhasukhAya bhaviSyatItikRtvA-itihetorityarthaH, uggA uggaputtA, bhogA bhogaputtA, evaM dupaDoyAreNaM rAinnA ikkhAgA nAtA koravvA khattiyA mAhaNA bhaDA johA pasatthAro malAI lecchaI lecchApattA aNNe ya bahave rAIsara-talavara-mADaMbiya-koDuMbiya-ibbha-seTThi-seNAvaisatthavAhappabhitayo appegaiyA vaMdaNavattiyaM, appegaiyA pUyaNavattiyaM, evaM sakkAravattiyaM sammANavattiyaM daMsaNavattiyaM koUhalavattiyaM aTThaviNicchayaheDaM asuyAiM suNessAmo suyAiM nisaMkiyAI karessAmo appegaiyA aTThAiM heUiM kAraNAiM vAgaraNAiM pucchissAmo appegaiyA savvao samaMtA muMDe bhavittA 1. nAmAgo0 khaM. J || 2. Jmu. / Ayari0 khaM. // 3. anu0 khaM. J // 4. khaM. / / ikkhAgA nAtA koravvA- mu. JV nAsti / 5. khattiyA khattiyaputtA mAhaNA mAhaNaputtA bhaDA bhaDaputtA johA johaputtA pasatthAro pasatthAraputtA mallai mallaiputtA licchai licchaiputtA-iti pupre..|| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 52.] prabhuvIrasamavasaraNagamanotsukatA agArAo aNagAriyaM pavvaissAmo, appegaiyA paMcANuvvatiyaM sattasikkhAvaIyaM duvAlasavihaM 'gihidhamma paDivajjissAmo appegaiyA annamannamaNuvattamANA appegaiyA jiNattirAgeNaM appegatiyA jIyameyaM ti kaThTha NhAyA 'ugga'tti AdidevA-vasthApitA''rakSavaMzajA: 'uggaputta'tti ta eva kumArAvasthA: 'bhoga'tti AdidevAvasthApita-guruvaMzajAH 'bhogaputta'tti ta eva kumArAvasthAH / ___evaM padadvayoccAraNena zeSapadAni jJeyAni, tatra 'rAjanyakA' bhagavadvayasyavaMzajAH, kvacitpaThyate 'ikkhAgA nAyA koravvA' tatrekSvAkavo-nAbheyavaMzajAH nAyatti-nAgavaMzyA jJAtavaMzyA vA koravvatti-kuruvaMzajAH khattiyatti-sAmAnyarAjakulInAH mAhaNatti-pratItAH bhaDatti-zUrAH johatti-yodhAH sahasrayodhAdayaH pasatthArotti-dharmazAstrapAThakAH 'malAI lecchai 'tti mallakino lecchaMkinazca rAjavizeSAH, yathA zrUyante ceTakarAjasyASTAdaza gaNarAjA:"navamalaI navalecchaI kAsIkosalagA aTThArasa gaNarAyANo" iti, 'rAIsara-talavaramADaMbiya-koDuMbiya-ibbha-seTThi-seNAvai-satthavAhapabhitio'tti rAjAno-'mANDalikA IzvarA-yuvarAjAH, aNimAdyaizvaryayuktA iti kecit, talavarA:-parituSTanarapativitIrNapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH mADambikAH- maDambAdhipAH kauTumbikA:-katipayakuTumbaprabhavo'valagakAH ibhyA:-ya vyanicayAntarito mahebho na dRzyate, zreSThina:-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH senApatayaH-nRpatinirUpitAzcaturaGgasainyanAyakAH sArthavAhA:-sArthanAyakAH 'vaMdaNavattiyaM'ti vandanapratyayaM vandanArthamityarthaH, 'aTThAI heUiM kAraNAI vAgaraNAI pucchiMssAmo 'tti kvacid dRzyate, tatra arthAn-jIvAdIn hetUn-tadgamakAnanvayavyatirekayuktAn kAraNAni-upapattimAtrANi, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAbAdhatvaprakarSAditi, vyAkaraNAniparapraznitArthottararUpANi / kayabalikammA kaya-kouya-maMgala-pAyacchittA uccholaNapadhotA sirasA kaMThe[Na ] mAlakaDA AviddhamaNi-suvaNNA kappiya-hAraddhahAra-tisara-pAlaMbapalaMbamANa-kaDisutta-sukayasohAbharaNA pavaravatthaparihitA caMdaNolittagAtasarIrA A savvAlaMkAravibhUsiyA AyareNaM savviDDIe niyagapariyAla1. B mu. / sAvagadhamma - put. L // 2. Jmu.| nAgatti- khaM. // 3. Jmu.| maNDa0 khN.| 4. mANDavikA:maNDapAdhipA:- mu. / / 5. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pupre. / asti B mu. nAsti / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI aupapAtikasUtram saMparivuDAA appegatiyA hayagatA evaM gayagayA rahagayA jANagayA juggagayA gilligayA thilligayA pavahaNagayA sIyagatA saMdamANiyAgayA appegatiyA pAdavihAracAreNa purisavaggurAparikkhittA vaggAvariMga gummAgummi mahayA ukkiTThisIhanAya-bola-kalakalaraveNaM pakkhubhitamahAsamuddaravabhUtaM piva karemANA * pAyadaddaraeNaM bhUmIkaMpemANA aMbaratalaM piva phoDemANA egadisiM egAbhimuhA 'caMpAe nagarIe majjhaMmajjheNaM niggacchaMti niggacchittA jeNeva punnabhadde ceie teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA samaNassa bhagavato mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAdIe titthagarAtisese pAsaMti pAsittA jANavAhaNAI ThAvaiMti ThavittA jANavAhaNehito paccorubhaMti paccorubhittA- jANAI moeMti moettA vAhaNAiM visajjeMti visajjittA __'kayabalikamma'tti kRtaM balikarma svagRhadevatAnAM yaiste tathA, 'kayakoUyamaMgalapAyacchitta'tti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni-duHsvapnAdivighAtArthamavazyaMkaraNIyatvAd yaiste tathA, tatra kautukAni-maSItilakAdIni maGgalAni tu-siddhArthakadadhyakSatAdIni 'uccholaNapadhoya'tti kvacitpaThyate, tatra uccholanena-prabhUtajalakSAlanakriyayA dhautA:dhautagAtrA ye te tathA, idaM ca snAnasya pracurajalatvasUcanArthaM vizeSaNaM, snAnavyatiriktaprayojanagataM vedamiti, "sirasA kaMTheNa mAlakaDa'-tti zirasA kaNThena mAlA kRtA-dhRtA yaiste tathA, 'AviddhamaNi-suvaNNa'tti AviddhaM-parihitaM 'kappiya-hAra'ddhahAra-tisarayapAlaMbapalaMbamANa-kaDisutta-sukayasohAbharaNA' kalpitAni-iSTAni racitAni vA hArAdIni kaTIsUtrAntAni yeSAmanyAni ca sukRtazobhAnyAbharaNAni yeSAM te tathA, 'pavaravatthaparihiya'tti nivasitapradhAnavAsasaH 'caMdaNolittagAyasarIrA' candanAnuliptAni gAtrANi yatra tattathAvidhaM zarIraM yeSAM te tathA / vAcanAntarAdhItamatha padapaJcakaM 'jANagaya'tti yAnAni-zakaTAdIni 'juggagaya'tti 1. sibiya0 // 2. ito'gre pure. [ madhye 'appe purisakhaMdhavaragatA' ityadhikaH pAThaH dRzyate // 3. 0cAreNa Na mahayA purisa0 pupre. L0cAriNo pu0 mu. JV pAThAM. / 4. cihnadvayamadhyavartipAThaH pupre. / asti / 'bhagavatyAm (9/157) etad mUlapATharUpeNa upalabhyate' iti V pR. 33 TippaNa 16 / / 5. caMpaM nayariM ma0 pu pre. // 6.06 viTThabhaMti jANavA0 2 jA0 pu pre.| / / 7. -- cihnadvayamadhyavartipAThaH pupre.L, vRttau vAcanAntare asti, mu BJ nAsti / / 8. khaM. / sA kaMThe mA0 mu. J // 9. khaM. / kaNThe ca mAlA-mu. J / 10. yuMgagayatti- khaM. // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 52] samavasaraNaM prati gamanam yugyAni-gollaviSayaprasiddhAni jampAnAni dvihastapramANAni caturasrANi vedikopazobhitAni 'gillitti hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIveti 'thillitti lATAnAM yAni aDDapalyAnAni tAnyanyaviSayeSu thillIotti abhidhIyante 'pavahaNa'tti pravahaNAni vegasarAdIni 'sIya'tti zibikAH kUTAkArAcchAditA jampAnavizeSAH 'saMdamANiya'tti syandamAnikAH puruSapramANAyAmA jampAnavizeSA eva 'pAdavihAracAreNaM'ti pAdavihArarUpo yazcAra:-saJcaraNaM sa tathA tena, 'purisavAgura'tti vAgurA-mRgabandhanaM puruSA vAgureva sarvato'vasthAnAt puruSavAgurA 'vaggAvariMga gummAgummiti kvacid dRzyate, tatra vargaH-samAnajAtIyavRndaM vargeNa vargeNa ca bhUtvA vargAvargi ata evehA'vyayIbhAvasamAsaH, gummAgummiti-gulma-vRndamAtraM gulmena ca gulmena ca bhUtveti gulmAgulmi, 'mahaya'tti mahatA, raveNeti yogaH, 'ukkiTThi-sIhanAya-bolakalakalaraveNaM'ti utkRSTizca-AnandamahAdhvaniH siMhanAdazca-pratItaH bolazca-varNavyaktivarjito dhvanireva kalakalazca-vyaktavacanaH sa eva etallakSaNo yo ravaH sa tathA tena, 'pakkhubbhiyamahAsamuddaravabhUyaM piva karemANa'tti prakSubhitamahAjaladhe?SaprAptamiva-tanmayamiva nagaraM vidadhAnA ityarthaH, kvacididaM . padacatuSTayaM dRzyate-'pAyadaddareNaM bhUmi kaMpemANa'tti tvaritagamanajanitapAdaprahAreNa, 'aMbaratalamiva phoDemANa'tti pAdapAtapratiraveNA''kAzaM sphoTayanta iva, 'egadisiMti ekayA dizA pUrvoktalakSaNayA, 'egAbhimuha'tti ekaM bhagavantamabhi-lakSaNIkRtya mukhaM yeSAM te ekAbhimukhAH 'titthagarAisese 'tti tIrthakarAtizeSAn jinAtizayAn, 'jANavAhaNAI ThAvaiMti'tti yAnAni-zakaTAdIni vAhanAni-gavAdIni sthApayanti-sthirIkurvanti, kvacid viTThabbhaMtI'ti dRzyate, tatra vizeSeNa stambhayantinizcalIkurvanti / puSphataMbolAdIyaM AuhamAdIyaM saccittAlaMkAraM pAhaNAo ya visajjeMti visajjittA egasADiyaM uttarAsaMgaM kareMti AyaMtA cokkhA paramasUibhUtA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchaMti taM jahAjANavAhaNaviTuMbhaNayAe jANavAhaNapaccorubhaNayAe egasADieNaM uttarAsaMgakaraNeNaM cakkhuphAse aMjalippaggaheNa maNaso egattIbhAvakaraNeNaM -jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA 1. adhunA goli ganTurajilA-iti jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja pR.182|| 2. annapa0 J // 3. J mu. / sIha0 khaM. // 4. pUrvottarala0 khaM.J // 5. ThaiiMti-JB || 6. viThaM0 khaM. J // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti karettA vaMdati namaMsati vaMdittA namaMsittA naccAsanne nAidUre sussUsamANA namasamANA abhimuhA viNaeNaM paMjalikaDA pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti / - taM jahA / kAiyAe vAiyAe mANasiyAe, kAiyAe tAva susamAhiya-pasaMta-sAharitapANipAdA aMjalimauliyahatthA titthagarabhimuhA saMciTuMti, vAiyAe jaM jaM ___ ito vAcanAntaragataM bahu likhyate-'jANAI muyaMti'tti bhuvi vinyasyanti, 'vAhaNAI visajjeMti'tti caraNArthaM mutkalayanti, 'puSphataMbolAiyaM AuhamAtIyaM saccittAlaMkAraM 'ti sacittaM ca-sacetanamalaGkAraM ca-rAjalakSaNaM ca visarjayantIti yogaH, kiMrUpaM sacittamityAhapuSpatAmbUlAdikam, AdizabdAt tathAvidhaphalAdigrahaH, tathA alaGkAraM ca kiMvidhamityAhaAyudhAdikam, AyudhaM-khaDgAdi AdizabdAcchatra-cAmara-mukuTaparigrahaH, 'pAhaNAo yatti upAnahau ca, 'egasADiyaM uttarAsaMgaMti ekazATakavantamuttarIyavinyAsavizeSam, 'AyaMta'tti AcAntAH-zaucArthaM kRtajalasparzAH, 'cokkha'tti AcamanAdapanItAzucidravyAH, 'paramasuIbhUya'tti ata evAtyarthaM zucIbhUtAH, 'abhigameNaM'ti upacAreNa, 'abhigacchaMti' bhagavantamupacaranti, 'cakkhupphAse'tti darzane 'manaso egattIbhAvakaraNeNaM'ti anekatvasya ekatvasya bhavanam ekatvIbhAvastasya yat karaNaM tattathA tena ekatvIbhAvakaraNena, Atmana iti gamyate, manasaH ekAgratayetyarthaH / kAyikaparyupAsanAmAha-'susamAhiya-pasaMta-sAhariyapANipAyA' susamAhitaiH-bahirvRttyA'tyantanibhRtaiH prazAntaiH-antarvRttyA upazAntaiH sadbhiH saMhRtaMbhagavaM vAgarei 'evameyaM bhaMte avitahameyaM bhaMte asaMdiddhametaM bhaMte ! icchiyameyaM bhaMte ! paDicchiyameyaM bhaMte ! [ icchiyapaDicchiyameyaM bhaMte !] sacce NaM esa aDhe se jaheyaM tubbhe vadahatti' kaTTa sammaM viNaeNaM saMpaDivajjaMti, mANasiyAe taccittA tammaNA tallesA tadajjhavasiyA tattivvajjhavasANA tadappiyakaraNA tadaTThovauttA tabbhAvaNAbhAviyA egamaNA avimaNA aNaNNamaNA jiNavayaNadhammANurAgarattamaNA vikasiyavarakamalanayaNavayaNA pajjuvAsaMti - // 52 // 1.-- cihanadvayamadhyavatipATha: pu pre. [ asti / mu. JB nAsti / 2. saci0 khaM. JII Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 52 ] samavasaraNagamanavidhi: 103 saMlInIkRtaM pANipAdaM yaiste tathA, ata eva 'aMjalimauliyahatthA' aJjalinAaJjalirUpatayA mukulitau-mukulAkArau kRtau hastau yaiste tathA, vAcikaparyupAsanAmAha'evameyaM bhaMte 'tti evametadbhadanta!-bhaTTAraketi sAmAnyataH 'avitahameya'ti vizeSataH, ata eva 'asaMdiddhameyaM 'ti zaGkAyA aviSaya ityarthaH, ata eva 'icchiyameyaM 'ti iSTamasmAkametat, ata eva 'paDicchiyameyaMti bhagavanmukhAt patat pratIpsitamAgRhItametat, iha ca kiJcidiSTameva dRSTamanyat pratIpsitamevetyata ucyate-'icchiyapaDicchiyameyaM 'ti, 'sacce NaM esa aTTe prANihito'yamartha iti / 'mANasiyAe' 'taccitta'tti tasmin bhagavadvacane cittaM-bhAvamano yeSAM te taccittAH, sAmAnyopayogApekSayA vA taccittAH, 'tammaNa'tti tanmanaso dravyamana: pratItya vizeSopayogaM vA, 'tallessa'tti tallezyA: bhagavadvacanagatazubhAtmapariNAmavizeSAH, lezyA hi kRSNAdidravyasAcivyajanita AtmapariNAmaH, tadAha "kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // " 'tayajjhavasiya'tti ihAdhyavaMsAyaH adhyavasitaM taccittatvAdibhAvayuktAnAM satAM tasminbhagavadvacane evAdhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayaM yeSAM te tadadhyavasitAH, 'tattivvajjhavasANa'tti tasminneva-bhagavadvacane tIvramadhyavasAnaM-zravaNavidhikriyAprayatnavizeSarUpaM yeSAM te tathA, 'tadappiyakaraNa'tti tasmin-bhagavatyarpitAni karaNAni-indriyANi zabdarUpAdiSu zrotracakSurAdIni yaiste tadarpitakaraNAH, 'tayaTTovautta'tti tasya-bhagavadvacanasya yo'rthastatropayuktA ye te tadarthopayuktAH, 'tabbhAvaNAbhAviya'tti tena-bhagavadvacanena tadarthena vA yakA bhAvanA-vAsanA prAktanamuhUrte tayA bhAvitA-vAsitA na vAsanAntaramupagatA ye te tadbhAvanAbhAvitAH, ata eva 'egamaNa'tti advitIyamanasaH, atiprazastatayA pradhAnamanasa ityarthaH / 'avimaNa'tti azUnyamanasaH, adInamanaso vA pramuditatvAt, aNannamaNatti bhagavanmanasa ityarthaH, kimuktaM bhavati ?-'jiNavayaNadhammANurAgarattamaNA' jinavacane jinavadane vA dharmAnurAgeNa raktaM mano yeSAM te tathA, ekAthikAni vaitAni tanmanaHprabhRtIni sarvANi padAni tadekAgratAprakarSapratipAdanArthAnIti, 'viyasiya-varakamala-nayaNa-vayaNa'tti vikasitAni varakamalAnIva nayanavadanAni yeSAM te tathA paryupAsata iti // 52 / / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI aupapAtikasUtram 53- tae NaM se pavittivAue imIse kahAe laddhaDhe samANe haTTatuTTha jAva hiyae - te bahave diNNa-bhati-bhatta-vetaNae purise saddAvetti, te bahave jAva saddAvettA evaM vayAsi-gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! samaNANaM niggaMthANaM samavasaraNAiM gavesaha, taM jahA- AgaMtAresu ArAmAgAresu AesaNesu Avasahesu paNiyagihesu paNiyasAlAsu jANagihesu jANasAlAsu koTThAgAresu susANesu sunnAgAresu rukkhamUlesu / ___ tate NaM te purisA pavittivAueNaM evaM vuttA samANA haTTatuTTha jAva hiyayA karayalapariggahiyaM jAva kaTu evaM sAmiti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeti, paDisuNettA samaNANaM niggaMthANaM samosaraNAI gavesaMti taM jahA-AgaMtAresu jAva rukkhamUlesu / ___ tattha NaM ege purise parihiMDamANe parihiMDamANe parigholamANe parigholamANe punnabhadaM ceiyaM uvagae, pAsati ya tattha samaNaM bhagavaM mahAvIraM sadevamaNuyAsurAe parisAe majjhagayaM dhammamAikkhamANaM tae NaM se purise haTTatuTTha 'jAva hiyae jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIraM teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM kareti karittA vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo punnabhaddAo ceiyAo paDinikkhamati paDinikkhamittA jeNeva caMpA nayarI jeNeva pavattivAue teNeva uvAgacchai teNeva karayalapari0 jAva kaTu pavittivAuyassa eyamaTuM niveeti / _tae NaM se pavittivAue tassa purisassa aMtiyaM eyamaDhe soccA nisamma haTTatuTTha jAva hiyae - hAe kayabalikamme jAva appamahagghAbharaNAlaMkArAlaMkiyasarIre sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA caMpaM 1. dr.suu.20|| 2. --- cihnadvayamadhyavartipAThaH pu pre. [ asti / mu. nAsti // 3-4-5-6-7 draSTavyaM sU. 20 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 53-55 ] prabhuvIrAgamananivedanaM kUNikAya 105 nagariM majhamajheNaM-jAva nAmagottassa vi savaNayAe haTTatuTTha jAva bhavaMti se NaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva suhaM suheNaM viharamANe ihamAgae ihasaMpatte iha samosaDhe iheva caMpAe nagarIe punnabhadde ceie ahApaDirUvaM oggahaM ogiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharati taM eyamaTuM devANuppiyA ! NaM piyaTThayAe piyaM bhe bhavau // 53 // [53] 'samosaraNAiMti samavasaraNAni-vasatayaH 'gavesahatti bhagavadavasthAnAvagamArthaM nirUpayata, kva bhagavAnavasthita iti jAnIteti bhAvaH / 'AgaMtAresu vatti AgantArANiyeSvAgantukA vasanti, 'ArAmAgAresu vatti ArAmamadhyavartigRheSu 'AesaNesu vatti AvezanAni yeSu lokA Avizanti tAni cA'yaskAra-kumbhakArAdisthAnAni, 'Avasahesu va'tti AvasathA:-parivrAjakasthAnAni, 'paNiyagehesu va' tti paNyagRhANi haTTA ityarthaH, 'paNiyasAlAsu vatti bhANDazAlAsu, gRhaM sAmAnyaM zAlA tu gRhameva dIrghataramuccataraM ca, evaM 'jANagihesu jANasAlAsu'tti :koTThAgAresu'tti dhAnyagRheSu 'susANesu'tti zmazAneSu 'sunnAgAresu'tti zUnyagRheSu 'parihiMDamANe 'tti bhraman 'parigholemANe 'tti gamAgamaM kurvan / 53 // 54 - tae NaM se kUNie rAyA tassa pavattivAuassa aMtiyaM eyamaTuM soccA nisamma haTTa - jAva tassa pavattivAutassa addhaterasasayasahassAiM pItidANaM dalayai dalaittA sakkArei sammANei sakkArettA sammANettA paDivisajjei // 54 // ___ 55 - tae NaM kUNie rAyA bhiMbhasAraputte balavAuaM AmaMtei, AmaMtittA evaM vadAsI -khippAmeva bho devANuppiyA ! AbhisekkaM hatthirayaNaM paDikappehi, haya-gaya-raha-pavarajohakaliyaM ca cAuraMgiNi-sennaM sannAhehi, subhaddApAmokkhANaM ca devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakka-pADiyakkAiM jattAbhimuhAI juttAiM jANAI uvaTThavehi caMpaM nagariM sabbhitarabAhiriyaM AsittasaMmajjiovalittaM siMghADaga-tiya-caukka-caccara-caummuha-mahApaha-pahesu Asitta-sittasutisammaTTaratthaMtarAvaNavIhiyaM maMcAimaMcakaliyaM nANAviharAgamUsiya-jjhaya1. -* cihnadvayamadhyavartipAThasthAne mu. madhye jeNeva bAhiriyA sacceva heDillA vattavvayA jAva NisIyai NIsIittA tassa pavittivAuassa- iti pAThaH // 2-3. dra. sU. 20 / 4. dra. sU. 19 / 5. B khaM.JI AgantugArANi-mu. / / 6. haTTha jahA paDhame tahA ihaMpi jAva pu.pre. / // 7. dra. sU. 20 / / 8. dhAriNipA0 / pu.pre. // 9. jugAI - pu.pre. / evamagre'pi // zrI aupa. 14 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrI aupapAtikasUtram paDAgAipaDAgamaMDiyaM lAulloiya-mahiyaM gosIsa-sarasarattacaMdaNadaddaradinnapaMcaMgulitalaM uvaciyavaMdaNakalasaM vaMdaNaghaDasukayatoraNaduvAradesabhAgaM Asattosatta-vipula-vaTTa-vagghAriya-malladAmakalAvaM paMcavanna-sarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakaliyaM kAlAgaru-pavarakuMdurukka-turukka-dhUva maghamaghetagaMdhadbhuyAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhagaMdhiya-gaMdhavaTTibhUyaM naDanaTTaga0 jAva tuNaillatuMbavINiya-bhutaga-mAgahaparigItaM aNegatAlAyarANucariyaM kareha ya kAraveha ya karettA ya kAravettA ya mameyamANattiyaM paccappiNAhi NijjAhissami samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdae // 55 // 56 - tae NaM se balavAue kUNieNaM raNNA evaM vutte samANe haTTatuTTha 'jAva hiyae karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM sAmi! tti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNettA hatthivAuaM AmaMtei, AmaMtittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! kaNiyassa raNo bhiMbhasAraputtassa AbhisekkaM hatthirayaNaM paDikappehi, haya-gaya-rahapavarajohakaliyaM cAuraMgiNiM seNaM saNNAhehi, saNNAhettA eyamANattiyaM paccappiNAhi // 56 // _ [55-56] prakRtavAcanA'nuzrIyate-'balavAuyaM'ti balavyApRtaM-sainyavyApAraparAyaNam ''AbhisekkaM ti abhiSekamahatItyAbhiSekyaM, 'hatthirayaNaM'ti pradhAnahastinaM 'paDikappehi'tti pratikalpaya sannaddhaM kuru 'pADekkaM ti pratyekamekaikazaH 'jattAbhimuhAI 'ti gamanAbhimukhAni 'juttAI'ti yuktAni-balivadiyutAni, kvacit 'yugyAni' paThyante, tAni ca jampAnavizeSAH, 'jANAI 'ti zakaTAni 'sabbhitarabAhiriya'ti sahAbhyantareNa nagaramadhyabhAgena bAhirikAnagarabahirbhAgo yatra tattathA, kriyAvizeSaNaM cedam, 'AsittasaMmajjiovalittaM' AsiktAmudakacchaTena sammArjitAM-kacavarazodhanena upaliptAM-gomayAdinA, keSvityAha-'siMghADaga-tigacaukka-caccara-caummuha-mahApahapahesu' idaM ca vAkyadvayaM kvacinnopalabhyate, tathA 'AsittasittasuisammaTTharatthaMtarAvaNavIhiyaM' AsiktAni-ISatsitAni siktAni ca-tadanyathA ata eva zucIni-pavitrANi saMmRSTAni kacavarApanayanena rathyAntarANi-rathyAmadhyAni ApaNavIthayazca-haTTamArgA yatra sA tathA tAM, 'maMcAimaMcakaliyaM' maJcA-mAlakAH 1. dra. sU. 2 // 2. dra. sU. 20 // 3. abhi0 BJ || 4. marhatItya0 B khaM.J // 5. suiyasa0J khaM. // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 55-57] samavasaraNagamanapUrvArambhaH 107 prekSaNakadraSTTajanopavezananimittam atimaJcA:-teSAmapyupari ye taiH kalitA yA sA tathA tAM, 'nANAviharAga mUsiya-jjhaya-paDAgAipaDAgamaMDiyaM' nAnAvidharAgairucchritaiH-UrvIkRtaiH dhvajaiH-cakra-siMhAdilAJchanopetaiH patAkAbhiH-taditarAbhiratipatAkAbhizca-patAkoparivartinIbhirmaNDitA yA sA tathA tAM, zeSo nagarIvarNakazcaityavarNaka ivAnugamanIyaH, 'ANattiyaM paccappiNAhi'tti 'AjJaptikAm' AjJAM pratyarpaya-sampAdya mama nivedayetyarthaH / / 55-56 // 57 - tae NaM se hatthivAue balavAussa eyamaDhe soccA ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei paDisuNettA cheyAyariya-upadesa-matikappaNA-vikappehi suNiuNehiM ujjalanevatthahatthaparivacchiyaM susajjaM vammiyasannaddhabaddhakavaitauppIliyaMkacchavacchagevejjabaddha-galavarabhUsaNavirAiyaM ahiyateyajuttaM salaliyavarakaNNapUravirAioM palaMbaocUlamahuyarakayaMdhakAraM [57] 'hatthivAue'tti hasti vyAvRto mahAmAtraH, iha pradeze 'AbhiseyaM hatthirayaNaM'ti yatkvacid dRzyate so'papAThaH, agre etasya vakSyamANatvAt, 'cheyAyariyaupadesa-maikappaNA-vikappehiM cheko-nipuNo ya AcAryaH-zilpopadezadAtA tasyopadezAdyA mati:-buddhistasyA ye kalpanA-vikalpAH klRptibhedAste tathA taiH, kiMvidhaiH?"suniuNehiMti vyaktaM, nipuNanarairvA, 'ujjalanevatthahatthaparivacchiyaMti ujjvalanepathyenanirmalaveSeNa 'hatthaMti-zIghraM paripakSitaM-parigRhItaM parivRttaM yattattathA tat, pAThAntare ujjvalanepathyairiti, 'susajjaM'ti suSTha praguNaM, vammiyasaNNaddhabaddhakavaiyauppIliyakaccha vacchagevez2jabaddha-galavarabhUsaNavirAyaMtaM'ti varmaNi niyuktA vAmikAH taiH sannaddhaM-kRta1. B khaM. J | gaucchiya0 mu. // 2. ujjalanevatthehiM hattha0 khaM. / / ujjalanevatthi0 / / ujjalaNevatthaM havvaM parivacchiyaM-bhaga.vR. patra 317 // 3. pu. pre. / susajjaM dhammiasaNNaddha0 mu. / susajjaM dhammiya [vammiya ?] saNNaddha0 VIV pR. 36 TippaNa 9 madhye "bhagavatI vRttau (patra 317) uddhRte aupapAtikapAThe 'cammiyasaNNaddha' iti pATho vyAkhyAto'sti-carmaNi niyuktAzcArmikAstaiH sannaddhaH kRtasannAhazcArmikasannaddhaH / asmin prakaraNe 'vammiya' iti pATho sarvathA upayukto'sti / 'saNNaddhabaddha vammiyakavae' (bha. 7/185) iti vizeSaNaM sainikasya labhyate / 'yuddhasajje hastini cApi etadvizeSaNamupayuktamasti / sambhAvyate asya viparyayaH 'dhammiya' 'cammiya' rUpeNa jAtaH // " 4. 0yavacchakacchage0 pu pre. L, bhagavatI0vRtti patra 317 // 5. 0juttaM viraiyavarakaNNapUrasalaliya palaMbaoculacAmarokkarakayaMdhakAraM pu pre. / 'viraiyakaNNapUrasalaliyapalaMbAvacUlacAmarukkarakayaMdhayAraM-iti bhagavatIsUtravRttau patra 317 / 6. vyApRta0 khaM.J // 7. kRti0 bhaga. vR. 317 B || 8. 0galayavara0mu BJ khaM. / 9. bhagavatIsUtravRttau pa. 317 B va-sthAne ca dRzyate, carmaNi, cArmika ityAdiH mu.madhye va-sthAne dh-vrtte| dharmaNi-ityAdi / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI aupapAtikasUtram sannAhaM yattadvArmika sannaddhaM baddhaM kavacaM-sannAhavizeSo yasya tattathA, tadeva baddhakavacikam, athavA varmitAdayaH zabdA ekArthA eva sannaddhatAprakarSakhyApanArthAH bhedo vaiSAmasti, sa ca rUDhito'vaseyaH, tathA utpIDitA-gADhIkRtA kakSA-hRdayarajjurvakSasi-urasi yasya tattathA, 'vakSaHkakSa' iti pAThAntaraM, tathA baddhaM graiveyaka-grIvAbharaNaM gale yasya tattathA, tathA varabhUSaNairvirAjamAnaM yattattathA, graiveyakabaddhabhUSaNavirAjitamiti pAThAntaraM, tato varmitAdInAM karmadhArayaH, atastat, 'ahiyateyajuttaM 'ti pratItam, "ahiya-ahiyateyajuttaM" ti kvacidRzyate, tatrAdhikAdhikena-atyarthamadhikena ahitAnAM vA zatrUNAmahitena-apathyena tejasAprabhAveNa yuktaM yattattathA tat / 'salaliyavarakaNNapUravirAiyaM' salalite-lAlityopete ye varakarNapUre-karNAbharaNe tAbhyAM virAjitaM yattattathA tat, 'palaMbauccUlamayarakayaMdhayAraM' pralambAnyavacUlAni-TagakanyastAdhomukhakUrcakA yasya tat pralambAvacUlaM madhukaraiHbhramarairmadajalagandhAkRSTaiH kRtamandhakAraM yasya tattathA, tataH karmadhArayaH, atastat vAcanAntaraM tvevaM neyaM 'viracitavarakarNapUraM salalitapralambAvacUlaM ca cAmarotkara-kRtAndhakAraM ca cittapariccheyapacchayaM paharaNAvaraNabhariya-juddhasajjaM sacchattaM sajjhayaM saghaMTe sapaDAgaM paMcAmelayaparimaMDiyAbhirAmaM osAriyajamalajuyalaghaMTe vijjupiNaddhaM va kAlamehaM uppAiyapavvayaM va caMkamaMtaM mattaM gulugulugulaMtaM maNa-pavaNajaiNavegaM bhImaM saMgAmiyAojhaM AbhisekkaM hatthirayaNaM paDikappeti paDikappettA, hayagaya-raha-pavara-joha-kaliyaM cAuraMgiNiM sennaM saNNAheti, saNNAhettA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai uvAgacchittA karayala jAva kaTu balavAussa tamANattiyaM pccppinnti|| 57 // yattattathA tat, cAmarotkarakRtAndhakAratA tu cAmarANAM kRSNatvAt, 'cittapariccheyapacchadaM' citraH pariccheko-laghuH pracchado-vastravizeSo yasya tattathA tat, 'paharaNAvaraNabhariyajuddha sajja' praharaNAvaraNAnAm-AyudhakavacAnAM bhRtaM yat yuddhasajjaM ca-saGgrAmapraguNaM yattattathA tat 1. dhArmitA0 khaM. / dharmitA0mu. / / 2. khaM. / 0te vare ye krnn0muN.| 0te ye karNa0 J // 3. 0ukula0 khaM. / ujala0 BJ || 4 draSTavyaM bhagavatIsU. pR. 317 B // 5. caMkamaMtaM mehamiva gulaguluguleMtaM pu pre. / / 'mehamiva gulagulaMtaM (bhagavatIsUtravRtti iti patra 318) 6. pu. pre. / saMgAmiyAojja-mu. / saMgAmiyaM aojhaM pu.pre. / / 'bhagavatyAM (7/175) "saMgAmiyaM aojhaM' iti pATho labhyate / arthasamIkSayA eSa pAThaH samyaka pratibhAti" iti / pR. 37 Ti. 13 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra - 57-59] samavasaraNagamanAya yAnasajjatAdi 109 pAThAntare 'sacApazarapraharaNAvaraNabharitayuddhasajja'miti, sacchatraM sadhvajaM saghaNTamiti vyaktam, sapatAkamityapi dRzyate, tatra patAkA-garuDa-siMhAdicihnarahitAH, 'paMcAmelayaparimaMDiyAbhirAmaM' paJcabhiH AmelakaiH-cUDAbhiH parimaNDitamata evAbhirAmaMramyaM yattat tathA tat, 'osAriyajamalajuyalaghaMTa' avasAritam-avalambitaM yamalaM-samaM yugalaM- 'dvikaM ghaNTayoryatra tattathA tat, vijjupiNaddhaM va kAlamehaM' ghaNTApraharaNAdInAmujjvaladIptiyuktatvena vidyutkalpatvAt vidyutparigatamivetyuktaM, hastidehasya kAlatvena mahattvena ca meghakalpatvAt kAlameghamityuktam, 'uppAiyapavvayaM va caMkamaMtaM' svAbhAvikaparvato hi na caGkramate ata ucyate autpAtikaparvatamiva caGkramyamANaM, pAThAntare tu autpAtikaparvatamiva sakkhaMti-sAkSAt, 'mattaM gulugulugulaMta'miti vyaktaM, kvacit 'mahAmegha' miveti dRzyate, 'maNapavaNajaiNavegaM' manaHpavanajayI vego yasya tattathA tat, zIghravegamiti kvacit 'bhImaM saMgAmiyAyoggaM' sAGgrAmika AyogaH-parikaro yasya tattathA tat, pAThAntare 'saMgAmiyAojja' sAGgrAmikAtodyaM-sAGgrAmikavAdyamityarthaH, pAThAntare saanggraamikm| ayodhyaM-yena sahA'paro hastI na yoddhuM zaknoti tadayodhyam / / 57 // .. 58 - tae NaM se balavAue jANasAliyaM saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! dhAriNipAmokkhANaM devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakka-pADiyakkAiM jattAbhimuhAI juttAI jANAiM uvaTThAvehi, uvaTThavettA mameyamANattiyaM paccappiNAhi // 58 // 59 - tae NaM se jANasAlie balavAuassa eyamaDhe ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNai, paDisuNettA jeNeva jANasAlA teNeva uvAgacchati teNeva uvAgacchittA "jANAI paccuvekkhei paccuvekkhettA jANAiM saMpamajjei, saMpamajjettA jANAI saMvaTTei, saMvadrttA jANAiM nINei nINettA jANANaM dUse pavINeti, pavINettA, jANAiM samalaMkarei, samalaMkarettA jANAI "varabhaMDakamaMDiyAiM karei karettA jeNeva vAhaNasAlA teNeva uvAgacchati 1. AmIlakai:- khaM. J // 2. dvayaM-khaM.J / / 3. vijjupaNaddhaM. mu.|| 4. cakramyate-khaM. JII 5. B khN.| gulugulaMta0 mu. // 6. L pu.pre.| subhaddA (B)pamuhANaM -BVN mu. / 7. eamANa0 mu. / eyamA0 VN || mametta-pu pre. / // 8. balavAueNa evaM vutte samANe haTTha jAva hitae karayala jAva paDisuNettA pu.pre. / // 9. vayaNaM-B nAsti // 10. itaH pUrvaM pu pre.! madhye - jANasAlaM aNupavisai jAiM 2 iti pAThaH // 11. varabhaMDiyAI - pa.pre. // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI aupapAtikasUtram uvAgacchittA vAhaNasAlaM aNupavisai aNupavisittA vAhaNAiM paccuvekkhai paccuvekkhettA, vAhaNAiM saMpamajjei saMpamajjettA vAhaNAiM NINei, NINettA vAhaNAI apphAlei apphAlettA dUse pavINei, pavINettA vAhaNAI samalaMkarei, samalaMkarettA vAhaNAI varabhaMDakamaMDiyAI kareti, karettA vAhaNAiM jANAiM joei, joettA paoyalaTThi paoyadharae ya samaM ADahati ADahittA vaTTamaggaM gAhei gAhettA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA balavAuassa tamANattiyaM pccppinni|| 59 // [59] 'jANAiM paccuvekkhei'tti zakaTAdIni pratyupekSate-nirIkSate 'saMpamajjei'tti virajIkaroti, 'nINei 'tti zAlAyA 'niSkAzayati, 'saMvaTTei 'tti saMvartayati ekatra sthAne nyasyati, 'dUse pavINei'tti dUSyANi-tadAcchAdanavastrANi pravinayati-apasArayati, 'samalaMkarei'tti samalaGkaroti-yantrayoktrAdibhiH kRtAlaGkArANi karoti, 'varabhaMDagamaMDiyAIti pravarAbharaNabhUSitAni, 'vAhaNAI 'ti balIvIdIn 'apphAlei'tti AsphAlayati hastenA''tADayati-uttejayatItyarthaH, 'dUse pavINei 'tti makSikA-mazakAdinivAraNArthaM niyuktAni vastrANi vyapanayati 'jANAiM joei'tti vAhanairyAnAni yojayati sambandhayatItyarthaH, 'paoyalaTuiMti pratotrayaSTiM-prAjanakadaNDaM, 'paoyadhare ya'tti pratotradharAn zakaTakheTakAn 'samaMti ekakAlaM 'ADahai'tti AdadhAti niyuGkte, 'vaTTamagaM gAhei'tti vartma grAhayati yAnAni mArge sthApayatItyarthaH / / 59 / / 60 - tae NaM se balavAue NayaraguttiyaM AmaMtei, AmaMtettA evaM vayAsIkhippAmeva bho devANuppiyA ! caMpaM NayariM sabbhitarabAhiriyaM AsittasammajjiovalittaM jAva kAravettA ya eyamANattiyaM paccappiNAhi // 60 // 61 - tae NaM se Nayaraguttie balavAuassa eyamaDhe ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNettA caMpaM NayariM sabbhitara-bAhiriyaM AsittasammajjiovalittaM 'jAva kAravettA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA eyamANattiyaM paccappiNai // 61 // 1. V / saMpamajjai-mu. pu. pre. LN // 2. dose-pu. pre. / 3. "dazAzrutaskandhe (10/10) jANAI joeti, joettA-vaTTamaggaM gAheti, gAhettA paoyalaTThi paoyadharaNaya samaM AhaDai" iti evaM kramabheda: dRzyate" / iti V pR.38 TippaNa 1 // 4. Adahati-pu. pre.! / / 5. niSkAlayati-khaM. J // 6. dose - J.khaM. // 7. JkhN| varlDa gA0 mu. // 8. dra. sU. 55 / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 sUtra - 59-62 ] kUNikasya vyAyAmazAlAgamanam 62 - tae NaM se balavAue kUNiyassa raNNo bhibhisAraputtassa AbhisekkaM hatthirayaNaM paDikappiyaM pAsai, haya-gaya-pavarajoha-kaliyaM cAuraMgiNiM sennaM sannAhiyaM pAsai dhAriNipAmokkhANa ya devINaM paDijANAI uvaTThaviyAI pAsai, caMpaM NayariM sabbhitara-bAhiriyaM jAva gaMdhavaTTibhUaM kayaM pAsai, pAsittA haThThatuTTacittamANaMdie pIamaNe jAva hitae jeNeva kUNie rAyA bhiMbhasAraputte teNeva uvAgacchai uvAgacchittA karayala jAva evaM vayAsI- kappie NaM devANuppiyANaM Abhisekke hatthirayaNe, haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliyA ya cAuraMgiNI seNA saNNAhiyA subhaddApamuhANa ya devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakka-pADiyakkAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvaTThAviyAI NijjaMtu NaM devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdayA // 62 // 63 - tae NaM se kUNie rAyA bhiMbhisAraputte balavAuyassa aMtie eyamaTuM soccA nisamma haTTatuTTha jAva hiyae sIhAsaNAo abbhuDhei abbhuDhettA jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA aTTaNasAlaM aNupavisai aNupavisittA aNegavAyAma-jogga-vaggaNa-vAmaddaNa-mallajuddhakaraNehiM saMte parissaMte satapAga-sahassapAgehiM sugaMdhatellamAiehiM pINaNijjehiM, tippaNijjehiM, dIvaNijjehi, dappaNijjehiM, mayaNijjehiM, vihaNijjehiM, savvidiyagAtapalhAyaNijjehiM abbhaMgehiM abbhiMgie samANe tellacammaMsi paDipuNNa-pANi-pAya-sukumAla-komalatalehiM purisehiM cheehiM, dakkhehiM, patta hiM, kusalehi, mehAvIhiM, jiyaparissamehiM niuNasippovagaehi abbhaMgaNaparimaddaNu-vvalaNa-karaNaguNa-nimmAehiM aTThisuhAe, maMsasuhAe, tayAsuhAe, [63] aTTaNasAla'tti vyAyAmazAlA 'aNegavAyAma-jogga-vaggaNa-vAmaddaNamallajuddhakaraNehiMti anekAni yAni vyAyAmAya-vyAyAmanimittaM yogyAdIni tAni tathA taiH, tatra yogyA-guNanikA valganam-ullalanaM vyAmaInaM-parasparasyAGgamoTanaM mallayuddhaM-pratItaM karaNAni 1. dra. sU. 55 // 2. L / subhaddApamuhANaM-mu. pupre. // 3. dra. sU. 55 // 4. dra. sU. 20 // 5. dra. sU. 20 // 6. tippaNijjehiM, dIvaNijjehiM - pupre. / asti / mu. V.B.N. nAsti // 7. maddaNi0 / pu.pre. // 8. khaM. J / valganaM - ullalanaM - bhaga. vR. 11 / 11 / 428 pa- 542a / valganam ullaGghanaM- mu.| valAnamullalanaM-B // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI aupapAtikasUtram ca-aGgabhaGgavizeSA mallazAstraprasiddhAH, 'sayapAga-sahassapAgehiM'ti zatakRtvo yatpakvamaparAparauSadhIrasena saha zatena vA kArSApaNAnAM yatpakvaM tacchatapAkamevamitaradapi, 'sugaMdhatellamAIehiM'ti atra abhyaGgairiti yogaH, AdizabdAd ghRtakarpUrapAnIyAdiparigrahaH kimbhUtairityAha'pINaNijjehiM'ti rasarudhirAdidhAtusamatAkAribhiH 'dappaNijjehiM ti darpaNIyaiH-balakaraiH 'mayaNijjehiMti madanIyaiH-manmathavarddhanaiH 'vihaNijjehiMti bRMhaNIyaiH-mAMsopacayakAribhiH 'savvidiyagAyapalhAyaNijjehiMti pratItam, etAni padAni vAcanAntare kramAntareNAdhIyante, 'tellacammaMsitti tailAbhyaktasya yatra sthitasya sambAdhanA kriyate tattailacarma, tatra 'saMvAhietti' yogaH, 'paDipuNNa-pANi-pAya-sukumAla-komalatalehiM'ti pratipUrNAnAM pANipAdAnAM sukumArakomalAni-atyantakomalAni talAni-adhobhAgA yeSAM te tathA taiH, 'chaehiti chekaiHavasarajJaiH, dvisaptatikalApaNDitairiti vRddhAH, 'dakkhehi'ti kAryANAmavilambitakAribhiH 'pattaTrehiMti prAptAGkaH-labdhopadezairityarthaH 'kusalehiti sambAdhanAkarmaNi sAdhubhiH 'mehAvIhiMti medhAvibhiH-apUrvavijJAna-grahaNazaktikaiH 'niuNasippovagaehiti nipuNAni-sUkSmANi yAni zilpAni-aGgamardanAdIni tAnyupagatAni-adhigatAni yaiste tathA taiH, 'abbhaMgaNaparimaddaNuvvalaNakaraNaguNanimmAehi ti abhyaGganamardanodvalanAnAM pratItArthAnAM karaNe ye guNA:vizeSAsteSu nirmAtA ye te tathA taiH / 'aTThisuhAe'tti asthanAM sukhahetutvAdasthisukhA tayA, evaM romasuhAe, 'cauvvihAe, saMvAhaNAe saMvAhie samANe avagaya-kheyaparissame aTTaNasAlAo paDiNikkhamai paDiNikkhamittA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA majjaNaMgharaM aNupavisai, aNupavisittA, samattajAlAulAbhirAme vicitta-maNi-rayaNa-kuTTimatale ramaNijje pahANamaMDavaMsi NANAmaNi-rayaNa-bhatticittaMsiM pahANapIDhaMsi suhanisaNNe suhodaehiM, gaMdhodaehiM, pupphodaehiM, suddhodaehiM puNo puNo kallANagapavaramajjaNavihIe majjie tattha kouyasaehiM bahuvihehi 1. na ca vAcyaM 'prANituryAGgANA'miti dvandvaikatvabhAvAdasAdhu, siddha ekavacanena kArye bahuvacanAttadanityatA, na ca tato'sAdhurayaM, yadvA'nekaprANivivakSayA pANipAdaM ca pANipAdaM ca pANipAdaM ca pANipAdAni teSAmiti samAhAragarbho dvandvaH teSAM pANipAdAnAmiti syAd Alocyametadavirodhena sudhiyA iti mu.tti.|| 2. sukumAlako0 khaM. // 3. cauvvihAe suhaparikammaNAe saMvAhie-pu. pre. / kalpasUtre ca sU.62 // 4. // samutta0 kalpasUtre mu. pu.pre / / samaMta0 bhaga. vR. // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -63] kUNikasya vyAyAmazAlAgamanAdiH 113 kallANagapavaramajjaNAvasANe pamhala-sukumAla-gaMdha-kAsAi-lUhiyaMge sarasa-surabhi-gosIsa-caMdaNANulittagatte ahata-sumahaggha-dUsarayaNa-susaMvute suimAlA-vannagavilevaNe ya AviddhamaNisuvaNNe kappiyahAraddhahArazeSANyapi, 'saMvAhaNAe'tti sambAdhanayA saMvAhanayA vA, vizrAmaNayetyarthaH, 'avagayakheyaparissame 'tti khedo-dainyaM "khida dainye' iti vacanAt parizramaH-vyAyAmajanitazarIrAsvAsthyavizeSaH, samattajAlAulAbhirAme 'tti samasta:-sarvo jAlena-vicchatticchidropetagRhAvayavavizeSeNAkulo-vyApto'bhirAmazca-ramyo yaH sa tathA, pAThAntare samuktena-muktAphalayutena jAlenA''kulo'bhirAmazca yaH sa tathA tatra, 'vicittamaNi-rayaNa-kuTTimatale 'tti kuTTimatalaM-maNibhUmikA, 'suhodaehiM'ti zubhodakaistIrthodakaiH sukhodakairvA-nAtyuSNairityarthaH, 'gaMdhodaehiM'ti zrIkhaNDAdirasamiGgaH 'pupphodaehiM'ti puSparasamitraiH 'suddhodaehiM ti svAbhAvikairityarthaH, 'tattha kougasaehiti tatra- snAnAvasare yAni kautukAnAM-rakSAdInAM zatAni taiH 'pamhalasukumAlagaMdhakAsAilUhiyaMge' pakSmalA-pakSmavatI ata eva sukumAlA gandhapradhAnA kASAyI-kaSAyaraktazATikA tayA lUkSitaM-virukSitamaGga-zarIraM yasya sa tathA / 'ahayasumaharaghadUsarayaNasusaMvue' ahataM-malamUSikAdibhiranu drutaM pratyagramityarthaH sumahAghubahumUlyaM yadRSyaratnaM-pradhAnavastraM tena saMvRtaH-parigataH tadvA suSTha saMvRtaM-parihitaM yena sa tathA, 'suimAlAvaNNagavilevaNe ya'tti zucinI-pavitre mAlA ca-kusumadAma varNakavilepanaM camaNDanakAri kuGkamAdivilepanaM yasya sa tathA, ca: samuccaye, yadyapi varNakazabdena nAmakoSe candanamabhidhIyate. tathApi 'gosIsacaMdaNANulittagatte' ityanenaiva vizeSaNena tasyoktatvAdiha varNakazcandanamiti na vyAkhyAtam, 'AviddhamaNisuvaNNe'tti AviddhaM-parihitaM, kappiya tisaraya-pAlaba-palaMbamANa-kaDisutta-sukayasobhe piNaddha-gevejjaga-aMgulijjaga-laliyaMgaya-laliyakayAbharaNe varakaDaga-tuDiyathaMbhiyabhue ahiyarUvasassirIe muddiyapiMgalaMgulIe kuMDalaujjoviyANaNe mauDadittasirae hArotthaya-sukayaraiya-vacche pAlaMba-palaMbamANa-paDa-sukayauttarijje nANAmaNi-kaNaga-rayaNa-vimalamahariha-niuNoviya-misimisaMta-viraiya 1. ahatasumahagghadUsarayaNasusaMvutte pu.pre. JLvRttau ca asti V. N. - nAsti // 2. samaMtajAlAbhirAme-samantato jAlakAbhiramaNIye-iti bhaga. pR. 542 A sU. 11 / 11 / 428 // 3. B khaM. J / 0nupadUSitaM- mu. // 4. JI 0mApAsukayapaDiuttarijje-pu. pre. / / sukaya-paDa-uttarijje-nAyA. 1/1/25, jaMbUdI. 3 / 9 // zrI aupa. 15 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI aupapAtikasUtram ityAdi prAgvat, 'piNaddha-gevejjaga-aMgulijjaga-laliyaMgaya-laliyakayAbharaNe' pinaddhAni-baddhAni grIvAdiSu graiveyakAGgalIyakAni-grIvAbharaNAGgulyAbharaNAni yena sa tathA, lalitAGgake-lalitazarIre kRtAni-vinyastAni lalitAbharaNAni tadanyAni yena sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA pinaddhAni-graiveyakAGgulIyakAni lalitAGgavadeva kacAbharaNAni cakezAbharaNAni puSpAdIni yena sa tathA, 'varakaDaga-tuDiyathaMbhiyabhue' varakaTakatuTikai:pradhAnahastAbharaNabAhvAbharaNavizeSairbahutvAtteSAM taiH stambhitAviva stambhitau bhujau yasya sa tathA, 'ahiyarUvasassirIe' adhikarUpeNa sazrIkaH-sazobho yaH sa tathA, 'mudrikApiGgalA gulIka' iti kvacinna dRzyate, 'kuNDalodyotitAnano mukuTadIptaziraskaH' iti pratItaM, ''hArotthaya-sukaya-raiya-vacche' hArAvastRtena-hArAvacchAdanena suSTha kRtaratikaM vakSa-uro yasya sa tathA, 'pAlaba-palaMbamANa-paDa-sukayauttarijje' pralambena-dIrpaNa pralambamAnena ca-jhumbamAnena paTena suSTha kRtamuttarIyam-uttarAsaGgo yena sa tathA, 'nANAmaNikaNagarayaNavimala-maharihaniuNoviyamisimisaMtaviraiyasusiliTThavisiTThalaTThaAviddhavIravalae' nAnAmaNikanakaratnairvimalairmahAlai nipuNena zilpinA oviyatti-parikarmitaiH misimisiMtatti-dedIpyamAnaiviracitAni nirmitAni suzliSTAni-susandhIni viziSTAni anyebhyo vizeSavanti laSTAni-manoharANi AviddhAni-parihitAni vIravalayAni varavalayAni vA yena sa tathA, subhaTo hi yadi kvacidanyo'pyasti vIrastadA'sau ,mAM vijityA''mocayatvetAni valayAnIti sparddhayan yAni kaTakAni paridadhAti tAni vIravalayAnItyucyante / susiliTTha-visiTTha-laTTha-Aviddha-vIravalae / kiM bahuNA ? kapparukkhae ceva alaMkiyavibhUsie NaravaI [A abbhapaDala-piMgalujjaleNa ya avirala-samasahiya-caMdamaMDala-samappabheNa maMgala-sayabhatti-cheya-cittita-khikhiNimaNihemajAlaviraiya-parigata-peraMta-kaNagaghaMTiya-payaliya-kiNikiNita - sutisuhasumahurasaddAla-sobhieNaM sapayara-varamuttadAma-laMbaMta-bhUsaNeNaM nariMdavAmappamANa-ruMda-parimaMDaleNaM sItAtava-vAta-varisa-visadosa-NAsaNeNaM tama-raya-mala-bahala-paDala-dhADaNa-ppabhAkareNaM udusuha-siva-cchAya1. BJ / llitkcaa0|| 2. BJ / manojJakezA0 mu. // 3. B khaM. J / kvacidRzyate-mu. // 4. hArocchaiya0 BJ khN.|| 5. B misamisiMta0 khaM. misimisaMta0mu. / / 6. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. asti mu. nAsti / vRttau vAcanAntareNa darzito'sti / / pratau-NaravaI sAkAraM malladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM caucAmaravAlavijiyAgA maMgala0 iti pAThaH // 7. seyatara / pu.pre|| Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -63] kUNikanRpavarNanam 115 ___ 'kapparukkhae ceva'tti kalpavRkSa iva 'alaMkiyavibhUsie'tti alaGkato-mukuTAdibhiH vibhUSito-vastrAdibhiriti, 'sakoraMTamalladAmeNaM'ti sakoraNTAni-koraNTakAbhidhAnakusumastabakavanti mAlyadAmAni-puSpasrajo yatra tattathA 'tena // vAcanAntare punazchatravarNaka evaM dRzyate-'abbhapaDala-piMgalujjaleNa' abhrapaTalamivameghavRndamiva bRhacchAyAhetutvAt abhrapaTalaM piGgalaM-kapizaM suvarNakambikAnirmitatvAt ujjvalaM -nirmalaM yattattathA, athavA abhram-abhrakaM pRthivIkAyapariNAmavizeSastatpaTalamiva piGgalaM ca ujjvalaM ca yattattathA tena, 'avirala-sama-sahiya-caMdamaMDala-samappabheNaM' aviralaM ghanazalAkAvattvena samaM tulyazalAkAyogena sahiyatti-saMhatamanimnonnatazalAkAyogAt candramaNDalasamaprabhaM ca yaddIptyA tattathA tena, 'maMgala-sayabhatti-cheyacittiya-khikhiNimaNihemajAlaviraiyaparigaya-peraMta-kaNagaghaMTiya-payaliyarkiNikiNita-suisuhasumahurasaddAla-sohieNaM' maGgalAbhiH-'mAGgalyAbhiH zatabhaktibhiH- zatasaGkhyavicchittibhiH chekena-nipuNena zilpinA citritaM yattattathA, kiGkiNIbhi:-kSudraghaNTikAbhiH maNihemajAlena ca-ratnakanakajAlena viracitena-kRtena viziSTaratidena vA parigataM-pariveSTitaM yattattathA, paryanteSu-prAnteSu kanakaghaNTikAbhiH pracalitAbhiH kiNikiNAyamAnAbhiH zrutisukhasumadhurazabdavatIbhizca, Alapratyayasya matvarthIyatvAt, zobhitaM yattattathA, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastena, sapayara-varamuttadAmalaMbaMta-bhUsaNeNaM' sapratarANi-AbharaNavizeSayuktAni yAni varamuktAdAmAni-pravaramuktAphalamAlA: laMbaMtatti-pralambamAnAni tAni bhUSaNAni yasya tattathA tena, 'nariMdavAmappamANaruMdaparimaMDaleNaM' narendrasya-tasyaiva rAjJo vAmapramANena-prasAritabhujayugalamAnena runda-vistIrNaM parimaNDalaM-vRttabhAvo yasya sa tattathA tena, 'sIyAyava-vAyavarisa-visadosa-nAsaNeNa' zItAtapa-vAta-vRSTi-viSajanyadoSANAM zItAdilakSaNa-doSANAM vA nAzanaM yattattathA tena 'tama-rayamalabahalapaDaladhADaNappabhAkareNa' tamaH-andhakAraM rajoreNuH mala:-pratItaH eSAM bahalaM-ghanaM yatpaTalaM-vRndaM tasya dhADanI-nAzanI yA prabhAkAntistatkaraNazIlaM yattattathA tena, athavA-rajomalatamobahalapaTalasya dhADane prabhAkara iva-divAkara iva yattattathA, 'udusuha-sivacchAya-samaNubaddheNaM' Rtau-kAlavizeSe sukhAsamaNubaddhaNaM veruliyadaMDa-sajjieNaM vairAmaya-vasthi-niuNa-joitaaTThasahassa-varakaMcaNasalAga-nimmieNaM sunimmala-rayata-succhaeNaM niuNovita1. tena- B khaM. J nAsti / / 2. J / kiMkiNikiNikiNaMta0 khaM. // 3. maGga0 JkhaM. // 4. khaM. / zatasaGkhyA0 mu. JII 5. B khaM. JI vicitritaM-mu. / / 6. B khaM. / sappaya0 mu. / / 7. vara0 BJ nAsti / / 8. JI OpaTala0 khaM. / 0paDaNa0 mu. // 9. dhrADanI-BJI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI aupapAtikasUtram misimisiMta-maNirayaNa-sUramaMDala-vitimirakara-NiggayaggapaDihayapuNaravipaccAvaDaMtacaMcala-mirii-kavayaM viNimuyaMteNaM sapaDidaMDeNaM dharijjamANeNaM AyavatteNaM virAyaMte / sukhahetuH RtusukhA zivA-nirupadravA yA chAyA-AtapavAraNalakSaNA tayA samanubaddhamanavacchinnaM yattattathA tena, 'veruliyadaMDasajjieNaM'ti vaiDUryamayadaNDe sajjitaM-vitAnitaM yattattathA tena, 'vairAmaya-vatthi-niuNa-joiya-aTThasahassa-varakaMcaNasalAga-nimmieNaM' vajramayyAM vastau-zalAkAnivezanasthAne nipuNena zilpinA yojitA:-sambandhitAH aTThasahassatti-aSTottarasahasrasaGkhyAH yA varakAJcanazalAkAstAbhinirmitaM yattattathA tena, 'sunimmala-rayaya-succhaeNaM'ti sunirmalo rajatasya sambandhI succhadaH-zobhanaH pracchAdanapaTo yatra tattathA tena, 'niuNoviya-misimisiMta-maNirayaNa-sUramaMDala-vitimirakara-niggayaggapaDihaya-puNaravipaccAvaDaMtacaMcala-mirii-kavayaM viNimuyaMteNaM' nipuNena zilpinA nipuNaM vA yathA bhavati evam uviyatti-parikarmitAni misimisiMtatti-dedIpyamAnAni yAni maNiratnAni tAni tathA sUramaNDalAd-AdityabimbAt ye vitimirA-hatAndhakArAH karA:kiraNA 'nirgatAsteSAM yAnyagrANi tAni pratihatAni-nirAkRtAni punarapi pratyApatanti' caprativartamAnAni yasmAccaJcalamarIcikavacAttattathA, athavA sUramaNDalAd vitimirakarANAM nirgatAnAmagraiH pratihataM punarapi pratyApatacca tacca taccaJcalamarIcikavacaM ca-capalarazmiparikara iti samAsaH, nipuNopitamisimisAyamAnamaNiratnAnAM yatsUramaNDalavitimirakaravinirgatAgrapratihataM punarapi pratyApataccaJcalamarIcikavacaM yattattathA tadvinirmuJcatA-visRjatA, 'sapaDidaMDeNaM' atibhArikatayA ekadaNDena durvahatvAtsapratidaNDena, 'dharijjamANeNaM AyavatteNaM virAyate' iti vyaktam / / caMuhi ya pavara-girikuhara-vicaraNa-sumuiya-niruvahaya-camarapacchimasarIra[ saMjAya ] saMgatAhi amalita-sitakamala-vimalujjalita-rayatagirisiharavimala-sasikiraNa-sarisa-kaladhotanimmalAhiM pavaNAhaya-cavala-laliyataraMgahattha-naccaMta-vIipasarita-khIrodaga-pavarasAgaruppUra-caMcalAhiM mANasasaraparisarapariciyAvAsa-visayavegA( sA )hiM kaNagagirisihara-saMsiyAhiM ovaiya 1. vinirgatA0J / vinirmitA0 khaM. // 2. Jonti nivartamA0 khN.| 3. tAhi tapavara0 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -63 ] kUNikanRpavarNanam 117 __ adhikRtavAcanAyAM tu catuzcAmaravAlavIjitAGga iti vyaktaM, vAcanAntare tu 'cauhi-yapavara-girikuhara-vicaraNa-sumuiya-niruvahaya-camarapacchimasarIra-saMjAyasaMgayAhiM', cauhi yatti-catasRbhiH, 'tAhiya'tti kvacit tatra tAbhizca tathAvidhAbhirvarNakavarNitasvarUpAbhiH cAmarAbhiH kalita iti yogaH, iha ca cAmarazabdasya napuMsakaliGgatve'pi strIliGganirdezo lokarUDheH chAndasatvAdvA na duSTaH, pravaraM yadgirikuharaM-parvatanikuJjastatra yadvicaraNaM-saJcaraNaM tena sumuditAatihaSTA nirupahatAzca-upaghAtarahitA ye camarA:- ATavyagovizeSAsteSAM yatpazcimazarIraM-dehasya pazcimo bhAgastatra yAH saJjAtA-utpannAH saGgatAzca-anavadyAstAstathA tAbhiH, 'amaliyasiyakamala-vimalujjaliya-rayayagirisihara-vimala-sasikiraNa-sarisakaladhoyanimmalAhiM' amalitam-amaditaM yatsitakamalaM-puNDarIkaM tathA vimalam-nirmalam ujjvalitamuddIptaM yadrajatagirizikharaM-vaitADhyagirikUTaM tathA vimalA ye zazikiraNAstatsadRzyo yAstAstathA tAzca tAH kaladhautanirmalAzca-rUpyavadujjvalA iti samAso'tastAbhiH, 'pavaNAhaya-cavalalaliya-taraMgahattha-naccaMta-vIipasariya-khIrodaga-pavarasAgaruppUra-caMcalAhiM' pavanAhatA:vAyupreritAzcapalA:-taralA lalitA-manoharAstaraGgahastAH-pratanukallolapANayastaiH nRtyanniva nRtyan yaH sa tathA vIcayo-mahAkallolAstaiH prasRtazca-vistAramupagataH sa cAsau kSIrodakazca-kSIrAkArajala: sa cAsau pravarasAgarazceti karmadhArayastasya ya utpUra:-prakRSTaH pravAhaH sa tathA tadvaccaJcalA yAstAstathA tAbhiH, 'mANasasara-parisarapariciyAvAsa-visayavesAhiM,' iha haMsavadhUbhiriva kalita ityanena sambandhaH, mAnasAbhidhAnasarasaH parisare-prAnte paricitaH-punaH punaH kRta AvAsonivAso yakAbhistAstathA tAzca tA vizadaveSAzca-dhavalAkArA iti karmadhArayo'tastAbhiH, 'kaNagagirisihara-saMsiyAhiM' kanakagire:-meroranyasya vA yacchikharaM tatsaMsRtA yAstAstathA tAbhiH, uppaiya-turiya-cavala-jaiNa-sigghavegAhiM haMsavadhUyAhiM ceva kalie / nANAmaNikaNaga-rayaNa-vimalamahariha-tavaNijjujjala-vicittadaMDAhiM cilliyAhiM Naravati-sirisamudaya-pagAsaNakarIhiM varapaTTaNuggatAhiM samiddharAyakula-seviyAhiM kAlAgaru-pavarakuMdurukka-turukka-varavaNNa-vAsa-gaMdhuddhayAbhirAmAhiM salaliyAhiM ubhao pAsaMpi ukkhippamANAhiM cAmarAhiM suhasItalavAtavItiyaMge A] maMgalajayasaddakayAloe aNegagaNaNAyaka daMDanAyaka rAIsara 1.J0sNghaahi-khN.|| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI aupapAtikasUtram talavara-mADaMbiya-koDuMbiya-ibbha-seTThi-seNAvai-satthavAha-dUta-saMdhivAlasaddhiM saMparivuDe dhavalamahAmehaniggae iva gahagaNa-dippaMta-rikkha-tArAgaNANa majjhe sasivva piyadaMsaNe naravaI majjaNagharAo paDinikkhamai paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva Abhisekke hatthirayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA aMjaNagirikaDasannibhaM gayapatiM naravaI duuruuddhe|| 63 // 'ovaiyauppaiya-turiya-cavala-jaiNa-sigghavegAhiM' avapatitotpatitayo:nipatanotpatanayostvaritacapala:-atyantacapala: javinaH zIghro vegavatAM madhye'tizIghro vegogativizeSo yAsAM tAstathA tAbhiH, 'haMsavadhUyAhiM ceva kalie' haMsikAbhiriva yuktaH, iha ca haMsikAbhizcAmarANAM dhavalatvena daNDoparivatitvena capalatvena ca sAdharmyamiti, tathA 'nANAmaNikaNaga-rayaNa-vimala-mahariha-tavaNijjujjala-vicittadaMDAhiM' nAnAmaNi-kanaka-ratnAnAM sambandhino nirmalA maharihatti-mahArdhAstapanIyojjvalA:-raktavarNasuvarNadIprAH vicitrAvividhacitrA daNDA yAsAM tAstathA, 'cilliyAhiM' dIpyamAnAbhirlI nAbhirvA 'naravaisirisamudayapagAsaNakarIhiMti vyaktaM, 'varapaTTaNuggayAhiM' pradhAnapattanasamudbhavAbhiH, varapattane hi varA: zilpino bhavantIti tatparikarmitA: pradhAnA. bhavantIti varapattanodgatAbhirityuktam, athavA varapaTTanAt - pradhAnAcchAdanakozakAdudgatA-niSkAzitA yAstAstAbhiH, 'samiddharAyakulaseviyAhiMti vyaktaM, 'kAlAguru-pavara-kuMdurukka-turukka-varavaNNa-vAsa1. // "ataH paraM 'jeNeva' ataH pUrvaM bhagavatIvRtyAM (patra 318) aupapAtikasya yaH pAThaH uddhRtosti sa prastutapAThAt bhinno labhyate - 'evaM jahA uvavAie jAva' ityanenedaM sUcitam aNegagaNanAyaga-daMDanAyaga-saIsara-talavara-mADaMbiyakoDuMbiya-maMti-mahAmaMti-gaNaga-dovAriya-amacca-ceDa-pIDhamadda-Nagara-nigama-seTThi-seNAvai-satthavAha-dUyasaMdhipAlasaddhiM saMparivuDe dhavalamahAmehaniggae viva gahagaNadippaMtarikkhatA rAgaNamajhe sasivva piyadaMsaNe naravaI majjaNagharAo paDinikkhamai majjaNagharAo paDinikkhamittA jeNeva / prastuta sUtrasya aSTAdaze sUtre bhagavatIvRttau (463) ca parivAravarNanepi IdRzaH pATho labhyate - aNegagaNanAyaga-daMDanAyaga-rAIsara-talavaramADaMbiya-koDuMbiya-maMtimahAmaMti-gaNaga-dovAriya-amacca-ceDa-pIDhamadda-nagara-nigama-seTThi-satthavAha-dUya-saMdhivAlasaddhi saMparivuDe / yatra rAjJaH parivAravarNanaM tatraitAdRzaH pATho labhyate, yatra ca janasamUha varNanaM tatra maMtimahAmaMti' AdipadAni naiva dRzyante / draSTavyaM prastutasUtrasya 52 sUtraM tathA bhagavatIvRttAvapi patra (463) uddhRtaH aupapAtikapAThaH - 'mAhaNA bhaDA johA mallaI lacchaI aNNe ya bahave rAisaratalavaramADaMbiya koDuMbiyaibbhaseTThiseNAvai tti / prastutaprakaraNe janasamUhavarNakaH pAThaH kenApi kAraNena praviSTo'bhUt iti smbhaavyte|" iti V pR. 40 TippaNa 15 / / 2. garu. khaM. JI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 sUtra -64] kUNikasya samavasaraNagamanam gaMdhuddhayAbhirAmAMhiM' kAlAguru:-kRSNAguruH pravarakundurukkaM pradhAnacIDA turukkaM-silhakaM varavarNa:pradhAnacandanam etairyo vAso-vAsanaM tasmAdyo gandhaH-saurabhyam udbhUta-udbhUtastenAbhirAmA-ramyA yAstAstathA tAbhiH, 'salaliyAhiM'ti vyaktam, 'ubhao pAsaMpi'tti ubhayorapi pArzvayorityarthaH, 'ukkhippamANAhiM cAmarAhiM'tti vyaktaM, kalita iti vartate, 'suhasIyalavAyavIiyaMge 'tti samutkSipyamANacAmarANAmeva yaH zubhaH zItalazca vAtastena vIjitamaGgaM yasya sa tatheti / ____ito'dhikRtavAcanA-'maMgalajayasaddakayAloe' maGgalAya jayazabdaH kRto janenAlokedarzane yasya sa tathA, 'aNegagaNanAyage'tyAdi pUrvavat // 63 / / 64 - tae NaM tassa kUNiyassa raNNo bhiMbhasAraputtassa AbhisekkaM hatthirayaNaM dUrUDhassa samANassa tappaDhamatAe ime aTThamaMgalagA purao ahANupuvvIe saMpaTThitA, taM jahA- sotthiya-sirivaccha-NaMdiyAvatta-vaddhamANaga-bhaddAsaNa-kalasa-macchadappaNA, tayANaMtaraM ca NaM punnakalasabhiMgAraM, divvA ya chattapaDAgA sacAmarA', daMsaNa-raiya-Aloya-darisaNijjA vAuddhayavijaya-vejayaMtI ya UsiyA gagaNatalamaNulihaMtI purao ahANupuvvIe saMpaTThiyA / tayANaMtaraM veruliyabhisaMta-vimaladaMDaM palaMbakoraMTamalladAmovasobhiyaM caMdamaMDalanibhaM samUsiyaM vimalaM AtavattaM pavaraM sIhAsaNaM ca maNikaNagapAdapIDhaM saMpAuyAjogasamAuttaM bahukiMkara-kammakara-purisa-pAyattaparikkhittaM purao ahANupuvIe sNptttthiyN| ___ [64] 'puNNakalasabhiMgAraM 'ti jalaparipUrNau ghaTabhRGgArAvityarthaH / 'divvA ya chattapaDAgA' divyeva divyA-zobhanA sA ca chatreNa saha patAkA chatrapatAkA, 'sacAmara 'tti cAmarayuktA, 'daMsaNaraiya-Aloya-darasaNijjA' darzane-rAjJo dRSTimArge racitA-vihitA darzanaracitA darzane vA 1. garu: - khaM.J / evamagre'pi / 2. khaM. / 0kka saccIDA-mu. J // 3.khaM. / / sovatthiya - mu. V JI 4. "divvAyavattapaDAgA (rAya0 sU. 50) rAyapaseNaiyasUtravRttau (pR. 108) 'divyAtapatrapatAkA' iti vyAkhyAtamasti ata: divvAyavattapaDAgA' iti pAThaH phalito bhavati / sambhAvyate lipidoSeNa vakArasthAne chakAro jAta: tena pAThaparivartanamabhUt" iti V pR. 41 TippaNa 1 / / 5. 0rAdarasara0 bhaga. vR. 479 A / / 6. varamaNirayaNapA0 / mu.|| 7. sapAuyAuga0 pu pre / / sapAuyAjuga0 iti bhagavatIvRttau patra 479 / / 8. bahudAsIdAsakiMkara0 pu pre.. // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI aupapAtikasUtram sati ratidA-sukhapradA darzanaratidA AlokaM-dRSTipathaM yAvadRzyate ityuccatvena yA sA AlokadarzanIyA tataH karmadhArayaH, 'vAuyavijayavejayaMtI' vAtenodbhUtA-utkampitA vijayasUcikA vaijayantI pArzvato laghupatAkikAdvayayutaH patAkAvizeSa eva, Usiya'tti utsRtAUrvIkRtA 'sapAuyAjogasamAuttaM 'ti sva:-svakIyo rAjasatka ityartho yaH pAdukAyogaHpAdukAyugaM tena samAyuktaM yattattathA, 'bahukiMkara-kammakarapurisa-pAyattaparikkhittaM' bahavo ye kiGkarAH-pratikarma prabhoH pRcchApUrvakAriNaH karmakarA:-tadanyathAvidhAste ca te puruSAzceti samAsaH, pAdAtaM ca-padAtisamUhastaiH parikSiptaM yattattathA, kvacit 'dAsI-dAsa-kiMkara tayANaMtaraM bahave laDiggAhA, kuMtaggAhA, cAvaggAhA, cAmaraggAhA, pAsaggAhA, potthayaggAhA, phalagaggAhA, pIDhaggAhA, vINaggAhA, kutuvaggAhA, haDapphaggAhA purao ahANupuvvIe saMpaTThiyA / tayANaMtaraM bahave daMDiNo, muMDiNo, sihaMDiNo, jaDiNo, 'piMchiNo, hAsakarA, DamarakarA, cATukarA, vAdakarA, kaMdappiyA, davakarA, kokkuiyA, 'kiDDakarA, vAyaMtA, gAyaMtA, hasaMtA, NaccaMtA, bhAsaMtA, sAsaMtA sAveMtA, rakkhaMtA, AloaMca karemANA jaya jaya sadaM pauMjamANA purao ahANupavvIe sNpttiaa| kammakarapurisa-pAyattaparikhitta'miti dRzyate, tatra dAsyaH-ceTyo dAsA: ceTakAH / 'laTThiggAha'tti kASThikAH, kvacidRzyate 'asilaTThiggAhA' tatra asi:-khaGgaH sa eva yaSTi:daNDo'siyaSTiH, athavA asizca yaSTizceti dvandvaH, kuntAni cAmarANi ca pratItAni, pAzAdyUtopakaraNam uttrastAzvAdibandhanAni vA, cApaM-dhanuH, pustakAni- AyavyayaparijJAnahetulekhakasthAnAni paNDitopakaraNAni vA phalakAni-sampuTakaphalakAni kheTakAnivA avaSTambhanAni vA dyUtopakaraNAni vA pIThakAni-AsanavizeSA vINA:-pratItAH kutupaH-pakvatailAdibhAjanaM haDappho -drammAdibhAjanaM tAmbUlArthe pUgaphalAdibhAjanaM vA / 1. B khN.J| atyuccastvena-mu. / / 2. khaM. J / ussiya-mu. // 3. kUya0 pupre. harSa0 / kuMtuggAhA-mu. / kUvagAhA JI kUvaggAhA-V / kUvayagAhA iti bhagavatIsUtravRttau patra 479 / / kutuya0 khaM. // 4. haDappayaggAhA-B | haDappagAhAv // 5. picchiNo-JV pAThA. / picchI-iti TIkAmadhye saGgrahagAthAyAM pAThaH / / 6. kiTTikarA-mu. / kiTTikarA ya, vAyaMtA ya, gAyaMtA ya, hasaMtA ya, NaccaMtA ya, bhAsaMtA ya, sAveMtA ya, rakkheMtA ya AloaM-BI J pratau pAThe kvacida bhinnatA dRzyate / / 7. khaM. / kunta cA0 mu. J // 8. khaM. J / Ayapari0 mu. / 9. 0ppo- bhagaH vR.J|| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -64] kUNikasya samavasaraNagamanam 121 'sihaMDiNo'tti zikhAdhAriNaH 'piJchiNo'tti mayUrAdipicchavAhinaH 'Damarakara 'tti viDvarakAriNaH 'davakara 'tti parihAsakAriNaH 'cATukara 'tti priyavAdinaH 'kaMdappiya'tti kAmapradhAnakelikAriNaH 'kokkuiya'tti bhANDA bhANDaprAyA vA 'sAsiMtA ya'tti zikSayantaH 'sAveMtA' iti idaM cedaM ca parutparAri vA bhaviSyati ityevambhUtavacAMsi zrAvayantaH zapanto vA 'rakkhaMtA' ya tti anyAyaM rakSantaH, kvacid 'rAviMtA ya'tti rAvayantaH zabdAn kArayanto' rAmayanto vA 'AloyaM' tti avalokanaM rAjAdeH kurvantaH, iha game kAnicit padAni na spRSTAni spaSTatvAt, saGgrahagAthAzcAsya gamasya kvacid dRzyante tadyathA "asi-laTThikuMta-cAve cAmarapAse ya phalaga potthe ya / vINA-kUyaggAhe tatto ya haDapphagAhe ya // 1 // daMDI muMDI sihaMDI picchi jaDiNo ya hAsakiDDA ya / davakArA caTukArA kaMdappiya kokkuIgA ya // 2 // gAyaMtA vAyaMtA naccaMtA taha hasaMta haasiNtaa| sAveMtA rAveMtA AloyajayaM pauMjaMtA // 3 // " tayANaMtaraM ca NaM jaccANaM taramallihAyaNANaM harimelA-maula-malliyacchANaM caMcuccita-lalita-pulita-cala-cavala-caMcala-gatINaM laMghaNa-vaggaNadhAvaNa-dhoraNa-tivaI-jaiNa-sikkhitagatINaM lalaMta-lAma-galalAyavarabhUsaNANaM muhabhaMDaga-uccUlaga-AthAsaga-ahilANa-camarI-gaMDaparimaMDiya-kaDINaM kiMkaravarataruNapariggahiyANaM aTThasayaM varaturagANaM purao ahANupuvIe saMpaTThiyaM / ___ 'taramallihAyaNANaM' ti taro-vego balaM vA tathA "mala malla dhAraNe" tatazca taromallItarodhArakaH vegAdikArako hAyana:-saMvatsaro vartate yeSAM te taromallihAyanAH, yauvanavanta ityarthaH, atasteSAM varaturaGgANAmiti yogaH, vAcanAntare tvevamadhIyate-'varamallibhAsaNANaM' pradhAnamAlyavatAm, ata eva dIptimatAM cetyarthaH, 'harimelA-maula-malliyacchANaM' harimelA1. J / 0nto vA AloyaMto rAma0 khaM. // 2. haDDapha0 khN| haDappa0J / / 3. bhagavatIsUtravRttau (pa. 479) atra varamallihANANaM iti. pAThaH, 'varamallihAyaNANaM' 'varamallibhAsaNANaM' iti tatraiva pAThabhedau // 4. AA cihnadvayamadhyavartipATha: pu pre. mu. JL bhaga. vR. pa. 479 v pAThAM. vRttau vAcanAntare ca asti / V.N. nAsti / / 5. 0puliyavikkamavilAsigaINaM - iti bhaga. vR. 479 B || 6. 0thAsaga-milANa-camarIgaMDa0 pu pre. / / . thAsagamilANacamara0 bhaga. vR. pa. 479 / / 7. BkhaM. J / mallo-mu. / / 8. caturatu0 B / caturaMgANA J zrI aupa. 16 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI aupapAtikasUtram vanaspativizeSastasyA mukulaM-kuDmalaM mallikA ca-vicakilastadvadakSiNI yeSAM te tathA teSAM, zuklAkSNAmityarthaH, 'caMcucciya-laliya-puliya-cala-cavala-caMcala-gatINaM' caMcucciyaMti prAkRtatvena caJcuritaM-kuTilagamanam athavA caJcuH-zukacaJcustadvadvakratayetyarthaH, uccitamuccatAkaraNaM pAdasya uccitaM vA-utpATanaM pAdasyaiva caJcuccitaM tacca lalitaM cavilAsavadgatiH pulitaM ca-gativizeSaH prasiddha eva evaMrUpA, calAnAm-asthirANAM ca satAM capalebhyaH sakAzAccaJcalA atIva caTuletyartho, gatiryeSAM te tathA teSAM, 'laMghaNa-vaggaNadhAvaNa-dhoraNa-tivaIjaiNa-sikkhiya-gatINaM' laGghanaM-ga"deratikramaNaM valganam-utkuInaM dhAvanaM-zIghramRjugamanaM dhoraNaM-gaticAturyaM tripadI-bhUmau padatrayanyAsaH jayinI cagamanAntarajayavatI javinI vA-vegavatI zikSitA-abhyastA gatiryaiste tathA teSAM, 'lalaMtalAmagalalAya-varabhUsaNANaM' lalanti-dolAyamAnAni lAmaMti-prAkRtatvAdramyANi galalAtAni- kaNThe nyastAni varabhUSaNAni yeSAM te tathA teSAM, 'muhabhaMDaga-ocUlaga-thAsagamilANa-camarIgaMDa-parimaMDiyakaDINaM' mukhabhANDakaM-mukhAbharaNam avacUlA:-pralambamAnagucchAH sthAsakAzca-AdarzakAkArA yeSAM te tathA milANatti-paryANairathavA amlAna:-amaMlinaiH camarIgaNDaiH-cAmaradaNDaiH parimaNDitA kaTiryeSAM te tathA tataH karmadhArayo'tasteSAM, 'kiMkaravarataruNapariggahiyANaM'ti vyaktam / athAdhikRtavAcanA'nuzrIyate-thAsaga-ahilANa-cAmaragaNDa-parimaMDiyakaDINaM' thAsagaahilANatti iha matvarthIyalopAt sthAsakA-'hilANavatAmityarthaH, ahilANaM camukhasaMyamanaM, zeSaM prAgvat / tayANaMtaraM ca NaM IsidaMtANaM IsimattANaM IsituMgANaM IsiucchaMgavisAladhavaladaMtANaM kaMcaNakosI-paviTThadaMtANaM kaMcaNamaNirayaNabhUsiyANaM varapurisArohagasusaMpauttANaM aTThasayaM kuMjaravarANaM purao ahANupubbIe saMpaTThiyaM / gajavarNake 'IsidaMtANaM'ti ISat-manAg dantAnAm 'IsiucchaMgavisAladhavaladaMtANaM' utsaGga iva utsaGgaH-pRSThadeza ISadutsaGge vizAlA ye yauvanArambhavatitvAtte tathA te ca te dhavaladantAzceti samAso'tasteSAm / 'kaMcaNakosI-paviTThadaMtANaM' kAJcanakozI-suvarNakholA, 'varapurisArohagasusaMpauttANaM'ti kvacidRzyate, tatra ArohakA:-hastipakAH / 1. uccitA0 khaM. // 2. BJ1 kaNThenA''ttAni -ma. // 3. IsI0 / evamagre'pi // 4. pa.pre. / / gayANaM - ma.v J // 5. khN.| gajavarNake-mu. J nAsti / 6. utsaGga iva-mu. nAsti / uccha0 khaM. evamagre'pi // . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -64] kUNikasya samavasaraNagamanam 123 tayANaMtaraM ca NaM sacchattANaM sajhayANaM saghaMTANaM sapaDAgANaM satoraNavarANaM saNaMdighosANaM sakhikhiNijAlaparikhittANaM hemavaya-citta-tiNisa-kaNagaNijutta-dAruyANaM kAlAyasa-sukayaNemi-jaMtakammANaM susiliTTha-vattamaMDaladhurANaM AinnavaraturagasusaMpauttANaM kusalanaraccheyasArahi-susaMpaggahiyANaM - 'hemajAla-gavakkhajAla-khikhiNi-ghaMTAjAlaparikkhittANaMbattIsatoNaparimaMDiyANaM sakaMkaDavaDiMsagANaM sacAvasarapaharaNAvaraNabhariyajuddhasajjANaM aTThasayaM rahavarANaM purao ahANupuvIe saMpaTThiyaM / 'sajhayANaM sapaDAgANa'mityatra dhvajo-garuDAdiyuktastaditarA tu patAkA, 'sanaMdighosANaM'ti nandI-dvAdazatUryanirghoSaH, tadyathA "bhaMbhA 1 mauMda 2 maddala 3 kaDaMba 4 jhallari 5 huDukka 6 kaMsAlA 7 / kAhala 8 talimA 9 vaMso 10 saMkho 11 paNavo 12 ya bArasamo // 1 // " 'sakhikhiNIjAlaparikkhittANaM' saha kiGkiNIkAbhi:-kSudraghaNTikAbhiH yajjAlaMjAlakaM tadAbharaNavizeSastena parikSiptAH-parikaritA ye te tathA teSAM, 'hemavaya-cittateNisa-kaNaganijjutta-dAruyANaM' haimavatAni-himavagirisambhavAni citrANi-vividhAni tainizAni-tinizAbhidhAnatarusambandhIni kanakaniyuktAni-suvarNakhacitAni dArukANi-kASThAni yeSu te tathA teSAM, 'kAlAyasa-sukayanemi-jaMtakammANaM'ti kAlAyasena- lohavizeSeNa suSTha kRtaM neme:-cakragaNDadhArAyAH yantrakarma-bandhanakriyA yeSAM te tathA teSAM, 'susiliTTha-vattamaMDaladhurANaM'ti suSTha zliSTA vRttamaNDalA-atyarthaM maNDalA dhUryeSAM te tathA teSAM, kvacidRzyate 'susaMviMddhacakkamaMDaladhurANaM' susaMviddhAni-kRtasadvedhAni cakrANi-rathAGgAni yeSAM maNDalA ca-vRttA dhUryeSAM te tathA teSAm, 'AiNNavaraturagasusaMpauttANaM' AkIrNAH-jAtyAH, 'kusalanara-ccheyasArahi-susaMpagga-hiANaM' kuzalanarA-vijJapuruSAste ca te chekasArathayazcaAzukAriprAjitAra iti samAsaH, taiH suSTha saMpragRhItA ye te tathA teSAM, kvacitpaThyate 'hemajAla-gavakkhajAla-khikhiNi-ghaMTAjAla-parikkhittANaM' hemajAlaM-sauvarNa AbharaNavizeSa: gavAkSa jAlaM-jAlakopetA gavAkSAH kiGkiNyaH-kSudraghaNTikAH ghaNTAstu-bRhadghaNTAstAsAM yajjAlaMsamUhastattathA, hemajAlAdibhiH parikSiptAH-parikaritA ye te tathA teSAM, 'battIsatoNapari1. -- cihnadvayamadhyavartipATha: / pu.pre. asti, mu. VJ nAsti / 2. pu.pre. / / rahANaM - mu. VJ / 3. tilimA - khaM. J. // 4. J / lohamaloddha(?) vi0 khaM. // 5.Asanavi0 BJ || Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI aupapAtikasUtram maMDiyANaM'ti dvAtriMzatA toNaiH-bhastrakaiH parimaNDitA ye te tathA teSAM, kvacitpaThyate 'battIsatoraNaparimaMDiyANaM'ti dvAtriMzadvibhAgaM yattoraNaM tena parimaNDitAnAM, 'sakaMkaDavaDeMsagANaM' saha kaGkaTaiH-kavacairavataMsakaizca-zekharakaiH zirastrANairvA ye te tathA teSAM, 'sacAvasarapaharaNAvaraNabhariyajuddhasajjANaM' saha cApazaraiH-dhanurbANairyAni praharaNAni-khaDgAdIni AvaraNAni ca-sphurakAdIni, teSAM, bharitA-bhRtA ata eva yuddhasajjA:-raNaprahvA ye te tathA teSAm / tayANaMtaraM ca NaM asi-satti-kuMta-tomara-sUla-laula-bhiMDimAladhaNupANisajjaM pAyattANIyaM purao ahANupuvvIe saMpaTThiyaM // 64 // ___'asi-satti-kuMta-tomara-sUla-leula-bhiMDimAla-dhaNupANisajjaM' asyAdIni prasiddhAni navaraM-zakti:-trizUlaM zUlaM-tvekazUlaM laulotti-lakuTa: bhiNDimAlaM-rUDhigamyaM, tataH asyAdIni pANau-haste yasya tattathA tacca tatsajjaM ca-praguNaM yuddhasyeti samAsaH, 'pAyattANIyaMti pAdAtAnIkaM-padAtikaTakaM (granthAgraM 2000) vAcanAntare punaH 'sannaddhabaddhavammiyakavayANaM' tatra baddhaM kazAbandhanAt varmitaM ca-varmIkRtaM tanutrANahetoH zarIre niyojanAt kavacam-aGgarakSako yaiste tathA, sannaddhAzca , te sannahanyA bandhanAbaddhavarmitakavacAzceti samAsasteSAm, 'uppIliyasarAsaNavaTTiyANaM' utpIDitA-AropitapratyaJcA zarAsanapaTTikA-dhanuryaSTiryaiH, athavA-utpIDitA-bAhau baddhA zarAsanapaTTikA-dhanurdaNDAkarSaNe bAhurakSArthaM ca carmapaTTo yaiste tathA teSAM, 'pinaddha-gevejja-vimala-varabaddhaciMdhapaTTANaM' pinaddhaM-parihitaM graiveyaka-grIvAbharaNaM yaiste tathA, vimalo varo baddhaH zirasIti gamyaM cihnapaTTo1. ito'gre pu.pre madhye adhikaH pAThaH ittham - "tayANaMtaraM ca NaM hayANIyaM gacchati, tayANaMtaraM ca NaM gaya-NIyaM, tayANaMtaraM ca NaM rahANIyaM gacchati, tayANaMtaraM ca NaM pAyattANIyaM gacchati, tayANaMtaraM ca NaM bahave asiladigAhA kuMtaggAhA cAvaggAhA cAmaraggAhA pAsaggAhA phalagaggAhA potthaggAhA vINaggAhA kUyaggAhA haDappagAhA purao ahANupuvvIe saMpaTThiyA / asilaTThikoMtacAva cAmarapAse ya phalagapotthe ya / vINAkUyaggAhe tattoya haDappaggAhA ya / tayANaMtaraM ca NaM bahave daMDiNo muMDiNo chihiMDiNo pichiNo jaDiNo hAsArA davagArA cATugArA kaMdappiyA kokuiyA ya gAyaMtA naccaMtA ya hAsaMvetA ya sAvitA ya rAvitA ya AlogaM ca karemANA juyasadaM ca pauMjamANA purao ahANupuvvIe saMpaTThiyA / daMDImuMDisihaMDI piMchIjaDiNo ya hAsakiDDA ya / davakArA caTukArA kaMdappiyA kokkuiyA ya / gAyaMtA vAyaMtA naccaMtA taha hasaMtahAsitA sAveMtA rAveMtA AloyajayaM pauMjaMtA / tae NaM tassa kuNiyassa purao mahaM AsA AsavArA ubhao pAsiM NAgA NAgavarA piTTao rahA rahasaMgellI" / 2. JI 0lauDa0 khaM. // 3. JI lauDotti- khaM. // 4. JkhaM. / ca-ma. nAsti / / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -64-65 ] kUNikasya saparivAraM prayANam 125 vIratAsUcako * netrAdivastramayaH paTTo yaiste tathA, tataH karmadhArayo'tasteSAM, 'gahiyAuhappaharaNANaM' gRhItAnyAyudhAni-khaDgAdIni praharaNAya yaiste tathA teSAm, athavAAyudhAnyakSepyANi praharaNAni tu kSepyANIti A vizeSaH // 64 // 65 - tae NaM se kUNie rAyA hArotthaya-sukaya-raitavacche kuMDalaujjovitANaNe mauDadittasirae NarasIhe NaravatI pariMde Naravasabhe maNuyarAyavasabhakappe abbhahiyaM rAyateyalacchIe dippamANe hatthikhaMdhavaragate sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM setavara-cAmarAhiM uddhavvamANIhiM uddhavvamANIhiM vesamaNe viva NaravatI amaravati-saNNibhAe iDDIe pahiyakittI haya-gaya-raha-pavarajohakalitAe cAuraMgiNIe seNAe samaNugammamANamagge jeNeva puNNabhadde ceie teNeva pahArettha gamaNAe // 65 // __ [65] athAdhikRtavAcanA'nuzrIyate-'tae NaM se kUNie rAyA' AityAdi mahaM AsA' ityetadantaM sugamaM vyAkhyAtaprAyaM ca, navaraM 'pahArettha gamaNAe'tti sambandhaH, narasIhe zUratvAt naravaI svAmitvAt nariMde paramaizvaryayogAt naravasabhe aGgIkRtakAryabharanirvAhakatvAt 'maNuyarAyavasahakappe' manujarAjAnAM-nRpatInAM vRSabhA nAyakAzcakravatina ityarthaH, tatkalpaHtatsannibha uttarabharatArddhasyApi sAdhane pravRttatvAt, evaMvidhazca 'vesamaNe viva' yakSarAja iva, tathA 'naravatI amaravaisannibhAe iDDIe pahiyakittI' narapatirasau kevalamamarapatisannibhayA RddhyA prathitakIrtiH-vizrutayazA iti, 'jeNeva puNNabhadde 'tti yasyAmeva dizi pUrNabhadraM caityaM 'teNeva'tti tasyAmeva dizi 'pahArittha'tti pradhAritavAn-vikalpitavAn pravRtta ityarthaH, 'gamaNAe'tti gamanAya gamanArthamiti // 65 // 66 - tae NaM tassa kUNiyassa raNNo bhibhasAraputtassa purao mahaM AsA AsadharA ubhato pAsiM NAgA NAgadharA piTThato rahasaMgalli // 66 // ... [66] 'mahaM Ase'tti mahAzvA-bRhatturaGgAH 'Asadhara 'tti azvadhArakapuruSAH 'Asavara 'tti pAThAntaraM, tatra kimbhUtA azvA ityAha-'azvavarAH' azvAnAM madhye pradhAnAH 'nAga'tti hastinaH 'nAgadhara 'tti hastidhArakapuruSAH pAThAntaraM tathaiva, 'rahasaMgelli'tti rathasamudAya: // 66 / / 1. A cihnadvayamadhyavartivRttipATha: J nAsti // 2. "ataH paraM bhagavatIvRttau (patra 319) 'pAlaMbapalaMbamANapaDasukayauttarijje' iti pAThaH ullikhito'sti, parantu prastuta sUtre naiSa pATho lbhyte|" iti v pR. 42 TippaNe 11 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI aupapAtikasUtram 67 - tate NaM se kUNie rAyA bhiMbhasAraputte abbhuggatabhiMgAre paggahitatAliyaMTe Usavitasetachatte pavIjitavAlavIjaNIe A dAmeNaM dharijjamANeNaM seyavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM uddhavamANIhi A savviDDIe savvajuttIe savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvAdareNaM savvavibhUIe savvavibhUsAe savvasaMbhameNaM 'savvapagatIhiM savvanAyagehiM savvatAlAyarehiM savvorohehiM / savvapuppharvatthagaMdhamallAlaMkAreNa savvatuDiyasaddasanninAeNaM mahayA iDDIe, mahayA juttIe, mahayA baleNaM, mahayA vAhaNeNaM, mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagappavAieNaM saMkha-paNava-paDaha-bheri-jhallari-kharamuhI-huDukka-muravamuiMga-duMdubhi-nigghosaNAdiyaraveNaM caMpaM nagariM majjhaMmajjheNa Nigacchar3a // 17 // _[67] 'tae NaM se kUNie' ityAdi sugamaM, navaram asya nirgacchaMtItyanena sambandhaH, tathA 'abbhuggayabhiMgAre 'tti abhyudgata:-abhimukhamudgata-utpATito bhRGgAro yasya sa tathA, 'paggahiyatAliyaMTe' pragRhItaM . tAlavRntaM yaM prati sa tathA, 'Usaviyaseyacchatte' ucchritazvetacchatraH, 'pavIiyavAlavIyaNIe' pravIjitA vAlavyajanikI yaM prati sa tathA, 'savviDDIe'tti samastayA''bharaNAdirUpayA lakSmyA, yukta iti gamyam, evamanyAnyapi padAni, navaraM 'juttIe'tti saMyogena parasparocitapadArthAnAM 'baleNaM'ti sainyena 'samudaeNaM'ti parivArAdisamudAyena 'AdareNaM'ti prayatnena -- vibhUIe 'tti vicchana 'vibhUsAe'tti ucita nepathyAdikaraNena 'saMbhameNaM'ti bhaktikRtautsukyena, kvacididaM padacatuSkamadhikaM dRzyate'pagatIhiMti kumbhakArAdizreNibhiH 'nAyagehiMti nagarakaTakAdipradhAnaiH 'tAlAyarehiti tAlAdAnena prekSAkAribhiH daNDapAzikairvA 'savvorohehiMti sarvAvarodhaiH-samastAnta:puraiH 'savvapupphagaMdha( vAsa )mallAlaMkAreNaM'ti puSpANi-agrathitAni vAsAH-pratItA: mAlyAni tu-grathitAni etAnyevAlaGkAro mukuTAdirvA, samAsazca samAhAradvandvaH, kvacidRzyate 'savvapupphavatthagaMdhamallAlaMkAravibhUsAe'tti, vyaktaM ca, "savvatuDiyasabasanninAeNaM'ti sarvatUryANAM yaH zabdo-dhvaniryazca saGgato ninAdaH-pratizabdaH sa tathA tena, pUrvoktAnAmRddhyAdi1. "jambUdvIpaprajJaptau (3/179) etatsUtraM pUrvaM vidyate, tatazca rAjavarNakasUtraM vartate / iha ca rAjavarNakasUtraM pUrvamasti tatazca 'AsA AsadharA' etatsUtramasti / jambUdvIpaprajJapteH kramaH samyak pratibhAti / prastuta sUtre na jAne kena kAraNena kramaviparyayo jAtaH" iti V pR. 43 TippaNe 1 // 2-3. AADD cihnadvayamadhyavartipAThaH pu. pre. L asti, mu.v J nAsti / / 4.0vattha0 mu. nAsti, pu pre asti / / 5. mahayA vAhaNeNaM - pu. pre. / asti, mu. VJ nAsti / / 6. khaM. 0kA yasya sa-mu. / 0kA yaM sa - BJ // 7. vibhUe - JB khaM. // 8. savvaturiya0 khaM. J . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -67-68 ] kUNikasya samavaraNagamanam 127 padArthAnAM sarvatve satyapi mahattvaM na syAdapItyata Aha-'mahayA iDDIe' ityAdi mahaddhA, yukta iti gamyam, evamanyAnyapi padAni, 'mahayA varaturiya-jamagasamaga-ppavAieNaM'ti mahatAbRhatA varatUryANAM yamakasamakaM-yugapat yatpravAditaM-dhvanitaM tattathA tena, 'saMkha-paNavapaDaha-bheri-jhallari-kharamuhi-huDukka-murava-muiMga-duMdubhi-nigghosanAiyaraveNaM'ti zaGkhaHpratItaH paNavastu-bhANDapaDaho laghupaTaha ityanye, paTahastvetadviparItaH, bherI-mahAkAhalA jhallarI-valayAkArA ubhayato baddhA kharamuhI-kAhalA huDukkA-pratItA murajo-mahAmardalo mRdaGgo-mardalaH dundubhI-mahADhakkA eSAM yo nirghoSa:- nAditarUpo ravaH sa tathA tena, tatra nirghoSo-mahAdhvani ditaM tu-zabdAnusArI nAda iti / / 67 / / __68- tae NaM tassa kUNiyassa raNNo caMpaM nagariM majhaMmajjheNa niggacchamANassa A 'siMghADaga-tiya-caukka-caccara-caummuha-mahApahesu A bahave atthatthiyA, kAmatthiyA, bhogatthiyA, lAbhatthiyA, iDDisiyA kibbisiyA karoDiyA kAravAhiyA saMkhiyA cakkiyA naMgaliyA muhamaMgaliyA vaddhamANA pUsamANavA khaMDiyagaNA tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM ___ [68] 'atthatthiyA' dravyArthinaH 'kAmatthiyA' manojJazabdarUpArthina: 'bhogatthiyA' manojJagandharasasparzArthinaH 'lAbhatthiyA' bhojanamAtrAdiprAptyarthinaH 'kidivasiyA' kilbiSikAH paravidUSakatvena pApavyavahAriNo bhANDAdayaH 'karoDiyAH' kApAlikAH tAmbUlasthagikAvAhakA vA 'kAravAhiyA' karapIDitA, nRpAbhAvyavAhino vA, 'saMkhiyA' zAGkhikAH candanagarbhazaGkhahastA, mAGgalyakAriNaH zaGkhavAdakA vA 'cakkiyA' cAkrikAzcakrapraharaNAH, kumbhakAratailikAdayo vA 'naMgaliyA' galAvalambitasuvarNAdimayalAGgalAkAradhAriNo bhaTTa 1. vara0B khaM. J nAsti // 2. J laghupaDaha- khaM. / 3. kharamukhI - khaM.J / / 4. vAdita0 JB ||5. AA cihnamadhyavartipATha: pu. pre. [ asti, mu. JV nAsti // 6. iDDisiyA - pu. pre. / asti mu. VJ nAsti / "iDDisiya" tti ruDhigamyAH, 'kiTTisiya'tti kilviSikA bhANDAdaya ityarthaH / kvacit kiTTisika sthAne 'kivvisiya' tti paThyate (bhagavatI0 vRtti patra 481) / " iti v pR. 43 TippaNe 11 // 7. "pUsamANavA (bha. vRttipatra 481) ataH paraM bhagavatIvRttau 'khaMDiyagaNA' iti pATho nAsti, kintu tatra trINi pAThAntarANi ullikhitAni santi -- 'ijjisiyA piMDisiyA ghaMTiya' tti kvacidRzyate tatra ca ijyAM - pUjAmicchantyeSayanti vA ye te ijyaiSAsta eva svArthike kapratyayavidhAnAt ijyaiSikAH, evaM piNDaiSikA api, navaraM piNDo-bhojanam, ghaNTikAstu ye ghaNTyA caranti tAM vA vAdayanti / " v . 43 TippaNe 12 // 8. mayadaladhAriNo-iti jambUdvIpapra. TIkA pR.142 / / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI aupapAtikasUtram maNAmAhiM maNobhirAmAhiM A 'urAlAhiM, kallANAhiM, sivAhiM, dhannAhiM, maMgallAhiM, sassirIyAhiM,A hiyayagamaNijjAhiM, hiyayapalhAyaNijjAhiM, 'mitamahura-gaMbhIragAhigAhiM, aTThasaiyAhiM apuNaruttAhiM - vaggUhiM jayavijayamaMgalasaehiM aNavarayaM abhinaMdaMtA ya abhithuNaMtA ya evaM vadAsI'jaya jaya naMdA jaya jaya bhaddA bhadaM te, ajiyaM ca jiNAhi sattupakkhaM, jiyaM ca pAlehi mittapakkhaM, jiyavigyo vi ya vasAhi taM deva ! sayaNamajjhe iMdo iva devANaM, camaro iva asurANaM, caMdo iva tArANaM, dharaNo iva nAgANaM, vizeSAH karSakA vA 'muhamaMgaliyA' mukhe maGgalaM yeSAmasti te mukhamAGgalikA:-cATukAriNa: 'vaddhamANA' skandhAropitapuruSAH 'pUsamANavA' pUSyamAnavA mAgadhAH 'khaMDiyagaNA' chAtrasamudAyA: 'tAhiM'ti tAbhirvivakSitAbhirityarthaH, vivakSitatvamevAha-'iTThAhiM' iSyante sma itISTA-vAJchitAstAbhiH, prayojanavazAdiSTamapi kiJcitsvarUpataH kAntaM syAdakAntaM cetyata Aha-'kaMtAhiM' kamanIyazabdAbhiH 'piyAhiM'ti 'priyArthAbhiH 'maNuNNAhiM' manasA jJAyante sundaratayA yAstA manojJAH, bhAvataH sundarA ityarthastAbhiH 'maNAmAhiM' manasA amyantegamyante punaH punaryAH sundaratvAtizayAttA mano'mAH tAbhiH 'maNobhirAmAhiti tatra mano'bhividhinA bahukAlaM yAvat ramayantIti mano'bhirAmA atastAbhiH, vAcanAntarAdhItamatha prAyo vAgvizeSaNakadambakam 'urAlAhiM' udArAbhiH zabdato'rthatazca 'kallANAhiM' kalyANAbhi:-zubhArthaprAptisUcikAbhiH 'sivAhi' upadravarahitAbhiH zabdArthadUSaNarahitAbhirityarthaH 'dhaNNAhiM' dhanyAbhi:-dhanalambhikAbhiH 'maMgallAhiM' maGgale-anarthapratighAte sAdhvIbhiH 'sassirIyAhiM' sazrIkAbhiH zobhAyuktAbhiH 'hiyayagamaNijjAhi' hRdayagamanIyAbhiH, subodhAbhirityarthaH, "hiyayapalhAyaNijjAhiM' hRdayaprahlAdanIyAbhiH hRdayagatakopazokAdigranthivilayanakarIbhirityarthaH, 'miyamahuragaMbhIragAhigAhiM' mitA:-parimitAkSarAH madhurAH-komalazabdAH gambhIrA-mahAdhvanayaH duravadhAryamapyarthaM zrotRn grAhayanti yAstA grAhikA:, 1. AAcihnadvayamadhyavartipATha: pu. pre. / vRttau vAcanAntare ca asti mu. VJ nAsti // 2. / pu.pre. / 'miyamahuragaMbhIrasassiriyAhiM' ti kvacidRzyate (bhaga. vRttipatra 482) v 43 TippaNa 13 // 3. 00 cihnadvapamadhyavartipATha: / pu. pre. vRttau asti mu. V J nAsti / 4. jayavijayamaMgalasaehiM - pu. pre. / bhaga. vR. 520 A nAsti / / 5. sattupakkhaM - mu. V. N.J nAsti / bhaga. vR. 520 A pu. pre. / asti / 6. mittapakkhaM - mu. V.N.J nAsti / bhaga. vR. 520 A pu. pre. / asti / 7. / pu. pre. | jiyamajjhe vasAhi - mu. V. N.J | 8. maGga B khaM. J / 9. B khaM. J / priyArthibhi:- mu. // 10. 0zayAttA(nnA-J) mano'mA: maNo0 mu.|| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -68] kUNikasya jayajayakArAdiH 129 tataH padacatuSTayasya karmadhArayo'tastAbhiH, 'aThThasaiyAhiM' 'arthazatAni yAsu santi tA arthazatikAstAbhiH, athavA saiyAo bahulatvamarthataH saiyAo aTThasaiyAo tAhiM 'apunaruktAbhi'riti vyaktaM, 'vaggUhiti vAgbhiH- gIbhiH, ekAthikAni vA prAya iSTAdIni vAgvizeSaNAnIti, 'jayavijayamaMgalasaehiM' jayavijayetyAdibhirmaGgalAbhidhAyakavacanazatairityarthaH, 'aNavarayaM' 'abhinaMdaMtA ya' abhinandayantazca-rAjAnaM samRddhimantamAcekSANAH 'abhithuNaMtA ya' abhiSTuvantazca rAjAnameveti 'jaya jaya NaMdA !' jaya jayeti sambhrame dvirvacanaM nandati-samRddho bhavatIti nandastasyAmantraNamidam, iha ca dIrghatvaM prAkRtatvAt, athavA jaya jaya tvaM jagannanda-bhuvanasamRddhikAraka ! 'jaya jaya bhaddA !' prAgvat, navaraM bhadraH- kalyANavAn kalyANakArI vA 'jaya jaya nandA bhadraM te' prAgvadeva, navaraM bhadraM te tava bhavatviti zeSaH, 'ajiya'mityAdInyAzaMsanAni vyaktAni / bharaho iva maNuyANaM, bahUI vAsAI, bahUI vAsasayAI, bahuiM vAsasahassAI, bahuiM vAsasayasahassAiM aNahasamaggo ya haTTatuTTho paramAuM pAlayAhi iTThajaNasaMparivuDo caMpAe nayarIe annesiM ca bahUNaM gAmAgara-nagara-kheDa-kabbaDadoNamuha-maDaMba-paTTaNA-''sama-saMvAha-sannivesANaM AhevaccaM porevaccaM bhaTTittaM sAmittaM mahayarattaM ANA-Isara-seNAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayA''hayanaTTa-gIya-vAiya-taMtI-tala-tAla-tuDiya-ghaNa-mudiMgapaDuppavAditaraveNaM vipulAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharAhitti kaTTa jaya jaya sadaM pauMjaMti // 68 // 'iMdo ivetyAdi viharAhi'tti etadantaM vAcanAdvaye'pi vyaktaM, navaram'aNahasamaggo 'tti anagho-nirdoSaH samagraH-samagraparivAraH 'haTTatuDhe 'tti atIva tuSTaH 'paramAuM pAlayAhi'tti tatkAlApekSayA yadutkRSTamAyustat paramAyuH 'gAmAgara-nagara-kheDakabbaDamaDaMba-doNamuha-paTTaNA-''sama-saMvAha-saMnivesANaM' grAmo-janapadAdhyAsitaH AkarolavaNAdyutpattibhUmiH nagaram-avidyamAnakaraM kheTaM-dhUlIprAkAraM karbarTa-kunagaraM maDambamavidyamAnAsannasaMnivezAntaraM droNamukhaM-jalapatha-sthalapathopetaM pattanaM-jalapathopetameva sthalapathopetameva vA, pattanaM ratnabhUmirityanye, AzramaH-tApasAdyAvAsaH saMvAha:-parvatanitambAdidurge 1. addhao B / / 2. ardha0 BJ || 3. ardhapAtikA BJ || 4. sai bahuphalatva0 J mu. / / 5.0cakSamANAH- BJ || 6. khN.| jaya tvaM-mu. J / 7. ti kaTu abhinaMdaMti ya abhithuNaMti ya tae NaM |-pu. pre. / / 8. B khaM. / 0sannani0 mu.|| zrI aupa. 17 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI aupapAtikasUtram sthAnaM sannivezo-ghoSaprabhRtiriti 'AhevaccaMti AdhipatyaM tadAzritalokebhya Adhikyena teSvavasthAyitvaM 'porevaccaM 'ti purovartitvam-agresaratvaM 'bhaTTittaM 'tti bhartRtvaM poSakatvaM 'sAmittaM'ti svasvAmisambandhamAnaM 'mahayarattaM' mahattaratvaM tadAzritajanApekSayA mahattamatA 'ANAIsara-seNAvaccaM' AjJezvara-AjJApradhAno ya: senApati:-sainyanAyakaH tasya bhAvaH karma vA AjJezvarasenApatyaM 'kAremANe 'tti anyaiH kArayan 'pAlemANe 'tti svayameva pAlayanniti, 'mahayA''hayanaTTa-gIya-vAiya-taMtI-tala-tAla-tuDiya-ghaNa-muiMgapaDuppavAiyaraveNaM' mahatA raveNeti yogaH, Ahayatti-AkhyAnakapratibaddham ahataM vAavyavacchinnam AhataM vA-AsphAlitaM yannATya-nATakaM tatra yadgItaM ca geyaM vAditaM ca-vAdyaM tattathA tathA tantrI ca-vINA talatAlAzca-hastAsphoTaravAH talA vA-hastAH tAlA:-kaMzikAH tuDiyatti-zeSatUryANi ca ghanamRdaGgazca-meghadhvanirmalaH paTupravAdito-dakSapuruSAsphAlita iti karmadhArayagarbho dvandvaH, tatazca eteSAM yo ravaH sa tathA tena // 68 // 69 tae NaM se kUNie rAyA bhibhisAraputte nayaNamAlAsahassehiM pecchijjamANe pecchijjamANe, hiyayamAlAsahassehiM abhiNaMdijjamANe abhiNaMdijjamANe maNoraha-mAlAsahassehiM vicchippamANe vicchippamANe, vayaNamAlAsahassehiM abhithuvvamANe abhithuvvamANe, kaMtisohaggaguNehiM patthijjamANe patthijjamANe, aMgulimAlAsahassehiM dAijjamANe dAijjamANe, dAhiNahattheNaM bahUNaM naranArisahassANaM aMjalimAlAsahassAiM paDicchamANe paDicchamANe, maMjumaMjuNA ghoseNaM ApaDipucchamANe ApaDipucchamANe, bhavaNapaMtIsahassAI samaicchamANe samaicchamANe, - taMtI-tala-tAla-tuDiya-gIya-vAiyaraveNaM mahureNaM maNahareNaM jayasaDhugghosavisaeNaM maMjumaMjuNA ghoseNaM appaDibujjhamANe 1.J / mahayaragattaM - khaM. / maharayagattaM-B // 2-3. AjJaizvara - khaM. J // 4. kaMtiruvasohagga0 pu. pre.bhagavatIsUtravRtti patra 483 / kaMtidivvasohagga0 B.V. pAThAM. / kaMtisohagga0 mu. V || 5. aMgulimAlAsahassehiM dAijjamANe dAijjamANe - 1 pu. pre. bhagavatIvRttau patra 483 asti / mu. VJ nAsti / / 6. J / paDibajjhamANe - ma. / appaDibajjhamANe bhaga. va. 483 A "apratibuddhyamAnaH zabdAntarANyavadhArayan apratyuhyamAno vA anapihayamANamAnaso vairAgyagatamAnasAtvAda"iti tatraiva vyAkhyA / "prastutasUtrasya vAcanAntare paryuSaNAkalpe (sUtra 75) 'apaDibujjhamANe' tathA jambUdvIpaprajJaptau (3/ 186) 'apaDibujjhamANe' iti pATho labhyate / " iti V pR. 44 TippaNe 10 // 7. --- cihnadvayamadhyavartipAThaH pu. pre. L asti, bhagavatIvRttau pa. 483 pAThabhedapUrvaka: asti, J nAsti / / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 sUtra -69] kUNikavarNanam [69] 'nayaNamAlAsahassehiti nayanamAlA:-zreNisthitajananetrapatayaH tAsAM yAni sahasrANi tAni tathA taiH, 'hiyayamAlAsahassehiM abhinaMdijjamANe abhinaMdijjamANe 'tti janamanaHsahasraiH samRddhimupanIyamAno jaya jIva nandetyAdiparyAlocanAditi bhAvaH, 'unnaijjamANe 'tti kvacidRzyate, tatra unnatiM kriyamANa-unnatiM prApyamANa iti 'maNorahamAlAsahassehi vicchippamANe' etasya vAse vatsyAma ityAdibhirjanavikalpaiH vizeSeNa spRzyamAna ityarthaH 'vayaNamAlAsahassehiM abhithuvvamANe 'tti vyaktaM, 'kaMtisobhaggaguNehiM patthijjamANe patthijjamANe' kAntyAdiguNairhetubhUtaiH prArthyamAno-bhartRtayA svAmitayA vA janenAbhilaSyamANaH 'maMjumaMjuNA ghosepha ApaDipucchamANe' ma maJjunA-atikomalena ghoSaNa-svareNa ApratipRcchan-praznayan praNamataH svarUpAdivArtA 'paDibujjhamANe 'tti pAThAntare, pratibuddhayamAno jAgrad, apaMcalAyamAna ityarthaH, 'apaDibujjhamANe 'tti pAThAntaraM, tatrApratyUhyamAnaHanapahriyamANamAnasa ityarthaH 'samaIcchamANe 'tti samatigacchannatikrAmannityarthaH, vAcanAntare tvevaM 'taMtI-tala-tAla-tuDiya-gIya-vAiyaraveNaM'vyaktameva, kiMvidhena raveNetyAha-madhureNa, ata eva 'maNahareNaM' tathA 'jayasaDhugghosavisaeNaM maJjumaJjuNA ghoseNaM'ti jayeti zabdasyAbhidhAnasya udghoSa:-udghoSaNaM vizadaM-spaSTaM yatra sa tathA tena, maJjuma nA-komalena ghoSeNa-dhvaninA 'apaDibujjhamANe'tti prAgvat / / apaDibujjhamANe, kaMdara-girivivara-kuharagirivara-pAsAduddhaghaNabhavaNadevakula-siMghADaga-tiya-caukka-caccara-ArAmujjANa-kANaNa-sabhA-pavApadesa-desabhAge paMDiMsuAsayasahassasaMkulaM karate hayahesiya-hatthigulugulAiyarahaghaNaghaNasaddamIsaeNaM ya mahayA kalakalaraveNa ya jaNassa mahureNa pUrayaMte sugaMdhavarakusumacunnauvviddhavAsareNukavilaM nabhaM kareMte kAlAgaru-kuMdurukkaturukkadhUvanivaheNa jIvalogamiva vAsayaMte samaMtato khubhiyacakkavAlaM paurajaNabAla-vuDDapamuiyaturiyapahAviavi( vA )ulAulabolabahulaM nabhaM karate -caMpaM nagariM majjhaMmajjheNaM niggacchai niggacchittA jeNeva punnabhadde ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAtIe titthagarAisese pAsai, pAsittA AbhisekkaM hatthirayaNaM Thavei, ThavettA 1. J mu. / manaH samR0 khaM. / / 2. Ji0Na pddi-mu.| 0NApaDipu0 khaM. / 0Na paripu0 B // 3. JkhaM. / A0mu. nAsti / / 4: paDi0 khaM. / aparivajjha0 B // 5. J / 0icchAmANatti0 khaM. // 6. paDisadda0 iti harSapuSpA, sNskrnne|| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI aupapAtikasUtram abhisekkAo hatthIrayaNAo paccoruhati, paccoruhittA avahaTTa paMca rAyakakuhAI taM jahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo 'bAlavIyaNaM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taM jahA- sacittANaM davvANaM viosaraNayAe, acittANaM davvANaM aviosaraNayAe egasADiyauttarAsaMgakaraNeNaM, cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM maNaso egattIbhAvakaraNeNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti, karettA vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA naccAsanne nAidUre sussUsamANe namaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMjalikaDe tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai taM jahA-kAiyAe, vAiyAe, mANasiyAe, kAiyAe tAva saMkuiyaggahatthapAe sussUsamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsai / vAiyAe jaM jaM bhagavaM vAgarei evameaM bhaMte! tahameyaM bhaMte! avitahameyaM bhaMte! asaMdiddhameyaM bhaMte! icchiyameyaM bhaMte! paDicchiyameyaM bhaMte ! icchiya-paDicchiyameyaM bhaMte! se jaheyaM tubbhe vadaha apaDikUlamANe pajjuvAsai / mANasiyAemahayAsaMvegaM jaNaittA, tivvadhammANurAgaratte pajjuvAsati // 69 // 'kaMdara-girivivarakuharagirivara-pAsAduddhaghaNabhavaNa-devakula-siMghADaga-tiga-caukka caccara-ArAmujjANa-kANaNa-sabhA-pavA-padesa-desabhAge' kandarANi-do girINAM vivarakuharANi-guhAH parvatAntarANi vA, girivarA:-pradhAnaparvatAH prAsAdAH-saptabhUmikAdayaH UrdhvaghanabhavanAni-uccAviralagehAni devakulAni-pratItAni zRGgATaka-trika-catuSka-catvarANi prAgvat, ArAmA:-puSpajAtipradhAnAH vanaSa?khaNDAH udyAnAni-puSpAdimavRkSayuktAni kAnanAninagarAd dUravartIni, sabhA-AsthAyikAH, prapA-jaladAnasthAnam eteSAM ye pradezadezarUpA bhAgAste tathA tAn, tatra pradezA-laghutarA bhAgA dezAstu-mahattarAH, ''paDiMsuAsayasahassa 1. bAlaviyaNi - L pu. pre. V JI 2. ito'gre pu. pre. madhye adhikaH pAThaH- "egasADiyaM uttarAsaMgaM karei ega02 AyaMte cokkhe paramasutIbhUte samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigamaNeNaM taM jahA hatthikhaMdhaviTuMbhaNayAe hatthikhaMdhapaccoruhaNayAe egasADiyaM uttarAsaMgakaraNeNaM cakkhuphAse aMjalipagaheNaM maNaso egattIbhAvakaraNeNaM // " 3. nagarAdUra0 khaM.J | 4. JIOzarUpA - khaM. / / 5. khaM. JI paDisadda(DisuA)saya0 mu. / / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -69-70 ] rAjJIsubhadrAdivarNanam 133 saMkulaM kareMte' prAkRtatvena bahuvacanArthe ekavacanamatra, tataH pratizabdalakSasaGkalAn kurvan kUNiko nirgacchatIti sambandhaH, tathA 'hayahesiya-hatthigulugulAiya-rahaghaNaghaNasaddamIsaeNaM mahayA kalakalaraveNa va jaNassa mahureNa pUrayaMte' ityatra nabha ityanena sambandhaH, pradezadezabhAgAn vetyanena, 'sugaMdhavarakusumacuNNauvviddhavAsareNukavilaM nabhaM kareMte' sugandhInAM varakusumAnAM cUrNAnAM ca uvviddha:-UrdhvaM gato yo vAsareNuH-vAsakaM rajaH tena yatkapilaM tattathA 'nabhaM'ti nabha AkAzaM kurvan, 'kAlAguru-kuMdurukka-turukkadhUvanivaheNa jIvalogamiva vAsayaMte' jIvalokaM vAsayanniva, zeSaM prAgvat, 'samaMtao khubhiyacakkavAlaM' sarvataH kSubhitAni cakravAlAni-janamaNDalAni yatra nirgamane tattathA tadyathA bhavatItyevaM nirgacchatItyevaM sambandhaH, tathA 'paurajaNabAla-vuDDapamuiya-turiyapahAviyavAulAulabolabahulaM nabhaM kareMte' pracurajanAzca athavA paurajanAzca bAlavRddhAzca ye pramuditAstvaritapradhAvitAzca-zIghraM gacchantasteSAM vyAkulAkulAnAm-ativyAkulAnAM yo bolaH sa bahulo yatra tattathA tadeva bhUtaM nabhaH kurvanniti / athAdhikRtavAcanA'nuzrIyate-'adUrasAmaMte' anikaTAsanne ucite deze ityarthaH, 'Thavei 'tti sthirIkaroti / 'avahaTTa'tti apahRtya-parityajya 'rAjakakuhAI 'ti nRpacihnAni upphesaM'ti mukuTaM 'vAlavIyaNiyaMti cAmaraM 'sacittANaM davvANaM visaraNayAe'tti puSpAdisacetanadravyatyAgena 'acittANaM davvANaM aviu saraNayAe'tti vastrAbharaNAdyacetanadravyANAmatyajanena 'cakkhuphAse 'tti bhagavati dRSTipAte 'hatthikkhaMdhaviTThabhaNayAe 'tti vAcanAntaraM, tatra hastilakSaNo ya: skandhaH-pudgalasaJcayastasya yA viSTambhanA-sthApanA sA tathA tayA, 'tikkhutto'tti trikRtvaH trIn vArAnityarthaH 'AyAhiNapayAhiNaM'ti AdakSiNAt-dakSiNapArthAdArabhya pradakSiNo-dakSiNapArzvavartI yaH sa AdakSiNapradakSiNastaM karoti, dakSiNapArzvatastriomyatItyarthaH 'vaMdatI'tyAdi prAgvat // 69 // 70 - tae NaM tAo subhaddAppamuhAo devIo aMto aMtepuragayAo - sayasahassapAgehi tellehiM abbhaMgiyAo samANIo sukumAlapANipAdAhiM itthiyAhiM cauvvihAe suhaparikammaNAe saMvAhaNAe saMvAhijjaMti taM jahAaTThi-maMsa-tayA-roma-suhAe vAhuyasubhagasovatthiya-baddhamANa-pUsamANava 1. JI0bahalaM - khaM. // 2. J / uphesaM - khaM. // 3. viSkambhanA - khaM. // 4. -- cihnadvayamadhyavartipATha:- pu.pre. vRttau vAcanAntare'pi asti, mu. V nAsti / pratau itthaM pAThaH - aMto aMtouraMsi vhAyA jAva pAucchittAo . savvAlaMkAravibhUsiyAo bahuhiM // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI aupapAtikasUtram jayavijayamaMgalasaehiM abhithuvvamANIo abhithuvvamANIo tihiM udaehiM majjAvijjaMti taM jahA- usiNodaeNaM gaMdhodaeNaM sIodaeNaM aMgapaDAlahi yaMgAo maharihabhaddAsaNe niviTThAo kappAyacheyAyariya-raiyasirasAo maharihagosIsarattacaMdaNaukkiNNagAtasarIrAo, maharihapaDasADagaM parihiyAo, kuMDalaujjoviyANaNAo, hArotthayaraiyavacchAo, muddiyApiMgalaMgulIo AviddhamaNisuvaNNasuttAo, pAlaMbapalaMbamANa-sukatapaDauttarijjAo, kappAyacheyAyariyasukayaraiyaavvAyamalladAmAo NANAvihasurabhikusumamaghamaghaMtIo mahayA gaMdhaddhaNi muyaMtIo bhogalacchIe uvagUDhasavvadehAo - bahUhiM [70] subhaddAppamuhAo'tti subhadrApramukhAH dhAriNyAH subhadreti nAmAntaraM sambhAvyate, tenetthaM nirdezaH, kvacid dhAriNIppamuhAo ityetadeva dRzyate, 'aMto aMteuraMsi pahAyAo'tti anta:-madhye antaHpurasyetyarthaH, vAcanAntaraM punaH sugamameva, navaraM 'vAhuyasubhagasovatthiyabaddhamANa-pussamANava-jayavijaya-maMgalasaehiM abhithuvva-mANIo' vyAhRtaM subhagaM yeSAM te vyAhRtasubhagAste ca te sauvastikAzca-svastivAdakA iti samAsaH, te ca baddhamAnA:kRtAbhimAnAH pUSyamAnavAzca-mAgadhA iti dvandvasteSAM yAni jayavijayetyAdikAni maGgalazatAni tAni tathA taiH, 'kappAyacheyAyariya-raiyasirasAo' kalpAkena-zirojabandhakalpajJena chekenanipuNenA''cAryeNa-antaHpurocitazilpinA racitAni zirAMsi-upacArAt zirojabandhanAni yAsAM tAstathA, 'mahayA gaMdhaddhaNi muyaMtIo' mahatIM gandhadhrANiM muJcantyaH / khujjAhiM celAhiM vAmaNiyAhiM vaDabhiyAhiM babbariyAhiM, paUsiyAhiM, joNiyAhiM, paNhaviyAhiM, IsiNiyAhiM, thAruNiyAhiM, lAsiyAhiM, lausiyAhiM, damilIhiM, sIhalIhiM, ArabIhiM, paliMdIhiM, pakkaNIhiM, bahalIhiM, maruMDIhiM, sabarIhiM, pArasIhiM, nANAdesIhi, videsaparimaMDitAhiM, iMgitaciMtita-patthita -vijANiyAhiM, sadesanevattha-gahiyavesAhiM, viNIyAhiM ceDiyAcakkavAla-varisadhara-kaMcuijja-mahattaravaMdaparikkhittAo aMtepurAo 1. subhadda0 khaM. J // 2. 0mANagapusamANagajaya0 khaM. J // 3. cilAiyAhiM-pupre. / cilAIhiM -VJ // 4. pu.pre.|| palhaviyA hiM - V / 5. pu.pre.LJ / vAsiiyAhiM - mu. / 6. muruMDIhiM-mu. / muraMDIhiM- rAjapra. sU. 804 v saMskaraNe / / 7. V / 'tamaNogata vi0 pu. pre. L // 8. viNIyAhiM - pu. pre. asti, v mu. J nAsti // . Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -70.] rAjJInAM prabhupArzve Agamanam 135 niggacchaMti niggacchittA jeNeva pADiyakkajANAiM teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA pADiyakka-pADiyakkAI jattAbhimuhAI juttAiM jANAI durUhaMti, durUhittA niyagapariyAlasaddhi saMparivuDAo caMpaM nayariM majhamajheNaM niggacchaMti, niggacchittA, jeNeva punnabhadde ceie teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAdIe titthagarAtisese pAsaMti pAsittA pADiyakka-pADiyakkAiM jANavAhaNAI ThaveMti, ThavettA jANavAhaNehito paccorubhaMti paccorubhittA bahuhiM khujjAhiM jAva parikkhittAo jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigamaNeNaM abhigacchaMti taM jahA- sacittANaM davvANaM viosaraNayAe acittANaM davvANaM aviosaraNayAe viNaoNayAe gAyalaTThie cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM maNaso egattIbhAvakaraNeNaM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tiktto AyAhiNapayAhiNaM kareMti, karettA vaMdati namasaMti, vaMdittA namaMsittA kUNiyaM rAyaM purao kaTTu ThitiyAo ceva saparivArAoA sussUsamANIo namaMsamANIoA abhimuhAo viNaeNaM paMjalikaDAo pajjuvAsaMti // 70 // . . athAdhikRtavAcanA 'khujjAhiM'ti kubjikAbhiH 'celAhiM', ti ceTikAbhiH anAryadezotpannAbhirvA yuktA iti gamyaM, 'vAmaNIrhi' atyantahasvadehAbhiH hrasvonnatahRdayakoSThAbhirvA 'vaDabhiyAhiM'ti vaTabhikAbhirvakrAdha:kAyAbhiH 'babbarIhiMti barbarAbhidhAnAnAryadezotpannAbhiH, evamanyAnyapi SoDaza padAni, 'nANAdesIhiM' nAnAjanapadajAtAbhiH, 'videzaparimaMDiyAhiM' videzaH parimaNDito yakAbhistAstathA 'videsaparipiDiyAhiM'ti vAcanAntaraM, tatra videze paripiNDitA-militA yAstAstathA tAbhiH, iMgiya-ciMtiya-patthiya-viyANiyAhiM' iGgitenaceSTitena cintitaM prArthitaM ca vastu jAnanti yAstAstathA, pAThAntare 'iMgiya-ciMtiya-patthiyamaNogataviyANiyAhiM' iGgitena cintitena prArthitena manogate-manasi vartamAne 1. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. [ asti // 2. khaM. / cintitaprArthitamano 0 / cintitaprArthite - mu.|| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aupapAtikasUtram vacanAdinA'nupadarzite vijAnanti yAstAstathA tAbhiH, 'sadesaNevatthagahiya-sAhiM' svadezanepathyamiva gRhIto veSo yakAbhistAstathA tAbhiH, tathA 'ceDiyAcakkavAla-varisadharakaMcuijja-mahattaravaMdaparikkhittAo' varSadharAH- vaddhitakAH kaJcukinastaditare ca ye mahattarAantaHpurarakSakAsteSAM yadvandaM tena parikSiptA yAstAstathA, 'niyagaparipAlasaddhi saMparivuDAo'tti nijakaparivAreNa luptatRtIyaikavacanadarzanAt sAdhu-saha saMparivRtA:-tenaiva pariveSTitAH 'ThiyAo ceva'tti UrdhvasthitA eveti / / 70 // 71 - tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kUNiyassa raNNo bhibhisAraputtassa subhaddApAmokkhANa ya devINaM tIse ya mahatimahAliyAe isiparisAe maNiparisAe jaiparissAe- khattiyaparisAe mAhaNaparisAe- devaparisAe aNegasayAe aNegasayavaMdAe aNegasayavaMdapariyAlAe ohabale aibale mahabbale aparimiyabala-viriya-teya-mAhappa-kaMtijutte sAraya-navatthaNiyamahuragaMbhIra-koMcaNigghosa-duMdubhissare ure vitthaDAe, kaMThe vaTTiyAe, sire samAiNNAe, agaralAe amammaNAe / phuDavisara( ya )mahuragaMbhIragAhi [gAe / savvakkharasannivAiyAe suvvattakkharasannivAiyAe puNNarattAe savvabhAsANugAmiNIe savvasaMsayavimoyaNIe apuNaruttAe sarassatIe joyaNanIhAriNA sareNaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsai arahA dhamma parikahei / __ [71] 'tIse ya mahaimahAliyAe' tasyAzca mahAtimahatyAH, gurukANAM madhye'tigurukAyA ityarthaH, 'isiparisAe'tti pazyantIti RSayasta eva pariSat-parivAraH RSipariSattasyA atizayajJAnisAdhUnAmityarthaH, dharmaM kathayatIti yogaH, 'muNiparisAe' maunavatsAdhUnAM vAcaMyamasAdhUnAmityarthaH, 'jaiparisAe 'tti yatante cAritraM prati prayatA bhavantIti yatayastatpariSadazcaraNodyatasAdhUnAmityarthaH, 'aNegasayavaMdAe'tti anekAni zatapramANAni vRndAni 1. B khaM.J / 0nupadezite - mu. // 2. JI0viMda0 khaM. // 3. JI varddhata0 khaM. // 4. khaM / pariyAla0 mu.J / / 5. -- cihnadvayamadhyavartipATha: pu. pre. L asti, v mu. nAsti // 6. aNegasayavaMdaparisAe pu. pre.| parivArAe - mu. v pAThAM0 / / 7. cihnadvayamadhyavartipAThaH / pu. pre. asti, J nAsti / rAyapaseNIyavRttau pa. 116 itthaM pATha: aupapAtikasya uddhRto'sti "agarayAe (agaggayAe-iti becaradAsa saMpA. saMskaraNe) amammaNAe phuDavisayamahuragaMbhIragAhiyAe savvakkharasannivAiyAe girAe savvabhAsANugAmiNIe savvasaMsayavimoyaNIe apuNaruttAe srssiie|" 8. savva saMsayavimoyaNIe / pu.pre. asti / V mu. nAsti / / 9.0Sada: cAruNo0 BJ // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -71] prabhuvIrasya dharmakathanam 137 yasyAm anekazatAni vA vRndAni yasyAM sA tathA tasyAH, 'aNega-sayavaMdapariyAlAe' anekazatamAnAni yAni vRndAni tAni parivAro yasyAH sA tathA tsyaaH| kimbhUto bhagavAnityAha'ohabale 'tti avyavacchinnabalaH 'aibale 'tti atizAyibalaH 'mahabbale 'tti prazastabala: 'aparimiyabalavIriyateyamAhappakaMtijutte' aparimitAni-anantAni yAni balAdIni tairyukto yaH sa tathA, tatra balaM-zArIraH prANaH vIrya-jIvaprabhavaM tejo-dIptiH mAhAtmyaM-mahAnubhAvatA kAnti:-kAmyatA, 'sAraya-navatthaNiya-mahura-gaMbhIra-kuMcanigghosa-duMdubhissare' zAradaMzaratkAlInaM yannavastanitaM-meghadhvanitaM tadiva madhuro gambhIrazca krauJcanirghoSavacca dundubheriva ca svaro yasya sa tathA, kimbhUtayA kathayA dharmaM kathayatItyAha- 'ure vitthaDAe' urasi vistRtayA uraso vistIrNatvAt, sarasvatyeti yogaH kaMThe vaTTiyAe' galavivarasya vartulatvAt 'sire samAiNNAe' mUrdhani saGkIrNayA AyAmasya mUrjA skhalitatvAt 'agaralAe'tti suvibhaktAkSaratayA 'amammaNAe'tti anapakhaJcayamAnayA 'suvvattakkharasannivAiyAe' suvyaktaH akSarasannipAto-varNasaMyogo yasyAM sA tathA tayA 'puNNarattAe'tti pUrNA ca svarakalAbhiH raktA ca-geyarAgAnuraktA yA sA tathA tayA, kvacididaM vizeSaNadvayaM-'phuDavisayamahuragaMbhIragAhiyAe' sphuTavizadA-atyantavyaktAkSarA sphuTaviSayA vA- sphuTArthA, madhurA-komalA gambhIrA-mahatI grAhikA-aklezenArthabodhikA, eteSAM karmadhArayo'tastayA, 'savvakkharasaNNivAiyAe' sarvAkSarANAM sannipAta:-avatAro yasyAmasti sarve vA'kSarasannipAtA:- saMyogAH santi yasyAM sA sarvAkSarasannipAtikA tayA, 'sarassaie' vANyA 'joyaNanIhAriNA' yojanAtikrAmiNA svareNa 'addhamAgahAe bhAsAe'tti "rasorlasau( zau) mAgadhyA' 'mityAdi yanmAgadhabhASAlakSaNaM tenAparipUrNA prAkRtabhASAlakSaNabahulA arddhamAgadhItyucyate / tesiM savvesiM AyariyamaNAriyANaM agilAe dhammaM Aikkhai sA viya NaM addhamAgahA bhAsA savvesiM tesiM AriyamaNAriyANaM * dupayacauppayamiyapasupakkhisirIsivANaM appaNo sabhAsAe pariNAmeNaM pariNamai, taM jahA-atthi loge, atthi aloge, asthi jIvA, asthi ajIvA, atthi baMdhe, atthi mokkhe, atthi puNNe, atthi pAve, atthi Asave, atthi saMvare, atthi veyaNA, atthi 1. khaM / yasyAM sA tathA - mu. // 2. ni tAni vRndAni - J // 3. B khaM. J / kaMThe'vaTThiyAe - mu. // 4. JI saGkIrNagrAmasya mUrkhAstulitatvAt - khaM. // 5. sphUTA ma0 B / sphuTA ma0 J // 6. "zrI siddhahemazabdAnuzAsane tu 8-4-288 tamaM sUtraM 'rasorlazau' iti, tatra mAgadhyAmityasyAnuvRtterlAbhAt" iti mu.di. // 7. cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. / asti / mu. nAsti / / 8. appappaNo pu.pre. // zrI aupa. 18 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI aupapAtikasUtram NijjarA, atthi arahaMtA, atthi cakkavaTTI, asthi baladevA, asthi vAsudevA, asthi narakA, asthi neraiyA, atthi tirikkhajoNiyA, atthi tirikkhajoNiNIo, atthi maNussA, atthi maNussIo, atthi mAtA, asthi pitA, atthi risao, atthi devA, atthi devIo, atthi devalogo, asthi siddhA, atthi siddhi, atthi pariNivvANe, atthi pariNivvuyA, A asthi cAraNA, atthi vijjAharA A atthi pANAivAe, atthi musAvAe, evaM adiNNAdANe, mehuNe pariggahe, atthi kohe, evaM mANe, mAyA, lobhe, pejje, dose, kalahe, abbhakkhANe, pesunne, paraparivAe, aratiraI, mAyAmose asthi 'AyariyamaNAriyANaM'ti AryadezotpannataditaranarANAm 'appaNo sabhAsAe pariNAmeNaM pariNamai 'tti AryAdInAmAtmanastatsambandhijIvasya svabhASAyA-nijabhASAyAH sambandhinA pariNAmena-svarUpeNa pariNamati-vartate / yAdRzaM dharmaM kathayati tadarzanArthamAha-'taM jahe'tyAdi, asthi loge' ityAdi kallANapAvae' ityetadantaM, sugamaM, navaraM lokaH-paJcAstikAyamayaH alokaHkevalAkAzarUpaH, anayozcAstitvAbhidhAnaM zUnyavAdanirAsArthaM, tannirAsopapattizca granthAntarAvagamyA, evaM prAyeNottaratrApi, atthi jIvA' astIti kriyAvacanapratirUpako nipAto bahuvacanArtho draSTavyaH, idaM ca lokAyatamataniSedhArthamuktam, 'asthi ajIva'tti puruSAdvaitAdivAMdaniSedhArtham, 'asthi baMdhe atthi mokkhe'tti bandhaH karmaNA jIvasya mokSaH-sakalakarmaviyogaH tasyaiva, etacca dvayaM "saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtireva, nAtme'' tyevaMvidhasAGkhya mataniSedhArthamiti, 'asthi puNNe atthi pAve'tti pApamevApacIyamAnamupacIyamAnaM ca sukhaduHkhanibandhanaM na puNyaM karmAsti, puNyameva copacIyamAnamapacIyamAnaM ca sukhaduHkhaheturna pApamastItyevaMvidhavAdanirAsArthamuktaM jagadvaicitryanibandhanakevalasvabhAvavAdanirAsArthaM vA, 'atthi Asave atthi saMvare' karmabandhaheturAzravaH, AzravanirodhaH saMvaraH, etacca bandha-mokSayoniSkAraNatvapratiSedhArthaM vIryaprAdhAnyakhyApanArthaM vA, atthi veyaNA asthi NijjarA' vedanA-karmaNo'nubhavanaM pIDA vA nirjarA-dezataH karmakSayaH, etacca "nAbhuktaM kSIyate karme' tyetatpratipAdanArtham, arhadAdicatuSkasattAbhidhAnaM tu tadbhuvanAtizAyitvamazraddadhatAM tacchraddhAnotpAdanArthaM, narakanairayikAstitvapratipAdanaM ca pramANAgrAhyatvAtte na santIti mataniSedhArthaM, tiryagAdyastitvapratipAdanaM 1. atthi maNussA asthi maNussIo pu.pre. L asti, mu.V nAsti / / 2. AA cihnadvayamadhyavartipATha: pu. pre. asti mu. v nAsti / / 3. adattAdANe - B.V. || muM.v nAsti / / 4. khaM. J // tacchraddhotpA0 mu.|| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -71] prabhuvIrasya dezanA 139 tu 'pratyakSapramANaMsya bhrAntatvAt kuvAsanAjanyo'yaM tiryagAdipratibhAso na tatsattAnibandhana' iti ye manyante tanmataniSedhArthaM, mAtApitRsattAbhidhAnaM tu ye manyante-'yo'yaM mAtApitRvyapadezaH sa janakatvakRto janakatvAcca yUkAkRmigaNDolakAdI nyapyAzritya sa syAt, na caivaM, tasmAnna vAstavo mAtApitRvyavahAra' iti, tanmatanirAsArthaM, nirAsazca janakatve samAne'pyupakAritvakRtastadvyapadeza iti, tathA ye manyante atIndriyArthadraSTAro na sambhavanti, rAgAdimattvAtpuruSANAm, asmadAdivaditi tanmatanirAsArthamRSisattAbhidhAnaM, tannirAsazca candroparAgAdijJAnAnAmavisaMvAdadarzanAditi, devAdyastitAbhidhAnaM ca ye manyante-"na santi devAdayo'pratyakSatvAt", tanmatavyudAsArthaM, tatra siddhiHISatprAgbhArA niSThitArthatA vA siddhAstu-tadvantaH parinirvANaM-karmakRtasantApopazAntyA susthatvaM parinirvRtAstu-tadvantaH, tathA ye manyante-'prANAtipAtAdayo na bandhamokSahetavo bhavanti, bandhanIyasya mocanIyasya ca jIvasyAbhAvAt', tanmataniSedhArtham 'atthi pANAivAe' ityAdyuktaM, kevalamatra sUtre bandha mokSaheturiti vAkyazeSo dRzyaH, iha ca yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'pejje dose kalahe abbhakkhANe pesunne paraparivAe arairaI mAyAmose 'tti tatra pejjetti-premAnabhivyaktamAyAlobhavyaktikamabhiSvaGgamAnaM 'dose 'tti dveSaH anabhivyaktakrodhamAnavyaktikamaprItimAtraM kalaho-rATI: abhyAkhyAnam-asadoSAropaNaM paizunyaM-pracchannaM sadoSAviSkaraNaM paraparivAdo-viprakIrNaM pareSAM guNadoSavacanam 'arairai'tti aratiH-aratimohanIyodayAccittodvegastatphalA ratiH-viSayeSu mohanIyodayAccittAbhirati: aratiratiH 'mAyAmosi'tti tRtIyakaSAya-dvitIyAzravayoH saMyogaH, anena ca sarvasaMyogA upalakSitAH, athavA veSAntarabhASAntarakaraNena yatparavaJcanaM tanmAyAmRSAvAda micchAdasaNasalle, atthi pANAivAyaveramaNe musAvAyaveramaNe adattAdANaveramaNe mehuNaveramaNe pariggahaveramaNe, atthi kohavivege jAva asthi micchAdasaNasallavivege, savvaM atthibhAvaM atthitti vadati, savvaM natthibhAvaM nasthitti vayai, suciNNA kammA suciNNaphalA bhavaMti, duciNNA kammA duciNNaphalA bhavaMti, phusai punnapAve, paccAyaMti jIvA saphale kallANapAvae // 71 // iti, micchAdasaNasalle tti mithyAdarzanaM zalyamiva vividhavyathAnibandhanatvAt mithyAdarzanazalyam iti| 'pANAivAyaveramaNe' ityAdau tu tatsattAbhidhAnam apramAdasya sarvathA kartumazakyatvena tadasambhava ityetanmataniSedhArthaM, kiM bahunA ?-'savvamatthiyabhAvaM'ti astItikriyAyukto 1. khaM. / 0dInapyA0 mu.| 0kAnapyA0J / / 2. draSTavyaM sthAnAGge 1/114-125 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI aupapAtikasUtram bhAvo'stibhAvastaM, nAstItivivakSAnibandhanabhUto bhAvo nAstibhAvo'tastaM, 'suciNNA kamma'tti sucaritAni tapaHprabhRtIni karmANi-kriyA: 'sucinnaphala 'tti sucaritahetukatvAt puNyakarmabandhAdi tadeva phalaM yeSAM tAni tathA, zubhaphalAnItyarthaH, na niSphalAni nApyazubhaphalAnIti hRdayam, evaM viparyayavAkyamapi, tatazca 'phusai punnapAve' badhnAti jIva: zubhAzubhaM karma sucaritetarakriyAbhiH, tata: 'paccAyaMti'tti jIvAH pratyAjAyante-utpadyante, na punaH "bhasmIbhUtasya zAntasya, punarAgamanaM kutaH ?" ityetadeva nAstikavacanaM satyaM, tatazcotpattau satyAM 'saphale kallANapAvae' saubhAgyAdItaranibandhanatvAt phalavacchubhAzubhaM karmeti / / 71 / / ___72 - dhammamAikkhai iNameva niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale paDipunne saMsuddhe NeyAue sallagattaNe siddhimagge muttimagge nivvANamagge nijjANamagge avitahamavisaMdhi savvadukkhapahINamagge ihaTThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti muccaMti pariNevvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMti / ___[72] prakArAntareNa bhagavato dharmaprarUpaNAM darzayannAha-'dhammamAikkhai ityAdi paDirUve ityetadantam', idaM ca vyaktaM, navaram 'idameva' pratyakSaM 'niggaMthe pAvayaNe' nairgranthaM pravacanaM-. jinazAsanaM 'sacce' sadbhayo hitam 'aNuttare' netaH / pradhAnataramanyadastItyarthaH 'kevale' advitIyaM kevali- praNItaM vA anantaM vA-anantArthaviSayatvAt 'paDipuNNe' pratipUrNamalpagranthatvAdibhiH pravacanaguNaiH 'saMsuddhe' kaSAdibhiH zuddhaM suvarNamiva nirdoSaM guNapUrNatvAt 'NeyAue' naiyAyika-nyAyAnugataM pramANAbAdhitamityarthaH, sallagattaNe' mAyAdizalyakartanaM, tadbhAvitAnAM hi bhAvazalyAni vyavacchedamAyAntIti 'siddhimagge' niSThitArthatvopAyaH 'muttimagge' mukte:-sakalakarmaviyogasya hetuH athavA mukti:-nirlobhatA mArgo yasya prApteH tanmuktimArga 'nijjANamagge' niryANasya-anAvRttikagamanasya mArgo-hetuH, 'nivvANamagge' nirvANasya-sakalasantAparahitatvasya panthAH 'avitahaM' sadbhUtArthaM 'avisaMdhi' aviruddhapUrvAparaghaTTanaM 'savvadukkhappahINamagge' sakaladuHkhaprakSayasya panthAH athavA sarvANi duHkhAni prahINAni yatra santi sa tathA sa mArgaH-zuddhiryatra tattathA, ata eva 'ihaTThiyA jIvA sijhaMti' vizeSataH siddhigamanayogyA bhavanti aNimAdimahAsiddhiprAptA vA bhavanti 'bujhaMti' kevalajJAnaprAptyA 'muccaMti' bhavopagrAhikarmAMzApagamAt 'parinivvAyaMti' 1. mu. J // suracitAni - khaM. // 2. pariNevvaMti - pu. pre. / / 3. khaM. / sallakattaNe - mu. // 4. prAptau - khaM. J // 5. parinivvaMti - khaM.J || Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 sUtra -72 ]. prabhuvIrasya dharmadezanA nirvRtA bhavanti karmakRtasakalasantApavirahAt, kimuktaM bhavatItyata Aha-'savvadukkhANamaMtaM kareMti' iti / egaccA puNa ege bhayaMtAro puvvakammAvaseseNaM A kAlamAse kAlaM kiccA A annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taM jahAmahiDDiesu mahajjutiesu mahAbalesu mahAjasesu mahANubhAgesu mahAsokkhesu dUraMgaesu ciraTThiesu / te NaM tattha devA bhavaMti mahiDDiyA jAva ciraTThiiyA hAravirAiyavacchA jAva pabhAsemANA kappovagA gatikallANA AgamesibhaddA jAva paDirUvA // 72 // ___ 'egaccA' ekAeM:-ekA arcA-manuSyatanurbhAvinI yeSAM te tathA, te punareke kecana 'bhayaMtAro 'tti bhadantAH-kalyANinaH bhaktAro vA-nairgranthapravacanasya sevayitAraH pUrvakarmAvazeSeNa 'aNNayaresu devaloesu'tti anyataradevAnAM madhya ityarthaH, 'mahaDDiesu' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'mahajjuiesu * mahAbalesu mahAyasesu mahANubhAgesu'tti vyAkhyA ca prAgvat, 'dUraMgaiesu'tti acyutAntadevalokagatikeSvityarthaH 'hAravirAiyavacchA' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'kaDaya-tuDiya-thaMbhiyabhuyA aMgaya-kuMDala-maTTagaMDayalakaNNapIDhadhArI vicittahatthAbharaNA divveNaM saMghAeNaM divveNaM saMThANeNaM divvAe iDDIe divvAe juIe divvAe pabhAe divvAe chAyAe divvAe accIe divveNaM teeNaM divvAe lesAe dasa disAo ujjovemANA' iti vyAkhyA cA'suravarNakavad dRzyA, 'kappovaga'tti kalpopagA-devalokajAH 'Agamesibhadda 'tti AgamiSyad-anAgatakAlabhAvi bhadraM-kalyANaM nirvANa-lakSaNaM yeSAM te tathA, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUva'tti vyAkhyA prAgvadeveti // 72 // 73 - tamAikkhai-evaM khalu cauhi ThANehiM jIvA jeraiyattAe kamma pakareMti, pakarettA Neraiesu uvavajjaMti, taM jahA-mahAraMbhayAe mahApariggahayAe paMcidiyavaheNaM kuNimAhAreNaM / evaM eeNaM abhilAveNaM tirikkhajoNiesu 1. AA cihnadvayamadhyavarti pATha / pu.pre.asti, mu.v nAsti // 2. dra.asminneva sUtre || 3 dra.sUtra.47 // 4. a(nuttarA) 'cyutAnta0 iti dayAvimala graMthamAlA saMskAraNe / "eSa eva cet pAThastadA'hamindreSu tAratamyAbhAvAt teNaM tatthetyAdinA ca tadukterasaMgatiH syAditi'' iti tatraiva TippaNe patra 153 / / 5. 0 ttavatthA0 khaM. // 6. pAsAiyA - khaM. // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI aupapAtikasUtram mAillyAe NiaDillayAe aliyavayaNeNaM ukkaMcaNayAe vaMcaNayAe / maNussesu pagatibhaddayAe pagaiviNItatAe sANukkosayAe amacchariyatAe / devesu sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM akAmaNijjarAe bAlatavokammeNaM // 73 // [73] nirgranthapravacanaphalavaktavyatAM nigamayannAha-'tamAikkhai'tti tatpravacanaphalamiti / atha prakArAntareNa dharmamAha-'evaMkhalvityAdi bAlatavokammeNa'mityetadantaM, vyaktameva, navaraM 'eva'miti vakSyamANena prakAreNa, khalukyAlaGkAre, 'kuNimAhAreNaM'ti kuNimaM-mAMsam, 'ukkaMcaNayAe vaMcaNayAe'tti utkaJcanatA mugdhavaJcanapravRttasya samIpavartividagdhacittarakSArthaM kSaNamavyApAratayA'vasthAnaM vaJcanatA-pratAraNaM 'pagaibhaddayAe 'tti prakRtibhadrakatA svabhAvata evAparopatApitA 'sANukkosayAe'tti sAnukrozatA-sadayatA / / 73 // 74 tamAikkhati - jaha nirayA gammatI je nirayA jA ya veyaNA nnire| sArIramANasAiM dukkhAiM tirikkhajoNIe // 1 // mANussaM ca aNiccaM vAhi-jarA-maraNa-veyaNA-paraM / deve ya devaloe deviDDhei devasokkhAiM // 2 // .. naragaM tirikkhajoNiM mANusabhAvaM ca devalogaM ca / 'siddhe ya siddhavasahiM chajjIvaNiyaM parikahei // 3 // jaha jIvA vajjhaMtI muccaMtI jaha ya saMkilissaMti / jaha duHkkhANaM aMtaM kareMti keI apaDibaddhA // 4 // 1. siddhiM ca siddhigamaNaM cha0 pu.pre. / // 2. atra pu.pre. L madhye pAThaH ittham "evaM khalu jIvA nissIlA nivvatA nigguNA nimmerA nippaccakkhANaposahovavAsA mahAraMbhayAe mahApariggahayAe paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM neraiyattAe kammaM pakareMti, pakarettA neraies uvavajaMti tamAikkhai / evaM jIvA nissIlA jAva nippaccakkhANaposahovavAsA mailliyAe NiaDilayAe ukkaMcaNayAe vaMcaNayAe aliyavayaNeNaM kUDatulakUDamANeNaM tirikkhajoNiyAuyattAe kamma pakareMti, pakarettA tirikkhajoNiesu uvavajjati tamAikkhai / evaM jIvA nissIlA jAva nippaccakkhANaposahovavAsA pagattIbhaddayAe pagatIuvasaMtayAe sANukkosayAe amacchariyAe mANussAuyattAe kammaM pakareMti pakarettA maNussesu uvavajjaMti tamAikkhati / evaM khalu jIvA sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM bAlatavokammeNaM akAmanijjarAe devAuyattAe kammaM parikariMti, pakarettA devaloesu uvavajjaMti tamAikkhai // " Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 sUtra -72-73 ] viziSTA dharmadezanA 'aTTA aTTiyacittA jaha jIvA dukkhasAgaramuveMti / jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihADeMti // 5 // jaha rAgeNa kaDANaM kammANaM pAvao phalavivAgo / jaha ya parihINakammA siddhA siddhAlayamuveti // 6 // - evaM khalu jIvA akohA NikkohA khINakohA, amANA nimmANA khINamANA, amAyA nimmAyA khINamAyA, alobhA nillobhA khINalobhA aNupuvveNaM aTThakammapagaDIo khaveMti khavettA uppi loyaggapaiTThANA bhavaMti- // 74. // [74] 'tamAikkhai'tti taM dharmamAkhyAtIti dharmakathAnigamanam / athoktadharmadezanAmeva savizeSAM darzayannAha- 'jaha naragA gammantI' tyAdigAthApaJcakaM vyaktaM navaraM yathA narakA gamyante tathA parikathayatIti sarvatra kriyAyogaH, 'naragaM ce'tyAdi gAthA uktasaGgrAhiketi, tathA 'aTTA aTTiyacittA' iti ArtAH-zarIrato duHkhitA AtitacittAH-zokAdipIDitAH ArtAdvAdhyAnavizeSAdArticittA iti, 'aTTaniyaTTiyacitta'tti pAThAntaraM, tatra Atena nitarAmarditamanugataM cittaM yeSAM te tathA, 'aTTaduhaTTiyacitte'tti vA Atena duHkhAditaM cittaM yeSAM te tathA / vAcanAntare gAthAH kramAntareNAdhIyante, tadante ca 'evaM khalu jIvA nissIle' tyAdyadhIyate, tatra zIlaM-mahAvratarUpaM samAdhAnamA vA 'nivvaya'tti vratAni-anuvratAni 'nigguNa'tti guNA-guNavratAni 'nimmera'tti nirmaryAdA maryAdA ca-gamyAgamyAdivyavasthA 'NippaccakkhANaposahovavAsA' tatra pratyAkhyAnaM-pauruSyAdi, pauSadhaH-aSTamyAdiparvadinaM, tatropavasanaM pauSadhopavAsaH / 'akoha'tti krodhodayAbhAvAt 'nikkohA' udayaprAptakrodhasya viphalatAkaraNAt, ata eva khINakohA' kSapitakrodhAH, evaM mAnAdyabhilApakA api 'aNupuvveNaM aNamicchamIsasamma'mityAdinA krameNa // 74 // 75 - tameva dhammaM duvihaM Aikkhai taM jahA-agAradhammaM, aNagAradhammaM ca // 75 // 1. aTTaNiyaTTiya0 pu. pre. L || 2. jahajIvA sAgarabhavamuveti-pu. pre. // 3. -- cihnadvayamadhyavarti pAThaH pu.pre. / asti / mu.VJ nAsti // 4. chINakko0 mu. / kSINako0 khaM. // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI aupapAtikasUtram 76 - aNagAradhammo tAva iha khalu savvao savvattAe muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaiyassa, savvAo pANAivAyAo veramaNaM jAva savvAo pariggahAo veramaNaM / ayamAuso ! aNagArasAmaie dhamme paNNatte, etassa dhammassa sikkhAe uvaTThie niggaMthe vA niggaMthI vA viharamANe ANAe ArAhae bhavati // 76 // [76] athAdhikRtavAcanA-'iha khalu' ihaiva martyaloke 'savvao savvattAe'tti sarvato dravyato bhAvatazcetyarthaH, sarvAtmanA-sarvAn krodhAdInAtmapariNAmAnAzrityetyarthaH, ete ca muNDo bhUtvetyasya vizeSaNe anagAritAM pravrajitasyetyesya vA, 'ayamAuso 'tti ayamAyuSman ! 'aNagArasAmaie'tti anagArANAM samaye-samAcAre siddhAnte vA bhavo anagArasAmayika: anagArasAmAyikaM vA 'sikkhAe' zikSAyAm-abhyAse 'ANAe'tti AjJayA viharan ArAdhako bhavati jJAnAdInAm, athavA AjJAyA-jinopade zasyArAdhako bhavatIti / / 76 / / ___77 - agAradhamma duvAlasavihaM Aikkhai, taM jahA-paMca aNuvvayAiM, tinni guNavvayAI, catAri sikkhAvayAiM / paMca aNuvvayAiM taM jahA-thUlAo pANAivAyAo veramaNaM evaM thUlAo musAvAyAo veramaNaM thUlAo adiNNAdANAo veramaNaM sadArasaMtose icchAparimANe / tiNNi guNavvayAI, taM jahA-disivayaM uvabhogaparibhogaparimANaM aNaTThadaMDaveramaNaM / cattAri sikkhAvayAI, taM jahA-sAmAiyaM desAvagAsiyaM posahovavAsro atihiisNvibhaago| apacchimA mAraNaMtiyA saMlehaNAjUsaNArAhaNA / ayamAuso ! agArasAmaie dhamme paNNatte, etassa dhammassa sikkhAe uvaTThie samaNovAsae vA samaNovAsiyA vA viharamANe ANAe ArAhae bhavai // 77 // [77] 'apacchimA mAraNantiyA saMlehaNAjhUsaNArAhaNA' apacchimattiakArasyAmaGgalaparihArArthatvAtpazcimA-pazcAtkAlabhAvinI ata eva mAraNAntikI maraNarUpe ante-avasAne bhavA mAraNAntikI saMlekhanA-kAyasya tapasA kRzIkaraNaM tasyAH jUSaNA-sevA saMlekhanAjUSaNA ArAdhanA-jJAnAdiguNAnAM vizeSataH pAlanA // 77 / / 1. 0zakArApako bha0 B || 2. 0NAlAhaNA-khaM. // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -76-79 ] dharmadezanApUrNatA 145 78 - tae NaM sA mahatimahAliyA 'mahaccaparisA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA nisamma haTThA jAva hiyayA uThAe uThei, uThettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei karettA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA appegaiyA / savvao savvattAe / muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie appegatiyA paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM sAvagadhamma paDivannA // 78 // [78] 'mahaimahAliyA mahaccaparisa'tti mahAtimahatI-atigarIyasI mahatparSatmahattvopetasabhA mahatAM samUha ityarthaH, 'maNUsaparisa'tti tu vyaktameva, 'soccA nisamma 'tti zrutvA-AkarNya nizamya-avadhAryeti 'uThAe uTTei'tti utthayA-kAyasyordhvabhavanena // 79 - avasesA NaM parisA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA, - pasiNAI pucchai pucchittA aTThAiM pariyAiyai pariyAittA uThAe uTheti uThThittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti tikkhutto vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA- evaM vayAsI suakkhAe te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, supaNNatte te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, subhAsite te bhaMte niggaMthe pAvayaNe, suviNIe te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, subhAvie te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, aNuttare te bhaMte niggaMthe pAvayaNe, dhammaM NaM AikkhamANA uvasamaM Aikkhaha, uvasamaM AikkhamANA vivegaM Aikkhaha, vivegaM AikkhamANA veramaNaM Aikkhaha, veramaNaM AikkhamANA akaraNaM pAvANaM kammANaM Aikkhaha, natthi NaM anne keI samaNe vA mAhaNe vA je erisayaM dhamma Aikkhittae, kimaMga puNa etto uttarataraM! - ti kaTTa tAI ceva jAhavAhaNAI duruhaMti / duruhittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo puNNabhaddAo ceiAo paDiNikkhamaMti paDiNikkhimittA-jAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disaM paDigayA // 79 // 1. // pu.pre.| maNUsapa0 mu. V // 2. pu.pre.) / atthegaiyA - mu. V, evamagre'pi // 3. savvao savvattAe - pu. pre. / asti mu. V nAsti // 4. mAhatyapariSat - khaM. // 5. -- cihnadvayamadhyavarti pAThaH pu. pre. / asti mu. V nAsti // 6. ---- cihnadvayamadhyavarti pAThaH pu. pre. / asti, mu. v madhye etatpAThasthAne 'evaM vadittA' iti pAThaH // zrI aupa. 19 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrI aupapAtikasUtram 80 - tae NaM se kUNie rAyA bhibhisAraputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA Nisamma haTTa jAva hiyae uTThAe uDhei, uThThittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyahiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai namaMsai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-suakkhAe te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, jAva erisaM dhammaM Aikkhittae kimaMga puNa etto uttarataraM ! Ati kaTu tAmeva AbhisekkaM hatthi duruhai [ duruhittA] samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo puNNabhaddAo ceiyAo paDinikkhamai paDinikkhamittA AjAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae // 80 // 81 - tae NaM tAo dhAriNipAmokkhAo devIo samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA nisamma haTTha jAva hiyayAo A uTThAe uThettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasaMti pasiNAI pucchaMti pucchittA aTThAI pariyAiyai pariyAittA A uDhAe udvettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AdAhiNa-payAhiNaM kareMti, karettA vaMdaMti namasaMti, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-suyakkhAe te bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe jAva uttarataraM ! tikaTTa tAI ceva jANavAhaNAI duruhaMti [ duruhittA] samaNassa bhaMgavao mahAvIrassa aMtiyAo parinikkhamaMti parinikkhamittA - jAmeva disaM pAunbhUyAo tAmeva disaM paDigatAo // 81 // samosaraNaM samattaM / / cha / [79-81] 'suyakkhAe 'tti suSTha AkhyAtaM sAmAnyabhaNanataH 'supaNNatte' suSTha prajJaptaM vizeSabhaNanataH 'subhAsie' subhASitaM vacanavyaktita: 'suviNIe' suvinItaM ziSyeSu suSTu viniyojitaM 'subhAvie' suSTu bhAvitaM-tattvabhaNanAt 'uvasamaM Aikkhaha'tti krodhAdinirodhamityarthaH, 'vivegaM'tti bAhyagranthatyAgamityarthaH, 'veramaNaM'ti manaso nivRtti dharmam' upazamAdirUpaM brUtha iti hRdayaM, 'natthi NaM'ti na prabhavati-na zakto bhavati 'Aikkhittae'tti AkhyAtuM, 'kimaMga puNa'tti aGgetyAmantraNe, kiM punariti vizeSadyotanArthaH, 'uttarataraM' pradhAnataraM 'jAmeva disaM pAubbhUyA' yasyA dizaH sakAzAt prakaTIbhUtA-AgatetyarthaH samavasaraNavarNakaH / / 79 // 1. AAcihnadvayamadhyavarti pAThaH pu. pre. / asti / mu. V madhye etatyAThastho 'evaM vadittA' iti pAThaH // 2. AAcihnadvayamadhyavarti pATha: pu. pre. / asti / mu. V nAsti / / 3. cihnadvayamadhyavarti pATha: pu. pre. / asti / ma. v madhye etatpAThasthAne 'evaM vadittA' iti pAThaH || A-B dra. sU. 79 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 ( ovavAiyapayaraNaM ) 82 - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI nAmaM aNagAre gotamagotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vajjarisabhanArAyasaMghayaNe kaNaga-pulaga-nighasa-pamha-gore uggatave dittatave tattatave mahAtave orAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittavipulateyalesse samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uDDhuMjANU ahosire jhANakoTThovagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai // 82 // . [82] 'teNaM kAleNa'mityAdi vyaktaM, navaraM 'sattussehe'tti saptahastocchrayaH, vizeSaNadvayaM tvAgamasiddhaM, 'kanagapulaganighasapamhagore' kanakasya-suvarNasya 'pulaga'tti pulako-lavastasya yo nikaSa:-kaSapaTTe rekhAlakSaNastathA pamhatti-padmagarbhastadvadgauro yaH sa tathA, vRddhavyAkhyA tu kanakasya na lohAderyaH pulakaH-sAro varNAtizayastatpradhAno yo nikaSo-rekhA tasya yatpakSmabahulatvaM tadvad yo gauraH sa tathA, 'uggaMtave' ugram-apradhRSyaM tapo'syetyugratapAH 'dittatave' dIptahutAzana iva karmavanadAhakatvena jvalattejaH tapo yasya sa tathA, 'tattatave' taptaM-tApitaM tapo yena sa taptatapAH, evaM tena tattapastaptaM yena karmANi santApyante tapasA svAtmA'pi taporUpaH santApito, yato'nyasyAspRzyamiva jAtamiti, 'mahAtave' mahAtapAH prazastatapAH bRhattapA vA 'orAle 'tti bhImaH katham ?-atikaSTaM tapaH kurvan pArzvavartinAmalpasattvAnAM bhayAnako bhavati, aparastvAha'orAle 'tti udAraH-pradhAnaH 'ghora 'tti ghoro-nighRNaH parISahendriyakaSAyAkhyAnAM ripUNAM vinAze kartavye, anye tvAtmanirapekSaM ghoramAhuH, 'ghoraguNe' ghorAH-anyairduranucarA guNA:-mUlaguNAdayo yasya sa tathA, 'ghoratavassI' ghoraistapobhistapasvI 'ghorabaMbhaceravAsI' ghoraM-dAruNamalpasattvairduranucaratvAdyad brahmacaryaM tatra vastuM zIlaM yasya sa tathA, 'ucchUDhasarIre' ucchUDham-ujjhitamivojjhitaM zarIraM yena tatsaMskAratyAgAt sa tathA, 'saMkhittaviulateyalesse' saMkSiptA-zarIrAntInA vipulA ca vistIrNA anekayojanapramANakSetrA''zritavastudahanasamarthatvAt tejolezyAviziSTatapojanya-labdhivizeSaprabhavA tejojvAlA yasya sa tathA, 'UrdUjANU' zuddhapRthivyAsanavarjanAt aupagrahikaniSadyAyA abhAvAcca utkuTukAsanaH sannapadizyate, Urzve jAnunI yasya sa UrdhvajAnuH, 1. khaM. / santApya tena-mu. // 2. UrdhvaM - khaM. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI aupapAtikasUtram 'ahosire' adhomukho nordhvaM tiryagvA vikSiptadRSTiriti bhAvaH, 'jhANakoTThovagae' dhyAnameva koSTho dhyAnakoSThastamupagato yaH sa tathA, yathA hi koSThake dhAnyaM prakSiptamevikIrNaM bhavatyevaM sa bhagavAn dharmadhyAnakoSThakamanupravizyendriyamanAMsyadhikRtya saMvRtAtmA bhavatIti bhAvaH // 82 // ___83 - tae NaM se bhagavaM gotame jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakoUhalle uppaNNasaDDe uppaNNasaMsae uppaNNakoUhalle saMjAyasaDDe saMjAyasaMsae saMjAyakoUhalle samuppaNNasaDDhe samuppaNNasaMsae samuppannakoUhalle uTThAe uDeti udAe udvettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapadAhiNaM karei, karettA vaMdati, namaMsai, vaMdittA namaMsittA naccAsanne nAidUre sussUsamANe namasamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsamANe evaM vyaasii-|| 83 // [83] 'jAyasaDDe' jAtA-pravRttA zraddhA-icchA'syeti jAtazraddhaH, kva?-vakSyamANAnAM padArthAnAM tattvaparijJAne, 'jAyasaMsae' jAtaH saMzayo'syeti jAtasaMzayaH, saMzayatvanirdhAritArthaM jJAnamubhayavastvaMzAvalambitayA pravRttaM, sa tvevaM tasya bhagavato jAtaH, yathA-zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA prathamAGgaprathamazrutaskandhaprathamAdhyayanaprathamamoddezake Atmana upapAta uktaH, sa kimasata evAtmanaH uta sataH pariNAmAntarApattirUpaH, 'jAyakouhalle' jAtaM kutUhalaM-kautukaM yasya sa tathA, kIdRzamupapAtaM bhagavAnvakSyatItyevaMrUpajAtazravaNautsukya ityarthaH, 'uppannasaDDe' prAgabhUtA utpannA zraddhA yasya sa utpannazraddhaH, athotpannazraddhatvasya jAtazraddhatvasya ca ko'rthabhedaH?, na kazcid, atha kimarthaM tatprayogaH? ucyate, hetutvapradarzanArthaH, tathAhi-utpannazraddhatvAjjAtazraddhaH pravRttazraddha ityarthaH, 'saMjAyasaDDe' ityAdau ca saMzabdaH prakarSAdivacanaH aparastvAha-jAtA zraddhA praSTuM yasya sa jAtazraddhaH, kathaM jAtazraddhaH? yasmAjjAtasaMzayaH, kathaM saMzaya: ajani?, yasmAt prAkkutUhalaMkiMvidho nAmAyamupapAto bhaviSyatItyevaMrUpamityeSa tAvadavagrahaH, evamutpanna-saJjAta-samutpannazraddhAdaya IhA-'pAya-dhAraNAbhedena vAcyA iti upodghAtagrantho vyAkhyAtaH // 83 // ___84 - 'jIve NaM bhaMte ! asaMjaya avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte pAvakammaM aNhAi ? haMtA aNhAi // 84 // 1. B khaM. / nikSipta0 mu. / / 2. B khaM. / viprakIrNa-mu. // 3. paMjalikaDe - pu. pre.. / 4. khaM. / saMzayastani0 mu. / / 5. hetubhUtatva0 khaM. // 6. assaM0 papre. // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -83-86 ] zrI gautamasvAminaH praznAH 149 [84] athAbhidhitsitopapAtasya karmabandhapUrvakatvAt karmabandhaprarUpaNAyAha-'jIveNa' mityAdi, 'asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyapAvakamme' asaMyataH-asaMyamavAn avirata:-tapasi na vizeSeNa rataH, athavA kasmAdasaMyataH ?, yasmAdavirato-virativajitaH, tathA na pratihatAni-samyaktvaprAptyA hrasvIkRtAni pratyAkhyAtAni ca-sarvaviratipratipattitaH pratiSedhitAni pApakarmANi-jJAnAvaraNAdIni yena sa tathA, athavA pratihatAni atItakAlakRtAni nindAdvAreNa pratyAkhyAtAni anAgatakAlabhAvIni nivRttitaH pApakarmANi-prANAtipAtAdipApakriyA yena sa tathA, tanniSedhenApratihatapratyAkhyAtapApakarmA, tataH pUrvapadAbhyAM saha karmadhArayaH, ata eva 'sakirie' sakriya:-kAyikyAdikriyAyukta: 'asaMvuDe' asaMvRtaH-aniruddhendriyaH 'egaMtadaMDe' ekAntenaivasarvathaiva daNDayatyAtmAnaM paraM vA pApapravRttito yaH sa ekAntadaNDaH, 'egaMtabAle' sarvathA mithyAdRSTiH, ata eva 'egaMtasutte' sarvathA mithyAtvanidrayA prasuptaH 'pApakarma' jJAnAvaraNAdyazubhaM karma 'aNhAi'? Asnauti-Azravati badhnAtItyarthaH, hanta! iti komalAmantraNe pratyavadhAraNArtho vA, 'aNhAi'tti Anautyeva badhnAtyevetyuttaraM, na hyasaMyatAdivizeSaNo jIvaH kasyAJcidavasthAyAM karma na badhnAtIti 1 // 84 // 85 - jIve NaM bhaMte ! asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte mohaNijjaM pAvaM kamma aNhAti ? haMtA aNhAti // 85 // 86 - jIve NaM bhaMte ! mohaNijjaM kammaM veemANe kiM veyaNijjaM kamma baMdhai ? mohaNijjaM kammaM baMdhai ? goyamA ! vedaNijjaM pi kammaM baMdhai, mohaNijjaM pi kammaM baMdhai, nannattha carimamohaNijjaM kammaM veemANe veyaNijjaM kammaM baMdhai, no mohaNijjaM kammaM baMdhai // 86 // [86] tRtIyasUtre 'NaNNattha carimamohaNijjaM kammaM vedemANe veyaNijjaM kammaM baMdhai, no mohaNijjaM 'tti nannatthatti-navaraM kevalamityarthaH, caramamohanIyaM sUkSmasamparAyaguNasthAnake lobhamohanIyasUkSmakiTTikArUpaM vedayan vedanIyaM badhnAti, ayogina eva vedanIyasyAbandhakatvAt, na punarmohanIyaM badhnAti, sUkSmasamparAyasya mohanIyAyuSkavarjAnAM SaNNAmeva prakRtInAM bandhakatvAt, yadAha "'sattavihabaMdhagA hoMti pANiNo AuvajjiyANaM tu / taha suhumasaMparAyA chavvihabaMdhA viNiddiTThA // 1 // mohAuyavajjANaM payaDINaM te ubaMdhagA bhaNiyA" // 286 / / 1.saptavidhabandhakA bhavanti prANina AyUrvAnAmeva / tathA sUkSmasamparAyAH Sar3ivadhabandhakA vinidiSTAM // 1 // mohAyurvAnAM prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH / / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI aupapAtikasUtram 87 - jIve NaM bhaMte assaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte ussaNNaM tassa pANaghAtI kAlamAse kAlaM kiccA neraiesu uvavajjai ? haMtA uvavajjai // 87 // [87] athAbhidhitsitopapAtanirUpaNAyAha-'jIveNa'mityAdi, vyaktaM, navaraM 'ussaNNaM'ti bAhulyataH 'kAlamAse kAlaM kicca 'tti maraNAvasare maraNaM vidhAyetyarthaH 4 // 87|| 88 - jIve NaM bhaMte ! asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme io cue peccA deve siyA ? goyamA ! atthegaiyA deve siyA atthegaie no deve siyA // 88 // ___ [88] 'io cue pecca 'tti itaH sthAnAnmartyalokalakSaNAccyuto-bhraSTa: 'pretya' janmAntare devaH syAt / / 1 // 88 // 89 - se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai atthegaiyA deve siyA atthegaiyA no deve siyA ? gotamA ! je ime jIvA gAmA-''gara-nagara-nigama-rAyahANikheDa-kabbaDa-doNamuha-maDaMba-paTTaNA-''sama-saMbAha-sannivesesu akAmataNhAe akAmachuhAe akAmabaMbhaceravAseNaM akAmaaNhANaga-sItAyava-daMsa-masagaseya-jalla-mala-paMka-pariyAveNaM appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikileseMti parikilesittA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu vANamaMtaresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavaMti / tahiM tesiM gatI, tahiM tesiM ThitI, tahiM tesiM uvavAe pannatte / [89] 'se keNadveNaM ti atha kena kAraNenetyarthaH, 'je ime jIvatti ya ime-pratyakSAsannAH jIvA:-paJcendriyatiryaGmanuSyalakSaNAH, grAmAgarAdayaH prAgvat, 'akAmataNhAe'tti akAmAnAMnirjarAdhanabhilASiNAM satAM tRSNA-tRT akAmatRSNA tayA, evamanyatpadadvayam, 'akAmaaNhANagasIyAyava-daMsa-masaga-seya-jalla-mala-paMka-paritAveNaM' iha sveda:prasvedo yAti ca lagati ceti 'jallo-rajomAnaM mala:-kaThinIbhUtaH paGka:-mala eva svedenArdIbhUtaH asnAnAdayastu pratItAH asnAnAdibhiryaH paritApaH sa tathA tena, 'appataro vA 1. pu. pre. L VI jalla-malla0 mu. / evamagre'pi // 2. appataraM vA bhujjataraM vA pu. pre..|| 3. yallate - khaM. / evamagre'pi // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -87-90] upapAtapraznottarAH 151 bhujjataro vA kAlaM'ti prAkRtatvena vibhaktipariNAmAdalpataraM vA bhUyastaraM vA kAlaM yAvat 'aNNataresutti bahUnAM madhye ekatareSu 'vANamaMtaresu'tti vyantareSu devalokeSu-devajaneSu madhye 'tahiM tesiM gai'tti 'tasmin'-vAnamantaradevaloke 'teSAm'-asaMyatAdivizeSaNajIvAnAM 'gatiH' gamanaM 'Thii 'tti avasthAnam 'uvavAo 'tti devatayA bhavanam / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! dasavAsasahassAiM ThitI paNNattA / atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM iDDhI i vA juI i vA jase i vA uTANe i vA kamme i vA bale i vA vIrie i vA purisakkAra-parakkamei vA ? haMtA asthi / te NaM bhaMte ! devA paralogassa ArAhagA ? No iNaDhe samaDhe // 89 // _ 'iDDIi vatti RddhiH-parivArAdisampat 'jutIi vatti dyutiH-zarIrAbharaNAdidIpti:, izabdo nipAto vAkyAlaGkArArthaH, itizabdo vA'yaM kRtasandhiprayoga upapradarzanArthaH, 'jasei vatti yazaH-khyAtiH, vAzabdo vikalpArthaH, kvacitpaThyate-'uhANei vA kammei vatti tatrotthAnamUrvIbhavanaM karma ca-utkSepaNAdikA kriyA 'balei vatti balaM zArIraH prANaH 'vIriei vA' vIrya-jIvaprabhavaH prANa eva 'purisakkAraparakkamei vatti puruSakAraH-puruSAbhimAnaH sa eva niSpAditaphalaH parAkramaH, 'haMte 'tti evamevetyarthaH, 'te NaM devA paralogassa ArAhaga'tti ? te akAmanirjarAlabdhadevabhavA vyantarAH 'paralokasya'janmAntarasya nirvANasAdhanAnukUlasya 'ArAdhakA' niSpAdakA iti praznaH?, 'no iNadvetti nAyamarthaH 'samaDe'tti samartha:-saGgata ityuttaram, ayamabhiprAyo-ye hi samyagdarzanajJAnapUrvakAnuSThAnato devAH syusta evAvazyatayA AnantaryeNa pAramparyeNa vA nirvANAnukUlaM bhavAntaramAvarjayanti, tadanye tu bhAjyAH 5 // 89 / / 90 - se je ime gAmAgara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabbaDa-maDaMbadoNamuha-paTTaNA-''sama-saMbAha-sannivesesu maNuyA bhavaMti / taM jahA-aMDubaddhagA NiyalabaddhagA, haDibaddhagA, cAragabaddhagA, hatthachinnagA, pAyachiNNagA; kaNNachiNNagA, nakkachiNNagA, oTTachinnagA, jibbhachinnagA, sIsachinnagA, 'muravachinnagA, majjhachinnagA, vaikacchachinnagA hiyauppADiyagA nayaNuppADiyagA, 1. uTThANe i vA kammei vA - pu. pre. L asti / mu. nAsti / 2. itizabdo-khaM. // 3. mukhachi0 mu. V // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI aupapAtikasUtram dasaNuppADiyagA, vasaNuppADiyagA, taMdalachinnagA, kAgaNimaMsakkhAviyagA, olaMbiyagA laMbiyagA, ghaMsitagA, gholitagA, phAliyagA, pIlitagA, sUlAiyagA, [90] 'se je' ityAdisUtraM vyaktaM, navaraM sezabdo'thazabdArthaH, athazabdazceha vAkyopakSepArtho, grAmAdayaH prAgvat, 'aMDubaddhaga'tti aNDUni-andukAni kASThamayAni lohamayAni vA hastayoH pAdayorvA bandhanavizeSAH 'niyalabaddhaga'tti nigaDAni-lohamayAni pAdayorbandhanAni 'haDibaddhaga'tti haDi:-khoTakaH 'cAragabaddhaga'tti cArako-guptiH 'muravacchinnaga'tti murajogalaghaNTikA 'majjhacchinnaga'tti madhya-udaradezaH 'vaikacchacchinnaga'tti uttarAsaGganyAyena vidAritAH, "hiyauppADiyaga'tti utpATitahRdayA AkRSTa kAlejjakamAMsA ityarthaH, 'vasaNuppADiyaga'tti utpATitavRSaNA AkRSTANDA ityarthaH, 'taNDulacchinnaga'tti taNDulapramANakhaNDaiH khaNDitAH 'kAgaNimaMsakhAiyaga'tti kAkaNImAMsAni taddehoddhRtazlakSNamAMsakhaNDAni tAni khAditAH 'olaMbiyaga'tti avalambitakAH rajjvA baddhvA gartAdAvavatAritAH, utkalambitaparyAyAstu naite bhavanti, utkalambitAnAM vaihAyasikazabdena vakSyamANatvAditi, 'laMbiyaga'tti lambitakA:-taruzAkhAyAM bAhau baddhAH 'ghaMsiyaga'tti gharSitakAzcandanamiva dRSadi 'gholiyaya'tti gholitakA dadhighaTa iva paTa iva vA 'phAliyaya'tti sphAlitakA: kuThAreNa dAruvacchATakavadvA, pustakAntare 'pIliyaga'tti pIDitakA yantre ikSuvaditi 'sUlAiyaga'tti sUlabhinnagA, khAravattiyA, vajjhavattiyA, sIhapucchiyagA, davaggidaDDagA, paMkosannagA, paMke khuttagA, valatamayagA, vasaTThamatagA, nidANamatagA, aMtosallamatagA, giripaDiyayA, tarupaDiyayA marupaDiyayA, bharapaDiyagA giripakkhaMdolagA, tarupakkhaMdolagA, marupakkhaMdolagA, jalappavesiyA, jalaNappavesiyA, visabhakkhiyA, satthovADiyagA, vehANasigA, giddhapaTThagA, kaMtAramayagA, dubbhikkhamayagA, asaMkiliTThapariNAmA te kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti / tahiM tesiM gatI, tahiM tesiM ThitI tahiM tesiM uvavAe pnnnnte| 1. pIlutagA - pu. pre.. / 2. ANDUni-khaM. / andUni-B // 3. B khaM. / 0kAleyaka0 mu. // 4. B khaM. / ullambita0 mu. / evamagre'pi // 5. B khaM. / yantrairikSu0 mu.|| 6. khuttAgA valA0 / / / 7. bharapaDiyagA J nAsti / 8. merupakkhaMdolagA - B ito'gre pu. pre. madhye rurupakkhaMdolagA - ityadhikaH pAThaH // 9. tahiM tesiM gatI taM ceva savvaM NavaraM ThitI bArasavAsasahassAI BJI evamagre'pi saMkSiptaH pAThaH / / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -90] klizitAnAm upapAtAH 153 tesiM 'NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA bArasavAsasahassAI ThiI 'pannattA / atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM iDDI i vA juI i vA jase i vA bale i vA vIrie i vA purisakkAraparakkame i vA ? haMtA asthi / te NaM bhaMte ! devA paralogassa ArAhagA ? no iNaDhe samaTe // 10 // zUlAcitakAH zUlikAprotA: 'sUlabhinnaga'tti mastakopari nirgatazUlikAH 'khAravattiya'tti kSAreNa kSAre vA tokSakatarubhasmAdinirmitamahAkSAre vartitA-vRttiM kAritAH tatra kSiptA ityarthaH, kSArapAtraM vA kRtA:-kSArapAtritAH taM bhojitAstasya vA''dhAratAM nItA ityarthaH, 'vajjhavattiya'tti varSoNa saha vRtti kAritA: varddhapAtritA vA-tena baddhA ityarthaH, utpATitabaddhA vA, 'sIhapucchiyaga'tti iha pucchazabdena mehanaM vivakSitam upacArAt tataH sIhapucchaM kRtaM saJjAtaM vA yeSAM te siMhapucchitAsta eva siMhapucchitakAH, "siMhasya hi maithunAnnivRttasyAtyAkarSaNAt kadAcinmehanaM truTyati evaM ye kvacidaparAdhe rAjapuruSaistroTitamehanAH kriyante te siMhapucchitakA vyapadizyanta iti, athavA kRkATikAtaH putapradezaM yAvadyeSAM vardha utkartya siMhapucchAkAraH kriyate te tathocyante iti, 'davaggidaDDaga'tti davAgniH-dAvAnalastena ye dagdhAste tathoktAH paMkosannaga'tti paGke ye avasannAH-sarvathA nimagnAste praGkAvasannAH 'paMke khuttaga'tti paGke manAG magnAH kevalaM tata uttarItumazaktAH 'valayamayaga'tti valantaH-saMyamAd bhrazyantaH athavA bubhukSAdinA vellanto ye mRtAste valanmRtakAH 'vasaTTamayaga'tti vazena-viSayapAratantryeNa RtA:-pIDitA vazArtAH, vazaM vAviSayaparatantratAM RtA-gatA vazAstei santo ye mRtAste vazArtamRtA vazartamRtA vA zabdAdiraktahariNAdivaditi 'NiyANamayaga'tti nidAnaM kRtvA bAlatapazcaraNAdimanto ye mRtAste tathA 'aMtosallamayaga'tti anuddhatabhAvazalyA madhyavatibhallayAdizalyA vA santo ye mRtAH 'giripaDiyaga'tti gireH-parvatAtpatitAH giriS-mahApASANaH patito yeSAmupari te tathA, evaM tarupatitakAH, 'marupaDiyaga'tti marau-nirjaladeze patitA ye te tathA, marorvAnirjaladezAvayavavizeSAt sthalAdityarthaH patitA ye te tathA, 'bharapaDiyaga'tti kvacittatra bharAttRNakarpAsAdibharAtpatitA bharo vA patito yeSAmupari te tathA, 'giripakkhaMdolayA' giripakSeparvatapArzve chinaTaGkagirau vA''tmAnamandolayanti ye te tathA, teSAM ca tadandolanamandolakAtpAtenAtmano maraNArtham, evaM tarupakSAndolakAdayo'pIti, 'satthovADiyaga'tti zastreNAtmAnamavapATayantividArayanti maraNArthaM ye te tathA, 'vehANasiga 'tti vihAyasi-AkAze taruzAkhAdAvAtmana ullambanena yanmaraNaM bhavati tadvaihAyasaM tadasti yeSAM te prAkRtazailIvazAt vehANasiyA, 'giddhapaTThaga'tti ye 1. pannattA jAva te NaM bhaMte paralegassa ArAhagA ? / pu. pre. // 2. mokSaka0 B khaM. // 3. pAtre vA - B // 4. 0pAtrikyaH - khaM. // 5. siMhamai0 khaM. // 6. paMkA0 khaM. // 7. 0mallA0 B || zrI aupa. 20 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI aupapAtikasUtram maraNArthaM puruSa-kari-karabha-rAsabhAdirkalevaramadhye nipatitAH santo gRdhaiH spRSTAstuNDaividAritA mriyante te gRdhraspRSTakA: 'asaMkiliTThapariNAma 'tti saMkliSTapariNAmA hi mahAraudradhyAnAvezena devatvaM na labhanta iti bhAvaH 6 // 90 // 91 - se je ime gAmA''gara jAva sannivesesu maNussA bhavaMti / taM jahApayaibhaddagA pagaiuvasaMtA pagaipataNukoha-mANa-mAyA-lobhA miu-maddavasaMpannA allINA bhaddagA viNIyA ammAMpiusussUsagA ammApiUNaM aNatikkamaNijjavayaNA, appicchA appAraMbhA, appapariggahA, appeNaM AraMbheNaM appeNaM samAraMbheNaM appeNaM AraMbhasamAraMbheNaM, vittiM kappemANA bahuiM vAsAiM AuyaM pAliMti, pAlittA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu vANamaMtaresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavaMti tahiM tesiM gatI tahiM tesiM ThitI, tahiM tesiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA? goyamA ! coddasavAsasahassAI ThiI pannattA / asthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM0 ArAhagA paraloe? no iNaDhe smddhe||91|| [91] 'pagaibhaddaga'tti prakRtyA-svabhAvata eva na parAnuvRttyAdinA bhadrakAHparopakArakaraNazIlAH prakRtibhadrakAH 'pagaiuvasaMtA' ityatra upazAntAH-krodhodayAbhAvAt 'pagaipataNukohamANamAyalobha'tti satyapi kaSAyodaye pratanukrodhAdibhAvAH 'miumaddavasaMpanna'tti mRdu yanmArdavam-atyarthamahaGkatijayaM ye sampannA:-prAptAste tathA 'AlINa'tti AlInA-gurumAzritAH, 'bhaddaga'tti kvacittatra bhadrakA:-anupatApakAH sevyazikSAguNAt, tata eva vinItAH, etadevAha'ammApiUNa sussUsagA' ambApitroH zuzrUSakA:-sevakAH, ata eva 'ammApiUNaM aNaikkamaNijjavayaNA' ihaivaM sambandhaH-ambApitroH satkamanatikramaNIyaM vacanaM yeSAM te tathA, tathA 'appicchA' amahecchAH 'appAraMbhA appapariggaha'tti ihArambhaH-pRthivyAdijIvopamardaH kRSyAdirUpaH parigrahastu-dhanadhAnyAdisvIkAraH, etadeva vAkyAntareNAha-'appeNa AraMbheNa'mityAdi, ihArambho-jIvAnAM vinAzaH samArambha:-teSAmeva paritApakaraNaM, ArambhasamArambhastvetadvayaM, 'vitti'ti vRti-jIvikAM 'kappemANa'tti kalpayantaH kurvANA: 7 // 91 // 1. 0kaDe0 khaM. // 2. dra. sU. 90 // 3. pitisu0 pu.pre. // 4. v piINa0 mu. pu.pre.|| 5. pu.pre.| vANamaMtassu taM ceva savvaM NavaraM ThitI caudasavAsasahassAI - B.V. TippaNe saM. pA. | A dra. sU. 90 / / 6. sadya iti pra0 / 7. zuzrUSakA:khaM. nAsti / / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -91-92 ] strI-puruSopapAta: 155 92 - se jAo imAo gAmAgaranagara jAva sannivesesu itthiyAo bhavaMti taM jahA-aMto aMteuriyAo, gatapaiyAo, matapaiyAo, bAlavihavAo, chaDDiyalliyAo, mAirakkhiyAo, piirakkhitAo, bhAtirakkhiyAo, kulaghararakkhiyAo, " mitta-nAti-niyaga-saMbaMdhirakkhiyAo / sasurakularakkhiyAo. parUDhanahakesakakkharomAo vavagayadhUva-puppha-gaMdha-mallAlaMkArAo aNhANaga-seya-jalla-mala-paMka-paritAviyAo, vavagayakhIra-dadhinavaNIya-sappi-tella-gula-loNa-mahu-majja-maMsa-paricattakayAhArAo, appicchAo, appAraMbhAo, appapariggahAo, appeNaM AraMbheNaM, appeNaM samAraMbheNaM, appeNaM AraMbhasamAraMbheNaM vittiM kappemANIo akAmabaMbhaceravAseNaM tAmeva paisejjaM nAikkamaMti / tAo NaM itthiyAo eyArUveNaM vihAreNaM viharamANIo bahUI vAsAiM AuM pAleMti, pAlettA kAlamAse kAlaM kiccA annataresu jAva vANamaMtaresu devesu uvavattAro bhavaMti, tahiM tAsiM gatI tahiM tAsiM ThitI, tahiM tAsiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! causarTi vAsasahassAI ThitI paNNattA sesaM taM ceva jAva ArAhagA ? no iNaDhe samaTe // 92 // [92] 'se jAo imAo'tti atha yA etA 'aMto aMteuriyAo'tti anta:-madhye antaHpurasyeti gamyaM, 'kulaghararakkhiyAo'tti kulagRhaM-pitRgRhaM 'mittanAiniyayasaMbaMdhirakkhiyAo 'tti kvacit, tatra mitrANi pitRpatyAdInAM tAsAmeva vA suhRdaH evaM jJAtayomAtulAdisvajanA nijakA-gotrIyAH sambandhino-devarAdirUpAH 'parUDhanahakesaka-kkharomAo'tti prarUDhA- vRddhimupagatAH viziSTasaMskArAbhAvAnnakhAdayo yAsAM tAstathA, pAThAntare 'parUDhanahakesamaMsuromAo 'tti iha zmazrUNi-kUrcaromANi, tAni ca yadyapi strINAM na bhavanti tathApi kAsAJcidalpAni bhavantyapIti tadgrahaNam, 'aNhANaga-seya-jallamala-paMkaparitAvAo' asnAnakena hetunA svedAdibhiH paritApo yAsAM tAstathA, tatra svedaH-prasvedaH jallo-rajomAnaM mala:kaThinIbhUtaM tadeva paGkaH-svedenArdIbhUtaM tadeva, 'vavagayakhIra-dahinavaNIya-sappi-tella-gula1. bhAyara0 mu. V // 2. 10 cihnamadhyavarti pAThaH pu. pre. / asti mu. V nAsti // 3. laMkAravibhavasAo - pu. pre.! || A dra. sU. 89 // 4. prilaavi0pu.pre.|| 5. vAsAI sesaM taM ceva jAva causardui - mu. v saM.pA. || Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI aupapAtikasUtram loNa-mahu-majja-maMsa-paricatta-kayAhArAo'tti vyapagatAni kSIrAdIni yatastathA parityaktAni madhvAdIni 3 yena sa evaMvidhaH kRtaH-abhyavahRta AhAro yakAbhistAstathA, 'tAmeva paisejjaM nAikkamaMti' yA nidhuvanArthamAzrIyate tAmeva patizayyAM-bhartRzayanaM nAtikrAmanti-upapatinA saha nA''zrayantIti 8 // 92 // 93- se je ime gAmAgara-nagarajIva sannivesesu maNuyA bhavaMti taM jahA-dagabItiyA, dagatatiyA, dagasattamA, dagaekkArasamA, gotama-govvaiya-gihidhamma-dhammaciMtaka-aviruddha-viruddha-vuDDa-sAvagappabhitayo / tesi NaM maNussANaM no kappati imAo nava rasavigatIo AhArettae, taM jahAkhIraM dadhiM navaNItaM sappiM tellaM phANiyaM mahu~ majjaM maMsaM nannattha egAe sarisavavigaIe / te NaM maNussA appicchA jAva appeNaM AraMbhasamAraMbheNaM vittiM kappemANA bahUI vAsAiM AuyaM pAleMti pAlettA kAlamAse0. vANamaMtarehiM0caurAsIti vAsasahassAiM ThitI pannattA / sesaM taM ceva jAva ArAhagA ? no iNaDhe samaDhe // 93 // [93] 'dagabIya'tti odanadravyApekSayA dakam-udakaM dvitIyaM bhojane yeSAM te dakadvitIyAH 'dagataiya'tti odanAdidravyadvayApekSayA dakam-udakaM tRtIyaM yeSAM te dakatRtIyA: 'dagasattama'tti odanAdIni SaT dravyANi dakaM ca saptamaM bhojane yeSAM te dakasaptamAH, evaM dagaekkArasamA etadapIti, 'gotamagovvaiyagihidhammadhammaciMtakaaviruddhaviruddhavuDDa-sAvagappabhiyao'tti gautamo-hasvo balIvardastena gRhItapAdapatanAdivicitrazikSaNa janacittAkSepadakSeNa bhikSAmaTanti ye te gautamAH, 'govvaiya'tti-govrataM yeSAmasti te govratikAH, te hi goSu grAmAnnirgacchantISu nirgacchanti carantISu caranti pibantISu pibanti AyAntISvAyAnti zayAnAsu ca zerate iti, uktaM ca " gAvIhi samaM niggamapavesasayaNAsaNAi pakareMti / bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vihAviMtA // 1 // " 'gRhidharmANo' gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandherdevA'tithidAnAdirUpagRhasthadharmAnugatAH 1. khaM. / tameva-mu. // A dra. sU. 90 / / 2. aviruddhabuddhasAvagA teri - pu. pre.. / / 3. AraMbhapariggaheNaM - pu.pre. // 4. dra.sU.91 // 5. dra. sU. 90 // 6. gova0 khaM. / evamagre'pi / / 7. gota0 khaM. / evamagre'pi / draSTavyam aMguttaranikAya-3 pR. 276 madhye // 8. draSTavyaM majjhimanikAye - 3 pR. 387, lalitavistare pR. 287 / / 9. gobhiH samaM nirgamapravezazayanAzanAdi prakurvanti / bhuJjate yathA gAvastiryagvAsaM vibhAvayantaH // 1 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -93-94] tApasAdInAmupapAta: 157 'dharmacintakA' dharmazAstrapAThakAH sabhAsadA ityarthaH, avirUddhAH' vainayikAH uktaM ca ___aviruddho viNayakaro devAINaM parAe bhattIe / jaha vesiyAyaNasuo evaM anne'vi nAyavvA // 1 // " viruddhA-akriyAvAdinaH kecidAtmAdyanabhyupagamena 'bAhyAntaraviruddhatvAt, vRddhAHtApasA vRddhakAla eva dIkSAbhyugamAt, AdidevakAlotpannatvena ca sakalaliGginAmAdyatvAt, zrAvakA-dharmazAstrazravaNAd brAhmaNA: athavA vRddhazrAvakA brAhmaNAH, ete prabhRtiH-AdiryeSAM te tathA, 'navaNIyaM'ti mrakSaNaM 'sappiti ghRtaM 'phANiyaM 'tti guDaM 'naNNattha ekkAe sarisavavigaIe'tti na iti AhAraniSedhaH anyatra tAM varjayitvetyarthaH, ekasyAH sarSapavikRteH sarSapatailavikRtarityarthaH 9 // 93 / / 94 - se je ime gaMgAkUlagA vANapatthA tAvasA bhavaMti taM jahA-hottiyA, pottiyA, kottiyA, jannaI, saDDhaI, thAlaI, huMbauTThA, daMtukkhaliyA, ummajjagA, sammajjagA, nimajjagA, saMpakkhAlA, dakkhiNakUlagA, uttarakUlagA, saMkhadhamagA, kUladhamagA, miyaluddhagA, haMtthitAvasA udaMDagA 'disApokhiNo vAkavAsiNo vA celavAsiNo, jalavAsiNo, rukkhamUliyA, aMbubhakkhiNo, "vAyabhakkhiNo, sevAlabhakkhiNo, mUlAhArA, kaMdAhArA, tayAhArA, pattAhArA, pupphAhArA, phalAhArA, bIyAhArA, parisaDiyakaMdamUlatayapattapupphaphalAhArA, jalAbhiseyakaDhirNagAyA, AtAvaNAhiM paMcaggitAvehiM iMgAlasolliyaM kaMdasolliyaM kaTTasolliyaM piva appANaM karemANA bahaI vAsAiM pariyAgaM pAuNaMti, 1. vizeSArthaM draSTavyam anuyogadvAre sUtra 20 // 2. draSTavyam Avazyakani. 494, AvazyakacUrNau pR. 298, bhagavatIsUtre 3 / 1, aMguttaranikAye 3 pR. 276 // A aviruddho vinayakaro devAdInAM parayA bhaktyA / yathA vaizyAyanasutaH evamanye'pi // 3. vaadyntr0khN.|| 4. tulA- nizIthacUrNi: bhA. 2 pR. 118, jJAtAdharmakathA 15 / 1, aMgutaranikAya (hiMdIanuvAda) bhA. 2 pR. 452, anuyogadvAraTIkA sU. 20 // 5. draSTavyaM bhagavatI sUtre 11/9/417 / / 6. dra. rAmAyaNa 3-6-9, dIghanikAya aTThakathA 1, pR.270|| 7. ummajjA samajjA nimmajjA -pu.pre. // ummajjakA sammajjakA nimajjakA- J / dra. abhidhAnavAcaspatikozaH // 8. dakkhiNakUlA uttarakUlA saMkhaMdhamA kalaMdhamA miyaladdhA pa.pre. // 9. dra. satrakatAGga 2.6 / lalitavistara pa.248, mahAvagga 6,10,22.pa.235 // 10. dra.AcArAGgacUrNi: 5, pR,169 // 11. dra.bhagavatIsUtra. 110 / niriyAvaliyAo 3, 37-45 // vasudevahiNDI pR.17| dIghanikAya sigAlovavAdasUtta / / 12. vakkavA0 iti bhagavatisUtre / 13. dra.rAmAyaNa 3.11-12 / mahAbhArata 1.96-42 // 14. dra.lalitavistara pR. 248 // 15. dra.dIghanikAya 1, ambaTThasutta pR.88 / uttarAdhyayanaTIkA 10, pR.154 a // 16. 0gAtabhUyA - pu. pre. L mu. // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrI aupapAtikasUtram pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM joisiesu devattAe uvavattAro bhavaMti tahiM tesiM gatI egaM paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM ThitI paMnnattA0 ArAhagA ? no iNaDhe samaDhe // 94 // [94] 'gaMgAkUlaga'tti gaGgAkUlAzritAH 'vAnappattha 'tti vane-aTavyAM prasthA-prasthAnaM gamanamavasthAnaM vA vanaprasthA sA asti yeSAM tasyAM vA bhavA vAnaprasthA:-"brahmacArI gRhasthazca, vAnaprastho yatistathA" ityevaMbhUtatRtIyAzramavartinaH 'hottiya'tti agnihotrikAH 'pottiya'tti vastradhAriNa: 'kottiya 'tti bhUmizAyinaH, 'jannaI 'tti yajJayAjinaH, 'saDDai 'tti zrAddhAH, thAlai 'tti gRhItabhANDA: 'huMbau?'tti kuNDikAzramaNA: daMtukkhaliya'tti phalabhojinaH 'ummajjaka'tti unmajjanamAtreNa ye snAnti 'saMmajjagatti unmajjanasyaivAsakRtkaraNena ye snAnti 'nimajjakatti snAnArthaM nimagnA eva ye kSaNaM tiSThanti 'saMpakkhAla'tti mRttikAdigharSaNapUrvakaM ye'GgaM kSAlayanti 'dakkhiNakUlaga'tti yairgaGgAyA dakSiNakUla eva vastavyam 'uttarakUlaga'tti uktaviparItA: 'saMkhadhamaga'tti zaGkha dhmAtvA ye jemanti yadyanyaH ko'pi nAgacchatIti 'kUladhamaga 'tti ye kUle sthitvA zabdaM kRtvA bhuJjate 'miyaluddhaya'tti pratItA eva, 'hatthitAvasatti ye hastinaM mArayitvA tenaiva bahukAlaM bhojanato yApayanti, 'udaMDaga'tti UrdhvakRtadaNDA ye saJcaranti 'disApIkkhiNo'tti udakena dizaH prokSya ye phalapuSpAdi samucinvanti 'vaktavAsiNo' tti valkalavAsasaH 'celavAsiNo 'tti vyaktaM, pAThAntare velavAsiNo 'tti samudravelAsannidhivAsinaH 'jalavAsiNo 'tti ye jalanimagnA evAsate, zeSAH pratItAH, navaraM 'jalAbhiseyakaDhiNagAyA' iti ye asnAtvA na bhuJjate "snAnAdvA pANDurIbhUtagAtrA' iti vRddhAH, pAThAntare jalAbhiSekakaThInaM gAtraM bhUtAH-prAptA ye te tathA, 'iMgAlasolliyaM 'ti aGgArairiva pakvaM 'kaMDusolliyaM 'ti kandupakvamiveti 'paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM' ti makArasya prAkRtaprabhavatvAdvarSazatasahasrAbhyadhikamityarthaH, athavA palyopamaM varSazatasahasramabhyadhikaM ca palyopamAdityevaM gamanikA // 94 // 1.dra.sUtra.90 // 2. 