Book Title: Sindur Prakar
Author(s): 
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022132/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAWoloricoloiselsotricollasoolcolololcofoolsolates zrI jinAyanamaH zrI somaprajAcArya viracita zrI siMdUra prakara SEAROGYOHOGYOn@GOOGYOOOOOOOOGycy@oferoyOTOGyayorycyoobyeayory@aeoyoGyooyeserve A graMtha mUla, TIkA, nASA, bAlAvabodha ane kathA sahita be. tene yathAmati saMsodhana karAvIne, zrAvaka, nImasiMha mANakeM zrI mohamayI pattana madhye nirNayasAgara chApakhAnAmAM chapAvI prasiddha karmo ke. saMvat 1958.si ARTH ORDYOOOOOGHAR vaizAkha zuddhi vayovAraRecogencyceo@ecoYOTATEMENT IN NEPAL Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. " "" siMdUra prakara yA apUrva graMthamAM tenA karttA zrI zomaprajAcArya mahArAje nIti Adi viSayonuM yathAtathya evaM to nirUpaNa kareluM ve ke, te vAMcaka varganA hRdayamAM vAMcavAnI sArtheja niti vigerenI sajADa bApa besADI de be. yA alaukIka graMtha prathama zeTha jImasI jAie " jainakathA ratnakoSa nA " prathama jAgamAM bapAvela hato. te graMthanI tamAma prato tharahI be. teja yA graMthanI mahatvattA darzAvI thApe be. temaja tena mAMgaNI gheNe sthalethI thAya be tethI amoe A " siMdUra prakara " graMtha mUla, TIkA, jASA bAlAvabodhAne tamAma kathA sahita jUdo bapAvyo be. graMtha vAMcyA pI te pharI pharI vAMcavA mana thAya be. matalaba temAM samAvela viSaya dharmopayogI hovAnI sAthai saMsAra vyavahArIpayogI paNa hovAthI e graMtha kaMThAgre yatAM alabhya lAbha ApavA paripUrNa sama be. vAMcanAra sAhebone teMmAM nirupaNa karelI bAbata piage vAja svarupe pariNamyA rahe nahIM evI e graMthakAranI camatkRti be, ghane tethI temAMnA viSayo Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. hRdayamA praveza thavAnI sAthe tevI rItanI pravRti zra. vasya niHsaMdeha thava zake ema kahI zakAya tema . jethI vItarAga paramAtmAnI naktimAM lIna thai zrA asAra saMsArasamaja tarI pAra paDavAne samartha thavAya be ane tethI yA graMtha eka naukA samAna . zrA graMthano jema jema vizeSa jaina nA lAjale tevI mArI jIjJAsA hovAthI phakta thA ekaloja graMtha jUdo prasiddha karyo . A graMtha upAvavAmAM dRSTI doSathI agara matimaMdatAne lIdhe kAMpaNa nyUnAdhika vacana sijhAMta virupha lakhAyuM hoya te mIthyA puSkRta ho, ane tevI koi nUla hoya to te vAMcanAra zrIsaMghe sudhArI vAMcavA kRpA karavI. upAyA par3I zramArA jovAmAM je koz nUlo zrAvI te saMbaMdhI zuddhipatra zrA graMthane beDe dAkhala karyu te mujaba prathama sudhArI laza vAMcavA prayatna karazo evI zrAzA . muMba. tA. 10 mI me.) lAM. zrAvaka, zane 102 nImasiMha mANekanA J kArya pravartako. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya pustakasyAnukramaNikA. siMdUraprakarAkhyagraMthanI anukramaNikA. kramAMka. viSaya. pRSThAMka. 1 maMgalAcaraNa tathA sAMjavanArAne AzIravAda. 1 2 bIjA kAvyamAM sajanapuruSopratye graMthakartAnI vijJapti. 5 3 trIjA kAvyamAM AgamAnusAreM javyajanane hitopadeza. 7 4 dharmane viSepramAda na karavA AzrayI lalitAMga kumaranIkathA11 5 cothA kAvyamAM manuSyanavarnu purkhanapaNuM vakhANyu . 33 6 manuSyanavanA purkhalapaNAviSe daza dRSTAMtanI daza kathA. 36 7 pAMcamA kAvyamAM manuSyajavano sarvotkRSTa jaya kahyo .64 bama kAvyamAMsaMsAranA viSayamATeM dharmano tyAga karanAramU.67 e mUDha amUDha upara zazI ane sUra be lADanI kathA. 70 10 sAtamA kAvyamAM manuSyajanmanu tathA dharmasAmagrImuMpurkha. 73 11 AThamA kAvyamAMe graMthamAM kahelA upadezanAMdhAro kahyAM75 12 navamAthI bAramA zlokamAMzrItIrthakaranI naktinuM varNana 7e 13 teramAthI zolamA zlokomA gurunI naktinuM varNana je. e 14 kubodhanA vidalana karanAra zrIguru nete upara sUryAjadevanI.ena 15 gurusevA karanAra upara zrIgautamasvAmInI kathA. 10e 16 sattaramAthI vIzamA zlokomA jinamata tathA siddhAMtamA.111 17 siddhAMtazravaNa upara rohiNIyA coranI kathA. .... 115 10 ekavIzathI covIzamA kAvya paryatasaMghano mahimA kahyo.132 1e zrIsaMghamahimA upara jaratacakravartInI kathA. .... 150 20 paccIzathI abhAvIzamA zlokamAM hiMsAno niSedha kahyo.147 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. 21 jIvadayAnI upara dAmanakanI kathA kahI je. .... 157 22 uMgaNatrIzathIbatrIzamAzlokomAMsAcuMbolavAnopranAva.164 23 satyavacana upara vasurAjAnI kathA kahI . .... 175 24 tetrIzathI utrIzamA zlokamAMzradattAdAnavrata svarUpale.100 25 zradattavrata upara nAgadattanI kathA. .... .... 177 26 sADatrIzathI cAlIzamA zlokomAM brahmacaryanuM svarUpa. 191 27 ekatAlIzathI cummAlIzamA zlokaparyaMta parigrahanAdoSa201 27 parigraha viSe mammaNazeunI kathA. .... .... 215 zae pIstAlIzathI uMgaNapaJcAzamA kAvyamAMkrodhano jaya .215 30 krodha tyAganI upara gajasukumAranI kathA. .... 225 31 gaNapaccAsathI trepanamA kAvyomA mAnanA doSa kahyA. 226 35 mAnanA tyAga upara naMdISeNanI kathA. .... .... 235 33 trepanathI upannamA kAvyomA mAyAno tyAga kahyo be. 237 35 sattAvannathI zAumA kAvyasudhI lojano tyAga kahyo. 243 35 lojanI upara sAgarazeunI kathA kahI be. .... 253 36 ekazarathIcozamA kAvyomAMsaujanyatA rAkhavAno upa.257 37 saujanya upara vikramarAjAnI kathA kahI . .... 266 37 pAMsapathI aDazamA kAvyomAMguNIjananA saMganuMvarNana.275 3e sArA narasAnI saMgata upara be popaTanI kathA. .... 205 40 uMgaNoterathI bahoMteramA kAvyasudhI ijiyajayano upadezazna 41 iMjiyadamana upara sAtyakInI kathA. .... .... 296 45 trahoMterathI hoMteramA kAvyasudhIladamIno svajAva ka. 302 43 ladamInI caMcalatA viSe suMdararAjAnI kathA. .... 312 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 anukramaNikA. 322 .... 44 satyoterathI eMzImA kAvyomAM dAnano upadeza be. 313 45 dAna pUjA viSe amarasena vIrasenanI kathA. 46 ekAzI thI corAzImA kAvyomAM tapano upadeza be. 332 47 tapa upara vasudevanA jIva naMdISeNanI kathA. 342 353 ... 40 paJcAzI mAthI ghAzI mAM kAvyomAM zubhabhAvano upadeza. 343 4 nevyAzIthI bANumA kAvyomAM vairAgya darzAvyo ve. 50 vairAgyanI upara sanatkumAranI kathA kahI be. . 361 21 trANuthI aNumA kAvyasudhI sAmAnya upadeza be. 370 22 navANumA kAvyamAM graMthanuM samarthana kara be 382 23 somA kAvyamAM prazasti karIne graMtha samApta karayo ve. 303 .... Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMnu. lITI. 12-18 25- e 37-19 57 - 1. 14- 5 82-12 83-10 83--16- GU--5-6- -- e11- 6- e3- e3-20 1-18 e - 1. 104-10 118 12- 5 13- 4 --- 150-14 160-11 167-14 zuddhipatra. azuddha. vratarucau pIThage prasannapaNe ASo ( uSalaM ke0 ) puSyoyeM ta jA pUjA batA bato ( sAmrAjya ke 0 ) ( sAmrAjya ke0 ) zrathAta vadhyamukteti yatpuNyamutpadyate jAnae dharmadha kAtho'priyopi zuddha. vratarucau zrApata vala 1 satpArciryada sAgarapotAnA prajAtajavanaM dIge pratunnapaNe Apo ( upalaM ke0 ) puSpoyeM ti arthAta vadhamukteti yatpuSyamutpadyate jAnae dharmAdhama kAthospriyospi apata valI satpAcciryadi sAgarapotanA prajAvajavanaM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puraSane zuktimanI 171-3171-12173- e175-- - 175-20195-3206-6207-320e-1e21-15zae-15 e-10233-12230- 4260-14305-16303-- - 315-11310-1361-15- zuddhipatra. (apatyaya ke0) (apratyaya ke0) Asatya asatya puruSane zuktimatI jUdA jUdA gunavanakAM gunavanakoM vanavA vananA vizrAmannuH, vizrAmannUH, krIDagRha mityartha krIDAgRhamityartha (dharma ke0 ) (dharma ke0). tenA teno gaNoto gaNa to karati karatUti dUratomuMja dUratomuMca yazazcayAdi yazazcayAdi (vInagAzva ke0) (nInagAIva ke0) dhUmasa mhanI dhUma samUha nI zunAzunakarmaja zunAzunakarmaje hetakA hetakoM verAgya vairAgya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ||shriisiNduurprkrH prArabhyate // Me prathama graMthanA prAraMjamAM graMthakartA potAnA je iSTadeva tenA caraNasmaraNarUpa maMgalAcaraNa pUrvaka zrA graMtha sAMjalanArAune AzIrvAda kahe je. // zArdUlavikrIDitavRttachayam // // siMdUraprakarastapaHkariziraHkoDe kaSAyATavI, daavaacinicyHprbodhdivspraarNnsuuryodyH|| muktistrI kucakuMna ( vadanaika) kuMkumarasaHzreyastaroH pallava,prollAsaHkramayornakhadyutinaraH pArzvapranoH pAtu vH||1|| arthaH-(pArzvaprajoH ke) zrIpArzvanAtha prajunA (kramayoH ke0) caraNa je temanA ( nakha ke) nakha, tenI ( dyutI ke0) kAMti, teno (naraH ke0) samUha te ( vaH ke0 ) tamone (pAtu ke0) rakSaNa karo. have te nakhakAMtisamUha kehavo le ? to ke ( tapaH ke0) taparUpa (karI ke0 ) istI, tenA ( ziraH ke0) mastaka, teno (kroDe ke0) madhyanAga je kuMnasthala Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tene viSe ( siMdUraprakaraH ke) siMdUranA puMja samAnaDe, valI (kaSAya ke0)krodha, mAna, mAyA, lona, te rUpa (aTavI ke0 ) vana, tene bAlavA mATe (dAvArcirnicayaH ke0 ) vananA agninI jvAlAnAsamUhanI tulya be. valI (prabodha ke ) jJAna te rUpa je ( divasa ke ) divasa teno (prAraMja ke ) udaya, tene viSe ( sUryodayaH ke0) sUryodaya sadRza , valI (muktistrI ke) muktirUpa je strI, tenA (kucakuMna ke )) stanakuMja, tene viSe (kuMkumarasaH ke ) kuMkumarasanA lepana samAna , tathA ( zreyastaroH ke0) kalyANarUpa je vRda tenA ( paddhava ke0) navAMkura teno ne (proDAsaH ke0) utpatti je thakI, evo be. zrA zlokamAM nakhakAMtisamUhanI raktatA , mATeM siMdUraprakaranI upamA zrApI je. tathA valI thA zlokamAM ko ThekANe (muktistrIvadanaikakuMkumarasaH) evo paNa pATha . teno artha evI rIteM be ke muktirUpa strInuM zojAyamAna je mukha te mukhakamala raMgavAne viSe kuMkumarasa lepana sarakho nakhakAMtisamUha be, tevo artha jANavo, mATe he navyajano ! e prakAre jANI manamAM viveka lAvIne zrIpArzvanAthanAM caraNakamalaja Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) sevana karavAM, te sevanAra sujanane je puNya utpanna yAya be, te puNyanA prasAdeM karIne uttarottara mAMgalikyamAlA vistAra pAmo // 1 // // TIkA // zrImatpArzvajinaM natvA, stotRRNAM sukhakA rakam // sadyaH saMsmRtimAtreNa, pratyUhavyUhavArakam // 1 // zrI caMdrakIrttisUrINAM sadgurUNAM prasAdataH // siMdUra prakaravyAkhyA, kriyate darSakI rttinA // 2 // yugmaM // graMthakartA Adau iSTadevatAcaraNasmaNarUpaM maMgalAcaraNa pUrvakaM zrotRRn prati AzIrvAdavRttamAha // vyAkha // // pArzvapratoH zrIpArzvanAthasya kramayozcaraNayornakhadyutijaraH nakhakAMtisamUhovo yuSmAn pAtu zravatu rakSatu // kathaMbhUto nakhadyutijaraH tapaHkarIziraHkoDe siMdUraprakaraH tapaeva karI hastI tasya ziraHko ke mastakamadhyajAgaH kuMjasthalaM tatra siMdUraprakara siMdUrapuMjasadRzaH nakhadyutijarasya raktatvAt siMdUraprakaropamA punaH kathaMbhUtaH nakhadyutijaraH kaSAyATavIdAvAcirnicayaH kaSAyAH krodha, mAna, mAyAlo jAstaeva zraTavI araNyaM vanaM tasyAH dAvAciMrnicayaH dAvAgnijvAlA samUhatulyaH / punaH kathaMbhUtonakhadyutijaraH prabodha divasaprAraMbhasUryodayaH prabodhajJAnaM saeva divaso dinaM tasya prAraM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) ne udaye suuryodysmaanH| punaH kathaMjUtonakhAtijaraH muktistrIkucakuMjakuMkumarasaH muktireva strItasyAH kucAveva kuMcau tatra kuMkumarasaH kAzmIrarajona valepatulyaH muktistrIvadanaikakuMkumarasaiti vA pAThaH / punaH kathaMjUtaH nakhadyutijaraH zreyastaroH pakhavaprokhAsaH zreyaH kalyANameva tarurvRdastasya pakavAnAM nUtanapatrANAM prollAsaH ugmH| IdRzaH pArzvapranoH kramayo. zvaraNayornakhAtinarovo yuSmAn pAtu radatu nakhAtinarasya raktavarNatvAt raktA evopamA / jo javya prANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya zrIpAvanAthasya caraNakamalau eva sevyau sevyamAnAnAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAta uttarottaraM mAMgali kyamAlA vistaraMtu // 1 // jASAkAvyaH-zonita tapa gajarAja, sIsa siMdUrapUra bavi // bodhadivasa zrAraMja, karana kArana u. dyota ravi // maMgala taru pallava, kaSAya kaMtAra hutAzana // bahu gunaratana nidhAna, mukti kamalA kamalA sana // iha vidha aneka upamA sahita, aruna varana saMtApa hara // jinarAya pAya nakha jyoti vara, namata banArasi jori kara // 1 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) have kavi sana puruSa pratyeM potAnI vijJapti kare . " -- saMtaH saMtu mama prasannamanaso vAcAM vicAro dyatAH, sUte'mnaH kamalAni tatparimalaM vAtA vitanvaMti yat // kiMvAbhyarthanayAnayA yadi guNo styAsAM tataste svayaM karttAraH prathanaM nacedatha yazaH pratyarthinA tena kim // 2 // arthaH- (saMtaH ke0 ) sano, ( mama ke0 ) mane, ( prasannamanaso ke 0 ) prasanna be mana jenuM evA (saMtu ke0 ) ho. arthAt mArI upara prasanna cittavAlA thA. e sAno kehavA be ? toke ( vAcAM ke0 ) vANInA ( vicArodyatAH ke0 ) sadasadvicArane viSe sAvadhAna evA arthAt zrA vAlI sArI, zrA vANI nahiM sArI e prakAranA vicArane jANanArA a. kavi kahe be. te ghaTe be ( yat ke0 ) je kAramATe ( aMjaH ke0 ) jala je be, te ( kamalAni ho) kamalone ( sUte ke0 ) utpanna kare be, paraMtu ( tatparimalaM ke0 ) te kamalono zramoda je be tene to ( vAtAH ke0 ) vAyu ( vitanvaMti ke0 ) vi Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) stAre be, tema huM paNa yA graMthane racIza, paraMtu graMthano vistAra to sajana puruSoja karaze. koi teMkA kaheluM be ke || zloka || padmAni bodhayatyarkaH, kAvyAni kurute kaviH // tatsauranaM nanasvataH, saMtastanvaMti taruNAn // artha :- kamalane sUrya vikasita kare be, tema kAvyone kavi kare be, ane te kamalo - nA sugaMdhane vAyu prasAra kare be, tema e kavinA gupone saMta puruSo vistAre be, mATe sajananuM evaM lakSaNaja hoya . ( vA ke0 ) athavA jo te sajAnonI abhyarthanA huM karUM to paNa te ( anayA ke0 ) yA mArI kavitAnI prazaMsA karo evI ( - nyarthanayA ke0 ) yAJcAyeM karIne ( kiM ke0 ) zuM kAMhIja nahiM. zA kAraNa mATe ke ( yadi ke0 ) jo ( AsAM ke0 ) yA mArI vANI madhyeM ( guposti ke0 ) guNa be. ( tataH ke0 ) to ( te ke0 ) te sano, ( svayaM ke0 ) potAnI meleMja ( prathanaM ho ) vistAra neM ( karttAraH ke0 ) karanArA thAze. arthAt yA graMthamAM kAMhiM guNa haze to sano be, te mArI prArthanA karayA vinAja vistAra karaze, ( athana cet ke0 ) valI jo zrA mArI vANImAM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa nahiM hoya to ( yazaHpratyarthinA ke0) yazanA zatrulUta arthAt apayazane karanArA evA (tena ke0 ) te vistAreM karine (kiM ke0) ? kAMhIja nahi. eTale nirguNano vistAra karavAthI apayazaja thAya De // // ||ttiikaa // atha kaviH saGanapuruSAnprati svavijJaptimAha // saMtati // saGanA mama prasannamanasaH saMtu mamopari prasannacittAH javaMtu / kiMviziSTAH saMtaH / vAcAM kavivANInAM vicAre sadasahicAre udyatAH sAvadhAnAH samIcInAsamIcInavicArajhAH yat yasmAt kAraNAt dhanaH pAnIyaM kamalAni sUte teSAM kamalAnAM. parimalamAmodaM vAyavo vitanvaMti vistArayaMti tahadenaM graMthamahaM racayiSyAmi paraM vistAraM sajAnAH kariSyati // yataH // padmAni bodhayatyarkaH kAvyAni kurute kaviH // tatsauranaM nanasvaMta, saMta stanvaMtu tazuNAn // athavA anayA mamAnyarthanayA satAmagre prArthanayA kiM apitu na kimapi / kutaH / yadyAsAM mamavANInAM madhye guNo'sti tadA te saMtaH khayameva prathanaM vistAraM kartAraH naviSyati // yadyasmin zAstre kazcikSuNo naviSyati Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) tadA saMtaH svayameva zranyarthanAM vinaiva vistAraM karivyaMti // athacedyadi zrAsAM mamavANInAM madhye guNo nAsti tadA tena prathanena vistareNa kiM na kimapi // kathaMnUtena tena prathanena yazaH pratyarthinA yazaHpratyarthizatrujUtaM yattat yazaHpratyarthi tena yazaHpratyarthinA yazasovinAzakena nirguNasya vistAraNena ayazo navatItyarthaH // // nASAkAvyaH-jaiseM kamala sarovara vAsaiM, parimala tAsu pauna paragAseM // tyauM kavi nApahi zradara jora, saMta sujasa pragaTahiM cihU ura // jo guNavaMta rasAlakavi, tau jagamahimA ho|| jo kavi akSaraguna rahita, tau zrAdare na ko||2|| . have karI le sakala surAsure sevA jemanI evA je zrIvItarAga temanA zrAgamanA anusAreM navya jananA hitane mATe dharmopadeza kahe . // upajAtiTattam // trivargasaMsAdhanamaMtareNa, pazorivAyurviphalaM nrsy||ttraapi dharma pravaraM vadaMti, nataM vinA ynnvtorthkaamau||3|| arthaH- he navyajano ! (trivargasaMsAdhanaM ke0) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma, artha ane kAma, tenA sAdhananI (aMtareNa ke0) vinA ( narasya ke0 ) manuSyanuM (thAyuH ke0) zrAyuSya ( pazoriva ke) nAgAdikanI po ( viphalaM ke0) niHphala jANavU. arthAt dharma, artha, kAma ane moda e cAra je puruSArtha De temAM hAla jaratakhaMgamAM moda to sAdhavAne zakya nathI, e kA. raNa mATe zeSa dharma, artha zrane kAma, e traNanA u. pArjana vinA nara je manuSya tenuM jIvitavya pazunI par3heM viphala jANavU. have tyAM AzaMkA kare be ke te dharma artha ane kAma, e traNe samAna be ke kAMza teumAM aMtara be ? to tyAM kahe je, ke (tatrApi ke0) te traNa vargamAM paNa (dharma ke ) dharmane (pravaraM ke0) zreSTha, ( vadaMti ke0 ) kahe . ( yat ke0 ) je kA. raNa mATe (taM ke0) te dharma ( vinA ke0) vinA (arthakAmau ke0 ) artha zrane kAma (na ke0) nahiM (navataH ke0 ) hoya be. kAraNa ke jeNe pUrvajanmeM dharma kasyo ne teneja artha, kAma, thA janmamAM prApta thAya . temATeM traNavargamA je dharma , teja zreSTha ne. tethI he javyaprANIyo ! manane viSe viveka lAvIne zrIsarvajJapraNIta dharmaja AcaraNa karavo. dharmAcaraNa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) karanArA sanone je puNya utpanna thAya be, te puenA prasAdeM karIne uttarottara mAMgalikya mAlA vistAra pAme be // 3 // TIkA:-tha vihitasakalasurAsurasevyasya devA videvasya zrIvItarAgasyAgamAnusAreNa javyAnAM hi tahetave dharmopadezamAha // trivargaiti // jo navyAH trivargasaMsAdhanaM aMtareNa narasya zrAyuH pazoriva vi - phalaM jJeyaM / dharmArthakAmamokSAzcatvAraH puruSArthAzcatuvagrgAsteSAM madhye sAMprataM zrasmin jaratakSetre mokSaH sAdhayituM na zakyaH // zrataH kAraNAt zeSastrivargaH dharmmArthakAmarUpaH / tasya trivargasya saMsAdhanaM upArjanaM aMtareNa vinA narasya manuSyasya zrAyurjIvitaM pazoriva viphalaM niHphalaM vRthetyarthaH // yena nareNa // dharmArthakAmAnAM saMsAdhanaM upArjanaM na kriyate tasya jIvitaM pazoriva bAgAderiva vRthA niH phalaM // yataH // dharmArthakAmamokSANAM yasyaikopi na vidyate // ajAgala stanasyaiva nIH phalaM tasya jIvi - tam // 1 // iti // te trayopi kiM sadRzAH vA kiMcidaMtaraM ityAha // tatrApi trivarge dharmaM pravaraM vadaMti zreSThaM kathayati kutaH yat yasmAt kAraNAt dharmaM vinA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) arthakAmau na javataH / yena pUrvajanmani dharmmaH kRto navati tasyaivAtrArthakAmau javataH nAnyasya // yaDuktaM kiM jaMpie bahuNA, jaM jaM dI saI samacha jiyaloe || iMdIyamaNA nirAmaM taM taM dhammaM phalaM savaM // 2 // yataH kAraNAt trivarge dharmmaeva zreSThaH // jo navyaprANinnevaM jJAtvA manasi vivekamAnIya zrIsa praNIto dharma evAcaraNIyaH dharmAcaratAM satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 3 // bhASAkAvya :- puruSa tIna padAratha sAdhahiM, dharama vizeSa jAni zrArAdhahiM // dharama pradhAna kaheM saba kora, ratha kAma dharamadIteM hoi // dharama karata saMsAra sukha, dharama karata niravAna // dharamapaMtha sAdhana vinA, nara tiriyaMca samAna // 3 // mATe dharmane viSe pramAda na karavo, dharmodyama karavAne prasAdeM lalitAMga kumara sukha pAmyo, ane dharma nahI karavAyI sananAmA sevaka duHkha pAmyo te behunI kathA kahe . kathAH - eija jaratatrane viSe zrIvAla nAmeM nagara be. tihAM naravAhana nAmeM rAjA rAjya kare be, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) tene rUpa yauvana nidhAna sarvaguNeM karI pradhAna, amRtasamAna jenI vANI je evI kamalAnAmeM strI . tenI kUkheM jema bIpane viSe muktAphala upaje, tevA rUpeM karI amara samAna lalitAMganAmA kuMara ja. nmyo, te anukrameM sarva kalAmAM pravINa thayo. sAdAt kaMdarpAvatAra jevo bhane vinaya viveka vicAra cAturyAdi guNeM saMpanna thayo, tene lAlatAM pAlatAM te yauvanAvasthAne pAmyo, tevAreM aneka prakAranAM sAMsArika sukha jogavato divasa vyatikramavA lAgyo. kozka avasare te kumarane koz saUna eve nAmeM mitra zrAvI malyo, yadyapi tenuM nAma to sajana De paraMtu pariNAmeM karI te atipuUna . have tenI upara kumara atyaMta prItI rAkhe , paNa te potArnu purjanapaNuM vadhArato jAya // yataH ||sh zIni khalu kalaMkaM, kaMTakaM padma nAle, jaladhijalama peyaM, paMmite nirdhanatvaM // dayitajana viyogaM, purjagatvaM svarUpe, dhanapatikRpaNatvaM, ratnadoSI kRtAMtaH // 1 // jADyaMdhImati gaNyate bratarucau daMnaH zucau kaitavaM // iti kAvyaM // zazI divasadhUsaro galitayau vanA kA mini, sarovigatavArija mukhamanadaraM svAkRteH // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) prajudhanaparAyaNaH satata purgatiH sajAno, nRpAMgaNagataH khalojavaMti sapta zalyAni me // 2 // iti // jema nAgaravelimA niHphalatArnu kalaMka, caMdanamAM kaTutAnuM kalaMka, lakSmImAM capalatA, kalaMka,suvarNane vISe nirgaMdhatAnuM kalaMka . tema lalitAMga kumarane viSe vArtA vizeSa je kAMza kArya pramukha karavAM tathA guNajJAtA, paTutA pramukha je karavAM, te sarvamAM sajA-- nano melApa rAkhavo, te kalaMkarUpa be. anyadA lalitAMga kumara rAjAne namaskAra karavA mATe gayo, vinayavaMta guNavaMta kumarane dekhI rAjA saMtuSTa thazne eka bahumUlyano apUrva hAra rAjAyeM kumarane dIdho. kumara rAjAne namaskAra karI pADo valatAM te kumaranI mArgamAM yAcakajanoyeM jayajayArava karI prArthanA kIdhI tethI kumare tarata te hAra yAcakone thApI dIdho. te sarva vAta sajAneM jANI, ane teNe zrAvI rAjAnI bAgala cADI khAdhI // kayu De ke // paravighnena saMtoSa, jajate urjanojanaH // lannedagniH parAM dIpti, paramaMdiradAhataH // 1 // rAjAyeM te vAta sAMjalI krodhavaMta tha kumarane teDAvI ekAMteM besADI zIkhAmaNa thApIne kaDaM, ke Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) he putra ! tuM atyaMta dAna devAnA vyasanano tyAga kara // yataH // zratidAnAdvalI baddho, naSTo mAnAt suyodhanaH // vinaSTo rAvaNo laulyA, datisarvatra varja - yet // 1 // mahADuHkhAya saMpadye, datimeghasya varSaNam // prANaghAtAya jAyeta, prANinAma tijojanam // 2 // he putra ! zrayapadI adhiko vyaya kare to samudra paNa khAlI thai jAya. mATe paDhI nirddhana puruSa kyAMya khAdara na pAme // yataH // zrAdaraM lajate loko, nakkApi dhanavatiH // kAMtihInoyathA caMdro, vAsare na labhet prathAM // 1 // yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH itI // mATe kula, zIla, AcAra, vidyA, iMDiyanuM padukha, e sarva dhanavinA nirarthaka jANavAM. to have he vatsa ! AjathI tahAre zrayapada mAphaka Ucita kharaca karavo, dravyano saMgraha karavo, jemATe rAjyane yogya tuMka bo, ane rAjya paNa jo jaMgAramAM dravya sabala daze, toja cAlaze, ane valI dravya daze, toja sajA sarva tAhArI zrAjJAmAM raheze. evaM pitAnuM vacana sAMjalI kumara manamAM ciMtavavA lAgyo, ke jU mahArA pitAnuM mahArAjapara keTaluM deta be // yataH // zrAkArairaM gitairgatyA, ceSTayA jASaNe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) na ca // netravikAraizca, lajyate'targataM mnH|| kozka puNyavaMtanI uparaja mAtA pitAnI saumyadRSTi paDe. have kumara pitAnI AjhA pAmyA palIkhalpa khalpa dAna dharma karavA lAgyo, tevAreM yAcakajano kahevA lAgyA ke he lalitAMgakuMvara (prathama tameM hAthI sarakhA dAtAra thazne havegardana jevA kRpaNa kema thayA ? athavA prathama tameM kalpavRkSa samAna thazne have dhaturAprAya kema thayA? athavA pahelA siMhasamAna thazne have zIyAlIyA jevA kema thayAe ema khArthanaSTa yAcaka loko kahevA lAgyA // yataH // tAvat prItirjavejhoke, yAvadAnnaM pradIyate // vatsaH dIradayaM dRSTvA, svayaM tyajati maatrm||1||kdaapi samuamaryAdAthI cUke, rAjAharicaMda satya mUke, meru kaMpAyamAna thAya, pRthvI pAtAlane cAMpe, tathApi satpuruSa potAnI vAcA cUke nahI // ytH|| caleccameruH pracalettu maMdaraM, caletu tArAgrahacaMDalAnuH // kadApikAle pRthivi caleki, tathApi vAkyaM na caleki sAdhoH // 1 // evAM vAkya sAMgalI kumara phuHkhita thayo thako ciMtavavA lAgyo ke mane to vAgha nadInA nyAya samAna kaSTa prApta thayu je. have jo hu~ dAnezvara thA DhuM, to pitAnI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) thAjJAnunabaMdhana thAya ,anejo dAna nathI zrApato, to kIrti jAya // ytH|| ja gila gala uyaraM, jazna gilaI galatina ynnaa||ahi visamA kajA gai, ahiNA baDhuMdarI gahiyA ||1||athvaa ruDukaratAM mujane zyo doSa . evaM vicArI kumara valI paNa pUrvanI peThe dAtAra thako dAna devA lAgyo, te vAta rAjAyeM sAMjalI tevAreM kopAyamAna thazne kumarane dezavaTo dIdho. panI kumara paNa mahAmAnano dharanAra, sAhasikano ziradAra te thomAeka asavArone sAtheM laz hAthamAM dathIyAra lazne tatkAla paradeze cAlyo, kema ke tejI tAjaNo khame nahI. par3I te samAcAra lokonA mukhathI jANIne saUna paNa pAlathI nIkalIne kumarane jaz malyo. mArgamAM behu jaNa cAlyA jAya , tevAreM sajanapratye kumara pUbavA lAgyo ke hesajAna! kAMzcamatkArika vAta to kaho. tevAra saUna bolyo ke he kumarajI! tameM kaho ke puNya ane pApa e be mAMhe koNa ruDaM le ? ke jenI prazaMsA karIye. tevAreM lalitAMgakumara hasIne kahevA lAgyo ke are gUMDA mUrkhA ! eTayU~ to sahu koza jANeja De, ke jihAM dharma tihAM jaya, ane pApa ti Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) hAM daya be, te sAMjalI adharmI sajana bolyo ke he svAmI ! jo puNya ruDuMbe, to tameM dAnapuNyA dika karatAM karAvatAM hAM AvI avasthA kema pAmyA ? tAre tene kuMreM kayuM ke je kaSTa pAmIyeM te pUrvakRta pApa karmano udaya jANavo ne je zAtA pAmIyeM, te pUrvakRta puNyakarmano udaya jANavo. tevAreM valI sajana bolyo, ke tamArA dharmanuM phala to meM pratyakSa dItuM, mATeM have tameM cauryAdikeM dhana upArjana karI rAjya potAne vaza karo. te sAMjalI lalitAMgakumara bolyo ke he dAsa ! tuM evAM sapApa vacana ma bola. kAraNa ke svajAveM paNa pApa vacana bolyo thako jIva duHkha pratyeM pAme be. jema hoMgeM karI viSa khAdhuM thakuM paNa maraNa upajAve be, mATe tahAreevA yadvA tA pralApa karavA nahI. kAraNa valI ema karavAthI tAre zuM lAja thAya be. jo tumane eno nizcaya karavo hoya to cAlo zrApaNe koi mahaMta puruSane pUbIyeM. chAne jo te puNya kI jaya yAya evaM kahe, to tahAre mahAre zI sarata ? te sAMjalI saUna bolyo ke jo ema koi kahe to huM yA janmaparyaMta tamAro dAsa ne rahiza ne jo ema navare to Ajanma Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) paryaMta tameM mAhArA dAsa thazne raho. banne jaNe evI pratijJA karI, Agala cAlatA kozka gAmeM jaza pahotA. tihAM ghaNA mahoTA lokonAM TolAmAMhe jaza pUbavA lAgyA ke nA ! sukhazreya pAmIye te puNyazrI kiMvA pApathI ? e praznavacana sAMjalIne loko bovyAM ke nA ! damaNAM to pApaja sukhahetu De, ane puNyazrI daya thAya , evaM sAMjalI behujaNa Agala cATyA mArgamAM lalitAMgakumarane saUna hAMsI pUrvaka kahevA lAgyo ke aho kumara ! have tameM ghoDA uparathI utarI cAkara thazne mahArI Agala cAlo. potAnI pratijJA pAlo. evaM vacana sAMjalI kumara ghoDAthI nIce utarI sajhana pratye kaDevA lAgyo ke he mitra ! huM sarvadA tAharo sevakaja bu. e asAra dhananI zojA kAramI le tenI kAzmane garaja nathI. mane to eka dharmaja nizcala thA. ema kahI sevaka thazthAgala cAlyo bhane saGAna ghoDA upara caDhyo. Agala cAlatAM valI kumarapratye kahevA lAgyo ke he kumara ! zrIjinadharmanA phala jogavo kehavAM ? hu~ tamone hajI paNa kaDaM buM, ke tameM tamAro kadAgraha mUkIne pApa corAdika karma karo, te zivAya - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) bIjo koI tamAre jIvavAno upAya mane nAsato nathI. jo ema nahiM karazo to kaSTa pAmazo. evAM vacana sAMjalI rIza caDhAvIne kumara bolyo ke are mUrkha ! tahArAmAM guNa to sarva urjananAMja dekhAya be, paNa tahArI phazya tadAruM nAma saUna pADyu . te mithyA je. je mithyAupadeza thApe te mahApApI jANavo. tenI upara eka dRSTAMta kahuM buM te sAMjala. koieka zrAheDI niraMtara jIvono vadha karato zraTavImA vase . ekadA prastAveM AheDIyeM vanamAMjara eka haraNI dIgI, tene haNavA mATe kAna paryaMta bANa sAMdhIne jevAmAM DoDavA lAgyo, tevAmAM haraNI bolI ke he vyAdha ! he bAMdhava ! tuM kSaNa eka sabUra kara. eTalAmAM huM mahArAM nhAnAM baccAune dhavarAvI pAThI AvaM. tevAreM zrAdeDI bITyo are bApaDI ! tuM zrA bANathI bUTI jazza to pharI pAThI zrAvIza nahI, tevAreM tene haraNIyeM kaDaM ke jo huM na zrAvU to mahAre zira gohatyAdikanAM pApoDe, te vacana sAMjalI zrAdeDIyeM kaDaM ke kaSTamAMdhI ugaravA mATe tuM evAM vacana bole , te DhuM mAnuM nahI. tevAreM mRgabIyeM kayu ke he pArAdhI ! thA samayeM je tuM kahe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) tevA sama hu~ khA ! tevAreM AheDIyeM kaDaM ke zIkha pUbatAM kuzIkha thApe, tenuM pApa tahAre zira le, to hUMjAvA devaM tevAreM haraNIye te pratijJA karI, zrane pArAdhIyeM tene javA dIdhI, par3I te potAnAMbAlakone dhavarAvI saMtoSIne potAnuM vacana pAlavA mATe pAnI AheDI pAseM zrAvIne kadevA lAgI ke he vadhaka ! hu~ kayI dizAyeM nAsI jAjaM to tahArA bANathI bUTuM ! te sAMjalI vAhemI vicAravA lAgyo ke huM ene kuzIkha zrApIza to mane pApa lAgaze, mATe kharUM kahevU jozye, ema ciMtavIne kahevA lAgyo ke jo tuM jamaNI bAjuyeM nAzI jA, to bUTe, evaM vacana sAMjalI haraNI jamaNI bAju nAThI tethI bUTI.mATe he sajAna ! zIkha thApatAM kuzIkha zrApe to te mahApApI kadevAya. to have tuM mahAro mitra batAM mujhane kuzIkha kema Ape (jo koi bApaDA pAmara lokoyeM dharma nahI vakhANyo to zuM tethI dharma vyartha tha gayo samajavo ? jo AMdhale puruSaM sUrya na dIge, to zuM sUrya nathI ugyo, ema samajavU) mATe saMsAramAMhe sArapadArtha sarvalokano AdhAra, sarva sukhano bhaMDAra, svargApavargano dAtAra, aciMtya ma Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) ciMtAmaNi samAna, sakalakalApradhAna evo eka dharma ja je ema jANavaM. ___ valI saGAna bolyo ke zraho kumara! tuM to mahA kadAgrahI dekhAya , jemATe dharmanAM phala dekhato bato paNa hajI mAnato nathI. rAsajanuM pUMDa pakaDyu te mUkabuja nahI. evo tahAro nyAya je. jema koza grAmINa mAtA pitAyeM putrane zIkhavyu je pAMca jaNamAM bezI je vAta aMgIkAra karIyeM, te mUkI nadI. evI zikSA dIdhI. ekadA te mUrkha ziromaNiye eka sAMDha nAzI jatohato tethI teNe pAMcanI sAdIthI tenuM pUMba pakaDyaM paNa mUke nahI tAreM loka kadevA lAgyAM ke he mUrkha ! mUkI zrApa. paNa pelo mUke nahI, tema te paNa haTha lIdho te boDato nathI. hajI paNa jo mahAru kA na mAne to cAla Agala bAjA lokone pUDhIyeM. ema vAda karatAM paraspareM netranI hoDa karI, eTale je hAre te potAnAM netra kADhI Ape. zrAgala ko gAmamAM jara lokone pUjyuM ke dharma uttama ke adharma ? tevAre te mUkhoMye paNa adharmanIja sthApanA karI, te vANI sAMjalI saGAna harSa pAmyo. Agala jatAM kumaranI pAseMthI hoDamA hArelAM netra RANDEHIMRAGAKERSek Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) mAgyAM, kumare paNa potAnI caTu barIvaDe kAhAnI zrApI, tevAreM sajAne kahyu ke kema kumarajI dharmanAM phala dIgaM ke ! zrAMdhalA to thayA !!! ema kahI lagAreka tihAM besI panI kumarane mUkI ghoDe caDIne sajAna anyadeze jato rahyo. have pAbalathI kumara ciMtavavA lAgyo ke zrApadArUpa nadIno pUra, pUrva kRtakarmapramANe mahAre vR. ki pAmyo be, athavA valIthApadA te zu? dharmanA prasAdathI sarva sAraMja thA. ema ciMtavI jJAnabaleM dharma upara nizcala mana karI uno rahyo. evAmAM sUrya asta pAmyo. cAre dizAyeM aMdhakAra pasasyo, rAtricara jIvo saMcAra karavA lAgyA, cora pasakhyA, evA avasareM tihAM vaDa upara nAraMga paMkhI malI mAMhomAMhe vAto karavA lAgyA ke jeNe je kautuka dI hoya te kaho. tevAreM eka bolyo ke hAMthI pUrva dizeM caMpA nagare jitazatru rAjA rAjya kare , tene puSpavatI nAmA putrI prANathI paNa vasana , te mahArUpasauMdarya- nidhAna be, yauvanAvasthA pAmI paNa kRtakarmane yogeM tene aMdhapaNuM prApta thayuM be. ekadA prastAveM rAjA potAnI putrIne kholAmA besADI ciM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) tavavA lAgyo ke eka to dIkarI be te svanAveM ciMtAnuMja kAraNa be ane valI eto karmai kalaMkitane vivAhayogya paNa thai be. have zyo upAya karavo? ema vicArI nagaramAM paDada vajaDAvyo ke je rAjAnI dIkarInI yAMkho sArI kare, tene rAjA zradhuM rAjya tathA tehIja kanyA thApe. evI rIteM rAjapuruSo tihAM cahuTe cahuTe DhaMDhero pherave a. e kautuka meM dIvraM. dave zragala zuM thAze? te huM jANato nathI. evaM sAMjalI valI eka nhAno nAraMga bolyo ke he tAta! tameM jANatA ho to kaho, ke netra sArAM thavAno koi upAya . te sAMjalI vRddha jAraMga bobyo ke he vatsa ! upAya to ghaNAya be paNa jAgya vinA male nahI. tevAreM laghujAraMga bolyo ke tameM jANatA ho to kaho. tevAre vRddha nAraMga bolyo ke he vatsa ! rAtriyeM kadevAya nahIM // yataH // divA nirIkSya vaktavyaM, rAtrau naivaca naivaca // saMcaraMti mahAdhUrttA, vaTe vararuciryathA // 1 // valI laghunAraMma bolyo ke ihAM to koi sAMjalato nathI mATeM tameM kaho. tevAreM vRddha bolyo je e vRkSane je vela Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) DI vIMTAi rahI bre, tene laine jo thAMkhe aMjana kare, to navAM netra yAve, te sAMjalI valI laghujAraMga bolyo ke svAmI ! tameM prajAteM kihAM jAzo? te bolyo ke tehIja nagareM huM jazza, laghujAraMga bolyo ke huM paNa kautuka jovAne mATe tamArI sAthai Avaza. evI vAta karIne te jAraMko sUi rahyA. kumareM vaDadevala beThAM thakAM sarva vAta sAMgalI vicAkhuM je puNyanuM pramANa adyApi pravartte The. pabI te velaDI lai hAthI ghasIne zrAMkhe aMjana kI dhuM, tethI navI catu yAvI. paDhI vama upara caDhI saMpUrNa velaDI lai sIdhI. ne poteM jAraMga paMkhInI pAMkhamAM besI rahyo prajAteM jAraMga uDI caMpAyeM pahoto kumara paNa pAMkhamAMthI nIsarI vastrAdika paherI rA jadvAreM gayo, daravAne zrAvI rAjA yAgala hakIgata jAhera karI ke he svAmI ! koika dezAMtarI puruSa kahe be, ke huM rAjyakumArInI zrakho sArI karIza ? te vAta sAMjalI rAjAyeM tene yAdarathI teDI vinati karIne kayuM ke he mahApuruSa ! upakAra karo. pI kumareM tarata velaDIno rasa kAhADI zrAMkhe aMjana karI rAjaputrIne sAjI karI. tevAreM rA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jAyeM paNa mahoTA mahotsava pUrvaka potAnI putrI kumarane paraNAvI dIdhI. hAtha melAvaDamAM hAthI, ghoDA, pAyadala pramukha ghaNI lakSmI ApI ane zrake rAjya dIdhuM. tihAM manuSya saMbaMdhI joga jogavato sukheM rahe . (ekadA gavAdamAM bege , evAmAM jenI zrAMkhamAM thIyAMsu phare , rogeM karI grasta ane phATelAM vastra, bInatsAMga, purnirIdaya, pageM pageM paDatA evA saUnane zrAvato pIThage. tevAre pApanAM phala pratyakSa dekhIne kumarane dayA zrAvI tethI cAkara mokalI teDAvI besADIne pUbyuM ke he saUna ! tuM mujhane ulakhe le ? te bolyo aho satpuruSa! tamane koNa nathI ulakhato. kumareM sAcuM pUjyu tevAreM zraNabolyo rahyo.paThI kumareM pAnabuM vRttAMta kahI sarva potAnI hakIgata saMjalAvI, tethI te sajAna lalA pAmyo. par3I tenAM phATelAM vastra utarAvI navAM paherAvI jojana karAvIne kaDaM ke he mitra ! thA lakSmI sarva tAhArI , tuM nizciMta thako AMhI sukha jogava. . have saUna bolyo ke haM tamane makIne cAlato thayo. zrAgala jatAM mane cora makhyA teNe lAkaDI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) tathA muSTayAdikeM khUba mAryo, ane mahArIpAseM je dhana hatuM te sarva lai lIdhuM. mAtra pApa jogavavA mATeMja jANemune jIvato mUkyo hoya nahi ? tema jIvato mUkyo. tihAMthI huM aneka deza jamyo sarvatra duHkha dekhato tamane zrAvI malyo buM. mATe huM pApIne tameM dUra javA dyo. tamArI pAseM ma rAkho. te sAMjalI kumara volyo ke he sana ! huM rAjya kanyAdika ru. ddhi pAmyo, te sarva tadAro pratApa be. mATe have tuM yA rAjyanI ciMtA kara. ema kahI tene pradhAna padavI pI. e khabara sarva kumaranI strI puSpavatIyeM sAMjalI tevAre narttAra pratyeM kadevA lAgI ke he khAmin ! e tamAro bAlapaNAno mitra be, to ene koi ekAda gAma zrApI dyo. paNa tamArAthI dUra rAkho, paraMtu pAseM ma rAkho // yataH // durjanaH pariharttavyo, vidyayA nUSito pisan // maNinA nUSitaH sarpaH, kimasau na jayaMkaraH // 1 // jemATe Dunane upakAra karatAM paNa sAdAmuM kaSTa thAya, jema koieka kAgaDo sarovarane viSe baga pramukhane taratA dekhI porte paNa temanI peTheM matsyanakSaNa karavA sAru pANImAM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) paDyo, paNa taratAM zrAvaDatuM nathI tethI pANImAM bUDavA lAgyo, tihAM tene ko rAjahaMsIyeM dIge, tene dayA zrAvI tevAreM rAjahaMsane kahevA lAgI ke he khAmI ! bApaDo kAgaDo bUDe , mATe tameM upakAra karI ene kAhADo. tevAreM haMsahaMsiNI malI cAMce tANI pakaDIne bAhera kADhyo. par3I kAgaDo haMsa haMsiNIne page lAgI kahevA lAgyo ke he nAgyavAno ! huM jyAMsudhI jIvato rahu~, tyAMsudhI tamAro upakAra mAnIza. have kRpA karI tameM behu jaNa thAhAra nakSaNa karavA amArA vanamAM zrAvo. tevAreM haMseM haMsiNIne pUjyu ke kema tahArI zI marajI ? haMsiNI bolI ke he svAmI ! upakAra sarvane karIyeM paNa ajANyAnI saMgata na karIyeM. ema haMsiNIyeM vAsyo, to paNa dAkSiNyane lIdhe haMsa, kAgaDAnI sAthai vanamAM gayo. te behu ko lIMbaDAnA kADa upara bega, te vRdanI nIceM ko rAjA zrAvI vIsAmAne arthe unno rahyo . tenI upara kAgaDo vidha karIne tihAthI uDI gayo. rAjAyeM cuM jozne haM. sanI upara bANa mUkyo, tethI haMsa taDaphaDato nUmiyeM paDyo, rAjAyeM vicAkhu je thA dhavala kAga , Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) e kautuka jevI vAta . te sAMjalI haMsa bodhyo|| nAhaM kAko mahArAja ! haMso'haM vimale jale ||niicsNgprsNgen, mRtyureva na sNshyH||1|| e vAta strIyeM kahIne kaDaM ke he svAmI ! tameM nIcanaranI saMgati ma karo. kumara te hitakAraka vacana jANato thako paNa dAkSiNapaNe teno saMsarga mUke nahI, ema keTaloeka kAla vyatikramyo.. __ anyadA prastAveM rAjAyeM sajAnane pujyuM ke e kumaranI sAtheM tamAre mAMhomAMhe gADha snehay kAraNa zuM be ? tevAreM sajAneM vicAkhu je DhuM prathamathI kumA ranI upara dUSaNa caDhAvaM, to par3I mahArAM dUSaNa e prakAzI zakaze nahI, ema vimAsI rAjA pratye bokhyo ke he svAmin ! e vAta kahevA yogya nathI, kema ke kumareM muUne prathamathI sogaMda khavarAvyA be. evaM sAMjalI rAjA valI vizeSa Agraha karI pUDavA lAgyo, tevAreM rAjAne sogaMda zrApIne saUna kaheto havo, ke vAsapurI nagarIyeM naravAhanarAjAno hu~ putra bu. ane e mahArA gharanI dAsIno putra . karmayogeM dezAMtareM namato thako vidyA pAmyo, tevAreM nIcajAtithI lajA pAmIne gharamA rahe nahI. dezAMta Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( e) reMja jamyA kare,te jamato jamato tamAre nagareM Avyo. vidyAvaMta mATe tameM zrAdara dIdho. pUrvakarmanA prasAdathI ajharAjapadavI pAmyo, ane huM paNa mahArA pitAthI parAnava pAmyo zrako ihAM zrAvyo. mane eNe ulakhyo kAraNa ke marmano jANaja marma jANe, tethI eNe mujhane potAnI pAseM rAkhyo. he svAmI ! enI vAta meM tumaneM kahI, paNa emAMhe jalI vAra kAMza nathI. evI vAta sAMjalI rAjA vicAramA paDyo je meM zra. Na vicAyuM kAma kaguM; rAja jAu~ to jaleM jAu~, dhana jA to naH jAU. paraMtu mArAthI mAhAro vaMza malIna thayo te atyaMta akArya thayu. ema ciMtavI jamAzne mAravA mATe rAjAyeM aMtaraMga puruSane teDAvIne kaDaM ke Aja rAtriyeM gharamAMhele raste je zrAve, tene tarata samAdhAna kari nAkhajo. sevakeM paNa tevIja rIte rAjAnI AjhA pramANa kIdhI, rAjAyeM rAtrine samaya nalo puruSa mokalIne kumarane mAravA mATeM teDAvyo, teNeM jaz kumarane vInavyo, je zrApane rAjA avazya teDe . ko mahoTuM kArya be, temATeM gharamAMdele raste thazne zrAvo, kumara paNa tevIja rIteM saja thazne javA lAgyo, tevAreM strI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) bolI he svAmI ! jolA thara rAtrai jAu~ jo paNa rAjya sthiti malIna // yataH // kAke zaucaM dyutakAreSu satyaM, sarpa dAMtiH strISu kaamopshaaNtiH|| klIbe dhairya madyape tattvaciMtA, rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 1 // te sAMjalI kumara bolyo he sujagi ! tUM kahe, te satya che, paraMtu rAjAnI thAnA lopIyeM to mahAdoSa lAge // ytH|| zrAjhAnaMgonareMDANAM, gurUNAM mAnamardanam // pRthakzayyA ca nArINAM zrazastravadhaucyate // 1 // te sAMjalI strI bo. lI tame kaho to te paNa satya ke mATe hamaNAM mitrane mokalo, kumareM paNa temaja kAM ane sajAnane mokalyo. mArge jAtAM rAjAnA sevakeM pUrva saMketathI tene pesatAMja mArI nAkhyo, maraNa pAmIne purgatiyeM gayo // yataH // mitrasohikRtaghnAzca, ye ca vizvAsaghAtakAH, te narA narakaM yAMti, yAvaccaM divAkarau ||1||tihaaN te sajAnanA maraNathI kolAhala thayo, tevAreM kumarI bolI he khAmI ! jo tameM tihAM jAtA to zA havAla thAtA ! mATeM zradyApi tameM pramAda bagaMmI kaTaka saja karI sAvadhAna thakA raho kumara paNa temaja saja tha rahyo. rAjA paNa sarva vAta jA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) NI kaTaka lai yuddha karavAne sAhAmo zrAvyo. behu sainya mAMhomAMhe malyAM. evAmAMhe dIrghabuddhinA dhaNI maMtrI zvara zrAvI rAjAne kahevA lAgyA ke he svAmI! vicAkhuM yuddha na karIyeM // yataH // aparIkSitaM na karttavyaM karttavyaM suparIkSitaM // pazcAdbhavati saMtApo, brAhmaNI nakulaM yathA // 1 // ityAdi pradhAnonAM vacana sAMjalI rAjAyeM yuddha nivAraNa karI kulajAtI pUDhavA mATeM maMtrI zvarane kumarapAseM mokalyA. maMtrI zvareM zrAvI kumarane vinavyo je tamAro kulavaMza prakAza karo. kumara bolyo ke satpuruSa, potAnuM kula potAnA mukhathI kahe nahIM. pradhAna puruSa bolyo tamArA sajana mitraM zrAvIne rAjAnI zragala tamA varNavAda kA be, prAyaH durjana hoya te paravighneM saMtoSI thAya. te vacana sAMjalI kumareM potAnuM sarvavRttAMta pradhAna zragala kayuM. maMtrIyeM jai rAjAnI gala nivedana kayuM, te samAcAra zramUlathI jAevA jaNI tatkAla kAgala lakhIne rAjAyeM kumaranA nagarajaNI sevaka mokalyo, te sevaka paNa lalitAMkumaranA pitApAseM jara sarva hakIgata kahI. tevAreM jaz rAjA potAnA putranI khabara sAMjalI ghaNoja darSavaMta Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) thayo. ane rAjA kahevA lAgyo je nabuM kaskhu je mahArA putrane jitazatru rAjAyeM jIvitavyanI pereM rAkhyo, meM maMdanAgIyeM to atidAnanuM dUSaNa ApIne sajananA kahevAthI putrane paradeze kAhADhyo. ema kahI te rAjAnA sevakane vastrAdika zrApI saMtoSIne visarjana kasyo. sevake zrAvI rAjAnI bAgala sarva samAcAra saMjalAvyo, rAjA pramudita thayo. jamA tathA dIkarIne jaz potAno aparAdha khamAvyo. ane kaDaM ke de lalitAMgajI! tamArA jevA guNavaMta ko nathI, ane sajana sarakho purguNI pApI paNa ko nathI, mATe have he kumarajI ! tameM rAjyano aMgI. kAra karo. ema kahI kumarane rAjya thApI poteM dIdA laz devaloke gayo. pAbalathI lalitAMgakumara paNa rAjyanI ciMtAnA karanAra maMtrIzvarane sarva kArabhAra sopI poteM sainya lAi mahoTI jhithI pitAne caraNe janamyo. pi. tA paNa netrane zrAnaMdakAraka evA putranuM darzana pAmIne jema caMdramAnA darzanathakI samujne harSa thAya, tema harSavaMta thayo thako putrane kadevA lAgyo ke he vatsa ! have ameM paraloka sAdhana karazuM ! zrane tameM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 ) e rAjya aMgIkAra karo. te sAMjalI lalitAMga bolyo ke he svAmI ! huM tamArI sevAmAM tatpara rahIzAne tameM rAjya pAlo. ema rAjyane aNavAMbatAM paNa rAjAyeM kumarane rAjya dIdhuM. ane poteM cAritra lai parajavanuM sAdhana karavA mAMDyaM. lalitAMgakumara paNa ghaNA varSa nyAyapUrvaka rAjya pAlI aMtyAvasthAyeM cAritra lai devalokeM gayo. e lalitAMgakumaranuM caritra sAMjalI de javijano ! tameM gItArthanAM vacanane anusAreM ekamanAtha zrIjainadharmane viSe prIti rAkho ne dAnAdika cAra prakArano dharma pAlo, pramAda TAlo, pApa gAlo, ATha mada TAlo, AtmA ajuvAlo. to svarga monAM sukha nizcaya pAmo // 3 // iti dharmaviSayika lalitAMgakumaranI kathA saMpUrNa // have yA naranavanuM durlana paNuM be, te kar3e be. iMzvatrAvRttam // yaH prApya DuH prApyamidaM naratvaM, dharma na yatnena karoti mUDhaH // klezaprabaMdhena salabdhamabdhau, ciMtAmaNiM pAtayati pramAdAt // 4 // arthaH- ( yaH ke0 ) je ( mUDhaH ke0 ) mUr3ha puruSa, 3 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) (idaM ke0) zrA (uprApyaM ke0 ) suHkheM prApta thAvA yogya evaM ( naratvaM ke0) manuSyapaNuM, tene (prApya ke ) pAmIne ( yatnena ke) udyameM karIne (dharma ke ) dharmane ( na karoti ke0 ) na kare ne, (saH ke) te puruSa, (klezaprabaMdhena ke0 ) ati mahenateM ( labdhaM ke0) pAmelA (ciMtAmaNiM ke) ciMtAmaNine (abdhau ke0 ) samuamAM (pramAdAt ke0) zrAlasya karIne (pAtayati ke0) nAkhe be. arthAt je mUrkha puruSa mohoTA kaSTeM pamAya evo manuSyajanma pAmIne sAvadhAnatAyeM karIne zrIvItarAgapraNIta dharmane na aMgIkAra kare, teNeM atiduHkheM malelo evo pratyada ciMtAmaNi pramAdathakI samuSamA nAkhyo, ema jANavU. e kAraNa mATe naranaveM karIne dharmanuM upArjana karavU. zrA ThekANe brAhmaNa ratnachIpeM devIyeM dIdhelA ciMtAmaNinuM samuSamAM pAtana kayuM, teno saMbaMdha jANavo. mATe he navyajano ! e prakAre manane viSe viveka lAvIne dharmaja karavo kAraNa ke dharmane viSeprIti karanArA sujana puruSo tene je puNya utpanna thAya. ityAdi sarva pUrvavat jANavo // 4 // TIkA // zratha narajavasya urlajatvamAha // yaH Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) prApyeti // yo mUDho mUrkhaH idaM puHprApyaM naratvaM prApya yatnena udyamena dharma na karoti saH kvezaprabaMdhana labdhaM ciMtAmaNiratnaM pramAdAt zrabdhau samujhe pAtayati // yo mUrkhaH pumAn phuHkhena mahatA kaSTena prApyaM yataH // curkhaga 1 pAsaga 5 dhanne 3, jUe 4 rayaNeya 5 sumiNa 6 cakeya 7 // kUrma yuga eparamANU 10, dasa diLaMtA maNuzra jamme // 1 // ityAdidazaniISTAMtaiInaM idaM naratvaM manuSyajanma prApya labdhvA yatnena sAvadhAnatayA zrIvItarAgapraNItaM dharma na karoti upedate sa klezaprabaMdhena mahatA kaSTaprakAreNAtiprayAsena labdhaM pratyadaM prAptaM ciMtAmaNiratnaM pramAdAt abdhau samujhe pAtayati // atra brAhmaNaratnahI. padevyAdattaciMtAmaNi rtnsmunpaatnsNbNdhovaacyH| jo navyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya yatnena dharmaeva kAryaH dharmaM ca kurvatAM satAMyat puNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 4 // ||jaassaakaavy // kavitta // jaise puruSa ko dhanakArana, hIMData dIpa dIpa caDhi jAna // zrAvata hAtha ratana ciMtAmani, mArata jaladhi jAni pAkhAna // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) taiseM mata bhramata navasAgara, pAvata narasarIra paradhAna // dharama jatana nahiM karata banArasi, khovata vAhi janama zrajJAna // 4 // siddhAMtane viSe manuSyano janma pAmavo daza dRSTAMteM urlana kahyo , te daza dRSTAMtanAM nAma kahe . eka cUlakano, bIjo pAsakano, trIjo dhAnyano, cotho dyUtano,pAMcamo ratnano, uTho svapnano, sAtamo cakrano, AThamo kUrmano, navamo yugano, dazamo paramANuno. e daza dRSTAMtanAM nAma kahyAM. have enI upara saMdepathI kathA kahe : prathama culaka te dezI jASAyeM jojana kahevAya be, teno dRSTAMta kahe je. kAMpilapura nagareM brahmanAmeM rAjAnI culaNI nAmeM rANI tene cauda supane sUcita brahmadatta nAmeM putra thayo. te pAMca varSano thayo, tevAreM teno pitA maraNa pAmyo. have rAjyaciMtA karavA jaNI tenA dIrghAdika cAra mitra maDhyA. temAM dI. ghane kAMpilapure rAkhyo. ane bIjA traNa mitra potAne ghera gayA. have culaNI rANI iMDiyonA capalapaNAthakI dIrghanI sAthe bubdha tha. tevAreM dhanunAmA maMtrIzvare te samAcAra kumarane jaNAvyA, kumara paNa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) dIrghane tathA potAnI mAtAne zIkhAmaNa zrApavA sAru nAnAvidha prapaMca dekhADavA lAgyo. rAjasajAmAMhe anAcArI puruSa dekhI rAjahaMsIzuM kAga saMyoga karato jo brahmadatta kahevA lAgyo ke e pApIne anya jAtizuM zraNa malatAM saMbaMdha kyAMthI malyo. e anyAya huM sahana karI zakuM ema nathI. tevAreM pradhAnane zaMkA upanI je niveM e brahmadatteM culaNIne anAcAra sevatI jANI be. ane dIrgharAjAyeM paNa te samAcAra jANI culaNInI Agala ka ke tArA putra brahmadateM evAM cinha dekhADyAM be, mATeM te ApaNa behujaNane mAraze, tethI jo tumane mahAro khapa hoya to prathamathIja thApaNe ene mArI nAkhIyeM, to sAruM thAya. tevAreM rANIyeM kayuM DuMnA vinAzano upAya karUM buM. paDhI culaNI yeM brahmadattane eka kanyA paraNAvI. ane navuM lAkhanuM gRha karAvyuM. e culaNIno abhiprAya sarva jUnA pATanakta pradhAneM jANyo, je e viSayAMdhatvathakI putrane lAkha gRhamAM bAlI nAkhaze, temATe pradhAne paNa nagarabAhira thakA prasannapaNe lAkhanA dhavalagRha lageM madhya garttA khaNAvIne paDhI brahmadattane kartuM ke tahA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) rI mAtAyeM tumane mAravA mATe lAkhanuM gRha banAvyuM be, paNa te vAta brahmadateM mAnI nahI. brahmadateM kAM ke boru kuboru thAya paNa mAvatara kumAvatara thAya nahI. te sAMjalI pradhAneM kayuM ke svAmI ! tameM kaho bo te satya haze . paNa jevAreM yA gharamAM vasavAnuM muhUrtta hoya, tevAreM sUtAM thakAM sAvadhAna rahejo. kAM kAma paDe to pATu prahAreM saraMga ughADI nagaranI bAhira zrAvajo. azva zaNagArI palAe sahita huM sa karI rAkhIza. tameM mahArI sAthai dezAMtara cAlajo. have culaNIyeM muhUrtta jovarAvI putrane kayuM ke tameM navapariNIta bo, mATeM zrAje navA gharamAM zayana karavA jAjo. kumara tihAM gayo, tevAreM tene pradhAneM kayuM ke Aja tumeM sAvadhAna rahejo. te sAMgalI brahmadat ka pariNAmeM ciMtavyuM je dhAvA sthAnakamAM valI zo upadrava thavAno be ? rAtriyeM akasmAt te pApabuddhi mAtAyeM gharanI cAre bAjuyeM zrAga lagADI dIdhI. te dekhI varadhanu mitraM kumarane jagADyo, te suraMgamAMthI behu jaNa nAzi azvArUDha tha dezAMtara jaNI cAvyA. keTalIeka bhUmi ullaMghI gayA. ekadA vanamAMhe kuMarane tRSA lAgI te sAru Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) maMtriputra pANI levA gayo, te ghaNI vAraparyaMta na zrAvyo tevAreM tene jovA mATeM kuMara nikaTyo, te mArgamAM nUlo paDyo tevAreM tRSAyeM pIDyo thako eka vRdanI nIce jaz suz rahyo. evAmAM eka dezAMtarI vaTemArI ko eka brAhmaNa pANI- pAtra laz vRdanI bAyAyeM zrAvI vizrAma levA beThage. brahmadatte tenI pAseMthI pANI mAgyu. brAhmaNe pANI thApyu ane valI pAseM kAMka phalAdika hatAM, te khAvAne zrApyAM, tevAreM brahmadatte kaDaM ke muUne je vakhata rAjya prApta thayuM tameM sAMjalo, te vakhata kapilapura pATaNe zrAvajo. ema kahI brAhmaNane visaryo. ___ valI tihAthI keTaleka kAleM benAtaTa nagara jaNI jAtAM mArgamA eka brAhmaNa malyo, tenA sathavArAthI bAra yojananI aTavI kumareM ubaMdhana karI. jojananI velAyeM brAhmaNa poteM ekaloja jamyo. paNa kumarane Agraha mAtra na kIdho. tema kuMare paNa yAcanA kIdhI nahI. kAraNa ke mahAMta puruSa maraNAMteM paNa yAcanA kare nahI. ema karatAM aTavI uttarI prAMteM pahotA, tevAreM kumareM kaDaM ke he brAhmaNa ! tamArA pasAyathI hu~ aTavI utasyo, mATeM jevAreM muUne Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) kAMpilapuranuM rAjya prApta thayuM sAMjalo, tevAreM tarata Avajo. ema kahI brahmadatta benAtaTa nagareM gayo. brAhmaNa ciMtavavA lAgyo ke jUrva ejeM audArya dhairya kehabuM ? ane mahAruM kRpaNapaNuM kehaq ? ema ciMtavato svasthAnakeM gayo. panI keTaleka kAleM jA. gyayogeM brahmadattane ba khaMDa pRthvIna rAjya mavyuM. cakravartInI padavI prApta thaz. varadhanumitra paNa zrAvI malyo, temane zrApaNA nagara naNI AvatA joza culaNIyeM dehano tyAga kasyo. brahmadatta potAnA pitAnA rAjyapATeM beTho. have jeNe pANI pIvarAvyu hatuM te brAhmaNa paNa brahmadattane rAjya mavyuM sAMjalI nagaramAM zrAvyo teNeM rAjAne malavAnA ghaNA upAya kakhyA paNa dariDIne rAjAnuM darzana thAya nahI. ema mAsa vahI gayA palI nagaramAM ko buddhithI upAya batAvanArAnI zodha karatAM eka budhinA zrApanArAyeM kaDaM ke mane lAkha sonA mora Apo to hu~ upAya batAvaM. tene brAhmaNeM kaDaM jo mujhane rAjAno melApa thaze, to hu~ tuUne lAkha sonAmora thApIza. palI buddhinA devAvAlAyeM kayu ke eka mahoToM jabarajasta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) vAMsa lazne tene rastAmAMhilAM jUnAM traTelAM phATelAM khAsaDAMnI mAlA valagAr3I te vAMsaDAne pakaDI rAjamArge unA raho, jevAreM rAjAnI khArI nikalaze, tevAreM tenA upara dRSTi paDavAthI abhinava Azcarya dekhI rAjA pUjA karaze, te vakhata tuM zrAzIrvAda prApaje. brAhmaNa paNa teja upAya karI rAjAne makhyo. rAjAyeM dIge tevAreM tarata ulakhI tuSTamAna thazne kahevA lAgyo ke he vipra ! mAga mAgaje mAge te ApuM. brAhmaNeM kaDaM ke svAmI ghera jaz mahArI strIne pUbI zrAvaM, rAjAyeM kaDaM zIdhra pUrvI zrAva brAhmaNe ghera zrAvI strIne pUbyuM ke he priye ! rAjA saMtuSTa thayo je mATeM have huM zuM mAre ? tevAreM strIyeM vicAkhu je