Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcatra AcArya zrI ajitasAgarasari nratnasuri M.S. Sumcun Aaladhak
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrImad ajitasAgarasUrIzvarajI ima bhImasena caritra ke lekhaka haiM pU. sva. AcArya zrImad ajitasAgarasUrIzvarajI ma.mA. haiM, jo yoganiSTha 108 graMtha praNetA AcAryadeva zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA. ke paTTadhara ziSya the, ve kavi, vaktA aura prauDha lekhaka rUpa triveNI ke svAmi the| ___ApakA janma baDaudA sTeTa gujarAta ke zahara peTalAda ke samIpa meM Ae~ "nAra" nAmaka choTe se dehAta meM vikrama zatI 1942 meM poSazuklA-5 ke maMgala dina hI huA thaa| ApakA sAMsArika nAma aMbAlAla thA aura ApazrI 14 varSakI choTI sI Aya meM sthAnakavAsI sAdhu baneM the, lekina vikrama saMvat 1966 meM sAMpradAyika vyAmoha kA tyAga karake ve pa.pU. yoganiSTha AcArya bhagavaMta zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma. ke pAsa zvetAmbarIya derAvAsI sAdhupane kA himmatapUrvaka svIkAra kiyA aura munirAja zrI ajitasAgarajI bane / ____Apa zrI ko vikrama saM. 1980 meM bhavyavyaktitva, apUrva prabhAvakatA va zAsanarakSAkI adbhUt kSamatA ko dekhate hue AcAryapada arpaNa kiyA gayA / taba se ve AcArya __ zrI ajitasAgarasUrIzvarajI ma. ke rUpa meM prasiddha hueN| -- Apa zrI kA kAladharma vikrama saMvat 1985 meM Aso zuklA-3 ke dina vijApura gujarAta meM paae| sirpha 43 varSa kI alpAyu meM Apane cAritra kA pAlana kara aneka maulika graMthoM kA sarjana kiyaa| Apake graMthoM kA adhyayana karane vAle ko ApazrI ke gahare bhavya vyaktitva kA paricaya sahaja hI mila jAtA haiM / vairAgya kI maMjhila sara karane sacce sukha kI dizA meM sahI kadama bar3hAne kA sunaharA avasara isa pustaka se avazya saMprApta hogaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra si. A jAgara ra ra lekhaka aSTottarazatagranthapraNetA yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA. ke ziSyaratna prakhara vyAkhyAtA, zAsana prabhAvaka AcArya deva zrImad ajitasAgarasUrIzvarajI ma.sA. anuvAdaka zrI raMjana paramAra suzrI jyoti bAphanA prakAzaka zrI arUNodaya phAunDezana - kobA. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 20 se 56 :Ya Gern ")masena cari" sari 505bhArata ko protsAhita m e Gre geet 2) 5-5 pAda vidvAn si le - zilpI mrat - ajita HI) * * ne ise li58 sAhitya jagata 56 + 64 +/R42) isa mAla) sarala- roca evaM rasada hai|' rAja1 se 199 jI41 42169 124 se paripUrNa hai| isa+/i1 mAnisa se jI41 PIra 400 ko 125tarita karane vaalaa| pAsa ise apanA jI47 sI mArane 53) meM mAnasa se (75 paaye| (14 saMsAra kA bhI sArA paayege| so (H sa 8 Cew Hne pariyo aura bane aura Gnase jIna kA 55 58 bne| masAlA | ba. zrI kailArasAgara pUri Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI caMdrakAMta zivalAla zAha ---- dvArA aruNodaya phAUnDezana, kobA : 382 009, jilA : gAMdhInagara, gujarAta ke lie prakAzita servinajinshasana ) * sarvAdhikAra prakAzakAdhIna (C) 068065 gyanmandir@kcbaith.org 3605 zubha nimitta : muni zrI arUNodayasAgarajI ma. ko gaNipada pradAna hiMdI prathama AvRtti : navambara 1993 vIra savaMt : 2520 vi. saMvat : 2050 * pratiyA~ : 1500 mUlya : tIsa rUpaye sirpha / (30/) 4 . : prApti sthAna : zrI arUNodaya phAunDezana 'pustaka bhaMDAraM kobA - 382 009. sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, . ahamadAbAda - 1. * Type Setting By : Devraj Graphic's, Ahmedabad. * Title Design By : Shree Arvind Patel * Printed By : Parshwa Computers, Ahmedabad-50. Phone : 396246 P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakAya pUrva prakAzita gujarAtI bhASA kA upanyAsa bhImasena caritra ke hiMdI saMskaraNa ko sujJa pAThakoM ke samakSa prastuta karate hue atyadhika prasannatA ho rahI hai / gujarAtI bhASA meM aba taka usakI tIna AvRttiyA~ prakAzita ho cukI haiM / paropakArI parama zAsana prabhAvaka yoganiSTha AcArya bhagavaMta zrImad . buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba ke paTTAdhikArI pUjanIya suprasiddha vaktA AcArya zrImad ajItasAgarasUrIzvarajI mahArAja kI anekavidha sAhityika prasAdI meM sarvAdhika rasa paripUrNa ukta kati kA ati adbhuta AsvAda bAra-bAra AsvAdita kareM, phira bhI punaH punaH grahaNa karate rahane ke uparAMta bhI mana / asaMtuSTa evaM tRSita hI rahatA hai / pUjyapAda sUri-nidhi suvikhyAta pravaktA AcAryadeva zrImad ajItasAgarasUrIzvarajI mahArAja ke hama para jo avarNanIya upakAra haiM, use vyakta karane ke lie hamAre pAsa yogya zabdoM kA abhAva haiM / itanA hI nahIM, balki use smaraNa karate hI hRdaya gadgadita ho jAtA haiM / paramopakArI, zraddheya zramaNa-zreSTha kI jo amUlya sAhityika -pUMjI hamAre pAsa hai / usakA sadupayoga sAmAnya janatA ko ho aura unaka dvArA nirmita uttamottama sAhitya kA payapAna kara manuSya mAtra nijI jIvana meM Atma-kalyANakArI pravRttiyA~ kara janma-mRtyu ke daladala se sadaiva ke lie mukta ho jAya isI lakSya ko sammukha rakha pUjyapAda kA RNa adA karane meM saphala bane haiM yahI hamAre lie mahAna gaurava kI bAta hai| ___ yoganiSTha AcArya bhagavaMta ke uttarAdhikArI prazAMta mUrti AcArya-merUmaNi zrImad kIrtisAgarasUrIzvarajI mahArAja ke paTTAlaMkAra mahAna zAsana prabhAvaka AcArya zrImat padyasAgarasUrIzvarajI mahArAjane sva. AcAryadeva zrImad ajItasAgarasUrijI kI anamola sAhityika kRtiyA~ prakAzita ho, jana-jana meM vyApta ho jAya, isake lie sahRdaya preraNA pradAna kara hameM jAgRta kiyA haiM / ataH hama una puNyazAlI mahAtmA ke atyaMta RNI haiN| vaise hI parama pUjya muni pravara zrIarUNodayasAgarajI ma. kA hameM sakriya sahayoga va mArgadarzana prApta na hotA to Aja kA dina dekhane kA avasara hI nahIM milatA / ataH unake prati hArdika kRtajJatA vyakta karanA apanA kartavya samajate haiM / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta pustaka kA saMpUrNa prakAzana kharca ema. ke eksaporTa bambaI ke - gurUbhaktoM dvArA prApta huA hai tadartha Apake hama atyaMta AbhArI haiM / __ prastuta grantha ko rASTrabhASA . hiMdI meM susajja karane kA bhagIratha kArya zrI na paramAra tathA suzrI jyoti bAphanA ne kiyA hai / usI taraha hiMdI -Na karane kI jimmedArI zrI pArzva kaMpyUTarsa vAlone nibhAyI hai / ataH -ka bhI AbhArI haiM / ___ aMtameM prastuta grantha kA paThana-pAThana, manana-maMthana evaM punaH puna parizIlana - graMthastha bhAvanAoM ko hRdayastha kara paramAtma-bhAva kI prApti hetu Atma-bhAva sthira raha yahI zubhecchA / - prakAzaka P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. mI sAgara ra sana * mahAra ra sAnAsAnA , * prastAvanAgara ghira-382002 anaMtAnaMta parama tAraka devAdhideva zrI tIrthaMkara paramAtmAne samavasaraNa kI anuttara dharma-samA meM deva, dAnava evaM mAnava yukta pariSada . parSadA. meM cAra prakAra ke anuyoga se samyak guMphita evaM yojana bhUmi prasarita dharma-vANI sunA kara mokSa-mArga ko prakAzita kara vacanAtIta upakAra kiyA hai / yadi aisA kahe to aMza mAtra bhI atizayokti nahIM hogI ki dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga evaM dharmakathanAnuyoga se samyak guMphita evaM svayaMbhUramaNa- samudra sama gahana zruta jJAna ke mAdhyama se bAla-ajJAnI jIvoM para dharmakathAnuyoga dvArA savizeSa sugama upakAra kara sakate haiM / vAstava meM dekhA jAya to dharmakathAnuyoga sahaja sugama suvodhakAraka hone kI vajaha se AbAla-vRddha Adi sabhI asAdhAraNa utkaMThA saha usameM ekarUpa ho jAte haiM / sAtha hI usameM vIra-rasa, karUNA-rasa zAMtarasAdi sabhI prakAra ke rasoM kA suMdara suvistRta, bhAvAtmaka, hRdaya sparzI vivecana hone ke kAraNa nissaMdeha va sarva sAmAnya samAja ke lie prAyaH upayogI siddha hotA hai / sarvajana hitAya-sarvajana kalyANakArI aise ukta dharmakathAoM kA yadi zraddhA mAna se zravaNa kiyA jAya to hiMsA, asatya, corI Adi zAstrokta aThAraha asad pApAtmaka AcaraNoM ke phala svarUpa anaMtAnaMta dukhaprada klezakAraka azubha pariNAma tathA ahiMsA, satya, acaurya Adi zAstrokta aneka sadAcaraNoM ke rUpa ekAMtika Atma hitakArI va kalyANakArI pariNAmoM kI jhA~kI hotI hai| asat tattva evaM sat tattvoM ke prati samyak zraddhA prakaTa hotI hai taba Atma-paMchI asat tattvoM ke jAla jaMjAla se mukta hone kI tIvra bhAvanA rakhatA hai / aura sat-asat tattvoM kI prApti hetu bhavyAtmAoM kI AMtara bhAvanA savizeSa utkaMThita banatI hai| AMtara bhAvanA jaba pUrNa svarUpa meM vikasvara hotI hai taba jIva eva zivapada prApti kA kAmI banatA hai / mukti-pada kA icchukI bhavyAtmA jIva tattva va ajIva tattvAdi ke samyaka -jJAnakI prApti dvArA jIva mAtra para anaMtAnaMta upakAra karane meM samartha banatA hai aura anya asaMkhya jIvoM ko bhI samyak-jJAna pradAna kara anaMtAnaMta . upakAra karane hetu samarthita karatA hai / isa prakAra upakAra rUpI latA kI jaDa... ugamasthAna jo koI bhI ho, Akhira hai to parama tAraka devAdhideva zrI tIrthaMkara bhagavAna hI haiM / P.P. Ac. Gunratnasuri DORONanak must
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta grantha bhImasena-caritra SaDrasa se paripUrNa aisA sarvottama caritra graMtha hai / itanA hI nahIM, balki Atma- tattva kI prApti hetu bhava-nirvedakAraka va anekAneka Atma- guNa poSaka tathA durguNazoSaka bhAva pramukha ekameva advitIya graMtha haiN| isake pratyeka pRSTha va paMktiyA~ nIti, nyAya, paropakAra, sevA, sadAcAra, kSamA, tapa, titikSA, karma, udyama, satya, zIla, zraddhA, svamAna Adi sArvajanIna siddhAMtoM kA parizIlana hai / aMta meM, saMsAra ke sabhI jIva prastuta graMtha kA punaH punaH paThana -vAMcana va adhyayana-manana kara asat tattvoM se mukti prApta kare, karma-mala se zuddha bane aura svatva ko sadAcAroM ke mAdhyama se suvizuddha banA kara akSaya pada . ke svAmI bane, basa isI zubhAbhilASA saha / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama pUjya gurUdeva zrI arUNodayasAgarajI ma.sA. ke gaNipada pradAna prasaMga para hama sabhI bhaktajanoM kI ora se sAdara vaMdanA... tilokacaMda cetanadAsa nAhaTA kailAsa zivalAla DoTIyA maheza premasiMga jaina anila tilokacaMda nAhaTA kamala tilokacaMda nAhaTA cANakya vADIlAla zAha pharma : . M. K. EXPORT 101, Ratan Deep, 78, J.S.S. Road, Opera House, BOMBAY. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahA~ kyA hai ? 74 / 84 93 103 107 viSaya / 1. saMsAra evaM svapna 2. sumitrA kA dezAntara-gamana 3. suzIlA 4. anokhI varayAtrA saMyamapatha para 5. bhImasena kA saMsAra 6. caMdana ugale Aga 7. bhImasena kA palAyana 8. jaMgala kI ora 9. hariSeNa kA rAjayAbhiSeka 10. bhAgya-nRtya 11. naukarI kI tAlAza 12. suzIlA kI agni parIkSA 13. bhadra kI salaha lIlA 14. nahIM jAu beTA ! 15. prathama grAse makSikA 16. niSphala yAtrA 17. suzIlA kA saMsAra 18. mauta bhI na milI 19. vidhAtA ! aisA kaba taka ? 20. AcAryazrI kA Atmasparza 21. bhAgyodaya 22. parivAra kA milana 23. mahAsatI suzIlA 24. karo zastrA zaNagAra 25. deva kA parAbhava 26. vahI rAha vahI cAha 27. rAma-lakhana kI joDI 28. gauravamayI gurUvANI 29. AcAryadeva hariSeNasUrijI 30. duHkha bharA saMsAra 31. tUTate-baMdhana 110 117 123 134 148 155 169 173 182 189 201 207 213 229 269 273 P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna saMsAra evaM svapna . rAjagRhI mAno Aja to aitihAsika-saMsmaraNa kA eka aMga sadRza bana kara raha gayI hai| kintu prAcIna kAla meM yaha nagara vaibhava aura sampannatA meM caramotkarSa ke saupAnoM para ArUDha thA, jisakI tulanA Adhunika yuga ke sarvazreSTha nagaroM meM se kisI ke sAtha karanA sUrya ko dIpaka dikhAne jaisA hai| jaMbUdIpa ke antargata bharata kSetra meM magadha nAmaka eka sarva zaktimAna deza thaa| deza arthAt Aja kI paribhASA prabhutA-sampanna eka rASTra nahIM, apitu eka prdesh| jaise bhArata varSa meM Aja eka mahArASTra hai, ThIka usI bhA~ti magadha bhI eka rAjya thaa| rAjagRhI usI magadha kI rAjadhAnI thii| rAjadhAnI arthAt usakI kalpanA karanA dina meM tArA darzana karane jaisA hai| vizAla... virATa aura mIloM taka phailA eka nagara thaa| isakI racanA asaMkhya videziyoM ko barabasa apanI ora AkarSita karane ke liye paryApta thii| deza-pradeza ke kaI paryaTaka nagara darzana ke liye prAyaH yahA~ Ate, Thaharate aura jI bhara kara ghUmane kA Ananda lUTa kara jAte samaya isa nagarI kI bhUri-bhUri prazaMsA karate hue tanika bhI aghAte nahIM the| yahA~ ke rAjapatha aura mArga vizAla the| eka sAtha pA~ca-pA~ca madonmatta gajarAjoM kI paMkti AsAnI se gujara sakeM, itane caur3e aura prazasta yahA~ ke mArga the| mArga ke donoM ora azoka vRkSa tathA AkAza se bAteM karate vibhinna viTapoM kI hAramAlAe~ bichI huI thii| jisakI zItala chAyA meM grISma kI bharI dupaharI meM bhI nagara jana aura bhUlebhaTake pathika ArAma ke sAtha phira sakate the| klAnta yAtrI yahA~ Akara apanI thakAna bhUla jAtA thaa| . mArga kI galiyoM aura muhalle bhI samAntara, samacaurasa biche hue the, jo kisI na kisI mArga ko paraspara jor3ate the, milAte the| mArga para vividha prakAra kI vastu vikraya kI aura mAla-bikrI kI dUkAne lagI huI thiiN| pratyeka dUkAna meM vikrI yogya mAla yA vastue~ karIne se sajAyI huyI thii| imAratoM kI racanA isa prakAra kI gayI thIM ki nIce dUkAna aura Upara aavaas| sAtha hI ukta AvAsoM kA praveza dvAra prAyaH galI ke bhItara par3atA thaa| galI-muhalle bhI itane caur3e avazya the ki tIna azvArohI eka sAtha AsAnI se gujara sakate the| prazasta rAjamArga aura galI-muhalle sAfa suthare aura sundara the| bhUlakara bhI kabhI vahA~ kUr3e-karakaTa yA gaMdagI ke darzana nahIM hote the| nagara ke madhya bhAga meM rahe vizAla udyAna aura khila khilAte kuMja-nikuMja anAyAsa hI hara kisI kA mana moha lete the| isI taraha nagara ke vibhinna sthAnoM meM choTe choTe bAga-bagIce bhI the| yahA~ paryApta mAtrA meM sarovara, nATyagRha, citra zAlAe~, saMgIta kendra, nRtyazAlAe~, vizrAmagRha aura krIr3AgRha the| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra . (LAMANA RANTHRE ALLERAL. 4ATRA MOOGUL . . 32 ET VERMAN ANK -' MOS:::.' PEXRINA .. . - 48 PITH 940 SERIAL / PXT-2011 COM DAN. rAjagRhI nagarI ke caur3e rAjamArga, gujaratI hAthIoM kI katAra, vRkSoM kI hAramAlA, AsamAna ko chUnevAle jinamaMdira, bhavya rAjamahala ke samIpa dRSTigocara ho rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna jaba ki pratyeka vIthikA meM eka vyAyAma zAlA avazya thii| kintu rAjagRhI kA vAstavika AkarSaNa kendra to usake vicitra mandira aura hATa-haveliyA~ thiiN| vaise to vahA~ sabhI varNa, mata aura dharma ke loga basate the, kintu nagara meM jaina dharmAvalambiyoM kA bAhulya thA aura yaha sanAtana satya hai ki jahA~ jainoM kI AbAdI ho, vahA~ jinAlaya, upAzraya, jJAnamaMdira, pauSadha zAlA aura pAThazAlA na ho yaha bhalA kaise sambhava ho sakatA hai? / rAjagRhI ke prazasta rAjamArga para se gujarane vAle hara kisI nAgarika athavA pathika ko unnata aura gagana cumbI jina maMdira ke zikhara ke darzana avazya hote| nagara ke sabhI jinAlaya lagabhaga ucca zikhara ke the| jaina-zAsana kI dharma-patAkA AkAza kI U~cAIyoM ko pAra karatI bar3e garva se laharAtI rahatI aura suvarNamaya kalAtmaka kalaza sUrya-prakAza meM sadaiva damakate rahate the| eka maMdira ke darzana karo aura dUsare ko bhUla jaao| pratyeka maMdira ke eka se eka bar3hakara citrAtmaka kalA kauzala, cittAkarSaka adbhuta rcnaa| darzaka kA mana usakI bhavyatA aura kalAtmakatA nihAra bhavAvibhora ho uThatA thaa| ThIka vaise hI vahA~ ke upAzraya, pauSadhazAlA aura jJAnamaMdira bhI utane hI bhavya aura adbhuta the| bAhara se ve jitane bhavya aura AkarSaka the, bhItara utane hI divya aura ramaNIya the| vahA~ ke pavitra vAtAvaraNa meM vizva ke samasta tApa-saMtApa aura duHkha darda palaka jhapakate na NTPALI jJAnI guru bhagavaMtoM kA bhakta udAramanA rAjA gunnsen| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra jhapakate naSTa ho jAte the| sabhI haveliyA~ gagana cumbI thIM mAno vyoma se gale mila rahI ho| unake jharokhe kalAtmaka the| rAtri ke samaya dIpoM kI jagamagAhaTa se rAste jhilamilAte the| nagara ke kisIbhI kone meM ghUmane vAle ko sarvatra samRddhi ke hI darzana hote the| jahA~ dRSTi jAtI vahA~ vaibhava aura sampannatA hI dikhAI detI thii| duHkha dAridra DhUMDhane para bhI kahIM dRSTigocara nahIM hotA thaa| sAmAnya taura para nagaravAsI sukhI aura santoSI the, dharma parAyaNa aura iimaandaar| sabhI pApa bhiiruu| sabhI jAtiyoM ke loga basate the, parantu sabhI apane apane dharma meM masta aura kArya meM vyasta the| kisI kA kisI ke sAtha vaira-virodha nhiiN| jainiyoM kI zobhA yAtrA meM brAhmaNa sammilita hote tathA brAhmaNoM ke utsavoM meM jaina bhI upasthita rahate the| sabhI jAtiyoM ke bIca ApasI bhAI cArA aura athAha prema thaa| ____ guNasena nAmaka rAjA yahA~ rAjya karatA thaa| jaisA nAma vaisA hI guNI thaa| vaha vIra va parAkramI rAjA thaa| apanI alaukika vIratA se usane apane zatruoM ko parAjita kiyA thA aura rAjya saMcAlana meM AvazyakatAnusAra vaha sAma, dAma, daNDa va bheda kI nIti apnaataa| vaha udAra manA thaa| usake darabAra se koI khAlI hAtha nahIM lauTatA thaa| vaha prAyaH sabhI ko mukta hasta dAna detA thaa| paMDita, jJAnI, zAstrI aura sAdhu-santoM kA vaha hamezA Adara-satkAra karatA thA aura unheM bar3e bar3e pAritoSika, upahAra va bheMTa pradAna kara apanI bhakti abhivyakta karatA thaa| prajA ko vaha apanI santAna mAnatA thaa| tadnusAra prajA ke kalyANArtha aura vaha sukhI rahe isake liye vaha athaka prayAsa karatA thaa| prajA se vaha nyUnatama kara vasUlatA | thA tathA asImita suvidhAe~ pradAna karane kA sadaiva prayatna krtaa| prajA ke sukha duHkha kI Toha lene ke liye vaha gupta veza meM bhramaNa karatA tathA dIna duHkhiyoM kI hamezA sahAyatA krtaa| nyAya-niSTha hone ke sAtha sAtha vaha dayAlu bhI thaa| kisI bhI aparAdhI kA aparAdha dekhakara nahIM varan usake pIche rahe aparAdhI ke Azaya ko dekhakara vaha prAyaH nyAya karatA aura use yogya sajA detaa| mRtyu daNDa vaha bahudhA kama detA thaa| yadi kabhI aisI sthiti A jAtI to vaha duHkhI mana se mRtyudaNDa detA thaa| ___aise kaIM guNoM ke kAraNa prajA sadA apane rAjA kA sammAna karatI thI aura usake pratyeka Adeza ko sirodhArya karatI thii| guNasena kI rAnI thI priydrshnaa| rAnI, yathA nAma, tathA gunn| usakA kamanIya AkarSaka tana, dekhane vAle citta ko bhAvavibhora kara detA thaa| usake netroM se nirmalatA chalakatI thI, sAtha hI usakA deha-sauMdarya aisA ki apsarAoM ko bhI lajA de| tathApi P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna vaha strI ke sahaja caritra se ekadama alaga thii| usameM rUpa kA abhimAna nahIM thaa| jitanA rUpa thA usase hajAra guNA vinamra aura suzIla svabhAva kI thii| dAsa dAsiyoM ke sAtha vinamra vyavahAra krtii| yoM kaheM ki vaha zIla va caritra kI zreSThatama pratimUrti thii| rAjakula meM utpanna va rAjA kI priya rAnI hone para bhI usameM ucchRkhalatA athavA udNDatA ke kamI darzana nahIM hote the| saMyama va sAdagI kI vaha mUrtimAna pratIka thii| saMskAra vaza vaha jaina dharmAvalambI thii| rAjA guNasena bhI jaina dharma kA ananya bhakta thaa| yathAzakti donoM dharma kA pAlana karate rahate the| nitya prati zramaNa bhagavantoM kI sevA suzruSA karate aura vyAkhyAna bhakti kA lAbha utthaate| donoM kA saMsAra atyanta sukhI thaa| donoM paraspara samarasa hokara jIvana kA apUrva Ananda upabhoga karate the| Apasa meM kisI prakAra kA saMgharSa athavA Antarika kleza na thaa| isa prakAra ve donoM yauvana meM AkaNTha DUbe jIvana yApana karate the| eka dina kI bAta hai, priyadarzanA acAnaka jaga pdd'ii| rAtri kA antima prahara thaa| jAgRtAvasthA meM usane anubhava kiyA ki vaha svarNa palaMga para leTI hai aura dIpaka kI rozanI maMda maMda jhila milA rahI thii| bAhara khule AkAza meM tAre camaka rahe the aura vaha apane zayana khaNDa meM akelI hI leTI thii| rAnI mana hI mana socane lagI - "mai bhalA kaise jaga par3I? yoM merI nIMda acAnaka ucaTane kA kyA kAraNa hai? kyA kahIM kisI ne 1 A rAtri meM sUrya kA svapna dekhatI huI mahArAnI priydrshnaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra daMza mArA hai? yA kisI prakAra kI asuvidhA ke kAraNa nIMda khula gayI hai?" parantu isake liye use aura adhika nahIM socanA pdd'aa| use sahaja hI smaraNa ho AyA ki vaha to svapnaloka kI yAtrA meM vimagna thii|" aisA kyA svapna thA, jisake kAraNa acAnaka usakI A~kheM khula gayI?" usane mana hI mana vicAra kiyA - abhI svapna dekhA thA aura usako dekhane ke pazcAt hI nIMda khula gayI thii| use smaraNa ho AyA ki svapna meM usane nirmala evaM vizAla AbhA se jhuke parama - jyotirmaya sUrya bimba dekhA thaa| tabhI rAnI ko sahasA ahasAsa huA ki bAhara sUrya kI kiraNeM camaka rahI hai aura vaha abhI taka so rahI hai| "are! subaha ho gayI aura vaha aba taka leTI hai| uph! uThane meM bahuta vilamba ho gyaa|" vaha har3abar3Akara palaMga meM uTha baitthii| A~kha khola kara dekhA to jJAta huA ki abhI to rAtri kA prathama prahara cala rahA hai| aura vaha to svapna dekha rahI thii| prAtaH hone meM abhI paryApta samaya zeSa hai| "aba bhalA kyA ho sakatA hai? to kyA dubArA so jAU~?" kintu priyadarzanA so na skii| kyoMki vaha bhalIbhA~ti jAnatI thI ki usane eka zubha svapna ke darzana kiye hai| svapna meM usane maMgalamaya zubha pratIka dekhA hai aura isase avazya lAbha hogaa| sAtha hI use yaha bhI jJAta thA ki, zubha svapna dekhane ke pazcAt yadi punaH soyA jAya to svapna kA phala nahIM milatA, ataH svapna darzana pazcAt navakAra maMtra kA smaraNa karanA cAhie aura svapna kI bAta kisI yogya aura jAnakAra vyakti ke samakSa prakaTa kara, kapar3e ke gA~Tha bA~dha denI caahie| aisA karane se svapna kA phala avazya prApta hotA hai| ke phala svarUpa priyadarzanA zAMta raha, mana hI mana navakAra mantra kA smaraNa karane meM kho gyii| isI taraha ThIka-ThIka avadhi bIta jAne ke bAda vaha apane pati ke zayana kakSa kI ora bar3ha gyii| tAki svapna darzana kI bAta unheM batA ske| usa jamAne meM pati-patnI eka hI zaiyA para sAtha meM zayana nahIM karate the| tadnusAra rAjA guNasena bhI dUsare kakSa meM soye hue the| subaha kA prathama prahara thaa| guNasena pratidina kI taraha Aja bhI jAga gaye the| ve Atma cintana meM lIna the| priyadarzanA ne kakSa meM praveza kara guNasena ko praNAma kara unake caraNa sparza kiye aura donoM hAtha jor3a kara kucha kahane kI mudrA meM eka ora khar3I ho gyii| acAnaka priyadarzanA ko apane kakSa meM praveza kiye dekhakara guNasena ke Azcarya kA pArAvAra na rhaa| Aja se pUrva aisA kabhI nahIM huA thaa| yaha pahalA avasara thA, ki vaha yoM ecAnaka usake kakSa meM AyI thii| phalataH Azcarya cakita ho usane pUchA- "devI! tuma? abhI kaise? svastha to ho? tumheM yoM acAnaka dekhakara mere mana meM hajAroM prazna uThe hue haiN| kaho, kisa kAraNa AnA huaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna guNasena ne eka sAtha kaI prazna pUcha liye aura usake pratyuttara ke liye sahasA rAnI kI ora dekhane lgaa| tabhI use acAnaka AbhAsa huA ki rAnI abhI mauna khar3I hai| ataH turanta rAnI se Asana grahaNa karane ke liye Agraha karate hue kahA - "baiTho aura jo kucha kahanA hai, ArAma se kho| Arya nArI prAyaH pati ke kahe binA kabhI na to uThatI thI, na hI baiThatI thii| usakI AjJA ke pAlana meM hI vaha apanA strI dharma samajhatI thii| phala svarUpa priyadarzanA guNasena ke caraNa sparza kara cupacApa khar3I thI, vaha baiThI nhiiN| vaha pati kI AjJA kI rAha dekhatI rahI aura AjJA milate hI unake nikaTa baiTha gyii| tatpazcAt vaha vinIta bhAva meM bolI - "he svAmI! maiM sukhapUrvaka soyI thI, ki akasmAt har3abar3Akara jaga pdd'ii| A~kha khola kara dekhA to AbhAsa huA ki abhI to rAta zeSa hai aura maiMne koI svapna dekhA hai| svapna ke kAraNa hI maiM nIMda meM har3abar3A gaI thii|" priyadarzanA ko bIca meM hI Tokate hue guNasena ne pUchA - "devI! aisA bhalA kauna sA svapna dekhA ki tumhArI nIMda meM yo acAnaka rUkAvaTa A gaI?" "rAjan! isa svapna ne to mere prabhAta ko suprabhAta meM parivartita kara diyA hai| aura anAyAsa hI merI godI ko khuzahAlI se bhara diyA hai| vAstava meM usane merI Aja kI suhaba ko khuziyoM se bhara dI hai| tabhI merI nIMda ucaTa gyii| ...isakA mujhe kataI duHkha nahIM, svapna darzana se merA romaroma Ananda se pulakita ho rahA hai|" Lalithili IRAN mahArAjA guNasena ko apUrva svapna kA anubhava sunAtI huI mhaaraanii| .. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra "taba to avazya vaha koI maMgala svapna hogA? kyA mujhe nahIM batAogI? aisA kauna sA svapna thA, jisase Aja Apa prAtaH hI kamala sI praphullita ho rahI haiN|" "zAstroM ke anusAra zubha va maMgala svapna dekhane ke pazcAt kabhI sonA nahIM caahie| supAtra ke pAsa svapna darzanakA varNana karanA caahie| usake pazcAt prabhukA nAma smaraNa karanA caahie| ataH zrI namaskAra mahAmantra kA jApa karate hue maiM Apake hI uThane kI pratIkSA kara rahI thii| Apako jAgRta hue jAnakara svapna-kathana karane hetu Apake kakSa meM calI aaii|" priyadarzanA ne vinIta svara meM khaa| "to aba zIghra hI kaha do ki svapna meM tumane kyA dekhA hai?" "he nAtha! maiMne divya kAnti se yukta evam apUrva maMgaladAyaka sUrya kA bimba svapna meM nihArA hai|" "yaha bhalA tumane kaba dekhA?" "rAtri ke antima prahara meM, kintu aisA Apa kyoM pUcha rahe haiM? kyA svapna va samaya meM bhI koI sambandha hotA hai? priyadarzanA ko svapna ke samaya ke sambandha meM koI vizeSa jAnakArI na hone ke kAraNa usane puuchaa| "hA~ devI! svapna kA samaya ke sAtha ghaniSTha sambandha hai| eka to Apane bahuta hI zubha evam maMgala svapna dekhA hai aura vaha bhI rAtri ke antima prahara meN| vAstava meM yaha gAgAgAgAgAgAgAta sa OM zreSTha svapna ke bAda dAsa-dAsIyoM ko, sahelIyoM ko ekatrita kara, sAmAyika-svAdhyAya karatI huI mhaaraanii| Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna eka zubha saMketa hai|" pratyuttara meM guNasena ne zAMta-svara meM khaa| "he svaamin| yadi Apa mujhe zubha svapna kA kyA phala prApta hogA, batAne kA kaSTa kareMge to mujha para atIva upakAra hogaa|" "sulocane! prastuta svapna isa bAta kA saMketa kara rahA hai ki zIghra hI Apako tejasvI putra rala kI prApti hogii|" priyadarzanA yaha sunakara Ananda vibhora ho utthii| bhalA aisI kauna sI strI hogI, jo aisI bAta sunakara prasanna na hogii| strI janma kI sArthakatA hI usakI mAtRtva prApti meM hai| santAna vihIna strI kA koI zakuna nahIM letaa| phalataH svapna ke mAdhyama se yaha jJAna ho gayA ki vaha mA~ banane vAlI hai, usakA hRdaya gadgad ho utthaa| vaha prasannatA se jhUma utthii| tatpazcAt usane turanta hI palle kI gA~Tha bA~dhI aura zakuna granthI kI, fira prasanna svara meM bolI "taba to Apake mu~ha meM zakkara, ApakA vacana satya ho|" usake bAda rAnI ne punaH guNasena ko praNAma kiyA aura vinaya pUrvaka vidA lekara apane kakSa meM lauTa par3I aura dAsa dAsiyoM ko ekatrita kara dharma kathA evam prabhu stavana kahane meM tallIna ho gyii| bhalA samaya bItate kyA dera lagatI hai| palaka jhapakate hI subaha ho gyii| sUrya kiraNoM se abhiSikta ho gagana cumbI imArateM aura hATa haveliyoM kI rAjagRhI camaka utthii| Alasya tyAga kara sabhI apanI apanI dinacaryA meM laga gye| rAtri ke samaya zAnta-sukha par3I rAjagRhI, subaha hote hI kriyAzIla ho gyii| mAno rAjagRhI magadha kI rAjadhAnI na ho, sarasvatI kA sAkSAt darabAra na ho| guNasena va priyadarzanA bhI apanI dinacaryA meM lipta ho gye| parantu rAtri ke svapna ko donoM hI bhulA na paaye| rAjasabhA prArambha hone ke pUrva hI guNasena ne anucaroM ko bhejakara svapna zAstrI evam naimittikoM ko rAjasabhA meM upasthita hone kA nimantraNa de diyA thaa| rAjagRhI meM bhA~ta bhA~ta viSayoM ke prakANDa vidvAna nivAsa karate the| prakhara buddhi vyAkaraNa zAstrI, sAhityAcArya, kavigaNa, saMgItajJa aura yuddha nipuNa yoddhAgaNa nagara kI zobhAbhivRddhi kara rahe the| guNasena ne naimittikoM ko AmaMtrita kiyaa| AmantraNa prApta hote hI sabhI zakuna zAstrI darabAra meM upasthita ho gye| rAjadarabAra ThasAThasa bharA huA thaa| nagara janoM ko pahale jJAta ho gayA thA ki, unakI rAja rAnIne zubha svapna dekhA hai, jisakA phalAdeza jJAta karane hetu rAjA ne bar3e bar3e svapna zAstriyoM ko va jyotiSa vettAoM ko Aja bulA bhejA hai| ataH nagaravAsiyoM ne bhI darabAra meM upasthita ho, samaya se pUrva hI, apanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 bhImasena caritra apanA sthAna grahaNa kara liyA thaa| samaya hote hI darabAna ne AvAja lagAyI, mahArAja guNasena ke Agamana kI sUcanA dii| rAja kaviyoM ne stuti pATha Arambha kiyaa| brAhmaNa varga ke AzIrvacanoM kI gUMja se vAtAvaraNa guMjArita ho utthaa| guNasena ne praveza kara rAjasiMhAsana para Asana grahaNa kiyaa| prajA ne natamastaka khar3e ho rAjA ko praNAma kiyA aura usake siMhAsanArUDha hote hI sabhI apane apane sthAna para baiTha gye| rAjA ne prasanna vadana sarvatra dRSTipAta kiyaa| jharokhe meM strIyoM kI baiThaka thii| priyadarzanA vahA~ zarad candrikA sI zobhita thii| .sabhI utsuka aura Atura the| sabhI yaha jAnane ke liye adhIra the ki mahArAnI ne kyA svapna dekhA hai? va usakA phalAdeza kyA hogA? aisI hI adhIratA aura AturatA priyadarzanA ke mukha maMDala para bhI aMkita thii| vaha nirnimeSa zakuna zAstriyoM ko dekha rahI thii| sarvatra nIrava zAMti chAI huyI thii| "he vidvajanoM! Apa saba rAjagRhI nagarI ke anamola rala haiN| hamAre rAjya ke bhUSaNa haiN| ApakI prakANDa vidvatA se sarasvatI kA darabAra bhI vismita ho jAtA hai| maiMne . Apako Aja eka svapna kA phalAdeza jAnane ke liye yahA~ Amantrita kiyA hai| vigata rAtri ke antima prahara meM mahArAnI ne svapna meM divya kAMti yukta evam parama maMgalakArI sUrya kA bimba dekhA hai| kRpayA isakA phalAdezakathana kara hameM upakRta kiijie|" U W OMhari somA rAja darabAra meM rAja jyotiSI, svapna ke phalAdeza sunAne hetu padhAreM - nagarI ke loga phala jAnane ke lie umar3a pdd'e| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna 11 svapna kI bAta sunakara sabhI harSavibhora ho utthe| sabhAjana harSAtireka se paraspara batiyAne lge| "vAstava meM rAnI ne sundara svapna dekhA hai|" "avazya! lAbha apUrva hogaa|" "are! lAbha kyA, mahAlAbha hogA... mahAlAbha! kyoMki rAtri ke antima prahara meM par3A svapna mithyA siddha nahIM hotaa|" "kintu rAni ko bhalA aisA kyA bar3A lAbha hogA? naimittika bhI eka dUsare ke kAna meM phusaphusAte hue paraspara rAnI ke svapna kI carcA kara usake yogya phalAdeza ke sambandha meM vicAra vimarza karane lge| alpAvadhi taka Apasa meM gahana carcA karane ke uparAnta eka zakuna zAstrI ne khar3e hokara kahA - "he rAjan ApakI kIrti sadaiva amara rhe| vigata rAtri meM mahArAnI ne jo svapna dekhA hai, vaha ati uttama ho param maMgalakArI hai| vaise svapna zAstra meM kula bahattara prakAra ke svapna batAye hai| jisameM se tIna prakAra ke svapnoM kI uttama svapnoM ke rUpa meM gaNanA kI gayI hai| yadi inameM se koI padArtha svapna meM dikhAI de to svapna dekhane vAle vyakti ko usakA yatheSTa lAbha prApta hotA hai| zeSa rahe bayAlisa prakAra ke svapna azubha mAne Ate haiN| inameM se koI svapna dekhane para vyakti ko bhArI nukasAna hone kI pUrI sambhAvanA hotI hai| kintu mahArAnI ne jo svapna dekhA hai, usase unheM putra ratna kI prApti hogii| svapna meM jo strI sUrya bimba kA darzana karatI hai vaha uttama guNoM se yukta putra ko janma detI hai| yaha svapna zAstra kA amogha niyama hai| usameM bhI mahArAnIjI ne to rAtri ke pichale pahara meM sarvottama kAnti yukta sUrya bimba ke darzana kiye hai| mahArAja, yaha zubha saMketa hai| vaha zIghra hI garbhavatI hoMgI aura jo putra janma legA vaha vRhaspati ke samAna buddhizAlI hogA, sAtha hI mahA parAkramI hogaa| samakAlIna samAja, prajA aura rAjA-mahArAjAoM meM usakA prabhAva dina dugunA rAta caugunA hogaa| isake uparAnta vaha dhIra va vIra hogaa| apane bAhUbala se hI vaha kIrti arjita karegA aura ubhaya vaMza ko ujjvalita kregaa|" ___ svapna kA phalAdeza sunakara rAjA va rAnI kI prasannatA kI koI sImA na rhii| abhI putra janma honA to bAkI hai| aura nA hI aise koI cinha priyadarzanA meM dRSTigocara ho rahe the| tathApi aisA pratIta ho rahA thA mAno Aja hI putra janma ho gayA ho! guNasena ne prasanna hokara naimitti ko apane gale kA bahumUlya hAra utAra kara bheMTa svarUpa pradAna kiyaa| priyadarzanA ne bhI svarNahAra bheMTa kara unakA sammAna kiyaa| .guNasena ne anya zakuna zAstriyoM ko bhI khule hAthoM svarNa mudrAe~ tathA kImatI bheMTa va saugAta dekara sammAna kiyaa| naimittikoM ne bhI rAjA va rAnI kI yatheSTa stuti kara maMgala AzIrvAda pradAna kiye| usa dina kI rAjasabhA isI carcA ke sAtha visarjita huyii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra ____ mAnava mana atyanta caMcala hai| sAtha hI utanA hI komala bhii| ataH prAyaH usa para acchI burI bAtoM evaM ghaTanAoM kA bahuta asara par3atA hai| isI kAraNa kSaNa meM vaha Ananda kI anubhUti karatA hai to dUsare hI kSaNa zoka meM magna dikhAI detA hai| . priyadarzanA evaM guNasena ke mana mastiSka para bhI zubha svapna ke phalAdeza kA atyadhika prabhAva pdd'aa| phalataH donoM hI bhautika sukhoM ko bhogate hue Ananda pUrvaka jIvana vyatIta kara rahe the| aura phira rAjakula meM Ananda ke anyAnya sAdhanoM kI bhalA kahA~ kamI hotI hai? Aja upavana bhramaNa to, kala jala-vihAra kA anokhA aannd| prAtaH sAgara-snAna to sAyaM azvArohaNa kA mjaa| nAca-gAne, gIta-saMgIta, nATaka kAvya, vinoda Adi sabhI kucha to sulabha thaa| ina saba kI cintA unheM nahIM thI, nA hI kisI prakAra kI koI kamI thii| jaba vyakti pramudita hotA hai to usa mastI meM vaha apane ko sultAna se kama nahIM samajhatA aura usakA samaya kisa prakAra vyatIta ho jAtA hai usakI use khabara taka nahIM hotii| priyadarzanA aura guNasena kA samaya bhI isI bhA~ti paMkha lagA kara ur3a rahA thaa| donoM hI Amoda pramoda meM lIna the| bhautika sukha bhogane ke sAtha sAtha vaha dharma kI ArAdhanA aura prabhu-bhakti meM sadA nimagna rahate the| OSHIAR mara: Ta, ra / dharmadhyAna-ArAdhanA-namaskAra mahAmaMtra ke jApamaya dainika jIvana yApana kara, garbhastha zizu kA pAlana karatI huI raanii| Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna unheM yaha bhalIbhA~ti vidita thA ki Aja jisa sukha kA ve upabhoga kara rahe hai, vaha una dvArA pUrva bhava meM kI gayI puNya kI saMcita pUMjI hai aura bhalA koI samajhadAra vyakti apanI saMcita pUMjI ko khA jAtA hai? samajhadAra to pUMjI meM vRddhi hI karatA hai| tadanusAra devadarzana, pUjA-arcana, vyAkhyAna zravana, zramaNa bhagavantoM kI sevA, supAtra dAna Adi aneka prakAra kI dharma kriyAe~ rAjA-rAnI karate rahate the| samaya ke sAtha svapna kA phalAdeza raMga lAne lgaa| rAnI priyadarzanA ne aba adhika zrama karanA aura ghUmanA-phiranA jaisI gatividhiyoM ko tilAJjali dekara vaha apane zarIra ko ArAma dene lgii| zarIra ko adhika zrama karanA par3e aise kArya chor3a diye| garbha meM pala rahe bAlaka ko acche saMskAra prApta hoM aise yala karane lgii| strI ke liye yaha samaya atyadhika nAjuka hotA hai, sAtha hI bhAvI santAna ke liye atyanta mahatvapUrNa bhii| isa samaya garbhastha zizu para mAtA ke vyavahAra kA, dinacaryA kA, adhika prabhAva par3atA hai| prApta paristhiti meM mAtA jisa prakAra ke vicAra va kAryoM meM nimagna rahatI hai, ThIka usI kArya va vicAroM kA yatheSTa prabhAva garbhastha zizu para bhI par3atA hai| apane santAna ko saMskArI banAne ke liye isa samaya mAtA ko vizeSa sAvadhAnI baratanI par3atI hai| priyadarzanA bhI apane udarastha zizu ko yogya saMskArI aura susaMskRta banAne ke ARTERC AV www NAN garbhastha zizu ke prabhAva se nA mavArI kA dohalA rAnI ko huA, rAjA usake dostoM ko pUrNa karAte hue| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhImasena caritra . Azaya se usI prakAra ke dainika kAryoM meM pravRtta thii| usakA adhikatara samaya dharma kAryoM evaM dharmakathA zravaNa meM hI vyatIta hotA thaa| vaha sAttvika jIvana vyatIta karane lgii| isa taraha hara prakAra se vaha apane garbha kI rakSA va saMvardhana meM sadaiva lagI rahatI thii| . ____guNasena bhI apanI rAnI priyadarzanA kI prAyaH sahAyatA karatA rahatA thaa| vaha rAnI ke sAtha dharma carcA karatA, devadarzana ke liye jAtA tathA gurUvandanA meM bhI use sAtha detA thaa| rAnI kI icchA-pUrti ke hara kArya meM vaha sadA tatpara rahatA thaa| tIna mAha pazcAt rAnI priyadarzanA ko azvasenA ke sAtha upavana meM krIr3A-vilAsa karane kA dohada utpanna huaa| rAjA ne bar3I dhUmadhAma aura samAroha pUrvaka rAnI kA dohada pUrA kiyaa| phala svarUpa priyadarzanA apane Apa meM eka naye utsAha aura umaMga kI anubhUti karane lgii| _ tatpazcAt ThIka chaH mAha ke bAda eka dina rAnI priyadarzanA ko prasava pIr3A hone lgii| svapna kA phalAdeza sAkAra hone kA aba samaya A gayA thaa| usakA aMga-pratyaMga tanane lgaa| prasava-pIr3A ke kAraNa vaha bhArI asvasthatA anubhava karane lgii| paricArikAyeM rAnI ko DhAMDhasa baMdhA kara unakI pIr3A ko kama karane kA hara kAragara : prayAsa karane lgiiN| kintu prasava pIr3A se usakA hAla behAla thaa| yaha kisI roga athavA vyAdhi kI pIr3A na thI, apitu prasUti pUrva kI sahaja pIr3A thii| alpAvadhi pazcAta rAnI ko tIvra vedanA hone lgii| paricArikAe~ use hara taraha se Azvasta karane ke liye prayala zIla thiiN| tabhI gaharI cIkha ke sAtha priyadarzanA apanI suvarNa zayyA para zAMta par3I rhii| prasava kriyA pUrI ho gyii| navajAta zizu ke rudana se vAtAvaraNa gUMja utthaa| paricArikAoM ne rAnI ko putra janma kI badhAI dI : "Ananda! rAnI mA~! Ananda! ApakI kokha se kula dipaka kA Agamana huA hai| rAjagRhI nagarI ko rAjaputra prApta huA hai|" priyadarzanA yaha sunate hI sArI pIr3A bhUla gayI thI aura usake oThoM para halkI muskAna khila gyii| usane apane bAlaka ko jI bhara kara dekhA tathA pyAra se use anaginata cumbana jar3a diye| sevaka-sevikAoM ne ullasita svara meM rAjA guNasena ko putra janma kI badhAI dii| usa samaya rAjA guNasena apane kakSa meM Atura ho cahala kadamI kara rahe the| vaha bAra bAra pravezadvAra kI ora utsukatAvaza dRSTipAta karate aura asaMyata ho utthte| jabase priyadarzanA ko prasava hetu le gaye the taba se unakA mana caMcala bana gayA thaa| ve bAra bAra rAnI kI khabara nikAlate rahate the| sAtha hI mana hI mana vaha navakAra maMtra kA nirantara jApa kara rahe the| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna tabhI hA~phatI huI dAsI ne Akara guNasena ko praNAma kiyA aura unheM badhAI dete hue eka hI sA~sa meM bola par3I - "mahArAja kI jaya ho| mahAdevI priyadarzanA kI kokha se putra kA janma huA hai|" yaha sunakara rAjA kA hRdaya gad gad ho utthaa| unakI AtmA ko parama zAnti prApta huii| unhoMne harSavibhora ho badhAI lAne vAlI dAsI ko apane gale kA bahumUlya ralahAra utAra kara bakhzIza meM de diyaa| rAjA guNasena ne bhI isa avasara para nagara ke samasta gurukuloM aura zAlAoM meM batAze bNttvaaye| sAdhu-santa aura phakIroM ko bhojana diyaa| zramaNa bhagavantoM kI bhakti kii| nagara ke mukhya caityAlaya meM maNi-muktAoM kI aMga-racanA kii| rAja darabAra ke karmacArI tathA anucaroM kA yathAyogya sammAna kiyA gyaa| vidvAnoM, paMDitoM, zAstriyoM aura buddhijIviyoM ko ucita puraskAra pradAna kara sammAnita kiyaa| nagara kI piMjarApola, azvazAlA, gajazAlA, evaM gokuloM meM ghAsa-cArA vitaraNa kiyA gyaa| piMjare meM kaida pakSiyoM ko mukta kara diyA gyaa| vadhazAlA aura bUcar3akhAne banda krvaaye| aneka baMdiyoM ko kArAgRha se mukta kara diyA gyaa| putra janma nimitta Ayojita utsava lagAtAra do dina taka calatA rhaa| tIsare mahArAnI kI kukSi se bhImasena kA janma aura khuzahAlI meM mahArAjA kA dAna, sarvatra ghoSaNA, harSa kA vAyumaMDalA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra dina navajAta zizu ko sUrya va candramA~ ke darzana karavAye gye| avakAza ke dina sabhI ne jAgaraNa kiyaa| bArahaveM dina sabhI svajanoM snehiyoM, sambandhiyoM, nagara ke pratiSThita vyaktiyoM aura rAjasevakoM kI upasthiti meM putra kA nAmakaraNa saMskAra kiyA gyaa| sUrya svapna ke anusAra rAjaputra kA nAma bhImasena rakhA gyaa| bhImasena janma se hI svastha evam sundara thaa| usakI choTI choTI A~khoM meM eka apUrva teja camakatA thaa| usakI lalATa vizAla va dedipyamAna thii| usakA aMga-pratyaMga vikasita thaa| vaha sone ke pAlane meM soyA huA aisA pratIta hotA thA mAno sahasra paMkhur3IyoM vAlA koI gulAba kA phUla so rahA ho| haMsate hue rAjakumAra ko dekha barabasa kalakala nAda karate jharane kA smaraNa ho AtA thaa| bhImasena svabhAva se ha~samukha va zAnta prakRti kA thaa| kSudhita hone para vaha rUdana karatA aura garmI-sardI kA anubhava hone para kulhulaataa| zeSa samaya meM usake komala hoToM para prAyaH hAsya kI smita rekhA khelA karatI thii| bAlaka aisA suMdara thA ki, dekhane vAlA use pyAra karane ke pralobha ko saMvarana nahIM kara sakatA thaa| aise bAlaka ke lAlana-pAlana meM bhalA koI kamI kaise A sakatI? eka to rAjaputra, tisa para zAMta va hNsmukh| phalataH hara koI use khuzI khuzI pyAra krtaa| usakI dekha bhAla ke liye dAsa-dAsiyA~ aharniza eka pA~va para khar3I rahatI thii| aise vilakSaNa bAlaka ke lAlana-pAlana aura lADapyAra meM bhalA kyA kamI raha sakatI thI? rAjA guNasena rAjakAja kI vyastatA meM se samaya nikAlakara bhI bhImasena ko avazya hI khilAte the| usake kAna meM navakAra mantra sunAte aura pyAra se bhAla pradeza para sneha-cumbanoM kI varSA karate thakate na the| priyadarzanA kI to use dekhate hI bA~che khila jAtI thii| usakI eka eka muskAna para vaha loTa-poTa ho jAtI thI aura ullAsita ho use utsaMga meM lekara jhUmane lagatI thii| bhImasena sukha va samRddhi ke bIca dhIre dhIre bar3A ho rahA thaa| Arambha meM usane bistara para ulTA giranA sIkhA tatpazcAt dhIre dhIre khisakane lagA aura kucha avadhi ke anantara baiThane lagA aura phira mA~... mA~... mA~... ityAdi zabdocAraNa karane lgaa| AhistA AhistA tutalAne lgaa| sAtha hI samaya ke sAtha svayaM khar3A hone lgaa| isa taraha varSa vyatIta hote na hote to vaha ghuTanoM ke bala calate calate, choTe choTe kadama bhara kara calane lgaa| do varSa kI avadhi meM to vaha priyadarzanA kI aMgulI pakar3a kara dhIme dhIme maMdira-upAzraya jAne lgaa| guNasena ke sAtha rAjadarabAra meM bhI usakA AnA jAnA Arambha ho gyaa| akelA hI khelane lagA aura sone-cA~dI ke nAnA prakAra ke khilaune tor3ane lgaa| samaya bItate pyArI-pyArI bAteM bhI karane lgaa| isI avadhi ke daurAna, eka zAnta cA~danI rAta ke antima prahara meM priyadarzanA ne P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna 17 suvarNa zayyA para zayana karate hue eka svapna dekhaa| svapna pUrA hote hI rAnI kI nidrA ucaTa gayI aura vaha par3I unIMdI A~khoM se idhara udhara dekhane lgii| gavAkSa se bAhara jhA~kane para dekhA ki AsamAna meM tAre abhI TimaTimA rahe hai aura pRthvI rAtri kI nistabdha kAlimA kI caddara oDhe nizciMta soI huI hai| svapna itanA suMdara, zubha evam adbhuta thA ki, rAnI ne dubArA zayana karane kA vicAra tyAga diyaa| rAtri kA zeSa samaya prabhu smaraNa meM vyatIta karate hue guNasena ke uThane kI pratIkSA karane lagI aura jaise hI guNasena jAgRta hone kI sUcanA milI vaha unake kakSa meM praviSTa huii| usane vinIta bhAva se pati-caraNoM meM sAdara praNAma kiyA aura apane Ane kA prayojana batAyA : ___ "he svAmI, rAtri ke antima prahara maiMne svapna meM dekhA ki eka siMha mere samakSa akar3a kara khar3A hai aura jora-jora se garjanA kara rahA hai| use dekhate hI acAnaka merI A~kheM khula gaI aura maiM jaga pdd'ii| ise eka zubha svapna samajha kara rAtri ke zeSa samaya meM navakAra maMtra kA smaraNa karatI rahI haiN|" he prANanAtha! Apa mujhe zIghra hI batAiye ki, isa svapna kA kyA phala milegA? "devI! siMha samAna parAkramI putra ApakI kokha se janma dhAraNa kregaa| Apa mahAn kIrtidhara putra kI mA~ bnogii|" un Emirahal HTRATI MIL4 "UPION TITIENT HIMAHETA AANTI thor3e varSa bAda rAnI ko dUsare putra kA janma (rAma-lakSmaNa kI jor3I) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhImasena caritra priyadarzanA ne yaha jAnakara zakunagraMthI baaNdhii| vaha sotsAha zubha dina kA intajAra karane lagI aura phira samaya-paMchI ko uDAna bharate dera kahA~ lagatI? vaha cira paricita zubha dina bhI A gyaa| isa bAra priyadarzanA ko adhika vedanA jhelanI nahIM pdd'ii| use yathA samaya putra rala kI prApti huii| rAjabhavana do-do bAla hAsya va rUdana kI gUMja se guMjAyamAna ho utthaa| bhImasena apane choTe bhAI ko khilAne lgaa| apanI pagalI pagalI bAhoM se choTe bhAI ko cupa rakhane lagA ...zAMta karane lgaa| dUsare putra kA janma bhI guNasena ne bar3e hI ADambara ke sAtha mnaayaa| nagara vAsiyoM ke Ananda aura ullAsa kA pArAvAra na rhaa| guNasena ne isa bAra bhI utanI hI udAratA se dAna diyA tathA pazu pakSiyoM ko bandIgRhoM se mukta kiyaa| kArAvAsa meM baMda aparAdhiyoM ke daNDa meM kaTautI kara unheM mukta kara diyA gyaa| dIna-hIna aura asahAya janoM ko mukta hasta dAna diyA gyaa| yathA samaya maMgala aura jaya jayakAra kI ghoSaNA ke bIca dUsare putra kA nAma hariSeNa rkhaa| bar3A putra bhImasena va choTA hrissenn| aisA lagatA thA jaise rAma-lakSmaNa kI jor3I ho! donoM hI bAlakoM kA paravariza va lAlana pAlana bahuta hI jatana se kiyA jAne lgaa| aneka dAsa-dAsI aura sevaka gaNa, unakI dekha bhAla ke