'vane bhavA vAnI, vAnI prasthA yeSAM te vAnaprasthA' bhaga. 7.519 / / 3. 'pottiyatti vastradhAriNaH, sottiyatti kvacitpAThaH tatrA'pyayamevArthaH / bhaga vR. pa. 519 A // 4. rAmAyaNe 3 / 6 / 3 draSTavyam / dIghanikAya aTThakathA 1 pR. 270 madhye'pi draSTavyam / / 5. bauddhabhikSurityarthaH, draSTavyaM sUtrakRtAGgavRttau 2 / 6, lalitavistare pR. 248, 'mahAvagga' madhye 6 / 10 / 22 pR. 235 / / 6. draSTavyam AcArAGgacUrNI-5 pR. 169 // 7. draSTavyaM bhagavatI sUtre 11/9, niriyAvalikA-3 pR. 37-40, AvazyakacUrNau pR. 457, vasadevahiDi madhye pR. 17, dIghanikAye sigAlovavAdasUtre / / 8. tulA bhagavatisUtravRttau pa. 519 B "iti vRddhAH, kvacit 'jalAbhiseyakaDhiNagAyabhUyatti' 'dRshyte''| Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -94-96 ] parivrAjakAdInAmupapAtaH 159 95 - se je ime gAmAgaranagara jAva sannivesesu pavvaiyA samaNA bhavaMti, taM jahA-kaMdappiyA, kukkuiyA, mohariyA, gItaratippiyA, naccaNasIlA / te NaM eeNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyappaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM sohamme kappe kaMdappiesu devesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gatI tahiM tesiM ThitI, sesaM taM ceva NavaraM paliovamaM vAsasahassamabbhahiyaM ThitI paNNattA jIva ArAhagA ? no iNaDhe samaTe // 95 // [95] 'pavvaiyA samaNa' tti nirgranthA ityarthaH, 'kaMdappiya' tti kAndarpikA:nAnAvidhahAsakAriNaH 'kukkuiya' tti 'kukucena kutsitAvaspandena carantIti kaukucikAH, ye hi bhrU-nayana-vadana-kara-caraNAdibhirbhANDA iva tathA ceSTante yathA svayamahasanta eva parAn hAsayantIti 'mohariya' tti mukharA-nAnAvidhAsambaddhAbhidhAyinasta eva maukharikAH 'gIyaraipiya' tti gItena yA ratI-ramaNaM krIDA sA priyA yeSAM gItaratayo vA lokAH priyA yeSAM te tathA 'sAmaNNapariyAgaM'ti zrAmaNyaparyAyaM sAdhutvamityarthaH 'pAuNaMti 'tti prApayanti pUrayantItyarthaH 11 // 95 // 96 - se je ime gAmAgaranagara jAva sannivesesu parivvAyA bhavaMti, taM jahAsaMkhA, joI, kAvilA, bhiguvvA, haMsA, paramahaMsA, bahuudagAo, kulivvayA, kaNhaparivvAyA, tattha khalu ime aTThamAhaNaparivvAyA bhavaMti, taM jahA'kaMDU ya karakaMDU ya, ammaDe ya parAsare / kaNhe dIvAyaNe ceva, devagutte ya nArae // 1 // tattha NaM ime aTThakhattiyaparivvAyA bhavaMti, taM jahA-sIlaI masidhare naggaI bhaggaI tiya videhe rAyA rAme bale ti ya // 96 // 1. dra.sUtra.89 / / 2. kauku0 khaM. // 3. kautku0 B // 4. pu.pre.! | kuDivvayA - muM. 5. kaNhe ya - mu. / 6. 'therIgAthA' 116 draSTavyam tathA mahAbhArate 1,114,35 draSTavyam / / 7. sUtrakRtAGge 3/4/2/3 pR. 94-95 draSTavyam / / 8. 'kaNhadIvAyaNajAtakamadhye pR. 83-87 draSTavyam / mahAbhArate 1/114/45 draSTavyam // 9. pu.pre.L| sasihAre (ya) IV pAThA0 masihAre - V / 10. videhe p.pre..| rAyA rAyA rAyA rAme - mu. || A-B dra. satra. 90 / / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI aupapAtikasUtram / [96] 'parivvAyaga'tti maskariNaH 'saMkha' tti sAGkhyAH buddhyahaGkArAdikAryagrAmavAdinaH prakRtIzvarayoH jagatkAraNatvamabhyupagatA: 'joI 'tti yogina: adhyAtmazAstrAnuSThAyinaH 'kavila' tti kapilo devatA yeSAM te kApilAH, sAGkhyA eva nirIzvarA ityarthaH, 'bhiuvva' tti bhRguH-lokaprasiddha RSivizeSastasyaite ziSyA iti bhArgavAH, 'haMsA paramahaMsA bahuudagA kulivvayA' ityete catvAro'pi parivrAjakamate yativizeSAH, tatra haMsA ye parvatakuharapathAzramadevakulArAmavAsino bhikSArthaM ca grAmaM pravizanti, paramahaMsAstu ye nadIpulinasamAgamapradezeSu vasanti cIrakaupInakuzAMzca tyaktvA prANAn parityajanti, bahUdakAstu grAme ekarAtrikA nagare paJcarAtrikAH prAptabhogAMzca ye bhuJjanta iti, kuTIvratAH-kuTIcarAH, te ca gRhe vartamAnA vyapagatakrodha-lobha-mohAH ahaGkAraM varjayantIti, 'kaNhaparivvAyaga'tti kRSNaparivrAjakAH parivrAjakavizeSA eva, nArAyaNabhaktikA iti kecit, kaNDvAdayaH SoDaza * parivrAjakA lokto'vseyaaH|| 96 // 97 - te NaM parivvAyA riuvveya-yajuvveya-sAmaveda-athavvaveya itihAsapaMcamANaM nigghaMTuchaTThANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM cauNhaM veyANaM sAragA pAragA dhAragA saDaMgavI saTThitaMtavisArayA saMkhANe sikkhAkappe vAkaraNe chaMde nirutte jotisAmayaNe annesu ya bahusu baMbhannaesu ya satthesu supariNiTThiyA yAvi hotthA // 97 // [97] 'riuveda-jajubveda-sAmaveda-athavvaveda' tti iha SaSThIbahuvacanalopadarzanAt Rgveda-yajurvedasAmavedA-'tharvavedAnAmiti dRzyam, 'itihAsapaMcamANaM' ti itihAsaH purANamucyate 'nigghaMTuchaTThANaM'ti nighaNTuH-nAmakozaH 'saMgovaMgANaM'ti aGgAni-zikSAdIni upAGgAnitaduktaprapaJcanaparAH prabandhAH 'sarahassANaM' ti aidamparyayuktAnAmityarthaH 'cauNhaM veyANaM'ti vyaktaM 'sAraya'tti adhyApanadvAreNa pravartakAH smArakA vA anyeSAM vismRtasya smAraNAt 'pAraya'tti paryantagAminaH 'dhAraya'tti dhArayituM kSamAH 'saDaMgavI 'tti SaDaGgavidaH-zikSAdivicArakAH 'sadvitaMtavisAraya' tti kApilIyatantrapaNDitAH 'saMkhANe'tti saGkhyAne-gaNitaskandhe supariniSThitA iti yogaH, atha SaDaGgAni darzayannAha-'sikkhAkappe 'tti zikSA ca-akSarasvarUpanirUpakaM zAstraM kalpazca-tathAvidhasamAcAranirUpakaM zAstrameveti zikSAkalpastatra, 'vAgaraNe'tti zabdalakSaNazAstre 1. SaDdarzanasamuccaye pR. 8 draSTavyam / / 2. J / ya parivvAesu Naesu ya pari0 pu. pre. // 3. 0hAsazca pu0 khaM. // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -97-100] parivrAjakasAmAcAryAdiH 161 'chaMde 'tti padyavacanalakSaNazAstre 'nirutte' tti zabdaniruktipratipAdake 'joisAmayaNe 'tti jyotiSAmayane-jyoti:zAstre anyeSu ca bahuSu 'baMbhaNNaesu yatti brAhmaNakeSu ca-vedavyAkhyAnarUpeSu brAhmaNasaMbandhizAstreSvAgameSu vA, vAcanAntare 'parivvAyaesu ya naesu'tti parivrAjakasambandhiSu ca nayeSu-nyAyeSu 'supariniTThiyA yAvi hottha'tti sunissnnaataashcaapybhuuvnniti|| 97 / / 98 - te NaM parivvAyA dANadhammaM ca soyadhammaM ca titthAbhiseyaM ca AghavemANA, paNNavemANA, parUvemANA viharati, jaNNaM amhaM kiMci asuI bhavati taNNaM udaeNa ya maTTiyAe ya pakkhAliyaM samANaM suI bhavati / evaM khalu amhe cokkhA cokkhAyArA suI suisamAyArA bhavittA abhiseyajalapUyappANo aviggheNaM saggaM gamissAmo // 98 // [98] 'AghavemANa'tti AkhyAyanta:-kathayantaH 'paNNavemANa'tti bodhayantaH 'parUvemANa'tti * upapattibhiH sthApayantaH 'cokkhA cokkhAyAra'tti cokSAvimaladehanepathyAH cokSAcArA-niravadyavyavahArAH, kimuktaM bhavatItyAha-'suI suisamAyara 'tti, 'abhiseyajalapUyappANo 'tti abhiSekato jalena pUyatti-pavitrita AtmA yaiste tathA 'aviggheNaM' vighnAbhAvena / / 98 / / ___ 99 - tesiM NaM parivvAyANaM No kappai agaDaM vA, talAgaM vA, naiM vA, vAviM vA, pokkhariNiM vA, dIhiyaM vA, guMjAliyaM vA, saraM vA, sAgaraM vA ogAhittae, nannattha addhANagamaNeNaM // 99 // [99] 'agaDaM vatti avaTaM-kUpaM vAviM vatti vApI-caturasrajalAzayavizeSa: 'pukkhariNI va'tti puSkariNI vartulaH sa eva puSkarayukto vA 'dIhiyaM va'tti dIrghikA-sAraNI 'guMjAliyaM va'tti guJjAlikA-vakrasAraNI sarasiM va'tti kvacidRzyate tatra mahatsaraH sarasItyucyate, 'naNNattha addhANagamaNeNaM 'ti na iti yo niSedhaH so'nytraadhvgmnaadityrthH,|| 99 // . 100 - tesi NaM parivvAyANaM no kappar3a sagaDaM vA, rahaM vA, jANaM vA, juggaM vA, gilliM vA, thilliM vA, pavahaNaM vA sIyaM vA saMdamANiyaM vA duruhittA NaM gacchittae // 100 // 1.0SAmayane-khaM. / / 2. 0bandheSu zAstre0 khaM. // 3. sAra0 B | zrI aupa. 21 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI aupapAtikasUtram [100] 'sagaDaM ve'tyatra yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'rahaM vA jANaM vA juggaM vA gilliM vA thilliM vA pavahaNaM vA sIyaM ve'ti etAni ca prAgiva vyAkhyeyAnIti // 100 // ___101 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai osaM vA, hatthi vA, uTTe vA, goNaM vA, mahisaM vA, kharaM vA, duruhittA NaM gamittae, nannattha balAbhiogeNaM // 101 // 102 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai naDapecchA i vA, naTTapecchA i.vA, jallapecchA ivA, mallapecchA i vA muTThiyapecchA i vA, velaMbapecchA i vA, kahApecchA i vA, pavagapecchA i vA, lAsagapecchA i vA, AikkhagapecchA i vA, laMkhapecchA i vA, saMkhapecchA i vA, tUNaillapecchA i vA, taMtUNayalapicchA i vA, tuMbavINIyapecchA ivA, bhUya [ pecchA i vA mAgahaNapecchA i vA pecchittae tti // 102 // 103 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai hariyANaM lesaNayA vA, ghaTTaNayA vA, thaMbhaNayA vA, lUsaNayA vA uppADaNayA vA karettae // 103 // __[103] 'hariyANaM lesaNayA vatti saMzleSaNatA 'ghaTTaNayA vatti saGghaTTanaM 'thaMbhaNayA va'tti stambhanam-U/karaNaM 'lUsaNayA vatti kvacittatra lUSaNaM-hastAdinA panakAdeH sammArjanam 'uppADaNayA vA' unmUlanam // 103 // 104 - tesiM parivvAyagANaM No kappai itthikahA ivA, bhattakahA i vA, rAyakahA i vA, desakahA i vA, corakahA i vA, jaNavayakahA i vA, aNatthadaMDaM kritte| // 104 // .. 105 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai ayapAtANi vA, tauyapAyANi vA, taMbapAyANi vo, sIsagapAyANi vA, rayayapAyANi vA, jAtarUvapAyANi vA, kAyapAyANi vA, veDaMtiyapAyANi vA, vaTTalohapAyANi vA, kaMsalohapAyANi vA, hArapuDagapAyANi vA, rItiyApAyANi vA, maNipAyANi vA, saMkhapAyANi vA, daMtapAyANi vA, cammapAyANi vA, celapattANi vA, selapattANi vA, annayarANi vA, tahappagArAiM mahaddhaNamullAiM dhArettae nannattha alAupAeNa vA dArupAeNa vA maTTiyapAeNa vA // 105 // 1.00 cihnadvayamadhyavarti pAThaH pu. pre. nAsti // 2. pupre. V / vA jasadapAyANi vA sIsa0 mu.|| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -101-108 ] parivrAjakasAmAcArI 163 / [105] 'ayapAyANi ve'tyAdisUtre yAvatkaraNAt trapuka[tAmra]-sIsaka rajata-jAtarUpakAca veDantiya-vRttaloha-kaMsaloha-hArapuTakarItikA-maNi-zaGkha-danta-carma-cela-zaila-zabdavizeSitAni pAtrANi dRzyAni, 'annayarANi vA tahappagArANi mahaddhaNamollAI' iti ca dRzyaM tatrAyolohaM rajataM-rUpyaM jAtarUpaM-suvarNa kAcaH-pASANavikAraH veDaMtiyatti-rUDhigamyaM vRttalohaMtrikuTIti yaducyate kAMsyalohaM-kAMsyameva hArapuTakaM-muktAzuktipuTaM rItikA-pItalA anyatarANi vA eSAM madhye ekatarANi etadvyatiriktAni vA tathAprakArANi bhojanAdikAryakaraNasamarthAni mahat-prabhUtaM dhanaM-dravyaM mUlyaM-pratItaM yeSAM tAni tathA 'alAbupAeNaM'ti alAbupAtrAt tumbkbhaajnaadityrthH|| 105 // 106 - tesi NaM parivvAyagANaM No kappai ayabaMdhaNANi vA jIva selabaMdhaNANi vA aNNayarAI vA tahappagArAiM mahaddhaNamollAiM dhArittae // 106 // [106] tathA 'ayabandhaNANi ve'tyatra yAvatkaraNAt trapukabandhanAdIni zailabandhanAntAni pAtrANi dRzyAni, 'aNNayarAiM tahappagArAiM mahaddhaNamullAI' ityetacca dRzyamiti, pustakAntare samagramidaM sUtradvayamastyeveti // 106 // ___107 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai nANAvihavannarAgarattAI vatthAI dhArittae, nannattha egAe dhAurattAe // 107 // ___ [107] 'NaNNattha egAe dhAurattAe'tti iha yugalikayeti zeSo dRzyaH // 107 / / - 108 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai hAraM vA, addhahAraM vA, egAvaliM vA, muttAvaliM vA, kaNagAvaliM vA, rayaNAvaliM vA, muraviM vA, kaMThamuraviM vA, pAlaMbaM vA, tisarayaM vA, kaDisuttaM vA, dasamuddiyANaMtayaM vA, kaDagANi vA tuDigANi vA, aMgayANi vA keUrANi vA kuMDalANi vA cUlAmaNiM vA mauDaM vA piNiddhittae nannattha egeNaM taMbieNaM pavittaeNaM // 108 // __ [108] hArAdIni prAgvat, navaraM 'dasamuddiyANaMtayaMti rUDhazabdatvAdasya hastAGgulImudrikAdazakamityarthaH, 'pavittaeNaM'tti pavitrakam-aGgulIyakam // 108 / / 1. 0kArI B // 2. tahappagArAI - J nAsti / / 3.desimu0B || Adra. sU. 105 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI aupapAtikasUtram 109- 'tesi NaM parivvAyANaM no kappar3a gaMthima-veDhima-pUrima-saMghAime cauvvihe malle dhArettae, nannattha egeNaM kannapUraeNaM // 109 // [109] 'gaMthima-veDhima-pUrima-saMghAime 'tti granthimaM-granthanena nirvRttaM mAlArUpaM veSTimaMmAlAveSTananirvRttaM puSpalambUsakAdi pUrimaM-pUraNanirvRttaM vaMzazalAkAjAlakapUraNamayamiti saGghAtimaM-saGghAtena nirvRttam itaretarasya nAlapravezanena malletti-mAlyAni mAlAyAM sAdhUni tasyai hitAni veti puSpANItyarthaH 'kaNNapUraeNaM'ti karNapUraka:-puSpamayaH karNAbharaNavizeSaH 110 - tesi NaM parivvAyANaM no kappai agalueNa vA, caMdaNeNa vA, kuMkumeNa vA gAyaM aNuliMpittae, nannattha egAe gaMgAmaTTiyAe // 110 // 111- tesi NaM parivvAyANaM kappai mAgahae patthae jalassa paDiggAhittae se vi ya vahamANae no ceva NaM avahamANe, se vi ya thimiudae no ceva NaM kaddamodae, se vi ya bahupasanne no ceva NaM abahupasanne, se vi ya paripUe no ceva NaM aparipUe, se vi ya NaM dinne no ceva NaM adinne, se vi ya pibiittae no ceva NaM hattha-pAda-caru-camasa-pakkhAlaNaTThayAe siNAittae vA // 111 // [111] mAgahae patthae 'tti 2" do asaIo pasaI dohiM pasaIhiM seiyA hoi| causeio u kulao caukulao patthao hoi // 1 // caupatthamADhayaM taha cattAri ya ADhayA bhave doNo" . ityAdimAnalakSaNalakSito mAgadhaprasthaH, 'se'vi ya vahamANae'tti tadapi ca jalaM vahamAnaM-nadyAdizrotovarti vyApriyamANaM vA, 'thimiodae 'tti stimitodakaM yasyAdhaH kardamo nAsti 'bahupasanne 'tti bahuprasannam-atisvacchaM 'paripUe'tti paripUtaM vastreNa gAlitaM 'pibittae'tti pAtuM 'caru-camasa'tti caru:-sthAlIvizeSazcamaso-daviketi 12 / / 111 // 112 - tesi NaM parivvAyagANaM kappai mAgahae addhADhae jalassa paDigAhettae se vi ya vahamANae jAva No adiNNe, se vi ya hattha-pAyacaru-camasa pakkhAlaNaTThAe No ceva NaM pibittae siNAittae vA // 112 // 1. etesi NaM - pu. pre. / evamagre'pi / / 2. mAla0 J // 3. dve asatI prasRtiH dvAbhyAM prasRtibhyAM setikA bhavati / catuHsetikastu kulavazcatuSkulavaH prastho bhavati / / 1 / / catuSprasthamADhakaM tathA catvAri ADhakAni bhaveda droNaH / / 4. pu.pre. V madhye sU.112-113 nAsti / mu.madhye sU. 113 nAsti / / 5. dra. sU. 111 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -101-108] parivrAjakasAmAcArI 165 113 - tesiM NaM parivvAyagANaM kappar3a mAgahae ADhae jalassa paDiggAhittae, se viya vahamANae jova No adiNNe, se vi ya siNAittae No ceva NaM hattha-pAya-caru-camasa-pakkhAlaNaTThAe pibittae vA // 113 // ___114 - te NaM parivvAyagA eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM pariyAgaM pAuNaMti pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM baMbhaloe kappe devattAe uvavattAro bhavaMti / tahiM tesiM gaI tahiM tesiM ThiI tahiM tesiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! dasasAgarovamAiM ThitI paNNattA / sesaM te ceva // 114 // ___ 115- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM aMmaDassa parivAyagassa satta aMtevAsisayA giNhakAlasamayaMsi jiTThAmUlamAsaMsi gaMgAe mahAnaIe ubhaokUleNaM kaMpillapurAo nagarAo purimatAlanagaraM saMpaTThiyA vihArAe // 115 // [115] atha ye carakapparivrAjakA brahmalokaM gatAstadupadarzanenAdhikRtArthaM samarthayannAha'teNa'mityAdi vyaktaM, navaraM 'jeTThAmUlamAsaMsitti jyeSThA mUlaM vA nakSatraM paurNamAsyAM yatra syAt sa jyeSThAmUlo mAsaH, jyeSTha ityarthaH // 115 / / / 116- tate NaM tesiM parivvAyANaM tIse agAmiyAe chinnAvAtAe dIhamaddhAe aDavIe kaMci desaMtaramaNupattANaM samANANaM se puvvagahie udae aNupuvveNaM paribhujjamANe jhINe // 116 // [116] agAmiyAe'tti avidyamAnagrAmAyA: 'chinnAvAe'tti chinnA-vyavacchinnAH ApAtA:-sArthagokulAdisampAtA yasyAM sA tathA tasyAM 'dIhamaddhAe'tti dIrghAdhvana dIrghamArgAyA ityarthaH / / 116 / / 117- tae NaM te parivvAyA jhINodagA samANA taNhAe pArabbhamANApArabbhamANA udagadAtAramapassamANA annamannaM sadAveMti saddAvettA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! amhaM imIse agAmiyAe chinnAvAtAe 1. dra.sUtra.111 / / 2. dra.sUtra.89 / / 3. adhunA uttarapradeze pharukhAbAdajilAmadhye kaMpilapuraM manyate / / 4. ayodhyAyAH zAkhanagaraM purimatAlamiti Ava. ni. 342 / / 5. chiNNo0mu. // 6. pupre. / samANANaM-mu. V nAsti / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrI aupapAtikasUtram dIhamaddhAe aDavIe kaMci jAva paribhujjamANe paribhujjamANe jhINe / taM seyaM khalu devANuppiyA amhaM imIse agAmiyAe jAva dIhamaddhAe aDavIe udagadAtArassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karettae tti kaTu annamannassa aMtie eyamaDhe paDisuNeti paDisuNettA tIse agAmiyAe 'jAva dIhamaddhAe aDavIe udagadAtArassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM kareMti karittA udagadAtAraM alabhamANA doccaM pi annamannaM saddAveMti saddAvettA evaM vayAsIiha nnaM devANuppiyA ! udagadAtAro natthi, taM no khalu kappai devANuppiyA ! amhaM adinnaM giNhittae adiNNaM bhuMjittae adiNNaM sAdijittae, taM mA NaM devANuppiyA ! amhe itANiM AvaikAlaM pi adinnaM geNhAmo aeNdinnaM bhuMjAmo adinnaM sAijjAmo / mA NaM amhaM vayaloe bhavissati / taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM tidaMDae ya kuMDayAo ya kaMcaNiyAo ya karoDiyAo ya bhisiyAo ya channAlae ya aMkusae ya kesariyAo ya pavittae ya gaNettiyAo ya chattae ya, vANahAo ya, dhAurattAo ya egaMte eDittA gaMgaM mahAnaiM ogAhittA vAluyAe saMthArae saMtharettA saMlehaNAjhusiyANaM bhattapANapaDiyAikkhiyANaM pAovagayANaM kAlaM aNavakaMkhamANANaM viharittae tti kaTu annamannassa aMtiyaM eyamaTuM paDisuNeti paDisuNettA tidaMDae ya kuMDiyAo ya jAva dhAturattAo ya egaMte euMti, egaMte eMDettA gaMgaM mahAnaiM ogAheMti, gaMgaM ogAhettA vAluyAsaMthArae saMtharaMti, saMtharettA vAluyAsaMthAraM duruhaMti, duruhittA puratthAbhimuhA saMpaliyaMkanisannA karayala jAva kaTu evaM vayAsi-'namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa "jAva saMpAviukAmassa, namotthu NaM ammaDassa parivvAyagassa amhaM dhammAyariyassa dhmmovdesgss| pubvi NaM amhe 1-2-3. dra. sU. 116 // 4. adiNNaM bhuMjittae pu. pre. L asti, mu.VJ nAsti / / 5. adinnaM bhuMjAmo mu.| nAsti / / pupre. asti / / 6. pu. pre. / tavalove - mu. VJ / tavavayalove - V pAThA. // 7. kerisayAo - B dra.bhagavatI sUtra 2,1,pR. 113 / / 8. vAhaNAo ya, pAuyAo dhAurattAo - mu.| pu.pre. LV pAuyAo ya nAsti / / 9, dra. sU. 20 / / 10 dra. sU. 21 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 sUtra -117 ] ambaDaziSyAnAM nizcalatA ammaDassa parivvAyayassa aMtie thUlagapANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe, musAvAe, adiNNAdANe paccakkhAe jAvajjIvAe, savve mehuNe paccakkhAe jAvajjIvAe, thUlae pariggahe paccakkhAe jAvajjIvAe / iyANiM amhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM savvaM pANAivAyaM paccakkhAmo jAvajjIvAe, evaM 'jAva savvaM pariggahaM paccakkhAmo jAvajjIvAe, savvaM kohaM mANaM mAyA lobhaM pejjaM dosaM kalahaM abbhakkhANaM pesunnaM paraparivAyaM arairaI mAyAmosaM micchAdasaNasallaM akaraNijjaM jogaM paccakkhAmo jAvajjIvAe, savvaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM cauvvihaM pi ___ [117] saddAviMti'tti zabdayanti-sambhASante 'maggaNagavesaNaM'ti mArgaNaM caanvayadharmairanveSaNaM gaveSaNaM ca-vyatirekadharmairanveSaNameveti mArgaNagaveSaNaM 'sAijjittae'tti svAdayituM-bhoktumityarthaH, kvacittu 'adinnaM bhuMjittae adinnaM sAijjittae 'tti pAThaH, tatra 'bhuMjittae'tti bhoktuM 'sAijjittae'tti bhojayituM bhuJjAnaM vA'numodayitumiti vyAkhyeyaM, 'tidaMDae'tti trayANAM daNDakAnAM samAhArastridaNDakAni 'kuMDiyAo ya'tti kamaNDalava: 'kaMcaNiyAo ya'tti kAJcanikAH-rudrAkSamayamAlikAH 'karoDiyAo ya'tti karoTikA:mRNmayabhAjanavizeSAH 'bhisiyAo yatti vRSikA-upavezanapaTTaDikAH 'channAlae ya'tti SaNnAlakAni trikASThikAH 'aMkusAe yatti aGkazakAH-devArcanArthaM vRkSapallavAkarSaNArthaM aGkazakA: 'kesariyAo ya'tti kezarikA:-pramArjanArthAni cIvarakhaNDAni 'pavittae yatti pavitrakANi-tAmramayAnyaGgalIyakAni 'gaNettiyAo ya'tti 'gaNetrikAH-hastAbharaNavizeSaH chatrakANyupAnahazca pratItAH, 'dhAurattAo yatti dhAturaktA- gairikoparaJjitAH zATikA iti gamyaM, 'paDisuNenti'tti pratizRNvanti-abhyupagacchanti, 'saMpaliyaMkanisanna 'tti AhAraM paccakkhAmo jAvajjIvAe / jaM pi imaM sarIraM i8 kaMtaM piyaM maNunnaM . maNAmaM pejjaM vesAsiyaM saMmayaM bahumayaM aNumataM bhaMDakaraMDagasamANaM, mA NaM sIyaM, mA NaM uNhaM, mA NaM khuhA, mA NaM pivAsA, mA NaM vAlA mA NaM corA, mA NaM daMsA, mA NaM masagA, mA NaM vAtiya-pittiya-siMbhiya-sannivAiyavivihA 1. dra.sUtre. 117 / / 2. SaDgAlakAni - J // 3. B | aGkaTakAH - khaM. J / / 4. gaurikoSaraJjikAH-khaM. / 5. thejja pu.pre. L mu.|| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI aupapAtikasUtram rogAyaMkA parIsahovasaggA phusaMtu ttika? eyaM pi NaM carimehiM ussAsanIsAsehiM vosirAmi tti kaTu saMlehaNAjUsaNAjhusitA bhattapANapaDiyAikkhiyA pAovagayA kAlaM aNavakaMkhamANA vihrNti| tate NaM te parivvAyA bahUI bhattAiM aNasaNAe chedenti, chedittA AloiyapaDikkaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA baMbhaloge kappe devattAe uvavannA / tahiM tesiM gaI0 dasasAgarovamAiM ThitI paNNattA / paralogassa ArAhagA sesaM taM ceva // 117 // samparyaGka:-padmAsanaM, prANAtipAtAdivyAkhyApUrvavat, zarIravizeSaNavyAkhyA tvevam-'i8'ti vallabhaM 'kaMtaM 'ti kAntaM kAmyatvAt 'piya'tti priyaM sadA premaviSayatvAt 'maNuNNaM 'ti manojJaMsundaramityarthaH, 'maNomaM'ti manasA amyate-prApyate punaH punaH saMsmaraNato yattanmano'maM 'pejjaM 'ti sarvapadArthAnAM madhye atizayena priyatvAt preyaH, prakarSeNa vA ijyA-pUjA'syeti prejyaM, preryaM vA kAlAntaranayanAta, 'thejjaM'ti kvacittatra sthairyama, asthire'pi maDhaiH sthairyasamAropaNAta, 'vesAsiyaM'ti vizvAsaH prayojanamasyeti vaizvAsikaM, parazarIrameva hi prAyeNAvizvAsaheturbhavatIti, 'saMmayaMti sammataM tatkRtakAryANAM sammatatvAt 'bahumayaMti bahuzo bahUnAM vA madhye matam-iSTaM yattadbahumatam 'aNumayaM 'ti vaiguNyadarzanasyApi pazcAnmatamanumataM 'bhaMDakaraMDagasamANaM 'ti AbharaNakaraNDakatulyamupAdeyamityarthaH, tathA 'mA NaM sIya'mityAdi vyaktaM, navaraM mAzabdo niSedhArthaH, NaGkAro vAkyAlaGkArArthaH, iha ca spRzatviti yathAyogaM yojanIyam, athavA 'mA NaM'ti mA etaccharIramiti vyAkhyeyaM, 'mA NaM vAla'tti vyAlA:-zvApadabhujagAH 'rogAyaMka'tti rogA:kAlamahAvyAdhayaH AtaGkAH-ta eva sadyoghAtinaH 'parIsahovasagga'tti parISahA:-kSudAdayo dvAviMzatiH upasargA-divyAdayaH 'phusaMtu' spRzantu 'tikaTTa'tti itikRtvA ityevamabhisandhAya yatpAlitamiti zeSaH, 'eyapi NaM'ti etadapi zarIraM 'vosirAmitti kaTTa' ityatra tikaTTattiitikRtvA iti visarjanaM vidhAya viharantIti yogaH, saMlehanAjhUsiya'tti saMlekhanA-zarIrasya tapasA kRzIkaraNaM tAM tayA vA 'jhUsiya'tti juSTA vA sevitA ye te tathA 'saMlehaNajhUsaNAjhUsiya'tti kvacit tatra saMlekhanAyAM kaSAyazarIrakRzIkaraNe yA joSaNA-prItiH sevA vA "juSI prItisevanayo" riti vacanAt sA tathA tayA tAM vA ye juSTAH-sevitAste tathA saMlekhanAjoSaNAyA vA jhUsiyatti-jhUSitAH kSINa ye te tathA, 'bhattapANapaDiyAikkhiya'tti pratyAkhyAtabhaktapAnA: 'pAovagayA' pAdapavadupagatAH pAdapopagatA vRkSavanniSpandatayA'vasthitA ityarthaH, 'kAlaM 1. dra.sUtra. 89 / / 2. JB khaM. / 0no'maM-mu. // 3. mAzabdA niSedhArthAH-khaM. // 4. spRzaM0 khaM. / 5. vA-khaM. nAsti / / 6. B khaM. / pAdapavadupagatA:- mu. nAsti / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -117-119] ambaDaparivrAjakaH 169 aNavakaMkhamANa 'tti maraNamanavakAGkSantaH, AkAGkSanti hi maraNamatikaSTaM gatAH kecaneti tanniSedha uktaH 'aNasaNAe cheiMti'tti anazanena 7vyavacchindanti-pariharantItyarthaH, ete ca yadyapi dezaviratimantastathApi parivrAjakakriyayA brahmalokaM gatA ityavaseyam, anyathaitadbhaNanaM vRthaiva syAd, dezaviratiphalaM tveSAM paralokArAdhakatvameveti, na ca brahmalokagamanaM parivrAjakakriyAphalameSAmevocyate, anyeSAmapi mithyAdRzAM kapila prabhRtInAM tasyoktatvAditi 13 // 117 // 118 - bahujaNe NaM bhaMte ! annamannassa evamAikkhai, evaM bhAsai, evaM pannavei, evaM parUvei, evaM khalu ammaDe parivvAyae kaMpillapure nagare gharasae AhAraM AhArei, gharasate vasahiM uveti / se kahametaM bhaMte ? goyamA! jaNNaM se bahujaNe annamannassa evamAikkhati jAva evaM paruvemi evaM khalu ammaDe parivvAyae kaMpillapure jAva gharasate vasahiM uveti / sacceNayare NaM esamaTe ahaM pi NaM gotamA ! evamAtikkhAmi jAva parUvemi, evaM khalu ammaDe parivvAyate "jAva vasahiM uveti // 118 // ___ [118] ihaiva jJAtAntaramAha-bahujaNe Na'mityAdi vyaktam, // 118 / / - 119 - se keNaDhe NaM bhaMte ! evaM vuccati ammaDe parivvAyae jAva vasahi uveti ? goyamA ! ammaDassa NaM parivvAyagassa pagatibhaddayAe jAva viNItatAe chaTuMchaTTeNaM aNikkhetteNaM tavokammeNaM urdu bAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhassa AtAvaNabhUmIe AtAvemANassa subheNaM pariNAmeNaM. pasatthehi ajjhavasANehiM lesAhiM visujjhamANIhi aNNayA kayAi tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhAvUha-maggaNa-gavesaNaM karemANassa vIriyaladdhIe, veuvviyaladdhIe ohinANaladdhI samuppannA / tae NaM se aMbaDe parivAe tIe vIriyaladdhIe, veubviyaladdhIe, ohinANaladdhIe samuppannAe jaNavimhAvaNaheuM kaMpillapure nagare gharasae jAva vasahi uvei se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai ammaDe parivvAe kaMpillapure nagare gharasae jAva vasahiM uveti // 119 // 1. uktAH- khaM. // 2-3. annassa - pu.pre. / aNNamaNNassa - V mu. // 4. dra.sUtre-118 / / 5. dra.sUtre.118 / / 6. da.sUtre. 118 / / 7. dra.sUtre-118 // 8. dra.sUtra.91 / / 9. dra.sUtre-118 // 10. dra.sUtre.118 / / zrI aupa. 22 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI aupapAtikasUtram [119] navaraM 'pagaibhaddayAe 'ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzya-'pagaiuvasaMtayAe pagaitaNukohamANamAyAlohayAe miumaddavasaMpaNNayAe allINayAe bhaddayAe'tti vyAkhyA tu prAgvat, 'anikkhitteNaM'ti avizrAntena 'pagijjhiya'tti pragRhya vidhAyetyarthaH, 'pariNAmeNaM'ti jIvapariNatyA 'ajjhavasANehiMti manovizeSaiH 'lesAhiM'ti tejolezyAdikAbhiH 'tadAvaraNijjANaM'ti vIryAntarAyavaikriyalabdhyaprApti nimittA'vadhijJAnAvaraNAnAmityarthaH, 'IhAvUhamaggaNagavesaNaM'ti iha IhA-kimidamitthamutAnyathetyevaM sadarthAlocanAbhimukhA matiH ceSTA, vyUha-idamitthamevaMrUpo nizcayaH, mArgaNam-anvayadharmAlocanaM yathA sthANau nizcetavye iha vallyutsarpaNAdayaH prAyaH sthANudharmA ghaTanta iti, gaveSaNaM-vyatirekadharmAlocanaM yathA sthANAveva nizcetavye iha ziraHkaNDUyanAdayaH prAyaH puruSadharmA na ghaTante iti, tata. eSAM samAhAradvandvaH, 'vIriyaladdhie'tti vIryalabdhyA saha 'veuvviya-laddhie'tti vaikriyalabdhyA saha 'ohiNANaladdhi'tti avadhijJAnalabdhiH . samutpannA, vIryalabdhyAditrayamutpannamityarthaH, vAcanAntare 'vIriyaladdhI veuvviyaladdhI'tti paThyate / / 119 // 120 - pabhU NaM bhaMte ! aMbaDe parivvAe devANuppitANaM aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae ? noM iNaDhe samaDhe / goyamA ! ammaDe NaM parivvAe samaNovAsae abhigayajIvAjIve uvaladdhapunnapAve Asava-saMvara-nijjara-kiriyA-'hikaraNa-baMdha-mokkhakusale asahejja devA-'sura-NAga-suvaNNa-jakkha-rakkhasa-kinnara-kiMpurisa-garula-gaMdhavvamahoragAdiehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNatikkamaNijje iNamo niggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikkaMkhie nivvitigicche laddhaTe gahiyaDhe pucchiyadve ahigayaDhe viNicchiyaDhe aTThimiMjapemANurAgaratte ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTe sese aNaTe , usitaphalihe avaMguyaduvAre [120] yakvacit / amaDe parivvAyage'tti dRzyate tadayuktaM, 'ammaDe' ityetasya sthAnAGgAdipustakeSu darzanAt, 'ahigayajIvAjIve' ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam- 'uvaladdha 1. JB khaM. / 0ntaravaikriyalabdhiprA0 mu. // 2. 0trayaM samutpa0 khaM. // 3. --- cihnadvayamadhyavartipAThaH nAsti / pu.pre. asti / / madhye itaH pUrvaM 'pAThAntaram'iti pAThaH / / 4. JB khaM. amma(mba)De - mu. // . Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -120 ] ambaDaparivrAjakasvarUpam 171 puNNapAve Asava-saMvara-nijjara-kiriyA-'higaraNa-baMdha-mokkhakusale' AzravAHprANAtipAtAdayaH saMvarA:-prANAtipAtaviramaNAdayaH nirjarA-karmaNo dezata: kSapaNaM kriyAHkAyikyAdikAH adhikaraNAni-khaDgAdinirvartana-saMyojanAni bandha-mokSau-karmaviSayau, etena cAsya jJAnasampannatoktA, 'asahejja'tti avidyamAnasAhAyyaH kutIrthikapreritaH san samyaktvAvicalanaM prati na parasAhAyyamapekSata iti bhAvaH, ata evAha-'devA'sura-nAga-suvaNNa-jakkharakkhasa-kiNNara-kiMpurisa-garula-gaMdhavva-mahoragAiehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijje' iti devA-vaimAnikA: asuranAgatti-asurakumArA nAgakumArA zceti bhavanapativizeSAH suvaNNatti-sadvarNA jyotiSkA ityarthaH, kvacid garuDeti nAdhIyate, tataH suvaNNetti-suvarNakumArA bhavanapativizeSAH yakSa-rAkSasa-kinnara-kimpuruSAH vyantarabhedAH, garuDattigaruDacihnAH suvarNakumArAH, gandharva-mahoragAzca vyantarAH, 'iNamo nigganthe pAvayaNe 'tti asminnirgranthe pravacane 'nissaMkiya'tti niHsandeha: 'nikkaMkhiya'tti muktadarzanAntarapakSapAta: 'nivvitigicche'ttiM nirvicikitsakaH phalaM prati ni:zaGkaH 'laddhaDe'tti labdhArtho'rthazravaNataH 'gahiyaTe'tti gRhItArtho'vadhAraNataH 'pucchiyaTe'tti pRSTArthaH saMzaye sati 'ahigaya?'tti adhigatArtho'bhigatArtho vA arthAvabodhAt 'viNicchiyaDhe'tti vinizcitArthaH aidamparyopalambhAt, ata eva aTThimiMjapemANurAgaratte' asthIni ca-kIkasAni miJjA ca-tanmadhyavartI dhAtuvizeSa: asthimijAstAH premAnurAgeNa-sArvajJapravacanaprItilakSaNa-kusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yasya sa tathA, kenollekhenetyAha-'ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aTe ayaM paramaTe sese aNadve'tti ayamiti-prAkRtatvAdidam 'Auso 'tti AyuSmanniti putrAdezamantraNaM, kvacit 'iNamo nigganthe 'iti dRzyate, 'sese 'tti shessN-dhn-dhaany-putr-kltr-mitr-raajy-kuprvcnaadikmiti| 'usiyaphalihe'tti ucchritam-unnataM sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yasya sa tathA, maunIndrapravacanAvAptyA paripuSTamanA ityarthaH, iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuH-ucchrita:-argalAsthAnAdapanIyo/kRto na tirazcInaH, kapATapazcAdbhAgAdapanIta ityarthaH, utsRto vA apagataH parighaH-argalA gRhadvAre yasyAsau ucchritaparigha utsRtaparigho vA, audAryAtizayAdatizayadAnadAyitvena bhikSukapravezArthamanargalita-gRhadvAra ityarthaH, idaM ca kilAmmaDasya na sambhavati, svayameva tasya 1. suvarNA - J // 2. kitsuH pha0 khaM. // 3. khN.| 0pemmANu0 mu. // 4. munI0 khaM. tulA- rAja praznIya TIkA pa. 123 A / / 5. 0zayatadbhAvadAyi0 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrI aupapAtikasUtram ciyattaMteuragharadArapavesI eyaM na vuccai -cauddasaaTThamuddiTThapunnamAsiNIsu paDipunnaM posahaM samma aNupAlemANe samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANa-khAima-sAimeNaM vattha-paDiggaha-kaMbala-pAyapuMchaNeNaM osahabhesajjeNaM pADihArieNaM pIDha-phalaga-sejjA-saMthAraeNaM paDilAbhemANe bahUI sIlavvaya-guNa-veramaNa-paccakkhANa-posahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe viharai // 120 // bhikSukatvAda, ata eva pustake likhitaM yathA 'usiyaphalihe'tyAdivizeSaNatrayaM nocyate, 'avaMguyaduvAre 'tti apAvRttadvAraH- kapATAdibhirasthagitagRhadvAraH, saddarzanalAbhena na kuto'pi pASaNDikAdvibheti, zobhanamArgaparigraheNodghATazirAstiSThatIti bhAva iti vRddhavyAkhyA, kecittvAhu:bhikSukapravezArthamaudAryAdasthagitagRhadvAra ityarthaH, idaM cAmmaDasya na ghaTate, 'ciyattaaMteuragharadArapavesI'tti ciyattotti-lokAnAM prItikara eva antaHpure vA gRhe vA dvAre vA pravezo yasya sa tathA, inpratyayazcAtra samAsAntaH, atidhArmikatayA sarvatrAnAzaGkanIyo'sAviti bhAvaH, anye tvAhu:-ciyattotti-nAprItikaro'ntaHpuragRhe dvAreNA nApadvAreNa pravezaH-ziSTajanapravezanaM yasya sa tathA, anIrSyAlutApratipAdanaparaM cetthamidaM vizeSaNaM, na cAmmaDasyedaM ghaTate, antaHpurasyaivAbhAvAditi, kvacidevaM dRzyate-'ciyattagharaMteurapavesI 'tti ciyattetti-prItikAriNyeva gRhe vA'ntaHpure vA pravizatItyevaMzIlo yaH sa tathA, tyakto vA gRhAntaHpurayorakasmAt pravezo yena sa tathA, 'cauddasaaTThamuddiTThapuNNamAsiNIsu'tti uddiSTA-amAvAsyA 'paDipunnaM posahaM aNupAlemANe 'tti AhArapauSadhAdi-bhedAccatUrUpamapIti, 'samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM vattha-paDiggaha-kambala-pAyapucchaNeNaM' atra ca paDiggahattipratigraha: patadgraho vA-pAtraM pAyapucchaNaMti pAdaproJchanaM rajoharaNaM 'osaha bhesajjeNaMti auSadhamekadravyAzrayaM bhaiSajyaM-dravyasamudAyarUpamathavA auSadhaM-triphalAdi bhaiSajyaM-pathyaM 'pADihArieNaM pIDha-phalaga-sejjA-saMthAraeNaM paDilAbhemANe 'tti pratihAra:-pratyarpaNaM prayojanamasyeti prAtihArikaM tena pITham-AsanaM phalakam-avaSTambhanArthaH kASThavizeSaH zayyA-vasatiH zayanaM vA yatra prasAritapAdaiH supyate saMstArako-laghutaraM zayanameva 'sIlavvaya-guNa-veramaNa-paccakkhANa1. "svAvAsasthAnApekSayA vA syAdapi, AgatasyArthino yAcanApUrNIkaraNAdvA, bhaktA vA tasyedRzAH syurye tannivAsasthAne satrazAlAM tathAvidhAM, ullikhitasphaTikavadvA nirmalAnta:karaNa iti vA, zeSapadadvaye tu na prathamavyAkhyAnapakSe doSalezAvakAzaH." iti ma. TippaNe // 2.BkhaM. / paadprokssnnN-m.| pAdaprocchanaM - J|| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -120-133 ] ambaDaparivrAjakasAmAcArI 173 posahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe 'tti zIlavratAniaNuvratAni guNA-guNavratAni viramaNAni-rAgAdiviratiprakArAH pratyAkhyAnAni-namaskArasahitAdIni pauSadhopavAsa:-aSTamyAdiparvadineSUpavasanam, AhArAdityAga ityarthaH / / 120 // __ 121 - ammaDassa NaM parivvAyagassa thUlagapANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe thUlagamusAvAe evaM thUlae adinnAdANe savve mehuNe paccakkhAe thUlapariggahe paccakkhAe jAvajjIvAe // 121 // __ 122- A ammaDassa NaM parivvAyagassa No kappai akkhasoyapamANa-mettaM pi jalaM sayarAhaM uttarittae, NaNNattha addhANagamaNeNaMA // 122 // [122] 'no kappai akkhasoyappamANamettaM pi jalaM sayarAhaM uttarittae' akSazrotaH pramANA-gantrIcakranAbhicchidrapramANA mAtrA yasya tattathA, sayarAha-akasmAt helayetyarthaH, // 122 // 123-133 - aMmaDassa NaM parivvAyayassa no kappar3a sagaDaM vA jAva sarisaM vA ogAhittae nannattha addhANagamaNeNa, evaM sagaDa-Ase-naDapecchA hariyapAe vatthAbharaNe mallANulevaNe bhoyaNaphale ya jAva NaNNattha egAe gaMgAmaTTiyAe // 123-133 // ___ 134 - aMbaDassa NaM parivvAyagassa no kappai AhAkammie vA, uddesie vA mIsajAeti vA, ajjhoarae i vA, pUiyakamme i vA, kIyagaDe i vA, pAmicce i vA, aNisiTe i-vA, abhihaDe i vA, raie i vA kaMtArabhatte i vA dubhikkhabhatte i vA, pAhuNagabhatte i vA, gilANabhatte i vA vaddaliyAbhatte i vA, bhottae vA pAtae vA // 134 // ___ [134] 'AhAkammie' ityAdi vyaktaM, navaraM 'raie i vatti racitam-auddezikabhedo yanmodakacUrNAdi punarmodakatayA kUradadhyAdikaM vA yatkarambakAditayA viracitaM tadracitamityucyate, iha cetizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe, 'kAntArabhattei va'tti kAntAram-araNyaM tatra *bhikSAkANAM nirvAhaNArthaM yatsaMskriyate tatkAntArabhaktamiti, 'dubbhikkhabhatte i va'tti durbhikSabhaktaM 1. ahApaDi0 khaM. / / 2. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. JL nAsti mu. V asti / / 3. sagaDaM evaM ceva bhANiyavvaM jAva NaNNattha egAe gaMgAmaTTiyAe-mu. / / 4. dra.sU.100 / / 5. dra. sU.100-110|| 6.yAvatkara0 khaM. / / 7. JBI bhikssukaannaaN-mu.|| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI aupapAtikasUtram yadbhikSukArthaM durbhikSe saMskriyate, auddezikAdibhedAzcaite, 'vaddaliyAbhatte i vatti vardalikA-durdinaM 'gilANabhatte i vatti glAnaH sannArogyAya yaddadAti tad glAnabhaktaM 'pAhuNagabhatte i va'tti prAghUrNaka:-ko'pi kvacidgato yatprasiddhaye saMskRtya dadAti prAghUrNakA vA-sAdhvAdaya ihAyAtA iti yaddApayati tatprAghUrNakabhaktam / / 134 // 135 - aMbaDassa NaM parivAyagassa no kappai mUlabhoyaNe i vA, kaMdabhoyaNe i vA evaM phalabhoyaNe i vA, hariyabhoyaNe i vA, bIyabhoyaNe i vA, bhottae vA pAyae vA // 135 // __ [135] 'mUlabhoyaNe i vatti mUlAni- padmasinATikAdInAM yAvatkaraNAdidaM padatrayaM dRzyaM 'kandabhoyaNe i vatti kandAH-sUraNakandAdayaH 'phalabhoyaNei va'tti phalAni AmrAdInAM 'hariyabhoyaNe i vatti haritAni-madhuratRNakaTukabhANDAdIni 'bIyabhoyaNe i va'tti bIjAni-zAlitilAdIni 'bhottae vatti bhoktuM vA 'pAyae va'tti pAtuM vA AdhAkarmakAdipAnakAdInIti // 135 // 136- aMbaDassa NaM parivvAyagassa cauvvihe aNatthadaMDe paccakkhAe jAvajjIvAe, taM jahA - avajjhANAyarie, pramAyAyarie, hiMsappayANe, pAvakammovaese // 136 // / [136] 'avajjhANAyariya'tti apadhyAnena-ArtAdinA AMcarita-Asevito yaH apadhyAnasya vA yadAcaritam-AsevanaM so'narthadaNDa iti, pamAdAyarie'tti pramAdenaghRtaguDAdidravyANAM sthaganAdikaraNe AlasyalakSaNena Acarito yastasya vA yadAcaritaM so'narthadaNDaH pramAdAcaritaH pramAdAcaritaM veti 'hiMsappayANe 'tti hiMsrasya-khaDgAdeH pradAnamanyasyArpaNaM niSprayojanameveti hiMsrapradAnaM, 'pAvakammovaese 'tti pApakarmopadeza:-kRSyAdhupadezaH prayojanaM vineti / / 136 // 137- aMbaDassa NaM parivvAyagassa kappai mAgahae addhADhae jalassa paDiggAhettae, se vi ya vahamANae no ceva NaM avahamANae jAva se vi ya paripUe no ceva NaM aparipUe, se vi ya sAvajje tti kAuMno ceva NaM aNavajje, se vi ya jIvA ti kAuMno ceva NaM ajIvA, se vi ya dinne no ceva NaM adinne, se vi ya hattha-pAya-caru-camasa pakkhAlaNaTThAe pibittae vA, no ceva NaM siNAittae // 137 // 1. JkhaM. // padmasirnA (padmasInA) TikA0 mu. / / 2. pamAyarie JkhaM. // 3. dra. sU. 111 // 4. dNthtth-mu.|| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 sUtra -134-140] ambaDaparivrAjakasAmAcArI [137] 'sAvajje ttikaTTa'tti yadidaM jalasya parimANakaraNaM tajjalaM sAvadhamitikRtvA, sAvadyamapi kathamityAha-'jIva ttikaTTa'tti jIvA apkAyikA eta itikRtvA, athavA kasmAtparipUtaM gRhNAtItyata Aha-sAvadyamitikRtvA, etadeva kuta ityAha-jIvA itikRtvA, pUtarakAdijIvA iha santItikRtveti bhAvaH / / 137 / / ____ 138 - aMbaDassa NaM parivvAyagassa kappai mAgahae ADhae jalassa paDiggAhettae se vi ya vahamANae no ceva NaM avahamANae jAva se vi ya dinne no ceva NaM adinne, sevi ya siNAittae no ceva NaM hattha-pAya-carucamasapakkhAlaNaTThAe pibittae vA // 138 // 139 - aMbaDassa NaM parivvAyagassa no kappai annautthie vA annautthiyadevayANi vA annautthiyapariggahiyANi vA ceiyAI vaMdittae vA namaMsittae vA jAva pajjavAsittae vA NaNNattha arihaMtehiM vA arahaMtaceiehiM vA / ___ [139] 'apamautthie vatti anyayUthikA- ArhatsaGghApekSayA anye zAkyAdayaH 'ceiyAiMti arhaccaityAni-jinapratimA ityarthaH 'naNNattha arahaMtehi vatti na kalpate, iha yo'yaM neti pratiSedhaH so'nyatrArhadbhyaH, arhato varjayitvetyarthaH, sa hi kila parivrAjakaveSadhAraka. ato'nyayUthikadevatAvandanAdiniSedhe ArhatAmapi vandanAdi-niSedho mA bhUditikRtvA naNNatthetyAdyadhItam / / 139 / / 140 ammaDe NaM bhaMte ! parivvAyae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihiti? kahiM uvavajjihiti ? goyamA ! ammaDe NaM parivvAyae uccAvaehiM sIla-vvaya-guNaveramaNa-paccakkhANa-posahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe bahUI vAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNihiti, pAuNihittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsihiti, jhusittA saTuiM bhattAI aNasaNAe chaehi, chedittA AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA A ur3e caMdima-sUrima-gaha-nakkhatta-tArArUvANaM bahUI joyaNAI, bahUI 1. da. sU. 111,137 / / 2. dra. sU. 47 // 3. pu.pre.| arihaMtaceiyAI vA mu. // 4-5. JB arha0 mu. // // 6. ahApariggahiehiM tavokammehiM - pu.pre. / asti. mu. V nAsti / 7. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. / asti / mu. VJ nAsti / bhagavatIsUtravRtau (pR.549) itthaM pAThaH upalabhyate - " yathopapAtike ambaDodhItastathA'yamiha vAcyaH, tatra ca yAvatkaraNAdetatsatramevaM dRzyaM- gahaNakkhattatArArUvANaM...vIivayattatti" Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrI aupapAtikasUtram joyaNasahassAiM, bahUI joyaNasayasahassAI, bahUo joyaNakoDIo, ur3e dUra uppaittA sohammIsANa-saNaMkumAra-mAhiMde kappe vItIvatittAA baMbhaloe kappe devattAe uvavajjihiti / tattha NaM atthegaiyANaM devANaM dasasAgarovamAI ThitI paNNattA / tattha NaM aMbaDassa vi devassa dasasAgarovamAiM ThitI // 140 // [140] 'uccAvaehiti uccAvacaiH-utkRSTAnutkRSTaiH // 140 // 141 - se NaM bhaMte! ammaDe deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchihiti? kahiM uvavajjihiti ? goyamA! mahAvidehe vAse jAiM kulAiM bhavaMti aDDAI dittAiM vittAI vitthinnavipula-bhavaNa-sayaNAsaNa-jANa-vAhaNAiM bahudhaNa-jAyarUva-rayatAI Ayogapayoga-saMpauttAiM vicchaDDiya-paura-bhattapANAI bahudAsI-dAsa-go-mahisagavelagappabhUtAI bahujaNassa aparibhUyAiM tahappagAresu kulesu pumattAe paccAyAhiti // 141 // _ [141] 'AukkhaeNaM'ti AyuHkarmaNo dalikanirjaraNenaH 'bhavakkhaeNaM'ti devabhavanibandhanabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNenetyarthaH, 'ThiikkhaeNaM'ti AyuHkarmaNastadanyeSAM ca keSAJcit sthitervidalaneneti 'aNaMtaraM cayaM caitta'tti devabhavasambandhinaM cayaM-zarIraM tyaktvA-vimucya athavA 'cayaM caitta'tti cyavanaM citvA-kRtvetyarthaH, 'aDDAI 'ti paripUrNAni 'dittAI 'ti dRptAni-darpavanti 'vittAI 'ti vittAni-vikhyAtAni zeSapadAni kUNikavarNakavad vyAkhyeyAni, 'tahappagAresu kulesu'tti iha kvacit kule ityayaM zeSo dRzyaH, 'pumattAe'tti puMstayA, puruSatayetyarthaH / paccAyohiti'tti pratyAjaniSyati utpatsyata ityarthaH // 141 // 142 - tae NaM tassa dAragassa gabbhatthassa ceva samANassa ammApitINaM dhamme daDhA patinnA bhavissati // 142 // 143 - se NaM tattha navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTThamANa ya rAiMdiyANaM vIikvaMtANaM sukamAlapANipAe ahINasaMpaNNapaMciMdiyasarIre 1. khaM. / vyAkhyA0 mu. // 2. JB khaM. / puMstvatayA-mu. 3. 0yAhiM tti - J / 0yAhitti - khaM. / / 4. 'janak janane hyAdirayam' iti nyAyasaGgahokterbhavati parasmaipade'pi prayogo janeH / iti mu. TippaNe // 5. tulA rAjaprazrIyasUtra 800 taH // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 sUtra -140-144 ] ambaDasya dRDhapratijJarupeNa janma lakkhaNavaMjaNaguNovavee mANummANa-pamANa-paDipunna-sujAta-savvaMgasuMdaraMge sasisomAgAre kaMte piyadaMsaNe surUve dArae payAhiti // 143 // 144 - tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro paDhame divase ThitivaDiyaM kAhiMti, tatiyadivase caMdasUradaMsaNiyaM kAhiMti, chaThe divase jAgariyaM kAhiMti, ekkArasame divase vItikaMte nivvatte asutijAyakammakaraNe saMpatte bArasAhe divase ammApiyaro imametArUvaM goNaM guNaNiphaNNaM nAmadhejjaM kAhiti-jamhA NaM amhaM imaMsi dAragaMsi gabbhatthaMsi ceva samANaMsi dhamme daDhapaiNNA, taM hou NaM amhaM imassa dAragassa nAmadheyaM daDhapar3aNNe / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmadhejjaM karehiti daDhapaiNNa tti / tae NaM se daDhapaiNNe dArae paMcadhAIpariggahie taM jahA-khIradhAIe, majjaNadhAIe, maMDaNadhAIe, kIlAvaNadhAIe, aMkadhAIe, annAhi ya bahUhiM khujjAhiM cilAtiyAhiM jAva ceDiyA-cakkavAla-varisadhara-kaMcuijja-mahataraga-vaMdaparikkhitte hatthAo hatthaM saMharijjamANe [ saMharijjamANe ] aMkAo aMkaM paribhujjamANe [ paribhujjamANe] uvanaccijjamANe uvanaccijjamANe, uvagijjamANe uvagijjamANe, uvalAlijjamANe uvalAlijjamANe, uvagUhijjamANe, uvagUhijjamANe, avayAsijjamANe, avayAsijjamANe, parivaMdijjamANe, parivaMdijjamANe, paricuMbijjamANe, paricuMbijjamANe, rammesu 1. tulA-rAjapra.sU.801 tH| "AdarzeSu dArae iti kartRpadaM labhyate / vastutaH idaM karmapadaM syAditi yuktamasti 'payAhiti' iti kriyApadasya sandarbha tathA sthAnAGga (9/62)rAyapaseNaiya (801) sUtrayoH sAkSyeNa ca asya karmapadasya puSTirjAyate / tadevaM pATharacanA evaM bhavati-vIikvaMtANaM sA sukumAlapANipAyaM...suruvaM dArayaM payAhiti / " iti pR.63 TippaNa 8 / / 2. pu.pre. / biiyadi0 mu. V pAThA0 caMdasUradaMsaNiyaM tRtIya divasasya utsavo vidyate / vipAkavRttau (2-47) etat saMvAdI ullekhopi labhyate yathA- 'caMdasUrapAsaNiyaM va' tti anvarthAnusAriNaM tRtIya divasotsavam / rAyapaseNaiya(802) sUtrasya daDhapaiNNA prakaraNe tatiya divase iti pATho'sti, nAyAyammakahAo (1-81) sUtrepi itthamevAsti tena 'biiya' iti azuddhaM pratibhAti // " iti V pR.63 TippaNa 10 // 3. divase / nAsti / / 4. AA cihnadvayamadhyavartipATha: pu.pre.! asti mu. v nAsti // zrI aupa. 23 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI aupapAtikasUtram maNikoTTimatalesu pariraMgijjamANe, pariraMgijjamANe, girikaMdaramallINe iva caMpagavarapAdave nivvAtanivvAghAtaM suhaMsuheNaM parivaDDissati A // 144 // __[144] 'ThiivaDiyaM kAhiMti 'tti sthitipatitaM-kulakramAntarbhUtaM putrajanmocitamanuSThAnaM kariSyataH 'caMdasUradaMsaNiyaMti candrasUra-darzanikAbhidhAnaM sutajanmotsavavizeSaM 'jAgariyaMti rAtrijAgarikAM sutajanmotsavavizeSameva 'nivvatte asuijAyakammakaraNe'tti nivRtte-atikrAnte azucInAm-azaucavatAM jAtakarmaNAM-prasavavyApArANAM yatkaraNaM-vidhAnaM tattathA, tatra 'bArasAhe divase'tti dvAdazAkhye divase ityarthaH, athavA dvAdazAnAmahnAM samAhAro dvAdazAhaM tasya divaso yenAsau pUrNo bhavatIti dvAdazAhadivasastatra 'ammApiyaro 'tti ambApitarau 'imaMti idaM vakSyamANam, ayamiti kvacidRzyate, tacca prAkRtazailIvazAt "eyArUvaMti etadeva rUpaM-svabhAbo yasya nAnyathArUpamityetadrUpaM goNaM'ti gauNaM, kimuktaM bhavatItyAha-'guNanipphaNNaM 'ti gauNazabdo'pradhAne'pi vartata ityata uktaM guNaniSpannamiti, 'nAmadhe jjati prazastaM nAmaiva nAmadheyam, iha sthAne pustakAntare paMcadhAi-pariggahie' ityAdi grantho dRzyate, sa ca prAgvad vyAkhyeya:, kiJcicca tasya vyAkhyAyate-'hatthA hatthaM saMharijjamANe 'tti ekasmAd hastAddhastAntaraM saMhriyamANo-nIyamAnaH, aGkAdakaM paribhujyamAnaH-. utsaGgAdutsaGgAntaraM paribhojyamAnaH utsaGgasparzasukhamanubhAvyamAnaH, 'uvanaccijjamANe'tti upanaya'mAno nartanaM kAryamANa ityarthaH, upagIyamAnaH-tathAvidhabAlocitagItavizeSairgIyamAno gApyamAno vA 'uvalAlijjamANe'tti upalAlyamAnaH krIDAdilAlanayA 'uvagUhijjamANe 'tti upagRhyamAnaH AliGgyamAnaH 'avatAsijjamANe 'tti apatrAsyamAnaH apagatatrAsaH kriyamANaH, apayAsyamAno vA utkaNThAtirekAnnirdayAliGganenApIDyamAnaH, aprayAsyamAno vA samIhitapUraNena prayAsamakAryamANaH, "parivaMdijjamANe 'tti parivandyamAnaH stUyamAnaH, paricumbyamAna iti vyaktaM, 'paririMgijjamANe' tti paririGgyamANaH caGkramyamANaH, eteSAM ca saMhiyamANAdipadAnAM dvivacanamAbhIkSNyavivakSayeti 'nivvAyanivvAghAyaM'ti nirvAtaM nirvyAghAtaM ca yagirikandaraM tadAlIna iti / / 144 // 1. parigijjamANe - pu.pre.)| paraMgamANe-rAyapaseNIyasUtre sU. 804 / / / 2. nivvAyanivvAghAyaMsi bhagavatIvRttau patra 545 / NivvAghAyaMsi - rAyapaseNIyasUtre 804 // 3. goNNaM - khaM. // 4. 0dheyaM - khaM. J / / 5. paribhuNya0 khaM. // 6. pariyaMdi0 khaM. / / 7. paraMgijja0 mu. / / 8. paraGgaya0 mu. / / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -144-146 ] dRDhapratijJasya 72 kalAgrahaNam 179 145 -- tae NaM daDhapainnaM dAragaM ammApiyaro sAtiregaaTThavarisajAtagaM jANittA sobhaNaMsi tihi-karaNa-divasa-nakkhatta-muhattaMsi hAyaM kayabalikammaM kayakouyamaMgalapAyacchittaM savvAlaMkAravibhUsiyaM [ karettA] mahayA iDDisakkArasamudaeNaM - kalAyariyassa uvaNehiMti // 145 // [145] athAdhikRtavAcanA 'sAiregaaTThavarisajAyagaM'ti sAtirekANyaSTau varSANi jAtasya yasya sa tathA tam / / 145 / / / 146 - tae NaM se kalAyarie taM daDhapainnaM dAragaM lehAdIyAo gaNiyappahANAo sauNarutapajjavasANAo bovattari kalAo suttate ya atthato ya karaNato ya sehAveheti sikkhAveheti, taM jahA- 1. lehaM, 2. gaNitaM, 3. rUvaM, 4. naTTa, 5. gIyaM, 6. vAiyaM, 7. saragataM, 8. pukkharagataM, 9. samatAlaM, 10. jUyaM, 11. jaNavAdaM, 12. pAsagaM, 13. aTThAvataM, 14. porekavvaM, 15. dagamaTTiyaM, 16. annavihiM, 17. pANavihiM, 18. vatthavihiM, 19. vilevaNavihi, 20. sayaNavihiM, 21. ajjaM, 22. paheliyaM, 23. mAgahiyaM, 24. gAhaM, 25. gItiyaM, 26. silogaM, 27. hiraNNajuttiM 28. suvaNNajutiM, 29. gaMdhajuttiM, 30. cunnajuttiM, 31. AbharaNavidhiM, 32. taruNIpaDikamma, 33. itthilakkhaNaM, 34. purisalakkhaNaM, 35. hayalakkhaNaM, 36. gayalakkhaNaM, 37. goNalakkhaNaM, 38. kukkuDalakkhaNaM, 39. chattalakkhaNaM, 40 daMDalakkhaNaM, 41 asilakkhaNaM, 42 maNilakkhaNaM, 43 kAgaNilakkhaNaM, 44 vatthuvijjaM, 45 khaMdhAvAramANaM 46 nagaramANaM, 47 vUhaM 48paDivUhaM 49cAraM 50paDicAraM 51cakkavUhaM 52garulavUhaM 53 sagaDavUhaM 54 juddhaM 55nijuddhaM 56juddhAtijuddhaM 57muTThijuddhaM 58bAhujuddhaM 59latAjuddhaM 60IsatthaM 61charuppavAyaM 62dhaNuvveyaM 63hiraNNapAgaM 64suvaNNapAgaM 65vaTTakheDDaM 1. 