e gAma garAsa nagara mAgaze to par3I mujhane mAnaze nahI mATeM ebuM magAvaM ke jethI e samatulya rahe. evaM ciMtavIne kavA lAgI ke ApaNe brAhmaNajAti baiyeM, mATe gAma nagarAdika mAgaNuM to rAtri divasa tenI ciMtAmA rahe pamaze, ghaNA cAkara naphara rAkhavA pamaze ane jo dhanadhAnya mAgasuM, to vyApAra calAvavo joze. vyAjeM dhana zrApa, joze ityAdi saMjAla rAkhavAnI viTaMbanA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 42 ) karavI paDaze, mATe rAjAnA va khaMga pRthvImAM jeTalA cUlA be, te pratyeka cUlA dITha eka divasa paNA kuTuMbAne jojana male, chAne eka sonAmora dakSaNA male. evI mAgaNI karo) brAhmaNeM paNa strInA kahyA mujaba rAjA pAseM jara yAcanA karI, tevAreM rAjA bolyo ke de nirmAgya ! pAbalabuddhi brAhmaNa ! huM tuSTamAna thayo batAM yA pharI jIkha mAgavAnuM te teM zuM mAgyuM ? paNa brAhmaNeM to strInA kadevA pramAja rAjAne ka. he mahArAja ! jo tumeM tuSTamAna yA to eTaluMja zrApo ke jethI huM ralIyAyata thAjaM! tevAreM rAjAne temaja pramANa kIdhuM ne pahe - lA divaseM cakravarttIyeM potAne ghera jamADIne eka sonA mora dakSaNA pI. pabI cakravarttInI 102000 ) terIne ghera jamyo . pI cakravarttInA putra pautrAdine ghera jamyo ( paNa jevo svAda pahele divaseM cakravartInA gharanI rasavatIno hato, tevo svAda bIjA koinA gharanI rasavatIno thAve nahI. tethI teja jamaNa saMjAyA kare ane manamAM vicAre ke koi rIteM pharI cakravarttine ghare jamavAno vAro Ave to sAraM ! paNa vAro ve nahIM te vAro paNa kadApi Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) koz devatAnA sahAyathI athavA prabala AyuSyavAn pAme. paraMtu manuSya janmazrI jraSTa thayo te pharI manuvyAvatAra na pAme ) iti prathama cusakadRSTAMtaH // 1 // - have bIjo pAsAno dRSTAMta kahe . jaratadetamA gola dezane viSe caNakanAmeM grAma . tihAM caNakanAmeM brAhmaNa tenI ciNezvarI nAmeM nAryA te strI jaratAra behu arihaMtanI naktinAM karanAra . temane ghare dAMta sahita putra janmyo. mAta pitAyeM dAMta ghasAvI nAkhyA. ekadA jhaSIzvarano saMghADo temane ghera zrAvyo, tevAre ciNezvarIyeM namaskAra karIne pUbyuM ke mahArAja! amAre ghara A dAMta sahita putra zrAvyo, tenuM huM phala thAze ? RSiyo bolyA ke jo tameM enA dAMta nahI ghasata to e rAjA thAta. have e dAMta ghasI nAkhyA mATe biMbAMtarita rAjA thAze, par3I te putranuM cANAkya evaM nAma dIdhuM. te paNa Akaro zrAvaka thayo, sarva vidyA naNyo, yauvanAvasthA pAmyo, ruDA kulamAM paraNAvyo, anyadA prastAveM cANAkyanI strI jAznA vivAha mATeM pI. yara gai. tihAM vivAha upara bIjI paNa baheno zrAvI, tenA sasarA mahAdhanavaMta ne tethI te baheno Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) vastrAjaraNa paherI jamI tAMbUla nakSaNa karI uMcI caDhI beThI. zrane cANAkyanI strInA aMganAM vastra jUnAM phATAM dekhI hasavA lAgI. tethI te Akaro asaMtoSa dharatI vivAha karI potAne ghera thAvI. cANAkye potAnI nAryAne zrAmaNa dUmaNI dekhIne pUjyuM je tuUne zI asamAdhi upanI ne ? paNa te bolI nahI. tevAreM na ghaNo zrAgraha karIne pUvyuM tAreM teNe paNa potAnA pIyara saMbaMdhI sarva vRttAMta kaDaM. te sAMjalI cANAkya avyopArjana karavAno upAya ciMtavavA lAgo. tevAreM tene kozka brAhmaNe kayu ke pAmalIpura nagareM naMdarAjA varSadivasane AMtare brAhmaNane dakSaNA zrApe , evaM sAMjalI cANAkya paNa tihAM gayo. rAjAne ghera jaz vIzAmo sevA mATe naMdarAjAnA siMhAsana upara caDhI bego. rAjAnI dAsIyeM kaDaM ke he vipra! tameM bIje koz zrAsane beso. te sAMjalI cANAkye bI. je zrAsaneM kamaMmala meTyuM temaja trIje zrAsane maMga mUkyo, cothe japamAlikA mUkI, ema cAra siMhA sana saMdhyA. ane pAMcame zrAsane janoz mUkI, tevAreM dAsIyeM tene rIzathI ugaDI mUkyo. cANA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) kye paNa rIsAzne evI pratijJA karI ke hu~ kharo cANAkya toja ke e naMdarAjAne samUlo unmUlI nA ? evaM kahI sanAmAMhethI nikalyo bAgala jatAM vicAravA lAgyo je mane to rAjya malavAnuM nathI. mATe hu~ pradhAnaja thAzza ! paNa koz rAjayogya kumara jolaM. ema ciMtavato mayUrapoSakane gAmeM gayo. yAvat nidAnimitteM tene ghera gayo, te ava. sareM mayUrapoSakanI dIkarIne garnane yogeM caMDamA pIvAno doholo upano, paNa ko pUrI zake nahI tenA bA cANAkyane paradezI jANI pUbyuM tevAreM cANAkya bolyo ke e putra janmatAMja jo muUne Apo to hu~ doholo pUrNa karUM. bApeM te vAta kabUla karI tevAreM cANAkyeM potAnI matiyeM karI vijyukta tRNa- ghara karAvyuM te upara eka puruSa bina pUravA mATe bAno caDhAvyo. panI vizAlathAla chagdhamizrIpramukha paramAnne narI te gharamAM jihAM caMamAno udyota , tihAM mUkyo temAM caMDamAnuM pratibiMba be, mATeM bAyeM dIkarIne teDIne kaDaM ke he putri! e caMumA ne tenaM tameM pAna karo. tevAreM te putrIyeM paramAna pIvA mAMmyuM tema tema upara rahelA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) puruSe te biDa paNa pUravA mAMmayu, jevAreM saMpUrNa pAna karI lIdhuM.tevAreM vija paNa pUrI nAkhyu, gharamAM aMdhakAra thayo.ema karI caMjamAno doholo pUro karAvyo. pUrNa mAse putra janma thayo, tenuM nAma caMdagupta pADyu. - have caMdraguptane tihAM mUkI cANAkya poteM suvarNa vidyA sAdhavA jaNI dezAMtareM namavA lAgyo, suvarNa siki karavAnI vidyA pAmIne cANAkya bAra varSe pAbo teja gAmeM zrAvyo. tevAreM caMdraguptane bokarA sAtheM ramato dITho. tihAM caMDagupta poteM rAjA thayo , kozka bokarAne pradhAna kasyo be, keTalAekane khijamatadAra sevaka kAbe, evo dekhI cANAkya harSavaMta thayo bokarAne zrAzISa thApI kahevA lAgyo ke, he rAjA ! amane kAMzka dAna zrApo, caMDagupteM kaDaM jAu~ tamone pAMca gAma dIdhAM. ema kahI namaskAra kIdho. valI lokonI gAya jatI dekhI caMgupteM kaDaM ke e gAya paNa tameM tyo. cANAkye kahyu ke e pArakI De te kema levAya! caMugupte kA" vArajyojyA vasuMdharA" e vacana sAnatA vismita thako cANAkva pUbavA lAgyo zrA bAlaka kaheno De ? tAreM bIjA bokhyA e parivrAjakano putra Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) be. te sAMjalI cANAkyeM kaDaM, ke he vatsa ! zrAva tuUne rAjya devarAvaM. tevAreM caMdragupta uThIne cANAkyane page lAgyo ane behujaNa dezAMtare cAlyA pabI dhAturvAdAdikane yogeM suvarNa siddhi karI hastI, turaMgama, gaja pAyadalAdika sarva sainya ekatuM karI, lazne pAmalIpura nagare gheronAkhyo. naMda rAjA paNa yuddha karavA sAhAmo zrAvyo, yuka karatAM daiva yogeM cANAkyanuM sainya nAgyu. tevAreM te cANAkya, caMDaguptane sAtheM lazjIvato nAge. pAulathI naMda rAjAyeM cANAkyane mAravA mATeM keTalAeka ghoDesavAra mokalyA ane naMdarAjA pAThoghera zrAvyo. have te savAro doDatA doDatA cANAkyanI najIka zrAvyA. te jo cANAkye caMguptane kaDaM ke he vatsa ! tuM nAzIne sarovaramA praveza kara. teNe temaja kIdhaM ane cANAkya poteM sarovarane kAMThe yogI thara dhyAna dharavA bege, evAmA asavAra yaavN| cANAkyane pUbavA lAgyA, svAmI ! tame zahAM be svarUpavaMta yauvana vaya puruSo jAtA dIga ? cANAkye dhyAnanaMganA jayano mola ghAlIne saMjhAthI sarovaramA rahelo caMagupta dekhADyo, tene kADhavA mATeM asavAreM hathI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) yAra dharatI upara rAkhyAM ane pote pANImA praveza karavA mAMgayo, eTalAmAM cANAkye utAvalathI uThI laghulAghavI kalAyeM karI tehaja hathIyArathI tenuM mastaka kApI nAkhyu, panI caMaguptane pANImAMdhI kAhA DhI azva tathA hathIyAra laz behu mArge cAlatA thayA. tevAre rastAmAM caMDaguptane cANAkye kaDaM ke he vatsa! meM tuUne pANImAM batAvyo te vakhateM tuUne mahArI upara dveSa upanyo ke kema ? te kahe. tevAreM caMDagupteM kaDaM ke hu~to ema samajyo ke je tameM kaDaM haze, te guNane vAsteja karvA haze. valI zrAgala jatAM naMdarAjAno bIjo asavAra zrAvato dekhI pharI cANAkye te caMguptane talAvamA praveza karAvyo ane tyAM ko dhobI vastra dhoto ha. to tene cANAkye kayuM he rajaka ! rAjA rIsANo De te lokone mArato Ave be, mATe jIvitavya vAMDo to zrAhIMthI nAzI jAU. rajakeM paNa ughADe khar3e asavAra zrAvato dIge, te jo dhobI nAzI gayo. pAbalathI cANAkya te dhobInAM vastra dhovA lAgyo. tene asavAreM zrAvI pUrvanI peThe pUbyuM, tene paNa cANAkye temaja pUrvokta buddhiyeM karI mArI nAkhyo. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( e) pharI behu jaNa tihAMthI bAgala cAlyA. saMdhyA samayeM eka gAmeM gayA, tihAM eka mozIne ghera jaza beThA eTalAmAM te mozIno putra vyAlu karavA beThage tene mozIyeM unI rAba pIrazI be, temAM te bokare utAvaleM vacamAM hAtha ghAlyo, tevAreM mozIyeM kahyu ke dAjo re putra dAUo. tuM paNa cANAkyanI peThe mUrkha kAM thayo bo? te sAMjalI cANAkye mozIne pUbyu ke mAtAjI ! cANAkyane mUrkha kema kaho bo? tevAreM mozI bolI ke cANAkyeM prathamathIja pAmalIpura jaz ruMdhyu paraMtu jo deza potAne vaza karI par3I nagarane ghero ghAlyo hata, to zuM bagaDI jAta ? e buddhi sAMjalI cANAkya vismayApanna thakSa himavaMta parvateM gayo. tihAM eka gAmamAM jaz parvatarAjAnI sAthe prIti kIdhI. ekadivasa avasara joz cANAkya te rAjAnI sAtheM masalata karI ke ApaNe naMdarAjano deza vaza karI pAmalIpuramAthI naMdarAjane ugaDI arko tharDa rAjya vaheMcI bezu, teNeM paNa te vAta mAnya karI, paDI behu ekA malI kaTaka melavI anukrameM sarvadeza vaza karI behelo pAmalIpurane viSe ghero nAkhyo, naMda rAjAyeM yuddha kakhaM. te Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) mAM naMdarAjA dArI gayo, tevAreM dharmadvAra mAgyuM, tene cANAkyeM kayuM ke he naMdarAjA ! jeTaluM eka rathamAM dravya upaDe, teTaluM lai jArja, tethI adhika lezo mAM. naMdarAjA paNa maNiratna suvarNAdika rathamAM narI, eka svarUpavanA dIkarIne rathamAM besADI tihAMthI nikalyo. evAmAM caMdragupta rathamAM besI gAmamAM pharavA nikalyo be, tenI upara kumarInI dRSTi paDI, tethI anurAga upanyo, tevAreM naMdarAjA putrI - no manogata jAva jANIne bolyo ke de putri ! tuM sukheM e caMdragupta jarttArane vara. tahAruM kalyANa thA. ema kahetAMja te putrI ratha uparathI utarIne caMdraguMDanA ratha upara caDhavA lAgI teTalAmAM caMdraguptanA rathanA nava yArA jAMgI paDyA tevAreM caMdragupteM, katyuM ke e kanyA azujakariNI be mATe javA dyo ApaNA kAmanI nathI. tene cANAkyeM kayuM ke e zukana jaluM be, enuM varjana ma kara. nava dhArA nAMgyA mATeM tahArI nava peDhI paryaMta rAja cAlaze, ema kahI kanyA rAkhI paDhI parvataka ne caMdragupta e behu naMdanA gharamAM gayA, tihAM lakSmInI varhecaNa karavA lAgyA, te gharamA eka kanyA dIThI. tenI u a Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) pare parvataka rAjA sAnurAgI thayo. tevA, te kanyA cANAkye parvatakarAjAne paraNAvI paraMtu te viSakanyA hovAthI tenA karasparzanazrI parvataka rAjA vipatti pAmyo. te viSakanyAne yoge caMguptane auSadha vinA vyAdhi gayo // yataH // artharAjyaharaM mitraM, yona hanyAtsa hanyate // tasmAhinauSadhenaiva, vyAdhinavettu gamyate // 1 // caMgupta sarvarAjyano dhaNI thayo, rAjya pAlavA lAgyo. evAmAM pAmalIpura nivAsI sarva loka malI vinati karavA lAgyA ke aho svAmI! naMdarAjA amArI pAseMthI svalpa kara leto hato, prajAne zrAtmajanI pereM pAlato ane hamaNAM tamArA rAjyamAM to zrameM kareM karI pIDita chaiye, mATe kema karIyeM ! kyAM jayeM !!! tevAreM caMgupte cA. NAkyanA mukha sAhAmuM joyu, teNeM vicAkhu je zrA lokone saMtoSa nahiM thAze, to loka ucAlo jarIne jAze ! ema vicArI lokone kara rahita kasyAM, tene lIdhe Ayapada thoDI ane kharaca ghaNo thavAthI jaMmAra khAlI thato dekhIne cANAkya kAMzka navIna upAya ciMtavavA lAgyo, tevAre traNa upavAsa karI pUrvanA mitra devatAne ArAdhyo. te devatAyeM zrAvI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aamdardrint w ws (55) naktine pramANe cANAkyane be ajeya pAsA ApyA. paThI cANAkya te zaheranA vyavahArIyAne teDI koDa koDa TakAnAM ratna mAramAMdhI kAhADhI dyuta ramavA mATe kahevA lAgyo ke je mujane juvaTuM ramatA jIte, tene e ratna sarva zrApuM. ane je hAre te e ratna mAMhelA ratna sarakhaM eka ratna zrApe. e vacane saMtoSa pAmyA thakA te vyavahAriyA ramavA lAgyA, paNa devatAdhiSThita pAsAnA balathI cANAkya jItI jAya. ko kAleM hAre nahI. te paNa kadApi daivayogeM hArI jAya, paraMtu manuSyanava hAthamAMthI gayo te pharI pAmavo mahA purkhana De // iti bItIyapAsaka dRSTAMtaH // 2 // ___ have trIjo dhAnyano dRSTAMta kahe . kozka rAjAyeM kautuka mATeM sarva jAtinAM jaratadetramA upajatAM dhAnya ekagaM karAvI temAM eka pAtho sarazavanA dANAno nAkhyo, te dhAnya sAthe melavIne par3I ekazo varSanI mozIne tevADI karvA ke zrA covIsa jAtinA dhAnyanA rAzImAMthI sarva jAtinAM dhAnya jUdAM karIne valI eka sarazavano pAtho sAtheM melavyo , te kAhADhI Apo. te vRddhA mozIthI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) e ko rIteM jUdA thakSa zakeja nahI tepaNa kadApi deva sAhAyathI sarazava jUdA thakSa zake, paNa je manuSyAvatAra gayo te pharI vItarAganI zrAjJAmAM vartato evo manuSyanava pAmavo purkhana // iti tRtIya dRssttaaNtH|| have cotho dyUtano dRSTAMta kahe beH- kozka rAjAnI sanA ekazo ATha thAMbAyeM karI samanvita be, te valI ekeke thane ekazo ne zrApa hAMso be. te rAjA ghaNo vRkSa thayo paNa maraNa pAmato nathI, tevAreM mahoTA DokarAyeM vicAkhu je hu~ paNa vRddha thavA Avyo.to have rAjA kyAreM maraze ne par3hI huM te rAjya kyAreM jogavIza ! mATe koza rIteM rAjAne mArI nAkhuM to hUM rAjA thAlaM. te bupI vAta pradhAne jANine rAjAne saMjalAvI. rAjAyeM vicAyuM je putra paNa jIvato rahe ane hu~ pote paNa jIvato rahuM ! evI yukti zodhuM. palI budhinA prapaMceM karI putrane teDAvIne kaDaM je he vatsa! huM vRkSa thayo mATe tuM rAjya le paNa prathama zrApaNA gharanI cAla le, te kara, ke je thakI tuUne rAjya sthira thAya. kumara bolyo ke he pitAjI ! je tameM zrajJA zrApo, te hu~ Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 54 ) karUM. rAjAyeM kayuM zrApaNI sajAnA eka maMgapeM 100 thAMjalA be yAMjale yAMjale 100 hAMsa be, mAde meM mahArI sAthai jUbaTuM ramo. ekavAra jIto to eka dAMsa jItyA. ema 100 vAra jIto to eka jItyA evA 108 yAMnA jItIne rAjya lyo, paNa jo ramatAM ramatAM vacamA eka dAva hArI jAzo, pAbalA dAva sarva vyartha jAze. te vacana sAMjalI kumara paNa lojanA vazayI ramavA beTho. ghaNA divasa ramatAM paNa eke yAMno jItI zakAyo nahI, to sarva sajAnA thAMgalA kyAMthI jItyA jAya ? kadApi te paNa ko devatAnA sAnnidhyathI jItyA jAya, paraMtu manuSyajavathI bhraSTa thayo te bIjI vAra manuSyajanma na pAme // iti caturtha dyUtadRSTAMtaH // 4 // have pAMcamo ratnano dRSTAMta kahe :- vasaMtapura nagare pAra dhanano dhaNI guNavAn dhanno eve nAmeM vyavahAya vase be. tene guNavaMta evA pAMca putro be. have te dhanno zeva ratna parIkSAne viSe nipuNa be, mATeM tenuM apara nAma ratnaparIkSaka be. je je bahumUlAM ratna yAve, te sarvano saMgraha kare, paNa vece nahI. tevAreM putro star lAgyA ke he pitAjI ! bamapAtramaNAM dAma Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) zrAve , tema utAM ratna kA vecatA nathI? to paNa te lonavaze vece nahi. ekadA te zeTha grAmAMtareM gayo, par3I pAbalathI putroyeM sarva ratna ko dezAMtarIne vecAtAM zrApI dIdhAM. zeTha ghera zrAvyo, ane potAnAM ratna vecavAnA sarva samAcAra sAMjalI rIzeM karI kahevA lAgyo ke he putra ! mahArAM je ratno be, te ratno pAgaM zrANyAvinA mahArA gharamAM tameM zrAvazo nahI. tevAre te pAMce putra ratna sevA mATe paradeza naNI nikalyA, paNa te sarve ratno tevAMne tevAMja kyAthI male ? have te paNa kadAcit ko devatAnA sahAyathI malI jAya, paraMtu manuSyAvatArathakI jraSTa thayo je hoya, te pharI manuSyanavane pAme nahI // iti paMcama ratnadRSTAMtaH // 5 // have ho svapnano dRSTAMta kade beH-ujAyaNI nagarIyeM bahoMtera kalAno jANa evo mUladeva nAmeM rAjaputra , te kalAkalA karI sakala lokane prIti UpajAvato rahe . ekadA te ujAyaNImAM devadattA vezyAnI upara zrAkaro rAgAturathazne tihAMja rahyo. tene kozka vyavahArIye mAna ghaMza karI kADhyo. tyAMcI nikalI paradeza jamavA lAgyo. zra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) neka pRthvInAM vinoda dekhato thako kozka gAmeM maThamAMhe jaz sUto tihAM svapnamAM caMpramAne potAnA mukhamAM pesato dekhI jAgyo, te samayeM teja mahamA eka kApaDIye eTale ko guMsAine cele paNa ekuMja svapna dIk. panI jAgIne te svapnano vicAra potAnA guru gusAMza pAseM jaz pUbavA lAgyo, tevAreM guMsAMzye kayu ke Aja tuM ghRta khAMma sahita roTalo pAzIma ! evaM jANI madhyAnha samaye te nidAmATe gayo, tihAM kozka dAtAra puruSaM ghRta khAMma sahita roTalA thApyA, te laz cAlato thayo ane manamA pramoda pAmyo. have mUladeva to zAstrano jANa ne mATe mahathakI nikalI phalaphalAdika lai svapnapAThaka pAgala mUkI svapnano vIcAra pUjyo. tevAre pAThaka bolyo ke tamone mahoTuM rAjya malaze ? tene tahatta mAnIne nagaramAMhe nidA pAmI kalmASe karI mAsopavAsI sAdhune pAraNuM karAvyu. te sAdhunI naktinA prajAvathI devatA tuSTamAna thapa bosyo ke he mUladeva ! tuM eke vacaneM je vicAramA zrAve, te mAga. tevAreM mUladeva bolyo ke he svA. mI ! hajAra hastI baMdhAya evaM rAjya devadattA gaNi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) 57 kA sahita zrASo. devatA bolyo ke e sarva tameM pAmazo. tevAra pachI sAtame divaseM koika nagareM gayo. tihAM putrIyo rAjA maraNa pAmyo. te nagaranA lokoyeM rAjAnuM mRtakArya kari rAjyanA adhikArI paMcane melavI paMca divya pragaTa karI (mUladevane rAjya pyuM. e vAta guMsAMnA celAyeM sAMjalI tevAreM pazcAttApa karavA mAMDyo je are huM nirbuddhi buM mane svapna lAdhuM te phokaTa dAkhuM paThI vAraMvAra ja tihAMja suve paNa svapna dekhe nahI. kadAcit daivayogeM valI te kApaDI svapna paNa dekhe, paraMtu manuSyajavathI STa thayo te pharI manuSyajava pAme nahIM // iti SaSTha svapnadRSTAMtaH // 6 // have sAtamo cakrano dRSTAMta kahe be. iMdrapura nagareM iMdradatta rAjA be, tene bAvIza rANIyonA zrImAla pramukha bAvIza putro be. sarva te bahoMtera kalAmAM pravINa be, sarva saubhAgyanA nidhAna be, ekadA valI rAjAyeM maMtrInI putrIne paraNI. pAbalathI karmayogeM te maMtrInI putrIne ane rAjAne dveSa thayo, tethI rAjAyeM tene tyAgI dIdhI, pitAne ghera jara rahI ema karatAM ghaNA divasa vItyA, tevAreM eka divasa rAjA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) ye bAhira jAtAM te strInegoMkheM beThI dIvI,te divaseM te katusnAnavAlI je. rAjAyeM tene sAdAt tisamAna dekhI potAnA mAnasone pUjyuM ke are ! e strI te koNa le ? tevAreM eka sunaTeM kaDaM he khAmI ! e maMtrInI putrI tamArI rANI , tevAre rAjA te rAtraM tihAMja rahyo. panI jAgyayogeM kozka puNyavaMta jIva tene udareM AvI upano. prAtaHkAleM putrIyeM pitA zrAgala sarva samAcAra kahyA. tevAreM maMtrI te divasa, velA, saMketa, ityAdi sarva yAdI kAgadeM lakhI rAkhI ane pUrNa divasa thaye putra janmyo , tenuM nA. ma sureMdatta dIdhuM. panI ujAla padamA jema caMumA harSa upajAve, tema harSa upajAvato kameM kameM vadhato gayo. have teja divaseM maMtrInI dAsIyeM cAra putra prasavyA, tenAM nAma kahe . eka agni kara, bIjo parvataka, trIjo bahula, cotho sAgara ane pAMcamo tenI sAthe sureMjadatta, e pAMce malI ekaja upAdhyAya pAseM naNavA lAgyA, tihAM pradhAne sureMjadattane jaNAvavA mATe kalAcAryane sArI riteM jalAmaNa dIdhI, te uparathI kalAcArye paNa dhaNI mehenata karIne jaNAvyo, dAsInA cAre putra vighna kare, paNa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ee) sureMjadatta vidyAjyAsaja karato rahe. valI rAjAnA bIjA je bAvIza putro , te paNa teja nIzAlamAM jaNe , paraMtu te rAjamada yauvana madeM karIne ulaMga thakA gurunI sAhAmA vAMkuM bole,. tevAreM kalAcAryatemane zIkha thApe, to rudana karatA mA bApanI thA gala jAya. ane pradhAna to zradhyApakane eja nalAmaNa kare, ke putrane tADanA tarjanA karIne paNa napAvajo. tethI upAdhyAya paNa tene khAMteM karI vizeSa jaNAve zAstrakalA, rAdhA vedha pramukha sarvakalAI zIkhI huzIyAra thayo, tevAreM adhyApakeM sureMjadatta kumarane lAvIne pradhAnane soMpyo, pradhAne paNa adhyApakane sArIrIteM dAna da saMtoSIne visarjana kasyo, ___evA avasareM mathurAnagarIyeM jitazatrurAjAnI nirvRtti nAmeM putrI be, te taruNa avasthAne prApta tha. i, teMvAreM mAtAyeM sarva zaNagAra paherAvI tenA bApa pAseM mokalI, pitAyeM tenI surata dekhI e kanyA svayaMvarane yogya be. ema ciMtIne kadhu ke he putrI ! mana mAnatA jaratArane tameM varo. putrI bolI he pitAjI ! je rAdhAvedha sAdhe, tene huM valaM ! kumarInI evI pratijJA jANI rAjAyeM gama gama Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 60 ) dUta mokalI kadevarAyuM ne iMdradattane ghaNAputra mATe tene teDavA sAru pradhAna mokalyo, teNe ja rAjAne vInavyo ke svAmI ! tamArA putro sahita tameM svayaMvarane viSe padhAro. rAjA paNa bAvIza putreM paravasyo thako pradhAna sahita svayaMvara maMrupeM zrAvyo. 0 have jitazatrurAjAyeM zubha muhUrte sarvanagara zaegA. poteM nagara bAhira sarva parivAra sahita nikalyo, jaMpa karAvyo, tenI vacamAM staMna uno kIdho, upara sRSTisaMhAreM pharatAM yA yA cakra mAMDyAM, te upara pUtalI mAMgI, uMdhAmukhane dhAraNa karanArI te pUtalI be tethI tenuM nAma rAdhA pADelaM be. valI devala telathI narelI eka kaDAi mAMgI. tihAM kanyA, paMcavarNI sugaMdha yukta phUlanI mAlA lai yaMjanI pAseM khAvI ujI rahI. ane kahe be ke je puruSa e rAdhAvedha sAdhaze, tenA kaMThamAM huM yA mAlA ropaNa karIza. ema kahI sAvadhAna thai unI rahI. avasareM iMdradatta rAjAyeM potAno mahoTo zrImAla nAmeM putra betene dUra lai jai kayuM ke de putra ! tuM rAdhAvedha sAdha chAne kanyA sahita e rAjya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) laz le. te vAta sAMjalI te putra kaMpavA lAgyo. dhanuSya mAtra paNa upADI na zakyo, tathApi valI kAMzka sAhasa zrAdarI dhanuSya to prayAseM karIupADyu,paNa te caDhAvI zakyo nahI, tevAreM vilakho thazne bolyo ke are! zrA kArya to mahArAthI thAyaja nahI! ___ evAmAM valI bIjo kuMdhara zrAvyo, te AvI dhanuSya caDAvI turata pADo vasyo. panI trIjo kumara zrAvI dRSTiyeM jo pATho vaDhyo, tathA cotho putra to arDa rastethIja joza pADo baDhyo, ane pAMcamo to potAnA sthAnakathI uThyoja nahI. ema bAvIza kumara vilakhA thara beThA, tevAreM, rAjArnu mukha vilakhANuM jo pradhAneM kaDaM ke svAmI ! puHkhI ma thA5. eka putra tamAro hajI paNa be, tene rAjAMyeM pUbyu ke te kayo putra be ? tevAreM maMtrIzvareM sarva vR-' ttAMta kahI saMjalAvyuM zrane kAgala lAvI nAmo vaMcAvyAM, rAjAyeM paNa te vAta saMnArIne pradhAnane kahyu ke te putrane tarata teDI lAvo. tevAreM mehete paNa sureMdattane snAna zaNagAra karAvI teDI ANI rAjAne page lagADyo. rAjA te putrane dekhI harSita mana thayo thako ciMtavavA lAgyo ke // yatrodakaM tatra Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) vasaMti haMsA, yatrAmiSaM tatra pataMti gRdhrAH // yatrArthinastatra navaMti vezyA, yatrAkRtistatra guNAvasaMti // 1 // have rAjAyeM kaDaM ke he vatsa ! e rAdhAvedha sAdhI kanyA sahita rAja vyo. te kumaranI mukhAkRti dekhI loka paNa camatkAra pAmyAM. kumara paNa rAjAno zrAdeza pAmI nizcala mane gurunA caraNakamalane namaskAra karI sthaMnanI najIka jai dhanuSyane namana karI tatkAla dhanuSya caDhAvI telanI kaDhAimAMhe nIcI dRSThiye mukha jote thake upara bANa mUkyo. te bANe rAdhAnI aAMkhamAhelI kIkI vIMdhI, jevI vIMdhI ke turata yAcaka lokoyeM jayajayArava kIdho, ane kanyAyeM varamAlA ghAlI. rAjA ane maMtrIzvara e be harSa pAmyA, tihAM sureMjadatta kanyA sahita rAjyalakSmInAM sukha pAmyo. evI rIteM koI kadAcit rAdhAvedha sAdhe, paNa manuSyanavazrI braSTa tha| yo, te valI pharIne narajava na pAme // iti saptama cakradRSTAMtaH // 7 // have zrAdhmo kUrmano dRSTAMta kahe :-kozka e. ka lada yojana pramANa aha , temAM eka mahoTo kAcabo rahe le. teNeM ekadA prastAveM vAyarAne yogeM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) vaza thayo thako (puH prApaM ke0) corAzI lAkhajIvayonine viSe jamatA jIveM mahAkaSTeM pAmavA yogya evaM (martyajanma ke0 ) manuSyajanma tene jinadharmavinA (mudhAgamayati ke) vyartha gamAve , (saH ke0) te puruSa, (svaNesthAle ke0) suvarNa sthAlane viSe ( rajaH ke0) dhUla eTale kacarAdika tene (dipati ke) nAkhe be. arthAt suvarNasthAla samAna manuSyajanma jANavU, tathA rajasamAna pramAda jANavA. eTale pramAdavazeM manuSyajanma vyartha jAya . valI paNa te puruSa zuM kare ? to ke, (pIyUSeNa ke0) amRteM karIne (pAdazaucaM ke0) pAdapradAlanane ( vidhatte ke0) kare be, arthAt je amRtanA biMjumAtranuM pAna karavAthI ajarAmaratva prApta thAya , te amRtane pAdapradAlanane mATe vRthA gamAvaq te ayukta jANavaM. tema valI te puruSa zuM kare ne ? to ke (pravarakariNaM ke0) uttama hastIpratye (aiMdhanAraM ke) kASThamArane ( vAhayati ke0 ) vahana karAve . arthAt je hastIne potAnA dhAra Agala bAMdhe bate chAranI zonA thAya , to te hAthIeM kASTha lAvavAM, te ayukta ne valI te puruSa zuM kare Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) ne ? to ke ( vAyasa ke) kAgaDAne ( umAyanArtham ke0) mADavAne artha ( ciMtAratnaM ke0) ciMtAmaNine ( karAt ke0 ) hAthathakI (vikirati ke0) pheMke je. arthAt manovAMchita arthane denAraM evaM ciMtAmaNi ratna tenu kAgaDAne uDADavAne mATe pheMkavU te ayogya be, tema dharmasAdhaka puruSa martyajanmeM karI pramAda karavo te ayuktaja be. tethI he navyajano ! ema jANIne manamAM viveka lAvI pramAdano tyAga karIne dharme karIne manuSyajanma saphala karavo dharma AcaratA evA sajAna puruSone je puNya // ityAdi pUrvavat // 5 // ___TIkAH- atha manuSyanavasya sarvotkRSTatvamAha // varNa sthAla iti // yaH pumAn pramattaH san pramAdasya vazaM patitaH san madyaviSayakaSAyanitA vikathArUpapramAdavazaM gataH san phuHprApaM caturazI tila. dAjIvayoniSu bhramati jIvena phuHkhena mahatA kaSTena prApyaM yat martyajanma manuSyanavaM tat mudhA vRthA zrI. jinadharma vinA niHphalaM gamayati / sa pumAn sva. rNasthAle rajo dhUli kacavarAdi kSipati / svarNasthAlatulyaM martyajanma rajaHsadRzAH pramAdAH // punaHsaH Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) pumAn pIyUSeNa amRtena kRtvA pAdazaucaM caraNapradAlanaM vidhatte karoti / pIyUSasya biMdumAtrapAnenAjarAmaratvaM syAt tatpAdapradAlanArthaM mudhA vRthA gamayatItyuktaM // punaHsaH pumAn pravarakariNaM pradhAnahastinaM aiMdhanAraM iMdhanakASThasamUhaM vAhayati // yasmin gaje hAribake'pi sati zonA javati / tena iMdhanAnayanamayuktaM // punaH saH pumAn vAyasoDDAyanArthaM kAkasya uphAyananimittaM ciMtAmaNiratnaM karAt hastAt vikirati vikSipati // yathA manovAM bitArthadAyakasya ciMtAmaNiratnasya kAkaDAyanArtha vikepaNamayuktaM tathA dharmasAdhakena martyajanmanA pramAdasevanamayuktaM / jo javyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya pramAdaM tyaktvA dharmeNa kRtvA manuSyajanma saphalaM kAryaM // dharmamAcaratAM satAM yat puNyamutpadyate tat puNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 5 // lASAkAvyaH-savaiyA ThevIzA // jyauM matahIna viveka vinA nara, sAji mataMgaja iMdhana Dhovai // kaMcana nAjana dhUli nare saha, mUDha sudhArasasUM paga dhovai // bohitakAga umAvana kArana, mAri mahAmani Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) mUrakha rovai // tyauM naradeha pulaMna banArasi, pAz . ajAna akAratha khovai // 5 // have je saMsAranA viSaya mATe dharmano tyAga kare De, te mUDha puruSa jANavA te kaheDe. ||shaarduulvikriidditkRttm|| te dhattUratasaMvapaMti javane pronmUlya kalpajumam, ciMtAratna, mapAsya kAcazakalaM svIkurvate te jaDAH // vikrIya viradaM girIsadRzaM kriNaMti te rAsanaM, ye labdhaM parihatya dharmamadhamA dhAvaMti nogAzayA // 6 // arthaH- ( ye ke0) je (adhamAH ke0 ) mUrkha evA puruSo ( labdhaM ke0 ) prApta zrayelA evA (dharma ke ) dharma je tene ( parihatya ke ) tyAga karIne (jogAzayA ke0) jogaviSaya vAMbanAne arthe, (dhAvaMti ke ) doDe be, arthAt viSayArthamA pravarte be, (te ke0 ) te naro, (javane ke0) potAnA gRhaneviSe utpanna thayelA ( kalpamaM ke ) kalpavRkSane (pronmUlya ke0) kADhI nAkhIne ( dhattUrataraM ke0) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) - dhaMturAnA vRdane ( vapaMti ke0 ) dhAropaNa kare be, valI (te jaDAH ke0 ) te jaDa puruSo zuM kare be ? to ke ( ciMtAratnaM ke0 ) ciMtAmaNi ratnane ( pAsya ke0 ) tyAga karIne ( kAcazakalaM ke0 ) kAcanA kaTakAne ( svIkurvate ke0 ) svIkAra kare be, valI ( te ke0 ) te jaDa puruSo, ( girIMdrasadRzaM ke0 ) parvatasamAna uMcI kAyAvAlA ( dviradaM ke0 ) hastI - ne ( vikrIya ke0 ) vecIne ( rAsanaM ke) gardajane ( krIti ke0 ) mUlye karIne grahaNa kare be. yA he - kANeM kalpavRkSasadRza dharma jANavo, tathA dhaMturAnA vRkSasamAna viSaya jANavA, tevI rIteM sarvatra sArAM dRSTAMto dharmane lagADavAM tathA anya dRSTAMto viSayane lagADavAM. mATe he javyajano ! ema manane viSe viveka lAvIne kalpavRkSa tathA ciMtAmaNi samAna, zrI jinezvaranA dharmanuMja zrArAdhana karavuM. ArAdhana karanAranuM je puNya // ityAdi pUrvavat // 6 // TIkA :- ye tu sArANAM viSayANAM kRte dharmaM tyajati te mUDhA evetyAha / te dhattUra iti // ye adhamA mUrkhAH puruSAH labdhaM prAptaM dharmaM parihRtya tyaktvA jogAzayA viSayavAMkhyA dhAvaMti / viSayArtha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) pravartate, te narA navane svagRhe progataM utpannaM kalpavRdaM pronmUkhya utkhAya dhattUrataruMvapaMti AropayaMti / punaste jaDAHmUrkhAH ciMtAmaNiratnaM apAsya tyaktvA dUrIkRtya kAcazakalaM kAcakhaM; svIkuvate gRehaMti // puna ste jar3A girIsadRzaM parvataprAyakAyaM uccaM dviradaM hastinaM vikrIya rAsanaM gardanaM krINaMti mUlyena gRehati // atra klpvRkssshshodhrmH| dhattUrasahazA jogAH evaM srvtropnyH| jo navyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya kalpavRtaciMtAmaNisadRzaH zrIjinadharma evArAdhyaH zrArAdhayatAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 6 // __ // nASAkAvyaH-jyauM naramUla ukhAri kalpataru, bovana mUDha kanakako kheta // jyauM gajarAja veci girivarasama, krUra kubuddhi mola khara leta // jaise bami ratana ciMtAmani, mUrakha kAca khaMma mana deta // taise dharama visArI banArasi, dhAvata adhama viSaya sukha heta // 6 // ___ kathAH-e artha upara zazI sUrano dRSTAMta kahe beH-zrA narata detramAMhe zuktimatI nAmA nagarIne Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) viSe zazInAmA rAjA rAjya kare be, te mahApratApI be, tathA teno laghunAi sUra eve nAmeM be, te behu jAi eka divasa rayavADI yeM caDyA, vanamAMde vRkSa nIceM sAdhune beThA dIThA, tevAreM azvathI utarI bejAiyeM sAdhune vAMdyA, sAdhuyeM paNa dharmalAna thA - pI upadeza devA mAMDyo || gAthA || mANussa khitta jAI, kula ruvAroga zrayaM buddhi // savvA guggaha siddhA, saMjama logaMmi Dulho la hiyaM // 1 // mATe tameM satpuruSa bo, te dharmane viSe pramAda ma karo // gAthA || cikkaNa ghaDeNa sAciya, DhalIUNaM pANiyaM jAI // koraM kuMnaM ca neda, tahAvi javajIvANaM // 1 // ityAdi upadeza sAMjalI sUrarAjA dIkSA lai duSkara tapa karavA taiyAra tharyo. chAne zazIpratyeM nAzapaNAMnA hitane mATeM kahevA lAgyo ke he bAMdhava ! yA jIveM janmojanma joga jogavyA. samudranI jeTalAM pANI pIdhAM, meru jeTalAM dhAnya ArogyAM, to paNa tRpti na te zazI kar3evA lAgyo ke he bAMdhava ! evo ko mUrkha hoya ke je jalA rAjyajoga, lalita locanA strI, pAna phUla taMbolAdi uttama prakAranA joga ityAdi sAmagrI saMbaMdhI sukha tene tyAgIne Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) paralokanA sukhane arthe upavAsAdika kaSTa kare, para loka be ke nathI te koNeM joyo ? mATeM tameM mAhyA ho, to zrA utA joga jogavo, potAnA jIvane zAtA zrApo, aMtarAya ma karo yauvana pAmebuM phokaTa ma gamAvo evA nAznAM vacana sAMjalIne sUrarAjA khinna thayo. palI gurupAseMthI cAritra grahaNa karI sarvaparigraha gaMmI cAritra pAlavAmAM tatpara thayo. aMtyAvasthAyeM zraNasaNa zrArAdhI svarge gayo.ane zazI rAjA viSayAsakta thako maraNa pAmI narakeM gayo. sUrarAjAyeM devalokane viSe avadhijJAnane baleM karI potAnA nAzne narakanAM duHkha jogavato dIge, tevAreM devalokathI nikalI narakamAM jaz zrApaNAM rUpa teja zekti pragaTa kIdhAM, te dekhI zazI boghyo ke he bAMdhava ! adyApi te mahAro deha paDyo be, mATeM tuM jazne te dehanI yatna kara ke jema hu~ narakathakI nikalI sukhI thA ! te sAMjalI sUra bovyo ke are mUrkha ! jIvarahita deha paDyo ne te sukRta karaze ? prathamazrIja te koz kaSTa kayuM hata to thA narakamA tuM paData nh|. have tu tahAru mana chAma rAkhI karma khapAva, karelAM karmano pazcAttApa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) kara, jema zrAgale naveM sukhI thAzza. evaM kahI sUra potAne sthAnakeM pahoto. ema kozka jIva zazInI pereM manuSyanavamAM dharma na kare, te zrAgala pazcAttApa pAme. mATe sarvakoz dharma karo // 6 // have manuSya janmanuM tathA dharmasAmagrI, urla japaNuM kahe De, ||shikhrinniirttm // apAre saMsAre kathamapi samAsAdya nRnavam ,na dharma yaH kuryAviSayasu khtRssnnaatrlitH|| bruDan pArAvAre pravaramapadAya pravahaNama, sa mukhyomUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 7 // arthaH- (yaH ke0 ) je puruSa, ( viSaya ke0 ) zabda, rUpa, rasa, sparza, gaMdha, temanAM ( sukha ke0) sukha tenI (tRSNA ke0 ) vAMDA teNeM karIne (taratitaH ke0) vyAkula thayo thako (apAre ke0) anaMta evA (saMsAre ke0) saMsArane viSe (kathamapi ke) mAhAkaSTaM karIne (nRnavaM ke) narajavatvane (samAsAdya ke0) pAmIne (dharma ke0) dharmane Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) ( na ke0 ) nahiM (kuryAt ke0) kare, (saH ke0) te puruSa, (pArAvAre ke0) samujne viSe (bruman ke0) bUDato to (pravaraM ke0) uttama evaM (pravahaNaM ke0 ) vAhANane ( apahAya ke0 ) tyAga karIne taravAne mATe ( uSalaM ke) pASANane ( upalabdhaM ke0 ) grahaNa karavAne (prayatate ke0 ) prayatna kare , eTale udyama kare . te puruSa kahevo jANavo ? to ke ( mUrkhANAM ke0) mUonA madhye ( mukhyaH ke) mukhya jANavo. arthAt te puruSa, mUomAM mohoTo mUrkha jANavo. zrA ThekANe saMsAra te samupha jANavo ane dharma, te vAhANa jANavU. viSayo te pASANa samAna jANavA. mATe he navyajano! yA prakAre jANIne manamAM viveka lAvIne saMsAra samujtAraka e vA dharmaja ArAdhana karo. zrArAdhana karatA evA saGanone je puNya utpanna thAya , te puNya // ityAdi pUrvavat jANavU // 7 // TIkAH- atha naranavasya dharmasAmayyAzca purkha jatvamAha // apAre saMsAreti // yaH pumAn viSayasukhatRSNAtaralitaH san viSayANAM kAmanogAnAM zabda. rUparasasparzagaMdhAnAM sukhasya tRSNA vAMbA tayA tara Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) lito vAhito vyAkulIkRtaH san apAre anaMte saMsAre kathamapi mahatA kaSTena nRnavaM manuSyajanma samAsAdya prApya dharmaM na kuryAt na karoti / saH pu mAn pArAvAre samuDhe bruDan nimaUna pravaraM uttama pravahaNaM potaM apahAya tyaktvA taraNArtha upalaM pASANaM upalabdhaM gRhItuM prayatate yatnaM karoti udyama karoti // kathaMnUtaH sH| mUrkhANAM mukhyaH mUrkheSu vRkamUrkhaH / atra saMsAraH samujaH / dharmaH pravahaNaM / viSayAH pASANasadRzA ityupanayaH // jo navyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya saMsArasamukhatArakaH zrIdharmaeva aaraadhyH| ArAdhayatAM ca satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAgAlakyamAlA vistaraMtu // 7 // nASAkAvyaH- sorage // jyauM jala bUData koza, taji vAdana pAhana gahaiM // tyauM nara mUrakha hoi, dharama mi sevata viSaya // 7 // have yA graMthamA jeTalAM upadezanAM chAro kahevAnAM te upadeza chAreM karI sarva chAro kahe je. // zArdUlavikrIDitaTattatrayam // naktiM tIrthakare gurau jinamate saMghe ca hiMsAnRtaM, steyA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) brahmaparigrahAdyuparamaM krodhAyarINAM jayam // saujanyaM guNisaMgamiDiyadamaM dAnaM taponnAvanAM, vairAgyaM ca kuruSva nirTatipade yadyasti gaMtuM manaH // 7 // . arthaH-he javyaprANIyo ! ( yadi ke ) jo tamArUM ( nivRtipade ke0) modapadane viSe (gaMtuM ke0) jAvAnuM (manaH ke0) mana ( asti ke0 ) , to tameM 1 ( tIrthakare ke0 ) tIrthakarane viSe eTale zrIvItarAgane viSe ( jaktiM ke0 ) guNotkIrtanarUpa nAvapUjAne ( kuruSva ke0 ) karo. valI 2 ( gurau ke0) dharmopadezaka gurune viSe naktine karo. nakti ane kuruSva e be pado, sarvatra yojavAM. valI 3 (jinamate ke0 ) zrI jinazAsanane viSe jaktine karo valI 4 ( saMghe ke0 ) caturvidha zrIsaMghane viSe naktine karo. ( ca ke0) tathA 5 ( hiMsA ke0) jIvavadha prANAtipAta, 6 (anRtaM ke0) yasatya te mRSAvAda tene tathA 7 ( steya ke0) zradattAdAna eTale paravastunuM grahaNa karavaM. 7 (abrahma ke0) strIsevA, maithuna, tathA e (parigrahAdi ke0) dhana dhAnyAdi Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) navavidha parigrahAdi te thakI ( uparamaM ke) nivartana je tene karo. tathA (krodhAdyarINAM ke ) 10 krodha, 11 mAna, 12 mAyA, 13 lona, te zatruno (jayaM ke ) jayane karo. tathA 14 (saujanyaM ke0) sujananAva te sarva jIvone viSe maitrinAva tene karo. tathA 15 ( guNisaMgaM ke0 ) guNavAn manuSyono saMga je saMgati tene karo. tathA 16 (iMDiyadamaM ke0 ) pAMca iMjiyonuM damana karo. valI 17 ( dAnaM ke) supAtrAdi pAMca prakAranA dAnane karo. valI 17 (tapaH ke0) tapa te anazana UnodaryAdi bAhya ane atyaMtara malI bAra prakAraceM tene karo. tathA 1 // ( jAvanAM ke0 ) zujacitta nAvane karo. ( ca ke0) valI 20 ( vairAgyaM ke0) saMsArathakI nogAdikathakI je viraktanAva tene karo, eTalAM vAnAM mokSapadadAyaka jANIne rUDe prakAre zrArAdhana karavAM . zrArAdhanA karanAra sujanonuM je puNya / ityAdi pUrvavat jANavU // ||e prakAreM thA kAvyamAM sarva malI vIza ghAra je zrA graMthamA have kahevAze, te chAranAM nAma kahyAM. TIkAH-athAsmin zAstre etAnyupadezazArANi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) kathayiSyate // ityupadeza dhAreNa dhAravRttamAha // jaktimiti // no navyaprANin ! yadi tava nirvRtipade mode gaMtuM mano'sti / tadA tvaM tIrthaMkare zrIvItarAge naktiM jAvapUjAM guNotkIrtanarUpAM kuruSva // 1 // punargurau dharmopadezake jaktiM kuruSva // 2 // punaH jinamate jinazAsane jAtaM kuruSva // 3 // punaH caturvi. dhasaMghe naktiM kuruSva // 4 // hiMsA'natasteyA'brahmaparigra. hAdyuparamaM kuruSva // // hiMsA jIvavadhaH praannaatipaatH|| 1 // anRtaM, asatyaM mRSAvAdaH // 2 // steyaM caurya adattAdAnaM adattaparakhavastugrahaNaM // 3 // zrabrahma maithunaM strIsevA // 4 // parigraho dhanadhAnyAdi nvvidhH||5|| enya uparamaM nivarttanaM kurussv||||atr vyuparamo'pI pAge navati punaHkrodhAyarINAM krodh,||10|| mAna, // 11 // mAyA, // 15 // lona, // 13 // rUpArINAM jayaM kuruSva / punaH saujanyaM sujananAvaM sa jIveSu maitrinAvaM kuruSva // 14 // punaH guNisaMgaM guNAnAM guNavatAM manuSyANAM saMgaM saMgatiM kuruSva // 15 // punaH iMDiyadamaM paMceMjiyANAM damanaM kuruSva // 16 // punardAnaM supAtrAdi paMca prakAraM kuruSva // 17 // punastapo'nazanamUnodaryAdi bAhyaM dhAnyaMtaraM ca chA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) daza vidhaM kuruSva // 17 // punarnAvanAM zunacittanAvaM kuruSva // 15 // punarvairAgyaM saMsArAt jogAdinyazca viraktanAvaM kuruSva // 20 // etAni modapadadAyakAni jJAtvA samyak prakAreNArAdhanIyAni // ArAdhayatAM satAM yatpadyate puNyaM tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 7 // nASAkAvyaH- bappaya // jina pujAhi guru namahi, jainamata baina bakhAnahi // saMgajagati Adarahi, jIva hiMsA nahi jAna hi // phUTha kusIla adatta, tyAga parigraha parimAnahi // krodha mAna bala lona, jIti saUna thiti ganahi // guna saMga karahi iMdriya damahi, dehi dAna tapa nAva juta // gahI mana virAga zha vidhi rahahi, te jagameM jIvana mukata // 7 // have jevo naheza tevo nirdeza evaM vacana / mA pradhAnandha lokamAM kahelA je chAra) same yakine vivau be, temAM prathama ( cAra zlokeM kerI zrItIrthakaranI 1 nacinAra kahe be. pApalapAtayAta AHARAT pApa M vyApAdayatyA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) padam puNyaM saMcinutezriyaM vitanute puSNAti nIrogatAm // sauMlAgyaM vidadhAti pallavayati prItiM prasUte yazaH, svarga yabati nirTatiM ca racayatyarcA'rhatAM nirmitA // e|| arthaH- he navyajano ! ( ahatAM ke ) jinanagavaMtonI ( nirmitA ke0 ) karelI evI (arcA ke0) guNotkIrtana, vaMdanA, paryupAstyAdi evI nAvapUjA je le, te ( pApaM ke0) pApane ( luMpati ke0) dUra kare De. valI te nAva pUjA (urgati ke ) urgati eTale narakAdika je uSTagati tene ( dalayati ke0 ) khaMmana kare , arthAt nivAraNa kare . valI tejAvapUjA, ( ApadaM ke ) kaSTane ( vyApAdayati ke0) vinAza kare . tathA valI te nAvapUjA, (puNyaM ke) puNya je dharma tene ( saMcinute ke ) vRphi pamADe be. tathA te nAvapUjA, ( zriyaM ke0) lakSmIne ( vitanute ke0) vistAre , valI te nAvapUjA, nIrogatAM ke zarIrane viSe je ArogyatA tene ( pumAti ke0 ) poSaNa kare , valI te nAvapUjA, (saujAgyaM ke0) sarva janomAM je zlAghanIyatA, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) tene ( vidadhAti ke0 ) kare be. valI te nAvapUjA ( prItiM ke0 ) prItine ( pallavayati ke0 ) utpanna kare be. valI te jAva pUjA, ( yazaH ke0 ) yazane ( prasUte ke0 ) prasave be eTale vistAre be. tathA te nAvapUjA, ( svarga ke0 ) devapadavIne ( yachati ke 0 ) Ape be. ( ca ke0 ) tathA te jAvapUjA, ( nirvRtiM ho ) nirvRtine ( racayati ke0) race be, utpanna kare. mATeM de javyajano ! e prakAreM viveka lAvIne manane viSe jAMNIne ruDA prakAreM nirmalapaNAne yApanArI evI, ne yA loka tathA paraloka, tene viSe sarva saukhyane denArI evI vaMdanAdi guNastutirUpa zrIjinanI jAvapUjA, karavA yogya be. te jAvapUjA karanAra, sajanane je puNya / ityAdi pUrvavat jANavuM // e // TIkA: - yathoddezastathaiva nirdeza iti vacanAt anukrameNa dvArANi vivRNoti // tatra prathamaM caturnirvRtteH zrItIrthaMkarana ktidvAramAha // pApaM luMpa tIti // jo javyAH ! zratAM jinAnAM jAvapUjA, guNotkIrttanavaMdanA paryupAstyAdi nirmitA kRtA satI pApaM luMpati dUrIkaroti ! punardurgatiM narakAdi * Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2) puSTagatiM dalayati khaMmyati nivArayati / punaH zrApadaM kaSTaM vyApAdayati vinAzayati / punaH puNyaM dhama saMcinute vRmi praapyti| punaH zriyaM lakSmI vitanute vistArayati punarnIrogatAM zarIre zrArogyaM puSNAti poSayati / punaH saujAgyaM sarvajaneSu zlAghanI. yatAM vidadhAti kroti|punHpriitiN pakhavayati utpaadyti| punaryazaH prasUte yazovistArayati / punaH kharga tridivaM devapadaM yati dadAti / punarniti racayati ddaati|no javyaprANina! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya samyanirmala vidhAyinIha loke paraloke ca sarvasaukhyadAyinI vaMdanAdiguNastutiH zrIjinanAvajapA kAryA / kurvatAM satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // e|| nASAkAvyaH-mAtrAtmaka kavitta lopeM urita harai duHkha saMkaTa, ApaiM roga rahitanara deha // punna naMmAra narai jasa pragaTaiM, mugatipaMthasoM karai saneha // racai suhAga dehi sojA jaga, parajava pahuMcA su. rageda // kugati baMdha dala baleM banArasi, vItarAga pUjA phala eha // e|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) valI paNa zrIjinavaranI nAvapUjAnA __ phalane kahe . svargastasya gRhAMgaNaM sahacarIsAmrAjyalakSmIH zunA, saunAgyAdiguNAvalirvilasati svairaM vapurvezmani // saMsAraH sutaraH zivaM karatalakroDe khuratyaMjasA, yaH zradhAnarajAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte jnH||10|| arthaH- ( yaH ke0) je ( janaH ke0 ) puruSa, (zraddhA ke0) pUjA ruci teno (jara ke0) jAra eTale pracuratA tenuM (nAjanaM ke0) pAtra thayo batA arthAt zuna nAvanA yukta thayo to ( jinapateH ke0 ) zrI vItarAganI (pUjAM ke0) nAvapUjAne ( vidhatte ke0) kare , ( tasya ke0 ) te puruSane ( svargaH ke0) devaloka te, (gRhAMgaNaM ke ) gRhanA zrAMgaNAnI peThe nikaTa thAyaje. valI ( zujA ke0) manohara evI (sAmrAjyalakSmI ke0) (sAmrajyanIdhi , te puruSane ( sahacarI ke0 ) sAtheM varttanArI thAya . tathA ( vapuH ke0) zarIra teja ( vezmani ke0) ghara tene viSe ( saujAgyAdi ke ) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) saujAgya, dhairya audAryAdi (guNAvaliH ke0 ) guNonI paMkti, te ( svairaM ke0 ) potAnI zvAyeM (vi. khasati ke0) zrAvIne vilAsa kare . arthAt rahe . valI (saMsAraH ke0) saMsAra te ( sutaraH ke) sukheM karIne taravAne zakya thAya . valI (zivaM ke) modA, te (aMjasA ke0) anAyAseM karI zIghra, te puruSanA ( karatalakoDe ke0 ) hastatalamadhye (buhati ke0) hastagocara thAya . mATe he javyajano! ema jANIne manane viSe viveka lAvIne jinaprajunI jAvapUjA karo te pUjA karanArane je puNya // ityAdi pUrvavat jANavU // 10 // TIkAH-punaH zrIjinasya nAvapUjAyAH phalamAha ||svrgstsyeti|| yo janaH zramAnarajAjanaM san zrajhAruciH tasyA naraH pracuratA tasya nAjanaM svAnaM nAjanazabdasyAjadaviMgatvAnnapuMsakatvaM zujanAvanAyuktaH san jinapateH zrIvItarAgasya jAvapUjAM vidhatte karoti tasya janasya khargo devaloko gRhAMgaNaM gRhasyAMgaNavanikaTo javati / punaH zujA manoharA sAmrAjyalakSmIH rAjyazakistasya sahacarI sArthavartinI jvti| punarvapurvezmani vapureva zarIrameva vezma gRhaM tasmin saujA. - - - - - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) gyadhairyodAryacAturyAdiguNAnAM zrAvaliH zreNiH svairaM svechayA vilasati zrAgatya vilAsaM karoti tiSThatItyarthaH / punaH saMsAraH sutaraH sukhena tIryate iti sutaraH sukhena tarItuM zakyo navati / punaH zivaM mokaH aMjasA zIghraM tasya karatalakoDe istatalamadhye buruti hastagocaro navatItyarthaH // atonAvAItaH utpannakevalajhAnAzcatastriMzadatizayairvirAjamAnAH samavasaraNasthAH iti // ytH|| usaraNamavasirittA, cauttIsaM zra sae nisevittA // dhammakahaM ca kahaM. tA, arihaMtA hu~tu me saraNaM // 9 // iti vacanAt // no javyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya aItAM jAvapUjA kaaryaa| kurvatAMca yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttrottrmaaNglikymaalaavistrNtu||10|| ___ nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe // devaloka tAko ghara aMgana, rAjarIchi seve tasa pAz // tAke tana sonAga Adi guna, keli vilAsa kareM nita zrAz // so nara turata tarai navasAgara, niramala hoza mokSapada paai|| darava nAva vidhi sahita banArasi, jo jinavara prajai mana laa||10|| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) valI paNa jAvapUjAnuM phala kahe je. ||shikhrinnii vRttam // kadAcinnAtaMkaH kupita zva pazyatyanimukham, vidUre dAridhaM cakitamiva nazyatyanudinam // viraktA kAMteva tyajati kugatiH saMgamudayo, na muMcatyajyarNa suhRdiva jinAcI rcytH||11|| arthaH-( jinArcA ke0 ) zrIvitarAganI vaMdanAdi jAvapUjAne ( racayataH ke0 ) karatA evA puruSo. ne (AtaMkaH ke0) naya, te (kadAcit ke0) ko va. khata paNa (animukhaM ke0 ) sanmukha ( na pazyati ke0) na jove be. te kenI peThe ? to ke jema koi (kupitazva ke0 ) koznI upara kopAyamAna thayo hoya te tenI sAmuM na jove, tenI peThe zrAhI paNa jANI levu.tathA (dArijyaM ke0) dArija je je te tenAthI (anudinaM ke0) niraMtara (vidUre ke0) ghaNeja dUra ( nazyati ke ) nAse , arthAt tenAthI dAridya dUra jAya , kenI peThe ? to ke ( cakitamiva ke) te dAridryaya jANIyeM jayajIta thayuM hoya nahiM ? tenI peThe. valI (kugatiH ke ) narakAdi purgati, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) te puruSanA (saMgaM ke0) samIpapaNAne ( tyajati ke) tyAga kare . eTale tene mUkI dene, kenI peThe ? to ke ( viraktA ke0) virakta thayelI evI (kAMteva ke0) strI jema hoya tenI peThe. arthAt jema virakta strI, svAmInA saMgano tyAga kare , tenI peThe. valI ( udayaH ke0 ) abhyudaya, je pratApa, aizvaryAdika te (anyaNaM ke0) te puruSanAsamIpapaNAne ( namuMcati ke0) na mUke be, kenI peThe ? to ke ( suhRdiva ke0) mitranI peThe. e kAraNa mATeM zraItprajunI jAvapUjA je vaMdanAdika te karavA yogya be, mATeM he navyajano! e prakAre jANIne manamA viveka lAvIne zrIjinavaranI nAvapUjA karavI. karatA evAsujana puruSone je puNya / ityAdi pUrvavat // 11 // ____TIkAH-punarnAvapUjAyAH phalamAda // jinArcA zrIvItarAgasya vaMdanA dinAvapUjAM racayataH kurvataH puruSasya AtaMko nayaM kadAcit animukhaM sanmukhaM na pazyati na vilokyti|k va ? kupita zva / yathA kazcit kupito ruSTonavati sa yathA tasya sanmukhaM na pazyati tathetyarthaH // punariayaM dariatvaM anudinaM niraMtaraM tasya dUre nazyati dUre yAti kimiva ? Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) cakitamiva / jyjiitmiv| punarnarakAdikugatistasya saMgaM samIpaM tyajati muNcti|kaa zva? viraktA kupitA ruSTA kAMtA zva strI zva / yathA viraktA strI nartuH saMgaM tyajati tthetyrthH| punaH udaya zranyudayaH pratApaizvaryAdivRddhistasya anyarNa samIpaMna muMcati na tyjti| ka zva ? suhadiva mitra miva // ato'haMtAM nAvapUjA vaMdanAdi kaaryaa| lo navyaprANin ! evaM jJAtvA ma. nasi vivekamAnIya zrIjinasya nAvapUjA karttavyA / kurvatAM ca satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 11 // __ lASAkAvyaH- vRtta uparapramANe ||jyauN nara radai risAya kopa kari, jyauM ciMtAjaya vimukha bkhaani|| jyauM kAyara saMke ripu dekhata, tyauM dAridda na jaya mAni // jyauM kumAri parihare saMDhapati, tyauM uragati baMDe pahicAni // hita jyauM vinau tasaiM nahi saMgati, vItarAga pUjA phala jAni // 11 // valI paNa zrIjinaparamezvaranI jAvapUjArnu mAhAtmya kahe . zArdUlavikrIDitaTattam // yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlocanaiH so'rcyate, yastaM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) vaMdati ekazastrijagatA so'harnizaM vaMdyate // yastaM stauti paratra vadamanastomena sa stUyate, yastaM dhyAyati klaptakarmanidhanaH sa dhyAyate yoginiH // 12 // arthaH-( yaH ke0) je puruSa, ( puSpaiH ke0) puvyoyeM karIne ( jinaM ke0 ) jinanagavAnane (arcati ke0 ) pUjana kare be, (saH ke) te puruSa, (smi ta ke ) vikasita evAM (surastrI ke0) devatAunI strIyonAM ( locanaiH ke0) netroyeM karIne (arcyate ke0) pUjAya . arthAt jinapUjana karanAro puruSa, devalokane viSe utpanna thAya ne, ane tene devalokanI strIyo vikasitane karI pUje ne, eTale rAga sahita tenuM avalokana kare . valI (yaH ke0) je puruSa, ( ekazaH ke0) ekavAra (taM ke0) te jinaprajune (vaMdati ke0) vaMdana kare be, (saH ke0) te puruSa, (aharnizaM ke0) rAtri divasa, (trijagatA ke0)traNa juvaneM kari (vaMdyate ke0) vaMdana karAya . arthAt je nagavAnane vaMdana kare, te trijagatane vaMdya thAya. valI ( yaH ke0) je puruSa, (taM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) ke0 ) te zrI jinavarane ( stauti ke0 ) stave be, varNana kare . (saH ke0) te puruSa, (paratra ke0 ) svargane viSe ( vRtradamana ke0) iMDo. tenA (stomena ke0 ) samUheM karIne ( stUyate ke0) stavAya , stuti karAya ne eTale potAnI guNastutiyeM karIne varNana karAya je. valI ( yaH ke0) je puruSa, (taM ke0 ) te paramezvarane ( dhyAyati ke0) piMmasthapadastharUpastha rUpAtItanedeM karIne dhyAna kare , eTale hRdayane viSe jagavAnane dhyAnagocara kare . ( saH ke) te puruSa, ( yoginiH ke0) yogIzvara je mahAmuniyo temaNe ( dhyAyate ke ) dhyAnagocara karAya ne. have te puruSa kadevo be ? to ke (kRpta ke0) racanA kasyo De (aSTa karma ke0) ATha karmano (nidhanaH ke) vinAza jeNe evo . arthAt sikAvasthAne prApta thAya // 15 // thA prakAreM zrA siMdUraprakara graMthamAM cAra zlokeM karInAvapUjAno prathamaprakrama khyo|| iti prathamaprakramaH // 1 // e paramezvaranI pUjA upara nalarAjA zrane damayaMtInI kathA jANavI, te sarvatra prasika // e zrI tIrthakarajaktinuM prathamajhAra saMpUrNa thayuM // 1 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) iti pUjAyAH prastAvaH // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyayAM darSakIrttinA // sUriNA vihitAyAM tu, pUjAyAH prakramo' jani // 1 // iti jinavara prkrmH|| ___TIkAH- punaH zrIjinanAvapUjAyAH mAhAtmyamAha // yaH puruSaH puSpaiH kRtvA jinaM zrIvItarAgaM zrarceti pUjayati sa puruSaH smitasurastrIlocanaiH arcyate puujyte| smitAni vikasitAni yAni surastrINAM devAMganAnAM locanAni netrANi taiH| devaloke devatvenotpannaH sa devAMganAnirvikasitanetraiH arcyate puujyte| sarAgaM avalokyate ityarthaH / punaryaH pumAn ekazaH ekavAraM zrIjinaM vaMdati sa aharnizaM divArAtrau trijagatA trijuvanena vaMdyate / yo jinaM vaMdati sa trijaga;yo navatItyarthaH / punaryaH pumAn taM zrIjinaM stauti varNayati sa pumAn paratra paraloke vRtradamanastomena vRtradamanAnAM iMsANAM stomena samUhena stUyate / guNastutyA kRtvA varNyate / punaryastaM zrIjinaM dhyAyati piMmasthapadastharUpastharUpAtItanedairhRdaye dhyAnagocaraM karoti sa pumAn yoginiryogIzvarairmahAmuniniyA'yate dhyAnagocaraH kriyte| kathaMnUtaH sH| kRptakarma nidhanaH kRtaM racitaM kRtaM zraSTAnAM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ez ) karmaNAM nidhanaM vinAzo yena saH klRptakarmma nidhanaH // siddhAvasthAM prApta ityarthaH // 12 // iti pUjAyAH prastAvaH bhASAkAvyaH - vRtta upara pramANe // jo jinaMda pUjeM mUlanasoM, sura naina ni pUjA tisu hoi // vaMdeM nAva sahita jo jinavara, vaMdanIka tribhuvanameM soi // jo jina sujasa kareM jana tAkI, mahimA iMdra kareM sura loi // jo jinadhyAna karaMta banArasi, dhyAvaiM munI tAke guMna joi // 12 // have cAra zlokeM karI gurunaktinuM dvAra kahe be. // vaMzasthavRttam // pravadyamukte pathi yaH pravarttate pravarttayatyanyajanaM ca niHspRhaH // sa eva sevyaH svahitaiSiNA guruH, svayaM taraMstArayituM damaH param // 13 // arthaH- ( svahitaiSiNA ke0 ) potAnA hitanA vAMka puruSa ( saeva ke0 ) tehIja ( guruH ke0 ) guru ( sevyaH ke0 ) sevana karavA yogya be. te kevA guru sevA yogya be ? to ke ( vayamukte ke0 ) avadya je pApa tetha ki mukte eTale mukAyelA eTale satya evA (pathi ke0 ) mArgane viSe ( yaH ke0 ) je `zrvadya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e3) guru (pravarttate ke0) pravarte je. (ca ke0) valI (anyajanaM ke)anya jananeM zujhamArgane viSe (pravartayati ke0) pravarttAve . valI (niHspRha; ke) parigrahAdi vAMbArahita batA je guru ( svayaM ke0) poteM ( taran ke0 ) saMsArasamuSa taratA utA (paraM ke0) anyane ( tArayituM ke ) tAravAne (kSamaH ke0) samartha hoya . ye guru zabdano artha zuMne ? to ke gR. NAti eTale kahe je tattvane te guru kahiyeM. zrathAt je tattvopadezaka zuddha prarUpaka te guru jANavA. e mATe je zuddhaprarUpaka tathA jinAjhArAdhaka hoya te guru sevavA yogya be. paraMtu jamAdayAdika kugura se. vavA yogya nahiM, kuguru kevA hoya ? to ke u. tsUtranA prarUpaka, khalaMda, potAnI matiyeM kalpita e. vA matane karanArA tathA jinAjhAnA virAdhaka ane mAyAvI hoya be. mATe he navya jIvo! e prakAre jANI manane viSe viveka lAvIne je zuddha prarUpaka tathA jinAjhA'rAdhaka evA guru hoya, tene sevavA. sevana karanArane // 13 // TIkAH-atha catunivRttairgurujaktihAramAha // zravadhyamukteti // zrAtmahitavAMDakena puruSeNa sa eva Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) guruH sevyaH / kaH saH ? yaH avadyamukte pApavarjite satye pathi dharmamArge svayaM pravarttate pracalati / ca punaH anyajanaM anyalokaM zujhamArge pravarttayati / guMruniHspRhaH parigrahAMdivAMbArahitaH san puna yaH svayaM saMsAra samuhaM taran san para anyaM tArayituM damaH samarthaH // gRNAti kathayati tattvamiti guruH tattvopadezakaH shuprruupkshtyrthH|| yataH // hINassa visucha parU, vagassa nANAhiyassa kAyavaM // jaNacittaggahaNalaM, karaMti liMgAvisesaM tu // 1 // anyacca // dasaNa nako nako, dasaNa jassa nali nivANaM // siUMti caraNa rahiyA nasiUMti // 12 // ataHkAraNAt yaH zuddhaprarUpakaH jinAjhArAdhakaH sa guruH sevyaH natu jamAlyA dayaH kuguravaH sevyAH / zrahAIdAH utsUtraprarUpakAH svamatikalpitamatakartAraH jinAjhAvirAdhakAH mAyA vinaste tu kuguravaH // evaM jo javyaprANin ! iti jJAtvA manasi vivekamAnIya zubhaprarUpako jinAjhA rAdhakoguruH sevyaH // sevyamAnAnAM yat puNya muptadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 13 // jJASAkAvyaH-zrAnAnaka baMda pApa paM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ee) dharadi zunapaMtha mg||pr upagAra nimitta, vakhAnadi mokha maga // sadA avaMDita citta ju, tArana tarana jaga aise gurukoM sevata, nAgahiM karma khaga // 13 // ___valI pharIne paNa gurusevAnuM phala kahe je. // mAlinITattam // vidalayati kubodhaM bodhayatyAgamArtham , sugatikugatimAg! puNyapApe vyanakti // avagamayati kRtyAkRtyanedaM guruyo, navajalanidhipotastaM vinA nAsti kazcit // 14 // arthaH-he javyajano ! ( taM vinA ke0) te guru vinA bIjo ( kazcit ke) ko paNa, (javajalanidhI ke0) saMsArarUpa je samuja tene viSe ( potaH ke0 ) nAvasamAna (nAsti ke0) nathI. arthAt saMsArasamudra taravAmAM nAvasamAna guru vinA bIjo koz nathI. te guru kahevA ? to ke ( yaH ke) je (guruH ke0 ) guru, ( kubodhaM ke0) kutsita bodha te kutsitajJAna je mithyAtva, tene ( vidalayati ke) vizeSe karI nAza kare . vatI je guru ( AgamArtha ke) simAMtonA arthane (bo Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e6) dhayati ke ) jaNAve . tathA je guru (puNyapApe ke ) puNya ane pApa te dharma ane adharma e bene paNa (vyanakti ke0) pragaTa kare . eTale thA puNya ne ane thA pApa , e prakAre prakaTa kare be. te puNya ane pApa kadevAM ? to ke (sugatikugatimAggoM ke0) puNya te devanarAdi sugatimArga, pApa te narakatiryagarUpa kugatimArga jANavo. valI paNa je guru, ( kRtyA'kRtya ke0) karavAne yogya te kRtya ane na karavAne yogya, te akRtya, tenA (nedaM ke0) viveka eTale vicAra tene (zravagamayati ke0) jaNAve je. jema pradezI rAjA mAhAnAstikamati hato, tene kezIgaNadhara guruye pratibodha karIne tattvamArga viSe sthApana kasyo. mATe he navyaprANIyo ! e pra. kAreM jANIne manamAM viveka lAvIne saMsArasamuja taravAne mATeM nAvasamAna evA zrIgurunI sevA karavA yogya , ane gurunI sevA karanAra sujanone je puNya / ityAdi sarva pUrvavat jANavU // 14 // TIkAH- atha punarapi gurusevAyAH phalamAda // vidalayatIti // jo navyAH ! taM guruM vinA'nyaH kazcit navajalanidhipotaH pravahaNaM nAsti / java eva Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( esa ) saMsAra eva jalanidhiH samudrastatra potaH pravahaNaM saMsArasamudratAraNe pravahaNasamAnaM guruM vinA'nyaH kazcinnAsti / yoguruH kubodhaM kutsitajJAnaM mithyAtvaM vilayati / punaryo guruH zrAgamArthaM siddhAMtAnAM - rthaM bodhayati jJApayati / punaryo guruH puNya pApe pueyaM ca pApaM ca puNyapApe te dharmAdhamrmo dve api vyanakti prakaTayati / idaM puSyamidaM pApamiti / kathaM nUte puNyapApe sugatikugatimArge sugatizca sugatikuMgatI tayomArgoM puNyaM devanarAdi sugatimArgaH pApaM narakatiryagrUpaM kugatimArgaH / punaryo guruH kRtyAkRtyanedaM yavagamayati karttuM yogyaM kRtyaM karttumayogyaM - kRtyaM / kRtyaM ca akRtyaM ca kRtyAkRtye tayorbhedo viveka vicArastaM jJApayati // yathA pradezI nRpaH mahA nAstikamatiH kezigaNadharaguruNA pratibodhya tattvamArge sthApitaH // jo javyaprANin ! iti jJAvA manasi viveka mAnIya saMsArasamudratAraNAya pravahaNasamAna zrIguroH sevA kAryA / guroH sevAM kurvvatAM ca satAM yatpuNyamutpudyate tat puNyaprasAdAt uttarottaramAMga likyamAlA vistaraMtu // 14 // bhASAkAvyaH - harigI tabaMda // mithyAta dalana si Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) zAMta sAdhaka, mugati mAraga jAna Na // karanI akaranI sugati murgati, punna pApa bakhAna e|| saMsArasAgara tarana tArana, guna jihAja vise khiyeM // jagamAMhi guru sama kahi banArasi, aura kou na lekhiye||14|| ___ kathAH-kazrIguru, kubodhanA vidalana karanAra , tenI upara sUryAjadevanI kathA kahe jeH-ekadA zrImahAvIra deva amalakappA nagarIyeM samosasyA tihAM sUryAla vimAnathakI sUryAjadevatAvAMdavA zrAvyA.pra. juAgala batrIzabaka nATaka karI svasthAnakeM gayA.palI gautamasvAmIyeM jagavAnaneM pUjyu ke mahArAja! evaDI kahieNe kema pAmI? tevAreM jagavAna kahetA havA ke zvetaMbikA nagarImA pradezI rAjA, tenI sUrikAMtA jAryA teno citranAmeM sArathI hato, te ekadA sAvalI nagarIyeM gayo. tihAM kezI kumArane dekhI vAMdyA ane dharmakathA sAMjalI. zrAvakadharma paDivajyo. paDI te citrasArathIyeM potAnA rAjAne pratibodha zrApavA mATe zvetaMbIyeM padhAravA vinati karI tyAre guruye kahyu ke zrannodaka saMbaMdhe jaNAze. paThI keTaleka divaseM guru zvetaMbIye zrAvyA, tenI citrasArathIne khabara paDI. tevAreM gurune vAMdanA gayA, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ee) utAro zrApI sArathIyeM kaDaM ke hesvAmI ! rAjA nAstika be, tene pratibodhajo. huM paNa koz upAya karI tene ihAM lAvIza. anyadA ghoDA pheravavAne mizeM rAjAne citrasArathI tihAM teDI lAvyo. tihAM gurune DhUkaDAja vyAkhyAna karatA dekhIne citrasArathI pratye rAjA kahevA lAgyo ke, jo khalu muMga padhuvAsaMti ? aNAyariyA khalu joSaNAyariyaM pajhuvAsaMti ? tevAreM sArathIyeM kaDaM ke he svAmI ! cAlo thApaNe jaz pUbIye. rAjA paNa tihAM gurupAse jai pUbavA lAgyo, he mUMga ! zarIramAMhe thAtmA to nathI to dharma karelo koNa jogave ? guru kahe tamArA kahevA pramANe pratyada dekhAya te pramANa ane je pratyakSa na dekhAya, te apramANa. to tamArAM mAtA pitA paNa dekhAtAM nathI mATeM apramANa thayAM? rAjA bolyojo dharma adharmAdikabe, to mahAro pitA aneka jIvono saMhAra ka. ranAra hato mATe narakeM gayo haze ? ane mahArI mAtA dharmiSTha hatI mATeM svarge gaz daze ? to de jidAcara ! huM to teno atyaMta vakhana putra bane te mane zrAvIne dharmano pratibodha zrApe to paraloka Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) paNa tathA puNya pApa paNa be, ityAdi sarva vAta hu~ satya karI mArnu ! tevAreM zrAcArya bolyA ke he rAjan ! baMdhIvAnanI peleM tahAro pitA karmapAzeM karI baMdhANo ne te zI rIteM zrAhIM tahArI pAseM AvI zake ? rAjA bolyo to mahArI mAtAjIne svargathI zrAvatAM zI harakata naDe De ? sUri bolyA ke te to saMpUrNa vAMchita sukha jogave , tethI nahI thAve. tathA valI manuSyalokano pugaMdha uMco ubale be, te tenAthI sahana thAya nahI. tyAreM rAjA bolyo ke meM eka corane pakaDI patharAnI kohImAMhe nAkhI dvAra DhAMkI dIrthya, paDhI keTaleka divaseM kholI joyuM to coranuM zarIra tilatilanI peThe dI, paraMtu mAMde jIva todIko nahI ? mATeM jIva nathI, tathA eka corane tolIne palI phAMsIpApI mArI nAkhI pharI toDyo to kAMza paNa vadhyo ghaTyo nahIM ? mATe zarIramAMhe jIva nathI, tevAreM sUri bolyA ke niHbina kohI mAMhe pesI kozka zaMkha vajAve, te zaMkhano zabda bAhira kema saMjalAya be, tema jIvano paNa eja sva. nAva jANavo . tathA araNInA lAkaDAmAMhe phADI jotAM thakAM agni dekhAto nathI paNa upAyane yogeM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) agni pAmIyeM baiyeM. ityAdi aneka dRSTAMta zrApI rA. jAne pratibodhyo. rAjA zrAvaka thayo, samaktvamUla bAra vratano uccAra kasyo, yAvat enI strI sUrikAMtAyeM niHsvArtha jANI viSa dIdhuM. rAjA anazana leza sUriyAjavimAnane viSe sUriyAjanAmeM deva thayo. tihAthI cyavI mahAvideheM avatarI mokSa sukha pAmaze // iti pradezI rAjAno dRSTAMta // 14 // valI paNa gurusevArnu phala kahe . ||shikhrinniittim // pitA mAtA bhrAtA priyasahacarI sUnunivadaH, suhRtsvAmImAdyatkarinaTarathAzvaH prikrH||nimjNtN jaMtuM narakakuhare raditumalam, gurordharmA'dharmaprakaTanaparAtko'pi na prH||15|| arthaH-(narakakuhare ke0) narakavivaranI madhye (nimataM ke0) DUbatA eTale paDatA evA (jaMtuM ke0) jIvane (guroH ke ) guruthakI ( paraH ke0) bIjo (kopi ke0 ) ko paNa (rakSituM ke0) rakSaNa karavAne ( na ke0 ) nahi (alaM ke0 ) samartha hoya. kema ke ? ( pitA ke pitA tepaNa tenuM rakSaNa kara Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) vAne na samartha hoya be, tathA ( mAtA ke0 ) jananI te paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya. tathA ( jAtA ke0 ) sahodara te paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya. tathA ( priyasahacarI ke0 ) atyaMta vallana evI strI paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya . tathA ( sUnunivahaH ke0 ) putrasamUha paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya . tathA (suhRt ke0 ) mitra paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya te. tathA (khAmI ke0 ) nAyaka paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya be. te nAyaka kedavo be ? to ke (mAdyat ke0 ) madonmatta evA ( kari ke0 ) istI, ( jaTa ke0 ) mujaTa ( ratha ke0 ) ratha tathA ( zrazvaH ke0 ) ghoDA be jemane evo be arthAt evI sarva sAmagrI sahita eTale balavAn evo svAmI paNa rada karavAne samartha thAya nahi. tathA ( parikaraH ho ) mahoTo sevakAdivarga, te paNa rakSaNa karavAne samartha na hoya rthAt narakamAM paDatA jIvone e ve pUrvokta sarva, rakSaNa karavAne samartha na hoya be, paNa mAtra eka guru je be, teja narakamAM paDatA jaMtune rakSaNa karavAne samartha thAya be. guru vinA koi paNa narakamAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 103) paDatAM jIvane rakSaNa karavAne samartha nathI. te guru kahevA ? to ke (dharmAdharma ke0) puNya ane pApa, tenuM (prakaTana ke0) prakAzana tene viSe (parAt ke0) tatpara evA be. valI guru je je, te dharma adharma e bene batAve . te jema keH-je prANI dhamaine aMgIkAra kare , te narakane viSe paDatA nathI, arthAta sugatine jajanArA thAya je. zrane je adhamaine aMgIkAra kare . te prANI narakamAM paDe , arthAt kugatine najanArA thAya . mATe he navyajano! ema jANIne manane viSe viveka lAvIne narakapAtathakI rakSaNa karavAne samartha guru be, te sevavA yogya , bAkI sarva pUrvavat jANavU // 15 // TIkAH-punaH gurusevAyAH phalamAha // pitAmAtati // narakakuhare narakavivaramadhye nimataM brUDaMtaM pataMtaM saMtaM jaMtuM jIvaM guroH paro'nyaH kopi rakSituM alaM na / kopi na samarthaH / kathaM ? pitA janako radituM nAlaM / mAtA jananI rakSituM nAlaM / jAtA sahodaroradituM nAlaM / priyA atyaMtavadanA sahacarI strI radituM nAlaM / sUnunivahaH putragaNo'pi ravituM nAlaM / suhRt mitramapi rahituM nAlaM na sa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) marthaH / khAmI nAyako'pi radituM nAlaM / kinUtaH svAmI ? maadytkrinttrthaa'shvH| mAyaMto madonmattA kariNo gajAH naTA sujaTAH rathaH azvAzca yasya sa evaM vidho balavAn yaH svAmI sa rakSituM nAlaM / punaH parikaraH pranUtasevakAdivargo'pi narake pataMtaM saMta rakSituM alaM samartho na / kiMtu eko gurureva narake pataMtaM jIvaM rakSituM samarthaH / guroH paraH ko'pi narake pataMtaM jIvaM rakSituM na samarthaH / kiMviziSTAt guroH| dharmAdharmaprakaTanaparAt / dharmazca zradharmazca dhamarmadhammau puNyapApe tayoH prakaTane prakAzane parastatparo yaH saH tasmAt / gururdharmA'dharmI ghA vapi darzayati / tatazca yaH praann| dharmamaMgIkarotisa narake na patati / kiMtu ? sugatilAgnavati // yataH // naraya gaya gamaNa paDiha, bae kae taha paesiNA rannA // zramara vimANaM pattaM, taM zrAyariya ppajAveNaM ||1||jo javya prANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya narakapatanAt radaNIyaH samartho gurureva sevyH|| sevyamAnAnAM ca yatpuNyamutpadyate tat puNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlAvistaraMtu // 15 // jASAkAvyaH-savaiyyA treviishaa|| mAta pitA suta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) baMdhu sabI jana, mIta hitU sukha kAminI phIke // sevakarAji mataMgaja vAji, mahA dala sAji rathI ratha nIke // urgati jAi puHkhI vilalAi, parai sira zrA akela hi jIke // paMtha kupaMtha gurU samujAvata, aura sage saba svArathahIke // 15 // have gurunI zrAjhArnu mAhAtmya kahe be. ||shaarduulvikriiddithttm // kiM dhyAnena navatvavazeSaviSayatyAgaistaponiH kRtam, pUrNa jAvanayA'lamiDiyadamaiH pryaaptmaaptaagmaiH|| kiM tvekaM navanAzanaM kuru guruprItyA guroH zAsanam, sarve yenavinA vinAthabalavat svArthAya nA'laM gunnaaH||16|| iti vitIya gurusevnprkrmH||2|| arthaH-he javyaprANI ! gurunI AjJA vinA (dhyA nena ke0 ) dhyAna karavAzrI (kiM ke0 ) zuM ? to ke kAhiM nahiM. tathA (azeSa viSaya ke0) samasta viSayo, tenA ( tyAgaiH ke0 ) tyAgeM karIne (javatu ke0) ho eTale saMpUrNa thayuM, arthAt samasta viSa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) yatyAgeM karIne paNa kAhiM nahiM. valI gurunI AjJA vinA ( taponi ke ) tapa je SaSTha, aSTama, dazama, bAdazAdi, padadapaNa, mAsadapaNa, siMha nikrIDitAdika tapa teNe karIne paNa zuM (kRtaM ke0) kakhu? eTale pUrNa thayu, arthAt teNeM karIne paNa kAMhi nahiM. tathA (nAvanayA ke) zunanAveM karIne paNa (pUrNa ke0) pUrNa thayu, arthAt teNeM karIne paNa kAMhiM nahiM. valI (iMDiyadamaiH ke0) iMjiyonA damane karIne paNa (alaM ke0 ) paripUrNa, arthAt teNeM karIne paNa kAhiM nahiM valI (zrAptAgamaiH ke0) sUtrasikAMtanA paThane karIne paNa (paryAptaM ke0) pUrNa thayu. athAt teNeM karIne paNa kAhiM nahiM.tyAreM (tu ke0 ) valI (kiM ke) karavu ? ke je thakI te pUrvokta sarva saphala thAya ? to ke (guruprItyA ke0 ) atyaMta prItiyeM karIne ( ekaM ke ) eka, (guroH ke0) gururnu ( zAsanaM ke0) zAsana je zIkhAmaNavacana tene (kuru ke0) he javyajIva ! tuM kara, arthAt gurunIja zurU AjhAne pAlana kara. te gururnu zAsana kadevU De ? to ke (navanAzanaM ke0) saMsArajramaNane nAza karanAraM . kAraNa ke ( yena ke0) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) je ( ekena ke0) eka guruzAsana ( vinA ke0) vinA ( sarve ke ) sarva ( guNAH ke0) pUrvokta dhyAnAdika guNo paNa ( svArthAya ke0 ) potapotAnA phala sAdhanane mATeM (alaM na ke0 ) samartha thatA nathI. arthAt sarva niSphala thAya be. kenI par3heM ? to ke ( vinAthabalavat ke ) sainyAdhipati rahita sainyanI par3heM. arthAt jema nirnAyaka sainya, jayasAdhaka thatuM nathI, tema gurunI AjJA vinA kriyAnuSThAnAdika sarva, niSphala thAya ne. gozAlaka, jamAli kulabAlaka nivAdikanI pate. zrAhIM gozAlakAdikano dRSTAMta levo. mATeM evI rIteM jANIne gurunI zrAjhA sahita sarva karma, karavA yogya be. tethI de navyaprANI ! e prakAre jANI manamAM viveka lAvIne zrIgurusevA karavI. gurusevA karanAra evA sujanane je puNya / ityAdi pUrvavat jANavU // 16 // e gurusevA nAmA bIjaM hAra saMpUrNa thayuM // 2 // ___TIkAH- athagurorAjJAyAH mAhAtmyamAha // kiMdhyAneneti // jo javyAH ! guroH zrAjJAM vinA cet dhyAnaM kRtaM ? tarhi tena dhyAnena kiM / apitu na kimapi phalaM / punaH azeSaviSayatyAgairnavatu pUrNaM jAtaM / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) samasta viSayANAM tyAgepi kimapi na phalaM / punaH gurorAjJAM vinA taponiH kRtaM / SaSThASTamadazamahAdazAdi padapaNa mAsapaNa siMha nikrIDitAdinistaponiH kRtaM saMpUrNa jAtaM // arthAnna kimapi / puna vinayA zajalAvenApi pUrNa jaatN| panaHiMDiyadamaiH paMceMjiyANAM damanaiH kRtvA zralaM pUrNaM jAtaM / punaH zrAptAgamaiH sUtra siddhAMtapaThanairapi paryAptaM pUrNaM jAtaM / tarhi kiM ? kiMtu guruprItyA gariSTavAtsatyena adhikAdareNa ekaM guroH zAsanaM kuru / gurorevAjJAM zujhAM pAlaya / kiMnUtaM guroH zAsanaM ? javanAzanaM / saMsAraparijramaNavArakaM / yato yenaikena guroH zAsanena zrAjhayA vinA sarve'pi guNAH pUrvoktA dhyAnAdayaH khArthAya svasvaphalasAdhanAya alaM na / samarthA na / kiMtu niHphalA ityarthaH // kiMvat ? vinAthabalavat / nirnAyakasainyavat yathA nirnAyakaM sainyaM jayasAdhakaM na tathA gurorAjJAM vinA kriyAnuSThAnAdikaM sarvaM niHphalaM / gozAlakajamAlikulabAlakanihavA divat // evaM jJAtvA guvojhAsahita sarva kattavyaM // yamukta zrIkalpasUtre // asaNavA zrAhArettae // uccAra pAsavaNaM vA parivettae // sajAyaM vA karittae / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10e) dhammajAgariyaM vA jAgarittae // No sekappazaNApubittA // niku zvedyA annAyaraM tavo kamma uvasaMpajittANaM viha rittae // taM ceva satvaM // naNiyatvaM jo navyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya zrIgurusevA krttvyaa||kurvtaaN ca satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // iti // 16 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtinA // sUriNA vihitAyAM tu, gurusevana, prakramaH // 2 // iti gurusevanaprakramaH // 2 // nASAkAvyaH-vastubaMda // dhyAna dhArana dhyAna dhArana, viSai sukha tyAga // karunA rasa Adarana, nUmizayana iMghiya nirodhana // vrata saMyama dAna tapa nagati nAva sihaMta sodhana // e saba kAma na zrAvahI, jyA binu nAyaka saina // sivasukha deta banArasI, karu pratIta guru baina // 16 // ___ kathAH-zahAM guru sevAno karanAra mor3a jAya. tenI upara zrIgautamasvAmInI kathA kahe beH-ekadA prastAveM zrIvardhamAna svAmI vyAkhyAna karatAM karatAM upadeza dIdho, je aSTApadaparvata upara jaratacakravartInI karAvelI mAnopeta covIza tIrthakaranI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimA be, tene je potAnI labdhinA baleM jaza vAMde, te prANI tanaveM modeM jAya. te sAMjalI zrI. gautama svAmI potAne moda jAvAno nirNaya karavA mATeM prajunI AjJA mAgI aSTApada naNI cAvyA. temane kauDinyAdika tApasoyeM zrAvatA dIga, tevAreM tApaso, mAMhomAMhe kahevA lAgyA ke zrA mahoTA munIzvara Ave , paNa yojana pramANa pAvaDI zI rIteM caDI sakaze ? ameM mahA tapasyAnA karanAra pAMcaze eka jaNa te eka upavAsa karI sUke patre pAraNuM karI eka pAvaDI caDhyA. paNa Agala jaza zakatA nathI. evo vicAra kare , evAmAM gautama svAmI caDhyA. yAvat darzana karI pAga phasyA, tevAreM zrIgautamasvAmI pAseMthI sarva pannaraze ne traNa tApasoyeM dIdA lIdhI, zAsanadevIyeM sAdhuno veza ANI Apyo, paThI mArge zrAvatAM sarvane pUbyu ke tamAre bAje zenaM pAraNaM karavaM le? tevAreM tApasa voTyA ke khIra khAMma ghRtanuM pAraNuM karIyeM to sArUM. panI gautamasvAmI pAu~ jarI vahorI lAvyA. avINamahAnizi labdhine baleM karI sarva tApasone pAraNuM karAvyu. evo camatkAra dekhI potAnA mana Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhe gurutattvanI jAvanA nAvatAM jAvatAM pAMcazene eka tApasone kevalajJAna upanuM ane pAMcaze ne ekane samosaraNa dekhatAM kevalajJAna upamuM. tathA pAMcaze ne ekane zrIvIranI vANI sAMjalatAM kevalajJAna upana. te sarva 1503 tApasa kevalI thayA thakA zrIvIrane vAMdIne kevalInI sanAmAM bega, te joza zrIgautamasvAmIne zaMkA upanI je bAjanA dIkitane kevalajJAna uparnu haze ? nagavAn bolyA ke kevala jJAna upamuMDe, ane hu~ nirvANa pAmIza tevAreM takane kevalajJAna upajaze. te sAMjalI zrIgautama svAmI saMtoSa pAmyA. anukrameM kevala jJAna pAmI moda sukha pAmyA. ane tApasa paNa moda sukha pAmyA. evaM guru sevA, phala jANI he navyaloko ! tameM dharmanA dAyaka evA gurunI sevA karo, ke je thakI saMsAra tro|| 16 // iti gurusevAdhikAre zrIgautamasvAmI kathA samAptA // have cAra zlokoyeM karIne jinamata jejinokta __sikAMta, tenuM mAhAtmya kahe je. // shikhrinniitttm||n devaM nAdevaM na zuna Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) gurumevaM na kugurum, na dharma nAdharma na guNapariNaI na viguNam // na kRtyaM nA'kRtyaM na hitamaditaM nA'pi nipuNam, vilokaMte lokaajinvcncduvirhitaaH||27|| arthaH-(jinavacana ke) jinazAstra rUpa (catuH ke0) caDhu je netra teNeM karI ( virahitAH ke0) rahita evA (lokAH ke0) loko je , te have kahevAze te evI vastune ( navilokaMte ke0) na dekhe , arthAt nahiM jANe . zuM zuM nathI jANatA? to ke ( devaM ke0) sarvajJa, jitarAgAdi lakSaNoyeM yukta je sudeva, tene na jANe . valI te (adevaM ke0 ) kudeva eTale strI, zastra, ada, sUtrAdi lakSaNopeta je kudeva tene paNa (na ke) na jANe . valI te ( evaM ke0 ) e prakAreM (zunaguru ke ) suguru je je tene eTale zujhamArgaprarUpaka evA sugurune ( na ke0 ) na jANe je. valI (kuguruM ke) paMcAcArarahita eTale utsUtraprarUpaka evA kugurune ( na ke0) na jANe . tathA (dharma ke0) dharmane (na ke0) nahiM jANe De, tathA (adharma ke0) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) zradharmane na jANe . arthAt dharmAdharmanA aMtarane te puruSa jANatA nathI. valI ( guNapariNa; ke0) guNe karIne paripUrNa arthAt guNavAnane (na ke0) na jANe be, tathA (viguNaM ke0) guNarahita eTale nirguNa tene (na ke0) nahiM jANe . arthAt guNavAn bhane nirguNa janane samAnaja dekhe . valI ( kRtyaM ke ) karavA yogya kArya tene ( na ke0) na jANe . tathA (akRtyaM ke0) je karavAne ayogya kArya tene (na ke0) na jANe be. arthAt kRtyAkRtya vivekane jANe nahiM. valI ( nipuNaM ke0) cAturya jema ruDe prakAre hoya temaja ( hitaM ke ) potAnuM hita je sukha tenuM kAraNa, tene ( na ke0) nahiM jANe . tathA (ahitamapi ke0) azujanuM je kAraNa tene paNa (na ke0) nahiM jANe . arthAt te loko jinavacana zravaNa vinA zunAzunanA aMtarane jANatA nathI. zhAMvilokaMte e kriyApada sarva nakAranI sAthe lagADavaM. mATeM he navyajIva ! e prakAre jANIne zrIjinapraNIta siddhAMtonuM zravaNa karavu: jinavacana zravaNa karatA evAsujanane je punny|ityaadipuurvvt jaannvuu||17|| TIkAH-atha caturnivRttairjinamatasya jinoktasi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194) zAMtasya ca mAhAtmyamAha // na devamiti // lokAH jinavacanameva cakurnetraM tena rahitAH saMtaH etAni vastUni na vilokaMte / na pazyati / njaanNtiityrthH|| kiM kiM na vilokaMte / te devaM sarvajJo jitarAgAdirityAdilakSaNopetaM na vilokaMte / punaH adevaM kudevaM ye strI zastrAdasUtrAdatilakSaNopetaM kudevaM na vilokaMte / punaH zujaguruM suguruM zujhaM prarUpakaM guruM na jAnaMti / punaH kuguruM paMcAcArarahitaM utsUtraprarUpakaM njaanNti| punaH dharma adharmaM ca na jAnaMti |dh dhirmayoraMtaraM na vidNtiityrthH|| punaH guNapariNathaM guNaiH paripUrNa guNavaMtaM na jAnaMti // punarviguNaM guNarahitaM nirguNaM ca na jAnaMti / guNavaMtaM nirguNaM ca sadRzameva pazyati / punaH kRtyaM karaNIyaM kartuM yogya vastu na jAnaMti / punaH akRtyaM kartumanucitaM zrayogyaM ca na jAnaMti / kRtyA'kRtya vivekaM na jAnaMtItyarthaH // punarnipuNaM sacAturya ca samyag yathAsyAttathA zrAtmanohitaM sukhakAraNamapi na jaanNti| punaH zrahitaM ca azujakAraNaM ca na jAnaMti / jinavacanazravaNaM vinA zujA'zujayoraMtaraM na jaanNti|| ... . Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 115) yataH // succA jANaza kahANaM, succA jANa paavgN|| unnayaMpi jANaI succA, jaM seyaM taM samAyare ||1||jo javyaprANin ! evaM jJAtvA zrIjinapraNItasiddhAMtAnAM zravaNaM karttavyaM / kurvatAM ca satAM yatpuNyamutpadyate tatpueyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistrNtu||17|| nASAkAvyaH-kuMmaliyAbaMda // deva adevahinahI lakheM, suguru kuguru nahiM sUja // dharma adharma gineM nahI, karma akarma na bUU // karma akarma na bUja gUja, guna aguna na jAnahi // hita anahita na sadahai, nipuna mUrakha nahi mAnahi // kahata banArasi jJAna, dRSTi nahi aMdha aveva hi // jaina bacana dRga hIna, lakheM nahi deva adeva hi // 17 // // zArdUlavikrImitattASTakam // mAnuSyaM viphalaM vadaMti hRdayaM vyartha vRthA zrotrayo, nirmANaM guNadoSanedakalanAM teSAmasaMnnAvinIm // urvAraM narakAMdhakUpapatanaM mukti budhA ujhanAm, sArvajJa samayodayArasamayo yeSAMna karNAtithiH // 17 // arthaH-(sArvajJaH ke0 ) sarvadevapraNIta arthAt Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgadeveM kahelo evo (samayaH ke0)zrAgama, (yeSAM ke0) je puruSone ( karNAtithiH ke0 ) karNagocara ( na ke0 ) nathI thAto, arthAt jeNeM jinAgama zravaNa kasyo nathI, have te kahevo jinAgama le ? to ke ( dayArasamayaH ke0) kRpA je teja ne rasa jemAM evo be. have te jinAgamazravaNa na karanArA je puruSo (teSAM ke0) te puruSonuM (mAnuSyaM ke0 ) manuSyajanma je je tene ( budhAH ke0)je paMmito , te ( viphalaM ke0) niHphala ( vadaMti ke0) kahe . arthAt paMmito te puruSone manuSyajanma prApta thayuM, to paNa na thayA jevU kahe . tathA te puruSonu ( hRdayaM ke) citta tene (vyarthaM ke0) nirarthaka arthAt zUnya kahe . valI te puruSone (zrotrayoH ke ) behu kAna- ( nirmANaM ke0) nirmANa je karavU tene (vRthA ke0) niHphala kahe . tathA temane ( guNa ke0 ) guNo tathA ( doSa ke0 ) doSo teno je (neda ke0) neda tenI (kalanAM ke0) vicAraNA je le tene (asaMnAvinI ke0) purlana evI kahe , tathA te puruSonuM ( narakAMdhakUpa ke ) naraka teja aMdhakUpa eTale ghAMsa ane velAye thAbAdita Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197) kUpa tene viSe ( patanaM ke0) paDavU, te (urvAraM ke0) vAravAne azakya kahe be. anete puruSone (muktiM ke0) mukti te (purkhAM ke0) urlana kahe . arthAt jinAgama zravaNa vinA jIvo modane pAmatA nathI. e kAraNa mATeM sarvajanoyeM jinAgamanuM zravaNa karavaM. kadAcit nAva na hoya topaNa jinAgamazravaNa hitane mATeM thAya be. zrAzlokamAM vadaMti e kriyApada sarve padone joDavU. e prakAre jANIne jinavacana zravaNa karavaM. karanAra evA je sujano temane je puNya / ityAdika pUrvavat jANavU // 20 // ____TIkAH-mAnuSyamiti / no javyaprANin ! sArvajJaH sarvajJApraNItaH zrIvItarAgadevena nASitaH samaya zrAgamo yeSAM puruSANAM karNAtithiH karNagocaro na jAto yairna shrutH| kiMviziSTaH samayaH dayArasamayaH kRpA eva rasaH svarUpaM yasya / budhAHpaMmitAsteSAM manuSyANAM manuSyaM manuSyajanma viphalaM niHphalaM vdNti| labdha mapyalabdhaM kathayati / teSAM hRdayaM cittaM vyartha nirarthakaM zUnyaM vadaMti / punasteSAM zrotrayoH karNayonirmANaM karaNaM vRthA niHphalaM vadaMti / punasteSAM guNAnAM doSANAM ca yonedoH aMtaraM tasya kalanAM vicAraNAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (117) saMjAvinI arthAt purkhanAM vadaMti / punaH narakameva aMdhakUpastRNavalIvitAnAnAditaH kUpastatra patanaM 5riM vArayitumazakyaM kathayati / punasteSAM muktiM chajhanAM kathayati / jinAgamazravaNaM vinA muktiM modaM na prApnuvaMti / zrataH zrIjinAgamazravaNameva karttavyaM / jAvaM vinA'pi zrutaM hitAya navati ||ythaa|| dveSe'pi bodhakavacaH zravaNaM vidhAya, syAuauhiNeya va jaMturudAralAnaH // kvAtho'priyopi sarujAM sukhado ravirvA, saMtApako'pi jagadaMganRtAM hitAya ||1||kiN takRcaH? ytH|| zraNimisa nayaNAmaNa ka, U sAhaNAH pu. pphadAma zramilANA // cataraMguleNa nUmi, na biMti surA jiNA biMtI // 1 // iti jJAtvA jinavacanasya zravaNaM kartavyaM / kurvatAMca satAM yata puNyamatpadyate tatpara eyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistrNtu||1|| - jASAkAvyaH-mAtrAtmakakavitA // tAko manuja janama saba niHphala, niHphala mana niHphala juga kAna // guna aru doSa vicAra neda vidhi, tAMhi mahA chahaja yaha jJAna // tAko sugama naraka chuHkha saMkaTa, Agama paMtha pada niravAna // janamata bacana dayA rasa garjita, je nahi sunata siddhAMta bakhAna // 10 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19e) kathAH-enI upara rohaNIyA corano dRSTAMta kahe beH- rAjagRhI nagarIne pAkhatI vainAragiri parvatanI guphAmAMhe lohakharo cora vase be, te sarvadA pApakamano karanAra, nagaramAhe corI kare, sAta vyasana seve, corIno vidhi saMpUrNa jANe, dharma upara lagAramAtra vAMga nahI, tene rohiNInakSatrane yogeM putra thayo, tenuM nAma rohaNIyo evaM sthApyu. anukrameM yauvanAvasthA pAmyo. tevAreM aneka vidyAUno zrajyAsa kIdho. sarva kalAThamAM nipuNa thayo. ekadA tenA pitAne maraNarnu kaSTa zrAvyu, tevAreM putrane kahevA lAgyo ke he vatsa! tuM mahAraM vacana aMgIkAra kara, to haM malaM ! je mATe tuM kevAreM paNa zrI mahAna vIra devanI vANI sAMjalIza mAM. rohaNIye temaja kabUla kar2yA. tevAreM lohakhuro maraNa pAmyo tenA mRtakArya karI nagaramAM corI karato phasyA kare. have ekadA zrImAhAvIrasvAmI vihAra karatA tihAM samosasyA, devatAyeM samosaraNanI racanA karI, te samosaraNamAM bezI nagavAn dezanA devA lAgyA, te samayeM rohaNIyo paNa parvatamAthI nikalI rAjagRhI nagarI tarapha jAtAM mArgamAM samosaraNa dekhI ciMta Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) vavA lAgyo je e mArge jatAM mahArAthI vIravacana jarUra saMjalAze, to pitAnI zrajJAnI jaMga thAze ? ne bIje mArge jAiza to vakhata ghaNo lAgaze. tema gayAvinA paNa cAlaze nahIM. tethI be kAnamAM zrAMgalI ghAlI behu pagarakhAM hAthamAM lai ekadama doDyo - samosaraNa najIka zrAvyo, tevAreM pagamAM kAMTo lAgo, tene kAhADhavA mATe kAnamAMthI ghAMgalI kADhIne nIco namyo, te vakhata sarva saMdehanI haranArI amRtatulya evI zrIvIranI vANI zravaNeM sAMgalI. te vANImAM devatAnA svarUpanuM varNana te samaye yAvelaM hatu) te jema ke: - // gAthA // kesabi maMsa naha ro, ma ruhira vasa camma mutta purisehiM // rahiyA (nimmala dehA, sugaMdha nIsAsa gayalevA // 1 // aMtamuhutte ciya, pattA taruNa purisa saMkAsA // ( savaMga nUsa dharA) ajarA niruyA samA devA // 2 // aavimisa nayA) maNaka, jI sAhaNA puSpha dAma - milANA // cajaraMguleNa bhUmiM na bibaMti surA jilA biMti // 3 // kAMTo kAhADatAM e gAthA sAMjalIne te vacanane ghaNAM vIsArakhA mAMDyAM, paNa koi rIteM vIsare nahI par3hI gAmamAM jai corI karI lokone Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) saMtApIne cora svasthAnakeM gayo. ekadA tihAMnI sarva prajAyeM rAjAnI pAgala vinati karI ke svAmI ! zrA gAmamA coranI zrAgala amArAthIrahI zakAya nahI? te sAMjalI rAjAyeM sevakone bolAvI kaDaM ke are! tameM corano nigraha kema nathI karatA !!! te sAMjalI sevako bolyA ke svAmI! ameM to ghaNAya prapaMca kasyA, paraMtu e cora daNamAM dekhAya anekaNamAM na dekhAya, tethI amArA hAthamAMja zrAvato nathI. tevAreM rAjAyeM ajayakumArane kahyu. anayakumAreM koTavAlane kaDaM ke nagaranA daravAjAmAM ko navIna mANasa praveza kare, athavA bAhira nIkale, to ulakhIne javA dejo. koTavAle paNa guptapaNe daravAje rahI cokasI karatAM ekadA rAtrine vakhate rohaNIyAne nagaramA praveza karatAM aMgita zrAkAreM cora jANIne pakaDyo. bAMdhIne rAjA Agala pANyo. rAjAyeM ajayakumArane pUjyuM ke ene kahevI zikSA karIyeM ! tevAreM kumareM kaDaM ke corelI vastu hAtha lAgyA vinA zikSA zraz zake nahI, rAjAyeM corane pUbyuM ke tuM kyA gAmano rahevAsI jo ane tahAlaM nAma zuMne ? tathA dhaMdho zuMDe ? te kahe. cora bolyo Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) mahAruM nAma purgacaMga le jAte kumaMbI buM ane zAligrAmamA rahuM buM, koz kAmavizeSe AhIM zrAvyo DhuM. AvatAM asura tha tethI talAreM mane pakaDyo. te sAMjalI rAjAyeM praunnapaNe te vAtano nizcaya karavA mATe zAlIgrAmeM mANasa mokaTyo, paNa coreM te grAmanA sarva mANaso sAthai prathamathI saMketa karelo hato mATe tihAMnA rahevAsIyeM temaja tenuM nAma gama sarva te mANasane kahI saMjalAvyu. tevAreM mANase pharI zrAvI rAjA zrAgala sarva samAcAra kahyA, te sAMjalI ajayakumAra vicAkhujee cora paNa mahAkapaTI . paDItene dilAsozrApI potAtI pAse rAkhyo. jevAreM ajayakumAra sAmAyika posaha pramukha kare, tevAre te paNa temaja ajayakumAranI sAthe zrAvakanI karaNI kare, tenA manogata jAva ko jANe nahI // ytH|| rAmauvAca // pazya lakSmaNa paMpAyAM, bakaH paramadhArmikaH // zanaizca muMcate pAdau, jIvAnAmanukaMpayA // 1 // matsyauvAca // sahavAsyeva jAnAti, sahavAsi viceSTitam // prazaMsyate ca rAmeNa, tenAhaM nakulIkRtaH // 2 // mukhathI miSTavacana bole ane saMsAramAM to miSTavacana vavana lAge tethI koyalanI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MERA (153) peThe avaguNa DhaMkA jAya ||ytH|| pikastAvat kRSNaH, paramaruNayA pazyati dRzA // parApatyaSI svasutamapino, pAlayati yaH tathA'pyeSo'mISAM, sakalajagatAM vanatamona doSAgaNyate,madhuravacanAnAMkvacidapi ra ___ have ajayakumAre eka AvAsa karAvyo, temAM vicitra citrAmaNa karAvyAM, nAnAprakAranA caMkhuvA baMdhAvyA, zrAvAsanI upara atyaMta suMdara dhvajA baM. dhAvI mAMde selArasa, agaracaMdanadepana karAvyAM, dhUpaparimala vistAsyA, chAramA toraNa baMdhAvyAM, apUrva zayyA patharAvI, phula pagara jarAvyA, tathA zolavarSanA vayavAlI atyaMta rUpavaMta evI zrAu gaNikAu~ne zola zaNagAra karAvIne tenA hAthamA mRdaMga thApI tihAM unI rAkhIyo. paThI te zrAvAsamAM anayakumAra te corane sAdharmIjAznA nAtAthI jamavA bolAvyo. jamADatAM jamADatAM vacamAM caMDa hAsya madirAnaM pAna karAvyu, tethI vivhala thayo. tevAra te zrAvAsanI zayyA upara tene suvADI mUkyo. cAra ghaDI vItyA palI sacetana thayo. tevAre te gaNikArDa " jayajayanaMdA jayajayanadA" evA zabdo bolatI thakI batrIzabA nATaka karavA lAgI. ane te Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) corane pUjyuM ke tameM zI puNyAi kIdhI ke jethakI zramArA svAmI thayA? ane devalokanI padavI pAmyA ? te vakhate tihAM rohaNIyo cora vicAravA lAgyo je' zrA te zI vAta ! je meM to janmAMtarane viSe kAMza paNa puNya kamu nathI, to huM devatA zI rIte thayo ! valI vicAkhu je vIravacana to evaM De ke devatA hoya tene to 'aNi misanayaNA' ityAdi cinha hoya, te to e devAMganAu~mA dekhAtAM nathI. mATeM deva zyo! zrA sarva prapaMca ajayakumAra kasyo daze ! ema jANI vicAre ke have (zrApaNe paNa zahAM kapaTa nAvaja jajavo. kapaTakathA karavI! ema vicArIne kahevA lAgyo ke he strIyo ! meM pADale naveM dAna, puNya, dharma, sAta vyasanarahita thakAM niyama, vrata, jIrNokArAdi puNyakaraNI karelI ne tethI tamAro svAmI hu~ thayo lu ! tevAre devAMganAne rUpeM vezyA bolI ke manuSyanavamAM kAM pApa kartuM hoya to te paNa amane kaho. tevAreM rohaNIyo bolyo ke meM manuSyanaveM kevala dharmaja kIdho , paNa pApa karma koza kIdhuM nathI) e vAta sarva prabannapaNe sAnatAna ajayakumAra jAeyu je thA mahoTo buddhimAn be. enA jevA buddhimAn w RAINirma -. oparsw -500 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125 ) to koI viralAja haze (pI zreNikarAjAne pUDhIne ajayakumAreM te corane visarjana kasyo, rohaNIyo paNa ghera jai vicAravA lAgyo ke maravAnuM kaSTa ma hoDaM hatuM tethI huM ugarata nahI, paraMtu meM pagamAMthI kAMTA kADhatAM je zrIvItarAganI thoDIzI vANI sAMlI te paNa mune guNakArI avAMtAM thakAM paNa jinavANI meM sAMjalI te mune ghADI zrAvI. mATeM vItarAgane zaraNe januM teja uttama be.) paDhI tihAMtha kI zrIvarddhamAnasvAmI pAseM ghyAvI namaskAra karI kahevA lAgyo ke he prajo ! tamArI thoDIzI vANI mane nAsatAM nAsatAM zravaNeM paDI, tethI huM ugayo. mATe have he mahArAja ! kRpA karI mahArA bedu jaba sudhare, tevo upAya kaho. tevAreM paramezvareM tene dharmopadeza kasyo, te sAMjalI cAritra levA mATeM sAvadhAna thayo paDhI jagavAnaneM vInavyo ke de mahArAja ! huM zreNikarAjAne malI ghyAvIne pI cAritra lazza ! ema kahI rAjAnI pAseM zrAvI kadevA lAgyo ke he svAmI ! huM rohaNIyo nAmaka cora, mahApApI bajaM, paraMtu zrIvIranAM vacana sAMjalatAM huM ugarayo DhuM. have mune cAritra levAno nAva Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) be, mATeM vainAragirinI guphAmAMde meM corI lAvelu dhana rAkhebuM be, te tameM mahArI sAtheM tihAM padhArIne sarva prajAne ulakhAvI ulakhAvIne je je dhaNInu hoya te te dhaNIne tameM havAle karo, rAjAyeM paNa temaja kahyu. sarva prajAne jenuM jenuM dhana hatuMtene tene ulakhAvI ulakhAvIne dIdhuM. panI rohaNIye svakuTuMba pratibodhI temanI zrAjhA pAmI cAritralIdhuM. aMtyAvasthAyeM zra saNa karI devaloke devatA thayo, e rohaNiyAnI peThe je jinavacanane sadahe, te sukhane pAme // 17 // pIyUSaM viSavaLAlaM jvalanavattejastamaH stomava, nmitraM zAtravavat srajaM jujagavat ciMtAmaNiM loSThavat // jyotsnAM grISmajagharmavatsa manute kAruNyapaNyApaNam, jaineM matamanyadarzanasamaM yormatirmanyate // 1 // arthaH-( yaH ke0 ) je (dharmatiH ke0 ) mUrkha puruSa, ( jaineMaMmataM ke ) jine zAsana, tene (zranyadarzanasamaM ke0) zranyadarzana je bauka, naiyAyika, sAMkhya, vaizeSika, jaiminIyAdika darzano tenI samAna jo ( manyate ke0 ) mAne , to (saH ke0) te mUrkha Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) puruSa, kevaM mAne le ? to ke (pIyUSaM ke0) amRta je tene ( viSavat ke0) viSa samAna ( manute ke0) mAne . tathA te mUrkha puruSa, (jalaM ke0) paramazItala jala je tene (jvalanavat ke0)agnisamAna mAne . tathA te mUrkha puruSa, (tejaH ke0) teja je tene ( tamaH stomavat ke0) aMdhakAra samUhanI peThe mAne . tathA valI te mUrkha puruSa ( mitraM ke0) sakhAzne ( zAtravavat ke) vairIsamAna mAne . valI te mUrkha puruSa ( sRjaM ke0) puSpamAlAne (nujagavat ke0) sarpasamAna mAne , valI te mUrkha puruSa, (ciMtAmaNi ke0) ciMtAmaNi ratnane (loSThavat ke0) pASANa samAna mAne , valI te mUrkha puruSa, (jyo snAM ke0) caMDakAMtine (grISmajagharmavat ke0) jaSNakAlanA taDakA jevI mAne . thA ThekANe amRtAdi sarakhaM jinamata jANavU, ane viSAdi samAna zranyadarzana jANavAM. have te jainejamata kahe je ? to ke (kAruNya ke0) dayApaNuM te rUpa (puNya ke0) vecavAne lAyaka vastu tenuM (thApaNaM ke0) hATa . zrAhiM manute e kriyApada sarva ThekANe yojana karavU. evI rIte mAnIne zrIjina mata aMgIkAra karavU. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) aMgIkAra karanArane je puNya / ityAdi pUrvavat // 1 // ____TIkAH-pIyUSa miti // yo'rmatirmUrkhaH pumAn jaineuMmataM zrIjinazAsanaM anyadarzanasamaM / anyadazanaibauMka naiyAyika sAMkhya vaizeSika jaiminIyAdiniH samaM sadRzaM manyate gaNayati sa mUrkhaH pIyUSaM amRtaM viSavat viSeNa tulyaM manute gaNayati / puna. rjalaM paramazItalaM pAnIyaM jvalanavat agnitulyaM gaNayati / punaH tejaH udyotaM tamaHstomavat aMdhakArapuMjavat manute / punarmitraM sakhAyaM zAtravavat vairisadRzaM manute jAnAti / punaH sRjaM puSpamAlAM jujagavat sarpatulyAM gaNayati / punaH sa ciMtAmaNiM loSThavat pASANasadRzaM gaNayati / punaH sa jyotsnA ko mudI caMdrakAMtiM grISmajadharmavat uSNakAla zrAtapavat manute / atra pIyUSAdisamaM jinadarzanaM / viSAdisadRzAnyarzanAnItyupanayaH / kiMnUtaM jaineMmataM kAruNyapaNyApaNaM / dayArUpakrayyasya haha // evaM matvA zrIjinamatamevAMgIkartavyaM kurvatAMca satAM yat / zeSaM prAgvat // 15 // - nASAkAvyaH-uppaya // amRta kahaM viSa kahaiM, nIra kahaM pAvaka mAneM // teja timira sama gine. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12e) mitta kahaM zatru bakhAnai // puhapamAla kahaM nAga, ra. tana para sama tujhe // caMDa kirana zrAtapa sarUpa, zha nAMti ju jubai // karunA nidhAna amalAna guna, pragaTa banArasi jaina mata // para mata samAna jo mana dharata, so ajAna mUrakha Apata // 17 // dharma jAgarayatyaghaM vighaTayatyubApayatyutpatham, nitte matsaramubinatti kunayaM mathnAti mithyAmatim // vairAgyaM vitanoti puSyati kRpAM muSNAti tRSNAM ca ya, ttanaM matamarcati prathayati dhyAyatyadhIte kRtI 20 // artha-:(kRtI ke ) paMmita puruSa ( yat ke0 ) je ( jainamataM ke ) jainejamata je jinazAsana, eTale jinapravacana tene (arcati ke0) pUje be, ( prathayati ke0) vistAre be. valI (dhyAyati ke0) dhyAna kare be. eTale citavana kare . valI (adhIte ke0) paThana kare . ( tat ken) to te pUrvoktarIteM kareDhuM evaM jinazAsana zuM kare le ? to ke (dharma ke0) dharmane (jAgarayati ke ) jAgaraNa ne uddIpana tene kare . valI ( zraghaM ke0) pApaje tene ( vighaTaya Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130) ti ke0 ) dUra kare be. valI ( utpathaM ke0 ) unmArga je anAcAra tene ( ubApayati ke0) nivAraNa kare be. tathA ( matsaraM ke0) guNI puruSone viSe veSajAvane ( nitte ke0 ) nAza kare . valI (kunayaM ke0) kutsita naya je anyAya, tene ( uchinatti ke0) uda kare be. valI (mithyAmati ke0) kUTabuki je tene ( mathnAti ke0 ) sarvathA dUra kare . valI (vairAgyaM ke0) vairAgyane ( vitanoti ke0) vistAra kare . valI ( kRpAM ke0) dayAne (puSyati ke0) poSaNa kare . ( ca ke0) valI (tRSNAM ke0) spR. hA eTale lojane (muSNAti ke0) TAle . arthAt jeNe jinamata ArAdhana kayu, teNeM pUrvokta sarva vAnAM karyAM, ema jANavU.e prakAre jANIne zrIjinamata je jinapraNIta siddhAMta tenuM zrArAdhana karavU. zrA rAdhana karanArane je puNya thaay|ityaadi pUrvavat jANavU // 20 // etrIjo jinamata prakrama thayo // 3 // TIkAH-dharmamiti // kRtI paMmitaH jainaM mataM jaineMjamataM zrIjinazAsanaM jinoktapravacanaM arcati pUjayati / puna; prathayati vistArayati / punAyati ciMtayati / punaH adhIte paThati / tat dharma jAgara Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (131) yati dharmasya jAgaraNaM uddI panaM karoti / punaH adhaM pApaM vighaTayati dUrikaroti / punaH utpathaM unmArga anAcAraM ubApayati nivArayati / puna; matsaraM guNiSu zeSanAvaM nitte nedayati vinAzayati / puna; kunayaM kutsitanayaM zranyAyaM ubinatti / punaH mithyAmatiM mathnAti kUTabudhi vilojya dUrIkaroti / punaH vairAgyaM vitanoti vistArayati / punaH kRpAM dayAM puSyati poSyati / punaH tRSNAM spRhAM lonaM muSNAti nirAkaroti / arthAt yena jinamatamArAdhitaM tena etAni vastUni kRtAnItyarthaH // iti jJAtvA zrIjinamataM jinapraNIta sijhAMtazca smygaaraadhniiyH||shraaraadhytaaN ca satAM ytpunnyN||20||iti|| siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtinaa|| vihitAyAM jinamata, prakramaH puurnntaamitH||3||iti tRtIya jinamata prastAva3 jaassaakaavyH|| maharaga baMda ||shun dharma vikAsaiM, pApa vinAsaiM, kupatha jathApana hAra // mithyA mata khamaiM, kunaya vihaMmaiM, mamaiM dayA apAra // tisnA mada mAe~, rAga vimAe~, yaha jina zrAgama sAra // jo pUjai dhyA, par3heM paDhA3, so jagamAMhi udAra // 20 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135 ) have cAra zlokoyeM karIne saMghanA mahimAne kahe je. ratnAnAmiva rodaNaditidharaH khaM tArakANAmiva, svargaH kalpamahIruhAmiva saraH paMkerudANA mIva // pAthodhiH payasA miveMjamahasAM (zazI va madasAM) sthAnaM guNAnAmasA, vityAlocyaviracyatAM nagavataH saMghasya puujaavidhi||2|| arthaH-he javya jano ! ( iti ke ) yA prakAre (thAlocya ke0 ) jozne arthAt vicAra karIne (jagavataH ke0) pUjana karavA yogya evA (saMghasya ke0) saMgha je be, teno ( pUjAvidhiH ke ) pUjAno vidhi, (viracyatAM ke0) karIyeM, arthAt karo. have zA prakAre vicAra karIna? to ke, (asau ke0)yA sAdha, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMgha je , te ( guNAnAM ke ) jJAna, darzana, cAritra ane vinayAdika je sarva guNo tenuM ( sthAnaM ke0 ) nivAsasthAnaka De, kenI peThe ? to ke ( ratnAnAM ke0 ) ranonuM sthAnaka (rohaNa ditidharaH ke0) rohaNAcalaparvata (zva ke0) jema be, tema. tathA (khaM ke) thAkAza, te (tArakANAM ke0) tArAunuM nivAsasthAna Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133 ) ( iva ke0 ) jema be, tema. tathA (kalpamahIruhAM ke0 ) kalpavRkSonuM nivAsasthAnaka ( svargaH ke0 svargaH ke0 ) svarga ( iva ke0 ) jema be, tema. tathA ( paMkeruhANAM ke0 ) kamalonuM nivAsasthAnaka ( saraH ke0 ) talAva ( zva ke0 ) jema be, tema. valI ( pAthodhiH ke0 ) samudra je be, te ( payasAM ke0 ) jalonuM nivAsasthAnaka ( iva ke0 ) jema be, tema. have te jala kehavAM be ? to ke ( mahasAM ke0 ) caMdramA samAna nirmala be. athavA ( zazIva mahasAM ke0 ) zazIva mahasAM evo pATha jo hoya to, ( mahasAM ke0 ) tejanuM nivAsasthAnaka ( zazI ke0 ) caMdramA (zva ke 0 ) jema hoya, tema. arthAt pUrvokta vastu jema bIjI kahelI vastunuM nivAsasthAnaka be, tema thA zrI caturvidha saMgha paNa jJAna, darzana, cAritrane rahevAnuM nivAsasthAnaka be. yA prakAreM vicAra karIne caturvidha saMghanuM pUjana karaM. eja jAvArtha be. yAhIM ( sthAnaM ) e pada, sarvatra yojana karavuM. mATeM ema jANIne zrIsaMghanI jakti karavA yogya be. ane te jakti karavAnuM je puNya yAya / ityAdi pUrvavat jANavuM // 21 // TIkAH - zratha caturnirvRttaiH saMghasya mahimAnamAha // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) ratnAnAmiveti // jojavyAH / ityAlocya iti vicArya jagavataH pUjyasya saMghasya pUjAvidhirviracyatAM kriyatAM / itIti kiM ? yataH sau saMghaH sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA rUpazcaturvidhasaMghaH guNAnAM jJAna darzana cAritra vinayAdInAM sthAnaM nivAsaH / kaH keSA miva ? rohaNa kSitidharaH rohaNazcAsau kSitidharazca parvato ratnAnAmiva / yathA rohaNAcaloratnAnAM sthAnaM tathetyarthaH / punaH khaM zrAkAzaM tArakANAmiva / punayathA svargaH kalpamahIruhAM kalpavRkSANAM sthAnaM tathetyartha punaryathA sarastaDAgaH paMkeruhANAM kamalAnAM sthAnaM tathA / punaryathA pAthodhaH samudraH payasAM pAnIyAnAM sthAnaM tathA / kiMnUtAnAM payasAM / iMDumahasAM iMDuvanirmalAnAM / athavA zazIva mahasAM iti pAThaH / yathA zazI caMdro mahasAM tejasAM sthAnaM tathA'sau saMgho guNAnAM sthAnaM / zratha vA kiMnUtAnAM guNAnAM DumadasAM iMDuvat maho eSAM tAni iMDumahAMsi teSAM / evaM zrI caturvidhasaMghaH sarvaguNAnAM sthAnaM / iti jJAtvA zrIsaMghasya jaktiH kAryA / kurvatAM ca satAM yatpuNyaM 021 jASAkAvya :- kavitta mAtrAtmaka | jaise najamaMmala tArAgana, rohana sikhara ratanakI khAna // jyauM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135 ) suraloka jUri kalpakuma, jyauM suravara aMbuja bana jAna // jyauM samudra pUrana jala maMmita, jyoM sasi bavi samUha sukhadAni // taiseM saMga sakala guna maMdira, sevahuM jAva jagati mana thAni // 21 // yaH saMsAranirAsalAlasamatirmuktatyarthamuttiSThate, yaM tIrtha kathayaMti pAvanatayA yenA'sti nA'nyaH samaH // yasmai tIrthapatirnamasyati satAM yasmAddunaM jAyate, sphUrttiryasya parAvasaMti ca guNA yasminsa saMgho'rcyatAM // 22 // arthaH- he vyajano ! tamoyeM ( saH ke0 ) te caturvidha saMgha ( zrarcyatAM ke0 ) pUjAya arthAt tameM caturvidha saMghane pUjo, te kadevo saMgha be ? to ke (yaH ke0 ) je saMgha, ( saMsAra ke0 ) saMsAra teno ( nirAsa ke0 ) nirAkaraNa eTale tyAga tene viSe ( bAlasamatiH ke0 ) ichAvAlI be buddhi jenI evo bato ( muktyarthaM ke0 ) muktinA sAdhana mATe ( uttiSThate ke0 ) sAvadhAna thAya be. tathA (yaM ke0 ) je saMghane ( pAvanatayA ke0 ) pavitrapaNAyeM karIne ( tIrthaM ke0 ) tIrthabhUta evAne ( kathayaMti ke0 ) kahe be. tathA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136) ( yena ke0) je saMghanI saMghAteM ( samaH ke0 ) samAna, (anyaH ke ) bIjo koza (nAsti ke ) nathI. valI ( yasmai ke0) je saMghane (tIrthapatiH ke) tIrthakara poteM (namasyati ke0 ) namaskAra kare . eTale vyAkhyA nAvasarane viSe "namotibassa" evaM naNe . tathA (yasmAt ke0) je saMghathakA (satA ke) saGanonuM ( zunaM ke0) kalyANa (jAyate ke0) utpanna thAya . ( ca ke) valI (yasya ke0 ) je saMghanI ( sphUrtiH ke0) mahimA ( parA ke0) utkRSTa varte be. valI ( yasmin ke) je saMghane viSe (gu. NAH ke0 ) gAMjIrya, dhairya, audAryAdika mUlottara guNo ( vasaMti ke0 ) vase . zrA zlokamAM sAta vi. jaktino anukrameM samAveza karelo . te jema ke AraMjamAM ( yaH) e pada lazne (yasmin) e pada paryaMta joza khebu, mATe e pramANe jANIne he navyaprANIyo ! manamAM viveka lAvIne zrIsaMghanI pUjA jakti karavI te pUjA nakti karanArane je puNya / ityAdi pUrvavat jANavU // 22 // TIkAH-yaHsaMsAreti // jo navyAH! navaniH saH zrI caturvidhasaMgho arcyatAM puujytaaN|sH kaH? ya saMgha Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (137) saMsAra nirAsalAlasamatiH san saMsArasya nirAse nirAkaraNe tyAge lAlasA zchA yasyAsA IdRzI mati buki yasya saIdRzaHsan muktyarthaM muktisAdhanArthaM jattiSThate sAvadhAnojavati / punaryasaMghaM pAvanatayA pavitratvena tIrthajUtaM kathayati punaryena zaMghena samaH sahazo'nyaH ko'pi nAsti / punaryasmai saMghAya tIrthapatiH tIrthakaraHsvayaM namasyati namaskAraM kroti|vyaakhyaanaa vasare namotihasse tijaNanAt / punarya smAt saMghAt satAM sajAnAnAM zunaM kalyANaM jAyate utpdyte| punaryasya saMghasya sphUrtimahimA parA ukRSTA varttate / punaryasmin saMghe guNA gAMniryadhairyaudAryAdayaH mUlaguNottaraguNAzca vasaMti tiSThati / evaM jJAtvA lo navyaprANin ! manasi vivekamAnIya zrIsaMghasya pUjA jaktizca prakarttavyA / kurvatAM ca satAM // 22 // nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe // je saMsAra joga thAsA tajI,hAnata mukati paMthakI daura // jAkI seva karata sukha upajata, jina samAna uttama nahi aura // iMsAdika jAke pada vaMdata, jo jaMgama tIratha suci kaur||jaane nita nivAsa sukha saMpati, so siri saMgha jagata sira mora // 22 // . Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) lakSmIstaM svayamabhyupaiti rajasA kIrttistamAliMgati, prItistaMH najate matiH prayatate taM labdhumutkaMThayA // svazrIstaM parirabdhumicchati muhurmuktistamAlokate, yaH saMghaM guNarAzikelisadanaM zreyoruciH sevate // 23 // artha : - ( yaH ke0 ) je puruSa, ( zreyoruci ke0 ) zreya eTale kalyANa tene viSe vA dharmane viSe be ruci jenI evo to ( saMgha ke0 ) caturvidha saMgha je tene ( sevate ke0 ) sevana kare be, ( taM ke0 ) te purupane ( lakSmI: ke0 ) saMpatti, te ( rajasA ke0) vegeM karIne arthAt zIghratAyI ( svayaM ke0 ) potAnI meleM ( jyupaiti ke0 ) sanmukha yAve be. valI (kIrttiH ho) kIrtti jebe, te ( taM ke0 ) te puruSane ( AliMgati ke 0 ) AliMgana de beM, arthAt kIrtti prAsa thAya be. tathA valI ( prItiH ke0 ) sneha je be, te ( taM ke0 ) te puruSane ( jajate ke0 ) jaje be eTale seve be. valI (matiH ke0 ) buddhi je be, te ( utkaMThayA ke0 ( utsukatAyeM karIne ( taM ke0 ) te puruSane ( labdhuM ke0 ) prApta thavAne ( prayatate ke0 ) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13e) prayatna kare . valI (svaHzrI ke0) svarganI lakSmI(taM ke0)te puruSane ( muhuH ke0 ) vAraMvAra (parirabdhaM ke 0 ) thAliMgana devAne (znati ke0 ) zchA kare . vl| ( muktiH ke0) mokSa, (taM ke0) te puruSane (bAlokate ke0) juve . have te saMgha kehavo ? to ke ( guNarAzi ke0) guNano je samaha tenuM ( kelisadanaM ke0) krIDAgRha . arthAt te sarva guNone ramavAnuM sthAnaka be. mATe ema jANIne manane viSe vicAra karIne caturvidha saMgha je ne te sevavA yogya ve. te sevana karatA sujanone je puNya / ityAdi pUrvavata jANavU // 23 // ___TIkAH-lakSmIti // yaH pumAn zreyoruciH san zreyasi kalyANe dhamma vA rucirajilASoyasya sa shreyoruciH| dRzaHsan zrIsaMgha sevte| taM puruSaM lakSmIH saMpat rajasA vegena svayamAtmanA zranyupaiti snmukhmaayaati| punaH kIrti staM puruSaM zrAliMgati AliMganaM ddaati| punaHprItiH snehastaM najate sevte| punarmatirbudhiH utkaMThyA utsukatayA kRtvA taM naraM labdhaM prAptuM prayatate yatnaM karoti / punaH svaHzrIH svargalakSmIstaM muhurvAraM vAraM parirabdhaM zrAliMgituM zchati / mukti Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) rmodataM puruSa Alokati pazyati / kiM viziSTaM saMghaM ? guNarAzi kelisadanaM guNasamUhasya krIDAgRhaM / evaM jJAtvA saMghaH sevya zeSaM pUrvavat // 23 // nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe ||taakoN zrAz mi. lai sukha saMpati, kIrati radai tihUM jaga bAI // jinasauM prIti baDhe tAke ghaTa, dina dina dharama buddhi - dhi kAI // bina bina tAhi lakhai ziva suMdari, suraga saMpadA milai sunAI // vAnArasi gunarAsi saMghakI, jo nara jagati karai mana lAi // 23 // ___ kathAH-ayodhyA nagarIyeM jaratacakravartI zranyAya varjato rAjya pAle be. ekadA zrIAdinAthane kevalajhAna upane thake corAzI gaNadhara sahita vihAra karatA ayodhyAnA udyAnamAM samosasyA, udyAnapAlake vadhAmaNI dIdhI, tene sADIbAra koDanuM dAna dIdhuM. paThI jaratarAjAyeM vicAkhu je zrAja Sanadeva padhAsyA , tene saparikara jojana karAeM! ema ciMtavI ghaNAM gADA pakkAnnAdikeM narI samosaraNe AvI lagavAnane vAMdIne vinati karI ke mahArAja! Aja sarva kuTuMba sahita zrApa mahAraM lojana karo. tevAreM nagavAn bolyA ke he jarata ! sAdhune Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 141 ) rAjyapiM grAhya be. valI zradhAkarmI tathA sAhAmo Ayo te paNa agrAhya be. evI vANI sAMjalI jarata pazcAttApa karavA lAgyo, tevAreM jagavAn bobyA ke he rAjeMdra ! tuM saMtoSa ma kara, paheluM pAtra vItarAga, bIjuM pAtra sAdhu, trIjuM pAtra aNu vratadhArI ane cothuM pAtra darzanadhara, mATeM tuM aNuvratadhArI zrAvakanI jaktikara, jethakI saMsArarUpa samudra culUka samAna thAya. evaM sAMjalI jarata rAjA harSa pAyo ko svasthAnakeM zrAvyo. zrAvakamAtrane ja mavA mATeM notarAM dIghAM niraMtara sarvaloka jamavA Ave. kema ke te vakhateM loka sarva ruju jaDa hatA. mATeM harahameza yAvA lAgyA, tevAreM rasoI karanArAyeM rAjAne vinavyo ke mahArAja ! prajA sarva ulaTI par3I be, kedane jamADIyeM chAne kehane na jamADIyeM ! tevAreM rAjAyeM parIkSA karI zuddha zrAvakane jJAna, darzana chAne cAritrarUpa traNa rekhA kAMgaNIratnathI kIdhI. ema karI avatAra saphala karavA lAgyo. tathA zrIzatruMjayano prathama uddhAra kasyo, saMghavInI padavI pAmyo. valI aSTApada parvata upara kRSanadeva pramukha zrAgAmI kAleM ghanArA covIza ti Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) karanAM prAsAda karI mAnopeta pratimA jarAvI. e rIteM zrIsaMghanI nakti karI anukrameM yArIsAjavanamAM rUpa jotAM zranityajAvanA jAvatAM manamAM vairAgya vRddhi karatAM zrA saMsAramAM sAra te eka dharmaja be. ema kahetAM kahetAM kevalajJAna pAmyA. teno devatAyeM mahotsava kasyo. corAzI lAkha pUrvanuM zrAyu jogavI modeM gayA. temano putra zrIsUryayaza thayo, teNeM paNa jaratezvaranI peTheMja zrIsaMghanI jati karI. urvazI pramukha devAMganAyeM parIkSA kIdhI paNa calAyamAna thayo nahI. temane paNa zrarIsAmAM rUpa jotAM kevalajJAna upanyuM ne modeM gayo. temano putra mahAyaza, temano putra pratibala, temano putra balanar3a, temano putra balavIrya, temano putra kRtavIrya, temano putra jalavIrya, temano putra thAme pATeM daMvIrya. e sarva traNa khaMganA joktA thayA, caturvidha zrI saMghanI naktinA karanAra thA. ihAM jaratanI pAula ba koDI pUrva varSa gayAM, tevAreM saudharmeMdeM avadhijJAnane pramANeM stavanA karI poteM ayodhyAmAMde yAvI jJAnAdika guNa jaNAvavA mATeM yajJopavita dhArI bAra vratanAM bAra tilaka karayAM. te zravasareM daMgavIrya rAjAyeM I Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) ane zrAvakarUpeM doge, te dekhIne harSavaMta thayo. panI jamavAnI nimaMtraNA kIdhI, rasozyAne kaDaM ke sAdharmikane rUDI rIteM nojana karAvo. iMcha paNa zrAvakarUpa dharato gharamAMde zrAvyo, paccarakANa pArI zrAvakonI paMktimA jamavA bege. eka koMDa zrAvakane arthe jeTavU zranna nipajAvyuM havaM teTavaM te ekalo jamyo, valI rasozyAne kayu ke hu~ nukhyo buM, mATe anna Apa. rasozyAyeM rAjAnI Agala sarva vAta kahI. rAjA tihAM zrAvyo, tene zrAvakarUpadhAraka jheM kayu ke e rasoza karanAra sarvane nUkhyA rAkhe . rAjAyeM valI so mUDA anna raMdhAvI pIrazyu, te tatkAla jamIne valI kahevA lAgyo ke mahArI nUkha ga nathI. e rIteM rAjAnuM apamAna karavA lAgyo ke hu~ tRpta thAto nathI. tevAreM rAjAyeM manamAM kheda kasyo je mahArAthI saMghanI pUrNa nakti thAtI nathI, mATeM mune dhikkAra . sevaka bolyA mahArAja! e ko devasvarUpI be, tevAreM rAjAyeM dhUpAdikeM saMtoSI namaskAra karI pUjyuM ke he svAmI! prasanna thA. sAdharmInI nakti mahArAthI kema thara zake ? evaM sAMjalI IveM potAnuM pragaTa rUpa kIg. daMbhavIryanIpra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) zaMsA karavA lAgyo ne kahyu ke he damavIrya ! teM yugAdi devano vaMza ujAlyo, dhanya je tumane je tuM zrAvI rIteM sAdharmInI nakti kare be, uktaM ca // te putrAye piturnaktA, sa pitA yastu poSakaH // tanmitraM yatra vizvAsaH, sA nAryA yatra nirvatiH // 1||3tyaadi stavanA karI 7 devaloke gayo. damavIrya paNa saMghanakti karI janma saphala karImodeM pahoto. ema jANI saMghanakti karo. sAta kSetre dhana vAvarI avatAra saphala karo // 23 // yazakteH phalamardadAdipadavImukhyaM kRSaH sasyavat, cakritvaM tridazestAdi tRNavat prAsaMgikaM gIyate // zaktiM yanma dimastutau na dadhate vAco'pivAcaspateH, saMgha so'ghaharaH punAtu caraNanyAsai satAM maMdiram // 14 // sNghprkrmH||4|| arthaH-(saH ke0 ) te (saMghaH ke0) caturvidha saMgha ( caraNanyAsaiH ke0 ) potAnA padasthApane karIne ( satAM ke0) naktiyukta manuSyonuM ( maMdiraM ke0 ) maMdira je ghara tene ( punAtu ke0) pavitra karo. te Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 145 ) saMgha kedavo be ? to ke ( yakteH ke0 ) je saMghanI tinuM ( zradAdi ke0 ) tIrthaMkarAdi evI ( padavI ke0 ) padavI je padanI prApti teja ( mukhyaM ke0 ) mukhya evaM ( phalaM ke0 ) phala be, te kenI peTheM ? to ke ( kRSeH ke0 ) kSetrAdinA ( sasyavat ke0 ) dhAnyanI peTheM arthAt jema kRSi karanAra manuSyane dhAnyaprAptirUpa mukhya phala be tema cAhiM zrIsaMghanI ktinuM mukhya phala dAdi padavI ja be, chAne (cakritvaM ke0 ) cakravarttI paNuM tathA (tridazaitAdi ke 0 ) deveMdrAdi padapaNuM to ( prAsaMgikaM ke0) prasaMgathIja zrAvyuMema ( gIyate ke0 ) kaddevAya be. kenI peTheM ? to ke ( tRNavat ke0 ) kSetranA ghAsanI pareM. arthAt jema kRSi karanArane vinA prayAseM kSetrathI ghAsanI prApti thAya be, tema zrahiM saMghana ktikAraka puruSane cakravatitva deveMdratva padavI te vinA prayAseMja prApta thAya be. valI ( yanmahimastutau ke0 ) je saMghanA prajAvavarNanane viSe ( vAcaspateH ke0 ) bRhaspatinI ( vAco'pi ke0 ) vANIyo paNa ( zaktiM ke0 ) sAmarthya je tene ( na dadhate ke0 ) dhAraNa karI zakatI nathI. valI e saMgha ke vo be ? to ke ( aghaharaH ke0 ) 10 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) pApane haraNa karanAro be. mATe te saMgha aghahara be, ema jANIne zrIsaMghane potAne ghera AmaMtraNa karIne pUjana karavU ane tenI pUjA, je puNya thAya / - tyAdi pUrvavat jANavu // 24 // zrA caturtha saMghanatino prastAva thayo // 4 // TIkAH-yazaktariti // saH zrIsaMghazcaraNanyAsaiH khapAdasthApanaiH kRtvA satAM satpuruSANAM sAdhumanuSyANAM maMdiraM gRhaM punAtu pavitrayatu / saH kaH ? yanaktaryasya saMghasya nakteH arhadAdipadavI mukhyaM tIthaMkarAdipadaprAptermukhyaM phalaM vrttte||kiNvt ? kRSaH detrAdeH sasyavat dhaanyvt| cakritvaM tridshesstaadi|ckrvrtitvN iMupadatvAdikaM ca prAsaMgikaM prasaMgAdAgataM phalaM gIyate kthyte| kiMvat / kRSestRNavat palAlAdivat / punaryanmadimastutau yasya saMghasya prajAvavarNane vAcaspaterapi vAco vANyaH zaktiM sAmarthya na dadhate na dhArayati / kiMviziSTaH saMghaH ? aghaharaH aghaM pApaM harati yaH saH aghaharaH / iti jJAtvA zrI saMghaH svagRhe zrAhaya samyaka prjniiyH| zeSaM prAgavat // 24 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtinA // sUriNA vihitAyAM tu, zrIsaMghaprakramo'ja Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) ni // 4 // iti caturtha saMghanakti prastAvaH // 4 // nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe // jAke nagata mugati pada pAvata, iMsAdika pada ganata na koii|| jyauM kRSi karata dhAna phala upajata, sahaja prayAsa ghAsa jusa hoI // jAke guna jasa saMpana kArana, suraguru thakita hota mada kho // so siri saMgha punIta banArasi, purita harana vicarata nuzra lo||24|| have hiMsAnA niSedhekarIne sarva prANiyone viSe khasamAnatAnuM dhyAna karo, te kaheje. krIDAnUH sukRtasya kRtarajaHsaMhAravAtyA navo, danvannaurvyasanAgnimeghapaTalI saMketadUtIzriyAm ||niHshrennistrivauksH priyasakhI mukteH kugatyargalA, sattveSu kriyatAM kRpaiva javatu klezairazeSaiH praiH|| 25 // arthaH- he navyaprANIyo ! ( sattveSu ke0 ) jIvone viSe ( kRpaiva ke0 ) kRpA je dayA teja ( kiyatAM ke ) karAya. arthAt karo. valI te kRpA (paraiH ke0) bIjA (azeSaiH ke0) samasta evA (kkezaiH ke0 ) kAyAnA kaSThaM karIne paNa ( javatu ke ) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) ho. arthAt potAnA dehane kaSTa zrApIne paNa jIvadayApAlavI e jIvadayA kehavI be ? to ke ( su. kRtasya ke0) sukRta je tenI (krIDAH ke0) kIDAna sthAnaka be. tathA valI kevI ? to ke (puH kRta ke0 ) pApa teja ( rajaH ke ) raja je dhUDa, tenA ( saMhAra ke0) haraNa karavAmAM ( vAtyA ke0) vAyunA viTolIyA samAna che. arthAt karmarajane umADavAmAM jIvadayA viTolIyA jevI be. pApane dhuMDanI upamA kema thApI ? to ke te pApaja karmamalanuM kAraNa . valI kevI ? to ke (navodanvana ke0) saMsArarUpa je samuna temAM ( nauH ke0 ) nAvasamAna De arthAt saMsArasamupha taravAmAM nAvasamAna , valI kehavI De ? to ke ( vyasanAgni ke ) kaSTarUpa je agni tene viSe ( meghapaTalI ke0) meghaghaTAtulya arthAt agnine bujhAvavAmAM jema megha , tema uHkhAni bujhAvavAmAM jIvadayA be, mATe meghasarakhI kahI. valI kehavI ne ? toke (zriyAM ke0) saMpaniyonI ( saMketadUtI ke0 ) saMketasthAnamAM pohoMcADanArI dUtIsamAna le. valI kehavI ne ? to ke ( tridivaukasaH ke0) svargarUpa je Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14e) ghara tenI upara caDavAnI (niHzreNiH ke) nisaraNI jevI , valI te kehavI ? to ke(mukteH ke0) mukti rUpa strInI (priyasakhI ke0 ) vAlI sakhI , valI kehavI ? to ke ( kugatyargalA ke0 ) purgatinA chArane zrADI devAnI nogala samAna , ema jANIne jIvone viSe dayA karavI // 25 // TIkAH-atha hiMsAniSedhena sarvasattveSu dayaiva kriyatAmityAha // krIDAnUriti // jo navyAH! satveSu jIveSu kapA eva dayA eva kriyatAM / parairanyairazeSaiH samastaiH klezaiH kAyakaSTakaraNaiH navatu pUrNatayA kriyatA mityarthaH // kathaMnUtA kRpA ? sukRtasya puNyasya krIDAnUH krIDAsthAnaM / punaH kathaMnUtA ? ukRtarajaHsaMhAravAtyA / ukRtaM pApaM tadeva karmamalahetutvAt raja va rajastasya saMhAre saMharaNe vAtyA vaayusmuuhtudyaa| punaH kathaMnUtA ? navodanvannauH nava eva saMsAraeva udanvA niva udanvAn samujaH tatra nauH naukA / punaH kathaMjUtA ? vyasanAgnimeghapaTalI vyasanAni kaSTAnyeva tApahetutvAt agnayo vanhayaH tatra meghapaTalI meghaghaTAsamAnA / punaH kiMnUtA? zriyAM saMpadA saMketadUtI saMketasthAnaprApakA saMketikA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) dUtI / punaH kathaM jUtA ? tridivaukasaH niHzreNiH / tridivaM svarga eva ukogRhaM tasya sopAnapaMktiH / punaH kathaMnUtA ? mukteH priyasakhI vabAla vysyaa| punaH kathaMjUtA ? kugatyargalA kugate'rgateH argalA chaarprigh;| zati jJAtvA jIveSu kRpA kriyatAM // 25 // nASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA ||sukRtkii khAnI iMjapurIkI nisAnIjAnI, pApa raja khaMganakoM paunarAsi pekhiye // navapuHkha pAvaka bujhAyavekoM meghamAlA, kamalA milAyavekoM dUtI jyauM vishessiyeN||mugtivdhuusoN prIti pAlavekoM pAlI sama, kugatika bAra diDha AgalasI dekhiyeN||aisii dayAkIjaiM citta tihu~ loka prAnIhita, aura karatUti kAhu lekhemeM na lekhiyeM // // zikhariNITattam // yadi grAvA toye tarati taraNiryAdayati, pratIcyAM saptArciryada najati zaityaM kathamapi // yadi damApIThaM syAupari sakalasyA' pi jagataH, prasUte sattvAnAM tadapi na vadhaHkvA'pi sukRtam // 26 // arthaH-( yadi ke0 ) jo ( grAvA ke0 ) pASANa te ( toye ke ) jalane viSe ( tarati ke0) tare Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) be, valI (yadi ke0) jo ( taraNiH ke ) sUrya te, (pratIcyAM ke ) pazcima dizAne viSe ( udayati ke0 ) uge . valI ( yadi ke0) jo ( saptArciH ke0 ) agni, te ( zaityaM ke ) zItapaNAne ( najati ke ) naje be. valI ( yadi ke0 ) jo (kathamapi ke) ko paNa rIteM (mApIke) pRthvImaMgala. te ( sakalasyApi ke0) samagra evaM paNa ( jagataH ke) jagata je tenA ( upari ke) uparane viSe ( syAt ke0 ) thAya, ( tadapi ke ) to paNa ( satvAnAM ke0) jIvono (vadhaH ke0 ) nAzarUpa je hiMsA te (kApi ke0) avya, kSetra, kAlAdikane viSe kAM paNa (sukRtaM ke0) puNyane (na prasUte ke0) utpanna karatuM nathI. arthAt te pUrvokta sarva aghaTita ghaTanA kadAcit thAya, topaNa jIvahiMsA koza rIteM puNyakAraka thAya nahIM. mATe he navyajano ! sarva janoyeM jIvahiMsAno tyAga karavo // 26 // TIkAH-yadi grAveti // yadi grAvA pASANaH toye jale trti|punrydi taraNiH sUryaHpratIcyA pazcimAyAM dizi udayati / punaryadi saptAciH zragniHzaityaM zItalatvaM najati punaryadi kathamapi damApIThaM pRthvImaMgalaM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) sakalasyApi jagato vizvasya upari navet // tadapi sattvAnAM vadhaH hiMsA kvApi avyakSetrakAlAdau sukRtaM puNyaM na prasUte na janayati / zeSaM prAgvat // 26 // nASAkAvyaH-zrAnAnaka baMda ||jo pazcima ravi ugai, tirai pASAna jala // joM ulaTeM nuzra loka, hoza zItala anala // jo sumeru magamagai, si kahaM laganamala // tabahUM hiMsA karata, na upajai punna phala // 26 // // mAlinITatam // sa kamalavanamagnervAsaraM nAsvadastA, damRtamuragavakrAtsAdhuvAdaM vivaadaat||rugpgmmjiirnnaajiivitN kAlakUTA, danilaSativadhAdyaHprANinAM dhrmmivet|||| arthaH-( yaH ke ) je puruSa, (prANinAM ke0) jIvonA (vadhAt ke0) vadha je hiMsA tethakI (dharma ke0) dharmane (zchet ke0 ) zche be, arthAt mAne be, (saH ke0) te puruSa, zuM zche ? to ke (agneH ke0 ) agnithakI ( kamalavanaM ke0 ) kamalonAM vanane (anilaSati ke0) anilASa kare be. zrarthAt te puruSa, agnimAMthI kamalavanane jovAnI zvA kare . tathA ( jAvadastAt ke0) sUrya asta thayA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (153) par3I ( vAsaraM ke0 ) prajAtane zche be. valI te (uragavAt ke0) sarpanA mukhathakI (amRtaM ke0) amRtane zche , tathA te puruSa, ( vivAdAt ke) kalaha thakI ( sAdhuvAdaM ke0 ) kIrtine zchele. valI te puruSa, (ajIrNAt ke) ajIrNa thakI ( rugapagamaM ke0) roganA nAzanI zchA kare . valI te puruSa, ( kAlakUTAta ke) viSa thakI ( jIvitaM ke0 ) jIvitavyane zve be. arthAt je puruSa, jIvahiMsA thakI dharma mAne be, te puruSa, thA zlokamAM kahelA agni vagere padArthothakI kamalavana vagere padArthone zche De, ema jANavU. eTale te puruSa ajhAnI jANavo. zlokamAM anilaSati, e kriyApada , te zche evA arthamAM sarvatra yojana karavU. ___TIkAH-sakamaleti // yaH pumAn prANinAM vadhAt dharma zchet saH agneH sakAzAt kamalavanaM ani laSati vAMti / tathA nAsvadastAt sUryAstagamanAt vAsaraM anilaSati / tathA uragavakrAt sarpamu. khAt amRtaM pIyUSaM anilaSati / punaH vivAdAt kalahAt sAdhuvAda kIrti anilaSati // tathA zrajIrNAt rugapagama rogasya apagamaM vinAzaM anila Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154 ) pati / punaH kAlakUTAt viSAt jIvitaM prANadhAraNaM jilaSati / zeSaM pUrvavat // 27 // jASAkAvyaH -- savaiyyA ikatIsA // zraganimeM jaise araviMda na vilokiyata, sUra prathamata jaise vAsara na mAniyeM || sApake vadana jaise amRta na upajata, kA* lakUTa khAye jaise jIvana na jAniyeM // kalaha karata nahi pAiyeM sujasa jese, bADhata rasAMsa roga nAsa na bakhAniyeM // prAnI vadhamAMhi taise dharmakI nisAnI nAMhI, yAhIteM banArasi viveka mana zrAnIyeM // 27 // zArdUlavikrIDitavRttaprayam // AyurdIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaram, vittaM nUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamuccaistaram // - rogyaM vigatAMtaraM trijagataH zlAghyatvamalpetaram, saMsArAMbu nidhiM karoti sutaraM cetaH kRpAtaram // 28 // ityahiMsAprakramaH // 5 // artha : - ( kRpA ke0 ) jIvadayA teNeM karIne (AI ke0) jInobe ( aMtaraM ke0 ) madhyajAga jeno evaM manuSyanuM ( cetaH ke0 ) citta je be, te zuM kare be ? to ke ( zrAyuH ke0 ) jIvitane ( dIrghataraM ke0 ) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) adhikAdhika ( karoti ke0 ) kare . tathA valI te citta, ( vapuH ke) zarIrane ( varataraM ke0 ) atizreSTha evAne kare . tathA te citta, (gotraM ke) nAma ane kula tene ( garIyastaraM ke ) atyaMta gariSTa te uccagotrarUpa evAne kare . tathA valI te citta, ( vittaM ke0 ) dhanane (nUritaraM ke0) atyaMta vRddhiMgatane kare , valI te citta, ( balaM ke0 ) balane ( bahutaraM ke ) atyaMtAtyaMta evAne kare , tathA valI te citta, ( svAmitvaM ke0 ) prajutva, tene (uccaistaraM ke) atyaMta utkRSTa eTale sarvotkRSTa evAne kare je. valI te citta, (thArogyaM ke) nIrogapaNAne ( vigatAMtaraM ke) aMtararahita evAne kare , arthAt ko divasa roga na zrAve, evI rIteM kare be. tathA valI te citta, (trijagataH ke) traNa jagatane eTale trijuvanane ( zlAghyatvaM ke0) vakhANavApaNAne (apetaraM ke0) ghaNuMja kare be. tathA valI te citta, ( saMsArAMbunidhi ke ) saMsArarUpa samujne (sutaraM ke ) sukhathI taravAne zaktimAn kare . arthAt je puruSa citta, hiMsA virahita , te puruSane sarva padArtha prApta thAya , (ka Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) roti ) e kriyApada je be te kare be, evA arthamAM sarvatra yojana karavuM zrA ThekANe megharatha rAjAno, ane haribala pArAdhino dRSTAMta grahaNa karavo // 28 // yA pAMcamI hiMsAprakrama saMpUrNa thayo // 5 // TIkA:- zrAyurdIrghataramiti // kRpayA zrA aMtaraM madhyaM yasya IdRzaM cetaH AyurjIvitaM dIrghataraM adhikaM karoti / tathA vapuH zarIraM varataraM yatipradhAnaM karoti / tathA gotraM nAma kulaM vA garIyastaraM yati gariSTaM uccairgotra rUpaM karoti / tathA vittaM dhanaM nUritaraM atipracuraM karoti / tathA balaM bahutaraM prAjyaM karoti / tathA svAmitvaM prabhutvaM uccaistaraM sarvotkRSTaM karoti / tathA yArogyaM nIrogatvaM vigatAMtaraM aMta. rarahitaM karoti / tathA trijagataH tribhuvanasya lA dhyatvaM vAghanIyatvaM alpetaraM pracuraM karoti / tathA saMsArAMbunidhiM javasamudraM sutaraM sukhena uttarituM zakyaM karoti // zratra megharatharAjJaH haribaladhIvarasya ca dRSTAMtaH // 28 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakI rttinA sUriNA vihitAyAM tu, hiMsAyAH prakramo'jani // 5 // iti ahiMsAprastAvaH // 5 // jASAkAvyaH - kavitta mAtrAtmaka chaMda // dIragha yA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (157) u nAma kula uttama, guna saMpati AnaMda nivAsa // unnata vinau sugama nava sAgara, tIna nuvana mahimA paragAsa // juja balavaMta anaMtarUpa bavi, rogarahita nita joga vilAsa // jinake citta dayA tinhake rukha, saba sukha hota banArasi dAsa // 27 // __ kathAH-eja jaratakSetramA gajapuranagareM sunaMda eve nAmeM kulaputra rahe . tihAM dharmavaMta prANI jinadAsanI sAtheM tene mahA prIti je. ekadA te behu mitra vanamAM gayA, tihAM surAcArya samAna dharmAcAryane dekhI namaskAra kasyo, teNeM dayAmUla dharmano upadeza dIdho, te upadeza sAMjalI gurune kardA ke hu mAMsajahaNapaJcarakANa to karUM paNa mAhArAthI mahAro kulAcAra kema mUkAze ? guruye kahyu ke dharmAcAra kharo samajavo. dharmanI velAyeM kAMza bAlaMbana na karavaM. te sAMjalI sunaMdeM tarata jIvadayAvrata Adamu. mAMsajadaNano niyama lIdho, sarva jIva potAnA zrAsmA sarakhA jANato to sukheM vrata pAle be. ema karatAM ghaNo kAla thayo. ekadA purnida paDyu, sarvatra dhAnya moghu thayu. te avasareM sunaMdanI strI kahevA lAgI ke he svAmI ! svakuTuMba pAlavA mATeM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (157) mAulA pakaDI laz zrAbo. tene sunadeM kaDaM ke he jUMmI ! mahArI zrAgala evI vAtaja karavI nahI. game tevaM kaSTa prApta thaze, to paNa hU~ hiMsA Ada. rIza nahI, tenI strIyeM kaDaM ke tuM mahAnirdayI bo, kuTuMbane kaSTa karavAthI lokamAM apayaza thaze. ema kahI teno sAlo balAtkArathI tene mAulA pakaDavA mATeM laz gayo. tihAM jAla nAkhI temAM mAbalAM zrAvyAM, paNa vrata sAcavavA mATeM te pAbAM pANImAM nAkhI dIdhAM, ghare khAlI hAtheM zrAvyo. valI bIje divaseM strInI preraNAthI gayo, te divaseM paNa temaja mAbalAM melI ghera zrAvyo, trIje divaseM strInI preraNAzrI gayo paNa tihAM mAulAM pakaDatAM mAbalAnI pAMkha nAMgI, tethI trAsa pAmyo. paThI sagAMne kahI anazana karI maraNa pAmI rAjagRhI nagarIyeM naravarmarAjA rAjya kare , tihAM maNIyAra nAmA zegnI suyazA nAmeM nAryA tenI kUkheM zrAvI sunaMdano jIva putrapaNe upano. tenuM dAmannaka evaM nAma pADyu. te ATha varSano thayo, tevAreM zegne ghera mA. hAmArIno upajava thayo, tethI gharanA mANasa sarva maraNa pAmyAM. Ayune yogeM eka dAmannaka jIvato Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ( 155 ) rahyo rAjAyeM tene ghera cokI rAkhI, dAmannaka - dhAtura thako ghara ghara jIkha mAgavA lAgyo. ekadA sAgarapota nAmA vyavahArIyAne tihAM jIkha mAga - vA mATe zrAvyo, evAmAM te vyavahArIyAne ghera sAdhu vahoravA yAvyA, temAM eka vaDerAyeM sAmudrika lakSaNa jone kayuM ke yA jIkhArI e zeThanA ghara - no mAlIka yAze ? evI rItanI vANI sAgarazeTheM jItane aMtare sAMjalI duHkhAkrAMta thazne vicA zuM mahArA gharano e dhaNI thAze ? to have huM koika upAya karIne ene mArI nakhAvuM. eTale mahArI lakSmI mahArA putra pautrAdika jogave ? ema vicArI koika cAMgAlane ghaNuM dravya Apa kabUla karIne kayuM ke dAmannakane mArI nAkhaje. te caMgAla paNa modakanI lAlaca dekhADI hagIne dAmannakane bAhera jaMgalamAM lai gayo, paNa tihAM te mugdha bAlane dekhIne caMgAla manamAM ciMtavavA lAgyo ke cha bAlakeM kevo zeThano aparAdha kasyo be ke jethakI zeTheM mane yAne mAravAno Adeza dIdho ! athavA mahArA jevo bIjo mahA pApI paNa koNa haze je dravyanI lAlaceM yAvA baccAne mAravAnI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) kabulAta yApe. to have e kAma karavU mahAre yukta nathI ! evo nizcaya karI bAlakane kaDaM ke he mUkhaM ! tuM hAMthI nAzI jA. jo ihAM rahIza to tuUne sAgarapota mArI nAkhaze ! evo jaya dekhADyo, tethI dAmanaka nAzI gayo, kema ke saMsAramA jIvitavya sarvane vacana // ytH|| maraNasamaM nachi nayaM, dArida samo parinavo nachi // paMthasamA nahi jarA, khuhA samA veyaNA nahi // 1 // caMbhAleM dAmannakanI aAMgalI kApI nIsAnI le zeune prAvI dIdhI. dAmannaka paNa lohIyeM jaratI bAMgalI lakSa tihAthI nAge, te sAgarapotAnA gokulamAMhe gayo. karmayogeM tihAM naMdagokulapati zraputrIyo hato, teNeM tene potAne ghare putra karI rAkhyo. dAmannaka anukameM yauvanAvasthA pAmyo, zUravIra thayo. __ ekadA prastAveM te sAgarazreSThI khagokulAhe zrAvyo, tihAM dAmannakane dIge, naMdagokulIyAne pUjyu ke e koNa . ? te jeTaluM vRttAMta dAmannakanuM jANato hato teTavU teNeM sarva kahyu; te sAMjalI zeTha vicAravA lAgyo ke rakhene sAdha vacana anyathA na thAya ! ema ciMtavI jevo zrAvyo tevoja pAlo ghera Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (161) jaNI javA lAgyo, tevAreM naMda bolyo ke tameM zIghrapaNe kema jAu~ Do? zeteM kaDaM ghare kAma me, naMdagovAlIyAyeM kaDaM ke mahArA putrane ghera mokalo, te tamAeM kArya karI zrAvaze, te sAMjalI zeneM kAgala lakhI thApyo ne kAM ke e kAgala mahArA putrane zrApaje. dAmannaka paNa kAgala le cAlyo. vATeM zrAvatAM thAkI gayo, tevAreM gAma najIka kAmadevanA deharAmAM jaz sUto. evAmAM teja zegnI viSA eve nAmeM putrI be, te paNa tihAMja kAmadevanI pUjA karavA zrAvI . teNeM dAmanaka sUtelo dIgage, ane tenA aMgarakhAnI kase kAgala bAMdhelo doge, te lazne vAcavA mAMmayo. temA svastizrI gokulAt samupradattayogyaM sAnaMdaM likhyate. e dAmanakane apIta pANIyeM zIghra viSa dejo emAM kAMza vimAsaNa karazo nahI. evo kAgala vAMcI kanyAyeM vicAkhu je mahAro pitA kAgala lakhatAM nizcaMthI eka kAno cUkI gayo be, kema ke viSA mahAraM nAma be te sthAnake viSa dejo, evaM nUlathI lakhA gayuM . panI zrAMkhanu kAjala kADhI salIyeM karI kAno dara viSane sthAnakeM viSA karI pAbo kAgala tenI kasamAM 11 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) bAMdhIne kanyA potAne ghare zrAvIH pAlathI dAmanaka paNa jAgyo, te cAlato cAlato anukrameM zeune ghare zrAvyo, putrane kAgala dIdho, teNeM kAgala vAMcI tatkAla mahotsava pUrvaka potAnI bahena viSA tene paraNAvI dIdhI) keTalekadivaseM sAgaradatta paNa gokulathI ghera zrAvyo. vAta sAMjalI manamAM viSAda upanyo bhane ciMtavavA lAgyo je meM zuM vicAr2yA ane yahAM nIparnu // ytH|| annaM ciMtijA annaM huz, anna viDhava annaM khaa|| UcAlu te thira thayA, thiravAso te jA // 1 // meM lAnane mATe mUla paNa khoyo! tathApi hajI kAMza upAya to karUM ke jema e vipatti pAme ? ema citavI zeTha valI cAMmAlane dhera gayo, ane kayu ke are pApI cAMmAla! Ate teM zuM kaDe ? je te dAmanakane jIvato mUkyo? paNa adyApi jo ATavU kAma kare to jeTaluM avya tuM mAga, teTabuM huM zrApuM. tevAreM cAMmAla bolyo ke he khAmI ! tameM dekhADo, tene haNuM. tamArI zchA saphala karUM ? zeThe saMketa kIdho ke saMdhyAnI velAyeM TuM jene mAtarane dehare mokalu, tene haNaje. ema kahI ghera zrAvI zeTha kahevA lAgyo ke are mUryo ! Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 163) hajI sudhI tameM mAratanI pUjA nathI kIdhI ? kAma to pUjAthI sarADe caDe. te sAMjalI puSpAdikeM bAba jarI mAtara pUjavA mATeM saMdhyA samayeM jamAzne mokalyo. tene mArge jAtAM rastAmAM sAlo malyo, teNeM potAnA banevIne tihAMja uno rAkhyo, ane poteM mAtara pUjavA tenI pAseMthI bAba lazne gayo. te jeTale devAmA praveza kare be teTale je khaMgileM tene khar3e karI mArI nAkhyo, te vakhateM mahoTo kolAhala thayo. lokeM ulakhyo je thA zegno putra be. te vAta zeveM sAMjalI zegne hRdayasphATa phuHkha thayuM. tethI maraNa pAmyo. palI rAjAnA AdezathI dAmanaka gharano dhaNI thayo. puNyAnusAreM lakSmIvAn thayo, sAte kSetraM dhana vAvaravA lAgyo, ane trivarga sAdhana karato sukhamAM rahe . ___ ekadA ko eka nATeM zrAvIne dAmannaka zrAgala gAthA kahI te A pramANe:- tassa na hava mukhaM, kayAvi jassavinimmalaM pumaM // amagharalaM davaM, muMja amo jaNo jeNa // 1 // iti // e gAthA sAMjalI dAmanakeM te nATane traNa lada avya Apyu, te dekhI lokone mahoTo deSa upajyo. tAreM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) rAjAyeM teDI pUjyu ke aiTaluM mahoTuM dAna te kema dIdhuM ? tevAreM rAjA zrAgala sarva potAnI vAtanI utpatti kahI. te sAMjalI rAjAyeM dAmannakane nagarazeva kasyo. anukrameM dAmannaka dayAdharma zrArAdhI devaloke gayo, mATeM he navyajIvo! tameM dAmannakanI peThe dayA dAna dyo, jema sukhazreya pAmo // 20 // iti jIvadayA japara dAmannaka kathA // have cAra zlokeM karIne satyabolavAnA pranAvane kahe . vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanam, mukteH pathyadanaM jalAgnizamanaM vyAghroragastaMnanam // zreyaHsaMvananaM samRdijananaM saujanyasaMjIvanam, kIrteH kelivanaM pranAvanavanaM satyaM vacaH pAvanam // 2 // arthaH-he javya jIvo ! tamo ( satyaM ke ) satya evaM zrane priyakArI tathA hitakArI evaM (vacaH ke0 ) vacanane bolo. e satyavacana kehaq be ? to ke ( vizvAsAyatanaM ke) vizvAsanuM zraAyatana eTale ghara be. arthAt je puruSa satyavacana bole , te ja Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) gatamAM vizvAsapAtra thAya be, valI kehavuM be ? to ke ( vipattidalanaM ke0 ) Apattine nAza karanAruM be, arthAt je puruSa satya vaktA hoya, te yApattine pAme nahiM. valI te havaM be ? to ke ( devaiH ke0 ) devatAyeM ( kRtArAdhanaM ke0 ) kas be zrArAdhana eTale sevana jenuM evaM be, arthAt satyavaktA puruSanuM devatA paNa sevana kare be. tathA te satyavacana kehavuM be ? to ke ( mukteH ke) mukti je siddhi tenA ( pathi ho ) mArgane viSe ( zradanaM ke0 ) saMbala be, ardhAtU jema koi puruSa, grAmAMtareM jAya, tene rastAmAM jAtuM vagaire saMbala joiyeM tema muktimArgamAM janA - rane satyavAkya teja saMbala samAna jAvaM. eTale je satyavaktA yAya, tene muktiprApti thAya. valI te satyavacana keha be ? to ke ( jalAgnizamanaM ke0 ) jabane agnitene upazamana karanAruM be, arthAt satyavaktA puruSane jala nino jaya maTe be. valI te satyavacana kehavaM be ? to ke ( vyAghroragastaMjanaM ke0) vyAghra je siMha tathA jaraga je sarpa tene (staMjanaM ke0 ) staMjana karanAruM be, arthAt satyavaktA puruSa, siMha ane sarpa teno staMjanakAraka thAya be tathA valI te sa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) satyavAkya keha ne ? to ke (zreyaH ke0 ) kalyANa je moda tenuM ( saMvananaM ke0 ) vazIkaraNa be. arthAt satyabolanAra puruSane moda je je, te vaza thAya De. valI te satyavacana kehabuM be ? to ke (samRddhijananaM ke ) saMpattine utpanna karanA , arthAt satyavANIvAlAne saMpatti khataH prApta thAya . valI te satyavacana kehabuM be ? to ke ( saujanya ke0 ) sujanapaNAnuM ( saMjIvanaM ke) utpanna karanAraMDe, arthAt satyavaktA puruSane sujanatA prApta thAya , valI te satyavacana kehaQ ? to ke (kIrtaH ke0) yazarnu ( kelivanaM ke0) krIDA karavAnuM vana . arthAt sa. tyavaktA puruSa je , te yazasvI thAya . valI te satyavacana kehabuM ? to ke (prajAvanavanaM ke0) pranAva je mahimA tenuM gRha . arthAt satyavaktA puruSano mahimA paNa adhika hoya , valI te satyavacana kehabu be ? to ke ( pAvanaM ke) pavitra karanA be. arthAt satyavaktA puruSa niraMtara pavitraja gaNAya be. mATeM e satyavacana sarvathA sarva manuSyo. yeM bolaq // ze // TIkA:- atha satyavacanasya prajAvaM kathayati // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (167) vizvAsAyatana mityaadi|| jo navyAH satyaM vaco hitaM priyaM vacanaM vadaMtviti shessH|| kathaMnUtaM satyaM vacaH ? vizvAsAyatanaM vizvAsasya zrAyatanaM sthAnaM / punaH kathaMjUtaM satyaM vacaH vipattidalanaM / vipattInAM thApadAnAM pheTakaM / punaH kathaM devaiH suraiH kRtArAdhanaM / kRtaM zrArAdhanaM sevanaM yasya tat / punaH mukteH siddheH pathi mArge zradanaM saMbalaM / tathA jalAgnizamanaM / jalAgyoupazAmakaM |punH vyAghroragastaMnanaM vyAghrANAM siMhAnAM uragANAM sarpANAM ca staMnanakArakaM / punaH zreyaso modasya kalyANasya vA saMvananaM vazIkaraNaM / punaH samRdhijananaM samRddhInAM saMpadA saMpAdakaM / punaH saujanyasaMjIvanaM sujanatAyAH saMjIvanaM samutpAdakaM / tathA kIrteryazasaH kelivanaM kriiddaaraam| punaH prajAtanavanaM pratnAvasya mahimno gRhaM / punaH pAvanaM pavitrakArakamityarthaH // 2 // nASAkAvyaH-uppaya baMda // gunanivAsa vizvAsa, vAsa dArida mukha khaMmana // deva ArAdhana joga, mugati mAraga mukha maMmana // sujasa keli zrArAma, dhAma saUna mana raMjana // nAga vAgha vasikarana, nIra pAvaka naya naMjana // mahimA nidhAna saMpati sada Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) na, maMgala nIti punIta maga // sukha rAsi banArasi dAsa nani, satya vacana jayavaMta jaga // e|| // zikhariNITattam ||ysho yasmAnasmInavativanavahnariva vanam,nidAnaM phuHkhAnAM yadavanirudANAM jalamiva // na yatra syAbAyAtapa iva tapaHsaMyamakathA, kathaMcittanmithyAvacanamanidhatte na matimAn // 30 // arthaH-( matimAn ke0) buddhimAn puruSa, (kathaMcitke0 ) ko vakhata kaSTa zrAve bate paNa ( tanmithyAvacanaM ke0) te mithyAvacana eTale asatya vacana tene (naanidhatte ke ) nahiM bolyo ne te kema nathI bolatA ? to ke ( yasmAt ke ) je mithyAvacanathakI ( yazaH ke0 ) kIrti, te ( jasmInavati ke0 ) jasma thAya , arthAt nAza pAme je. ke. nI par3heM ? toke ( vanavanheH ke0) dAvAgnithakI (vanamiva ke0 ) vanaja jema. arthAt vanAgni thakI jema vana dAha pAme ne tema mithyAvacanathakI kIrti nAza pAme be. valI te matimAn puruSa kyAreM paNa kema mithyA vAkya nathI bolatA? to ke ( yat Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16e) ke0)je mithyAvacana (phuHkhAnAM ke0) mukhojeM (nidAnaM ke0) kAraNa De, kenI peThe ? toke (avanirudANAM ke0 ) vRdonuM ( jala miva ke0 ) jala jema kAraNa be. arthAt jema vRdonuM kAraNa jalaDe tema puHkhonuM kAraNa asatyaja . valI te matimAn puruSa kyAre paNa kema mithyAvAkya nathI bolatA ? to ke (yatra ke0 ) je mithyAvacanane viSe ( tapaHsaMyamakathA ke0) tapanI ane cAritranI kathA paNa (na ke0 )nahi ( syAt ke0) hoya. kenI peThe ? to ke ( Atape ke0) sUryanA taDakAne viSe (yAzva ke ) yA je je tema arthAt asatyavAkyathakI A zlokamAM kahelAM kIrtyAdikano nAza thAya De kenI peThe ? to ke thA zlokamAM kahelA vanAni vagerenI peThe jANavU. mATe he navyajano ! satyaja bolavaM, paraMtu asatya naja bolavU // 30 // TIkAH-yazo yasmAditi ||mtimaan bukimAn pumAn kathaMcit kaSTe'pi sati tat mithyAvacanaM zrasatyavacanaM na anidhatte na jalpati / tat kiM ? yasmAmithyAvacanAdyazaH kIrtirjasmInavati vinazyati / kasmAt kimiva ? vanavanhevAgnervanamiva yathA dA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) vAnalAt vanaM jasmInavati / tathA punaryanmithyA vacanaM phuHkhAnAM nidAnaM kAraNaM / keSAM kimiva ? zravaniruhANAM vRkSANAM kAraNaM jala miva / yathA jalaM vRkSANAM kAraNaM tathA punaryatra mithyAvacane tapaH saMyamakathA tapazcAritrayorvArtA'pi na / kasmin keva ? zrAtape sUryAtape bAyA zva yathA'tape chAyA na syAt tathA // 30 // lASAkAvyaH-kavitta mAtrA // noja samAna karai nija kIrati, jyauM vana agani dahai vana soza // jA. ke saMga aneka duHkha upajata, vaDhe virakha jyoM sI. cata to // jAmeM dharamakathA nahiM suniyata,jyauM ravibIca gaMha nahiM ho // so mithyAta vacana vAnArasi, gahata na tAMhi vicalana koza // 30 // vaMzasthaTattam // asatyamapratyayamUlakAraNam, kuvAsanAsadma samRdhviAraNam // vipannidAnaM paravaMcanorjitam , kRtAparAdhaM kRtinirvivarjitam // 31 // arthaH-(kRtiniH ke0 ) paMmito je temaNe (asatyaM ke0) asatya bolavU te ( vivarjitaM ke) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (171) tyAga kare be. te zA mATeM tyAga kare ? to ke te asatya vAkya je je te (apatyaya ke0) zravizvAsa tenuM (mUlakAraNaM ke0) mUlakAraNa be. valI kehabuM ? to ke (kuvAsanA ke0) mAThI vAsanA je pApabuddhi tenuM (sana ke0) ghara . valI kehabuM be? to ke ( samRddhi ke) lakSmI tene ( vAraNaM ke) vAranAruM . valI kehabuM ? to ke te (vi. pannidAnaM ke0 ) kaSTanuM karanA5 . valI kehabuM ? to ke ( paravaMcanorjitaM ke0 ) anyajanane ugavAmAM ati balavAn .valI kehabuMDe ? to ke(kRtAparAdhaM ke0) kasyo je aparAdha jeNe evaM le ? te mATe sujhajanoyeM ati niMdya evaM Asatya vAkya bolavu nahiM // 3 // ___TIkAH-punarasatyavacanasya doSAnAha // asatyamiti // iti kAraNAt kRtitiH paMmitaiH asatyaM kUTaM vizeSeNa varjitaM parihRtaM / yato'satyaM apratyayamUlakAraNaM avizvAsasya mUlake hetuH / punaH kuvAsanAyAH pApabujheH sadma gRhaM / punaH samRzivAraNaM samRjheladamyAH vAraNaM nirAkaraNaM / punarvipanidAnaM vipadAM kaSTAnAM nidAnaM kAraNaM / punaH paravaMcanorDitaM pareSAM vaMcane vipratAraNe UtiM baliSThaM / punaH Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) kRtAparAdhaM kRtAgasaM kRto'parAdho yena asatyena taskRtAparAdhaM ata eva asatyavacanaM kRtiniH paMki tairna vaktavyaM // 31 // nASAkAvyaH-roDakachaMda // kumati kurIti nivAsa, prIti paratIti nivArana // riddhi siki sukhaharana, vipati dArija kuHkha kArana // paravaMcani utapatti, sahaja aparAdha kulabana // so yaha mithyAta vacana, nahiM zrAdarata vicachana // 31 // valI paNa satyavacanano pranAva kahe . zArdUlavikrIDitaTattam // tasyA'gnirjalama rNavaH sthalamarirmitraM surAH kiMkarAH, kAMtAraM nagaraM girihamadirmAlyaM mRgaarirmgH||paataalN bilamastramutpaladalaM vyAlaH zRgAlo viSama, pIyUSaM viSamaM samaM ca vacanaM satyAMcitaM vakti yH||32|| anRtaprakramaH // 6 // arthaH- ( yaH ke0 ) je puruSa, (satyAMcitaM ke0) satyayukta evaM (vacanaM ke0) vacana je tene (vakti ke0) bole , ( tasya ke0) te puruSane (agni ke0) agni je je, te ( jalaM ke0 ) jala sarakho thAya be. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (173) valI te puruSane (arNavaH ke0 ) samu, te ( sthalaM ke) jIpa thAya . valI te puruSane ( ariH ke) zatru te ( mitraM ke ) mitratulya thAya be. tathA te puruSane ( surAH ke0) devatA te ( kiMkarAH ke) kiMkaratulya thAya . valI te puruSane (kAMtAraM ke0) vana te (nagaraM ke0) nagara tulya thAyaDe valI te puruSane (giri ke0) parvata, te (gRhaM ke0) ghara samAna thAya.. valI teM puruSane (zrahiH ke0) sarpa, (mAdayaM ke0) puSpamAlA tulya thAya . valI te puraSane (mRgAriHke0) mRgano zrari je siMha te (mRgaH ke0) hariNa samAna thAya be.tathA tepuruSane (pAtAlaM ke0) rasAtala, te ( bilaM ke0) vija tulya thAya . valI te puruSane (astraM kepa) astra te, (utpaladalaM ke0) kamalapatra samAna thAya be. valI te puruSane (vyAlaH ke) madonmatta hastI te (zRgAlaH ke0) zIyAla jevo thAya ne. valI te puruSane ( viSaM ke) viSa te (pIyUSaM ke0) amRtatulya thAya be. tathA te puruSane (viSamaM ke0) viSama sthAnaka te (samaM ke0) sarakhaM thAya je. ( ca ke0) cakAra pAdapUrNArtha . e. Tale A zlokamAM nAva eTaloja De ke satyavaktA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) puraSane sarva sukharUpa thAya , mATe satyaja bolavU // 32 // zrA bahuM mithyAvacana prakaraNa saMpUrNa thyu|| TIkAH-atha satyapranAvaM darzayati // tasyAniriti // yaH pumAn satyAMcitaM satyayuktaM vaco vacanaM vakti brUte / tasya puMso'gnirvanhiH satyapranAvAjalaM / tathA'rNavaH samujaH sthalaM syAt / tathA ariH zatrumitraM syAt / punaH surAH devAH kiMkarAH sevakA zrA. dezakAriNaH syuH / punaH kAMtAramaraNyaM nagaraM syAt / tathA giriH parvato gRhaM syaat| punarahiHsarpomAtyaM sak syAt / tathA mRgAriH siMho mRgo hariNa zva syAt / tathA pAtAlaM rasAtalaM bilaM bilarUpaM syAt / tathA'straM zastraM utpaladalaM kamalapatrasadRzaM syaat| tathA vyAlo puSTagajaH zRgAla va syAt / punarviSaM hAlAhalaM pIyUSaM amRtaM syAt / tathA viSamaM saMkaTaM sthAnaM saMpavUpaM syAt satyapranAvataH / ataH satyaM vaktavyaM atra vasurAjJaH dIrakadaMbakopAdhyAyaputraparvatakaranAradayodRSTAMtaH siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrttinA // sUriNA vihitAyAM tu,mithyAvacanaprakramaH // 32 // iti SaSTho mithyAvacanaprakramaH // 6 // nASAkAvyaH-savaiyA zkatIsA // pAvakateM jala Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175) ho vAridhiteM thala hoi, zastrateM kamala hoza grAma ho vanateM // kAMtAra nagara ho| parvatateM ghara hoza, vAsavateM dAsa hoza hetU urajanateM // siMhateM kuraMga hoza vyAla syAla aMga hoza, viSateM piyUSa hoza mAlA ahi phanateM // viSamateM samahoza saMkaTa na vyApai koza, ete guna hoza satyavAdI darasanateM // 3 // ___ kathAH-zuktimanI nagarI anicaMDa nAmA rAjA teno vasu nAmeM putra be, te nhAnapaNathI satyavacanano bolanAra , te nagarImA dIrakadaMbaka upAdhyAya sarva zAstrano jANa be, teno putra parvataka nAmeM be, te svanAveM kuTilAzayavAlo ne,(eka parvataka bIjo vasurAjA ane ekatrIjo nArada e traNe dIrakadaMbaka upAdhyAya pAseM jaNe be) anyadA te traNe ziSya agAsImAM sUtA ne upAdhyAya agAsImAM bege jAge evAmAM AkAzamArge be cAraNa muniyo vAto karatA cAlyA jAya , temAMzrI eka muni bolyo ke zrA traNamAM be to narakagAmI be, ane eka vargagAmI . e vANI sAMjalI upAdhyAya uvega pAmyA. par3I koNa svargagAmI ane koNa narakagAmI je ? tenI parIkSA karavA mATeM jUdA jUdA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176) loTanA traNa kurkuTa banAvIne traNe ziSyane dIdhA, ane kaDaM ke jihAM ko dekhe nahiM, tihAM ene haNI Avajo. temAM vasurAjA ane parvataka e be jaNa to jaMgalamA jaz ko ekAMta jagyAyeM kukaDAno vinAza karIne zrAvyA, ane nAradeM to ghaNAM sthAnaka joyAM paNa kyAM hi koI na dekhe evaM sthAnaka dItuM nahiM. tevAreM kukaDAne pAge ANyo. upAdhyAyeM pUbyu ke kema pAlo lAgyo ? tevAreM nArada bolyo ke deva, dAnava, nigoda athavA jJAnI jihAM tihAM dekhI rahyA temaja mahAro AtmA paNa dekhato hato, mATeM zI rIteM tamArI zrAkAno naMga karI eno vinAza karUM ! te sAMjalI upAdhyAyeM ciM. tavyu ke e svargagAmI je ane pahelA be narakagAmI je. anukrameM upAdhyAya AyuSya pUrNa karI devaloke gayA. panI tene pATe parvataka beTho ane vasune rAjya madayu, nArada potAne ghera gayo. ___ ekadA eka AheDIyeM vanamAM jaz koz mRganI upara bANa nAkhyo, Agala jaz joyuM to mRgane sthAnakeM sphATikanI zilA diThI, teNeM rAjAne zrAvI kayu ke tarata rAjAyeM te zilA bAnI magAvI, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (177) pIThikA maMmAvI, upara siMhAsana thApI poteM besavA mAMDyu, loka sarva jANavA lAgyAke vasurAjA satyavacanane baleM karI adhara bese be, tethI simADIyA rAjA pramukha sevAmA rahyA, mahoTo pratiSThAvaMta satyavAdI evo vasurAjA kahevANo. __ekadA parvatakane malavA mATeM nArada kogrAmAMtarathI tihAM zrAvyo, potapotAmAM malIne bega, te samaye ziSyane jaNAvatAM zraja zabdano artha gagano homa karavo evo parvateM kahyo, tevAreM nArada bolyo ke guruyeM to zrApaNane jaNAvatAM aja zabdano artha traNa varSanI jUnI vrIhi kahI . to tameM aja zabdanozrartha bAga kema kahobo? parvateM nA kahI.ema potapotAmAM vivAda karatAM je khoTo Thare, tenI jIna - dI nAkhavI. evI pratijJA karI. te vakhata parvatakanI mAtAyeM jAeyu je nArada kahe , te vAta kharI be mATe huM ja vasurAjAnI pAseMthI putranidA mAgI le. kAraNa ke sAdI dAkhala be jaNa vasurAjA pAseM javAnA , evaM vicArI vasurAjA pAseM jazne kAlAvAlA kIdhA, anukrameM te behu jaNa vAda karatAM vasurAjA pAseM artha pUjavA zrAvyA. rAjAyeM paNa 12 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) mizra vacana bolIne kaDaM ke aja zabdano artha bokaDo paNa thAya be, ane nedAMtareM vrIhi paNa thAya be. evaM sAMjalatAMja tatkSaNa devatAyeM pATuprahAreM karI vasurAjAne siMhAsanathI nIce pADI mArI nA. khyo, vipatti pAmI marIne narakeM gayo. pAula parvata paNa zrAyu pUrNa thaye narakeM gayo. nArada zIla pAlI satyavacananA pranAve devaloke gayo, e satyavacana upara vasurAjAno dRSTAMta kahyo // 32 // have zradattAdAna vrata kahe je. mAlinITattam ||tmnilssti sahistaM - gIte samRddhi, stamanisarati kIrtirmucyatetaM nvaartiH||spRhytisugtistN nedtejgtistm,prihrtivipttNyongRhnnaatydttm||33|| arthaH-(yaH ke0) je puruSa, (zradataM ke0) nadIdheDhuM evaM je pArakuM vitta tene ( nagRhNAti ke0) na grahaNa kare , ( taM ke ) te puruSane ( sikiH ke0 ) mukti, (anilaSati ke0) zvA kare . valI (taMke) te puruSane ( samRddhiH ke0 ) cakritvAdi saMpatti te (vRNIte ke0) vare . tathA (taM ke) te Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17e) puruSapratye (kIrtiH ke0 ) yaza te (anisarati ke0) zrAve . tathA valI (taM ke0) te puruSane ( javAtiH ke ) saMsAravyathA ( mucyate ke ) mUke be. e. Tale tyAga kare . tathA ( sugatiH ke0) devamanu. SyarUpagati, te (taM ke) te puruSane ( spRdayati ke0) spRhA kare . eTale vAMga kare. tathA ( mu. gatiH ke0) narakatiryagAdika gati ( taM ke) te puruSane ( nete ke0) nathI jotI. tathA ( vipat ke) Apatti te (taM ke0 ) te puruSane (pariharati ke0 ) tyAga kare . arthAt zradatta vastune je jIva grahaNa karato nathI, tene sarvasukha prAptathAya // 33 // TIkA-athAdattAdAnavratamAha // tamanIti // yaH pumAn adattaM zravitIrNaprastAvAt paravittaM kiMcitastu vA na gRhNAti taM puruSaM siddhirmuktirajilaSati vAMbati / punastaM samRddhizcakritvAdi saMpat vRnniite| tathA kIrtiryazastaM ajisarati pratyAgachati / javAtiH saMsArapIDA taM mucyate tyajati / tathA sugatirdevamanuSyarUpA taM spRhayati vAMbati / tathA purgatirnarakatiryagrUpAtaM puruSaM nedate na pazyatibaM vipazApad taM pariharati tyjti|| taM kaM ? yo adattaM na gRhNAti // 33 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180 ) jASA kAvyaH - roDakachaMda // tAhi riddhi anusare, siddhi abhilASa dhare mana // vipati saMga parihare, jagata vistare sujasaghana // java zrArati tihiM tajai, kugati vaMbe na ekabina // so surasaMpati lahai, gadai nahiM jo pradatta dhana // 33 // valI paNa adattAdAnanA parama guNo kahe be. zikhariNIvRttam // pradattaM nAdatte kRtasukRtakAmaH kimapi yaH, zubhazreNistasmin vasati kalahaMsIva kamale // vipattasmAddUraM vrajati rajanIvAMbaramaNe, vinItaM vidyeva tridivazivalakSmIrjajati tam // 34 // arthaH- ( yaH ke0 ) je puruSa, ( kRtasukRtakAmaH ho ) ko be sukRta viSe abhilASa jeNeM evo to ( kimapi ke0 ) kAMhIMpaNa ( dattaM ke0 ) na dIghelA evA padArthane ( nAdatte ke0 ) na grahaNa karebe, ( tasmin ke0 ) te puruSane viSe ( zunazreNiH ke0) kalyANanI paMkti ( vasati ke0 ) vase be, kenI peTheM ? to ke (kamale ke0 ) kamalane viSe ( kalahaMsIva ke0 ) rAjahaMsInI peTheM rahe be. valI ( tasmAt ke0 ) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) te puruSathakI ( vipat ke0 ) vipattiyo te (DuraM ke0 ) dUrane viSe ( vrajati ke0 ) jAya be kenI peTheM ? to ke ( aMbaramaNeH ke0 ) sUryathakI ( rajanIva ke0 ) rAtri jema nAza pAme be tema. arthAt jema rAtri sUrya kI nAza pAme be tema jANavuM tathA ( taM ke0 ) te puruSane (tridiva zivalakSmI: ke0 ) svargApavarganI lakSmI je be, te ( jajati ke0 ) seve be. kenI peTheM ? to ke ( vinItaM ke0 ) namrapuruSane ( vidyeva ke0 ) vidyAja jema yAve be, arthAt vidyA jema vinayasaMpanna puruSane prApta thAya be, tema svargApavarganI lakSmI paNa te puruSane prApta thAya be // 34 // TIkA:- nUyopya'dattAdAnasya paramaguNAnAda // zradattamiti // yaH pumAn kRtaH sukRte puNye'nilASo yena IdRzaH san adattaM parakIyaM kimapi vastu na zrAdatte na gRhNAti tasmin puMsi zujazreNiH kalyAparaMparA vasati nivAsaM karoti / kasmin keva ? kamale kalahaMsIva / yathA kamale rAjahaMsI vasati tathA / punastasmAt puruSAt vipat kaSTaM dUraM vrajati dUre yAti kasmAt keva ? aMbaramaNeH sUryAt rajanIva / yathA sUryAdvAtrirdUre vrajati tathA / punastridi Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) vazivayoH svargApavargayorlakSmIH zrIstaM najati sevte| ke keva ? vinItaM vidyeva yathA vidyA vinItaM vinayAnvitaM puruSaM najati vidyA zrAgati tathA // 34 // nASAkAvyaH- kavitta mAtrA // tAkoM mileM devapada zivapada, jyauM vidyAdhana lahai vinIta // tAmeM zrAz rahai zuja paMkati, jyauM kalahaMsa kamala sonIta // tAMhi viloki raiphukha dArida.jyauM ravizrAgama rayani vitIta // jo adatta dhana tajata banArasi, punnavaMta so puruSa punIta // 34 // dave je buddhimAna puruSa zradattano tyAga kare be, tepaNa kahe . // zArdUlavikrIDitaTattam // yannivartitakItidharmanidhanaM sarvAgasAM sAdhanam, pronmIla dhabaMdhanaM viracita kliSTAzayodbodhanam ||daurgtyaiknibNdhnN kRtasugatyAzleSasaMrodhanam, protsarpatpradhanaM jighRdati na tachImAnadattaM dhanam // 35 // arthaH- (dhImAn ke ) vichAna puruSa, ( tat ke0) te (adattaM ke0 ) parakIya ( dhanaM ke0) vastu Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) je tene ( najighRkSati ke0 ) grahaNa karavAne zvatA nathI. te ke zradatta ne ? to ke ( yat ke0) je (nivartita ke) kajhuMDe kIrtidharma ( nidhanaM ke0) kI. rti, ane dharmano nAza jeNe evaM be. valI ( sarvAgasA ke0) sarve aparAdhonuM (sAdhanaM ke0) sAdhana eTale heturUpa le. valI (pronmIlata ke0 ) pragaTa be ( vadhabaMdhanaM ke0 ) vadha je lAkaDI vagerethI tADana tathA baMdhana je rajjvAdikathI baMdhana te jeneviSe. valI ke je? to ke ( viracita ke) kayuMDe (kliSTAzaya ke0) puSTa aMtaHkaraNay ( udbodhanaM ke0.) pragaTapaNuM jeNe arthAt puSTavicAranuM karavAvAyuM . valI te kehabu be? to ke ( daurgatya ke0 ) purgatipae' tenuM ( ekanibaMdhanaM ke0 ) advitIya kAraNacUta De. valI kedatuM ? to ke ( kRta ke0 ) karevu le ( sugati ke0) sArI gati tenuM je (zrAzveSa ke0) malaq tenuM ( saMrodhanaM ke0 ) nivAraNa jeNe evaM , valI kehabuM be? to ke (protsarpat ke0)prasaratuMbe (pradhanaM ke0) maraNa je thakI evaMDe. arthAt etAdRza H khakArije adatta tenI paMmitozchA karatA nthii||35|| TIkAH- vyatirekeNAda // yannivarttiteti // dhI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) mAn vidvAn pumAn tat zradattaM dhanaM parakIyaM vastu na jighRkSati grahItuM neti / tat kiM ? yat zradattaM nivartitakIrtidharmanidhanaM syAt nirtitaM kRtaM kIrtidha mayonidhanaM vinAzo yena tt| tathA sarvAgasAM sAdhanaM sarvANi ca tAni AgAMsica sarvAgAMsi teSAM sarvAparAdhAnAM sAdhanaM hetu syAt / punaHpronmIladhabaMdhanaM vadho lakuTAditADanaM baMdhanaM rajjvAdinA baMdhanaM pronmIlaMti prakaTIjavaMti vadhabaMdhanAni yatra taM / punaviracitakviSTAzayasya puSTAniprAyasya udbodhanaM prakaTanaM yena tt| punargityaikanibaMdhanaM daurgatyasya dArijasya eka advitIyaM nibaMdhanaM kAraNaM / punaH kRtasugatyAzleSasarodhanaM kRtaM sugaterAzleSasya AliMganasya saMrodhanaM nivAraNaM yena tat / punaHprotsarpat pradhanaM protsarpat prasarat pradhanaM maraNaM yasmAt tttthaa| dRzaM adattaM dhImAna na jighRdati // 35 // nASAkAvyaH-marahaThA baMda // jo kIrati gopai, dharama vilopai, karai mahA aparAdha // jo zuja gati torai, uragati lorai, jorai yuddha upAdhi // jo saMkaTa zrAne, puramati ganai, vadha baMdhanako geha // saba uguna maMmita, gahai na paMmita, so zradatta dhana eha // 35 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105 ) valI paNa dattanA doSo kahe be. // hariNIvRttam // parajanamanaH pIDAkrIDAvanaM vadhabhAvanA, javanamavanivyApivyApallatAghanamaMgalam // kugatigamane mArgaH svargApavargapurArgalam, niyatamanupAdeyaM steyaM nRNAM ditkaaNkssinnaam|| 36 // itisteyaprakramaH // 7 // artha :- ( niyataM ke0 ) nizcayeM ( hitakAMdi - yAM ke0 ) ditanI vAMchAnA karanArA evA ( nRNAM ke0 ) puruSone ( steyaM ke0 ) caurya eTalI corInuM karma te ( anupAdeyaM ke0 ) grahaNa karavA yogya nathI. te datta kehavuM be ? to ke ( parajanamanaH ke0 ) chA nyajanAnAM mana je citta temanI ( pIDA ke0 ) bAdhA temanuM ( krIDAvanaM ke0 ) ramaNa karavAnuM udyAna be. valI ( vadhajAvanA ke0 ) hiMsAnI je jAvanA eTale citavana tenuM ( javanaM ke0 ) ghara be. valI ( avani ke0 ) pRthvI tene viSe ( vyApi ke0 ) vyApI rahelI evIje ( vyApat ke0 ) Apattiyo teja ( latA ke0 ) latA je valIyo, tenuM ( ghanamaMDalaM ke0 ) meghamaMDalarUpa be. valI ( kugatigamane ke0 ) mAThI gatine Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186 ) viSe gamana karavAno ( mArgaH ke0 ) mArga be. valI ( svargApavargapura ke0 ) svarga ne moda te rUpa je nagara tene (argalaM ke0 ) jogala sarakhaM be. mATe lokano jAvArtha e be je duHkhadAyaka evaM je caurya teno sarvathA sarva janoyeM tyAga karavo // 36 // yA sAtamo cauryaprakrama thayo / // 7 // TIkA:- punaradattadoSamAha // parajaneti // niya taM nizcitaM hitakAMkSiNAM hitavAMbitAM nRNAM puruSANAM steyaM cauryyaM anupAdeyaM grAhyaM javati zradataM zragrahaNIyaM syAt / kiMbhUtaM dattaM ? pare ca tejanAzca teSAM manAMsi cittAni teSAM pIDA bAdhAtasyAH krIDAvanaM ramaNAyodyAnaM / punaH vadhajAvanAjavanaM vadhasya hiMsAyAH jAvanA ciMtanaM tasyAH gRhaM / punaH zravanivyA pivyApallatAghanamaMgalaM zravanyAM vyApinI prasaraNazIlA yA vyApat zrApat saiva latA vallI tasyAH ghanamaMgalaM meghapaTalaM / punaH kumatigamane mArgo dhvA / punaH svargApavargapurArgalaM svargApavargAveva devalokamohAveva puraM nagaraM tatra vargalA parighaH // IdRzaM steyaM hitakAMdiSAM nRNAM zragrAhyaM syAt // 36 // siMdUraprakarAkhyasya, TIkAyAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) hrsskiirtiniH|| sUrinirvihitAyAM tu, saMpUrNaH steyaprakramaH // 7 // iti saptama steyprkrmH||7|| nASAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka // jo parajana saMtApa kelivana, jo vadha baMdha kubujhi nivAsa // jo jaga vipati veli ghanamaMmala, jo puragati mAraga paragAsa // jo suraloka bAra diDha argala, jo zrapaharana mugati sukhavAsa // jo zradatta dhana tajata sAdhu jana, nija hita heta banArasi dAsa // 36 // ___ kathAH- eja jaratadetramAMhe vANArasI nagarIyeM mAhA vikhyAta parAkramano dhaNI jitazatru rAjA rAjya jogave , tihAM eka dhanadattanAme