liye 2 )) sone cAMdI ke hAthI ghor3e se khelate bhImasena-hariSeNa jIvaMta hAthI-ghor3e kI savArI karane lAyaka bneN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra evaM svapna prAyaH hAjira khaDe rahate the| donoM hI bAlaka ha~sate-khelate va vihaMsate dekha, guNasena-priyadarzanA kA hRdaya gadgad ho uThatA thaa| rAta meM donoM bAlaka mAtA se lipaTakara sote the| kaI bAra bhImasena pitAzrI ke sAtha so jAtA, paraMtu hariSeNa to mA~ ke alAvA kisI ke.pAsa nahIM sotA, mA~ hI usake liye sabakucha thI, jI aura jahAna bhii| samaya vyatIta hotA gyaa| sone cAMdI ke hAthI-ghor3o se khelate-khelate dhIre-dhIre vAstavika hAthI-ghor3o kI savArI karane lAyaka ho gye| azvArohI sainika donoM ko dUra dUra taka ghUmAne le jAte the, to kabhI kabhAra gajArohaNa bhI karate the| bhImasena hariSeNa se Ayu meM do varSa bar3A thaa| paraMtu bar3e hone kA bar3appana usako sparza taka nahIM kara gayA thaa| vaha hariSeNa ke sAtha prAyaH hama umra sA hI vyavahAra karatA thaa| choTe bhAI se use agAdha sneha thA aura hara prakAra se vaha usakI pasaMda kA vizeSa rUpa se dhyAna rakhatA thaa| hariSeNa bhI apane . jyeSTha bhrAtA kA atyAdhika Adara-sammAna karatA thaa| sadaiva usakI AjJA kA pAlana karatA thaa| bhAI ke sAmane vaha sira uThAkara nahIM dekhatA thA, balki hamezA usake prati vinamra rahatA thaa| donoM bhAiyoM meM apAra sneha va U TUTa prema thaa| donoM hI Apasa meM khUba hilamila rahate the| jahA~ dekho vahA~ prAyaH sAtha hI dikhAI dete TA hari somavA donoM bhAI paraspara zAstra carcA karate hue aura prasaMgopAta guru ko bhI carcA meM parAsta karate hue| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhImasena caritra the| bhImasena Ayu meM bar3A hone ke kAraNa use gurUkula pahale bhejA gayA tathA do varSa pazcAt hariSeNa ko bhI zikSA-dIkSA hetu gurUgRha bhejA gyaa| donoM bhAI kuzAgra buddhivAle the| janma se hI unheM ucca saMskAra prApta hue the| phalataH gurukula meM donoM bhAI sabhI vidyArthIyoM meM alaga hI naz2ara Ate the| gurU ke dvArA diye gaye pATha ko dhyAna se sunate aura mana hI mana usakA ThIka se manana krte| kaMThastha karane yogya pATha avazya kaMThastha karate aura jahA~ zaMkA utpanna hotI gurU se usakA sahI samAdhAna prApta karate bhI nahIM aghAte the| vAda-vivAda aura carcA sabhA meM prAyaH donoM bhAI sakriya bhAga lekara sadaiva agragaNya rahate aura eka dUsare ko mAta dene ke liye eka se bar3hakara eka akATya pramANa prastuta karate nahIM thakate the| ve prAyaH suMdara va saTIka uttara dete| donoM kI pratibhA aura buddhimatA 'nahale para dahalA' sUkti caritArtha kare aisI thii| donoM hI sadaiva prathama rahate the| ___ kyA sAhitya aura kyA zastra-zAstra! pratyeka kSetra meM donoM sadaiva pratham rahate the|. aise jJAnacetA vidyArthI bhalA gurU ke priya ziSya ho to isameM Azcarya kI bAta hI kahA~ thii| kabhI kabhI to ve guru ko bhI parAjita kara dete the| aise samaya, apanA ziSya adhika vidvAna aura paNDita hotA jA rahA hai, anubhava kara gurudeva apane Apa meM PHONPLUDIN Hom. N MINAR MOON RAT THATA prAHiAIR arun PINATIirin hora somapurA 72 kalAoM meM nipuNa banakara - gurukula se yuvAna evaM vIra banakara, rAjamahala meM mAtA pitA ko praNAma karate hue donoM kuvara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 sumitra kA dezAntara-gamana gauravAnubhUti karate the| ve dono bhAiyoM ko bar3e utsAha va umaMga se sabhI prakAra kI zikSA pradAna karate the| sAtha hI adhyayana-adhyApana karAte samaya ve bhUla kara bhI isa bAta kA dhyAna nahIM rakhate the ki, 'yaha to rAjaputra haiN| inheM bhalA, burA-bhalA kaise kahA jA sakatA hai? usa kAla meM gurudeva kA sthAna sarvopari mAnA jAtA thaa| unakI hara AjJA zirodhArya karate the| yaha rAjaputra hai, yaha nagara seTha kA kuMvara hai aura yaha sAdhAraNa parivAra kA bAlaka hai aisI bhinna dRSTi aura heya vRtti ve chAtroM ke prati bhUla kara bhI nahIM apanAte the, apitu saba ziSyoM kI samabhAva se dekhabhAla karate the| gurudeva kaI varSa taka kaThina parizrama kara donoM bhAiyoM ko puruSocita bahattara kalAoM meM pAraMgata kara diyaa| aisI koI bhI vidyA yA zAstra zeSa nahIM rahA - jisakI zikSA gurudeva ne donoM bhAiyoM ko nahIM dI ho| vidyAbhyAsa pUrNa huaa| donoM bhAI kizorAvasthA kI dahalIja pAra kara yauvana rUpI unmiSita puSpa kI mRdu gaMdha bikherate hue rAjamahala meM phuNce| rAjamahala se ve gurUkula prayANa kara gaye the, taba bahuta hI choTe va sukumAra the aura Aja jaba rAjamahala meM unakA punaH punarAgamana huA thA to ve pUrNa yauvanAvasthA ko prApta kara parAkramI banakara Aye the| rAjamahala meM praveza karate hI sarva prathama donoM ne mAtA pitA ko praNAma kiyA aura unase AzIrvAda kI yAcanA kii| guNasena va priyadarzanA to apanI santAnoM kA yaha vikasita rUpa dRSTigocara kara maMtramugdha banakara raha gye| unakI visphArita AMkheM aura mUka vANI mAno kaha rahI thI : 'are! mere putra! itane bar3e ho gaye!" * * * sumitra kA dezAntara-gamana eka bAra bharI dopaharI meM guNasena aura priyadarzanA zItagRha meM baiThe hue the| paraspara donoM vArtAlApa meM magna the| donoM putra usa samaya bAhara gaye hue the| sahasA guNasena ne priyadarzanA kI ora dRSTipAta karate hue mRdu svara meM kahA : "devI! kyA Apako pratIta nahIM hotA ki aba hamArI Ayu ho gayI hai| zanaiH zanaiH vRddhAvasthA hamArI ora agrasara ho rahI hai idhara putroM kA vidyAbhyAsa bhI pUrNa ho gayA hai| ataH una para uttaradAyitva kA bojha DAlanA cAhie, tAki vaha saMsAra-cakra meM praveza kara apane kartavya aura dAyitva ko samajha skeN|" - "ApakA kathana yathArtha hai svAmI! donoM hI putra aba yuvA ho gaye haiN| ataH kula ke yogya kanyAoM kI hameM talAza karanI caahie|" "meM bhI yahI soca rahA hU~! kyoM na rAjadUta ko vibhinna dezoM meM bheja kara aisI kanyAoM kI talAza karavAU~, jo kula ko ujAgara kareM aura jaise hI hamAreM kula ke yogya kanyA aura kula mila jAya~, donoM ke sneha-sambandha pakke kara duuN|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra "to phira vilamba kisa bAta kA hai? zubha kArya meM derI nahIM karanI caahie| Aja hI dUta preSita kIjiye, usako Avazyaka sUcanAe~ dIjiye aura jaise hI yogya kula aura kanyA mila jAya usake sAtha sambandha karane kI AjJA pradAna kriye|" priyadarzanAne adhIra hokara khaa| tadanusAra guNasena ne usI dina sumitra nAmaka rAjadUta ko dezAntara preSita kiyaa| dUta atyanta vicakSaNa ho sabhI kalAoM meM pAraMgata thaa| vAcAlatA aura vAkpaTutA to use vasIyata meM milI thii| usakI vAcAlatA kisI ko ukasAne yA ubAne vAlI nahIM thii| kAraNa usakI bhASA mRdu aura susaMskRta thii| sAtha hI bolate samaya vaha pratipakSI kA sthAna, kSamatA, adhikAra aura yogyatA ko parilakSita kara hI saMbhASaNa karatA thaa| taduparAnta vaha jyotiSAdi zAstra kA marmajJa thaa| usane Aja taka paryApta mAtrA meM dezATana kiyA thaa| phala svarUpa deza dezAntara ke sUkSmAtisUkSma rIti-rivAja, AcAra-vicAra aura praNAlI kI use bhalI-bhA~ti jAnakArI thii| ThIsa vaise hI vividha rAjA-mahArAjA, unake kula aura guNa sAtha hI riztedAroM se pUrNatayA paricita thaa| guNasena ko sumitra para pUrA pUrA bharosA thA aura unheM pUrNa zraddhA thI ki jisa kArya ke liye sumitra ko preSita kiyA hai, use vaha bhalI bhA~ti pUrNa karake hI lauttegaa| usa samaya Aja kI bhA~ti vAyu sI gati se teja calane vAle vAhana nahIM the| ataH SARVE zItagRha meM baiThakara rAjA rANI rAjakumAroM ke lie yogya kanyA prApti kI vicAraNA - evaM usI hetu se sumitra dUta kA sAMDaNI para videshgmn| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumitra kA dezAntara-gamana 23 lambe yA choTe saphara meM baila gAr3I, sA~DanI yA ghor3e kA upayoga kiyA jAtA thaa| yadi zIghra pahu~canA ho to prAyaH sA~DanI kA upayoga hI ThIka samajhA jAtA thaa| usa yuga kI sA~DanI arthAt Aja ke yuga kI sA~DanI arthAt Aja ke yuga kA jeTa vimAna hI samajha lo| tadnusAra sA~DanI lekara sumitra ne yAtrA ke liye prasthAna kiyaa| vaha prAyaH mu~ha aMdhere hI eka gA~va se dUsare gA~va ko prasthAna karatA rhaa| dupahara meM kisI vaTa vRkSa kI ghanI chAyA meM vizrAma karatA aura dupahara Dhalate hI punaH yAtrA Arambha kara detA aura rAta hote hI kisI maMdira ke kone meM yA gA~va ke kisI cabutare para bistara bichAkara so jaataa| use yogya kanyAoM kI khoja jo karanI hai - basa yahI bAta, yahI bhAvanA usake mana-mastiSka meM ghara kiye hue thii| guNasena ke rAjamahala kI zobhA meM abhivRddhi hoM aura rAjagRhI ke vaibhava meM cAra cA~da laga jaay| jaba vaha bhImasena ke pArzva meM khar3I ho jAya to apanI tejasvitA aura rUpa-sauMdarya se damaka uThe, use aisI adbhuta rAjakanyA kI khoja karanI thii| phalataH vaha vividha dezoM ke rAja darabAra meM jAtA, vahA~ kI jAnakArI prApta karatA, rAjakanyAoM ko nirakhatA aura sambhava ho to unase pratyakSa yA parokSa paricaya prApta karane kA prayatna karatA rahatA thaa| isa prakAra vaha aneka rAjakumAriyoM ke nAma va citra ikatrita ho gaye the| rAja kanyAyeM eka se bar3hakara eka thiiN| eka ko dekho aura dUsarI ko bhUla jAo, aisI rUpasI aura buddhimati rAja kanyAoM ke use yAtrA ke daurAna darzana hue the| kintu mahaja rUpa sauMdarya ko dekhakara hI kisI rAjakanyA ko pasanda karanA ki vaha bhImasena ke liye yogya pAtra hai, aisA nirNaya karane meM sumitra svayaM ko asamartha pAtA thaa| rUpa, zIla, cAritrya, vidyA-saMskAra, svAsthya evam ucca kula ina sabhI guNoM kI kasauTI para vaha pratyeka rAjakumArI ko parakhane kA prayatna krtaa| parantu abhI taka aisI koI rAjakumArI ke darzana nahIM huye the, jo mana ko bhA jaay| kisI meM rUpa thA to zIla nahIM, zIla thA to saMskAra kA abhAva rahatA aura svAsthya thA to anya guNakA abhaav| phala svarUpa sahI nirNaya lene ke bIca kaI muzkiliyA~ mu~ha bAye khar3I thiiN| isa prakAra kaI dinoM taka vaha idhara udhara mArA mArA ghUmatA rhaa| eka bAra sumitra ne vatsa nAmaka deza meM praveza kiyaa| vibhinna grAma nagaroM kI parikramA karatA vaha kauzAmbI nagara meM pahu~ca gyaa| . usane apane pravAsa kAla meM isa nagara kI prazaMsA khUba sunI thii| rAjagRha se nikale use pradIrgha samaya vyatIta ho gayA thaa| jisa kAma ke liye nikalA thA vaha kAma abhI taka pUrA nahIM ho pAyA thaa| isa nagara meM usakA manoratha avazya pUrNa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra hogA aisA use pUrvAbhAsa ho rahA thaa| hAlA~ ki aisA socane kA koI Thosa kAraNa usake pAsa nahIM thA, paraMtu sumitra kI AtmA barAbara yahI kaha rahI thI ki, kArya yahA~ hI sampanna hogaa| ___kauzAMbI nagarI kisI bhI dRSTi se rAjagRhI se kama na thii| OMcI UMcI haveliyA~, gagana cumbI aTTAlikAyeM, sthAna sthAna para dharmadhvaja phaharAte maMdira aura jina caity| nagara ke prazasta mArga, mArga ke donoM tarapha dUra-dUra taka phaile azoka vRkSa, AzupAla ke vRkSa zItala chAyA de rahe the| rAha calate zveta-zyAma aura kathaI raMgoM ke ghor3o se jute vividha rth| madamasta cAla se Age bar3hatI gaja paMktiyA~ aura deza videza se yAtrArtha Aye yAtriyoM kI mahatI bhIr3a vizva kI zreSTha samRddhi aura vaibhava kA darzana karAte vyavasAyika pratiSThAna aura paMktibaddha base hATa bAjAra sumitra ko raha raha kara anAyAsa hI apanI mAtRbhUmi kI smRti ho utthii| / isa nagarI kA zAsaka mAnasiMha thaa| mAnasiMha eka pratApI rAjA thaa| usakA prabhutva aneka dezoM para thaa| cAraNa bhATa tathA nagara vAsI aise parAkramI rAjA kA prazasti gAna karate aghAte nahIM the| sumitra ko jJAta huA ki rAjA mAnasiMha jaina dharma meM apUrva zraddhA rakhate hai tathA vItarAga prabhu ke ananya bhakta hai| ___unakI rAnI kamalA bhI apane nAma ke anurUpa hI vimala aura komala svabhAva kI thii| rAjamahala kI eka chatra sattAdhIza hone ke uparAnta bhI usake vaibhava aura aham se sarvathA alipta thii| sumitra ko prApta jAnakArI ke AdhAra para vaha itanA jJAta kara pAyA ki rAjA mAnasiMha ke do kanyAe~ : suzIlA va sulocanA haiN| ve donoM svanAma dhanya ho, causaTha kalAoM meM pAraMgata thiiN| donoM kanyAoM meM jyeSTha kA nAma suzIlA thA aura kaniSThA kA sulocnaa| sumitra ko pratIta huA ki, jaise usakA AdhA kAma to pahale hI samApta ho gayA hai| zeSa kArya pUrA karanA hai ataH vaha sotsAha, sundara evaM mUlyavAna vastra dhAraNa kara rAjadarabAra meM phuNcaa| jAte samaya vaha apane sAtha rAjA guNasena kI pratiSThA aura mAna baDhe, isa hetu yogya upahAra-bheMTa bhI lekara gyaa| alpAvadhi meM vaha rAjadarabAra meM jA phuNcaa| usane dvArapAla ke hAtha meM dhIre se eka svarNa mudrA thamA dii| mudrA ko dekhate hI dvArapAla kI A~kheM caudhiyA gyiiN| vaha zIghra hI darabAra meM gayA aura mahArAjA ko sASTAMga praNAma kara vinIta svara meM bolA : "mahArAja kI jaya ho! koI paradezI Apake darzana ke liye utsuka ho, darabAra meM praveza karane kI anumati cAhatA hai| ApakI AjJA ho to unheM sevA meM upasthita karU?" "jAo Agantuka ko Adara sahita yahA~ livA aao|" pratyuttara meM mAnasiMha ne turanta khaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ kolArasAgara sUrina sumitra kA dezAntara-gamana ... idhara sumitra ko pUrA vizvAsa thA ki, suvarNa mudrA zIghra apanA asara dikhA kara rhegii| ataH vaha nizciMta ho, rAjamahala ke zilpa-sthApatya kA sUkSmAvalokana karane lgaa| tabhI dvArapAlane lauTa kara use praNAma kiyA aura bolA - - "zubhAgamana mahAnubhAva, padhAriye! maiM apane pratApI rAjA mAnasiMha kI ora se ApakA saharSa svAgata karatA huuN| Apa mere sAtha cliye| mahArAja ApakI pratIkSA kara rahe haiN|" sumitra ke Ananda kA pArAvAra nahIM rhaa| usane turanta hI dUsarI suvarNa mudrA dvArapAla ke hAtha meM TikA dI aura usakA anuzaraNa karate hue rAja pariSada kI dizA meM . baDha gyaa| mAnasiMha ko rAja siMhAsana para baiThA dekha sumitra ne dUra se hI unakA abhivAdana kara nikaTa jA vinaya parvaka caraNa sparza kiyA aura kara baddha nata mastaka rAjA ke sammukha khar3A ho gyaa| ___"kalyANaM bhavatu mahAnubhAva! kahiye Apa kahA~ se A rahe hai tathA Apake Agamana kA kyA prayojana hai? mere yogya koI sevA ho to nizaMkoca khiye|" mAnasiMhane usakI ora dekhate hue zAMta svara meM khaa| CXRIP 48 haribhomArA 4 dUta sumitra kauzAmbI nagarI ke rAjA mAnasiMha ke darabAra meM najarAnA lekara upasthita hotA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhImasena caritra tatpazcAt mAnasiMha ne apane samIpa rahe svarNa-siMhAsana para Asana grahaNa karane kA saMketa kiyaa| sumitra ne siMhAsana para baiThane se pUrva rAjA mAnasiMha kI sevA meM najarAnA peza kiyA aura vinIta svara meM kahA : "he mahApratApI aura parAkramI nareza! magadhAdhipati mahAbhaTTa rAjA guNasena ne ApakI sevA meM yaha najarAnA preSita kiyA hai| jise Apa svIkAra kara mujhe anugrahIta kreN|" / "aho! mahArAja guNasena ne merA smaraNa kara yaha upahAra bhejA hai| isake liye eka bAra nahIM zatazaH dhanyavAda! kahiye Apake nareza ne mere liye kyA kAma batAyA hai?" mAnasiMha ne bIca meM hI hastakSepa karate hue, adhIra ho, puuchaa| "sevA to hama karage rAjan! zeSa Apa jaise mahApuruSa to kevala upAsanA karane ke liye hote haiN| vaise maiM eka bar3e hI zubha va maMgala kArya ke liye rAja darabAra meM AyA huuN| AzA hai, Apa jarUra isa kArya meM sahayoga pradAna kara mujhe upakRta kreNge|" "mahAnubhAva! mere yogya kAma hogA to avazya kruugaa| kyA kAma hai? Apa nissaMkoca kheN| aura hA~, Apane apanA paricaya to diyA hI nahIM?" __ "merA nAma sumitra hai, mahArAja! maiM magadha kA rAjadUta huuN| mere svAmIne eka mahatvapUrNa kArya ke liye mujhe dezAntara bhejA hai| deza-videza meM bhramaNa karate hue maiMne ApakI yatheSTa kIrti gAthA sunI hai| sAtha sAtha ApakI suputriyoM kI tathA rAjamAtA kI prazaMsA bhI kAphI sunI hai| phala svarUpa anya dezoM meM adhika na rUkate hae yahA~ calA AyA huuN|" vAstava meM yahA~ Akara tumane bahuta acchA kArya kiyA hai| zeSa tumhAre mahArAjane jisa kArya ke liye bhejA hai, vaha kArya mere lAyaka ho to, avazya batA do| hama kisI bhI kImata para tumheM khAlI hAtha nahIM bhejeNge|" "yaha Apa kyA kaha rahe haiM raajn| Apa hI to yaha kAma kara sakate hai| yadi Apako hI apane kArya se vidita na karUM to bhalA merA kAma pUrNa kaise ho sakatA hai?" sacamuca bar3e cAlAka aura vicakSaNa ho sumitra! jisa rAjyameM tumhAre sadRza dUta ho, vaha bhalA kitanA bhAgyazAlI va pratApI hogaa|" "Apa bhI rAjana svAmI se kisI bhI prakAra kama nahIM haiN| are, ApakA DaMkA to deza-videza bajatA hai| aura to aura nagaravAsI uThate hI ApakA smaraNa karate hai| parantu mere svAmI va Apake bIca eka bar3A bheda avazya hai|" "vaha bhalA kauna sA?" "mere svAmI ke do rAjakumAra haiN| eka se eka bar3hakara aura mahA praakrmii| buddhi meM to sAkSAta vRhspti| vIra dhIra va sAhasI bhI utane hii| unake lakSyabheda kA to P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumitra kA dezAntara-gamana 27 kahanA hI kyA? A~kha para paTTI bA~dha kara machaLI kI A~kha bheda sakate hai| paraMtu hai donoM hI komala hRdaya aura susvabhAvI! usameM bhI yuvarAja bhImadeva sahRdaya hai| kisI kA duHkha unase dekhA nahIM jaataa| vaha bahattara kalAoM meM pAraMgata ho, vyavahAra-kuzala bhI hai|" "idhara ApakI donoM rAjakumAriyA~ bhI causaTha kalAoM meM pravINa haiN| saundarya meM apratima aura zIla cAritrya meM bejor3a! basa antara itanA hI hai| zeSa donoM ke kulake saMskAra... bhAvanA va vicAra... dharma va jAta... sukha va aizvarya... sattA aura zauka eka samAna hai| sumitra ko bIca meM Tokate hue mAnasiMha bole : "vAha! bahuta sundara! tumhAre svAmI ke ku~vara hai aura mere knyaa| ati sundara! kyA aisA nahIM ho sakatA ki donoM ke kula isI bahAne eka hoM jAya? _ "rAjan taba to Apake mu~ha meM zakkara! aura mujhe bhalA cAhie hI kyA? ApakI jyeSTha putrI aura hamAre jyeSTha kumaar| sone meM sugandha kA kAma hogaa| mujhe pUrA vizvAsa hai ki, ApakI kanyA ke liye isase acchA vara milanA sambhava nahIM hai| sAtha hI Apa jaina dharma ke anurAgI hai vaise hI mere svAmI bhI jaina dharma ke ananya anuyAyI hai| aba rahI bAta kevala kuMvara va kanyA kii...|" UILDI D rAjA mAnasiMha ko bhImasena kI suMdara chavi aura janma __jhuMDalIdikhAtA huA - dUta sumitr| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 bhImasena caritra "sumitra! tumhAre pAsa apane kuMvara kA citra to avazya hogA hI? sAtha hI janma kuNDalI ho to aura acchA?" mAnasiMha ne puuchaa| rAjanaisake bagaira kAma hogA hI kaise? lIjiye, yaha rahI jyeSTha kumAra kI chavi aura janma kunnddlii|" pala do pala ke liye Azcarya vimUDha hoM rAjA mAnasiMha to bhImasena kI chavi dekhate hI raha gyaa| nirogI kAyA, sazakta va mAMsala zarIra, bharA huA mu~ha, vizAla bhAla pradeza, nokadAra nAka, pratApI Akhe, lubhAvane hoMTha aura dRSTi meM vinaya viveka kI adbhuta jhaaNkii| mAnasiMha ne mana bhara kara chavi bAra bAra dekhii| rAjA kI bhAva bhaMgimA ko parilakSita kara sumitra ne pUchA : "isa taraha Apa kyA dekha rahe haiN| mahArAja? hamAre kuMvara meM kyA koI kamI najara A rahI hai?" "yaha bhI koI bAta huyI sumitra! tumhAre kuMvara to sarvAMga sundara hai| dekho to kaisI pratApI mudrA hai unakI?" . "to phira Apa kyA soca rahe hai?" maiM soca rahA thA ki kyoM na yaha chavi suzIlA va usakI mAtA ko bhI dikhA dI jaay| unakI bhI rAya to lUM aura janma kuNDalI melana liye ke rAja jyotiSiyoM ko de duuN|" 000000d NITION . RAMAIL TIMIM li hAra somamurA rAjA rANI-bhImasena kI prabhAvaka mudrA dekha rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumitra kA dezAntara-gamana "ApakA kathana yathArtha hai raajn| parantu nareza! Apa rAjakumAriyoM se to paricaya krvaayie| hAlAMki merA mana isa bAta kI pUrI sAkSI detA hai ki ApakI kanyA sulakSaNA hai aura hamAre kuMvara ke liye sarvathA yogya hai| parantu aise jIvana bhara ke sneha sambandhoM ko joDane se pUrva lAkha bAra Age pIche kA vicAra karanA caahiye| alabatta dhRSTatA ke liye kSamA cAhatA hU~ mahArAja!" ___ "nA nA! isameM bhalA avinaya aura dhRSTatA kaisI? yaha to vyavahAra hai| kanyA ko dekhe binA sambandha jor3anA anucita hI hai| hA~, to sumitra! tumheM vApasa lauTane kI jaldI to nahIM hai na?" ___"nA, rAjan! aise kArya meM utAvalI karane se bhalA kyA lAbha hogaa| ataH Apa Adeza deM taba taka mai ApakA Atithya svIkAra karane ke liye taiyAra huuN|" 'ThIka hai kucha dina tuma yahIM ruka jaao| kauzAmbI nagara va rAjamahala meM Ananda, pramoda kro| hamAre deza kA sRSTi-sauMdarya dekho| taba taka maiM isa viSaya para vicAra kara luuN|" ___ "ApakI AjJA sara A~kho pr|" pratyuttara meM sumitra ne vinaya pUrvaka khaa| aura sumitra rAjA atithi bnaa| isa avadhi meM sumitra ne rAjakula aura sambandhita logoM se paricaya prApta kiyaa| rAnI kamalA se bhI bheMTa kii| suzIlA va sulocanA ko nikaTa se jAnane kA prayala kiyA aura unake sAtha samparka bhI prasthApita kiyaa| jyeSTha rAjakumArI suzIlA se paricaya prApta kara sumitra ko Atma santoSa kI anubhUti huii| usakA lajjAvanata vadana, vinaya zIlA mRdulatA, buddhi saundarya, komala deha yaSTi tathA ucca saMskAra Adi guNoM se yukta dekha sumitra kI prasannatA kA pArAvAra na rhaa| vaha Ananda vibhora ho uThA aura Ananda vaza mana hI mana usane suzIlA-bhImasena kA vivAha kA sapanA bhI dekha liyaa| bhImasena va suzIlA kA vivAha pakkA ho jAye to kahanA hI kyA? usakI bAta raha jAya aura anAyAsa kAma saphala ho jaaeN| vaha mana hI mana isake liye prabhu se prArthanA karane lgaa| idhara mAnasiMha ne bhImasena kI chavi rAnI kamalA ko dikhaaii| kamalA ne bhI use jI bhara kara dekhaa| ___"devI kyA soca rahI ho? suzIlA ke liye yaha kuMvara kaisA rahegA? " mAnasiMha ne prazna kiyaa| "isameM bhalA maiM kyA kahU~? ApakI buddhi va guNa para mujhe pUrA bharosA hai| Apa jo bhI kareMge vaha uttama hI kreNge|" kamalA ne vinIta bhAva se khaa| "devi! aisA kA kara to tuma mere prati apanI zraddhA hI vyakta kara rahI ho| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhImasena caritra kintu isase kAma nahIM calegA, smjhii| maiM pUcha rahA hU~ ki kyA suzIlA ke liye yaha vara upayukta rahegA? jo bhI ho, apanA spaSTa abhiprAya do| bAta TAlane se kyA lAbha?" * "svAmin! yaha prazna to Apa suzIlA se kareM to adhika upayukta hogaa| Akhira hameM usakI icchA bhI to jAna lenI cAhiye na?" "bahuta hI kuzala ho devI! yoM apane mu~ha se svIkAra nahIM karatI ki yaha yuvaka pasanda hai|" "nAtha, Apa bhI bar3e vo he! aisA kaha kara mere hI bakhAna kreNge| kintu kyA yaha bhUla gaye ki zAstra vacana hai ki, "strIyoM kI bhUla kara bhI kabhI adhika prazaMsA nahIM karanI caahie|" "isameM bhalA maiM tumhArI prazaMsA kahA~ kara rahA huuN|" mAnasiMha ne hAsya bikherate hue javAba diyaa| taduparAnta bhImasena kI tasvIra suzIlA ko bhI dikhAI gii| bhImasena kA paricaya diyA gyaa| guNasena va priyadarzanA kI pUrI jAnakArI dii| suzIlA tasvIra dekhakara Atmavibhora ho gii| parantu apane mana meM uThatI umaMga ko usane bAhara prakaTa hone nahIM diyaa| vaha natamastaka mauna dhAraNa kiye zAnta citta baiThI rhii| / A minine PITM hArasomArA rAjA mAnasiMha aura rAnI unakI beTI ko bhImasena kI tasvIra dikhA rahe haiN| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumitra kA dezAntara-gamana - "beTI, tumheM kaisA lagA? tumako yaha yuvaka pasaMda hai na?" kamalA ne mRdu svara .. meM puuchaa| "mA~! isameM bhalA pUchane kI AvazyakatA hI kyA haiM? Apa to mere hiteSI hai| jo bhI kareMge ThIka hI kareMge aura usI meM merA kalyANa hai|" suzIlA kI bAta sunakara sumitra mana hI mana socane lagA ki, "kanyA kitanI suzIla hai| usane kitanA lAjavAba javAba diyA hai| sacamuca donoM kI jor3I kitanI manohArI aura sundara rhegii|" tatpazcAta mAnasiMha ne suzIlA aura bhImasena kI janma kuNDalI rAja jyotiSI ko melana ke liye de dii| donoM ke yoga kaise hai? donoM kA jIvana sukhI rahegA yA nahIM? paraspara kuNDalI melana kitanA uttama hai? graha melana sarvazreSTha hai yA nahIM Adi kaIM prazna the, jinake sambandha meM donoM pakSa savistAra jAnanA ucita samajhate the| sabhI dRSTi se, rAja jyotiSIyoM ne janma kuNDalI dekhii| usakA melana kiyaa| kuNDalI kA paryApta melana karane ke bAda unhoMne batAyA ki, donoM ke graha ucca ho Apasa meM mela acchI taraha khAte haiN| donoM kA vaivAhika jIvana sukhI hogaa| kanyA apane zIla va cAritra ke bala para sasurAla pakSa va kula ko ujjavala aura rozana kregii| bhImasena bhI ise sukha va ArAma se rkhegaa| isake sukha suvidhA ke liye vaha nirantara jAgRta rhegaa| ThIka vaise ise raMca mAtra bhI duHkhI WOWINITIMIL IMITTIMIMIL JINNI STAR ETIMER hiriyomArA rAja parivAra dvArA-jyotiSIoM ko bulAkara - donoM hI pAtro __kI kuNDalI kA suMdara milAna dekhA jA rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra nahIM hone degaa| kanyA ke prati usake mana meM sadaiva anurAga aura sneha bhAva barakarAra rhegaa| jyotiSa zAstra ke anusAra kaheM to aisA sundara aura zreSTha yoga bahuta kama logoM kI kuNDalI meM dikhAI detA hai| yahA~ riztA pakkA karane se sarvatra Ananda aura sukha kI vRddhi hogii| rAja jyotiSiyoM kA abhiprAya jJAta kara sabhI jana Ananda magna ho gye| bhImasena kI tasvIra dekhakara sabhI kA tana-mana Ananda sAgara meM AkaMTha DUba gayA thA aura antaH mana se pratyeka kI yahI icchA thI ki, suzIlA kA pANigrahaNa bhImasena ke sAtha ho| tabhI jyotiSiyoM ne bhI jaba isake anurUpa hI apanA abhiprAya batAyA, taba rAjadarabAra meM upasthita sabhI kI hRdaya kI kali khila gyii| kintu sarvAdhika Ananda aura santoSa sumitra ko huaa| apane svAmI ke putra ke liye itanI sundara va guNavatI kanyA mila gyii| ataH usakI khuzI kA pArAvAra nahIM rhaa| sahasA usakA mana paMkha lagAkara uDa jAne ke liye adhIra ho utthaa| tAki vaha zIghra hI rAjagRhI pahu~ca jaay| rAjA guNasena aura mahArAnI priyadarzanA ko zubha samAcAra pahu~cAne ke liye vaha vyagra ho utthaa| mAnasiMha ne bhI mana hI mana yaha sambandha nizcita karane kA nirNaya kara liyaa| tadnusAra sumitra ne suvarNa mudrAe~, suvarNa zrIphala aura mUlyavAna vastropahAra pradAna kara sagAI kI rasma pUrI kii| bhare darabAra meM sagAI kI ghoSaNA kI gyii| sumitra ko mUlyavAna vastra, ratnahAra Adi bahumUlya upahAra bheMTa kara rAjA mAnasiMha ne samadhI ke vizeSa pratinidhi ke bataura usakA yatheSTa sammAna kara sadala-bala use vidA kiyaa| suzIlA bhI Ardra dRSTi se apane priyatama ke rAjadUta ko jAte hue nirnimeSa nayana nihAratI rahI aura jaba vaha AMkhoM se ojhala ho gayA taba dIrgha nizvAsa chor3a, mahala ke gavAkSa meM khinna hRdaya cahala kadamI karane lgii| anAyAsa hI usakA mana-paMchI bhImasena se bheMTa karane ke liye vyAkula... vyagra ho utthaa| vaha Atura mana priyatama kI pratIkSA karane lgii| suzIlA sumitra ke utsAha kA pAra nahIM thaa| yAtrA lambI thii| parantu aba use kisI prakAra kA zrama athavA kaSTa anubhava nahIM ho rahA thaa| vAyuvega se sA~DanI ko Age bar3hA rahA thaa| dupahara meM pUrvavat ArAma karanA bhI aba usane chor3a diyaa| vaha zIghrAtizIghra rAjagRhI pahu~canA cAhatA thaa| na use khAne kI sudha na pIne kii| basa nirantara pravAsa karatA jA rahA thaa| Akhira vaha apanI maMjila para pahu~ca hI gyaa| kauzAmbI jAte samaya use jitanA samaya lagA thA, usase AdhA samaya rAjagRhI __ pahu~cane meM lgaa| Ate hI vaha sIdhA rAja darabAra meM pahu~ca gyaa| rAste kI dhUla se sane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA kapaDe aura pasIne se tarabatara klAMta zarIra ko ArAma dene kI bhI usane AvazyakatA na smjhii| rAja darabAra meM praveza kara mahArAja guNasena ko praNAma kara vaha natamastaka eka ora khar3A raha gyaa| sumitra ko apane samakSa upasthita dekha, guNasena. harSotphulla ho utthaa| usane usaka svAgata kiyaa| do kadama Age bar3hakara use gale lagAyA aura usakI kuzala kSema puuchii| tatpazcAt use ucita Asana pradAna kara baiThane kA saMketa kiyaa| rAjA guNasena ne usakA aisA svarUpa dekhakara hI samajha liyA thA, ki rAste meM kahIM bhI vizrAma kiye binA hI vaha sIdhA AyA hai| phalataH usane usake liye zItala jala mNgvaayaa| pradIrghAvadhi se sumitra ne mAtRbhUmi kA saMjIvanI tulya jala pIyA nahIM thaa| ataH zItala jala pAna karate hI usake dhadhakate zarIra ko parama zAMti prApta hotI hai| zItala jala ke sparza mAtra se hI mAno pravAsa kI AdhI thakAna utara gyii| pAnI pIkara vaha svastha huA, prazasta bhAla-pradeza para ubhara Aye prasveda-binduoM ko uttarIya vastra se poMchate hue usane apane sAtha lAI lagna patrikA rAjA guNasena ko sAdara pradAna kii| guNasena ne dhyAna se patrikA par3hI aura par3ha kara sumitra se pUchA : "sumitra tumane nihAyata uttama va zreSTha kArya kiyA hai| kintu hame bhI to batAo ki tumane jo kanyA dekhI hai vaha kaisI hai? usakA kula kaisA hai? usake mAtA pitA kaise hai? tuma jaba RANAI maal RUNNILIHOM 2 .:23 - hMY risomapurA sumitra kA kauzAmbI se lauTanA aura rAjagRhI meM vApisa A phuNcnaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhImasena caritra sambandha pakkA kara hI Aye ho to mujhe pUrNa vizvAsa hai ki, vaha hamAre rAja gaurava ke anukUla hI hogii|" "mahArAja! rAjagRhI se prasthAna karane ke anantara maiMne kaI dezoM kI parikramA kii| anekoM rAjamahala aura bhavya prAsAda dekhane kA mujhe avasara milaa| kaI rAjakanyAoM aura zreSThI kanyAoM kA nirIkSaNa kiyaa| parantu jisa rAjakanyA ke sAtha kuMvara bhImasena kA riztA nizcita kiyA hai, usa jaisI yogya rAjakanyA maiMne anyatra kahIM nahIM dekhii| usa jaisA ucca kula va zreSTha saMskAra mujhe kahIM dRSTigocara nahIM hue| vatsa nAmaka deza meM kauzAmbI nAma kA eka nagara hai| vahA~ rAjA mAnasiMha kA Adhipatya hai| rAjA mAnasiMha mahA pratApI va parAkramI rAjA hone ke sAtha sAtha nyAya parAyaNa evam nItivAna bhI hai| jaina dharma meM unakI pUrNa AsthA hai| unakI sAtoM pIr3hiyA~ janma evam karma se jaina dharma kI anurAgI hai| usake do kanyAe~ haiN| ThIka usI prakAra Apake bhI do kuMvara hai| rAjA mAnasiMha ne apanI putriyoM ko cauMsaTha kalAoM kI zikSA pradAna kI hai| isa kArya ke liye rAjA ne vizeSa rUpa se apane mahala meM vidvAnoM, zAstriyoM aura vijJoM ko rokakara, apanI putriyoM ko pravINa banAyA hai| * jyeSTha rAjakanyA kA nAma suzIlA hai| nAma se bhI adhika vaha janmagata guNoM se suzIla hai| kaniSTha putrI sulakSaNA bhI zreSTha hai| vaha nAjuka va kamanIya vadana kI svAminI haiN| svarNa kI AbhA kI bhA~ti ve dedipyamAna haiN| gulAba kI paMkhur3iyoM jaisI unakI mAMsala kAyA hai| pravAlane unake hoThoM kA raMga curAyA hai| hiranI se caJcala nayana haiN| haMsatI hai taba aisA pratIta hotA haiM mAno pAsa meM hI kahIM jharanA kalakala nAda karatA ho| ve jaba bolatI haiM taba aisA lagatA hai, mAno Ama kI bagiyA meM koyala kUka karatI ho| kamala kI bhA~ti unake hAtha komala haiN| sone ke kaMgana unakI kalAiyoM kI zobhA meM abhivRddhi karate pratIta hote haiN| mastAnI cAla se sahasA ... rAjahaMsI kA bhrama hotA hai| . raajn| yaha saba to kanyA kA kevala bahiraMga mAtra hai| kintu Antarika saundarya to atyaMta anupama aura brahmANDa meM sabase nirAlA hai| usakI buddhi kuzAgra hai| rAjanIti aura rAja samasyA vaha saralatA se samajha letI hai| usakI vinayazIlatA kA to kahanA hI kyA? pUchane para hI vaha rAjakAja ke aTapaTe praznoM para salAha detI hai| binA pUche salAha pradAna karane kI vaha AdI nahIM hai| kitanA-kisako sammAna pradAna karanA cAhie isakI use acchI samajha hai| pAtratA kI use bahuta acchI parakha hai| madhura bhASI hai| choToM ke sAtha vaha choTI bana jAtI hai aura bajhe ke sAtha bdd'ii| svabhAva meM lezamAtra kI ugratA nahIM hai| zAMta va sarala citta hI usakI pahacAna hai| yoM to strI ko caMcala mAnA gayA hai| parantu vaha zata-pratizata usase viparIta bhinna svabhAva kI hai| usakA yauvana solaha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA kalAoM se vikasvara hai| itanA saba hone para bhI maiMne usameM raMcamAtra bhI ucchRkhalatA yA uddaNDatA ke darzana nahIM kiye| maiMne apanA adhika tara samaya usake sAtha jJAna carcA karane meM vyatIta kiyA aura taduparAnta hI maiMne yaha nizcaya kiyA ki aisI yogya rAjakanyA hI hamAre yuvarAja ke liye sarvasvI zreSTha pAtra hai| ThIka vaise hI rAjakumAra bhImasena sambandhita pUrNa vivaraNa se unheM jJAta karA diyaa| unakI chavi dikhaayii| unhoMne jI bharakara tasvIra ko dekhaa| mujhase kaI prazna puuche| tatpazcAt rAja pariSada kA Ayojana kara samasta sambandhI, rAja parivAra aura nagarajanoM kI upasthiti meM isa sambandha kI ghoSaNA kara merA ucita sammAna kiyaa| kAma samApta hote hI maiM vAyuvega se rAjagRhI lauTa AyA huuN| mArga meM kahIM rukane athavA vizrAma kI paravAha kiye binA ApakI sevA meM upasthita huuN| "dhanya! sumitra, dhanya! tumhArI buddhi - cAturya evam uttama kArya ke liye zatazaH abhinndn| sacamuca tumane bahuta hI ucca kula kI kanyA khojI hai| aba hameM bhI khUba dhUmadhAma tathA ADambara pUrvaka vivAha kI taiyAriyA~ karanI pddegii|" "hA~, mahArAja!, rAjA mAnasiMha ne yaha kArya jitanA sambhava ho zIghra hI sampanna karane kI icchA pradarzita kI hai| ataH hameM vilamba nahIM karanA caahie|" "to Aja se hI usakI taiyAriyAM Arambha kara do| zubha kArya meM bhalA vilamba kaisaa| hama bhI zubha muharta meM kauzAmbI ke liye prasthAna kara deNge|" "jaisI ApakI AjJA" sumitra ne rAjA ko praNipAta karate hue sotsAha khaa| "are hA~! sumitra! yaha lo rtnhaar| sagAI nimitta merI ora se tumhArA uphaar| sAtha hI yaha sANDanI bhI tumheM hI puraskAra rUpa meM bheMTa hai|" ___ "dIrgha Ayu ho raajn| dIrghAyu! ApakI sukha samRddhi hamezA hI banI rhe|" sumitra ne praNAma kara ullasita svara meM kahA aura Age bar3hakara ratnahAra svIkAra kiyaa| tatpazcAt guNasena ne zIghra hI rAjalipijJa (muMzI) ko suvarNa akSaro meM lagna patrikA taiyAra karane kA Adeza diyA aura eka sANDanI savAra ke sAtha turanta kauzAmbI nagara preSita kiyA tathA sandeza pradAna kiyA : "Apa bhI lagna kI taiyArI Arambha kara deN| bArAta lekara hama zIghra hI pahuMca rahe hai|" ThIka vaise hI usI dina rAjagRhI ke pratiSThita sajjana evam sammAnanIya zreSThiyoM ko vivAha kA nimantraNa bheja diyaa| sAtha hI samasta rAjya meM vivAha kI taiyAriyA~ Arambha karane kA Adeza diyaa| dekhate hI dekhate vivAha kI taiyAriyoM meM rAjagRhI nagarI AkaNTha DUba gyii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra anokhI varayAtrA sAMsArika jIvana meM vivAha ko eka mahatvapUrNa evam apUrva utsava mAnA jAtA hai| isake liye mahInoM pUrva taiyAriyA~ Arambha ho jAtI hai| jisa parivAra meM yaha prasaMga ho, vaha kArya vyastatA sambandhita logoM ke zora gula tathA kolAhala maya halacala ke sAtha hI pravRttiyoM se gUMjane lagatA hai| usameM bhI yaha to rAjaputra kA lagna thaa| isameM bhalA kisa bAta kI kamI yA truTi ho sakatI thI? phala svarUpa rAjamahala ke adane sevaka aura rAja karmacArI se lagAkara nagara ke sAmAnya jana taka prastuta utsava kI taiyArI meM DUbe dRSTi gocara ho rahe the| ghara-ghara meM Ananda kI zahanAiyA~ gUMjane lgii| strIyA~ to isa maMgala prasaMga ke liye mAnoM pahale se hI kamara kasa kara taiyAra thiiN|sbhii prasannatodadhi meM gote lagAtI, bhA~ti-bhA~ti ke lagna gItoM se apanI Antarika umaMga vyakta kara rahI thiiN| galI-kUce maMgalagAna tathA vibhinna gatividhiyoM se ubhara rahe the| rAjAjJA se nagara ke pAka zAstrI bhA~ti-bhA~ti ke miSThAnna-pakvAnna banAne kI taiyArI meM laga gye| aise miSThAnna jinakA nAma sunate hI mu~ha meM pAnI A jaay| rAjakumAra ke lagna kI kalpanA kara sabhI kI jIbha caTakAre lene lgiiN| miSThAnna meM prayuta kesara-kastUrI kI sugaMdha dUra dUra taka vAtAvaraNa ko suvAsita karane lgii| kA darabArI suvarNakAra || R AdarabArI vana bhaNDArA -rlsal TECIASNAPRIMIREN HOUSE THUMIIIIIIITY A YUYLE Va X V3LAR harisImapurA he paimAne para umaMga ke sAtha yuvarAja bhImasena ke vivAha kI taiyArIyAM ho rahI haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 suzIlA svarNakAra apanA Alasya tyAga kara sajaga ho gaye aura rAjakula ke viziSTha sadasyoM ke liye kalAtmaka AbhUSaNa gaDhane meM laga gye| isa avasara ko apanI kArIgarI pradarSita karane kA atyuttama prasaMga mAna, unhoMne gahane banAne meM dina rAta eka kara diyaa| bhinna bhinna prakAra ke hAra, aMgUThiyA~, bAjUbanda, rala kaMgana, karNaphUla, lauMga nathanI, baTana sAphe kI kalaMgI Adi alaMkAra banAne meM vyasta ho ge| darjiyoM ne bhI apanI mazIneM sambhAla liiN| sthAna sthAna para beza kImatI kapar3o ke sundara paridhAna silane lge| vAdaka-vRMda ne apane sAja naye banavA liye tathA nitya prati rAta meM ve usakA abhyAsa karane lge| mauke kI najAkata samajha unhoMne apanI pozAka taiyAra karavA lii| bhA~DAra gRhoM meM anAja sApha hone lgaa| ghur3azAlA va gajazAlA meM hAthI-ghor3o ko khUba khilA pilA kara hRSTa puSTa banAyA jAne lgaa| unhe sundara raMgoM se susajjita kiyaa| rAjamahala ke bAhara eka vizAla maNDapa khar3A kara diyA gyaa| isakI racanA ke liye aneka zilpiyoM, kArIgaroM aura majadUroM ko kAma para lagA diyA gyaa| kalAtmaka khamboM kA nirmANa kiyA jAne lgaa| rala jar3ata caMdovA tathA toraNoM se maNDapa ko kalAtmaka svarUpa pradAna karane kA kArya hone lgaa| vidyutamAlA kI rozanI se sArA nagara nahA utthaa| hara ghara, hATa-havelI raMgolI ke manabhAvana raMgo se nikhara utthiiN| jharokhe gavAkSa dIpamAlikAoM se, jhilamilAne lge| sarvatra toraNa aura bandanavAra bA~dhe gye| sArvajanika rAste aura rAjapathoM ko sajAyA gyaa| ___ dekhate hI dekhate kauzAmbI va rAjagRhI nagara kI kAyA kalpa ho gyii| mAno pRthvI tala para anAyAsa hI indranagarI utara na AyI ho? varayAtrA (bandaulI) kA dina bhI A phNcaa| vara kA zaMgAra kiyA gyaa| sarva prathama bhImasena ko ubaTana lagAkara sugaMdhita gulAbajala se snAna karavAyA gyaa| mulAyama aura mahIna vastra se bhImasena ke zarIra ko poMchA gyaa| poSAka nirmAtAoM ne Akara poSAka paridhAna kraayii| suravAla para belabUTedAra makhamala kA kuratA aura usa para lambA koTa - jisa para jaratAra kI kazIdAkArI apanI suruci kA paricaya de rahI thii| mastaka para rana jar3ata mukuTa, jo rAjagRhI ke suvarNakAroM kI advitIya kalAtmakatA kA paricaya de rahA thaa| sAtha hI rAjakumAra kI zobhA meM cAra cA~da lagA rahA thaa| sundara suvarNa kalaMgI mukuTa kI zobhA ko dina dugunA rAta caugunA bar3hA diyA thaa| dasoM aMguliyoM meM vividha raMgI aMguThiyA~ pahanAI giiN| gale meM navalakhA haar| kaTibandha ratna mekhalA se soha rahA thaa| kAna meM maNimuktA ke kuNDala aura mu~ha meM sugaMdhita masAloM se yukta biidd'aa| ___ isa taraha vararAjA ko uttamottama rIti se sajAkara usake hAtha meM zrIphala diyaa| prazasta bhAla pradeza para kumakuma tilaka aMkita kiyA gyaa| tatpazcAt use suvarNAlaMkAroM se sajjita zveta azva para bitthaayaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ __38 . bhImasena caritra zubha muhUrta meM varayAtrA Arambha huii| zahanAI ke svara gUMja utthe| Dhola nagAre bajane lge| mRdaMga aura Dholaka kI gUMja se zamA bandha gyaa| lagnagItoM kI madhura dhvani galI-kUcoM aura bAjAroM meM gUMjane lgii| varayAtrA meM itanI bhIr3a ki mAno mAnava mahAsAgara umar3a par3A ho| jahA~ taka dRSTi jAtI sarvatra mAnava muNDa hI dRSTi gocara ho rahe the| varayAtrA kA na aura thA, na chor| dhuMgharudAra pahiyoM vAlI baila gAr3ayA~ ratha itane ki ginate gine na jAya, sundara saje hue tathA gale meM bandhI ghaNTI kI madhura AvAja karate eka se baDhakara eka gajarAja madamasta cAla kA pradarzana karate hue maMthara gati se Age bar3ha rahe the| __ azvArohI subhaToM kA to pAra hI nahIM thaa| bhImasena ke sabhI svajana, sAthI, mitra aura sevaka sundara beza kImatI poSAka va AbhUSaNa dhAraNa kara varayAtrA meM salI ke se cala rahe the| __ADambara pUrvaka nikalI varayAtrA aura vara ko eka najara nirakhane kI lAlasA se kauzAmbI ke nagarajana mArga ke donoM ora apanI hATa-haveliyoM ke bAhara-bhItara tathA chatoM para jharokhoM meM khacAkhaca bhare khar3e the aura rAjamArga para AhistA-AhistA Age saraka rahI varayAtrA ko dRSTigocara kara tathA usameM cala rahI janamedanI ko nirakha sAtha hI vararAjA ke pIche pIche maMgala gIta gAte nArI vRMda ko parilakSita kara prazaMsA ke phUla JATRA naap agamXiang Dao VATIOTTORA harisogarA yuvarAja bhImasena ke zAdI kA jhulusa bhArI ThAThabAMTha ke sAtha jA rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 suzIlA bikhera rahe the| AbAla-vRddha sabhI bhImasena ke guNagAna kara rahe the| rAjakumArI suzIlA ko aisA sundara, parAkramI aura suhAvanA vara prApta huA hai - ataH bAlAe~ raha raha kara usake saubhAgya kI IrSyA kara rahe the| maMthara gati se Age bar3hatI varayAtrA lagna maNDapa ke samakSa Akara rUka gyii| lagna maNDapa ke bhavya dvAra para varayAtrA ke pahuMcate hI sAsa ne bar3e hI utsAha aura ullasita mana vararAjA kA parachana kiyaa| tatpazcAt use lagna-maNDapa meM le jAkara suzobhita cauraMga para bitthaayaa| bhImasena cauraMga para Asana grahaNa karate hI turanta AkarSaka vastrAlaMkAroM se susajja do anucara unake AsapAsa khar3e ho gaye aura havA jhelane lge| do cAra sevaka zItala jala lekara upasthita hue| bArAtiyoM aura samadhI-svajanoM ko jI bhara kara masAlA yukta sugaMdhita dugdha pAna karAyA gyaa| - idhara rAja purohitane lagna kA zrIgaNeza karate hue yajJa vedI meM ghRta AhUta kara usakI pavitra zikhAoM ko adhikAdhika prajvalita kiyA aura bulanda dhvani meM maMtrAccAra karane lge| rAjapurohita ke AdezAnusAra vararAjA bhImasena bhI lagnavidhi meM sahayoga pradAna karane lge| tabhI rAjapurohita ne ucca svara meM ghoSaNA kI : "kanyA ko lagna-maNDapa meM upasthita kiyA jaay|" AWARD URLD LUN mpan BATO risorA MaruPHOOTRUTTITL' "tumhArI saMsAra yAtrA dharmamaya bane" isa prakAra AzIrvAda dete hue bhImasena ke cAroM maataa-pitaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Yo bhImasena caritra tadanusAra kanyA ke mAmA suzIlA ko sAtha lekara lagna-maNDapa meM upasthita hue| sakucAtI, zarmAtI suzIlA ne maMda gati se lagna-maNDapa meM praveza kara bhImasena ke nikaTa par3e cauraMga para Asana grahaNa kiyaa| rAjapurohita ne maMtradhvani ke bIca lagnavidhi punaH Arambha kii| pANigrahaNa karA kara vara kanyA ko saptapadI bharane kA Adeza de, sabakI upasthiti meM sapta padI kI vidhi sampanna kii| upasthita sage sambandhiyoM ne suzIlA ko nikaTa A AzIrvAda dete hue maMda svara meM kahA : "akhaNDa saubhAgyavatI ho... tumhArA suhAga candra-sUrya kI bhA~ti ajarAmara rhe|" lagna vidhi sampanna hone ke uparAnta mahArAjA mAnasiMha aura kamalA rAnI ThIka vaise hI sAlI sulocanA ne bar3e hI Agraha aura dulAra se vararAjA ko kaMsAra khilaayaa| ThIka usI taraha bArAtiyoM ko yatheSTha pramANa meM miSThAnna prosaa| rAjA mAnasiMha ne bArAtiyoM kI acchI-khAsI AvAbhagata kii| unakI hara AkAMkSA pUrI kii| unakI sukha suvidhA kI aura vizeSa lakSya dekara unheM pUrI taraha saMtuSTha kiyaa| pratyeka kA prema pUrvaka svAgata karate hue unheM sAgraha bhojana krvaayaa| do-tIna dina yoM hI Ananda-pramoda meM vyatIta ho gye| rAjA guNasena ne mAnasiMha seM saprema mRdu svara meM kahA : "rAjan hamArI jo AvA bhagata aura svAgata-satkAra Apane kiyA hai vaha AjIvana cira smaraNIya rhegaa| kauzAmbI bArAta lAkara hameM Atmika insuraneman Mimm NO TAMANNA kArasAmapurA kauzAmbI nagara ke sabhI nara-nArI bebasI ke sAtha suzIlA ko bidAI de rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 suzIlA santoSa evam hArdika Ananda kI anUDhI anubhUti huyI hai| phira bhI rAjagRhI se prayANa kiye hue paryApta samaya vyatIta ho gayA hai| ataH aba hameM jAne kI anujJA pradAna kareMge to acchA hogaa| saphara lambA hai aura mArga meM kaI dina laga jaaeNge|" "vAha! itanI bhI.kyA jaldI hai? abhI to Apane kauzAmbI bhramaNa kiyA hI kahA~ hai?" kucha dina aura ruka jAie... Akhira jAnA to hai hI... usa samaya hama nahIM rokeNge|" pratyuttara meM rAjA mAnasiMha ne rukane ke liye Agraha karate hue khaa| kintu guNasena aura adhika samaya rukane kI sthiti meM nahIM the| unhoMne rAjagRhI-gamana kA Agraha jArI rkhaa| phalataH vivaza hokara rAjA mAnasiMha ne kanyA ko vidA karane kI taiyAriyA~ Arambha kii| kaI bAra icchA ke viruddha bhI hameM AcaraNa karanA par3atA hai| mAnasiMha ne sajala nayana kanyA ko vidA kiyaa| mahArAnI kamalA ne suzIlA ko vidA karate hue kahA : "beTI! kula kI zobhA meM abhivRddhi ho, yoM sasurAla meM vAsa krnaa| Aja se sAsa-sasura kohI mAtA pitA tulya samajha kara dina-rAta unakI sevA meM prastuta rhnaa| apane svAsthya aura zIla kA sadaiva dhyAna rkhnaa| jIvana meM isase bar3hakara koI cIja nahIM hai| zIla nArI jAti kA sarvazreSTha AbhUSaNa hai| ataH prANoM se bhI adhika usakA janata krnaa|" ___suzIlA ke karuNa kraMdana se vAtAvaraNa vyApta ho gyaa| mAtA-pitA ke caraNa sparza kara usane AzIrvAda grahaNa kiyA aura ratha meM bhImasena se saTa kara baiTha gyii| anAyAsa hI usakI A~khoM se sAvana bhAdo kI jhar3I laga gayI, tisa para bhI mAre zarma ke, vinaya aura saMkoca ke usakA aMga-aMga sakucA rahA thaa| isa prasaMga para rAjA mAnasiMha ne bataura daheja ke eka sahasra hAthI, do sahasra umadA nasla ke ghor3e, kaI dAsa-dAsiyA~ aura eka lakSa suvarNa mudrAe~ pradAna kii| ThIsa isI taraha suzIlA ko chaha jor3a rala kaMgana, ralahAra, bAjubaMda, aMguThiyA~ aura beza kImatI vastra alaMkAra bheMTa svarUpa pradAna kiye| jaba vidA kI velA AyI taba sabhI ke hRdaya vidIrNa ho utthe| suzIlA kI kaniSTha bhaginI sulocanA, sakhI saheliyA~ aura anaginata