00 cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre.! rAyapaseNIyasUtre 805 ca vartate / / 2. vyAkhyArthaM draSTavyaM-jambUdvipapra. vRttau patra 136, samavAyAGge 72/7, jJAtAdharmakathA 1/1/85, rAyapaseNaiyaM sU. 806 madhye tatra kvacit bhinnatA dRzyate / / 3. leNavihiM -pu.pre.LV pAThAM. / leNavihiM vilevaNavihiM / pAThAntaram // 4. hayAdilakSaNAnAM svarUpaM vRhatsaMhitAyAm a. 49 ta: 87 vartate / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI aupapAtikasUtram 66suttakheD9 67NAliyAkheD9 68pattacchejjaM 69kaDagachejjaM 70sajjIvaM 71nijjIvaM 72sauNarutamiti bAvattariM kalAo suttao ya atthao ya karaNao ya sehAvettA sikkhAvettA ammApiuNo uvaNehiti // 146 // [146] 'atthao'tti arthato vyAkhyAnataH 'karaNao ya'tti karaNataH prayogata ityarthaH / 'sehAvehiti'tti sedhayiSyati niSpAdayiSyati 'sikkhAvehiti 'tti zikSayiSyati-abhyAsaM kaaryissyti|| 146 / / 147 tae NaM tassa daDhapaiNNassa dAragassa ammApiyaro taM kalAyariyaM vipuleNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM puppha-vattha-gaMdha-mallAlaMkAreNaM sakkArehiMti sammANehiMti, sakkArettA sammANettA vipulaM jIviyArihaM pItIdANaM dalaissaMti, vipulaM pItIdANaM dalaittA paDivisajjehiMti // 147 // 148 tae NaM se daDhapaiNNe dArae A umukkabAlabhAve viNNayapariNayamette jovvaNagamaNupatteA bAvattarikalApaMDie navaMgasuttapaDibodhite aTThArasadesIbhAsAvisArae gItaratI gaMdhavvanaTTakusale A siMgArAgAraMcAruvese saMgata-gatahasita-bhaNita-ciTThita-vilAsa-lalitasaMlAvaniuNajuttovayArakusale A hayajohI, gayajohI, rahajohI, bAhujohI, bAhuppamaddI, viyAlacArI, sAhasie alaMbhogasamatthe yAvi bhavissai // 148 // [148] 'vinayapariNayamette 'tti kvacittatra vijJa eva vijJakaH sa, cAsau pariNatamAtrazcabuddhayAdipariNAmavAneva vijJakapariNatamAtraH, iha mAtrAzabdo buddhayAdipariNAmasyAbhinavatvakhyApanaparaH, 'navaMgasuttapaDibohie 'tti navAGgAni dve zrotre dve netre dve ghrANe ekA ca jihvA tvagekA manazcaikamiti tAni suptAnIva suptAni bAlyAdavyaktacetanAni prabodhitAni-yauvanena vyaktacetanAvanti kRtAni yasya sa tathA, Aha ca vyavahArabhASye-"sottAiM nava suttAI" [gA.] ityAdi, 'hayajohI 'tti hayena-azvena yudhyata iti hayayodhI evaM rathayodhI bAhuyodhI ca, 1. atra pu.pre. samAvAyAGga 72-7 madhye ca imA adhikA: kalA: dRzyante cakkalakkhaNaM, cammalakkhaNaM, vatthunivesaNaM, khaMdhAvAranivesaM, maNipAgaM, dhAupAgaM-ityAdayaH // 2. AA cihnadvayamadhyavartipATha: pu.pre.| asti mu. VJ nAsti // 3. AA cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre.rAja pra.sU. 8009 asti JV mu. nAsti / 4. cArurUve - rAja. sU.809 / / 5. vilAsaNiuNa - rAja. sU.809 // 6. khaM. / pratibo0 mu. / / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -146-150] dRDhapratijJasya vairAgyaH 181 'bAhupamaddI 'tti bAhubhyAM pramRdnAtIti bAhupramardI 'viyAlacArI'tti sAhasikatvAdvikAle'pi rAtrAvami caratIti vikAlacArI, ata eva sAhasika:-sAttvika: 'alaM bhogasamatthe 'ti atyarthaM bhogAnubhavanasamarthaH / / 148 // 149 - tate NaM taM daDhapaiNNaM dArakaM ammApiyaro bAvattarikalApaMDiyaM 'jAva alaMbhogasamatthaM ca vijANittA vipulehiM annabhogehiM, pANabhogehiM, vatthabhogehiM, leNabhogehiM, sayaNabhogehiM, kAmabhogehiM ya uvaNimaMtehiti // 149 // __ 150 - tae NaM se daDhapaiNNe dArae tehiM viulehiM annabhogehiM jAva sayaNabhogehiM no sajjihiti no rajjihiti no gijjhihiti [ no mujjhihiti] no ajjhovavajjihiti / se jahAnAmae uppale i vA, paume i vA, kumue i vA, naliNe i vA, subhage i vA, sogaMdhe i vA, poMDarie i vA, mahApoMDarie i vA, sayapatte i vA, sahassapatte i vA, paMke jAe, jale saMvuDDhe novalippa i paMkaraeNaM, novalippar3a jalaraeNaM evAmeva daDhapainnevi dArae kAmehiM jAe bhogehiM saMvaDDie novalippihiti kAmaraeNaM, novalippihiti bhogaraeNaM, novalippihiti mitta-nAi-niyaga-sayaNa-saMbaMdhi-parijaNeNaM // 150 // [150] 'no sajjihiti'tti na saGgaM-sambandhaM kariSyati 'no rajjihiti'tti na rAgaMprema bhogasambandhahetuM kariSyati 'no gijjhihiti'tti na prAptabhogeSvAkAGkSAM kariSyatIti 'no 'ajjhovavajjihiti 'tti nAdhyupapatsyate-nAtyantaM tadekAgramanA bhaviSyatIti se jahAnAmae'tti se iti athazabdArthe athazabdazca vAkyopakSepArthaH, nAmeti sambhAvanAyAm, evaMzabdo vAkyAlaGkArArthaH, 'uppaleti vA' utpalamiti vA, utpalAdipadAnAM cArthabhedo varNAdibhirlokato'vaseyo, navaraM puNDarIkaM-sitapadmaM 'paMkaraeNaM'ti paGka:-kardamaH sa eva rajaH padmasvarUpoparaJjanAt zlakSNAvayavarUpatvena vA reNutulyatvAditi, 'kAmaraeNaM'ti kAmaH-zabdo rUpaM ca sa eva rajaH 1. dra. sU. 148 / / 2. dra. sU. 149 / / 3. ito'gre mu. J madhye satasahassapattei vA iti adhikaH pAThaH dRzyate / pu.pre. v nAsti / V pAThAntare eSa pAThaH vartate / tatra-pR.66 TippaNe "epa pAThaH cintanIyo'sti prAyaH sahassapatte ityeva pATho dRzyate / zatasahasrapatraM iti padaM vizrutaM nAsti // " iti / 4. JB khaM. / nAprApta0 mu. // 5. ajjhobaMdhajjhihiitti - JB || Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI aupapAtikasUtram kAmarajastena 'bhogaraeNaM ti bhogo-gandho rasaH sparzazca 'mittanAi-niyaga-sayaNa-saMbaMdhiparijaNeNaM'ti 'mitrANi-suhRdaH jJAtayaH-sajAtIyAH nijakA-bhrAtRputrAdayaH svajanA-mAtulAdaya: sambandhinaH-zvazurAdayaH prijno-daasaadiprikrH|| 150 / / 151 - se NaM tahArUvANaM therANaM aMtie kevalaM bohiM bujjhihiti, bujjhittA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaihiti // 151 // [151] 'kevalaM bohiM bujjhihii'tti vizuddhaM samyagdarzanamanubhaviSyati tallapsyata ityrthH,|| 151 // 152 - se NaM tattha bhavissati aNagAre bhagavaMte iriyAsamie bhAsAsamie jAva gutte guttidie guttabaMbhayArI // 152 // .. 153 - tassa NaM bhagavaMtassa eteNaM vihAreNaM viharamANassa aNaMte aNuttare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipunne kevalavaranANadaMsaNe samupajjihiti // 153 // __ [153] 'aNaMte'tyAdi, 'anantam'-anantArthaviSayatvAt 'anuttaraM' sarvottamatvAt 'nirvyAghAtaM' kaTakuTyAdibhirapratihatatvAt 'nirAvaraNaM' kSAyikatvAt 'kRtsnaM' sakalArthagrAhakatvAt 'pratipUrNaM' sakalasvAMzasamanvitatvAt 'kevalavaranANadaMsaNe 'tti kevalamasahAyaM ata eva varaM jJAnaM ca darzanaM ceti jJAnadarzanaM tataH prAkpadAbhyAM karmadhArayaH, tatra jJAnaMvizeSAvabodharUpamiti darzanaM-sAmAnyAvabodharUpamiti / / 153 // 154 - tae NaM se daDhapainne kevalI bahUI vAsAI kevalipariyAgaM pAuNihiti pAuNittA - appaNo AusesaM jANittA bhattaM paccakkhAhiti paccakkhAittA bahUI bhattAI aNasaNAe cheehiti chedittA - mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsittA, sarddhi bhattAI aNasaNAe chedittA jassaTTAe kIrae naggabhAve muMDabhAve aNhANae adaMtavaNae acchattae aNovAhaNae bhUmisejjA phalahakasejjA kaTThasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharappaveso laddhAvaladdhavittIA nANAvamANaNAo hIlaNAo khisaMNAo niMdaNAo garahaNAo tajjaNAo tAlaNAo paribhavaNAo pavvahaNAo uccAvayA 1. dra. sU. 27. // 2. sakalazvAsasama0 khaM. // 3.00 cihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre.. asti / mu. JV nAsti // 4. 0laddhaM parehiM nA0 / mu. J || 5. nANAvamANaNAo pa.pre. / asti / ma. nAsti / / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -151-155 ] dRDhapratijJasya mokSagamanam 183 gAmakaMTagA bAvIsaM parIsahovasaggA ahiyAsijjati tamaTuM ArAhehiMti, ArAhittA carimehiM usAsa-nIsAsehiM sijjhihiti bujjhihiti muccihiti parinivvAhiti savvadukkhANamaMtaM karehiti // 154 // ___ [154] 'hIlaNAo'tti janmakarmamarmodghaTTanAni 'niMdaNAo'tti manasA kutsanAni 'khisaNAo'tti tAnyeva lokasamakSaM 'garahaNAo'tti kutsanAnyeva garhaNIyasamakSANi 'tajjaNAo'tti ziro'GgalyAdi sphoraNato jJAsyasi re ! jAlmetyAdibhaNanAni 'tAlaNAo'tti tADanA:-capeTAdidAnAni 'paribhavaNAo'tti AbhAvyArthaparihAreNa nyaknyiAH, 'pavvahaNAo'tti pravyathanA-bhayotpAdanAni 'uccAvaya'tti utkRSTetarAH 'gAmakaMTaya'tti indriyagrAmapratikUlA iti 'sijjhihiitti setsyati-kRtakRtyo bhaviSyati 'bujjhihiitti bhotsyate-samastArthAn kevalajJAnena 'muccihii 'tti mokSyate sakalakarmIzaiH 'parinivvAhii 'tti parinirvAsyati karmakRtasantApAbhAvena zItIbhaviSyati, kimuktaM bhavati ? - savvadukkhANamaMtaM kAhii 'tti vyaktameveti 14 // 154|| 155 se je ime gAmAgara jAva sannivesesu pavvaiyA samaNA bhavaMti / taM jahA-AyariyapaDiNIyA, uvajjhAyapaDiNIyA, kulapaDiNIyA, gaNapaDiNIyA, AyariyauvajjhAyANaM ayasakAragA, avannakAragA, akittikAragA, bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi appANaM paraM ca tadubhayaM ca vuggAhemANA vuppAemANA viharittA bahUI vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyaapaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM laMtae kappe devakibbisiesu devakibbisiyattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gatI navaraM terasasAgarovamAI ThitI / ArAhagA ? no tiNaTe samaTe / / 155 // [155] 'ayasakAraga'tti parAkramakRtA sarvadiggAminI vA prakhyAtiryazaH tatpratiSedhAdayaza: 'avaNNakAraya'tti avajJA-anAdaraH avarNo vA-varNanAyA akaraNam 'akittikAraga'tti dAnakRtA ekadiggAminI vA prasiddhiH kIrtistanniSedhAdakIrtiH 'asabbhAvubbhAvaNAhiM'ti asadbhAvAnAm-avidyamAnArthAnAmudbhAvanA-utprekSaNAni asadbhAvodbhAvanAstAbhiH 'micchattAbhinivesehi ya'tti mithyAtve-vastuviparyAse mithyAtvAdvA-mithyAdarzanAkhyakarmaNaH sakAzAd abhinivezA:-cittAvaSTambhA mithyAtvAbhinivezAstaiH 'vuggAhemANa 'tti vyudAhyamANA:-kugrahe yojayanta: 'vuppAemANa'tti vyutpAdayamAnA:-asadbhAvodbhAvanAsu samarthIkurvanta ityarthaH, 1. 0spheraNato - JB || 2. tAlaNA: - khaM. // 3. dra. sUtre 89 / / 4. aNArAhagA sesaM taM ceva -mu. / / A dra.sU.91 / / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI aupapAtikasUtram 'aNAloiyaapaDikkaMta 'tti gurUNAM samIpe akRtAlocanAstato doSAdanivRttAzcetyarthaH, eteSAM ca viziSTa zrAmaNyajanyaM devatvaM pratyanIkatAtAjanyaM ca 'kilbiSikatvaM, te hi caNDAlaprAyA eva devamadhye bhavantIti 15 // 155 // 156 - se je ime saNNIpaMciMdiyatirikkhajoNiyA pajjattagA bhavaMti, taM jahA-jalayarA thalayarA khahayarA, tesi NaM atthegaiyANaM subheNaM ajjhavasANeNaM, sobhaNeNaM pariNAmeNaM, pasatthehiM ajjhavasANehiM lesAhiM visujjhamANIhiM, tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhAvUha-maggaNagavesaNaM karemANANaM sannIpuvvajAtisaraNe samuppajjati // 156 // [156] 'saNNIpuvvajAIsaraNe'tti saMjJinAM satAM yA pUrvajAti:-prAktano bhavastasyA yatsmaraNaM tattathA 16 / / 156 // __157 - tate NaM te samuppannajAtIsaraNA samANA sayameva paMca aNuvvayAI paDivajjaMti, paDivajjittA bahUI sIlavvaya-guNa-veramaNa-paccakkhANaposahovavAsehiM - ahApariggahiehiM tavokammehiM / appANaM bhAvemANA bahUI vAsAiM AuyaM pAleMti, pAlittA A aubAdhe uppanne vA aNuppanne vA A bhattaM paccakkhaMti paccakkhittA te bahUI bhattAI aNasaNAe chedeti, chedittA AloiyapaDikkaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM sahassAre kappe devattAe uvavattAro bhavaMti / tahiM tesiM gatI0 aTThArasasAgarovamAI ThitI paNNattA paralogassa ArAhagA sesaM taM ceva // 157 // . 158 - se je ime gAmAgara jAva sannivesesu AjIvikA bhavaMti, taM jahAdugharaMtariyA, tigharaMtariyA, sattagharaMtariyA, uppalaviMTiyA, gharasamudANiyA, vijjuaMtariyA, uTTiyAsamaNA eeNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM pariyAgaM pAuNeti, pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe devattAe uvavattAro bhavaMti / tahiM tesiM gatI0 bAvIsasAgarovamAiM ThitI0 ArAhagA? no iNaDhe samaDhe // 158 // 1. kilbiSatvaM - khaM. // 2. ahApariggahiehiM tavokammehiM - pu. pre. / asti / mu. VJ nAsti 3. AAcihnadvayamadhyavartipAThaH pu.pre. asti / mu. VJ nAsti // 4. dra.sU. 91 / / 5. dra. sU. 90 / / 6. tthitii| aNArAhagA sesaM taM ceva mu. / evamagre'pi kvacid dRzyate / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -151-155 ] zramaNAdInAmupapAtaH 185 __ [158] AjIvikA-gozAlakamatAnuvartinaH 'dugharaMtariya'tti ekatra gRhe bhikSAM gRhItvA ye'bhigrahavizeSAd gRhadvayamatikramya punabhikSAM gRhNanti na nirantaramekAntaraM vA te dvigRhAntarikAH, dve gRhe antaraM bhikSAgrahaNe yeSAmasti te dvigRhAntarikA iti nirvacanam, evaM trigRhAntarikAH saptagRhAntarikAzca 'uppalabeMTiya'tti utpalavRntAni niyamavizeSAt grAhyatayA bhaikSatvena yeSAM santi te utpalavRntikAH 'gharasamudANiya'tti gRhasamudAna-pratigRhaM bhikSA yeSAM grAhyatayA'sti te gRhasamudAnikAH 'vijjuyaMtariya'tti vidyuti satyAM antaraM bhikSAgrahaNasya yeSAmasti te vidyudantarikAH, vidyutsampAte bhikSAM nATantIti bhAvArthaH, 'uTTiyAsamaNa'tti uSTrikA-mahAmRNmayo bhAjanavizeSastatra praviSTA ye zrAmyanti-tapasyantItyuSTrikAzramaNAH, eSAM ca padAnAmutprekSayA vyAkhyA kRteti 17 / / 158 // __ 159 - se je ime gAmAgara jova sannivesesu pavvaiyA samaNA bhavaMti taM jahA- attukkosiyA paraparivAiyA bhUikammiyA bhujjo bhujjo kouykaargaa| te NaM eeNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyaapaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe Abhiogiesu devesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gaI0 bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI / ArAhagA ? no iNaDhe samaDhe // 159 // [159] 'attukkosiya'tti AtmotkarSo'sti yeSAM te AtmotkarSikAH, 'paraparivAiya'tti pareSAM parivAdo-nindA'sti yeSAM te paraparivAdikAH 'bhUikammiya'tti bhUtikarma-jvaritAnAmupadrabarakSArthaM bhUtidAnaM tadasti yeSAM te bhUtikarmikAH, 'bhujjo bhujjo kougakAraga'tti bhUyo bhUyaH-punaH punaH kautukaM-saubhAgyAdinimittaM pareSAM snapanAdi tatkartAraH kautukakArakAH 'Abhiogiesu'tti abhiyoge-AdezakarmaNi niyuktA AbhiyogikA AdezakAriNa ityarthaH, eteSAM ca devatvaM cAritrAdAbhiyogikatvaM cAtmotkarSAderiti 18 / / 159 // 160 je se ime gAmAgara jAva sannivesesu ninhagA bhavaMti, taM jahA-1. bahurayA, 2. jIvapaesiyA, 3. avvattiyA, 4. sAmuccheDyA, 5. dokiriyA, 6. terAsiyA, 7. abaddhiyA iccete satta pavayaNanihnayA kevalaM cariyAliMgasAmaNNA micchadiTThI bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehiM 1. yorthaH - khaM. / / 2. dra. sU. 90 / / 3. attukkasiyA - pu. pre. V pAThAM. // 4-5 dra. sU. 90 / / zrI aupa. 24 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI aupapAtikasUtram ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca vuggAhemANA vuppAemANA viharittA bahuI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyaapaDiktA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM uvarimagevejjesu devattAe uvavattAroM bhavaMti, tahiM tesiM gatI0 ekkatIsaM sAgarovamAiM ThitI, ArAhagA ? no iNaDhe samaDhe // 160 // [160] 'bahuraya'tti bahuSu samayeSu ratA-AsaktAH bahubhireva samayaiH kAryaM niSpadyate naikasamayenetyevaMvidhavAdino bahuratA:-jamAlimatAnupAtinaH, 'jIvapaesi'tti jIvaH pradeza evaiko yeSAM matena te jIvapradezAH, ekenApi pradezena nyUno jIvo na bhavati tato yenaikena pradezena pUrNaH san jIvo bhavati sa evaikaH pradezo jIvo bhavatItyevaMvidhavAdinastiSyaguptAcAryamatAvisaMvAdinaH 'avvattiya'tti avyaktaM samastamidaM jagat sAdhvAdiviSaye zramaNo'yaM devo vA'yamityAdiviviktapratibhAsodayAbhAvAttatazcAvyaktaM vastviti matamasti yeSAM te avyaktikAH, avidyamAnA vA sAdhvAdivyaktireSAmityavyaktikAH ASADhAcAryaziSyamatAntaHpAtinaH 'sAmuccheiya'tti nArakAdibhAvAnAM pratikSaNaM samucchedaM-kSayaM vadantIti sAmucchedikAH azvamitramatAnusAriNaH 'dokiriya'tti dve kriye-zItavedanoSNavedanAdisvarUpe ekatra samaye jIvo'nubhavatItyevaM vadanti ye te dvaikriyA gaGgAcAryamatAnuvartinaH 'terAsiya'tti trIn rAzIn jIvA'jIva-nojIvarUpAn vadanti ye te trairAzikA: rohaguptamatAnusAriNaH, 'abaddhiya'tti abaddhaM satkarma kaJcakavatpArzvata: spRSTamAtraM jIvaM samanugacchetItyevaM vadantItyabaddhikAH goSThAmAhilamatA valambinaH, upalakSaNaM caitat satkriyAvartivyApannadarzanAnAmanyeSAmapIti, 'pavayaNanihnaga'tti pravacana-jinAgamaM niDhuvateapalapantyanyathA tadekadezasyAbhyupagamAtte pravacananihnavakAH, kevalaM 'cariyAliMgasAmannA micchAdiTThI'tti mithyAdRSTayaste viparItabodhAH navaraM caryayA-bhikSATanAdikriyayA liGgena carajoharaNAdinA sAmAnyA:-sAdhutulyA iti 19 // 160 // 1. pu.pre.. / 2. dra.sU. 90 / / 3. JB khaM. / bhavatyato-mu. // 4. puSyamitra0 JB || 5. khaM. / 0cchantI0 mu. // 4. vadantItyAba0 khaM. B / vadantItyavaba0 // 6. uvarimesa gevejjesa ma. v / / 7. 0sAmannA-ityetasya zrAmaNyA: itthapi sambhavati // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -160-161] vividhadArzanikAdInAmupapatAH 187 161 - se je ime gAmAgara jAva sannivesesu maNuyA bhavaMti, taM jahAappAraMbhA, appapariggahA, dhammiyA, dhammANuyA, dhammiTThA, dhammakkhAI, dhammapaloiyA, dhammapalajjaNA, dhammasamudAyArA, dhammeNaM ceva vitti kappemANA, susIlA, suvvayA, suppaDiyANaMdA sAhUhiM egaccAo pANAivAyAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apaDivirayA evaM 'jAva egaccAo pariggahAo paDivirayA jAvajjIvAe egaccAo apaDivirayA, egaccAo kohAo mANAo, mAyAo, lohAo, pejjAo, dosAo, kalahAo, abbhakkhANAo, pesuNNAo, paraparivAyAo, aratiratIo, mAyAmosAo, micchAdaMsaNasallAo paDivirayA jAvajjIvAe egaccAo apaDiviriyA / [161] 'dhammiya'tti dharmeNa-zrutacAritrarUpeNa caranti ye te dhArmikAH, kuta etadevamityata Aha-'dhammANua'tti dharma-zrutarUpamanugacchanti anusaranti ye te dharmAnugAH, kuta etadevamityata Aha-'dhammiTTha'tti dharmaH zrutarUpa eveSTo-vallabhaH pUjito vA yeSAM te dharmeSTAH dharmiNAM veSTAH dhISTAH athavA dharmo'sti yeSAM te dharmiNaH ta eva cAnyebhyo'tizayavanto dharmiSThAH, ata eva 'dhammakkhAi'tti dharmamAkhyAnti bhavyAnAM pratipAdayantIti dharmAkhyAyinaH(NaH) dharmAdvA khyAti:-prasiddhiryeSAM te dharmakhyAtayaH, 'dhammapaloiya'tti dharmaM pralokayanti-upAdeyatayA prekSante pASaNDiSu vA gaveSayantIti dharmapralokinaH, dharmagaveSaNAnantaraM ca 'dhammapalajjhaNa'tti dharme prarajyante-Asajyante ye te dharmaprarajanAH, tatazca dhammasamudAcAra 'tti dharmarUpacAritrAtmakaH samudAcAra:-"samAcAraH sapramodo vA''cAro yeSAM te dharmasamudAcArAH, ata eva 'dhammeNa ceva vittiM kappemANa'tti dharmeNaiva-cAritrAvirodhena zrutAvirodhena vA vRtti-jIvikAM kalpayantaH-kurvANA viharantIti yogaH, 'suvvaya'tti savratAH zobhanarcittavRttivitaraNA vA, 'suppaDiyANaMdA sAhUhiM'ti suSTha pratyAnandaH-cittAhlAdo yeSAM te supratyAnandAH sAdhuSu 1. dra.sU. 90 / / 2. pu.pre.mu.V L / appAraMbhA appapariggahA - B J nAsti, 'sUtrakRtAGge (2/2/71) api eSa pATho labhyate' v TippaNe (pR. 68/10) 3. suzIlA-B nAsti / 'sUtrakRtAGge (2/2/71) etatpadaM dRzyate' iti V pR. 68 TippaNe 10 // 4. egatiyAo - pu. pre.! evamagre'pi / / 5. dra. sU. 117 / / 6. JB khaM. / anusaranti-mu. nAsti / / 7. dharmiNAM veSTA :-khaM. nAsti / / 8. JkhaM. / dharmaprarajyanA:-mu. / dharmaprarajata: B / / 9. dharmasamudAyacAra - JB khN.|| 10. JB khaM. / sadAcAraH - mu. // 11.0vatti0 JB || Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI aupapAtikasUtram viSayabhUteSu athavA 'sAhUhiti' uttaravAkye sambadhyate, tatazca sAdhubhyaH sakAzAt sAdhvantike ityarthaH, 'egaccAo pANAivAyAo'tti ekasmAt na sarvasmAt pAThAntare 'egaiyAo'tti tatra ekaka eva ekakikaH tasmAdekakikAt, ita idaM sUtraM prAyaH prAguktArthaM navaraM 'micchAdasaNasallAo'tti iha mithyAdarzanaM-tajjanyAnyayUthikavandanAdikA kriyA tato bhAvato viratAH rAjAbhiyogAdibhistvAkArairaviratA iti / egatiyAo sagaDa-raha-jANa-juMga-gilli-thilli-sIya-saMdamANiyasayaNAsaNa-jANa-vAhaNa-bhoyaNa-pavittharavidhIo paDivirayA jAvajjIvAe egatiyAo apaDivirayA / egaiyA kaya-vikkaya-mAsaddhamAsarUvagasaMvavahArAo paDivirayA [ egaccAo apaDivirayA ] egatiyAo hiraNNa-suvaNNa-dhaNa-dhanna-maNi-mottiya-saMkha-silappavAlAo paDivirayA egaccAo apaDivirayA, egaccAo kuDatula kuDamANAo paDivirayA egaccAo apaDivirayA egaccAo AraMbha-samAraMbhAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apaDivirayA / egaccAo karaNa-kArAvaNAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apaDivirayA / egaccAo payaNapayAvaNAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apaDivirayA / egaccAo koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-baMdha-parikilesAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apaDivirayA / egaccAo pahANa-maddaNa-vannagavilevaNa-sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdha-mallAlaMkArAo paDivirayA jAvajjIvAe, egaccAo apddiviryaa| je yAvaNNe tahappakArA sAvajjajogovahiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajjaMti, tato vi ekaccAto paDiviratA jAvajjIvAe ekaccAto apaDivirayA // 161 // 'kuTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-baMdha-parikilesAo'tti kuTTanaM-khadirAderiva chedavizeSakaraNaM piTTanaM-vastrAderiva mudgarAdinA hananaM tarjanaM-paraM prati jJAsyasi re ! jAlmetyAdibhaNanaM tADanaM-capeTAdinA hananaM tAlanaM vA gRhadvArAdestAlakena sthaganaM vadho-mAraNaM bandhorajjvAdinA yantraNaM pariklezo-bAdhotpAdanaM 'sAvajjajogovahiya'tti sAvadyayogA aupadhikAmAyAprayojanAH kaSAyapratyayA ityarthaH upakaraNaprayojanA vA yeSu te tathA 'kammata 'tti Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -161-162] zramaNopAsakAdInAmupapAta: 189 vyApArAMzAH paraprANaparitApanakarAH vAcanAntare 'sAvajjA abohiyA kammata 'tti atra abodhikAH avidyamAnabodhikA veti / / 161 / / 162 - taM jahA-samaNovAsagA bhavaMti, abhigatajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA Asava-saMvara-nijjara-kiriyA-ahikaraNa-baMdhamokkhakusalA asahejjA devA-'sura-NAga-jakkha-rakkhasa-kinnara-kiMpurisagarUla-gaMdhavva-mahoragAdiehiM devagaNehiM NiggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA niggaMthe pAvayaNe NissaMkitA NikkaMkhitA NivvitigicchA laddhaTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA abhigataTThA viNicchitaTThA advimiMjapemANurAgarattA ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aTe ayaM paramaTe sese aNadve, UsitaphalahA avaMgutaduvArA ciyattaMtepuraparagharadArappavesA cAuddasaTTamudiTThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlittA samaNe NiggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANa-khAima-sAimeNaM vattha-paDiggaha-kaMbala-pAdapuMchaNeNaM osaha-bhesajjeNaM pADihArieNa ya pIDha-phalahaka-sejjA-saMthAraeNaM paDilAbhemANe viharaMti, viharittA bhattaM paccakkhaMti te bahUI bhattAiM aNasaNAe chedaMti, chedittA AloiyapaDikkaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe devattAe uvavattAro bhavaMti tahiM tesiM gatI0 bAvIsaM sAgarovamAiM ThiI, ArAhagA? sesaM taheva // 162 // ____ [162] evaM sAmAnyenoktAnAM manuSyANAM vizeSanirdezArthamAha-'taMjaha'tti ta ete ityarthaH / / 162 // ___ 163 se je ime gAmAgara jAva saNNivesesu maNuyA bhavaMti, taM jahA'aNAraMbhA apariggahA dhammiyA 'jAva kappemANA suvvatA supaDiyANaMdA sAhU savvAto pANAivAyAto paDivirayA jAva savvAto pariggahAto paDivirayA, savvAo kohAto mANAto mAyAto lobhAo jAva 1. paraprANaparitApanakarAH - mu. nAsti / / 2. abodhidA:-khaM. // 3. dra. sU. 89 / / 4. dra. sU. 89 // 5. aNAraMbhA apariggahA - J. B. pu. pre. nAsti / mu. v asti / / 6. dra. sU. 161 / / 7. dra. sU. 117 / / 8. dra. sU. 71 / / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrI aupapAtikasUtram micchAdaMsaNasallAo paDivirayA, savvAo AraMbha-samAraMbhAraMbhAo paDivirayA, savvAo karaNa-kArAvaNAto paDivirayA, savvAo payaNapayAvaNAto paDivirayA / savvAze koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha baMdhaparikilesAo paDivirayA, savvAto pahANamaddaNa-vaNNaka-vilevaNa-saddapharisa-rasa-rUva-gaMdha-mallAlaMkArAto paDivirayA, je yAvaNNe tahappakArA sAvajjajogovahiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajjaMti tato vi paDivirayA jAvajjIvAe // 163 // 164 - se jadhANAmae aNagArA bhavaMti iriyAsamiyA, bhAsAsamitA 'jAva iNameva niggaMthaM pAvayaNaM purao kAuM vihrNti|| 164 // [164] 'se jahAnAmae'tti kvacittatrApyayamevArthaH 20 / / 164 // 165 - tesi NaM bhagavaMtANaM eteNaM vihAreNaM viharamANANaM atthegaiyANaM aNaMte jAva kevalavaraNANa-daMsaNe smuppjjti| te bahUI vAsAiM kevalipariyAgaM pAuNaMti, pauNittA, bhattaM paccakkhaMti paccakkhittA bahUI bhattAI aNasaNAe chedeti chedettA jassaTTAe kIrai NaggabhAve jAva aMtaM kareMti // 165 // ____ 166 - jesi pi ya NaM egaiyANaM No kevalavaraNANa-daMsaNe smuppjjdd'| te bahUI vAsAiM chaumatthapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA AbAhe uppanne vA aNuppanne vA bhattaM paccakkhaMti, te bahUI bhattAiM aNasaNAe chedeti, chedettA jassaTTAe kIrai NaggabhAve jAva tamaTThamArAhettA carimehiM ussAsa-nIsAsehiM aNaMtaM aNuttaraM nivvAghAyaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipunnaM kevalavaranANadaMsaNaM uppADiti, uppADettA tato pacchA sijhaMti jAva dukkhANa aMtaM kareMti // 166 // [166] ''AbAhe'tti rogAdibAdhAyAm // 166 / / 1. dra. bhagavatIsUtra. 2/1 / / 2. dra. sU. 153 / / 3. dra. sU. 154 / / 4. dra. sU. 154 / / 5. dra. sU. 154 // 6. JB | AbA0 mu.|| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -163-168 ] anagArAdInAmupapAtAH __167 - eMgaccA puNa ege bhayaMtAro puvvakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM savvadrasiddha mahAvimANe devattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gatI, tahiM tesiM ThitI tahiM tesiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI pannattA ? goyamA ! - ajahannamaNukkoseNaM / tettIsaM sAgarovamAiM ThitI pannattA / atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM iDDIi vA jAva purisakkAraparakkame i vA ? haMtA asthi / te NaM bhaMte devA paralogassa ArAhagA ? haMtA aaraahgaa| [167] 'egaccA puNa ege bhayaMtAro'tti ekA-asAdhAraNaguNatvAd advitIyA manujabhavabhAvinI vA arcA-bondistanuryeSAM te ekArcAH, punaHzabdaH pUrvoktArthApekSayA uttaravAkyArthasya vizeSadyotanArthaH, eke-kevalajJAnabhAjanebhyo'pare 'bhayaMtAro'tti bhaktAraHanuSThAnavizeSasya sevayitAro bhayatrAMtAro vA, anusvArastvalAkSaNikaH, 'puvvakammAvaseseNa' kSINAvazeSakarmaNA devataMyotpattAro bhavantIti yogaH 21 // 167 // 168 - se je ime gAmAgara jAva sannivesesu maNuA bhavaMti taM jahAsavvakAmaviratA savvarAgaviratA savvasaMgAtItA savvasiNehAtikkaMtA akkohA NikkodhA khINakkodhA 'jAva khINalobhA aNupuvveNaM aTThakammapagaDIo khaveMti, khavettA uppi loyaggapaiTTANA bhavaMti // 168 // __ [168] 'savvakAmaviraya'tti sarvakAmebhyaH-samastazabdAdiviSayebhyo viratA-nivRttAsteSu vA virayA-vigatautsukyA ye te tathA, yataH 'savvarAgaviraya'tti sarvarAgAt-samastAdviSayAbhimukhyahetubhUtAtmapariNAmavizeSAdviratA-nivRttA ye te tathA, 'savvasaMgAtIta 'tti sarvasmAtsaGgAtmAtApitrAdisambandhAdatItA:-apakrAntAH sarvasaGgAtItAH yataH 'savvasiNehAikvaMta'tti sarvasnehaMmAtrAdisambandhahetuM atikrAntAH-tyaktavanto ye te sarvasnehAtikrAntAH 'akkoha'tti krodhaviphalIkaraNAt 'nikkoha'tti udayAbhAvAt etadeva kuta ityAha-'khINakoha'tti kSINakrodhamohanIyakarmANa ityarthaH, ekArthA vaite zabdAH 22 / / 168 // . asti / mu nAsti // 2.dra. sU. 89 // 3. 0pareSAM bha0 khaM. // 4. dra. sU. 89 // 1. ajahannamaNukkoseNaM pu.pre. 5. 0phalaka0 JB khaM. // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI aupapAtikasUtram 169 - aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA kevalisamugghAeNaM samohae kevalakappaM loyaM phusittA NaM ciTThati ? haMtA ciTThati / se nUNaM bhaMte ! kevalakappe loe tehiM nijjarApoggalehiM phuDe ? haMtA phuDe / chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse tesiM nijjarApoggalANaM kiMci vanneNaM vannaM gaMdheNaM gaMdhaM raseNaM rasaM phAseNaM phAsaM jANai pAsai ? goyamA ! No iNaDhe samaTe // 169 // [169] tadevamukto vivakSitopapAtaH, adhunA'nantaroktasiddhopapAtasambandhena tatkAraNabhUtasamudghAtAdivaktavyatAM darzayannAha-'aNagAre Na'mityAdi vyaktaM, navaraM 'kevalisamugghAeNaM 'ti na kaSAyAdisamudghAtena 'samohae'tti samavahato-vikSiptapradezaH 'kevalakappaMti kevalajJAnakalpaM sampUrNamityarthaH, vRddhavyAkhyA tu kevala:-sampUrNaH kalpata iti kalpaH-svakAryakaraNasamarthaH vasturUpa itiyAvat, kevalazcAsau kalpazceti samAso'tastaM 'nijjarApoggalehiti nirjarApradhAnAH pudgalA nirjarApudgalAH, jIvenAkarmatAmApAditAH karmapradezA ityarthaH, atastainirjarApudgalaiH 'phuDe'tti spRSTo vyAptaH // 169 // 170 - se keNaTeNaM bhaMte evaM vuccai - chaumatthe NaM maNusse tesiM nijjarA poggalANaM no kiMci vanneNaM vannaM jAva phAseNaM phAsaM jANai pAsai ? goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve savvadIvasamuddANaM savvabbhaMtarAe savvakhuDDAe vaTTe tellApUtasaMThANasaMThie vaTTe rahacakkavAlasaMThANasaMThie vaTTe pokkharakaNNiyAsaMThANasaMThie vaTTe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie egaM joyaNasayasahassaM AyAma-vikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAiM solasasahassAI donni ya sattAvIse joyaNasae tinni ya kose aTThAvIsaM dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaMgulagaM ca kiMci visesAhie parikkheveNaM pannatte, deve NaM mahiDDIe mahajuttIe mahabbale mahAjase mahAsokkhe mahANubhAve egaM mahaM savilevaNaM gaMdhasamuggayaM giNhai, giNhittA taM avadAleti taM avadAlettA jAva iNAmeva tti kaTu kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM tihiM accharANivAehiM tisattakhutto 1. ito'gre pu.pre.. madhye adhikaH pAThaH ittham 'samohayassa je carimA nijjarA poggalA suhumANaM te poggalA paNNattA samaNAuso savvalogaM pi NaM te phusaMti phusittA ciTuMti ? haMtA goyamA! aNagArassa bhAviyappA No kevaliyasamugghAteNaM' / / 2. dra.sU. 169 // 3. vaTTe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie - pu. pre. nAsti / / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -169-170 ] kevalisamuddhAtaH aNupariyaTTittA NaM havvamAgacchejjA, se NUNaM goyamA ! se kevalakappe jaMbuddIve dIve tihiM ghANapoggalehiM phuDe? haMtA phuDe / chaumatthe NaM goyamA! maNusse tesiM ghANapoggalANaM kiciM vaneNaM vannaM 'jAva phAseNaM phAsaM jANai pAsai ? bhagavaM no iNaDhe samaDhe / se eteNaM aTeNaM goyamA! evaM vuccai-chaumatthe NaM maNusse tesiM nijjarApoggalANaM no kiMci vanneNaM vannaM jAva phAseNaM phAsaM jANai paasi| essuhumA NaM te poggalA pannattA, samaNAuso! savvaloyaM pi NaM te phusittA NaM ciTuMti // 170 // __ [170] 'chaumatthe 'ti chadmastho niratizayajJAnayukta iha pratipattavyo yataH chadmastho'pi viziSTAvadhijJAnayukto nirjarApudgalAn jAnAtyeva "rUvagayaM lahai savva"miti vacanAt 'vaNNeNa vaNNaM'ti varNena-varNatayA yAthAtmyenetyarthaH varNa-kAlavarNAdikaM jAnAti vizeSataH pazyati sAmAnyataH 'no iNa?'tti nAyamarthaH 'samaDhe'tti samartha:-saGgataH, karmapudgalAnAM sAtizayajJAnagamyatvAt / 'savvabbhaMtarAe'tti sarvAbhyantarikaH 'savvakhuDDAe 'tti sarvakSullakaH, dIrghatvaM cAtra prAkRtatvAt, 'vaTTe'tti vRttaH, vRttazca modakavad ghanavRtto'pi syAdatastadvyavacchedena prataravRttatAbhidhAnArthamAha'tellApUyasaMThANasaMThie'tti upalakSaNatvAdasya ghRtApUpAderapyatra grahaH, 'rahacakkavAla 'tti cakravAlaMmaNDalaM maNDalatvadharmayogAcca rathacakramapi rathacakravAlaM 'pukkharakaNNiya'tti padmabIjakozaH, 'jAva iNAmeva ttikaTTa'tti yAvaditi parimANArthastAvadityasya gamyamAnasya savyapekSaH, 'iNAmeva'tti idaM-gamanam, evamiti-cappuTikArUpazIghratvAvedaka-hastavyApAropadarzanaparaH, anusvArAzravaNaM ca prAkRtatvAt, dvirvacanaM ca zIghratAtizayopadarzanaparam, itirupapradarzanArthaH, kRtvAvidhAya 'tihiM accharAnivAehiM ti tisRbhizcappuTikAbhirityarthaH 'tissattakhutto'tti triguNAH sapta trisapta trisaptavArAstriH saptakRtvaH ekaviMzativArA ityarthaH, 'havvaM ti zIghraM 'ghANapoggalehiti gandhapudgalaiH, iha sthAne yAvadityasya savyapekSastAvadityayaMzabdo dRzyaH, essuhumA NaM'ti etatsUkSmAH ko'rthaH ? evaM nAma sUkSmAste yathA tAMzchadmastho varNAdibhirna jAnAtIti 'samaNAusso'tti he zramaNa ! he AyuSman !, athavA zramaNazcAsAvAyuSmAzceti samAsastasyAmantraNaM he zramaNAyuSman!, yathA atisUkSmatvAdgandhapudgalAnna jAnAtItyevaM nirjarApudgalAnapIti dRSTAntopanayaH // 170 / / 1-2. dra. sU. 169 / / 3. esuhu0 mu. V // 4. vyapekSa:- khaM. // 5. eva suhu0 khaM. // 6. 0ndhabahulAnna-khaM. // zrI aupa. 25 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI aupapAtikasUtram 171 - kamhA NaM bhaMte ! kevalI samohaNaMti ? kamhA NaM kevalI samagghAtaM gacchaMti ? goyamA ! kevalissa NaM cattAri kammaMsA apalikkhINA avedittA aNijinnA bhavaMti, taM jahA-veyaNijje Aue nAma gottaM savvabahue se veyaNijje kamme bhavai, savvathoe se Aue kamme bhavai, visamaM samaM karei baMdhaNehiM ThitIhiM ya, visamasamIkaraNayAe baMdhaNehiM ThitIhiM ya evaM khalu kevalI samohaNaMti, evaM khalu kevalI samugghAtaM gacchai // 171 // [171] 'kamhA NaM bhaMte ! kevalI samohaNaMti'tti samavaghnanti-pradezAn dikSu prakSipanti, etadeva sukhapratipattaye vAkyAntareNAha-'kamhA NaM kevalI samugghAyaM gacchaMti'tti, 'apalikkhINe'tti sthiterakSayAt 'aveiyA anijjinna'tti kvacidRzyate, tatra aveditAstadrasasyAnanubhUtatvAt anirjIrNAH-tatpradezAnAM jIvapradezebhyo'parizaTanAt 'bahue se veyaNijje 'tti se-tasya kevalino yaH samudghAtaM pratipadyate na punaH sarvasyaiva, keSAJcidakRtasamudghAtAnAmapi samabhAvasyeSTatvAt 'baMdhaNehiMti pradezabandhA-'nubhAgabandhAnAzrityetyarthaH, 'ThitIhi ya'tti sthitibandhavizeSAnAzrityetyarthaH, 'visamasamakaraNayAe bandhaNehiM ThiIhi ya evaM khalu kevalI samohaNaMti' ihaivamakSaraghaTanA-evaM khalu viSamasamakaraNAya bandhanAdibhiH kevalinaH samudghAtayantIti / / 171 // 172 - A savve vi NaM bhaMte! kevalI samohaNaMti ?A savve vi NaM bhaMte! kevalI samugghAtaM gacchaMti ? no tiNaDhe smddhe| . - jassAueNa tullAiM baMdhaNehiM ya ThitIhi ya / / bhavaggahaNakammAiM samugghAyaM se Na gacchatI // 1 // akiccA NaM samugghAtaM, aNaMtA kevalI jiNA / jaramaraNavippamukkA, siddhiM varagaI gayA // 2 // 172 // 173 - katisamae NaM bhaMte AvajjItikaraNe paNNatte ? goyamA! asaMkhejjasamaie aMtomuhuttie pannatte // 173 // 1. kevalI NaM mu. V || 2. aveditA aNijinnA-pu.pre. / asti mu. V nAsti / / 3. JB || bandhA vAzri0 mu. / / 4. ThitIehi-khaM. / / ThiIhie - JB || 5. samughnantIti - khaM. / / samudgharSatIti - JB || 6. cihnadvayamadhyavati pATha: pa.pre. asti / mu VJ nAsti / / 7.00 cihnadvayamadhyavati pAThaH pu.pre. asti / mu. VJ nAsti / / 8. Avajjitika0 pu.pre..|| Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 sUtra -171-175 ] kevalisamuddhAtavarNanAdiH ' [173] 'AvajjIkaraNe'tti AvarjIkaraNam-udIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpaM, tacca kevalisamudghAtaM pratipadyamAnaH prathamameva karoti // 173 // 174 - katisamaie NaM bhaMte! kevalisamugghAe paNNatte ? goyamA! aTThasamaie kevalisamugghAe paNNatte taM jahA-paDhame samae daMDaM karei, bIe samae kavADaM karei, taie samae maMthaM karei, cautthe samae logaM pUrei, paMcame samae logaM paDisAharai, chaThe samae maMthaM paDisAharai, sattame samae kavADaM paDisAharai, aTThame samae daMDaM paDisAharai, paDisAharittA tao pacchA sarIratthe bhavati // 174 // _ [174] paDhamasamae daMDaM karei'tti prathamasamaya eva svadehaviSkambhamUrdhvamadhazcAyatamubhayato'pi lokAntagAminaM jIvapradezasaGghAtaM daNDasthAnIyaM kevalI jJAnAbhogataH karoti, 'biie kavADaM karei'tti dvitIyasamaye tu tameva daNDaM pUrvA'paradigdvayaprasAraNAtpArzvato lokAntagAmikapATamiva kapATaM karoti, 'maMthaMti tRtIye samaye tadeva kapATaM dakSiNottaradigdvayaprasAraNAnmathisadRzaM manthAnaM karoti lokAntApiNameva, 'logaM pUrei'tti caturthasamaye saha lokaniSkuTairmanthAntarANi pUrayati, tatazca sakalo lokaH pUrito bhavati, 'loyaM paDisAharai'tti paJcame samaye manthAntarAlapUrakatvena ye lokapUrakAH pradezAste lokazabdena ucyante, ato manthAntarAlapUrakAn pradezAn saMharati mathistho bhavatItiyAvat, 'maMthaM paDisAharai'tti mathyAkAravyavasthApitapradezAn saMhRtya kapATastho bhavatItiyAvat, 'kavADaM paDisAharai'tti saptamasamaye kapATAkAradhArakapradezasaMharaNAddaNDastho bhavatItyarthaH, 'aTTame samae daMDaM paDisAharai, sAharittA sarIratthe bhavai 'tti, iha yadyapi saMhatyetyanena saMharaNasya pUrvakAlatA zarIrasthabhavanasya ca pazcAtkAlatA zabdavRttyA pratIyate, tathA'pyarthavRttyA na kAlabhedo'sti, dvayorapyaSTamasamayabhAvitvenoktatvAditi // 174 / / 175 - se NaM bhaMte ! tahA samugghAtagate kiM maNajogaM juMjai ? vaijogaM juMjai ? kAyajogaM juMjai ? goyamA! No maNajogaM juMjai, no vaijogaM juMjai, kAyajogaM juMjai // 175 // [175] 'no maNajogaM no vaijogaM juMjai'tti prayojanAbhAvAt, kAyayogacintAyAM saptavidha: kAyayogaH // 175 // 1.0prApaNameva - khaM. / / 2. maNajoggaM - khaM. / / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrI aupapAtikasUtram 176 - kAyajogaM juMjamANe kiM orAliyasarIrakAyajogaM juMjai ? orAliyamIsAsarIrakAyajogaM juMjai? veuvviyasarIrakAyajogaM juMjai ? veuvviyamIsAsarIrakAyajogaM juMjai ? AhArasarIrakAyajogaM juMjai ? AhArasarIramIsAkAyajogaM jujai ? kammagasarIrakAyajogaM juMjai ? goyamA orAliyasarIrakAyajogaM juMjai orAliyamIsAsarIrakAyajogaM pi juMjai, No veuvviyasarIrakAyajogaM juMjai No veuvviyamIsAsarIrakAyajogaM juMjai, no AhAragasarIrakAyajogaM jaMjai no AhAragamIsAsarIrakAyajogaM ga~jar3a, kammagasarIrakAyajogaM pi juMjai / paDhamaTThamesu samaesu orAliyasarIrakAyajogaM juMjai, bIiya-chaThThasattamesu samaesu orAliyamIsAsarIrakAyajogaM juMjai, taiyacauttha-paMcamesu samaesu kammagasarIrakAyajogaM juMjai // 176 // [176] tatra-'orAliyasarIrakAyajogaM ti yogo-vyApAraH sa ca vAgAderapyastIti kAyena vizeSitatvAtkAyayogaH sa cAnekadheti audArikazarIreNa viziSyate, tatrodAraiH-zeSapudgalApekSayA sthUlaiH pudgalairnirvRttamityaudArikaM, tacca taccharIraM ceti samAsastasya kAyayoga audArikazarIrakAyayogaH, 'orAliyamIsaMsarIrakAyajogaM'ti audArikamizrakaM nAma yaccharIraM tasya yaH kAyayogaH sa tathA, sa ca kArmaNaudArikayoryugapadvyApArarUpa: audArikazarIriNAmutpattikAle kevalisamudghAte vA, audArika-vaikriyayoraudArikA-''hArakayorvA yugapadvyApArarUpaH audArikazarIriNAM vaikriyakaraNakAle AhArakakaraNakAle ceti, 'veuvviyasarIrakAyajogaM'ti pUrvavannavaraM vikriyA prayojanamasyeti vaikriyaM-sUkSmataraviziSTakAryakaraNakSama-pudgalanirvRttamityarthaH, ayaM ca vaikriyalabdhimatAM bAdaravAyukAyikapaJcendriyatiryagmanuSyANAM deva-nArakANAM ca syAditi / 'veuvviyamissasarIrakAyajogaMti vaikriyaM sanmizraM yatkArmaNAdinA tadvaikriyamizraM tacca taccharIraM ceti samAsastasya kAyayogo vaikriyamizrazarIrakAyayogaH, sa ca vaikriyakArmaNayoryugapadvyApArarUpa:, sa ca deva-nArakANAmutpattikAle yAvat vaikriyamaparipUrNamiti, vaikriyalabdhimatAM vA tiryagmanuSyANAM vihitavaikriyazarIrANAM tattyAgenaudArikaM gRhNatAmiti, 'AhAragasasarIrakAyajogaM'ti prAgvat navaram-AhArakA-viziSTatarapudgalAstanniSpannamAhArakam, ayaM ca caturdazapUrvadharasya samutpannaviziSTaprayojanasya kRtAhArakazarIrasya bhavatIti, AhAragamIsarIrakAyajogaM'ti AhArakaM 1. pu.pre. mehiM -mu. V // 2. 0ttamaudA0 khaM. // 3. sarIra0 JB nAsti // 4. viziSTAntarapudgalAH pra0 iti mu. TippaNe // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -171-175 ] kevalisamuddhAtasvarUpAdiH 197 sanmizraM yadAdArikeNa tadAhArakamizraM tacca taccharIraM ceti, zeSaM tathaiva, ayaM cAhAskaudArikayoryugapadvyApArarUpaH, sa ca kRtAhArakasya tattyAgenaudArikaM gRhNato bhavatIti, 'kammagasarIrakAyajogaM'ti prAgvat ayaM cApAntarAlagatau kevalisamudghAte vA syAditi, 'paDhamaTThamesu samaesu' ityAderayamabhiprAyaH-jIvapradezAnAM daNDatayA prakSepe saMhAre ca prathamASTamasamayayoraudArikakAyavyApArAdaudArikakAyayoga eva, dvitIya-SaSTha-saptamasamayeSu punaH pradezAnAM prakSepa-saMhArayoraudArike tasmAcca bahi: kArmaNe vIryaparispandAdaudArikakArmaNamizraH tRtIya-caturthapaJcameSu tu bahiraudArikAtkArmaNakAyavyApArAdasahAyaH kArmaNayoga eva, tanmAtraceSTanAd, iha ca yadyapi manthakaraNe kapATanyAyenaudArikasyApi vyApAraH sambhAvyate tathA'pIta eva vacanAdasau kathaJcinnAstIti mantavyamiti // 176 // . 177 - se NaM bhaMte ! tahA samugghAyagate sijjhai bujjhai muccai pariNevvAi savvadukkhANamaMtaM karei ? No iNaDhe samaDhe / se NaM tao paDiniyattati, tao paDiniyattitA ihamAgacchati ihamAgacchittA tao pacchA maNajogaM pi juMjai vayajogaM pi juMjai, kAyajogaM pi juMjai // 177 // 178 - maNajogaM juMjamANe kiM saccamaNajogaM juMjai ? mosamaNajogaM juMjai? saccAmosamaNajogaM juMjai? asaccAmosamaNajogaM juMjai ? goyamA ! saccamaNajogaM juMjai No mosamaNajogaM juMjai no saccAmosamaNajogaM juMjai, asaccAmosamaNajogaM pi juMjai // 178 // .. [178] 'saccamaNajogaM juMjai, asaccAmosamaNajogaM pi juMjai'tti mana:paryAyajJAninA anuttarasureNa vA manasA pRSTo manasaiva 'asti jIva' 'evaM kuvi'tyAdikamuttaraM yacchan / / 178 / / 179 - vayajogaM juMjamANe kiM saccavaijogaM juMjai ? mosavaijogaM juMjai ? saccAmosavaijogaM juMjai? asaccAmosavaijogaM juMjai ? goyamA ! saccavaijogaM juMjai, No mosavaijogaM jhuMjai, No saccAmosavaijogaM juMjai, asaccAmosavaijogaM pi juMjai // 179 // ___ [179] 'saccavaijogaM'ti jIvAdipadArthAn prarUpayan 'asaccAmosavaijogaM'ti AmantraNAdiSviti, samudghAtAnnivRttazcAntarmuhUrtena yoganirodhaM karoti 22 // 179 / / 1. JB khaM. / zeSastathaiva-mu. / / 2. B mu. / 0kAya0 - J khaM. nAsti // 3-4 khaM. / 0 mosA0mu. // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrI aupapAtikasUtram 180 - kAyajogaM juMjamANe AgacchejjA vA A gacchejjA vA A cidvejjA vA nisIejja vA tuyaTTejja vA ullaMghejja vA pallaMghejja vA ukkhevaNaM vA avakkhevaNaM vA tiriyakhevaNaM vA karejjA, pADihAriyaM vA pIDhaphalaga-sejjA-saMthAragaM paccappiNejjA // 180 // __ 181 - se NaM bhaMte ! tahA sajogI sijjhai jAva savvadukkhANa aMtaM karei ? no iNaDhe samaDhe // 181 // 182 - se NaM puvvAmeva sannissa paMciMdiyassa pajjattagassa jahannajogissa heTTA asaMkhejjaguNaparihINaM paDhamaM maNajogaM niraMbhai, tayANaMtaraM ca NaM biiMdiyassa pajjattagassa jahannajogissa heTThA asaMkhejjaguNaparihINaM doccaM vaijogaM nirNbhi| tayANaMtaraM ca NaM suhumassa paNagajIvassa apajjattagassa jahannajogissa heTThA asaMkhejjaguNaparihINaM taccaM kAyajogaM niraMbhai / se NaM eeNaM uvAeNaM paDhamaM maNajogaM niraMbhai, nilaMbhittA vaijogaM niraMbhai, niruMbhittA kAyajogaM niraMbhai, nilaMbhittA joganirohaM karei, karettA ajogattaM pAuNai, pAuNittA IsiMhassapaMccakkharucAraNaddhAe asaMkhejjasamaiyaM aMtomuhuttiyaM selesiM paDivajjai, puvvaraiyaguNaseDhIyaM ca NaM kammaM tIse selesimaddhAe asaMkhejjAhiM guNaseDhIhiM aNaMte kammaMse khavayaMto veyaNijjAuyaNAmagotte iccee cattAri kammase jugavaM khaveti, khavettA orAliyateyakammAiM savvAhiM vippajahaNAhiM vippajahai vippajahittA ujjUseDhipaDivanne aphusamANagatI ur3e egasamaeNaM aviggaheNaM u8 gaMtA sAgArovautte sijjhai // 182 // [182] 'se NaM pavvAmeva sannisse 'tyAdi, asyAyamarthaH-sa kevalI, NamityalAre, 'pUrvameva' AdAveva yoganirodhAvasthAyAH saMjJino-manolabdhimataH paJcendriyasyeti svarUpavizeSaNaM, yataH saMjJI paJcendriya eva bhavati, 'pajjattassa'tti manaHparyAptyA paryAptasya, tadanyasya manolabdhimato'pi manaso'bhAva eveti paryAptasyetyuktaM, sa ca madhyamAdimanoyogo'pi 1. gacchejjA vA -- pu.pre.. asti / mu. V J nAsti / / 2. dra. sU. 177 // 3. u9- pu.pre. asti, v mu. nAsti / 4. 0va saMdise sannisse- JB || Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -180-182] yoganirodhasvarUpam 199 syAdityAha- 'jahaNNajogissa'tti jaghanyamanoyogavata: 'heTTha'tti adho yo manoyoga iti gamyate, jaghanyamanoyogasamAno yo na bhavatItyarthaH, manoyogazca-manodravyANi tadvyApArazceti, jaghanyamanoyogAdhobhAgavartitvameva darzayannAha-'asaMkhejjaguNaparihINaM'ti asaGkhyAtaguNena parihINo yaH sa tathA taM jaghanyamanoyogasyAsaGkhyeyabhAgamAtraM manoyogaM niruNaddhi, tataH krameNAnayA mAtrayA samaye samaye taM nirundhAnaH sarvamanoyogaM niruNaddhi, anuttareNAcintyena akaraNavIryeNeti, etadevAha-'paDhama maNojogaM niraMbhai'tti prathama-zeSavAgAdiyogApekSayA prAthamyenaAdito manoyogaM niruNaddhIti uktaM ca -"pajjattamettasannissa jattiyAI jahannajogissa / hoti maNodavvAiM tavvAvAro ya jammatto // 1 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niraMbhamANo so / maNaso savva-nirohaM kare asaMkhejjasamaehiM // 2 // " ti, evamanyadapi sUtradvayaM neyam, 'ajogayaM pAuNai'tti ayogatAM prApnotIti, 'IsiM hassapaMcakkharuccAraNaddhAe'tti IsiMtiISatspRSTAni husvAni ca yAni paJcAkSarANi teSAM yaduccAraNaM tasya yA'ddhA-kAlaH sA tathA tasyAm, idaM coccAraNaM na vilambitaM drutaM vA, kintu madhyamameva gRhyate, yata Aha "hassakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchai selesigao tattiyametaM tao kAlaM // 1 // " zailezo-merustasyeva sthiratA-sAmyAdyA'vasthA sA zailezI athavA zIlezaH-sarvasaMvararUpacAritraprabhustasyeyamavasthA yoganirodharUpeti zailezI tAM pratipadyate, tataH 'puvvaraiyaguNaseDhIyaM ca NaM'ti pUrva-zailezyavasthAyAH prAg racitA guNazreNI'kSapaNopakramavizeSarUpA yasya tattathA, guNazreNI caivaM-sAmAnyataH kila karma bahvalpamalpataramalpatamaM cetyevaM nirjaraNAya racayati, yadA tu pariNAmavizeSAttatra tathaiva racite kAlAntaravedyamalpaM bahu bahutaraM bahutamaM cetyevaM zIghratarakSapaNAya racayati tadA sA guNazreNItyucyate, sthApanA caivaM cha 'kammaM 'ti vedanIyAdikaM bhavopagrAhi 'tIse selesimaddhAe'tti tasyAM zailezIaddhAyAM-zailezIkAle kSapayanniti yogaH, etadeva vizeSeNAha-'asaMkhejjAhiM guNaseDhIhiM'ti asaGkhyAtAbhirguNazreNIbhiH zailezyavasthAyA asaGkhyAtasamayatvena guNazreNyapyasaGkhyAtasamayA tataH tasyAH pratisamayabhedakalpanayA asaGkhyAtA guNazreNayo bhavanti, ato'saGkhyAtAbhiH guNazreNIbhirityuktam, asaGkhyAtasamayairiti hRdayam, 'aNaMte kammaMse khavayaMto'tti anantapudgalarUpatvAdanantAstAn 1. maNajogaM - khaM. / / 2. paryAptamAtrasaMjJino yAvanti jaghanyayoginaH / bhavanti manodravyANi tavyApArazca, yAvanmAtraH // 1 // tadasaGkhyaguNavihInaM samaye samaye nirundhan sa: / manasaH sarvanirodhaM kuryAdasaGkhyasamayaiH // 2 // 3. karei a0 khaM. // 4. husvAkSarANi madhyena yena kAlena paJca bhaNyante / tiSThati zailezIgatastAvanmAnaM tataH kAlaM // 1 // 1. zaileza:khaM. / 2. kSapaNApakra0 khaM. // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI aupapAtikasUtram karmAMzAn-bhavopagrAhikarmabhedAn kSapayan-nirjarayan 'veyaNijjAuyanAmagoe'tti vedanIyaM sAtAdi Ayu:-manuSyAyuSkaM nAma-manuSyagatyAdi gotram-uccairgotram 'iccete 'tti ityetAn 'cattAri'tti caturaH 'kammase 'tti karmAMzAnmUlaprakRtI: 'jugavaM khavei'tti yaugapadyena nirjarayatIti / etaccaitA bhASyagAthA anuzritya vyAkhyAtaM, yaduta "tadasaMkhejjaguNAe seDhIe viraiyaM purA kammaM / samae samae khavayaM kammaM selesikAleNaM // 1 // savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMcidurvarime samae / kiMcicca hoi carame selesIe tayaM vocchaM // 2 // maNuyagaijAitasabAyaraM ca pajjattasubhagamAejjaM / annayaraveyaNijjaM narAumuccaM jasonAmaM // 3 // saMbhavao jiNanAmaM narANupuvvI ya carimasamayaMmi / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayaMmi niTuMti' // 4 // tti, 'savvAhiM vippajahaNAhiti sarvAbhi:-azeSAbhiH vizeSeNa-vividhaM prakarSato hAnayaHtyAgA viprahANayo vyaktyapekSayA bahuvacanaM tAbhiH, kimuktaM bhavati ?-sarvathA parizATanaM na tu yathA pUrvaM saGghAtaparizATAbhyAM dezatyAgata: 'vippajahitta'tti vizeSeNa prahAya- parityajya 'ujjUseDhipaDivanne 'tti RjuH-avakrA zreNi:-AkAzapradezapatistAM RjuzreNiM pratipanna:Azrita: 'aphusamANagaI 'tti aspRzantI-siddhyantarAlapradezAn gatiryasya so'spRzadgatiH, antarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhiH, iSyate ca tatraika eva samayaH, ya eva cAyuSkAdikarmaNAM kSayasamayaH sa eva nirvANasamayaH, ato'ntarAle samayAntarasyAbhAvAdantarAlapradezAnAmasaMsparzanamiti, sUkSmazcAyamarthaH kevaligamyo bhAvata iti, 'egeNaM samaeNaM 'ti, kuta ityAha-'aviggaheNaM'ti avigraheNa-vakrarahitena, vakra eva hi samayAntaraM lagati pradezAntaraM ca spRzatIti, 'uDDhe gaMtA' UrdhvaM gatvA 'sAgArovautte'tti jJAnopayogavAn 'sidhyati' kRtakRtyatAM labhate iti // 182 / / 1. karmAMzAn - khaM. nAsti / / 2. tadasaGkhyeyaguNayA zreNyA viracitaM purA karma / samaye samaye kSapayan karma zailezIkAlena // 1 // sarvaM kSapayati tatpunarnirlepaM kiJciduparitane samaye / kiJcicca bhavati carame zailezyAM tadvakSye // 2 // manujagatijAtitrasabAdaraM ca paryAptaM subhagamAdeyam / anyataravedanIyaM narAyuruccaiH yazonAma // 3 // sambhavato jinanAma narAnupUrvI ca caramasamaye / zeSA jinasatkA dvicaramasamaye nistiSThanti (niSThAM yAnti) // 4 // 3. 0varimae sa0 khaM. // 4. carime - khaM. // 5. parighATanaM - J mUle / parizATanaM - J saMzA // 6. parizATya u 0 khaM. // 7. 0gaiMti - J / gayaMti - khN.|| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -183-184] siddhasvarUpam 201 183 - te NaM tattha siddhA bhavanti sAdIyA apajjavasiyA asarIrA jIvaghaNA daMsaNanANovauttA nidvitaTTA nirayaNA nIrayA NimmalA vitimirA visuddhA sAsatamaNAgataddhaM kAlaM ciTuMti // 183 // [183] gatamAnuSaGgikamatha prakRtamAha-kiM ca prakRtaM ?, 'se je ime gAmAgaranagara jAva sannivesesu maNuyA havaMti-savvakAmavirayA jAva aTTha kammapayaDIo khavaittA uppi loyaggapaiThThANA havaMtI 'ti, lokAgrapratiSThAnAzca santo yAdRzAste bhavanti taddarzayitumAha-'te NaM tattha siddhA havaMti 'tti te pUrvoddiSTavizeSaNA manuSyAH 'tatra' lokAgre niSThitArthAH syuriti, anena ca yatkecana manyante, yaduta 'rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam / sadA'niyatadezasthaM, siddha ityabhidhIyate // 1 // ' yaccApare manyante "guNasattvAntarajJAnAnnivRttaprakRtikriyAH / muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApavarjitAH // 1 // " tadanena nirastaM, yaccocyate-sazarIratAyAmapi siddhatvapratipAdanAya, yaduta "aNimAdyaSTavidhaM prApyaizvaryaM kRtinaH sadA / modante nirvRtAtmAnastIrNAH paramadustaram // 1||''iti tadapAkaraNAyAha'azarIrA' avidyamAnapaJcaprakArazarIrAH, tathA 'jIvaghaNa'tti yoganirodhakAle randhrapUraNena tribhAgonA'vagAhanAH santo jIvaghanA iti, 'daMsaNanANovautta'tti jJAnaM-sAkAraM darzanam-anAkAraM tayoH krameNopayuktA ye te tathA, 'niTThiya?'tti niSThitArthAH-samAptasamastaprayojanAH 'nireyaNa'tti nirejanAH-nizcalAH 'nIraya'tti nIrajaso-badhyamAnakarmarahitA nIrayA vA-nirgatautsukyAH 'nimmala'tti nirmalAH pUrvabaddhakarmavinirmuktAH dravyamalavajitA vA 'vitimira 'tti vigatAjJAnAH 'visuddha'tti karmavizuddhiprakarSamupagatAH 'sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTuMti' zAzvatImavinazvarI siddhatvasyAvinAzAd, anAgatAddhA-bhaviSyatkAlaM tiSThantIti // 183 // 184 - se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-te NaM tattha siddhA bhavaMti sAiyA apajjavasiyA asarIrA jAva sAsayamaNAgayaddhaM ciTuMti ? / goyamA! se jahAnAmae bIyANaM aggiNA daDDANaM puNaravi aMkuropattI na bhavati, evAmeva siddhANa vi kammabIesu daDDesu puNaravi jammupattI na bhavati / se teNadveNaM 1. kAlaM ciTuMti - JB khaM. nAsti // 2. dra. sU. 183 // zrI aupa. 26 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI aupapAtikasUtram goyamA! evaM vuccai te NaM tattha siddhA bhavaMti sAdIyA apajjavasiyA asarIrA 'jAva sAsayamaNAgayaddhaM ciTuMti // 184 // ___ [184] 'jammuppattI'ti janmanA-karmakRtaprasUyA utpattiryA sA tathA, janmagrahaNena pariNAmAntararU pAttadutpattirbhavatItyAha, pratikSaNamutpAdavyayadhrauvyayuktatvAtsadbhAvasyeti // 184 / / 185 - jIvA NaM bhaMte ! sijjhamANA katarammi saMghayaNe sijhaMti? goyamA! vairosabhanArAyasaMghayaNe sijhaMti // 185 // 186 - jIvA NaM bhaMte ! sijjhamANA katarammi saMThANe sijjhaMti? goyamA ! chaNhaM saMThANANaM aNNayare saMThANe sijhaMti // 186 // 187 - jIvA NaM bhate ! sijjhamANA katarammi uccatte sijhaMti ? goyamA ! jahanneNaM sattarayaNIe ukkoseNaM paMcadhaNusae sijhaMti // 187 // [187] 'jahaNaNeNaM satta rayaNIe'tti saptahaste uccatve sidhyanti mahAvIravat, 'ukkoseNaM paMcadhaNussae'tti RSabhasvAmivad, etacca dvayamapi tIrthaGkarApekSayoktam, ato dvihastapramANena kUrmAputreNa na vyabhicAro na vA marudevyA sAtirekapaJcadhanuHzatapramANayeti / / 18 / / 188 - jIvA NaM bhaMte ! sijjhamANA kayarammi Aue sijhaMti? goyamA! jahanneNaM sAtirekaTThavAsAue ukkoseNaM puvvakoDiAue sijhaMti // 188 // [188] 'sAiregaTThavAsAue 'tti sAtirekANyaSTau varSANi yatra tattathA tacca tadAyuzceti tatra sAtirekASTavarSAyuSi, tatra kilASTavarSavayAzcaraNaM pratipadyate, tato varSe atigate kevalajJAnamutpAdya sidhyatIti, 'ukkoseNaM puvvakoDAyue'tti pUrvakoTyAyurnaraH pUrvakoTyA ante sidhyati na prtH| 189 - atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe siddhA parivasaMti? No tiNaDhe samaTe / evaM jAva ahe sattamAe // 189 // [189] 'te NaM tattha siddhA bhavaMtI'ti prAktanavacanAd yadyapi lokAgraM siddhAnAM sthAnamityavasIyate tathApi mugdhavineyasya kalpitavividhalokAgranirAsato nirupacaritalokAgrasvarUpavizeSAvabodhAya praznottarasUtramAha-'asthi Na'mityAdi vyaktaM, navaraM yadidaM ratnaprabhAdhastadeva lokAgramiti tatra siddhAH parivasantIti praznaH, tatrottaraM-nAyamarthaH samartha iti, evaM sarvatra // 189 // 1. dra. sU. 183 / / 2. 0tyA uktamato dvihastapramANena utya 0 khaM. // 3. 0 pAttUtpa 0 khaM. // 4. khaM. / 0 DAue0 mu. // 5. J khaM. / sidhyatIti- mu. / / 6. dra. bhagavatIsUtre. 2-75 / / 7. khaM. / 0prabhA(yA)adha0 mu.|| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra -184-192] siddhAvasthAdisvarUpam 203 190 atthi NaM bhaMte ! sohammassa kappassa ahe siddhA parivasaMti ? No tiNaDhe samaTe / evaM savvesiM pucchA, IsANassa, saNaMkumArassa 'jAva accuyassa, gevijjavimANANaM aNuttaravimANANaM // 190 // 191 - asthi NaM bhaMte ! IsIpabbhArAe puDhavIe ahe siddhA parivasaMti ? No tiNaDhe smddhe| ___ 192 - se kahiM khAi NaM bhaMte! siddhA parivasaMti ? goyamA! imIse rataNappabhAe puDhavIe bahusamaraMmaNIyAto bhUmibhAgAto uDuM caMdima-sUriya-gahagaNaNakkhattatArArUvANaM bahUI joyaNAI, bahUI joyaNasayAI, bahUI joyaNasahassAiM, bahUI joyaNasatasahassAI bahUo joyaNakoDIto, bahUto joyaNakoDAkoDIo uDDataraM uppattittA sohammIsANa-saNaMkumAra-mAhiMda-baMbha-laMtaka mahAsukka sahassAraANaya-pANaya-AraNa-accue tinni ya aTThAre gevijjavimANAvAsasae vIivaittA vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiya-savvaTThasiddhassa ya mahAvimANassa savvaupparillAo thUbhiyAo duvAlasajoyaNAI abAhAe ettha NaM IsIpabbhArA nAma puDhavI pannattA- paNayAlIsaM joyaNasayasahassAiM AyAma-vikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI bAtAlIsaM ca satasahassAiM tIsaM ca sahassAiM donni ya auNApanne joyaNasate kiMci visesAhie pariraeNaM IsIpabbhArAe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAe aTThajoyaNie khette aTThajoyaNAI bAhalleNaM tayANaMtaraM ca NaM mAtAe mAtAe parihAyamANI parihAyamANI savvesu carimaperaMtesu macchiyapattAto taNuyarI aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM bAhalleNaM paNNattA // 192 // [192] 'se kahiM khAi NaM bhaMte !'tti ityatra setti-tataH kahiti-kva deze khAi NaMtidezabhASayA vAkyAlaGkAre 'bahusame'tyAdi bahusamatvena ramaNIyo yaH sa tathA tasmAt 'abAhAe'tti abAdhayA-antareNa 'IsIpabbhAra'tti ISad-alpo na ratnaprabhAdipRthivyA iva mahAn prAgbhAro-mahattvaM yasyAH sA ISatprAgbhArA / nAmadheyAni vyaktAnyeva, navaraM Isitti vAISat-alpA pRthivyantarApekSayA, itizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe // 192 // 1. dra. sU. 51 // 2. khAI - B | khaaii-pu.pre.|| 3. ramaNijjAo (to-J) mu. VJ || 4. B pu.pre. V | tArAbhavaNAo mu. V pAThA / 5. thUbhiyaggAo v mu. / vetiyAo BV | vaitivaggAto J // 6.J pu.pre. / / taNuyatarA-mu. / taNuyarIi -VII Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI aupapAtikasUtram 193 IsIpabbhArAe NaM puDhavIe duvAlasa NAmadhejjA paNNattA, taM jahAIsI ti vA IsIpabbhArA ti vA taNU ti vA taNutaNU ti vA siddhI ti vA siddhAlae ti vA muttI ti vA, muttAlae ti vA, loyagge ti vA, loyaggathUbhiyA ti vA, loyaggapaDibujjhaNA ti vA, savvapANabhUtajIvasattasuhAvahA ti vA // 193 // [193] 'loyaggapaDibujjhaNA i va'tti lokAgramiti pratibudhyate-avasIyate yA, lokAgraM vA pratibudhyate yayA sA tathA, 'savvapANabhUyajIvasattasuhAvaha'tti iha prANAdvIndriyAdayaH bhUtA-vanaspatayaH jIvAH-paJcendriyAH pRthivyAdayastu-sattvAH eteSAM ca pRthivyAditayA tatrotpannAnAM sA sukhAvahA shiitaadiduHkhhetuunaambhaavaaditi,|| 193 // .. 194 - IsIpabbhArA NaM puDhavI setA saMkhatala-vimalasollita-muNAla-dagarayatusAra-gokkhIra-hAravaNNA uttANayachattasaMThANasaMThitA savvajjuNasuvaNNakamaI acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA NIrayA NimmalA NippaMkA NikkaMkaDacchAyA samarIciyA suppabhA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // 194 // [194] 'seya'tti zvetA, etadevAha 'AyaMsatalavimalasolliyamuNAladagarayatusAragokkhIrahAravaNNa'tti vyaktameva, navaram AdarzatalaM-darpaNatalaM kvacit zaGkhatalamiti pAThaH, Adarzatalamiva vimalA yA sA tathA, 'solliya'tti kusumavizeSaH, 'savvajjuNasurvaNNamaI 'tti arjunasuvarNa-zvetakAJcanam acchA AkAzasphaTikamiva 'saNha'tti zlakSNaparamANuskandhaniSpannA zlakSNatantuniSpannapaTavat 'laNha'tti masRNA ghuNTitapaTavat, 'ghaTTha'tti ghRSTeva ghRSTA kharazAnayA pASANapratimAvat, 'maTTha'tti mRSTeva mRSTA sukumArazAnayA pratimeva zodhitA vA pramArjanikayeva, ata eva 'nIraya'tti nIrajA:-rajorahitA 'nimmala'tti nirmalA kaThinamalarahitA 'nippaMka'tti niSpaGkA-ArdramalarahitA akalaGkA vA 'NikaMkaDacchAya'tti niSkaGkaTA-niSkavacA nirAvaraNetyarthaH chAyA-zobhA yasyAH sA tathA akalaGkazobhA vA, samarIciya'tti samarIcikAkiraNayuktA, ata eva 'suppabha'tti suSTha prakarSeNa ca bhAti-zobhate yA sA suprabheti 'pAsAdIya'tti prasAdo-manaHpramodaH prayojanaM yasyAH sA prAsAdIyA 'darisaNijja'tti darzanAya-cakSurvyApArAya hitA darzanIyA, tAM pazyaccakSurna zrAmyatItyarthaH, 'abhirUva'tti abhimataM rUpaM yasyAH sA abhirUpA, kamanIyetyarthaH, 'paDirUva'tti draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yasyAH sA pratirUpA // 194|| 1. i-mu. V // 2. saMkhatala- / pu.pre. J mu. V| AyaMsa0vRttau / / 3. 0NNakamai - khaM. / 0NNasamaiti - J | 4. samarIyatti JkhaM. // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 sUtra -194-195 ] siddhazilAvarNanam 195 - isIpabbhArAte NaM puDhavIte sitAe joyaNammi logNto| tassa joyaNassa je se uvarille gAue tassa NaM gAutassa je se uvarille chabbhAe tattha NaM siddhA bhagavaMto sAdIyA apajjavasiyA aNegajAti-jarA-maraNa-joNi-vedaNaM saMsArakalaMkalIbhAva-puNabbhava-gabbhavAsa-vasahIpavaMcamatiktA sAsayamaNAgataddhaM citttthti| kahiM paDihatA siddhA ? kahiM siddhA patiTTitA ? / kahiM boMdi caittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhai ? // 1 // aloge paDihatA siddhA, loyagge ya patiTThitA / ihaM boMdi caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhati // 2 // jaM saMThANaM tu ihaM, bhavaM cayaMtassa carimasamayammi / / AsI ya paesaghaNaM, taM saMThANa tahiM tassa // 3 // [195] 'joyaNaMmi logaMto'tti iha yojanamutsedhAGgulayojanamavaseyaM, tadIyasyaiva hi krozaSaDbhAgasya satribhAgatrayastriMzadadhikadhanuHzatatrayIpramANatvAditi, 'aNegajAijarAmaraNajoNiveyaNaM' anekajAtijarAmaraNapradhAnayoniSu vedanA yatra sa tathA taM 'saMsArakalaMkalIbhAvapuNabbhava-gabbhavAsavasahIpavaMcamaikkaMtA' saMsAre kalaGka (granthA0 3000) lIbhAvenaasamaJjasatvena ye punarbhavAH-pauna:punyenotpAdA garbhavAsavasatayazca-garbhAzrayanivAsAstAsAM yaH prapaJco-vistaraH sa tathA ataH tamatikrAntA-nistIrNAH, pAThAntaramidam 'aNegajAijarAmaraNajoNi-saMsArakalaMkalIbhAva-puNabbhava-gabbhavAsavasahipavaMcasamaikta 'tti anekA jAtijarAmaraNapradhAnA yonayo yatra sa tathA sa cAsau saMsArazceti samAsaH, tatra kalaGkalIbhAvena yaH punarbhavena -puna:punarutpattyA garbhavAsavasatInAM prapaJcastaM samatikrAntA ye te tathA / 'atha praznottaradvAreNa siddhAnAmeva vaktavyatAmAha-'kahiM' ityAdizlokadvayaM, kva pratihatA:kva praskhalitAH siddhA:-muktAH?, tathAH kva siddhAH pratiSThitA-vyavasthitA ityarthaH?, tathA kva bondi zarIraM tyaktvA ? tathA va gatvA sijjhaitti-prAkRtatvAt "se hu cAitti vuccaI" 1. gAthA.2-7, Avazyakani. madhye gA. 959,970-3, madhye dRzyante / tulA-pravacanasAroddhAre dvAra 54 taH // 2. draSTavyaM- pannavaNA sU. 267 / / 3. khaM. / logaMte - mu. // 4. 0na punaru 0 J // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI aupapAtikasUtram tyAdivat sidhyantIti vyAkhyeyamiti // 1 // aloke alokAkAzAstikAye pratihatAH'praskhalitAH siddhA-muktAH, pratiskhalanaM cehAnantaryavRttimAtraM, tathA lokAgre capaJcAstikAyAtmakalokamUrdhani ca pratiSThitA- apunarAgatyA vyavasthitA ityarthaH, tathA ihamanuSyakSetre bondi-tanuM parityajya tatreti-lokAgre gatvA sijjhiItti-sidhyanti niSThitArthA bhavanti / / 2 / / kiJca-'jaM saMThANaM' gAhA vyaktA, navaraM pradezaghanamiti tribhAgena randhrapUraNAditi, 'tahiti siddhakSetre 'tassa'tti siddhasyeti // 3 // dIhaM vA hassaM vA, jaM carimabhave bhavejja saMThANaM / tatto tibhAgahINA, siddhANogAhaNA bhaNiyA // 4 // tinni sayA tettIsA, dhaNuttibhAgo ya hoi bodhavvo / esA khalu siddhANaM, ukkosogAhaNA bhaNiyA // 5 // cattAri ya rayaNIo rayaNitibhAgUNiyA ya bodhavvA / esA khalu siddhANaM, majjhimaogAhaNA bhaNiyA // 6 // ekkA ya hoi rayaNI, sAhIA aMgulAI aTTha bhave / esA khalu siddhANaM, jahaNNaogAhaNA bhaNiyA // 7 // tathA cAha-'dIhaM vA'gAhA, dIrgha vA-paJcadhanuHzatamAnaM hrasvaM vA-hastadvayamAnaM, vAzabdAnmadhyamaM vA, yaccaramabhave bhavetsaMsthAnaM 'tataH' tasmAt , saMsthAnAt tribhAgahInA tribhAgena zuSirapUraNAt siddhAnAmavagAhanA-avagAhante-asyAmavasthAyAmiti avagAhanA svAvasthaiveti bhAvaH, bhaNitA-uktA jinairiti / / 4 // athAvagAhanAmevotkRSTAdibhedata Aha'tiNNi saye'tyAdi, iyaM ca paJcadhanuHzatamAnAnAM 'cattAri ye'tyAdi tu saptahastAnAm 'egA ye'tyAdi dvihastamAnAnAmiti / iyaM ca trividhA'pyUrdhvamAnamAzrityAnyathA saptahastamAnAnAM 'dvihastamAnAnAM ca upaviSTAnAM siddhyatAmanyathA'pi syAditi / AkSepa-parihArau punarevamatra-nanu nAbhikulakaraH paJcaviMzatyadhikapaJcadhanuHzatamAnaH pratIta eva, tadbhAryA'pi marudevI 1. bahuvacanaprakrame'pyupasaMhAra ekavacanena yathA tatra 'je ya kante' ityAdinopakramya 'vuccai' iti kriyayopasaMhAra ekavacanena, vyAkhyAyAM tu bahuvacanaM kRtaM tathA'trApItibhAvaH iti mu TippaNe / / 2. kevalAkAzAstikAye khaM. // 3. pratiskha0 BJ || 4. sijjhaitti - J // 5. pUpre. J / dvihastamAnAnAM - mu. nAsti / / . Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 sUtra -195 ] siddhAnAm avagAhanAdiH tatpramANaiva, "uccattaM ceva kulagarehiM sama" miti vacanAt, atastadavagAhanA utkRSTAvagAhanAto'dhikatarA prApnotIti kathaM na virodhaH ?, atrocyate, yadyapyuccatvaM kulakaratulyaM tadyoSitAmityuktaM, tathApi prAyikatvAdasya strINAM ca prAyeNa pumbhyo laghutaratvAt paJcaiva dhanuHzatAnyasAvabhavat, vRddhakAle vA saGkocAt paJcadhanuH-zatamAnA sA abhavad, upaviSTA vA'sau siddheti na virodhaH, athavA bAhulyApekSamidamutkRSTAvagAhanAmAnaM, marudevI tvAzcaryakalpetyevamapi na virodhaH / nanu jaghanyataH saptahastocchritAnAmeva siddhiH prAguktA, tatkathaM jaghanyAvagAhanA aSTAGgulAdhikahastapramANA bhavatIti ? atrocyate, saptahastocchriteSu siddhiriti tIrthaGkarApekSaM, tadanye tu dvihastA api kUrmAputrAdayaH siddhAH atasteSAM jaghanyA'vaseyA, anye tvAhu:-saptahastamAnasya saMvartitAGgopAGgasya siddhayato jaghanyAvagAhanA syAditi / / 5-7 / / ogAhaNAe siddhA, bhavatibhAgeNa hoMti parihINA / saMThANamaNitthaMtthaM jarAmaraNavippamukkANaM // 8 // jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / aNNoNNasamogADhA, puTThA savve ya logaMte // 9 // phusati aNaMte siddhe, savvapaesehiM NiyamasA siddho / te vi asaMkhejjaguNA desapaesehiM je puTThA // 10 // asarIrA jIvaghaNA, uvauttA daMsaNe ya nANe ya / . sAgAramaNAgAraM, lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 11 // 'ogAhaNAe' gAhA vyaktA, navaram 'aNitthaMthaM 'ti amuM prakAramApannamitthaM itthaM tiSThatIti itthaMsthaM na itthaMstham anitthaMsthaM-na kenacillaukikaprakAreNa sthitamiti // 8 // athaite kiM dezabhedena sthitA utAnyathetyasyAmAzaGkAyAmAha-'jattha ya'gAhA, yatra ca-yatraiva deze ekaH siddho-nirvRtastatra deze anantA kim ?-'bhavakSayavimuktA' iti bhavakSayeNa vimuktA bhavakSayavimuktAH, anena svecchayA bhavAvataraNazaktimatsiddhavyavacchedamAha / anyo'nyasamavagADhAH tathAvidhAcintyapariNAmatvAddharmAstikAyAdivaditi, spRSTAH-lagnAH sarve ca lokAnte, alokena pratiskhalitatvAd, ata eva 'loyagge ya paiTThiyA' ityuktamiti // 9 // tathA 'phusai' gAhA, spRzatyanantAnsiddhAn sarvapradezairAtmasambandhibhiH 'Niyamasa'tti niyamena 2. uccatvameva kulakaraiH samam // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI aupapAtikasUtram siddhaH, tathA te'pyasaGkhyeyaguNA vartante dezaiH pradezaizca ye spRSTAH, kebhyaH ?sarvapradezaspRSTebhyaH, katham ?-sarvAtmapradezaistAvadanantAH spRSTAH, ekasiddhAvagAhanAyAmanantAnAmavagADhatvAt, tathaikaikadezenApyanantA evamekaikapradezenApyanantA eva, navaraM dezo-vyAdipradezasamudAyaH, pradezastu-nivibhAgo'za iti, siddhazcAsaGkhyeyadezapradezAtmakaH, tatazca mUlAnantakamasaGkhyeyairdezAnantakairasaGghayaireva ca pradezAnantakairguNitaM yathoktameva bhavatIti / sthApanA ceyam // 10 // atha siddhAneva lakSaNata Aha-'asarIrA' gAhA, uktArthA, saGghaharUpatvAccAsyA na punaruktatvamiti // 11 // kevalanANuvauttA, jANaMti savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvato khalu, kevaladiTThIhi'NaMtAhiM // 12 // Na vi atthi mANusANaM, taM sokkhaM Na vi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM, avvAbAhaM uvagayANaM // 13 // jaM devANaM sokkhaM , savvaddhApiMDitaM aNaMtaguNaM / Na ya pAvai muttisuhaM, aNaMtAhiM vi vagmavaggUhiM // 14 // 'uvauttA daMsaNe ya nANe ya'tti yaduktaM, tatra jJAnadarzanayoH sarvaviSayatAmupadarzayannAha'kevala'gAhA, kevalajJAnopayuktAH santaH na tvanta:karaNopayuktAH, bhAvatastadabhAvAt, 'jAnanti sarvabhAvaguNabhAvAn' samastavastu-guNaparyAyAn, tatra guNA:-sahavartinaH paryAyAstukramavartina iti, tathA 'pazyanti sarvataH khalu' sarvata evetyarthaH kevaladRSTibhiranantAbhi:kevaladarzanairanantairityarthaH, anantatvAt siddhAnAmanantaviSayatvAdvA darzanasya kevaladRSTibhiranantAbhirityuktam, iha cAdau jJAnagrahaNaM prathamatayA tadupayogasthAH sidhyantIti jJApanArthamiti // 12 // atha siddhAnAM nirupamasukhatAM darzayitumAha-'Navi atthi'gAhA vyaktA, navaram 'avvAbAha'ti vividhA AbAdhA vyAbAdhA tanniSedhAdavyAbAdhA tAmupagatAnAMprAptAnAmiti // 13 // kasmAdevamityAha-'jaM devANaM'gAhA, 'yato' yasmA-devAnAmanuttarasurAntAnAM 'saukhyaM' traikAlikasukhaM sarvAddhayA-atItAnAgata-vartamAnakAlena piNDitaMguNitaM sarvAddhApiNDitaM, tathA'nantaguNamiti, tadevaMpramANaM kilAsadbhAvakalpanayaikaikAkAzapradeze sthApyata ityevaM sakalalokAlokAkAzAnantapradeza-pUraNenAnantaM bhavati, na ca prApnoti muktisukhaM-naiva muktisukhasamAnatAM labhate, anantAnantatvAtsiddhasukhasya, kiMvidhaM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 sUtra -195.] siddhisukhavarNanAdiH devasukhamityAha-anantAbhirapi 'vargavargAbhiH' vargavagairvagitamapi, tatra tadguNo vargo yathA dvayorgazcatvAraH tasyApi vargo vargavargo yathA SoDaza evamanantazo vrgirtmpi| cUrNikArastvAhaanantairapi vargavargaH-khaNDakhaNDaiH khaNDitaM siddhasukhaM tadIyAnantAnantatamakhaNDasamatAmapi na labhata ityarthaH, tato nAsti tanmAnuSAdInAM sukhaM yatsiddhAnAmiti prakRtam / / 14 // siddhassa suho rAsI, savvaddhA piMDito jati havejjA / so'NaMtavaggabhaito, savvAgAse Na mAejjA // 15 // siddhasukhasyai-votkarSaNAya bhaGgayantareNAha-'siddhassa'gAhA, 'siddhasya' muktasya sambandhI 'sukhaH' sukhAnAM satko 'rAziH' samUhaH sukhasaGghAtaH ityarthaH, 'sarvAddhApiNDitaH' sarvakAlasamayaguNito yadi bhaved, anena cAsya kalpanAmAtratAmAha, so'nantavargabhaktoanantavargApavartitaH sansamIbhUta eveti bhAvArthaH, 'sarvAkAze'lokAlokarUpe na mAyAt, ayamatra bhAvArtha:- iha kiMla viziSTAhlAdarUpaM sukhaM gRhyate, tatazca yata Arabhya ziSTAnAM sukhazabdapravRttistamAlAdamavadhIkRtya ekaikaguNavRddhitAratamyena tAvadasAvAhlAdo viziSyate yAvadanantaguNavRddhyA niratizayaniSThAM gataH, tatazcAsAvatyantopamAtItaikAntikautsukyavinivRttirUpa: stimitatamamahodadhikalpazcaramAhlAda eva sadA siddhAnAM bhavati, tasmAccArAtprathamAccordhvamapAntarAlavatino ye tAratamye-nAhlAdavizeSAste sarvAkAzapradezarAzerapi bhUyAMso bhavantItyataH kiloktaM'savvAgAse na mAejjatti, anyathA pratiniyatadezAvasthitiH kathaM teSAmiti suuryo'bhiddhtiiti|| asya ca vRddhoktasyAdhikRtagAthAvivaraNasyAyaM bhAvArtha:-ya ete sukha bhedAste siddhasukhaparyAyatayA vyapadiSTAH, tadapekSayA tasya krameNotkRSyamANasyAnantatamasthAnavartitvenopacArAt, tadrAzizca kilAsadbhAvasthApanayA sahasraM samayarAzistu zataM, sahasraM ca zatena guNitaM jAtaM lakSaM, guNanaM ca kRtaM sarvasamayasambandhinAM sukhaparyAyANAM mIlanArthaM, tathA'nantarAziH kila daza, tadvargazca zataM, tenApavartitaM lakSaM jAtaM sahasrameva, ataH pUjyairuktaM 'samIbhUta eve'ti bhAvArtha iti, yacceha sukharAzerguNanamapavartanaM ca tadevaM sambhAvayAmaH-yatra kilAnantarAzinA guNite'pi sati anantavargeNAnantAnantakarUpeNAtIva mahAsvarUpeNApavartite kiJcidavaziSyate, sa rAziratimahAn, tatazca siddhasukharAzirmahAniti buddhijananArthaM ziSyasya tasyaiva vA gaNitamArge vyutpattikaraNArthamiti / 1. miti - khaM. / zrI aupa. 27 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI aupapAtikasUtram __ anye punarimAM gAthAmevaM vyAkhyAnti-siddhasukhaparyAyarAziH nabhaHpradezAgraguNitanabhaH pradezAgrapramANAH, tatparimANatvAtsiddhasurkhaparyAyANAM, sarvAddhApiNDitaH-sarvasamayasambandhI saGkalitaH san, sa cAnantaiH anantaza ityarthaH, vargaH-vargamUlairbhakta:-apavartitaH atyantaM laghUkRta ityarthaH, yathA kila sarvasamayasambandhI siddhasukharAziH paJcaSaSTiH sahasrANi paJca zatAni SaTtrizaMcceti (65536), sa ca vargeNApavartitaH san jAte dve zate SaTpaJcAzadadhike (256) so'pi svavargApavartito jAtAH SoDaza tatazcatvAraH tato dvAvityevamatilaghUkRto'pi sarvAkAze na mAyAd, etadevAha-'savvAgAse na mAejja'tti // 15 / / jaha nAma koi meccho, nagaraguNe bahuvihe viyANaMto / na caei parikahiuM, uvamAe tahiM asaMtIe // 16 // iya siddhANaM sokkhaM, aNovamaM natthi tassa ovmm| kiMci viseseNitto, ovammamiNaM suNaha vocchaM // 17 // atha siddhasukhasyAnupamatAM dRSTAntenAha-'jaha' gAhA, pUrvArdhaM vyaktaM, 'na caei 'tti na ca zaknoti parikathayituM nagaraguNAnaraNyamAgato'raNyavAsimlecchebhyaH, kuta ityAha- upamAyAM tatra nagaraguNeSvaraNye vA'satyAmiti, kathAnakaM punarevam- / / mlecchaH ko'pi mahAraNye, vasati sma nirAkulaH / / anyadA tatra bhUpAlo, duSTAzvena pravezitaH // 1 / / mlecchenAsau nRpo dRSTaH, satkRtazca yathocitam / ' prApitazca nijaM dezaM, so'pi, rAjJA nijaM puram / / 2 // mamAyamupakArIti, kRto rAjJA'tigauravAt / viziSTabhogabhUtInAM, bhAjanaM janapUjitaH // 3 // tataH prAsAdazRGgeSu, ramyeSu kAnaneSu ca / vRto vilAsinIsAthai te bhogasukhAnyasau / / 4 / / anyadA prAvRSaH prAptau, meghADambaramaNDitam / vyoma dRSTvA dhvaniM zrutvA, meghAnAM sa manoharam // 5 // jAtotkaNTho dRDhaM jAto'raNyavAsagamaM prati / 1. 0paryANAM JB || 2. siddha0 khaM. nAsti / / 3. saMjAtA - khaM. // 4. siddhi0 khaM. bAbu / / 5. JB | ca-mu. nAsti / / 6. khaM. / tvatra-mu. bAbu || Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 sUtra -195] siddhasukhopamA visarjitazca rAjJA'pi, prApto'raNyamasau tataH // 6 // pRcchantyaraNyavAsAstaM, nagaraM tAta ! kIdRzam ? / sa svabhAvAn puraH sarvAn, jAnAtyeva hi kevalam / / 7 / / na zazAka takAM teSAM, gadituM sa kRtodyamaH / vane vanecarANAM hi, nAsti siddhopamA yataH // 8 / / / / 16 / / atha dArTAntikamAha-'iya' gAhA, 'iti' evam-araNye nagaraguNA ivetyarthaH, siddhAnAM saukhyamanupamaM vartate, kimityAha-yato nAsti tasyaupamyaM, tathApi bAlajanapratipattaye kiJcidvizeSeNa 'etto 'tti ArSatvAdasya-siddhisukhasya ito vA'nantaram aupamyam-upamAnam 'idaM' vakSyamANaM zRNuta vakSye iti // 17 // jaha savvakAmaguNiyaM, puriso bhottUNa bhoyaNaM koI / taNhAchuhAvimukko, acchejja jahA amiyatitto // 18 // iya savvakAlatittA, aulaM nevvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM, ciTuMti suhI suhaM pattA // 19 // siddhatti ya buddhatti ya, pAragatatti ya paraMparAgatA ya / ummukta-kamma-kavayA, ajarA amarA asaMgA ya // 20 // NicchinnasavvadukkhA, jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / avvAbAhaM sokkhaM, aNuhoMtI sAsayaM siddhA // 21 // atulasuhasAgaragatA avvAbAhaM aNovamaM pattA / savvamaNAgatamaddhaM ciTuMti suhI suhaM pattA // 22 // 195 // // uvavAiyasuttaM sammattaM // grathAMgra 1164 // 'jaha'gAhA, 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH 'sarvakAmaguNitaM' saJjAtasamastakamanIyaguNaM, zeSaM vyaktam, iha ca rasanendriyamevAdhikRtyeSTaviSayaprAptyA autsukyanivRttyA sukhapradarzanaM sakalendriyArthAvAptyA'zeSautsukyanivRttyupalakSaNArtham, anyathA bAdhAntarasambhavAt sukhAbhAva iti // 18 // 'iya' gAhA, 'iya' evaM sarvakAlatRptAH zazvadbhAvatvAt atulaM nirvANamupagatAH siddhAH, 1. khN.| 0NAha-mu. / / 2. uvavAIuvaMgaM samattaM / zubhaM bhavatu / granthAgraM 1600 Y sUtrANi tricatvAriMzat, gAthAH 25 / zrI-mu. / 3. JB khaM. / sukhArthAbhAva-mu. bAbu saM. / / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI aupapAtikasUtram sarvadA sakalautsukyanivRtteH, yatazcaivamataH 'zAzvataM' 'sarvakAlabhAvi 'avyAbAdhaM' vyAbAdhAvajitaM sukhaM prAptAH sukhinastiSThantIti yogaH, sukhaM prAptA ityukte sukhina ityanarthakamiti cet, naivaM duHkhAbhAvamAtramuktisukhanirAsena vAstavyasukha-pratipAdanArthatvAdasya, tathAhi-azeSadoSakSayataH zAzvatamavyAbAdhasukhaM prAptAH sukhinaH santaH tiSThanti, na tu du:khAbhAvamAtrAnvitA eveti // 19 // sAmprataM vastutaH siddhaparyAyazabdAn pratipAdayannAha-'siddhatti ya' gAhA, siddhA iti ca teSAM nAma kRtakRtyatvAd, evaM buddhA iti ca kevalajJAnena vizvAvabodhAt pAragatA iti ca bhavArNavapAragamanAt, paraMparagayatti-puNyabIjasamyaktvajJAnacaraNakramaprAptyupAyayuktatvAt paramparayA gatA paramparagatA ucyante, unmuktakarmakavacAH sakalakarmaviyuktatvAt, tathA ajarA vayaso'bhAvAd amarA AyuSo'bhAvAt asaGgAzca sakalaklezAbhAvAditi // 20 // nicchinna gAhA 'atula'gAhA vyaktArthe eveti / / 21 // 22 // 195 // iti zrIaupapAtikavRttiH samApteti // .. candrakulavipulabhUtalayugapravaravardhamAnakalpataroH / kusumopamasya sUreH guNasaurabhabharita bhavanasya // 1 // nissambandhavihArasya sarvadA zrIjinezvarAhvasya / . ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNeyaM kRtA vRttiH // 2 // A aNahilapATakanagare zrImadroNAkhyasUrimukhyena / paNDitaguNena guNavatpriyeNa saMzodhitA ceyam // 3 // granthAgram // 3125 // iti zrImadabhayadevasUrisUtritazrImadroNAcAryazodhitavRttiyutamaupapAtikamAdyamupAGgaM samAptam // 1. 0vRttA : -JB || 2. sukhAbhAvAmAtra0 J // 3. 0mapratipattyu0 khaM. bAbu saMskaraNe ca / / 4. 0talamunipuMgavavardha0 khaM. // 5. 0bhuvana0 khaM. // 6. AAcihnadvayamadhyavartipAThaH khaM. nAsti // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 akArAdikrameNa zabdasUciH aMkura 22 14 83 82 07 aMgula 206 zabda pRSTha sUtra paM. zabda aMka 177 144 11 | aMtarAyakamma aMkita 33 19 19 aMtAhAra 201 184 26 aMtiya aMkusaya 166 117 .12 aMteura aMgaNa dara 28 4 aMteuriya aMgadesa aMtepura aMgapar3a 134 170 2 aMtevAsi aMgaya aMtevAsi aMgaya aMtevAsi aMgarAga 94 51 aMtevAsi aMgAraka 87 50 aMtevAsi | aMtomuhuttiya aMguli 13069 aMtomuhuttiya aMgulI aMtosalla aMgulejjaga 92 51 19 aMdhakAra aMbaDa aMcettA 43 aMbaDa aMjaNa 82 47 aMbaDa aMjaNagiri ___118 63 5 aMbaDa aMjaNaghaNa aMjali 130 69 17 aMjali aMbubhakkhi aMDa 151 90 21 aMmaDa aMDaya 62 29 1 aMmaDa aMtakamma 93 51 27 | aipaDAga pRSTha sUtra zabda __ pRSTha sUtra paM. 77 44 4 aibala 136 71 10 67 35 aimuttagalayA 16 11 8 82 47 aiseya 28 19 17 172 120 akaMTaya 155 92 2 akaMTaya 189 162 akaMDuyaya 68 36 147 82 akaraMDuya 33 19 19 165 115 akaraNa ___145 79 18 46 23 akAma 150 89 48 24 2 akAmaNijjarA 142 73 3 58 27 / akiMcaNa 36 19 22 akiMcaNa 59 27 1 198 182 14 akittikAraga 183 155 akuDila 81 46 11 5 akusala 170 120 akosAyaMta 34 19 / 173 134 15 akoha 143 74 174 135 1 akkhaya 28 19 1 174 137 akkhaya 44 21 4 175 138 5 akkhasoya 173 122 7 175 139 akkhINamahANasiya 49 24 2 / 94 14 akkhevaNI 77 45 12 165 115 9 akhaMDa ___ 30 19 23 173 123 11 agaDa 161 99 15 8 2 1 / agaDa 12 19 10 152 90 18 69 37 aMcei aMbaDa aMbaDa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrI aupapAtikasUtram agamaMga agarala agaluya agAmiya agAra agAra agAra 10 5 agulI agejjha agga aggamahisi aggasihara 12 75 43 10 aggahatthA aggi aggi acitta accaMta pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. pRSTha sUtra paM. 28 19 18 acchida 11 5 15 / aTThama 189 162 10 136 71 13 acchidda 57 26 6 aTThamabhatta . 63 32 10 164 110 acchejja 210 195 13 | aTThaviNicchaya 98 52 22 165 116 achi| 32 19 18 aTThasaiya ____ 128 68 3 143 75 22 ajahana 191 167 4 aTThasira 144 77 ajiNa 58 26 1 aTThArasa 180 148 12 23 15 ajiya 128 68 5 aTThAvata 179 146 11 ajIva 137 71 23 aTThi 111 63 20 ajogatta 198 182 13 aTThi . 189 162 8 ajja 179 146 13 aTThimiMja 170 120 20 ajjava 56 25 2 aDavI 165 116 16 ajjava | aDDha 176 141 9 ajjuNa 15 9 21 aDDha 21 14 6 201 184 26 ajjhavasANa 184 156 aNaMta 182 153 10 ajjhavasANa 184 156 aNaMta ajhoaraya 173 134 16 aNaMta ajjhovavajjihiti 181 150 10 | aNaMta 44 21 4 aTTa 73 43 10 aNaMtavattiyANuppehA 75 43 / 84 47 17 aTTaNasAlA 111 63 12 aNaikkamaNijja aTTAlaga aNaIi . aTTiyacitta 143 74 - 1 aNagAra aTTha 115 63 26 aNagAra 203 190 3 119 64 9 aNagAra 77 45 8 203 192 11 aTTha 143 74 7 / aNagAriya144 76 17 12 7 aTTha 159 96 17 aNaccAsAyaNAviNaya 71 "40 2 204 194 12 aNaccAsAyaNAviNaya 71 40 182 154 23 aTTha 179 145 1 aNaTTha 189 162 91 51 23 aTTha 189 162 aNaTThadaMDaveramaNa 144 77 16 192 170 61 29 aNaNNamaNa 102 52 . 22 91 51 23 | aTThaTThamiya 53 24 14 aNatikkamaNijja 170 120 18 30 19 20 | aTThama 172 120 1 | aNatthadaMDa 162 104 17 acca accI accue accuta accuya aTTha accuya accuya accha accha aTTha acchattaya accharagaNa accharA aTTha accharA acchi Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNaha 189 163 / pariziSTa-1 215 zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. aNatthadaMDa 174 136 15 aNupariyaTTittA 193 170 1 | attagavesaNayA 72 40 9 aNappagaMtha 62 29 3 aNupavisai 110 59 1 attukkosiya 185 159 11 aNavakaMkhamANa 166 117 15 aNupavisittA 110 59 1 attha 179 146 9 aNavakaMkhamANa 168 117 3 aNupubva 10 5 14 atthasthita 127 68 aNavaTThappAriha 70 39 10 aNuppehaMti 77 45 11 asthi 137 71 22 aNavatriya 86 49 aNuppehA 42 9 asthibhAva 139 71 22 aNasaNa 63 31 1 aNumata 167 117 22 atthu 43 21 20 aNasaNa 63 32 8 aNuratta 24 15 22 athavvaveya 160 97 aNuliMpittae 164 110 adaMtavaNaya 182 154 23 aNAutta aNulihaMtI 119 64 13 adattAdANa 139 71 20 aNAgAra 207 195 19 aNulomavAuvega 28 19 15 adiThThalAbhiya 66 34 / / aNAraMbha aNuvvatiya 99 52 adiNNAdANa 138 71 aNAloiya aNuvvaya 144 77 12 adiNNAdANa 167 117 aNAsava aNuvvaya 157 11 adina 164 111 12 aNikkhetta 169 119 aNega 5 15 addacaMdaNA 82 47 21 aNiccANuppehA 74 43 aNega 111 63 13 addhaThThama 176 143 23 aNijinna 194 171 3 aNega addhaterasa 105 54 15 aNidANa 56 25 4 aNega 4. 1 4 addhamAgaha 136 71 aNila 60 aNega addhamAsa 188 161 aNisaTTha 173 aNegajA 205 195 3 addhamAsa 47 23 aNihuteMdiya aNegadaMta 30 19 24 addhamAsiya 63 32 11 aNIya 88 51 12 aNegaviha 64 33 10 addhahAra 163 108 18 aNuIna 10 5 18 aNovAhaNaya 182 154 23 addhahAra 92 51 15 aNugacchati aNNoNNa 207 195 15 addhahAra 99 52 aNugacchittA 43 21 7 aNhayakara 71 40 20 addhADhaya 164 112 22 aNugAmiNI aNhANaga 150 89 14 addhADhaya 174 137 24 aNucariyA aNhANaga 155 92 6 adbhuva 47 23 6 aNuttara 140 72 aNhANaya 182 154 23 adharoThe 30 19 aNuttara 79 16 atasikusuma 82 47 16 adhiya 94 51 aNuttara 182 153 11 atihIsaMvibhAga 144 77 17 aniDhuhaya aNuttara 203 190 3 | atIsesa 37 19 2 | aniyaTTi 75 43 7 10 136 71 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM... zabda pRSTha sUtra paM. . . 6 6 50 . 6. . anna 9 20 appaDikamma anna 181 149 5 appaDibaddha anautthiya 175 139 9 appaDibaddha anagilAyaya 66 34 4 appaDilesa annayara 141 72 4 / appaDivAi annavihi 179 146 12 appaDihaya anANadosa 74 43 5 appaDihaya annAyacaraya 66 34 3 appaDihaya apacchima 144 77 17 appatara apajjavasiya 201 183 appapariggaha apajjavasiya 205 195 3 appapariggaha apaDikUlamANa 132 69 13 appamatta apaDilomayA 72 40 10 appasadda apaDihaya 148 84 23 appAraMbha aparAjiya 203 192 12 appAraMbha apariggaha 189 163 21 appAhAra aparipUya 164 111 12 appiccha aparibhUya 176 141. 12 appiccha aparimiyabala 136 71 11 appegaiya apalikkhINa 194 171 appegaiya apasatthakAyaviNaya 72 40 2 appossuya apasatthamaNaviNaya 71 40 18 apphuDiya apassamANa 165 117 22 aphusamANagati apuTThalAbhiya 66 34 4 abaddhiya apuNarAvattaga 28 19 1 abahillesa apuNarAvattaga 44 21 4 abahupasanna apuNarutta 128 68 abAhA apuNarutta 136 71 15 abhaMga appa 40 20 4 abbhaMgaNa appakaMpa 60 27 anbhaMgaNa appajhaMjha 64 33 21 | abbhaMgiya 32 15 abhaMgiya 133 70 22 61 29 17 abbhaMtara . 13 6 5 abbhakkhANa 138 71 8 abbhapaDala 114 63 abbhahiya 125 65 6. abbhAsavattiya 72 abhitaratava 77 abhiMtaraya 70 38 150 89 abbhuggata 126 67 154 91 / / abbhuTThANa 187 161 abbhuTThiya abbhuDheti abbhuDhettA 154 91 7 abhayadaya 26 19 13 187 161 2 abhayadaya 43 21 23 64 33 12 abhikkhalAbhiya 66 34 4 91 7 abhigacchaMti 132 69 4 abhigacchaNayA' 71 40 5 46 23 2 abhigata 189 162 3 abhigataTTha 189 162 8 56 25 - 4 abhigama 132 69 4 30 19 23 abhigamaNa 101 52 abhigamaNa 97 52 20 abhigaya 170 120 15 56 25 4 abhiNaMdijjamANa 130 69 14 abhithuvvamANa 130 69 13 203 192 13 abhithuvvamANI 134 111 63 16 abhimuha 132 69 11 119 63 17 abhimuha 84 47 . 22 211 63 19 abhimuhI 95 51 24 111 63 16 | abhirUva 14 7 10 18. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - avahaTTu pariziSTa-1 217 zabda pRSThaM sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 204 194 13 ayasikusumappagAsa 19 13 3 avaNIyacaraya 66 34 1 abhirUva aratirai ___138 71 8 avattiya 185 160 23 abhilasaMti __41 20 16 arasAhAra __67 35 6 avadAliya 30 19 20 abhiseya 161 98 arahaMta avadAleti 192 170 22 abhihaDa . 173 134 17 arahaMta 166 117 20 avadAlettA 192 170 22 amacca 25 18 12 arahaMta 43 21 20 avannakAraga 183 155 14 amacchariyatA arahaMta avamANaNa 182 154 25 amaNAgata 201 183 arahaMtaceiya 175 139 11 avamANaNa 78 46 10 amaNuvbattamANA 90 arahaga . avayAsijjamANa 177 144 16 amama 35 19 arahA 19 2 132 69 1 amama 59 27 arihaMte 139 11 avahaTTu 43 21 4 amammaNa 136 71 aruya 28 19 1 avahamANa 164 111 10 amalita 116 63 22 aruya 44 21 4 avAINa 11 5 15 amallINa 178 144 1 alaMkAra 155 92 6 avAuDaya 68 36 1 amANa 143 74 5 alaMkAra 179 145 3 avAdINa 10 5 18 amAya 143 74 6 alaMkita avAyavijaya 74 43 15 ammaDa 159 96 18 alaMbhogasamattha 180 148 16 avAyANuppehA 75 43 ammaDa 166 117 a-lAupAya 162 105 25 aviosaraNayA 132 69 ammaDa 167 117 1 aliyavayaNa 142 73 1 aviggaha 198 182 ammaDa 169 118 7 aloga 137 71 22 | avigghe 161 98 ammaDa 173 121 4 . aloga 205 195 8 avitaha 102 52 18 ammaDa 175 140 17 alobha 143 74 6 / avitaha ___140 72 10 ammaDe 176 141 7 allINa 154 91 6 avitaha 58 26 ammA 154 91 6 allINa 29 19 20 / aviSpaogasatisamannAgaya 73 43 13 ayaNa. 61 28 avaMguta 189 162 10 avimaNa 102 52 22 ayaNe 160 97 avaMguya 170 120 21 aviyAri 75 43 ayapAta 162 105 avakkhevaNa 180 3 aviratta 24 15 22 ayabaMdhaNa 163 106 avajjhANa 174 136 16 aviraya 148 84 23 ayala avahita 31 19 22 avirala 11 5 15 ayala 44 21 4 avaDDhomodariya 64 33 13 avirala 114 63 19 ayasakAraga 183 155 14 | avaNIyauvaNItacaraya 66 34 2 | avirala 30 19 23 zrI aupa. 28 40 20 4 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 207 195 18 ahiyatara 94 51 19 170 120 16 ahilANa , 121 64 17 189 162 5 ahINa 176 143 24 124 64 7 / ahINa 23 15 10 179 146 18 - ahorAiya 53 24 Aikkhai 140 72 128 68 7 Aikkhaga 4 1 Aikkhaga 8 2 AikkhagapecchA : 162 AikkhamANa 145 79 16 Aikkhaha 145 79 Aikkhittae 145 79 Aigara 26 19 Aigara 41 20 Ainna avisaMdhi 140 72 10 avissAma 87 50 24 avedita 194 171 2 avvaha 75 43 9 avvAbAha 208 195 11 avvAbAha avvAbAha asaMkiliTTha asaMkiliTTha 83 47 . asaMkhejja 194 173 23 asaMkhejja 198 182 11 asaMkhejja 198 182 8 asaMti 209 195 8 asaMdiddha 102 52 18 asaMdiddha 132 69 12 asaMpatta 83 47 10 asaMmoha asaMvuDa 148 84 24 asaMsaTThacaraya 66 34 2 asaccAmosamaNajoga 197 178 15 asaccAmosamaNajoga asaccAmosavaijoga 197 179 21 asaNa 167 117 8 asaNa 172 120 2 asaNa 180 147 8 asaNa 189 162 11 asaNaga 19 13 2 asabbhAva 183 155 15 asabbhAva 185 160 25 asaraNANuppehA 74 43 19 asarIra 201 183 1 asarIra asahejja asahejja asi asilakkhaNa asuti asura asura asurakumAra asuriMda asuhANuppehA asoka asoga asoga asoga asoga asoga asogalayA assaMjaya Ainna Aina Ainna 16 11 7 148 84 23 202 189 . 19 AINaga aha Aukkhaya Auya aha 5 1 15 19 13 176 141 7 194 171 3 198 182 16 77 44 3 21 14 9 ahakkhAya Auya Auya AuhAgAra 104 53 ahata ahApaDirUva ahApaDirUva 45 22 ahApaDirUva ahApariggahiya 172 120 5 ahApariggahiya 175 140 19 ahApariggahiya 184 157 13 ahikaraNa 170 120 16 ahikaraNa 189 162 4 AesaNa Aoga Aogga AgaMtAra Agacchejja AgacchejjA Agamesi 21 14 108 57 16 104 53 4 198 180 1 44 21 12 141 72 7 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 219 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. / zabda pRSTha sUtra paM. Ayaya 10 5 16 Ayariya 134 70 3 Ayariya 174 136 16 Ayariya 183 155 13 Ayariya 71 40 9 Ayariya 73 41 Ayavatta 116 63 AyavattA 90 51 AyANa 32 19 AyAma 18 13 22 AyAma 192 170 18 AyAma 203 192 14 AyAmasitthabhoi 67 35 6 AyAradhara 77 45 AyAravanta 2 1 AyAvai AyAvaNa 169 119 16 AyAvAya AyAvemANa 169 119 16 AyAhiNapayAhiNa 102 52 1 Ayoga 176 141 11 AraMbha 154 91 7 AraMbha 188 161 11 AraMbhasamAraMbha 154 91 8 AraNa 203 192 11 Agamma - 84 47 19 | Adigara Agara 129 68 13 ApaDipucchamANa 130 69 AgAra 180 148 13 AbAdha 184 157 AgAra 94 51 19 AbharaNa 40 20 AgAsa AbharaNavidhi 179 146 15 AgAsa 37 19 2 AbharaNA 83 47 14 AgAsAtivAi 49 24 3 AbhiNibohiyaNANi 48 24 2 AghavemANa . 161 98 6 AbhiNibohiyanANaviNaya 70 40 AjIva 189 162 3 AbhiNivesa 183 AjIviya 184 158 19 AbhiNivesa 185 160 ADahati 110 59 Abhiyoga 185 159 ADahittA 110 59 Abhisekka 105 55 ADhaya Abhisekka 106 56 ANaNa 90 51 24 Abhisekka 108 57 ANata 88 51 11 Abhisekka ANattiyaM Abhisekka ANaya 203 192 Abhisekka 119 64 8 . ANA 129 68 AmaMtittA ANAmiya 30 19 AmaMtei ANArui 74 43 AmaraNaMtadosa 74 43 ANAvijaya 74. 43 14 Amela ANurAga 189 162 8 Amosahi 48 24 6 ANulevaNa 84 47 AyaMka Atavatta 119 64 AyaMta AtAvaNa 157 94 AyaMba 32 19 Adarisaphalaga 59 27 3 AyaMbilaya AdANa 58 27 15 AyaMbilavaddhamANa 51 24 / AdAvAda 57 26 6 AyaMsaga 19 13 4 AdAhiNapayAhiNa 84 47 20 Aya 165 113 1 Adi 46 23 4 Ayata 30 19 20 Adikara . 44 21 6 Ayatarakkha 88 51 12 175 138 105 55 15 ____67 35 AraNa . 88 51 ArabI 134 70 20 131 69 17 ArAma . ArAma ArAma 69 37 ArAmAgAra 104 53 4 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. | iTTha 167 117 21 iTTha 24 25 22 iDDisiya 127 68 11 iDDhi 179 145 4 iDDhi 84 47 . 16 iNaTTha 151 89 8 itANiM 166 117 9 itihAsa 160 97 13 ittariya .. 63 32 . 8 140 72 10 itthikahA 162 104 16 ithilakkhaNa 179 146 16 69 37 17 ibbha 118 63 1 ibbha 46 23 : 4 ibbha 98 52 20 182 152 | iriyAsamiya 190 164 8 iriyAsamiya 58 27 14 isiM itthI zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. ArAhaga 151 89 8 Asama 129 68 14 Ariya 97 52 Asava 138 71 1 Arohaga 122 64 21 Asava 170 120 15 AlaMkAra 180 147 8 Asava 189 162 4 AlaMkAra 188 161 16 AsA 78 46 14 AlaMkAra 190 163 Asitta 105 55 21 AlaMbaNa 74 43 17 Asura 189 162 5 Aloiya 168 117 4 AhAkammiya 173 134 15 AloyaNAriha 70 39 9 AhAra 155 92 7 AvaikAla 166 AhAra 196 176 3 Avakahiya 63 AhAramANa 64 33 11 Avakahiya AhArasarIramIsA 196 176 4 AvajjItikaraNa 194 Ahevacca 129 68 14 AvaNavIhiya 105 55 23 iMgAla 157 94 16 AvaraNa 108 57 13 70 21 AvaraNa 123 64 6 iMda 128 68. 6 AvaliyA 61 28 iMdakIla Avasaha 104 53 147 82 Avasesa iMdiya 56 25 AvAsa iMdiya Aviddha 113 63 3 iMdiyapaDisalINatA 68 37 Aviddha ikkarAiya Aviddha 99 52 5 ikkhAga 125 66 20 ikkhiya 168 117 3 Asa 162 101 3 icchAparimANa AsaNa 176 141 10 icchita 91 51 AsaNa icchiya 102 52 AsaNa 21 14 icchiya 132 69 AsaNa 69 37 15 | icchiya 46 23 Asatta icchiyapaDicchiya 102 52 Asadhara 125 66 21 | iTTha 127 68 13 iMgita iriyAsaMmiya iMdabhUi isi isivAdiya isIpabbhArAta 86 49 4 205 195 1 Asa 44 21 12 129 68 15 ihaloga Isattha Isara IsANa IsANa IsANa 176 140 203 192 10 88 51 10 203 190 2 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 221 uDDha Ping Ping Ping Ping Ping pRSTha sUtra paM. 175 140 23 203 192 7 203 192 10 29 19 15 167 117 23 ucchu ucchUDhasarIra 157 94 12 7 2 14 43 21 5 94 51 2 107 57 8 zabda pRSTha sUtra paM. zabda IsiM . 198 182 14 uggahita 21 8 ucAraNaddhA 122 64 19 uccatta 204 193 2 uccatta 82 47 16 uccAra IsiucchaMga uccAvaya IsiNiyA uccUlaga IsIpanbhArA 203 191 4 IsIpabbhArA 203 192 13 IsIpabbhArA 204 193 2 uccholaNa IsIpanbhArA 204 194 10 ujjala IsIsiliMdha 82 47 21 ujjala 169 119 18 ujjala 184 156 7 ujjalita IhAmiya ujjANa ukkaMcaNayA ujjANa ukkaliyA ujjANa ukkiTThi 100 ukkiNNa 134 ukkuDuyAsaNiya 67 ujjumati ujjUseDi ukkhittacaraya 65 34 16 ujjoiya ukkhittaNikkhittacaraya 65 34 16 ujjoiya ukkhippamANa 117 63 ujjovita ukkhevaNa 198 180 ujjoveMtA ugga 147 82 3 ujjovemANa ugga ujjovemANI uggata 117 63 22 uTTa uggapavvatita uTTiyAsamaNa uggaputta 98 52 18 uTThiya uggaha . 96 52 22 | uDuvai pRSTha sUtra paM. zabda 62 29 1 198 182 14 uDDha 202 187 9 uDDhatara 94 51 16 uNNaya 58 27 15 uNha 175 140 18 uttama 121 64 17 uttamajAti uttara uttarapurasthima 99 52 4 uttarAsaMga uttarijja 114 63 19 / uttANaga 12 5 1 uttANaya 116 63 uttima 131 69 17 udagadAtAra 4 1 4 udagadAtAra 69 udadhi 30 19 udayapatta 82 47 17 | udiTTha udINa 198 182 18 udusuha udaMDaga uddavaNakara uddiTTha uddesiya 96 52 ujju ujju 204 194 11 29 19 19 165 117 22 166 117 3 85 48 13 69 37 2 189 162 10 10 5 17 114 63 24 157 94 13 71 40 20 172 120 1 173 134 15 131 69 16 78 46 14 78 46 22 14 22 14 117 63 24 uddha 94 51 162 101 3 184 158 21 45 22 11 29 19 20 uddhammamANa uddhAyamANa uddhiya uddhiya uddhRya Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. ura uddhavbamANa uddhuvvamANa 125 65 126 67 5 1 7 3 14 urAla uvaladdha unnaya uvarilla 205 195 2 . 170 120 15 uvaladdha 189 162 4 uvalAlijjamANa 177 uvalitta 105 55 21 uvavattAra 117 63 148 83 20 5 zabda pRSTha sUtra paM. 136 71 12 128 68 1 uritiya 92 51 16 ullaMghaNa 72 40 4 ullaMghejja 180 2 ullihiya 23 15 12 ubagaraNadabbomodariyA 64 33 6 uvagijjamANa 177 144 14 uvagUhijjamANa 177 144 15 / uvaciya uvajjhAya 183 155 13 upadesa uppaiya uppaNNa uppaNNasaMsae uppattittA upparillA uvavAya 203 192 10 203 192 13 181 150 10 28 19 16 uppala uvasaMta uvasaMpajjittA uvasagga uvasama uvasobhiya 154 91 . 69 37 18 168 117 1 145 79 17 119 64 14 uppala uppalaviMTiya 184 158 20 uvajjhAya uppalahatthaga uvahiviussagga 76 18 12 108 57 15 uppAiyapavvaya 7 uppADaNayA uppADiyagA uppIliya uvAgacchai uvAgacchati uvAgacchittA uvAgacchittI 40 20 45 22 40 20 151 90 24 107 57 9 116 63 21 132 69 2 43 21 4 uppara upphesa upphesa uvAya 198 182 11 115 63 26 uvita uviddha uvajjhAya uvaTThavehi 105 55 21 uvaTThANasAlA 105 55 20 uvaTThANasAlA 25 uvaTThANasAlA uvaNagara 41 20 uvaNiggaya 11 5 16 uvaNimaMtehiti 181 149 6 ubaNiyaavaNIyacaraya 66 34 . 1 uvaNIyacaraya 66 34 1 uvaNehiti 180 146 3 uvadesarui 74 43 16 uvanagara 39 19 9 | uvanaccijjamANa 177 144 uvabhogaparibhogaparimANa 144 uvamA 209 195 unbhAvaNa uvvalaNa ubbhAvaNa ujvalaNa ubbigga ubbiddha 111 63 111 63 20 78 46 7 131 69 20 ubhaya umaddaNa umukka usatta ummajjaga usabha ummANa 190 163 4 180 148 11 157 94 11 177 143 1 23 15 11 96 52 45 22 usabha ummANa usabha usita ummi ummilita uyaviya uvayAra uvari uvarima 31 19 23 92 51 18 170 120. 21 150 87 2 18 13 22 ussaNNa 17 12 186 160 3 usseha Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 21 kaMkaDa . 14884 10 148 kaMci m 60 kaMTha pariziSTa-1 223 zabda pRSTha sUtra paM. / | zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. Usavita 126 67 2 ogiNhittA 44 21 13 / ohayasattu 22 14 19 Usita 189 162 9 ogeNhittA 96 52 22 ohinANa 169 119 Usiya 64 12 oggaha ____44 21 13 | ohinANaviNaya 70 40 22 Usiya 90 ocUla kaMkaggahaNI 28 19 ekAvali 50 occhanna 123 64 6 ekka oTTha kaMkhaMti 41 20 ekkArasa 47 23 oNaya . kaMcaNa 61 29 ekkArasaga 156 93 omuittA kaMcaNakosI 122 64 egaMtadaMDa omuyati 43 kaMcaNiyA 166 117 egaMtabAla omodariyA 64 92 51 20 egaMtasutta 148 omoyariya kaMcuijja 134 70 23 egakhaMdha oyaMsi kaMcuijja 177 144 12 egajAya oyaviya kaMTaya 21 14 9 egattaviyakka orAla 147 82 4 136 71 12 egattANuppehA orAliya 196 176 1 kaMThamuravi 163 108 egattIbhAva orAliya 198 182 17 kaMThasutta 92 51 egadaMta orAliyamIsA 159 96 egamaNa oroha kaMta 127 68 13 egarAiya 61 2 olaMba kaMta 167 117 21 egasAr3iya ..132 olaMbiyaga 177 143 2 egasADiya 43 21 ovaiya 23 15 11 egAbhimuha ovatiya 95 51 egAvali 163 ovanihiya 66 34 4 / kaMtAra 173 134 17 egAvali ovamma 209 195 10 kaMtAramayaga 152 90 eNI ovamma 209 195 9 kaMti 130 69 etArUva 62 30 17 osaha 172 120 3 kati . 136 71 ettha 15 8 1 osaha 189 162 12 kaMti 46 23 46 23 4 osAriya 108 57 14 esaNAsamiya 58 27 15 ossaNNadosa 74 43 4 174 135 2 esaNijja 172 120 2 ohabala 136 71 10 kaMdaNayA 74 43 1 esaNijja 69 37 17 ohaya 21 14 9 kaMdappiya 120 64 12 kaMDu kaMta evaM kaMda . 157 94 kaMda Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 % 3D zabda pRSTha sUtra paM. zabda | kaMdappiya kaMdamaMta kaMdara 159 95 5 2 13 | kaDaga kaDagachejja 92 69 16 kaDi kaMdara kaMdAhAra kaMdiya kaMdiya kaMdu kaMpillapura 99 kaMpillapura kaMpillapura kaMpemANa kaMbala kaNaga kaMbala kaMbu kaMsapAtI kaMsalohapAya zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. kanapUra 164 109 2 180 146 1 kappa 203 190 1 34 19 22 kappa 61 29 16 163 108 20 kappaNA 107 57 7 99 52 23 kapparukkha 114 63 18 kappAya 134 70 3 kappAlaya 90 51 18 78 46 11 kappiya 113 63 3 114 63 21 kappiya 123 64 2 / kappemANa 154 91 8 147 82 3 kappemANa 187 161 4 kappemANa 189 163 21 kabbaDa __129 68 13 91 51 23 kamala 45 22 92 51 16 kamalAkara 45 22 11 kammaMsa 194 171 2 92 51 kamma 139 71 23 163 kamma 177 144 5 kamma 194 172 19 93 kamma 198 182 17 107 57 10 kamma 61 29 18 92 51 18 kamma 78 46 11 192 170 17 kammakara . 119 64 16 159 96 19 kammaga 196 176 4 159 96 17 kammapagaDI 143 74 7 20 3 kammaviussagga 76 44 19 202 185 5 kammaviussagga 77 44 1 8 2 1 kaya 155 92 7 61 28 1 kaya 179 145 3 164 111 11 kaya 188 161 7 83 47 14 | kaya 40 20 3 178 144 1 kaDisutta 157 94 kaDisutta 78 46 kaDuya kaDhiNa 157 94 kaDhiNa 165 115 11 kaNaga 169 118 kaNaga 169 119 kaNaga 100 52 kaNaga 172 120 3 189 162 12 kaNaga 31 19 23 kaNaga 59 27 kaNagagiri 162 kaNagaNigala 43 21 kaNagAvali 91 51 kaNagAvali 155 92 kaNaya 107 57 kaNNapUra 19 13 1 kaNNavAliya 29 19 17 kaNNiya kaNha 44 21 8 kaNhaparivvAya 157 94 17 kata 182 154 24 katara 42 21 katavetaDDiya 43 21 9 katthai 163 108 20 kaddamodaya 83 47 13 | kanapIDha 116 63 kakuha kakkasa kakkha kaccha kajjala kajjala kajjahetu kaTu . kaTTha kaTTha kaDaka kaDaka kaDaga kaDaga Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 225 zabda pRSTha sUtra paM. kalahaMsa kalaha zabda pRSTha sUtra paM. kaya 99 52 4 kayapaDikiriyA 72 40 9 kayabalikamma 99 52 karaMDaga 167 117 kara . 116 63 kalA zabda pRSTha sUtra paM. kasAya 78 46 12 kasAyapaDisaMlINayA 69 37 1 kasAyaviussagga 76 44 kasiNa 182 153 11 kasiNa 30 19 19 kasiNa 138 71 8 146 8 180 148 12 179 145 4 180 147 7 92 51 20 kalA kalAyariya kalAyariya kara kara karakaMDu karaNa 111 6 13 3 karaNa kalAva kali kalitta / kaliya kaliya kaliyA kaliyA 19 karaNa 111 63 177 144 5 179 145 2 179 146 9 188 kahaka | kahaka 8 2 18 kahA kahApecchA 162 102 7 kahiM 205 1956 kAgaNi 152 90 1 kAgaNilakkhaNa 179 146 18 kANaNa 131 69 17 kAma 181 149 6 karaNa karaNa karaNa karaNa 2 kaluNa. kalusa kalusa kallaM karaNa 51 21 / kAmagama karatala kallANa karayala kareMtA kallANa kareti. kallANaga 12768 kallola kavaya karoDiya karoDiyA kalaMka kalaMkalIbhAva kalaMba kavADa 166 11 28 19 205 195 4 15 9 127 68 11 24 15 23 197177 13 63 31 2 67 36 14 58 27 16 195 175 22 196 176 1 198 180 1 198 182 11 198 182 12 / kAmagama kAmasthiya 139 71 24 / kAmabhoga 83 47 14 kAya 78 46 9 | kAyakilesa 116 63 2 kAyakilesa 195 174 5 kAyagutta 5 1 12 kAyajoga kAyajoga 13 6 2 kAyajoga 69 20 kAyajoga 1 13 kAyajoga 28 19 16 kAyajoga 30 19 19 kAyapAya 68 37 10 | kAyabaliya kalakala 100 52 96 52 kavADa kaviita kavila kavila kavisIsaga kavota kavola kalakala 46 kalakaleMta kaladhota kalasa 116 63 119 64 17 12 10 162 105 21 48 24 3 | kasAya kalasa zrI aupa. 29 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 pRSTha sUtra paM. 30 19 19 10 4 1 170 120 17 189 162 5 19 13 6 ... w m kinnara zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. / kuMda 30 19 22 kuMdalayA 16 11 8 kuMdurukka 117 63 23 kuMdurukka 131 69 20 kuMdurukka kukkuiya 159 95 2 kukkuDa 2 1 3 kukkuDaaMDagappamANametta 64 kukkuDalakkhaNa. 179 146 17 34 1919 kuTTimatala 112 63 19 33 11 kucchi >> 189 162 4 19 13 1 127 68 12 kuDaya 5 1 12 kuDila kuDuMbiya zabda pRSTha sUtra paM. | zabda kAyaviNaya 72 40 1 kiNhabbharAi kAraMDa kiNhobhAsa kAravAhiya 127 68 12 kinnara kArAvaNa 188 161 12 kinnara kAla 141 72 3 kAla kinnara kAla 61 28 kiraNa kAla 82 47 15 kiriya kAlamAsa 141 72 3 kiriyA kAlamAsa 150 87 3 kiriyA kAlameha 108 57 kivANa kAlAgaru 117 63 kiblisiya kAlAgaru 131 69 kisalaya kAlAguru kIyagaDa kAlAbhiggahacaraya 65 34 15 kIlaNa kAlAyasa 123 64 3 kIlAvaNa kAvila 159 96 16 kAsAi 113 63 kuMciya kiMkara 119 64 16 kuMjara kiMcUNomodariya kuMjara kiMpAga 46 23 kiMpurisa 170 120 17 kuMDala kiMpurisa 189 162 kuMDala kiMpurisa 86 49 kuMDala kiMsuya 45 22 kiDDakara kuMDala kiNikiNita 114 63 kuMDala kiNha 10 4 kuMDala kiNha 17 12 9 kuMDaladhara kiNha kuMta kiNhacchAya 10 42 kutuva kuttiyAvaNa 177 144 -11 164 110 8 kaMkuma 120 64 9 57 26 7 181 150 10 18 12 10 kumuya - kumuyahatthaga kumma 19 -13 6 60 27.4 kuMDayA kura kuruviMda kula kula kuMDala kula 71. 