vyavahArI atyaMta dhanavaMta rahe be. tenI dhanazrI nAmeM strI ne, teno putra nAgadatta karIne be, te guNarUpa ratnano naMmAra , tenA hRdayarUpa sarovaramAMhe rAjahaMsanIpeThe dayA rame be. have te nagaramAM bIjo ko priya mitra eve nAmeM vyavahArIyo vase be, te saujAgyasuMdara cAturyakalAsAgara , tene nAgavasu eve nAmeM putrI 3. ekadA nAgadatta devagRhamAMhe deva vAMdato hato, tene nAgavasu kanyAyeM dIge, tevAreM vicAkhu je puraMdara samAna e puruSa koNa haze ? evA kaMdarpAva Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) tAra ja ra vinA strInuM yauvana bakarInA galAnA stananI peThe niHphala jANavU, mA. mahAre to zrA javeM eDja jarrAra karavo, nahI kA cAritra khebu, paNa bIjo jarrAra na karavo ! ema ciMtavI nAgavasu kanyA potAne ghera zrAvI paNa koI sthAnakeM rati pAme nahI. nojana nimA mUkIne rAtri divasa nA. gadattanuMja dhyAna kasyA kare. evI putrInI avasthA jozne tenAM mAtA pitAyeM balAtkArathI vAraMvAra pUjyu, tevAreM tenI sajAna sakhIyeM kaDaM je e nAgadattanI prArthanA kare . pitAyeM putrIno nAva jANI nAgadattane ghera jaz vivAha melavavAnI vAta karIne kaDaM ke sarakhe sarakhI joDI je mATeM behu janma saphala kare, e yukta . nAgadattanA pitAyeM mAnyuM, paraMtu nAgadatte te vAta sAMjalIne pitAne vAsyo ane kahyu ke svAmI! mahAruM sagapaNa karazo nahI, huM to cAritra lazza. e saMsAra asAra mATe viSayasukhathI sastUM! kanyAyeM tevacana sAMjaTyuM ane te kanyA to mana vacanathI enI uparaja modita thayelI // ytH|| saMsAre te narA dhanyA, ye mohe naiva mohitaaH|| mohamohitacittAnAM na jane na vane ratiH // 1 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10e) ekadA te kanyAne mArge jAtI koTavAleM dekhIne tenA pitA pAseMthI mAgaNI karI. tevAreM pitAyeM kayuM ke, e kanyA nAgadatta upara rAgiNI mATe tene dIdhI . te sAMjalI nagarano koTavAla, nAgadattanAM bija jovA lAgyo. prAyaH pApI je hoya , te potAnA svArtha mATeM sajananAM vija jotoja rahe De ||ytH|| mRgamInasajanAnAM, tRNajalasaMtoSavihitavRttInAm // lubdhakadhIvara pizunA, niHkAraNavairipojagati // 5 // ___evA samayamA rAjAnuM ratnajaDita kuMDala gayu, te vakhateM nAgadattane poSadha zAlAmAM Avazyaka karatAM koTavAleM dIge, ane radakeM mArgamAM kuMDala paDyu paNa dIvaM, te upADI potAnI pAse rAkhyu. paDI bala karIne rAtrIne samayeM koTavAle te kuMDala lAvI nAgadattanA kAnamAM ghAdayu. prajAteM nAgadattane pakaDI rAjA Agala laz gayA. kuMDalanI corInuM bAla dIdhuM. rAjAyeM tatkAla mAravAnI zrAjhA dIghI, tene koTavAle mukha kADaM karI rAsana upara caDhAvI aneka jAtinI viTaMbanA karI nagaramA pheravI zUlAropaNane sthAnakeM (masANe ) zrANyo. te vAta nAga Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 190 ) vasu strIyeM sAMjalI, tevAreM mahADuHkha dharatI thakI tenuM kaSTa nivAraNa karavA mATeM zAsanadevInuM smaraNa karI kAusa'ga ko chAne vicAyuM ke jevAreM e nAgadatta mUkAze, tevAreM huM kAussagga pArIza ! ema nizcala dhyAnamAM thira rahI te avasareM nAgadattane zUliyeM dIdho ke zUlI nAMgI paDI, paNa nAgadattane na lAgI, tevAreM koTavAlanA yAdezathI nAgadattane khaDeM karI daNyo, te khaDga paNa phUlamAlA jevuM tene lAgyuM, tevAreM rAjapuruSa vismaya pAmI te vAta rAjA zrAgala kahI. rAjA poteM tihAM zrAvyo te vicAra pratyakSa dekhI nAgadattane sarva vicAra kharekharo pUvAthI nAgadateM yathAsthita vAta kahI. te sAMjalI rAjA mahoTA mahotsavapUrvaka nAgadattane nagaramAM la Avyo thane potAno aparAdha khmaav| koTavAlAne deza bAhera kADhyo, tenA gharanuM sarvasva lai lIdhuM. jemATeM ati ugra puNya pApanAM phala tatkAla prApta thAya // yataH // trinirvarSaistri nirmAse, stribhiH padai trini dinaiH // atyugrapuNyapApAnA, mihaivalanate phalam // 3 // * paDhI nAgadatte nAgavasunA kAjassagganuM sarva vRttAMta sAMgalI teno ghaNoja potAnI upara sneha jA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) NIne te kanyA- pANigrahaNa karpu. zrane cirakAla tenI sAthai viSayasukha jogavI vRddhAvasthAyeM vairAgya pAmI dRDhacitteM cAritra laz devalokeM pahoto. mATeM je jAgyavaMta puruSazradattavastu na lIye, te nAgadattanI peThe ihalokeM paralokeM manovAMbita phalane pAme // 36 // have maithunavrata zrAzraya karIne upadeza kahe je. // zArdUvikrIDitaTattaSyam ||kaamaarttstyjti prabodhayativA svastrIM parastrIM na yo, dattastena jagatyakIrtipaTadogotre mssiikuurckH|| cAritrasya jalAMjalirguNagaNArAmasya dAvAnalaH, saMketaH sakalApadAM shivpurjhaarekpaattodRddhH|| pAgaMtaraM // zIlaM yena nijaM viluptamakhilaM trailokyciNtaamnniH||30|| arthaH-( yaH ke0)je puruSa, (kAmAtaH ke) kAmeM karI pIDitathako ( svastrI ke ) potAnI strIne (naprabodhayati ke0) na bolAve De (vA ke) ane (parastrI kepa) pArakI strIne (natyajati ke0) na tyAga kare be. arthAt potAnI strI utAM parastrIno saMga kare , paraMtu parastrIno tyAga karato nathI, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1972) A ( tena ke0 ) te puruSaM ( jagati ke0 ) vizvane viSe ( kIrttipaTa : ke0 ) potAnI apakIrttirUpa Dho la, (dattaH ke0) dIdho eTale vajADyo arthAt tenI vizvamAM apakIrttija thAya. valI te puruSa nirmala evA potAnA ( gotre ke0) gotrane viSe ( maSI kUrcaka: ke0 ) mazano kUco dIdho. arthAt potAnA niSkalaMka kulane lAMbana lagADayuM. valI te puruSa ( cAritrasya ke0 ) dezavirati sarvaviratirUpa saMyamane ( jalAMjaliH ho ) jalano aMjali dIdho, arthAt tethe cAritrano paNa nAza kI dho. valI te puruSa ( guNagaNArAmasya ke0 ) guNanA gaeNa je samUha te rUpa ArAma je bagIco tene ( dAvAnalaH ke0 ) vanAgni dIdho. - rthAt teNeM guNone paNa nAza karayA, valI ( sakalApadAM ke0 ) samApattiyone ( saMketaH ke0 ) malavAne sthAnaka dIdhuM. arthAt teNeM Apattiyone zrAvavAno mArga pUrato kasyo valI te puruSa ( zivapuradvAre ke0 ) mokSapuranA dvArane viSe ( dRDhaH ke0 ) majabUta tikaThIna ( kapATaH ke0 ) kamADa dIghAM. arthAt te jIveM mokSamAM javAno rasto atyaMta baMdha kIdho, valI pAThAMtaramAM ( yena ke0 ) je puruSa (trai a * Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (193) sokyaciMtAmaNiH ke0 ) traNalokane viSe ciMtAmaNirUpa evaM ( nijaM ke0) potArnu ( zIlaM ke0) brahmacarya, te (akhilaM ke0) saMpUrNa ( viluptaM ke0) lopyu , to te puruSaM pUrvokta sarva vastu karI. e. Tase A zlokamAM nAva e le je zIla rahita puruSatuM je kAMza karma, te sarva vyartha thAya De // 37 // TIkAH-atha maithunavratamAzrityopadezamAha // da. tta iti // yaH pumAn kAmAtaH kAmapIDitaH vastrIM na prabodhayati vA iti tarke parastrIM paranArI na tyajati tena puMsA jagati vizve akIrtipaTaho dattaH vaaditH| nirmale gotre svakIye vaMze mssiikuurckodcH| punaH cAritrasya deza virati sarvaviratirUpasaMyamasya jalAMjalirdattaH / guNAnAM gaNaH samUhaHsaeva zrArAmastasya dAvAnalo vanadavaH vndvaanirdttH| punastena sakalApadAM samastakaSTAnAM saMketodattaH / malInasthAnaM kathitaM / punastena zivapurachAre muktinagaradvAre dRDhaH kapATo dttH| zIlarahitasya muktigamanA yogAt // pAgaMtare tu // zIlaM yena nijaM viluptmkhilNtrailokyciNtaamnniH|yen trailokyaciMtAmaNiH nijaM zIlaM viluptaM tena etAni vastUni kRtAni // 3 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) jASAkAvyaH-atha zIlako adhikAra // so zrapajasako DaMka bajAvata, lAvata kulakalaMka prdhaan||so cAritakauM deta jalAMjali, gunavanakA dAvAnala daan|| sozivapaMthake bAra banAvata, zrApata vipati milanako sthAna // ciMtAmanisamAna jaga jo nara, sIlaratana nija karata malAna // 37 // . valI paNa zIlanA guNo kahe . vyAghravyAlajalAnalAdivipadasteSAM vrati dayam, kalyANAnisamullasaMti vibudhAH sAnnidhyamadhyAsate // kIrtiH sphUrti miyarti yAtyupacayaM dharmaH praNazyatyagham, svanirvANasukhAni saMnidadhate ye zIlamAbite // 37 // arthaH- (ye ke0) je manuSyone (zIlaM ke0) brahmacaryane (Avitrate ke0) dhAraNa kare . ( teSAM ke0 ) te manuSyone (vyAghra ke0) vAgha, (vyAla ke0) muSTagaja vA sarpa, (jala ke0) nadI samujAdi, (zranalAdi ke0 ) agni zrAdika je (vipadaH ke0) vipattiyo ne te ( dayaM ke0) daya pratye (vrati ke0 ) pAme le. valI te puruSone ( kalyANAni ke) . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) kalyANo ( samukhasaMti ke0) ruDe prakAre prApta thAya be. valI te puruSone ( vibudhAH ke0) devatA (sAnnidhyaM ke0) saMnidhipaNApratye ( adhyAsate ke0 ) prApta thAya be, eTale tenI devatA sahAya kare be. valI te puruSonI (kIrtiH ke0) kIrti te ( sphUtiH ke) vistArane (zyarti ke0) pAme be. valI te puruSono ( dharmaH ke0 ) dharma te ( upacayaM ke ) poSaNane ( yAti ke0) pAme . valI te puruSonuM (aghaM ke ) pApa te (praNazyati ke ) nAzane pAme . valI te puruSone ( svanirvANasukhAni ke0) khargamokSanAM sukho ( sannidadhate ke) samIpa Ave be. arthAt je zIlane dhAraNa kare , temane eTalA vAnAM thAya // ____TIkAH-zIlaguNAnAha // vyAgheti // ye narAH zIlaM brahmacarya zrAbivrate dharaMti teSAM puMsAM vyAghravyAlajalAnalAdivipadaH kSayaM yAMti vyAghraH prasikaH / vyAlo puSTagajaH sarpovA / jalaM pAnIyaM / nadI samuzAdi / zranalo vanhisteSAM vipadaH kaSTAni / taiH kRtAvipadaH dayaM brajati dayaM yAMti / punaH kalyANAni zreyAMsi samukhasaMti vRhiM prApnuvaMti pu Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) nasteSAM vibudhA devAH sAnnidhyaM zradhyAsate sAhAyyaM kurvati / punasteSAM kIrtiH sphUrti zyati vistAraM yAti / punasteSAM dharmo dAnAdividhirupacayaM poSaM yaati| punasteSAM zraghaM pApaM praNazyati nAzaM yAti / punasteSAM svanirvANasukhAni svargA'pavargasukhAni saMnidadhate samIpamAyAMti / ye zIlaM zrAvitrate teSAM etAni navaMti // 30 // nASAkAvyaMH-roDakabaMda ||kul kalaMka dala miTai, pApadala paMka pakhArai // dAruna saMkaTa harai, jagata ma. himA vistArai // saraga mugati pada racai, sukRta saMcai karunArasi // sura gRna vaMdahi carana, zIla guna kahata banArasI // 30 // ||maaliniittttm // harati kulakalaMkaM pate pApapaMkam, sukRtamupacinoti shlaadhytaamaatnoti|nmyti suravargadaMtiurgopasargam, racayatizucizIlaM svargamodau sliilm||3|| arthaH-(zucizIlaM ke0) nirmala evaM brahmavata te (kulakalaMkaM ke0 ) kula, kalaMka je malinatA tene (harati ke0) nAza kare le. valI (pApapaMka ke0 ) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1ee) lopi ke0) puSTa gaja paNa (azvati ke) azvatulya thAya . tathA (parvato'pi ke) parvata paNa ( upalati ke0) parasadRza thAya . ane ( daveDopi ke0) viSa paNa (pIyUSati ke0) amRtatulya thAya . tathA (vino'pi ke) aMtarAya paNa eTale zrApattiyo paNa (utsavati ke0) utsava tulya thAya ne tathA (tharirapi ke0) zatru paNa (priyati ke0) priyasamAna thAya . tathA (apAMnAthopi ke0) samuja paNa (krIDAtaDAgati ke0) krIDAnA talAvanI tulya thAya . (aTavyapi ke0) araNya paNa (svagRhati ke0) potAnA gharasamAna thAya . athot manuSyane zIlapranAvathakA pUrvokta phuHkha sarva sukharUpa thAya // 40 // zrA ThekANe dRSTAMtamA sudarzanazreSThInI tathA vaMkacUlanI tathA rA. vaNanI kathA jANavI te prasiGamATeM thAhiM lakhIna. thI.zrA thAumo zIlano prakrama saMpUrNa thyo||iti|| TIkAH-punaH zIlaprajAvAt iha lokepi kaSTAni yAMtItyAha // toyatyaniriti // nRNAM manuSyANAM dhruvaM nizcitaM zIlaprajAvAt agnirapi toyati toyamivAcarati jalavat zItalaM syAt / tathA ahira Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) pi sarpo'pi srajati / svak zva puSpamAleva shraacrti| punaH zIlaprajAvAta vyAghro'pi siMho'pi sAraMgati sAraMga zva hariNa vaacrti| punarvyAlo'pi puSTaga jopi zrazvati azva zvAcarati / viSamaH parvato'pi upalati upalazvAcarati sAmAnyapASANazvAcarati daveDopi viSamapi pIyUSati amRtaM nvti| vighnopyaMtarAyopi thApadapi utsavati utsava zvAcarati / vighnopyutsava eva javati / tathA arirapi zatrurapi priyati priyazvAcarati / zatrurapi priya eva javati / tathA apAMnAtho'pi samukho'pi kI. DAtaDAgati krIDAtaDAgazvAcarati khela nasarovaramivAcarati / baTavyapi araNyamapi svagRhati svagR. hamivAcarati / nRNAM zIlaprajAvAdetAni vastUni javaMti // atra sudarzana zreSThikathA 1 vaMka cUlakathA 5 rAvaNakathA 3 // 40 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSa kIrtitiH ||suurinirvihitaayaaNtu, zilasya prakramojAni // // ityabrahmaprakramaH // 7 // jASAkAvyaH-uppayacaMda // agani nIra sama ho. 2. mAla sama ho juaMgama // nAhara mRga sama hoi, kuTila gaja ho| turaMgama // viSapIyUSa sama ho Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (201) 2, sikhara pASAna khaMga mita // vighana ulaTi zrAnaMda, hoza ripu palaTi ho hita // lIlA talAva sama udadhi jala, gRha thaTavI vikaTa // iha vidha zraneka ukha hoza sukha, zIlavaMta narake nikaTa // 40 // have parigrahanA doSo kahe . kAluSyaM janayan jaDasya racayana dharmajumonmUlanama, klizyannItIkRpAdamAkamalinIrlonAMbudhiM vardhayan // maryAdAtaTamujujana zunamanohaMsapravAsaM dizana, kiMna kvezakaraH parigrahanadIpUraH praeiM gtH||41|| arthaH-(parigraha ke0) dhana, detra, gRha, rUpya, suvarNa, kRpya, chipada, catuHpada, e navavidha parigraharUpa je (nadIpUraH ke0 ) nadIno pravAha, te (pravRkiMgataH ke0) ati vRddhine pAmato to (kiM ke0) (klezakaraH ke0 ) klezane karavAvAlo (na ke0) nathI thAto ? arthAt thAyaja . have parigrahane nadInA praranI sAdRzyatA kaDele. te parigraharUpa nadIpUra zuM karato to vRddhiMgata thAya le ? to ke ( ja. Dasya ke0) jaDapuruSonA ( kAnuSyaM ke0) kliSTa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) adhyavasAyane ( janayan ke)utpanna karato to - kiMgata thAya be. ane nadIno pUra paNa (jaDasya ke0 ) jalana ( kAnuSyaM ke) kaluSita paNAne (janayan ke0 ) utpanna kare . "jaDasya" e padamA DakAra , tezrI jala evo artha na thAya, paraMtu vyAkaraNane niyameM karI DakArane lakAranuM aikya ne tethI thAya. valI (dharma umonmUlanaM ke0) dharmarUpa vRdanuM je unmUlana tene ( racayan ke0 ) karato to vRdigata thAya ane nadIpUra paNa pRthvIgata vRdone ukheDI nAkhato bato vRddhine pAme be. valI (nItikapAkSamA ke0) nyAya, dayA, ane dAMti te rUpa (kamalinIH ke) kamalinI je tene (kvizyan ke0) kleza pamADato bato vRddhi pAme . ane nadIno pUra paNa kamalinIne pIDA pamADe . valI (lojAMbudhiM ke ) lojarUpa samujne ( varDayana ke0 ) vadhArato bato vRddhi pAme , ane nadIno pUra paNa samujne vadhAranAro be. valI (maryAdAtaTa ke0 ) dharmarUpa maryAdAnuM taTa je cAritrAdika tene ( ukhujan ke0) pIDA pamADato to vRddhi pAme be, ane nadIno pUra Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (203) paNa vRddhi pAmato uto nadInA taTane pADI nAkhe be. tathA ( zujamanohaMsapravAsa ke0 ) dharma dhyAnayukta je mana, terUpa haMsa tene paradezagamanapratyeM (dizan ke0) deto to vRddhipaNAne pAme . ane nadInopUra paNa haMsone umADato thako vRdhine pAme . mATeM mU. rUpa parigraha je, teno sarvajIveM tyAga krvo||41|| TIkAH-zratha parigrahadoSamAha // kAbuSyamiti / parigraho dhana dhAnya kSetra gRha rUpya kupya chipada catuHpadAnAM saMgraho mULa sa eva nadIpUraH / saritpravAhaH pravRddhiMgataH upacayaM prAptaH san kiM klezakaraH kaSTadAyI na syAt ? api tu syAdeva / kiM kurvan jaDasya parigrahaM saMgrahaM kartuM mUrkhajanasya kAnuSyaM kliSTAdhyavasAyatvaM janayan utpAdayan / anyo'pi nadIpUro vRkSaH san jalasya pAnIyasya kAnuSyaM janayati / DalayoraikyaM jaDasya jalasya / punaH kiM kurvan ? dha. ma eva pumo vRkSastasyonmUlanaM utpATanaM racayan kurvan anyo'pi nadIpUraH pravRddho vRkSANAM utpA. TanaM karoti / punaH kiM kurvan ? nItIkRpAkSamAkA malinIH / nItiyA'yaH / kRpA dyaa| damA daaNtiH| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) tA eva kamalinyaH tAH kvizyan pIDayan / anyopi nadIpUraH kamalinIH pIDayati / punaH kiM kurvan ? lojAMbudhiM varkayan / lojaeva aMbudhiH samunasta yan vRdhinayan // jahA lAho tahA loho, lAhAboho pavaI // domAsA kaNayaM kacaM, koDievi na niyaTTIyaM // 1 // iti // punaH kiM kurvan ? dharmasya maryAdA eva taTaM caraNa vidhirUpaM taTaM uSujan pIDayan naMjayan / zranyo'pi nadIpUraH pravRkSaH san taTaM pAtayati / punaH kiM kurvan? zujamanohaMsapravAsaM dizan / zunaM dharmadhyAnasahitaM yanmanastadeva haMsastasya pravAsa paradezagamanaM dizan zrAdizan / anyo'pinadIpUro haMsAn umaapyti| zo mULapa. rigrahaH klezakaraH syAt // 41 // nASAkAvyaH-kavitta mAtrA0 // aMtara malina ho nIja jIvana, vinasai dharama tarUvara mUla // kisalayalatA nItinalinIvana, dharai lona sAgara tana thUla // uvai vAda marajAda miTai saba, sujana haMsa nahiM pAvahiM kUla // baDhata pUra pUre mukha saMkaTa, yaha parigraha samatA sama tUla // 41 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) valI paNa parigrahanA doSo kahe . mAlinITattam // kalahakalanaviMdhyaH krodhagRdhrazmazAnam, vyasanajujagaraMdhaM deSadasyupradoSaH // sukRtavanadavAnirmAIvAMnodavAyu, nayanalinatuSAro'tyarthamarthAnurAgaH // 42 // arthaH-(atyartha ke0) atyaMta (arthAnurAgaH ke0) dhanano anilASa je je, te kedavo ? to ke (kalahakalana vidhyaH ke0 ) klezarUpa je bAlahastI tene radevAne mA. viMdhyAcala jevo be. arthAt jema bAlahastIne krIDA karavAnuM sthAnaka viMdhyAcala be, tema klezane krIDA karavAnuM sthAnaka arthAnurAga . valI kadevo ? to ke ( krodhagRdhrazmazAnaM ke0) krodharUpa je gika padIyo tene rahevAne zmazAnatuvya, arthAt gika pakSIyo jema zmazAnamA rahe be, tema krodha paNa arthAnurAgamA rahe . valI (vyasanajujagaraMdhaM kec ) vyasana je kaSTa te rUpa je sarpa tenA rAphaDA sarakho , arthAt jema sarpane radevAnuM sthAnaka rAphaDo , tema kaSTane rahevAnuM sthAnaka - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) vyAnurAga le. valI (veSadasyupradoSaH kepa) zeSarUpa corane corI mATe saMdhyAsamayasamAna be, arthAt jema coranuM jora saMdhyA samayamAM vadhe , tema jyAM arthAnurAga hoya tyAM dveSarUpa coranUM jora vadhe .tathA ( sukRtavanadavAgniH ke0 ) sukRta eTale puNya te rUpa je vana, tene vanavA zramisamAna,zrarthAt jema vanano agni vanane bAle ne tema e arthAnurAga paNa sukRtane bAlI nAkhe be, valI (mArdavAMjodavAyuH ke0) mR. kupaNArUpa je megha teneviSe vAyusamAna be arthAtU vAyuthakI jema megha nAza pAme me, tema arthAnurAgathakI mRtva je vinayapaNuM te nAza pAme . valI (nayanalinatuSAraH ke0) nyAyarUpa je kamala tene himasamAna . arthAt kamalano jema hima nAza kare be, tema nyAyano nAza arthAnurAga kare . mATeM sarva jIveM atyaMta artha eTale avya tenI upara anurAgano tyAga karavo // 4 // __TIkAH-nUyopi parigrahadoSAnAha // kaladeti // zratyarthaM arthaanuraagH| parigrahopari mULarAgaH ITazo'sti / kathaMjUtaH ? kalahaeva kalajo bAlahastI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) tasya viMdhyo viMdhyAcalaH / yathA viMdhyAcale kalajaH krIDati tathA'tyarthaM zrarthAnurAge avyarAge kalaho javati / tathA krodhagRdhrazmazAnaM krodha eva gRdhraH pakSivizeSastasya zmazAnaM pretavanaM / gRdhraH zmazAne ramate tayAtra krodhH| punaH vyasanameva kaSTameva nujagaH saprpastasya bilaM / punaSa eva dasyuzcaurastasya pradoSaH saMdhyAsamayaH pradoSe caurANAM balaM navati tathA |punH sukRtameva puNyameva vanaM tasya dAvAgnirdAvAnalaH / punarmAdavAMnodavAyuH mAIvaM mRphutvaM komalatvaM tadeva aMjodo meghastatra vaayuH| punarnayo nyAya eva nalinaM kamalaM tatra tuSArazva tuSAro himaM / atyarthaM avyAnurAgo lonaH dRzo'sti / ato na karttavyaH // 4 // nASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // kalaha gayaMda upajAyaveko vidhagiri, kopa gidhake aghAyavekoM sumasAna hai // saMkaTa jujaMgake nivAsa karavekoM bila, vairajAva corakoM mahAnisA samAna hai| komala suguna dhana khaMma vekoM mahA pauna, punnavana dAhavekoM dAvAnala dAna hai||niiti naya nIraja nasAyavekoM himarAsi, aiso parigraha rAgaHkhako nidhAna hai // 4 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) valI paNa parigrahanA doSo kahe . zArdUlavikrIDitattatrayam // pratyarthI prazamasya mitramadhRtermodasya vizrAmannuH, pApAnAM khanirApadAM padamasadhyAnasya liilaavnm|| vyAdepasya nidhirmadasya sacivaH zokasya detuH kaleH, kelIvezma parigrahaH parihateyogyoviviktA tmanAm // 43 // arthaH-(viviktAtmanAM ke0) vivekavAna puruSone (parigrahaH ke0) parigraha je , te (parihateH ke0) parihAra karavAne ( yogyaH ke0) yogya . arthAt vivekI janoyeM parigrahano tyAga karavo. te parigraha kehavo ? to ke (prazamasya ke0) upazamane (pra. tyarthI ke0 ) zatrusamAna ne. valI (adhRteH ke0) asaMtoSane (mitraM ke0) mitra samAna . valI (mo. hasya ke0 ) mUDhanuM eTale mohanIyakarmanu ( vizrAmanUH ke0) vizrAMti sthAnaka eTale mohane rahevArnu vizrAmasthAnaka . tathA valI (pApAnAM ke0) zrazujakarmonI (khanIH ke0) khANa . valI (thApA ke ) Apattiyo- ( padaM ke0) sthAnaka . valI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20e) (sadhyAnasya ke0) ArttarauadhyAnanuM (lIlAvanaM ke0) krIDAvana le. valI (vyAdepasya ke0) vyAkulapaNAno (nidhiH ke) naMmAra .valI (madasya ke0) ahaMkA rano (sacivaH ke0) maMtrI be. valI ( zokasya ke0) zoka( hetuH ke0 ) kAraNa be. valI ( kaleH ke0) kalaha je je tenuM (kelIvezma ke0) krIDAgRha be. mA. TeM parigrahano tyAga karavo // 43 // __TIkAH-punaH parigrahadoSamAha // jo navyAH ! ayaM parigraho mUAdhikyaM viviktAtmanAM vivekavatAM puMsAM paritdateH parihArasya yogyH| parigrahaH kIhazaH ? prazamasyopazamasya pratyarthI zatruH / punaH adhR. teH asaMtoSasya mitraM suhRt / puna rmohasya mUDhasya mohanIyakarmasyaiva vizrAmasthAnaM / punaH pApAnAM zrazunakarmaNAM khaniH khAniH / punarApadAM kaSTAnAM padaM thAspadaM / punarasadhyAnasya zrAtaraupradhyAnasya lIlAvana kIDAvana / punavyAdepasya vyAkulatvasya nidhirnidhAnaM / punarmadasyA'haMkArasya sacivo mNtrii| punaH zokasya hetuH kAraNaM / punaH kaleH kalahasya kelIvezma krIDagRhamityarthaH // 43 // nASAkAvyaH-vRtta uuprprmaanne||prsmko ahita .14 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) adhIrajako bAla mitta, mAhAmoharAjakI prasiddha rAjadhAnI hai // jamako nidhAna puradhyAnako vilA. savana, vipattiko thAna animAnakI nisAnI hai|| puritako kheta roga soga utapati deta, kalaha niketa uragatiko nidAnI hai // aiso parigraha loga sabanako tyAga joga, zrAtamagaveSI loga yAkInAMti jAnI hai // 43 // valI paNa parigrahanA tyAgane kahe . vanhistRpyati dhanairida yathA nAMnoniraMjonidhi,stanmodaghano ghanairapidhanairjaturna sNtussyti|n tvevaM manute vimucya vinavaM niH zeSamanyaM navam, yAtyAtmA tadahaM mudhaiva vidadhAmyenAMsi nUyAMsi kim // 44 // arthaH-( vandiH ke0 ) agni, ( zha ke0 ) zrAlokane viSe ( yathA ke0) jema (ghanairapi ke) gha. NA evAM paNa (iMdhanaiH ke0) kASToyeM karIne (na ke ) nahi ( tRpyati ke0 ) tRpti pAme be. valI (aMjoniH ke ) jaloyeM karIne (aMjonidhiH ke0) samuja jema ( na ke) nathI tRpti pAmato (tacha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) t ke0 ) tenI peThe (jaMtuH keya) jIva, (ghanairapi ke0) ghaNA evA paNa (dhanaiH ke0) dhaneM karIne (na ke0) nahi ( saMtuSyati ke0) saMtuSTa thAyaDe. te prANI kehavo ? to ke (mohaghanaH ke0) moheM karI vyApta je. (tu ke0) valI te jIva ( evaM ke0) e prakAreM (namanute ke0) nathI mAnato ke (zrAtmA ke0) je jIva , te (niHzeSaM ke0) samasta (vinavaM ke0) avyane ( vimucya ke0) mUkIne ( anyaM ke0) bIjA (navaM ke0 ) janmane ( yAti ke) pAme De (tat ke0) te kAraNamATe ( ahaM ke0) hu~ (mu. dhaiva ke0) vRthAja (nUyAMsi ke ) ghaNAMka ( enAMsi ke0 ) pApone (kiM ke ) zAmATe ( vidadhAmi ke ) karuM huM ? ema prANI jANato nathI, mATeM parigrahano tyAga karavo. ahiMnaMdarAjA tathA summapanI kathAno dRSTAMta jANavo // 44 // ___TIkAH-vanhiriti // yathA vandiragniH ghanairapi iMdhanaiH saminina tRpyati na tRptiM yAti / punaryathA aMjonidhiH samujaH aMjonirjalaiH kRtvA na tRpyati / tat yo jaMtuH prANI kadAcit ghanairapi bahunirdhanaivyaiH kRtvA na saMtuSyati kathaMjUto jaMtuH? Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) mohena ghano nibiDaH / tu punaH jaMtuH evaM na manute na jAnAti / yadayaM AtmA jIvo niHzeSaM samastaM vinavaM vyaM vimucya tyaktvA anyaM navaM aparaM janma paranavaM yAti / tattasmAt kAraNAt ahaM mudhaiva vRthaiva nUyAMsi pracurANi enAMsi pApAni kimarthaM vidadhAmi karomi ? evaM na jAnAti // 4 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM darSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, prakramoyaM parigrahe ||e|| iti prigrhprkrmH||e||tr naMdarAja mammaNakathA // nASAkAvyaH-uppaya baMda // jyauM nahiM agani zraghAya, pAya iMdhana aneka vidhi // jyauM saritA gha. nanIra. tRpati nahiM hoya nIranidhi // tyoM asaMkha dhana baDhata, mUDha saMtoSa na mAnai // pApa karata nahiM marahiM, baMdha kArana mana aanai||prtrk vilokI janama marana, athira rUpa saMsAra krm||smuphai na pApa paratApa guna, pragaTa banArasi mohabama // 4 // __kathAH-magadhadeze rAjagRhInagarImAM zreNikarAjA ne tenI celaNA nAmeM rANI be. ekadA prastAveM jA. upada mAse celaNA rANI rAjAnI sAthe gokhamAM begaM thakAM vaijAragiri sAhAmuM jovA lAgyAM. ti HDMOMDISORIOR Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (213) hAM aneka nirDaraNAM vahe , gama gama dara vara thai rahyA be, bappaiyA bolI rahyA be, mora nRtya kare be, pANInA pravAha vahetA nadImAM samAtA nathI. e zravasareM koi eka puruSane nadIpravAhanI mAMthI mahoTI mahenateM kASTha kADhatAM celaNAyeM dIge, tethI manamAM viSAda karatI rAjA pratye bolI ke he khAmI // nariyAne sahu ko jare, vUgaM varase meha // sadhana sanehA sahu kare, nirdhana dAkhe beha ||1||e ukhANo je jagamAM kahevAya , te sAco be. rAjAyeM pUjyu ke kema ? tevAreM rANIyeM kaDaM ke he svAmI! e eka darikhI puruSa ke tene udara jaravaM dohe . eNe paranaveM puNya kAM nathI mATeM tameM sarvane dAna thApo jo paNa evA phuHkhIne kAM detA nathI ? tevAreM rAjAyeM sevaka mokalI tene teDAvyo, te paNa zrAvI namaskAra karI unno rahyo. rAjAyeM kaDaM ke he puruSa ! tuM phuHkhita thako kASTha kApe , mATeM kuHkha nahI jogava. tuUne jozye te huM zrApuM. teNeM kaDaM ke svAmI ! hu~ mammaNanAmeM vANIyo buM, mujane be balada jozya baiyeM. temAM eka to melavyo ne paNa bIjAne melavavA mATeM udyama karuM buM. rAjAyeM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 214 ) kayuM ke mAre ghare hajAro balada be, temAM je sAro hoya, te tuM le. vaNika bolyo ke mahArA baladI yA anya jAtinA be, tamArA teMdavA nathI. (ane mane to mahArA balada jevoja balada joiyeM ! te sAMjalI tenA baladane jovA mATe rAjA te vaNikane ghera zrAvyo, gharamAM atyaMta ruddhi dIvI, tathA suvarNamaya ratne jaDita eka balada paNa dIge.) te joi rAjA vismayane pAmyo ane te sarva samAcAra rANIne jai kahyA. ciaur uu tihAM balada jovA sAru yAvI, balada dekhIne mammaNa pratyeM bolI. evA lAkaDAM kApavAthI tahAre evo vRSana kema prApta thAze ? te bolyo ke evA vRSajane kArthe meM samudra mAMDe pravahaNa pUrayAM be, te paradezamAM e lAkaDAM vecIne tenAM nANAnAM ratna lai Avaze. tevAreM vRSana nIpajaze. e kASTha je be, te bAvanAcaMdana be, eno marma je parIkSaka hoya, teja jANe. huM paNa bIjA koine zIkhavato nathI. pI rAjA rANI tenA lojano vicAra dekhI viSAda dharatAM pAvAM ghera zrAvyAM. dave te mammaNa zeva atilojanA vazayaka rttadhyAna dharato vipatti pAmato apUrNa manoratheMja maraNa pAmI tiryaMcAdikane viSe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215) ghaNA ghaNA java paryaMta jamyo. ema jANI navikajIveM parigrahanI virati karavI // iti parigrahaviSe mammaNa kathA samAptA // 44 // have krodhajayane mATeM upadeza kahe . yo mitraMmadhuno vikArakaraNe saMtrAsasaMpAdane, sarpasya pratibiMbamaMgadadane saptArciSaH sodaraH // caitanyasya niSUdane viSataroH sabahmacArI ciraM, sa, krodhaH kuzalAnilASakuzakhaiH pronmUlamunmUlyatAm // 45 // arthaH- he loko ! (kuzalAjilASakuzalaiH ke0) potAnA jIvanA zreyanI vAMgamAM catara evA paruSoyeM (saH ke0) te (krodhaH ke0) krodha, (pronmUlaM ke0) samUlathIja jema hoya tema (unmUsyatA ke0) unchedana karavo, te krodha kehavo ? to ke (yaH ke0) je krodha, (vikArakaraNe ke0)cittAdine vikAranA karavAmAM (madhunaH ke0) madyano (mitraM ke0) mitra. valIje krodha, (saMtrAsasaMpAdane ke0) saMtrAsa melavavAmAMeTale naya utpanna karavAmAM (sarpasya ke0) sarpano ( pratibiMba ke0 ) pratibiMbarUpa athavA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 216 ) sarpasamAna be. valI je krodha, ( aMgadadane ke0 ) zarIra dahanamAM ( saptArciSaH ke0 ) zragnino ( sodaraH ke0 ) jAtA be. valI je krodha, ( caitanyasya ke0 ) jJAnanA (niSUdane ke0 ) nAza karavAmAM ( ciraM ke0 ) atizayapaNAyeM karI ( viSataroH ke0 ) viSavRno ( sabrahmacArI ke0 ) sAdharmika be. arthAt jJAnaMnA nAza karavAne viSe viSa samAna be. mATeM te kono tyAga karavo // 45 // TIkA:- krodhajayArthamupadezamAha // yo mitramiti // jo lokAH ! kuzalA jilASakuzalaiH zrAtmanaH zreyovAMchAcaturairnaraiH saH krodhaH kopo nirmUlaM samUlaM yathAsyAttathA unmUlyatAM uThidyatAM / saH kaH ? yaH krodhaH vikArakaraNe cittA divikAra vidhAne ma dhuno madyasya mitraM suhRt / punaryaH krodhaH saMtrAsasaMpAdane jaya janane sarpasya pratibiMbaM sarpasadRzaM / punaryaH krodho'gadahane zarIraprajvAlane saptArciSoneH sodaraH zratA / punaryaH krodhazcaitanyasya jJAnasya niSUdane nAzane viSatarorviSavRkSasya ciramatizayena sabrahmacArI sArthI // 45 // bhASAkAvyaH - gItAcaMda // mAtrA babIza // jo Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) sujana citta vikAra kArana, manahu~ madirA pAna // jo narama jaya ciMtA baDhAvana, asita sarapa samAna // jo jaMtujIvana harana, viSasama, jaga dahana davadAna // so koparAsi vinAsi navi jana, lahata zivasukha thAna // 45 // valI paNa krodhajayane mATeM kahe . // hariNIrattam // phalati kalitazreyaH zreNiprasUnaparaMparaH, prazamapayasA sikto muktiM tpshcrnnmH|| yadi punarasau pratyAsatti prakopadavirjujo, najati banate nasmInAvaM tadA viphlodyH||46|| arthaH-( tapazcaraNAmaH ke0 ) tapa cAritrarUpa je vRda te (mukti ke) modane (phalati ke0 ) niSpAdana kare. te kehavo vRda be? to ke (kalita zreyaH zreNiprasUnaparaMparaH ke0) utpanna karI jANe kalyANanIja paMkti hoya nahI tema puSpanI paMkti jeNe. valI te vRkSa kehavo ? to ke (prazamapayasA ke0) upazamarUpajaleM karI ( siktaH ke0) siMcelo . to paNa (punaH ke0) valI (asau ke0) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) evRkSa, ( yadi ke0 ) jo (prakopahavirjujaH ke0) prakopAminI (pratyAsatti ke0 ) samIpatAne ( jajati ke) zrAzraya kare . ( tadA ke0 ) to ( jasmInAvaM ke) jasmanAvane ( lanate ke0) prApta thAya be. te kehavo to prApta thAya ? to ke ( viphalo dayaH ke ) gayo je phalano udaya je thakI arthAt phalodaya rahita bato jasma nAvane prApta thAya . mATeM krodhano tyAga karavo // 46 // ____ttiikaaH-phltiiti|| tapazcAritrarUpa eva pumo vRkSaH muktiM modaM phalati niSpAdayati / kathaMnUtaH ? klitaashreyHshrenniprsuunprNprH| kalitA utpAditA zreyasA puNyAnA kalyANAnAM zreNiH rAjireva prasUnAnAM puSpANAM paraMparA paMktiryena sH| punaH kathaMnU taH? prazamapayasA upazama eva jalaM tena siktaH sekaM prApitaH yadi punaH paraMtu asau tapazcaraNayumaH prako pahavirjujaH krodhavandeH pratyAsattiM samIpaM najati zrAzrayati, tadA jasmInAvaM jasmarUpatAM lajate prA. noti / kathaM nUtaH ? viphlodyH| vigataH phalasya udayo yasmAt phlodyrhitH||46 // jASAkAvyaH- kavitta mAtrA // jaba muni koza Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) boitapa taruvara, upasama jala sIMcata citta kheta // udita jJAna sAkhA guna pallava, maMgala pupa mugati phala deta // tava tahiM kopa dAvAnala upajata, mahA moda dala pavana sameta // so jasamaMta karata bina aMtara, dAhata virakha sahita municeta // 46 // zArdUlavikrIDitavRttaprayam // saMtApaM tanute bhinatti vinayaM sauhArddamutsAdaya, tyudvegaMjanayatyavadyavacanaM sUte vidhatte kalam // kIrtikRMta tiDurmatiM vitarati vyAdaMti puNyodayam, datte yaH kugatiM sa dAtumucito roSaH sadoSaH satAm // 47 // arthaH - ( saH ke0 ) te ( roSa ke0 ) krodha, (satAM ke0 ) satpuruSone ( hAtuM ke0 ) tyAgavAne ( ucitaH ke0 ) yogya be. e kedavo krodha be ? to ke ( yaH ke0 ) je roSa, ( sadoSaH ke0 ) aneka doSoyeM sahita be tathA ( saMtApaM ke0 ) cittodvegane ( tanute ke0 ) vistAre be, valI ( vinayaM ke0 ) vinayaguNane ( jinatti ke0 ) nede be. valI ( sauhA 6 ke0 ) mitrajAvane ( utsAdayati ke0 ) vinAza Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) kare , valI uThegaM ke0) ugane (jana yati ke0) utpanna kare . valI (avadyavacanaM ke) asatyavacanane (sUte ke0) utpanna kare .valI (kaliM ke0) kalahane ( vidhatte ke0 ) dhAraNa kare . valI (kIti ke ) yazane (kRtati ke0) bede . valI (. maitiM ke0 ) puSTabuddhine ( vitarati ke) vistAre . valI (puNyo dayaM ke0) dharmanA udayane (vyAhaMti ke ) vinAza kare , valI (kugatiM ke0) narakatiryaggatine ( datte ke0 ) zrApe . mATeM te krodha sajAneM tyAga karavA yogya // 47 // ___TIkAH-punaHkrodhasya dossmaad||sNtaapmiti||s roSaH krodhaH satAM satpuruSANAM hAtuM tyaktuM ucito yogyosti / kathaMnUtaH roSaH ? sadoSaH aneka doSaiH sahitaH / saH kaH ? yo roSaH saMtApaM cittoregaM tanute vistArayati / punaryoroSo vinayaM vinayaguNaM ninatti vidArayati vinAzayati / punaryaH sauhAI mijanAvaM utsAdayati vinAzayati / punaryaH uThegaM u. cATaM janayati / punaryaHzravadyavacanaM asatyavacanaM sUte utpAdayi / punaryaH kaliM kalahaM vidhatte karoti / punaryoroSaH kIrtiryazaH kRtati binatti / punaryo'rma Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) tiM puSTabukiM vitarati datte / punaryo puNyodayaM dharmasya udayaM vyAhaMti vinAzayati / punaryaH kugatiM narakatiryaggatiM dtte|s roSaH satAM hAtuM ucitH||4|| jASAkAvyaH-vastubaMda // kalaha maMmana kalaha maMmana karana udavega, jasa khaMmana hita harana puHkha vilApa saMtApa sAdhana // puravaina samuccarana dharama puna mAraga virAdhana // vinaya damana uragati gamana, kumati harana guna lopa // e saba labana jAni muni, tajahiM tatabana kopa // 4 // valI paNa krodhanA doSo kahe . yodharma dadati bumaM davazvonmathnAti nItiM latAm // daMtI veMkalAM vidhuMtudazva klinAti kIrti nRNAm // svArtha vAyurivAMbudaM vighaTayatyullAsayatyApadam, tRSNAM gharmazvocitaH kRtakRpAlopaH sa kopaH kthm|| 4 // arthaH-(saH ke0) te (kopaH ke0) krodha, (kathaM ke0) kaye upAyeM karI TAlavAne (citaH ke0) yogya ? arthAt koz upAyathI TAlavA lAyaka nathI. (yaH ke0) je kopa (dhamaM ke0) dharmaneM (da Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) hati ke) jasma kare ne kenI peThe ? toke (pumaM ke0) vRkSane (davazva ke0) dAvAnala je teja jema. arthAt jema dAvAnala vRdane bAle le tema. valI (nIti ke0)nyAyane (unmathnAti ke0)unmUlana kare . kenI peThe ? to ke (daMtI ke0) istI (khatAmiva ke)latAneja jema. aMrthAt hAthI jema latAne ukheDI nAkhe ne tema. valI je krodha (nRNAM ke0) manuSyonI (kI ti ke) kIrtineM (libhAti ke) kveza pamADe be. arthAt kIrttino nAza kare . kenI peThe ? to ke (vidhutudaH ke0) rAddha, (iMphukalAmiva ke0.) caMDakalAneja jema. valI je krodha, (svArtha ke0) khArthane ( vighaTayati ke0) nAza kare , kenI paveM? to ke (vAyuH ke0) vAyu je De, te (aMbudamiva ke) meghaneja jema. valI je krodha, (ApadaM ke) kaSTane (udAsayati ke0) vistAre . kenI peThe ? to ke (dharmaH ke0) garamI, (tRSNAmiva ke0) tR. SAneja jema, arthAt jema tApamAM tRSA vadhe je tema. valI te kopa kehavo . ? to ke (kRtakRpAlopaH ke0) kasyo De kRpAno nAza jeNe evo // 4 // krodhaprakrama saMpUrNa // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (223) TIkAH-yo dharma miti // saH kopaH krodhaH kathaM kenopAyenocitoyogyaH syAt ? api tu na kthmpyucitH| saH kaH ? yaH kopodharma zreyodahati nasmIkaroti / kaH kamiva ? davo dAvAnalo mumamiva / yathA dAvAnaloyumaM vRdaM dahati / punaryonIti nyAyaM unmathnAti unmUlayati / kaH kAmiva ? daMtI hastI latAmiva / yathA istI latAmunmUlayati / nRNAM manuSyANAM kIrti vinAti pIDayati gmyti| kaH kAmiva ? vidhuMtudo rAhuriMukalAM caM lekhAmiva / punaryo roSaH svArthaM vighaTayati spheTayati / kaH kamiva ? vAyuraMbudamiva / yathA vAyurmegha vighaTayati / punryH| zrApadaM kaSTaM udAsayati vistArayati / kaH kAmiva ? dharmaH grISmaH tRSNAmiva / yathAtape stRSAM vayati / kathaMnUtaH kopaH ? kRtaH kRpAyAH lopo vinAzo yena sH||47|| siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH||suurinirvihitaayaaN tu,krodhasya prakramo'jani // 10 // iti dazama krodhaprakramaH // 1 // nASAkAvyaH-uppayachaMda // kopa dharma dhana dahai, agani jima virakha vinAsai // kopa sujasa zrAvara, rAhu jima caMda girAsai // kopa nIti dalamalai, nAga Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 224 ) jima latA vihaM // kopa kAja saba harai, pavana jima jaladhara khaM // saMcarata kopa dukha upajai, baDhai tRSA jima dhUpamahaM // karunA vilopa guna gopa juta, kopa nisiddha mahaMta kaha // 48 // kathA : - krodhatyAga upara gajasukumAranI kathA // saurASTradezeM dvArikA nagarI be, tihAM kRSNavAsudeva rAjya kare be. ekadA devakIjIyeM gavAdeM beThAM thakAM koi strIne potAnA bAlakane ramADatI dIvI, te joineM manamAM ciMtavyuM je muUne putra hoya to huM paNa dularAkhuM ? ema dhArI ciMtAtura thara rahI. tihAM zrIkRSNa ciMtAnuM kAraNa pUbyuM devakIjIyeM balAtkArathI potAnuM liSita kayuM. paDhI mAtAne saMtoSI poSadhazAlAyeM yAvI zrama tapa karI haraNIgameSI devatA ArAdhyo, te prasanna thaine kar3evA lAgyo ke tamArI mAtAne putra thAze, paNa te yauvanAvasthAmAM dIkSA leze pachI devaprajAveM navamAseM devakIjIne putra thayo, gajasukumAra nAma dIdhuM. anukrameM sakalakalA jANyo, yauvanAvasthA pAmyo, somila brAhmaNanI putrI paraNyo, evAmAM zrIneminAtha samosakhyA, temanI pAseMthI upadeza sAMjalI mAtAne sa- * Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) majAvI dIkSA lIdhI. vividha zikSA pAmIne prajune pUjyu ke mahArAja ! zIghra mokSa Apo. praju bodayA ke smazAnamAM kAussagga karIyeM, damAthI upasarga sahana karIyeM, to tarata modaprApti thAya, te sAMgalI prajunI zrAjhA mAgI masANamAM jaz kAussagga kasyo, tevAreM gAmathI zrAvatAM somila brAhmaNe jamAzne dIge. ke tarata krodha upano je eNe mahArI putrIne kuHkhI karI to hu~ paNa ene phuHkhI karUM ? ema vicArI rIzathI mastaka sUdhI mATInI pAla bAMdhI, mAMhe kheranA aMgArA jayA. gajasukumAreM ciMtavyuM ke e mahAro upakArI thayo , enA upasargazrI mahArAM karma ya thaze ? ema nizcala dhyAna dharI kevalajJAna pAmI modeM gayo. prajAte zrIkRSNa jagavAnane pUjyuM ke mahAro laghubaMdhava kyAM le ? te kaho. nagavAne sarva vRttAMta kahyaM tevAreM zrIkRSNe pUjyu ke mAranAra koNa je ? jagavAne kaDaM ke hamaNAM mArge jAtAM tuUne dekhaze ke tarata tenuM hadaya phATI jAze ane maraNa pAmaze ! zrIkRSNa paNa nagavAnane vAMdI pAbA valyA ane mArgamA temaja dIkuM, tevAreM manamA kheda pAmyA. e rIteM gajasuku Happaciww w peerson Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) mAra krodha jItavAthI mode gayo. ane somila brAhmaNa marI urgatiyeM gayo. e mATeM krodhano jaya krvo||iti krodha jayopari gajasukumArakathA // 3 // have ahaMkAranA doSo kahe . // maMdAkrAMtATattam // yasmAdAvinavati vitatiThastarApannadInAma, yasmin ziSTAnirucitaguNagrAmanAmApi nAsti // yazca vyAptaM vadati vadhadhIdhUmyayA krodhadAvama, taM mAnAhiM paridara urArodamaucityatteH ||4e|| arthaH-he javya prANI ! (aucityavRtteH ke0) ucita zrAcaraNa karavAthI, arthAt yogyavinaya karavAthI ( taM ke0 ) te ( mAnAhiM ke0 ) ahaMkArarUpa parvatane (parihara ke0 ) tyAga kara. te mAnAti e. Tale mAnarUpa parvata kahevo meM ? to ke ( yasmAt ke) jethakI (pustarA ke0 ) na tarAya evI (zrApannadInAM ke0) vipattirUpa nadInI ( vitatiH ke0) paMkti, te (Avirjavati ke0) pragaTa thAya be. jema bIjA parvatothakI paNa nadInI zreNi utpanna thAya de tema. valI ( yasmin ke0 ) je mAnarUpa parvatane Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 227 ) viSe ( ziSTAni rucita guNagrAmanAmApi ke0 ) utama puruSone prItidAyaka evA je jJAnAdika guNo athavA zradAryAdika je guNo teno je samUha, tenuM jemAM nAma paNa ( nAsti ke0 ) nathI. ( ca ke0 ) valI ( yaH ke0 ) je mAnAdri, ( krodhadAvaM ke0 ) krodharUpa dAvAnalane ( vahati ke0 ) vahana kare be. te kodhadAvAnala kedavo be ? to ke ( vadhadhIdhUmyayA ke0 ) hiMsAbuddhirUpa dhUmeM karIne ( vyAptaM ho ) vyApta be. valI ( purArohaM ke0 ) upara caDavAne zakya arthAt jeno pAra pAsavAne paNa a zakya thavAya be. athavA bIjo artha karavo. te jema ke ( zraucitya vRtteH ke0 ) ucitAcaraNa karanArane (DurArohaM ke0) te mAnAdri caDavAne azakya be. - t ucitAcaraNa karanArane mAnADino ajAva be||49|| TIkA:- mAnasya ahaMkArasya doSAnAha // yasmAditi / jo javyaprANina ! zraucityavRtteH ucitAcArakaraNAt / tadyogya vinaya vidhAnAt taM mAnAdriM mAnaeva ahaMkAraeva zrastiM ahaMkAraparvvataM parihara / tyaja muMca / taM kaM ? yasmAnmAnAIstarA tarItuM azakyA / zrApannadInAM ka Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2 ) STarUpanadInAM vitatiH zreNirAvinavati prkttiinvti| anyasmAdapya nadIvitatiH praa'vti| tathA yasminmAnAsau ziSTAnirucitaguNagrAmanAmApi nAsti / ziSTAnAM uttamAnAM anirucitAH prItidAyinoye guNA jJAnAdayaH audAryAdayo vA teSAM grAmaH samUhastasya nAmApi nAsti / guNAnAM lavalezopi na / punaryo mAnADiH krodhadAvaM krodhadAvAnalaM vadati dhatte saH / kathaMcUtaM krodhadAvaM ? vadhadhIdhUmya yA vyAtaM hiMsAbudhidhUmasamUhenAlIDhaM / punaH kathaMbhUtaM ko. dhadAvaM ? murArohaM AroDhumazakyaM / athavA aucityavRtteH yogyavRtteH purArohaM // 4 // jASAkAvyaH-kavitta mAtrA // jAteM nikasi vipati saritA saba, jagameM phaili rahI cihuM aur|| jAke Dhiga guna gAma nAma nahiM, mAyA kumati guphA ati ghora // jaha vadha buddhidhUmarekhA sama, udita kopa dAvAnala jor|| so animAna pahAra paTaMtara, tajata tAMhi sarvajJa kisora // 4 // zikhariNIttim // zamAlAnaM jan vimalamatinADIvighaTayan , kirana ardhvAkpAMzU Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( e) karamagaNayannAgamaNim // bramannA svairaM vinayanayavIthIM vidalayan, janaH kaM nAnartha janayati madAMdhodhipazva // 50 // arthaH- ( madAMdhaH ke0 ) ahaMkAreM karI gayAM De jAvarUpa netra jenAM evo ( janaH ke0) prANI ( ke ke) kayA (anartha ke0 ) anarthane ( najanayati ke0 ) nathI utpanna karato ? arthAt sarva anarthane utpanna kare . kenI peThe ? to ke (bIpazva ke0 ) madonmatta hAbIja jema. zuM karato to anarthane utpanna kare le ? to ke ( zamAlAnaM ke) zamatArUpAlAna eTale gajabaMdhana staMja tene (naMjan ke0) jAMjato bato. valI zuM karato to? to ke ( vimalamatinADI ke0) nirmalabuddhi rUpa nADi je baMdhanarA tene ( vighaTayan ke0) toDato bato, valI (urvApAMzUtkaraM ke0 ) purvacanarUpa je dhUDa tenA je samUha tene ( kiran ke0) videpaNa karato bato. vatI (bhAgamaNiM ke) sihAMta rUpa aMkuzane (zragaNayan ke0) na gaNo to bato valI (UrdhyA ke0) pR. thvIne viSe (svairaM ke0) svecAyeM karI (bhraman ke0) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (230) jamato bato, valI ( vinayanayavIthIM ke0) vinayarUpa nyAyazreNi tene ( vidalayan ke0) vinAza karato to anarthane utpanna kare . arthAt jema zrahaMkAra madAMdha puruSa upara kadelI vAta karato to anartha utpanna kare , tema madAMdha hAthI paNa eTalI vastu utpanna karato to anarthane kare ne // 50 // TIkA:-nUyo'pi mAnadoSAnAha // zamAlAnamiti // madena ahaMkAreNa aMdho gatanAvekSaNo janaH kaM kaM anarthaM na janayati notpAdayati ? api tusavaM anartha janayati / ka zva ? hipa zva / mattagaja zva / yathA madAMdho hipo'nartha upavaM janayati / kiM kurvan ? zamAlAnaM najan zamaeva upazama evAlAnaH gajabaMdhanastaMjastaM jaMjan unmUlayan / punaH kiM kurvan ? vimala matinADI nirmalabujhimeva nADI baMdhanarahuM vighaTTayan troTayan / punaH kiM kurvan purvAk pAMzUtkaraM kurvAgeva purvacanameva pAMzudhUlistasyAH utkaraM samUhaM kiran vikSipan / punaH zrAgamaeva sijhAMtaeva zRNiH akuzastaM zragaNayan / avicArayan avamAnayan / UrdhyA pRthvyAM svairaM svebayA bhraman vicaran / punrvinynyviithiiN| vinaya Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (231) eva nayavIthIH nyAyazreNistaM vidalayan vidhvaMsayan anyo'pi madAMdhohastI etAni vastUni kroti||5|| nASAkAvyaH-roDakabaMda // naMjai upasama thaMja, sumati jaMjIra vihaMmai // kuvacana raja saMgrahai, vinaya vana paMkati khaMDai // jagameM phirai subaMda, veda aMkuza nahiM mAna // gaja jyauM nara mada aMdha, sahaja saba anaratha ganai // 50 // valI paNa mAnanA doSo kahe . zArdUlavikrIDitaTattam // aucityAcaraNaM vilupati payovAhaM nanasvAniva,pradhvaMsaM vinayaM nayatyadiriva prANaspRzAM jIvitam // kIrti kairaviNIM mataMgajazva pronmUlayatyaMjasA, mAnonIcazvopakAranikaraM daMti trivarga nRNAm // 5 // arthaH-( mAnaH ke0) ahaMkAra, (nRNAM ke0) manuSyanA ( trivarga ke0) dharma, artha, kAma, e traNa varga je tene ( haMti ke0 ) nAza kare be. kenI parnu ? to ke ( nIcaH ke) nIca puruSa, (upakAranikara. miva ke0) upakArasamUhaneja jema haNe je tema. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) valI te mAna, (aucityAcaraNaM ke0) yogya evA AcaraNane ( vibuMpati ke0) nAza kare . kenI par3heM ? to ke ( nanasvAn ke) vAyu (payovAhamiva ke) meghaneja jema, valI (prANaspRzAM ke0) prANInA ( vinayaM ke0 ) acyuDAnAdika vinayane (pradhvaMsaM ke0) dayapratye ( nayati ke0) pamADe be. kenI par3heM ? to ke (ahiH ke0) sarpa, (jIvitamiva ke0) jIvataraneja jema kaya pamADe , tema. arthAt jema sarpa jIvitane kSaya pamADe 2 tema te mAnI puruSa vinayano nAza kare . valI (aMjasA ke ) vegeM karI (kIrti ke) kIrtine (pronmUlayati ke ) unmUlana kare . kenI paveM ? to ke (mataMgajazva ke0) madonmatta hastI (kairaviNIM ke) kamalinIneja jema. arthAt hastI jema kamalinIne unmUlana kare ne tema kIrttinuM janmUlana mAna kare // 51 // TIkAH-aucityeti // punarAha // mAno'haMkAro nRNAM puMsAM trivarga dharmArtha kAmarUpaM haMti naashyti| kaH kimiva ? nIcaH manuSyaH upakAra nikaramiva / yathA nIcaH upakArasamUhaM haMti tthaa| punarmAnaH aucityAcaraNaM yogyAcAraM vibuMpati spheTayati / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (233) kaH kamiva ? nanakhAn vAyuH payovAda miva / punarmAnaH prANaspRzAM prANinAM vinayaM acyuThAnAdikaM pradhvaMsaM dayaM nayati / kaH kimiva ? ahiH saprpojIvitamiva yathA sarpo jIvitaM kSayaM nayati / punaraMjasA vegena kIrti yshHpronmuulyti|kHkaamiv? mataMgajo hastI kairaviNIM kamalinI yathA pronmUlayati // 5 // nASAkAvyaH- kaDakhA chaMda // mAna savi ucita zrAcAra naMjanakarai, pavana saMcAra jima ghana vihaMmai // mAna thAdarata naya vinaya lopai sakala, jujaga viSa jIra jima marana maMDai // mAnake udita jagamAMhi vinasai sujasa, kupita mAtaMga jima kumuda khaDai // mAnakI rIti viparIta karati jima. adhamakI prIti nara nIti ba~Dai // 51 // valI paNa mAnanA doSo kahe . vsNttilkaattm|| muMSNAti yaHkRtasamastasamI hitArtha, saMjIvanaM vinayajIvitamaMgannAjAm // jAtyAdimAnaviSajaM viSamaM vikArama, taM mAIvAmRtarasena nayasva zAMtim ||52||iti maanprkrmH||11|| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (234) arthaH-( yaH ke0) je ahaMkAra, ( aMganAjAM ke) prANInA ( vinayajIvitaM ke0) vinayaguNarUpa jIvitane (muSNAti ke0) ujedana kare . ekehaq vinayajIvita be? to ke (kRtasamastasamIhitArthasaMjIvanaM ke0 ) karaghu ne samasta vAMDitArtha- saM. jIvana jeNe evaM be. mATeM ( taM ke0) te ( jAtyA dimAna viSajaM ke) jAti, lAna, kula, aizvarya,bala, rUpa, tapa, zruta, teno je ahaMkAra te rUpa je viSa, tethakI utpanna thayelA evA ( viSamaM ke0) ghora evA ( vikAraM ke0) vikArane ( mAIvAmRtarasena ke0) mRtArUpa amRtaraseM karI ( zAMti ke ) upazamapratye ( nayakha ke0)pamADo arthAt mAnane namratArUpa raseM karI zAMtipratye pamADo // 55 // iti ekAdaza maanprkrmH|| 11 // ___TIkA:-nUyazcAda // muSNAtIti // yomAnoM'gajAjAM prANinAM vinaya jIvitaM vinayaguNarUpaM jIvitaM muSNAti uchinatti / kathaMnUtaM vinayajIvitaM ? kRtasamastasamIhitArthasaMjIvanaM / kRtaM samastAnAM samI hitArthAnAM vAMchitArthAnAM saMjIvanaM yena tat / taM jAtyAdimAnaviSajaM jAtilAnakulaizvarya balarUpata Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (235) paH zrutAnAM mAno'haMkAra sa eva viSaM tasmAtsamunavaMutpannaM viSamaM ghoraM vikAraM mAIvA'mRtarasena mRAtAsudhArasena zAMtiM upazamaM nayakha prApaya // ||maantyaage bAhu bali naMdISeNa dRSTAMtaH // 55 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, mAnasya prakramo'jani // 11 // iti maanprkrmH||11|| naassaakaavyH-copaaii||maan viSama vISa tana saMcarai, vinaya vinAsai vaMDita harai // komala guna zramRta saMyoga, vinasai mAna viSama viSa roga // 55 // kathA:-magadhadeze rAjagRhanagarIyeM zreNikarAjA ne teno naMdiSeNa nAmeM putra guNeM karI pavitra be, ti. hAM guNazailacaitye zrImahAvIra samosakhyA, naMdISeNe nagavAnane vAMdyA, dharmadezanA sAMjalIne dIdA levAno jAva thayo. tevAre zAsana devatAyeM kaDaM ke hajI tamAre jogAvalI karma zeSa rahyAM , te jogavyA pabI cAritra lejo. kAraNa ke avasare sarva rUDaM kahevAya ane avasareMja phala dAyaka thAya, ema zAsana devatAyeM samajAvyu. temanuM vacana apramANa karI navitavyatAne vaze teNeM dIkSA lIdhI. te ghaNA varSa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (236) pAlI, ghaNI labdhiyo upanI. ekadA pAraNeM vahoravA mATeM vezyAne ghera zrAvIne dharmalAla dIdho, vezyAyeM arthalAla kahyo. tevAreM naMdISeNe taraNuM tANIne sADI bAra koDa avyano varasAda varasAvyo, yAvat jogAvalI karmathI tihAM rahyAM. vezyA sAthe noga nogavavA lAgyA. tihAM bAra varSa vahI gayA. nitya pratye daza daza mANasane pratibodha pamADI zrIvIranI pAseM dIdA sevA mokale. ekadA jogAvalI karmano kSaya thavAthI upadeza detAM nava jaNane prati bodha pamADI zrIvIra pAseM mokalyA paNa dazamo sonI pratibodha na pAmyo. te. NeM kaDaM ke jema mujhane upadeza Apo bo, tema tameM kema zrAdaratA nathI? evAmAM nojanavelA thavAthI strIye zrAvIne rIzathI jojana karavAne bolAvyA. tevAreM naMdISeNa bolyo ke dazamo hu~. ema kahI zrI. vIrapAseM cAlavA mAMmayu. strIye ghaNI rIte samajA. vyo, paraMtu tene paNa pratibodhI dIkSA lai satiyeM gayo. ema naMdISeNe ahaMkAra kasyo, to cAritrathI paDyo. iti mAnatyAga upara naMdISeNanI kathA // 11 // mATe mAna tyAgaq // 55 // SHRPAN Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (237) have mAyAtyAgano prakrama kahe . mAlinITattam // kuzalajananavaMdhyAM satyasUryAstasaMdhyAm, kugatiyuvatimAlA, mohamAtaMgazAlAma, ||shmkmlhimaaniiN yazorAjadhAnIma, vyasanazatasadAyAM, dUratomuMca mAyAm // 53 // arthaH-he javyajana ! (mAyAM ke0) kapaTane (dUrato ke0) dUrathakI ( muMca ke0 ) mUka. e mAyA kehavI ? to ke (kuzala ke0) demanA ( janana ke) utpanna karavAmAM (vaMdhyAM ke0) vaMdhyA strI samAna, tathA ( satyasUryAstasaMdhyAM ke0 ) satyavacanarUpa je sUrya tenA astane mA. saMdhyAsamAna be, valI (kugatiyuvatimAlAM ke0 ) kugatirUpa je strI tene paheravAnI mAlA samAna be. valI (mohamAtaMgazAlA ke0 ) moharUpa hastIne bAMdhavAnI zAlA samAna , valI (zamakamala himAnI ke0) upazamarUpa je kamalo tenI Upara paDAvAmAM himasamAna ne valI ('ryazorAjadhAnI ke ) apakIrttine rahevAne nivAsanagarI , valI (vyasanazatasahAyAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) ke0) sahasra game kaSTonI sahAyanUta , mATeM mAyAno dUrathIja tyAga karavo // 53 // TIkAH-zratha mAyAtyAgamAha // kuzaleti // jo javyajana ! mAyAM kapaTaM dUratomuMja tyj| kathaMjUtAM mAyAM ? kuzalasya demasya janane utpAdane vaMdhyAM vaMdhyAstrIrUpAM / punaH satyameva sUryastasyA'stamanAya saMdhyA tAM / punaH kiMjUtAM ? kugatireva yuvatistasyAH varamAlA taaN| punaH 'kiMjUtAM ? mohaeva mAtaMgastasya zAlA baMdhanasthAnaM tAM / punaH kiMnUtAM ? zamaeva upazama eva kamalAni teSAM himAnI himasaMhatiH taaN| punaH kiMjUtAM ? puryazasaH apakIrteH rAjadhAnI nivAsanagarI tAM / punaH kiMjUtAM ? vyasanAnAM kaSTAnAM zatAni teSAM sahAyo yasyAH sA tAM / IdRzIM mAyAM dUrato muMca // 53 // nASAkAvyaH-roDakalaMda // kuzala janana kahuM vAMU, satta ravi darana sAMUthiti // kugati juvati ura mAla, moda kuMjara nivAsa biti // zamavArija hi marAsi, pApa saMtApa sahAyinI // ajasa khAni jaga jAni, taja hu~ mAyA phukha dAyinI // 53 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) valI paNa mAyAnA doSo kahe be. nRpeMzvajJAdattam // vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH parasyAye vaMcanamA caraMti, te vacayaMti tridivApavarga, sukhAnma dAmodasakhAH svameva 54 artha : - ( ye ke0 ) je jano ( vividhaiH ke0 ) aneka prakAranA ( upAyaiH ke0 ) upAyoyeM karIne ( mAyAM ke0 ) kapaTane ( vidhAya ke0 ) karIne ( parasya ke0 ) bIjA jananuM ( vaMcanaM ke0 ) vaMcanane eTale anya janone ThagavAnuM ( zrAcaraMti ke0 ) zrAcaraNa kare be. ( te ke0 ) te jano ( mahAmoha sakhAH ke0 ) mahAmoha be sakhAi jeno evA batA arthAt ajJAnayukta batA, (tridivApavargasukhAt ke0 ) devaloka tathA mokSasukhakI, ( svameva ke0 ) poteMja potAnA zrAtmAne ( vaMcayaMti ke0 ) betare be // 24 // TIkA:- punarAha || vidhAyeti // ye janAH vividhairnAnAprakArairupAyairmAyAM kapaTaM vidhAya kRtvA parasyAnyajanasya vacanaM zrAcaraMti kurvvati te janAH / mahAmohasakhAH mahadajJAnayuktAH saMtaH tridivApavargasukhAt devalokamodasukhAt svayamevAtmAnameva vaMcayati vipratArayati // 54 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (240) jASAkAvyaH-vesarilaMda // moha magana mAyA mana saMcai, kari upAna aura nakoM vNcai|| apanI hAni lakhai nahi soza, sugati harai purgatiHkha hoza // 54 // valI vaNa mAyAnA doSo kahe . iMvaMzATattam // mAyAmavizvAsavilAsamaMdiraM, urAzayoyaH kurute dhnaashyaa|| so'narthasArtha na pataMtamIdate, yathA biDAlo laguDaM payaH piban // 55 // arthaH-( yaH ke0) je purAzayaH ke0) puSTacittayukta evo jIva, (dhanAzayA ke0) avyanI zrAzAyeM karI arthAt avyalogne karI (mAyAM ke) kapaTane (kurute ke ) kare be. (saH ke0) te prANI, ( pataMtaM ke0 ) zrAvatA evA (anarthasAtha ke) kaSTanA samUhane ( naIdate ke ) nathI joto. kenI par3heM ? to ke ( biDAlaH ke0) bihADo te (payaH ke0) dUdhane ( piban ke0) pIto bato (laguDaM ke0 ) daMga prahArane ( yathA ke0 ) jema joto nazrI ! te kevI mAyA le ? to ke ( avizvAsa vilAsamaMdiraM ke0) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (241) avizvAsa je apratIti tene ramavAnuM gRha le. mATeM mAyAno tyAga karavo // 55 // ___TIkAH- punarmAyAdoSamAha ||yo purAzayo'STaci tojano dhanAzayA avyasya vAMgyA lonena mAyAM kapaTaM kurute vidadhAti / sa janaH zrAtmano'narthasAtha kaSTAnAM samUhaM pataMtaM zrAgataM nedate naalokte|kthN ? yathA biDAlo mArjAraH payo pugdhaM piban san laguDaM daMgaprahAraM nedate nA lokate kathanUtAM mAyAM ? avizvAsasya zrapratIteH krIDAgRhaM / maMdirazabdasyAjahaddhiMgatvaM // 55 // naassaakaavyH-pchddiibNd||maayaa avisAsa vilAsa geha, jo karai mUDha jana dhanasaneha // sokugati baMdha nahiM lakhai ema, taji naya bilAja paya pivai jema // 55 // ___ valI mAyAnA doSo kahe . // vasaMtatilakATattam // mugdhapratAraNaparAyaNamujIhIte, yatpATavaM kpttlNpttcittrtteH|| jIryatyupaplavamavazyamihApyakRtvA, nApathyanojanamivAmayamAyato tat // 56 // zati mAyAprakramaH // 12 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) arthaH- (kapaTalaMpaTacittavRtteH ke0) mAyAne vithe vAMgAyukta ne cittavRttijenI evA puruSa- (yatpATavaM ke0) je cAturya ( uDihIte ke0 ) prakAza pAya , (tat ke0) te cAturya, (avazyaM ke) nizce karI (Ayatau ke ) AvatA samayane viSe (hApi ke) zrAhiM paNa ( upaplavaM ke0) upavane (akRtvA ke0 ) na karIne ( najIryati ke) pariNAma pAmatuM nathI. arthAt te mAyAkata cAturya, kAM paNa upajava kasyA zivAya pariNAma pAmatuM nathI. kenI paDheM ? to ke ( apathyanojanaM ke0 ) kupathyanuM jojana, (zrAmayaM zva ke0) roganeja jema. arthAt kupathyajojana, zrAgAmikAlane viSe rogane utpanna kasyA zivAya pariNAma pAmatuM nathI tema mAyAkRta cAturya paNa jANavU. have te mAyAkRta cAturya kehabuM le ? to ke ( mugdhapratAraNaparAyaNaM ke0) mUrkhajanane betaravAne tatpara De // 56 // iti mAyA prakramaH // 12 ||e mAyA upara zrImatinAthajInA pUrvanavanI kathA jANavI teprasika mATeM zrAhI lakhI nthii||12|| TIkAH-punarAha // mugdhapratAraNeti // kapaTe mAyAyAM laMpaTA vAMgayuktA cittavRttirmanovyApAro ya Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (243) sya tasya puruSasya yatpATavaM cAturya ugIhI te udA sati / tatpATavaM avazyaM nizcayena zrAyatau zrAgAmini kAle upaplavaM upavaM akRtvA avidhAya na jIyati pariNAmaM na yAti / kiM kutaH ? tasya vipAkolavatyeva / kimiva ? apathyanojanaM Amayamiva / yathA apathyaM nojanaM jemanaM zrAmayaM rogaM akRtvA Ayatau na jIryati / kathaMnUtaM pATavaM ? mugdhAnAM mUrkhAnAM pratAraNe vaMcane parAyaNaM tatparaM // atra mabInAthajIvamahAbaladRSTAMtaH // 56 // iti // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH|| sUrijivihitAyAM tu, mAyAyAH prakramo'janI // 15 ||iti bAdazomAyA prkrmH|| 12 // lASAkAvyaH-zrAjAnakaLaMda // jyauM rogI karI kupatha, baDhAvai roga tana // svAda laMpaTI jayo, kahai mupha janama dhana // tyauM kapaTI kari kapaTa, mUDha ko dhana harai // karai kugatikoM baMdha, haraSa manameM dhrai||56|| have lonatyAgano upadeza kare . zArdUlavikrIDitahattavyam // yajargAmaTavIma TaMti vikaTaM kAmaMti dezAMtaram, gAte gahanaM samujmatanuklezAM kRSi kurvte|| sevaMtekRpaNaM Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 244 ) patiMgajaghaTAsaMghadvaDuHsaMcaram, saprpati pradhanaM dhanAMdhita dhiyastallona visphUrjitam // 57 // arthaH- ( dhanAMdhitadhiyaH ke0 ) dhaneM karI aMdha yelI be buddhi jenI evA puruSo, arthAt lojI jano ( yat ke0 ) je dhanane mATeM ( durgA ke0 ) na javAya evI (aTavIM ke0 ) araNyapratyeM ( zraTaMti ke0 ) aTana kare be. eTale araNyamAM phare be. valI ( vikaTaM ke0 vistIrNa evA ( dezAMtaraM ke0 ) dezAMtara pratyeM (krAti ke0 ) bhramaNa kare be. valI ( gahanaM ke0 ) koithI na avagAhana thAya evA ( samuUM ke0 ( samudrapratyeM ( gAte ke0 ) avagAhana kare be. valI ( nukzAM ke0 ) bahu kaSTeM karI sAdhya thAya evI ( kRSiM ke0 ) khetIne ( kurvate ke0 ) kare be. valI ( kRpaNaM ke0 ) zradAtA evA ( patiM ke0 ) svAmIne ( sevate ke0 ) seve be, valI ( gajaghaTAsaMghaTTaH saMcaraM ke0 ) hastisamUhanA yUtheM karI jemAM na javAya evA pradhanaM ke0 ) yuddhapratyeM ( sarpati ke 0 ) jAya be. ( tat ke0 ) te pUrvokta sarva ( lona vi - sphUrjitaM ke0 ) lonuM viceSTita jANavuM zrarthAt lo Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (245) javazeM karI prANI sarva ceSTA kare be. mATeM lojano tyAga karavo // 5 // ___TIkAH atha lonatyAgopadezamAha // yadurgAme * ti // dhanena vittenAMdhitA aMdhaprAyakRtA dhIbuMchiryeSAM te IdRzAH purussaaH| yat ugA~ viSamAM aTavIM araNyaM aTaMti kAmaMti / punaryat vikaTaM vistIrNa dezAMtaraM kAmaMti bhramaMti / punaryat gahanaM puravagAhaMgAhaMte uddhaMghayaMti / punaryat atanuklezAM bahukaSTasAdhyAM kRSi karSaNaM detrAdi kurvate viddhte| punaryat.kRpaNaM adAtAraM patiM svAminaM sevaMte / punaryat gajaghaTAnAM hastisamUhAnAM saMghena HsaMcaraM gaMtumazakyaM pradhanaM yuGa prati sappaiti gati / tat sarva lonasya visphUrjitaM / lojasya ceSTitaM jAnIhi / lonavazAdetAni vastUni kukti zrataHkAraNAsojaH saMtyAjyaeva // 57 // jASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // sahai ghora saMkaTa samuukI taraMganimeM, kaMpai cita jItaM paMtha gAhai vIja vanamaiM // hAnai kRSikarma jAmeM zarmako na leza kaDaM, saMkaleza rUpa vhaike kUki merai ranameM // tajai nija dhAmako virAma paradeza dhAvai, sevai pranu kRpana Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 246 ) malIna rahe manameM // mole dhana kAraja nAraja ma nuja mUDha, aisI karatUti karai lojakI lagana meM // 57 // valI paNa lojanA doSo kahe be. mUlaM modaviSaDumasya sukRtAMjorA zikuMno - pravaH, krodhAgneraraNiH pratApataraNipracAdane toyadaH // krIDAsa kalervivekazazinaH svajaNurApannadI, siMdhuH kIrttilatAkalApa kalanolonaH parAnUyatAm // 58 // artha :- he javthaloko ! ( lojaH ke0 ) loja je bete ( parAnUyatAM ke0 ) parAjava karIyeM, eTale lojano tyAga karIyeM. te loja kehavo be ? to ke ( moha viSaDumasya ke0 ) ajJAnarUpa je viSataru tenuM ( mUlaM ke0 mUla be. valI ( sukRtAMjorA zikuMnodravaH ke0 ) puNyarUpa samudranA zoSaNane viSe gastiRSi samAna be, valI ( krodhAgneH ke0 ) krodharUpa jena tenuM (araNiH ke0) kASTha be, eTale krodhAminuM utpattisthAnaka be. valI ( pratApatara pipracchAdane ho ) pratAparUpa sUrya ne DhAMkavAmAM ( toyadaH ke0 ) meghasamAna be, valI ( kale: ke0 ) kalahanuM ( krIDA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ( 247 ) sadma ke0 ) lIlAgRha be, valI ( vivekazazinaH ke0 ) puNyApuNyarUpa caMdramA je tene ( kharcANuH ke0 ) rAhusamAna be, valI ( zrApannadI siMdhuH ke0 ) Apatti - rUpa nadIyo je betene dhAraNa karavAmAM samudra be. arthAt pattinuM sthAnaka be valI (kIrttilatAkalApakalana : ke0 ) kI rttirUpa je vallI teno je samUda tenA nAzane viSe hastInA baccA samAna be ? evo pUrvokta durguNa yukta je loja teno tyAga karavo // 58 // TIkA:- punarAha || mUlamiti // jo javyA, parAnUyatAM nirAkriyatAM tyajyatAM / mohaeva zrajJAnameva viSaDumo viSataruH tasya mUlaM jaTArUpaM / mUlazabdasyAUhaliMgatvaM / punaH kathaMbhUto lojaH ? sukRtameva puNyame vAMjorAziH samudrastasya zoSaNe kuMnovo'gastiriva / punaH krodhAgneH araNiH krodhaeva nistasya araNiH kASThaM utpattisthAnaM / punaH pratApaeva taraNi sUryastasyAcchAdane toyado megho'bhraM / punaH kaleH kalahasya kIDAsana lIlAgRhaM / puna rvivekaeva puNyApuNya vicAraeva zazI caMdrastasya svarNANu: rAduH / punaH zrApannadI siMdhuH zrApadaH kaSTAnyeva nadyastAsAM siMdhuH samudrastAsAM sthAnarUpatvAt / punaH * Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) kiMjUtolonaH? kIrtireva latA vahI tasyAH kalApaH samUhastasya vinAze kalajo hstishaavH| IdRzololojIryatAM // 5 // nASAkAvyaH-vRtta uparapramANe // pUrana pratApa ravi rokaveko dhArAdhara, sukRta samupha zoSavekoM kuMjanaMda hai // kopa dava pAvaka jananako arani dArU, moha viSa nUruhako mahA dRDhakaMda hai // parama viveka nisimani grasi vekoM rAhu, kIrati latA kalApa dalana gayaMda hai| kalahako keli nauna zrApadA nadIko siMdhu, aiso loja yAhiko vipAka mukha daMda hai // 50 // pharIne paNa lojanA doSo kahe . vasaMtatilakATattam // niHzeSadharmavanadAdavijUMnamANe, phuHkhaughanasmani visrpdkiitidhuume|baaddhNdhneNdhnsmaagmdiipymaane, lonAnale zalanatAM banate guNoghaH // 5 // arthaH-( lojAnale ke0 ) lonarUpa agnine viSe (guNaughaH ke0) jJAnAdika guNono samUha, ( zalajatAM ke) pataMgapaNAne ( laz2ate ke0 ) prApta thAya . arthAt agnimAM jema pataMga paDIne bale , tema Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24e) guNasamUha, te lojarUpa agnimAM paDIne bale be. have te lojAnala kahevo ke ? to ke (niHzeSa dharmavanadAha vija'namANe ke0 ) samasta dharmarUpa je vana tene bAlave karI vistAra pAmelo evo valI (uHkhaughajasma ni ke0 ) puHkhanA samUharUpa je jasma jemAM evo, valI ( visarpadakIrtidhUme ke0 ) prasaratI je apakIrti te rUpa je dhUma jemAM evo, valI ( bADhaM ke0 ) atizayeM karI ( dhaneMdhanasamAgamadIpyamAne ke0) dhanarUpa je kASTha tenA samAgameM dIpyamAna arthAt atyaMta dhanarUpa iMdhane karI jAjvalyamAna evo temAM sarve guNo pataMganI peThe balIjAya je // 5 // ttiikaaH-punraatth|| niHzeSeti // lojaevAnalo'gnistasmin lonAnale guNaughojhAnAdiguNAnAM 1. ghaH samUhaH zalajatAM pataMgatvaM lajate / pataMgavajjvalati / kathaMnUte lonAnale ? niHzeSaM samastaM yakarmaeva vanaM tasya dAhena vijUMjamANaH vistAraM praapnuvn| tasmin punaH kathaMjUte ? kuHkhAnAM ughaH samUha eva jasma radA yatra sa tasmin / punaH kathaMjUte ? visapat prasarat apakIrtireva dhUmo yasmAt saH tasmin / punaH kathaMjUte ? bADhaM atizayena dhanAnyeva - Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) vyANyeva iMdhanAni edhAMsi teSAM samAgamena zrAgamanena dIpyamAno'tyaMtaM prajvalat kiM prApnuvat tasmin / sarve guNAH pataMgavat navaMti // 5 // nASAkAvyaH-upyachaMda // parama dharama vana dahai, kurita aMbara gati dhAre // kujasa dhUma ubhirai, nUri jaya jasma vidaarai||phuHkh phUliMga phUMkaraitarala tistrAUla k.||dhnshdhn zrAgama, saMyoga dina dina ati va // laha lahai lona pAvaka prabala, pavana moha uhata vhai| dajahiM udAratA zrAdi bahu,guna pataMgako dAva hai|ee saMtoSe karI lona nivAraNa karavA yogya , mATeM saMtoSanA guNo kahe je. shaarduulvikriddithttm|| jAtaHkalpataruHpuraH suragavI teSAM praviSTA gRham , citAratnamupasthitaM karatale prApto nidhiH saMnidhim // vizvaM vazyamavazyameva sulanAH svargApavargazriyo, ye saMtoSamazeSadoSadahanadhvaMsAMbudaM bitrate // 60 // lonprkrmH||13|| arthaH- ( ye ke) je manuSyo ( saMtoSaM ke ) tRSNAno je nirodha karavo tene ( bibhrate ke ) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (251) dhAraNa kare , (teSAM ke0) te puruSonA (puraH ke0) agrane viSe ( kalpataruH ke) kalpavRkSa, ( jAtaH ke) utpanna thayo be. valI te puruSonA ( gRhaM ke0) gRhapratye ( suragavI ke0) kAmadhenu, (praviSThA ke0) praveza thayelI be. arthAt zrAvelI be. valI tenA ( karatale ke0 ) hastatalane viSe (ciMtAratnaM ke0) ciMtAmaNi ratna ( upasthitaM ke0)prApta thayu je. valI te puruSone (nidhiH ke0) avyanamAra, ( sannidhiM ke) samIpatAne (prAptaH ke0 ) prApta thAya je. valI te manuSyane ( vizvaM ke0) jagat, (avazyaM ke) zravazya ( vazyameva ke0) vazaja thAya . ane valI te puruSone, ( svargApavargazriyaH ke0) devalokanI ane modanI saMpatti te ( sulanAH ke0) ruDe prakAreM prApta thAya . have te saMtoSa kahevo ? to ke (azeSadoSadahana ke0) samagra doSarUpa je agni tenA (dhvaMsa ke0 ) nAza karavAne mATeM (aMbudaM ke ) megha samAna be. arthAt megha jema zragni bujAvavAmAM pracura le tema doSonA nAza karavAmAM saMtoSa te mATeM saMtoSaja karttavya je // 60 // zrAhI sAgarazreSThInI kathA jANavI // 13 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) TIkA:- saMtoSeNa lojo nivAryaH syAdataH saMtoSa guNAnAha // jAta iti // yejanAH saMtoSaM tRSNA nirodhaM vibhrate dhArayati / teSAM puro'gre kalpataruH kalpavRko jAtaH pratyakSo'nUM / puna steSAM gRhaM suragavI kAmadhenuH praviSTA zrAgatA / puna steSAM karatale ciMtAmaNiratnaM upasthitaM zrAgataM / punasteSAM nidhiH pravyasya nidhiH sannidhiM samIpaM prAptaH / punaH vizvaM jagat avazyaM nizcitaM teSAM vazyaM jAtaM / punasteSAM svargApavarga zriyaH devalokamodasaMpadaH sulajAH suprApyAH syuH / kathaMbhUtaM saMtoSaM ? zeSa doSadahanadhvaMsAMbudamazeSAzca te doSAzca yazeSadoSAH taeva dahanaH azeSadoSadahanastasya dhvaMsAya aMbudaM / zrataH saMtoeva karttavyaH / atra sunUmacakravartti sAgarazreSThI ka thA // 60 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM darSakIrttiniH // sUrinirvihitAyAM tu, lojasya prakramo'jani // iti trayodazolojaprastAvaH // 13 // jASAkAvyaH - kavitta mAtrAtmaka // vilasai kAmadhenu tAke ghara, pUre kalapavRkSa sukhapoSa // zrakhaya ja~kAra jarai ciMtAmani, tinakoM sugama suraga ru mokha // te nara vazya karai tribhuvanakoM, tinasoM vi Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (253) mukha ra dukha doSa // vasai nidhAna sadA tinake diga, jinake hRdaya vasata saMtoSa // 60 // kathAH - lona upara sAgarazreSThInI kathA kahe . jaMbudvIpane viSe jaratadetramAM padmapuranAmA nagara be, tyAM atidhanADhya sAgaranAmA zreSTha vase be. te evo kRpaNa a ke eve hAthe kAgaDAne paNa umADe nahiM te ema jANe jo viSTAthe kAgaDAne umADIza to mahArA hAthamAM lAgelA annanuM evaM kAgaDAune malaze / evo te kadarI be. tene suzIlA guNavatI nAmA strI be. tenA eka somadatta, bIjo jayadatta, trIjo dhanadatta, cotho zramaradatta evA cAra putro be. te yauvanAsthAne pAmyA, tAreM tenA pitAyeM paraNAvyA. te cAre putro potapotAnI strIyo sAthai viSayasukha jogavatA batA kAla gamAvatA hatA. anukrameM zevanI strI guNavatI maraNa pAmI tethI sAgara zreSThI duHkha pAmavA lAgyo, tevAreM tenA sagAM vAlAyeM dilAsa yApI zokamukta kasyo. * eka divaseM te sAgarazreSThInA cAre putro bApanA Adeza vAhANamAM besI vepAra mATeM dezAMtareM gayA. pAlathI sAgarazreSThIneM bokarAnI vahUrono Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254 ) vizvAsa na AvavAthI poteM ghara Agala khATalo DhAlI hAthamAM lAkaDI lai bese. eka divaseM te sAgarazreSThIne rAjAyeM ratnonI parIkSA karavA mATeM bolAvyo. tevAmAM pharato pharato koika yogI tene ghera zrAvyo. tene bokarAnI vahUyeM miSTAnnapAneM karI tRpta kasyo. tevAreM jogIyeM saMtuSTa thaI te strIyone eka maMtra yApyo ne kahyuM ke tameM koi paNa lAkaDA upara besIne yA mAhAro zrApelo maMtra jaNI te lAkaDA upara aDadanA dANA bAMTI ne pI tamAreM jyAM januM hoya, te sthalanuM nAma laine kahezo je zramane tuM yA sthAnakeM pohoMcADa ! to e lAkaDaM jyAM javA ichazo, tyAM par3hoMcADaze. ema sarva maMtrano prabhAva kahine te yogI gayo. paDhI cAre strIyoyeM malI eka mohoTuM lAkaDaM gharane viSe rAkhyaM. paNa te vAtanI sAgarazreSThIne kAMi paNI khabara nathI. dave sAgarazreSThInI paga caMpI vagere cAkarI karavA mATeM eka hajAma niraMtara zrAve. eka divasa te hajAmeM gharamAM paDeluM te mohoDaM lAkaDuM najareM joyuM. tevAreM vicAravA lAgyo ke yA lAkaDuM bIje sthalai javAne koi samartha na thA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (255) ya evaM mahoTuM . te zrAhIM ghara zrAgala paDyu ne, mATe AmAM kAMza camatkAra to nahiM hoya ? ema vimAsaNamA te hajAmane zegnI cAkarI karatA te divaseM ghaNo vakhata thara gayo. ghaNI rAtri gayA pabI zegne nimA zrAvavA lAgI tyAreM nApitane rajA ApI ke tuM jA. to paNa te nApita tyAM bAno mAno zeThanA DholIyAnI nIceM suz gayo. zeThe nApita gayo jANIne gharanAM kamADo baMdha kasyAM ane pote suto. te jyAreM ghora ninAmAM Avyo, te vakhata cAre striyo te lAkaDA upara besIne maMtranA jorthN| rattApamA jaz potAnA manoratha pUNe kr| pAulI rAteM pAnI ghera zrAvIyo. tene jozne hajAma vicAravA lAgyo ke, are! yA strIyo kihAM gazyo haze ! zrA strIyo, ketuM sAhasa De ! ! ema ciMtavato potAne ghera gayo. bIje divaseM paNa pUrvoktarIteM te nApiteM kamu. ane zeThane suvA vakhata thara, tyAre te lAkaDAnA polANamAM peTho // kayu De ke // narANAM nApito dhartaH, pakSiNAM dhrtvaaysH|| varNAnAM vaNikodhUrtoM, nArINAM gaNikA matA // 1 // sA garazreSThIyeM hajAma gayo jANI bAraNA baMdha kasyAM. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 ) pUrvoktarIteM strIyo paNa lAkaDA para besIne ratnadvIpeM ga. tyAM lAkaDAthI utarIne potAnA manoratha pUrNa karayA. te sarva nApiteM joyuM ne poteM lAkaDAnI polamAMthI nIkalIne ratnadvIpamAMthI ghaNAMka amUlya ratno lai pATho lAkaDAmAM pevo. chAne strIyonI sAtheM pATo ghera Avyo. strIyo lAkaDA uparathI utarI gharamA gaiyo. pAlathI nApita paNa lAkaDAmAMthI bAhera nikalI potAne ghera gayo. paNa bIje divaseM dhanavAn thavAthI sAgarazreSThInuM zrAnucarya karavA thAvyo nahiM. eka divasa te zeTha pAseM nApiteM zrAvI - ne namaskAra karI potAnuM darpaNa zegne batAvyuM. te vakhateM zeTheM ghaNe divaseM yAvelA nApitane joine dant pyo. tyA khoTA sAcA jabApa zrApIne potAnI pAseM ratnadvIpamAMthI ANeluM je ratna hatuM, te batAvyaM. te joIne zeteM kahyuM ke are duSTa ! yA ratna devatAnuM, ghaNAja maulyavAlu, sakala nUmaMgalA dhipatine paNa na male tenuM, tune kyAMthI mavyuM ! te mane kahe ! ! ! tevAreM teNeM kayuM ke tamArAja gharamAMthI mane e ratna maleluM be. zeteM kahyuM ke de mUrkha ! tuM khoDaM bola nahiM. mArA gharamA A ratna hoya . Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ( 257 ) kyAMthI ? te sAMjalIne hajAmeM yathAsthita jevI vAta banI hatI tevI savistara kahI saMjalAvI. tyAreM zeTheM kayuM ke mane paNa tema karavuM be. to te nApitanI pramANeM zeTheM paNa ratna dvIpamAM gamana kakhuM ne lAkaDAmAMthI nIsarIne poteM lojI to beja mATeM ghaNAMja ratno lai gAMsaDI bAMdhIne pATho lAkaDAmA peTho. pAlathI striyo paNa yAvI beThI lAkaDuM uDyaM, paraMtu ghaNAM ratnono tathA zevano jAra hovAthI lAkaDaM halave halave cAlavA mADyaM tene joine striyo vicArakhA lAgI ke ghare ! khAja kASTha barAbara cAlatuM nayI ne namatuM jAya be mATeM jo ghera javA vakhata lAgaze to Apane sAsaro khIjaze ? mATeM dave zo upAya karavo ? ema paraspara kahevA lAgiyo . tyA lAkaDAnA kotaramA rahelo zreSThI kadevA lAgyo ke tameM lagAra paNa jaya rAkhazo nahiM. jeno tamane jaya be. te to huM sAgarazreSTI tamArI sArtheja banuM ! yA vAta sAMjalI sarva striyo Azcarya pAmI vicArakA lAgI je are ! zrAkyAMcI ApaNI sAthai zravyo ! mATeM dave jo te pADho ghera thAvaze to Apane phajeta karaze. tethI tene yA sa 17 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (257) mukhamAMja nAkhI dyo. ema vicArI kASThane halavIne te zegne ratna sudhAM samuDamAM nAkhI dIdho. tyAM zeTha DUbI maraNa pAmyo, mATeM ati loja karavAthI sAgarazreSThI jevA havAla thAya , tethI lona karavo nahiM // elojane viSesAgarazreSThInI kathA khii||6|| have saujanyatA rAkhavA viSe upadeza kare . // zikhariNITattam // varaM kSiptaH pANiH kupitaphaNinovakrakuhare, varaM UMpApAtojvabadanalakuMme vircitH|| varaM prAsaprAMtaH sapadi jaTharAMtarvinihito, najanyaM daurjanyaM tadapi vipadAM sadma viuSA // 61 // arthaH- ( kupita ke0 ) kopAyamAna zrayelA evA ( phaNinaH ke ) sarpanA ( vaRkuhare ke0) mukhavivarane viSe (pANiH ke0) hAtha ( diptaH ke0) nAkhyo hoya te ( varaM ke0) zreSTha, valI ( jvaladanalakuMke ke0) prajvalita evA agni kuMmane viSe (UMpApAtaH ke0) kaMpApAta (viracitaH ke0) kasyo hoya te ( varaM ke) zreSTha, valI (prAsaprAMtaH ke0) kUtaNAno agrajAgate ( sapadi ke0) tatkAla, (ja Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25e) rAMtaH ke0 ) udaranA madhyasAgane viSa (vinihitaH ke0 ) nAkhyo hoya te ( varaM ke0 ) zreSTha. ( tadapi ke ) to paNa ( vipuSA ke0) paMmitajane (daurjanyaM ke0 ) paizunya, ( najanyaM ke0) na kara, te kehaeM daurjanya be ? to ke ( vipadAM ke0) ApattinuM sana ke0) gRha arthAta vipattinuM sthAnaka // 6 // TIkAH-atha saujanya vidhAnopadezamAha // varamiti // kupitasya phaNinaH krujasya sarpasya vakrakuhare mukha vivare pANirhastaH diptoni diptaH san varaM zreyAn / punIladanalakuMme prajvalat agnikuMDe UMpApAtoviracitaH kRto varaM zreSThaH / punaH prAsasya kuMtasya prAMto ayaM jaTharAMtaH jadaramadhye sapadi kSiptovaraM zreSThaH / tadapi viSA paMmitena daurjanyaM paizunyaM najanyaM na karttavyameva / kiMjUtaM daurjanyaM ? vipadAM zrApadAMkaSTAnAM sadma gRhaM svAnamityarthaH / ataHkAraNAt saujanyameva vidheyaM // 61 // - jASAkAvyaH-caupAzcaMda // varu ahivadana haba nija mArahi, agani kuMmamahi tana prjorhiiN| dArahiM udara karahiM viSa jalana, paiMpuSTatA nagardai vicalana // 61 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) valI paNa saujanyane mATeM upadeza kare be. vasaMtatilakAttam // saujanyameva vidadhAti yazazcayaM ca, svazreyasaM ca vinavaM ca navadayaM ca // daurjanyamAvadasi yat kumate tadartham, dhAnye'nalaM dizasi tajalasekasAdhye // 6 // arthaH-( yat ke0) je ( saujanyameva ke ) su. janapaNuM teja ( puMsAM ke0 ) puruSonA (yazazcayaM ke0) kIrtisamUhane ( vidadhAti ke0) dhAraNa kare . (ca ke0 ) valI ( svazreyasaM ke0) svakalyANane kare . (ca ke0 ) valI ( vinavaM ke0 ) avyavaijavane kare De. (ca ke0 ) valI (javadayaM ke0 ) saMsArano kaya je moda tene kare , temADe (kumate ke0) he kumatijana ! ( tadarthaM ke0 ) yazazcayAdi kane mATeM ( daurjanyaM ke) pizunatAne (zrAvaha si ke0) tuM vahana kare , to (dhAnye ke0) dhAnyanA kSetrane viSe ( analaM ke0 ) agnine ( dizati ke0) zrApe be. ( tat ke0 ) te dhAnya kevu De ? to ke ( jalasekasAdhye ke0)jalasiMcane karIsAdhya , tevA dhAnyayu Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 261 ) kta kSetrane viSe davAgni devAnI tuM icchA kare be // 62 // TIkA:- punarAha | saujanyameva sujanataiva puMsAM yazazcayaM kIrtti samUhaM vidadhAti karoti / punaH svazreyasaM svakalyANaM vidadhAti / punarvijavaM dravyaM vidadhAti / punarjavayaM saMsArakSayaM mokSaM vidadhAti / tato de kumate ! he kubuddhe ! yat tadarthaM yazazcayAdyarthaM daurjanyaM pizunatAM vadasi dharasi / tat dhAnye dhAnya detre'nalaM agniM dizasi dadAsi / kathaMbhUte dhAnye ? jalasekasAdhye jalasya sekena siMcanena sAdhye niHpAdanIye / tatra davaM dadAsi // 62 // jASAkAvyaH - savaiyA teisA jyauM kRSikAra jayo cita cAtula, so kRSikI karanI ima ThAnai // bIja aa na karai jala siMcana, pAvakasoM phalakoM thala jAnai // tyauM kumatI nija svAratha ke hita, durjana nAva hiyemaha khAnai // saMpatti kArana baMdha vidArana, sajanatA sukha mUla na jAnai // 62 // dAridryAM paNa sujanatAja zreSTha be, te kahe be. pRthviivRttm|| varaM vijavavaMdhyatA sujana ( svajana ) jAvanAjAM nRNA, masAdhucaritArjitA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (262) na punarUrjitAH sNpdH||kRshtvmpi zonate sahajamAyatI suMdaram, vipAkavirasA na tu zvayathusaMnavA sthUlatA // 63 // arthaH-( sujananAvanAjAM ke0) saujanyasahita evA ( nRNAM ke0 ) manuSyone ( vinava ke0) vaijavanI ( vaMdhyatA ke nirmavyatA teja ( varaM ke ) zreSTha ( punaH ke0 ) paraMtu ( zrasAdhucaritArjitAH ke0) purjanapaNAyeM karI saMpAdana karelI evI ( saMpadaH ke0) saMpattiyo te (varaM ke0) zreSTha, (na ke ) nathI. te kevI saMpattiyo be ? to ke (UrjitAH ke ) ati baliSTha le. tyA dRSTAMta kahe be. ke (sahaja ke0) khAnAvika, (kRzatvamapi ke0) daurbasyatva paNa ( zonate ke0 ) zone be, (tuke0 ) paraMtu ( zvayathusaMjavA ke0) zariramAM sojo utpanna thavAthI thayelI je (sthUlatA ke0) puSTatA te ( na ke0) nathI zojatI. e kevu kRzatva je ? to ke (Ayatau ke0 ) uttarakAlane viSe ( suMdaraM ke0) zojAyamAna le. ane te sthUlatA kehavI ? to ke ( vipAkavirasA ke0 ) pariNAmamA dAruNa je. mATeM Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (263) saujanyarahita evA dhanavAnane paNa dhikkAra le // 3 // TikAH-dArijye pi sujanataiva shresstthetyaah|| vrmiti||sujnnaavjaajaaN saujanyasahitAnAM yatra khajananAvajAjAmapi pAge'sti nRNAM puMsAM vinavasya vaMdhyatA niHphalatA nirDavyatA dAridyameva varaM zreSThaM / paraMtu asAdhucarite nArjitAH daurjanyena upArjitAH saMpadaH zriyo'pi varaM na shresstthaaH| na shlaaghyaaH| kathaMnUtAH saMpadaH ? UrjitAH baliSTAH prcuraaH| tatra dRSTAMtamAha / sahajaM svAnAvikaM kRzatvaM daurbalyamapi zojate / tu punaH zvayathusaMnavA zophA mAtA sthUlatA pInatA'pi na varaM na zreSThA / kayaMttaM kRzatvaM? zrAyatau uttarakAle AgAmikAle suMdaraM zojanaM / kathaMnUtA sthUlatA ? vipAke pariNAme aMtye virasA dAruNA // 63 // nASAkAvyaH-AnAnakacaMda // vara dAritA hona karata sajanakalA, purAcArasoM milai rAja so nahiM jalA // jyauM zarIra kRza sahaja suzonA detu hai, sUjai thUlatA baDhe maranako hetu hai // 63 // have sujanatA yuktajanonA guNo kahe . zArdUlavikrIDitaTattavyam // na brute paradU Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) SaNaM paraguNaM vaktyalpamapyanvahama, saMtoSa vahate paIiSu parAbAdhAsu dhatte shucm||svshlaaghaaN na karoti nojchati nayaM naucityamukhaMghaya, tyuktopyapriyamadamAM na racayatyetacaritraM staam||6||iti sujnprkrmH||24|| arthaH-( satAM ke0) sajAnapuruSonuM ( etaccaritraM ke0) yA caritra eTale ceSTita . yA caritra te kayu caritra ? to ke sajanajana je , te (paradUSaNaM ke0) pArakA doSane (na brute ke0) bolatA nathI. ane (alpamapi ke0) thoDA evA paNa ( paraguNaM ke) pArakAguNane (anvahaM ke) niraMtara (vakti ke) kahe . valI (parahiSu ke0) parasaMpattine viSe ( saMtoSaM ke0) ananilASa eTale amatsarane ( vahate ke0) dhAraNa kare . valI ( parAbAdhAsu ke0 ) parapIDAne viSe ( zucaM ke0 ) zokane ( dhatte ke0) dhAraNa kare . tathA ( vazlAghAM ke0) zrAtmaprazaMsAne ( na karoti ke0 ) na kare ne. valI (nayaM ke0 ) vinayane ( noti ke0) tyAga karatA nathI. valI (aucityaM ke0 ) yogyatAne ( nokhaMgha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 265 ) yati ke0 ) ullaMghana karatA nathI. tathA ( zrapriyaM ho) atipratyeM (uktopi ke0 ) kahyA hoya to paNa (kSamAM ke 0 ) krodhane ( na racayati ke0 ) racanA karatA nathI. mATeM saujanyayuktajananA evA guNo be // 64 // e caumo sujanaprakrama saMpUrNa thayo // 14 // TIkA:- saujanyajAjAM guNAnAha // na brUtaiti // satAM sAdhUnAM sajanAnAM etaccaritraM ceSTitaM zra - sti // etaditi kiM ? sajanaH paradUSaNaM paradoSaM na brUte / punaralpamapi tumapi paraguNaM zranyaguNaM - nvahaM niraMtaraM vakti katha yati / punaH pareSAM ruddhiSu saMpatsu saMtoSaM na jilASaM zramatsaraM vahate dhatte / punaH parabAdhAsu parapIDAsu zucaM zokaM dhatte / punaH svazlAghAM zrAtmaprazaMsAM na karoti / punarnayaM nyAyaMnojjati na tyajati / punaraucityaM yogyatAM nollaMghayati / nAtikrAmati / punarapriyaM virUpaM hitaM ukto'pi jASitopi mAM krodhaM na racayati / satAM etaccaritraM varttate // 64 // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSakI rtti jiH // sUri nirvihitAyAM tu, saujanyaprakramo'jani // 14 // jASAkAvyaH-uppayachaMda // nahiM jaMpa para doSa, ya Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) spa para guna bahu mAnahiM // hRdaya dharahiM saMtoSa, dIna lakhi karunA chAnahi // ucita rIti zrAdarahiM, vimala naya nIti na baMmahiM // nija jasalahana paraharahiM, rAma raci viSaya vihaMmahiM // maMmahiM na kopa purvacana suni, sahaja madhura dhuni uccrhiN|| kahi kavara pAla jaga jAla vasa, e caritra sajAna karahiM // 6 // kathA;-sujanatA upara kathA kahe je. ujAyaNI nagarIya vikramAditya rAjAne ghare zIlAlaMkArarUpa kamalAvatI nAmeM nAryA . ekadA rAjA sanAmAMhe harSotkarSe birAjamAna tha sajAnA lokoneM kahevA lAgyo ke saMsAramAhe evaM ko jJAna pravarttamAna De, ke je mahArA rAjyane viSe naja hoya ? te sAMjalI eka kalAvaMta dezAMtarI puruSa bolyo ke he rAjA ! tamArA rAjyamAM lakSmIvAn vidyAvAn, guNavAn, evA aneka puruSo , ane tameM pote paNa lakSmI ane vidyAyeM karI sahita bo. tamArI strI sarasvatI sadRza , dAtAra ziromaNi , paraMtu eka parakAyA pravezakAriNI vidyA tamArI pAseM nathI. te sAMjalI rAjA sasaMbhrama thara bolyo ke te vidyA kyA ? te bolyo ke he svAmI ! giranAra parvatanI upara eka Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (267) siddhezvara ne tenI pAseM e vidyA . te sAMjalI vikramAditya potAnA pradhAnane rAjya nalAvI ekAkI te parvata naNI cAlyo. anukrameM ghaNAM kaSTa sahana karI te parvata upara gayo, tihAM sikezvara yogIne dekhI manamAM harSa pAmI yogIne namaskAra karI sevA nakti karavA lAgyo. yogI paNa rAjAnI zuddha manathI sevA nakti dekhI tuSTamAna thayo // yataH // viNa sAsaNe mUlaM, viNa saMjamo tavo // viNayAI vippamukkassa, karDa dhammo ka tvo||1|| have te avasareM tihAM siddhezvaranI pAseM bIjo paNa parakAyA pravezakAriNI vidyAno arthI eka brAhmaNa pravarttamAna be, tene paNa ghaNA divasa sevA nakti karatAM thayA De. te paNa ghaNo vinaya kare , paNa tene kupAtra jANI yogI vidyA bApato nthii|| ytH|| vidyayA saha marttavyaM, na tu deyA kuziSyake // vidyayA lAlitomUrkhaH, pazcAtsaMpadyate ripuH // 1 // mATeM te siddhezvara vikramAdityane tatkAla tuSTamAna thayo, paNa ghaNI sevA karanAra evA viprane tuSTamAna na thayo. vikramAdityane kahevA lAgyo ke he vatsa ! tuM guNajJa , rAjA jevo dekhAya be, dUradezAMtarathI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (267) zrAvyo dekhAya , hu~ tahArI karelI jaktithI saMtoSa pAmyo DhuM ! mATeM parakAyA pravezakAriNI vidyA le. te vacano sAMjalI rAjA be hAtha joDI bolyo ke he svAmI! e viprane paNa ApanI sevA karatAM gha. NA divasa thayA, mATeM jema mahArI upara tuSTamAna thayA, tema enI upara paNa tuSTamAna thakSa vidyA zrApo. tevAreM siddhezvara bolyo ke he paraphuHkhagaMjaka satpuruSa ! sarpane dUdha pIvarAvavAthI zo phAyado thAya ? to paNa rAjAyeM ghaNI prArthanA karI praNipatya karIne brAhmaNane paNa vidyA zrapAvI. paDI rAjA tathA brAhmaNa behune vidyA sAdhavAno vidhi kahyo, te pramANe vidyA sAdhIvidyA sijha karI gurunI zrAjhA mAgI rAjA zrane brAhmaNa behu ujAyaNInI bAhera AvyA, te vakhata rAjAyeM brAhmaNane tyAMja besADyo ane poteM rAjyasthiti jovA jaNI nagarImAMhe zrAvyo, tihAM prathama prajAnA samAcAra joza par3I rAjyamaMdiramA zrAvyo. tihAM paTTahAthInA maraNathI rAjaloka zrAkula thayelA dIga. rAjA pharI brAhmaNa pAseM zrAvyo vidyAnI parIkSA karavA sAru potAnA zarIramAhezrI jIva kAhADI nirjIva kAyA karI te Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26e) kalevara viprane nalAvI ane potAno jIva hAthInA kholiyA mAhe jaI ghAlyo, tezrI hAthI tatkAla jano thayo. rAjaloka sarva harSa pAmyA.evAmAM puSTa buddhithI vipra vicAravA lAgyo ke jo huM hamaNAM mahAro jIva rAjAnA zarIramAMhe praveza karAvaM, to rAjA banI rAjyapAluM ? ema vimAsI tatkAla vidyArnu smaraNa karI rAjAnA zarIramAMhe potAno jIva ghAkhyo, potAnI kAyA prajvana karIne nagaramAMhe zrAvyo lokoyeM rAjA zrAvyo dekhI vadhAmaNAM kasyAM, rAjyamaMdiramAM jaz sajjAmAMhe bege, paraMtu jAteM brAhmaNa ne mATe rAjya sthitinI rIta jAta kAM paNa jANato nathI) tene jaMgalI haraNanA jevo dekhI pradhAna pramukha ciMtavavA lAgyA ke e zuM rAjAnuM citta calAcala thayu je ! athavA koza vyaMtaravizeSa rAjAnuM rUpa karI zrAvyo De ke zuM thayuM ! ema vicAravA lAgyA. pabI jevAreM aMteuramAM te brAhmaNa zrAvyo, tevAreM padRrANI to tene dekhatAMja mULa pAmI tene ghaNA ja. pacAra karI dAsIyeM ugaDI beThI kIdhI, tevAreM katrima rAjA bolyo ke aho devi ! mujhane dekhI tameM mULa kema pAmyAM ? te sAMjalI rANIne paNa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) tatkAla buddhi upanI, tethI evaM bolI ke svAmI ! tameM jevAre dezAMtareM cAsyA hatA, tevAreM meM gotradevIne kaDaM hatuM ke jo rAjA kuzala demeM dhare zrAvaze, to he kuladevi ! huM tamArI pUjA kasyA vinA netre kara rAjA sAhAmuM joza nahI. te varAMse meM hamaNAM tamArI sAhAmuM joyuM tethI mahArI upara devIno kopa thayo mATeM have devInI pUjA kasyA vinA tamA mukha joza nahI ema sAMjalI katrimarAjA pAge sanAyeM jaz beho. tene hAthIyeM dIho, tevAreM hAthI manamAM ciMtavavA lAgyo je thA pApI brAhmaNe mahArI sAtheM vizvAsaghAta kIdho , paNa enuM narbu na thAya, mane paNa guru AjJA ullaMghananu pApa lAgyu, guruyeM mane vAsyo to paNa meM ene vidyA devarAvI tenuM phala hu~ eno vizvAsa karavAzrI paamyo|| ytH|| mitrarohI kRtaghnazca, yazca vizvAsaghAtakaH // trayopi narakaM yAMti, yAvaccaM divA karau // 1 // hu paMmita mUrkha thayo athavA daivavakra thavAthI maneM kubuchi upanI, jaDaM karatAM mArbu thayuM // ytH|| devevakre navetpuMsAM , sukRtaM kRtopamam // na sidhdhyaMti khakAryANi, vidhinA racitAnyapi // 1 // sarva lokane Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (271) putra mitra kalatrAdika paraloke gayA par3I parAyAM thAya, paNa hu~ to thA janmamAMja putrAdika sarvathI viparyAsa pAmyo, evaM vimAsI zrAlAnastaMnane unmUlI. ne hAthI vana jaNI nikalyo, loka tenI paLavADe cAvyAM. ghaNA upAya kIdhA, paNa hAthI pADo vaTyo nahI, vanamA jato rahyo. loka pADAM pharI ghera zrAvyAM. hAthI thAkyo tevAreM eka vaTavRda nIceM jaza utto rahyo. tihAM eka puruSa golIthI sUDAne mArato hato te dekhI potAno jIva sUDAnA zarIramAMhe ghAlIne bolyo. are ! bApaDA varAka jIva mAravAthI tuUne zuM lAna thavAno De ? mATeM tuM muMphane ujayaNI lakSa jA. zrane bajAramA jaz sahasra dinAranuM mUlya karaje, te tuUne ApIne koi paNa laza jAze) evaM sAMjalI AheDI harSavaMta thara sUDAne laz ujAyaNIyeM zrAvI rAjamArge jara uno rahyo. jo koz mUkhya pUje, to tene sahasra TakA suvarNa kahe, te avasareM kamalAvatI rANInI dAsI tihAM zrAvI, teNeM te sUDo dIho. teNeM keTalAeka zloka pUjyA, tevAreM sUDe paNa tatkAla aneka zloka jaNyA, dAsIyeM jaz rANInI zrAgala sUDAnA samA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) cAra kahyA. rANI paNa dAsIne kA ke tameM tarata jazne te sUDo lazzrAvo. dAsIyeM thAvI mUlya pApI sUDo lIdho. vadhaka, paisA laz potAne ghera gayo. dAsI sUDAne rANI pAseM laz AvI rANI te sUDAne dekhI atyaMta harSa pAmI suvarNanA pAMjarAmAM tene rAkhyo. rANI potAne hAyesnAna jojanAdika karAvavA lAgI. have prastAveM sUDo sahasAtkAreM aneka aneka praznottarAdika zloka naNe. te jema ke // zrayuktaH prANadoloke, viyuktaH sAdhuvavanaH // prayuktaH sahi vidveSI, kevalaH strISu vvnH||1|| tasyottaraM // hAra // jAvArthaH-thAkAra adareM yukta hoya to je padano artha lokane viSe prANano denAro evo thAya. tathA vi zradareM jo yukta hoya to je padano artha sAdhune vana evo thAya . pra zradareM kari yukta jo hoya to je padano artha vizeSI thAya ne, ane jo kevala ekabuMja pada rAkhIyeM to teno artha strIne vajana ema thAya // teno uttara (hAra )have hAranI pahelAM thA melavIyeM to zrAhAra thAya be, to tethI jagata jIve ne ane hArathI prathama vi melavIyeM to vihAra thAya ne to vihAra sAdhuneja ghaTe Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (273) be, ne jo hAranI prathama pra melavIyeM to prahAra thAya be tevi veSIneja hoya . ane kevala hAraja rAkhIye to strIne vajana evo puSpano hAraja kadevAya be|| valI sUDo kahe je // kiM jIviyassa cihna, kA najA mayaNa rAyassa // kA pupphANapahANaM, paraNIyA kiM kuNa bAlA // uttaraM // sAsa ra jaa||. nAvArtha:-jIvatararnu cinha zuM ? to ke (sAsa) madanarAja je kAmadeva tenI strI koNa to ke ( rakSa) eTale rati // zrane uttama puSpa kayuM ? to ke (jA3) eTale jAznAM puSpa, ane paraNIne bAlA jhuM kare be? to ke ( sAsaraza jAi) ityAdika praznottara karatAM rANI tathA sUDo behu potAnA divasa nirgamana kare , ekadA rANIpratyeM saDe pravyaM ke tameM e rAjAnI sAthai bolyAMja nahI te zAmA? tevAreM rANI bolI ke he zukarAja ! ene dekhavAthI mahAraM citta hisatuM nathI. na jANuM ko rUpa parAvarta karI Avyo , ke kema ? mATeM jyAMsudhI mahAraM mana sAdI ApatuM nathI, tyAMsudhI enI sAtheM hUM saMjASaNa mAtra paNa nahI karIza ? ema sAMjalI rANInuM mana nizcala jANI sUDo harSa pAmyo. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274 ) aikadA koi gharolIne mUvelI dekhI sUDAyeM tenA zarIramAM potAno jIva ghAlyo, tevAreM sUDo maraNa pAmyo. te dekhI rANI mUrchA pAmI tene dA sIyeM vAyuthI sAvadhAna karI, tevAreM rANI kar3evA lAgI ke e sUDAnI sAyeM huM paNa kASThamAM balI marIza ! katrima rAjAyeM te vAta sAMjalIne rANInI pAseM va pUbyuM ke tuM sUDAnI sAthai kASThajaNa kare ? rANI kartuM ke mahArA jIvano enI sAtheM mohasaMbaMdha be, te mATeM enI gati te maddArI gati ! tevAreM kartrima rAjA bolyo ke tuM kASThajaNa na kara. DhuM zukane sacetana karuM buM. ema kahI poteM paryakamAM poDhyo, rANInuM mana manAvavA sAru potAnuM cetana kAhAr3hI zukanA zarIramAM pradepyuM. ghane poteM sUDo thayo. te joi vikramarAjAyeM tatkAla potAno jIva gharolInA zarIramAMthI kAhADhIne potAnA mUla zarIramAM pradepyo, ne potAnA dehamAM yAvI poteM rAjA thayo. kar3I ne rANIpAseM gayo.) rANI paNa rAjAnuM mUla zarIra dekhI harSa pAmI paDhI rANIyeM rAjApratyeM sarva vRttAMta pUbyuM. rAjAyeM kayuM ke e vRttAMta yA sUDo kadeze . tevAreM sUDe mUlathI sarva . Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) vRttAMta saMjalAvIne kaDaM ke je mitroha karaze, te madArIpeThe phuHkhI thAze, ane je paropakAra karaze, te rAjAnIpeThe sukha pAmaze. te sarva vAta sAMjalI rANI harSavaMta tha. ane mananI brAMti gaz. evAmAM eka vyavahAriyo maraNa pAmato dIko. tevAreM rAjAye te sUDAno jIva vyavahAriyAnI khola mAMhe rAkhI sukhIyo kasyo. evA saGAna urjananAM lakSaNa jANI sajanatA zrAdaravI // 64 // have guNijananA saMganuM varNana kare . dharma dhvastadayo yazazyutanayo vittaM pramattaH pumAn, kAvyaM niHpratijastapaH zamadayAzanyo'lpamedhAH shrutm||vstvaalokmlocnclmnaadhyaanN ca vAMgatyasau, yaH saMgaMguNinAMvimucya vimatiH klyaannmaakaaNdti||65|| arthaH-( yaH ke0 ) je ( vimatiH ke0 ) nirbuddhi (pumAn ke0) puruSa ( guNinAM ke0) guNavAn puruSanA ( saMgaM ke0) saMgane ( vimucya ke0) mUkIne ( kalyANaM ke0) kalyANane (thAkAMdati ke0) zche je. (asau ke0) e vimati puruSa, ( dhvastada Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () yaH ke0 ) gaz kRpA jene evo bato ( dharma ke ) puNyanI zchA kare ? ema jANavU. tathA te (cyutanayaH ke0) gatanyAya evo uto ( yazaH ke0 ) yazanI zchA kare ? arthAt anyano apakAraka to kIrtinI zchAkare ? valI (pramattaH ke0) bAlasu bato (vittaM ke0) dhananI zchA kare ? valI (niHpratinaH ke ) nirbuphi uto ( kAvyaM ke0) kAvya karavAnI zchA kare le ? valI (zamadayAzUnyaH ke0) upazama ane dayAyeM rahita to (tapaH ke0)tapanI zchA kare . valI (alpamedhAH ke0) alpabuddhimAn uto ( zrutaM ke0) zAstrane naNavAnI zvA kare . valI (alocanaH ke0) netrarahita bato (vastvAlokaM ke ) ghaTapaTAdika vastune jovAne zche De. (ca ke0) valI (calamanAH ke) caMcala citta evo bato ( dhyAnaM ke0 ) ekAgradhyAnanI zchA kare be. arthAt pUrvokta vastu vinA prathama kahelA padArthoM te prANIne prApta thAya nahI tema guNinA saMgavinA kalyANa prApta thAya nahIM // 65 // TIkAH-atha guNisaMgaM varNayati // dharmamiti // yo vimatiH nirbudhiNinAM guNavatAM manuSyANAM saMgaM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 289 ) saMsarga vimucya tyaktvA kalyANaM zreya zrAkAMkSati / zrasau vimatiH pumAn dhvastadayogata kRpaH nirdayaH san dharmaM puNyaM vAMti / punazyutanayogatanyAyaH zranyAyanAk san yazaH kIrtti vAMbati / punaH pramattaH pramAdI san vittaM dhanaM vAMbati / punarniHprajJaH prajJArahitaH san kAvyaM kartuM vAMbati / punaH zamena upazamena dayayA ca hInorahItaH pumAn tapo vAMbati / punaralpamedhAstu buddhirbuddhirahitaH san zrutaM zAstraM paThituM vAMbati / punaralocano netrarahitaH san vastUnAM ghaTapaTAdInAM vilokanaM darzanaM vAMti punazcalamanAH calacittaH sandhyAnaM vati / tathA guNavatAM saMgaM vinA kalyANaMna // 65 // jASAkAvyaH - savaiyA teisA // so karuNA binu dharma vicArata, nayana vinA lakhivekuM umAhai // so DuranIti ca jasa hetu, sudhI binu zrAgamakoM - vagA hai || so hiya sunna kavitta karai, samatA binu so tapasoM tana dAhai // so thiratA binu dhyAna dharai saha, jo sata saMga tajai hita cAhai // 65 // valI paNa guNInA saMganuM varNanakare be. dariNIvRttam // darati kumatiM nitte mohaM karoti vivekitAm, vitarati ratiM sUte nI - Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (2 ) tiM tanoti guNAvalim ( vinItatAM )||prthyti yazodhatte dharma vyapodati rgatim, janayati nRNAM kiM nAnISTaM gunnottmsNgmH||66|| arthaH-(nRNAM ke0) manuSyone ( guNottamasaMgamaH ke0 ) guNeM karI uttama janono saMga, (kiM ke0) zuM (anISTaM ke ) iDitane ( na janayati ke0 ) nathI utpanna karato ? arthAt sarva anISTane utpanna kareja . have te guNottamasaMga zuManISTa kare ? te kahe je ke ( kumatiM ke ) kubuddhine (harati ke) hare . tathA ( mohaM ke0 ) ajJAnane (nitte ke0) nede . valI ( vivekitAM ke0) tattvAtatvavijJAnapaNAne (karoti ke0) kare . valI (rati ke) saMtoSane ( vitarati ke0) zrApe . valI (nIti ke) nyAyane ( sUte ke0)prasave . tathA ( guNAvaliM ke0 ) guNazreNine ( tanoti ke ) vi. stAre . ( nItilatAM) evo pATha hoya to nItilatAne vistAre De ane (yazaH ke0) kIrtine (prathayati ke ) vistAre . valI (dharma ke0 ) dharmane Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( Na) ( dhatte ke0 ) dhAraNa kare je. valI (murgatiM ke) narakatiryaggatine ( vyapohati ke0.) TAle be. ema guNottama janano saMga te anISTa padArthane Ape De mATeM uttama jananoja saMga krvo||66|| ___TIkAH-punarguNisaMgaM varNayati // haratIti // nR. NAM puMsAM guNaiH uttamAH guNottamAsteSAM saMgamo nRNAM kiM kiM ajISTaM vAMchitaM na janayati na karoti? api tu sarvamanISTaM janayati / guNottamasaMgamaH kumati kubukiM harati dUrIkaroti / punarmohaM ajJAnaM jitte vidArayati / punarvivekitAM tattvAtattva vijJatvaM kroti| ratiM saMtoSaM vItarati dadAti / punarnItiM nyAyaM sUte janayati / punarguNAvaliM guNazreNI tnoti| . pAhAMtare tu vinItatAM tanoti' punaryazaH kIrti prathayati vistArayati / punardharma dhatte dharati / punadhurgatiM narakatiryaggatirUpAM vyapohati visphottyti| evaM guNottamasaMgamaH sarvamanISTaM janayati // 66 // jASAkAvyaH-savaiyA zkatIsA // kumati nikaMda hoi mahA mohamaMda hoza, jagatameM sujasa viveka jaga hiyasoM // nItiko diDhAu ho vinaiko baDhAu hoza, upajai uchAha jyauM pradhAna pada liyesoM // dha Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zpaNa) mako prakAza hoi purgatiko nAza hoza, varate samAdhi jyoM pIyUSarasa piyasoMtoSa paripUra ho doSahaSTi dUra hoza,ete guna hoi, satasaMgatike kiysoN||66|| valI paNa guNInA saMgano uddeza kahe . zArdUlavikrIDitaTattam // labdhaM buddhikaTApamApadamapAkartuM vidarnu pathi, prAptuM kIrtimasAdhutAM vidhuvituM dharma samAsevitu m // roDuM pApavipAkamAkalayituM svargApavargazriyama, ce tvaM citta samIdase guNavatAM saMgaM tadaMgIkuru // 6 // arthaH-( citta ke0) he citta ! ( cet ke0 ) jo ( tvaM ke0 ) tuM ( buddhikalApaM ke ) buddhisamUhane (labdhaM ke0) prApta thavAne ( samIhase ke) nA kare le ? valI jo (zrApadaM ke0) zrApattine (zrapAkartuM ke0 ) TAlavAne zchA kare . tathA jo (pathi ke0) nyAyamArgamAM (vihAM ke0) vicaravAnI zchA kare , tathA jo (kIrti ke0) kIrtine (prAptuM ke0) prApta thavAnI zvA kare ,valI jo (asAdhutAM ke0) asaujanyane (vidhuvituM ke0) TAlavAnIlA kare Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) be,tathA jo (dharma ke0) puNyane (samAse vituM ke0) sevavAnI zchA kare be. valI jo (pApavipAkaM ke0) azunakarma phalane ( roDu ke0) rokavAnI zchA kare be tathA jo ( svargApavargazriyaM ke0) devalokanI ane modanI lakSmIne (AkalayituM ke) anujava karavAnI zchA kare ne (tat ke0 ) to ( guNavatAM ke0 ) guNavAn puruSonA ( saMgaM ke0) saMgane (aMgIkuru ke0) aMgIkAra kara. arthAt guNijananA saMgathI sarva prApta thAya je // 67 // TIkAH-punarAha // labdhaM buddhiriti ||re citta ! cedyadi tvaM buddhikalApaM buddhisamUhaM labdhaM prAtuM sa. mIhase vAMti / tattadA guNavatAM guNinAM saMga saMsagaM aMgIkuru vidhehi / punaryadi vipadaM ApadaM apAkartuM dUrIkartuM samIhase / punaryadi pathinyAyamArge vihartuM vicarituM vAMsi / punaH kIrti prAptuM vaaNsi| punarasAdhutAM asaujanyaM vidhuvituM spheTa yituM samIhase / punaryadi dharmaM puNyaM samAse vituM kartuM smiihse| punaryadi pApavipAkaM azunakarmaphalaM roDaM smiihse| punaH khargApavargazriyaM devalokamodalamI AkalayituM anunvituNsmiihse| tadA guNavatAM saMgaM kuruM // 67 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) . jASAkAvyaH-kuMmaliyAbaMda // kaurA te mAraga gahai, je gunijana sevaMta // jJAnakalA tinake jagai, te pAvahiM java aMta // te pAvahiM nava aMta, samarasa te cita dhArahiM // te agha zrApada hara hiM, dharmakI rati vistaarhiN||hohi sahaja jepuruSa, gunI vArijake nauNraa||te surasaMpati lahai, gahai te mAraga kaurA // 6 // __ have nirguNanA saMganA doSo kahe be. hariNIrattam // himati madimAMnoje caMmAlanilatyudayAMbude, viradati dayArAme (damArAme) demadamAnRti vacati // samidhati kumatyagnau kaMdatyanItilatAsu yaH, kimanilaSatA zreyaH zreyaH sa nirguNasaMgamaH // 6 // iti guNisaMgaprakramaH // 15 // arthaH-( saH ke0) te ( nirguNasaMgamaH ke0 ) nirguNijanano saMgama, (zreyaH ke0 ) kalyANane (ajilaSatA ke0) zchA karanAra evA puruSaM (kiM ke0) zuM (zreyaH ke0) zrAzraya karavA yogya le ? nA zrAzraya karavA yogya nathIja. te kehevo nirguNano saMgama be ? to ke ( yaH ke0 ) je (mahimAMnoje ke0) Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mahattvarUpa kamalane viSe (himati ke) himanI peThe zrAcaraNa kare . valI ( udayAMbude ke0) dhana, dhAnya, pratApa vRphirUpa je megha tene viSe ( caMmAnilati ke0) pracama vAyunI peThe zrAcaraNa kare . valI ( dayArAme ke0) dayArUpa zrArAma je vana tene viSe ( hiradati ke ) hastInI peThe zrAcaraNa kare be. athavA damArAme evo pATha hoya to iMji. yadamanarUpa vana tene viSe istI samAna zrAcaraNa kare . valI (demadamAvRti ke0) kalyANarUpa parvatane viSe ( vajrati ke0) vajanI peThe zrAcaraNa kare . valI (kumatyagnau ke0 ) kumatirUpa je agni tene viSe ( samiti ke0) kASThanI peThe zrAcaraNa kare . tathA (thanItilatAsu ke) zranyAyavahine viSe ( kaMdati ke0) kaMdanI peThe zrAcaraNa kare . mATeM e anItino mUlarUpa evo je nirguNasaMgama tene zreyane zchA karanAra puruSaM na zrAzraya karavo. zrAMhiM girizuka ane puSpazukanI kathAno dRSTAMta jANavo // 67 // e guNIsaMgaprakrama thayo. // 14 // TIkAH-nirguNasaMgamadoSamAha // himatIti // sa nirguNasaMgamaH kimapi zreyaH kalyANaM anilaSa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 204 ) tA tA puruSeNa / kiM zreyaH kiM zrAzrayaNIyaH ? nAzrayaNIyaH / saH kaH ? yo mahimAeva mahatvamevAMjo kamalaM tasmin himati | himazvAcarati tadvinAzakatvAt / punaryo nirguNasaMgamaH udayaeva dhana dhAnya pratApavRddhirevAMjodo meghastatra caMmA nilati pra vAyurivAcarati / punardayA eva zrArAmo vanaM - thavA damArAma itipAThe damaeva rAmo vanaM tatra dviradati dviradavad gajavadAcarati taDunmUlakatvAt / punaryaH demameva kuzalameva mAnRt giristatra vajrati vajravadAcarati / tacchedakatvAt / punaryaH kumatirevAgnistatra samiMdhati / samit iMdhanazvAcarati / tadvRddhihetutvAt / punaryaH nItilatAsu anyAyavaliSu kaMdati kaMdazvAcarati / tanmUlabhUtatvAt / IdR zo nirguNa saMgamaH / zreyovAMbatA puruSeNa na zreyaH nAzrayaNIyaH // atra girizukapuSpazukayoH kathA // yataH // mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pakSiH // zrahaM muni nirAnItaH, saca nIto gavAziniH // 1 // gavAzinAM tu sa vacaH zRNoti, zrahaM tu rAjan munipuMgavAnAm / pratyakSametadbhavatA'pi dRSTaM, saMsargajAdoSaguNA javaMti // iti vacanAt // 25 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) 60 // siMdUraprakara graMtha, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, guNisaMgamaprakramaH // iti paM. cadazo [NisaMgamaprakramaH // 15 // nASAkAvyaH-uppayachaMda // jo mahimA guna hanai tuhina jima vArija vAre ||jo pratApa saMharai, pavana jima megha vimArai // jo sama dama dala malai, hirada jima upavana khaMmai // jo subema baya karai, vana jima zikhara vihaMDai // jo kumati agni iMdhana sarisa, kunayalatA diDha mUla jaga // so puSTa saMga kuHkha puSTakara, tajahiM vicalana tAsu maga // 6 // ___ kathAH- sArA narasAnI saMgata upara sUDAnI kathA kahe jeH-kora eka popaTanI nAryAyeM be baccA jaNyAM. temAM ekanuM nAma girizuka ane bIjAnuM nAma puSpazuka. te behu mahoTA thayA. ekadA tene mukIne sUDI caNavA ga. pAulathI baccAMne pArAdhIyeM pakaDyAM. girizukane nivapAseM vecyo, ane puSpazukane RSipAseM vecyo // ytH|| jo jAdissaM saMgaM, kare so tAdiso hoz // kusumehiM suvasaMtA, tilAvi taggaMdhiyA hu~ti // 1 // punaryathA // nirguNenApi sattvena, kartavyoguNasaMgamaH // zazAM. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6) kasaMgato mUrti, dhRtorujeNa vAtamI // 2 // e. kadA eka rAjA ghoDA upara caDI asavAra tha. yo te ghoDAyeM apadasyo thako aTavImA nisanA ghara AgalathI nikaTayo tevAreM girizuka bolyo ke he niba ! e lAkhINo mANasa jAya be, tene khUTI byo. te sAMjalI rAjA jayajrAMta thayo thako nAsato nAsato anukrameM tApasanA zrAzramapAseM zrAvyo, tene dekhIne puSpazuka bolyo ke he RSi! thA rAjA zrAve betenI nakti karo. te sAMjalI tApaseM sarvavidhi sAcavI rAjAnI nakti karI. paDI rAjAyeM sUDAne hAthamAM besArI pUbyuM ke he zuka! meM tahArI vacana paNa sAMjalyAM, ane likhanA zuDAnAM vacana paNa sAMjavyAM, paraMtu tuUmAM zrane tenAmAM ghaNoja aMtara ? te sAMjalI zuka bolyo // ytH|| mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pakSiNaH // zrahaM munijirAnItaH, satu nIto gavAziniH // 1 // gavAzinAM vai sa giraH zaNoti, ahaMca rAjan munipuMgavAnAm // pratyakSametanavatApi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA javaMti // 2 // sarpAH pibaMti pavanaM na ca purbalAste, zuSkaistRNairva Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) nagajAbasino navaMti // kaMdaiH phalairmunigaNA gamayaMti kAlaM, saMtoSaeva puruSasya paraM nidhAnam // 3 // evAM vacana sAMjalI harSa pAmI sarva sainyasahita ghera zrAvIne te rAjA te divasathI satsaMgati karavA lAgyo. tema sarva javyajIvoyeM satsaMgatija krvii|| ti girizuka puSyazukano dRSTAMta // 6 // iti satsaMgaprakramaH // 16 // have iMjiyajaya karavA zrAzrayI upadeza kahe . zArdUlavikrIDitaM dRttam ||aatmaanN kupathena nirgamayituM yaH zUkalAzvAyate, kRtyaakRtyvivekjiivithtauyHkRssnnsrpaayte||yH puNyasumakhaMmakhamanavidhau sphUrjatkugarAyate,taMbupta vratamusamijyigaNaM jitvaashunNyunv||6|| arthaH-he sAdhupuruSa ! (taM ke0) te (iMjiyagaNaM ke0) paMceMjiyasamUhane ( jitvA ke0 )jItIne ( zunaMyuH ke0 ) gujayukta (nava ke0) thA. te paMceMjiya gaNa kevo ? to ke ( yaH ke) je (AtmAnaM ke0) potAnA zrAtmAne (kupathena ke ) kumArge karI (nirgamayituM ke0) laz javAne (zUka Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 280 ) lAzvAyate ke0 ) aDiyala azvanI peTheM zracaraNa kare be. kAraNa ke te iMdriyarUpa azvanI kumArgane viSeja gamana karavAno khajAva be. valI ( yaH ke0 ) je ( kRtyAkRtya vivekajIvitahRtau ke0 ) kRtya ne kRtya teno viveka je vicAra te rUpa jIvitavya je jIvatara tenA haraNa karavAne viSe (kRSNasarpAyate ke 0 ) kAlA sarpanI peTheM zrAcaraNa kare be. valI ( yaH ke0 ) je ( puNya DumakhaM khaM manavidhau ke0 ) puNyarUpa je vRkSa tenuM je vana tenA khaMmana vidhine viSe ( sphUrjAtU kuThA - rAyate ke0 ) prakAzamAna kuThAranI peTheM zrAcaraNa kare be. valI ( luptavratamudraM ke0 ) bedI betratanI maryAdA jeNeM evo be. mATeM te iMdriyagaNano jaya karavo // 6 // TIkA:- priyajayopadezamAha // zrAtmAnamiti // he sAdho ! taM iMdriyagaNaM paMceMdriyasamUhaM jitvA vinirjitya zunaMyuH zujasaMyukto java / taM kaM? yaH iMdriyagaNaH sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrasamUhaH zrAtmAnaM svaM kupathena kumArgeNa nirgamayituM netuM zUkalA zvA yatepurvinIta zrazvazvAcarati / tasya kumArgagA mikhajAvatvAt / punaryaH iMdriyagaNaH kRtyaM ca kRtyaM ca kRtyAkRtyetayorvivekaeva vicAraeva jIvitaM jIvitavyaM / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( e) tasya hRtau haraNe kRSNasarpAyate kRSNasarpazvAcarati / punaryaH iMjiyagaNaH puNyameva umasteSAM khaM vanaM tasya khaMmana vidhau bedane sphUrjat kugarAyate kugarazvAcarati / kathaMnUtaM iMjiyagaNaM ? luptavatamujhaM buptA binnAvratAnAM munA maryAdA yena saH taM // 6 // nASAkAvyaH-gItAbaMda // je jagata jivako kupatha mAroha, vakra ziSyata turagaseM // je hahi parama viveka jIvana, kAla dAruna uragaseM // je punna virakha kugara tIkhana, gupata vrata munA karai // te karana sujaTa prahAra navI jana, tava sumAraga paga dherai||6|| valI paNa iMjiyajayano upadeza kare be. zikhariNITattam ||prtisstthaaN yanniSThAM nayati nayaniSThAM vighaTaya, tyakRtyeSvAdhatte matimata-. pasi prema tana te // vivekasyotsekaM vidalayati datte ca vipadam , padaM tadoSANAM karaNanikuruMbaM kuru vaze // 70 // arthaH-he navya ! tuM (tat ke0) te ( karaNanikuraMbaM ke) iMDiyasamUdane (vaze ke0) vazamAM (kuru ke0) kara. te iMjiyanikuruMba kahevo be ? to ke Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200 ) ( yat ke0 ) je ( pratiSThAM ke0 ) mahattvane pratiSThAne ( niSThAM ke0 ) avasAna te hayapratyeM ( nayati ke0 ) pamADe be. valI je iMDiyakuraMba, ( nayaniSThAM ke0 ) nyAyanI sthitine ( vighaTayati ke0 ) sphoTana kare be. valI ( kRtyeSu ke0 ) nahi karavA yogya je - nAcAra tene viSe ( matiM ke0 ) buddhine ( zradhatte ke0 ) dhAraNa kare . valI ( tapasi keTa ) zravi - ra tine viSe ( prema ke0 ) snehaneM ( tanute ke0 ) vistAre be. valI ( vivekasya ke0 ) kRtyAkRtya eTale A karavA yogya be ne yA karavA yogya nathI evA vicAranA ( utsekaM ke0 ) unnatapaNAne ( vidalayati ke0 ) nAza kare be. ( cake0 ) valI ( vipadaM ke0 ) vipattine (datte ke 0 ) pe be. mATeM te iMdriyasamUha potAne vaza karavo. te iMdriyasamUha kahevo be ? to ke ( doSANAM ke0 ) sarva doSonuM ( padaM ke0 ) sthAnaka be // 70 // TIkA:- punarAha // pratiSThAmiti // jo javya ! tatkaraNAnAM iMdriyANAM nikuraMbaM samUhaM vaze kuru va zyatAM naya / AtmAyattaM vidhehi / tatkiM ? yat karanikuraMbaM pratiSThAM mahattvaniSThAM vyavasAnaM dayaM nayati Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201 ) prApayati / punaryat naya niSThAM nyAyasthitiM vighaTayati spheTayati / punaryat kRtyeSu zrAcAreSu matiM buddhiM zrAdhatte sthApayati / punaH tapasi aviratau prema tanute snehaM kurute / punaryat vivekasya kRtyAkRtya vicArasya utsekaM unnatatvaM vidalayati vidhvaMsayati / punaryat vipadaM zrApadaM kaSTaM datte / tat karaNa nikuraMbaM iMdriyasamUhaM svavaze kuru / kathaMbhUtaM iMdriya nikuraMbaM ? doSANAM padaM sthAnaM // 70 // jASAkAvyaH - savaiyA ikatIsA // ehI hai kugatike nidAnI duHkha doSa dAnI, inahikI saMga tisoM saMga jAra vahiyeM // inakI maganatAsoM vimaukoM vinAsa hoi, inahIkI prItisoM anIti patha gahiyeM // yehI tapa jAvakoM vikArai durAcAra dhArai, inahI kI tapata viveka bhUmi dahiyeM // ehI iMdri sunaTa inahI jIte soi sAdhu, inako milApI soza mahApApI kahiyeM || go // valI paNa iMdriyasamUhanA jayano upadeza kare be. shaarduulvikriidditvRtttrym|| dhattAM maunamagAramujjatu vidhi prAgalbhyamanyasyatA, mastvaM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) targaNa (stvaMtarvaNa) mAgamazramamupAdattAMtapa stapyatAm // zreyaH puMjanikuMjanaMjanamadAvAtaM na ce dijyi, vAtaM jetumavaiti nasmani hutaM jAnIta sarva ttH||1|| arthaH-he sAdhu ! ( maunaM ke0 ) maunane (dhattAM ke) dhAraNa kara. valI ( agAraM ke ) gharane (ujjatu ke0 ) tyAga kara. valI (vidhiprAgadanyaM ke0) sarva AcAranuM je cAturya tene (anyasyatAM ke0) anyAsa kara. valI (aMtargaNaM ke0) garavAsamAM athavA (aMtarvaNa) evo pATha hoya to vanane viSe (astu ke0 ) ho. valI (zrAgamazramaM ke0) sikAMtanA paThanane ( upAdattAM ke0) aMgIkAra kara. tathA ( tapaH ke0 ) tapazcaryAne ( tapyatAM ke0 ) tapa. paraMtu ( cet ke0) jo valI (iMghiyavAtaM ke0) iMjiyasamUhane (jetuM ke0) jItavAne eTave vaza karavAne ( nAvaiti ke) na jANe ne ( tataH ke0) to ( sarva ke0) pUrvokta sarva, (jasmani ke) rAkhane viSe ( hutaM ke0) homelu hutapravya jevU hoya tema vRthA ( jAnIta ke0) jANa. te kehavo ne I Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) jiyavAta ? to ke (zreyaHpuMjanikuMjanaMjana ke0 ) puNya samUharUpa je vana tenA naMjanananevISe (mahAvAtaM ke0) viTolIyA jevo // 1 // TIkA:-dhattAmiti // he sAgho! navAn maunaM dhattAM kurutaaN| punaH zragAraM gRhaM ujjatu tyjtu| punarvidhiprAgadatyaM sarvAcAracAturya anyasyatAM kurvatu / aMtagaNaM garavAsamadhye athavA aMtarvaNa mitipAThe vanamadhye zrasta javatu / punarAgamazramaM siddhAMtapaThanaM upAdattAM aMgIkurutAM / punastapastapyatAM krotu| paraM cedyadi iMjiyavAtaM iMDiyasamUhaM jetuM vazIkartuM nAvaiti na jAnAti / tadA sarvaM pUrvAnuSThAnaM jasmani radAyAM hutaM vRthA jAnIta / kathaMnUtaM ijiyanAtaM / zreyasAM kalyANAnAM puMjaeva nikuMja tasya naMjane mahAvAtaM vAtUlasamAnaM // 1 // . jASAkAvyaH-vRtta Upara pramANe // maunake dharaiyA, gRha tyAgake karaiyA, vidhi rItike sadhaiyA, paraniMdAsoM apUThe haiM // vidyAke zranyAsI, girikaMdarA ke bAsI,zuci aMgake zrAcArI,hitakArI baina vaThe hai| zrAgamake pAThI, mana lAya mahA kAThI, jArI kaSTake sahanahAra, ramAhUMsoM rUThe hai // ityAdika jIva, Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 204 ) saba kAraja karata rIteM, iMDinake jIte, binA saravaMga jhUThe haiM // 71 // valI kAM vizeSa kahe be. dharmadhvaMsa dhurINamajramarasAvArINamApatprathA, zarmanirmitikalApArINamekAMta laMkarmANama taH // sarvAnnInamanAtmanI namanayAtyaMtInamiSTe yathA, kAmInaM kumatAdhvanInamaja yannadaughamadamanAk // 72 // itIpriyadamaprakramaH // 16 // arthaH- (aughaM ke0 ) iMdriyonA samUha ne ( a - jayan ke0 ) nahi vaza karato evo prANI, ( zrademajAk ke0 ) kalyANano jajanAro thAya be. te hear a iMDiyagha ? to ke ( dharmadhvaMsadhurINaM ke0 ) dharmanA nAza karavAmAM mukhya be, valI (bhramarasAvArINaM ke0 ) satya jJAnane yAvAdana karanAra be, valI ( pAlaMkamaNaM ke0 ) kaSTanA vistAramAM pUrNa karma karanAra be tathA ( zarma nirmitikalApArINaM ke0 ) kalyANanA nirmANane viSe catura be, valI ( ekAMtataH ke0 ) nizcayeM karI ( sarvAnI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ee) naM ke0 ) sarvAnnajanaka , valI (anAtmanInaM ke0) AtmAno thahitakAraka , tathA (anayAtyaMtInaM ke0 ) anyAyane viSe atyaMta gAmI tathA ( iSTe ke0) ilita vastune viSe (yathAkAmInaM ke0 ) svebAyeM vartanAro be, tathA ( kumatAdhvanInaM ke0 ) kusitamatarUpa je mArga tene viSe pAMthIjanasamAna le tene jiMtyA zivAya prANI kalyANano najanArothAya nahI // 72 // iti SoDaza iMDiyadamaprakramaH // 16 // ___TIkAH-punarvizeSamAha // dharmadhvaMseti // adANAM iMjiyANA ughaM samUhaM ajayan zravazIkurvan janaH ademanAk akalyANajAg navati / kathaMnUtaM adaughaM / dharmadhvaMse dhurINaH mukhyastaM / punarajramarasasya satyajJAnasya AvArINaM AvaraNAya samartha zrAvArINastaM zrAbAdakaM / punaH kathaMnUtaM ? ApadAMkaSTAnAM prathAyAM vistAraNe alaMkarmINaH karmakSayastaM / punaH kiMnUtaM ? azarmaNAM akalyANAnAM phuHkhAnAM nirmitI nirmANe karaNe klaapaariinnshcturstN| punaH kiMjUtaM ? ekAMtatonizcayena sarvAnInaHsanninadakastaM / punaH kiMjUtaM ? na zrAtmane hito'nAtmanInaH taM zrAtmano'hitaM / punaH kiMjUtaM ? anayAnyAye'tyaMtIno Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206 ) 'tyaMtagAmI taM / punaH kiMbhUtaM ? iSTe iSTavastuni yathAkAmaM sveayAvarttate iti yathAkA minastaM / punaH kiMbhUtaM ? kumate kutsitamate dhvanInaH pAMthastaM / IdRzaM iMdriyasamUhaM zrajayan san zramanAg java ti // 72 // yataH // kuraMgamAtaMgapataMgajuMga, mInA hatAH paMca jireva paMca // ekaH pramAdI sakathaM na hanyate, yaH sevate paMca jireva paMca // 1 // iti // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSakI rttijiH|| sUri nirvihitAyAM tu, iMdriyaprakramo'jani // 16 // jASAkAvyaH - vRtta UparapramANeM // dharma taru jaMjanakoM mahAmatta kuMjaraseM, yApadA jaMmAra ke jaranakoM karorI haiM | satyazIla rokavekoM pauDhai paradAra jaiseM, durgatiko mAraga calAyavekoM dhorI haiM / kumatike adhikArI kunaya pathake vihArI, jaDajAva iMdhana jarAyavekoM horI hai // mRSAke sahAi durbhAvanAke nAi, aise viSayA jilASI jIva ke aghorI hai // 72 // kathA: - iMdriyadamana upara kathA kahe be. jaratakSetra vizAlAnagaramAM ceDo nAmeM rAjA rAjya kare be. te parama jinadharmI ve, tene sAtaputrI mAM sujyeSThA tathA celA eve nAmeM be putrI be. tene mAMhomAMhe ghaNo sneha be, te jema ke zayana, jojana, snAna, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) dAna sarva ekagaM kare. te gAmamAM ko pArivAjikA zrAvIne potAnA zaucamUla dharmanAM vakhANa karatI phare. ekadA te pArivAjikA kanyAnA aMteuramAM ga. tihAM tene sujyeSThAyeM vAda karI jItI nibI. ne kAhADI mUkI, te vakhata pArivAjikAyeM roSa karIne evo nizcaya kasyo ke e bAlikAne hu~ mahoTA saMkaTamA nAkhuM ! jethI mahAraM vaira valI zrAve. ema ciMtavI par3I sujyeSThAnuM rUpa pATIyAmAMhe tAdRza citarAvyu te rUpa zreNika rAjAne jaI dekhADyu. te joz zreNika rAjAyeM kAmavihvala thazne ceDArAjA upara dUta mokalI kanyAnI mAgaNI karAvI, paNa ceDAyeM nAkAro kasyo. tevAreM ajaya kumAra poteM zreNikarAjAnuM tAdRza rUpa paTTa upara citrAvI, te lakSa vizAlA nagarIyeM zrAvI. aMteuranI pAseM sugaMdhIvastunI pukAna mAMgI bego. jevAreM aMteuramAMthI sujyeSThAnI dAsI sugaMdhI vastu levA Ave, tevAra tene bahumUlI vastu alpamUlye Ape. ane te dAsIne zreNika rAjAnuM rUpa paNa dekhADe. dAsIya rUpane vakhANatAM sujyeSThAnI Agala vAta karI, te rUpa aNAvI sujyeSThAne dekhA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zaeG) Dyu. te jo moha pAmIne ekAMteM zreNika rAjA upara rAgiNI tha. te vAta ajayakumAre jANIne eka suraMga khodAvI te mAMthI zreNikane teDAvyo, tenI Agala sujyeSThA paNa zrAvI. palI jeTalAmAM sujyeSThA AcaraNa levA pAlI gaz, eTalAmAM sujyeSThAne jovA sAru celaNA te suraMgamAM zrAvIne rAjAzreNika dhAgala utnI rahI. rAjA teneja sujyeSThA jANI tatkAla ghoDA upara caDAvIne cAlato thayo. pAlathI sujyeSThA paNa AjaraNano karaMmIyo la suraMgamAM zrAvI, zreNika rAjAne jovA lAgI paNa rAjAne celaNA sahita dIge nahI, tevAreM pokAra kasyo, te ceDArAjAyeM sAMjavyo, tevAreM vAhAra karavA doDyo, tene suraMgamAMde zreNikarAjAyeM Avato dIge, te vakhateM sulasAnA batrIza putra zrAvI UnA rahyA. rAjA zreNika celaNAne laz nIkalI gayo. ceDArAjAyeM eka bANa mAsyo te vAgavAthI putra paDI gayA. samudAya kama lAguM. paThI sujyeSThAyeM vicAguMje meM eka ciMtavyuM zrane bIjuM thayuM ! ema ciMtavI vairAgyaraMga vAsita tha zrIvIranI pAseM jaz dIdA laz tene niraticArapaNe pAlavA lAgI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ee) evAavasaramAM kozka peDhAla nAmeM vidyAdhara aneka vidyArjano nidhAna be, te vRddhapaNuM pAmyo, tevAreM vidyA devA yogya pAtra zodhavA lAgyo, paNa tAdRza pAtra ko male nahI. je suzIla kAmarahita strI hoya valI brahmacAriNI hoya, tenA uparathI je putra utpanna thAya te uttama jANavo. tevA pAtrane vidyA dIdhI thakI bahu phaladAyaka thAya. ema nirdhArI tevI strI jovA mATeM peDhAla vidyAdhara phasyA kare, teNeM ekadA dIdAnI pAlanArI zIlavata dharanArI sujyeThAne dIThI, tevAreM vIdyAne baleM aMdhakAra karI jema sujyeSThAnA jANavAmAM na zrAve, tevI rIteM tenI yonimA jamarAnuM rUpa karI vIrya pradepyu. paDI thoDe thoDe tene garjanAM cinha pragaTa thavA lAgyAM, paNa zrImahAvIreM tene nirvikArI kahI tethI sajyAtara zrAvakeM tene gharamA rAkhI. tihAM pUrNa mAse putra prasavyo, tenuM sAtyakI evaM nAma dIdhuM. te sAdhvIyone upAsare mahoTo thavA lAgyo. tihAM jeje sAdhvIyo naNe, te sarva sAMjalatA thakAM teNe sarva zAstra kaMThe karI lIdhAM. ekadA ko kAlasaMvara vidyAdhara ane sAtyakI zrIvIranA samosaraNamAM bega thakA upadeza sAMjale Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 300 ) be. tihAM sAtyakI yeM jagavAnane kayuM ke mahArAja ! DhuM mithyAtvane parahuM karI samudramAM nAkhI daIza. tene jagavAna kAM ke tahArAthI to ulaTuM vizeSa mithyAtva pracalita thaze. teTalAmAM kAlasaMvara vi dyAdhareM pUyaM ke he jagavan ! mukane konAthI jaya thaze ? te vAreM jagavAne kahyuM ke e sAtyakI thakI tumane jaya thaze ! te sAMjalI vidyAdhareM vicAkhuM je e bAlakanuM mAhArI Agala zuM gajuM ! ema ciMtavI sAtyakIne paganI Theza mArIne jato rahyo, te dekhI sAtyakInA manamAM mahoTo viSAda upanyo. paDhI sAtyakI jevAreM mahoTo thayo, tevAreM peDhAleM tene rohiNI pramukha vidyArja zIkhavI. te vidyA sAdhatAMkAlasaMvara vidyAdhara tene aMtarAya karavA lAgyo. paraMtu pUrvajanmanA vacanathI te vidyA devI thoDe thoDe anukrameM prasanna 5. kema ke pUrvaja vidyAdevI yeM e sAtyakIne pAMca java paryaMta viNAsyo hato, paraMtu pAMcame javeM ka hyuM hatuM ke baDe naveM tumane upakrameM vidyA sikaze. mATeM vidyA tatkAla siddha i. paNa te vakhateM sA kI potAnuM mAtra mahInAnuM zrAyuSya raheluM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 301 ) thai. sAMjalI pharI vidyAdevIne kartuM ke svAmini ! tame mahArI upara kRpA karI sAtame naveM vahelAM siddha thajo. te vacanathI sAtyakIne sAtame naveM te vidyA tatkAla siddha tha5. te vidyAdevIno atyaMta prema sAtyakI upara upanyo chAne kar3evA lAgI ke tAhArA zarIramAMde evaM koi sthAnaka dekhADa ke jihAM meM SoDaza vidyAdevIyo yAvIne vasIyeM ! sAtyakI yeM potAnuM mastaka dekhADyaM, tevAreM devIyoyeM lalATamAM bidra pADI mAMde praveza kI dho. tihAM biine sthAnakeM trIjuM netra kIdhuM. ekadA sAtyakI yeM vicAyuM je mahArA pitA peDhAleM mahArI mAtA sAdhvInI niMdA karAvI be ? evo ropa lAvIne peDhAlane mArI nAkhyo. te samAcAra kAlasaMvara vidyAdhareM sAMjalyA, tethI teNeM paNa tyAMzrI palAyana kI dhuM. sAtyakI tenI pAula doDyo, kAlasaMvareM AkAzamAM traNa nagarInI racanA karI gha yA kAla paryaMta yuddha RyuM. to paNa sAtyakI yeM tene mAsyo. pI sAtyakI madonmatta thai potAnI 5chAyeM aneka parastrIyone jogavavA lAgyo. sAdhune yogeM mithyAtva tajI kSAyika samyaktva pAmyo tri Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) saMdhyA jinArcA kare. ekadA ujayaNI nagarI caM pradyotanarAjAnA aMteuramA pravayoM rAjAyeM krodha zrANIne kahyu ke koz sAtyakIne mAranAra ? tevAreM umayA gaNikAyeM rAjA Agala sAtyakIne mAravAnI kabulAta thApI. vizvAsaghAta karI mArI nakhAvyo // e pramANe iMjiyaloluptapaNuM karavAyI te balavAn evo sAtyakI nAza pAmyo. mATeM Ijiyo vaza raakhvii|| // have lakSmIno svajAva kahe . nimnaM gati nimnageva nitarAM nizeva vikaMnate, caitanyaM madireva puSyati madaM dhUmyeva datte'dhatAm // cApalyaM capaleva cuMbati davajvAleva tRSNAM naya, tyullAsaM kulaTAMganeva kamalA svairaM paritrAmyati // 73 // arthaH-( kamalA ke0 ) lakSmI, ( nimnaM ke0) nIcapratye ( vinagAzva ke0) nadInI peThe ( gati ke0) jAya . valI te lakSmI ( nitarAM ke0) zratyaMta ( caitanyaM ke0 ) jJAnane (viSkaMjate ke) vinAza kare . kenI peThe ? to ke ( niva ke ) ni Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (303) jAnI peThe. jema nizA zracaitanya kare , tema lakSmI paNa jhAnano nAza kare . tathA ( madaM ke0 ) ahaMkArane (puSyati ke0) poSaNa kare . kenI peThe ? to ke (madireva ke0) madirA jema De tema. zrarthAt jema madirA unmattatAne kare ne tema lakSmI paNa ahaMkAra je mada tene kare . valI te lakSmI aMdhatAM ke0) aMdhapaNAne ( datte ke Ape be. kenI peThe ? (dhUmyeva ke0) dhUmasa mUhanI peThe valI (cApatyaM ) caMcalapaNAne (cuMbati ke0) naje . kenI peThe ? to ke ( capaleva ke) vijalInI peThe jANa tathA ( tRSNAM ke) mRga tRSNAne ane (uhAsaM ke) udAsane (nayati ke) pamADe ne aiTale lona vAMgane vadhAre be. kenI peThe ? to ke ( davajvAleva ke0) vanAminI jvAlAnI peThe arthAt je. ma davajvAlA tRSAne vadhAre. tema lakSmI lojane vadhAre je. valI lakSmI ( svairaM ke ) svachAyeM karI (paribhramati ke0) paribhramaNa kare . kenI peveM ? to ke ( kulaTAMganeva ke0) svairiNI strInI peThe. jema asatI strI svebAyeM jame be, tema lakSmI paNa svachAyeM vramaNa kare 3 // 3 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 304 ) 1 TIkA:- punarlakSmI vajAvamAha // nimnaMgeti // kamalA || lakSmI: nimnaM nIcaM prati gachati / keva ? nimnagA iva nadIva / yathA nadI nIcaM gacchati / punaH nitarAM atizayena caitanyaM jJAnaM viSkaMjate vinAzayati / keva ? nidreva yathA nidrA zracaitanyaM karoti / punalakSmIrmadaM zrahaMkAraM puSyati puSNAti / keva ? madireva sUreva yathA madirA madaM unmattatAM karoti / punaH kamalA aMdhatAM datte aMdhatvaM karoti / keva ? dhUmyeva dhUmasamUhazva / yathA dhUmo'pyaMdhaM karoti / punarlakSmIzvApalyaM cuMbati najati / keva ? capalA zva vidyudiva / punaH kamalA tRSNAM ullAsaM nayati / lonavAM varddhayati / keva ? davajvAlA zva / yathA davajvAlA tRSAM varddhayati / punaH kamalA svairaM svecchayA paribhramati / keva ? kulaTAMganA iva satI strIzva yathA satI strI svecchayA bhramati tadvat // 73 // " jASAkAvyaH - savaiyA teisA // nIca ki aura Dharai saritA jima, ghUma baDhAvata nIMda ki nAMi // caMcalatA pragaTai capalA jima, aMdha karai jima dhUma ki jAMi // teja kare trasanA dava jyoM mada, jyauM mada po Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (305) pati mUDhaki tAM // e karatUta karai kamalA jaga, molata jyauM kulaTA binu sAM // 73 // valI dhananA doSo kahe . dAyAdAH spRdayaMti taskaragaNA muSNAMti nUmIjujo, gRhaMti balamAkalayya hutanugnasmIkaroti daannaat||aNnHplaavyti ditau vinihitaM yadA daraMtedagat,una'tAstanayA nayaMti nidhanaM dhigbavdadhInaM dhnm||74 arthaH-(dhanaM ke0) avyane ( dhik ke0 ) dhikAra ho. te kehabuM avya ? to ke ( bavhadhInaM ke0) ghaNAkane zrAdhIna raheDhuMDe. kone kone zrAdhIna rahe be ? to ke te dhananI ( dAyAdAH ke0) gotrIyA ( spRdayaMti ke0 ) spRhA kare je. valI tene (taskaragaNAH ke0) coranA samUho (muSNaMti ke0) core . tathA (nUmIjujaH ke0)rAjA (bulaM ke0) kAMkSa paNa miSane (Akalayya ke0) dazne ( gRhUMti ke0) grahaNa kare . valI ( dutajuk ke0) ani ( kSaNAt ke0) kSaNamAtramA ( jasmIkaroti ke0 ) jasma kare . ane (aMjaH ke0) pANI, (plA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (306) vayati ke0) palAli nAkhe be. tathA (kSitau ke0 ) pRthvIne viSe ( vinihitaM ke ) sthApana karelu je dhana, tene ( yadAH ke0) vyaMtaro, (hagat ke ) balAtkArathI (harate ke0 ) haraNa kare . tathA (urvRttAH ke0) purAcArI evA (tanayAH ke ) putro, (nidhanaM ke0)vinAzane (nayaMti ke)pamADe . mATeM ghaNA jananI spRhAyukta evA dhanane dhikkAra hojo||4|| TIkA:-dhanasya doSAnAha / dhanaM avyaM dhika zra. stu| dhik nirjarsananiMdayoH / kiMnUtaM ? bavhadhInaM bavhadhInatvaM / bahavaH shvNti| kathaM ? dAyAdAH gotriNaH spRdayaMti grahItuM vAMti / punastaskaragaNAzcorasamUhAH muSNaM ti caurayati / punarjUmIjujo rAjAnaH balaM zrAkAlayya miSaM datvA gRhaMti / hutanuk vandiH kSaNAgena jasmIkaroti jvAlayitvA radAM kroti| punaraMjaH pAnIyaM plAvayati vAhayati / punaryajanaM kitau vinihitaM sthApitaM san yadAvyaMtarA hAilAtkA reNa harate aphrNti| punarvRttAH purAcArAstanayAH putrA nidhanaM vinAzaM nayaMti prApayati / evaM bavhadhInaM dhanaM dhigastu // 4 // jASAkAvyaH-vRtta Upara pramANe // baMdhu virodha Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) karai nizi vAsara, DaMma nakoM naravara bala jovai ||paavk dAhata nIra vahAvata, vhai dRga uMTa nizAcara Dhovai // nUtala radata jada hare kari, kai puravRtti kusaMgati khovai // e utpAta uvai dhanake Dhiga, dAmadhanI kaho kyoM sukha sovai // 4 // je dhana ne teja moharnu utpAdaka De, te kahe je. nIcasyA'pi ciraM caTUni racayaMtyAyAMti nIcairnatim , zatrorapyaguNAtmano'pi vidadhatyuccairguNotkIrtanam // nirvedaM na vidaMti kiMcidakRtajJasyApi sevAkrame, kaSTaM kiM na manasvino'pimanujAHkurvati vittaarthinH||7|| arthaH-( manakhino'pi ke0) mAnavaMta eTale mAhyA evA paNa ( manujAH ke0 ) manuSyo, (vittArthinaH ke0 ) vyArthI thayA utA, (kiM kaSTaM ke ) kayA kaSTane ( na kurvati ke.) nathI karatA ? zrarthAt sarva prakAranA kaSTane kareja . te jema keH-vittA jano ( nIcasyApi ke0 ) nIca jananI zrAgala, ( caTUni ke ) priya evAM vacanone (ciraM ke0) ghaNA kAla (racayaMti ke0) bole . tathA (nIcaiH Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) ke0 ) nIca puruSo sAthai ( natiM ke ) praNAmane (AyAMti ke0) kare . tathA (aguNAtmanopi ke0) nirguNa evA paNa ( zatrorapi ke0) zatrunApaNa (uccaiH ke0) atizayeM karI ( guNotkIrtanaM ke) guNavarNanane ( vidadhati ke ) kare be. valI ( akRtasyApi ke ) karelA kAryane na jANanArA evA akRtajJa khAmInA paNa ( sevAkrame ke0 ) sevA karavAmAM (kiMcit ke0) jarA paNa (nirvedaM ke0) khedane ( navidaMti ke0) jANatA nathI. eTale vittane vAMunArA jano pUrvokta sarva kAma kare . TIkAH-dhane mohotpAdakatvamAha // nIcasyeti // manasvinomAnavaMto dadA api manuSyA vittArthino avyArthinaH saMtaHkiM kaSTaM na kurvati? api tu sarva kaSTa kurvaMti / yathA nIcasyApi narasyAgreciraM cirakAlaM yAcan caTUni caTuvacanAni priyavacanAnI racayaMti jalpaMti / punIMcainaraiH samaM natiM zrAyAMti praNAmaM kurvati / punaH zatrorapi zraguNAtmanopi nirguNasyApi uccairatizayena guNotkIrtanaM guNa varNanaM vidadhati / punarakRtajJasyA'pi prajoH sevAkrame sevAkaraNe kiMcit stokamapi nivedaM khedaM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (305) na vidaMti na jAnaMti / vittavAMchakAH sNtH|| 5 // nASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // nIca dhanavaMta tAMza nirakhi asIsa deza, vaha na viloke yaha carana gahatu hai // vaha akRtajJa nara yaha ajJatA ko ghara, vaha madalIna yaha dInatA kahatu hai // vaha ci. tta kopa ganai yaha vAkoM praju mAne, vAke kuvacana saba yAhi sahatu hai // aisI gati dhArai na vicArai kalu gunadosa, arathAnilASijIva aratha cahatu hai // 5 // ladamIH sarpati nIcamarNavapayaH saMgAdivAMnojinI, saMsargAdiva kaMTakAkulapadA nakkApi dhattepadam // caitanyaM viSasanidheriva nRNAmuDAsayatyaMjasA, dharmasthAnaniyojanena guNiniryAhyaM tadasyAH phlm|| 76||iti lakSmIsvanAvaprakramaH // 17 // arthaH-( lakSmIH ke0 ) lakSmI, (nIcaM ke0) nIca puruSapratye ( sarpati ke0) jAya . zA mATeM jAya ne ? to tyAM utpredA kare . ke ( arNavapayaH saMgAdiva ke0) samuja jalanA saMgathakI jema jala De, te nIcagAmI tema lakSmI paNa jalasaMgathakI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) nIcagAmI thara be. kAraNa ke lakSmInI utpatti samupajalathIja De arthAt samujjala pitA hovAthI te nIcagAmI . valI ladamI (kApi ke0) koza paNa ( padaM ke0) sthAnakane (na dhatte ke0) nathI dhAraNa karatI. kema ke, (aMjojinIsaMsargAt ke0 ) kamalinInA saMyogathakI ( kaMTakAkulapadAzva ke) kAMTAyeM karI vyApta ne paga jenA evIja jANIyeM hoya nahI eTale jema kozne kAMTA vAgyA hoya tene pIDA hovAthI kyAMya paga mAMmI sake nahIM tema ladamI paNa ekasthaleM rahetI nathI. valI lakSmI ( nRNAM ke0 ) manuSyonA ( caitanyaM ke0 ) jJAnane (aMjasA ke0 ) anAyAseM karI (ujAsayati ke0) gamAve ne zA mATeM ? to ke te ( viSasannidheriva ke) viSanA sannidhipaNA thakIja jANIyeM hoya nahI kAraNa ke viSatuM ane lakSmI, sthAnaka eka samujja . (tat ke0) te kAraNamATeM ( guNiniH ke0) guNijanoyeM ( dharmasthAnaniyojanena ke ) dharmasthAnamAM tenA vyayane karave karI (asyAH ke0) zrA lakSmInu ( phalaM ke0 ) phala. ( grAhyaM ke0) grahaNa karavAyogya . arthAt puNyakAryamA je ladamI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (311) vApare, te ladamI- phala pAme // 6 // iti saptadaza ladamIvajAvaprakramaH // 17 // ___TIkAH-upamAnena zrIkharUpamAha // lakSmIH nIcaM sarpati nIcaM janaM pratiyAti / kasmAt ? utprekSate / a'rNavapayaH saMgAt samujjalasaMgamAnnIcagAminyanUt / punarladamIH kApi padaM sthAnaM ca na dhatte na sthApayati / kIdRzI ? aMnojinIsaMsargAt kamalinIsaMyogAdiva / kaMTakAkulapadA kaMTakaiAptacaraNeva // punarlakSmInRNAM puMsAM caitanyaM jJAnaM aMjasA vegenojAsayati gamayati / kasmAt viSasaMnnidherviSasAmIpyAdiva ladamyAH viSasya ca samuprasthAnatvAt tasmAtkAraNAt guNi nirjanairdharmasthAnaniyojanena dharmasthAnavyayakaraNenAsyAH ladamyAH phalaM grAhyaM saphalA krttvyetyrthH|| 6 // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH|| sUrinirvihitAyAMtu, ladamyAzca prkrmo'jni||17|| lASAkAvyaH-vRtta Upara pramANe // nIcahIkI aurakuM umaMgI calai kamalAsu, pitA siMdhu salila sujAu yAhi diyo hai // rahai na susthira vhai sakaMTaka carana yAko, vasi kaMjamAMhi kaMjakoso pada kiyo hai // jAkoM milai hitasoM aceta kari mArai Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (315) tAhi, viSakI bahina tAteM viSako so diyo hai // aisI gahArI jina dharama ke pathamArI, karikeM sukRta tina yAko phala liyo hai // 6 // kathAH-aMgadezane viSe dhArApura nagarano suMdara nAmeM rAjA , tenI madanavanA nAmeM rANI be. tene eka kIrtipAla, bIjo mahIpAla eve nAmeM be putra be. te rAjA parastrIparAGmukha , zrane rANI paNa zI. lAMgI . ekadA madhyarAtriye tenI kuladevatAyeM zrAvIne kaDaM ke he rAjan ! tumane murdazA zrAvI , mahoTuM kaSTa prApta thaze ? te sAMjalIne rAjAyeM kayu ke zunAzunakarmaja jIveM kasyAM hoya, te jogavyA vinA bUTako thAya nahI // yataH // saMpadi yasya na harSo vipadi viSAdoraNeSu dhIratvam // taM juvanatrayatilakama, janayati jananI sutaM viralam ||1||maatteN kIdhAM karma jogavyAvinA bUTe nahI. evaM dhairya dharI pradhAnane rAjya jalAvI rAjA poteM tathA strI zrane be putra sAtheM laz paradeza jaNI cAvyA. ekadA vagaDAmAM kuTuMbasahita rAjA sUto ne te vakhateM potAnIpAseM je saMbala hatuM, te sarva cora loko laz gayA. palI vanaphalAdike kuTuMba nirvAha karato thako cAlato Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 313 ) cAlato pRthvI puranagareM zrAvyo. tihAM koI dhanasA gara vyavahArIyAnA vADAmAM rahyo rANI lokone ghera majurI karavA jAya be tene svarUpavAn dekhI moeiars loko majurI vadhAre devA lAgA. tihAM viSayI lokonA prasaMgathI ghaNAM duHkha sahana karayAM, pharI jAgyodaya thayo tevAreM potAne nagareM gayA. rAjya pAmyAM, sarva kuTuMbane malyAM, sarva manoratha siddha thA. ghaNo kAla sAMsArika sukha jogavI vRddhAvasthAyeM cAritra laI bevaTa saMleSaNA karI devalokeM gayA. e lakSmInI caMcalatAviSe kathA jANavI // 76 // have dAnano upadeza kahe be. cAritraM cinute dhinoti vinayaM jJAnaM nayatyunnatim, puSNAti prazamaM tapaH prabalayatyuvAsayatyAgamam // puNyaM kaMdalayatya'ghaM dalayati svargaM dadAti kramAt, nirvANazriyamAtanoti nihitaM pAtre pavitraM dhanam // 77 // artha : - ( pavitraM ke0 ) pavitra eTale nyAyopArjita evaM ( dhanaM ke0 ) dhana, ( pAtre ke0 ) pAtrane viSe ( nihitaM ke0 ) zraropaNa kayuM batuM eTale Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) dIdhuM tuM ( cAritraM ke ) saMyamane ( cinute ke0) vadhAre je. tathA (vinayaM ke0) vinayanA guNane (dhinoti ke0 ) vadhAre . tathA (jJAnaM ke) zrutAdikajhAnane (unnati ke0) unnatipratye ( nayati ke0) pamADe . tathA (prazamaM ke0 ) upazamane ( puSNAti ke0) poSaNa kare . tathA ( tapaH ke0) mAsa pada kSapaNAdika je tapa tene (prabalayati ke ) balavAn kare . eTale pAraNAdi yogathakI utsAha kare . tathA (bhAgamaM ke0) siddhAMta panAdikane ( udAsayati ke0 ) prabala kare . tathA (puNyaM ke0) puNyane (kaMdalayati ke0) utpanna kare . ( zraghaM ke) pApane ( dalayati ke0 ) khaMmana kare . tathA ( kharga ke0 ) vargane ( dadAti ke ) Ape .tathA (kramAt ke ) anukramathakI ( nirvANa zriyaM ke0) modarUpa ladamIne (zrAtanoti ke0 ) vistAre . eTale Apele. arthAt supAtramA ApeDhuM dhana, pUrvokta sarva vastune zrApe re // 7 // TIkAH-dAnopadezamAha // cAritramiti // pavitraM nyAyopArjitaM dhanaM vittaM pAtre supAtre nihitaM dattaM sat cAritraM saMyamaM cinute vardhayati / vinayaM vinayaguNaM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (315) dhinoti prINayati / punaniM zrutAdi unnatiM nayati prApayati / punaH prazamaM upazamaM puSNAti possyti| punastapomAsadapaNAdi prabalayati pAraNAdiyogAphutsAhayati / punarAgamaM siddhAMtapaThanAdi uvAsayati prabalaM karoti / punaH puNyameva satkarmavanaM kaMdalayati kaMdalAyuktaM karoti punaH zraghaM pApaM dalayati khaMDayati / punaH svarga dadAti / kramAdanukrameNa nirvANazriyaMmoda lamIzrAtanoti datte ityarthaH / supAtre dattaM dhanaM etAni vastUni karoti // 7 // jASAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka chaMda // carana akhaMga jJAna ati ujjvala, vinayaviveka prasamazramalAna // anagha sunAu sukRta gunasaMzaya, ucca zramara pada baMdha vidhAna // agama gamya ramya tapakI ruci, ukata mugati paMtha sopAna ||e guna pragaTa hohi tinake ghaTa, je nara dehiM supattahiM dAna // 7 // dAriyaM na tamIdate na lajate daurnAgyamAlaMbate, nA'kIrtirna parAnavo'nilaSate na vyAdhirAskaMdati // dainyaM nAyite unoti Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na daraH kviznati naivApadaH, pAtre yovitaratyanarthadalanaM dAnaM nidAnaM zriyAm // 7 // arthaH-( yaH ke0 ) je puruSa, ( pAtre ke ) pAtra janane viSe ( dAnaM ke) dAnane ( vitarati ke0) thApe be. (taM ke0) te puruSane (dAriyaM ke0) dAriyaM, (na Idate ke0) jotuM nathI, tathA te puruSane ( daurjAgyaM ke0 ) purjAgyapaNuM, (na jajate ke0) sevatuM nathI. tathA (akIrtiH ke0 ) apayaza ( nAlaMbate ke) zrAzraya karatuM nathI. tathA te puruSane (parAjavaH ke0 ) parAnava, ( nAnilaSate ke0 ) ani. lASa karato nathI. tathA ( vyAdhiH ke0 ) vyAdhi, (na AskaMdati ke0) na zoSaNa kare . tathA (dainyaM ke0) dInatA (nAjiyate ke0) Adara karatI nathI tathA ( daraH ke0) jaya, te (na unoti ke0) nathI pIDato. tathA (ApadaH ke0) kaSTo, (naivavinaMti ke0) nathIja pIDA karatAM. te dAna kahevU ne ? to ke ( anarthadalanaM ke0 ) upavone nAza karanAruMDe tathA (zriyAM ke0) saMpattinuM (nidAnaM ke0 ) kAraNanUta.temATeM supAtrane dAna jarUra thApaq // // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 317 ) 1 TIkA:- punardAnaguNAnAha // dAridrya neti // yaH pumAn pAtre supAtre dAnaM vitarati prayakSati / taM puruSaM dAridryaM na Ite na pazyati / punastaM daurbhAgyaM durjagatvaM na jajate na sevate / punastaM kI tirapayazo nAlaMbate nAzrayati / punastaM parAjayaH nA'nilaSate na vAMchati / punarvyAdhirmAdyaM taM nAskaMdati na zoSayati / puna dainyaM dInatAM nAdriyate nAzrayati / punardarojayaM na dunoti na pIDyati / punaH zrApadovyasanAni kaSTAni taM na kvinaMti na pIDayaMti / yaH pAtre dAnaM dadAti / kiMbhUtaM dAnaM ? anarthAnAM upar3avAnAM dalanaM bedanaM / punaH kiMnUtaM zriyAM saMpadAM nidAnaM kAraNaM // 78 // I jASAkAvyaH - uppaya chaMda // so daridra dalamalai, tAMhi purajAga na gaMjai // so na lahai apamAna, so to vipadA jaya jai // pisuna koi duHkha deza tAsatana vyAdhina vaDha // tAMhi kujasa pariharai, sumukha dInatA na kaTTara || so lahai ucca pada jagata maiM, gha anartha nAza hi sarava // kahiM kaMvarapAla so dhanya nara, jo sukheta bovai darava // 78 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (317) valI paNa dAnanA guNo kahe .. lakSmIH kAmayate matirmagayate kIrtistamAlokate, prIticuMbati sevate zunagatA nIrogatA''liMgati ||shreyHsNdtirnyupaiti - Nute svargopanogasthiti, mukti miti yaH prayabati pumAn puNyArthamartha nijam // 7 // arthaH-( yaH ke0) je (pumAn ke0 ) puruSa, (pu. eyArtha ke0) puNyane arthe ( nijaM artha ke0) potAnA dhanane (prayati ke) zrApe (taM ke0 ) te puruSane (lakSmIH ke0) kamalA, te (kAmayate ke0) zche be. tathA tene ( matiH ke0) buddhi, (mRgayate ke ) khole je zodhe . tathA ( kItiH ke) kI. rti (zrAlokate ke ) jove be tathA tene (prItiH ke) prIti, (cuMbati ke ) cuMbana kare le tathA te janane ( sulagatA ke0 ) saujAgya, (sevate ke0 ) seve . tathA (nIrogatA ke0)ArogyatA,te (zrA. liMgati ke ) zrAliMgana kare be. valI tene (zreyaH saMhatiH ke0) kalyANaparaMparA, ( zranyupaiti ke0) sanmukha zrAve . tathA te puruSane (khargopanogasthi Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 317 ) tiH ke0 ) svarganA upajoganI paddhati, ( vRNute ke0 ) vare be. tathA ( muktiH ke0 ) moda, ( vAMchati ke0 ) vAMbe be. mATeM dravyane puNyane kharthe zravazya vAparatuM // 7 // TIkA: - dAnaguNAnAha // lakSmIriti // yaH pumAn puNyA'rthaM zreyorthaM nijaM zrarthaM svakIyaM dhanaM prayacchati dadAti / taM puruSaM lakSmIH kamalA kAmayate vati / punarmatirbuddhistaM mRgayate zranveSati / punaH kIrttistaM lokate pazyati / punaH prItirAnaMdastaM cuMbati zliSyati / punaH sujagatA saubhAgyaM taM sevate najati / nIrogatA ArogyaM taM zraliMgati / punaH zreyaH saMhatiH kalyANaparaMparA taM zrabhyupaiti sanmukhamAyAti / punaH svargepajoga sthitirdevalokasya jogapaddhatistaM vRNute varayati / punarmuktirmohastaM vAMbati / yaH puNyArthaM nijaM arthaM prayacchati // 7 // jASAkAvyaH - savaiyA ikatIsA // tAhikoM subuddhi varai, rAmA tAkI cAha karai, caMdana svarUpa vhai sujasa tAMhi racai // sahaja suhAga pAvai, suraga samIpa yAve, vAra vAra mugatiramani tAMhi caracai // tAMzke sarIrakoM zraliMgata zraroga tAi, maMgala kare mitAi prIti kare parace // joi nara vhai suceta citta Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) samatA sameta, dharamake bhUtakAM sukheta dhana kharacai // 5 // valI paNa dAnanAja guNa kahe . maMdAkrAMtAvattam // tasyAsannA rati ranacarI kIrtirutkaNThitAzrIH, snigdhA buddhiH paricayaparA ckrvrtitvshkssiH|| pANI prAptA tridivakamalA kAmukI muktisaMpa tsaptadotryAM vapati vipulaM vittabIjaM nijaM yaH // // iti dAnaprakramaH // 17 // arthaH-(yaH ke0 ) je puruSa, ( nijaM ke0) potArnu ( vipulaM ke0) pracura evaM ( vittabIja ke0) vittarUpa bIjane ( saptadatryAM ke0) sAta kSetrale viSe eTale 1 jinajuvana, 2 jinabiMba, 3 jhAnapustaka, 7 caturavidha saMghanakti, te rUpa sAta detrane viSe ( vapati ke ) vAve . eTale vApare . ( tasya ke) te puruSane ( ratiH ke0) samAdhi ( zrAsannA ke) samIpa varttavAvAlI thAya . DhakaDI thAya . tathA tene (kIrtiH ke0) kIrti te (anucarI ke0) dAsI thAya je. tathA (zrIH ke ) saMpati eTale dhanadhAnya hiraNyarUpa saMpatti, te malavAne Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 323 ) nava pratyakSa dhanya jANavAM. te vAkya sAMgalI zeva harSavaMta thayo anyadA te behujaNa zeThanI sAthai derAsareM gayA, tihAM zeTha phUla lai jinajuvanamAM gayo ane te be sevakamAMhelo eka vaDero sevaka pAMca kuMkAMnA phUla laI jaktipUrvaka jinapUjA karavA lAgyo, ne bIjo sevaka upAzrayeM jai vyAkhyAna sAMjalavA beo. upavAsa karI be pahora paDhI potAnI pAMtImAM AveluM dhAnya pIrasAvIne jaktipUrvaka rupIzvarane vahorAvyuM, manamAMde potAne atyaMta dhanyavAda Apato rahyo ema anukrameM zubhakRtya karatAM zrAyu pUrNa yaye behu jaNa maraNa pAmI kaliMgadezano zUrasena nAmeM koika rAjA be, tenI vijayA nAmeM rANInI kUkheM putrapaNeM ja upanA. temAM ekanuM nAma - marasena ne bIjAnuM nAma vIrasena pADyaM behu putra rAjAne paramavalla be, anukrameM sarvakalAnA pAraMgAmI yA. te behu saubhAgyanidhAna sarvalokane atyaMta priya thayelA dekhIne uramAna mAtAyeM ciMtavyuM je jyAMsudhI e ve putra thAhI haze, tyAMsudhI ma dvArA putraneM rAjya malaze nahIM. ekadA rAjA vasaMtakrIDAne ya udyAneM gayo. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 324 ) evAmAM rANiyeM rAtrine samayeM potAnuM zarIra nakheM karI valUyuM, rAjA ghareM zrAvyo, tevAreM rANIne pUbdhuM ke tahAruM zarIra ko valUyuM ? tevAreM rANI rotIthakI strIcaritra karatI bolI ke he svAmI ! ekAma sarva tamArA kumaronuM jANajo. e behu madonmatta zrAvIne mane valagyA mATeM have mane mAhare pIyara mokalo. e tamArA mAnItA putra zragala mahArAthI rahI zakAya nahIM. evI vAta sAMjalatAMja rAjAyeM caMgAlane teDAvIne kayuM ke zrA behu kupAtronAM mastaka kApI Aja rAtreM mahArIpAseM lAvaje. te sAMjalI caMDAla bedu kumAropAseM gayo, zrane rAjAno hukama kahI saMjalAvyo. kumara bolyA ke rAjAno Adeza amAre pramANa be, tuM sukheM teM kAma kara. tevAreM caMDAleM kayuM ke tameM paradeza jaNI jAte. e huM tamArA puNyazrI kahuM buM, teNeM temaja kakhuM, bedu kumara bAnA jatA rahyA. manamAM vicAravA lAgyA ke ApaNA karmanI vAta, ke je ApaNI uramAna mAtAyeM Apane kUDuM kalaMka dIdhuM. pAbalathImAtAne paNa AnaMda thayo. have te vehu jAI pRthvImAM pharatA pharatA eka Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (325) aTavImAM rAtrine samaya koz vRdanI nIce vizrAma levAmA rahyA. tihAM amarasena sUjha rahyo bhane vayarasena jAgato bege. have te vRdanI upara suDo sUDI behAMDe, temAM sUDI bolI je zrA vRdanIceM behA , tenuM zrAtithya karIyeM, tevAreM sUDo bolyo ke de sUDI ! zrApaNe tiryaMca baiyeM, mATe ApaNAthI zuM upakAra thAya ! te vAreM sUDI bolI jo udyama karIyeM to sarvasAdhya , ane jo tameM udyama karo, to huM paNa sAnnidhya karUM ! tene sUDe kayu ke tuM kahe te hu~ udyama karuM ! sUDI bolI ke trikUTaparvata upara eka sahakAra , te ekavidyAdhareM maMtrIne vAvyo ne, temAM eka phala evaM be ke tenuM nakSaNa karavAyI rAjya male, ane bIjuM phala evaM ne ke tenuM lakSaNa kare, tenA mukhamAthI pratidina pAMcaze pAMcaze so nAmoro paDe. mATeM te sahakAranAM phala lAvIne e be jaNane zrApIyeM to paroNAgata rUDI thAya. ema vimAsI te kIrayugma uDyu, te trikUTa parvateM jara sahakAranAM phala bezyAvIne kumarone zrApyAM. prajAteM phala laz behujaNa bAgala cAlyA, temAM amaraseneM dAtaNa kIdhAM. paDIrAjya padavI malavAnuM phala Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) dIdhuM. teNeM jakSaNa kIdhuM. phalano upacAra kahyo. bIjuM phala bIje divaseM dAtaNa karI zUrasene jakSaNa kI dhuM. tevAreM tenA mukha mAMthI pAMcaze dinAro paDI. te dhanathI AnaMda pAmyA. paDhI cAlatAM cAlatAM sAtame divaseM kaMcanapuranagareM zrAvyA, tihAM nagaranI bAhera vRnI nIceM mahoTA jAne besADI vayarasena jojanalevA sAru nagaramAM zrAvyo, te zravasareM te nagarano rAjA putrIyo maraNa pAmyo be tevAreM sarva lokoyeM paMca divyanI adhivAsanA kIdhI, udyAnamAMde paMcadivyathI zramarasenane rAjya malyu. tene hAthI para besADI nagaramAMde lAvyA. rAjyapATeM sthApyo paDhI jAnI zodha karI paNa kihAM dITho nahIM, ane vayarasena nAine rAjya manyuM sAMjalIne koi gaNikAne ghera jai rahyo, tihAM pratidivasa pAMzeM sonAmora mukhamAMthI nikale, te vezyAne thApe, * nizciMtapaNe vezyAnI sAthai viSayika sukha jogave. ekadA vRddha kkAyeM potAnI putrIne pUbdhuM ke e tahAro jarttAra koi paNa dhaMdho karayA vinAkyAMthI dravya lai zrave be ? tevAreM vezyAyeM vayarasenane pUbyuM. vayaraseneM strI no marma jANate thake sarva potAnI sAce Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) sAcI hakIgata kahI.tepramANe vezyAyeM akkAnI zrAgala kaDaM. tevAreM akAyeM auSadha zrApI vamana karA. vyuM, temAMthI goTalI kahADI lIdhI, pranAteM vayarasena dAtaNa karI khokhAro karavA lAgyo paNa mukhamAMthI sonAmora paDI nahI, paDhI vyahIna jA. NI akAyeM gharamAMthI bAhera kahADhI mUkyo, tevAreM ciMtAtura thako vanamA vRdanI nIceM jaz bege. tihAM rAtrine samayeM cAra corane potapotAmAM vAda karatA dekhI kumara paNa coranIpeThe cora thara ne tenIsAthai jara malyo bhane te corane vivAda karavAno vyatikara pUjyo, tevAreM cora bokhyA ke ameM bAra varSaparyaMta mahoTo prayAsa karIne temAM eka cAMkhaDIno joDo, bIjo daMma, ane trIjI kaMthA, e traNa vastu eka sijhapuruSa pAseMthI pAmyAIye. te sAMjalI kumara bolyo ke e nirjIva vastumATeM tameM bATalo kveza zAvAste karoDo ? emAM ne zuM ? te. vAreM cora bolyA ke e vastumA mahoTo prajAva be, kAraNa ke te sipha puruSa va mahinAparyaMta devatA zrArAdhyo, tyAre teNe saMtuSTa thazne AkAzagAminI vidyAmaTe cAMkhaDI dIdhI, ane e daMga De te sarva za NEdra: NAMA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 328 ) strano nivAraNa karanAra be, tathA trIjI kaMthA je be, te dina dinapratyeM pAMcazeM sonAmoranI ApanArI beM, mATeM e traNe vastunI mane vaheMcaNa karI Apa to amAro vivAda maTI jAya. tene kumareM kayuM ke tameM dUra jai beso. huM vicAra karIne tamone varhecI zrapuM. pabI kumareM labdha lakSmInI pereM kaMthA paDherI aneka hAtamAM dhAraNa karayo. tathA cAMkhaDI pagamAM paherIne zrAkAzeM uDI gayo. pAlathI cora vilakhA thayA thakA anyatra sthAnakeM jatA rahyA. kumara paNa dezAMtara jara pAMca divaseM pATho tehIja gAmamAM zrAvyo, tidAM dararoja pAMcaso sonAmora tene kaMthA thape, te laI vATamAM vilAsa kato phare. te gaNikAyeM dITho, tyAreM tenI pAseM zrAvI potAno aparAdha khamAvI akkAyeM tene potAne ghera * yo kumara paNa gaNikAno vizvAsa na karatokaMthAne koI vyavahArIyAne ghera mUkI pote vezyAne ghare rahyo thako tenI sAthai viSaya saMbaMdhI sukhavilAsa jogave be. ekadA valI gaNikAyeM akkAnA kar3e vAthI vayarasena kumarane pADukAnuM vRttAMta pUbyuM, teno kumareM kharekharo dArada kahyo. teNeM jaI akkAne ko. akkA yukti ka Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3zae) rI vayarasenapratye kaDevA lAgI ke he vatsa ! tAhArA viyogathI niraMtara mahArI putrI mULa pAmatI, tevAreM meM samujamadhye je yadanuM deharuM , tenI yAtrA karavAnI pratijJA kIdhelI , paNa tihAM javA zakAtuM nathI. e mahoTu saMkaTa .te vAta kumare satya mAnIne akAne sAtheM laI cAMkhaDI paherI yadanA maMdireM jaI kArabAgala cAMkhaDI utArI mAMhe gayo. eTalAmAM pAulathI cAMkhaDI upAmIne akkA potAne ghera jatI rahI. kumara AvI jUve De, to cAMkhaDI ane akkA beDu dIgaM nahI. tevAreM akkAnuM karttavya jANI vilakhothayo. sarvastha akkAne joIpaNa kyAMhI dIgI nahI.tevAreM kumara tyAMja beTaupara aTakI rahyo. __ evAmAM eka vidyAdhara tihAM Avyo. teNeM kumarane pUjyuM ke tuM kyAthI zrAvyo ge? kumareM tene sarva vRttAMta kayu. vidyAdhara bolyo ke tuM ciMtA makara. huM tumane tAre sthAnakeM pahoMcADIza ! jyAMsudhI huM yadanI yAtrA kari bAbu, tyAMsudhI tuM zhAM raheje. ane thA modakapramukha zrApuM buM, te tuM nukha lAge tevAreM khAje. paNa pelA vRdanI nIceM jaza nahIM ? ema kahi vidyAdhara yadane dehare gayo. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330) pAulazrI kumareM jaI te vRdanuM phUla toDI sUMghyu, eTale tarataja te gadheDo banI gayo, je mahoTAtuM karvA na kare, te puHkhI thAya. ___ pannara divasane aMtare te vidyAdhara zrAvyo, teNe kumarane gardanAkAreM dIge, tevAreM bIjA vRdanuM phUla sUMghADIne pharI khAnAvika jevo hato tevo manuSya kasyo. kumare te behu vRdanAM phUla laI potAnI gAMThe bAMdhyAM , par3I vidyAdhare tene tihAMthI upADIne kAMcanapureM jaz mUkyo. pharI zrakAyeM doge, tevAreM kadevA lAgI ke de svAmI ! tameM kevI rIteM zrAvyA? kumareM kaDaM ke hu~ devatAnA prajAvathI zrahIM zrAvyo bu. tene valI paNa akkA kapaTa vacaneM karI ghera teDI zrAvI ane kahevA lAgI ke he svAmI ! tameM deharAmAMhe gayA, eTalAmA koieka devatAyeM AvIne cAMkhaDIsahita mujhane upADIne samupamA nAkhI dIdhI. huM mahoTA kaSTeM maratI maratI ghera zrAvI bu. kumara bolyo ke mahArI upara yadeM tuSTamAna thazne ghaNuM avya muUne Apyu. tathA valI be auSadhiyo ApI, temAM eka auSadhinA yogathI navayauvanapaNuM prApta thAya, te sAMjalI akkA bolI jo mahArI : Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (331) para upakAra karI navayauvanapaNuM mane bakaso, to mane sarvanI uzIyAla, tAbedArI TalI jAya. tene kumareM tatkAla eka phUla sUMghADyu jethI akkA tatkAla rAsajI thaI gaI, tenI upara kumara caDhI bege ane hAthamAM pUrvokta daMma laI te rAsanIne nagaramAMhe sarvatra pheravavA lAgyo, damanA prahAra, mAMthAmAM mArIne AkulavyAkula karI. te jo sarva gaNikAuMyeM ekatra malI rAjAzrAgala jara phariyAda karI. rAjAyeM tarata kumarane pakaDavAmATeM ghaNA zI. pAzyo mokalyA, te sarvane damanA yogathI kumareM jItI lIdhA, te vAta sevakoyeM jazne rAjAnI zrAgala kahI, tevAreM rAjAyeM potAnuM sarva sainya tene pakaDavAmATeM mokaTyuM, tene paNa kumareM jItI lIdhuM. par3I rAjAyeM anumAnathI ulakhyo je thA mahAro jAne ? tevAreM tene jai pageM lAgyo. te joI sarva lokeM jAeyuM je A to rAjAno nA 3. ema dIgayI sarva harSavaMta thayA ane akkAnA kapaTanI vAta sarva tenA mukhazrI sAMjalI sahu koI kahevA lAgyAM ke thA kUTaNI atyaMta lona karavA gaI to rAsanI thaI. par3I kumareM goTalI tathA cAMkhaDI pra Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) mukha je kAMza potAnI vastu teNe lIdhelI itI, te tenI pAseMthI pAlI lai zikhAmaNa zrApI. rAsajI TAlI dIdhI bhane svAnAvika rUpa karI dIg. ___ kumaroyeM keTalAka kAlaparyaMta tihAMja rAjano. gavyu. paDI pitAyeM teDAvIne behu putrone judA judA dezonAM rAjya thApyAM, te behu nAyeM salAhasaMpathI jogavyAM. behu nAsAthai rahyA, vRjhAvasthAyeM jJAnInA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA laI Ayu pUraNa thaye maraNa pAmI devaloke gayA ||iti dAna pUjAviSaya amarasena vIrasena kathA saMpUrNa // 7 // have tapano upadeza kare De. shaarduulvikriiddithtttrym|| yatpUrvArjitakamazailakulizaM yatkAmadAvAnala, jvAlAjAlajalaM yajayakaraNagrAmAdimaMtrAdaram // yatpratyUhatamaH samUhadivasaM yallabdhiladamIlatA, mUlaM tavividhaM yathAvidhi tapaH kurvIta viitspRhH||1|| tharthaH-(vItaspRhaH ke0) gaI spRhA jene evo bato eTale nIyANAdikeM rahita bato ( tadvividhaM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (333) ke) te nAnA prakAranA (tapaH ke0) tapane (yathA vidhi ke0) zAstroktavidhiyeM karI ( kurvIta ke0 ) kare. te kehaq tapa je ? to ke ( yatpUrvArjitakarmazailakulizaM ke0) je pUrvanaveM upArjana karelAM ko teja zaila je parvata teneviSe vanasamAna . jema pavaMtane bedavAmAM vajra balavAn hoya , tema jANavU. arthAt karmarUpa parvata tene davAmAM vajrasamAna le valI ( yat ke0) je tapa, ( kAmadAvAnalajvAlAjAlajalaM ke0) kAmarUpa je dAvAnala tenI jvAlAnI je jAla teno je samUha teneviSe jala samAna be, tathA ( yat. ke0) je tapa, ( ugrakaraNagrAmAdimaMtrAdaraM ke0) dAruNa evo je iMghiyasamUha te rUpa zrada je sape tene maMtrAdarasamAna , tathA (yat ke0) je tapa, (pratyUdatamaH samUdadivasaM ke0) vinarUpa je aMdhakArasamUha teneviSe divasasamAna, tathA ( yat ke0) je tapa, ( labdhilakSmIlatAmUlaM ke0) saMpat teja latA tenA utpanna thayelA mUlasamAna , mATeM te tapa sarva janoyeM karavaM // 1 // TIkAH-zratha tapasa upadezadvAramAda // yditi|| vItA gatA spRhA vAMbA yasya sa vItaspRhaH san vAMga Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 334 ) nidAnAdirahitaH san tadvividhaM tapaH kurvvIta ka ryAt / tatkiM ? yattapaH pUrve nave'tiAni upArji tAni yAni karmANi tAnyeva zailAH parvvatAsteSu kulizaM vajraM / teSAM bedakatvAt / punaryattapaH kAmaeva dAvAnalo davAgnistasya jvAlAnAM jAlaH samUhastatra jalaM / tadvinAzakatvAt / punaryattapaH ugro dAruyo yaH karaNAnAM iMdriyANAM grAmaH samUhaH saevAhiH sarpastasya maMtrAkSaraM sarpamaMtrasya bIjaM / punaryattapaH pratyUhA eva vinAeva tamasoM'dhakArasya samUhasya tatra divasaM dinaM / tannAzakatvAt / punaryattapo labdhilakSmI saMpadevatA vallI tasyAH mUlaM utpAdanakaM / tadvividhaM nAnAprakAraM yathAvidhi tapaH kurvIta // 81 // jASAkAvyaH- uppaya chaMda // jo pUravakRta karma, piMgiridalana vajradhara // jo manamatha davajvAla, mAla saMdarana meghaUra // jo pracaMga iMdriya yaMga, thaMjana sumaMtra vara // jo vijAva saMtamasa puMja, khaMgana jAkara // jo labadhi veli upajata ghana, tAsu mUla diDhatA sahita // so sutapa aMga bahu vidhi duvidha, karahiM vibudha vAMbArahita // 81 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (335) valI paNa tapano mahimA kahe . . yasmAvighnaparaMparA vighaTate dAsyaM surAH kuvate, kAmaH zAmyati dAmyatIMjyigaNaH kavyANamutsarpati // unmIlaMti mahaIyaH kalayati dhvaMsaM ca yaH karmaNAm, svAdhInaM tridivaM zivaM ca najati zvAdhyaM tapastanna kim // 2 // arthaH-(tat ke0) te (tapaH ke0) tapa, (kiM ke0) (zlAghyaM ke0)vakhANavA yogya, (na ke 0) nathI? nA vakhANavAyogya beja. kema zlAghya ? to ke ( yasmAt ke ) je tapathakI ( vighnaparaMparA ke ) kaSTonI paMkti ( vighaTate ke0 ) nAza pAme . tathA je tapathakI ( surAH ke0) devatA, ( dAsyaM ke0) dAsapaNAne (kurvate ke0) kare . valI je tapathakI ( kAmaH ke0 ) kAma (zAmyati ke0) zAMti pAme . valI je tapathakI (iMjiyagaNaH ke0) jiyono gaNa, ( dAmyati ke0 ) damane prApta thAya . valI je tapathakI ( kalyANaM ke0) kalyANa je je, te ( utsarpati ke0 ) prasare be. valI je tapa thakI Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336) (maharSayaH ke0 ) tIrthakarAdisaMpattiyo, ( unmIlaMti ke ) vikAsane prApta thAya . valI je tapathakI ( karmaNAM ke0) jJAnAvaraNIyAdikakarmano ( cayaH ke) samUha, (dhvaMsaM ke0) nAzane (kalayati ke0) pAme be. valI je tapathakI, (tridivaM ke0) varga zrane (najati ke0) jaje (ca ke0 ) valI ( zivaM ke) moda (vAdhInaM ke0) khAdhIna jema hoya tema thAyaje. mATeM te tapa vakhANavAlAyaka nathI zaM? arthAtU vakhANavAlAyakaja De // 2 // TIkAH-tapaHpranAvamAha // yasmAditi // tattapaH kiM zlAghyaM na prazasyaM na ? api tu zlAghyameva ta kiM ? yasmAttapaso vighnaparaMparA kaSTazreNirvighaTate vilayaM yAti / punaH surAdevAdAsyaM dAsatvaM kurvate / punaryasmAtkAmaH zAmyati upazamaM yAti / punaH iM. jiyagaNaH paMceMjiyasamUho dAmyati damaM prApnoti / punayesmAttapasaH kalyANaM zreyautsappeta prasarati / punaryasmAnmaha"yastIrthakarAdisaMpadaH unmIlaMti viksNti| punaryasmAt karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM cayaH samUho dhvaMsaM nAzaM kalayati prayAti / punaryasmA Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (337) ttapasaH tridivaM svargaH ca punaH zivaM modaH svAdhInaM svAyattaM syAttattapaH kiM 2lAdhyaM na syAt ? // 2 // nASAkAvyaH-savaiyyA zkatIsA // jAke zrAdarata mahArichisoM milApaho, madana avyApa hoza, karma vana daahiyeN||vidhn vinAsa hoi giravAna dAsa hoza, gyAnako prakAsa ho, nauM samuna thAhiyeM // deva pada khela hoi, maMgalasoM mela ho, ijinakI jela hoza, mokhapaMtha gAhiyeM // jAkI aisI mahimA, pragaTa kahai kaurapAla, tihuMloka tihu~ kAla so tpsraahiyeN||7|| kAMtAraM na yathetarojvalayituM dadodavAgnivinA, dAvAgniM na yathetaraH zamayituM zaktovinAMnodharam // niSNAtaH pavanaM vinA nirasituM nAnyoyayAMnodharama, karmoghaM tapasAvinA kimaparaM hartu samarthastathA // 3 // arthaH- (yathA ke0) jema ( kAMtAraM ke) vanane jvalayituM ke0) bAlavAne ( davAgnivinA ke0 ) dA. vAgnivinA ( itaraH ke0 ) bIjo ( dakSaH ke0) mAhyo (na ke ) nathI. valI te ( dAvAgniM ke0 ) dAvAgmine ( zamayituM ke0 ) zamana karavAne ( aMjodha Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 338 ) raMvinA ke0 ) megha vinA ( itara : ke0 ) bIjo ( zaktaH ke0 ) samartha ( na ke0 ) nathI. valI ( yathA ke0 ) jema (jodharaM ke0 ) meghane ( nirasituM ke 0 ) TAlavAne ( pavanaMvinA ke0 ) pavana vinA ( anyaH ke0 ) bIjo ( na ke0 ) na ( niSNAtaH ke0 ) nipuNa hoya. ( tathA ke0 ) tema ( karmoghaM ke0 ) karmasamUhane ( hartu ke0 ) bedavAne ( tapasAvinA ke0 ) tapavinA ( aparaM ke0 ) bIjo ( kiM ke0 ) zuM ( samarthaH ke0 ) samartha hoya ? nA hoyaja nahiM // 83 // / TIkA:-nyazca // kAMtAramiti // yathA kAMtAraM vanaM jvalayituM dAvAgniM vinA itaro'nyo dakSona / punaryathA dAvAgniM zamayituM vidhyApayituM aMjodharaM meghaM vinA'paraH zakto na samartho na / punaryathAM'nodharaM