sevikAoM ke rUdana se bArAtiyoM kI A~kheM bhI Ardra hoM utthiiN| "putrI! apane ko saMbhAlanA! svAsthya kA hamezA dhyAna rkhnaa| pati ko paramezvara samajha kara usakI pUjA krnaa| apanI kuzala kSema kI sUcanA dete. rahanA, sAsa-sasura ke pyAra kI adhikAriNI bhI bananA na bhUlanA aura sadaiva dharmAcaraNa krnaa| bhagavAna jinezvara deva kA niyamita raTana krnaa|" Adi zikSA pradhAna vibhinna svaroM ke sAtha suzIlA ko vidA kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 bhImasena caritra bArAta ke sAtha rAjA guNasena ne rAjagRhI nagara meM praveza kiyA taba nagara janoM ne vara-vadhU kA sotsAha svAgata kiyaa| sthAna sthAna para unakI AratI utArI gyii| akSata aura puSpavRSTi kara sAmAnya janatA ne bar3I umaMga se unakA satkAra kiyaa| lagna-mahotsava nirvighna sampanna hone para rAjA guNasena ne caina kI sA~sa lii| usane mana hI mana rAhata anubhava kI aura punaH rAjya-saMcAlana kI pravRttiyoM meM AkaNTha DUba gyaa| idhara bhImasena - suzIlA bhI zuka-mainA kI jor3I bana, praNaya krIDA meM gote lagAne lage... lagna jIvana sArthaka banAne hetu tanmaya ho eka dUsare meM kho gye| hariSeNa bhI aba vayasya ho gayA thaa| usakI Aya vivAha yogya ho gayI thI aura jaba kisI parivAra meM putra athavA putrI sayAnI ho jAtI hai taba yaha svAbhAvika hai ki, mAtA-pitA ko usake vivAha kI ciMtA satAne lagatI hai| usameM bhI kanyA ke mAtA-pitA kI cintA savizeSa hotI hai, jisakA koI nirAkaraNa nahIM hotaa| ____ aMga nareza vIrasena ke eka kanyA thI sursundrii| vaha 'yathA nAma tathA guNa' kI bhA~ti atyanta lAvaNyamayI aura zIlavatI thii| saMgIta kalA meM vaha nipuNa thI aura usakA kaSTa bhI surIlA thaa| tabhI rAja parivAra meM vaha surasundarI nAma se vikhyAta thii| samaya ke sAtha usane kizorAvasthA kA parityAga kara yauvanAvasthA meM praveza kara liyA thaa| sarva dRSTi se vaha vivAha yogya bana gayI thii| phalataH kanyA ke pariNaya hetu rAjA vIrasena ne apanA saMdeza vAhaka rAjagRhI bhejaa| saMdeza vAhaka ne rAja pariSada meM upasthita hokara rAjA guNasena ke samakSa vIrasena kA prastAva rakhate hue rAjakumAra hariSeNa kA pariNaya surasundarI ke sAtha kara, do ucca kulIna rAja parivAroM ko eka sUtra meM bAMdhane kA Agraha kiyaa| idhara rAjA guNasena to kaI dinoM se aise kisI prastAva kA bar3I utkaMThA se pratIkSA kara rahA thaa| tisa para yaha to apratyAzita saMdeza thA aura vaha bhI samadharmI parivAra se| phala svarUpa guNasena ne vIrasena ke prastAva kA saharSa svAgata kara zIghrAtizIghra lagnatithi nizcita karane kA prati saMdeza de, saMdeza vAhaka ko aMgadeza kI ora ravAnA kiyaa| alpAvadhi meM hI punaH eka bAra rAjagRhI nagara lagna ke zoragula aura nAnAvidha pravRttiyoM se gUMja uThA hariSeNa kI varayAtrA bhI bar3e hI ADambara ke sAtha nikAlI gyii| nirdhArita tithi para usakI bArAta aMgadeza phuNcii| rAjA vIrasena ne bar3e ThATa-bATa ke sAtha bArAtiyoM kA svAgata-satkAra kiyaa| bhavya maMDapa meM svajana-sAthiyoM kI upasthiti meM vIrasena ne apanI rAjakanyA surasundarI kA rAjakumAra hariSeNa ke - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 suzIlA sAtha vivAha racAyA aura daheja meM atulita dhana-dhAnya, vastrAlaMkAra aura hAthI-ghor3e pradAna kara kanyA ko vidA kiyaa| surasundarI kA pANigrahaNa kara rAjakumAra hariSeNa ke rAjagRhI lauTane para nagarajanoM ne sotsAha unakA svAgata kiyaa| samasta nagara meM vidyuta mAlAe~ prajvalita kI gyii| hATa-haveliyA~ aura rAjamArgoM ko sajAyA gyaa| sthAna-sthAna para puSpa vRSTi kara tathA jayanAdoM ke madhya unakA bhavya satkAra kiyA gyaa| rAjA guNasena kI sArI cintAe~ dUra ho gyiiN| aba vaha nizciMta ho, rAjakAja meM dhyAna lagAne lgaa| * * * idhara rAjA mAnasiMha apanI dvitIya kanyA ke liye prAyaH ciMtita thaa| aba vaha bhI sayAnI ho gayI thii| usakA vivAha racAnA atyAvazyaka thaa| usane sulocanA ke liye yogya vara DhU~Dha lAne ke liye sthAna-sthAna para rAjadUta ravAnA kiye| kucha avadhi vyatIta ho jAne ke anantara rAjadUtoM ne lauTa kara jo sUcanAe~ dI, usase jJAta huA ki, kSitipratiSThata nAmaka eka nagara hai| vahA~ vijayasena nAma kA eka balADhya evam parama pratApI rAjA rAjya kara rahA thaa| usakA nAma sunate hI zatrugaNoM ke hRdaya kA~pa uThate the aura kalejA mu~ha ko AtA thaa| vaha saundarya kI pratimUrti hone ke sAtha-sAtha aneka vidha guNoM se yukta thaa| ataH sabhI dRSTi se rAjakumArI sulocanA ke liye yogya pAtra thaa| mAnasiMha ne zIghra hI rAjA vijayasena ko saMdeza preSita kara usake sAtha rAjakumArI sulocanA kI maMganI kI kAmanA vyakta kii| pratyuttara meM rAjA vijayasena ne unakI mA~ga svIkAra kara apanI ora se sammati pradarzita kii| phala svarUpa donoM pakSa vivAha kI . taiyArI jorazora se karane meM magna ho gye| rAjA mAnasiMha ne nirdhArita zubha prasaMga para upasthita rahane ke liye yuvarAja bhImasena evam parivAra ko atyAgraha bharA nimantraNa preSita kiyaa| aura zubha muhUrta meM rAjA vijayasena tathA rAjakumArI sulocanA lagnagraMthI meM Abaddha ho gye| kanyA ko vidA kara rAjA mAnasiMha ne rAhata kI sA~sa lii| saMyama-patha para eka bAra prAtaH smaraNIya parama pUjya AcArya bhagavanta zrImAn candraprabhasUri mahArAja sAhaba kA apane ziSya-samudAya ke sAtha rAjagRhI meM Agamana huaa| AcArya bhagavanta kI AkRti divya evaM prabhAva zAlI thii| unake darzana mAtra se samasta sAMsArika paritApa zAMta ho jAte the| AcArya zrI bar3e vidvAn aura sabhI zAstroM ke parama jJAtA (pAraMgata) the| unakI vANI atyadhika prabhAvotpAdaka ho, vaha bar3I hI saralatA evaM sahajatA se zrotAoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra ko dharmazAstra kI sUkSmAtisUkSma bAteM samajhAte the| rAjagRhI ke bAhara udyAna meM sUri zreSTha kA padArpaNa huA thaa| udyAna rakSaka ne sUrIzvara ko vidhi pUrvaka vaMdana kara unake liye Avazyaka suvidhAoM kA yathocita pravandha kiyaa| tatpazcAt zIghra hI rAja prAsAda meM jAkara usane guNasena ko sUrijI ke Agamana kI sUcanA dii| usa samaya guNasena nityakarma se nivRtta hone kI taiyArI meM thA aura rakSaka ne sevA meM upasthita ho kara samAcAra diyA : / _ 'raajn| hamAre udyAna meM parama tAraka mahAprabhu AcArya bhagavaMta zrImAna candraprabha sUri mahArAja sAhaba kA Agamana huA hai|' udyAna-rakSaka ko bheMTa svarUpa pradAna kii| AcAryazrI ke Agamana se guNasena kA hRdaya jhUma utthaa| unakA roma-roma mAre harSa ke pulakita ho utthaa| unhoMne rAjakAja ke sabhI prapaMcoM ko eka ora chor3a, nityakarma se zIghrAtizIghra nivRtta ho kara vaha saparivAra sIdhe gurU bhagavaMta ke vaMdanArtha udyAna meM pahu~ca gye| AcAryazrI kI sevA meM upasthita ho unhoMne vidhi pUrvaka paMcAMga praNipAta kiyA aura vinamra svara meM kuzala kSema kI pRcchA karate hue unake caraNa sparza kiye| AcArya bhagavanta kI amogha dezanA se prabhAvita rAjA guNasena va samasta mAnava samudAyA P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA gurudeva ne rAjA ko 'dharmalAbha' diyaa| kucha samaya bAda gurudeva kA vyAkhyAna (pravacana) prArambha huaa| Arambha meM unhoMne madhura svara meM navakAra maMtra kA uccAraNa kiyA aura phira ArAdhya deva, bhavatAraka, mukti dAtA (mokSa dAtA) zrI tIrthaMkara prabhu kI stuti kii| maMgalAcaraNa ke samaya samasta sabhAjana khaDe rahe aura usake pUrA hote hI sabhI apane-apane sthAna para vinayapUrvaka zAMti se baiTha gye| taba pUjya AcAryazrI ne dharmopadeza prArambha kiyA : "he bhavya aatmaao| saMsAra meM dharma se hI sabhI kArya siddha hote haiN| maMgala rUpI latAoM ko sIMcane ke liye dharma megha svarUpa eka sAdhana hai| sabhI mano kAmanAoM ko pUrA karane meM vaha kalpavRkSa ke samAna hai, pApa rUpI vRkSoM ko ukhAr3a pheMkane ke liye hAthI ke samAna hai aura satkarmoM ko bar3hAvA dene kA mukhya kAraNa rUpa eka mAtra dharma hI haiN| ____dharma se apanI abhilASAe~ saMtuSTa hotI haiM, bhayaMkara tathA atyadhika duHkhadAyI kaSTa kSaNArdha meM zAMta ho jAte haiN| isase devI devatA bhI vaza meM ho jAte haiN| ThIka isI prakAra dharma kI ArAdhanA se AtmA se cipake hue anekAneka karma zanaiH zanaiH kSINa - kRSa hote jAte haiN| vividha prakAra ke dAnoM meM jaise abhaya dAna zreSTha hai, sabhI guNoM meM jaise kSamA guNa zreSTha hai, sabhI pUjyoM meM jaise gurU bhagavanta zreSTha haiM, usI prakAra samasta sAdhyoM meM eka mAtra dharma hI zreSTha hai| jina kinhIM bhavya AtmAoM ne eka bAra bhI dharmAmRta kA pAna kiyA ho, unake sabhI kArya siddha hote tanika bhI vilamba nahIM lgtaa| jise eka bAra dUdha mila jAtA ho, usake liye phira dahI ghRtAdi padArtha sahaja sulabha hote haiN| he bhavya AtmAoM! saMsAra meM durlabha manuSya janma pAkara bhI jo yathAzakti dharmArAdhanA nahIM karate, aise mUrkha jana bar3e zrama se prApta ciMtAmaNI ratna ko samudra meM pheMka dene kI mUrkhatA karate haiN| he rAjan! jisameM mukhya tattva dayA ho, usI ko dharma kahA gayA hai| jo dayA vihIna dharma karate haiM, gastava meM vaha dharma nahIM krte| kyoMki zAstrakAroM ne dayA hIna dharma ko niSphala kahA hai| jisa prakAra binA senApati ke senA apane kArya meM niSphala siddha hotI hai, usI prakAra dayA rahita dharma bhI niSphala siddha hotA hai| phala svarUpa dharma kI prakriyA meM dayA ko hI pradhAna mAnA gayA hai| phira, guNa vihIna gurU aura binA gurU ke tatvajJAna kI vAstavika jAnakArI buddhimAna puruSoM ko bhI nahIM ho sktii| ThIka vaise hI manuSya ke netra kitane hI vizAla aura tejasvI kyoM na hoM, vaha gahana aMdhere meM dIpakakI sahAyatA ke binA ThIka se nahIM dekha sktaa| isI kAraNa, sumArga batalAne meM dIpaka ke samAna, bhava sAgara pAra karavAne meM nAva ke samAna aura mokSArthI puruSoM ko apane hAtha kA sahArA dene vAle gurUdeva ke prati hameM sadaiva zraddhA rakhanI caahie|" P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 bhImasena caritra - gurU bhagavanta kI aisI prabhAvakArI vANI sunakara guNasena kA hRdaya sahasA dhArmika bhAvoM se ubharane lgaa| usa dina se vaha adhikAdhika dharmaparAyaNa bana gyaa| bhImasena tathA hariSeNa ne to vahIM para samakita vrata (samyaktva) svIkAra kara liyaa| ThIka vaise hI anya dharmAvalambiyoM ne sAnanda svecchayA jaina dharma aMgIkAra kiyaa| vyAkhyAna kI pUrNAhuti ke pazcAt gurUdeva ko vandana kara rAjA saparivAra rAjamahala lauTa gyaa| tatpazcAt usakA mana sAMsArika pravRttioM se lagabhaga virakti anubhava karane lgaa| eka dina rAtri ke samaya vaha zAnta citta se Atma-cintana karane lagA : uph! pUrva janma ke puNyodaya se prApta mAnava bhava maiMne Aja taka arthahIna pravRttiyoM meM hI naSTa kara diyaa| bhautika sukhoM ke liye hI maiM rAta-dina saMgharSa karatA rahA aura cira-sukha (zAzvata-sukha) dene vAle samyaktva vrata kI bhUlakara bhI ArAdhanA nahIM kii| saMsAra kA parityAga kara tyAga mArga kA avalambana karane vAle ye mahAtmA dhanya haiN| saMsAra aura sAMsArika gati vidhiyoM ThIka vaise hI viSaya-vAsanAoM se sadaiva mukta rahakara mAtra AtmajJAna evaM Atmacintana meM aharniza rata rahane vAle aise diggaja muni bhagavantoM ko hajAra hajAra dhanyavAda! vAstava meM ina kA hI jIvana sArthaka haiN| ML0 SHEE LASS Muttha A nuviuuuNummmmmmURI harimomaharA pUjya AcAryazrI ke maMgalamaya "nityAraga pAragA hoha" AzIrvAda rUpa vAsakSepa lete hue rAjA guNasena va parivAra janA . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA 1. zrI lAgara pari jAnana 47 zavIra jaina bhArApanA kendra, praza prAtaH aura sandhyA, sukha-duHkha, AzA auraNAnisalA, jiya aura sAsajaya, sampannatA aura vipannatA jaise dvandva to pRthvItala para nirantara calate hI rahate haiN| kAlacakra abAdharUpa se niyamita ghUmatA hI rahatA hai| AyuSya pala pratipala zanaiH zanaiH kSINa hotA jA rahA hai aura antataH jIva kAla kA grAsa bana jAtA hai| aise saMkaTa kAla meM parivAra meM se koI bhI usake sAtha nahIM jAtA, nA hI usa samaya putra, patnI, mAtA, pitA, mitra, svajana Adi koI kAma AtA hai aura jIva ko saba kucha yahIM chor3akara paraloka ke liye prasthAna karanA par3atA haiN| usa samaya kevala usake ve satkarma aura duSkarma sAtha calate haiM, jo usane isa bhava meM kiye hoN| zeSa jo hai vaha saba yahIM para chor3a kara cale jAnA par3atA hai| ____ataH gurU mahArAja ne jo kucha kahA hai vaha nirapekSa satya hai! sarvajJa bhagavanta dvArA pratipAdita evam triloka meM vikhyAta aisA jaina dharma hI parama kalyANakArI aura sarvazreSTha hai| usakI ArAdhanA mAtra se saMsAra kI samasta mAyA kA, kaSTa, roga evaM upadravoM kA, janma, vRddhAvasthA tathA mRtyu kA samUla nAza hotA hai| AtmA pApakarmoM se mukta ho, mokSa pada kI adhikAriNI bana jAtI hai| phalataH mujhe bhI aba isI dharma kI tana mana se ArAdhanA karanI cAhie aura kAla mujhe apanA grAsa banA le usase pUrva hI mujhe usakI sAdhanA meM datacitta ho laga jAnA caahie| anyathA isa jIvana kA kyA bharosA? guNasena ne isI prakAra ke Atma-cintana meM pUrNa rAtri vyatIta kii| dUsare dina prAtaH usane pratihArI preSita kara apane maMtriyoM ko rAjamahala meM AmaMtrita kiyaa| saba ke A jAne ke uparAnta usane gaMbhIra svara meM kahA : "priya maMtrIgaNa! vigata pradIrgha samaya se maiM rAja saMcAlana ke kArya meM pravRtta rahA . huuN| usake liye maiMne asaMkhya pApoM kA bandhana kiyA hai| kintu aba maiM vRddha ho calA huuN| aba mere meM na to pUrvagata zakti rahI hai, nA hI kSamatA bhii| sAtha hI yuvarAja bhImasena bhI bar3A ho gayA hai| rAja siMhAsana sambhAlane ke vaha sarvathA yogya bana gayA hai| ataH maiMne gahana cintana aura maMthana ke pazcAta nirNaya kiyA hai ki mAnava-jIvana hArane ke pUrva hI maiM apane pAsa zeSa bace AyuSya kA pramAda rahita hokara kyoM na upayoga kara luuN| ataH apanA hetu sAdhya karane ke saMkalpa se maiMne saMsAra tyAga kara dIkSA grahaNa karane kA dRr3ha nirNaya kiyA hai, tAki merA loka aura paraloka donoM hI sudhara jAya..." . . kintu maMtrI sumaMtra ko rAjA guNasena kA kathana rAsa na aayaa| isameM use rAjA ke ajJAna kA pradarzana hI lgaa| ataH vaha apanA jJAna pradarzita karane ke Azaya se bolA : ___ "rAja ziromaNI! Apake ye vicAra mujhe AkAza-kusumavat pratIta hote haiN| kAraNa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 . bhImasena caritra jaba sRSTi meM jIva tattva jaisA koI tatva hI astitva meM nahIM hai taba bhalA paraloka kI bAta hI kyoM kI jAya? jahA~ mUla kA hI patA nahIM to zAkhA hone kA prazna hI nahIM uThatA? janma ke pUrva yA mRtyu ke pazcAt jIva kA svarUpa dRSTigocara nahIM hotaa| bhalA yaha jIva kaba aura kaise isa zarIra meM praveza karatA hai, isI prakAra kaba aura kaise aura kahA~ isa deha kA parityAga kara calA jAtA hai, ise Aja taka kisI ne bhI pratyakSa rUpa meM dekhA nahIM hai| ataH deha se bhinna aisA koI AtmA hai hI nhiiN| apitu AtmA to pRthvI agni, AkAza, jala evam vAyu ke saMsarga se prakaTa hotI hai| ataH he rAjan! Apa dRzya sukha ko tyAga kara adRzya sukha kI prApti hetu vRthA prayala mata kiijiye| buddhimAna purUSa aisA kabhI nahIM krte| bhalA aisA nirbuddhi kauna hogA jo gAya ke thana ko chor3a kara zRgAgra se dohana karegA?" / - sumantra ko yoM ajJAna pUrvaka uttara dete hue dekha kara, guNasena ne zAnta svara meM kahA : "sumantra! tumhAre ina vicAroM se to tumhAre ajJAna kA hI pradarzana ho rahA hai| isa loka ke pUrva aura paraloka meM jIva kA astitva hI nahIM hai, tumhArA yaha kathana ThIka nahIM hai| are, yaha jIva to sva-saMvedya hai| pratyeka jIva svayaM ko apane jJAna dvArA anubhava karatA hai| ThIka isI prakAra anya ke zarIra meM rahane vAle jIva ko anumAna se pahacAna sakatA hai| yadi jIva isase pUrva kahIM nahIM thA aura naye sire se prathama bAra hI janma dhAraNa karatA hai, to bhalA navajAta zizu janma lete hI, binA kisI ke sikhAye mAtA kA stanapAna ke liye prerita honA hI yaha darzAtA hai, ki pUrva bhava ke saMskAra hI usako aisA karane ke liye prerita karate haiN| aura phira jIva svarUpa to amUrta aura akSaya hai| ataH use bahi dRSTi se pahacAnane meM koI samartha nahIM ho sktaa| yadi koI sainika talavAra se AkAza ko kATane kA prayala kare to kyA vaha apane prayala meM saphala ho sakatA hai? asambhava! yahI bAta jIva kI bhI hai| sAtha hI tumane jo nidAna kiyA hai ki, jIva pRthvI, jala agni aura vAyu ke saMsarga se prakaTa hotA hai| yaha bhI tarka saMgata nahIM hai| kyoMki yadi vAyu se prajvalita agni se garma hue pAtra meM jala bharakara use adhikAdhika ubAlane para bhI usa meM cetanya zakti prakaTa nahIM hotii| aisA jJAta hotA hai ki, he sumaMtra! tumheM jar3a aura cetana kA sahI jJAna nahIM hai| saMsAra meM cetana-jIva spaSTa dikhAI detA hai| zarIra se vaha bilkula alaga hai| svabhAva se vaha tInoM hI kAloM meM sthAyI, anazvara aura amUrta hai| ThIka usI prakAra karma karane P.P. Ac. Ganratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA vAlA aura bhogane vAlA bhI vahI hai| jIva kA svabhAva prAyaH urdhvagati vAlA hai| lekina pUrva bhava meM kiye gaye karmoM ke kAraNa vaha vicitra tarIke se isa jagata meM paribhramaNa karatA hai| vAyu ke teja jhoMke se jaise dIpaka kI lau jisa prakAra prakampita hotI rahatI hai, vaise hI yaha jIva bhI aneka prakAra kI jIva-yoniyoM meM bhaTakatA huA sukha-duHkha kA anubhava karatA hai| ataH maiMne nirNaya kiyA hai ki, merI AtmA jo karma rUpI paMka se lipta hai, use maiM tapa rUpI jala se svaccha karUMgA..." aura guNasena jIvana kA svarUpa savistAra samajhAkara mauna ho gye| isa sambandha meM aba bhalA sumantra kyA tarka karatA? ataH usane apanI ajJAnatA mAnya kara rAjA ke nirNaya ko saharSa sira-A~khoM para rakha liyaa| tatpazcAt turanta hI bhImasena ko rAjapariSad meM upasthita hone kA saMdeza bhejaa| pitA kI AjJA prApta hote hI bhImasena rAja sabhA meM upasthita huaa| sarva prathama usane mahArAja guNasena ko vinaya pUrvaka praNAma kiyA aura vinIta svara meM bolA : "pitAjI! Apane mujhe yAda kiyA?" . "hA~ vatsa,! mujhe tumase eka mahattvapUrNa kArya hai aura vizvAsa hai ki tuma ise avazya kroge|" bhImasena ko apane pAsa ke siMhAsana para biThAte hue guNasena bole| "ApakI AjJA pUrNa rUpa se mAnya hai, pitaajii|" ___"beTA bhImasena! tuma to jAnate hI ho ki aba merI umra ho cukI hai| dina ba dina mere aMga aba zithila banate jA rahe haiN| kauna jAne, yaha AyuSya kaba pUrA ho jAya?" 'pitAjI! aisI azubha bAta na khie| Apa to dIrghAyu haiN| bhImasena bIca meM hI sneha sikta aura bhakti pUrNa svara meM bola utthaa| __'vatsa! yaha koI apane hAtha kI bAta thor3e hI hai| aba to jitanA jI leM, utanA ,bahuta aura phira maiM to pakA huA pattA huuN| kabhI bhI jhar3a sakatA huuN| ataH maiMne nirNaya kara liyA hai ki maiM apanA zeSa jIvana dIkSAvasthA meM pUrNa karU| yaha manuSya bhava maiM hAra jAU~, usase pUrva hI jitanA bana sake, utanA use sArthaka kara lenA cAhatA huuN|" 'pitAjI! vAstava meM ApakA nirNaya uttama hai|' "kahiye, maiM ApakI kyA sevA kara sakatA hU~?" "vatsa! tumhArA janma rAja parivAra meM huA hai aura tuma eka nareza kI santAna ho! yadi maiM dIkSA grahaNa kara lUM aura rAjapATa chor3a dUM to phira bhalA isa rAjya kA pAlana kauna kare? yaha na bhUlo ki tuma mere jyeSThaTha putra ho| ataH mere pazcAt tumheM hI yahA~ ke sUtra grahaNa kara rAja siMhAsana samhAlanA hai| maiM aba dharmAnurAgI banatA hU~ tumheM rAja dhurandhara bananA hogaa|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra "pitAjI! maiM bhalA itane bar3e rAjya kA bhAra kaise vahana kara sakU~gA? abhI to merI umra bhI isa yogya nahIM hai| ataH isake atirikta anya koI AjJA ho to khie|" pratyuttara meM bhImasena ne Ardra svara meM kahA aura anAyAsa hI usakI rUlAI phUTa pdd'ii| tathApi guNasena aura maMtriyoM ne use nAnA prakAra se samajhA bujhA kara rAjagaddI svIkAra karane ke liye rAjI kara liyaa| pitAzrI aura maMtriyoM ke atyAgraha ke vazIbhUta ho, Akhira bhImasena ko pitA kI AjJA svIkAra karanI pdd'ii| aura phira eka dina zubha ghar3I zubha muhUrta meM guNasena ne bar3e ADambara ke sAtha bhImasena kA rAjyAbhiSeka kiyaa| rAja mukuTa aura rAja mudrA usake havAle karate samaya guNasena ne kahA : ___ "vatsa! isa rAjamukuTa aura rAja-mudrA kA gaurava nirantara smbhaalnaa| prajA ko apanI hI santAna samajha kara usakA yathAyogya lAlana pAlana karanA aura.prAyaH nyAya-parAyaNa evaM nIti-parAyaNa bane rhnaa| prajA ke sukha-duHkha kA bhAgIdAra bnnaa| aura isa prakAra se rAjya-saMcAlana karanA ki rAjya kI AbAdI aura khuzahAlI adhikAdhika baDhe aura vaha sadA phuule-phle| sabhI dharmoM kA samAna rUpa se sammAna krnaa| sAdhu-santoM aura vidvAnoM kA yathocita Adara satkAra krnaa| Alasya tyAga kara hamezA rAjya-saMcAlana krnaa|" bhImasena ne pitA kI AjJA sasammAna svIkAra kI aura sahastrAdhika kaMThoM se prasphuTita jayadhvani se pUrI rAja pariSada aura samasta vyoma maNDala gUMja utthaa| / HN HEAnk ARRIBENIN TH hai Tora sAnapurA bhImasena ke rAjyAbhiSeka avasara para mahArAjA guNasenane kahA - vatsa! isa rAjamukuTa aura rAjamudrA kA gaurava niraMtara smhaalnaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena kA saMsAra tatpazcAt guNasena ne dIkSA grahaNa karane kI prAthamika taiyAriyA~ Arambha kara diiN| pUre nagara meM sAMvatsarika dAna diyA gyaa| baMdIjanoM ko kArAvAsa se mukta kara diyA gyaa| nagara meM sarvatra rozanI kI gyii| sabhI caitya aura maMdiroM meM pUjotsava Ayojita kiye gaye aura taba unhoMne pUjya AcArya bhagavanta zrImAna candraprabhasUrIzvarajI mahArAja sAhaba ke pAsa dIkSA grahaNa kii| pati kA anukaraNa karate hue mahArAnI ne bhI asAra saMsAra kA parityAga kara unake sAtha hI dIkSA svIkAra kii| isake alAvA rAjya ke anya kaI vyaktiyoM ne bhI saMyama patha kA anusaraNa kiyA to anyoM ne samakita - dharma svIkAra kiyaa| ThIka vaise hI kaIyoM ne brahamacarya vrata kA paccakkhANa aMgIkAra kiyaa| -- usake bAda varSoM taka, jIvadayA se paripUrNa aise caritra-ratna kA pUrNa trikaraNayoga se va samyag rUpa se pAlana karate hue donoM apanA AyuSya pUrNa kara anuttara devaloka ke 068065 bhImasena kA saMsAra bhImasena aba vAstavika rUpa se rAjA bana gayA thA aura magadha kA sUtra saMcAlana karane lgaa| svabhAva se vaha atyanta dharma parAyaNa aura pApabhIrU thaa| rAjakAja ke prati usakI ruci nahIMvat hI thii| phira bhI vaha bar3I mustaidI se apanI jimmedArI nibhAne lgaa| phira bhI use lagA ki yadi hariSeNa ke kandhoM para bhI rAjya kA kucha uttara dAyitva AcArya bhagavanta ke kara kamaloM se bhImasena ke mAtA-pitA - guNasena va priyadarzanA dIkSA grahaNa kara rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 bhImasena caritra DAlA jAya to anyathA nahIM hogA aura sAtha hI svayaM kA bhAra kucha mAtrA meM halkA ho jaaygaa| usane apane vicAra se maMtriyoM ko avagata kiyaa| maMtriyoM ne sotsAha usake vicAra kA svAgata kiyA aura eka zubha dina hariSeNa ko vidhipUrvaka yuvarAja pada para sthApita kara diyA gyaa| isase bhImasena kI AdhI cintA kama ho gyii| vaha aba vizuddha rUpa se gRhastha dharma kA adhika se adhika pAlana karane lgaa| eka samaya kI bAta hai| bhImasena kI palI sazIlA eka zAMta rAtri meM sukha zaiyA para gaharI nIMda so rahI thii| rAtri ke aMtima prahara meM usane eka svapna dekhaa| svapna zubha aura maMgalakArI thaa| svapna meM usane uttama prakArakA eka vimAna dekhaa| vimAna aneka prakAra ke ucca koTi ke vividha ranoM se dedIpyamAna thaa| apanI divya kAnti se sUrya kI prabhA ko bhI nisteja kara rahA thA aura dhuMgharUoM kI maMjula dhvani se samasta vAyu maNDala ko Akula vyAkula karatA huA ghUma rahA thaa| aise apUrva-adbhuta vimAna kA darzana kara suzIlA acAnaka jAga pdd'ii| usakI nIMda ucaTa gayI aura vaha sAzcarya cAroM ora dekhane lgii| lekina use vyoma maNDala meM aisA koI vimAna dRSTigocara nahIM huaa| ataH vaha mana hI mana vicAra karane lagI : 'kyA yaha indrajAla hogA?' yA phira mere iSTa manorathoM ko sUcita karane vAlA koI adRzya LAAAAR anARARD vArasaratA COM NAVAN POUHAN risAgara sukha pUrvaka so rahI suzIlA svapna meM uttama prakAra kA eka deva vimAna dekha rahI haiN| tathA garbha ke prabhAva se rAnI suzIlA ko jinapUjana kA dohada utpanna ho rahA hai| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena kA saMsAra pratIka hai?..." vaha zIghra hI zayyA meM uTha baiThI aura navakAra mantra kA smaraNa karatI huI bhImasena ke jAgRta hone kI pratIkSA karane lgii| bhImasena usa samaya gaharI nIMda so rahA thaa| suzIlA ne usake zayana kakSa meM praveza kara dhIre se use jgaayaa| bhImasena ke jAgRta hone para use praNAma kara vaha komala svara meM bolI : "vasudhAdhipati! zAnta aura tejasvI kAntivAle ApazrI sabhI ke duHkha sadaiva dUra karate haiN| Apa svayaM karma aura dharma donoM ke utkRSTa sAdhaka haiN| he prajApati! isa loka meM samasta prajA kA pAlana karanevAle Apa unake vAstavika pitA haiN| jabaki unake mAtA-pitA to mAtra janmadAtA haiN| ___he Iza! maiM Apake caraNoM kI chAyA meM AI huuN| ApakI chAyA vastutaH saba sukhoM kI dAtrI ho, jIvana puSpa ko vikasvara karanevAlI amogha zakti hai| he puruSa zreSTha! Apa apanI sneha dRSTi kA abhiSeka kara mujhe Anandita kiijiye| he jananAyaka! ApakI kRpA-dRSTi prApta hote hI sabake sakala manoratha pUrNa hote dera nahIM lgtii|" suzIlA kI maMjula vANI kAna meM par3ate hI bhImasena pUrNa rUpa se jAgRta ho gyaa| usane rAnI ko baiThane kA saMketa karate hue pUchA : "are! devAnupriye! Apa isa samaya? abhI jo kAphI rAtri zeSa hai? isa prakAra Apake Agamana kA kyA matalaba?". suzIlA ne maMda svara meM apane svapna kI sArI bAta batalA dii| bhImasena ne zravaNa kara svapna kA phala batAyA - "he priye! tumane jo svapna dekhA hai, vaha atyanta hI zubha aura maMgalamaya hai| isa svapna se dhvanita hotA hai ki, tuma zIghra hI mA~ banane vAlI ho| tumhArI kokha se putra-janma hogA aura vaha putra nikhila brahmANDa meM hamAre kula ko dedipyamAna kregaa| ThIka vaise hI jagata meM use mahAyaza kI prApti hogii| sAtha hI vaha prabhAvazAlI bhI itanA hI hogaa|" bhImasena se svapna phala zravaNa kara suzIlA Anandita ho uThI aura usa dina se prasUti kI zubha ghaTikA kI pratIkSA karane lgii| garbha ke tIsare mAha use dohada utpanna huaa| usane apane dohada kI bAta bhImasena ko btlaayii| usane jatAyA ki vaha gajArUr3ha ho, balavAna sainikoM ko sAtha lekara bar3e ADambara ke sAtha devAdhideva zrI vItarAga prabhu kA pUjana-arcana cAhatI hai| rAnI ke dohada kI bAta sunakara bhImasena ke Ananda kA vArApAra na rhaa| vaise vaha svayaM bhI jinendra bhagavAna kA parama bhakta to thA hii| aura phira sone meM suhAge kI taraha use yoM bhavya pUjA kA nimitta mila gyaa| usane turanta usakI sampUrNa vyavasthA karavAI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra aura bar3I dhUmadhAma ke sAtha suzIlA kA dohada pUrA kiyaa| tatpazcAt garbhAvAsa kI avadhi pUrI hone para suzIlA ne putra ko janma diyaa| kahAvata hai ki putra ke lakSaNa pAlane meM hI spaSTa ho jAte hai| navajAta zizu ke sambandha meM bhI yahI bAta siddha huii| usake lakSaNa janma se hI U~ce the| usa samaya sabhI graha bhI saumya aura ucca sthAna para sthita the| saMkSepa meM, putra uttama lakSaNoM se yukta ho parama kAntivAlA thaa| . putra janma te hI, paricArikA ne turanta bhImasena ko badhAI dii| zubha samAcAra prApta kara rAjA kA hRdaya nAca utthaa| usane paricArikA ko rala jar3ata aMgUThI bheMTa dii| anya yAcakoM ko bhI yathAyogya dAna pradAna kiyaa| sAdhu-santoM kI bhakti kI gyii| caityAlayoM meM pUjA kA Ayojana kiyA gayA aura samasta nagara meM bahumUlya prabhavanA vitaraNa kii| rAja purohita ko Amantrita kara zizu kA janma saMskAra sampanna kiyA gyaa| chaThava dina jAgaraNa kiyA aura bArahaveM dina, priyajanoM va svajanoM kI upasthiti meM putra kA nAmakaraNa kiyA gyaa| tadnusAra navajAta zizu kA nAma devasena rakhA gyaa| devasena svabhAva se zAMta aura sahiSNu prakRti kA thaa| usakA aMga-pratyaMga saumya aura sundara thaa| pAMca dhAvamAtAe~ usakA nirantara poSaNa karatI thiiN| bhImasena aura suzIlA bhI samaya nikAla kara lADa-pyAra karate rahate the| isa prakAra aneka hAthoM meM khelate-kUdate hue devasena dina dugunA, rAta caugunA baDhane lgaa| devasena ke janma ke anantara eka bAra phira suzIlA ne zubha svapna dekhaa| isa bAra svapna meM usane sundara vimAna para bahuta U~ce laharAte dhvaja ke darzana kiye| svapna se jAgate hI vaha svAmI ke zayana kakSa meM gaI aura bhImasena ko jagAkara usane svapna kA vivaraNa batalAyA "he svAmin! isa svapna kA mujhe kyA phala milegA?" ___"priye! isa svapna ke prabhAva se tumheM kula ko dIpAne vAle putra rala kI prApti hogii|" pratyuttara meM bhImasena ne turanta khaa| __ aise zubha samAcAra se bhalA kisa strI ko Ananda nahIM hogA? aura suzIlA bhI to Akhira strI hI thii| vaha Ananda vibhora ho gyii| yogya samaya para usane sundara lakSaNoM se yukta eka putra ko janma diyaa| isa samAcAra se rAjamahala meM punaH harSa kA vAtAvaraNa vyApta ho gyaa| bhImasena ne zubha samAcAra dene vAle ko ralahAra bheMTa kara apanI prasannatA prakaTa kii| rAjamahala ke samasta sevakoM aura karmacAriyoM ko yogya puraskAra aura bheMTa saugAta de, Ananda vyakta kiyA gyaa| bArahaveM dina bahuta hI dhUmadhAma se bhImasena ne dUsare putra kA nAmakaraNa mahotsava Ayojita kiyaa| isa prasaMga para aneka snehI-svajanoM, nagara ke pratiSThita logoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ candana ugale Aga aura vidvAnoM ko bhojana para Amantrita kiyA gayA aura ina sabakI upasthiti meM bAlaka kA nAma ketusena rakhA gyaa| aba to rAjamahala meM eka nahIM, do bAlakoM kI nirdoSa AvAjeM dhvanita hone lgiiN| donoM bAlaka bhI premapUrvaka eka dUsare ke sAtha khelte| kabhI-kabhAra devasena choTe ketusena ko godI meM uThAkara ghUmatA to kabhI use ha~sAtA aura kabhI vaha use pAlane meM bhI jhulaataa| choTe bAlakoM kA yaha nirdoSa khela aura krIr3A dekhakara sabhI ke hRdaya kI kali khila jaatii| suzIlA aura bhImasena to unheM dekhakara hI nahIM aghAte the| kabhI-kabhI ve donoM unheM bAhara udyAna upAzraya yA jinAlaya bhI le jAte the| isa prakAra bhImasena kI ghara-gRhasthI sukha pUrvaka nirvina vyatIta ho rahI thii| candana ugale Aga bhImasena ke rAjamahala ke thor3e antara para eka udyAna thaa| udyAna meM aneka prakAra ke vRkSa va viTapa the| azoka vRkSa, rAtarAnI, gulamohara, Ama vRkSa ityAdi vRkSoM se udyAna phalA-phUlA rahatA thaa| vividha phUloM ke aneka paudhe vahA~ lahalahA rahe the| udyAna ke cAroM ora meMhadI kI bAr3a thii| . usameM eka divya Ama kA vRkSa thaa| ukta vRkSa kA aisA prabhAva thA ki, vaha varSa IPUR . . kAraga bAla krIDA hetu jAte hue donoM kuMvara jinAlaya ko dekhakara _ 'namo jiNANaM' bolakara harSa meM Ate hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra bhara nirantara phala detA thaa| eka bAra bhImasena kI dAsI sunandA aura hariSeNa kI dAsI vimalA kA udyAna meM Agamana huaa| donoM dAsiyoM kA Agamana Amra phala lene ke hetu huA thaa| saMyoga-vaza usa dina Amra vakSa se mAtra pA~ca phala hI utare the| vaise prAyaH chaH phala utarate the| parantu kisI apratyAzita kAraNa vaza usa dina eka phala kama utarA thaa| mAlI ne pA~coM phala utAra lie| kintu vaha bar3I davidhA meM pha~sa gyaa| unheM bhalA kaise vitarita kiyA jAya? samapramANa meM bA~TanA nihAyata asambhava kArya thaa| ataH mAlI ne isa mAthA pakkI meM par3ane ke bajAya pA~coM hI bhala sunandA ko sauMpa diye| kyoMki sunandA rAjA kI dAsI thI aura vimalA yuvarAja kii| sunandA ne una phaloM meM se tIna phala apane pAsa rakha liye aura do phala vimalA ko thamAte hue kahA : 'bahanA, do phala tuma lelo| kAraNa tuma yuvarAja kI dAsI haa| sAmAnya taura para bar3e kA hissA jyAdA hotA hai aura choTe kA km| ataH usI anupAta meM maiMne AmoM kA vitaraNa kiyA hai|" lekina vimalA do phala lene ke liye taiyAra nahIM thii| vaha bhI tIna phala hI lenA cAhatI thii| ataH tIna phala lene ke liye usane haTha kI aura UMcI AvAja meM tUtU-maima karate hue lar3ane para AmAdA ho gii| IAVIVAVALUATIONVAR MITITIO Ab 'lene hoM to do phala le lo varnA jA apanA rAstA nApa" isa prakAra sunandA aura vimalA ke bIca jhapAjhapI ho rahI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ candana ugale Aga idhara sunandA bhI koI kama nahIM thii| vaha kisI se ghabar3Ane vAlI nahIM thI, balki nahale para dahalA thii| ataH vaha bhI jora-zora se bakavAsa karatI haI apanI bAta para ar3I rhii| isa prakAra donoM dAsiyoM meM acchI khAsI jhar3apa ho gyii| donoM santulana khokara anApa-sanApa bakane lgii| yahA~ taka ki bolane ke Aveza meM kisI ko bhI viveka yA hoza na rahA, apitu hozohavAsa kho kara Apasa meM lar3ane lgiiN| ___anta meM sunandA ne Aveza meM Akara kahA : "lene hoM to do phala le lo varnA jA apanA rAstA naap| maiM kisI bhI hAlata meM tumheM tIna phala denevAlI nahIM, jA, tumase ho so kara lenaa|" isa taraha vimalA ko dhuMkAratI huI do phala pheMkakara sunandA calI gyii| vimalA ko isase bar3A duHkha huaa| isameM use apanA aura apanI rAnI mA~ kA ghora apamAna huA - anubhava huaa| phalataH sunandrA para vaha kupita ho gii| usane bhI phala vahIM pheMka diye aura udAsa mu~ha lekara surasundarI ke mahala lauTa gyii| vimalA ko AyI dekha surasundarI bola uThI : "are! tU A gayI? Amra phala kahA~ hai?" para vimalA ne koI uttara nahIM diyaa| vaha mu~ha car3hAkara pASANavat cupacApa khar3I rhii| isa para rAnI ne punaH pUchA : "arI, tU isa prakAra udAsa kyoM hai? aura terI A~khoM meM ye A~su kaise? kyA udyAna meM koI anahonI ho gaI?" surasundarI kI bAta sunakara vimalA mAre gusse ke ubala pdd'ii| usane lagabhaga cIkhate hue kahA : "udAsa na hoOM to kyA nAcU~? Aja merA jo apamAna huA hai, use maiM jindagIbhara nahIM bhUla pAUMgI aura sUrya bhale hI pUrva ke bajAya pazcima meM uga jAya maiM usakA pratizodha liye binA caina kI nIMda so nahIM paauuNgii| Akhira usane mujhe samajha kyA rakhA hai apane Apa kyA samajhatI hai... kintu surasundarI ke samajha meM kucha nahIM aayaa| vaha punaH bolI - "kyA kiyA sunandA ne? jo kucha kahanA hai zAnti se kaha, tAki, bAta samajha meM A ske|" aba maiM Apako kyA kahU~, rAnI mA~? usane merA hI apamAna kiyA hotA to koI bAta nahIM thii| lekina usa dAsI kI baccI ne ApakA bhI apamAna kiyA hai| uph! usakI bAteM smaraNa hote hI zarIra para kA~Te ubhara Ate haiN| tana-mana ghaNA se bhara jAtA hai| maiM Apako kina zabdoM meM samajhAUM?" vimalA ne namaka mirca lagAkara apanI bAta ko satya siddha karavAne kA prayatna karate hue tIvra svara meM khaa| 'to kyA sunandA ne merA bhI apamAna kiyA? usakI itanI himmata? maiM bhI use batAdUMgI ki surasundarI ko cheDanA mahaja apane vinAza ko nyautA denA hai| lekina mujhe batA to sahI ki usane tumheM kyA kahA hai?" vimalA ne dekhA ki tIra ThIka nizAne para lagA hai| taba usane turanta ronI sI sUrata banAkara kahanA Arambha kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhImasena caritra "saca rAnI maaN| usa sunandA ne mujhe rauba se kahA ki, 'tujhe kyA adhikAra hai ye Amra phala lene kA? tuma to dAsa kI bhI dAsa ho| jaba ki maiM to rAjA kI rAnI kI dAsa huuN| ataH ina para hamArA hI adhikAra hai| yadi tumheM cAhie to cupacApa ye do phala le jaa| maiM tujhe tIna phala haragija nahIM duuNgii| aura vaha do phala mujhapara pheMka kara calI gii| rAnI mA~! Apa mujhe jahara de diijiye| aisA apamAna sahana karane kI apekSA to mRtyu kA varaNa karanA hI acchaa|" yaha kahakara vimalA ne donoM hAthoM se apanA galA jora se dabAyA aura marane kA DhoMga kiyaa| surasundarI to sakate meM A gyii| usane turanta hI vimalA ko aisA karane se rokA aura use zAMta karate hue kahA : "vimalA tU zAnta ho jaa| isa apamAna kA pratizodha maiM lekara hI rhuuNgii| yaha sunandA aura suzIlA Akhira apane mana meM samajhatI kyA haiM? rAjya kA pUrNa saMcAlana aura prazAsana to mere svAmI hI karate haiN| vAstavika rAjA to ve hI haiM aura samasta rAjya para adhikAra unakA hI hai| tU cintA mata kr| maiM hI svAmI se kahakara unako nagara se niSkAsita karavA duuNgii| na rahegA bA~sa, na bajegI baaNsurii| ___itanA kahakara, Aveza hI Aveza meM surasundarI apane nivAsa sthAna kI ora bar3ha gii| vahA~ jAkara usane triyA-caritra kA upayoga kiyaa| sira ke bAla bikhera diye| hAtha se AkhoM ko masalakara lAla bUMda kara dii| kapar3e bhI maile va moTe pahana liye aura mu~ha laTakA kara eka kone meM leTa gii| vaha hariSeNa ke Ane kI pratIkSA karane lgii| alpAvadhi pazcAt hI rAjamahala meM hariSeNa kA Agamana huaa| rAnI ko kahIM na dekhakara udhara khar3I vimalA se usane pUchA, 'rAnI kahA~ hai?' __tisa para vimalA ne mu~ha phulAte hue bhArI svara meM kahA : "hogI kahIM, kisI kone meM par3I hogI, Apa hI jAkara mAlUma kara liijiye|" hariSeNa to yaha uttara pAkara stabdha raha gyaa| vaha mana hI mana vicAra karane lagA, "avazya hI kucha azubha ghaTita huA hai| dAla meM kucha kAlA hai, varnA aisA javAba dAsI nahIM detii|" isa prakAra vaha surasundarI ko rAjamahala meM idhara-udhara khojane lgaa| khojate / khojate usake dhyAna meM AyA ki, eka aMdhere kone meM rAnI zoka magna ho, so rahI thii| usako dekhate hI hariSeNa bola uThA : "are devi! yaha kyA? Apake mu~ha para udAsI / kaisI? aisA hAla kyoM banA rakhA hai? kyA dAsa se kucha galatI ho gayI? Akhira merI : sattA hote hue ApakI cintA kA kyA kAraNa ho sakatA hai? aisA kyA ho gayA ki, - Apane ro-ro kara A~kheM lAla kara dI haiM?" hariSeNa ko nihAra surasundarI kA gussA sAtaveM AsamAna para savAra ho gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ candana ugale Aga usake krodha kA pArAvAra na rhaa| vaha kupita ho uThI aura usa samaya usane strI caritra kA pUrA pUrA pradarzana kiyaa| gusse se ubalate hue usane kahA : "tumheM aba kyA kahU~? are tumhArA adhikAra hI kitanA? tuma to bhImasena ke adanA dAsa ho dAsa aura phira dAsa kara hI kyA sakatA hai? ataH tumheM kucha bhI kahanA bekAra hai|" _ "surasundarI! tuma kyA bola rahI ho, isakA bhAna bhI hai? jarA viveka se kAma lo aura zAMta hokara, jo kucha ghaTita haA hai use btaao| lekina isa prakAra na bolo ki, nAhaka meM merA khUna khole aura mere hAthoM anacAhe anucita kArya ho jaae|" hariSeNa ne udvelita ho khaa| __ tatpazcAt surasundarI ne Adi se anta taka pUrI ghaTanA se use avagata karAte hue anta meM sujhAyA : "he priyatama! kucha varSa pUrva maiMne kuladevI kI ArAdhanA kI thii| usa samaya maiMne manautI kI thI ki, bArahaveM varSa mere pati ko rAja siMhAsana milanA caahie| anyathA pati aura merI mRtyu honI caahie| taba devIne merI sAdhanA se prasanna hokara varadAna diyA thA ki, tujhe marane kI AvazyakatA nahIM hai| bArahaveM varSa tere pati ko avazya rAjya prApti hogii|" "svAmI! aba vaha samaya A gayA hai aura Apa jAnate hI hai ki, devI-devatAoM ke vacana kabhI khAlI nahIM jaate| isake atirikta rAjya saMcAlana meM bhI aba Apa AMAN.. 27HIMIMI mmmmmgAIRHITamundra LUTiram - M surasundarI gusse meM AgababulA aura strI caritra se abhibhUta hrissenn| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra pravINa ho gaye haiN| samasta vyavasthA Apa hI saMbhAlate haiN| phira bhI dAsI jaisI eka mAmUlI strI Apako dAsa aura naukara smjhe| yaha mujhase sahana nahI ho sktaa| __aba yaha gulAmI mujhase eka pala bhI sahana nahIM hotii| aisA apamAna sahane aura gulAma gine jAne kI apekSA to behatara hai ki, maiM gale meM phA~sI lagAkara mara jAUM| kisI bhI kImata para aba mujhe kutte kI jindagI basara karanA maMjUra nahIM hai..." hariSeNa ne zAMta rahakara rAnI kI pUrI bAta sunii| lekina usakA roma-roma prajvalita ho uThA thaa| apamAna kI dhadhakatI jvAlA usake aMga pratyaMga ko bhasma kara rahI thii| phira bhI usane zAMta svara meM kahA : "priye! tuma zAnta ho| mere hote hue bhalA tumheM akAraNa hI cintita hone kA koI kAraNa hI nahIM hai| isa rAjya kA kartAdhartA maiM hI huuN| nagaravAsI merI hI AjJA kA pAlana karate haiN| are, bhImasena ko to isa rAjya meM koI pahacAnatA taka nhiiN| sArA pratApa aura sattA mere hI hastagata hai| bhImasena to nAma mAtra kA rAjA hai| vaha isa rAjya meM kucha bhI karane meM samartha nahIM hai, kyoMki merI AjJA ke binA pUre deza meM eka pattA bhI nahIM hila sktaa| he praanneshvrii| aba tuma adhika duHkhI mata ho| tuma to merA jIvana ho, merA Ananda ho| tumhArA yaha duHkha maiM dekha nahIM sktaa| ataH tuma svastha bana, sArI cintAoM ko bhagA do| maiM tumhAre sabhI manoratha pUre kruuNgaa| vizvAsa karo isa rAjya meM merA hI zabda calatA hai aura maiM jo bhI soca lUM - vaha karane kI mujha meM zakti aura kSamatA donoM hai| ataH nAhaka kI kheda na karo, balki tanika himmata se kAma lo|" svAmI! ApakA kathana yathArtha hai| phira bhI rAjA to vahI ginA jAtA hai, jo rAjagaddI para virAjamAna ho| yadi naukara zAsana vyavasthA sucArU rUpa se calAye to bhI Akhira naukara hI hai, vaha rAjA to nahIM bana jaataa| aura nA hI use prajAjana rAjA mAna kara sammAna dete haiN| mAna lIjiye ki nareza bhImasena kucha bhI nahIM krte| vaha pUrA dina svargika sukha meM lIna rahate haiM aura Apa pUrA dina gadhe kI taraha begAra karate hai| atyadhika zrama kara rAjA kI sevA karate hai| lekina usase kyA? sivAya cintA va duHkha ke Apako Akhira hAsila kyA hotA hai? aura jaba bhImasena hI rAjA hai, to phira Apa aisI begAra kisa liye karate hai? isase Apako kucha bhI lAbha hone vAlA nahIM hai| ataH maiM to apanA janma tabhI saphala mAnUMgI jaba Apa bhImasena ko rAjya bhraSTa kara rAjya pada dhAraNa kara leNge...