40 10 kula 73 41 3 kulaghara kulabalasaMpanna kulavaMsa kulivvaya | kuvalaya 155 92 4 55 25 11 20 14. 22 159 96 16 19 13 1 kuMta Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 227 zabda pRSTha sUtra paM. kusa " kusagga kusala kusala 15 8 46 23 111 63 170 120 16 189 162 5 69 37 9 94 51 13 6 kusala . keu kusala kusuma | keUra kusuma oo kusumAsava kusumiya kuhaMDa kuhara 131 .69 118 63 188 161 kUDa 29 19 zabda pRSTha sUtra paM. | zabda zabda pRSTha sUtra paM. kUla 165 115 koMcaNigghosa ___ 136 71 12 kUlaga 157 94 koMDala 42 21 9 kUvaga 80 46 koMDalaka keu koila 87 50 kouya 112 63 22 keukara 21 14 kouya 179 145 3 keUra 163 108 kouya 40 20 3 kouya keUra . kouyakAraga 185 159 11 ketu koUhala 98 52 kevala 140 72 koUhalla 148 83 kevala 182 151 4 kokAsiya 30 19 kevala 182 153 11 kokkuiya 120 64 kevalakappa 192 169 3 / koTTaNa 188 161 14 kevalaNANi 48 24 3 koTTima 178 144 1 kevaladiTThI koTThabuddhI 48 24 7 kevalanANa 208 195 koTThAgAra 104 53 5 kevalanANa 71 40 koTThAgAra 21 14 9 kevalanANaviNaya koTThovagaya 147 82 6 kevali 182 154 19 koDi 202 188 15 kevali 192 169 1 koDi kevali 194 171 2 / koDaMDiya 118 63 kevali 28 19 2 koDuMbiya 25 18 kevali koDuMbiya 98 52 kevalipariyAga 182 154 koNiya 20 14 kesaMta 29 19 19 kottiya 157 kesa 155 92 5 kobhaMgaka kesa 182 154 24 komala kesa 19 13 1 komala 32 19 18 kesabhUmI 29 19 19 komala 45 22 10 | kesariyA 166 117 12 | komui 23 15 13 146 80 kUDAgAra kUNie kUNimAhAra kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya 195 9 141 73 105 54 14 105 55 17 . 106 56 111 62 3 kUNiya 125 65 136 kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya kUNiya kUla . 157 94 13 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI aupapAtikasUtram zabda khuhA koraMTa korava koravva kosejja koha koha khema 61 khela koha koha koha koha kkhAviyaga khaMjaNa khaMDarakkha khaMDiyagaNa khaMti khaMti khaMdha khaMdhamaMta khaMdhasamallINa gaMga . pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 119 64 khaddha 92 51 16 khuttaga 152 90 17 46 23 3 khara 162 101 4 . 167 117 23 kharamuhI 126 67 8 kheDa 129 68 13 khala 61 28 3 khetta 61 28 2 khahayara 184 156 5 khettAbhiggahacaraya 65 34 khAi 203 192 khemaMkara 21 14 khAima 167 117 8 khemaMdhara 21 14 3 khAima 172 120 3 22 14 20 khAima 180 147 8 khema 4 1 1 khAima 189 162 12 kheya 112 63 16 152 khAta khAravattiya khelosahi khikhiNi 114 63 20 khokhubbhamANa khikhiNi 123 64 2 166 117 13 56 25 2 khikhiNi 123 64 5 . gaMgAkUlaga 157 75 43 10 khikhiNi 92 51 21 / gaMgAmaTTiyA 164 110 8 khisaMNA 182 154 25 10 5 . 13 khINakoha 143 74 5 gaMgAvattaga khINamANa 143 74 6 gaMThibhedaga khINamAya 143 74 6 / 121 64 17 19 13 5 khINalobha 143 74 - 6 / 155 92 6 gaMtUNa 156 93 9 / 177 144 10 / 113 63 1 khIrAsava 49 24 1 117 63 24 khIrodaga 155 92 5 136 71 9 khujjA 134 70 18 180 147 8 159 96 20 | khujjA 177 144 11 188 161 16 21 14 2 / khuDDAga 50 24 190 163 .5 | khuDDiya 53 24 192 169 4 98 52 19 / khuDDiyavaraNeura 92 51 / / 292 170 22 gaMgAya khaMdhAvAramANa gaMDa khaiyaMtakamma 83 47 13 khagga khIra khIra khagga khIra 27 khagga khaggivisANa khacita khattiya khattiya khattiya khattiya khattiya Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 229 zabda pRSTha sUtra paM.. zabda 76 44 16 / garula 58 26 1 garula 179 146 8 garulavUha 88 51 13 garulAyata 166 117 13 / garUla 180 148 13 galalAya pRSTha sUtra paM. 30 19 20 85 48 14 179 146 19 82 47 17 189 162 6 121 64 16 gaMdhajutti gaMdhaddhaNi . gaMdhavaTTibhUya gaMdhavva gaMdhava gaMdhava galavara gavakkha pRSTha sUtra paM. | zabda 24 15 22 / gaNaviussagga 28 19 16 gaNipiDagadhara 8 2 17 gaNiya 179 146 gaNIsara 14 7 gaNettiyA 8 2 18 gata 170 120 180 148 189 162 6 gata . gatapaiya 112 gati 11 .5 gati 128 66 gatiraiya 136 71 gatI. 136 71 13 gatI gabbhattha gabbhattha 0 82 47 16 176 141 12 gaMdhava 86 gaMdhodaya gaMbhIra gavala gavelaga gavelaga gavelagappabhUe gavesaNa gavesaNa gavesaNa gaMbhIra gaMbhIra gaMbhIra 'gatI gaMbhIra gaMbhIra gaMbhIra 44 21 1 176 142 21 177 144 7 205 195 4 72 40 3 128 68 2 21 14 8 166 117 3 169 119 18 184 156 8 118 63 2 175 140 23 203 192 7 87 50 21 189 162 8 205 195 2 205 195 2 111 63 16 129 68 13 gagaNa gabbhavAsa gaha gamaNa gagaNatala gacchAgacchi gacchejja 77 45 gamaNijja gahiyaTTha gAuta gAuya gaya gaNa gaya gAta gaNa 183 155 13 189 162 6 203 192 7 | gaya gAma gaNa gAma gaNa gaya gAma . gaNa gayabbhaya 105 55 19 180 148 15 35 19 15 5 1 12 81 46 21 179 146 16 88 51 15 182 154 26 170 120 17 gaNa gayalakkhaNa gAmakaMTaga gAyaMta gAya 61 28 3 183 154 1 120 64 13 157 94 16 164 110 8 gaNaga gayavai 25 18 117 63 25 gaNaNAyaka garahaNA gAya gaNaNAyaMga 25 garula Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda gAha gAhi(gA) gAhiga gAhei zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. 203 192 11 107 57 9 186 160 3 92 51 17 gevijja gevejja gevejja gevejja 34 19 22 130 69 15 172 120 198 182 11 198 182 & 3 gAhettA 'F F + F guNa gijjhihiti giNhakAla giNhittae giddhapaTThaga gimha giri 21 14 8 204 194 11 .30 19 22 guNaveramaNa 82 47 giri 56 25 1 gokkhIra 177 144 6 / gokkhIra 175 140 19 / gokkhIra 144 77 13 gokkhIra 198 182 15 gocchiya 46 23 goNa goNalakkhaNa gotama gotama goNa 179 146 14 136 71 14 gujjha 128 68 3 guNa 110 59 6 guNa 110 181 15 165 115 10 166 117 152 90 guNaNiphaNNa 61 29 guNabvaya 152 90 18 guNaseDhIya 178 144 1 guNAtireya 116 63 21 guNovaveya 131 69 16 | gutta 173 134 18 guttabaMbhayAri 73 41 2 gutiMdiya 100 52 2 | gutiMdiya 161 100 23 gutiMdiya 188 161 5 guppamANa 156 93 7 gumagumenta 159 95 2 gumma 86 49 4 / gummAgummi gummAgummi 130 69 19 / gula 179 146 10 gulaiya 89 51 13 gulagulAiya 31 19 23 guliya | gulugulugulaMta 45 22 11 | gUDhagoppha 161 99 16 | gevijja 12 5 5 162 101 3 177 144 6 179 146 17 147 82 2 148 83 4 105 53 1 14782 2 giri girikuhara girivara gilANa gilANa gilli gilli gilli gihadhamma gIta gItarai gItiya ~ ~ ~ gotta gotta 194 171 3 198 182 16 41 20 16 km * gotta gotta gotta gopura goyakamma goyama goyama 100 52 77 114 gIya 155 92 gIya 12 5 gIya 131 69 goyama * gIvA 44 4 176 141 9 197 179 21 201 184 25 203 192 6 147 82 . 3 156 93 6 206 55 1 guMjaMta guMjaddha 108 57 15 35 19 16 203 190 3 goyama gora govvaiya | gosIsa guMjAliya Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 231 zabda pRSTha sUtra paM. zabda gosIsa caMpagalayA ggahaNa caMpA pRSTha sUtra paM. 16 11 7 100 52 6 104 53 22 105 55 21 110 60 19 ggAha caMpA ghaMTa saMpA ghaMTA ghaMTAjuyala ghaMTiya ghaMsitaga 194 172 19 120 64 8 108 57 14 123 64 18 12 10 114 63 21 152 90 2 162 103 11 17 12 7 204 194 12 zabda pRSTha sUtra paM. ghoratavassi 147 82 4 / ghorabaMbhaceravAsi 147 82 / gholaMta 42 21 gholitaga 152 90 caMkamaMta 108 57 caMcala 116 63 2 caMcala 121 64 46 23 caMcuccita 121 64 15 128 68 7 177 144 4 192 170 17 32 19 19 caMcala 19 ghaTTaNayA caMpA ghaTTha caMpA ghaTTha ghaDiya ghaNa 14 6 ghaNa 7 2 47 23 105 55 caittA ghaNa 29 19 caukka ghaNa 31 19 15 9 caukka ghaNa caukka caukka caukka ghaNa ghaNa . 94 51 ghaNakaDitakaDicchAya 10 4 ghaNaghaNa 69 cautthabhatta 19 ghara 120 1 61 28 4 gharaka 14 7 9 gharasamudANiya 184 158 20 ghANa 193 170 2 ghANiMdiya ghumma(NNaM)ta ___80 46 2 147 82 4 ghoraguNa 14782 4 caMdaNa caMdaNa 164 110 . caMdaNa 61 29 16 caMdaddha 29 19 caMdaddhasamaNiDAlA 94 51 caMdapaDimA 54 24 18 caMdamaMDala 114 63 20 caMdamaMDala 119 64 14 caMdavilAsiNI 94 51 17 caMdasUramAliyA 92 51 20 caMdANaNA 94 51 17 caMdAhiyasommadaMsaNA 94 51 18 175 140 23 caMdima 203 192 7 111 62 6 caMpaga 178 144 2 63 32 10 172 120 1 74 43 14 137 71 63 32 96 52 105 55 127 68 cauddasa cauppaDoyAra cauppaya caumAsiya caumuha caummuha caummuha cauraMgula caubbiha caei cakka . . . . caMdima 61 28 2 ghora . . . caMpa 209 195 8 32 19 19 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 %3 zabda zabda cakka cakka 94 51 cakka pRSTha sUtra paM. 35 19 39 19 5 5 1 12 92 51 - 18 138 71 2 27 19 7 cakkaya 41 20 cakkavaTTi cakkavaTTi cakkavAya cAva cakkavAla cakkavAla cakkavAla 134 70 23 177 144 12 192 170 16 179 146 19 127 68 86 49 cakkavUha cakkiya cakkhidiya cakkhudaya cakkhudaya cakkhuphAsa cakkhuhara 26 zrI aupapAtikasUtram zabda sUtra paM. pRSTha sUtra paM. caraNa 23 15 cAru 180 148 13 caraNa 56 25 1 cAru caraNa 95 51 19 cAruvanna 56 25 3 caramANa cAruvesa 23 15 14 caritta cAva 120 64 8 carittaviNaya 71 40 13 123 64 6 carima 149 86 19 cAva 30 19 19 cariya 5 1 14 ciMtA 78 46 8 caru 164 111 13 ciMtita .. 134 70 22 caru 174 137 28 ciMdhagaya 83 47 calaMta ciMdhagaya 85 48 cala 121 64 15 ciMdhagaya calaNamAliyA ciMdhamauDa cavala cir3a cavala 42 21 10 cikkhalla 80 46 4 cAuddasa 189 162 - 10 ciTThita 180 148 14 cAuraMgiNi 105 55 19 ciTThita 94 51 20 cAuraMta 27 19 7 ciDhejja 198 180 2 cAuraMtacakkavaTi citta 108 57 13 120 64 , 12 123 64 2 cAmara 117 63 24 citta cAmara 120 64 31 19 22 citta 86 49 22 cAmarajuyala cittita 114 63 20 cAmarajjhayA 17 12 172 120 1 cAra 179 146 ciyatta 189 162 10 cAra 87 50 ciyattovakaraNasAtijjaNayA 64 33 8 cAraga 151 90 22 cirAtIya cAraNa 138 71 6 cilAtiyA 177 cAraNa 49 24 3 cillaga 86 49 22 cAri 23 | cilliyA 197 63 22 132 69 93 51 caccara 105 55 127 68 caccara caccara 131 69 cATa citta caccara caccara citta cacciya cAmara camara 116 63 18 ra camara 128 68 ciyatta camara camarI camasa camasa 121 64 17 164 111 13 174 137 162 105 87 50 22 cammapAya caraMti Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 233 zabda pRSTha sUtra paM. zabda zabda pRSTha sUtra paM. chaDDiyalliyA chatta 94 51 179 146 16 11 163 108 cunajutti cUyalayA cUlAmaNi cUlAmaNi pRSTha sUtra paM. 155 92 3 119 64 11 132 69 2 204 194 11 7 cheyAyariya cheyAriha choDiya jaMtakamma jaMtakosa jaMbuddIva | jaMbUphala jai jaiNa 70 39 29 19 123 64 21 14 chatta 16 3 8 ceiya 175 chatta ceiya 19 2 136 71 ceiya ceiya 108 57 25 18 jaiNa jakkha 134 70 177 144 12 121 64 170 120 189 162 jakkha jakkha 162 105 23 jaccakaNaga ceDa ceDiyA ceDiyA cetiya celapatta celavAsi celiyA cokkha cokkha cokkhAyAra cottIsa chattalakkhaNa 179 146 17 chattAichatta 18 12 9 chattAgArachattova 15 9 20 chantrAlaya 166 117 12 chappada 13 6 4 chanbhAya 205 195 2 chammAsiya 63 32 12 charuppavAya 179 146 21 chavI chAyA 28 19 chAyA chiNNaga 151 90 chinnagaMtha 59 | chinnaga 151 90 chinnasoa 59 27 chinnAvAta 165 116 chuhA 150 89 13 210 195 cheovaTThAvaNiya 111 63 cheya 114 63 cheya 134 70 cheyakara 71 40 20 cheyAyariya 107 57 7 157 94 14 134 70 161 98 43 21 161 98 8 37 19 2 63. 32 167 117 34 19 114 63 160 97 15 190 166 88 51 15 74 16 160 97 13 169 119 15 63 32 10 jaDi 120 64 11 jaNa 2 1 2 jaNabola 96 52 16 jaNamaNUsa jaNavaya 21 14 3 jaNavayakahA 162 104 jaNavAda 179 146 jaNavAya 96 jaNavUha jaNasannivAya ___ 96 52 18 jaNullAva 96 52 17 coddasabhatta cora ccharu 96 52 cchAya chuhA chaumattha jaNo chagala chajjIvaNiya jattA jadA . jadhANAma chaTTha 105 55 20 44 21 11 190 164 8 157 94 11 57 26 6 jannai chaTTha chaTThabhatta zrI aupa. 30 jamaittA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda jamaga jAya jamala jAya jamala 126 67 8 jalla 108 57 14 | jallapecchA 1 12 jallosahi java 78 46 7 javamajjha 203 192 12 jasaMsi jamaliya jammaNa jayaMta jAla jara jahaNa jAlaga jaraDha jahaNa jaraDha jahaNNa jAva jaramaraNa jahanna pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 2 18 176 141 10 102 6 177 144 5 48 24 6 jAyasaDDha 148 83 4 jAla 114 63 21 54 24 18 jAla 123 64 2 55 25 13 32 19 18 23 15 15 92 51 16 95 51 19 jAlaga 92 51 22 206 195 14 198 182 7 jAva 16 10 - 4 jAva 16 11 10 .177 144 4 jAva 18 12 13 100 52 1 jAvajjIva ___167 117 2 105 55 21 jAvaya 44 21 2 jiIdiya 55 25 13 161 100 22 jiTThAmUla 165 115 10 176 141 10 jiNa . 27 19 8 188 161 5 28 19 188 161 6 jiNa 41 20 jiNa jiNabhatti 104 53 jiNavayaNa 102 52 23 2 jiNasaMkAsa 58 26 2 jiNAhi 128 68 5. 104 53 5 jiNiMda 90 . 51 18 109 58 14 / jitaparIsaha 179 145 1 jibbha 60 27 5 jibhidiya 59 27 3 | jiya 162 105 20 / jiyaNidda 55 25 13 55 25 11 | jiyaparissama 111 63 19 jANa jiNa jANa jANa jarA 205 195 3 jAga jarA 207 195 13 jAgariya jalaMta 45 22 jANa jalaMta 60 27 6 jANa jala 152 90 jANa jala 161 98 jANa jala 181 150 jANa jala 46 23 jala 46 23 jalaNa 152 90 jalayara 18415 jANa jalayAmalagaMdhiya 17 12 jANagiha jalavAsi 157 94 jANapada jalAbhiseya 157 94 16 jANaya jaliya 35 19 20 jANasAlA jale 181 150 jANasAliya jalla 150 89 14 jAtaga jalla 155 92 6 jAtathAma jalla 28 19 18 | jAtarUva jalla jAtarUvapAya jalla 58 27 16 | jAtisaMpanna 21 14 151 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 zabda | | zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. pRSTha sUtra paM. 128 68 90 51 19 jutta 46 23 jiyavigyo jIyakappa jIvaMjIvaka jIva 5 jutti jodha joyaNa joyaNa jovvaNa jovvaNa jovvaNaga 46 23 3 136 71 16 203 192 13 83 47 10 95 51 19 137 71 22 189 162 3 198 182 10 204 193 201 183 2 207 195 18 105 55 19 joha jja jUya jhallari jIvaghaNa jIvaghaNa jIvadaya jIvadaya jIvapaesiya jIvitAsa jIviya jIviyAriha jhasa jhANa jhANa jIha .. 31 19 22 joi muMga.. 188 161 5 197 177 12 juMjai. juddha 108 57 13 juddha 123 64 7 juddha 179 146 19 juddhAtijuddha 179 146 20 juyala 108 57 14 juvati juvaliya 179 146 11 jUya jUsaNa 144 77 18 jUsaNA 168 117 2 147 82 1 159 96 16 joita joisa 87 50 joisiya joei 110 59 joettA 110 59 joga 197 177 joga 68 37 10 joganiroha 182 13 jogapaDisalINayA 69 37 6 jogi 182 7 jogga 111 63 13 joNi 205 195 3 joNiya 184 156 4 joNiyA 134 70 19 jotisa 160 97 15 jhANa jhANakoTTha jhINodaga jhusita jhUsittA 40 98 52 19 180 148 15 154 91 7 126 67 8 33 19 / 147 82 6 70 38 2 73 43 10 77 45 13 165 117 21 168 117 2 282 154 22 28 19 2 44 21 4 72 40 67 36 15 176 141 8 150 89 19 194 171 4 177 144 3 87 50 23 120 64 12 22 14 123 64 / jhuMjaNayA muMjamANa jujamANa juMjamANa ThANa ThANa ThANa 196 176 197 178 14 198 180 1 31 19 24 198 182 17 100 52 14 7 161 100 . jugava . BE FREE ThANaTThitiya Thiikkhaya Thiti Thiti ThitivaDiya Thiyalesa Damaraka DiMbaDamara | NaMdighosa 84 47 105 55 23 15 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI aupapAtikasUtram zabda NaMdiyAvatta NaMdiyAvatta gaMdImuha pRSTha sUtra paM. | zabda 119 64 10 | NANa 88 51 16 | NANAviha 13 NAta Nakkha NAma 32 19 203 192 8 Nakkhatta Nagara 25 18 NAmakamma NAmadhejja NAmadhejja NAmadheya Nagara 61 28 pRSTha sUtra paM. / zabda pRSTha sUtra paM. 55 25 12 | NisIyati 44 21 9 14 7 9 NissaMkita . 189 162 7 46 23 3 NIraya 204 194 12 198 182 16 NIva 15 9 22 77 44 3 NIsAsa 93 51 26 204 193 1 NIhArima 14 7 8 28 19 2 123 64 3 44 21 4 NeyAuya 140 72 9 Neraiyatta . 141 73 180 146 1 NhANa 188 161 93 51 26 NhANa 190 163 204 194 12 NhAya 179 145 189 162 7 pahAya 40 20 143 74 5 NhAya 99 52 Nemi Nagara 61 29 NAya 13 NaggabhAva NaccaMta NamaMsati NamaMsamANa 190 165 120 64 44 21 132 69 Namo 43 21 Naya 5 10 42 NayaNa taMti taMtI 110 125 65 5 46 23 . 6 25 189 162 6 taMdula taMba 130 152 90 32 19 125 65 82 47 125 65 Nayaraguttiya Naravati Naravati Naravasabha NarasIha NariMda NariMda NavaNavamia NavaNIya NavaNIya NAliyAkheDDa NAsA NikkaMkaDa NikkaMkhita Nikkoha NikkhevaNa Nigama NiggaMtha NiggaMtha Niggaha Nicaya Nijutta NijjarA NijjAhissami Niddha NippaMka Nimmala Nimmala Niyala NivAya NivvAghAtima | NisIittA 56 25 1 46 23 5 123 64 3 138 71 1 taMba taMbapAya , taMbiya taMbuvINIyapecchA tauyapAya 162 105 163 108 22 125 65 42 21 162 105 19 takkara 95 51 NAUNa NAga NAga 47 23 125 66 170 120 189 162 5 31 19 23 125 66 21 204 194 12 201 183 2 204 194 12 151 90 22 192 170 23 63 32 15 44 21 10 taccitta 102 52 21 tajjaNa 188 161 14 tajjaNA 182 154 26 tajjAtasaMsaThThacaraya 66 34 2 taDitaDita 35 19 . 20 taNu 154 91 5 taNu 30 19 19 NAga NAga NAgadhara Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 zabda pRSThaM sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. 87 50 23 tala tArA tala tatiya 128 68 7 175 140 23 203 192 8 118 63 2 130 69 19 tatta EE taNutaNu - 204 193 2 taruNa 89 51 11 tAragA taNuyarI 192 19 / taruNIpaDikamma 179 146 15 tAraya taNhA 89 13 130 69 19 tAraya taNhA 165 117 21 tala 204 194 10 taNhA . 210 195 13 89 51 13 tArA 156 93 6 talabhaMgaya 83 47 10 tArA tatiya 177 144 4 talabhaMgaya tArAgaNa 147 82 4 talavara tAla 30 19 24 talavara . 25 18 11 tAla talavara- 98 52 20 tAla tattivvajjhavasANa talAga 161 99 15 tAlaNA tadajjhavasiya talAya 4 1 4 tAlayaMTa tadaTThovautta taliNa 32 19 18 tAlAyara tadappiyakaraNa 102 talovama 19 13 4 tAlAyara tadubhayAriha 70 39 9 tallesa 102 52 21 | tAlu tad 2 1 1 tava 147 82 3 tAva taddevasiya . 25 16 7 tavaNijja 29 19 18. tAvasa tabbhAvaNAbhAviya 102 52 22 tavaNijja 30. 19 24 tama 114 63 tavaNijja 82 47 19 tikkhutto tamAla tavassi 73 41 3 tikkhutto tammaNa 102 52 tavAriha 70 39 10 tiga. taya * 157 94 tavokamma 175 140 19 tiga tayA 111 63 tavokamma 184 157 13 tigharaMtariya tayAmaMta 10 5 tavokamma tiNisa tayAhAra 157 94 tavovihANa 62 30 18 tiNNa taraMga 34 19 tassa tiNNa taraMga 78 46 tahArUva 182 151 4 titthakara taraMgahattha 116 63 tADaNa 188 161 14 titthagara taramalli 121 64 26 19 13 titthagara taru 152 90 18 44 21 1 titthagara taruNa / 34 19 19 | tAyattIsa 88 51 12 titthagara 89 51 13 182 154 26 126 67 126 67 5 4 1 30 19 24 157 94 16 157 94 84 47 102 52 43 21 tikkhutta 96 52 184 158 20 123 64 2 27 19 44 21 tANa 18 tANa 41 20 43 21 96 52 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. tuMga 206 195 9. 63 32 11 55 25 13 tuDiga PER 136 71 . 11 198 182 17 45 22 12 tuDiya tuDiya tuDiya | tuDiya tella . Handlauludlane zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda titthAbhiseya 161 98 5 80 46 7 tettIsa tidaMDaya 166 117 11 82 47 17 temAsiya tippaNayA ___74 43 2 tuMbavINita 8 2 19 teyaMsi tippaNijja 111 63 tuMbavINiya teyaMsi tibhAga 206 195 tuTTha 40 20 1 timAsa 47 23 163 108 timAsiya 51 24 tuDiya 130 69 19 tiya 42 21 tiya 127 68 tiya 131 69 17 tirikkha 184 156 4 | tuDiya teyalessa tirikkhajoNiNI 138 71 3 terAsiya tiriya 76 44 tuyaTTaNa 72 40 tella tiriyakkhevaNa 198 180 3 tuyaDhejja 198 180 tirIDa 90 51 23 turaga 121 64 18 tellApUta tilaga 19 13 toNa tilaga 19 tomara tilaya turaga toyapaTTha * tivaI turiya toraNa tivalIya turukka 117 63 toraNa tivAsa turukka 131 69 ttibhAga tivva turukka sthimiya tibbakhisaNa tulla 34 19 thaMbhaNayA tivvacchAya tusAra 204 194 tibbobhAsa 94 51 thaMbhiya tisara tUNailla thaNa tisaraya tUNailla thaNa tihi 179 145 2 tUNaillapecchA 162 102 8 thalayara 7 2 14 thavaiya 122 64 19 19 13 7 thAruNiyA 30 19 21 | teNANubaMdhi 74 43 3 / / 147 82 5 185 160 24 155 92 7 156 93 9 192 170 16 123 64 6 124 64 7 16 turaga turaga 78 206 195 162 thaMbhita tusAra tIse 23 15 95 51 184 156 5 12 5. 5 134 70 157 94 11 188 161 10 tUla EE thAlai Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 zabda zabda pRSTha sUtra 121 64 164 111 paM. 17 dasaNa daMsaNaviNaya daMsaNiya thAsaga " thimiudaya thira thilli thilli thilli thUbhiyA dakkha dakkhiNa 100 52 2 . 161 100 23 188 161 5 203 192 13 daga . thUlagapANAivAya 41 115 daDDha daMDaNAyaga daMDalakkhaNa daMDAiya dada pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. 98 52 22 dayapatta 21 14 2 71 40 1 darita 177 144 4 darisaNAvaraNijja 77 44 2 111 63 18 darisaNijja 14 7 10 157 94 12 darisaNijja 19 13 4 darisaNijja 194 13 204 194 10 darisaNijja 6 1 15 78 46 14 darisaNijja 94 51 1 dalaitta 180 147 10 146 12 dalaittA 105 54 16 19 22 dalaittA 44 21 11 82 47 19 dalaissaMti 180 147 10 201 184 26 dalayai 105 54 16 152 90 16 dalayati 44 21 176 142 22 | dava 120 64 12 5 1 14 | dava 14 86 49 5 177 144 8 davaggi 152 90 180- 147 7 / | davva 61 28 2 179 145 1 / dabvato 61 28 179 146 davvaviussagga davvAbhiggahacaraya 65 34 180 148 11 / davvomodariyA dasa 83 47 11 88 51 15 dasaNa 151 90 24 155 92 6 dasaNahaM 40 dasadasamia 119 64 dasamabhatta 63 32 17 12 7 dasamuddiyANaMtaya 163 108 20 34 19 20 dahivanna 15 9 21 111 63 dAijjamANa 130 69 16 134 70 20 | dANa 161 98 5 182 151 4 daga . dagamaTTiya dagaraya 115 dagaraya 195 174, 4 25 18 11 daDDhaga. 179 146 18 68 36 1 120 64 11 daDhapaiNNa 122 64 19 daDhapaiNNa 122 64 daDhapainna 30 19 daDhapainna 56 25 daDhapainna 82 47 daDhApaiNNa 162 105 23 daddara 157 94 11 / daddara 150 89 14 dadhi 167 117 2 dadhi 177 143 2 dappaNa 182 153 11 dappaNa 207 195 18 dappaNa 44 21 2 dappaNijja 55 25 12 | damilI daDha 982 daMtapAya daMtukkhaliya daMsa dasaNa dasaNa daMsaNa dasaNa dasaNa Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. dAma dAma 126 67 2 divasa 94 51 16 / divAyara 89 51 19 divva 179 145 2 51 11 94 51 dAyaMtA zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. / duciNNa 139 71 23 duddharisa . 60 27 5 dupaDoyAra 98 52 dupaya 137 71 21 dubbala 21 14 dubbhikkha 152 90 21 dubhikkha 22 14 / dubhAgapattomodariya 64 33 dubhikkha dAra disA 189 162 10 5 1 14 dAra dAraga 176 142 21 disA disAkumAra disApokkhi disivaya disIbhAya dINAramAliyA dIva 85 48 157 94 144 77 dAraya dArupAya dumAsa dAruya dAlima dAlima duvAra dIva 177 143 2 162 105 25 123 64 3 15 9 22 29 19 18 176 141 11 21 14 8 176 141 11 21 14 8 10 5 17 duvAra / duvAlasaMgi dAsa dIva 1 192 170 26 19 44 21 85 48 111 63 159 96 4723 8 170 120 21 189 162 10 57 26 203 192 13 64 33 12 47 23 9 39 19 9 dAsa dIva duvAlasa duvAlasa dIvaNijja dIvAyaNa duvAsa dIha 20 14 dUijjamANa dUijjamANa 41 20 20. dAsI dAsI dAhiNa diTThalAbhiya diNakara diNNa ditta ditta 45 22 12 206 195 32 19 61 28 165 116 125 65 5 dIhakAla dIhamaddha dIhiya dIhiya 161 99 dUta , dUtijjata dUruDhe dUrUDha dUsarayaNa ditta ditta 176 141 9 21 14 6 duMdubhi duMdubhi dukkha 118 63 5 . 119 64 9 113 63 2 12868 7 136 71 1 138 71 4 15088 7 189 162. 5 189 162 6 76 44 25 126 67 136 71 140 72 197 177 61 29 78 46 94 51 2 184 158 20 dukkha dukkha dukkha dinna dipaMta dippaMta divasa 118 63 2 94 51 19 177 144 3 dugulla | dugharaMtariya Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 zabda devakibbisiya devakula devakula devagutta devatta dhaMta pRSTha sUtra paM. 102 52 23 166 117 22 44 21 7 187 161 187 161 2 189 163 dhaNa "pRSTha sUtra paM. zabda 183 155 18 / dosa 131 69 17 dosa 69 37 159 96 19 141 72 4 dhaNa 175 139 10 138 71 4 176 141 dhaNiya 141 72 4 dhaNu. 170 120 dhaNu 170 120 13 dhaNuvveya 41 20 devaya dhaNa devaloga devaloga devaloya 44 21 pRSTha sUtra paM. | zabda 138 71 8 dhammANurAga 28 19 18 dhammAyariya dhammAyariya dhammiTTha 176 141 10 dhammiya dhammiya 46 23 5 dhammiya 80 46 6 dhammovadesaka 206 195 9 dhammovadesaga 5 1 12 179 146 21 dharaccha 128 68 1 188 161 8 dharaNi 46 23 5 dharijjamANa 157 94 13 dharijjamANa dharisaNa 143 75 .22 161 98 5 dhavala 176 142 22 dhavala devA dhara dhana dharaNa devANuppita devANuppiya devANuppiya devANuppiya dhana 166 117 44 21 92 51 128 68 43 21 116 63 126 67 78 46 15 9 118 63 122 64 dhamaga 201 dhamma 11 dhamma dhava 21 23 15 131 69 15 8 207 195 17 162 104 dhamma dhamma . . dhamma dhavala dhamma dhavala 74 43 14 dhavala dhavala 6 . . . dhavala dhAI desakahA desakAlanuyA desabhAya desAvagAsiya desebhAga dehadhAri dokiriya doNamuha domAsia domAsiya dovAriya dosa. zrI aupa. 31 dhAuratta dhammakahA dhammakkhAi 187 161 2 33 19 dhammaciMtakaaviruddha 156 93 7 185 160 dhammajjhaya 39 19 6 129 68 dhammapalajjaNa 187 161 3 24 20 dhammapaloi 187 161 3 63 32 11 dhammavara 44 21 1 25 18 12 dhammasamudAyAra 187 161 3 114 63 23 | dhammANuya 187 161 2 dhAuratta 90 51 93 51 27 177 144 10 163 107 16 166 117 13 114 63 24 160 97 109 58 111 62 dhADaNa dhAraga dhAriNi dhAriNi Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zabda dhAriNi dhAriNI dhAriNI dhAvaNa dhiti dhuyakesamaMsuloma dhura dhUmaketu zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. . zabda pRSTha sUtra paM. pRSTha sUtra paM. 146 81 16 naccaMta 116 63 24 nayarI 7 2 14 naccaNa 159 95 2 nara 94 51 14 naccaNarati 86 49 6 naraga 138 71 2 121 64 16 / naTTa 179 146 10 narapavara 21 14 4 naTTa 180 148 13 naravai naTTaga 4 1 2 naravAmA 10 5 16 naTTaga 8 2 18 nalavaNa 57 26 naTTapecchA 162 102 5 naliNa 181 150 naDa naliNahatthaga . .18 12 11 naDa naliNi naDapecchA 162 102 5 navaMga 180 148 12 natthibhAva 139 71 22 | nava 11 5 16. namaMsaNa 97 52 20 / nava namasamANa ___ 102 52 2 navaNiya 155 92 7 namasamANa 84 navaNIta 156 93 9 91 51 namaMsamANI 135 70 15 navatthaNiya 136 71 11 121 64 namasamANI 95 51 24 naha 155 92 5 127 68 . 12 namaMsittA 44 21 9 nAi 181 150 15 namo 166 117 20 nAga 128 68 7 128 68 5 naya 56 25 3 nAgapati / nayaNa 130 69 nAgaphaDa dhUviyA dhota dhota dhoya dhoya dhoraNa naMgaliya naMdaNavaNa naMdA naMdiyAvatta naMdirukkha nayaNa nAgalayA nayaNa nANa 182 153 11 207 195 18 nakka nayaNa nANa nakkhatta nayaNa nANa 151 90 22 175 140 23 179 145 2 129 68 13 nakkhatta nayaNa nagara 19 13 3 nagaramANa nANaviNaya 70 40 21 nANA 182 154 25 nANAvaraNijja 77 44 2 | nANAviha nANAviha 163 107 15 nayaNakii nayarI nayarI | nayarI naggai 159 96 21 20 14 39 19 21 9 naggabhAva 182 154 23 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 pRSTha sUtra paM. 2 22 pRSTha sUtra paM. zabda 61 29 18 niddhobhAsa ninhaga 29 19 15 / ninhaga niSpaMka niSpakaMpa 56 25 2 nibbhaya 146 20 nibha 170 120 16 nimmajjaga 10 4 185 160 185 160 17 12 80 46 81 46 29 nAma 157 nimmala 17 12 192 169 3 193 170 5 nimmala nimmala nimmala nAsA nimmala 47 zabda __ pRSTha sUtra paM. | zabda nAta . 98 52 18 nigghAya nAti 155 92 4 nighasa nAbhi 34 19 20 niciya nAma niccaM nAma 194 171 3 nicca nAma nicchaya nAma 20 14 21 nijuddha nijjara nAma 7 2 14 nijjara nAmadhejja 177 144 6 nijjarA nAyaga 67 5 nijjarA nAraya nijANamagga nijjiya niMdaNA 182 154 25 nijjIva 115 63 25 nijjutta niuNa nihita niuNa | niThura niuNa 94 51. 20 niDAla nikAya nidANa nikuruMna 29 29 niddhata nikkaMkaDacchAya niddhata nikkhittaukkhittacaraya 65 34 niddhata nikkhittacaraya 65 34 niddha nigarita niddha niguraMba niddha niggaMtha niddhakesa niggaMtha 145 79 14 | niddhaghaNa niggaMtha 189 162 7 niddhacchAya niggaMtha 48 24 2 nidbhUma nigdhaMTu 160 97 13 | nidbhUya niuNa 180 146 2 85 48 15 183 2 / nimmala nimmala nimmala nimmANa nimmAya niyaga niyaga niyaga niyaga niyama niraMgaNa 143 74 135 70 155 92 4 181 150 99 52 24 56 25 59 21 81 28 19 17 60 27 1 60 27 182 153 11 140 72 8 46 22 niraMtara niravakaMkha 19 13 3 | nirAtaMka nirAlaMbaNa 35 19 20 nirAlaya nirAvaraNa Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zabda pRSTha sUtra paM. zabda niraMbhai paMca nissAsa nihaya 28 19 nihaya nihUya nINei paMcama 91 zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 28 19 17 / 24 25 22 21 14 9 paMcaggi 157 94 22 14 19 paMcadhaNusaya 202 187 10 81 46 160 97 109 59 21 paMcamAsiya 63 32 109 59 21 paMcarAiya 61 17 12 paMcavaNNagA 201 183 2 paMcANuvvaiya 145 78 10 41 paMciMdiya . . 176 143 paMciMdiya 198 182 7 82 47 15 | paMcidiyavaha 141 paMceMdiya 23 15 19 13 paMccakkhara paMjaliuDa 132 69 11 136 71 16. paMjalikaDa 84 47 22 138 71 paMDaga 150 87 paMDiya 51 9 nINettA nIraya nIraya nIla nIla nIla nIlacchAya nIluppala nIlobhAsa nIhAri neraiya neraiya neraiya papavara 182 8 niruvaddava niruvama 28 19 niruvaleva niruvaleva 59 27 1 niruvaleva 60 27 niruvahaya 116 63 niruvahaya niruvahaya nirUtta 160 97 nireyaNa 201 183 2 niroyaya nillobha 143 74 nivedejjAsi 44 nivedeti 25 16 43 21 nivesettA nivvaNa 29 19 nivvatta 177 144 5 nivyAghAta 178 144 2 nivvAghAya 182 153 11 nivvANamagga 140 72 9 nivvAta 178 144 2 nivvItiya 67 nibuta 4 nivvuya nivveyaNI nisaggarui nisIejja 198 180 2 nisIyaNa 72 40 4 10 4 . . . nivesei 76 44 nela 29 19 . . . par3a 91 51 paMDura 67 36 . nevattha nevattha nesajjiya novalippai paMka paMka 44 21 1 181 150 paMDura 150 89 15 paMtAhAra 155 92 6 paiTThA 181 150 12 paiTThA 181 150 painnA 152 90 17 paisejja 8 2 2 | pauMjamANa 177 144 10 | pauTTha paMka 176 142 22 paMkosannaga paMcaMguli | paMca 120 64 14 31 19 24 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 150 10 pauma 16 11 7 paDabuddhI paDala paurtivAuya 104 53 1 paccakkhANa 175 140 19 pajjuvAsaNA 102 52 3 pauma paccakkhAya 84 23 paTTaNa 129 68 14 19 16 paccakkhAya 167 117 paTTaNA 81 46 19 paumalaya paccaNubbhavamANI paDauttarijja 134 70 6 paumalayA . paccappiNati 108 57 paDagga 47 23 6 paumahatthaga 18 12 10 paccappiNAhi 106 55 48 24 7 paura 176 141 paccappiNejja 198 180 114 63 24 paura 21 14 paccAmitta 21 14 paDaha paUsiyA 134 70 paccAyaMti 139 71 paDAgAipaDAga paesa 207 195 paccAvaDaMta 116 63 paDiMsuA 131 69 paesaghaNa 205 195 paccunamati 43 21 paDikappeti 108 57 16 paoga 21 14 paccutramittA paDikappettA paoyalaTThi 110 - 59 5 | paccuvekkhai 110 59 paDikappehi 105 55 18 pakaDDhijjamANa 39 19 7 paccuvekkhei paDikkaMta 168 117 pakAmarasabhoi 64 33. 18 paccuvekkhettA paDikkaMta 183 155 17 pakkaNI 134 70 20 paccuvekkhettA paDikkamaNAriha 70 pakkhaMdolaga 152 90 19 paccoNivayaMta 78 paDiggaha 172 120 3 pakkhAlaNa 164 111 13 paccorubhaMti 135 paDiggaha 189 162 12 pakkhAlaNaTThAya 174 137 28 paccorubhittA paDicAra 179 146 19 pakkhAliya161 98 | paccoruhati ___42 21 11 paDicchamANa pakkhi 137 71 21 paccoruhittA 42 21 paDicchaya pakkhubhita 78 46 8 pacchaya 108 57 paDicchiya pagaiviNItata 142 73 pacchima 116 63 21 paDicchiya 132 69 12 pagatibhaddayA 142 73 1 pajjattaga 184 156 4 paDiNiya 183 155 13 pagijjhiya 169 119 15 pajjattaga 198 182 7 paDiduvAra paggahita 126 67 1 pajjavasANa paDinikkhamai 40 20 paggahiya 62 29 1 pajjuvAsaMti 84 47 22 paDinikkhamittA 40 20 pacalita 42 21 9 pajjuvAsaMti 85 48 16 paDiniyattati 197 177 pacaliya 92 51 22 pajjuvAsaNayA 71 40 6 paDipucchaMti 77 45 paccakkhANa 172 120 5 | pajjuvAsaNayA 97 52 21 | paDipucchaNa 97 52 135 70 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. . . . paDipunna zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda paDipucchaNA 73 42 9 / paDisaMsAhaNayA 71 40 6 patta paDipuNNa 176 143 23 | paDisAharai 195 174 6 / patta paDipuNNa 192 170 17 paDisAharati 43 21 9 pattacchejja paDipuNNa 21 14 8 paDisAharittA 43 21 9 pattaTTha paDipunna 140 72 9 paDINa 10 5 16 pattaNikara paDiputra 177 143 1 paDhama 177 144 3 pattamaMta par3hama 198 182 8 pattala paDipunna paDhama pattala paDipunna paNaga pattA paDipunna paNata pattAhAra paDipunna paNatIsa 19 2 pattomodariya paDibaMdha 61 28 paNamiya 12 56 patthaya paDibodhita 180 148 paNayAlIsa 203 192 14 patthara paDimaTThAi 67 36 paNava 126 67 8 | patthita paDimA 51 24 paNavatriya 'pattheMti paDiyaga paNiyagiha 104 53 paDiyaya 152 90 paNiyagiha 69 padhArijjA paDiyAikkhiya 166 117 paNiyasAlA 104 53 5 padhota paDirUva 14 7 paNiyasAlA 69 37 17 | pabbha . paDirUva 19 13 4 paNiyAvaNa 6 1 12 pabhA paDirUva 204 194 paNItarasapariccAya 67 35 6 / pabhAkara paDirUva 6 1 15 paNNatta pabhAya paDilAbhemANa 189 162 13 paNNatta pabhAsemANa paDilAbhemANe 172 paNNatta 71 40 8 paDivajjai 198 182 paNNavemANa 161 98 pamANa paDivanna 198 182 paNhaviyA pamANa paDivisajjehiMti 180 147 patiTThAvaya 37 pamANa paDivUha 179 146 18 10 5 18 pamANapatta paDisalINatA 63 31 2 157 94 15 pamAya paDisalINayA 68 37 9 | patta 189 162 15 pamuiya 48 24 5 .. 49 24 3 180 146 1 111 63 18 19 13 2 10 5 30 19 20 82 47 16 203 192 18 157 94 15 64 33 15 164 111 9 78 46 12 134 70 22 41 20 15 . . . . 86 49 152 10 padesa ___, 131 . . . 71 99 52 94 51 84 47 114 63 45 22 10 84 47 18 170 120 13 177 23 15 29 19 20 64 33 17 174 136 16 pabhu patta Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 141 11 77 zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. pamudita 34 19 21 parikamma 68 36 2 paritAviya 155 92 6 pamha 14782 3 parikahilaM 209 1958 / paripUya 164 111 11 pamhala 63 1 parikilesa 188 161 14 paribhava 78 46 11 payai 154 91 5 parikkhitta 177 144 12 paribhavaNA 182 154 26 payaNa 188 161 13 parikkhitta 5 1 13 paribhujjamANa 177 144 13 payaraga parigata 114 63 21 parimaMDala 114 63 23 payaliya 114 63 21 pariggaha. 138 71 7 parimaMDiya 121 64 18 payANusAri 48 24 7 pariggaha 139 71 21 parimaMDiya payAtA pariggaha 144 76 3 parimaddaNa 111 63 18 payAvaNa pariggaha 167 117 3 parimaddaNa 111 63 19 payAhiNAvatta 29 19 pariggahiya 175 139 10 parimitapiMDavAtiya 66 34 payAhiNAvatta parigholamANa 53 11 | parimiya 23 15 payoga paricatta 92 7 pariyati payodhara 110 59 5 pariciya 116 63 25 pariyaTTaNA 73 42 parakkama . 151 89.8 paricuMbijjamANa 177 144 17 | pariyAga 165 114 5 paraghara pariccheya pariyAga 190 166 17 paragharappavesa 182 parijaNa pariyAya 47 23 7 parachaMdANuvattiya 72 40 8 parijusiya 73 135 70 paraparivAiya 185 159 11 pariTThAvaNiya 58 pariyAla paraparivAya 138 71 8 pariNata pariyAla 99 52 24 paramaTTha 189 162 9 pariNamai 137 71 pariyAva 150 89 15 paramasomaNassiya 40 20 / pariNaya 180 148 pariyAvaNakara 71 40 20 paramahaMsa 159 96 16 pariNAma 137 71 22 pariraMgijjamANa 178 144 1 paraloga 151 89 pariNAma 152 90 21 pariraya 203 192 16 paraloga 61 29 pariNAma 184 156 6 pariliMta paravAtipamaddaNa pariNAma 28 19 16 parivaMdijjamANa 177 144 16 paravAya pariNivvANa 138 71 parivacchiya 107 57 8 parAiya 14 20 pariNivya 138 71 5 parivaDDhissati 178 144 2 parAsara 159 96 18 pariNebvAi 197 177 10 parivatta 80 46 5 pariaTTaya 37 19 1 pariNevvAyati 140 72 11 parivasai 20 14 21 - 189 162 10 154 24 pariyAla Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI aupapAtikasUtram zabda zabda pRSTha sUtra paM... zabda pRSTha sUtra paM. parivAyaga palaMbamANa palaMbavaNa 161 parivvAya parivvAya parivvAyaga parivvAyaya parivvAyaya pala pRSTha sUtra paM. 165 115 9 159 96 98 5 166 117 22 167 117 1 169 118 136 71 157 94 pavAla pavAla pavAlamaMta paviinna 84 47 14 28 19 17 32 19 17 30 19 21 .82 47 17 10 5 14 6 1 12 166 117 12 / 163 108 22 25 17 9 25 16 7 paliucchUDha palicchanna pallaMghaNa pallaMghejja pavittae 72 40 5 198 180 2 parisa pallava 116 63 88 51 palhAyaNijja palhAyaNijja pavaMca 188 161 6 PP pavaka 112 63 80 46 111 63 16 128 68 2 205 195 4 4 1 3 8 2 18 162 102 7 108 57 15 85 48 pavittaya pavittivAua pavittivAuya pavittivAuya pavitthara pavimoyaNa | pavIjita pavINeti / pavINettA pavesi pavvaiya pavvaihiti pavvahaNA parisaDiya parisara parisA parissaMta parissama parihattha parihAyamANI parihAravisuddhi parihiMDamANa parihiya parihiya parihINa parihINa 1 pavaga pavagapecchA pavaNa pavaNathaNiya 126 67 109 59 22 109 59 22 172 120 1 , . 46 23 3 182 151 5 182 154 26 78 46 8 102 52 4. pavaNAhaya 25 16 7 pavatti pavattivAuya pasaMga pavayaNa pasaMta 40 20 83 47 198 182 11 198 1828 92 51 168 117 155 92 5 161 98 185 160 24 37 19 1 pariheraga pavayaNa | pasaMta pavara pasaDhila 22 14 21 90 51 23 184 156 6 23 15 12 pavara 40 20 4 parIsaha parUDha parUvemANa palaMba pasattha pavara pasattha pavaramalla 84 47 14 / pasattha palaMba pavahaNa palaMba pavahaNa palaMba 107 57 119 64 92 51 134 70 42 21 pavA 100 52 2 . pasattha 161 100 23 pasattha 131 69 17 69 37 16 pasatthakAyaviNaya 72 40 12 5 1 | pasatthamaNaviNaya 71 40 18 pasattha palaMbamANa 6 pavA palaMbamANa | pavAla Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pasatyAra pasatthAra pasariya 55 20 pRSTha sUtra paM. | zabda 46 23 3 / pAgaDabhAva 98 52 19 pAgAra pADiyakka pADihAriya 57 26 pADihAriya 145 79 pADihAriya 137 71 pADihera. 78 46 22 14 119 64 172 120 4 pasAsemANe pasiNa pasiNA pasu pasu pANa pahakara pANa pahakara pANa pAya pahaTTha 29 19 pANa pAya paharaNa pANa paharaNa 108 57 13 123 64. 6 46 23 5 pANa pahANa pANa 249 pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 59 27 3 pAda 189 162 12 pAda 23 pAdapIDha pAdapIDha 189 162 13 pAdava 15 8 2 198 180 3 pAduppabhAta 45 22 9 pAmicca 173 134 17 167 197 8 pAmokkha 105 55 19 168 117 2 pAmokkha 109 58 15 172 120 3 174 137 28 176 141 11 176 143 24 180 1478 / pAya 69 37 13 181 149 5 pAyacchitta 179 145 3 189 162 12 pAyacchitta 70 38 2 204 193 4 / pAyacchitta 99 52 150 87 3 pAyajAlaghaMTiyA 92 51 88 51 11 pAyatta 119 64 203 192 11 pAyattANIya 124 64 8 179 146 12 pAyadaddara 100 52 5 138 71 6 | pAyapuMchaNa 172 120 3 139 71 20 10 5 13 144 76 2 pAyAla 189 163 22 pAraMciyAriha 70 39 176 143 24 pAraga 160 97 pAragAmi 61 29 pArasI 134 70 134 70 pAlaMba 163 108 32 19 19 / pAlaMba 42 21 164 111 13 | pAlaMba pANa 12565 pANaghAti pahANa pahArettha pahINa paheliya 140 72 pANata pANaya 179 146 13 105 55 22 pahesu pANavihi pAINa pANAivAya pAuga 10. 5 16 165 114 6 198 182 13 pANAivAya pAyava pAuNai pANAivAya 78 pAutta 92 51 15 pANAivAya pANi pAunbhavitthA pAunbhavitthA pANi pAuyA pAuyA pANi pANi pANipAda pANilehA 69 37 pAlaMba pAovagamaNa pAovagaya pAovagaya zrI aupa. 32 166 117 168 117 3 3 pAda Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI aupapAtikasUtram zabda pAlaMba pINa pAlaga piDiya pINa pAlayAhi pAlehi ba pAva pAva pAva 105 54 pAvakamma pAvakammovaesa pAvaya pIvara pAvayaNa pAvayaNa pAvayaNa pAvayaNa puMja pAvayaNa pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. . | zabda pRSTha sUtra paM. 99 52 5 piMDima 14 7 8 30 19 19 . 29 19 15 pINa ___31 19 24 129 68 155 92 3 33 19 21 128 68 154 91 6 pINaNijja 111 63 14 137 71 21 14 2 pItigama 88 51 139 71 piTTaNa 188161 14 pItidANa 44 21 189 162 4 piTThatarorupariNaya 28 19 16 | pItIdANa 148 84 23 piNaddha 108 57 14 | pItIdANa 180 147 10 piNiddhittae 163 pIlitaga 152 90 2 139 71 pitA 138 71 140 72 pittiya 167 117 pIvara 32 19 18 145 79 14 pibiittae 164 111 12 pIhaMti 41 20 15 189 162 6 piyaMgu puMchaNa 189 162 12 189 162 7 127 68 13 8 2 4 56 25 167 117 21 | puMDarIya 43 21 21 120 64 piya 143 2 puMDarIyahatthaga 18 12 11 piyadaMsaNa 23 15 12 pukkharagata . 179 146 10 44 21 piyadaMsaNa pukkharapatta 60 27 1 179 146 11 piyaya pukkhariNi 58 27 15 | pucchiyaTTha 189 162 8 131 69 piva 27 1 | puTTha 207 195 15 14 7 pivAsa puTThalAbhiya 66 34 3 204 194 pivAsA 167 117 94 51 16 pisAya puDhavisilApaTTaya 18 .13 22 173 134 18 120 64 9 puNabbhava 205 195 4 114 63 19 172 120 4 puNaravi 116 63 2 134 70 5 189 162 13 puNNa 136 71 14 13 6 2 198 180 4 puNNa 137 79 . 23 120 64 11 / E9 37 puNNa 189 162 4 12 5 4 | pIDhamadda 25 18 12 | puNNabhadda 39 19 10 pAsa pAsa pAsai pAsaga pAsavaNa piyA pAsAda pAsAdIya pAsAdIya pAsAdIya pAhuNaga piMgala piMgala piMgalakkhaga piMchi piMDi Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha sUtra paM. pUsamANava zabda puNNabhadda puNNabhadda puNNabhadda puNNamAsiNI putta 127 68 133 70 13 24 pejja punakalasa pejja 6 1 130 69 12 138 71 7 167 117 22 189 162 8 114 63 21 93 51 27 putrabhadda punabhadda 104 53 21 14 peraMta punabhadda punabhadda punabhadda puSpha puSpha puSpha pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. | | zabda 44 21 13 | purisaAsIvisa 21 14 5 purisakkAra 151 89 7 pUsamANava 9 3 3 | purisapoMDarIya 21 14 5 pecchaMtA 189 162 10 | purisalakkhaNa 179 146 16 / pecchaNijja 179 146 16 25 18 10 purisavaggha 21 14 5 pecchijjamANa 139 71 24 purisavara 21 14 4 119 64 11 | purisavaragaMdhahatthI 43 21 21 100 52 7 purisavarapuMDarIya 26 purisasIha 41 20 purisasIha 26 19 12 pelava purisasIha 43 21 21 pesuna 14 | parisattama 43 21 21 poMDariya purisottama 26 19 12 poMDarIya purisottama 96 52 20 pokkharaNi 157 94 15 purovaya poggala 180 147 8 purohiya poggala pulaMpula pottiya pulaga potthaya 134 70 20 porANa 121 64 15 porekavva puvva 202 188 15 porevacca puvakamma 191 167 1 posa 157 94 15 puvvajAtisaraNa 184 156 8 posaha 63 21 | puvapurisa 7 2 15 posaha puvaraiya 198 182 15 posahovavAsa puhattaviyakka 75 43 6 posahovavAsa 31 19 25 pUiyakamma 173 134 16 posahovavAsa 165 115 11 161 98 8 ppamaddi 119 64 16 pUyaNa 98 52 21 / pvAla 43 21 21 164 109 1 | ppavesa 181 150 11 30 19 20 161 99 16 192 169 3 193 170 2 157 94 11 120 64 9 puSka 21 14 4 puSpha puSpha puliMdI pulita puSphaga puSphapagAsa puSphapUraga pupphamaMta puSpAhAra puSphodaya puratthAbhimuha puratthAbhimuha puravara purimatAla purisa purisa 179 146 11 129 68 14 28 19 16 172 120 2 189 162 11 144 77 17 pUya 175 140 19 180 148 15 188 161 9 189 162 10 | pUrima Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda ppavesiya 68 37 | baddha pRSTha sUtra paM. 107 57 9 107 57 9 172 120 baddha ppasAha phaDDAphaDDi 69 37 baddhakhaMdha 10 5 pRSTha sUtra paM. | zabda phAsiMdiya phAsuya phAsuya phiDiya 188 161 15 190 163 5 phuDa phullaga phaNasa 46 23 baddhaga pharisa pharisa pharisa 136 71 13 192 169 3 baddhamANa babbariyA barahiNa 151 90 133 70 134 70 24 18 . 92 pharusa phulluppala 45 22 bala pharusa phusai phusati phala phala phala 139 71 23 157 94 16 174 135 2 120 64 9 172 120 4 198 180 4 phalaga phu saMtu pheNa pheNa pheNa phoDemANa 78 phalaga phalaga . . . . . . . . 100 52 159 96 138 71 .2 21 14 9 105 55 162 101 179 145 3 40 20 3 114 63 24 7 2 14 119 64 16 15 8 1 176 141 10 176 143 23 21 14 8 46 23 phalaga phalamaMta phalaha phalahaka 139 71 baladeva 207 195 17 / | balavaM 168 117 1 balavAu 30 19 balAbhiogeNa balikamma 82 47 balikamma bahala 137 71 bahIyA , 170 120 16 188 161 1 189 162 4 78 46 9 194 171 4 203 192 10 56 25 3 88 51 bahuudaga 150 89 182 154 bahujAyarUva 160 97 bahudosa 168 117 bahudhaNa 176 140 2 bahupasanna 123 64 6 bahumANa 189 162 1 182 154 24 189 162 13 157 94 15 phalahaka baMdha phalAhAra baMdhaNa baMbha baMbha 170 120 21 phaliya phaliha phaliha phaliha phalihA baMbha . bahujaNa baMbhaceravAsa baMbhaceravAsa phANiya baMbhanaya . . 159. 96 21 14 21 14 7 74 43 4 21 14. 7 164 111 11 21 14 1 phAliyaga phAsa 19 13 7 baMbhaloga baMbhaloya battIsa phAsa 192 169 5 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pRSTha sUtra paM. zabda 23 bahuraya bahula bahasama bujjhai bujjhihiti buddha bArasabhatta buddha bAlatavokamma buddha bubbuya buha. bAlabhAva bAlavihavA bAlavIyaNa bAvattari bAvattari boMDaya bAhalla boMdi bAhira boMdI bhatta bola bAhira bAhiriyA bAhu bohaa bohaya bAhu pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. 197 177 bhaDa 98 52 19 182 151 4 bhaNita 180 148 14 27 19 bhaNita 94 51 20 bhaNiya 23 15 14 bhaNiyabva 16 10 4 bhati 104 53 2 bhati 25 17 8 bhatta 104 53 2 bhatta 168 117 2 bhatta 173 134 17 205 195 7 bhatta 176 141 11 25 17 8 100 52 4 bhattakahA 162 104 16 bhattapaccakkhANa 63 32 14 27 19 bhattapaccakkhANa 63 32 44 21 bhattapANadabbomodariyA 64 33 182 151 bhattapANadavyomodariyA 64 33 34 19 bhattapANaviussagga 76 44 71 40 bhatticitta 19 13 bhadda 128 68 167 117 bhadda 58 27 15 bhaddaga 154 91 5 14884 23 bhaddapaDimA 51 24 18 166 117 20 bhaddA 128 68 5 43 21 bhaddA 45 22 bhaddAsaNa 159 96 bhaddAsaNa 134 70 129 68 14 bhaddAsaNa 17 12 bhamamANa 78 46 15 46 23 3 | bhamara 203 192 63 32 142 73 3 / 180 148 155 92 132 69 179 146 180 148 203 192 13 6 62. 30 25 18 180 148 180 148 32 19 17 179 146 20 46 23 7 30 19 21 82 47 198 182 83 47 9 156 93 6 174 135 2 201 184 26 48 24 7 10 5 14 157 94 15 140 72 11 bohaya bAhu bohi bAhujuddha bohita biMdu bohiyanANa bhaMgura bhaMDa bhaMta 'biMbaphala bibaphala biMbaphala biiMdiya bitiya bItiya bIya bIya bIyabuddhI bIyamaMta bIyAhAra bhagavaMta bhagavaMta bhagavat bhaggai bhaTTitta bhaDa bujhaMti | bhaDa Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrI aupapAtikasUtram zabda bhamuha bhara bhuyA bhiMga | bhUta bhUmi pRSTha sUtra paM. / zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. bhamara 29 19 17 | bhAvomodariyA 64 33 5 bhuMjittae 166 117 8 30 19 20 bhAsaMta 12064 13 bhujaga .... 8 2 19 bhayaMta 191 167 1 bhAsA 136 71 16 bhujjatara 150 89 16 bhayaMtA 141 72 3 / bhAsA 180 148 13 / bhuyaga 88 51 15 22 14 20 bhAsAsami 182 152 9 / bhuyagavai bhAsAsamita bhuyagIsara bhAsAsamiya 27 bhuyamoyaga bharaha bhAsura 47 bhariya 108 57 13 bhuyA - 83 47 11 bhariya 123 64 6 bhiMgAra bhUikammiya bhava 194 172 19 bhiMgAraga bhUovaghAtiya 71 40 20 bhavakkhaya 176 141 7 bhiMDimAla 124 64 7 204 193 bhavakkhaya 207 195 14 bhibhasAra bhUtavAdiya bhavaNa 131 69 16 bhiMbhasAra ___106 56 13 100 52 5 bhavaNa 176 141 10 bhibhasAra 119 64 182 154 24 bhavaNa 21 14 6 bhibhisAra 111 62 bhUmi , 203 192 7 bhavaNa 61 14 / bhiMbhisAra 136 71 86 49 2 bhavaNavAsi 85 48 - 11 bhibhisAra 146 80 bhUyapecchA 162 102 9 bhAga 203 192 7 bhiMbhisAra ___25 18 43 21 9 bhAga bhiMbhisAra 40 20 107 57 9 bhAti bhiMbhisAra bhUsaNa 114 63 bhAra 11 5 16 bhikkhalAbhiya bhUsaNa 42 21 bhAruDapakkhi 60 27 4 bhikkhAyariyA 63 31 2 bhUsaNa 83 47 bhAva 10 5 15 bhikkhAyariyA 65 34 14 bheyakara 71 40 20 bhikkhAyariyA 66 34 5 bheri 126 67 8 bhAvamANa bhiguvva 159 96 bhesajja 172 120 4 bhAvaviussagga 76 44 bhisaMta bhesajja 189 162 12 bhAvaviussagga 77 44 5 bhisaMta 119 64 14 bhoga 181 149 5 bhAvAbhiggahacaraya 65 34 bhisaMta 89 51 18 32 19 17 bhAvomodariyA 64 33 20 bhisiyA 166 117 12 46 23 6 bhUmi bhUyA bhUsaNa , bhAva bhoga Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. bhoga 78 134 70 8 maMdara maMdara bhoga bhogasthiya maMsa pRSTha sUtra satra paM. | zabda paM. 20 14 22 maghaMtI 60 27 3 maghamata maccubhaya 152 maccha 155 92 7 maccha 156 93 macchiya 111 bhogapavvatiya bhogaputta . bhoyaNa bhoyaNa 98 188 161 6 210 195 12 maMsa maMsala maMsala majja 17 12 6 203 192 18 155 92 7 156 93 9 177 144 10 112 63 18 maMkha majja maMkha maMsala ___17 / majjaNa majjaNa maMsu mauDa mauDa 31 19 22 | majjaNaghara 125 65 majjAvijjaMti 163 108 22 majhamajjheNa 42 21 majjhaMmajjheNa 83 47 14 majhamajjheNa 100 52 6 mauDa maMgalaga mauDa 40 206 maMgalaga mauDa majjha mauDa majjha 15 8 151 90 34 19 206 195 mauya maMgala maMgala 179 145 3 maMgala 40 20 3 maMgala 99 .52 4 119 64 9 17 12 5 maMgalla 128 68 maMcAimaMcakaliya 105 55 maMjari 12 5 maMjumaMja maMDaNa 177 144 10 maMDala 12364 4 maMDalagai . 87 50 24 maMDavaga maMDiya 109 59 23 maMDiya majjha mauya 95 51 maula 91 51 121 64 83 47 14 majjhima majjhima maTTiya maTTiyapAya 11 98 mauli. makara 162 magara maTTha magaramuhavirAyamANaneura maTTha 17 12 204 194 12 29 19 19 magahaga 92 51 140 72 83 47 magga maggaNa 129 68 maggaNa maggaNa 166 117 3 169 119 18 maNa 184 156 7 maNa 26 19 13 maNaudIraNa 43 21 23 | maNagutta 108 57 197 177 69 37 9 58 27 16 25 18 12 195 174 5 maggadaya maggadaya Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. | zabda maraNa 78 46 7 maraNabhaya 189 163 76 44 24 maruMDI 69 37 maru 114 63 24 150 89 15 125 65 6 138 71 21 14 138 71 88 51 128 68 mala mala 95 51 21 malaya maNajoga 195 175 21 / | maNuya maNajoga 197 178 14 maNuya maNajoga 198 182 8 maNuya maNajoga maNuyarAya maNaNiroha 69 37 9 maNussa maNapajjavanANaviNaya 70 40 22 maNussiMda maNabaliya ___48 24 3 maNussI maNaviNaya 71 40 17 maNogama maNahara 14 7 8 maNobhirAma maNAma 128 68 1 maNoraha maNAma 167 117 22 matapaiya maNi 112 63 19 mati maNi 113 63 3 matta maNi 114 63 21 maNi 116 63 1 maNi 134 70 6 matta maNi 178 144 1 matta maNi 188 161 8 mattakuMjara maNi 130 69 malita 155 92 maliya 107 57 malla 108 57 15 malla 122 64 malla . 21 14 1 155 92 5. 164 109 2 180 1478 188 161 16 190 163 5 28 19 18 matta malla 57 26 6 malla 58 27 malla malla maddaNa malla maNi maddava 5 malla 94 51 16 188 161 154 91 56 25 75 43 maNi maddava mallai maNi maddava mallajuddha | madhukari malladAma maNikaNaga maNipAya maNilakSaNa 111 63 13 119 64 14 125 65. 7 maya 6 malladAma 162 105 22 179 146 18 39 19 152 90 mayaga maNua 191 16 mayaNasAla mayaNijja malladAma mallapecchA malliya maNukkosa 111 63 162 102 6 121 64 14 150 89 14 maNuna maragaya 19 13 3 masaga 167 117 21 maraNa masaga maNuna maNuya 205 195 3 207 195 13 | masAra 167 117 24 19 13 3 129 68 11 maraNa Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. / masidhara mahaM mahaMta 159 96 15 8 14 22 40 20 4 mahAmagara | mahAmeha mahAmeha >> mahaggha mahAyasa mahAraMbhayA mahaggha mahajjuiya mahAlaya mahara mahataraga 83 47 12 177 144 12 134 70 23 & MLrn mahattara 80 46 | mahisa 10 4 118 83 47 12 / mahuyarakara 141 73 22 / mahuyAsava 50 24 2 . 