meghaM nirasituM dUrIkartuM pavanaM vinA'nyo na niSNAto na nipuNaH / tathaiva karmoghaM karmasamUhaM daMtuM bettuM tapasA vinA'nyatkiM samarthaM ? apitu na kimapi / kiMtu tapa eva karmANi hartuM samarthaH // 83 // jASAkAvyaH - savaiyA teisA | jyauM vara kAnana dAhanakoM dava, pAvakaso nahiM dUraso dIsai // jyauM dava yAga bukai na tatanchana, jo na khaMmita megha va Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33e) rIsai // jyauM pragaTai nahiM jo lagi mAruta, tauM lagi ghoraghaTA nadi khIsa // tyauM ghaTameM tapavajra vinA dRDha, karma kulAcala aura na pIsai // 3 // valI paNa tapano mahimA kahe je. sragdharAvRttam ||sNtosssthuulmuulH prazamaparikaraH skaMdhabaMdha prapaMcaH,paMcAdIrodhazAkhaH sphuradanayadalaH (sphuTavinayadalaH) shiilsNptprvaalH||shrshaaNnH pUrasekAdhipulakulabalaizvaryasauMdaryanogaH, svargAdiprAptipuSpaH zivasukhaphaladaH syAttapaH pAdapo'yam // 4 // iti tapaH prkrmH||2|| arthaH-(zrayaM ke0) zrA ( tapaHpAdapaH ke0) taparUpa je vRda, te (zivasukhaphaladaH ke0) zivasukhanA phalane denAro ( syAt ke0 ) hoya. te kehavo tapaHpAdapa De ? to ke ( saMtoSasthUlamUlaH ke0) saMtoSa je mU tyAga, teja De sthUlamUla jenuM evo tathA (prazamaparikaraH ke0) kSamA teja ne parikara jene evo tathA ( skaMdhabaMdhaprapaMcaH ke0 ) AcArAdi je zrutaskaMdharUpa, tenI baMdha je racanA te rUpa le Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340) vistAra jeno evo tathA (paMcAdIrodhazAkhaH ke0) paMceMjiyano je rodha terUpa zAkhAu~ jemAM evo tathA ( sphuradalayadalaH ke0) dedIpyamAna evaM je ajayadAna te rUpa De patra jemAM evo athavA (sphu. TavinayadalaH ) evo pATha hoya to sphuTa ne vinayarUpa patra jemAM evo tathA ( zIlasaMpatpravAlaH ke0) brahmacaryavratarUpa pravAla eTale navapallava jemAM evo tathA (zramAMjaHpUrasekAt ke0) zrajhArUpa jalano je pUra tenuM je siMcaq tethakI ( vipulakulabalaizvaryasauMdaryanogaH ke0) vistIrNa evAM kula, bala, aizvarya, ane sauMdarya te rUpa le loga jene evo . athavA vipulakulabalaizvarya rUpa je vistAra teno je joga jemAM evo ne tathA ( svargAdiprAptipuSpaH ke0 ) svargAdi je devaloka, aveyaka, anuttaravimAna, tenI je prApti teja be puSpa jemAM evo je tapovRda, te zivasukhaphalane Ape // 4 // zrAMhiM vasudeva harikezIvalanI kathAno dRSTAMta grahaNa karavo. // 1e|| TIkAH-punarAha // saMtoSati // zrayaM tapaeva pAdapo vRdaH zivasukhaphaladaH syAt zivasukhAnyeva phalAni dadAtIti modaphaladAtA syAt / kiMnUta Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 341 ) stapaH pAdapa ? saMtoSomUrchAtyAgaeva sthUlaM puSTaM mUlaM yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? prazamakSamA eva parikaraH parivAro yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? skaMdhA zrAcArAM gAdi zrutaskaMdhAsteSAM baMdho racanA evaM prapaMco vistAro yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? paMcAnAM zrakANAM IpriyANAM samAhAraH paMcAkSI | paMcAkSyAH rodha eva zAkhA yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? sphurat dedIpyamAnaM ayaM zrajayadAnameva dalatvaM yasya sa / athavA sphuTavinayadalaH sphuTAni prakaTAni vinayarUpANi dalAni patrANi yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? zIla saMpadeva brahmatratameva pravAlA navapallavAyasya sa / punaH kiMbhUtaH ? zraddhAruciH saivAMjaH pAnIyaM tasyAH pUrastena sekaH siMcanaM tasmAt vipulAni vistIrNAni kulabalaizvaryasauMdaryAyeva nogoyasyasa / zrathavA vipulakulabalaizvaryameva jogo vistAroyasya sa / punaH kiMbhUtaH ? svargAdInAM devalokayaiveyakAnuttara vimAnAnAM prAptireva puSpANi yasya sa / IdRzastapaeva pAdapovRkSaH sa zivasukhameva phalaM dadAti // 84 // tranaMdiSeNa vasudeva harikezI balakathA || siMdUraprakarAkhyasya, vyA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (342) khyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, tapasaH prakramo'jani ||iti tapaHprakramaH // 15 // jASAkAvyaH-uppaya chNd||sudiddh mUla saMtoSa,pra. sama guna prabala peDha dhruva // paMcAcAra su sAkha, sIla saMpati pravAla huva // ajaya aMga dala puMja, deva pada puhapa sumaMmita // sukRta nAra vistAra, nAva siva suphala akhaMmita // paratIti dhAra jala siMci kiya, ati utaMga dina dina puSita // jayavaMta jagata yaha sutapa taru, muni vihaMga sevahiM sukhita // 4 // ___ kathAH-tapa upara naMdISeNa munino dRSTAMta jANavo. jeNe bAra hajAra varSa tapasyA karI aMtyAvasthAye aNasaNa lai potAnuM daurnAgya saMjArI tapanA prajAvadhI zrAvate naveM strIvabana thAlaM ! evaM nIyAeM bAMdhI kAla karI devalokeM gayo. tihAthI cyavIne samuvijayano laghunA vasudeva nAmeM thayo, tihAM gatajanmanA tapaHprajAvadhI 12000 strI, pANigrahaNa kaguM. evI rIteM tapanA phalathI vizeSa sukha nogavI yAvat aMtyAvasthAyeM zuna nAvamA rahI kAla karI devalokeM pahoto, mATeM sarva javyajIveM Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (343) zrInaMdISeNanI peThe damA sahita tapa karavu // iti tapa upara naMdiSeNamunI kathA // 4 // have zujanAvano upadeza kare. zArdUlavikrIDitakRttamyam // nIrAge taruNI-kaTAdita miva tyAgavyapetapranau, sevAkaSTamivo paropaNamivAMno jnmnaamshmni|| viSvagvarSamivoSaradititale dAnAIdarcAtapaH, svAdhyAyAdhyayanAdi niHphalamanuSThAnaM vinA nAvanAm // 5 // arthaH-(jAvanAM vinA ke ) eka zujanAvanAvinA ( dAnAIdarcA ke ) supAtra dAna, jinapUjana, ane (tapaHsvAdhyAyAdhyayanAdi ke0) tapa, svAdhyAyarnu adhyayana teja ne zrAdimAM jene evaM (anuSThAnaM ke0) anuSThAna te sarva( niHphalaM ke) niSphala thAya ne. kenI peThe ? to ke ( nIrAge ke0 ) rAgarahita evA puruSane viSe ( taruNIkaTAditamiva ke0) yuvatIkaTAda videpaja jema, eTale nIrAgI puruSane jema strInA kaTAdano videpa vyartha thAya . tema zrAhiM Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) paNa jANavU. valI kenI peThe ? to ke ( tyAgavyapetaprajau ke ) dAna rahita svAmIneviSe (sevAkaSTaMzva ke0 ) sevAkaSTa je je teja jema. eTale dAna na thApanAra puruSanI pAse sevAkaSTa te jema vyartha thAya De, tema jANavU. valI kenI peThe ? to ke ( azmani ke0) pASANane viSe ( aMnojanmanAM ke ) kamalonuM ( uparopaNa miva ke0 ) vAvaja jema. valI kenI peThe ? to ke ( uSaradititale ke0) dAranUmine viSe athavA parvatane viSe ( viSvavarSamiva ke0 ) co. tarapha meghanI vRSTija jema. eTale dAranUmine viSe athavA parvatane viSe cAre tarapha paDanAro megha jema niHphala thAya tema nAvanAvinA sarva anuSThAna niSphala thAya // 5 // ___TIkAH-nAvopadezamAha // nIrAge iti // nAvanAM zujanAvaM vinA dAnAIdarcA tapaH svAdhyAyAdhyayanAdi sarva anuSTAnaM kriyAkaraNaM niHphalaM syAt / dAnaM ca ahaMdarcA deva jinapUjA ca tapazca svAdhyAyazca te zrAdau yasya tat dAnajinapUjAtapaH sijhAMtapaunAdikaM nAvaM vinA niHphalaM / kimiva ? nIrAge puruSe taruNIkaTAditamiva yuvatIkaTAdavidepaNami Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (345) va / yathA nIrAge taruNIkaTAdA niHphlaaH| punaH kimiva ? tyaagvypetprnau| dAnarahite kRpaNe svAmini sevAkaSTaM zva zradAtari svAmini sevAkaSTaM niHphalaM / punaH kimiva ? azmanI pASANe zrAnojanmanAM kamalAnAM uparopaNaM vApanaM zva / yathA pASANopari kamalavApanaM niHphalaM / punaH kimiva ? japara diti tale uSaralUmau viSvagvarSamiva yathoSaranUmau parvate meghavarSaNaM niHphalaM // tathA zujanAvanAM vinA sarvA kriyA niHphalA // 5 // nASAkAvyaH-jyauM nIrAga puruSake sanmukha, purakAmini kaTAna kari UThI // jyoM dhana tyAga rahita pranu sevata, UsarameM variSA jima vUThI // jyauM zilamAMhi kamalako bovana, pavana pakari jyauM baM. dhiya mUti // e kara tUti ho| jima niHphala, tyoM binu nAva kriyA saba phUhI // 5 // __ valI paNa zujanAvopadeza kare be. sarva jhIpsati puNyamIpsati dayA dhitsatyaghaM mitsati, krodhaM ditsati dAnazIlatapasAM sAphalyamAditsati ||klyaannopcyN cikI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) prati javAMnodhestaTaM lipsate, muktistrIM pariripsate yadi jnstnaavyenaavnaam||6|| arthaH-( yadi ke0 ) jo ( janaH ke0) manuSya, ( sarvaM ke0) sarva vastune (jhIpsati ke0) jANavAne zche be, jo valI ( puNyaM ke0) dharmane (Ipsati ke0) zche , jo valI ( dayAM ke0) dayAne (dhitsati ke0) dhAraNa karavAne zche , jo valI (aghaM ke0 ) pApane ( mitsati ke0 ) mAnavAne iche be, jo valI ( krodhaM ke0) krodhane (disati ke0) khaMmana karavAne zche , jo valI ( dAnazIlatapasAM ke0) dAna, zIla, tapanA ( sAphalyaM ke0 ) sAphalyane ( zrAditsati ke0) grahaNa karavAne zche be, jo valI ( kalyANopacayaM ke0) kalyANasamUhane (cikIrSati ke ) karavAne zche , jo valI ( javAMjodhestaTaM ke0) nava je saMsAra terUpa je samuja tenA taTane (lipsate ke0) pAmavAne zche be, jo valI (muktistrI ke0) muktirUpa strIne (pariripsate ke ) thAliMgana karavAne zche le ( tat ke0 ) to ( nAvanAM ke )zujanAvanAne (jAvayet ke0 ) nAvanA kare // 6 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (347) TIkAH-punarAha // sarveti // yadi jano lokaH sarvaM vastu zIpsati jJAtuM zchati / punaryadi janaHpuNyaM dharmaM Ipsati vAMti / punaryadi janodayAM kRpAM dhitsati dhartumibati / punaryadi aghaM pApaM mitsati mAtuM zcati / punaryadi krodhaM ditsati khaMmituM zvati / punaryadi dAnazIlatapasAM sAphalyaM saphalatvaM zrAditsati gRhItumichati / punaryadi kalyANopacayaM kuzalaM vRhiM cikIrSati kartumibati / punaryadi navAMnodheH saMsArasamuSasya taTaM pAraM lipsa te labdhaM miti / punaryadimuktistrIM sikiramaNI pariripsate zrAliMgituM zcati janastadA nAvanAM zujanAvaM jAvayet kuryAdityarthaH // 6 // ___ nASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // pUrava karama dahai, saravajJa pada lahai, gahai puNyapaMtha phiri pApameM na AvanA // karunAkI kalA jAgai, kahIna kaSAya nAgai, lAgai dAna sIla tapa saphala suhAvanAM // pAvaijavasiMdhu taTa kholai mokha jhArapaTa, sarma sAdhi dharmakI dharAmaiM karai dhaavnaaN|| ete saba kAja karai alakhakoM aMgadharai, celI cidAnaMdakIakelI ekanAvanA // 6 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 348 ) valI pharIne paNa kAMika vizeSa kahe be. pRthvIvRttam // vivekavanasAriNIM prazamazarmasaMjIvinIma, navArNavamahAtarIM madanadAva meghAvalIm // calAkSamRgavAgurAM gurukaSAyazailAza nim vimuktipathavesarIM najata jAvanAM kiM paraiH // 87 // arthaH- he navyajano ! ( jAvanAM ke0 ) zubhajAvA (jata ke0 ) sevana karo ( paraiH ke0 ) bIjA kaSTAnuSThAnoyeM karI (kiM ke0 ) zuM ? kAhIMja nahiM : arthAt zunAva rahita anuSThAno karavAyI zuM ? kAMhIja nahiM. e jAvanA kehavI be ? to ke ( vivekavanasAriNIM ke0 ) kRtyAkRtya vicArarUpa je vana te vanamAM kulyArUpa, tathA valI ( prazamazarmasaMjIvinIM ke0 ) upazama sukhane jIvana karanArI tathA ( javArNavamahAtarI ke0 ) saMsAra samudrane viSe mahoTA nAvasamAna, tathA ( madanadAvameghAvalI ke0 ) kAmadevarUpa je vanAgni tene viSe meghasamAna, tathA ( calAkSamRgavAgurAM ke0 ) caMcala evI je iMdriyo te rUpa je mRga tene viSe mRgajAlapAzabaMdhanarUpa, ta Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34e) thA ( gurukaSAyazailAzani ke0) mahoTA cAra kaSAyarUpa je parvata tene viSe vajrasamAna, tathA ( vimuktipathavesarI ke0) muktimArgane viSe lAravAhakakheM arthAta rastAmAM jAtAM nAravAhana karanArI khacara ghoDI samAna be, mATe he javyajano ? evI zujanAvanAne tameM karo // 7 // ___TIkAH-punarvizeSamAha // viveketi||jo jvyaaH| nAvanAM zujapariNAma rUpAM jajata sevadhvaM / paraiH anyaiH kaSTAnuSThAnaiH zujanAvanArahitaiH kiM ? na kiM cidityarthaH / kathaMjUtAM nAvanAM ? vivekaH kRtyAkatyavicAraeva vanaM tatra sAriNI kulyAH tAM / punaH prazamazarmaNaH upazamasukhasya saMjivinI jIva nkiiN| punaH navaeva saMsAra eva arNavaH samunastatra mahAtarI mAhAnAvAM / punaH kiMnUtAM ? madanaeva dAvo dAvA nistatra meghasyAvalIM zreNiM / punaH kiMjUtAM ? calAni caMcalAni yAni zradANi iMDiyANyeva mRgA hariNA steSu vAgurAM mRgjaalpaashbNdhnruupaaN| punaH kIdRzIM ? gururga riSThazcatuHkaSAyarUpaeva zailaHparvataH tatra azani vajraM / punaH kiMjUtAM ? vimukteH Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) sike paMthA statra vesarI azvatarIM / tannAravAhakAM / tasmAhujanAvanAmeva kuThavatu // 7 // nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe // prasamake poSavekoM, amRtakI dhArAsama, jJAnavana sIMcaveko nAri nIra jarI hai // caMcala karana mRga baMdhavekoM vAgurA sI, kAma dAvAnala nAsivekoM meghaUrI hai // prabala kaSAya giri jaMjavekoM vajragadA, nauMsamukha taravekoM poDhI mahAtarI hai|mokhpNth gAhivekoM vesarI bilAyatakI, aisI zuddhanAvanAprabaMdhaDhAra DharI hai| 7 // valI paNa kahe . zikhariNIvRttam // ghanaM dattaM vittaM jinavacanamadhyastamakhilama, kriyAkAMmaM ca racitamavanau suptamasakRt // tapastIvra taptaM caraNamapi cIrNa cirataram, naceccitte nAvastuSavapanavatsarvamaphalam // iti naavnaaprkrmH||20|| arthaH-(ghanaM ke) ghaj ( vittaM ke0) avya, ( dattaM ke) pAtrajanane dIdhuM, tathA ( akhilaM ke0) samagra ( jinavacanaM ke0) jinAgamarUpa zAstra (a Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (351) jyastaM ke0) jaeyu, tathA (caM ke) nayaMkara evu ( kriyAkAMDa ke0 ) kriyAkAMma te locAdi (racitaM ke ) kayu. tathA ( asakRt ke0) vAraMvAra (avanau ke0) pRthvIne viSe ( suptaM ke ) zayana kamu tathA ( tIvra ke0 ) tIvra evaM (tapaH ke0) bAra prakAra- je tapa tene ( taptaM ke0 ) tapyu, tathA (caraNamapi ke) cAritra paNa ( cirataraM ke0 ) ghaNAkakAlaparyaMta (cIrNa ke0 ) sevana kayuM. paraMtu (cite ke0) cittane viSe ( jAvaH ke0) zujanAva, (nacet ke0 ) jo na hoya to ( sarvaM ke0) pUrvokta sarva (tuSavapanavat ke0 ) tuSa je photarAM tene khAMmavAnI peThe (aphalaM ke) niSphala jANavU // 7 // ahiM jAvanA jAvavA viSe marudevI mAtA, jarata mahArAja, elAyacIputra tathA prasannacaMjarAjarSi, tenI kathAuno dRSTAMta levo // te kathA sarva prasiddha 2 // iti naavnaaprkrmH||20|| ___TIkAH- punarAha // ghanamiti // ghanaM pracuraM vittaM dhanaM pAtrenyodattaM punara khilaM samastaM jinavacanaM jinAgamarUpaM anyastaM // pahitaM / punazcaMDaM jImaM kriyAkAMDaM locAdi racitaM kRtaM / punaravanau jUmau zra Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 352 ) sakRdvAraM sutaM zayanaM kRtaM / punastIvraM duHkaraM tapastataM tapaH kRtaM / punazcaraNaM cAritraM cirataraM bahukAlaM cIrNaM sevitaM / paraM cedyadi citte jAvo na / zujajAvanA nAsti / tadA tuSava panavat sarvvaM pUrvoktaM viphalaM syAt // 88 // zratra marudevI narataelAyacIputra prasanna caMdrarAjarSINAM kathAH // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM darSakIrtti jiH // sUrinirvihitAyAM tu, jAvanAprakramo'jani // iti jAvanAprakramaH // 20 // jASAkAvyaH - zrAjAnakachaMda // gahi punIta zrAcAra, jinAgama jovanAM // kari tapa saMyama dAna, bhUmikA sovanAM // e karanI saba viphala, hohi vinu jAvanA // jyauM tusa boe hAtha, kabU nahiM zrAvanAM // 88 // kathAH - ihAM jAva upara ilAyacI putranI kathA jAevI. je naTavI upara mohyo thako nATakIyApaeM aMgI - kAra kI pI rAjAne rIjavavA mATeM vAMsanA zragrajAgeM nAcatAM sAdhunA drshnthe| jAvanA jAvato vAMsanI upara rahyo thako kevalajJAna pAmyo be, ityAdi kathA prasiddha be. mATeM jAva vinA sarva anuSThAna vyartha jAevaM // uktaM ca // ghanaM dattaM vittaM jinavacana manyastamakhilaM kriyAkAM caMDaM racitamavanau suptamasakRt // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (353) tapastInaM taptaM caraNamapi cIrNaM cirataraM, na ceJcitte nAvastuSavapanavat sarvamaphalam // have vairAgyane kahe je. hariNITattam // yadazunarajaHpAthohaptejyighiradAMkuzam, kuzalakusumodyAnaM mAdyanmanaH kapizRMkhalA // viratiramaNIlIlAvezma smarajvaraneSajam, zivapatharathastarairAgyaM vimRzya navA'nayaH (nvaa'nvH)||ne|| arthaH-he muni ! ( tat ke) te (vairAgyaM ke0) vairAgyane ( vimRzya ke ) vicArIne (ajayaH ke0) saMsAra jayarahita (nava ke0) thA. te kayo vairAgya? to ke ( yat ke0) je vairAgya (azujarajaH ke0) pAparUpa je raja teneviSe ( pAthaH ke0 ) jalarUpa le. tathA (hapteMjiyahiradAMkuzaM ke0 ) madonmatta evI je iMjiyo terUpa je hAthIyo, temane viSe aMkuza samAna a. valI (kuzalakusumodyAnaM ke0) kuzalatArUpa je phUla temano udyAna eTale vanarUpa . valI te vairAgya (mAdyanmanaHkapizRkhalA ke0 ) madonmatta evaM je mana te rUpa je vAMdara, tene bAMdhavAmAM sAM 23 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) kala samAna be. valI (viratiramaNIlIlAvezma ke0) dezavirati sarvaviratirUpa je strI temane krIDA karavAnuM gRha . valI (smarajvaraneSajaM ke0) kAmadevarUpa je tAva tene auSadhasamAna be. valI (zivapatharathaH ke0) mokSamArgane viSe ratha samAna . mATeM te vairAgyane vicArIne saMsAranaya rahita thA. ane jo (javAjavaH) evo pATha hoya to java eTale saMsAra te rahita thA. ema jANavU // e|| TIkAH-atha vairAgyamAha // jo mune! tabairAgyaM vimRzya ciMtayitvA'jayaH saMsArarahitonava tatkiM ? yat vairAgyaM azunaM pApameva rajodhUlistatra pAtho jalaM / taupazAmakatvAt / punadRptAni iMjiyANyeva hiradA gajAsteSAM aMkuzamivAMkuzaM vazyakaraM / punaH kiMjUtaM ? kuzalameva kusumAni teSAM udyAnaM puSpArAmaM / punaryat vairAgyaM mAdyanmadonmatto yo manaH kapinirastasya zrRMkhalAM nigaDa baMdhanaM / punaryat viratiramaNI lIlAvezma dezaviratisarva viratireva strIH tasyAH krIDAgRhaM / punaryat smaraeva jvarastasyauSadhaM kAmajvarauSadhaM / punaryata zivapatharathaH mokSamArge rthsmaanH| tarAgyaM vimRzya vicArya ajayaH saMsAra Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 355 ) jayarahitojava javAjavaiti pAThe javara hitojava // 89||nnaa jASAkAvyaH - savaiyyA ikatIsA // azubhatA dhuli daravekoM nIrapura sama, vimala virati kulavadhuko sohAga hai // udita madanajvara nAzavekoM jvarAMkuza, akSagajathaMjanakoM aMkuzako dAga hai // caMcala kumana kapi rokavekoM lohaphaMda, kusala kusuma upajA - yavekoM bAga hai // sudho mokha mAraga calAya vekoM nAmI ratha, aiso hitakara navajaMjana virAga hai // 8 // valI paNa vairAgyaja kahe be. vsNttilkaavRttm|| caMDAnilasphuritamabdacayaM davA, vRkSavrajaM timiramaMDala markabiMbam // vajraM mahIghranivahaM nayate yathAMtam, vairAgyamekamapi karma tathA samagram // 90 // arthaH- ( yathA ke0 ) jema ( caMDAnila ke0 ) pracaMDa evo anila je vAyu tenuM ( sphuritaM ke0 ) sphuraNa eTale cAlavaM te ( zrabdacayaM ke0 ) meghagha - TAne ( taM ke0 ) aMtapratyeM ( nayate ke0 ) pamADe be. valI jema ( davArciH ke0 ) dAvAgninI jvAlA, ( vRtrajaM ke0 ) vRnA samUhane nAza pramADe be. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (356) valI jema ( arkabiMba ke0) sUryabiMba ( timiramaMDalaM ke) aMdhakAranA maMDalane nAza pamADe be. valI jema ( vajaM ke0) vajra ( mahIdhranivahaM ke0) parvatasamUhane nAza pamADe . ( tathA ke0 ) tema (samayaM ke0) samagra evaM ( karma ke0) karma tene (ekamapi ke0) eka evaM paNa ( vairAgyaM ke0 ) vairAgya je ve te nAza pamADe je // e|| / TIkAH-punarAha // caMDAnileti // yathA caMDAnilasphuritaM pracaMDavAyusphUrjitaM abdacayaM meghaghaTAM aMtaM vinAzaM nayate prApayati / punaryathA dAvAcirdAvA nirvRkSasamUhaM aMtaM prApayati punaryathA arkabiMbaM sUryabiMba timiramaMDalaM aMdhakArasamUhaM aMtaM nayate / punaryathA vajaM iMsAyudhaM mahIdhranivahaM parvatasamUha aMtaM vinAzaM nayate prApayati / tathA ekamapi vairAgyameva samagraM karma aMtaM nayate // e|| . lASAkAvyaH-zrAnAnakacaMda // jyauM samIra gaMjIra, ghanAghana baya karai // vajra vinAsai zikhara, di. vAkara tama harai // jyauM dava pAvaka pUra, dahai vanakuMja koM // tyauM naMjai vairAgya karmake puMjakoM // e|| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (357) valI paNa kahe . zikhariNIdattam // namasyA devAnAM caraNavarivasyAzunaguro, stapasyA niHsImakramapadamupAsyA guNavatAm // niSadyAraNye syAt . karaNadamavidyA ca zivadA, virAgaH krUrAgaH dapaNanipuNoM'taH sphurati cet // // arthaH-(cet ke0 ) jo (aMtaH ke0) hRdayane viSe ( virAgaH ke0 ) vairAgya, ( sphurati ke0 ) sphure be, toja (devAnAM ke0 ) arihaMtAdi deva tene karelo (namasyA ke0) namaskAra te paNa ( zivadA ke ) mokSa denAro (syAt ke0 ) thAya. tathA (zujaguroH ke0 ) sArA gurunI (caraNavarivasyA ke0) caraNasevA te paNa tyAreMja modadAyI thAya, tathA (niHsImakramapadaM ke ) atyaMta zramanuM sthAnaka eQ (tapasyA ke ) tapa paNa tyAreMja mokSadAyI thAya be. tathA ( guNavatAM ke0) jJAnAdika guNeM karI yukta evA jananI ( upAsyA ke0) sevA te paNa tyAreMja moda denArI thAya. tathA (araNye ke0) vanane viSe ( niSadyA ke0) sthiti eTale raheQ te paNa Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (357) tyAreMja moha denArI thAya. (ca ke0) tathA (karapadama vidyA ke0) iMjiyadamananI vidyA paNa tyAreMja mokSadAyaka thAya. arthAt jyAre hRdayane viSe vairAgya utpanna thAya, tyAreMja pUrvokta sarvavAnAM thAya. te vairAgya kehevo ? to ke (rAgaHkSapaNa nipuNaH ke0) krUra evo je aparAdha tene rupaNa eTale TAlavAmAM nipuNa De DAhyo eTale // 1 // ____TIkAH-punarAha // namasyeti ||cedydi aMtazcitte virAgo vairAgyameva sphurati varttate tadA devAnAM na. masyA namaskaraNaM zivadA mokSadAyinI mokSadAyakI syAt / punaH zunagurozcaraNavarivasyA caraNayoH sevA tadA zivadA syAt / punaratyaMtazramapadaM dRzI tapasyA tapastadaiva zivadA syAt / punaH guNavatAM jJAnAdiguNayuktAnAM upAsyA sevApi tadaiva zivadA syAt / punararaNye vane niSadyA sthitistadaiva zivadA syAt / punaH karaNadama vidyA iMjyidamana vidhirapi tadeva zivadaH syAt / yadi aMtarmadhye vairAgyaM nvti| kathaMbhUto virAgaH ? krUrAgadapaNanipuNaH krUraM ghoraM Ago'parAdhastasya dapaNe dapaNakaraNe nipunnshcturHe| nASAkAvyaH-kavitta mAtrA0 // kInI tine su Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35e) devakI pUjA, tina guru carana kamala mana laayo|| so vanavAsa vasyo nisivAsara, tina gunavaMta puruSa guna gAyo // tina tapa liyo kiyo iMjiya dama, so pUrana vidyA paDhi thAyo // saba aparAdha gae tAkoM tAja, jina vairAgarUpa dhana pAyo // e1|| valI viraktaguNo kahe . zArdUlavikrIDitaM vRttam ||jogaan kRSNajaMganogaviSamAna rAjyarajaHsanninam,baMdhUna baMdhanibaMdhanAni viSayagrAmaM viSAnnopamam // jUtiM nUtisahodarAM tRNamiva straiNaM viditvA tyaja, nsteSvAsaktimanAvilovilanate muktiM viraktaH pumAn ||e|| itivairAgyaprakramaH 21 arthaH-( viraktaH ke0) vairAgyayukta evo (pumAn ke0 ) puruSa, ( muktiM ke0) muktine ( vilajate ke0) prApta thAya be. zuM karIne prApta thAya be ? to ke (jogAn ke0) zabdAdika jogone ( kRSNajaMgalogaviSamAn ke0) kRSNasarpanA deha samAna viSama e. vAne ( viditvA ke0) jANIne tathA ( rAjyaM ke0) zrAdhipatyane rAjyane ( rajaHsaMninaM ke0) dhUlisa Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) mAna jANIne tathA ( baMdhUna ke0) vajanane (baMdhanibaMdhanAni ke ) baMdhananA kAraNarUpa jANIne tathA ( viSayagrAmaM ke) viSayasamUhane ( viSAnopamaM ke ) viSamizrita annasamAna jANIne tathA(jUrti ke ) ruchine (jUtisahodarAM ke0) vijUtinI beina eTale jasmanI sadRza jANIne tathA (straiNaM ke0) strIsamUhane ( tRNamiva ke0) tRNa jema hoya tema jANIne muktine pAme . have te puruSa kehavo je ? to ke ( teSu ke0) te pUrvokta padArthone viSe (thAsaktiM ke0 ) zrAsaktine ( tyajan ke0 ) tyAga karato evo . valI kehavo ne te puruSa ? to ke (a. nAvilaH ke) rAgadveSAdikeM karI anAkula De. eTale sva // e|| iti vairaagyprkrmH||1|| TIkAH-viraktaguNAnAha // jogAniti // virakto vairAgyayuktaH pumAn muktiM vilajate sihiM praapnoti| kiM kRtvA ? jogAn zabdAdIn kRSNazcAsau nujaMgaH sarpastasya jogaH zarIraM tahat viSamAn nImAn viditvA jnyaatvaa| teSu thAsakti atyAnalASa tyajan / punaH rAjyaM zrAdhipatyaM rajaHsanninaM dhUlisadRzaM matvA tyajan / punarbaMdhUna svajanAn karmabaMdhasya ni Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (361) baMdhanAnikAraNAni matvA punarviSayagrAmaM viSayasamUha viSAnnopamaM viSamizritAnnasamaM mtvaa| punarjUrti zarSi nUtisahodarAMjasmanaginIradAsadRzIM mtvaa| punaH straiNaM strINAM samUhaM tRNamiva tRNasadRzaM viditvA teSu zrAsaktiM atya'jilApaM tyajan / kathaMnUto viraktaH pumAn? anAvilaH raagvessaadynaakulH||e|| nASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // jAkoM joganAva disai kAre nAgakesI phana, rAjako samAja dIse jaisai rajakoSa hai / jAko parivArakoM baDhAu gherA baMdha sUphai, viSai sukhasoMjakoM vicArai viSapoSa hai| likhai yauM vinUti jyauM jasamako vijUti kahai, vanitA vilAsameM viloke diDha doSa hai // aiso jAni tyAgai yaha mahimA vairAga tAkI, tAhIkoM vairAga sahI tAke Dhiga mokha hai // ey // ___ kathAH-have verAgya upara kathA kahe . kAMcanapuranagareM vikramasena rAjA be, tenI pAMcaze rANI , tehaja nagaramA eka nAgadatta nAmeM zeTha vase be. tene viSNu nAmeM nAryA mahAsvarUpavatI . tene ekadA gokhamAM bega thakAM rAjAyeM dIThI, tevAreM sevako mokalI bolAvI lazne balAtkAreM aMteuramAM moka adnAAR Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 362 ) lI dIdhI. nAgadattazeteM aneka upAya karuyA, paNa koi rIte rAjA tenI strIne mUke nahI. tevAreM nAgadatta strIthI vivhala thayo thako vanamAM jato rahyo . dave rAjA paNa te strI upara mohyo thako bIjI sarva strIyone tRNaprAya jANavA lAgyo. pAMcazeM strIyo sarva emaja besI rahI, tevAreM te strIyoyeM kAmaNa dumaNAdika prayogathI viSNu rANIne mArI nAkhI. tene maraNa pAmelI dekhIne rAjA tene page valagI rahyo, paNa mohadazAthI jUdo na thAya. teno paga mUke nahI. paDhI ko prapaMcathI pradhAna te rANIne agnisaMskAra karavA lai gayo. paNa jevAreM agnitIreM mUkI, tevAreM rAjA rANIne aNadekhato thako pradhAna pratyeMkar3evA lAgyo ke mahArI vallajAne lai zrAva. pradhAna paNa rAjAne tihAM lai jaine rANInuM kalevara dekhADyaM. te joi rAjA manamAM vairAgya pAmyo ane vicAkhuM je yA rANInA zarIramAM atyaMta suranigaMdha hato, te puranigaMdha thayo ! tathA mukhakamala caMdramA jevuM datuM te zoSAine nahiM tenuM yayuM ! chAne netra, bAhu, galasthala, ityAdi aMga pUrve je itAM, te sarva bagaDI gayAM ! ityAdi svarUpa sarva anitya jANI Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (363) rANIne agnisaMskAra karI dIkSA laz ugra tapa tapIne trIje devaloke devatA thayo. tihAMthI cavI ratnapura nagareM jinadharmA nAmeM zeTha thayo bhane pUrvalo nAgadattazeTha te eka brAhmaNane ghera putrapaNe upano, tenuM nAma agnizarmA pADyuM, te vRkAvasthAyeM saMsAra tyAgI tridaMmI tApasa thayo. be be mAse pAraNaM kare, te aneka deza bhramaNa karIne ziSyonA parivAra sahita ekadA prastAveM pharI ratnapUra nagareM thAvyo, tene rAjAyeM atyAgrahapUrvaka pAra| karAvavA mArTa nimaMtraNA karI, tevAreM tApaseM pUrvajanmanAverathI rAjAne kahyu ke jo jinadharmI zeva potAnI pITha upara jojana karAve, to hu~ pAraNuM karUM ? evI mahArI zchA be. rAjAyeM te vAta kabUla karI jinadhammIzreSThIne teDI tenI puMTha maMmAvI. tenI upara tApasa caDhI bege. ane trAMbArnu nAjana paramAnnathI narI lAvyA, te paNa zenI pITha upara rAkhyu. tApasa jamavA bege paThI USNa zrannanA yogeM zeThano vAMso tapyo, ane mahAvedanA thavA mAMDI. tevAreM zeneM manamA ciMtavyu je meM janmAMtareM e zaSine saMtApyo daze, tethI e hamaNAM mane saMtApa kare , mATeM kIdhelAM Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) karma jogavyA vinA kAMza bUTe nahI ! have tApasa jamI rahyA paThI nAjana upADyuM to zeThanA vAMsAnI khAla nIkalI paDI, madAvedanAkrAMta tha potAne ghera zrAvI sarva jIvAyoni khamAvI anazana vrata lazmaraNa pAmI saudharme thayo. ane tridamIyo maraNa pAmI teja iMjano airAvata hAthIthayo. te hAthI maraNa pAmIghaNo saMsAra parijramaNa karI sItAda nAmeM guhyaka thayo.ane saudharme' paNa tihAMthI cavI hastinAgapureM azvasena rAjAne ghare putrapaNe Upano. mAtAyeM cauda supana dIgaM. janmyA palI sanatkumAra nAma dIdhuM. te bIjanA caMdramAnI pereM vadhato anukrameM yauvanAvasthA pAmyo. atyaMta rUpavAn saujAgyavAn thayo. teno maheMja nAmeM koI mitra , tenI sAthe aneka prakAranI ramata krIDA karavA lAgyo. ___ekadA vasaMtakrIDA karavA mATeM mitranI sAtheM udyAnamAM gayo, te avasareM rAjAne mATeM apUrva zrazva koi paradezathI neTa lazzrAvyo, te azvane rAjAyeM kumaranI pAseM vanamAM mokavyo. kumara paNa te ghoDA upara caDhI ghaNI vAra ghoDAne pheravyo paNa jevAreM tenI lagAma kheMcI tevAre te ghaNoja doDyo, Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (365) ane kSaNaekamAMhe te vana mUkIne zrAgala jato rahyo, te samAcAra azvasena rAjAyeM jANyA. tevAreM sainya lazne tene jovA nikaTayo. sarvatra joyo paNa kyAMhi na malavAthI rAjA rudana karato pAlo ghera thAvyo. tevAreM pradhAna AvI rAjAne namaskAra karI AjhA mAgIne dezAMtara javA nikaTayo. te keTaleka diva. se kauberI nagarIyeM gayo, tihAM sarovaranI pAla upara besI vanaphala khA pANI pII, ekakSaNa bege. e. TalAmAM veNu, vINA, mRdaMga, jabarI pramukhano nAda sAMjalyo tene anusAreM zrAgala javA lAgyo. zrAgala aneka janathI paravasyo thako kumarane beThelo doho, tevAreM pradhAne Azcarya pAmIne kumarane namaskAra kasyo. thAliMganathI behu jaNa malyA, kumareM potAnA arkAsane besADyo. tadanaMtara demakuzala pUkhyAM.. ___ par3I kumareM bhrUsaMjhAyeM karI potAnI nAryAne kadyu, te pradhAnapratye bolI ke he satpuruSa! tahArA mitrane ghoDAyeM vanamAhe apahasyo te jevAreM vAga DhIlI kI tevAreM ghoDo uno rahyo bhane tatkAla maraNa pAmyo tathA kuMmara mULayeM. vRdanI chAyAnIceM paDyo tene vRdanA adhiSThAyaka devatAyeM jala zrANI gaTyu. tethI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (366) kumara sAvadhAna thara vanadevatA pratye pUDato havo ke tameM koNa bo ? tAre teNeM kaDaM ke huM vanAdhiSThAyika devatA bu. khIra samujnA pANIthI meM tumane sAvadhAna kIdho, tevAreM kumareM kaDaM ke he deva ! mujhane mAnasarovara dekhADo,to tihAM huM snAna maUna karuM ke jezrI sakala roga nivAraNa thAya !zrane zItala thA! devatA tihAM laz gayo, paDhI kumareM snAna kI. tRSA ane mArgano zrama je hato te TAlyo. evAmAM pUrvajanmanA vairI yade dIge, cirakAla paryaMta tenI sAthai yujha thayu. kumareM tene jItyo. bIjA devatAyeM harSita thazne kumara upara phUlanI vRSTi karI. tihAM nAnuvega vidyAdharanI ATha kanyAu~ paraNyo. paDI kumarane te vidyAdhara vaitADhya pavarte lai gayo. tihAM paNa ghaNI kanyAunuM pANigrahaNa kahyu. ane sukhathI tihAM rahyo. je mAtrai puNyavaMta puruSa jyAM jAya tyAM sukha pAme. . ekadA te vairI yadeM gRhamAMthI upADIne vanamAhe mUkI dIdho. tihAMthI bAgala cAlatAM eka maMdira dI. tenI sAtamI nUmiye caDhyo, tevAre rudana karatI evI ekakumarI dIThI. kumareM tene bolAvI pU. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (367) byu ke he sunagi ! tuM rudana zA mATeM kare ? tyAre kanyA bolI ke, aho sujaga ! sAMketa purapATaNe surASTrarAjA , tenI sunaMdA nAmeM huM putrI bu. valI jevAreM huM yauvanAvasthAne pAmI, tevAreM mahArA pitAyeM saMkalpa kasyo je e mahArI putrI hu~ sanatkumArane paraNAvIza ! paNa eka divaseM kozka vidyAdhareM mane tihAMthI apaharIne zahAM ANI be. have mahArI zI gati thAze ? kumara bolyo, ke tuM jaya rAkhIza nahI. sanatkumAra te DhuMja buM. evI vAta kare be, eTalAmA te kanyAno haraNa karanAra vidyAdhara paNa tyAM zrAvI pahoto, tenuM ane kumaranuM mAhomAMhe yuddha thayu. kumara jItyo bhane sunaMdAnuM pANigrahaNa kar2yA. valI je vidyAdharane jItyo tene paNa prathama RSIzvareM kadebu hatuM te uparathI potAnI putrI kumarane paraNAvI aneka vidyA ApI ne vaitADhya parvateM lai gayo. tihAM zrIzAMtinAthajInAM aneka biMba vaMdAvyAM tihAMthI nikalIne meM Aja zrAhI tamone malyA baiyeM. ityAdi vArtA maMtrIzvara zrAgala kahIne panI tihAMdhI aMteura tathA maMtrI sahita cAkhyA, te ha Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (367) stinAgapure zrAvyA. putra zrAvyo sAMjalIne pitA ghaNojapramoda pAmyopar3I putranorAjyAbhiSeka karIne pitAyeM zrIdharmanAthanA ziSyanI pAseMthI dIkSA lIdhI. ___ pAbala sanatkumAra ba khaMma pRthvI sAdhIne rAjyasukha jogavavA lAgyo. iMjeM dhanada naMmArInI sAthe batra, cAmara mokalyA. be cAmara, be pAvaDI, eka mukuTa, be devapuSya vastra, be kuMgala, nadatramAlA, hAra, siMhAsana, devatAnAM gAyana, tathA apsarA. e sarvazrANI dIdhAM. batrIza hajAra rAjAyeMmalI rAjyAniSeka kIdho. ema cakravartInI padavI jogavato rahe be. ___ekadA saudharmeseM sajAmAM begaM thakAM sanatkumAra cakrInuM rUpa vakhANyuM te sarva devoyeM yAthAtathya karI mAnyu. paraMtu be mithyAtvI devo hatA, te iMjanuM vacana aNamAnatA parIkSA karavA mATeM brAhmaNano veza dhAraNa karI cakrInA chAra Agala zrAvI chArapAlane kahevA lAgyA ke zrameM dUra dezAMtarathI rUpa jovA sAru zrAvyA baiyeM. te vakhata cakravartI potAnA zarIreM uvaTaNuM karAvatA itA. tihAM ghArapAlanI AjJA mAgI brAhmaNanerUpeM devAyeM zrAvI rUpa joyuM. tethI harSa pAmI kahetA havA ke amAro janma sa. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) phala thayo. cakravarttIyeM kayuM ke huM mana karI jamIne rAjasanAyeM birAjuM, tevAreM zrAvajo rAjAnA kadevA pramANeM sajAmAM paNa te devo, rUpa jovA thAvyA. tevAreM manamAM viSAda pAmI mastaka dhUpAvavA lAgyA. cakravarttInA pUbvAthI devoyeM kayuM ke tamAruM zarIra damaNAM rogeM grasita yavAthI pUrvanuM rUpa palaTAi yuM che. ityAdi vRttAMta kahI svasthAnakeM gayA. sanatkumAreM yauvanA di vastune thira jANI vijayaMdhara sUri pAseM dIkSA lIdhI. ba mAsa paryaMta anurAga dharatAM sainya pramukha sarva parikara sAdheM pharayA. paraMtu sanatkumAreM kAM tenI tarapha joyuM paNa nahI par3hI sarva koi potapotAne ghera pADhA zrAvyA. > have cakravarttInA zarIreM krameM krameM vadhatAM vadhatAM mahArogotpatti ya, te sAtaze varSa paryaMta jogavI kaThiNa tapasyA karatA rahyA, tenA prajAvathI aneka labdhiyo upanI valI pUrvanI pereM saudharmeMjheM sanatkumAra sAdhunI tapasyA tathA roga saMbaMdhi kaSTa sahana karavAnI prazaMsA karI, te na mAnatAM pharI devatAyeM yAvI parIkSA karavA mATeM vaidyopacAra karavA saMbaMdhI aneka upadeza karayA. paraMtu RSIzvara lagAra mAtra paNa 24 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (370) magyA nahI. ane kaSTa sahana karavAmAM tatpara rahyA. devatA paNa sAdhune vAMdI Upara phUlanI vRSTi karI khasthAnakeM gayA. sanatkumAra sAdhu aMtyAvasthAye anazana vrata laz kAla karI sAta sAgaropamane thAukhe trIje devaloke devatA thayA. devasthiti pUrNa thaye anukrameM keTalAka manuSya tathA devanA java karI kevalajJAna upArjI moda sukha pAmaze. e e. kavIzamA vairAgyopadezaprakramane viSe sanatkumAranI kathA kahI // have u kAvye karI sAmAnya upadeza kahe . upajAtiTattam // jineM pUjAguruparyupAstiH, sttvaanukNpaashunpaatrdaanm||gunnaanuraagHshrutiraagmsy,nRjnmsdsyphlaanymuuni||3|| arthaH-(nRjanmavRdasya ke0) manuSyajanmarUpa vRdanAM (amUni ke0)zrA have kahevAze te (phalAni ke ) phalo be. te phalo kahe . tihAM prathama to ( jineapUjA ke0)zrIvItarAga prajunI pUjA karavI te, tathA bIjuM ( guruparyupAstiH ke0 ) gurunI upAsanA karavI te. tathA trIjuM ( sattvAnukaMpA ke0) Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (371) sarva prANimAtra upara dayA rAkhavI te. tathA cothu (zunapAtradAnaM ke0) zunapAtrane viSe dAna devu te. tathA pAcamu (guNAnurAgaH ke0) guNIne viSeprIti rAkhavI te. bahuM ( zrAgamasya ke0 ) zAstranuM (zrutiH ke0) zravaNa karavaM te. eTalAM phalo manuSya janmavRkSanAM . arthAt eTalAM zujakRtyo karavA thakI manuSyajanma saphala thayo jANavo // e3 // TIkAH-atha sAmAnyopadezamAha // jineti // nRjanmavRkSasya manuSyajanma taroramUni phalAni / etaiH kRtvA manuSyajanma saphalaM navati / zramUni kAni ? prathamaM tAvajineM pUjA zrIvItarAgadevasya pUjA kAryA / punargurUNAM paryupAstiH sevA / punaH satsvAnAM jIvAnAM anukaMpA dayA kAryA / punaH zujapAtre dAnaM / punarguNeSu anurAgaH guNagrahaNaM kArya / punarAgamasya sijhAMtasya zrutiH zravaNaM kAryaM / eniH kRtvA manuSyajanma saphalaM syAt // e3 // jASAkAvyaH-savaiyyA teIsA // kai paramesurakI aracA vidhi, so gurukoM upasarga na kIjai // dIna viloki dayA dhariyeM citta, prAsuka dAna supattahiM dIjai // gAhaka vhai gunako gahiyeM, rucisoM jina Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (372) Agamako rasa pIjai // e karanI kariye gRhameM vasi, yauM jagameM nara nauMphala lIjeM // e3 // zikhariNITattam // trisaMdhyaM devA! viracaya cayaM prApayayazaH,zriyaH pAtre vApaM janaya nayamArga naya manaH // smarakrodhAdyArIn dalaya kalaya prANiSu dayAma, jinoktaM sitiMzrRNu taNu javAnmuktikamalAm // 4 // arthaH-he javyaprANI ! ( trisaMdhyaM ke0 ) pranAta, madhyAnha ane sAyaMkAla, tene viSe ( devArcA ke0 ) zrIvItarAganI pUjAne (viracaya ke0) kara' tathA (yazaH ke0 ) kIrtine, (cayaM ke0 ) vRddhipra. ye (prApaya ke ) pamADa. tathA ( zriyaH ke0 ) bamInA ( pAtre ke0) supAtrane viSe ( vApaM ke) vAvavAne ( janaya ke0 ) utpanna kara. tathA ( manaH ke) manane ( nayamArga ke0) nyAya mArga pratye (naya ke0 ) pamADa. valI ( smarakrodhAdyArIn ke0) kAma, krodha, mAna, mAyA, loja, e zrAdi zatruThane (dalaya ke0) khaMmana kara. tathA (prANiSu ke0) prANimAtrane viSe ( dayAM ke0 ) dayAne ( kalaya Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (373) ke0 ) kara. tathA ( jinoktaM ke0) jinapraNIta evA (siddhAMtaM ke0) sUtra siddhAMtane (zRNu ke0) zravaNa kara. e pUrvokta sarve karIne (javAt ke0) vegeM karI(muktikamalAM ke0 )mokSarUpa lakSmIne (vRNu ke0)vr||e| // ___TIkAH-trisaMdhyamiti // trisaMdhyaM trikAlaM prajAte madhyAnhe sAyaM ca devArcA zrIvItarAgapUjAM viracaya kuru / punaryazaH kIrti cayaM vRdhi prApaya / zriyo ladamyAH pAtre supAtre vApaM janaya vapanaM kuru / punarmanazcittaM nayamArga nyAyamArga prati naya / punaH smarakrodhAdyArIn kAma krodha mAna mAyA lojAdyAn zatrUn dakhaya khamaya / punaH prANiSu jIveSu dayAM kalaya kuru / punarjinoktaM ahatpraNItaM siddhAMtaM sUtraM zRNu / etAni kRtvA javAt vegAt muktikamalAM ziva zriyaM vRNu varaya // e4 // . nASAkAvyaH-harigItachaMda // jo karai sAdhi trikAla sumirana, jAsu jasa jaga vistarai // jo sunai paramAgama surucisoM, nIti mAraga paga dharai // jo nirakhi dIna dayA prayujai, kAma krodhAdika harai ||jo sudhana sapata sukheta kharacai, tAhiM sivasaMpati vrai||e|| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) shaarduulvikriidditttttm||kRtvaa'iitpdpuujnN yatijanaM natvA viditvA''gama, ditvA saMgamadharmakarmagadhiyAM pAtreSu datvA dhanam // gatvA patimuttamakramajuSAM jitvAM'tarArivajam, smRtvA paMcanamaskriyAM kuru karakoDasthamiSTaM sukham // ey|| arthaH-he zrAjhajana ! eTalAM vAnAM karine (iSTaM ke0) vAMchita evA (sukhaM ke0) sukhane (karakroDasthaM ke ) hastotsaMgagata eTale hAthamAM tathA kholAmA rahe evA ne (kuru ke0 ) kara. zuM karIne kara ? to ke (thaItpadapUjanaM ke0) zrIvItarAga jagavAnanA padapUjanane ( kRtvA ke0 ) karIne tathA ( yatijanaM ke0) sAdhujanane (natvA ke) namaskAra karIne tathA (bhAgamaM ke) siddhAMtane (viditvA ke) jANIne athavA sAMjalIne tathA (adharmakarmagadhiyAM ke0) pApAsakta bukivAlA janonA ( saMgaM ke0 ) saMgane ( hitvA ke0 ) tyAga karIne tathA (pAtreSu ke0) supAtrane viSe (dhanaM ke0 ) dhanane ( datvA ke0) zrApIne tathA (uttama kamajuSAM ke0) Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 375 ) uttama mArganA sevanAra janonA ( paddhatiM ke0 ) mArgapratyeM ( gatvA ke0 ) jaine tathA ( aMtarAritrajaM ke ) abhyaMtaranA vairisamUhane ( jitvA ke0 ) jItIne tathA ( paMcanamastriyAM ke0 ) paMcaparameSThinamaskAra maMtrane (smRtvA ke0 ) smaraNa karIne tathA emanuMja dhyAna karIne icita sukhane karotsaMgaprApta kara. eTale kara je hAtha ane utsaMga je kholo tene viSe prApta kara // 5 // TIkA: - kRtvA'Ititi // jo zrAddha ! etAni kRtvA iSTaM vAMbitasukhaM kara kroDasthaM hastotsaMgagataM kuru / karotsaMgaprApyaM kuru / kiM kRtvA ? yatpadapUjanaM vItarAgacaraNapUjAM kRtvA / punaryatijanaM sAdhujanaM natvA / punarAgamaM siddhAMtaM viditvA jJAtvA zrutvA / punaH dharmakarmavadhiyAM pApAsaktabuddhInAM saMgaM saMsargaM tyaktvA parityajya / punaH pAtreSu nijaM dhanaM vittaM datvA / punaH uttamakamajuSAM uttamamArgasevinAM paddhatiM mArga prati gatvA dhanuzritya punaraMtarA - rivrajaM aMtaraMgAriSaDurgaM zrAbhyaMtaraM vairisamUhaM jitvA / punaH paMca namastriyAM namaskAramaMtraM smRtvA dhyAtvA iSTaM sukhaM karotsaMgaprApyaM kuru // 5 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 376 ) jASAkAvyaH - vastucchaMda // deva pUjahiM deva pUjahiM racahiM guru seva // paramAgama ruci dharahiM, taMjahiM duSTa saMgati tatachana // gunisaMgati yAdarahiM, karahiM tyAga Durajaba javana // dehi supattahiM dAna nita, japahiM paMca navakAra | e karanI je zrAcarahiM, te pAvahiM javapAra // 5 // dariNIvRttam // prasarati yathA kirttirdidu kSapAkarasodarA, 'bhyudayajananI yAti sphAtiM yathA guNasaMtatiH // kalayati yathA TajhiM dharmaH kukarmadatikramaH, kuzala- sukhane nyAye kArya tathA pathi varttanam // 96 // arthaH- he prANI ! ( nyAye ke0 ) nyAyopapanna evA (pathi ke0 ) mArgane viSe ( tathA ke0 ) tevI rIteM ( varttanaM ke0 ) varttana ( kArya ke0 ) karavA yogya be. kevI rIte ? to ke ( yathA ke0 ) jema ( dikSu ke0 ) cAre dizAmAM ( kRpAkarasodarA ke0 ) caMdrakiraNasamAna ujjvala evI ( kIrttiH ke0 ) kI - ti ( prasarati ke0 ) prasare be. valI ( yathA ke0 ) jema (jyudayajananI ke0 ) udayane karanArI evI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (377) ( guNasaMtatiH ke0 ) guNazreNi, ( sphAti ke0 ) vistArane ( yAti ke0) pAme . tathA valI ( yathA ke ) jema (kukarmahatitamaH ke0 ) pApahanane viSe samartha evo (dharmaH ke0) dharma, ( vRddhiM ke0 ) vRhine (kalayati ke0 ) prApta thAya . te nyAya mArga kehavo ke ? to ke ( kuzalasulane ke0) catura puruSoyeM sulana // e6 // ___TIkAH-prasaratIti // nyAyye nyAyopapanne pathi mArge tathA pravarttanaM kArya tathA pravRttiH kAryA / yathA dinu caturSa dikku pAkarasodarA caMDakiraNavajjvalA kIrtiH sphurati vistarati / punaryathA ajyudayajananI udayakArakA guNasaMtatirguNazreNiH sphAtiM yAti vistAraM vrajati / punaryathA kukarmahato pApahanane damaH samartho dhammo vRLi kalayati vRddhiM prApnoti / tathA nyAye pathi nyAyamArge pravarttanaM kAyaM / kathaMjUte nyAye pathi ? kuzalaizcaturapuruSaiH sulajaH suprApaH sukhena labhyastasmin // e6 // lASAkAvyaH- dohaa||gun aru dharma suthira rahai, jasa pratApa gaMjIra // kuzala vRkSa jima lahalahai, tihiM mAraga calo vIra // e6 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (377) zikhariNIdattaghyam // kare zvAdhyastyAgaH zirasigurupAdapraNamanam, mukhe satyA vANI zrutamadhigataM ca shrvnnyoH|| hRdi svajA - ttirvijayi nujayoH pauruSamado, vinApyaizvaryeNa prakRtimahatAM mamanamidam // e // . arthaH-(aho ke ) Azcarya be ke ( prakRtimahatAM ke0) khanAveM karI uttama evA janone (vi. nApyaizvaryeNa ke0) sAmrAjya vinA paNa (idaM ke) zrA have kehevAze te ( maMganaM ke) jUSaNa be. te zuM nUSaNa je ? to ke ( kare ke0 ) hAthane viSe ( tyAgaH ke0) dAna teja ( zlAghyaH ke0) zlAdhya be. paNa kaMkaNAdi nUSaNa maMmana nathI. tathA ( zirasi ke0 ) mastakane viSe ( gurupAdapraNamanaM ke) gurujananA padane viSe praNAma teja maMDana , paraMtu mukuTatilakAdi nazrI. ( ca ke0) tathA ( mukhe ke0) mukhane viSe (satyA ke0) satya evI (vANI ke0) vANI teja maMmana De paraMtu tAMbalAdinathI. tathA (zravaNayoH ke0) kAnane viSe (adhigataM ke0) naNyu evaM (zrutaM ke0) siddhAMta teja maMmana be, paraMtu kuMmalA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33e) di nathI. (hRdi ke0 ) hRdayane viSe (khalA ke0) nirmala evI (vRttiH ke0 ) vyApAra teja maMgana be, paraMtu hAramAlAdi nathI, tathA (jujayoH ke0 ) behuhAthane viSe ( vijayi ke0) jayanazIla ebuM ( pauruSaM ke ) puruSArtha teja maMgana be, paraMtu keyUrAdi nathI. arthAta mahAna puruSone dhanAdivinA paNa zrApUrvokta sarva maMmana rUpa // e|| ___TIkAH-karati // aho zrAzcarye prakRtimahatAM khanAvenottamAnAM puMsAM aizvaryeNa sAmrAjyena vinA'pi daM maMganaM asti / damiti kiM ? kare haste tyAgodAnaM zlAghyaH maMganaM na kaMkaNAdi / punaH zirasi gurUNAM pAdayozcaraNayoHpraNamanaM namaskArakaraNaM maMmanaM na mukuTatilakAdIni / mukhe satyA vANyeva maMganaM na tAMbUlAdi / zravaNayoH karNayoH adhigataM pahitaM zrutaM zAstrameva maMganaM na kuMmalAdi / hRdi hadaye svachA nirmalA vRttiApAraeva maMDanaM na hAramAlAdi / jujayorbAvhorvijayijayanazIlaM pauruSaM prarAkramo dharmaviSaye yaddalaM tadeva maMDanaM na keyUrAdi / mahatAM pusAM dhanaM vinApi dayaiva maMDanaM // 7 // nASAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka // vaMdanaM vinaya Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) mukuTa zira uppara, suguru vacana kuMmalayuga kAna // aMtarazatru vijaya jujamaMmana, mugati mAla ura guna amalAna // tyAga sahaja kara kaTaka virAjata, zo. jita satya sabada mukha pAna // nUkhana tajahiM tahUM tana maMmita, yAteM saMta puruSa paradhAna // e|| navAraNyaM muktvA yadi jigamiSurmuktinagarIma, tadAnImA kArSIviSayaviSaTadeSu vasatim // yatazgayAppeSAM prathayati mahAmohamacirA, dayaM jaMturyasmAtpadamapi na gaMtuM pranavati // eG ||ti sAmAnyopadezaprakramaH // 23 // arthaH-he zrAvakajana ! ( yadi ke0) jo (javAraNyaM ke0) saMsArarUpa aTavIne (muktvA ke0) mUkIne ( muktinagarI ke0) modanagarI pratye (jigamiSuH ke) javAne to evo tuM bage, (tadAnIM ke ) tyAreM to ( viSayaviSavRkeSu ke ) viSayarUpa je viSavRto tene viSe ( vasatiM ke) nivAsane (mAkArSIH ke0) ma kara. (yataH ke0) jekAraNa mATeM ( eSAM ke0) e viSayaviSavRdonI (gayApi Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (301) ke0) gayA paNa ( mahAmohaM ke0 ) mahoTA ajJAnane (prathamayati ke) vistAre . jema bIjI paNa viSavRdonI yA be, te mahoTI mUrjAne utpanna kare be. ane ( yasmAt ke0) je mahAmoha thakI (zrayaM ke0) zrA ( jaMtuH ke0) jIva, (acirAt ke0) vegeM karI ( padamapigaMtuM ke0 ) eka pagaDhuM paNa cAlavAne (naprajavati ke0) samartha thAto nathI. arthAt sthAvarapaNAne prApta thAya De // e7 // iti saamaanyopdeshprkrmH|| // ___TIkAH-lavAraNya miti // no zrAU ! javAraNyaM saMsArarUpAM aTavIM muktvA tyaktvA yadi muktinagarI siddhipurIM prati jigamiSasi gaMtukAmo'si tadAnIM viSayAeva viSavRkSAsteSAM vasatiM nivAsaM mAkArSIH mA kRthAH / kutaH ? yatoyasmAt kAraNAt eSAM viSayaviSavRkSANAM bAyA'pi mahAmohaM mahadajJAnaM pra. thayati vistArayati / anyeSAmapi viSavRdANAM bAyA mahAmohaM mahatI mUAM janayati / yasmAnmahAmohAdayaM jaMtuHprANI acirAgAt padamapi gaMtuM eka pAdamapi calituM na zaknoti / kiMtu ? sthAvaratvaM prApnoti // e // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSa Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (375) kiirtiniH|| sUri nirvihitAyAM tu, saamaanyprkmo'jni||2|| iti saamaanyopdeshprkrmH||2|| have eka kAvye karI graMthatuM samarthana kare . upajAtivRttam // somapranAcAryamannA ca yanna, puMsAM tamaHpaMkamapAkaroti // tadappamuSminnupadezaleze, nizamyamAne'nizameti nAzam // ee iti graMthasamarthanam // arthaH-(somaprajA ke0) caMjanIkAMti (ca ke0) valI (aryamanA ke) sUryanIkAMti te ( puMsAM ke0) puruSonA ( yat ke0 ) je ( tamaHpaMkaM ke ) aMdhakArarUpa je kacaro tene ( napAkaroti ke0) nathI nAza karatI. ( ca ke0 ) paraMtu ( tadapi ke0 ) tA. dRza evo paNa ajJAna ane pAparUpa kacaro te (zramuSmin ke0)zrA siMdUraprakarAkhyanAmA ( upadezakheze ke0) upadezano leza te ( nizamyamAne ke0) sAMjale bate (zanizaM ke0) rAtri divasa eTale niraMtara ( nAzaM ke0) nAzane (eti ke0) pAme be. arthAt thA siMdUraprakara sAMjalavAthI tama je pApa ane ajJAna te nAzane pAme be. zrA zlokamAM Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 383 ) 'somaprajA' e padathI graMthakarttAyeM potAnuM somaprajAcArya evaM nAma paNa sUcavyuM be|| TIkA:- atha samarthayati // somapraneti // somaprajA caMdrakAMtizca punaH zraryamA sUryaprajA'pi puMsAM yattamaHpaMkaM aMdhakArakarddamaM na pAkaroti na dUrI karo ti / tadapi tAdRzamapi tamaH paMkaM zrajJAnapApaM zramuSmin siMdUra prakarAkhye upadezaleze nizamyamAne bhUyamANe sati zranizaM niraMtaraM nAzaM etikSayaM yAti / etat zravaNAttattamaH pApaM ca yAti / atra soma pranAcArya iti graMthakRtA khanAmApi sUcitam // ee|| iti graMthasamarthanam // have eka zlokI prazasti kahe be // mAlinIvRttam // amajada jitadevAcAryapahodayA, ghumaNi vijayasiMhAcArya pAdAraviMde // madhukarasamatAM yastena somaprane, vyaraci muniparAjJA sUktamuktAvalIyam // 100 // iti prazastiH // iti siMdUraprakramaH samApta // artha : - ( tena ke0 ) te ( somapraNa ke0 ) somaprajanAmA ( muniparAjJA ke0 ) munipa je muni Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 384 ) zreSTha temanA je rAjA evA sUrIzvara temaNeM ( iyaM ho ) zrA ( sUktamuktAvalI ke0 ) su nAma zojAyamAna prastAvavAlAM ukta eTale kAvya te rUpa muktA je motiyo tenI zrAvalI je paMkti te ( vyaraci ke0 ) viracita karI. te kayA somaprajAcArya ? to ke ( yaH ke0 ) je ajitadevA cAryapaTTodayA ji ajitadevanAmA zrAcAryanA paTTarUpa udayAcalane viSe ( ghumaNi ke 0 ) sUryasamAna evA je ( vijayasiMhAcArya ke0 ) vijaya siMhAcArya tenA ( pAdAraviMde ke0 ) caraNAraviMdane viSe ( madhukara samatAM ke0 ) bhramaranI samAnatAne ( ajat ke0 ) najatA davA // 100 // e prazasti kahI // iti siMdUraprakarasya bAlAvabodhaH samAptaH // TIkAH zratha prazastimAha || amajada jitadeveti // tena somaprabheNa muni parAjJA munipAH munizreSThAsteSAM rAjA sUrIzvarastena muniparAjJA sUrIzvare iyaM sUktamuktAvaliH sUktAnyeva sunUSitAnyeva zojana prastAvakAvyAnyeva muktAmauktikAni muktAphalAni teSAmAvaliH zreNiH vyaraci ciracitA / tena kena ? yaH somaprajaH zrajitadevanAmAcAryasya paTTaeva Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (375) udayAdhirudayAcalaH tatra ghumaNiH sUryasamAnovijayasiMdAcAryastasya pAdAraviMde caraNakamale madhukarasamatAM bhramaratulyatAM anajatprApa / arthAt pUrvamajitadevAcAryastasya somaprajAcAryasteneyaM siMdUraprakaranAmA sUktamuktAvalI vyaraci kRtA // 10 // iti prazastiH // iti zrIsiMdUraprakarAkhyagraMthasya harSakIrtisUriviracitA vyAkhyA samAptA // lASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // gahaiM je sujanarIti, gunIsoM nivAda prIti, sevA sAdhai gurukI, vinaisoM kara jorikeM // vidyAko visana dharai, paratiya saMgaharai, urjanakI saMgatisoM, baiThe mukha morike // tajai loka niMdhakAja, pUjai deva jinarAja, karai je karaNi thira, umaMga bahorikeM tehI jIva sukhI hohiM, tehi, mokhamukhI ho hiM, tehI hoi parama, karamaphaMda torikeM // e|| vRtta Upara pramANe // para niMdA tyAga karu, manameM vairAga dharu, krodha mAna mAyA lona, cyAro parihara re // hirademeM toSa gahu, samatAsoM zIro rahu, dharamako neda lahu, khedameM na para re // karamako vaMsa khoja, mugatiko paMtha jou sukRtako bIja bou, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) puritasoM mara re // are nara aiso hohi, vAra vAra kahu~ tohi, nAMhi tau sighAra jaiyA, nigoda tero ghara re // ee|| ___ kavitta mAtrAtmaka // Alasa tyAgu jAgu nara cetana, bala saMjAru mati karahuM vilaMba // ihAM na sukha lavaleza jagatamahiM, niMba virakhamahiM lagai na aMba // tAteM tUM aMtara vipada haru, karu, vilada nija adakadaMba // gahu guna jJAna baiTha cArita ratha, dehi mokha maga sanamukha biMba // 10 // atha ajoga kavitta mAtrAtmaka // jaina vaMsa sara haMsa sitaMbara, munipati ajitadeva ativAraja // tAke paTTa vAdimadanaMjana, pragaTe vijayasiMha zrAcAraja // tAke paTTa jae somaprana, tinhai giraMtha kiyo hitakAraja // jAke paDhata sunata avadhArata, ho3 puruSa je, puruSa anAraje // 11 // dohA // nAma sUktamuktAvalI, dvAviMzati adhikAra // sata siloka paradhAna saba, iti garaMtha vistAra // 12 // kauMrapAla banArasI, mitrayugala ika citta // tina garaMtha nASA kiyo, bahuvidhi baMda kavitta // 13 // solahase kyA narve, ritu grISama vaisAkha // soma Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) vAra ekAdazI, kara nakSatra sita pAkha // 14 // zrA nASA karanAreM bIjI TIkA uparathI racanA karelI dekhAya je je mATeM koi ko sthaleM arthamA kacit phera dohAmAM Ave . ane behalAM ve kAvyano artha pheravyo be.. iti somaprajAcAryaviracita siMdUraprakaraH ( sUktamuktAvali ) graMtha harSakIrti sUrikata yukti, vyAkhyA anyapaMmitakRta bAlAvabodha saMyuta, banArasIdAsakRtanASAkAvyasahitaH samAptaH // samAptoyaM grNthH|| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- _