|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena kA palAyana , surasundarI ke ye vacana hariSeNa ke kaleje ke ArapAra nikala gye| usane turanta hI kahA : ___ 'priye! aba aisA hI hogaa| maiM hI aba rAjagaddI para bailUMgA aura sAre deza meM merI hI AjJA prasArita kruuNgaa| kala prAtaH hI bhImasena ko rAjya bhraSTa karake rAjya kI samagra sattA maiM apane hastagata kara lNgaa| saMyogavaza yadi aisA nahIM ho sakA to maiM bhImasena kI usake bAla bacce aura strI kI hatyA karake saba ko mauta ke ghATa utAra duuNgaa| priye| isa bhUmaNDala para Aja taka aisA koI mA~ kA lAla nahIM janmA jo bala-buddhi aura zaurya meM merI barAbarI kara ske| maiM apane bala aura kala se kala prAtaH kAla hI samasta rAjasattA apane adhikAra meM le luuNgaa| taba magadha sAmrAjya meM bhImasena kA koI nAmalevA zeSa nahIM bcegaa| ___ataH priye! aba tU nizcita ho, sukha se rh| kisI bhI prakAra kI koI cintA mata kr| tumhAre sabhI manoratha aba maiM cuTakI meM pUre kara luuNgaa|" kahAvata hai na, "andhA kyA cAhe, do aaNkhe|' usI taraha surasundarI bhI yahI to cAhatI thii| usakI eka hI bhAvanA thI ki, yenakena prakAreNa vaha svayaM mahArAnI banne aura usakA svAmI raajaa| mahArAnI pada para AsIna ho, ghUmane aura logoM para rauba gA~Thane kI usakI tIvra abhilASA thii| isa prakAra apanI tamannA pUrI hotI anubhava kara vaha Anandita ho uThI aura ghaMTe bhara pUrva jo udAsa mu~ha banAkara baiThI huI thI vahIM pramudita ho, haMsatI huI kakSa se bAhara calI gyii| tatpazcAt hariSeNa bhI vahA~ se calA gyaa| aura agale dina bhImasena ko kisa prakAra padabhraSTa kiyA jAya, yojanA ko kAryAnvita karane kI prAthamika taiyArI meM laga gyaa| . bhImasena kA palAyana kahA jAtA hai ki, dIvAroM ke bhI kAna hote hai| ataH sujJajana jaba bhI gupta mantraNA karate hai, to dhImI AvAja meM, kAnoM kAna kisI ko khabara na pahu~ce isa bAta kA pUrA dhyAna rakhate hai| paraMtu hariSeNa ne isa prakAra kI koI sAvadhAnI nahIM baratI, nA hI usane isa bAta kI hI paravAha mahasUsa kI tathA ucca svara meM apanI yojanA ke sambandha meM bolane lgaa| sanandA ne usakA pUrA vArtAlApa suna liyaa| bhImasena ke ghAta kI bhayaMkara yojanA sana, vaha pala do pala stabdha raha gyii| bhImasena kI padacyuti aura kuMvara sahita jAna se mAra DAlane ke Sar3ayantra kI bhanaka paDate hI vaha sira se pA~va taka kA~pa utthii| vaha vahA~ se cupacApa khisaka gayI aura tejI se Daga bharate hue bhImasena ke mahala phuNcii| bhImasena usa samaya vizrAma kara rahA thaa| usane usase turaMta jagAne kA Agraha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 bhImasena caritra kiyaa| kAnAphUsI sunakara bhImasena turanta hI jaga pdd'aa| sunandA ko yoM ghabarAyI huI nihAra Azcarya cakita huaa| usane adhIratA se pUchA : "sunandA! kyA bAta hai? tuma itanI ghabarAI huI kyoM ho? rAnI aura kuMvara to kuzala hai na?" AsapAsa koI suna na le, isa bAta kI sAvadhAnI rakhatI huI dhImI AvAja meM sunandA ne sArI bAteM usake kAna para DAla dii| bhImasena yaha sunakara vicAra magna ho gyaa| socane lagA : "ahA! na jAne yaha kaisI karma kI gati hai? merA hI bandhu Aja mujhe mArane para utArU hai, mere prANa haraNa ke liye tatpara ho gayA hai| Aja usakA mana svArtha se sarAbora ho gayA hai| sattA ke mada ne use andhA banA diyA hai| upha! strI ke mohapAza ne use viveka zanya banA diyA hai| chi chi, karma kI yaha kaisI vicitratA? nahIM to kyA sahodara bhAI hI bhAI ke viruddha aisA Sar3ayantra racAtA? kintu use doSa dene se bhalA kyA lAbha? karma hI aisA ghRNita kArya hAlata meM mujhe aba sarva prathama rAnI va kuMvara ke prANoM kI rakSA karanI hogii| yadi maiM jIvita rahA to yaha dhana sampadA punaH prApta ho sakatI hai, kintu unheM agara kucha ho gayA to mujhe AjIvana hAtha malate rahanA pdd'egaa| ataH sarva prathama unheM bacAne kI vyavasthA karanI caahie| IITMITT HINDI M ARAT hariSeNa kI bAteM sunakara sunandA bhImasena ko vAkifa kara rahI haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena kA palAyana mana hI mana yoM vicAra kara bhImasena ne apane eka vizvAsapAtra anucara ko bulAkara eka tIvra gAmI ratha kI zIghrAtizIghra vyavasthA karane kA use Adeza diyaa| aura idhara vaha apane prANa bacAne kI taiyArI meM lagA thA, taba hariSeNa apane mahala meM baiThA bhImasena ke prANa lene kI yojanA banA rahA thaa| hariSeNa ke rAjamahala se cale ke turanta uparAnta surasundarI ko yakAyaka eka vicAra AyA : "kahIM yaha bAta kisI ne suna to nahIM lI hai? aura vaha daur3atI huI sIdhI hariSeNa ke pAsa phuNcii| vaha burI taraha se hA~pha rahI thii| usane kisI taraha apane ko saMyata karate hue kahA : "svAmI! sambhava hai hamArA vArtAlApa kisIne suna liyA ho aura yadi bhImasena ko ApakI yojanA kI tanika bhI bhanaka laga gayI to apane prANa bacAne ke liye vaha palAyana avazya kara sakatA hai athavA apratyAsita rUpa se Apa para AkramaNa kara sakatA hai, hAlAMki mujhe Apake bala-parAkrama para pUrA vizvAsa hai| phira bhI ubharate hue zatru ko samaya rahate hI daboca lenA caahie| tAki na rahegA bA~sa aura nA bajegI baaNsurii| ataH he prANa vallabha! zIghrAtizIghra bhImasena ke mahala ke AsapAsa kar3A paharA baiThA deN| phalataH vaha palAyana na kara ske| sAtha hI use va usakI patnI tathA kumAroM ko bandI banAkara unheM kaThora se kaThora daNDa dene kI vyavasthA kara deN| Apa aisA kareMge tabhI mere manoratha siddha hoNge| sura sundarI kI yojanA suna prasanna ho hariSeNa ne kahA : "vAha priya! vAha! tumhArI buddhi para balihArI jaauuN| yaha bAta to mere mastiSka meM AI hI nhiiN| tumane ucita samaya para mujhe saceta kara diyaa| maiM abhI isakA prabandha karatA huuN|" aura usane tAlI bajAkara subhaTa ko bulavAne kA Adeza diyaa| . yuvarAja kI AjJA milate hI subhaTa ne sevA meM upasthita ho, praNAma kara kahA : "AjJA kareM mahArAja! mere liye kyA sevA hai?" "zIghrAtizIghra apanI sazastra Tukar3I ko bhImasena ke mahala kI ora preSita kara usake AsapAsa caukI-paharA lagA do aura kar3I nigarAnI kI hidAyata kara do| aura merI sUcanA ke binA mahala ke andara se koI bAhara-bhItara nahIM A jA ske| isa bAta . kA kar3A dhyAna rakhA jaay| itanA hone ke uparAnta bhI yadi koI dRSTigocaraM ho jAya to turanta usakA vadha kara do| jAo bar3I mustadI se kAma krnaa| dhyAna rahe, yaha tumhAre mahArAja kA Adeza hai|" ___"jaisI ApakI AjJA raajn|" aura teja gati se subhaTa vahA~ se lauTa aayaa| usane Anana phAlanana meM bhImasena ke mahala ke AsapAsa kaDA caukI paharA biThA diyaa| sAtha hI A~kha meM aMjana DAla kara kar3I nigarAnI karane kI sUcanAe~ diiN| tAki bhItara se koI bAhara nahIM jA sake aura nA hI koI bhItara praveza kara ske| agara AjJA pAlana meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra jarA bhI truTi raha gayI to sambandhita sainika kA sira kalama kara diyA jaaygaa| sainA nAyaka kA Adeza pA kara sainika sAvadhAna ho gaye tathA gIddha dRSTi se mahala kI caukasI karane lge| bhImasena ne mahala se bAhara jhA~kA to hariSeNa ke sainika khulI talavAra liye ghUmate paayaa| sahasA vaha gahana vicAra meM kho gyaa| 'aba kyA karU? bAhara surakSita kaise nikalA jAya? aura agara bAhara nahIM nikala sakA to prANoM kI rakSA kisa prakAra sambhava hai?" mAre cintA ke vaha Akula-vyAkula ho gyaa| . sira para saMkaTa kA pahAr3a TUTa par3A anubhava kara suzIlA kA hRdaya anAyAsa hI vyathit ho utthaa| usake komala hRdaya para AghAta lgaa| use eka hI cintA khAye jA rahI thI, 'aba merI santAna kA kyA hogA? unakI prANa rakSA kaise kara paauuNgii| abhI to unhone dekhA hI kyA hai? aura kama umra meM lene ke dene par3a gye| upha! kaisI bhayaMkara vipadA A par3I hai|' isa vicAra meM nimagna vaha sahasA mUrchita hokara jamIna para lur3haka gyii| zIghra hI bhImasena aura sunandA daur3akara usake pAsa gye| use jala ke chIMTe dekara usakI mUrchA ko dUra kiyA gyaa| cetanA Ane para vaha Antarika vedanA se karAha utthii| usakA aMga pratyaMga zithila ho gyaa| taduparAnta bhI usane sAhasa nahIM khoyA aura Ane vAle hara saMkaTa aura vipatti kA sAmanA karane ke liye vaha sannaddha ho gyii| ___ sunandA ne bhImasena se kahA : 'rAjan Apa rAnI mA~ aura kuMvara ko lekara zIghrAtizIghra yahAM se palAyana kara jaaie|' sunandA ne asvastha ho, adhIratA se khaa| "parantu sunandA! mahala ke bAhara sazastra saMtarI paharA jo de rahe hai| aisI vikaTa paristhiti meM bhAganA kisa prakAra sambhava hai? aisA karanA mahaja mauta ko hI nimaMtraNa denA hai|" bhImasena ne asaMyata ho kara tIvra svara meM khaa| "raajn| Apa isa bAta kI tanika bhI cintA na kreN| mujhe mahala ke gupta mArga kI jAnakArI hai| Apa cupacApa usa mArga se nikala jaayeN| prAtaH kAla taka to Apa nagara sa dUra-sudUra jaMgala meM nikala jAyeMge aura kAnoMkAna kisI ko khabara taka nahIM pdd'egii|" sunandA kI bAta sunakara bhImasena ne zIghra hI jAne kI taiyArI kara lii| usane donoM kuvaroM ko goda meM uThA liyA, suzIlA ko sAtha le liyaa| mArga vyaya ke liye kucha suvarNa-mudrA aura hathiyAra le liye aura sunandA kA anusaraNa karate hue zIghra hI suraMga taka pahu~ca gye| sunandA ne suraMga ke dvArA kI kala dvaaii| kala dabAte hI suraMga kA gupta dvAra yakAyaka khula gyaa| sabake suraMga meM praveza karate hI sunandA ne punaH dvAra banda kara diyaa| aura hAtha meM mazAla uThAye sabakA mArga-pradarzana karate hue Age-Age calane lgii| ITTITI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena kA palAyana "sunandA! Aja taka tumane kabhI mujhe suraMga kI jAnakArI kyoM nahIM dI? aura tumhe bhalA isa suraMga kI jAnakArI kaise milI?" calate calate bhImasena ne acAnaka puuchaa| sunandA vinIta zabdoM meM bolI : "raajn| kaI bAteM aisI hotI haiM jisakI jAnakArI kisI ko nahIM dI jaatii| samaya Ane para hI usakI jAnakArI dI jAtI hai| aura Aja aisA samaya A gayA hai ki, mere liye usakI jAnakArI denA jarUrI ho gayA aura maiMne vaha jAnakArI de dii| vaise suraMga kI bAta merI mA~ ne marate samaya mujhe batAI thii| aura yaha bhI zata-pratizata satya hai ki, suraMga kI bAta sivAya mere kisI ko bhI nahIM hai|" isa taraha bAtoM hI bAtoM meM unhoMne lagabhaga do yojana lambA rAstA kATa liyaa| tabhI sunandA ne kahA : "he prabhu! aba mujhe lauTa jAnA caahie| rAjamahala meM mujhe na pAkara hariSeNa AkAza-pAtAla eka kara deMge aura akAraNa hI khUna kI nadiyA baha jaaeNgii| vaise Apase bichuDate hue merA hRdaya chinna-bhinna huA jA rahA hai| kintu vivaza ho kara mujhe Apa se alaga honA par3a rahA hai| smaraNa rahe nAtha! yahA~ se AdhA yojana calane para suraMga pUrI ho jAegI aura ghanA jaMgala Arambha hogaa| jaMgala ko pAra karane para eka guphA AyegI aura guphA ke pAra bastI Arambha hogii| tatpazcAt Apako jo acchA lage vaha kariyegA... jisa ora jAnA cAheM usa ora nikala jaaiegaa|" IIIIIIIIIIILLLLLLLIAL PAHAAR tAmA sunandA suraMga mArga dvArA bhImasena ko saparivAra le jA rahI haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra aura svaamin| mujha pAmara dAsI ko sIkha dene kA bhalA adhikAra kahA~? phira bhI Apa himmata se kAma leM tathA kuMvaroM kI sambhAla rkheN| nitya prati dharmAcaraNa kareM aura jinendra deva kA bhakti smaraNa niyamita rUpa se karate rheN| isase sAre kaSToM kA zamana hogaa|" aura sunandA kA kaNTha avarUddha ho gyaa| usakI AkhoM se A~sU chalaka pdd'e| vaha Age eka zabda bhI bola nahIM skii| sirpha subakatI rhii| bhImasena ne use eka suvarNa-mudrA bheMTa denI cAhI, kintu sunandA ne na lI aura chalakate nayana sabako vidA dii| bhImasena aura suzIlA kI AkheM bhI nama ho gyii| ve apane A~sU roka na ske| sArA vAtAvaraNa zoka se bojhila ho gyaa| jaba taka ve saba dRSTi se ojhala nahIM ho gaye, taba taka sunandA mazAla liye khar3I rhii| unake dRSTi se ojhala hote hI vaha tIvra gati se mahala kI ora lauTa par3I tathA kisI ko kAnokAna khabara.na. par3e isa taraha apane kakSa meM Akara niyamita dinacaryA meM vyasta ho gyii| jaMgala kI ora sunandA ke batAye hue mArga para calate hue bhImasena va parivAra ne AdhA yojana rAstA nirvina pAra kara liyA | yoM avizrAMta calate-calate ve suraMga ko pAra kara ghane jaMgala meM pahu~ca gye| All ANSAR R). MAN - I NE II bhayAnaka jaMgala se bhAgate hue bhImasena, suzIlA aura donoM kuNvr| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMgala kI aura kA bhI ailAnagara hari hAla 67 aba unake sAmane ghanaghora-bhayAnaka jaMgala phailA huA thaa| jaMgala ghane vRkSoM se paTA par3A thaa| usameM itane sAre choTe-choTe per3a-paudhe aura AkAza se AliMgana baddha vizAla vRkSa-viTapa aura kaMTIle jhAr3a the, ki unakA koI pArAvAra na thA, sAtha hI isa taraha paraspara saTe hue the, ki jahA~ taka dRSTi jAtI thI vRkSoM ke hare bhare jhiramuTa aura sarvatra DhUMDha hI DhUMDha dRSTi gocara hote the| bhImasena ne bar3I muzkila se pagaDaMDI DhUMDha nikAlI aura pagaDaMDI ke sahAre bar3I sAvadhAnI se niraMtara Age bar3hate gye| jaise jaise ve jaMgala meM Age bar3hate gaye jaMgala ghane se ghanA hotA gyaa| yahA~ taka ki pIche calane vAle ke Age calane vAle kA bhAsa taka nahIM hotA thaa| tisa para siMha kI garjanA, bAgha kA dahAr3anA, siyAroM kA rUdana, hAthiyoM kI marma bhedI ciMghAr3a tathA aneka jaMgalI pazuoM kI dila dahalAne vAlI karkaza AvAja kAna para par3ane lgii| jaMgala itanA bhayAvanA aura durgama thA, ki paga-paga para hRdaya kI dhar3akana bekAba ho rahI thii| rAstA bhI patharIlA, aura jhAr3a-jhaMkAra va kA~ToM se bharA par3A thaa| calate calate bAra-bAra ThokareM laga rahI thii| kA~ToM ke cubhane se pairoM meM kaI nizAna bana gaye the| kapar3oM meM bhI kA~TeM bhara gaye the aura kahIM kahIM se kapar3e phaTa bhI gaye the| pairoM se rakta kI dhArA phUTa rahI thii| kuMvara devasena va ketusena yathA saMbhava cale kintu choTA bAlaka bhalA aura kitanA paidala cala sakatA thaa| phira calanA bhI to aise ghanaghora jaMgala meM thA, jahA~ hiMsaka pazuoM kI lagAtAra garjanA ke sAtha hAtha ko hAtha sujhAI nahIM de rahA thaa| dina meM bhI rAta kA AbhAsa ho rahA thaa| aise bhayaMkara jaMgala ko pAra karanA jahA~ vayaska logoM ke liye bhI asambhava thA vahA~ phira bAlakoM kA to kahanA hI kyA? phira bhI himmata karake rAjakumAra jahA~ taka cala sake calate rahe aura calate calate jaba donoM hI thaka gaye taba bhImasena ne devasena ko goda meM uThA liyA aura ketusena ko pITha para lAde suzIlA girate-saMbhalate aura Thokara khAtI manthara gati se Age bar3hatI gyii| - jaMgala kI bhayAnakatA se vaha mana hI mana kA~pa uThatI thii| kaI bAra to mAre bhaya mu~ha se cIkha bhI nikala jAtI thii| usa samaya bhImasena unako sAtvanA dete hue kahatA : "arI, bhagavAna! aise ghane jaMgala meM hameM bahuta hI sAvadhAnI baratanI caahie| hamArI thor3I sI asAvadhAnI aura AvAja hama sabakI mRtyu kA kAraNa ho sakatA hai| ataH hameM isa prakAra calanA cAhie ki hamAre padacApa kI AvAja na ho| yadi hamArI gaMdha bhI hiMsaka pazu ko A gaI to vaha hameM jIvita nahIM chor3egA, balki noMca noMca kara apanA kalevA kara leMgA aura hame prANoM se hAtha dhonA pdd'egaa| phala svarUpa Ane vAle hara saMkaTa ko mauna bhAva se svIkAra kara tathA mana meM prabhu-smaraNa karate hue jaMgala ko pAra karanA caahie|' ___ isa prakAra vItarAga prabhu kA smaraNa karate hue ve eka bar3I guphA ke samIpa phuNce| sunandA ke batAye anusAra unhoMne guphA meM praveza kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 bhImasena caritra guphA meM atyadhika andherA ho, sA~sa rUdha jAya aisA vAtAvaraNa thaa| kintu guphA meM praveza kiye binA koI cArA nahIM thaa| namaskAra mahAmantra kA jApa karate hue unhone guphA meM praveza kiyaa| unake praveza karate hI camagAdar3a phaDaphar3A kara uDane lgii| sA~pa phutkAra mArate hue idhara-udhara daur3ane lge| guphA jaMgala se bhI adhika bhayAvanI laga rahI thii| cakamaka patthara ghisakara usake prakAza meM saparivAra bhImasena bar3I himmata ke sAtha Age bar3ha rahA thaa| usa samaya usakA dhairya apUrva aura adbhuta thaa| AyA saMkaTa Tala jAya aura saba bhayamukta ho jAya ataH mana ke bhaya ko dUra karane ke liye satata navakAra maMtra kA jApa kara rahA thaa| ___antataH trAsadI se bharI bhayAnaka yAtrA kA anta A gyaa| ve guphA se bAhara nikle| tabhI kucha dUrI para rahI eka parNakuTI ke darzana hue| saba itane adhika thaka gaye the ki unake liye eka kadama bhI Age bar3hanA sambhava nahIM thaa| tathApi mana ko dRr3ha kara kisI taraha kuTI taka pahu~ca gye| rAjakumAra to paha~cate hI mAre zrama-thakAna se niDhAla ho, hAtha kA sirahAnA banAkara bhUmi para hI gaharI nIMda so gye| vAha re karma! kaisI terI lIlA hai? kahA~ rAjamahala ke svarNa jaTita palaMga tathA phUlo se bhI komala zaiyA para zayana karate rAjakumAra! aura Aja ve hI khuradarI bhUmi kA bichaunA aura hAtha kA banA sirahAnA kiye zayana karate rAjakumAra! kahA~ rAjamahala ke vaibhava va ThATabATa! aura kahA~ jaMgala ke kaSTa va dIna-hInatA! kahA~ rAjamahala kI anaginata sukha-suvidhAe~ aura kahA~ dhUlI-dhUsarita zarIra! kahA~ sugandhita jalAzayoM meM snAna aura itramardana aura kahA~ durgaMdha pasIne se lathapatha aMga-pratyaMga! vAstava meM karma kI lIlA aparampAra hai| jisakI thAha pAnA atyanta duSkara hai| satkarma ke pratApa-prabhAva se hI jIva apUrva sukha kA upabhoga karatA hai| tathA usI ke pratApa se asahya pIr3A aura asaMkhya duHkhoM kA zikAra banatA hai| ina rAjakumAroM ko bhalA kisa bAta kA abhAva thA? pAnI mA~gane para dUdha hAjira hotaa| mu~ha se nikale vacana kI pUrti hetu anekoM dAsa-dAsiyA~ hAtha bA~dhe khar3e rahatI thiiN| rahane ke liye bhavya mahala thaa| bhojana meM pauSTika va sAtvika bhojya padArtha the| dhAraNa karane ke liye mUlyavAna vastrAbhUSaNa kA ambAra lagA thaa| Amoda-pramoda ke liye hara sambhava sAmagrI aura sAdhana vidyamAna the| __ phira bhI ve nirAdhAra... asahAya ho, Aja parNakuTI meM vAsa karane ke liye bAdhya hai| bhojana ke nAma para ve Aja dAne-dAne ke liye tarasa rahe haiN| kSudhA ke mAre peTa va pITha eka hokara raha gaye hai| kaI bAra to unheM bhUkhe peTa hI sonA par3atA hai| rezamI mulAyama zaiyA ke sthAna para patharIlI va dhUlI-dhUsarita bhUmi para hI sonA par3a rahA hai| bhUmi bichaunA aura AkAza or3hanA bana gayA hai unake liye! sanasanAtI zItala havA zarIra ke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMgala kI aura aMga-pratyaMga ko prakaMpita karatI hai| aura to aura deha DhaMkane ke liye gaja bhara kapar3A taka nahIM hai Aja unake pAsa! yaha karma kI lIlA nahIM to aura kyA hai? alabatta, donoM ku~vara Ayu meM avazya choTe the| parantu bhImasena va suzIlA sadaiva unheM dharma kI zikSA dete rahe the| isI zikSA ke kAraNa donoM bAlaka yaha samajha rahe the ki, jo kucha ghaTita ho rahA hai, vaha bhAga karma kA phala hai| pUrva bhava meM avazya koI nikRSTa karma kiye hoMge, jisakA pratiphala isa bhava meM bhugatanA par3a rahA hai| isa taraha Aja ve jo duHkha uThA rahe haiM vaha unake hI bure karmoM kA phala hai, yoM samajha kara donoM rAjakumAra Aye duHkhoM kA sAmanA samatA bhAva se aura sAhasa ke sAtha karate hue alpAvadhi meM hI gaharI nidrA meM lIna ho gye| tatpazcAt bhImasena ne apane sAtha rahe suvarNa mudrAoM ke baTue ko kuTiyA ke eka kone meM jamIna khodakara usameM chipA liyA aura jAne-anajAne usa ora kisI kI dRSTi na par3e ataH use miTTI patthara se Dhaka diyaa| tatpazcAt vaha bhI eka kone meM nidrAdhIna ho gyaa| ___anta meM suzIlA bhI nidrA meM lIna ho gii| vaise pati ke vizrAma karane ke uparAnta hI svayaM vizrAma karane kI AryanArI kI paramparA rahI hai| dina bhara kI thakAna ke kAraNa zIghra hI saba loga nidrA devI kI goda meM samA gye| na jAne kitanA samaya vyatIta huA hogaa| acAnaka donoM rAjakumAra eka jhInI the VTION risonapurA bhImasena saparivAra parNa kuTira meM so rahA haiM, aura caura dhana kI corI kara rahe hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 - bhImasena caritra vIkha ke sAtha jaga pdd'e| unakI cIkha sunakara suzIlA va bhImasena bhI haDabar3A kara uTha baitthe| unhoMne dekhA ki donoM rAjakumAroM ke pairoM se lahU nikala rahA hai aura pA~va meM gaharA ghAva hai| zAyada isI vedanA ke kAraNa donoM vyathita ho cIkha par3e the| bhImasena va suzIlA ne donoM ko samajhA bujhA kara tathA ghAva para Avazyaka marahama paTTI kara unheM zAMta kiyA aura sulA diyaa| rAjakumAroM ke nidrAdhIna hote hI ve bhI punaH so gye| sabhI gaharI nIMda so rahe the| tabhI acAnaka vahA~ kucha cora Aye aura kuTI ke pichavAr3e corI kara lAye mAla kA baTavArA karane baitthe| acAnaka eka cora kI dRSTi kuTiyA ke usa kone para par3I, jahA~ kucha samaya pUrva hI bhImasena ne suvarNa mudrAoM se bharA baTuA miTTI meM dabA rakhA thaa| use sandeha huA ki kuTiyA meM avazya koI soyA huA hai tathA usI vyakti ne isa sthAna para kucha mAla dabA rakhA hai| cora ne usI kSaNa kuTiyA meM jhA~ka kara dekhA to bhImasena va usakA parivAra nizcita gaharI nIMda so rahe the| unako gaharI nidrA meM soyA jAnakara cora ne usa sthAna ko khodA aura usameM se baTuA nikAla kara nau do gyAraha ho gye| prAtaH kAla hote hI murge kI bA~ga ne prabhAta hone kI sUcanA dii| parantu bhImasena va suzIlA, ThIka vaise hI rAjakumAra thakAna ke kAraNa gaharI nIMda meM so rahe the| sUrya kI kiraNoM ne jaba kuTI meM praveza kiyA taba ve loga jaage| nIMda se jAgRta hone ke pazcAta suzIlA ne sarva prathama apane pati bhImasena ko sAIOHEATRA ImCO7) harisImA / caurI ke kAraNa mUrchita suzIlA ko hoza meM lAne kI kozIza kara rahe bhImasena va donoM kumArA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariSeNa kA rAjyAbhiSeka 71 praNAma kiyA, usI prakAra putroM ne bhI apane mAtA-pitA ko caraNa sparza kara praNAma kiyaa| zAstroM meM mAtA-pitA ko praNAma tIrtha kI mahattA se maNDita kiyA hai| tatpazcAt Avazyaka kAryoM se nivRtta ho kara sabhI ne navakAra maMtra kA smaraNa kiyaa| alpAvadhi pazcAt bhImasena apane sthAna se uThA aura usane jisa sthAna para poTalI dabAI thI usa sthAna ko khodaa| paraMtu miTTI va patthara ke sivAya kucha bhI hAtha nahIM lgaa| baTuA kahIM dRSTi gocara nahIM ho rahA thA aura saba kucha thaa| gahane aura suvarNa mudrAoM se bharI poTalI pahale hI koI curAkara campata ho gayA thaa| suzIlA ko jaba patA lagA to sahasA vaha mUrchita ho, apane sthAna para Dhala gyii| bhImasena va kuMvaro ne turanta hI usakI sevA-suzrUSA Arambha kii| zItala jala ke chITe mu~ha va A~khoM para mAre aura usakI cetanA lauTa AyI to bhImasena ne use Azvasta karate hue kahA : "priye! yaha samaya rudana karane kA nahIM hai| jo honA thA, vaha ho gyaa| vivekI AtmA bhautika vastuoM ke nAza hone para kabhI duHkhI nahIM hotI aura nA hI zoka karatI hai| devI, tuma to vivekI AtmA ho| ataH zoka kA tyAga kara svastha bno| yadi saMkaTa kAla meM kisI vyakti ne hameM pahacAna liyA to hama musIbata meM phaMsa jAveMge aura bemauta mAre jaaeNge| ataH sabhI cintAoM kA parityAga kara zAnta mana-citta se Age kI yAtrA kI taiyArI kro| suzIlA mana hI mana samajha gayI ki, "usake svAmI jo kucha kaha rahe hai, vaha satya hai| jo vastu kho gayI haiM, usake liye zoka karanA vyartha hI hai| mujhe to abhI bahuta kucha sahana karanA hai| agara maiM abhI hI himmata pasta ho gayI..., nirAza ho gayI to aisI duvidhA grasta paristhiti meM ina choTe choTe rAjakumAroM ko bhalA kauna DhADhasa baMdhAegA?" / ____ ataH svastha ho Age kI yAtrA ke liye vaha tatpara ho gayI aura ketusena kI aMgulI pakar3a kara nikala pdd'ii| hariSeNa kA rAjyAbhiSeka yaha sanAtana satya hai ki, mAnava socatA kucha aura hai aura hotA kucha aura hai| kabhI vaha zubha manoratha kI kAmanA karatA hai aura usakI saphalatA ke liye prayaloM kI parAkASTA karatA hai, paraMtu karma kI vicitra lIlA ke Age usakI eka nahIM cltii| phalataH usake sAre manoratha asaphala hokara raha jAte haiN| ThIka usI prakAra kaI bAra vaha kisI ke liye aniSTa kA cintana karatA hai aura use sAkAra karane ke liye athaka prayAsa karatA hai| parantu karma ke nyAyAlaya meM usakA kucha bhI jora nahIM calatA aura antataH usakA sArA jor3a tor3a bekAra jAtA hai va use mu~ha masosa kara raha jAnA par3atA hai| jaba ki pratipakSI usake cuMgala se acUka baca jAtA hai| zAyada bhImasena nau do gyAraha na ho jAya tathA use jIvita pakar3akara kArAvAsa meM *P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra baMda kara diyA jAya, isaliye hariSeNa ne AkAza-pAtAla eka kara diyaa| Anana phAnana meM sArI taiyArI kara lii| mahala ke cAroM ora sazastra sainikoM ko tainAta kara diyaa| bhImasena kahIM se bhI na bhAga ske| ataH rAjagRhI nagarI kI pUrI nAke baMdI kara lii| sthAna sthAna para caukiyA~ biThA dii| yuddha stara para sarvatra sainika dala kI gazta lagA dii| paraMtu yaha saba kucha bhI kAragara nahIM huaa| hariSeNa kI sArI uThaka paTaka bekAra siddha huii| idhara bhImasena pahale hI kisI ko kAnoM kAna khabara na ho isa taraha suraMga kI rAha bAhara nikala gyaa| alabatta hariSeNa to anta taka yahI samajhatA rahA ki, bhImasena kA antima samaya aba nikaTa A gayA hai| aura vaha usakA nAmoM nizAna miTAkara hI caina kI sA~sa legaa| use jIvita pakar3akara AjIvana kArAvAsa meM banda kara degaa| sAtha hI usakI patnI evam putroM ko jaMjIroM meM jakar3a kara kaThora se kaThora daNDa degA, tAki bhaviSya meM ve kabhI usake Age sira UMcA na kara skeN| aura bhImasena ko jIvita pakar3ane ke Aveza meM utAvalA hotA huA vaha naMgI talavAra lekara vAyu vega se bhImasena ke mahala kI ora bar3ha gyaa| kintu bhImasena mahala meM ho to najara Aye na? usane mahala kA konA konA chAna paaraa| cAroM ora dRSTi ddaalii| krodhonmatta ho mahala ke sabhI khaNDoM ko ulaTa-pulaTa kara deyaa| parantu bhImasena kahIM dikhAI nahIM diyaa| rAnI va rAjakumAroM kA bhI kahIM nAmonizAM taka nahIM milaa| bhImasena kA isa prakAra cakamA dekara nikala bhAganA hariSeNa ko akhara gyaa| gusse ke mAre bAvarA bana gyaa| vaha lagabhaga cIkha par3A, 'are, koI hai? pratyuttara meM sunandA kAMpatI huI Akara khar3I ho gayI, vaha praNAma karate hue kampita svara meM bolI : 'jI raajn|' sunandA ko dekhakara hariSeNa Aga babUlA ho utthaa| usane tIvra svara meM pUchA : "bhImasena kahA~ hai? usakI rAnI va donoM rAjakumAra kahA~ hai?" sunandA ne cuppI sAtha lii| usase koI javAba dete na bnaa| hariSeNa ne pahare para tainAta subhaTa ko bulA kara pUchA : "yahA~ se kisI ko bAhara jAte hue dekhA hai?" 'nahIM raajn| yahA~ se cir3iyA taka bhI nahIM ur3I hai|' "phira bhImasena kahA~ hai? usakI rAnI va rAjakumAra kahA~ hai? bhalA mahala ke bhItara se ve kisa taraha baca kara nikala sakate haiN| avazya dAla meM kucha kAlA hai| subhaTa bhalA isa bAta kA kyA uttara detA? vaha nirUttara sA khar3A rhaa| subhaTa kI cuppI se hariSeNa kA gussA sAtaveM AsamAna para savAra ho gyaa| vaha krodhita ho utthaa| usane saroba Adeza diyA : nagara kA konA konA chAna maaro| cAroM dizAoM meM bhInasena kI talAza kro| yadi P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariSeNa kA rAjyAbhiSeka vaha hAtha se nikala gayA to tumhArI khaira nhiiN| jAo,! use jIvita pakar3akara mere sAmane upasthita kro|" hariSeNa kA Adeza milate hI azvadala, gajadala aura asaMkhya padAtiyoM kI senA dhanuSa se nikale tIra kI bhA~ti cAroM dizAoM meM vAyu vega se bar3ha gyii| sainikoM ne eka-eka grAma aura janapada chAna maaraa| nagara ke bAhara dUra-sudUra taka khojI-dala cakkara kATa aaye| kisI ne kSaNabhara bhI ArAma nahIM kiyA aura sarvatra 'bhImasena kI talAza karate rhe| parantu kahIM bhI bhImasena kA surAga nahIM milaa| cAroM ora se praharI aura khojI dala khAlI hAtha lauTa aaye| bhImasena kA kahIM bhI patA nahIM lgaa| idhara hariSeNa kI prasannatA kA pArAvAra na rhaa| vaha yahI to cAhatA thaa| usane zIghra hI rAnivAsa meM jAkara surasundarI ko samAcAra diyA aura dUsare hI dina rAjyAbhiSeka kI taiyAriyA~ Arambha kara dii| "sattA bhalA kyA nahIM karavA sakatI? aura tisa para hariSeNa kA Adeza! nagara meM usakI zakti kA DaMkA bajatA thaa| maMtrI maNDala meM bhI usakI AjJA kA ullaMghana karane kA sAhasa nahIM thaa| phala svarUpa hariSeNa kI AjJA hote hI dUsare dina rAjyAbhiSeka utsava kA Ayojana kiyA gyaa| nagarajanoM ne usake Dara se bAhya rUpa se prasannatA pradarzita karate OPIDU SRO Horo dAsI sunandA ko dhamakAte hue hariSeNa aura rAjyAbhiSeka se khuzahAla rAjA hrissenn| P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra hue bhagna hRdaya utsava kI taiyArI kii| dUsare dina zubha lagna meM rAja purohita ne hariSeNa ke mastaka para rAjamukuTa pahinA kara use rAjamudrA pradAna kii| isa avasara para bhATa-cAraNa evam brAhmaNa vRMda ne mantroccAra ke sAtha rAjA hariSeNa kI stuti kii| usakI jaya jayakAra se AsamAna gUMja utthaa| bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) parNakuTI meM vizrAma karane ke uparAnta bhImasena va parivAra kI thakAna kucha kama huii| phala svarUpa unhoMne Age kI yAtrA ke liye prasthAna kiyaa| yAtrA Arambha karane se pUrva bhImasena ne suzIlA se kahA : "hamArA suvarNa mudrAoM se bharA baTavA to cora uThAkara le gye| aba dhana sampadA ke nAma para aMga para jo vastrAlaMkAra haiM, vahI zeSa rahe haiN| zAstroM meM lakSmI to caMcala kahA gayA hai| ataH usakA zoka karanA nirarthaka ho, ucita nahIM hai aura nA hI samajhadArI hii| aba tuma ina AbhUSaNoM kI poTalI apane sira para rakhakara calatI clo| isa bAta ko na bhUlo ki aba bhI hamAre pAsa jo kucha bhI hai vaha paryApta mAtrA meM hai| ataH jo sampati jA cukI hai, usakI cintA karanA vyartha hai| ___ yadi hamArA mana aura tana svastha... zAnta rahe to lakSmI milane meM bhalA vilamba hI kitanA lagatA hai? dhyAna rahe 'mana caMgA to kaThautI meM gNgaa|' AVELAV AVAVY INIMHANKA SHd nAha sAtha meM liye dhana kI bhI caurI ho jAne para apane aMgo ke AbhUSaNoM kI gaTharI bA~dha rahe bhImasena vidhi kI vakratA kA anubhava kara rahe haiN| Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) suzIlA ne pati kI AjJAnusAra gahanoM kI poTalI sira para uThA lI aura Age kI yAtrA ke liye vaha nikala pdd'ii| eka hAtha se sira para rahI poTalI saMbhAle tathA dUsare hAtha se ketusena ko pakar3e hue vaha manthara gati se cala rahI thii| idhara bhImasena va devasena sAtha sAtha cala rahe the| paraMtu donoM hI rAjakumAra thaka kara cUra ho gaye the| rAta meM gaharI nIMda avazya soye the, phira bhI thakAna abhI bhI zeSa thii| ThIka vaise hI pairoM meM kahIM kahIM se khUna nikala rahA thaa| isase pairoM meM bhayaMkara vedanA ho rahI thii| rAjamahala meM vAsa karate hue ve isa taraha kI vedanA se kosoM dUra the| vedanA kaisI hotI hai? isakA rAjakumAroM ne kabhI anubhava nahIM kiyA thaa| isI kAraNa zArIrika vedanA unheM asIma duHkha de rahI thii| antataH unake liye vaha vedanA asahanIya ho uThI aura ve ro pdd'e| A~khoM se A~sU bahane lge| ___apane bAlakoM ko asahya vedanA ke kAraNa rUdana karate dekha, bhalA kina mAtA pitA kA hRdaya zoka saMtRpta nahIM hogA? kaise ve dhIraja dhara sakeMge? devasena va ketusena ko rote dekha, bhImasena va suzIlA kI A~kheM chalaka pddii| unakA hRdaya antarvedanA se AkraMdana karane lgaa| tabhI devasena bola paDA : "mA~! mujhe pyAsa lagI hai| jala lAke do na!" "abhI lAtI hU~ beTA! jarA dhairya rkho| vo sAmane nadI dikhAI de rahI hai... vahA~ taka clo|" suzIlA ne bar3I mamatAmayI AvAja meM khaa| dhIre dhIre calate hue ve saba nadI-kinAre pahu~ce aura vahA~ rahe eka ghane vRkSa kI zItala chAyA meM sustAne lge| bhImasena ne suzIlA se kahA : "tuma loga yahIM para kucha vizrAma kro| taba taka maiM dekha kara AtA hU~ ki nadI meM kitanA gaharA pAnI hai|" aura bhImasena nadI kI gaharAI nApane ke liye athAha pAnI meM utara pdd'aa| vaha apanI sazakta bhujAoM ke bala jala-pravAha cIratA huA usa pAra jA phuNcaa| "mA~ aba pyAsa sahana nahIM hotii| jala lAkara do na? mAre tRSA ke merA galA sUkha rahA hai|" devasena ne rotI sUrata banAkara khaa| "abhI lAtI hU~ lAla! tuma yahA~ baittho|" aura devasena ko vahIM baiThA kara suzIlA va ketusena nadI kI tarapha tIvra gati se bar3ha ge| paraMtu hAya re durbhAgya! eka cora jo barAbara unakA pIchA kara rahA thaa| dabe pA~va vahA~ AyA aura devasenakI najara bacAkara poTalI uThAkara nau do gyAraha ho gyaa| suzIlA jaise hI ketusena ko lekara vApasa lauTI to usane devasena ko nizciMta sote hue dekhA aura gahanoM kI poTalI kahIM dRSTi gocara nahIM ho rahI thii| yaha dRzya dekha, usakA dRdaya vidIrNa ho gyaa| vaha mAre P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 bhImasena caritra asahya vedanA ke vihvala ho uThI aura bilakha bilakha kara rote rote mUrchita ho, jamIna para gira pdd'ii| mA~ ko yoM kraMdana karate hue mUrchita hokara jamIna para luDhakate dekhakara donoM bAlakoM ke ghabarAhaTa kA pArAvAra na rhaa| vaha bhI kisI apratyAzita saMkaTa kI kalpanA kara bilakhane lage aura "pitAjI!... pitAjI!" kaha kara jora zora se AvAja lagAne lge| AyA aura lagabhaga upaTate hue rAjakumAroM ke pAsa gayA bhImasena ko AyA dekha, rAjakumAroM ne rote hue kahA : "pitAjI! dhana kI thailI koI cora ucakkA uThAkara raphUcakkara ho gayA hai| isIliye mA~ karuNa kraMdana karate hue mUrchita hokara bhUmi para gira par3I hai|" bhImasena ne sarva prathama bAlakoM ko zAnta kiyA tatpazcAt usane nadI se jala lAkara suzIlA ke mUrchita zarIra para chIMTe maare| zItala jala va bhImasena ke sneha sparza se suzIlA kI mUrNA alpAvadhi meM hI TUTa gayI aura jAgratAvasthA meM Ate hI vaha punaH dahAr3e mAra mAra kara rUdana karane lgii| isa ghaTanA se bhImasena ke hRdaya ko bhI ghora AghAta lgaa| kSaNa bhara ke liye vaha bhI vicalita ho gyaa| kintu apane Apa ko saMyata kara vaha vicAra karane lgaa| 52C. PAN - hari sAmapurA . . zeSa bace dhana kI bhI corI ho rahI hai, re kama! terI sajA hI asara haiN| . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) 77 "aba maiM kyA karU? kahA~ jAUMgA? maiM apane duHkha darda kI rAmakahAnI kise sunAU? bhalA merI vyathA kauna sunegA? maiMne isa janma meM aisA koI pApa karma nahIM kiyaa| dIna-hIna aura mohatAjoM ko prAyaH dAna dakSiNA detA rahA huuN| phira bhI Aja merI yaha durdazA kyoM kara ho gaI? nhiiN| nahI! yaha saba apane pUrva janma ke karmoM kA hI pratiphala mila rahA hai| varnA merA hI mA~ jAyA Aja mere prANoM kA grAhaka banatA? isa prakAra mujhe vaha svajana aura svaghara se vihIna karatA? Aja merA saba kucha gyaa| rAja pATa calA gayA mitra-parivAra aura svajana chUTa gye| apanoM ko mAnasika trAsadI kA zikAra bananA par3A aura mujhe va mere parivAra ko dara-dara kI ThokareM khAnI par3a rahI hai aura rahI sahI kasara cora ne dhana curA kara pUrI kara lii| yaha saba karma kA hI prabhAva hai| mere pUrva janma ke pApakarma hI udita ho kara merA sarvasva chInane para tule hue haiN| anyathA aisA aghaTita bhalA kyoM ghaTita hotA? isa prakAra karma kI gahana lIlA kA cintana-manana karate hue vaha apane mana ko samajhAne kA raha raha kara prayala kara rahA thaa| para mana kahIM manAne se mAna le to phira mana kaisA? use to eka mAtra bAra bAra mana meM eka hI vicAra uTha rahA thA ki dhana ke abhAva meM aba merA kyA hogaa| isa taraha ke vicAroM meM khoyA vaha sahaja hI dhana kI prabhutA ke viSaya meM socane ~ Arthani Www AANTINECURITAININNRIT asahAya aura nirdhana bane bhImasena va suzIlA vilApa kara rahe hai to idhara - pake hue donoM kuMvaroM ko kaMpoM para uThAkara cala rahe hai| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bhImasena caritra lgaa| bhalA isa saMsAra meM dhana kA kitanA mahatva hai? dhana ke kAraNa hI vyakti samAja meM mAna-sammAna pAtA hai, pUjA jAtA hai| dhana kaI karmoM ka siddha karatA hai| nirdhana puruSa agara guNavAna hai to dhana ke abhAva meM usake guNa prakAzita nahIM hoNge| jabaki usI vyakti ke guNoM kI pUjA hotI hai, jisake pAsa guNa se adhika dhana sampadA ho| guNahIna vyakti sampatti ke bala para samAja meM pratiSThA aura mAna-sammAna prApta kara lete haiN| vAstava meM yahA~ dhana aura dhanavAna kI bar3I mahimA hai| sacamuca isa jagata meM dhana sadRza koI bandhu bAndhava nahIM hai| putra-palI, sage sambandhI sabhI sAthI taba taka hai, jaba taka hamAre pAsa dhana hai| unakA sneha-pyAra bhI dhana sampadA ke sAtha sAtha prAyaH ghaTatA bar3hatA rahatA hai| jagata kA vyavahAra hI aisA ho gayA hai| vaise nirdhana purUSa to pRthvI para bhAra svarUpa mAnA jAtA hai| Aja merI bhI aisI hI durdazA ho gaI hai| cora merA dhana, vastra aura bahumUlya alaMkAra curAkara le gaye aura maiM atyanta nirdhana, nirAdhAra ho gayA huuN| sAtha hI mere vastra bhI gande va maile kucaile ho gaye haiN| rAste kI thakAna va ghira AyI saMkaTa kI badarI ne mujhe zarIra se bhI kaMgAla banA diyA hai| maiM kyA karU? kyA na karU? kahA~ jAU~? to kyA mujhe aba bhIkha mA~ganI par3egI? nhiiN| nahIM! mujhase aisA kabhI nahIM hogaa| mRtyu ko gale lagA lUMgA, kintu bhIkha maiM hargija nahIM maaNgugaa| to maiM aba kyA karU?" isa prakAra dhana evam svayaM kI dIna hInatA kA vicAra karate-karate vaha punaH karma cintana meM nimagna ho gyaa| "vAstava meM merA duHkha-darda to jJAnI jana hI samajha sakate haiN| ve hI merI jijJAsA ko zAMta kara sakate ki maiM apane kina duSkarmoM kI sajA bhugata rahA huuN| ____ yaha saba karma kI hI viDambanA hai| pUrva janma meM kiye hue zubha azubha karmoM kA bhugatAna hI isa janma meM karanA par3atA hai aura jo kiyA hai vaha bhoganA avazya hai| taba vRthA cintA bhalA kisa liye? karmarAja ne kabhI pakSapAta nahIM kiyA aura nA hI kabhI kisI ko chodd'aa| bar3e-bar3e rAjA mahArAjA aura rathI-mahArathiyoM kA bhI usane tanika bhI paravAha nahIM kI balki sabake sAtha niSpakSa raha sadaiva nyAya kiyA hai| rAjA rAmacandra ko vanavAsa bhejA, balIrAjA ko bandI banavAyA, pANDavoM ko svajana-svadeza kA parityAga karanA par3A, rAjA nala ko rAjya se niSkAsita honA par3A aura rAvaNa sadRza mahAbalI zaktizAlI rAjA ko bhI parAjaya kA sAmanA karanA pdd'aa| yaha saba karma kI hI balihArI hai| aura isI karma ke kAraNa rAjA harizcandra ne kyA kama duHkha uThAye hai? isI karma P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) 79 priyA phala ke kAraNa unheM cANDAla ke ghara dAsa bana kara rahanA par3A, apanA prA pitA ko sArvajanika rUpa se nIlAma karanA par3A aura putra kA viyoga sahana karanA zA ThIka vaise hI aneka prakAra ke kaSTa aura Apatti-vipattiyoM ko sahana karanA pdd'aa| . vastutaH karma kI sattA asIma hai| eka bAra sUrya pazcima meM udaya ho sakatA hai, merU pavata asthira ho sakatA hai, agni apanA svabhAva chor3a sakatI hai aura patthara para kamala cala sakate hai| paraMtu karmalekha meM... usake svabhAva meM lezamAtra bhI kabhI parivartana nahIM hA sktaa| jisane jaisA karma bandhana kiyA ho, use vaisA usakA phala avazya bhoganA pdd'gaa| isameM mIna-mekha antara nahIM par3a sktaa| Aja mere azubha karma udita hai| ataH mujhe unako bhoganA hI pdd'egaa| aura bhoge binA chuTakArA nhiiN|" isa taraha vicAroM kI taraMga meM DUbatA-ubaratA bhImasena apane parivAra ke sAtha agalI maMjila ke liye nikala pdd'aa| yAtrA kI thakAna se ve saba itane zramita the ki rAha calate calate bIca meM hI mUrchita ho bhUmi para gira pdd'e| ____ usa samaya vahA~ se gujarate AkAza gAmI vidyAdharoM kI dRSTi sahasA una para pdd'ii| unakI vyathA-vedanA kA ahasAsa kara ve dravita ho utthe| alpAvadhi pazcAta bhImasena kI mUrchA TUTI, usane palI va putroM ko jala ke chIMTe dekara hoza meM lAyA aura manthara-gati se saba mArga niSkamaNa karane lge| kintu ve saba itane adhika kalAnta the ki, adhika zrama ke kAraNa unakA aMga-pratyaMga prakampita ho lar3akhar3Ane lagA thaa| paraMtu calane ke atirikta anya koI cArA na thaa| kAraNa kisI grAma yA janapada meM pahu~cane para hI bhojana va AvAsa kI vyavasthA kI jA sakatI hai| ataH alpAvadhi meM hI maMjila pahu~ca jAe~ge, yoM mana hI mana vicAra kara ve AhistA AhistA Age bar3ha rahe the| tabhI acAnaka ketusena rone lgaa| usake liye aba eka kadama bhI Age bar3hanA kaThina ho rahA thaa| sAtha hI usake peTa meM cUhe daur3a rahe the| mAre kSudhA se usakA burA hAla thaa| usane rotI sI sUrata banAkara kahA : "pitAjI! mujhe bhUkha lagI hai| khAne ke liye kucha dIjiye na? bhUkha ke kAraNa eka paga bhI Age nahIM bar3hA sktaa|" bicArA bhImasena! kahA~ se bhojana lAkara deN| dhana to pahale hI corI ho gayA thaa| jaMgala abhI pAra karanA thaa| aura dUra-sudUra taka grAma kahIM dRSTipatha meM nahIM thaa| apane lADale beTe ko yoM, bhUkha ke mAre, bilakhate dekha usakA hRdaya vyathita ho utthaa| A~khoM meM A~sU tairane lge| suzIlA kI AkheM bhI bhara aaii| "yaha kaisI karma kI gati hai? sAtha hI kitanI vicitra bhI! devarAja indra jaise deva bhI jItane meM samartha nahIM haiN| anyathA kahA~ itane apAra sakha vaibhava ko bhogane vAlA eka samaya kA mahA parAkramI rAjA bhImasena aura kahA~ vana-vana bhaTakatA daridratA kA dAmana thAme kaMgAla banA bhImasena? yaha bhI karma kI hI lIlA hai na? P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra tabhI devasena ro par3A : "pitAjI! aba to bhUkhe peTa eka paga bhI cala nahIM sktaa| kisI taraha mujhe kucha bhojana diijiye| maiM bhUkhA nahIM raha sktaa| agara Apa bhojana nahIM de sakate to talavAra se merA sara kalama kara diijiye| tAki mere sabhI duHkhoM kA anta A jaaygaa|" "vatsa aisI azubha bAta mu~ha se na nikaal| zIghra hI hama agale gA~va pahu~ca jAyeMge taba taka dhIraja rkh| itane samaya taka sahana kiyA to aba thor3I dera aura sahana kara lo| duHkha meM hamezA dhairya rakhanA caahie|" pitA ke vacanoM para vizvAsa rakha donoM kuMvara pairoM ko ghasITate hue Age bar3hane kA prayala karane lge| paraMtu kucha dera calane ke pazcAt pairoM ne punaH javAba de diyaa| aba ve eka kadama bhI Age calane meM asamartha the aura mArga ke madhya meM hI thaka kara baiTha gaye tathA rote hue bhojana kI mA~ga karane lge| bhImasena ne punaH unheM samajhAne kA prayala kiyaa| pyAra se unako sahalAyA... cUmA tathA devasena ko apane kandhe para uThA liyA aura kisI taraha lar3akhar3Ate hue Age bar3hane lge| eka to bAlakoM ko goda meM lekara calanA, rAste kI thakAna, bhUkha aura pyAsa tathA satata rAtri jAgaraNa, tisa para prApta paristhiti kI cintA aura santAna kA duHkha unakA. bhUkha se ronA-bilabilAnA ina saba bAtoM ke kAraNa bhImasena ko calate calate cakkara Ane lge| unakI AkhoM sAmane andherA chAne lgaa| tathApi bar3I kaThinAI se apane mana ko dRr3ha kara vaha Age bar3hane lgaa| ve abhI kucha Age baDhe hI the ki unheM eka sarovara dikhAI diyaa| zItala pavana bahane lgaa| sabake hRdaya ko tanika zAnti kA anubhava huaa| bhImasena ne devasena ko sarovara taTa para nIce utArA aura svayaM sabake liye jala lene sarovara taTa kI ora bddh'aa| sabako jala pilAyA aura anta meM svayaM ne piyaa| jala pIte hI sabane eka apUrva sphUrti va tRpti kA anubhava kiyaa| aura taba punaH yAtrA Arambha kii| kucha dUra calane para kSitipratiSThita nagara ke kaMgUre aura bhavya mahala dRSTi gocara hone lge| nagara ke sivAra meM eka bAvar3I thii| bAvar3I vizAla aura nagara kI zobhA meM cAra cA~da lagA rahI thii| rAjahaMsa aura raMga-biraMge pakSiyoM ke kalarava se vAtAvaraNa ati Ananda dAyaka laga rahA thaa| vahA~ se kucha hI dUrI para eka bhavya jinAlaya thaa| maMdira ke zikhara para jaina zAsana kI pratIka manohara dhvajA phaharA rahI thii| bhImasena ne sabako bAvar3I ke pAsa biThA diyA aura svayaM snAna karane hetu bAvar3I meM utara pdd'aa| snAna kara vaha pUjana-vaMdana karane jina-maMdira gyaa| suzIlA va rAjakuMvara bhI jinezvara deva ke darzanArtha maMdira gye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) vItarAga prabhu kI nirmala va zAnta sundara pratimA ke darzana karane se sabakI vedanA kucha dUra ho gyii| sabhI ne bhaktibhAva se tIna bAra pradakSiNA dii| caityavandana kiyA aura mRdu svara meM stavana gaayaa| kintu isase bhImasena ke hRdaya ko paryApta zAnti kA anubhava nahIM huaa| vaha punaH bhakti dhArA meM aja gote lagAte hue donoM hAtha jor3a, zraddhAbhibhUta svara meM jinezvara deva kI stuti karane lagA : "he jinendra! Apa to kalyANa rUpI vallarI ko praphullita karane ke liye megha samAna ho| Apake caraNa kamala meM devendra taka natamastaka ho, dhanyatA kA anubhava karate haiN| Apa sarvajJa haiN| jagata meM cAroM ora ApakA hI gAna guMjArita hai| mAMgalika kArya ke Apa krIr3A kendra haiN| ataH he devAdhideva! Apa mere duHkhoM kA nAza kara mujhe sukha pradAna kreN| Apa to tInoM loka ke eka mAtra AdhAra haiN| sAtha hI dayA ke sAkSAt avatAra hai| duraMta saMsAra rUpI roga ko naSTa karane meM Apa vaidya ke samAna ho| kSamAnidhAna he vItarAga prabhu! maiM Apako praNAma kara, apanI vyathA-kathA Apake samakSa nivedana karatA huuN| jisa taraha koI bAlaka TUTI phUTI bhASA meM apanI bAta pitA ke sammukha kahane kI ghRSTatA karatA hai usI taraha maiM bhI he tAta! ApakA bAlaka ho, apanI bhASA meM Apase nivedana kara rahA huuN| Mall C a kA llantuniml DuTIMMENU JUM LOUILTO nl. MuniIPINNER Virta hAramAmAsA vItarAga prabhu ke darzana karate hue bhImasena saparivAra dhanya ho rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra he kruunnaanidhi| maiM duHkhoM se atyanta prapIr3ita huuN| he nAtha! maiMne manuSya janma prApta karane ke pazcAt bhI Aja taka supAtra-dAna nahIM diyA, nA hI zIlavrata kA niSThA __ pUrvaka pAlana kiyA hai| tapazcaryA bhI nahIM kii| ThIka vaise hI bhUlakara bhI kabhI zubha cintana nahIM kiyaa| phala svarUpa mujhe isa saMsAra meM dara-dara kI ThokareM khAnI par3a rahI hai... akAraNa hI idhara udhara bhaTakanA par3a rahA hai| krodha kI agni meM pratipala jhulasa rahA huuN| krUra svabhAva ke dhAraka lobha rUpI viSadhara raha raha kara mujhe daMza mAra rahe haiN| abhimAna rUpI ajagara se maiM grasita haiM aura moha mAyA ke bandhana se jakar3A huA huuN| phalataH maiM ApakA smaraNa bhalA kisa prakAra kara sakatA huuN| paraloka yA isa loka meM maiMne kabhI kisI kA hita nahIM kiyaa| ataH he triloka ke nAtha! mujhe kiMcit bhI sukhakI prApti nahIM huii| he bhagavaMta! mere sadRza pApI kA janma kevala saMsAra pUrti hetu hI huA hai| __ he jagatAdhAra! Apake mukha rUpI candramA ke darzana se merA mana dravita ho, ucca , koTi ke mahA Ananda rUpI rasa kA prAsana nahIM karatA isase mujhe pratIta hotA hai ki, mere jaise prANI kA hRdaya pASANa se bhI adhika kaThora hai| he prabho! janma janmAntara bhaTakane ke uparAnta mujhe durlabha mAnava bhava kI upalabdhi huI hai| tathApi maiM mUr3ha prANI ApakI ArAdhanA nahIM kara skaa| merI isa kSati... truTi kI maiM kisake samakSa zikAyata karU? he jinendra bhgvn| maiM Aja sabhI ke lie hAsya kA pAtra bana gayA huuN| isase adhika bhalA maiM kyA arja karU? para nindA karake maiMne apane sukha ko, parastrI ko nihAra apane naitra ko tathA dUsaroM ke doSoM kA cintana kara prAyaH maiMne apane mana ko duSita hI kiyA hai| he prabho! aba merI kyA gati hogI? he trilokezvara! viSaya vAsanAoM kA dAsa banakara maiM Aja sahI rUpa meM viDambanA kA pAtra bana gayA huuN| he tIrthanAyaka! Apa to sarvajJa ho| sampUrNa jJAna ke jJAtA ho| Apase merA duHkha va bhAvanA chipI huI nahIM hai| phira bhI maiMne Apake samakSa apanI vastusthiti spaSTa kI hai| he devAdhideva! maiMne apanI buddhi ko bhramita kara diyA hai aura mUDha mati ke kAraNa ApakA smaraNa karane ke bajAya maiMne sadaiva ramaNiyoM ke saundarya aura kamanIya aMgopAMga kA rasAsvAdana kiyA hai| strI saundarya ke rAgAtmaka bandhana rUpI paMka meM maiM itanA sanA huA hU~ ki zuddha siddhAnta rUpI sAgara-jala se dhone para bhI maiM pavitra nahIM ho sktaa| ___ he prabhu! merA zarIra zuddha va pavitra nahIM hai| mana bhI utanA hI apavitra hai| mere P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 bhAgya-nRtya (bhAgya-nartana) andara aneka durguNoM kI bharamAra hai yA yoM kaheM to atizayokti nahIM hogI ki maiM durguNoM kI khAna huuN| maiMne kabhI vizuddha AcaraNa nahIM kiyaa| aba mujhameM kisI prakAra kI ojasvitA zeSa nahIM hai| tisa para bhI hRdaya meM aDDA jamAye baiThA ahaMkAra jAne kA nAma nahIM le rahA hai| kSaNa pratikSaNa merI Ayu kSINa hotI jA rahI hai| phira bhI merI pApa buddhi kA nAza nahIM ho rahA hai| Ayu nirantara ghaTatI jA rahI hai, tathApi viSaya vAsanA ke zAnta hone kA koI cinha dRSTigocara nahIM ho rahA hai| zArIrika sukha evam saundarya meM abhivRddhi karane hetu maiMne anekavidha auSadhiyoM kA sevana kiyA hai| paraMtu dharmakArya meM lIna-tallIna hone kA lezamAtra bhI prayala nahIM kiyaa| are! moha kA bandhana bhalA kitanA prabala hai| phalataH AtmA nahIM, puNya nahIM, pUrva janma nhiiN| aisI nAstika vANi para maiMne agAdha zraddhA rkhii| mere liye yaha kitanI zarmanAka sthiti hai, ki Apa satya siddhAnta rUpa meM virAjamAna hone ke uparAnta bhI maiM gUDha nAstikoM ke samUha meM sammilita ho, sarvathA unake bahakAne meM A gayA huuN| he prbhu| merI isa mUr3hatA ko dhikkAra hai| manuSya janma prApta karake bhI maiMne pUjA arcanA nahIM kii| supAtra-sevA nahIM kii| pavitra aura amUlya aise jaina kula meM janma dhAraNa karane ke uparAnta bhI zrAvaka dharma kA pAlana maiM nahIM kara skaa| sAdhu, bhagavantoM kI sevA-suzrUSA meM mana nahIM lagA paayaa| vAstava meM merA mAnava janma vyartha calA gyaa| he nAtha! kAma ke vazIbhUta hokara maiM viSaya vAsanAoM kA upabhoga karane meM hI