78 46 15 mahara 176 141 9 191 167 2 / mahura 203 192 12 mahoraga 26 19 mahoraga 41 20 mAi / 21 mAiya 45 22 mAiya mAillayA mahura mahaddhaNa mahAvatta mahAvideha mahAvimANa mahAvimANa mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahabbala mahabbala 3 | mahAvIra * ~ mahayaratta 129 68 mahayAhimavaMta 20 .14 mahariha 134 70 maharihagosIsarattacaMdaNa 134 70 mahalla 78 46 mahallia 54 24 mahA 147 82 81 46 mahAkadiya mahANubhAga mAu pRSTha sUtra paM. 88 51 15 155 92 7 156 93 9 107 57 10 49 24 1 128 68 3 13 6 3 136 71 12 136 71 170 120 189 162 155 92 12 5 33 19 21 142 73 1 21 14 2 209 195 6 162 102 9 164 112 22 174 137 24 175 138 5 164 111 9 179 146 13 25 18 11 98 52 20 138 71 154 91 177 143 1 188 161 10 23 15 11 mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAsukka 55 25 mAejja mAgahaNapecchA mahA 58 27 203 192 88 51 mAgahaya mahAsukka mAgahaya mahAnai 165 115 82 47 15 mom mahAnIla 83 47 12 mahAsokkha mahiMdasAra mahiDDhiya mahiya mahivaipaha mahisa mahisa mAgahaya mAgahiya mAgahiya mADaMbiya mADaMbiya mahApaha mahApaha 127 68 10 ME >> . mANa 96 52 18 162 101 4 176 141 12 mANa mahisa mANa mahApaha mahApoMDariya mahApoMDariya mahAbhaddapaDimA mahAmaMti zrI aupa. 33 mANa 51 24 25 18 mahisa | mahisa 21 14 8 31 19 23 | mANa Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zabda pRSTha sUtra paM. mANa 55 25 61 28 13 5 mANa 162 8 mANa mANasasara 116 63 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. mAhiMda 88 51 10 muccai __197 177 10 mujjhihiti ... 181 150 9 miu 154 91 5 muTThijuddha 179 146 20 29 19 muTThita 8 2 18 muTThiya micchatta 183 155 muTThiyapecchA 162 102 6 micchatta 185 160 25 muNAla 204 194 10 micchAdasaNa muNAliyA 30 micchAdasaNasalla 139 71 muNAliyA | muNi 136 33 19 21 mANussaya miga 88 51 mAtaMga mAtA 57 26 6 138 71 3 203 192 18 mAtA mAya 55 25 13 mAyA mita 128 68 mAyA mita mutta 138 71 154 91 61 28 138 71 144 9 1 1 1 mAyA mutta mitta mAyAmosa mAraNaMtiya 155 92 4 181 150 15 | mutta mutta 128 68 6 / muttAjAla mittapakkha mAri miya 137 71 muttAlaya muttAvali , mAladhara miya 157 94 81 19 13 5 204 193 3 163 108 19 204 193 3 208 208 195 13 56 25 2 75 43 10 mAlA 2 mAlA 116 63 94 51 116 63 | mutti & 2 2 2 2 9 12 mAsa 1 mAsa mirIi mirIi misimisiMta 188 161 7 mihuNa 7 23 8 | mIsajAya 61 29 15 | mIsia 182 154 21 63 32 11 muMDabhAva mutti mAsa 140 72 9 mAsa mAsiya mAsiya mAhaNa muMDi 134 16 | muttimagga 61 28 3 muddA 144 76 1 muddiyA 182 154 23 muddha 120 64 11 126 67 9 muddhAbhisitta 29 14 2 muyaMtA 8 2 4 / murava 59 27 2 mAhaNa mAhaNa 17 / muiMga 98 52 19 / muiya 136 71 11 | mukka 176 140 2 / mukkatoya 134 70 29 19 43 21 21 14 14 7 9 126 67 .8 151 90 23 mAhappa mAhiMda murava Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 zabda mulla musaMDhi pRSTha sUtra paM. 32 19 17 102 52 23 musala 163 107 15 45 22 musAvAya musAvAya musAvAya muhabhaMDaga muhamaMgaliya muhutta mUla pRSTha sUtra paM. | zabda 162 105 24 / mosavaijoga 5 1 12 / mosANubaMdhi 34 19 20 / moha 138 71 6 mohaNijja 139 71 20 mohaNIya 167 117 2 mohariya 121 64 17 yajubveya. 127 68 12 179 145 2 raita 157 94 15 174 135 1 raita pRSTha sUtra paM. | zabda 197 rattatala 74 43 3 rattamaNa 78 46 15 rattA rattAsoga 77 44 3 . ratthaMtara 159 95 2 ramaNijja ramaNijja 78 ramaNijja ramaNijja ramaNIya raMgaMta 105 55 112 63 33 19 82 47 20 94 51 2 203 192 7 10 4 4 mUlamaMta raita mUlAriha raitavaccha mUlAhAra iya ramma 70 39 10 157 94 14 209 195 180 14 92 51 173 134 17 31 19 24 meccha raiya 177 144 17 114 63 24 181 150 12 204 194 10 raiya REP rakkhaMta 111 63 rakkhasa 120 64 14 170 120 17 189 162 5 139 71 rakkhasa 94 51 1 167. 117 rakkhasa 53 24 rakkhiyA 137 71 rajja 116 63 1 metta mehala mehAvi mehuNa mehuNa moapaDima mokkha mokkha mokkha moNacaraya mottiya moyaga moyaya mosamaNajoga mosamaNajoga 170 120 rajjihiti rataNappabhA rati 189 162 5 66 34 188 161 9 44 21 3 27 19 8 155 92 3 rayaNa 22 14 21 rayaNa 181 150 9 rayaNa 203 192 7 rayaNa 159 95 2 rayaNa . 136 71 14 rayaNa 189 162 8 rayaNakaraMDaga 82 47 17 rayaNappabhA 8 2 2 rayaNAmaya 30 19 24 | rayaNAvali ratta 51 178 14 rattacaMdaNa | rattatala 17 12 163 108 7 19 197 178 16 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 206 195 11 | zabda rAiMdiya ruta 53 24 13 46 23 3 zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. 19 13 7 * 73 43 10 17 12 11 33 19 19 23 15 13 rayaNi rayaNikara rayaNI rayaNI rAina 202 rAina ruppapaTTa ruyaga rayaNorujAla ruyaga rAisara rAIsara | rAIsara rAga rayata 115 63 26 ruyaga rayata ruru rayata 176 141 10 rAma rUvaM rayayapAya rAya ravi rAya 91 51 24 19. 13 6 179 146 10 175 140 23 . 176 141 10 188 161 16 190 163 5 203 192 8 24 15 22 rUva rUva rUva ruva rUva rasa rasapariccAya rasapariccAya rUva rUva 200 rUvaga rUvaga 34 19 19 43 21 4 156 93 8 rAyakakuha 132 69 1 188 161 15 rAyakahA 162 104 17 190 163 5 rAyarukkha 16 9 1 192 169 5 rAyalakkhaNa 21 14 1 24 15 22 rAyA 20 14 21 rAsi 209 195 67 35 5 87. 50 riuvveya 160 97 105 55 19 rikkha 118 63 123 64 7 riTThaya 19 13 . 2 131 69 19 riddha 14 7 9 risi 138 71 4 161 100 22 rItiyApAya 162 105 22 180 148 15 114 63 188 161 5 192 170 16 ruila 10 5 15 30 19 19 125 66 21 rukkhamUla 104 53 6 rukkhamUla ___ 15 8 2 176 143 24 | rukkhamUliya 157 94 14 rUvadhAri roga . 95 51 19 188 161 8 19 13 4 86 49 22 168 117 1 78 46 11 74 43 2 112 63 16 33 19 22 155 92 5 roga roma saMda romarAi romA laMkha rahasaMgalli laMkha rahita laMkhapecchA laMghaNa 8 2 . 19 162 102 8 121 64 15 rAiMdiya Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pRSTha sUtra paM. zabda | zabda pRSTha sUtra paM. 203 192 10 laddhi leha laMtaka laMtaga laMtaya laMbaMta pRSTha sUtra paM. 169 119 19 121 64 16 121 64 15 180 148 14 12 5 5 lalaMta lalita lalita 22 laMbiyaga 2 lavaiya loga 152 90 16 10 lauga lahu lauya 15 9 laya 81 46 106 55 124 647 laula lausiyA lAulloiya lAulloiya 134 70 lesA 84 47 18 179 146 7 logaMta 205 1951 loga 137 71 22 195 174 5 loganAha 43 21 | logapaIva 43 21 logapajjoagara 43 logahiya 43 21 | loguttama 43 21 logovayAra logovayAraviNaya 72 loNa 155 loddha 15 9 21 lobha lobha lobha lakkhaNa 177 143 lAghava lakkhaNa 207 195 lAghava & 93 51 lobha lobha 0. lakkhaNa 23 15 lAbhatthiya lakkhaNa 29 19 lAma lakkhaNa 29 19 16 lAlA lakkhaNa 32 19 lAvana lakkhaNa lAvana lagaMDasAi 68 36 1 lAsaka lagga 47 23 6 lAsaka * 55 25 12 lAsagapecchA lajjAtavassi lAsiyA laTTha 2 1 liMgasAmaNNa laTTha lUsaNayA laTThi lUhAhAra laDaha 33 19 22 lUhiyaMga laNha 17 12 7 lecchai laNha 204 194 12 lecchaiputta latAjuddha . 179 146 20 le? laddhaTTha 104 53 1 leNa laddhaTTha 189 162 8 lesaNayA laddhAvaladdhavittIa 182 154 25 | lesA loya & mms & 162 103 162 102 7 78 46 9 134 70 19 loya 182 154 24 185 160 192 169 2 loyagga 204 193 3 67 35 7 loyagga 205 1958 113 63 1 loyaggathUbhiyA 204 193 3 loyaggapaDibujjhaNa 204 193 4 98 52 19 loyavAla 61 29 16 lola 181 149 6 loha 69 37 4 162 103 11 / lohiya 17 12 184 1566 vaMka Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI aupapAtikasUtram %3D zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. vaMcaNayA vaMjaNa 142 73 1 177 143 1 23 15 10 vagghAriya vaccaMsi | vaNicchetta vaNNaka .190 163 4 vaNNasaMjalaNayA 71 40 12 vaMjaNa 55 25 13 107 57 9 33 19 19 vaccha vaMda vaccha vatta 123 64 vaMdaNa 27 52 20 vaccha vattiya 98 52 21 vajja vattha 147 vaMdaNa vaMdaNaghaDa vaMdati vaMdAmi vaMdittA vaMsa vaiudIraNa vaikaccha 28 163 107 15 172 120 3 180 147 8 181 149 6 189 162 12 83 47 83 47 9 179 146 12 115 63 25 179 146 18 42 21 8 vattha vaTTa vaTaTa vaijoga vaijoga vaijoga vaijoga vaiNiroha vaira vaira 198 182 9 ____69 37 7 ___69 37 11 34 19 21 vaccha vattha 61 29 15 vajjarisabhanArAya vattha vajjarisabhanArAya 28 vattha vajjiya vattha vajjha vattha vajjhavattiya 10 5 15 vatthavihi 192 170 16 vatthi : vaTTa 5 1 13 vatthuvija vaTTa | vadaNa , vaTTakheDDa 179 146 21 vadAsI vaTTamagga 190 59 6 vadaliyA vaTTamANa 83 47 10 vaddhamANa vaTTalohapAya vaddhamANaga vaTijjamANacaraya 65 34 vaddhamANaya vaTTiya vaddhAvaittA vaTTiya 31 19 vaddhAvei vaTTiya vaDabhiyA vaDiMsayadhara 12 5 vaNamAlA vanaga vaNalaya 19 13 6 vanagavilevaNa vaNalayA 16 11 8 vanarAga vaNasaMDa 9 3 3 vappiNa 127 68 13 162 105 vairamajjha vairAmaya 40 20 115 63 25 17 12 11 40 20 vairAmayadaMDa vairosabhanArAya vaiviNaya 34 19 192 169 46 23 vaggaNa 111 63 13 vaggaNa 188 161 15 113 63 vaggavaggU vaggAvaggi 3 208 195 100 52 3 128 68 3 163 107 15 4.1 4 vaggu Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. vammiya varAha vAiya 107 57 8 197 177 13 31 19 23 88 51 15 vaya vAuddhRya vAkaraNa vaya varAha varisa varisa varisadhara varisadhara vAkaraNa 58 27 vayagutta / vayajoga 134 70 23 177 144 12 __197 179 20 vAkavAsi vAgaramANa vAghAtima 89 51 13 119 64 12 160 97 15 57 26 6 157 94 14 58 26 2 63 32 157 94 150 89 86 49 2 166 117 13 114 63 23 vayaNa 130 valakkha vayaNa valata vayaNa vANapattha vANamaMtara vANamaMtara valaya valita valita vayaNa m vayaNa / 19 vANahA vayaNa 95 51 19 vavagaya vAta vavagaya 93 51 26 vayabaliya vayaloya vara vavagaya 167 117 48124 3 166 117 10. 15 8 2 182 153 11 155 92 155 92 22 14 95 51 152 90 . 152 90 vAta vAtiya vAda vAmaNiyA vavagaya 120 64 12 vasaTTha 31 vasaNa vAmaddaNa 134 70 111 63 114 63 34 60 27 vAmappamANa 92 26 vasabha | vasahi vasahI vasAhi vasuMdharA 43 21 varakaMcaNa ..115 63 varakamala varanANadaMsaNadhara 69 37 205 195 128 68 4 82 47 vAmuttaga vAmekka vAyaMta vAyaMti 120 60 27 22 | vasu 3 42 8 varapaTTaNa varapheNa vAyaNA vAyabhakkhi 117 63 78 46 109 59 121 64 varabhaMDaka 188 161 78 46 164 111 vAyAma varabhUsaNa vAraNa | vahamANa | vahalI varamalla 94 51 70 vAla 157 94 14 111 63 13 34 19 22 167 19 13 126 67 2 43 21 5 117 varamuttadAma vahU 114 63 117 63 varavaNNa vAiya 130 69 19 179 146 10 vAlaga vAlavIjaNI vAlavIyaNa varavAsa 94 51 vAiya Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 9 vAsI 13 vitta vicitta zabda pRSTha sUtra paM. zabda vAluyA 166 117 14 vikkama vAvi 161 99 16 | vikkaya vAvI vikkhaMbha vAsaMtiyalayA 16 11 8. vikkhaMbha vAsa 117 63 23 vikkhaMbha vAsa 47 23 vikkhevaNI vAsa 61 29 vigati vAsareNu 131 69 vigasita vAsA 61 29 vicaraNa 61 29 vicitta vAsudeva 138 71 vicitta vAhaNa 132 69 2 vicitta vAhaNa 176 141 10 vAhaNa 188 161 6 vicchaDDiya vAhaNa 43 21 5 vicchaDDiya vAhaNasAlA 59 23 vicchippamANa vAhaNAiNNa 21 14 6 vijaya vAhuya 133 70 24 vijaya vihaNijja 111 63 15 vijja viulamai 49 24 3 vijjAhara viuvvaNiDDhi 49 24 3 vijjAhara viussagga 70 38 2 vijju viussagga viussaggAriha vijju viosaraNayA 132 69 4 vijjuaMtariya vikappa 107 viDimA vikasiya 42 21 8 viNaya vikiTTha viNaya vikusa 15 8 2 | viNaya vikkama 35 19 15 | viNaya zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. pRSTha sUtra paM. viNicchitaTTha 189 162 8 188 161 7 viNimaya 12 5 6 18 13 22 viNimuyaMta 116 63 2 192 170 18 viNivAda 78 46 11 203 192 14 viNIyA 134 70 22 77 45 12 / viNNaya 180 148 11 . 156 93 vitimira 116 63 1 82 47 47 16 | vitimira 201 183 2 116 63 vitimira 90 51 23. vitta 21 14 6 83 47 14 vitti 154 91 8 94 51 vittita 7 2 15 vitthaDa 136 71 12 21 14 vitthiNNa 10 5 17 130 69 vitthiNNa , 21 14 6 119 64 vitthina 176 141 9 203 192 12 / vidita 57 26 5 56 25 videha 159 96 21 138 71 vidhi 188 161 6 49 24 vitrANa 46 23 4 | vipula 10 5 16 85 48 12 / | vipula 147 82 5 94 51 176 141 10 vipula 21 14 6 vipula vipula 31 19 22 vipula vipula 78 46 9 70 40 18 / 108 5 vijju vipula vipula Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virata 107 83 42 21 zabda - pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. vippaogasatisamannAgaya 73 viyANaMta 209 195 7 vivAgasuya 77 45 vippajahai 198 182 18 viyAlacAri 180 148 15 vivAyavijaya vippajahaNA 198 182 17 viyoga 78 46 8 vivitta 69 37 viSpamukka 194 172 21 | viraia 107 57 10 / vivittasayaNAsaNasevaNatA 68 37 11 viSpamukka 207 195 13 viraiya 114 63 21 | viviha6 1 12 vippamukka viraiya vivega 139 71 21 viSpamukka ___ 191 168 14 | vivega vippamukka 6 virasAhAra ___67 35 7 | vivega vippariNAmANuppehA 75 43 12 virahiya 69 37 17 vivegAriha vippahAiya 10 5 17 virAiyaMgamaMga 14 1 | visa 114 63 vipposahi 48 24 6 virAiya visajjita 44 21 viphalIkaraNa 69 37 2 / virAiya | visanniviTTha vibhUsA 68 * 36 2 / virAgata 81 46 visabhakkhiya 152 90 vibhUsiya 179 145 3 virAyaMta visama 194 171 4 vimaula 6 1 : 14 virAyamANa 5 1 13 visaya 29 19 16 vimala 116 63 22 viriya 136 71 visaya 68 37 13 vimala 204 194 10 viruddha 156 93 7 visayavegA(sA) 116 63 25 vimala vilavaNatA 74 43 visara(ya) 136 71 13 vilaviya 78 46 visAraya 180 148 13 vilasita visAla 122 64 19 vimala vilAsa 180 148 visiTTha 31 19 25 vimala vilAsa visujjhamANa 184 156 7 vimaladaMDa vilAsa visuddha 15 8 2 vimANa vilAsa visuddha 20 14 22 vimukka vilAsa 95 51 visuddha 201 183 3 vimoyaNI 136 71 15 vilevaNa 188 161 viha 24 15 22 vimhAvaNa 169 119 20 vilevaNa 190 163 4 vihaga 19 13 6 viyaTTachauma 27 19 8 vile vaNavihi vihaga 60 27 3 viyaTTachauma 41 20 18 vivaNi 5 1 15 | viharai 22 14 21 viyaDa 34 19 20 | vivara 131 69 16 | viharati 45 22 14 zrI aupa. 34 vimala vimala Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda 3 saMkha 56 25 205 195 vedaNa saMkha zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. 126 67 8 157 94 13 159 96 16 188 161 9 204 194 10 / 30 19 22 . 88 saMkha sakha veyaNa SA sakha viharamANa viharamANa viharejjA vihADeMti vihiya vIipasarita vIcI vINa vItiyaMga vItIkkaMta vItIvatittA vIrAsaNiya vIriya vIsattha vuggAhemANa vuggAhemANa 138 71 1 149 86 17 194 171 3 198 182 16 77 44 2 saMkha saMkha 82 47 18 162 105 23 162 102 8 160 97 14 saMkhapAya saMkhapecchA saMkhANa saMkhAdattiya saMkhitta : saMkhiya 20 18. veda 41 20 21 vemANiya 143 74 2 veyaNa 23 15 14 veyaNA veyaNijja 120 64 9 veyaNijja 117 63 25 veyaNijja 176 143 24 veyaNIya 176 140 2 veyAvacca 67 36 15 veyAvacca 169 119 19 veragga 4 1 1 veramaNa 183 155 16 veramaNa 186 160 1 veramaNa 156 93 7 183 155 16 veruliya 186 160 1 velaMbaga 169 119 18 velaMbaga 179 146 18 velaMbapecchA 184 156 7 169 119 19 196 176 2 196 176 3 vesamaNa 149 86 17 vesAsiya 203 192 12 vehANasiga 119 64 12 voccha 162 105 21 saMkiTTha 164 109 1 | saMkula 139 71 145 79 172 120 115 63 119 64 saMgata vuDDha veruliya 14782 5 127 68 12 .180 148 13 23 15 14 94 51 19 33 19 20 108 57 16 vuppAemANa saMgata saMgata saMgaya saMgAmiya saMgovaMga vuppAemANa 8 2 18 162 102 6 vUha saMgha saMgha vesa veviya veubviya veubbiyamIsA veemANa vejayaMta vejayaMtI veDaMtiyapAya 180 148 13 / 94 51 19 / saMghayaNa 125 65 8 saMghayaNa 167 117 saMghayaNa 152 90 saMghayaNa saMghAima saMghAya 78 46 12 | saMjamAsaMjama 73 41 4 147 82. 3 202 185 5 28 19 15 84 47 16 164 109 1. 84 47 16 142 73 3 195 10 veDhima Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. saMdhi sapautta 47 16 195 13 saMvara 19 . 22 saMjAya 148 83 5 saMthAraya 189 162 13 saMlAva 180 148 14 saMjoga 61 28 5 saMdabhANiya 100 52 2 saMlAva 23 15 14 saMjoga 78 46 8 saMdamANiya 161 100 23 saMlAva saMThANa 147 82 2 saMdamANiya 188 161 5 saMlehaNa 182 154 22 saMThANa 192 170 16 saMdamANIya 6 1 saMlehaNA 144 77 18 saMThANa 192 170 16 31 19 saMlehaNA 166 117 14 saMThANa 202 186 7 saMdhivAla 118 63 saMlehaNA 168 117 2 saMThANa 204 194 11 saMdhivAla 25 18 13 saMvaTTeDa 109 59 21 saMThANa saMpautta 176 141 11 / saMvadRttA 109 59 21 saMThANa saMpaogasaMpautta saMvara 138 71 1 saMThANa saMpakkhAla 157 94 saMvara 170 120 16 saMThANamaNitthaMtha saMpaDivajjaMti 102 52 saMvara 189 162 4 saMThANavijaya 74 043 15 saMpatta 166 117 80 46 6 saMThita 194 11 saMpatta 44 21 saMvavahAra 188 161 8 saMThita saMpamajjei 109 59 saMvAha 129 68 14 saMThita saMpamajjettA 109 59 saMvAhaNA 112 63 16 saMThiya 147 82 3 saMparikkhitta 9 3 4 saMvAhiya 112 63 16 saMThiya saMparivuDa 25 18 13 saMvidhuNittA 47 23 6 saMThiya 192 170 saMpalalita 46 23 6 saMvuDDha 181 150 saMThiya 192 170 saMpaliyaMkanisanna 166 117 19 saMvedaNI 77 45 12 saMThiya 28 19 saMpAviukAma 28 19 2 saMsaTThacaraya saMThiya 31 19 saMpAviukAma 44 21 saMsatta 69 37 17 saMDa saMpAviukAma saMsaya 136 71 15 saMDeya saMpiMDita | saMsaya 148 83 4 saMta 111 63 saMpuNNa 176 143 24 saMsAra 205 195 4 saMtharettA 166 117 saMbaMdhi 155 92 4 saMsAra 61 29 saMthAraga 198 180 4 181 150 15 saMsArabhaya 78 46 7 saMthAraga 69 37 saMbhinnasoya saMsAraviussagga 76 44 18 saMthAraya 166 117 14 saMbhogi 71 40 10 | saMsArANuppehA 74 43 19 saMthAraya 172 120 4 | saMmajjia 105 55 21 saMsuddha 140 72 9 52 20 saMbaMdhi Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 % 3D zabda saMharijjamANa saujjoya sauNa saNha sauNaruta sauNi sata sakakkasa sakiriya sakiriya sakoreMTa sakkAra 22 sajja sakkAra sakkArei sakkAreti sakkArettA sakkArettA sakkArettA sakkArehiti zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. 177 144 13 | sacca 56 25 3 saNNAhehi 106 56 14 17 12 8 | saccamaNajoga 197 178 14 |saNNIpaMciMdiya .. 184 156 4 13 6 3 | saccavaijoga 197 179 20 17 12 7 179 146 8 saccaseva saha 204 194 12 . 28 19 16 | saccAmaNajoga 197 178 16 169 118 8. 71 40 19 | saccAmosamaNajoga 197 178 15 satapattahattha 18 12 12 148 84 24 saccAmosamaNajoga 197 178 16 satapAga 111 63 14 40 19 saccAmosavaijoga 197 179 21 satta 202 187 10 65 7 sacchatta 204 193 4 179 145 4 sachatta 108 57 13 satta .99 52 1 sajogi 198 181 sattagharaMtariya 184 158 20 105 54 16 108 57 sattama 156 93 6 44 21 11 sajjiya 115 63 25 / sattamAsiya 51 24 21 105 54 16 sajjihiti 181 150 9 / sattarAiMdiya 51 24 21 180 147 9 sajjIva sattasattamiya 53 24 14 44 21 11 sajjhaya sattasikkhAiya 145 78 180 147 9 sajjhaya satti . 124 64 7 161 100 22 sajjhAya 70 38 2 sattivana 15 9 21 173 123 11 sajjhAya 73 42 sattupakkha 128 68 188 161 5 sadvitaMta 160 97 sattusse ' 179 146 19 saDaMgavi sattuhatthUsseha 28 19 2 30 19 22 saDDha 157 94. 11 160 97 15 saNaMkumAra 176 140 2 satthavAha 118 63 1 161 98 9 saNaMkumAra 203 190 2 satthavAha 25 18 108 57 13 | saNaMkumAra 203 192 10 satthavAha 81 46 19 | saNaMkumAra 88 51 satthavAha 98 52 119 64 11 satthovADiyaga 61 28 3 | saNabaMdhaNa 19 13 sadArasaMtosa 140 72 8 saNicchara 87 50 188 161 15 37 19 2 | saNNAhettA 106 190 163 4 sagaDa sagaDa sagaDa 147 82 2 sagaDavUha sagala sattha sagala sagga saghaMTa saghaMTa sacAmara saNa sacitta 144 77 15 sacca sacca Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 zabda pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. sadda - pRSTha sUtra paM. 24 15 114 63 22 | zabda sabarI sabhiMtara sabhiMtarabAhiriya 134 70 21 samappabha 114 63 20 167 117 22 saddAla 62 30 samaya samaya saddAlabhUsaNa saddita sabhA 131 69 samaya 13 6 137 71 saddaNNaita . sadla saddhi sabhAsA samaMtA 31 19 samarIciya samalaMkarei samalaMkarettA samavasaraNa sama . 114 63 194 171 samAiNNa sannaddha satrahehi sanikAsa sannibha 61 28 4 204 194 13 109 59 22 109 59 22 104 53 4 136 71 13 57 26 61 29 161 98 154 91 8 188 161 samANa sama samANa sannibha samAyAra samAraMbha 6 .1 14 136 71 14 167 117 24 samaikkaMta samaicchamANa | samaiya samaga samacauraMsa samacauraMsa sannimahiyA sannivAiya sannivAiya sanniviTTha sanivesa sannihiya 130 69 194 173 23 126 67 147 82 28 19 samAraMbha samAvaDiya 78 46 68 14 samaTTha 151 89 santrI 2 1 156 8 108 57 14 samaNa 17 12 sapaDAMga sapaDAga sapaDikamma sapaDidaMDa 63 32 116 63 2 samAhaya 78 46 samAhi 189 162 samAhipatta 168 117 samiddha samiddha 21 14 2 samirIya samuiya 116 63 samugga 35 19 15 samuggaya 192 170 22 samugghAta 194 171 1 samugghAta 195 175 21 samugdhAya 192 169 1 samugdhAya 197 177 10 samucchinnakiriya 75 43 7 samudaya 179 145 4 22 sapayara sapAuyAjoga sapAdapIDha samaNa 45 22 9 samaNagapati 37 19 1 samaNagaviMda samaNavara samaNubaddha 115 63 25 samaNovAsaga samaNovAsaya 144 77 samaNovAsaya 170 samaNovAsiyA 144 77 19 samaNNiti 89 51 samatAla 179 146 10 114 63 119 64 sappabha sappi sappi 156 93 49 24 9 2 sapiAsava Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrI aupapAtikasUtram zabda zabda samudda samupajjihiti samuppaNNa samUsiya samogADha 207 195 15 sara sara samosariukAma samosarijjA samohaNaMti samohaya 29 19 sammajjaga sammaTTha pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. | pRSTha sUtra paM. 192 170 15 sayarAha 173 122 8 / salaliya 107 57 10 182 153 12 sayavatta 82 47 16 salaliya 23 15 14 148 83 6 sayasahassa 105 54 15 salaliya 94 51 20 119 64 14 sayasahassapattahatthA 18 12 12 salAga 115 63 26 sayasahassapAga 133 70 22 salila 41 20 22 123 64 6 salomahattha 44 21 12 sallagattaNa 140 72 9 194 171 1 saragata 179 146 10 savaNa 192 169 2 saraNa 27 19 7 savaNayA 41 20 157 94 12 saraNa 44 21 1 savicAri 75 43 6 saraNadaya 26 19 13 savilevaNa 192 170 21 saraNadaya 43 21 23 savvaMga 105 54 16 sarabha 19 13 6 savvaMga 23 15 11 44 21 11 sarasa | savvaMga 91 51 26 105 54 16 sarasi 161 99 16 126 67 5 180 147 9 sarassatI 136 71 15 savva , 136 71 44 21 11 sarahassa 160 97 13 savva 180 147 9 sarAgasaMjama 142 73 2 savva 15 9 22 43 21 sarisaM 173 123 12 savva 17 12 7 savva 179 145 3 5 1 12 sarisa savva 189 163 22 176 141 10 sarisa savva 197 177 11 181 149 6 sarisa savva 198 182 17 181 150 15 sarisa savva 203 192. 13 188 161 6 sarisa savva 204 193 4 21 14 6 sarisava 156 93 10 69 37 15 167 117 21 sabaobhadda 88 51 17 179 146 13 sarIra 176 143 24 savvakAma 191 168 14 181 150 12 sarIra 28 19 18 savvakAmaguNiya 210 195 12 114 63 20 | sarIraviussagga 76 44 16 | savvakkhara 136 71 14 sammANa sammANei sammANeti sammANettA sammANettA sammANettA sammANehiti sayaMsaMbuddhA savva saya sarisa sayagghi sayaNa sayaNa sayaNa sayaNa sayaNa savvao sayaNa sarIra sayaNavihi sayapatta sayabhatti Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 pRSTha sUtra na paM. | paM. zabda | zabda sasi sasi sasi 177 143 2. sAgAra sANukkosayA sAtirega sAdijittae pRSTha sUtra paM. 207 195 19 142 73 2 179 145 1 166 117 8 201 183 1 205 195 3 84 47 21 sasi sasi sAdIya 92 51 155 92 18 4 sAdIya sAdhittA zabda pRSTha sUtra paM. savvakkharasannivAti 58 26 1 savvakhuDDa 192 savvagAta 68 savvaguNa 21 14 2 savvajjuNa . 204 194 11 savvaTThasiddha 191 167 2 savvaTThasiddha 203 192 12 savaNNu 44 21 3 savaNNU 28 19 1 savvato savvatobhaddapaDimA 51 24 18 savvadarisi 28 - 19 savvadarisi 44 21 savvadarisI 41 savvadI savvaddhA . 208 195 savvaphAsavisaha 60 savvabhAva 208 195 sasurakula sassirIya sahasaMbuddha sahasaMbuddha | sahassa sAdheti 115 63 26 sahassa sahassa sAmalayA sAmali | sAmaveda 160 97 12 sAmAiya 144 76 3 sAmAiya ___144 77 17 sAmAiya 71 40 14 sAmANiya sAmitta sAmuccheiya 185 160 23 sArakkhaNANubaMdhi 74 43 / sAraga 160 97 14 sahassapatta 181 150 12 sahassapattahatthA 18 12 12 sahassapAga 111 63 14 sahassarassi 45 22 sahassAra 184 157 sahassAra 203 192 sahassAra 88 51 . 192 savvabhAsA sAraya sahA sahiya 60 27 3 sAi sAima sAima savvabhAsANugAmi 58 savvarAga 191 savvasaMga 191 savvasiNeha 191 168 14 savvAgAsa 209 195 6 savviMdiya 111 63 savviMdiyakAyajoga sabbouya 94. 51 savvosahi 48 24 sasaMbhama 42 21 sasaNaH 35 19 sAima 114 63 sAraya 84 47 sArasa 167 117 8 sAla 172 120 3 sAla 180 147 8 / sAlamaMta 189 162 12 sAli 161 99 16 sAvaga 60 27 2 sAvagadhamma 198 182 19 | sAvajja sAima sAlA sAu sAgara . 156 93 145 78 71 7 6 sAgara sAgAra Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 % pRSTha sUtra paM. | zabda 121 64 16 / sirivaccha 140 72 11 sirivaccha 197 177 10 sirivaccha sirisa 202 185 5 sirI sirIsa 82 47 17 sirIsiva 116 63 105 55 sila 138 71 sila 201 183 siloga zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. 119 64 10 17. 12 88 51 16 95 51 20 94 51 16 15 9 21 sila 188 161 301 82. 47 17 siddha 205 195 siva 180 92 51 siva 179 146 14 114 63 24 128 68 1 22 14 21 28 19 1 sAhu zabda pRSTha sUtra paM. zabda sAvANuggahasamattha 48 24 4 | sikkhita sAvaMta 120 64 13 | sijhaMti sAsaMta 120 64 13 | sijjhai sAsata 201 183 3 sijjhai sAsaya 205 195 5 sijjhamANa sAha 10 5 18 siNAittae sAhaTu 43 21 7 sita sAhappasAha 10 5 15 sitakamala sAhammiya 73 41 3 sitta sAhaya 19 20 siddha sAharijjamANacaraya 66 34 1 | siddha sAharita 102 52 4 / sAhasiya siddhasthiya 189 163 22 siddhavasahi siMgabheda 19 13 2 siddhANa siMgAra 180 148 13 siddhAlaya siMgAra 23 15 13 siddhAlaya siMgAra 94 51 siddhi siMghADaga 105 55 siddhi siMghADaga 127 68 siddhi siMghADaga 131 69 siddhi siMghADaga siddhigai siMghADaga 96 52 siddhigati 58 27 16 siddhimagga siMbhiya 167 117 24 sippiya siMhAsaNa 19 13 7 sira sikkhA 144 76 4 siraya sikkhAkappa 160 97 14 / siraya sikkhAvaIya 99 52 2 | siraya sikkhAvaya 144 77 13 | sirasAvatta siva 142 74 16 206 195 8 143 74 204 193 138 71 5 194 172 21 204 193 2 siva siviya sihaMDi 44 21 14 7 120 64 '10 4 3 10 11 2 sIta 114 28 19 150 89 44 21 sItAtava sItAyava sItobhAsa sImaMkara sImaMdhara sImA siMghANa 21 14 .3 21 14 3 15 sIya 29 19 29 19 sIya 100 52 2 161 100 23 167 117 22 188 161 5 106 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 suti sutisuha pRSTha sUtra paM. 30 19 105 55 22 114 63 22 179 146 8 180 148 12 180 146 1 92 51 16 74 43 16 sIha suttA sIha sIha sukka sukka 60 __ pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. | zabda sIya | sukaya 125 65 4 suNiddha sIyacchAya sukaya 94 51 2 sIla 159 95 2 sukumAla 113 63 1 sIlai 159 96 20 / sukumAla 12 5 1 sutta sIlabbaya 172 120 sukumAla 133 70 22 / sIlavvaya 175 140 19 sukumAla 176 143 24 | | suttakheDDa sIsa 151 90 23 sukumAla 23 15 10 suttaga sIsagapAya 162 105 20 sukumAla suttarui 31 19 23 sukumAla sukka suduttAra suddha sIhanAya . 100 52 suddhahiyaya sIhanikkIliya sukkilla suddhasaNiya sIhanikkIliya 50 sugaMdha suddhodaya sIhapuMchiyAga 152 90 16 | sugaMdha 8 2 17 suniddha sIhalI sugaMdhatella 111 63 14 sunimmala sIhAsaNa sugaMdhavarakusumacunna 131 69 20 sunivesiya sIhAsaNa sugaMdhi 14 7 8 sunnAgAra sIhAsaNa . 42 21 94 51 15 supaDiyANaMda sIhAsaNa 44 21 9 suciNNa 139 71 22 supaDiyANaMda suMdaraMga 177 143 1 succhaya 115 63 26 supaNNatta suMdara sujAta supaNhasAsa sujAta supariNiTThiya suMdara sujAta 15 11 | suppabha suMdara sujAta suppamANa suakkhAya 145 79 sujAta 32 19 17 | suppamANa . 161 98 sujAta 33 19 19 suppasAriya suiruila sujAta suppasUta sukata 134 70 6 suNaha 209 195 10 subaddha * sukaya 123 64 3 / suNiuNa 107 57 8 subaddha zrI aupa. 35 112 63 21 29 19 18 115 63 26 19 sugaMdhi 5 14 saMdara 104 53 187 161 4 189 163 145 79 14 81 46 20 160 97 16 204 194 13 18 13 31 19 23 10 5 21 14 29 19 15 31 19 25 19 15 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 -- pRSTha sUtra | zabda subhaga 24 / suvaNNa 133 70 181 150 suvaNNa subhaga subhagahatthaga subhaddA suvaNNa suvaNNa subhaddA suvaNNa subhaddA 133 70 136 71 145 79 145 79 subhAviya subhAsita subhikkha subhikkha sumahagya sumahura 2 113 63 114 63 13 6 70 40 suvaNNa suvaNNaka suvaNNajutti suvaNNapAga suvayaNa suviNIya suvibhatta suvibhatta suvibhatta suvvata suvvatta saha suya suyanANaviNaya zrI aupapAtikasUtram pRSTha sUtra paM. | zabda pRSTha sUtra paM. 113 63 3 | sussavaNa 29 19 20 134 70 6 sussUsaga , 154 91 6 170 120 17 sussUsaNAviNaya 71 40 2 / 188 161 8 sussUsamANa 102 52 85 48 12 sussUsamANa 132 69 10 99 52 5 sussUsamANa 84 47 204 194 11 sussUsamANI 135 70 179 146 14 sussUsamANI 95 51 179 146 21 suhaMsuheNaM 97 52 22 suhaMsuheNa . 41 13 14 7 suha 5 1 14 suha : 46 23 189 163 21 / 136 71 14 | suhasItala , 117 63 25 187 161 4 | suhAvaha . 204 193 4 | suhuta suhuma 198 182 10 29 19 16 19 17 / suhuma 83 47 107 57 8 / suhumakiriya suhumasaMparAya suhodaya 112 63 21 104 53 177 144 4 32 19 19 123 64 3 31 19 24 187 161 4 / 81 46 19 | sUra suyamuha 61 29 suvvaya suyAga suraiya surabhi surabhi surabhi . . . surabhi 94 51 suramma suramma suramma . . susaMpautta susaMbhAsa susaMvuta susaMhaya susajja 14 7 susamAhiya susamAhiya susANa 88 51 13 susAmaNNaraya 177 143 2 . susiliTTha 15 susiliTTha susIla 95 51 22 | susui . suravadhu 95 51 suravara surUva 23 surUva surUva surUva Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. sUra 23 15 11 sUramaMDala somma sUrima sUriya soya sUla sUlabhinnaga sUlAiyaga seu | seha seukara sejjA sejjA sejjA sejjA sejjA seTThi seTThi seTThi 51 19 seya seya seyavara 203 192 selapatta 124 64 7 selabaMdhaNa 152 90 16 selesi 152 90 sevaNayA sevAlabhakkhi - 21 14 sesa 172 120 4 182 154 24 soMDIra 189 162 13 so'NaMtavagga 198 180 soiMdiya 69 37 18 *sokkha 118 631 sogaMdha 25 18 13 sogaMdhiyahatthaga 46 23 soNaMda 98 52 soNisuttaga sotthiya 82. 47 sotthiya 118 63 sobhagga sobhaNa 98 52 sobhaNa sobhita 129 68 15 sobhiya 125 65 7 sobhiya 204 194 10 soma soma 105 55 19 | somaNasa 150 89 14 | somalesa 208 195 12 56 25 74 43 2 63 32 204 194 157 94 133 70 17 12 6 130 69 15 176 140 2 203 190 1 203 192 88 51 10 pRSTha sUtra paM. zabda 155 92 6 / somAgAra 28 19 18 | somma 39 19 162 105 soya 163 106 10 198 182 14 soyaNayA 69 37 solasabhatta 157 94 sollita 189 162 solliya 73 41 sovatthiya 60 27 4 sovatthiya 209 195 6 sohagga 68 37 sohamma sohamma 181 150 sohamma sohamma 34 19 92 haMsa 119 haMsavadhUya 32 19 haTTha 46 23 5 haDappha 179 145 2 184 156 6 12 5 1 hattha 114 63 22 6 1 14 hattha 177 143 2 95 51 21 hatthamAlaya 88 51 16 / 60 27 2 | hatthi sohi seTThi seDhI 30 19 seDhI 25 18 idi seNAva seNAvai seNAvai seNAvaI seNAvacca 56 25 159 96 117 63 40 20 120 64 151 90 31 19 22 107 57 8 151 90 22 164 111 13 174 137 46 23 hattha / seta hattha. EE hatthi 92 51 131 69 162 101 18 3 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrI aupapAtikasUtram zabda pRSTha sUtra paM. zabda pRSTha sUtra paM. zabda paM. hasaMta 157 94 105 55 pRSTha sUtra 188 161 47 23 8 7 hasita hatthitAvasa hatthirayaNa hatthirayaNa hatthirayaNa 179 144 hasiya hasiya 111 62 4 100 52 hassa 120 64 13 . hiraNa 180 148 hiraNNa hiraNNajutti 94 5 | hiraNNapAga 198 182 206 195 7 hIlaNA 121 64 14 huMbauTTha 163 108 18 huDukka 42 21 hINa hassa 179 146 21 206 195 8 182 154 25 157 94 11 126 67 8 131 69 hAyaNa hAra RREE hutAsaNa huyavaha hayalakkhaNa huyavaha huyavaha hulita harita haritamaMta haritobhAsa harimelA heTThA hemaMtiya hema hariya 162 105 204 194 125 65 17 12 61 28 - 114 63 . 123 64 21 5 179 146 10 4 hAra 10 4 1 hArapuDagapAya 121 64 14 hAravaNNa 11 5 16 hArotthaya 162 103 11 hAlida 174 135 2 hAsa 10 4 3 hAsaka 92 51 19 hiMsappayANa 95 51 22 hiMsANubaMdhi 2 1 2 hiyaya hiyaya 193 170 1 / | hiyaya 10 6 hema-jAla 89 51 12 120 hariya hariya hariyacchAya harisa harisiya hala haladhara hemajAla hesiya . 92 51 15 123 64 2 131 69 18 157 94 10 2 1 1 174 136 16 hemavaya 74 43 3 / 130 69 14 | hottiya hotthA 40 20 3 hala havva Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 [* vizvabhAratI (sAnu) dvA2prazita ' suttA''saMpA64Iya'mAthI mau5pAti sUtra' jovAno nirdeza bhagavatIsUtra vageremAM karavAmAM Avyo che te ahIM sAbhAra rajU karIe chIe.] bhagavatI sUtra 7/175 evaM jahA ovavAie jAva 7176 evaM jahA uvavAie (do bAra) 7/196 jahA kUNio jAva pAyacchitte 9 / 157 "jahA ovavAie jAva egaabhimuhe|" "evaM jahA ovavAie jAva tivihaae"| 9 / 158 "jahA ovavAie jAva stthvaah"| "jahA ovavAie jAva khttiykuNddggaame"| . 9 / 162 ovavAie parisA vaNNao tahA bhANiyavvaM / 9 / 204 "jahA ovavAie jAva gagaNatalamaNulihaMtI" / "evaM jahA ovavAie taheva bhaanniyvvN"| 9/204 jahA ovavAie jAva mahApurisa 9 / 208 jahA ovavAie jAva abhinaMdatA 9 / 209 evaM jahA ovavAie kUNio jAva niggacchai 11 / 59 . jahA ovavAie jahA ovavAie kUNiyassa jahA ovavAie jAva gahaNayAe 11 / 88, 198 evaM jaheva ovavAie taheva 11 / 138 jahA ovavAie taheva aTTaNasAlA taheva majjaNaghare 11 / 154 evaM jahA daDhapaiNNassa 111156 evaM jahA daDhapaiNNe 11 / 159 jahA ovavAie 11 / 169 jahA ammaDo jAva baMbhaloe / 11 / 61 11 / 85 1. AmAM sUtranA kramAMka jaina vizvabhAratI prakAzita aMgasuttANi mujabanA che. TIkAnA patra kramAMko Agamodaya samiti vagere saMskaraNanA che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrI aupapAtikasUtram 12 / 32 13 / 107 14|107 14|110 15 / 186 15 / 189 25/569 25/570 25 / 571 evaM jahA kUNio taheva savva jahA kUNio ovavAie jAva pajjuvAsai evaM jahA ovavAie jAva ArAhagA evaM jahA ovavAie ammaDassa vattavvayA evaM jahA ovavAie daDhappaiNNavattavvayA evaM jahA ovavAie jAva savvadukkhANamaMtaM jahA ovavAie jAva suddhesaNie jahA ovavAie jAva lUhAhAre jahA ovavAie jAva savvagAya patra 318 bhagavatI sUtra vRtti patra 7 aupapAtikAt savyAkhyAno'tra dRzyaH / patra 11. aupapAtikavadvAcyA patra 317 "evaM jahA uvavAie" tti tatra cedaM sUtramevam "evaM jahA uvavAie jAva" ityanenedaM sUcitam / 319 "jahA ceva uvavAie" tti tatra caivamidaM sUtram patra 462 "jahA uvavAie" tti tatra cedaM satramevaM lezataH patra 463 "jahA uvavAie" tti tadeva lezato darzyate patra 463 "evaM jahA uvavAie" tatra caitadevaM sUtram patra 463 "jahA uvavAie" tti cedamevaM sUtram patra 463 "jahA uvavAie parisAvannao" tti yathA kauNikasyaupapAtike patra 476 "jahA uvavAie" tti evaM caitattatra patra 479 "jahA uvavAie" tti anena yatsUcitaM tadidam patra 481 "jahA uvavAie" tti karaNAdidaM dRzyam patra 482 "evaM jahA uvavAie" tti anena yatsUcitaM tadidam patra 519 "jahA uvavAie" ityetasmAdatidezAdidaM dRzyam patra 520 "evaM jahA uvavAie" ityetatkaraNAdidaM dRzyam patra 521 "evaM jaheve" tyAdi "evam" anaMtaradarzitenAbhilApena yathaupapAtike siddhAnadhikRtya saMhananAdyuktaM tathaivehApi patra 521 vAkyapaddhatiraupapAtikaprasiddhA'dhyetA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 279 patra 542 . "jahA uvavAie taheva aTTaNasAlA taheva majjaNaghare" tti yathaupapAtike'TTaNasAlA vyatikaro...... patra 545 "jahA daDhapainne" tti yathaupapAtike dRDhapratijJo'dhItastathA'yaM vaktavyaH taccaivam patra 545 "evaM jahA daDhapainno" ityanena yatsUcitaM tadevaM dRzyam patra 548 "jahA uvavAie" ityanenayatsUcitam patra 549 "jahA ammaDo" tti yathaupapAtike ammaDo'dhItastathA'yamiha vAcyaH patra 563 "evaM jahA uvavAie jAva ArAhaga" tti iha yAvatkaraNAdidamarthato lezena dRzyam "evaM jahe" tyAdinA yatsUcitam patra 696 "evaM jahA uvavAie" ityAdi bhAvitamevAmmaDaparivrAjakakathAnaka iti / patra 924 "jahA uvavAie" tti anenedaM sUcitam patra 924 "jahA uvavAie" tti anenedaM sUcitam patra 924 "jahA uvavAie" tti anenedaM sUcitam patra 563 jJAtA0vRtti patra 2 varNakagranthotrAvasare vAcyaHvipAka sUtra 1 / 1 / 70 jahA daDhapaiNNe 2 / 1 / 36 jahA daDhapaiNNe 2 / 10 / 1 jahA daDhapaiNNe rAjapraznIya sUtra sU0 3, 4 asoyavarapAyave puDhavisilApaTTae vattavvayA ovavAiyagameNaM neyA sU0 688 egadisAe jahA uvavAie jAva appegatiyA rAjapraznIyasUtra vRtti pR03 sampratyasyA nagaryA varNakamAha- (yahAM aupapAtika kA ullekha nahIM) yAvacchabdakaraNAt "saddie kittie nAe sacchatte" ityAdyaupapAtikagranthaprasiddhavarNakaparigrahaH pR010 azokavarapAdapasya pRthivIzilApaTTakasya ca vaktavyatA aupapAtikagranthAnusAreNa jnyeyaa| yAvacchabdakaraNAdrAjavarNako devIvarNakaH samavasaraNaM caupapAtikAnusAreNa tAvadvaktavyaM yAvatsamavasaraNaM samAptama pR08 1027 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 pR0 30 pR039 zrI aupapAtikasUtram yAvacchabdakaraNAt "Aikare titthagare" ityAdikaH samastopi aupapAtikagranthaprasiddho bhagavatadvarNako vAcyaH, sa cAtigarIyAniti na likhyate, kevalamaupapAtikagranthAdavaseyaH bahave uggA bhogA ityAdyaupapAtikagranthoktaM sarvamavasAtavyaM yAvat samagrApi rAjaprabhRtikA pariSatparyupAsInA avatiSThate "evaM jahA uvavAie tahA bhANiyavvaM" iti evaM yathA aupapAtike granthe tathA vaktavyam / tacca evaM ityAdirUpA dharmakathA aupapAtikagranthAdavaseyA pR0116 pR0 288 jambudvIpa prajJapti 2 / 65 evaM jAva Niggacchai jahA ovavAie jAva AulabolabahulaM 2 / 83 evaM jahA ovavAie sacceva aNagAravaNNao jAva uTuMjANU 3 / 178 evaM ovavAiyagameNaM jAva tassa jambudvIpa prajJapti zAntyAcAryavRtti zA0vR0 patra 14 "vaNNao" tti RddhastimitasamRddhA ityAdi aupapAtikopAGgaprasiddhaH samastopi varNako draSTavyaH cirAtItamityAdivarNakastatparikSepi vanakhaNDavarNakasahitaaupapAtikato'vaseyaH "vaNNao" tti atra rAjJo "mahayAhimavantamahante" tyAdiko rAzyAzca "sukumAlapANipAye" tyAdiko varNakaH prathamopAGgaprasiddho'bhidhAtavyaH yathA ca samavasaraNavarNakaM tathaupapAtikagranthAdavaseyaM "tae NaM mihilAe NayarIe siMghADage" tyAdikaM "jAva" paMjaliuDA pajjuvAsaMtI ti paryantamaupapAtikagatamavagantavyam........... evopAGgAdavagantavyamiti zA0vR0 patra 143 "yathaupapAtike" evaM yathA prathamopAGge..........nipAtaH, aupapAtikagamazcAyaM zA0vR0 patra 154 yathaupapAtike sarvo'NagAravarNakastathA'trApi vAcyaH zA0vR0 patra 155 kiyadyAvadityAha-UrdhvajAnunI yeSAM te UrdhvajAnavaH.........atra yAvatpadasaMgrAhyaH "appegaiyA domAsaparivAyA" ityAdika: aupapAtikagrantho vistarabhayAnna likhita ityavaseyam zA0vR0 patra 264 evamuktakrameNa aupapAtikagamena-prathamopAGgagatapAThena tAvad vaktavyaM yAvattasya rAjJaH purato mahAravAH zA0vR0 patra 325 vRkSavarNanaM prathamopAGgato 'vaseyam Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 281 sUrya prajJaptivRtti patra 2 yAvacchabdenaupapAtikagranthapratipAditaH samastopi varNakaH AinnajaNasamUhA ityAdiko draSTavyaH patra 2 tasyApi caityasya varNako vaktavyaH sa caupapAtikagranthAdavaseyaH patra 2 tasya rAjJaH tasyAzca devyA aupapAtikagranthokto varNako'bhidhAtavyaH patra 2 samavasaraNavarNanaM ca bhagavata aupapAtikagranthAdavaseyam patra 3. "bahave uggA bhogA" ityAdyaupapAtikagranthoktam patra 3 atra yAvacchabdAdidamaupapAtikagranthoktaM draSTavyam caMdraprajJapti hastalikhita vRtti patra 5 aupapAtikagranthaprasiddhaH samastopi varNako draSTavyaH sa ca granthagauravabhayAnnalikhyate kevalaM tata evaupapAtikAdavaseyaH patra 5 aupapAtikagranthokto veditavyaH patra 5 tasya rAjJastasyAzca devyA aupapAtikagranthoktovarNako'bhidhAtavyaH patra 5 samavasaraNavarNanaM ca bhagavata aupapAtikagranthAdavaseyam patra 6 "bahave uggA bhogA". ityAdyaupapAtikagranthoktaM sarvamavaseyam uvaMgA 1 / 141 2 / 13 jahA daDhapaiNNo jahA daDhapaiNNo dasAo / 10 / 2 rAyavaNNao evaM jahA ovavAtie jAva cellnnaae10|14-19 sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM uvavAiyagameNaM neyavvaM jAva pajjuvAsai dasA. hasta. vRtti vRtti patra 11 da05/5 ha0vR0 patra 11 d05|6 vR0 patra 11 d010|2 ha0vR0 patra 25 zrI aupa. 36 aupapAtikagranthapratipAditaH samastopi varNako vAcyaH sa ceha graMthagauravabhayAnna likhyate kevalaM tata evaupapAtikAdavaseyaH / dasA. 5 / 4 caityavarNako bhaNitavyaH sopyaupapAtikagranthAdavaseyaH aupapAtikoktaM pAThasiddhaM sarvamavaseyaM.......... "tasya varNako yathA aupapAtikanAmni granthe'bhihitastathA" Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrI aupapAtikasUtram d010|2 ha0vR0 patra 25 vistaravyAkhyA tUpapAtikAnusAreNa vAcyAda0 10 / 3 ha0vR0 patra 25 AdikaraH yAvatkaraNAt......samasto aupapAtikagranthaprasiddho....... kevalamaupapAtikagraMthAdavaseyaHda0 106 ha0vR0 patra 26 . jAvati yAvatkaraNAt jaNavUhe i vA.......uggA bhogA ityAdyaupapAtikagranthoktamda0 10 / 14-19 ha010 patra 28 uvavAtiyagameNIti aupapAtikagraMthoktakauNikavaMdanagamanaprakAreNAyamapi nirgataH da0 10 / 21 ha0vR0 patra 29 ihAvasare dharmakathA aupapAtikoktA bhaNitavyA rAja pra. jaMbu. sU036 anya AgamoM meM ovAiyaM ke sUtraHaupapAtika sUtra ___ bhagavatI sUtra sU0 32 25 / 559-563 sU0 33 25/564-568 25576-579 25/582-598 sU0 43 25/600-612 25 / 613-618 9 / 204 sU065 sU066 sU0 44 sU064 sU0 49-55 3 / 178 3 / 180 3 / 179 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pariziSTa-3 zabdAntara aura rUpAntara vyAkaraNa aura ArSa-prayoga-siddha zabdAntara evaM rUpAntara bhASA-zAstrIya adhyayana kI dRSTi se mahattvapUrNa haiM / isalie unheM pAThAntara se pRthak rakhA hai| sUtra 1 kukkuDa - kuMkaDa . (kha) sUtra 19 degccharudeg degtharudeg (vR) " 1 degmusuMDhideg musaMDhideg (ka, kha) " 19 gupphe gophe. (ga) 1 degvaMka degvakka " 19 degvIDheNaM . 0pIDheNaM (ka, kha) " 1 bhatta deghatta (ka) 21 jayA jadA degkIlA degkhIlA (ka, kha) 26 AyAvAyA AdAvAyA (ga) 1 turagadeg degturaMga (ka) " 26 paravAyA paravAdA (ga) 1 darisaNijjA darisaNIyA (ka, kha) / " 31 omoyariyA avamoyariyA kAlAgaru (ka) " 32 bArasabhatte bArasamabhatte 2 degkahagadeg degkahaka (ka, kha, ga) | bArasamebhatte (ga) 4 degnikuraMbabhUe degNiuraMbabhUe " 32 cauddasa coddasamadeg (ka, kha) (ka, kha) coddasamedeg 5 gulaiya guluiya (ka) " 32 solasa solasama (ka, kha) 6 abhitara abbhaMtara solasame bAhira bahira . " 32 caumAsie caummAsie 9 NIvehiM Nitehi " 33 degbhoitti bhoItti " 13 haladhara deghalahara " 34 davvAbhi davvabhi (ka) 19 deghaNue " 40 eMtassa . iMtassa (ga) 19 bhuyagIsara bhuyaIsara " 43 degpautte degpajutte (ga) " 19 akaraMDuyadeg akaraMduyadeg (ka, kha) |" 43 usaNNa. osaNNa (ka, ga) kAlAguru (ka) 1 vArasANajjA darasaNijjA (ga) / (kha) (vA (ka) 1. v saM425nA 'saMpAdaDIyamAthI sAmAra mA pariziSTa sahI apAya che. ka, kha, ga vagere. v saMskaraNamAM upayukta kAgaLanI hastalikhita pratonA saMketa che. vR = aupapAtikavRtti samajavuM. prastuta saMskaraNanA pAThamAM kyAMka pheraphAra paNa saMbhave che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrI aupapAtikasUtram sUtra 43 degrUI ruyI (ga) sUtra 64 sakhikhiNIdeg degsakiMkiNI (ka) " 44 darisaNAvaraNijja daMsaNAvaraNIya (kha) " 67 degmuiMga mudaMgadeg (ga) 46 degvIcI degvItI " 68 bhaTTittaM bhaTTattaM (ka) 46 toyapaTuM toyavaTuM (ka) 71 degkoMca degkuMca (ga, vR) 49 degvaNNiyadeg degpaNNiyadeg . (ga) " 82 vaira vajja (kha) " 50 vihassatI vahassatI 82 degNighasa degnikasa 51 degtirIDadhArI kirIDadhArI 86 veyaNijjaM vedaNijja (ka, ga) 52 mahapphalaM sejje " 90 se je mahAphalaM (ka, kha, ga) (ka, kha) " 92 se jAo sejjAo 52 gayagayA gatagatA (ka) " 92 deguriyAo ___ degpuriyAo 52 paccoruhaMti paccorubhaMti (ga) " 95 kukkuiyA kokuiyA (kha, ga) 58 pADiyakkapADiyakkAI pADiekkapADiekkAI (kha) 977 degahavvaNa athavvaNadeg (ka, kha, ga) " 59 paoya-laTThi patoda-laTThi 105 alAu lAudeg . payotta-ladi 117 carimehi caramehi (ka) " 63 abhigehiM abbhaMgehiM (ka) " 158degveMTiyA degvaMTiyA " 63 degmisimisaMtadeg degmisamisaMtadeg (ga) 159 bhUideg bhUIdeg . (ka, kha, ga) " 63 degsusiliTTha susaliTTha / (ka, ga) " 164 aNagArA . aNakArA (ka, ga) " 63 degvIiyaMge vIjiyaMge (ka) | " 170 tellA tilladeg, tela, (ka, kha) " 64 kUvaggAhA kUtuyaggAhA (ga) 175 vaya vaideg (ka, kha, ga) 64 degturagANaM . degturaMgANaM (ka) " 195 gA.1 paiTThiyA pattiTTiyA (ka, kha) noTa-laTi (ka) (kha) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 avataraNasUciH vizeSanAmasUcizca pRSTha paMkti naM. avataraNa avataraNa pRSTha paMkti naM. 37 40 44 13 / 21 22 138 138 139 140 149 17 23 1 6 49 20 156 157 164 164 199 199 15 17 7 8 199 200 evamegesiM no nAyaM bhavai dehaM vimalasuyaMdhaM vaktA harSabhayAdi vittI u suvaNNassA . eyaM ceva pamANaM nandIzvarAkhyaM egAtI paMcaMte egAI sattA paDivajjai eyAo kaMse 1 saMkhe 2 jIve kuMjara 12 vasahe 13 sIhe . juSI prItisevanayo sajjhAyajhANatava ASoDazAdbhavedbAlo cUDAmaNiphaNivajje bhavaNavaNajoisohaMmI kaNagattayarattAbhA hAvo mukhavikAraH hastapAdAGgavinyAso sthAnA''sana-gamanAnAM syAtsambhASaNamAlApa: kRSNAdidravyasA khida dainye asi-laddhikuMta-cAve daMDI muMDI sihaMDI gAyaMtA vAyaMtA bhaMbhA 1 mauMda 2 maddala rasorlasau(zau) mAgadhyA saMsarati badhyate mucyate nAbhuktaM kSIyate kameM pratyakSapramANasya bhrAntatvAt bhasmIbhUtasya zAntasya sattavihabaMdhagA hoti gAvIhi samaM niggama aviruddho viNayakaro do asaIo pasaI caupatthamADhayaM taha pajjattamettasanissa tadasaMkhaguNavihINaM hassakkharAI majjheNa tadasaMkhejjaguNAe savvaM khavei taM puNa maNuyagaijAitasa saMbhavao jiNanAmaM rAgAdivAsanAmuktaM guNasattvAntarajJAnA aNimAdyaSTavidhaM se hu cAitti vuccaI uccattaM ceva kula 0 kUrmAputreNa 0 nAmakoSe 0 marudevI 0 marudevI 0 lokAyata 0 sAGkhya 0 RSabhasvAmi 200 200 200 201 1 201 12 201 15 205 23 207 1 202 13 113 17 206 22 207 5 138 15 138 17 202 12 121 121 121 123 137 8 10 12 10 18 cihnaGkitAni vizeSanAmAni iti jJeyam / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrI aupapAtikasUtram 30/ 80/ (zrI mahAvIra jaina vidyAlaya - jaina Agama graMthamAlA) grathAMka 1 naMdisUttaM aNuogadvArAI saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI 40/ grathAMka 2 (1) AcArAMga sUtra saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 40/ grathAMka 2 (2) sUyagaDAMga sUtra saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 40/grathAMka 3 ThANAMga sUtra : samavAyAMga sUtra saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 120/ grathAMka 4 (1) viyAhapaNNatti sUtra : bhAga-1 saMpAdaka : paMDita becaradAsa jIvarAja dozI 40/ grathAMka 4 (2) viyAhapaNNatti sUtra : bhAga-2 saMpAdaka : paMDita becaradAsa jIvarAja dozI 40/ grathAMka 4 (3) viyAhapaNNatti sUtra : bhAga-3 saMpAdaka : paMDita becaradAsa jIvarAja dozI 50/ grathAMka 9 (1) pannavaNA sUtra : bhAga - 1 saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI grathAMka 9 (2) pannavaNA sUtra : bhAga - 2 saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI 30/ grathAMka 15 dasaveyAliya sUtra, uttarajjhayaNNAi, saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI 50/ Avassaya sUtra grathAMka 17 (1) pannavaNA sUtra : bhA-1 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI grathAMka 17 (2) pannavaNA sUtra : bhA-2 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI 80/ grathAMka 17 (3) pannavaNA sUtra : bhA-3 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI puNyavijayajI 60/ grathAMka 5 NAyAdhammakahAo : saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 125/ grathAMka 18 (1) anuyogadvAra sUtra : bhA-1 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 450/ grathAMka 18 (2) anuyogadvAra sUtra : bhA-2 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijathajI 450/ grathAMka 19 (1) zrI sthAnAMga sUtra : bhA-1 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 550/ grathAMka 19 (2) zrI sthAnAMga sUtra : bhA-2 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 550/ grathAMka 19 (3) zrI sthAnAMga sUtra : bhA-3 TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 550/ grathAMka 20 (1) zrI samavAyAMga sUtra TIkAsaha saMpAdaka : munizrI jambUvijayajI 450/ (prAptisthAna 1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dUsare mAle, zrI kacchI vizA osavAla jaina mahAjana vADI, 99/101, kezavajI nAyaka roDa, cIMca baMdara, muMbaI-400009 2) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pAlaDI, basa sTenDa pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna graMtho maLyA pachI paNa eno upayoga kema karavo, e mATe khUba dhIraja ane UMDA tathA vizALa anubhavanI jarUra paDe che. hastalikhita graMthomAM AdithI saLaMga lakhANa ja hoya che. judA judA peregrApha jevuM kaMI hotuM ja nathI. sAmAnya rIte padaccheda tathA alpa virAma Adi virAma cihno paNa hotA nathI. koIka graMthamAM A badhuM hoya, to te paNa tenI rIte hoya che. ethI bahu khyAla AvI zake nahi. vaLI pahelAM paDimAtrA (pRSThamAtrA)mAM graMtho lakhAtA hatA. eTale paDimAtrA vAMcavAmAM bhUlo thatI hatI. ethI lahiyAo lakhavAmAM bhUlo karI besatA. eTale hastalikhitamAMthI mudraNa yuga zarU thayo, tyAre aneka padone kyAM chUTA pADavAM tathA kyA kyA alpavirAma Adi virAma cihno mUkavAM, e moTo vikaTa prazna hato. te samayanA saMpAdaka-saMzodhakone keTalo bauddhika tathA zArIrika zrama paDyo haze, tenI ApaNe kalpanA paNa karI zakIe nahi, AvA apramatta jJAnayogI mahApuruSoe karelI zrutasevAnA ApaNe sau RNI chIe. pUrvanA mahApuruSono ghaNo prayatna hovA chatAM nAnI moTI bhUlo rahI javI te svAbhAvika che ane saMtavya che. punarmudraNa karanArAone have A bhUlo sudhArI levI joIe. udAharaNa tarIke Agamodaya samitithI prakAzita saTIka samavAyAMgamAM AvA aneka pAThabhedo zrI puNyavijayajI mahArAje noMdhelA che. AjathI trIsa varSa pUrve dhAmA (zaMkhezvarajI tIrtha pAse jhIMjhuvADA pAsenuM gAma)mAM A. zrI vijaya kalApUrNasUrijI ma. vagere ame paMdara jeTalA sAdhuo puNyavijayajI mahArAje noMdhelA pAThabhedovALI pratine AdhAre jyAre vAMcana karatA hatA, tyAre chaso-sAtaso jeTalA zuddhapATho amane emAM maLyA hatA. samavAyAMga-sUtramAM pAMtrIsamAM sthAnakamAM satyavacananA (tIrthakaronI vANInA) atizayo varNavelA che. emAM 27-28mAM atizayamAM ''madbhatatvam gativitnavatatva 2 pratItam '' Avo pATha che. kharekhara prAcIna hastalikhitamAM 'Du' nA sthAne 'Tu' ja che, paNa lipino maroDa barAbara na samajavAthI DuM' vAMcavAnI bhUlanuM ja A pariNAma che. A bhUla varSothI cAlyA ja kare che ahIM DUta nahi, paNa dUta sAco pATha che. eTale tIrthaMkara paramAtmAnI vANI pradyuta = jaldI jaldI nahi temaja tivatnazcita nahi, A eno sAco artha che. vikrama saM. 206 1mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayathI prakAzita thayelA saTIka samavAyAMga sUtramAM AvA aneka pATho sudhArI levAmAM AvyA che. (kalyANa : varSIka 6 6 aMka-8, navembara, 2009) mAMthI sAbhAra Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAgITIkAkRd AcAryapravaraznIabhayadevasUrivihitavRttisahitam sthavirabhagavantaracitam uvavAisuttaM AcArya vijaba municandrasUriH prakAzakaH zrI mahAvIra jaina vidyAlaya KIRIT GRAPHICS - 0B898490091