nirantara lagA rahA, jisakA pariNAma sadaiva duHkha dAyaka aura kaSTaprada hI hotA hai| phira bhI maiM usameM hI Asakta rhaa| isa taraha ubhaya loka se pAra lagAne vAle zrI jinezvara bhagavAna ke upadezoM meM merA mana tanika bhI nahIM rmaa| nita naye bhogoM ko bhogane ke hI vicAra karatA rahA, kintu merI buddhi meM yaha kabhI nahIM upajA ki yaha saba rAga-anurAga ke kAraNa haiM aura isase prANI-mAtra kA patana hotA hai| sAtha hI saMsAra meM paribhramaNa karAnevAlA yaha eka duSTa cakra hai| jisameM eka bAra ulajha jAne para jIvako bAra bAra janma maraNa ke cakkara kATanA par3atA hai| he tAraka prabho! maiMne sAdhu ke caritra rUpI ratna kA dhyAna nahIM lgaayaa| paropakArI kAryoM se sadaiva dUra rhaa| tIrthoM kA jIrNoddhAra nahIM kiyaa| ____ he jagata prabhu! guru vANI se asIma zAnti prApta karane ke sthAna para maiMne durjanoM kI vANI meM prAyaH Ananda aura parama zAnti kA anubhava kiyaa| Atma ciMtana karane kA kabhI lezamAtra bhI vicAra nahIM laayaa| are re! maiM aba kisa vidhi isa saMsAra rUpI mahAsAgara ko pAra kara sakU~gA? he bhagavanta! pUrva bhava meM maiMne kisI prakAra ke puNya rUpI dhana kA saMcaya nahIM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 bhImasena caritra kiyaa| isI kAraNa isa bhava meM mujhe asahya duHkhoM kA sAmanA karanA par3a rahA hai| ataH Aja maiM aMtarmana se ApakI stuti bhakti kara prArthanA kara rahA hU~ ki mUjhe Apake dharma kI prApti hoN| paramArAdhya! merI mati bhraSTa huI hai, maiM Apake samakSa apane duzcAritra kA varNana bhalA kina zabdoM meM karU? aura aisA karanA sarvathA vyartha hai| kyoMki Apa to samasta saMsAra ke padArthoM ko hastAmalakavat pratyakSa dRSTigocara kara rahe hai| he dIna dayAla! Apa to jagata ke uddhAraka hai| Apake atirikta isa jagata meM mere duHkhoM kA nivAraNa kartA aura koI nahIM hai| ataH maiM bhalA kisake pAsa dayA kI yAcanA karU? ____prabhu! maiM Apase dhana kI yAcanA nahIM krtaa| aba mujhe kevala satt tatvoM meM zubha ratna samAna aura sarva icchita aise parama mAMgalika mokSa pada kI kAmanA hai| yahI mere duHkhI hRdaya kI eka mAtra yAcanA hai| hai jagadIza! mujhe yaha pradAna kara merA uddhAra kro|" isa prakAra se prabhu bhakti kara bhImasena punaH apane parivAra ke pAsa lauTa aayaa| naukarI kI talAza vItarAga prabhu kI stuti karane se bhImasena kI sArI ciMtAe~ jala kara bhasma ho gyii| vaha ciMtAo se mukta ho gyaa| usake mana kA bojha halakA ho gyaa| hRdaya ullasita aura praphullita bana gyaa| ataH usane suzIlA se sostAha kahA, "priye! tuma va kuMvara yahIM para vizrAma kro| maiM nagara meM jAkara bhojana Adi kA prabandha kara AtA huuN|" idhara suzIlA evaM rAjakumAra apanI thakAna utArane ke lie bAvar3I ke taTa para per3a kI zItala chAyA meM baiTha gaye aura prabhu kA smaraNa karane lge| bhImasena ne nagara kI ora prasthAna kiyaa| nagara kA mukhya bAjAra hATa-haveliyoM se bharA par3A thaa| bAjAra meM grAhakoM kI atyadhika bhIr3a thii| vahAM aneka prakAra kI kharIdadArI ho rahI thii| bhImasena bhIr3a se bacatA huA eka vyApArI kI dukAna para A phuNcaa| bhare bAjAra meM yahIM eka aisI dukAna thI, jahA~ koI grAhaka najara nahIM A rahA thA aura vyApArI grAhakoM kI ora Atura najara dekha rahA thaa| bhImasena usakI dukAna ke nAke para isa taraha baiTha gayA ki, jisase Ane-jAne vAle ko kisI prakAra kI asuvidhA na ho aura mana hI mana socane lagA ki, yojanA kI vyavasthA aba bhalA kisa prakAra kI jAye! P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ naukarI kI talAza yahA~ bhImasena kA dUkAna ke nAke para baiThanA thA, ki zIghra hI vahA~ grAhakoM kI bhIr3a laga gayI aura dhIre-dhIre grAhakoM kI Amadaraphta itanI bar3ha gayI kI dekhate hI dekhate vyApArI kA sArA mAla bika gyaa| : yoM isa taraha hue tAtkAlika parivartana se Azcarya cakita ho vyApArI vicArane lagA, "uph, Aja se pUrva aisA kabhI ghaTita nahIM huA thaa| taba bhalA Aja acAnaka grAhakoM kI bhIr3a kaise ubhara par3I? avazya isake pIche koI daivI saMketa hai| saMbhava hai AsapAsa meM koI puNyazAlI vyakti kI upasthiti ho!" aura usane utsuka ho bAhara jhaaNkaa| taba use dukAna ke nAke para eka aparicita vyakti baiThA dRSTigocara huaa| sahasA usane mana meM eka vicAra kA~dha gayA : 'ho na ho yaha saba isakA prabhAva hai|' aura vaha bAra-bAra bhImasena kI ora dRSTi gar3A kara dekhane lgaa| punaH mana meM vicAra taraMge uThane lagI, avazya yaha koI tejasvI puruSa hai, kintu musIbata kA mArA hai| usakI mukhamudrA spaSTa batA rahI hai, ki yaha kisI gaharI vyathA, vedanA aura ciMtAoM se ghirA huA hai| bhalA vaha kisa ciMtA meM hogA? kyoM na usIko pUcha lU~ aura sambhava ho to avazya sahAyatA karU!" he bhadra puruSa! Apa kauna hai? kahAM se Aye hai, isa nagara meM Agamana kA prayojana kyA hai, isase pUrva to Apako kabhI isa nagara meM dekhA nahIM hai, lagatA hai Apa paradezI hai| jo bhI ho yadi mujhe apanA paricaya deMge to acchA rhegaa|" / PIADI . harisAgapurA zeTha lakSmIpati dukAna para udAsI lie baiThe bhImasena ko dekhakara usase bAtacIta kara rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bhImasena caritra vyApArI ke sahAnubhUti yukta zabdoM ko zravaNa kara bhImasena ne kahA : "maiM kSatriya kula kA huuN| kintu Aja maiM asahAya bana pUrvabhava ke pApoM kA phala bhoga rahA hU~ aura pApI peTa ke khAtira dara-dara kI ThokareM khAtA Apake nagara meM AyA huuN| he zreSThIvarya Apako bhali bhA~ti vidita hogA ki jisane uttama kula meM janma dhAraNa kara rAjya-vaibhava ke rAjya kA uttamottama sukhoM kA upabhoga kiyA ho, aura mahAjana jisakI stuti karate hue nahIM aghAteM ho aura zobhA se jo zobhAyamAna ho, vahI vyakti isa jagata meM prazaMsanIya sukRta kA pAtra mAnA jAtA hai, ThIka vaise hI vidvatjana aura buddhijIvI prAyaH aise vyakti ke jIvana ko hI sArthaka mAnate hai jo jJAna, zaurya vaibhava evaM uttamottama guNoM se alaMkRta hotA hai| vaise to kutte aura kauveM bhI isa jIvana ko vyatita karate hI hai| para yuM aise jIvana kI bhalA kyA sArthakatA? he bhadra jisakI buddhi hita ahita meM antara nahIM kara sakatI to jinendra bhagavan ke siddhAntoM se anabhijJa hai aura jisakA jIvana udara pUrti ke lie hI rAta dina athaka parizrama karane ke lie hI hai aise mAnava va pazu meM bhalA kyA antara hai? vAstava meM aise manuSya va pazu dono samAna hI hai| ___are saca to yaha hai ki pApI peTa kI agni bar3I kaSTaprada aura ajasra hai| isakI khAtira acche acche puruSoM kA abhimAna naSTa ho jAtA hai| agara isa peTa kI bhUkha kI cintA na hotI to isa jagata meM koI jIva kisI se apamAnita nahIM hotaa| mujhe jJAta hai, ki yAcanA karane se puruSa ke puruSatva kA sarvanAza ho jAtA hai, phala svarUpa mAre lajjA ke merA mastaka jhuka rahA hai, phira bhI maiM Apake pAsa AyA hU~ sacamuca peTa kI jvAlA aura bhUkha kA duHkha asahanIya hai| sAtha hI maiM yaha bhI acchI taraha se samajhatA hU~ ki yauvanAvasthA meM dIna-hIna bana kara jIvana yApana karanA atyanta kaThina hai| paraMtu parAdhIna rahakara parAye kA anna khAnA usase bhI adhika kaSTakArI hai| he mahAnubhAva isa pApI peTa kA gar3hA hI aisA hai ki yaha kabhI pUrNa nahIM hotA, balki sadA sarvadA khAlI hI rahatA hai, tabhI mAnava aneka prakAra ke prayatna karatA hai| isake lie vaha durAcAra kA bhI sevana karatA hai asatya bolatA hai, samaya Ane para vizvAsaghAta bhI karatA hai yoM aneka prakAra ke jhUTha va prapaMca ke paceDa meM aharniza grasta rahatA hai sAtha hI pApa karma karane meM kataI nahIM hicakatA hai| vAstava meM yaha mAnava zarIra uttama guNoM kI khAna hai| kisI bhI prakAra kI dharma kriyAoM ko sampanna karane kA anupama sAdhana hai| aura yahI deha aneka vidha duHkhoM kA kAraNa bhI hai| mAtra itanA hI nahIM balki tiraskAra kA sthAna bhI yahI zarIra hai| isa jagata meM AdamI prAyaH svayaM kA vaha apane parivAra kA peTa pAlane ke lie aneka prakAra ke vyApAra aura udyama karatA hai, jaba ki kaI loga to aise adhama puruSoM P.P. Ac. Gunratnaduri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ naukarI kI talAza 87 kI cAkarI karate hai, ki jo sevA ke yogya kadApi nahIM hote| are manuSya ko isa bhUkha ke kAraNa kyA kyA nahIM karanA par3atA? nirdhana anya vyaktiyoM ke sAtha pAkhaNDa raca kara unakI dhana saMpadA chala kapaTa se lUTa lete haiN| cora rAha calate musAphiroM ko apane hAtha kI saphAI dikhAkara dAne-dAne kA mu~ha tAja banA lete hai, isa taraha kI duSTa pravRttiyA~ ve isI pApI peTa ke lie karate hai taduparAMta bhI isakI bhUkha hamezA jyoM kI tyoM barakarAra banI rahatI hai isa prakAra bhUkha kI pIr3A to sadaiva banI hI rahatI hai| durbhAgya vaza manuSya daridratA kA zikAra banatA hai, garIbI se lajjA kA pAtra hotA hai| lajjA ke kAraNa vaha satya patha se bhraSTa ho jAtA hai aura satvahIna hone se jIvana meM Daga-Daga para usakA parAbhava hotA hai| vaha patanonmukha bana jAtA hai, phalataH usake hRdaya meM zoka va saMtApa paidA hote hai| zoka se saMtapta vyakti kI prAyaH buddhi bhraSTa ho jAtI hai aura bhraSTa buddhi ke kAraNa vyakti kA puruSatva samApta ho jAtA hai| yadi isa zrRMkhalA kA vihaMgAvalokana kare to inakA eka mAtra kAraNa daridratA hI hai| isake lie zaMkara kA hI dRSTAMta dekhe to hama AsAnI se usake marma ko pAne meM saphala ho jaaeNge| zaMkara kA vastra mAtra eka vyAghra carma hai| AbhUSaNa ke nAma para mAnada kI khopar3I sugaMdhita aMga lepana ke sthAna para bhasma aura Asana ke bataura usake pAsa kevala naMdI baila hai, yahI unakI sArI dhana sampatti hai yahI jagata kI parama pAvanI gaMgA sadRza gaMgA nadI bhI zaMkara deva kA parityAga kara mahA sAgara ke gale mila gyii| vAstava meM garIba va nirdhana vyakti ke lie isa saMsAra meM jIvana yApana karanA ati duskara kArya hai, bhImasena kI aisI hRdaya dravita karanevAlI bAteM sunakara anAyAsa hI lakSmIpati kA hRdaya dravita ho gyaa| phala svarUpa lakSmIpati ne bhImasena ke prati karUNA bhAva kA pradarzana karate hue kahA : ___ 'bhAI! vAstava meM tumhArA duHkha asahanIya hai kintu aba cintA na kro| tuma mere yahAM raho aura kAma kro|" kintu zreSThivarya maiM akelA isa nagara meM nahIM hU~, mere sAtha merA parivAra hai| unhe maiM nagara ke bAhara kI bAvar3I ke kinAre biThAkara AyA hU~ ve merI pratIkSA kara rahe hoNge| sAtha hI donoM choTe bacce mAre bhUkha ke bila bilAte hue adhiratA se merI pratikSA meM nayana bichA kara baiThe hoNge|" pratyuttara meM lakSmIpati ne dayanIya svara meM khaa| "koI bAta nhiiN| tuma apane parivAra ke sAtha yahA~ cale aao| unakA bhI mere yahA~ samAveza ho jAyegA, vaise Ajakala maiM tumhAre jaise vyakti kI talAza meM hI thaa| acchA huA Aja anAyAsa hI tuma mila gye| isase merI sArI cintAe~ samApta ho gii|" lakSmIpati ne usake parivAra ko bhI svIkAra karate hue khaa| aura kucha kSaNa ruka zAMta raha jaise sahasA smaraNa ho uThA ho, seTha ne punaH kahA dekho bhAI! maiM tumhe apane sambandha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra meM bhI kucha batA dUM, tAki tumheM kisI prakAra kA aTapaTA na lage, hama loga pA~ca bhAI the| saba bhAiyoM meM aTala prema thaa| hama saba vItarAga-dharma ke ananya anurAgI the| samayAnusAra hama sabakA kulina kanyAoM ke sAtha lagna huaa| hamAre parivAra kA vyavahAra bhalI bhA~ti cala rahA thaa| sukha pUrvaka saba jIvana vyatIta kara rahe the| kintu vidhAtA ko hamArA yaha sukha phUTI A~kha nahIM AyA aura saMyogavaza mere cAroM bhAiyoM kA svargavAsa ho gyaa| kevala maiM hI akelA apanI patnI ke sAtha jIvita rahA huuN| isaliye hamArI kaIM haveliyA~ khAlI par3I huI hai| usameM se jisameM tumhArA jI cAhe nivAsa krnaa| uph maiM itanI samRddhi va jahojalAlI ke uparAnta bhI mana se bar3A duHkhI huuN| mere koI santAna nahIM hai aura binA saMtatI ke saMsAra bhalA kisa kAma kA? khaira jaisI prabhu kI icchaa| yaha to maiMne sirpha tumhArI jAnakArI ke liye hI kahA hai| ataH tuma apane parivAra ko besaka lA sakate ho| maiM do rupaye tumhe pratimAha vetana duuNgaa| tisa para tuma tathA tumhAre parivAra ke bharaNa poSaNa kI pUrI jimmedArI merI rhegii| vastra va anAja maiM duuNgaa| isake badale meM tuma merI dukAna para kAma karanA aura tumhArI palI ghara gRhasthI meM merI palI kA sAtha baTAegI, bolo tumako yaha saba svIkAra hai na?" anAyAsa hI apanI sArI cintAoM ko dUra hote anubhava kara bhImasena AnaMdita sM . AD CONTAN hari sonAera nagara ke bAhara bAvar3I ke kinAre para saparivAra laMbe dinoM ke bAda bhojana kara rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzilA kI agni parIkSA ho utthaa| usane kRtajJatA bhAva se maMda svara meM kahA : _ "Apa dhanya hai, ApakA yaha upakAra maiM kabhI nahIM bhuuluuNgaa|" ThIka hai| zIghrAtizIghra apane parivAra ko le aao|" lakSmIpati ne adhira hote hue khaa| ___ lakSmIpati kI bAta suna, bhImasena sahasA vicAra meM kho gyaa| vaha mana hI mana socane lagA ki, Aja bhalA kAma para kaise lagA jA sakatA hai, bhUkha kI jvAlA se sabake peTa jala rahe hai| sAtha hI lambe samaya se saba burI taraha thake huye hai, kyA unake lie yoM Anana-phAnana meM kAma para laganA asaMbhava nahIM hogaa| ataH kucha soca kara usane giDagiDAte hue kahA : "he jIvanadAtA eka aura upakAra mujha para kre| vigata tIna dina se hameM anAja kA dAnA taka dRSTigocara nahIM huA hai| taba bhojana kI to bAta hI kahA~, ataH sarvaprathama hamArI bhUkha zAMta ho aisA prayala kara hameM kRtArtha kre|" lakSmIpati ne zIghra hI bAjAra se bhojana sAmagrI maMgA kara bhImasena ko dii| bhImasena lambe Daga bharatA huA teja gati se bAvar3I kI dizA meM bddhaa| - bhUkha se bila bilAte apane bAlakoM kI vyathA usase dekhI nahIM jAtI thii| usane sarva prathama bAlakoM ko prema pUrvaka khilAyA aura bAvar3I se ThaMDA pAnI lAkara unhe pilaayaa| peTa kI kSudhA zAMta hote hI bAlakoM meM navotsAha kA saMcAra huaa| bAlakoM ke mu~ha para tRpti kA bhAva dekha, bhImasena va suzIlA ke hRdaya ko apAra zAMti milii| tatpazcAt bhImasena va suzIlA ne bhI bhojana kiyA aura Upara se bAvar3I kA zItala jala pI tRpti kA anubhava kiyaa| bhojanoparAMta suzIlA ne vinamra svara meM kahA : "svAmI! Aja kI ciMtA to dUra ho gyii| paraMtu aba hameM kyA karanA hai? kala kyA kareMge? yahAM se hama kahAM jAyeMge? hama cAroM kA bharaNa poSaNa kisa prakAra hogA, saca nAtha, yaha saba soca kara mAre ghabarAhaTa merA kalejA mu~ha ko A rahA hai|" pratyuttara meM bhImasena ne seTha ke sAtha hue vArtAlApa kI jAnakArI suzIlA ko dii| phalataH suzIlA ko kucha DhAMDhasa bNdhaa| use kucha rAhata milI aura usakI ghabarAhaTa dUra huii| tatpazcAt saba lambe Daga bharate hue lakSmIpati zreSThIvarya ke dUkAna kI ora bar3ha gye| suzIlA kI agni parIkSA lakSmIpati seTha ke parivAra meM eka palI hI thii| usakA nAma to bhadrA thaa| kintu nAma ke anurupa usameM eka bhI guNa nahIM thaa| vAstava meM vaha bhadrA na ho abhadrA thii| apanA kAma laDa jhagaDa kara karavAne meM vaha kuzala thii| niraMtara jIbha calAnA aura jalI-phuTI sunAnA usakI Adata thii| para niMdA karane meM use Ananda kI anubhUti hotI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 bhImasena caritra thii| lar3AI jhagar3e ke prasaMga para prAyaH usakI jIbha aMgAre ugalatI thii| ThIka vaise hI kaise bhI kukarma karane meM vaha sadaiva Age rahatI thii| usakA deha-saundarya aisA thA jo kisI kI jugupsA (vitRSNA) utpanna karane ke lie paryApta thaa| usake bAla choTe aura khuradare the| usakA mu~ha capaTA aura lohe ke tave jaisA thaa| nAka vikRta aura lambA thaa| peTa moTA ho, gubbAre kI taraha phailA huA thaa| A~khe baMdara kI taraha thI aura vakSaHsthala to bilakula picaka gayA thaa| usameM lAja-zarma leza mAtra nahIM thii| svabhAva se bhI nirdayI thii| dharma va puNya kI bAtoM meM use tanika bhI ruci nahIM thii| dayAlujanoM kI nindA karane meM vaha sadaiva tatpara rahatI thii| ThIka vaise hI dharmAtmAoM ke prati usake mana meM irSyA aura tiraskAra kI mAnatA dUMsa-ThUsa kara bharI par3I thii| bhImasena va usake parivAra ke lakSmIpati seTha kI dUkAna para pahu~cane ke uparAnta seTha unheM lekara ghara gye| vahA~ usane apanI patnI se kahA : sundarI ye loga bahuta bhAgyazAlI va puNyazAlI hai| paraMtu pUrva bhava ke kinhIM pApa karmoM ke kAraNa Aja unakI yaha durdazA huI hai| vAkaI yaha hamArA saubhAgya hai, ki unakA Agamana hamAre yahA~ huA hai, kAma dhAma meM dono hI pati-patnI kuzala hai, maiMne inako kAma para rakhA hai| yaha puruSa dukAna para kAma karegA tathA strI ghara ke kAma-kAja meM tumhArA hAtha bttaaNegii| sari sAnANA lakSmIpati zeTha bhImasena kA va parivAra kA bhadrA ko paricaya karA rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzilA kI agni parIkSA patnI ko Avazyaka sUcanA va salAha dekara zreSThIvarya bhImasena ke sAtha dUkAna para lauTa aaye| kahAvata hai ki, seTha kI sIkha dvAra taka, yahA~ para bhI yahI huaa| seTha ke dukAna cale jAte hI bhadrA ne turaMta apanA asalI rupa dikhaayaa| suzIlA kI bhI isI kSaNa se agni parIkSA Arambha ho gii| ___ "arI o abhAna bAMsa ke samAna khar3I kyoM hai| kAna khola kara suna le, mere ghara tumhArA yaha seThAnIpana nahIM clegaa| cala jaldI kr| tu apane ina nagAr3o ko khelane bheja de| abhI to kitanA sArA kAma par3A huA hai| bhadrAne be bajaha hI suzIlA ko dhamakA ddaalaa| - suzIlA bhadrA kI aisI kaThora vANI suna bhayabhIta ho gii| aise kaThora zabda sunakara usake hRdaya ko bhArI AghAta lgaa| sAtha hI isameM usane apanA apamAna bhI mahasUsa kiyaa| paraMtu isa samaya Atma sammAna kA prazna hI kahA~ uThatA hai| ataH mauna rahakara usane seThAnI ke kaThora va kaDu zabdoM ko suna liyaa| bAlakoM ko usane apane se dUra kara diyA aura kAma meM laga gyii| paraMtu donoM kuMvara mA~ se alaga honA nahIM cAhate the ataH ve rote hue kahane lge| "nA mA~! hama tumhAre sAtha hI rheNge| hama akele nahIM kheleNge|" tathApi kisI bhI taraha suzIlA ne samajhA bujhA kara khelane ke lie dUra bheja diyaa| aura bhadrA se kahA : kahiye mujhe kyA kAma karanA hai? Apa jo kahe vo kAma karanA Arambha kara duuN| aura bhadrA seThanI jaise usakA intajAra kara rahI thii| usane do maTake dekara kahA "le' sAmane ke kue se pAnI bhara kara le aa|" eka maTakA sira para va eka maTakA kamara meM uThAyeM suzIlA ku~e para gii| ghar3e vajanadAra the| sAtha hI isase pUrva usane aisA kAma kiyA nahIM thaa| tathApi mana hI mana navakAra maMtra kA uccAraNa karate huye vaha kuMe para pAnI bharane gyii| kaMe se pAnI nikAlate-nikAlate mulAyama hatheliyoM para chAle par3a gye| aura usameM se jala Tapakane lgaa| phira bhI sahana zakti rakhate hue vaha jala bhara kara ghara lauttii| isase pUrva kabhI sira para maTakA rakhakara calane kA prasaMga nahIM AyA thaa| ataH calate samaya maTake se jala chalakane lagA, usake sAre vastra bhIga gye| vaha pAnI se tarabatara ho gyii| kintu kahIM ghar3A girA to? usa bhaya se bhayabhIta vaha bar3I kaThinAI se pAnI bhara, ghara lauttii| alpAvadhi meM hI usakI kamara aura gardana meM burI taraha se darda hone lgaa| pAnI kA ghar3A rakhakara jaise hI suzIlA pala do pala sustAne ke lie baiThI hI thI, ki bhadrA caMDikA kA rUpa dhAraNa kara dahAr3a utthii| 'arI o mahArAnI! beThI kyoM ho? jarA to zarma kro| abhI to aise-aise dasa ghar3e pAnI bharanA hai, usake pazcAt rasoI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 bhImasena caritra banAnI hai| vartana sApha karane hai, sAre bhavana kI saphAI karanI hai| anAja binanA hai| aise aneko kAma abhI bAkI hai| pA~va pasAra kara baiThane se kAma nahIM clegaa| aura bhadrA baiThe-baiThe eka ke bAda eka hukma calAne lgii| suzIlA bhI krama se kAma nipaTAtI gii| apanI sAmarthya ke anusAra vaha kAma purA karatI rhii| paraMtu bhadrA ko bhalA yaha saba dekhane ko phursata kahAM thI? vaha to apane mada meM hI masta thii| pariNAma svarUpa hUkma para hukma chor3atI jA rahI thii| bIca-bIca meM vaha tar3a bhI jAtI, yaha bhI koI kacarA sApha kiyA hai| A~khe hai yA koDA? dekha to jarA yahAM kitanA sArA kacarA va gaMdA hai| arI abhAgana tu to bilakula kamajora niklii| aura ye bartana kitane maile-kucaile rakhe hai| pahale jarA bartana mAMjanA siikh| kAma karane se tumhAre hAthoM kI mehandI nahIM utara jAegI, samajhI! yadi baccoM ko hI sambhAlanA thA to jakha mArane ke lie yahA~ calI AyI? khabaradAra! yadi ina baccoM ke pIche apanA samaya barbAda kiyA hai to? mere jaisI burI koI nahIM hogI! yahAM tu mere ghara kA kAma karane AI hai| apane baccoM ko khilAne pilAne nahIM samajhI! bhadrA dina bhara isI prakAra kI suzIlA ko jalI kaTI sunAtI rahI burA bhalA kahatI jo nahIM kahanA caahie| aisI anargala bAte bhI vaha suzIlA ko kaha detii| phalataH usakI kaTu vANI suna anAyAsa hI usakI AMkhe bhara AtI, parantu svayaM ko saMyama meM para . lwH arI o mahArAnI! khaDI kyoM ho? abhI to aise-aise dasa ghaDe pAnI bharanA hai!! P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrA kI kalaha-lIlA rakha kara unheM kucha nahIM hone detI thii| agara vaha isI prakAra rotI rahI to bhadrA use caina se sAMsa nahIM lene degI? balki usakA jInA harAma kara degii| agara vaha corI cupe do cAra A~su bahA letii| ___ vaha apane duHkha kI bAta bhUla kara bhI kabhI bhImasena se nahIM kahatI thii| saba kucha svayaM hI samabhAva se sahana kara letii| bhadrA jaba kabhI usake bAlakoM ko DarAtI dhamakAtI taba usakA hRdaya do TUkaDe ho kara raha jaataa| mAre vedanA ke vaha jhir3aka uThatI aura rAta meM donoM kumAroM ko utsaMga meM lekara phakka-phakka kara rotI rhtii| ThIka vaise hI hRdaya se lagA kara dulAratI pyAra krtii| sAtha hI mana hI mana Izvara se prazna karatI ki mere kina pApoM ke kAraNa mere ina mAsUma bAlakoM ko yaha sajA mila rahI hai| kintu Izvara ne kabhI koI uttara diyA hai, balki yaha to saba karma kA phala hai, pUrva bhava meM kabhI koI duHkarma kiye hoMge, jisakA phala isa bhava meM bhoganA par3a rahA hai| alabata yaha saba apane karmo kA hI doSa hai| isa taraha vicAra kara pratyahaH apane mana ko manAtI rhtii| thoDedina meM hI bhadrA ne suzIlA va usake bAlakoM kI dazA adhamare Dhora kI nAIM kara ddaalii| prAtaH kAla se hI vaha suzIlA ko baila kI taraha kAma meM jota detii| prAtaH use anAja pIsane ke kAma meM lagA detii| pIsAI pUrI hote hI usase bAkI kAma kraatii| tatpazcAt bAvar3I yA kue~ se pAnI laanaa| baratana, jhADA sApha karanA, sukhA-sukhA nAstA nAzte ke bAda nadI para kapar3e dhone bhejtii| vahA~ se Ane para dopahara meM juThe baratana mAMjane kA Adeza detii| ina saba kAmoM ke badale vaha use nApa taula kara bhojana detii| kapar3o ko sameTanA, pAnI bharanA, juThana sApha karanA aura anAja binanA Adi eka ke bAda eka ghara kA kArya nikalatA hI jaataa| yahA~ taka kI rAta ho jAtI, paraMtu kAma kA anta na aataa| phira bhI bhadrA ko usa para dayA nahIM AtI thii| rAta meM choTe baccoM se zarIra kA mardana karavAtI pathArI karavAtI aura zayyA lagAtI aura rAta dera gaye unheM sone ke lie bhejtii| jisa para bhI pratyeka kAma ke sAtha gAliyA~ kI jhar3I to lagI hI rhtii| kabhI-kabhI vaha bAlakoM para apanA hAtha bhI sApha kara letI thii| bAlaka to nAdAna hote hai, unheM bhalA kyA kahA jAya? ve to kamala, ke phUla ke samAna hai| bhadrA ke mana meM aise vicAra bhUla kara bhI kabhI Ate nahIM the| vaha unase bhI nAnA prakAra ke kAma letI aura nitya prati unheM DarAtI-dhamakAtI rhtii| isa taraha bhadrA ke seThAnIpana aura suzIlA kI parAdhInatA kA samaya vyatIta hotA jA rahA thaa| bhadrA kI kalaha-lIlA ___bhImasena kA janma eka uttama rAjakula meM huA thaa| vaha zaizava se hI sukha vaibhava ke bIca phulA phalA thaa| rAja siMhAsana para ArUr3ha hone ke pazcAt to usake bhAgyameM hUkma dene kA hI kAma thaa| . mA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 bhImasena caritra ataH use anyajanoM kI AjJA kA pAlana karane kI bAta bhalA kahAM se avagata hotI? aura usake gale bhI kaise utrtii| paraMtu karma kI gati kyA nahIM kara sktii| jisakI use svapna meM bhI kalpanA na ho vaha use vivaza hokara karanA par3atA hai| jo nahIM AtA hai vaha bhI sIkhanA par3atA hai| zreSThIvarya lakSmIpati kA svabhAva mRdu va dayAlu thaa| vaha pratipakSI kI zakti va sAmarthya ko vaha bhalibhA~tI pahacAna sakatA thaa| bhadrA va lakSmIpati ke svabhAva meM jamIna AsamAna kA antara thaa| phala svarUpa bhImasena ko usane bar3I lagana aura dhairya se dUkAna ke sabhI kAmoM meM pAraMgata kiyA thaa| bikrI kaise karanA, grAhaka se kaisA vyavahAra karanA, dukAna meM mAla kaise va kahA~ rakhanA, mAla kA mUlya kyA hai aura eka bAra dUkAna meM AyA grAhaka mAla lekara hI jAya ityAdi sabhI bAtoM kI sampUrNa jAnakArI lakSmIpati ne bhImasena ko de dI thii| tatpazcAt vaha use udhArI vasUla karane ke lie bhejane lgaa| vyApAra meM vasUlI kA kArya bar3A hI kaThina hotA hai| udhAra dekara rupayA vasUla karanA eka Ter3hI khIra hai| bhImasena ko bhI yaha saba anubhava ho rahA thaa| isake lie vyakti ko eka hI sthAna para bAra-bAra cakkara lagAne par3ate hai| udhAraka kI ghaMTo pratikSA karanI par3atI hai| use samajhAnA par3atA hai| to kabhI kabhAra kaTU zabdoM kA prayoga karanA par3atA hai| use DarAnA dhamakAnA par3atA hai to kahIM vyApArI dvArA kahI gayI kaDavI bAta bhI sunanI par3atI hai| lakSmIpati seTha kI bhI nagara ke kaI vyApArIyoM meM udhArI bAkI thii| kucha to vigata kaI mAha se vasula na ho pAyI thii| ataH seTha use niyamita rupa se vasulI ke lie bhejatA rahatA thaa| kintu bhImasena jahA~ bhI jAtA, vasulI karane meM asaphala siddha hotaa| jahAM bhI jAtA vahAM se khAlI hAtha lauTa AtA aura bhalA vaha karatA bhI kaise? vaha svabhAva se hI zarmilI prakRti kA jo ThaharA, tisa para mAMganA to usake svabhAva meM nahIM thaa| jahAM bhI jAtA vaha kevala itanA hI kahatA : seThajI ne paise maMgavAye haiM tatpazcAt na eka na do! aisI namra vANI sunane kA bhalA kauna Adi hogA? loga usakI pITha pIche majAka ur3Ate aura kaI kaI bAra cakkara lgvaate| kaI dino taka bhImasena jaba eka damar3I bhI vasula nahIM kara sakA taba eka bAra seThajI kA mijAja bigar3A, Akhira vaha bhI to eka vyApArI Thahare n| vyApArI aura bAniyA hara bAta kA hisAba rakhatA hai| isI taraha vaha mana hI mana socane lagA ki, maiM isake pUre parivAra ke bharaNa poSaNa kA kharca uThAtA hU~ to use bhI merA amuka kAma to karanA hI caahie| agara usase itanA kAma bhI nahIM hotA to, kala dukAna banda karane kI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrA kI kalaha-lIlA naubata hI A jAyegI aura taba use bhikSA pAtra grahaNa karane kI sthiti A sakatI hai| ataH kucha vicAra kara lakSmIpati ne sarodA kahA : "are bhAI! tuma kAma kara rahe ho yA bekAra cala rahe ho, kitane hI samaya se tumako vasulI kA kAma saupA hai| kintu tuma ho ki eka badAma vasula nahIM kara pAye ho,| isa taraha bhalA kaise calegA aura maiM tumhe vetana kisa bAta kA dU~?" "seTha sAhaba, meM pratidina vasulI ke lie jAtA hU~ aura unase nivedana karatA hU~ ki, mAlika kI rakama lauTA kara una para upakAra kro| paraMtu merI bAta to koI sunatA hI nhiiN|" pratyuttara meM bhImasena ne zAntipUrvaka khaa| "are mUrkha! bhalA isa prakAra bhI koI udhArI vasulatA hai, lenahAra se bhalA kabhI aisA bolA jAtA hai? vaha kauna hotA hai hama para upakAra karane vAlA? are khuda, upakAra to hama una para karate hai ki : unako mAla udhAra meM dete hai| aise logoM ko to prAyaH dhamakAnA cAhiye, samaya par3ane para kaTu zabdoM kA prayoga karanA caahiye| are unhe to hamAre pAMva dhokara pAnI pInA caahiye| isake badale tuma unake sAmane giDagir3Ate ho, tumane zarIra avazya kamAyA hai hRSTa puSTa kara liyA hai! paraMtu khopar3I me buddhi kA aMza taka nahIM hai| buddha budhu hI rahe aisI sthiti maiM bhalA kisa taraha tumhe apane yahAM kAma para rakha sakatA hU~? lakSmIpati kI bAta suna bhImasena ko dina meM hI tAre dikhAyI dene lge| lajjA ke IPED HATTINATI risogA tuma eka badAma bhI vasula kara nahIM pAte ho, kisa bAta kA vetana ,? "are mUrkha! aise kaise calegA? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra mAre usakA mastaka jhuka gayA aura kahIM naukarI se hAtha dhonA na par3e isa Dara se paryApta mAtrA meM bhayabhIta ho gyaa| "nahIM! nahIM! seThajI aisA mata khiiye| Apa to dayAlu ho| yadi Apa ne mujhe naukarI se nikAla diyA to maiM kahAM jAU~gA merA kyA hogA? maiM to ApakA bAlaka huuN| sacamuca Apa mujha para gusse na ho| maiM aba barAbara mana lagAkara kAma kruugaa| aura bhaviSya meM Apako zikAyata karane kA maukA nahIM duuNgaa|" lakSmIpati ko usa para dayA A gii| unhoMne kucha kSaNa mauna dhAraNa kara kahA : "ThIka hai eka maukA aura detA huuN| aba kAma meM mana lgaanaa| Aga jaise kaThora banakara udhArI vasUla krnaa|" tatpazcAt bhImasena dhyAna lagAkara kAma karane lagA, udhArI vasUla karane meM bhI kaTu zabdoM kA prayoga karane lgaa| isa taraha usakI gAr3I calane lgii| . paraMtu vidhi kI lIlA hI nyArI hotI hai, bhalA yaha saba kahA~ mAnya thA? abhI to vaha use aura kasauTI para kasanA cAhatI thii| eka dina kI bAta hai, seThajI zauca ke liye ghara aaye| unhe nibaTane kI jaldI thii| ataH loTe bhara pAnI kI garaja thii| idhara bhadra apane kamare meM thii| ataH suzIlA ne pAnI bhara kara diyaa| zauca se lauTane ke bAda suzIlA ne unake hAtha paira dhulavAye tabhI sahasA seThajI kI najara suzIlA para pdd'ii| vaha usake nisteja zarIra ko karUNA va nirdoSa bhAva se nirnimeSa nayana dekhane lge| seThAnI ne upara se yaha dRzya dekhA, usake hRdaya meM anAyAsa hI IrSyA va jalana ke bhAva paidA ho gye| kSaNabhara meM hajAroM kuvicAroM ke kIr3e usake mana meM kula bulA gye| vaha mana hI mana socane lagI : seTha kahIM suzIlA ke rUpa para Asakta to nahIM ho gaye hai, mujhe samaya rahate saceta ho jAnA caahie| kahIM aisA na ho ki, eka dina suzIlA seThAnI bana jAya aura mujhe dhakiyA kara ghara se bAhara kara deN| jaba ki suzIlA va seTha ke __ mana meM aise vicAra lezamAtra bhI nahIM the| paraMtu bhadrA jo aisA mAna baiThI thI aura sautana kI kalpanA karate hI sara se pAMva taka vaha sulaga utthii| phala svarUpa usane mana hI mana nizcaya kara liyA ki aba eka pala bhI suzIlA ko ghara meM rakhanA, sahaja apane pA~va para Apa kulhADI mAranA hai aura yaha nigor3I mere pati ko vaza meM kara merA ghara saMsAra ujAr3ate vilamba nahIM kregii| ____ aura usane apanI dhi ko socane ke liye khulA chor3a diyaa| idhara usane usakA hala bhI turaMta khoja nikaalaa| tadanusAra baDI saphAI se usane eka eka karake ghara meM rahe saba bartana aura vastrAlaMkAra apane pIyara pahu~cA diye| eka dina bharI dupahara meM seThajI saba bhojana karane ke liye ghara Aye taba usane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 bhadrA kI kalaha-lIlA suzIlA ko thAlI-kaTorI lAne kA Adeza diyaa| suzIlA thAlI-kaTorI lene gyii| kintu ghara meM ho to use milatI na? seThAnI suzIlA ko khAlI hAtha lauTate dekha gusse se cillA uThI? "khAlI hAtha kyoM lauTa AI? thAlI kaTorI kahAM hai|" __ "vahA~ to kucha bhI nahIM hai, pratyuttara meM use suzIlA ne kh|" "heM kyA kahA?" thAlI kaTorI nahIM hai? to gaye kahA~? tune hI to subaha rakhe the, phira kahAM gaye?" __mujhe kyA mAluma bahanajI? suzIlA ne khaa| to kise khabara? kyA mujhe khabara hai, kulaTA eka to corI Upara se sInA corii| maiM barAbara dekha rahI hU~ ki, pIchale cAra-pAMca dina se lagAtAra kucha bartana gAyaba ho rahe hai, parantu maiM cupa huuN| maiMne unheM bhI kucha nahIM khaa| kintu Aja maiM cupa nahIM rhuuNgii| maiMne tumhe thAlI kaTore bAhara le jAte hue dekhA hai aura aba Upara se jhUTha bolatI ho| bola! bartana kahA~ chupAye hai? bolatI kyoM nahIM? kyA mu~ha meM mUMga bhara rakhe hai| suzIlA to yaha saba sunakara stabdha raha gii| vaha muha se eka zabda taka nahIM bolii| sira nIcA kiye cupa cApa sunatI rhii| bhImasena bhI akalpita bAta sunakara san raha gyaa| idhara suzIlA ko isa prakAra mauna khar3e dekhakara bhadrA aura jora se dhaadd'ii| becArI kaise bole? mujhe to isake lakSaNa pahale se hI acche dikhAI nahIM diye| Aja isane bartanoM kI corI kI hai| kala zAyada va mere gahanoM kI bhI corI kara le| aisI nokarAnI kA bhalA kyA bhrosaa|" phira jaise use kucha yAda ho AyA ho isa taraha abhinaya karatI huI vaha punaH bolI : "mujhe abhI hI apane gahane aura kImatI vastroM ko dekha lenA hogA, kahIM unako bhI to nahIM curA liyaa| aisI kamInI kA kyA kahanA! yoM kaha kara usane apane AbhUSaNa DhUMr3hane ke lie jamIna AsamAna eka kara diyaa| kintu usake hAtha kucha nahIM lgaa| phalataH hRdaya drAvaka rUdana karane lgii| are! isa badamAza aurata ne to merA sarvasva luTa liyaa| maiM barbAda ho gyii| mere AbhUSaNoM kI corI ho gaI! hAya! hAya! aba maiM kyA karUM apane pitAjI ko kyA javAba duuNgii| . aura bhadrA seThAnI jora-jora se rone lgii| yoM jhuThamuTha ro kara vaha saba logoM kI sahAnubhUti baTorane kA prayAsa karane lgii| ___ bhadrA kA kalpAMta suna ar3osa-par3osa ke loga ikaThe ho gye| nATaka va nauTaMkI ke liye bhalA AmantraNa kI kahA~ AvazyakatA? ataH binA bulAye hI Anana phAnana meM loga ikatrita hone lage aura Apasa meM kAnAphUsI karane lage : kyA huA bhadrA seThAnI chAtI pITa-pITa kara ro rahI hai| logoM kI ThaTha jamI dekha bhadrA seThAnI to aura bhI jora-jora se rone lgii| aura rote-rote usane gAliyAM kI tamAzA jhaDI lagA dii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra seTha yaha saba tamAzA dekha uba gyaa| phira bhI vaha bhadrA ko samajhAne kI ceSTA kara rahA thA : bekAra ro rahI ho, vAstava meM ye loga aise nahIM hai? tuma vyartha hI isa para zaka kara rahI ho| tanika zAMta hokara ghara meM hI sAmAna DhaDhane kI koziza kro| kahI kone kuce meM DAla diyA hogaa|" seTha ko suzIlA kA isa taraha pakSa lete hue parilakSita kara bhadrA kA sandeha aura pakkA ho gyaa| vaha punaH kuvicAroM ke gahare garta meM gote khAne lgii| jarura isa dAsI ne mere pati para koI jAdU kara diyA hai| aura seTha bhI usake rupajAla meM burI taraha phaMsa gaye hai, varnA ina duSToM kI khabara lene ke bajAya ulaTe mujhe hI sIkha de rahe hai| ataH aba hameM unakI hI dhula nikAlanI hogii| ataH vaha bipharI huI zeranI kI nArI tar3aka kara bolI aura hA~,... hA~... kaho na! maine hI gahane curAye hai| maiM tuma para mithyA Aropa lagA rahI huuN| kintu usane abhI mujhe nahIM phcaanaa| varSoM se maiM ApakI dAsI bana sevA karatI A rahI hU~, tisa para maiM mithyA pralApa kara rahI aura yaha-kala kI chokarI satyavAdI bana gayI hai| arere! aba maiM apanA duHkha kisake Age roAUM| jahA~ pati hI kisI ke rupajala meM phasa gayA to vahA~ usakI sagI kA bhalA kauna sunatA hai arere, maiM to isa chinAla dAsI se bhI gayI bItI ho gayI huuN| mujhe to isane barbAda kara diyaa| eka, eka bartana beca Aslim Any 5 are! isa badamAza aurata ne mere sAre gahane corI kara lie, bipharI huI zeranI kI taraha logoM kI bhIr3a ke bIca, taDakatI huI shetthaannii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrA kI kalaha-lIlA diyaa| mere kImatI vastrAlaMkAroM kI corI kara gayI aura aba yaha mere pati para jAdU-TonA karane para tulI huI hai| bhadrA kA yaha nayA rupa dekhakara bhImasena, suzIlA va seTha pala do pala ke lie acaMbhita ho gye| hada ho gayI mAnoM kATo to khUna nhiiN| usakA pUrA zarIra sapheda ho gyaa| hRdaya krandana kara utthaa| corI kA Aropa le usane samabhAva se sahana kara liyA thaa| paraMtu bhadrA dvArA usake caritra para lagAyA gayA gAlIca Aropa usakI sahana zakti ke bAhara thaa| vaha yaha AkSepa sahana na kara skii| phira bhI apane Apa ko saMyama meM rakhate hue usane ananya zAMti evam vinamratA se kahA : seThAnI maaN| Apa aisA kyoM kaha rahI hai, seThajI to mere lie pitA tulya hai aura pitA-putrI meM bhI kabhI aise kutsita sambandha ho sakate hai, isa taraha kA Aropa kara Apa merA va seThajI kA ghora apamAna kara rahI haiN| suzIlA ke ina zabdoM ne Aga meM ghI kA kAma kIyA bhadrA to sara se pA~va taka sulaga utthii| usane avilamba nipaTate hue karkaza svara meM khaa| kulalAMcchanI kahIM kI! AyI bar3I putrI banane vaalii| are, maiM tumhArI kisI bAta meM Ane vAlI nahIM hU~, smjhii| tumhe tanika bhI zarama nahIM AtI, aisI bAta kahate hue| kahAM tuma nIca dAsI aura kahAM hama log| isa taraha kI mIThI mIThI bAteM kara tumane mere pati ko vaza meM kara liyA hai, maiM tuma logoM ke lakSaNa acchI taraha jAnatI haiN| tuma logoM kA kAma hI yaha hai eka to corI tisa para sinaajorii| kyA tumhArA pati mara gayA hai, jo mere pati para Dore DAla rahI ho| merI hI corI kara mujhe hI A~khe dikhA rahI hai| he rAma, na jAne kitane ghara isane barbAda kiye hogeM? idhara bhadrA kA kAryakrama cAlu hI thaa| pUrva ki yojanAnusAra usake svajana parijana vahA~ A dhmke| unhe dekhakara vaha aura bhI jora-jora se rUdana karane lgii| yaha saba dekha bhadrA ke pitAjI ne seTha se kahA : "are setth| aise duSTa prakRti ke logoM ko bhalA apane ghara meM kaise pAla rakhA hai, inako isI kSaNa ghara se nikAla jhagar3e phasAda kI jar3a hI do na? apane zvasura kI salAha sunakara seTha ne tila milA kara kahA : "kintu ye loga cora uccake nahIM hai| vidhAtA kI balihArI hai ki, inakI Aja yaha durdazA huI hai| vaise ye atyanta zAMta va sahiSNu hai| hameM to aise garIboM va dIna dalitoM para dayAbhAva rakhanA caahie| tathA hara saMbhava unakI sahAyatA karanI caahiye| isake sthAna para maiM inhe ghara se nikAla, dara-dara kI khAda chAnane ke lie nirAdhAra chor3a dU~... isase to hamAre dharma kA apamAna hogA n| are, lakSmI to caMcala hai pUrvabhava ke zubha karmoM ke pratiphala svarUpa isa bhava meM isakI prApti hotI hai aura jo loga isa janma meM puNya va paropakAra ke kArya nahIM karate unhe kabhI prApta nahIM hotI, balki unakA parityAga kara vaha calI jAtI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 100 bhImasena caritra aura phira tanika vicAra kIjie yaha bicAre hamAre pAsa mAMgate hI kyA hai| hama jo dete hai usI meM santoSa mAna kara ghara va dUkAna para kAma karate hai| bhadrA ne dekhA ki, bAjI usake hAtha se nikalate dera nahIM lagegI aura agara abhI vaha zAMta ho gaI to, banA banAyA khela khatma ho jaayegaa| phalataH vaha U~ce svara meM rone lagI, "rahane do, rahane do! maiM tumhAre lakSaNa acchI taraha samajhatI huuN| Apa nIca ke rUpa para lubdha ho gaye ho| ataH usIkA pakSa le rahe ho| para aba maiM hargIja aisA nahIM hone duuNgii| inheM isI kSaNa ghara se bAhara nikAla do| varnA maiM sara paTaka-paTaka kara apane prANa de dUMgI" seTha to yaha saba sunakara hataprabha se ho gye| unakI patnI hI unake caritra para doSAropaNa kara rahI thii| ___vaha bhalA kaise zikAyata kre| unhoMne yaha saba dekhA ki, bhadrA ke Age unakI dAla nahIM galegI to kucha socakara apane zayanagRha meM cale gye| idhara bhadrA ne turanta hI suzIlA va usake baccoM ko dhakiyAte hue dahAr3a kara kahA : "calo, nikalo! ghara se bAhara nikala jaao| khabaradAra phira kabhI merI caukhaTa para Ane kI hiMmata bhI kI to|" bhImasena isa apamAna ko sahana nahIM kara skaa| kulIna vyakti duHkha sahana kara sakatA hai, garIbI kA bojha uThA sakatA hai| paraMtu kalaMka va apamAna kabhI sahana nahIM kara sktaa| phalataH bhImasena bhI vyathita ho, bhagna hRdaya apane bAlakoM va suzIlA ke sAtha vahA~ se cala pdd'aa| Sawantwad RA hAra soharA jhUThe Aropa lagAkara ghara se bAhara nIkAlatI huI zeTANI aura apamAnita hokara gA~va chor3akara jAte hue bhImasena - suzIlA evaM donoM baalk| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrA kI kalaha-lIlA 101 devasena va ketusena to yaha saba dekha mAre ghabarAhaTa ke sanna raha gye| unakI samajha meM khAka bhI nahIM A rahA thA, ki seThAnI hamAre mAtA pitA ko bhalA kyoM kosa rahI hai aura bar3hA car3hA kara gAlI galauca kyoM kara rahI hai| ve sajJAzUnya bane hicakiyA~ bhara ro rahe the| devasena ne rote rote mA~ se pUchA : "mA~! mA~! ye loga Apako bAhara kyoM nikAla rahe hai?" kintu bhImasena va suzIlA bhalA. isakA kyA javAba de? unheM svayaM hI kahA~ patA thA, ki unheM kahA~ jAnA hai? karma ke Adeza kI hI ve besabrI se pratIkSA kara rahe the| bhAgya jahA~ le jAya vahA~ jAnA thaa| phira bhI suzIlA ne kahA : ___"vatsa! apanA lenadena pUrA huaa| yahA~ se hamArA anna jala uTha gyaa| aba to bhAgya jahA~ le jAe vahA~ hI jAnA hai| idhara seThajI kA antara inakI yaha durdazA dekhakara dayA se abhibhUta ho gyaa| usane mana hI mana vicAra kiyA ki, aise saMkaTa ke samaya meM bhalA ye becAre kahA~ jAe~ge? kyA khAe~ge? ina phUla jaise komala bAlakoM kA kyA hogA? yaha socakara corI chipe khAne kA kucha sAmAna lene ghara ke bhItara gaye aura bhojana sAmagrI kI gaTharI bA~dhakara bAhara nikala hI rahe the ki, bhadrA ne dekha liyaa| phira kyA thA, bandara kI taraha tejI se jhapaTa kara usane seThajI se poTalI chIna lI aura jalatI huI lakar3I se una para prahAra kiyaa| prahAra ke kAraNa unakA mana aura adhika vyagra ho gyaa| ve turanta hI hAtha ko sahalAte hue cupacApa dUkAna cale gye| _aura idhara bhadrA caddara tAna kara so gayI, mAno kucha huA hI nahIM ho| alpAvadhi pazcAt bhImasena dUkAna pahu~cA aura seThajI ke Age hAtha phailAkara gir3agir3Ane lagA : "mere para dayA kareM seThajI, aura kucha nahIM to bhojana ke liye mujhe kucha rAzi hI de diijiye| maiM ApakA yaha upakAra kabhI nahIM bhuluuNgaa|" bhImasena kI isa mA~ga para seTha vicAra magna ho utthe| unhone yaha nizcaya kara rakhA thA, ki dUkAna se kabhI bhUlakara bhI eka paisA bhI nahIM nikaaleNge| aura TeMTa meM eka DhelA bhI thA nhiiN| ThIka vaise hI ghara para jo rAzi thI, usakI sUcanA bhadrA seThAnI ko pahale se hI thii| ataH ve dharma saMkaTa meM par3a gye| pariNAma svarUpa unase koI javAba dete nahIM bnaa| ve mauna dhAraNa karake raha gye| seThajI Apato sajjana va dayAlu hai| aura sajjana purUSa prAyaH dIna-duHkhiyoM kI sahAyatA karate haiM... una para dayAbhAva rakhate hai| he dayAlu, mujha para dayA karo aura bhojana kA kucha prabandha karane kA kaSTa kreN| yadi Apa bhojana kA prabandha nahIM kara sakate to mere vetana meM hI bar3hotarI kara deN| tAki merA gujArA bhalI bhA~ti cala ske| maiM itane se hI santoSa mAna luuNgaa| sacamuca santoSa se baDhakara isa jagata meM anya koI sukha nahIM hai| Apa vizvAsa kareM, badale meM maiM ApakA diyA huA pratyeka kArya khUba mana lagAkara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhImasena caritra kruugaa| mujha para ekabAra Apa avazya dayA kre|" bhImasena kI bAtoM se seTha kA hRdaya dravita ho utthaa| unhone turaMta do rUpaye dete hue kahA : "lo yaha rUpaye, philhAla isase kAma claao| isase jo cAhie vaha kharIda lo|" kintu do rUpaye bhalA kahA~ taka calate? bhImasena ne eka rUpaye ke bartana va eka rUpaye kA anAja Adi khAdya sAmagrI khriidii| isa taraha thor3e dina aura vyatIta ho gye| paraMtu jaba eka paisA bhI zeSa nahIM rahA, taba vaha punaH nirdhanAvasthA meM A gyaa| ataH phira seTha ke pAsa gayA aura dIna svara meM unase kahA : "seThajI Apake dvArA pradatta rUpaye to kabhI ke kharca ho gaye hai aura aba mere pAsa phUTI badAma bhI nahIM hai| jabaki Aja ke yuga meM artha ke prati lubdha banA mAnava smazAna kI sAdhanA karane meM bhI Age-pIche nahIM dekhtaa| hAlAMki vayovRddha, tapovRddha aura jJAna vRddha bhI dhaniyoM ke dvAra taka prAyaH AzArthI banakara jAte hue nahIM aghaate| mujhe rAta-dina bhojana kI hI cintA lagI rahatI hai| maiM va merA parivAra kSudhita rahakara hI jIvana kATa rahe haiN| ataH Apa mere vetana meM thor3I vRddhi hI kara deM to bar3A upakAra hogaa| kintu seTha ne isa bAra dayA nahIM dikhAI, balki usake hRdaya ko vidIrNa karate hue turanta hI kahA : "dekho bhAI! maiM aba tumheM eka kaur3I bhI nahIM de sktaa| jahA~ tumheM adhika vetana milatA ho vahA~ tuma bezaka jA sakate ho| maiM to tumheM mAtra do rUpaye hI de sakatA huuN|" lakSmIpati kI bAta sunakara bhImasena vicAra magna ho gyaa| mana hI mana socane lagA : "saca hI to hai, kaMjUsa manuSya aise hI hote haiN| 'camar3I jAya para damar3I na jAya' yaha unakA siddhAnta hotA haiN| lohe ke cane cabAnA, sarpa ke sira se maNI utArane jaisA duSkara kArya karanA, saute huye zera ko cher3anA, hAtha para parvata uThAnA, talavAra kI teja dhAra para calanA aura hathelI meM sarasoM jamAnA Adi bAteM prAyaH asambhava avazya hai, paraMtu phira bhI sambhava ho sakatI hai| kintu kRpaNa se dhana kI AzA karanA sadA sarvadA asambhava hai| aise kRpaNa puruSatva hIna hote haiN| ve dhana kA upabhoga svayaM to kabhI nahIM karate aura nA hI usakA dAna kara sakate haiN| vidvat janoM ne satya hI kahA hai, ki dhana vaibhava vihIna vyakti ke liye agni meM apane prANoM kI Ahuti denA sarvathA ucita hai| paraMtu dayAhIna kRpaNa ke Age jholI phailAnA nirI mUrkhatA hai| aura bhImasena sahasA dUkAna se bAhara nikala cintA meM khoyA anajAnI rAha para cala pdd'aa| usake mana meM anuttarita hajAroM prazna ubhara rahe the| "aba kahA~ jAU~? kyA karU? bAlakoM ke liye bhojana kI kyA vyavasthA karU? apane duHkha kI bAta kisase kruu| bhalA mujha para kauna upakAra kareMgA? na jAne kaba mere duHkhoM kA anta hogA?" aura bhaviSya kI cintAoM se ghirA vaha eka sthAna para sira para hAtha rakha kara sunna hokara baiTha gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM jAU~ beTA! 103 "nahIM jAU beTA!" bhImasena bhagna hRdaya sar3aka ke kinAre baiTha gyaa| anaginata cintAoM ke kAraNa usakA vadana malIna ho gayA thaa| mAre kSudhA aura tRSNA ke usakA zarIra jara jara dRSTigocara ho rahA thaa| A~kheM DabaDabAI aura aMga pratyaMga se thakAna spaSTa jhalaMka rahI thii| naukarI calI jAne se vaha ajIba parezAnI anubhava kara rahA thaa| isa nagara meM vaha paradezI thaa| seTha lakSmIpati ne dayAvaza use Azraya diyA thaa| Aja vaha Azraya bhI sadA ke liye chUTa gayA thaa| aura aba zAyada hI kabhI aisA Azraya milane kI sambhAvanA thii| yaha socakara vaha bAra-bAra parezAna ho rahA thaa| isa nagara meM aba dUsarA bhalA kauna use naukarI degA? raha raha kara yahI eka cintA use khAye jA rahI thii| phalataH usakI buddhi kAma nahIM kara pA rahI thii| vaha saMkalpa-vikalpa ke mahAsAgara meM lagAtAra gote lagA rahA thaa| mana hI mana apane bhAgya ko hI doSa de rahA thaa| isa prakAra vItarAga prabhu kA smaraNa karate hue ghira Aye saMkaTa meM pAra utarane kI yukti khoja rahA thaa| tabhI kisI Agantuka ne bhImasena ko aisI dayanIya sthiti meM phaMsA dekha sahAnubhUti pUrvaka pUchA, "are bhAI, tuma yoM galita gAta, udAsa hokara yahA~ kyoM baiThe ho? tumhArI sUrata se to aisA pratIta ho rahA hai, mAno tumhAre para koI bhArI vipadA Ana par3I ho?" Winni THUNIA Agantuka ne pUchA - "are bhAI! Apa aise mlAna vadana yahAM kyoM baiThe haiM? kyA koI bhArI vipadA AsamA~ se tumhAre Upara TUTa par3I haiM? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bhImasena caritra kyA bAta hai? nizciMta hokara kaho? maiM hara sambhava tumhArI sahAyatA kruugaa| Agantuka se sahAnubhUti ke do zabda sunakara bhImasena ne apanI karUNa kahAnI sunaayii| usakI hRdaya drAvaka kathA sunakara Agantuka kA hRdaya sihara utthaa| 'arere! mAnava kI yaha durdazA Aha! vidhi kA kaisA vidhAna? bhAI vAstava meM tumhArI vyathA asahanIya hai| bhagavAna kare aura aise durdina dekhane kI bArI kisI kI na aaye| alabatta, isase mukta hone ke liye maiM eka upAya batAtA hU~, jisase tumhArI durAvasthA hI samApta ho jAya aura sadA ke liye tumhArI nirdhanatA miTa jaay| yahA~ se koI cAra yojana kI dUrI para eka nagara hai prtisstthaanpur| ariMjaya vahAM kA rAjA hai| ukta nagara meM aneko dhanADhya evaM udAra hRdaya vyakti basate hai| rAjA ariMjaya vAstava meM dayAlu evaM paropakArI vRtti kA zAsaka hai| vaha prati chaH mAha anantara apanI prajA ke darda kA patA lagAne ke Azaya se chadma veza meM nagara-bhramaNa karatA hai aura aneka vidha dIna-duHkhiyoM kI sahAyatA karatA hai, gRha vihIna vyakti ko ghara detA hai, bhUkhe ko anna detA hai| apaMgo va anAthoM kA vaha saMrakSaNa karatA hai| apane karmacAriyoM meM vaha yogya pAritoSika vitarita karatA hai| jIvana nirvAha ke liye pratyeka karmacArI ko batIsa rUpaye prati mAsa detA hai| jaba ki rAjA ariMjaya kA dAmAda to dAna dene meM usase bhI eka kadama Age hai| vaha prati mAha causaTha rUpaye apane karmacAriyoM ko pArizramika detA hai| usakA nAma jitazatru hai| ataH he bhadra, tuma sabhI tarka-kutarka parityAga kara rAjA ariMjaya aura usake dAmAda ke yahA~ turanta pahu~ca jaaoN| tumhArA kalyANa hI hogaa| tadnusAra bhImasena ne Agantuka kA AbhAra mAnA aura mana hI mana vahA~ jAne kA nizcaya kara vaha suzIlA ke pAsa aayaa| usane sArI hakIkata se avagata kiyaa| suzIlA ke Ananda kA pArAvAra na rhaa| usane prabhu ko lAkha-lAkha dhanyavAda diyaa| ___"priye! agara tuma mujhe pratiSThAnapura jAne kI anumati do to maiM vahA~ ho aauu| do-tIna mAha ke anantara maiM punaH yahA~ lauTa aauuNgaa| taba taka bAlakoM ke sAtha tuma yahA~ hI rho|" suzIlA bhalA kyA uttara detI? yadi vaha prasthAna kI anumati detI hai to pati-viraha ke anala meM jalanA par3atA hai| anajAne nagara meM akele rahakara bAlakoM kA pAlana poSaNa karanA par3atA hai| aura dezATana kI anumati na deM to duHkha-daridra se mukti asambhava hai| vaha asamaMjasa meM par3a gyii| phalataH usase uttara dete na bnaa| kevala mauna sAdhe vaha baiThI rhii| . suzIlA ko yoM mauna pAkara bhImasena ne use samajhAte hue kahA, "tuma tanika bhI cintA na kro| kArya pUrNa hote hI zIghra hI lauTa aauuNgaa| tuma bhalA kahA~ nahIM jAnatI kI jo puruSa dezATana nahIM karatA vaha naye rIti-rivAja, navIna bhASA aura vividha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM jAU~ beTA! 105 saMskAroM se anabhijJa raha jAtA hai| ThIka vaise hI jo zAstravettA paMDitoM kI sevA nahIM karatA, usakI buddhi kA vikAsa kabhI nahIM hotaa| vaha sadaiva saMkucita dRSTikoNa aura asahiSNu pravRtti kA banakara raha jAtA hai| jisa prakAra tela kI bUMda jala meM girane para phaila jAtI hai, usI prakAra dezAntara bhramaNa karanevAlA vyakti buddhimAna evam vividha saMskAroM se yukta hotA hai| paraMtu isake viparIta jo purUSa Alasyavaza eka hI sthAna para aDDA jamAye baiThA rahatA hai, vaha dInatA aura hInatA kA zikAra hotA hai| nItizAstra bhI yahI kahatA hai ki : 'deza-videza bhramaNa karanevAle nIta navIna kautuhaloM kA darzana karate hai aura vyApAra vANijya kara jaba dhana kamA kara deza lauTate haiM taba pratIkSArata unakI patnI usakA bahuta Adara bhAva se bhAvabhInI agavAnI karatI hai| samAja meM usakA bar3A nAma hotA hai aura loga usakA sammAna karate hai| paraMtu jo puruSa (kApurUSa) ghara meM hI ghuse rahate hai, kisI bhI prakAra kA udyama nahIM karate aura prAyaH makkhI mArate baiThe rahate hai| aise purUSa nirdhanatA ko prApta karate hai| vaha apanI patnI evaM svajana parijanoM dvArA bhI upekSita va apamAnita hote haiN| prAyaH aise purUSa bhIrU hote haiN| anyajanoM se bheMTa karane meM bhI unheM zarma kA anubhava hotA hai| aise purUSa, kue~ ke meMr3haka ke samAna hote hai| jisakI duniyA kue~ kI cAra divArI taka hI maryAdita hotI hai| vizAla saMsAra ke kautuka ve na to dekha sakate hai, na hI samajha skte| dezATana karane se naye tIrthoM kI yAtrA kA lAbha milatA hai| sthAna sthAna para navIna paricaya ke avasara milate haiN| aneka vidha vilakSaNa anubhavoM kA sAkSAtkAra hotA hai| pariNAma svarUpa buddhi kA vikAsa hotA hai| 'prayatneSu prmeshvrm|' kI bhA~ti prayala karane se dhana kI prAptI hotI hai| aise anekoM lAbha dezAntara meM hote hai| ___ ataH he Arye! jaba taka tuma mere viyoga ke duHkha meM samaya vyatIta karogI taba taka maiM dhana kamA kara punaH lauTa aauuNgaa|" jaise jaise bhImasena jAne kI bAta karane lagA suzIlA kA hRdaya zokamagna hotA gyaa| pati viyoga kI kalpanA mAtra se hI usakA hRdaya ro pdd'aa| ubhar3ate hue A~sUoM ko bar3I kaThinAI se rokate hue vaha avarUddha kaMTha se bola par3I : "he svAmin! duHkha kI isa ghar3I meM Apa hameM chor3akara jAe~ge, yaha kahA~ taka ucita hai? svastha zarIra ko kisI sahAre kI AvazyakatA nahIM hotii| kintu he nAtha! duHkha meM to kuTumbIjana hI auSadhi kA kArya karate hai| ataH svAmI! hameM chor3a kara dezATana karane ke bajAya apane sAtha le clo|" suzIlA ke sAtha Ane kI bAta suna kara bhImasena ne kahA : priy| tumhArI bAta satya hai| paraMtu sabako bhalA kisa prakAra apane sAtha le jA sakatA huuN| sambhava hai vahA~ ucchRkhala va uddaNDa sainikoM ke sAtha bhI rahanA pdd'e| vahA~ unakI bastiyA~ hI adhika ho| ataH aise sthAna para parivAra ke sAtha rahanA ucita nahIM hai| kaI kaThinAiyA~ Ane kI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bhImasena caritra saMbhAvanAe~ haiN| he vallabhe! itane samaya taka tuma yahIM nivAsa kara prabhu kA smaraNa krnaa| meM zIghrAtizIghra dhana kamA kara lauTa aauuNgaa| tU ina bAlakoM kI rakSA krnaa| hamArA asalI dhana to hamArI ye santAna hI hai|" ve donoM paraspara batiyAhI rahe the, ki ketusena devasena rote hue vahA~ A phuNce| vastra malIna ho gaye the, A~khe nisteja thIM tathA mukha para klAnta bhAva spaSTa dRSTigocara ho rahA thaa| Ate hI unhoMne rUAse svara meM pUchA : "pitAjI! pitAjI! Apa hameM chor3a kara kahA~ jA rahe ho? dezAntara to sukhI vyakti hI jAtA hai| yadi Apa dezAntara jAnA hI cAhate hai to pitAjI hamArA sira dhar3a se alaga kara diijiye| phira nizciMta hokara cale jaanaa|" apane putroM kI aisI dIna vANI sunakara bhImasena kA hRdaya bhAre pIr3A ke vidIrNa ho gyaa| alabata usakI svayaM kI icchA bhI bAlakoM ko chor3akara jAne kI kataI nahIM thii| vaha aisI saMkaTa kI ghar3I meM eka pala ke liye bhI apane parivAra ko A~khoM se ojhala nahIM karanA cAhatA thaa| paraMtu isakA dUsarA koI hala nahIM thaa| vaha dera taka pyAra se baccoM ko pucakAratA rahA aura taba unheM samajhAte hue bolA : "nahIM jAU~gA beTe! nahIM jAU~gA tuma nizciMta hokara ArAma kro|" rAtri meM donoM hI bAlaka pitAjI ke vacana para vizvAsa kara gaharI nIMda so gye| idhara rAtri ke antima prahara meM bAlakoM ko gaharI nIMda meM sote dekhakara bhImasena zayyA meM Vinirmal hari sogarA tUM ina bAlakoM kI rakSA karanA "maiM bhAgya AjamAne ke lie IchA na hote hue bhI tuma sabhI ko chor3akara jA rahA hU~ dhana lekara zIghra vApisa lauttuuNgaa"| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama grAse makSikA 107 uTha baitthaa| usane suzIlA kI ora dRSTipAta kiyaa| vaha jAga hI rahI thii| svAmI ko zayyA meM uTha baiThA dekha, vaha bhI uTha baitthii| usane unheM praNAma kiyaa| bhImasena ne usake mAthe para hAtha rakha kara AzIrvAda diyaa| aura baccoM kI nidrA kahIM TUTa na jAya, ataH maMda svara meM suzIlA ko Avazyaka sUcanAe~ diiN| sahasA suzIlA kI A~khoM se A~su chalaka pdd'e| phira bhI vaha kASThavat mauna baiThI rhii| bhImasena ne usa para snehArdra evam karUNa dRSTipAta kiyA aura vidA lii| suzIlA sajala nayana bahuta dera taka bhImasena ko jAte hue dekhatI rhii| prathama grAse makSikA bhora kI belA thI, zItala ThaMDI bayAra maMda maMda cala rahI thii| vAtAvaraNa mana ko / praphullita evaM ullasita kara rahA thA usa velA meM suzIlA se vidA lekara bhImasena ne / paradeza gamana kiyaa| sarva prathama usane zraddhA pUrvaka tIna bAra navakAra mantra kA uccAraNa kara pUrva dizA kI ora karabaddha hokara zrI simaMdhara bhagavanta kI ArAdhanA kii| tatpazcAt kArya meM vA~chita saphalatA prApta hoM, aisI prArthanA kara usane navakAra mantra kA satata jApa karate hue prayANa kiyaa| bhImasena ko pUrNa AzA thI ki rAjA ariMjaya usake duHkha-dAridra ko sadA ke liye dUra kara degaa| isI umaMga va AzA ne mAnoM usake paMkha lagA diye hoN| vaha maMjila para maMjila kATatA nirantara Age bar3ha rahA thaa| prAtaH use dupahara taka lagAtAra pravAsa karane ke uparAnta vaha kisI bAvar3I ke kinAre baiTha kara athavA vRkSa kI zItala chAyA meM apanI thakAna utAratA aura dopahara Dhalate hI punaH apane par3Ava ke liye nikala pdd'taa| rAta meM kisI dharmazAlA, maMdira, cabutarA yA khule AkAza ke tale jamIna para so jaataa| jaba kabhI kSudhA ke mAre vyAkula ho uThatA to rAste meM lage phala phUloM se vaha apanI kSudhA ko zAnta karatA aura ekAdha sarovara, nadI yA bAvar3I kA ThaMDA jala pIkara gujara kara letaa| isa prakAra calate calate eka dina vaha pratiSThAna nagara ke sivAna meM A phuNcaa| vaha prastuta nagara evaM nagara vAsiyoM ke liye bilakula aparicita thaa| tathApi manovAMchita pUrNa karane ke liye rAjA ariMjaya kI bheMTa karanI jarUrI thii| ataH usane vahA~ se gujarate eka Agantuka se pUchA : "he mahAnubhAva! maiM eka videzI duHkhI insAna huuN| pUrva bhava ke duSkarmoM ke kAraNa maiM burI taraha musIbatoM se ghira gayA huuN| aura vivaza hokara apanA nasIba AjamAne yahA~ AyA huuN| maiMne sunA hai ki Apake nagara kA rAjA bar3A dayAlu hai| vaha dIna duHkhIyAroM kI prAyaH sahAyatA karatA hai... unakA duHkha dUra karatA hai| ataH he bhAI, nareza se bheMTa karane kA mujhe koI upAya batAyeMge to bar3A upakAra hogaa|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 bhImasena caritra ___ yaha sunakara Agantuka bolA : "are bhadra purUSa! tuma kala kyoM nahIM Aye? kala hI nareza ke dAmAda ne kaI logoM ko kAma-dhAma va dhana pradAna kiyA hai| tumane acchA maukA kho diyaa| aphasosa aba to tumhArA kAma cha: mAsa ke bAda hI hogaa| taba taka tuma isa nagara meM nareza ke punaH Agamana kI pratIkSA kro| isake atirikta anya koI upAya nahIM hai| yaha sunakara bhImasena kI A~khoM ke sAmane adherA chA gyaa| vaha kitanI ummIda va AzA lekara AyA thaa| kintu kSaNArdha meM hI saba para pAnI phira gyaa| usakA mana mastiSka becaina ho gyaa| "arere! o bhAgya! tUM kitanA nirdayI hai? kyA tuma mujhe kevala duHkha hI doge? isase to acchA hai, ki tuma mujhe mRtyu pradAna kara do| kahate hai, ki mRtyu kaSTa kara aura sabake liye asahya hai| paraMtu aba to mujhe yahI mahA duHkha pradAna kara do| yoM bAra bAra nirAza va hatotsAhita hokara jInA mere liye duSkara hai| merA yaha saubhAgya hai, ki mujhe mAnava janma prApta huA hai| pUrvabhava meM mere dvArA kiye gaye sukRta kAryoM ke pariNAma svarUpa hI mujhe rAjya milA... rAja vaibhava prApta huA aura maiM pUre vizvAsa ke sAtha kaha sakatA hU~, ki isa bhava meM maiMne tanika bhI nyAya va nIti kA ullaMghana nahIM kiyA hai| phira bhI Aja merI aisI durAvasthA ho gayI hai| vivaza hokara mujhe jaMgala meM dara-dara bhaTakanA par3a rahA hai| baMjara bhUmi para sonA par3atA hai| ina saba duHkhoM se merI patnI kI bhI durgati ho rahI hai| mere pApa karmoM kA phala use bhoganA par3a rahA hai| "are! bhagavAn! mere duHkhoM kA to koI pAra nahIM hai| mujhe ina duHkhoM se bhalA kaba mukti milegii|" isa taraha viSAda se vyathita ho vaha bhUmi para baiTha gyaa| isake atirikta bhalA vaha kara bhI kyA sakatA thA? jo mAnava prabhu kA tiraskAra karake kArya karane kA prayatna karatA hai, vaha asaphalatA kA hI mu~ha dekhatA hai| cAtaka pakSI pyAsa lagane para sarovara ke jala meM coMca to mAratA hai, paraMtu jala usake peTa taka pahu~ca nahIM pAtA, balki gale meM rahe chidra se jala bAhara nikala jAtA hai| isase cAtaka pakSI kI pyAsa kabhI tRpta nahIM ho paatii| uparokta pratikriyA meM cAtaka kA karma hI kAraNabhUta hai| ___yUM bhI janma to bhAgyazAliyoM kA hI prazaMsanIya hai, na ki kisI zUravIra va paNDita purUSa kaa| mahA parAkramI evam diggaja paNDita aise mAne hue pA~ca pANDava, jo kaIM vidyAoM meM pAraMgata the... nyAyazAstra va zastroM ke jJAtA the| phira bhI kauravoM se jue meM hAra gaye aura bAraha varSa ke pradIrgha banavAsa kA duHkha unheM bhoganA pdd'aa| - ina saba udAhara se hama yaha artha na lagAe ki, karma-sattA kA kevala pazu va mAnava para hI Adhipatya hotA hai, apitu usakI sattA abAdha hai, asIma hai| kyA mAnava, P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama grAse makSikA . 109 kyA pazu yahA~ taka ki deva-dAnava, sUkSmAtisUkSma jIvANu, vizAlakAyaH jIka una sabako hI usakI sattA nata mastaka ho zirodhArya karanI par3atI hai| sRSTiM meM rahe pratyeka jIva ko apanI yogyatAnusAra hI phala kI prApti hotI hai| kahIM kama jyAdA kA savAla hI nahIM utthtaa| agara aisA hotA to jaise kuvera to mahAdeva kA abhinna hRdaya mitra hai! phira bhI mahAdeva ziva ko mAtra mRgacarma se hI kAma calAnA par3a rahA hai| karma sattA ke Age kisI kA bhI jora nahIM cltaa| yadi hama apane zarIra ke aMgopAMga kA sUkSma nirIkSaNa kareM to vahA~ bhI karma sattA ko nyAya karate hI paayeNge| hamArI sampUrNa deha chidrayukta hai, kintu madhya bhAga meM jo kuTila hai, ukta karNa meM aneka prakAra ke AbhUSaNa dhAraNa kiye jAte hai| nayana zarIra kA eka atyanta upAdeya aura mahatvapUrNa aMga hai, jo pUre zarIra kA saMcAlana karatI hai| paraMtu AbhUSaNa ke sthAna para kevala kAjala hI nasIba hotI hai| kavigaNa prAyaH udghoSa karate hai : "aise kuTila svabhAva vAle deva ko dhikkAra ho|" sUrya va candra isa jagata ke netra haiN| kintu unheM nirantara bhramaNa karanA par3atA hai| unheM bhalA kSaNa bhara ke liye bhI vizrAma kahA~? avirata parikramA karanI par3atI hai| vAstava meM isa brahmANDa meM daiva gati ko pahacAna sake aisA koI zaktizAlI vyaktitva hai hI nhiiN| jahA~ daiva hI phaladAtA ho, vahA~ bar3e bar3e mahArathI, yoddhA, navAboM evam dhanapatiyoM kA jora nahIM cltaa| ataH daiva kI upekSA kara jo kAma karate hai ve prAyaH niSphala hote hai| jaba ki jisakA bhAgya hI uTha gayA ho, usakI sahAyatA bhalA kauna karegA? duHkha kI avasthA meM bhAI-bahana, mAtA-pitA, bandhu-bAndhava, mitra, yahA~ taka ki patnI-putra taka kisI ke kAma nahIM aate| kitane hI sAthI-saMgI kyoM na ho, paraMtu duHkha kA bhAra to svayaM ko hI uThAnA par3atA hai| are, gunaguna karate kAle bhaure kamala puSpa kA sukha pUrvaka rasapAna karate haiN| kintu sundara zubhra varNIya rAjahaMsa ko sarovara jala para rahI zaivAla kA sevana kara hI jIvana yApana karanA par3atA hai| daiva kI aisI vicitra lIlA mana meM kheda utpanna karatI hai| vyavahAra, nyAya va kIrti ke jAnakAra bhale hI vividha prakAra ke vyApAra evam pravRttiyoM karate hoM, paraMtu usakA phala to anta meM daivAdhIna hotA hai| samasta devI devatAoM ne milakara samudra maMthana kiyaa| kintu usameM nikale ratna, hIrA, motI va mANika Adi bahumUlya vastue~ sAmAnya deva le gye| jana-jana kA manovA~chita pUrA karanevAlI mahAzakti lakSmI kA viSNu devatAne hI haraNa kara liyaa| aura mahAdeva ke hisse meM kevala halAhala viSa hI aayaa| tabhI jJAnIjanoM kA kahanA hai, ki * P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhImasena caritra daiva hI zubha va azubha phala kA dAtA hai| sahana gAyoM ke jhuNDa meM bhI bachar3A apanI mA~ ko khoja hI letA hai| ThIka usI prakAra kisI bhI bhava meM kiyA huA karma apane kartA ko khoja nikAlatA hai aura use zubhAzubha phala avazya pradAna karatA hai| samayAnusAra phala phUla pradAna karanA vRkSa kA dharma hai| isake liye use koI prerita nahIM krtaa| paraMtu kAla ke krama kA vaha bhI ullaMghana nahIM krtaa| usI prakAra pUrva kAlika karma bhI kAle krama kA ullaMghana nahIM krte| ___phala svarUpa duHkha meM duHkhI nahIM honA cAhie aura sukha kI avasthA meM Anandita nahIM honA caahiye| kyoMki bhavitavyatAnusAra zubhAzubha pariNAma prakaTa hote rahate hai| karma kI gati hI aisI hai| phira cAhe sAkSAt brahmadeva ho yA viSNu bhagavAna athavA koI ananya balazAlI deva! jo bhAgya ne likha diyA hai, usameM hera phera karane kI zakti kisI meM nahIM hotii| bhalA vidhi kA vidhAna koI miTA sakatA hai| mAtA-pitA, bhAI-bahana, mitra-bandhu yA aura koI bhI sAtha ho, paraMtu jisakA bhAgya hI rUTha gayA ho, usakA sAtha koI nahIM detaa| sAtha hI yaha dhAraNA bhI sarAsara galata hai ki mAtra duHkha hI acAnaka Ate haiN| are sukha ke dina bhI usI bhA~ti anaciMte-akasmAta hI Ate haiN| phalataH daiva ke Age to hama saba pAmara ho adane vyakti haiN| bhImasena bhI usI daiva ke Age ekadama lAcAra... hatabala bana gayA thaa| varnA vaha kitanI AzA aura umaMga ke sAtha pratiSThAna pura AyA thaa| paraMtu jahA~ bhAgya meM ThokareM khAnA hI likhA ho, vahA~ bhalA kyA ho sakatA hai? niSphala yAtrA khinna mana aura bhagna hRdaya bhImasena pratiSThAna nagara ke sivAna meM baiThA gaharI cintA meM magna kahIM kho gayA thaa| aba kyA karU? kahA~ jAU~? chaH mAsa kA lambA kAla kaise vyatIta kiyA jAya? taba taka kahA~ rahanA? mujhe bhalA kauna kAma degA? kyA kAma degA? kitanA vetana degA? ityAdi vicAroM kI zrRMkhalA meM pha~sA vaha bhAvI kI ciMtA meM apanA hoza kho baitthaa| tabhI saMyogavaza vahA~ se anAja kA eka vyApArI gujara rahA thaa| acAnaka usakI naz2ara bhImasena para pdd'ii| eka paradezI ko isa taraha udAsa va klAnta, asahaja sthiti meM dekha, usakA mana karUNA se bhara gyaa| vaha dabe pA~va usake nikaTa AyA aura sahRdayatA se pUchA : "he mahAnubhAva! Apa kauna hai? aura kina vicAroM meM magna hai?" "he bhadra purUSa! vicAra karane ke atirikta mere pAsa hai hI kyA? aura phira vicAra na karU to kyA karU? kyoMki bhAgya ke Age merI eka nahIM cltii| vaise maiM P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSphala yAtrA . . 111 kSitipratiSThita nagara se yahA~ AyA huuN| mujhe jJAta huA hai ki isa nagara kA rAjA ariMjaya bar3A hI dayAlu prakRti kA ho, paropakArI hai| ataH maiM apane duHkha-dAridra se mukti pAne ke irAde se yahA~ AyA huuN| kinta yahA~ Ane para jJAta huA ki, merA cakkara vyartha gayA hai| kyoMki rAjA ariMjaya kala hI Akara cale gaye hai aura aba ve pUre chaH mAsa pazcAt hI aaeNge| ataH yahI soca-soca kara maiM ciMtita ho rahA hU~, ki taba taka maiM kahA~ rahU~gA? isa samayAvadhi ko kaise pUrA karUgA? sAtha hI isa nagara se maiM ekadama aparicita ho, anajAna huuN| aisI sthiti meM merI bhalA yahA~ kyA avasthA hogI?" sahasA dhanasAra ko usa para dayA aaii| usane usake kandhoM ko sahalAte hue bar3e mamatva bhAva se kahA : "bhaI ghabarAo mt| isa saMsAra meM aisA hI hotA hai| are, jahA~ bhAgya hI sAtha na de vahA~ bhalA aura kyA ho sakatA hai? prANI mAtra daiva ke AdhIna hai| kintu tanika bhI cintA na kro| jisakA koI nahIM hotA, usakA prabhu hotA hai| isa avadhi meM tuma mere yahA~ hI khAnA-pInA aura dUkAna para kAma krnaa| calo, uttho| bhagavAna kA nAma lekara mere sAtha cala do! aba cintA chor3o aura himmata rkho| jinezvara dhanasAra ke AzvAsana se bhImasena kI sArI cintAe~ dUra ho gyiiN| usane usake prati kRtajJatA vyakta kI aura usake yahA~ kAma para laga gyaa| RWAN aMtara vyathA se TUTa par3A bhImasena aura anAja ke vyApArI kI ubhara par3I dyaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhImasena caritra chaH mAsa kI avadhi pUrNa hote bhalA kitanA samaya lagatA? dekhate hI dekhate samaya vyatIta ho gyaa| rAjA ariMjaya kA nirdhArita samaya para punaH Agamana huaa| bhImasena zIghra hI usake pAsa pahu~cA aura namratA pUrvaka usase vinatI kI : "parama dayAlu rAjan! maiM bahuta hI duHkhI purUSa huuN| ApakI zaraNa AyA huuN| mujha pUrNa vizvAsa hai, ki Apa merI vinatI ko avazya svIkAra kareMge aura mujhe ucita kArya pradAna kara, merA duHkha dUra kreNge| bhaI! tuma kauna ho? kahA~ se Aye ho? sabhI bAteM mujhe vistRta meM smjhaao| tAki tumhAre liye kucha kara skuu|" bhImasena ne Adi se anta taka apanA pUrA vRtAnta sunaayaa| bhImasena kA vRtAnta sunakara ariMjaya mana hI mana socane lagA : 'are! yaha to koI dharta manuSya lagatA hai| varnA hariSeNa ke pAsa kyoM nahIM gayA? vaha to ise kAma de sakatA thaa| kintu isake bajAya yaha kaI mIla cala kara mere pAsa AyA hai, bhalA isakA kyA kAraNa ho sakatA hai? avazya isake pIche koI rahasya hogaa| aise anajAna-aparicita vyakti ko kAma denA kahA~ taka ucita hai? isakI kyA gAranTI hai, ki yaha merA nukasAna nahIM karegA? nahIM, nahIM! aise vyakti para dayA karanA yogya nahIM hai|" isa taraha kucha vicAra kara ariMjaya ne bhImasena se kahA : taspU --pApA hari somArA tumhAre jaise anajAna ko maiM kucha bhI sahAyatA kara nahIM sktaa| tumhArI bAteM maiMne sUna lI, aba tuma yahAM se jA sakate ho| rAjA ariMjaya ne spaSTa manA pharamA dii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSphala yAtrA 113 "bhaI! tumhArI bAta maiMne suna lI hai| paraMtu tumheM to apane hI nagara ke rAjA hariSeNa se yAcanA karanI cAhiye thii| kheda hai ki maiM tumhArI koI sahAyatA nahIM kara skuuNgaa| philhAla mere yahA~ kisI naukara kI AvazyakatA nahIM hai| ataH aba samaya gaMvAye binA tuma kahIM anyatra kAma kI khoja kro|" bhImasena ko ariMjaya se aisI apekSA nahIM thii| usane svapna meM bhI nahIM socA thA, ki hajAroM ke duHkha darda dUra karanevAlA bhI use nirAza kara sakatA hai| vaha to aba taka yahI soca kara mana hI mana sapanoM ke zIza mahala banAtA rahA, ki zIghra hI use kAma mila jAyegA aura Anana-phAnana meM usake durdina samApta ho jaayeNge| paraMtu hAya re durbhAgya! aisA kucha bhI na huaa| isake bajAya ariMjaya ne to spaSTa zabdoM meM inkAra kara diyaa| bhImasena kA hRdaya vidIrNa ho gyaa| vaha bhagna hRdaya dhanasAra ke pAsa lauTa aayaa| "are bhImasena! isa taraha mu~ha kyoM laTakA rakhA hai| kyA rAjAne tumhArA kAma nahIM kiyA?" dhanasAra ne utsukatAvaza puuchaa| "seThajI! jisakA bhAgya hI bodA ho, bhalA usakI kauna sahAyatA karegA? yaha saba karma kI hI lIlA hai| usakI hI kRpA se koI cakravartI samrATa banatA hai, to koI apAra dhana sampadA kA mAlika aura koI raMka... rAha kA bhikhArI! sArA jagata hI karma bandhana meM guMthA huA hai| karma ke anusAra pratyeka ko usakA phala bhoganA par3atA hai| usake binA chuTakArA nhiiN| maiM abhAgA jo ThaharA, ataH merA kAma saphala nahIM huaa|" bhImasena ne duHkhI hRdaya sArA vRtAnta sunaayaa|" jaisI jisakI bhavitavyatA! parantu bhAI! tUM vyartha meM hI zoka na karanA, bhUla kara bhI duHkhI mata ho| varnA cintA tujhe khA jaaygii| himmata rakha aura dhairya se kAma le| cha: mAsa pazcAt rAjA ke dAmAda kA Agamana hogA, taba usase milnaa| vaha avazya hI tumhArA duHkha dUra kreNge|" dhanasAra ne bhImasena ko Azvasta karate hue kahA aura bhImasena ko AzA kI kiraNa dikhaaii| ___ bhImasena ko thor3A DhADhasa bNdhaa| vaha AzAnvita ho chaH mAsa vyatIta karane kA prayAsa karane lgaa| samaya vyatIta hote hI rAjA ke dAmAda jItazatru kA Agamana huaa| bhImasena ke sunane bhara kI derI thI, ki vaha avilamba usake pAsa gayA aura punaH apanA vRtAnta sunaayaa| "bhAI bhImasena! maiMne tumhArA vRtAnta sunaa| paraMtu tumane yaha nahIM batAyA ki tuma yahA~ kitane samaya se ho?" rAjan! mujhe yahA~ Aye lagabhaga eka varSa ho gayA hai| vigata kaI dinoM se maiM ApakI hI rAha dekha rahA thaa|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 . .. bhImasena caritra ___ "to phira tuma mahArAja ariMjaya se kyoM nahIM mile? ve to mujhase pUrva hI A gaye the| tumako unase milanA cAhie thA na?" "he dayAlu! maiM bhalA kyA kahU~? mujhe yaha kahate hue lajjA kA anubhava ho rahA hai, ki isase pUrva maiM unase bhI milA thaa| maiMne apanI sthiti se unheM avagata kiyA thaa|" __"to kyA unhoMne sahAyatA karane se inkAra kara diyA" jItazatru ne Azcarya cakita hokara puuchaa| "nahIM svAmI! unhoMne merI koI sahAyatA nahIM kii|" bhImasena kI vANI se dInatA kA bhAva spaSTa jhalaka rahA thaa| "kyoM? aisA kyoM huA? koI kAraNa to hogA?" "prabho! yaha to mujhe jJAta nhiiN| unhoMne mujha se sirpha itanA hI kahA, ki unheM vyakti kI AvazyakatA nahIM hai|" rAjA jItazatru yaha saba sunakara vicAra magna ho gyaa| mahArAja ariMjaya ne bhalA sahAyatA karane se kyoM manA kiyA? ve to dayAlu hai| duHkhI insAna ko dekhakara hI unakA hRdaya vyathita ho uThatA hai| phira kyA kAraNa thA, ki unhone isa para dayA nahIM kI? isase pUrva aisI ghaTanA kabhI nahIM ghaTI thii| to isa bAra bhalA aisA kyoM huA? zAyada ariMjaya ko aisA to AbhAsa nahIM huA, ki yaha vyakti satya nahIM kaha rahA hai? sambhava hai unake mana meM yaha zaMkA utpanna ho gayI ho, ki yaha vyakti unake sAtha chala kara rahA ho? tabhI bhImasena ne gir3agir3Ate hue kahA : "rAjan! Apa dayAlu hai... udAra hai| Apa mujhe nirAza na kreN| Apa cAhe jaisA kAma deM, maiM karane ke liye taiyAra huuN| paraMtu mere prati nyAya kareM... merA uddhAra kreN| maiM ApakA zaraNAgata huuN|" "nahIM bhImasena! aba maiM tumhArI kisI prakAra kI sahAyatA karane meM asamartha huuN| mujhe tumhAre jaise vyakti kI kataI AvazyakatA nahIM hai|" jItazatru ne kAphI soca-samajhakara uttara diyaa| mahArAja ariMjaya ne binA vicAre aisA nirNaya nahIM liyA hogaa| avazya hI unheM isameM apAtratA evam ayogyatA ke darzana hue hoNge| isI kAraNa unhoMne isakI koI sahAyatA nahIM kii| unhoMne jaba aisA nirNaya liyA hai to bhalA maiM kaise sahayoga de sakatA hU~? vAstava meM unhoMne jo nirNaya kiyA hai, vaha kucha soca samajhakara hI kiyA hogaa| ataH mujhe bhI isakI madada nahIM karanI cAhie aura usane bhImasena ko spaSTa manA kara diyaa| "rAjan! yaha Apane kyA kahA? Apa mujhe kArya nahIM de sakeMge? are re! aba merA kyA hogA?" paraMtu bhImasena kA vilApa sunane kI jItazatru ko bhalA phursata kahA~ thI? vaha to inkAra kara zIghra hI vahA~ se prayANa kara gye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSphala yAtrA 115 eka machalI apanI sampUrNa zakti ke bala para machalImAra ke hAtha se chiTaka kara jala meM jA girii| paraMtu kyA vaha jIvana pA gayI? kyA use mukti milI? usake bhAgya meM mukti thI hI nhiiN| vaha jAla se avazya mukta ho gayI... paraMtu hAya re durbhAgya! bagule kI coMca kA zikAra bana gyii| aura mukti ke bajAya mRtyu ko gale lagA gyii| madonmatta gajarAja ke kuMbhasthala para mahAvata raha raha kara aMkuza-prahAra kara rahA thaa| phalataH aMkuza prahAra kI asahya pIr3A se trasta kuMbhasthala ne nayA rUpa dhAraNa karane kA mana hI mana nizcaya kara liyA aura nArI ke vakSaH sthala para jA baitthaa| paraMtu hAya re durbhAgya! yahA~ bhI unheM zAnti aura sukha prApta nahIM huA! purUSa ke nakhoM se chedita ho, lahuluhAna hue aura hAtha se aiMThe gaye! .. caMdra meM kalaMka, kamalanAla... (mRNAla) meM kaMTaka, yuvatI ko stana bhAra, keza-samUha meM pakApana, samudra meM khArApana, paMDita kI nirdhanatA aura DhalatI umra meM dhana-viveka! vAstava meM isakA sakSmAvalokana karane se vidhAtA nirvivekI hI siddha hotA hai na! vidhi kI vakratA evam vicitratA ke sambandha meM vicAra karatA vaha apane pUrva bhava ke pApa karmoM ko mana hI mana kosatA haA aura 'aba maiM kyA karUgA? kahA~ jAU~gA? merA kyA hogA?' isa cintA meM DUbA huA khinna hRdaya tathA thake pA~va bhImasena punaH dhanasAra kI dUkAna para lauTa aayaa| kaho bhAI! kyA huA? aba to tumhAre durdina samApta ho gaye hoMge? " dhanasAra ne eka sAtha kaI prazna kara ddaale| "seThajI! merA durbhAgya mere se eka kadama Age calatA hai| vaha kabhI merA pIchA nahIM chodd'egaa| uph, merA bhAgya hI khoTA hai| maiM jaba kabhI sukha prApti kI AzA lekara maMjila kI ora bar3hatA hU~. merA darbhAgya majhase pUrva hI vahA~ paha~ca jAtA hai| jItazatra ne bhI merI sahAyatA karane se manA kara diyA hai| aba maiM apanI patnI va bAlakoM ko apanA mu~ha kisa taraha dikhAU~gA? na jAne ve becAre kitane kaSTa meM apane dina vyatIta kara rahe hoMge?" bhImasena ne bhare gale se khaa| aura kacha kSaNa mauna rahA, punaH bolA : "seThajI! lagatA hai aba mujhe tatkAla hI yahA~ se prayANa karanA caahie| jahA~ AzA kI koI kiraNa hI dikhAI na de, bhalA vahA~ rUka kara vyartha samaya kyoM gavAyA jAya? ataH he dayA nidhAna! mujhe mere zastra lauTAne kA kaSTa kreN| maiM aba yahA~ se calA jAU~gA, eka * * pala bhI rahanA nahIM caahtaa| merA yahA~ se calA jAnA hI iSTa hai|" "kina zastroM kI bAta kara rahe ho bhaiyA? " dhanasAra ne muskarAte hue tIvra svara meM khaa| usake mana meM zaitAna ne aMgar3AI le, vikarAla rUpa dhAraNa kara liyaa| phalataH bhImasena kI lAcArI kA lAbha uThAne kA mana hI mana nizcaya kara liyaa| usane socA yadi kisI prakAra se bhImasena ko jhUThA siddha kara deM to vaha usakA vetana dene se baca P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 bhImasena caritra jaaygaa| phalataH dhana ke lobha meM usane A~kheM tarerate hue ucca svara meM kahA : "are nIca, tumhe duHkhI jAnakara to maiMne tuma para dayA kara apane yahA~ naukarI dI aura tuma ho ki ulaTe mere hI gale par3a rahe ho, nAlAyaka kahIM ke... tumheM tanika bhI hayA hai ki nahIM? merA ahasAna mAnanA to dUra rahA, tuma to mujha para hI doSAropaNa kara rahe ho? vAstava meM tuma badamAza hI ho| nahIM to ariMjaya va jItazatru tumhArI sahAyatA nahIM karate? jA bhAI jA, apanA rAstA nApo, phijUla kI magaja paccI kara merA samaya barbAda mata kro|" bhImasena kA tiraskAra kara dhanasAra seTha apane kAma para laga gyaa| bhImasena to isa naye saMkaTa se aura bhI ghabarA gyaa| jItazatru dvArA kiye gaye nirAzA ke pracaMDa prahAra se vaha kisI taraha apane ko sahajakara pAyA thA, ki dhanasAra ne eka aura AghAta pahu~cA diyaa| phalataH vaha burI taraha se marmAhata ho uThA thaa| mAre asahya vedanA ke usakA hRdaya TUkaDe TUkaDe ho cukA thA aura roma roma meM krodha kA jvAlAmukhI DhADe mAra rahA thaa| paraMtu paristhiti kA dhyAna rakha usane viveka va saMyama se kAma liyA aura hatAza va udAsa hRdaya vaha vahA~ se nikala pdd'aa| naukarI kI AzA nirAzA meM badala jAne ke kAraNa bhImasena ko dhana kI cintA ke sAtha sAtha patnI va bAlakoM kI cintA bhI satA rahI thii| ve loga kyA karate hoMge? asahAya, abalA suzIlA na jAne kaise apanA va apane baccoM kA gujArA calAtI hogI? devasena va ketusena kA kyA huA hogA? kyA unako pratidina bhojana upalabdha hotA HTTAR LAL hari sobhAdarA dhanasAra ne bhImasena kA tiraskAra karate hue kahA ki - "tere koI zastra mere pAsa nahIM hai" . tU terA rAstA sIdhI taraha pakar3a, nahIM to terI marammata logoM ke dvArA mujhe karavAnI hogii| P.P.AC. Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzilA kA saMsAra 117 hogA? unake pAsa pahanane, auDhane ke liye pUre vastra hoMge bhI? suzIlA bicArI kahA~ kAma karatI hogI? na jAne isa varSa meM usakI kyA dazA huI hogI? ve saba kina paristhitiyoM meM jIvana yApana kara rahe hoMge? bhImasena kA jIvana mRtaprAyaH ho gayA thaa| paraMtu viveka kA patha usane bhUlakara bhI nahIM chodd'aa| vaha samabhAva se bhUkha pyAsa kA sAmanA karatA huA vega se kSitipratiSThita nagara kI dizA meM Age bar3hatA jA rahA thaa| ___kaI rAta aura kaI dinoM kI lambI yAtrA ke bAda bhUkha, pyAsa va thakAna se pIr3ita khinna hRdaya vaha apane ghara lottaa| makAna ke pichale bhAga meM eka rozana dAna thaa| usameM jhAMka kara betAbI se vaha apane ghara saMsAra kA cupacApa avalokana karane lgaa| suzIlA kA saMsAra bhImasena rAjA thA, rAjagRhI nagara para usakA Adhipatya thaa| sarvatra usakI sattA kA DaMkA bajatA thaa| dvAra para hAthiyoM kI katAra khar3I rahatI thii| sone cA~dI ke jhUle the rAjamahala meN| jisameM vaha aharniza jhUlatA thaa| eka eka vastu ko prastuta karane ke liye saikar3o dAsa-dAsiyA~ karabaddha sevA meM nirantara khar3I rahatI thiiN| apAra vaibhava thaa| sukha zAntimaya jIvana nirbAdha rUpa se cala rahA thaa| paraMtu vidhi kI vakra naz2ara se kauna baca sakA hai? rAjya gayA, vaibhava gyaa| dhana sampadA se use hAtha dhonA pdd'aa| sukha caina calA| gyaa| aura bhImasena rAha kA bhikhArI bana kara raha gyaa| parivAra ko lekara eka gA~va se dUsare gA~va vaha dara dara bhaTaka rahA hai| kSatIpratiSThita nagara aayaa| vahA~ kucha samaya rhaa| paraMtu bhAgya ne jhAMka kara bhI usakI ora nahIM dekhaa| aura eka dina rAtameM bAlakoM ko gaharI nIMda sotA chor3a kara aura apanI palI se azrubhInI vidAI le, ajJAta dizA kI ora calA gayA thaa| kevala isI AzA kA sUtra bAMdhe thA, ki khUba dhana kamAkara laauuNgaa| dhana sampadA ko apanI ceTI banA dUMgA tAki duHkha va daridratA hamezA ke liye raphUcakkara ho jAya aura phira to isa duHkhada sthiti kA anta hI ho jaaygaa|' yaha saba soca kara hI vaha ghara se dezATana ke liye nikala par3A thaa| kintu usakI yaha AzA mRgajala hI siddha huii| usane use burI taraha se dhokhA diyaa| tathApi bhAgya ne usa para tanika bhI maharabAnI nahIM kii| usane krUra banakara bhImasena ko burI taraha jhakajhora ddaalaa| bhImasena jisa sthiti meM gayA thA, usI sthiti meM lauTakara vApisa AyA thaa| aura aba vaha patnI va bAlakoM ko milane ke liye adhIra ho gayA thaa| para hAya! yahA~ to kalejA kA~pa uThe aisA hRdaya vidAraka dRzya thaa| khule sthAna para TATa kA eka Tukar3A bichA thaa| usake tAra-tAra bikhara kara pavana ke ThaMDe jhoke ke sAtha A~kha micaunI khela rahe the| phaTe purAne kapar3e para bhImasena kA pUrA parivAra nidrAdhIna thaa| suzIlA dAhinI karavaTa para gaharI nIMda so rahI thii| usakA mukha use spaSTa dikhAI de rahA thaa| AkheM dhaMsa gaI thIM aura unake cAroM ora kAle ghere bana gaye the| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 bhImasena caritra sAtha hI usa para do cAra ADI tirachI jhurriyA spaSTa dRSTi gocara ho rahI thii| gAla bilakula picaka gaye the| jabar3e kI haDDI Upara ubhara AyI thii| bAla sUkhe va khule par3e the| bhUmi para par3A huA hAtha usakI kaMgAlI kI spaSTa sUcanA de rahA thaa| hAtha ke kaMgana raha-raha kara nikalane ke liye betAba ho rahe the| usakI deha kRSa ho gayI thii| vakSaHsthala ekadama cipaka gayA thaa| pahane hue vastra bhI paryApta nahIM the| kaI sthAnoM se ve jIrNa-zIrNa ho, tAra-tAra ho gaye the| eka samaya kA usakA apratima sauMdarya raha raha kara bhavya bhUtakAla kI cugalI khA rahA thaa| bhImasenane anubhava kiyA "jaise yaha suzIlA nahIM, balki suzIlA ke sthAna para usakA jIvita asthi paMjara so rahA ho| usane gaharI nizvAsa chor3I"| ___ jaba ki devasena va ketusena kA deha-varNana karanA to sAkSAt karUNA ko mUrtimaMta karanA hai| unake jabar3e baiTha gaye the| zarIra kI eka eka pasalI ginI jA sakatI thii| ve khule zarIra hAtha-pA~va sameTa kara so rahe the| taduparAnta barphilI havA vAtAvaraNa kI nIravatA bhaMga kara rahI thii| sarda havA ke jhoMko meM bhalA itanI mamatA kahA~ ki, vaha abodha bAlakoM ko kampita na kreN| mAre ThaMDa ke donoM bAlaka burI taraha se kA~pa rahe the| tabhI ketusena har3abar3Akara uTha baiThA aura 'mA~! mA~' kahakara rone lgaa| ketusena ke rone kI AvAja suna, suzIlA bhI jAga pdd'ii| devasena kI A~khe bhI khula gyiiN| suzIlA ne ketusena ko goda meM lekara dulArate hue pUchA : "kyA huA, vatsa! ro kyoM rahe ho?" hari somadarA / suzIlA ko dekhakara, bhImasena cauMka uThA, ro par3A usake kAnoM baccoM kI AvAja sunAI dI - mA~, 'cha mAha meM vApisa lauTeMge pitAjI, aisA terA vAdA kahAM gayA? tUM rojAnA jhUTha bolatI haiM, Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 suzilA kA saMsAra "mA~! mujhe bhUkha lagI hai, khAne ko kucha do|" "beTA yaha bhI koI khAne kA samaya hai? abhI to bahuta rAta bAkI hai| subaha hone meM kAphI samaya hai| so jA mere laal| prAtaH avazya khAnA duuNgii| aba to so jaa|" suzIlA ne ketusena ko thapathapAte hue khaa| "nA, mA~! tuma jhUTha bolatI ho| kala bhI tumane yahI kahA thaa| jabaki subaha se aba taka kucha bhI khAne ko nahIM diyaa| nahIM mA~! mujhe jora se bhUkha lagI hai aura mAre bhUkha ke mujhe nIMda bhI nahIM A rahI hai| mA~! mujhe kucha to khAne ko do| aisA kyoM kaha rahI ho? mujhe bhUkhA kyoM rakha rahI ho?" ___nahIM, nahIM beTe! kala jarUra duuNgii| maiM jhUTha nahIM bolatI re! kala bhI maiMne jhUTha nahIM kahA thaa| sacamuca, maiM jisa seTha ke yahA~ kAma karatI hU~ usane mujhe kucha bhI nahIM diyaa| tabhI to bhUkhA rahanA par3A mere laal| para kala aisA nahIM hogaa| dUsare seThane mujhe ATA, zakkara aura ghI dene kA vAdA kiyA hai| ataH maiM tumhe garama garama bhojana khilaauuNgii| mere lADale aba to tU so jaa|" ketusena ko bahalAte hue suzIlA ne khaa| "paraMtu mA~! aisA kaba taka calegA? aba maiM sahana nahIM kara sktaa|" . "beTA! aba hameM adhika dina duHkha uThAne nahIM pdd'ege| tumhAre pitA paradeza gaye hue hai aura bahuta jalda lauTa aaeNge| ve khUba dhana kamAkara laayeNge| phira maiM tumheM hara roja miThAI khilAU~gI... acche acche kapar3e pahanAUMgI... khelane ke liye bhA~ti bhA~ti ke khilaune lAkara dUMgI" "parantu mA~! pitAjI ne to chaH mAha bAda hI lauTane kA kahA thaa| kyA abhI chaH mAha pUre nahIM hue hai?" khilaune kI bAta sunakara ketusena zAMta ho gyaa| __are, cha: mahIne to kaba ke pUre ho gaye beTA! paraMtu na jAne aba taka kyoM nahIM lauTe? mujhe bhI yahI cintA pratidina khA rahI hai| unheM kucha ho to nahIM gayA? vaha svastha to haiM na? vahA~ ve sukhI to haiM na? na jAne kyA karate hoMge? kahA~ khAte-pIteM hoMge? kahA~ rahate hoMge? aise to kaI vicAra mere mana meM nirantara uThate rahate haiN| unakI rAha takate takate to merI A~kheM bhI patharA gayI haiM aura dina ginate ginate hAthoM ke pora bhI ghisa gaye haiN| para beTA! tU cintA mata kr| tumhAre pitAjI aba zIghra hI A jaayeNge| basa, aba tU so jaa|" aura suzIlA ketusena ko thapathapAkara sulAne lgii| kucha samaya bAda ketusena so gyaa| are, mA~ ke hAthoM meM vaha jAdU hai, jisakA sparza .. karate hI bhUkhe bAlaka zAMti pUrvaka so jAte haiN| ketusena bhI mA~ kA vAtsalya pUrNa sparza pAte hI zIghra hI nidrA kI goda meM calA gyaa| P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bhImasena caritra tabhI devasena guhAra uThA : "mA~! mA~! mujhe kucha uDhAo naa| mujhe bahuta ThaMDa laga rahI hai|" suzIlA ne zIghra hI uThakara apane bichAne kA jIrNa-zIrNa paTAsana kA Tukar3A usako ur3hA diyaa| tatpazcAt khulI khiDakI (rozana dAna) ko baMda kara diyaa| aura svayaM jamIna para so gyii| paraMtu use bhalA nIMda kaise AtI? eka to barphilI sarda havA aura tisa para dina bhara ke kAma kI thkaan| vaise pichale do dina se peTa meM anna kA dAnA bhI nahIM gayA thaa| ye sArI pIr3AyeM use nidrita nahIM hone de rahI thii| bAlakoM kA bhUkhe-pyAse sonA, pati kA paradesa gamana aura bAlakoM ko kala bhalA bhojana kahA~ se lAkara degI? yahI cintAe~ use satata jalA rahI thii| ataH vyathA vyathita ho, prabhu se guhAra karane lgii| suzIlA ko khir3akI ke pAsa Ate dekha bhImasena vahA~ se khisaka gyaa| kSaNArdha meM hI khir3akI banda ho gyii| aba bhItara kA kucha bhI dikhAI nahIM de rahA thaa| tathApi bhImasena ne khiDakI kI darAra se andara jhaaNkaa| suzIlA kI A~khoM se azrudhArA pravAhita ho rahI hai aura vaha vidhAtA se zikAyata bhare lahaje meM pUcha rahI thii| 'are! bhagavan! hama para tuma itane krUra kyoM ho gaye? kyA tumhAre hRdaya meM dayA kA lezamAtra aMza nahIM rahA? kyoM roja roja hameM rUlAtA hai? yadi hameM duHkha dene kI tumhArI itanI hI icchA ho to mujhe do| kintu ina phUla se mAsUma bAlakoM ne bhalA tumhArA kyA bigAr3A hai? agara inhoMne tumhAre prati kucha aparAdha kiyA hai, to usakA daNDa mujhe de do| paraMtu inako yoM bhUkha se tar3aphAo mt| kisa aparAdha kI sajA inheM sarda ThaMDI rAta meM ka~paka~pA kara de rahe ho? kisa liye tumane unakI nIMda, sukha caina aura Amoda-pramoda ke kSaNoM ko chIna liyA hai? he vidhAtA! aisI koI jananI hai jo apanI santAna ko yoM galita gAtra aura duHkha darda tar3aphatA dekha sakatI hai? mujhase ina komalAMga bAlakoM kA duHkha dekhA nahIM jaataa| kahA~ ye rAjakula kI santAna? eka samaya thA, ye ratna jar3ata khilaunoM se khelA karate the| uttama vastra dhAraNa karate the| eka vastu ke sthAna para unake sAmane DheroM vastuoM kA ambAra laga jAtA thaa| mA~gane kI to kabhI AvazyakatA hI nahIM par3atI thii| sadaiva Ananda va mastI meM masta rahate the| aura rAtri hone para nizciMta hokara nidrA kI goda meM keli-krir3A karate the| aura kahA~ Aja mere lADale kI yaha durdazA? kahAvata hai ki insAna bhUkhA uThatA hai, paraMtu bhUkhA sotA nhiiN| taba merI saMtAna ke prati itanA anyAya kyoM?' "he vidhAtA! maiM tumase hI prazna karatI hU~ ki kyA tumhArA nyAya yahI hai? bAlaka do-do dina se bhUkhe-pyAse sote haiM aura bhUkhe hI uThate haiM aura kabhI kabhAra bhojana mila bhI gayA to aparyApta, rUkhA-sUkhA aura jaisaa-taisaa| are prabhu! tuma mere baccoM ke pIche kyoM par3e ho? ina mAsUmoM ko sukha pUrvaka jIne to do| bhale hI tuma unheM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzilA kA saMsAra 121 rAja pATa mata do| svarNa ke jhUle meM mata jhulaao| meve-miSThAnna mata khilaao| pahanane ko bahumUlya pauSAkeM mata do| paraMtu peTa pAlane ke liye roja lUkI-sUkI roTI to do| badana DhaMkane ke liye moTA kapar3A hI do| nizciMtatA se nIMda to do| zaizava kI nirdoza mastI va Ananda to do| ___he vidhAtA! tumhAre isa anyAya kI bAta maiM bhalA kisase kahU~? kyA yaha duHkha kama thA, ki tumane mere pati ko paradeza bheja diyaa| svAmI ke abhAva meM merI dazA 'jala bina machalI' ke samAna ho gyii|" aura pati kI smRti ne suzIlA ko sahasA adhika vyathita kiyaa| usake sabra kA bA~dha TUTa gyaa| vaha phUTa-phUTa kara rone lgii| bhImasena cupacApa bAhara khar3A yaha dRzya dekha rahA thA, apane parivAra kI dayanIya sthiti dekhakara usakI A~khoM se azrudhArA baha niklii| vaha Aja apanA sArA duHkha-darda A~suoM meM bahA denA cAhatA thaa| mA~ ke rone kI AvAja sunakara donoM hI bAlaka jaga par3e aura pUchane lage : "mA~! mA~! tuma kyoM ro rahI ho? tumheM kyA ho gayA hai mA~?" bAlakoM ko jAgRta jAnakara zIghra hI usane apane A~sU poMcha DAle aura bolI : "kucha nahIM beTA! kucha nahIM huaa| maiM kahA~ ro rahI hU~? zAyada A~kha meM kucha gira gayA hai. isa kAraNa tumheM aisA laga rahA hai|" bAlaka kahIM usakI vedanA na jAna jaae| ata suzIlA ne jhUTha kA sahArA lete hue khaa| "nA mA~! tuma jhUTha bolatI ho| tumhArI A~kheM batA rahI hai, ki tuma khUba roI ho mA~! tuma hamase yoM jhUTha kyoM bolatI ho? mujhe satya kahona!" devasena ne punaH Agraha karate hue kahA : 'he mA~, maiM rotA hai aura bhojana kI mA~ga karatA hU~ isaliye tU rotI hai? to mA~ ronA mata! aba maiM nahIM roU~gA aura bhojana bhI nahIM maaguuNgaa| basa, aba tU mata ro maaN|" ketusena ne vihvala hokara khaa| "nahIM beTA! maiM tumhAre mA~gane se nahIM roii| tuma ArAma pUrvaka so jAo mere laal| suzIlA use sIne se lagAkara pyAra karane lgii|" "mA~! to kyA Apako pitAjI kI yAda A rahI hai, unakI ciMtA ho rahI hai? mA~! tumhe acAnaka yoM kyA ho jAtA hai? tuma isa taraha udAsa kyoM ho? pradIrgha nizvAsa kyoM chor3a rahI ho?" devasena ne punaH puuchaa| vaha bar3A hone ke kAraNa adhika samajhadAra va sahanazIla thaa| mA~ kA duHkha use sahana nahIM ho rahA thaa| ___ "hA~ beTA! tere pitAjI yAda A rahe hai| unakI mujhe satata cintA ho rahI hai| na jAne ve aba taka kyoM nahIM Aye? mArga meM kahIM amaMgala to nahIM ho gayA? bAra bAra aise vicAra mana meM uThate hai aura maiM ro par3atI huuN|" mA~ ne AdhA satya AdhA jhUTha bolakara bAlakoM ko smjhaayaa| "mA~! tuma bekAra hI cintA karatI ho| pitAjI to basa ekAdha dina meM Ate hI hoNge| tU dhairya rkh| yadi laMbe samaya taka rAha dekhI hai to aba kyA do cAra dina nahIM nikAla sakatI?" devasena mA~ ko Azvasta kara rahA thaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 bhImasena caritra uph! becA bhImasena! bAhara khar3e khar3e vaha saba kucha suna rahA thaa| eka eka zabda usake hRdaya meM kA~Te kI taraha cubha rahe the| unakI pIDA se vaha marmAhata ho uThA thaa| bhImasena mana hI mana soca rahA thA : "Aha! mere Agamana kI ye kitanI AturatA se pratIkSA kara rahe haiN| Aja Ae~! kala aaeN| pratidina mere Ane kI bATa dekha rahe haiN| mana meM kaisI kaisI AzAe~ saMjo kara samaya vyatIta kara rahe hai| aura jaba inako jJAta ho jAyagA ki maiM khAlI hAtha lauTa AyA hU~ taba ina para na jAne kaisA vajrapAta hogA? bAlakoM kI icchAoM para jaise bijalI TUTakara gira pdd'egii| suzIlA kA hRdaya vidIrNa ho jaaygaa| mere Ane se to vaha bilakula hI nirAza ho jaaygii| usake hRdaya ko gaharA AghAta lgegaa| vAstava meM mujhe dhikkAra hai| mere janma ko dhikkAra hai| maiM purUSa hokara bhI svayaM kA bhAra uThA nahIM sakatA to parivAra kA uttaradAyitva kaise nibhA pAU~gA? maiMne purUSArtha karane meM tanika bhI Alasa nahIM kiyaa| paraMtu bhAgya ne sadaiva mere sAtha A~kha micaunI hI kI hai| na jAne kisa bhava kI zatrutA nikAlI hai| usane mujhe prAyaH duHkha hI bheMTa kiyA hai| sahI arthoM meM Izvara ne mere prati anyAya hI kiyA hai... merI ora se mu~ha mor3a liyA hai| prabhu ne mere sukhoM kI sadaiva upekSA hI kI hai| mujhe sadaiva tiraskRta dRSTi se hI dekhA hai aura sAtha sAtha mere parivAra ko bhI duHkha dene meM koI kora kasara nahIM uThA rkhii| aba maiM kyA karU? apane bAlakoM ko kaise sukhI ra? palI ko kaise dhIraja bandhAU~? nirdhana va akiJcana jo ThaharA, bhalA aba kisa prakAra unheM zAMti pradAna kara sakatA hU~? are re! aise jIvana se to mauta acchii| he Izvara! aba mujhe apane duHkhoM se chuTakArA dilvaa| aise badatara jIvana se to mRtyu hI varaNa kara luuN| duHkha kI vedanA aba maiM aura sahana nahIM kara sakatA aura nA hI isase ubarane kA koI sAdhana dRSTigata ho rahA hai| he vidhAtA! merI tumase kara baddha prArthanA hai ki mujhe satvara mRtyu de deN| bhImasena ke mastiSka meM mRtyu kA vicAra Ate hI vaha bhAgakara nagara ke bAhara nikala gyaa| nagara ke sivAna meM atIta kI smRti svarUpa eka bar3A vaTa vRkSa khar3A thaa| vaTa vRkSa ko dekhakara vaha kucha kSaNa ke liye rUka gyaa| mana hI mana usane kucha cintana kiyA aura usake samIpa jA khar3A huaa| vaTa vRkSa kI jaTAe~ nAga kI taraha nIce laTaka rahI thiiN| usane socA yaha vaTa vRkSa hI merA kalyANa hai isa phAnI duniyA~ se mujhe pAra lagA degaa| mere gale ke cAroM ora lipaTakara ye jaTAe~ use cIrNa kara sadaiva ke liye mujhe mere duHkhoM se chuTakArA dilaavegii| bhImasenane mana hI mana duHkhI jIvana kA anta karane kA dRr3ha saMkalpa kara liyaa| aba mRtyu kevala do kadama kI dUrI para hI hai| yaha socakara vaha apanA anta-samaya sudhArane kI icchA se mana vacana va kAyA se ekAgracitta ho vItarAga prabhu kA smaraNa karane lgaa| namaskAra mahAmaMtra kA bhAva pUrvaka smaraNa karane meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 123 lIna ho gyaa| apane jIvana meM jAne anajAne sthUla va sUkSma rUpa meM ghaTita aparAdhoM ko yAda karane lgaa| samasta jIvoM ko sambodhita kara usane vinIta svara meM kahA : "brahmANDa ke he jIva dhAriyoM! maiMne ajJAnatAvaza, Alasa va pramAda vaza tumhAre prati ghora aparAdha kiye hoNge| tumheM ati duHkha pahu~cAyA hogaa| tumhArI AtmA ko kaSTa dekara prasannatA anubhava kI hogI aura tumhAre antarmana meM kleza paidA kiyA hogaa| mere dvArA kiye gaye ukta kAryoM ke liye kabhI Apako daHkha va kabhI Apako krodha kA sAmanA karanA par3A hogaa| ina saba pApoM ke liye Apase vinamra hokara kSamA mA~gatA hU~... kSamA yAcanA karatA huuN| kRpA kara Apa mere samasta aparAdhoM ko kSamA kreN| ___Apa sabakA mujha para atyanta upakAra hai. aura maiM Apa sabakA RNI huuN| kintu Aja maiM usakA yatheSTa pratidAna dene kI sthiti meM nahIM huuN| ataH mujha para dayA aura karUNA kI varSA kara mujhe RNa bhAra se mukta kreN| maiMne isa jIvana meM ati kaSTa kara duHkhoM kA anubhava kiyA hai| phira bhI isake liye maiM Apako usakA nimitta nahIM mAnatA, nA hI isake liye Apako doSa-pAtra mAnatA huuN| yaha saba mere hI karmoM kA phala mujhe mila rahA hai| pUrvabhava ke azubha karmoM ke phala svarUpa hI isa janma meM ye saba duHkha darda, santApa mujhe bhogane par3a rahe haiN| he arihanta bhagavaMta! Apako praNAma! he siddha paramAtmA! Apako merA praNAma! he pUjya AcArya bhagavanta! maiM Apake caraNoM meM praNipAta karatA huuN| he sarva loka ke muni bhagavanta kRpA kara merA antima praNAma gahaNa kreN| isa taraha prArthanA kara bhImasena ne jaTAoM ko apane gale ke cAroM ora kara lapeTanA Arambha kiyA aura svayaM adhdhara jhUlatA namaskAra mahAmaMtra kA raTana karatA huA mRtyu kI pratikSA karane lgaa| mauta bhI na milI puruSArtha va prArabdha jIvana ke do cakra hai| donoM pahiye barAbara hoM to jIvana niSkaMTaka sIdhI gati se calatA rahatA hai| paraMtu donoM meM se kisI eka cakra meM rUkAvaTa A jAya to jIvana kA santulana DA~vADola ho jAtA hai aura agara prArabdha kA cakra tanika bhI bigar3a jAya to samajha lenA cAhie ki jIvana kA sarvanAza ho sakatA haiN| cakra kI jarA kharAbI jIvana ko patana ke gahare ku~e meM dhakela detI hai| use tahasa nahasa aura zIrNa-vizIrNa kara detI hai| ___ jIvana meM sukha duHkha lage hI rahate haiN| jaise mAnava ke zubhA-azubha karma! vaise hI use phala prApti hotI hai| jIvana meM jaba azubha karmoM kA udaya hotA hai taba mAnava para duHkhoM kA pahAr3a TUTa par3atA haiN| usake jIvana meM Apatti aura vipattiyoM kA jvAra A gyaa| ina duHkhoM se mAnava pIr3ita hotA hai, vilApa karatA hai| raha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bhImasena caritra raha kara apane bhAgya ko kosatA hai aura anekoM rIti se ina duHkhoM se chuTakArA pAne kA prayala karatA rahatA hai| paraMtu azubha karma jaba saresa jaise cipakane vAle hote haiM, taba duHkha bhI haThI hokara jIvana se lage rahate hai| phala svarUpa mAnava usase ghabarAkara trAhImAm kara uThatA hai aura usase bacane ke liye mRtyu ko aMgIkAra karane kA prayatna karatA hai| aisI sthiti meM vaha kataI nahIM jAnatA, ki jIvana kI Dora ko eka kSaNa meM kATanA usake vaza meM nahIM hai| phira bhI vaha asambhava ko sambhava banAne ke liye niraMtara prayatnazIla rahatA hai| miTTI kA tela zarIra para chiTakatA hai, viSapAna karatA hai, OMcAI se chalAMga lagAtA hai, kue~-tAlAba meM DUbane kA asaphala prayAsa karatA hai... calatI gAr3I se kUdane kA dussAhasa kahatA hai| aise hajAroM prayala manuSya apane duHkhoM se vyathita hokara karatA hai| kintu mA~gane se bhI mauta kahIM milatI hai? agara aisA ho jAya to phira kyA cAhie? saMsAra meM sarvatra sukhI mAnava hI dikhAI deNge| bhImasena ne bhI mauta ko nimantraNa diyA thaa| duHkhoM se hamezA ke liye chuTakArA pAne kI cAha se gale meM phA~sI kA phaMdA DAlakara vaha mauta ko gale lagAnA cAhatA thaa| paraMtu mauta kyA kisI para yoM sahaja hI meharabAna huI hai? so bhImasena para hotI? .. usI samaya eka zreSThi vahA~ jaMgala meM par3Ava DAle hue thaa| par3Ava ke pAsa sardI se bacane ke liye usake sevaka vargane alAva jalA rakhA thaa| ThaMDI rAta meM agni-jvAlAe~ lapalapAtI huI una sabako rAhata de rahI thI aura AsapAsa ke pradeza ko prakAzita kara rahI thii| __alAva kI dhuMdhalI rozanI meM acAnaka seTha kI dRSTi bhImasena para gyii| unhoMne dekhA aura cauMka par3e ki eka vyakti gale meM phA~sI kA phandA DAlakara apanI jIvana lIlA samApta kara rahA hai aura kSaNa bhara kA bhI vilamba kiye binA vaha talavAra lekara udhara daur3a pdd'e| unakA hRdaya karUNA se bhara utthaa| antarmana ro uThA... seTha jaina dharma ke sacce anuyAyI the| unakA komala hRdaya isa dRzya ko dekha nahIM skaa| Ate hI talavAra ke eka vAra se unhoMne usake gale kA bandhana kATa DAlA aura girate hue bhImasena ko lapaka kara bA~hoM meM jhela liyaa| tatpazcAt use nIce liTAkara gale kA bandhana kATa DAle aura paMkhA jhelane lge| isa bIca seTha ke anya sAthIgaNa bhI ghaTanA sthala para A phuNce| - eka javAna puruSa ko AtmahatyA karate dekha, ciMtita ho gye| phA~sa to Akhisa phA~sa hI hotA hai| vaha to apanA kArya karegA hI, usa jaDa nirjIva ko kahA~ buddhi ki yaha vicAra kara sake ki amuka vyakti ko nahIM mArA jAya aura amuka ko mArA jaay| vaha to apanI prakRti anusAra kArya ko aMjAma degA hii| phA~sa lagane se bhImasena kA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 125 zvAsa rUddha ho gyaa| nADI kI gati nizcala ho gyii| galA jakar3a gyaa| A~khoM ke Dore . idhara udhara cakarAne lge| lalATa kI naseM tana kara sikur3a gyiiN| sira ke bAla khar3e ho gye| hAtha zithila ho gye| dama ghuTane lgaa| hRdaya kI dhaDkana maMda par3ane lgii| paraMtu bhImasena ko isakI tanika bhI cintA nahIM thii| kyoMki use yaha acchI taraha jJAta thA ki yaha pIr3A kucha hI kSaNoM kI hai| usake bAda to vaha jIvana kI samasta yAtanAoM se sadaiva ke liye mukta ho jaaygaa| paraMtu vidhAtA ne to bhImasena ke liye kucha aura hI soca rakhA thaa| usane sukha prApti kI icchA kI to use duHkha prApti huI, bhikSA mA~gI to tiraskAra milaa| naukarI mA~gI to bekArI milii| are! yahA~ taka ki mauta mA~gI to jIvana milaa| kahIM para bhI vidhAtA ne usakI prArthanA nahIM sunii| vaha zAyada kisI aura mijAja meM thaa| bhImasena ko usane mauta ke muMha se bAhara Dhakela diyaa| seTha ne Akara bhImasena para dayA kii| usake prANa bacA kara paropakAra kA kArya kiyaa| kisI ne satya hI kahA hai, ki jo mAnava dUsaroM kI bhalAI ke liye prayatna nahIM karatA, usakA jIvana niSphala hai| manuSya kA hara sambhava yahI prayAsa rahanA cAhie ki sadA sarvadA dUsaroM kA upakAra kreN| paropakAra karate hue agara kabhI prANoM kI Ahuti dene kA avasara bhI Aye to pIche haThe nhiiN| kyoMki paropakAra karate hue mRtyu kA varaNa bhI zreSTha hai| harisomAtA / baccoM kA duHkha dekhakara sahana na kara pAne para, bhImasena kA AtmahatyA kA prayAsa, va zreSThi talavAra kA vAra kara use bacA rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bhImasena caritra vidhAtA ne sUrya, candra, vRkSa, nadI, gAya va sajjana purUSoM kA sRjana paropakArI kAryoM ke liye hI to kiyA hai| jo mAnava upakAra kA kArya nahIM karate unase to jaMgala kI ghAsa uttama hai| kyoMki vaha ghAsa hokara bhI apane prANoM kI AhUti dekara pazuoM ke poSaNa kA sAdhana banatI hai| yuddharata sainikoM ke prANoM kI rakSA karatI hai| zrI janArdana ne eka bAra tarAjU meM rakhakara paropakAra va mukti kA mUlyamApana kiyaa| aura niSkarSa nikAlA ki mukti kI apekSA paropakAra kA mUlya adhika hai| vaha amUlya hai| kahA jAtA hai ki paropakAra karane hetu svayaM zrI janArdana ne dasa dasa bAra avatAra dhAraNa kiyaa| bhUtala para prAyaH sabhI jIva nija sukha-svArtha hetu hI jIvita rahate haiN| paraMtu jo paropakArArtha apanA jIvana arpita karatA hai, usakA jIvana hI sArthaka mAnA jAtA hai| zeSa paropakAra vihIna mAnava-jIvana to tiraskAra pAtra hai| manuSya kI apekSA to pazu-paMchI adhika upakArI hai| jo mAnava kI vividha prakAra se sevA karate haiN| jIvita avasthA meM ve mAnava jAti kA aneka prakAra se bhAra vahana karane kA kArya karate hI haiN| kintu mRtyu ke pazcAt bhI apanA cAma dA~ta-sIMga aura haDDI pradAna kara mAnava jAti kA kalyANa karate haiN| paropakAra kI bhAvanA se prerita hokara vRkSa apane amRta tulya phala pradAna karate haiN| yaha karate hue unheM kaI prakAra ke kaSTa aura nAnAvidha Apatti-vipattiyoM kA sAmanA karanA par3atA hai| pattharoM kI coTa sahana karate hue bhI phala pradAna karanA vaha apanA parama kartavya samajhate haiM aura AnaMdita hokara apane kartavya kA pAlana karate haiN| ___ gAya apane bachar3o ko bhUkhA rakhakara mAnava jAti kA poSaNa karatI haiM, manuSya dUdha nikAlane ke liye usake thanoM ko berahamI se masala kara unheM duHkha detA hai| paraMtu ye paropakArI pazu mAnava ke isa anucita vyavahAra ko jarA bhI mana meM nahIM lAkara paropakAra karane se bAja nahIM Ate... apanI Adata ko nahIM choDate hai| ___ phala bhAra se vRkSa jhuka jAte haiN| jala bhare bAdala bhI nIce Ate haiN| ThIka usI prakAra sajjana purUSa bhI samRddhi prApta karane ke uparAnta vinamra bana jAte haiN| paropakAra premiyoM kA yaha sahaja svabhAva hai| / kAna kI zobhA dharma carcA zravaNa karane se hai, na ki svarNa kuNDaloM se| hAtha dAna se suzobhita hote hai, kaMgana se nhiiN| vaise hI zarIra bhI paropakAra karane se sundara lagatA hai, candana lagAne se nhiiN| sUrya kamala ko vikasvara karatA hai, kyoMki sUryodaya hI usakA prANa hai| candramA kairava samUha ko vikasita karatA hai ... megha pRthvI kI pyAsa bujhAte haiN| kintu isake liye sUrya candra aura pRthvI kabhI kisI mA~ga athavA yAcanA kA intajAra nahIM krte| ve svayaM apanA kartavya samajhakara kArya karate hai| sajjana satpuruSoM kA bhI svabhAva aisA hI hotA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 127 bhImasena ne to mRtyu kA AliMgana kara liyA thaa| vaha kisI ke pAsa mRtyu kI bhIkha mA~gane nahIM gayA thA, ki use mauta de de| usane svecchayA apane gale meM phA~sI kA phaMdA DAlA thaa| nA ki bhayAtura ho bacAo bacAoM kI AvAja kI thii| seTha ne dUra se hI yaha saba dekhA aura unakI paropakArI AtmA chaTapaTA utthii| phalataH vaha daur3ate hue unake pAsa pahuMce tathA bhImasena ko isa duHkha se mukta kara diyaa| seThane bhImasena kI sevA-suzruSA kii| usake mu~ha para zItala jala ke chIMTe lagAye... hAtha paira dabAye... usakA mAthA hilaayaa| avarUddha gale meM bUMda bUMda jala DAlA aura use sacetana kiyaa| yaha sAre prayatna bhImasena ke prANa bacAne hetu kiye| aura bhImasena seTha ke athaka prayAsa se cetanAyukta ho gyaa| usake prANa baca gye| kintu mana se to vaha kabhI kA mara cukA thaa| tathApi zarIrane usakA sAtha nahIM chodd'aa| cetanazIla hote hI bhImasena ne A~khe kholiiN| usake hoThoM meM kucha spaMdana huA : "arihnt| arihnt|" seTha yaha sunakara cauMka pdd'e| unake hRdaya meM duHkha ke sAtha Ananda kI anubhUti hii| sahasA antarmana bola uThA : "are! yaha to merA bhAI hai| sAdharmika bandhu! maiM bhI jaina aura yaha bhI jaina lagatA hai| varnA usake oSThadvaya para arihanta kA nAma kyoM AtA? aba to merA kartavya aura bhI bar3ha gayA, maiM avazya hI usakI sahAyatA kruugaa|" mana hI mana yaha socakara vaha punaH bolA : "bhadra! tuma kauna ho? akAraNa hI apanA jIvana samApana karane ke liye bhalA kyoM tule hue ho? yadi mujhe vAstavika kAraNa se avagata karAo to maiM tumhArI hara prakAra se sahAyatA kruugaa| mujhe tuma apanA sahodara hI smjhoN|" phala svarUpa bhImasena ne aba taka kI sampUrNa ghaTanA se seTha ko avagata kiyA aura kahA : "aisI sthiti meM, he mahAnubhAva! maiM marU nahIM to aura kyA karU? vAstava meM yaha jIvana mere liye itanA bhAra svarUpa ho gayA thA, ki mRtyuvaraNa karane ke atirikta mere sAmane anya koI mArga hI nahIM raha gayA thaa| para vidhi ko zAyada merA maranA bhI maMjUra nahIM thaa| tabhI to Apane dayAbhAva se mujhe jIvana dAna diyaa| kintu aba maiM kyA karUgA? kahA~ jAU~? maiM apane jIvana kA nirvAha kisa prakAra karU?" mahAnubhAva! mAnA ki tumhArA jIvana nihAyata kaSTadAyaka hai| tumane aneka duHkhoM ko bhogA hai| saMkaTa kA pahAr3a tuma para TUTa par3A hai tathApi,aisI adhIratA bhI kisa kAma kI? isase to kAyaratA hI spaSTa hotI hai| paraMtu bhAI yaha mAnava jIvana to durlabha hai| pUrva bhava meM kiye gaye kaI puNyoM ke pratApa se tumheM yaha jIvana milA hai| ataH hara kaSTa ko jhelakara usakI rakSA karanI caahie| tumheM to jJAta hI hogA, ki jo purUSa AtmahatyA karatA hai, vaha naraka gati pAtA hai| phira bhalA aisA, duSkRtya karane se kyA lAbha? jaba ki tuma to vijJa ho, samajhadAra ho| tumheM yoM himmata hAra kara apane jIvana ko samApta karane kA prayala nahIM karanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bhImasena caritra caahie| kyoMki eka bAra mRtyu varaNa karane ke pazcAta saba kucha samApta ho jAtA hai| jIvita raha kara manuSya kucha prApta kara sakatA hai, kucha karma kara sakatA hai| isaliye bhAI tuma nirAza mata ho - himmata kA dAmana mata chodd'aa| "he paropakArI! maiM yaha saba samajhatA huuN| kintu kyA karU? ananta duHkha aura nArakIya yAtanAoM ne merI buddhi hI kuMThita kara dI hai| mujhe avivekI aura avicArI banA diyA hai| sAtha hI mere bacce aura palI ke duHkhoM se maiM cintAtura ho uThA huuN| maiM bhalA unheM kisa taraha sukha pahu~cAU~ yahI eka cintA mere mana ko khAye jA rahI hai|" bhImasena ne vyathita hokara khaa| "are, asahya duHkha aura yAtanAoM se hAra mAna kara aviveka pUrNa sAhasa karane se bhalA kyA lAbha? anta meM usakA pariNAma burA hI AtA hai aura pUrva meM jo duHkha the unase bhI adhika duHkhoM kA bhAra aura bar3ha jAtA hai| tanika vicAra karo, zrI rAmacandrajI ne garbhavatI sItA ko vanavAsa meM bheja diyaa| nala damayantI ko bhaTakane ke liye vana meM sote chor3a gyaa| satyavAdI harizcandra ne sagarbhA hiraNI kA vadha kiyaa| pAMDavoM ne dussAhasa kara dropadI ko jue ke dAva para lagA diyaa| kintu anta meM ina saba ko kyA milA? kisa upalabdhi se unakA kalyANa huA? inhoMne svayaM hI duHkhoM ko nimaMtraNa diyA aura phira AjIvana pachatAte rhe| phalataH sabhI ko viveka buddhi se kAma karanA caahie| phira duHkha kisa para nahIM AtA? acche acche cakravartI rAjAoM... svayaM tIrthaMkaroM ko bhI duHkha kI jvAlA meM tapanA par3A hai to phira unakI tulanA meM hamAre tumhAre jaise sAmAnya prANiyoM kI kyA bisAta? sukha-duHkha kA to jor3A hai| kabhI sukha to kabhI duHkh| jaise karma vaise phala| zubha karmoM kA sadaiva zubha phala prApta hotA hai| ThIka isake viparIta azubha karma ke azubha phala nizcaya hI mileNge| yaha to sRSTi kA zAzvata niyama hai| ataH "he bhavyAtmA! tuma samabhAva ko dhAraNa kro| apane duHkhoM se duHkhI mata ho| yaha saba tumhAre azubha karma kA hI pariNAma hai| jIvana meM sahiSNu bno| zAMti dhAraNa kro| adhIra mata bno| jaba tumhAre puNya prakaTa hoMge, tabhI tumhAre samasta duHkhoM kA anta hogaa|" bhImasena ko seTha ne bar3I sahadayatA pUrvaka smjhaayaa| bhImasena ne vigata lambI avadhi se aise dayAlu prakRti ke puruSa ke darzana nahIM kiye the| aisI koI mRdu vANI nahIM sunI thii| aise zAstra preraka evam hRdaya ko zAMti dene vAle madhura vacana kAna para nahIM par3e the| rAjagRhI chor3ane ke pazcAt use dara dara kI ThokareM khAnI par3I thiiN| use hara sthAna se kaTutA hI milI thii| lakSmI pati seTha ke kaTu va kaThora vacanoM ko vaha sunakara AyA thaa| dhanasAra seTha ne use ekadama hI jhUThA va ucakkA pramANita kara diyA thaa| rAjA ariMjaya va jItazatru ne use nirAzA ke gahare sAgara meM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 129 DUbA hI diyA thaa| ina saba ghaTanAoM ke kAraNa usakA mana bar3A hI udvigna va saMtapta thaa| apamAna kI jvAlA meM vaha sulaga rahA thaa| seTha ke madhura vacanoM ne usakI hRdaya jvAlA ko zAMta kiyaa| sahasA use lagA jaise usakA koI svajana hI mila gayA ho| duHkha ke bAdala haTate naz2ara aaye| nirAzA kA aMdhakAra miTane lagA aura kahIM dUra-sudUra AzA kI kiraNa use dikhAI dene lgii| usane zAMta ho seTha se kahA : "seThajI ApakI preraka vANI se mujhe athAha sambala milA hai| merA citta zAMta ho gayA hai| kintu yaha zAMti bhalA kaise sthira raha sakatI hai? jo duHkha hai vaha to nirdhanatA kA hai| bhUkhamarI kA hai aura hai idhara udhara mAre mAre ghUmane kaa| jIvikopArjana ke liye jitanA bhI mila jAe, maiM usameM hI saMtoSa kara luuNgaa| kyA Apa mujhe kucha kAma na deMge? itanA upakAra mujha para nahIM kareMge? Apake isa upakAra se maiM kabhI unnaNa nahIM houuNgaa| Apa jo kaheMge so maiM kruugaa|" "bhAI! merI sAmartha zaktinusAra bhI maiM tumheM kArya nahIM de sakA to merA jIvana nirarthaka hai| usakI koI sArthakatA nhiiN| ataH maiM tumheM avazya kArya duuNgaa| hama loga arthopArjana ke liye hI ghara se nikale hai| yahA~ se bahuta dUra eka rohaNAcala parvata hai| vahA~ kaI khadAneM haiN| ye khAne ratnoM kI hai| hIrA, motI, mANaka, pannA ityAdi bahumUlya ratnoM ko hameM ina khAnoM se nikAlanA hai| tuma bhI hamAre sAtha clo| khAnA pInA aura hari somapArA ... zeThane pUchA - bhAI tUM kauna haiM? Apatti karmoM ko lekara AtI hai, nAhimmata hue binA, himmata se jIo, dharma karo, maiM sahAyaka gnuuNgaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bhImasena caritra kAma krnaa| hamAre sAtha tuma bhI rhnaa| hamArA kAma saphala hote hI maiM tumheM mAlAmAla kara dUMgA... tumhAre parizrama kA ucita pArizramika duuNgaa| tuma kisI prakAra kI cintA mata kro| prabhu kA smaraNa kara isI samaya hamAre sAtha clo|" seTha ne use sAtha le jAne kA AzvAsana diyaa| bhImasena rAtri meM seTha ke tambU meM hI so gyaa| suMdara va ArAmadAyaka khaTiyA para mulAyama gadde biche hue the| sirahAne do sundara takiye aura aur3hane ke liye rajAI thii| tisa para tambU ke chidroM meM se candramA~ kI kiraNeM amRta varSA kara rahI thiiN| vigata kaI dinoM ke bAda bhImasena ko sone ke liye aisA ArAmadAyaka sthAna milA thaa| zaiyA para leTate hI use jarA rAhata milii| zarIra kI duHkhatI haDDiyoM ko narama-garama gaddoM para ArAma milaa| candramA~ ko nirakhate nirakhate usake mana meM sahasA eka vicAra kauMdha gyaa| use barabasa suzIlA va bAlakoM kI yAda satAne lgii| 'kyA ve bhI isI taraha ArAma se sote hoMge? nahIM! nahIM! aisA sukha bhalA unheM kahA~? maiMne unhe apanI A~khoM se sote dekhA hai| bicAre! kaisI nirdhanatA va kaMgAlI kI avasthA meM apane dina gujAra rahe haiN| zarIra ke Adhe aMga khule the| na jAne isa ThaMDa meM ve kaise ThiThura rahe the| ve bhalA asahya duHkha meM dina kATa rahe hai aura maiM yoM yahA~ sukha pUrvaka sauOM? nA... nA..., maiM bhI bhUmi para hI zayana kruuNgaa| WMOTIVI Tituteyal risomapura aruNodaya hote hI, bailagADI, ghor3e, gadhoM para sAmAna car3hAkara saba ravAnA hueN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 131 aisA vicAra kara vaha apane hAtha kA sirahAnA banA, jamIna para hI leTa gayA aura namaskAra mahAmaMtra kA satata ssaraNa karate karate usakI A~kheM kaba laga gaI patA hI na claa| prAtaH hote hI seTha ke Dere ke tambU uThane lge| bailagAr3I meM jote gaye, gadhoM para sAmAna lAdA gayA, agalI yAtrA ke liye ghor3o para jIna kara dI gyii| savAra taiyAra ho gye| rAste kI jAnakArI denevAle patha pradarzaka bhI taiyAra ho gye| bhImasena bhI unake kAryoM meM hAtha baTAne lgaa| sAtha rahA sAmAna uThA uThAkara gAr3I meM rakhane lgaa| tatpazcAt usane ghor3o para jIna kara dI aura svayaM bhI taiyAra ho gayA aura kAphilA rohaNAcala parvata kI ora cala pdd'aa| prAtaH kAla meM yAtrA, dupahara meM kisI zItala chAyA meM vizrAma, dhUpa Dhalate hI punaH Age kI yAtrA aura dina Dhalate hI kisI grAma ke sivAra meM DerA-tambU DAlakara vishraam| isa prakAra yAtrA nirantara jArI thii| kAphilA maMjila para maMjila kATatA bar3hatA gyaa| bhImasena kabhI paidalacalatA to kabhI ghor3e kI savArI karatA, to kabhI bailagAr3I meM yAtrA krtaa| use apane sAthiyoM ke sAtha isa yAtrA meM vilakSaNa Ananda kI anubhUti ho rahI thii| zanaiH zanaiH vaha apanA duHkha bhUlatA jA rahA thaa| raha rahakara jIvana meM ullAsa kA anubhava kara rahA thaa| kabhI kabhAra kucha kSaNoM ke liye use apane parivAra kI dayanIya avasthA kI smRti ho utthtii| taba vaha balapUrvaka usa smRti ko pIche dhakelatA aura ujjvala bhaviSya kI AzA meM nirantara patha para bar3hatA jA rahA thaa| bhImasena kI vinaya zIlatA se seTha atyanta prasanna the| phalataH usake sAtha unakA vyavahAra sauhArdra pUrNa thaa| saMbhava hotA vahA~ taka seTha bhImasena ko kArya karane nahIM dete| paraMtu bhImasena thA, ki haTha karake hara kAma prema pUrvaka karatA rahatA thaa| bhImasena ne seTha ke hRdaya meM apane liye sthAna banA liyA thaa| unheM sabhI dRSTi se bhImasena parizramI va prAmANika lgaa| vaha hRdaya kA sApha va svaccha thaa| isI kAraNa seTha svayaM bhI usakI vizeSa cintA karatA thaa| bhImasena ne bhojana kiyA yA nahIM, dupahara kA vizrAma kiyA yA nahIM, calate calate kahIM thaka to nahIM gyaa| rAtri meM sukha pUrvaka soyA thA yA nahIM, ThaMDI ke mAre hairAna to nahIM huA... aisI aneka bAtoM kA seTha vizeSa rUpa se dhyAna rakhate the| alpAvadhi meM hI seTha va bhImasena ke madhya pragADha sneha sambandha prasthApita ho gyaa| eka suhAnI prAtaH velA meM parvata dikhAI dene lgaa| maMjila mila gii| aba yAtrA samApta ho gii| kAryakSetra sAmane thaa| sAdhanA ke dina Arambha hone hI vAle the| kArya kA Arambha karane bhara kI dera thii| unhone rohaNAcala parvata kI talahaTI meM par3Ava ddaalaa| usa dina sabhI ne vizrAma kiyA aura apanI thakAna utaarii| dUsare dina bhImasena sahita sabhI kArya para laga gye| kudAlI, phAvar3A aura tagArI lekara kAma para juTa gye| bhU-mApaka aura miTTI parakhane kA yantra bhI unhone apane sAtha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 bhImasena caritra liyA thaa| bhImasena ne apane yuvAkAla meM bhUgarbhazAstra kA abhyAsa kiyA thaa| vahI abhyAsa Aja usakI vividha prakAra se bhUmi parikSaNa karane meM sahAyatA kara rahA thaa| usane parIkSaNoM meM pUrA eka dina vyatIta kiyA thaa| bhUmi kA Ar3A tirachA mApa liyA aura ucita sthAna para nizAna lgaaye| taba mana hI mana eka yojanA banAI aura dUsare dina se akele hI kudAlI lekara vaha jamIna kI khudAI karane meM laga gyaa| murge kI bA~ga se pUrva hI bhImasena uTha jaataa| sarva prathama navakAra maMtra kA smaraNa karatA aura taba tatkAla bhUmi khodane pahu~ca jAtA aura kamara meM kachoTA mAra, naMge paira, khule badana, kudAlI lekara khaTAka khaTAka khudAI karane lgtaa| bhImasena kA zarIra sazakta va svastha thaa| rAjakAla ke dino meM usane yathocita vyAyAma tathA pauSTika AhAra kA sevana kara zarIra sauSThava banAyA thaa| phalataH bhArI parizrama ke bAvajUda bhI use thakAna kA anubhava nahIM hotA thaa| bhUgarbha zAstra meM to vaha mAhira thA hii| ataH use apane kArya ko aMjAma dete hue alpa zrama karanA par3atA thaa| lagAtAra tIna cAra dina prAtaH se sandhyA taka barAbara khudAI kArya karate rahane ke anantara khadAna meM sahasA camakate hue patthara dekhe| dUra-dUra taka raMga bikherate kaMkara dekhe| usakI Ananda kI sImA nahIM rhii| aba usakA kArya sarala bana gayA thaa| dekhate hI dekhate usane aise kaI camakate va raMga biraMge pattharoM ko alaga chA~Ta kara ekatrita kara Hinly -36 / harimogarA PI HALI AVIKOMAL niraMtara khodate hue~ bhImasenane camakate hue pathyara dekheM, raMga bikherate choTe choTe TukaDe dekheN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauta bhI na milI 133 liyaa| usa dina se usane khudAI kArya banda kara diyA aura vaha pattharoM ko tarAzane meM laga gyaa| usane hAtha me chenI hathaur3I uThAI aura patthara evam miTTI meM jar3e ratnoM ko alaga karane lgaa| cAra dina ke athaka parizrama ke bAda yaha kAma samApta huaa| seTha usake ukta kArya se atyadhika prasanna huaa| usane bhImasena kI pITha thapathapAI aura kAma ke liye bAra bAra use dhanyavAda diyaa| bhImasena ne kar3I mehanata va parizrama se ratnoM ko tarAzA thaa| yadi ye ratna svayaM rakhale to kaI pIr3hiyoM kI daridratA dUra ho jaay| parantu aisI hIna bhAvanA ko usane apane hRdaya meM sthAna taka nahIM diyaa| use to kAma karane meM hI Ananda kI prApti hotI thii| sAtha hI use isa bAta kA pUrNa santoSa thA ki seTha use ucita pArizramika dekara usake kArya kA mUlyAMkana kregaa| isaliye lAlaca kiye binA hI usane sabhI rana seTha ko de diye| idhara seTha kA bhImasena para pUrA vizvAsa thaa| ThIka vaise hI unakI bhAvanA bhI nirmala thii| vaha lakSmIpati va dhanasAra jaise mana ke maile nahIM the| seTha ne hI bhImasena se kahA : "ye rala lekara tuma pAsa par3ausa ke grAmoM meM jAo aura inheM jauhariyoM ke hAtha becakara A jaao|" bhImasena sundara vastra dhAraNa kara aura baDe yala se ratnoM ko lekara pAsa kI bastI meM gyaa| usane jauharI bAjAra ke kaI jauhariyoM ko ratna dikhaaye| SNET PM risoya bhImasenane apane ko prApta hue sAre hI ratnoM ko apane zeTha ko lAkara soMpa die| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bhImasena caritra jauhariyoM ne ratnoM ko ulaTa-pulaTakara dekhA aura ratnoM kA yathocita mUlyAMkana kiyaa| kisIne tIna lAkha, kisIne cAra lAkha to kisIne pA~ca lAkha taka usakI kImata btaaii| alabata bhImasena ko yaha vizvAsa thA ki isakA mUlya isase kaI gunA adhika hai| aMta meM eka vyApArI ne isakA mUlya nau lAkha aaNkaa| "bhAI! ina ratna aura hIroM kI kImata nau lAkha rupaye hogii| maiM isase adhika nahIM de sktaa| yadi tumhArI icchA ho to inakA saudA kara sakate ho|" jaba ki bhImasena kI dRr3ha dhAraNA thI, ki kama se kama dasa lAkha rUpaye to inakI kImata avazya hogii| idhara chaH lAkha se adhika kA mUlya kisI jauharI ne nahIM A~kA thaa| mAtra isI jauharI ne nau lAkha kA mUlya AMkA hai| ataH kucha samaya taka adhika mUlya pAne ke liye jauharI ke sAtha raka jhaka kara antataH ratnoM kA saudA kara diyaa| bhImasena nau lAkha rUpaye lekara seTha ke pAsa lauTA aura usane vinaya pUrvaka sArI jAnakArI unheM dii| seTha to bhImasena kI imAnadArI para gadgad ho utthaa| usake mana meM vicAra AyA : 'yaha kitanA imAnadAra purUSa hai| nau lAkha ke sthAna para agara isane mujhe cAra-pA~ca lAkha rUpaye hI diye hote to bhI mujhe bhalA isakI kyA jAnakArI hotI? ataH mujhe isakA yogya sammAna karanA caahie|" "bhImasena! vAha tumane to kamAla hI kara diyA! maiM tumhArI imAnadArI kA bhalA kaise RNa cukaauuNgaa| tumane Aja nihAyata hI acchA kAma kiyA hai| ataH ina ranoM kI pUrI rakama tuma apane hI pAsa rakha lo| aura jaise ucita lage vaise kharca krnaa| ye tuma apanA pArizramika hI smjhnaa| aura aba jitane bhI ratna tuma tarAzoge vaha mere hoNge| zeSa saba para tumhArA hI adhikAra hogaa|" bhImasena ne upakAra-vaza ukta rakama svIkAra kara dUsare dina punaH kAma para laga gayA aura seTha ko aneka rana tarAza kara diye| tatpazcAt eka dina bhImasena ne kahA : "seThajI aba isa bhUmi meM aura adhika rala nahIM rhe| ataH mujhe jAne kI anumati diijie|" seTha ne bhImasena ko bhAvabhInI vidAI dii| lauTate samaya bhImasena kAphI udAsa ho gyaa| vaha raha raha kara seTha kA upakAra mAnane lgaa| aura unase AjJA prApta kara teja gati se bar3ha gayA apane parivAra se milane ke liye| usake Ananda kA pArAvAra na thaa| vidhAtA! aisA kaba taka? bhImasena chaH mAsa kA vAdA karake gayA thA aura devasena ketusena kI pUrI jimmedArI suzIlA para A par3I thii| eka samaya kI rAjarAnI Aja rAha kI bhikhArina banakara dara-dara kI ThokareM khA rahI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhAtA aisA ! kaba taka? 135 suzIlA ke duHkha, darda va yAtanAoM kA pArAvAra nahIM thaa| pati ke viraha meM vaha sUkhakara kA~TA ho gaI thii| usakA mana kaI bAra caMcala ho uThatA thaa| devasena va ketusena usa samaya usake liye eka mAtra AdhAra bhUta bane hue rhte| una donoM ko dekhakara hI usakA dhairya banA huA thA aura vaha samasta duHkhoM ko samabhAva se sahana kara rahI thii| bhadrA seThAnI ne jabase unheM kalaMkita kara ghara se nikAla diyA thA, taba se sazIlA gA~va ke bAhara jhauMpar3I banAkara rahane lagI thii| AsapAsa logoM ke ghara kAma karatI, kahIM bartana mA~jatI, kisI ke jala bharatI, to kisIke yahA~ kapar3e dhotii| aura kabhI kabhAra pAsa meM rahe kumhAra ke miTTI ke bartana becane bAjAra meM jaatii| aura vahA~ cila cilAtI dhUpa meM baiThakara ina bartano ke bikane kA intajAra krtii| ina saba kAmoM se jo milatA usase vaha kaThinAI se parivAra kA peTa pAlatI thii| kaI bAra to pUrA pUrA dina bhUkhe hI rahanA par3atA thaa| kAma ke liye idhara-udhara mAre mAre ghUmanA par3atA aura kAma na milane para hAra thaka kara bhUkhe peTa hI sonA pdd'taa| devasena va ketusena donoM hI aba duHkhoM ke AdI ho gaye the| ve aba kabhI kisI bAta ke liye sazIlA se adhika Agraha nahIM krte| rote bhI nahIM the, balki sazIlA kI aisI dayanIya dazA dekhakara svayaM ro par3ate the| kintu kabhI koI zikAyata nahIM karate the| kyoMki svayaM ke rone se mA~ ko adhika duHkha hogA yaha bhalI bhA~ti samajhate the| aisI bhImasena kI sacAI se prasanna hokara dhana dete hue shetth| zeTha ke ati Agraha ke sAmane jhukatA huA bhImasena P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bhImasena caritra samajha se saba duHkhoM kA sAmanA karate rahate the| sAtha hI zIghra hI acche dina AyeMge isI AzA meM jiMdagI ke dina vyatIta kara rahe the| paraMtu unake bhAgya meM abhI sukha kahA~ thA? ekabAra bhadrA seThAnI suzIlA kI jhopar3I ke pAsa se gujara rahI thii| bAhara devasena va ketusena khela rahe the aura bhItara suzIlA bhojana banA rahI thii| bhadrA seThAnI kI naz2ara sahasA una bAlakoM para par3I aura usakA khUna khaula utthaa| usakA gussA sAtave AsamAna para pahu~ca gyaa| IrSAlu svabhAva jAga utthaa| vaha zIghra hI jhoMpar3I meM dAkhila huii| usane suzIlA ko kAna pakar3a kara khar3I kI aura apanI gandI jubAna se dhArA pravAha bolane lgii| jo jI meM AyA so anApa-sanApa bakane lagI : 'are kulaTA! abhI taka tU yahA~ hai? tujhe kucha zarma lAja hai yA nahIM? mere ghara se tujhe nikAlA to tU yahA~ Akara aDDA jamA baitthii| terI Adata abhI sudharI nahIM aura nA hI tU apanI harakatoM se bAja aaegii| parantu tujhe zAyada yaha jJAta nahIM ki maiM kauna hU~? terI sArI hekar3I bhUlA dUMgI aura tere mana meM jo hai use miTTI meM , milA dUMgI samajhI? aura yaha tere bApa kI jhauMpar3I hai? jo yahA~ Akara Tika gayI hai, nikala jA, yahA~ se| tere rahane mAtra se hI merI yaha jhoMpar3I apavitra ho gii| bhadrA ko yoM Akara acAnaka use kharI khoTI sunAte dekhakara vaha sahasA vicAra zUnya ho gyii| usake samajha meM kucha nahIM A rahA thA, ki isameM bhalA usakA kyA doSa suzIlA evaM donoM bacoM ko ghara se bAhara nikAla kara cUlhe se jalatI huI lakar3I lekara Aga lagAtI huI zeThANI, beghara banI sushiilaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka? 137 hai aura kyoM vaha krodhita hokara isa taraha garja garja kara barasa rahI hai? vaha to bhadrA kI jalI kaTI sunakara mauna nistabdha khar3I rhii| idhara devasena va ketusena bhI bhadrA ke Dara ke mAre kA~pate hue suzIlA se saTakara khar3e rhe| yaha dekha bhadrA aura bhI jora se cIkha par3I : "yo patthara kI bhA~ti nizceSTha kyoM khar3I hai? maiM jo kaha rahI hU~ vaha sunA nahIM? kyA baharI ho gaI hai? cala nikala, jhauMpar3I se... khabaradAra! aba jo dubArA isa tarapha lauTa kara AI to... jIvita hI jalA duuNgii|" itanA kahakara eka eka bartana jhauMpar3I se bAhara phaikane lagI aura dhakkA mAra kara suzIlA ko jhauMpar3I se bAhara nikAla diyaa| bAlakoM ko bhI bAhara nikAla diyaa| parantu bhadrA ko itanA karane para bhI santoSa nahIM huaa| phalataH usane culhe meM se jalatI huI lakar3I lekara jhoMpar3I meM Aga lagA dii| jhoMpar3I dhUM dhUM - jalane lagI aura dekhate hI dekhate jala kara bhasma ho gyii| suzIlA punaH beghara ho gii| bAlaka punaH sardI meM kA~pane lge| pariNAmataH suzIlA kA hRdaya AkrAnta ho utthaa| vaha bAra bAra apane karmoM ko kosane lagI ... usakI samIkSA karane lgii| yaha saba pUrva bhava ke karmoM kA hI phala hai, socakara kisI taraha apane hRdaya ko samajhAne lagI... samabhAva se cupacApa saba sahana karatI rhii| idhara bhadra ne jhoMpar3I ko jalAkara rAkha kara diyaa| thor3I bahuta jo ghara kI sAdhana sAmagrI thI vaha tahasa nahasa kara dI aura jaise kucha huA hI nahIM vaise akar3atI huI calI gyii| jhoMpar3I AbAdI se bahuta dUra thii| ataH usakA saMrakSaka bhI koI nahIM thaa| jhoMpar3I kA nAmonizAna miTa gayA aura idhara bhadrA bhI calI gii| suzIlA apane bAlakoM ko sAtha lekara navakAra mantrakA smaraNa karate hue bahuta dera taka sunna khar3I rhii| kintu isa taraha niSkriya hokara khar3e rahane se bhalA kaise kAma calegA? socakara alpAvadhi meM hI suzIlA ne apane ko Azvasta kiyA aura naye sire se kAma kI talAsa meM nikala pdd'ii| dera taka idhara - udhara cakkara kATane ke uparAnta kile ke eka jIrNa bhAga meM thor3A khAlI sthAna dikhAI diyaa| usane vahA~ hI Tika jAne kA nizcaya kiyA aura devasena va ketusena ko vahIM biThAkara kAma kI talAza meM nikala pdd'ii| ___do tIna dina taka usane aneka gharoM kI khAka chaanii| logoM se kAma dene ke liye prArthanA kii| parantu usakI prArthanA para kisIne dhyAna nahIM diyaa| sabhI ne usakA tiraskAra kiyaa| isa avadhi meM mA~-beTe bhUkhe hI rhe| kintu tIsare dina eka kumhAra ke yahA~ use choTA-moTA kAma milA| kumhAra ne use maTake becane bAjAra meM bhejaa| yaha samaya kI balihArI thI, ki eka samaya kI rAjarAnI Aja bIca bAjAra miTTI ke bartana becane lgii| ThIka-ThIka samaya vyatIta hone ke pazcAta use anya kAma bhI milane lgaa| itanA sArA kArya karane ke uparAnta bhI bar3I kaThinAI se una tInoM kA peTa bharatA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 bhImasena caritra thaa| adhikatara ve tInoM Adhe bhUkhe rahakara hI dina vyatIta karate the| usameM bhI suzIlA to nAma mAtra kA bhojana kara apanA nirvAha calA rahI thii| suzIlA kA jIvana duHkha aura nArakIya yAtanAoM kI agni meM burI taraha jhulasa rahA thaa| jabaki idhara bhImasena prasanna cita hokara rohaNAcala parvata se kSiti-pratiSThita nagara kI ora A rahA thaa| rAjagRhI parityAga ke anantara prathama bAra hI bhImasena ke hAtha itanI bar3I rAzi lagI thii| use usake parizrama kA yogya pArizramika prApta huA thaa| seTha ne lakSAdhika mUlya ke ratna use pradAna kiye the| aba to usake bhAgya meM basa sukha, sukha aura sukha hI thaa| bahumUlya ratna prApta kara bhImasena apanI sArI cintAoM kA vismaraNa kara gyaa| sabhI nirAzAoM kA anta A gyaa| rAha meM binA kahIM rUke vaha tIvra gati se lauTa rahA thaa| vigata pradIrgha avadhi se usane apane putra va pali ko dekhA nahIM thaa| unake madhura milana va unhe zubha samAcAra se avagata karane ke liye usakA mana adhIra bana uThA thaa| phalataH isI adhIratA ke kAraNa vaha zIghra hI kSitipratiSThita nagara A phuNcaa| abhI AbAdI bahuta dUra thI tathA nikaTa hI sundara sarovara thaa| nirmala jala meM sundara kamala khile hue the| lambI yAtrA ke kAraNa bhImasena ke vastra atyadhika malina aura maile kucaile ho gaye the| zarIra bhI asvaccha thaa| aisI sthiti meM bhalA vaha apane putra va pali se kaise milegA? usake bAre meM ve kyA soceMge? aisA socakara kucha kSaNa vaha zAnta khar3A rahA aura taba mana hI mana nizcaya kiyA ki vaha snAnAdi kArya se nipaTa kara tathA sundara vastra dhAraNa kara hI palI va putroM se milegaa| tadnusAra usane zIghra hI snAna kI taiyArI kii| sarovara kI sIDhiyoM para usane apanI kaMthA sAvadhAnI pUrvaka rakhI usameM usane bar3I hoziyArI se bahumUlya ratnoM ko bA~dhA thaa| kaMthA ke Upara usane apane jIrNa zIrNa vastra udAra kara rakhe aura taba cAroM tarapha eka naz2ara ddaalii| vahA~ koI nahIM thaa| tatpazcAt usane arihanta kA smaraNa karate hue zIghratA se pAnI meM DubakI lgaaii| sarovara ke zItala jala ke sparza mAtra se hI usakI thakAna utarane lgii| vaha ullAsita hokara snAna karane lgaa| tabhI kahIM se eka bandara daur3atA huA vahA~ AyA aura Anana phAnana meM kaMthA uThAkara vega se per3a para car3ha gyaa| yaha saba kucha hI kSaNoM meM ho gayA, idhara bhImasena ne jala meM DubakI mArI aura P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka? 139 baMdara kaMthA uThA kara bhAga gyaa| mAtra pala do pala kA hI khela bandara ne khelA, bhImasena ke prANoM para bana aayii| sarovara se bAhara nikalate hI bhImasena kI dRSTi kaMthA para gyii| para kaMthA vahA~ hotI to dikhatI na? A~kheM phAr3a phAr3akara bAra bAra dekhaa| parantu sIDhiyoM eka dama sApha najara aaii| dhUpa sIDhiyoM para bichI thI, parantu kaMthA kahIM dRSTigocara nahIM huii| sahasA bhImasena kI A~khoM ke Age andherA chA gyaa| usakA dama ghuTane lgaa| vaha sIDhiyA~ caDha kara zIghratA se Upara AyA aura cAroM tarapha dekhane lgaa| para kahIM kucha naz2ara nahIM aayaa| jamIna para bhI kahIM kisI pada cihna ke nizAna nahIM the| to kaMthA kauna uThA le gayA? bhImasena kucha bhI nizcaya nahIM kara skaa| vaha hatAza hokara baiTha gyaa| usakI to kinAre para lagI nAva hI DUba gyii| vaha mAre vyathA ke mu~ha laTakA kara sarovara taTa para baiTha gyaa| tabhI per3a para baiThe bandara kI hUpa-hUpa sunAyI dii| bhImasena kI dRSTi usa dizA meM gii| aura usake Azcarya kA ThikAnA na rhaa| usane dekhA ki eka bandara usakI kaMthA ko bar3e maje se idhara udhara jhUlA rahA hai| usako dA~toM se phAr3ane kI koziza kara rahA hai| nAkhUnoM se use noMca rahA hai aura Ananda pUrvaka usake sAtha khelane meM magna thaa| bhImasena zIghratA se usa dizA meM daudd'aa| per3a ke nIce khar3e hokara vaha cillaayaa| PATELL KARAN UNIL XIA ATTIMIT FASNA harizaeza dhana lekara prasannatA pUrvaka sarovara meM snAna karane ke vAste pAnI meM nahAtA huA bhImasena aura durbhAgya vaza usI vakta baMdara dhana lekara nau do gyAraha ho gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bhImasena caritra phala svarUpa bandara aura jora se AvAja karake uchala kUda karane lgaa| bhImasena ne use .. patthara mArA to bandara nizAnA cUkA kara eka hI chalAMga meM dUsare per3a para jA phuNcaa| bhImasena bhI usake pIche daur3A aura cupake se per3a para car3ha gayA parantu jaise hI vaha bandara ra taka pahu~cA ki usane dUsare per3a para chalAMga lagA dii| isa taraha bandara ke hAtha se kaMthA chur3avAne ke liye usane bharasaka prayala kiyA, parantu usakI pavana vegI chalAMgoM ke kAraNa bhImasena saphala nahIM ho skaa| bandara eka per3a se dUsare per3a aura dUsare se tIsare per3a para kUdate phA~date usakI AMkho se ojhala ho gyaa| ____ aba kathA milane kI lezamAtra bhI AzA nahIM rhii| bhImasena kA hRdaya vidIrNa ho gyaa| ghora nirAzA ne usako ghera liyaa| usake mukha para viSAda kI rekhAe~ spaSTa dikhAI dene lgiiN| bhagna hRdaya ho, vaha mana hI mana socane lagA : "are bhagavAna! yaha merI kaisI jindagI hai? abhI to maiMne sukha kI sA~sa bhara lI thii| tabhI tumane mujhe duHkha kA dIrgha . nizvAsa lene ke liye vivaza kara diyA?" kitanI umaMga va utsAha se maiM snAna kara rahA thA? maiMne apane hRdaya meM kitane aramAnoM ko saMjoye rakhA thaa| suzIlA kI smRti mAtra se maiM kaisI sphUrti kA anubhava kara rahA thaa| pradIrgha samayAvadhi ke pazcAt apane parivAra se merA milana hogaa| pAsa meM paryApta dhana hone se garIbI va daridratA kA anta A jaaygaa| hamezA sukha kI roTI hogI... sukha caina kI nIMda hogii| bAlakoM ko lADa pyAra se lAlana pAlana kruugaa| na jAne kaisA ramya svapna maiMne dekhA thA? paraMtu hAya! mere bhAgya meM to kucha aura hI likhA hai| maiM sukha kI talAza karatA hU~, to bhAgya mujhe duHkha hI detA hai| upha! maiM bhI kaisA mUrkha! kaMthA rakhakara snAna karane gyaa| aisA nahIM kiyA hotA to Aja yaha dina dekhanA na par3atA... merI aisI dayanIya dazA nahIM hotii| kinAre lagI nA~va yo akAraNa nahIM DUbatI? parantu nahIM! snAna to mAtra nimitta hai| merA bhAgya hI khoTA hai| mere pUrva bhava ke azubha karmoM kA udaya Aja solaha kalAoM ke sAtha khila uThA hai aura unhI kAryoM kA pratiphala bhI Aja maiM bhoga rahA huuN| parantu yoM kaba taka duHkhoM ke bAdala barasate raheMge? kaba taka bhAgya mujhe khijAtA rahegA? aba to ye yAtanAe~ sahana nahIM hotii| suzIlA kA duHkha dekhA nahIM jaataa| becAre bAlaka! phUla jaise komala haiN| khilane kA avasara AyA usase pUrva hI vedanAoM va duHkhoM kI dhUpa meM kumhalA gye| mAsUma bAlakoM kI asahAya nj'r| unakA rUdana aura A~sU... he bhagavAna! mere hRdaya ko dIrNa-vidIrNa kara dete haiN| ITTERT P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka ? 141 upha! aba yaha vedanA sahana nahIM hotii| svajanoM kA yaha duHkha aura nahIM dekhA jAtA, unakA yaha pritaap| 'he vidhAtA! aba to mere jIvana kA anta hI ho jaay| mujhe eka pala bhI nahIM jiinaa| are, mRtyu se Adhina kara mujhe aba tuma samApta kara do... hamezA ke liye ise miTA do...|' zoka saMtapta bhImasena AtmahatyA karane kA mana hI mana vicAra karane lgaa| vaise bhImasena zAnta aura samajhadAra thaa| jaina dharma ke jJAna va saMskAroM meM palA huA thaa| phala svarUpa apane duHkhoM ke liye usane kisI ko doSI nahIM maanaa| apane kaniSTha bandhu hariSeNa ko lezamAtra bhI doSa nahIM diyaa| alabata, vAstavikatA yahI thI ki, hariSeNa ne agara bhImasena ko aise ghora saMkaTa meM nahIM DAlA hotA to Aja use duHkha ke dAvAnala meM jalanA nahIM pdd'taa| vaha hariSeNa para krodhita ho sakatA thaa| paraMtu aisA usane kucha nahIM kiyA, sArA doSa usane apane karmoM ko hI diyaa| barAbara vaha apane aise karmoM ke liye pazcAtApa karatA rhaa| bhImasena kA sAhasa aura dhairya isa prakAra TUTa gayA thA ki vaha aba jIne kI lAlasA hI kho baiTha thaa| bArabAra milane vAlI asaphalatAoM ne usake mana ko vyathita kara diyA thaa| use yaha bhalI bhA~ti jJAta thA, ki mRtyu ko gale lagAne se mRtyu prApta nahIM ho jaatii| aura yadi saMyogavaza aisA saMbhava ho bhI jAye to bhI duHkhoM se chuTakArA sambhava nhiiN| sAtha hI aura yAtanAoM meM kamI hone ke bajAya aura adhika vRddhi hone vAlI haiN| vaha jJAna zUnya ho cukA thaa| ASAr3ha kI amAvasyA kI rAtri jaisI nirAzA aura hatAzA kA AvaraNa usakI buddhi para chA gayA thaa| mAtra eka hI vicAra bAra bAra usake mana-mastiSka meM uTha rahA thA : "maiM mara jAUM... isa jIvana kA anta kara dUM... hamezA ke liye mRtyu ko gale lagA duuN|" prAyaH yaha dekhA gayA hai, ki zubha vicAroM kA prabhAva bahuta kama hotA hai| unheM sakriya hone meM samaya lagatA hai| jaba ki azubha vicAra kriyAnvita hone meM dera nahIM lagatI anAdi kAla ke abhyAsa se yaha mana azubha vicAroM ke jAla meM zIghra phasA rahatA hai| tadanusAra bhImasena ne zIghra hI mRtyu varaNa karane kA nizcaya kara liyaa| bhUmi taka laTakatI vRkSa kI jaTAoM ko usane apane gale ke cAroM ora lapeTA aura havA meM adhara jhUlane lgaa| jaTAoM ke kaThora bandhanoM ke kAraNa usakA zvAsa rUdhane lgaa| A~khe Upara car3ha gyii| naseM tana kara phUla gii| roma roma khar3A ho gyaa| rakta kA pravAha avarUddha hone lgaa| jIvana va mRtyu ke madhya aba kevala do pala kA phAsalA raha gayA thaa| gale ke bandhana se bhImasena ko asahya vedanA hone lgii| paraMtu isa vedanA kI usane tanika bhI paravAha nahIM kii| isake viparIta vaha vedanA ko aura / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 bhImasena caritra bar3hAne kA yala karane lgaa| mRtyu kI sahAyatA karane hetu usane apane zvAsa ko roka liyA aura usakI pratikSA karane lgaa| parantu lAkha prayala ke uparAnta bhI mRtyu usakI mitra na bnii| jitanI tIvratA se vaha mRtyu kA intajAra kara rahA thaa| mRtyu utanI hI usase dUra-sudUra bhAge jA rahI thii| kucha kSaNoM taka vaha isI prakAra adhara meM jhUlatA rhaa| mRtyu kI asahya vedanA anubhava karatA rhaa| tabhI dhamma se bhUmi para gira pdd'aa| bandhana TUTa gye| girate hue anAyAsa hI usake mukha se zabda nikala par3e ...a...ri...h...t...| mRtyu(kAla) kA yaha bandhana acAnaka TUTA nahIM thaa| jisa kSaNa bhImasena mRtyu va jIvana ke bIca hicakole khA rahA thA, usI kSaNa saMyogavaza vahA~ se eka jaTAdhArI sAdhu mahAtmA gujara rahe the| bhImasena ko mRtyu ke liye utAvalA dekha, ve tIra kI bhA~ti usakI ora Aye aura tejadhAra vAle trizUla se jaTAoM para vAra kiyaa| pAza TUTa gye| bhImasena mRtyu kI pratIkSA kara rahA thaa| paraMtu eka bAra punaH use jIvanadAna milaa| aisA jIvana jisake duHkhoM va yAtanAoM se duHkhI hokara use samApta karane kA dRDha nizcaya kara cukA thaa| sAdhu mahAtmAne bhImasena ko bhUmi para littaayaa| kamaNDala jala se usake mu~ha para chITe maare| hAtha pairoM ko shlaayaa| bhIge kapar3e se usake mukha ko poNchaa| sIne ko dhIre Sindia hara somanA himmata hAre bhImasena ko jaTAdhArI dvArA trizUla se DorI kATakara marate hueM maanaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka? 143 dhIre sahalAyA aura isa prakAra usakI mUrchA dUra karane kA hara sambhava prayAsa kiyaa| tatpazcAt unhone bar3e madhura va apanatva bhare zabdoM se kahA : 'mahAnubhAva! A~kheM kholo| dekho tumheM nayA jIvana prApta huA hai|' bhImasena ne A~kheM kholii| usane dekhA ki eka jaTAdhArI mahAtman usakI sAra samhAla kara rahe haiN| usake sIne va pITha ko sahalA rahe hai| "mahAtman, Apane mujhe jIvana dAna kyoM diyA? mujhe mara jAne diyA hotaa|" bhImasena ne nirAzAbhare svara meM khaa| ___"mahAnubhava! jIne yogya jIvana kA parityAga kara tuma mRtyu kA varaNa karanA cAhate ho| lagatA hai tuma bahuta duHkhI ho| duHkha se ghabarAkara tuma AtmahatyA kara rahe the| nA samajha! aisA karake to tuma duHkhoM ko svayaM nimantraNa de rahe ho| pUrvabhava ke azubha phaloM ko to vaise hI tU isa bhava meM bhoga rahA hai aura aba punaH aisA narAdhama kRtya karake AnevAle bhava ko bhI kyoM bigAr3a rahA hai| mUrkha na bana! svastha bana, Atmazakti kA saMcAra kr| apane duHkha kA mujhe vRtAnta sunaao| maiM tumhArI hara sambhava sahAyatA kara tumhAre duHkhoM ko dUra karane kA prayAsa kruugaa|" sAdhu mahAtman kI sneha sikta vANI sunakara bhImasena ne apanI kahAnI sunaaii| kahate kahate usakI A~kheM bhara AI, sAdhu kI A~kheM bhI narma ho gii| "nahIM vatsa! himmata nahIM haaro| jo honA hai vaha hokara hI rhegaa| usakA zoka na karo... svastha bno| calo mere saath| maiM svarNa siddhi kA prayoga karane jA rahA huuN| mere isa prayoga meM tuma sahayoga do| maiM tumheM siddhi pradAna karUgA, jisase bhaviSya meM tumheM duHkha nahIM bhogane pdd'ege| basa, jahA~ jAoge, sukha hI sukha anubhava kroge|" upakAra kI bhAvanA se bhImasena kA hRdaya gadgad ho gyaa| vaha sAdhu mahAtman ke pairoM meM gira pdd'aa| sAdhu ne usake mastiSka para hAtha rakha, use AzIrvAda diyaa| bhImasena ko isa sparza se zAnti kA apUrva anubhava huaa| pariNAma svarUpa samasta nirAzA ko tilAMjalI dekara vaha sAdhu mahAtman ke sAtha cala pdd'aa| sAdhu ne jaMgala kI rAha pkdd'ii| ghanaghora jaMgala meM se gujarate hue donoM vega se Age bar3ha rahe the| sAdhu ne rAha meM cAra tUmbe liye| siddhi prayoga karane hetu se usane viziSTa sthAna para prayogAnukUla Avazyaka sAmagrI pahale se hI ekatrita kara rakhI thii| do tUmboM meM sAdhu ne tela bharA thA do ko rikta rakhA thaa| rikta tUmbe usane svayaM ke pAsa rakhe aura tela se bhare bhImasena ke hAtha meM thamA diye the| donoM hAthoM meM eka-eka tambA liye bhImasena karma kI gati para mana hI mana vicAra karatA huA, nata mastaka unakA anukaraNa karatA pIche-pIche cala rahA thaa| jaMgala ko pAra kara donoM eka parvata kI talahaTI meM pahu~ca gye| parvata para thor3I P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bhImasena caritra caDhAI kara donoM ne eka guphA meM praveza kiyaa| guphA meM ghora andhakAra thaa| hAtha ko hAtha nahIM dikhAI de rahA thaa| sAdhu ne cakamaka patthara se eka DAlI jalAI aura usake prakAza meM dhIre-dhIre Age baDhane lge| cAroM ora se vanya pazu va pakSiyoM kA citkAra sunAI de rahA thaa| kandarAoM meM vizrAma karate siMha kI gagana bhedI garjana raha-rahakara kAna para TakarA rahI thii| bhIrU va kAyara vyakti kA hRdaya prakampita ho jAya, aisI bhayAnaka guphA thii| parantu donoM vIra aura sAhasI the| apane svArtha kI pUrti hetu sAhasika bane the| bhaya aura nirbalatA se kAma kI saphalatA sambhava nahIM thii| jaMgalI sAMpa, nAga, camagAdar3a vagere se bacate hue donoM hI sAvadhAnI pUrvaka eka kuNDa ke samIpa phuNce| kuNDa meM cila cilAtA rasa ubala rahA thaa| AsapAsa ke garama vAtAvaraNa se hI usakI jvalanazIlatA kA anumAna ho rahA thaa| sAdhu ne dUra se hI kisI maMtra kA jApa kiyaa| bhImasena ko A~kheM banda karane kA Adeza diyaa| jApa pUrA karake sAdhu ne 'OM svAhA! OM svAhA!" kA jApa kiyaa| bhImasena ne bhI AdezAnusAra ukta maMtra kA uccAraNa kiyaa| - vAtAvaraNa meM zItalatA chA gii| sAdhu ne apane pAsa rahe dono rikta tUmbe kuNDa meM ddaale| gar3a gar3a kI AvAja huii| usake sAtha hI bhImasena ne usameM tela kI dhAra lagA dii| sAdhu ne ucca svara meM maMtroccAraNa kiyA aura tatapazcAt cAroM tUmbe bhara kara donoM guphA se bAhara A gye| ST NE O hAraksAmA bhImasena kI sahAyatA se suvarNarasa kI siddhi karane meM lagA jttaadhaarii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka? 145 "vIra bhImasena! ina tUmboM meM suvarNa rasa hai| isakI eka bhI bUMda lohe para girate hI lohA svarNa meM parivartita ho jaaygaa| varSoM ke parizrama tathA ugra tapazcaryA ke anantara maiMne yaha siddhi prApta kI hai| maiM tumheM ukta siddhi nahIM, balki inameM se eka tUmbA de rahA hU~, jisakA tuma jaisA cAho vaisA sadupayoga krnaa| palaka jhapakate na jhapakate tumhArI nirdhanatA dUra ho jAyagI aura tuma vizva ke dhanADhya vyakti bana jaaoge|" sAdhune karUNAbhAva se khaa| "mhaatmn| vAstava meM ApakI karUNA aparampAra hai| Apane mujha para aneka upakAra kiye hai| isa rasa kI eka eka bUMda kA maiM sadupayoga kruugaa|" bhImasena ne kRtajJa bhAva se khaa| "to calo! zIghra hI hameM kSitipratiSThita pahu~ca jAnA caahie|" sAdhu va bhImasena zIghratA se kSitipratiSThita nagara A phuNce| lagAtAra thakAna bharI yAtrA se donoM thaka kara cUra ho gaye the| parantu svarNa rasa kI prApti se donoM hI prasanna va AnaMdita ho nagara ke bAhara sthita eka yakSa maMdira ke cauka meM beTha gye| cauka meM vRkSa kI zItala chAyA thii| kucha samaya sustAne bAda sAdhu ne kahA : "bhImasena mAre bhUkha ke merA peTa burI taraha bilabilA rahA hai| vaise tumheM bhI bhUkha to lagI hogii| ataH nagara meM jAkara kucha bhojana sAmagrI lekara aao| taba taka maiM yahA~ baiThakara thakAna utAratA huuN|" ___ "jaisI ApakI AjJA mahAtman!" bhImasena ne kahA aura sAdhu se kucha svarNa mudrAe~ lekara usane magara kI ora prayANa kiyaa| bhImasena ke jAte hI sAdhu ne apanA raMga dikhaayaa| usake mana meM khoTa A gii| hRdaya meM pApa kA udaya ho gyaa| rAha calate-calate hI usane vicAra kara liyA thA : 'maiM isa bhikhArI bhImasena ko bhalA kyoM svarNa rasa dU~? merI ugra tapazcaryA aura parizrama ke phala svarUpa yaha siddhi prApta huI hai| aisI sthiti meM isa raMka ko isakA phala dene se kyA lAbha? aise nirdhana to isa jagata meM kaI mAre mAre phirate haiN| saba apane karmoM kA phala bhoga rahe haiN| mere hI puNyabala se mujhe isa rasa kI prApti huI hai| to maiM bhalA apane puNya meM bhImasena ko bhAgIdAra kyoM banAU~?" ___ "nahIM! mujhe kisI bhI yukti se ise apane rAste se haTA denA caahie|" aura Anana phAnana meM sAdhu ne eka yojanA bnaaii| tadnusAra usane bhImasena ko nagara meM preSita kiyaa| aura svayaM vahA~ se palAyana kara gyaa| bhImasena nagara meM pahu~ca svAdiSTa pakavAna aura phalAdi kharIda kara tIvra gati se yakSa maMdira lauttaa| bhojana sAmagrI eka ora rakhakara sAdhu kI talAza meM vaha maMdira meM gayA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bhImasena caritra kintu vahA~ sAdhu nahIM thaa| maMdira ke garbhadvAra meM usane sAdhu kI khoja kI... bAhara nikala kara jora jora se AvAja lagAI : "mahAtman! mahAtman!" parantu kahIM se koI pratyuttara nahIM milaa| svayaM ke zabdoM kA nAda lauTakara punaH use sunAI diyaa| bhImasena kI ghabarAhaTa kA pArAvAra na rhaa| vaha Akula vyAkula ho gyaa| use pRthvI apane cAroM ora ghUmatI huI lagane lgii| hRdaya kA spaMdana baDha gyaa| A~khoM ke Age andherA chA gyaa| bar3I kaThinAI se usane apane Apa ko smhaalaa| "mahAtman! kahA~ gaye hoMge? kyA unakI mati bhraSTa ho gaI, athavA buddhi phira gaI hai? unake hRdaya meM kahIM pApa to paidA nahIM ho gayA? kyA unhone yaha yojanA pahale se hI banA lI thI ki, "mujhe bhojana sAmagrI lene ke bahAne nagara meM bhejakara svayaM campata ho jAye?" __hAya vidhAtA! kaisA krUra dA~va mujha para calAyA hai| kaisA krUra khela mere jIvana ke sAtha khelA hai? merI jItI huI bAjI Aja punaH hAra meM badala gii| na jAne kaise kaise kaSTa jhela kara maiM sAdhu ke sAtha gayA thaa| maiMne bhUkha ko nahIM dekhA, nA hI pyAsa ko| cilacilAtI dhUpa kI bhI paravAha nahIM kii| ekAgra citta ho, maiMne pUrI imAnadArI ke sAtha sAdhu kA anusaraNa kiyA thA... usakA sAtha nibhAyA thaa| parantu badale meM kyA milA? f ilm- indibutiuit Natri hari somaharA suvarNasiddhi hote hI, buddhi phira jAne se bhImasena ko cakamA dekara gAyaba jaTAdhArI ko bhaktivaza DhUMDhatA bhiimsen| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAtA aisA ! kaba taka ? 147 azru aura aahe...| vidhAtA! isakA yahI pariNAma? mere prayatna va ImAnadArI kA yahI pratiphala? he karmarAja! mujhe bhalA kina karmoM kA Aja yaha daNDa mila rahA hai? maiMne isa janma meM zuddha evam sAtvika jIvana vyatIta kiyA hai| mere kArya se kisIko akAraNa kaSTa na ...ho ise hamezA dRSTi meM rkhaa| sva patnI se hI santoSa prApta kiyaa| parastrI ko mA~ va bahana kI dRSTi se dekhaa| vyasana aura vAsanAoM kI jvAlA se sadaiva dUra hI rahA huuN| yathAzakti tapa kiyA hai| supAtra ko zakti anusAra dAna diyA hai| vrata niyama kA zuddha rUpa se pAlana kiyA hai| he karmarAja! taba bhI merI aisI durAvasthA kyoM? niHsaMdeha isa janma ke kisI karma kA yaha pariNAma nahIM hai| to kyA maiMne pUrva bhava meM anekoM azubha karma kiye hoMge? kyA maiMne stanapAna karate bAlakoM ko mAtAoM se vilaga kiyA hogA? lUTapATa karake nirdoSa yAtriyoM ko lUTA-khasoTA hogA? mauja mastI ke liye pazu pakSiyoM kA zikAra kiyA hogA? sAdhu-santoM va sannAriyoM para ghora atyAcAra kiye hoMge? dhokhe se kisI kA dhana har3apa liyA hogA? na jAne kauna kauna se pApa kiye hoMge, jinakI sajA mujhe mila rahI hai? / ____ jJAnI bhagavaMta ke atirikta bhalA mujhe kauna batalAyegA? sAtha hI vartamAna kI jo asahya vedanA hai, usako kaise dUra kiyA jAya? dhana ke abhAva meM bhalA maiM apane parivAra kA bharaNa poSaNa kisa prakAra karU? aba to yaha zarIra bhI sAtha dene kA nAma nahIM letaa| kaI dinoM kI aura bAra bAra kI asaphalatAoM ne ise bhI kaMgAla banA diyA hai| cetana acetana meM badala gayA hai aura jIvana kI AzAe~ nirAzA meM parivartita ho gaI haiN| jIvana rUpI prAcI dizA meM jaise-taise bAla ravi udaya huA thA to DhoMgI sAdhu ke vizvAsaghAta ne use bhI nisteja kara diyaa| oha mere jIvana ko dhikkAra hai| aba mere jIvana kI koI upayogitA nahIM rhii| maiM apane parivAra ke kucha bhI kAma na A sakA aura to aura aba to svayaM apanA kAma kara sakane kI icchA zakti bhI mujha meM nahIM rhii| aise asahAya kaMgAla kA jIvana jIne se bhalA kyA lAbha? nahIM! nahIM! aba bhale hI mere prANoM kI rakSA ke liye koI A jaay| maiM unakI eka nahIM sunuuNgaa| aba to maiM prANoM kA utsarga karake rhuuNgaa| jIvana meM nArakIya yAtanAe~ aura ananta duHkhoM ko bhogane se to mRtyu kA eka bAra kA duHkha bhoganA acchA ! "aba mujhe koI vicAra nahIM karanA hai| Aja kA dina jIvana kA antima dina banakara rhegaa|" aura bhImasena ne punaH eka bAra mRtyu kI ArAdhanA karane kI tthaanii| yaha usakA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 bhImasena caritra tIsarA prayAsa thaa| prathama prayAsa meM seThane jIvana dAna dekara bahumUlya ratnoM va rAzi kI bheMTa dii| parantu vaha usake kucha kAma na aaii| dUsare prayAsa meM sAdhu ne bcaayaa| suvarNa rasa kA lAlaca dekara apanA kArya siddha kiyaa| rasa kI prApti avazya huI, paraMtu sAdhu ne use Thaga liyaa| rakSaka hI bhakSaka bana gyaa| aura bhImasena ko svarNa rasa mila kara bhI nahIM milaa| aba aura adhika dhairya dhAraNa karanA bhImasena ke vaza meM nahIM rhaa| usane eka bAra punaH vRkSa kI unhIM jaTAoM ko gale ke cAroM ora lapeTA aura jIvana ko antima vidAI dene ke liye prastuta ho gyaa| AcArya zrI kA Atmasparza bhImasena jIvana se burI taraha thaka gayA thA aura aisA honA svAbhAvika bhI thaa| durbhAgya usake pIche hAtha dho kara par3A thaa| rAjagRha parityAga ke anantara usa para lagAtAra duHkhoM kA pahAr3a TUTa par3A thaa| eka ke bAda eka milI asaphalatAoM ne usake manobala ko kSINa kara diyaa| do bAra vaha AtmahatyA kA prayAsa kara cukA thaa| parantu donoM hI bAra baca gayA thA kahie athavA bacA liyA gyaa| ataH isa bAra to usane dRr3ha saMkalpa kara liyA thA ki yadi sRSTi devatA svayaM bhI bacAne A jAya to bhI unhe manA kara dUMgA aura mRtyu kA varaNa avazya kruuNgaa| bhImasena jIvita rahane kI umaMga AzA to pahale hI kho baiThA thaa| tathApi sadbuddhi ne abhI usakA sAtha nahIM chor3A thaa| nArakIya yAtanAoM ke bhAra tale bhI jo buddhi meM viveka bacA rahA thA usake pariNAma svarUpa usane apanA anta samaya sudhArane kA mana hI mana nizcaya kiyaa| ____ Atma ciMtana ke daurAna buddhi ne kahA are bhImasena! tumhArA to pUrA jIvana hI dhUla meM mila gayA hai| aisI sthiti meM jaba tumane apane jIvana kA anta hI karanekA saMkalpa kara liyA hai to apanI antima kSaNoM ko to sudhAra lo| bhalA kisa lie ArtadhyAna va raudra dhyAna meM rata rahakara tuma apane Ane vAle bhavoM ko yoM bigAr3a rahe ho? mRtyu kA varaNa karanA hI hai to ha~sate ha~sate kisI prakAra ke raMja evaM roSa kiye binA antarmana kI umaMga se usakA svAgata kro| zubha dhyAna kara, prabhu kA smaraNa kara aura apane anta ko anaMta prakAzamaya banA lo| buddhi dvArA utrAhane se bhImasena kI AtmA jaga pddii| usane eka bAra punaH vRkSa kI jaTAoM kA phandA bnaayaa| tatpazcAt usakI gA~Tha kA bhali bhAMti nirIkSaNa kiyaa| pUrva dizA kI aura muMha kara vaha hAtha jor3a kara khar3A ho gyaa| A~khoM ko mUMda liyaa| banda A~khoM se vaha vItarAga prabhu ke darzana karane kA prayala karane lgaa| Thika vaise hI mu~ha se mahAmaMtra kA bhAvapUrvaka smaraNa karane lgaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrI kA Atmasparza 149 "namo arihaMtANaM... namo siddhANaM... namo AyariyANaM... namo uvajjhAyANaM... namo loe svvsaahuunnN..|" eka-eka pada kA vaha zakti pUrvaka smaraNa karatA gayA aura kalpanA meM khoyA huA banda A~khoM se vaha kramazaH arihaMta paramAtmA, siddha bhagavanta Adi ko nihAra kara zraddhA se kSamA yAcanA karane lgaa| namo AyariyANaM... pUjya AcArya bhagavAna ko namaskAra ho aisA kahakara usane zraddhAbhAva se mastaka jhukA liyaa| anAyAsa hI usakI jAgRta AtmA ko utkRSTa bhAvoM kI anubhUti huii| isa samaya yadi mujhe unakA darzana lAbha ho jAya to merA jIvana hI saphala ho jaaye| parantu merA bhalA aisA saubhAgya kahA~? maiM to yahA~ nirjana vana meM khar3A huuN| aura aise parama yogI kI upasthiti kI saMbhAvanA hI kaise sambhava hai? to kyA merA jIvana unake darzana ke binA hI vyartha calA jaayegaa| he vidhAtA! Aja taka maiMne tujhase prAyaH sukha va sampati kI yAcanA kI hai| to pratyuttara meM Apane mujhe anaMta duHkha va vedanA hI dI hai| tathApi usakA varaNa bhI maiMne haMsate-haMsate hI kiyA hai| aura isI taraha Aja bhI usI bhAvanA se maiM mRtyu ko svIkAra kara rahA huuN| he devadhideva! mRtyu kA AliMgana karane vAle vyakti kI eka antima abhilASA 443 HMAK harisomA phAMsI ke phaMde para car3ane ke pahale mana meM AcArya ko smaraNa karate hI sahasA "dharmalAbha" dhvani sunAI par3I, Azcarya cakita hokara AcArya ke darzana karatA huA bhiimsen| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 bhImasena caritra hai| kyA use Apa pUrNa nahIM kareMge? he nAtha! isa pala merI kevala eka hI kAmanA hai| jIvana kI antima icchA hai| "vidhAtA! Apa mujhe saMsAratAraka AcArya bhagavaMta ke darzana karA do|... aura bhAva sabhara ho, bhImasena ne pUrva dizA meM apane mastaka ko bhagavaMta ke Age jhukAte hue vinamra svara meM kahA : pUjya AcArya bhagavaMta ko merA lAkha lAkha nmskaar|... aura jaise sAkSAt AcArya bhagavaMta hI samuMkha ho vaise usane sAdara pacAMga praNipAta kiyaa| pala do pala taka isI mudrA meM vaha jamIna para mastaka TikAye par3A rhaa| 'dharmabhAla' sahasA eka zAMta va mRdula svara havA meM gUMja utthaa| bhImasena acAnaka Azcarya cakita ho, yakAyaka khar3A ho gyaa| usake zaMkita mana ne pUchA, yahA~ bhalA AcArya bhagavaMta kaise? nahIM... nahIM yaha merA nirA bhrama hai| AcArya bhagavaMta ho hI nahIM sakate...? kintu svara nizcaya hI kAna para par3A hai| aura kSaNArdha kA bhI vilamba kiye binA vaha khar3A ho gayA aura cAroM tarapha dekhane lgaa| yaha pavitra svara usane kahAM se sunA hai| yaha bAta pakkI karane meM use adhika parizrama uThAnA nahIM pdd'aa| usake sammukha hI usake antarmana kI abhilASA mUrtimaMta rUpa dhAraNa kara use AzIrvAda de rahI thii| "dharmalAbha" zabda punaH usake kAna para pdd'e| bhImasena kI AtmA harSita ho utthii| apane sAmane sAkSAt AcArya bhagavaMta ko pAkara usakA hRdaya jhUma utthaa| usakI A~khoM meM umaMga aura Ananda kI camaka dRSTigocara hone lgii| usakA roma-roma harSollASita ho utthaa| phalataH bhImasena zraddhA va bhaktibhAva se vidhipUrvaka zramaNa bhagavaMta ko vaMdanA kii| sukhazAtA Adi kI pRcchA pUrvaka caraNa sparza kiyaa| Ananda se chalakatI A~khoM se vaha hAtha jor3akara khar3A ho gyaa| yaha zramaNa bhagavaMta aura koI nahIM, balki sAkSAt dharmabodhasUri the| Aja unake sAta upavAsa kA pAraNA thaa| gocarI grahaNa karane hetu ve AkAzamArga se kisI nagara kI aura saMcAra kara rahe the| tabhI sahasA karuNAI dRSTi bhImasena para pdd'ii| vRkSa nIce phA~sI ke phande ko jhulate dekhaa| karabaddha bhImasena ko navakAra maMtra kA uccAraNa karate sunaa| aura unhone zIghra hI nIce kI ora gamana kiyaa| AtmahatyA jaise ghora pApa kara rahe bhImasena ko ubArane ke lie usake samIpa aaye| aura unhone snigdha svara meM - 'dharmalAbha' khaa| pUjya zramaNa bhagavaMta jJAnI the| ataH pala mAtra meM hI unhoMne bhImasena ko pahacAna liyaa| "bhImasena tu yaha kyA kara rahA hai? isa taraha AtmahatyA kara apane ananta bhavoM ko bigAr3ane para kyoM tulA hai| rAjan! tuma to jJAnI ho, tuma bhalI bhA~ti jAnate ho, ki P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrI kA Atmasparza '151 sukha va duHkha dono hI karmAdhIna hai| azubha karmoM ke udaya se duHkha AtA hai aura zubha karmoM ke udaya se sukha prApti hotI hai| jIvana kA isa prakAra anta karane se yadi karmo kA kSaya hotA ho to bhalA koI jIva jIvita rahanA kyoM pasaMda karegA? bhImasena! tuma bhavya AtmA ho| pUrva puNya ke phala svarUpa tujhe jaina zAsana milA hai| vItarAga prabhu ke dharma kI prApti huI hai| aisA uttama dharma prApta hone ke uparAMta bhI tuma aisA karane jA rahe ho? __AtmA ko jAgRta karo raajn| Aye huye duHkhoM ko svIkAra kro| ArtadhyAna va rodradhyAna ko dUra kro| isa taraha ke dhyAna se to duHkha ghaTane ke bajAya aura adhika bddh'eNge| karmoM kA AvaraNa moTA hotA jAyegA aura AtmA isa AvaraNa ke tale kahIM gaharI dabA jaayegii| ataH bhUla kara bhI aisA kArya mata krnaa| zubha dhyAna meM lIna ho jA| karmoM ko bhogate hue azubha karmoM kI nirjarA kro| jarA to soc| Aja jo duHkha aura yAtanAe~ tujhe mila rahI hai ye tujhe nahIM balki tumhArI deha ko mila rahI hai| aura yaha na bhUla, tU deha nahIM AtmA hai, duHkha kI anubhUti duHkha deha ko hotI hai| nA ki AtmA ko! sAvadhAna rAjan! saavdhaan| mana kI nirbalatA ko tyAga do| aura mAnava janma ko sukRta kAryoM meM lagAkara sArthaka kro| Atma vIrya ko vikasvara kara zubha karmoM ke harimogarA bhImasena! tuma puNyAtmA ho aura isI bhava meM kevalajJAna prApta karake mokSa meM jAoge! aisI bhaviSyavANI sunAte hue AcArya bhgvNt| IMILIA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra upArjana meM lagA do| _____ AcArya bhagavaMta kI maMgala va maMjula vANI sunakara bhImasena ke sabhI paritApa, zAMta ho gaye hai| mana kI samasta nirbalatA, nirAzA kSaNArdha meM hI bhasmIbhUta ho gii| usakI AtmA apane Apa meM adabhuta zAnti anubhava karane lgii| duHkha se pravAhita kAyA meM tAjagI kA saMcAra huaa| . "gurudeva! Aja merA janma saphala ho gyaa| Apake darzanamAtra se hI mere sampUrNa duHkhoM kA nAza ho gyaa| ApakA kathana zata-pratizata satya hai| sukha va duHkha to karmAdhIna hai| jIvana kA anta kara dene mAtra se karmoM se chuTakArA nahIM mila sktaa| mana kI durbalatA ke kAraNa hI maiM aisA mahA pAtaka karane ke lie tatpara huA thaa| bhImasena ne punaH paMcAMga praNipAta pUrvaka unhe vaMdanA kii| rAjana! bhaviSya meM tuma apane Atma dharma ko kabhI vismaraNa na krnaa| usakI satata ArAdhanA krnaa|" aura parama tAraka AcArya bhagavaMta ne gocarI jAne ke liye pA~va bar3hAye| "gurudeva! merI eka prArthanA svIkAra kara mujha para upakAra kre|"aacaary zrI ko gocarI ke liye jAte jAnakara bhImasena ne vinatI kii| | "kaho rAjana! kyA prArthanA hai?" "gurudeva! maiM apane liye va sanyAsI mahAtmA ke lie zuddha prAsuka bhojana lekara AyA hU~, nirAzA ke kAraNa maiMne bhojana kA sparza taka nahIM kiyaa| Apake upayoga yogya hI anna hai, ataH yadi gocarI kA lAbha mujhe pradAna kareM to merA jIvana sArthaka ho jaayegaa| ___AcArya bhagavaMta ne dharmalAbha diyaa| zuddha bhAvanA aura zraddhAnvita bhAva se bhImasena ne pUjya AcAryazrI ko gocarI pradAna kii| yaha karate hue usakI A~khoM se Ananda ke A~su chalaka pdd'e| usakA hRdaya zubha bhAvanA se pulakita ho utthaa| __ pUjya AcAryazrI ne gocarI prApta kara dharmalAbha diyaa| usI samaya nIla gagana meM sahasA deva duMbhI gUMja utthii| devatAoM ne parijAtaka puSpoM kI vRSTi kI sugandhita jala kI rimarima varSA huii| divya vastroM kI barasAta kii| aura svarNa mudrAoM kI vRSTi kara bulanda svara meM "aho dAnaM"! kI ghoSaNA karate hue dharmaghoSasUrimahArAja kI jaya jayakAra se diga-diganta ko gUMjA diyaa| tatpazcAt sabhI devI-devatAoM ne vidhipUrvaka AcArya bhagavaMta kI vaMdanA kii| bhImasena kI usake supAtradAna ke liye bhUri-bhUri prazaMsA kI aura mUlyavAna vastra va bahumUlya alaMkAra pradAna kara usakI uttama bhakti kii| "vAstava meM mAnava bhava uttama hai| mokSa meM jAnevAlA yahI eka mAtra mArga hai|" mahA mAnava bhImasena kI jaya ho isa prakAra jayanAda karate hue devI devatA kSaNArdha meM hI adRzya ho gye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 AcArya zrI kA Atmasparza deva duMdubhI kA karNa priya svara sunakara kSitipratiSThita nagara ke prajAjanoM ke kutUhala kA pArAvAra na rhaa| devI-devatAoM dvArA kiye gaye jayanAda kI dhvani rAja darabAra taka pahu~ca gyii| nagara nareza vijayasena bhI rAja kAja chor3akara khar3A ho gyaa| akalpita ghaTanA kA vRtAMta jJAta karane ke lie usane apane sainika cAroM dizAoM meM preSita kara diye| dharma ke prati usake mana meM ananya zraddhA thii| sAtha hI vaha usakA samartha jJAtA thaa| usane anubhava kiyA ki yaha koI mAnava nirmita vAdya yantro kI AvAja nahIM hai, balki devatAI duMdubhI kA nAda hai arthAt avazya hI kisI puNya AtmA ko mahA jJAna kI prApti huI hai| kintu aisI puNyaAtmA bhalA kauna hogI? kisane apane mAnava janma ko saphala . banAyA hogA? isa taraha ke vividha vicAroM ko apane mana meM saMjoye hue vijayasena saparivAra deva duMdubhI kI dizA meM vega se bar3ha gyaa| kucha dUrI para zramaNa bhagavaMta ko dRSTigocara kara vaha apane azva se nIce utraa| rAja mukuTa ko sevaka ke hAtha meM thamA diyaa| zastrAstra eka ora rakha diye aura mAga darzana kI abhilASA lie naMge pA~va cala kara dharmaghoSasUri ke nikaTa AyA rAjaparivAra ke sAtha nagaravAsI bhI aaye| medinI jamA ho gii| vaTa vRkSa kI ghanI chAyA ke tale pUjya AcArya bhagavaMta ne dharma dezanA Arambha kii| bhavya AtmAe~! akhila brahmAMDa meM yadi ati durlabha vastu koI ho to vaha hai mAnava bhv| awar hari somaharA vaTa vRkSa kI chAyA tale - mokSamArga ko batAte hue AcArya bhagavaMta aura unakI / dezanA sunate hue~ - bhImasena sahita aneka AsatrabhavI bhaagyaatmaaeN| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 bhImasena caritra pUrva janma ke puNya pratApa se hI yaha mAnava janma prApta hotA hai| aura yaha janma bhA bAra-bAra nahIM milatA, isI kAraNa vaza jIva-mAtra ko satata jAgRta rahanA caahie| apanI AtmA ko hara pala hara prakAra se sAvadhAna rakhanA caahie| vaise mAnava janma ati durlabha hai| isameM bhI jaina kula meM janma prApta karanA, janma dhAraNa kara mokSa dAtA muni bhagavaMto kA satsaMga karanA, unakI vANI kA zravaNa karanA usa para ananya zraddhA rakhanA aura zraddhA utpanna hone ke uparAMta usakA anusaraNa krnaa| yaha saba atyaMta durlabha hai| kintu jinako aisA saubhAgya prApta huA hai vaha AtmA avazya hI puNyAtmA hai| kintu aisA utkRSTa mAnava bhava prApta karake bhI jo Atma dharma kI ArAdhanA nahIM karate hai| ve isa bhava ko vyartha hI ga~vA dete hai| hAtha meM Aye cintAmaNI rala ko pheMka dete hai| __ he bhavyajan! lakSmI caMcala hai AyuSya bhI caMcala hai saMsAra ke sAre hI sukha vidyut-latA ke samAna kSaNika hai| aise nAzavAna padArtho ke liye apanA jIvana naSTa karanA nirI ajJAnatA hI hai| jJAnI bhagavaMto ne dharma hIna puruSoM ko pazuoM kI upamA dI hai| jo dharma kA sevana nahIM karate, ve mAnava dehI hote hue bhI pazu hI hai| ____ ataH he bhadra! tuma mAnava bno| mAnava yogya kartavyoM kA niSThA ke sAtha pAlana kro| Atmadharma meM sthira bno| dharma hI vaha rAmabANa auSadhi hai, jo sabhI duHkhoM kA anta lAtI hai| Atmadharma kI ArAdhanA se bhavyAtmAe~ isa saMsAra se pAra laga jAte hai, janma maraNa ke duHkhoM se mAnava ko mukti mila jAtI hai| mokSa kI prApti ho jAtI hai, aura AtmA paramAtmA meM mila jAtI hai| mahAnubhAvoM yaha kadApi na bhUlo ki anAdi kAla se AsA, karma rupI AvaraNa se AvRtta hai| ataH ise tapa kI agni se zuddha kara lo| vardhamAna tapa sabhI tapoM meM uttama tapa hai| isakI ArAdhanA se nikAcita karmoM kA kSaya hotA hai| utkRSTa ArAdhanA karane se jIva tIrthaMkara kA pada bhI prApta kara sakatA hai| inakA AcaraNa karate hue vaha karma nAza kara mukti kA varaNa kara sakatA hai| ___ isa tapa kI vidhi nimna prakAra se haiM, Arambha meM eka AyaMbila va eka upvaas| usake pazcAta do AyaMbila aura eka upavAsa phira tIna AyaMbila aura eka upavAsa aura isa taraha bar3hate hue pA~ca AyaMbila aura eka upavAsa karake pAraNA kara sakate hai| yoM eka sau AyaMbila va eka upavAsa kara jo tapa karatA hai use vardhamAna tapa kahA jAtA hai| isake ArAdhakoM ko pratidina bIsa logassa kA kAyotsarga karanA caahiye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyodaya 155 isake uparAnta vIsa navakAravAlI ginanI, sandhyA meM pratikramaNa deva darzana, deva pUjA aura deva vNdnaa| saMbhava ho vahAM guruvaMdana, vyAkhyAna-zravaNa, sAmAyika, svAdhyAya Adi karanA bhI parama Avazyaka hai| prastuta tapa kI ArAdhanA karanI cAhiye dayA sAgara zrI munIzvara mahAsena, sAdhu guNA zrI kRSNA sAdhvI ThIka vaise hI zuddha cAritrI zrI candrarAjarSi ne kevala jJAna prApta kara mokSa pada ko suzobhita kiyA thaa| bhavyAtmAoM! isakI ArAdhanA se anaMta bhavoM ke karmoM kA kSaya hotA hai| isase yaha bhava va parabhava donoM hI sudhara jAte hai aura kAla krama meM sabhI karmoM kA nAza ho jAtA hai| ataH mahAnubhAvoM! aise sarvottama tapa kI nirantara sAdhanA kara mahA durlabha mAnava janma ko sArthaka kro| pUjya AcAryazrI ne tapa para bala dete huye vyAkhyAna samApta kiyaa| bhImasena dattacita hokara AcArya bhagavaMta kI amRtavANI kA pAna kara rahA thaa| unakA eka eka zabda usake hRdaya ko pulakita kara rahe the| phalataH usakA Ananda pala pala dviguNita ho rahA thaa| usake antara meM zubha va zuddha bhAvanAyeM karavaTa le rahI thii| AcAryadeva ne tapa kI mahimA samajhAI phalataH bhImasena ne mana hI mana dRDha nizcaya kara liyA ki vaha bhI aise garimAmaya tapa kI utkRSTa va yathArtha ArAdhanA kregaa| dharma sabhA ke visarjana ho jAne para rAjA vijayasena ne apane sthAna para khar3e hokara gurudeva se pUchA, "gurUdeva! mere yogya koI sevA ho to AjJA de|" "rAjana! tuma to prajA ke pAlaka ho| pakSIgaNa bhI tumhArI saMtAna mAnI jAtI hai, unakA rakSaNa va saMvardhana karanA tumhArA prathama karma aura dharma hai| nagara ke bIca maMdira avazya krvaanaa| aura jaina zAsana kI dharmapatAkA brahmANDa meM sadaiva laharAtI rahe aise sukRtya krnaa|" ApakI AjJA hI merA dharma hai pratyuttara meM vijayasenane natamastaka ho, vinayapUrvaka khaa| anya zrotAoM ne bhI yathAzakti niyamoM kA pAlana karane ke vrata liye| AcArya bhagavaMta bhI prasthAna ke lie tatpara ho gye| unhone apane hAtha se jaMghA kA-sparza kiyA aura AkAza mArga meM tatkSaNa ur3Ana bhrii| ekatrita jana samudAya ke kaMTha se udghoSita dharmaghoSasUri mahArAja ke jayanAda se vyoma maNDala gUMja utthaa| bhAgyodaya nagarajanoM dvArA lagAtAra tIna-tIna bAra AcAryazrI kA jayanAda karane ke uparAMta bhI bhImasena isase pare thaa| vaha kalpanAloka kI saira karatA vividha vicAroM meM kho gayA thaa| hAlAMki jayaghoSa usake karNa paTala para avazya ttkraayaa| paraMtu usake hoThoM meM koI halacala nahIM huii| vaha eka zabda kA bhI uccAraNa nahIM kara sakA, balki bhAva samAdhi meM lIna ho gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 bhImasena caritra cAritra aura tapa ke adbhuta teja se damakatI AcAryazrI kI mukhamudrA nihArate hue vaha eka dama bhautika-saMjJA zUnya ho gyaa| pradIrgha avadhi ke pazcAt usakI AtmA ko aisI zAMti milI thI, jise vaha kisI mUlya para khonA nahIM cAhatA thaa| ___AtmA kI ukta apUrva zAMti kA prabhAva usake mukha maNDala para spaSTa parilakSita ho rahA thaa| usameM bhI devoM dvArA bheMTa kiye gaye divya vastroM ke kAraNa vaha aura bhI prabhAvita kara rahA thaa| vyAkhyAna meM vaha agrima paMkti meM baiThA thaa| usake samIpa hI vijayasena evam anya maMtrI gaNa Asanastha the| bhImasena bhAva samAdhistha ho cukA thA, use AsapAsa kA jJAna nahIM thaa| kevala deha sparza se hI use vyaktiyoM kI upasthiti kA mAna ho rahA thaa| kintu vastuta antarmana se use usakA koI sparza nahIM ho rahA thaa| use divya va gaMgA ke samAna nirmala pavitra jJAna sAgara meM snAna karane kA jo advitIya avasara milA thA vaha ukta apratima Ananda ko anya bAtoM meM phaMsa kara dhyAna bAhara karanA nahIM cAhatA thaa| jaba ki vijayasena ke sambandha meM aisA kucha nahIM thaa| vaha to deva duMdabhI kA nAda sunakara vahAM upasthita huA thaa| vahA~ usane bhImasena ko eka najara nihArate hI pahacAna liyaa| alabata pahacAna ne meM use atyalpa kaSTa to avazya hI huA thaa| kyoMki jisa bhImasena ke usane rAjagrahI meM darzana kiye the usameM aura Aja ke bhImasena meM MALA mITha deva-duMdubhi nAda se AkarSita hokara cale Ate bhImasena ke sAdaM bhAI rAjA vijayasena kA apUrva milanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyodaya 157 jamIna-AsamAna kA parivartana A gayA thaa| vigata lambe samaya se bhoge gaye anaginata duHkhoM kI spaSTa chAyA usake tana badana para dRSTigocara ho rahI thii| kRza kAyA aura muAyI huI mukha mudrA se use pahacAnanA atyaMta kaThina evam azakya thaa| phira bhI vijayasena ne antataH use pahacAna hI liyaa| phalataH vyAkhyAna samApta hote hI usane bhImasena ko prema pUrvaka sambodhita kiyA : "are rAjagRhI nareza bhImasena| aura rAjA vijayasena kI AvAja kAnoM meM par3ate hI bhImasena kI bhAva samAdhI bhaMga ho gyii| punaH usakA mana saMsAra meM ramaNa karane lgaa| usane A~khe kholI to apane samakSa hI rAjA vijayasena ko nihaaraa| kSaNArdha ke lie donoM kI najara paraspara milI aura anAyAsa hI A~khoM se A~sU chalaka pdd'e| kaI varSoM ke uparAnta snehI svajana ke darzana huye the| usakA hRdaya bhara gayA usane bhAva vihnala ho, vijayasena ko gale se lagA liyaa| AliMgana baddha kara liyaa| bhImasena kA jaba kSitipratiSThita nagara meM Agamana huA thA taba use bhali bhA~ti vidita thA, ki yahA~ kA nareza vijayasena hai aura yaha bhI jJAta thA, ki vaha usakA sADhU bhAI hai| agara vaha usake Azraya meM calA jAtA to kisI prakAra ke duHkha uThAne kI naubata nahIM aatii| parantu usake svAbhimAnI AtmA ne aisA karane se use roka diyA thaa| usa samaya usane puruSArtha para hI jIvana yApana karane kA dRr3ha nizcaya kiyA thaa| pariNAma svarUpa jAna-bujha kara usane isa nagara meM ajJAtavAsa kiyA thaa| sAtha hI bAlakoM ko bhI isI hAla meM rkhaa| isI taraha pati kI manodazA ko parilakSita kara svayaM suzIlA ne bhI yaha tathya kisI ko jJAta nahIM hone diyA ki, vaha isa nagara ke nareza kI sAlI hai| balki eka dIna, nirdhana strI banakara usane isa nagara meM vAsa kiyaa| kintu anAyAsa hI yaha bheda khula gyaa| bhImasena ne supAtra dAna diyaa| devoM ne duMdubhI nAda kiyA aura vijayasena ne bhImasena ko pahacAna liyaa| donoM A~khoM se milana va harSa ke A~su baha rahe the| mauna alpAvadhi taka rahakara vijayasena ne nistabdhatA kA bhaMga karate hue kSINa svara meM kahA : "rAjan! Apa Aja taka kahAM the? mujhe samAcAra avazya milA thA, ki kaniSTha bandhu hariSeNa se ApakI kucha kahAsunI ho gaI hai aura Apa rAjagRhI kA parityAga kara kahIM anyatra cale gaye hai"| ___"kintu usake bAda mujhe koI samAcAra prApta nahIM huye|" "are! Apa akele kaise? suzIlA dIdI aura kumAra kahAM hai?" vijayasena ke sAzcarya puuchaa| "vijayasena! isI nagara meM hI hai| bhImasena ne vyathita svara meM khaa|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 bhImasena caritra "isI nagara meM? kahA?" vijayasena ke Azcarya kA pArAvAra na rhaa| phala svarUpa bhImasena ne Arambha se anta taka sArA vRtAnta khaa| vRtAnta kA eka eka zabda zravaNa kara vijayasena kA roma roma khar3A ho gyaa| mAre gusse se usakI A~kheM lAla ho gii| vaha acAnaka garja uThA : bhadrA va lakSmIpati kI yaha himmata aura usane pAsa khar3e sainikoM ko sambodhita kara tIvra svara meM khaa| sainikoM abhI isI kSaNa lakSmIpati seTha ke yahA~ jAo aura use aura usakI patnI ko muzke bAMdha kara bandIgRha meM baMda kara do| "sAvadhAna! usake yahA~ rAnI suzIlA aura do rAjakuMvara hai| usako sasammAna rAjamahala meM pahu~cA do|" rAjAjJA milate hI sainika gaNa azvArUDha ho zIghratAzIghra lakSmIpati ke yahA~ pahuMca gye| sainikoM ke prayANa ke anantara vijayasena ne punaH prema pUrvaka kahA : "rAjagRhI nareza bhImasena! Apake Agamana se harSa vibhora ho, azva bhI hina hinA kara apanI prasannatA prakaTa kara rahe hai padhArie! azvArUr3ha hokara aura mere rAjamahala ko pAvana kiijie| vijayasena! tumhArI udAratA ke lie koTi-koTi dhanyavAda! kintu yaha na bhUlie ki, 'jahA~ merA samasta parivAra hI anaMta duHkha aura nArakIya yAtanAoM kI jvAlA meM ghira dhU-dhU sulaga rahA ho, vahAM bhalA maiM rAjamahala ke sukha upabhoga kaise kara sakatA hU~, jaba mere dudha mu~he bacce bhUmi para zayana karate ho taba mujhe makhamala kI zaiyA para ArAma karanA zobhA nahIM detaa| jahA~ merI patnI naMge paira logoM ke ghara majadUrI karate-karate thaka kara lAza ho jAtI ho vahA~ mujhe azvArUDha honA acchA nahIM lgtaa| rAjan! ApakI bAta yathArtha hai| aba yU~ samajo ki ApakA duHkha dAridrya saba naSTa ho gayA haiN| vaha samaya saba naSTa ho gayA haiN| vaha samaya bIta cUkA hai, aba to sukha kA sUraja uga nikalA haiN| mere subhaTa aura rAnI sulocanA suzIlA ko lene gaye haiN| ve unheM lekara sIdhe rAjamahala jaayeNge| isIlie hama bhI vahA jaldI pahu~ca jAe! vijayasenane bhImasena kI bAta kA svIkAra karate hue khaa| yU~ bAtacIta karate karate donoM rAjavI calane lage, taba AkAza meM ve devavANI pragaTa huii| "yahA~ jo suvarNa muhareM paDI hai ve tamAma bhImasena mahArAjA kI haiN|" "koI bhUla se bhI use chUe nahIM varnA usakA siraccheda kiyA jaaygaa|" . taba vijayasenane turaMta sabhI muhare ikaTThI karavA kara alaga se surakSita jagaha rakha liiN| phira donoM thoDe dUra cale ki vahA~ sAmane se Ate hue subhaTa mile| are! tuma khAlI hAthoM vApasa kyuM lauTe? mahArAnI suzIlA kahA haiM? donoM kuvara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ *mahAaura bhAgyodaya apanA 48 kahA haiM? vijayasenane adhIratA se puuchaa| "mahArAja! kyA kaheM kahane kA mana nahI ho rahA haiM, phira bhI hameM satya - satya kahanA cAhiye? bhadrAne rAnImA aura donoM kuMvaroM ko usakI jhoMpaDI se nikAla dIye haiN| aura kuTiyA ko Aga lagA dI hai| abhI veM kahA hoMge? koI patA nahI haiN|" subhaToM ke agrasara ne natamastaka ho khaaN| apriya isa bAta ko sunakara hakkA-bakkA sA bhImasena ardha cetanI avasthA meM Akara bola paDA su...zI...lA... aura usakA galA sukha gyaa| vaha turaMta mUrchita ho jamIna para luDhaka gyaa| bhImasena jamIna para gire usase pahale vijayasenane use apane hAthoM thAma lIyA, aura apane aMka meM sulAkara pavana Dhone lgaa| yaha aniSTa ghaTanA dekhakara upasthita subhaTa samuha hAka-bAka ho utthaa| zIghra hI zItala jala kA chir3akAva karane para bhImasena kI mUrchA dUra huii| usane AMkheM kholI aura sahasA parivAra yAda Ane para AMsU bahAne lgaa| ___ 'rAjan! Apa svastha baniye, hama Apa ke pure parivAra ko zIghra hI DhuMDha nikAlate haiN| maiMne apane sainikoM ko unakI zodha meM lagAe hai| koI kasara nahI rahane paaegii| thoDI himmata rakhiyegA kucheka paloM meM hI pure parivAra kA milana hogaa| 'nahI vijayasena! nahI' maiM aba jarA sI bhI dhIraja nahI rakha sktaa| na jAne veM kisa hAlata meM jIte hoMge? kahA hoMge? "maiM aba eka pala bhI nahI rUka sakatA huuN|" 'maiM svayaM unako DhuMDha nikaaluuNgaa'| aisA kahakara bhImasena khaDA ho gyaa| "maiM bhI Apa ke sAtha cluuNgaa"| vijasenane khaa| "rAjan! hama donoM milakara unakI khoja kreNge|" snehavaza hoM vijasenane hamadardI se khaa| aneka sainiko ke sAtha donoM suzIlA va kuMvaroM kI zodhameM nikala pdde| nagara ke andara dusare aneka subhaTa zodha kara kahe the, ataH inhoMne nagara bAhara DhuMDhanA zurU kiiyaa| ... bhaTakate bhaTakate saba nagara ke kile ke Age aae| bhImasena aura vijayasenane kile kI eka-eka jagaha chAna DAlI, paraMtu kahI kucha najara na aayaa| jahAM najara paDatI thI vahA reta aura paththara ke sivAya aura kucha dRSTi gocara nahI hotA thaa| phira bhI sabane apanA kArya cAlu rkhaa| itane meM kahI se bAlaka ke rone kI AvAja sunAI dii| apane bAlakoM sI AvAja sunakara bhImasena AnaMdita ho sahasA pukArane lgaa| vijayasena! vijayasena! kuMvara mila ge| dekhiye usa ora ketusena ke rone kI AvAja A rahI hai| vijayasenane turaMta kAna sIdhe kiiye| aura jahAM se rone kI AvAja A rahI thI usa ora datta dhyAna ho gyaa| usako bhI bAlaka ke rone kA kolAhala sunAI diiyaa| phira to donoM AvAja kI dizAmeM cIte kI bhA~ti dauDa pdde| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 bhImasena caritra ketusena... devasena..... ketusena.......devasena.... bhImasena apane baccoM ko lagAtAra pukAratA rahatA thaa| eka tarapha bhImasena kI pukAra sunAI de rahI hai, to dUsarI tarapha dharatI para ulTe muMha leTa kara rote hue ketusana ko dekhakara devasena bola utthaa| 'ketu! bhaiyA ketu! dekha to sahI pitAjI hama donoM ko bulA rahA hai|' uTha khaDA ho jaa| pitAjI, kahA hai? tuma to jhuTha bola rahe ho bar3e bhaiyA! ketusena ne rote-rote khaa| are pagale! tuma svayaM hI suna lo! maiM bilakula jhuTha nahI bola rahA huuN| ketusenane turaMta khaDe hokara kAna sIdhe kIye, taba 'ketusena... devasena! ketusena! devasena!...bhImasena kA sAda najadIka A rahA thaa| ketusena va devasena donoM zIghra hI bAhara dauDa aaye| phira to jora-jora se bolane lge| pitAjI... pi...tA...jI... bhImasena bhI kuMvaroM kI AhaTa sunakara pratisAda dene lagA, beTA ketusena!... beTA devasena!... apane pitA ke hI ye zabda hai aisA pratIta hone para donoM bhAI dauDa pdde| idhara bhImasena bhI putroM kI dizA meM dauDa rahA thaa| sAmane se donoM putra bhI dauDe A rahe the| bApa-beTe tInoM milana ke lie talapa rahe the| itane meM to o...mAM...re.... kahatA huA dhabba se ketusena gira pddaa| devasena bhI vahI para aTaka gyaa| usI samaya Hh4 124.1 hari somaaraa| putroM kI karUNatA bharI hAlata dekhakara A~khoM meM AMsu dhaMsa aaye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyodaya bhImasena aura vijayasena vahAM pahu~ca aaye| bhImasenane ketusena ko turaMta uThAkara bAhoM meM le liyaa| aura usake gAloM para aneka cuMbana bharane lgaa| devasena ko bhI putrasneha ke vaza ho, usakI pITha sahalAte hue cumA lii| putroM ko usa hAlata meM dekhakara bhImasena kI AMkhoM se phUTa-phUTa kara AMsU bahane lage vijayasena kI AMkheM bhI sajala ho aaii| bhImasena kA hRdaya eka ora putra milana se kyA ye rAjakumAra haiM? rAjagRhI ke ye hI rAjavaMza hai? rAjateja aura rAjavI prabhA kahA gaI? a hA hA! kaise ho baiThe hai phUla se ye kumAra! inakI AMkhoM meM teja nahI haiM, gAloM para surakhI nahIM haiM, hAthoM meM kauvata nahI haiM, are! dusarA to jAne do para pairoM meM cetanA aura hAma bhI kahAM haiM? kapaDe to dekho nahIM ke barAbara haiN| he bhagavan inake zarIra meM to lahU aura mAMsa bhI dIkhatA nahI, sacamuca haDDiyoM ke kaMkAla ghuma rahe ho aisA laga rahA hai| ararara! ye bAlaka na jAne kitane dinoM se bhUkhe-pyAse hoMge, lagatA hai ina kumAroM ne kabhI rAhata kI sA~sa bhI nahI lI hogii| 'hAya re vidhAtA! kyA kahU~ tumhe! ina baccoM ke sivAya aura koI tujhe na milA so ina mAsumoM para sitama gujArA' / bhImasena kA antaraM pala-pala vidIrNa ho rahA thA, to sAtha meM AyA mAnava samuda bhI isa karuNatA se ro rahA thaa| pitAjI! pitAjI! Apa kahAM the? Apake cale jAne / dekho hamArI kaisI hAlata ho gaI haiN| bicArI mAM kI to kyA kahe, usakA to burA hAla dekhA nahI jaataa| ro-ro kara AdhI ho gaI haiM , devasenane khaa| pitAjI! aba to hame kahIM nahI choDeMgena? aura hameM peTa bhara khAnA khilAoge na? aba hama se jyAdA kaSTa sahana nahI hotA hai pitAjI,! bhImasena ke sIne meM lapakate hue ketusenane khaa| nahI beTe! aba to maiM tumhe choDakara kahI bhI nahI jaauuNgaa| tumhe acchA-acchA khAnA khilAUMgA, khelane ke lie roja naye-naye khilaune lA duuNgaa| aba to maiM tuma saba ko AnaMda aura umaMga meM rkhuugaa| beTA devasena! tumhArI mAtAjI kahA hai? vijayasenane puuch| kauna mA~? mAM to subaha-subaha hamako choDakara kAma karane calI jAtI hai| vApasa sA~ma ko hI lauTatI hai, devasenane khaa| kahAM kAma karatI hai beTA! vijayasenane khaa| ____ kAma to do-cAra gharo meM karatI hai, isa samaya nagarazeTha kI havelI para kAma kara rahI hogii| unake vahAM baDA utsava haiM, ataH kAma bhI jyAdA kiyA karatI haiN| "bicArI merI mAM to adhamuI ho gaI hai|" bhArI niHzvAsa choDa devasena kahane lgaa| beTA! Aja se tumhArI mAM ko kAma nahI karanA paDegA, aura tuma bhI duHkhI nahI hoNge| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 bhImasena caritra calo hama saba rAjamahala jaayeNge| vahAM para khUba khAnA-pInA, khelanA, acche kapar3e pahananA aura jI bhara amana camana krnaa| vijayasenane kuMvaroM ko AzvAsana dete hue khaa| saca pitAjI! aba hamako khuba khAnA-pInA milegA? ketusenane khaa| taba bIcameM hI devasena bola utthaa| pitAjI! ye mahAnubhAva kauna hai? aura hameM unake vahAM kyoM le jAnA cAhate haiM? "beTA! praNAma kro| ye tumhAre "mausAjI hai| isa nagara ke mahArAjAdhirAja hai| Apa hama saba ko lene Aye hai" bhIsenane paricaya dete hue khulAsA kiiyaa| donoM kumAra isa bAta ko sanakara AnaMdita ho utthe| phira to kahanA hI kyA donoM ha~sate-ha~sate vijayasena ko bheTa pdd'e| vijayasenane bhI snehArdra ho donoM ko sahalAye, aura ketusena ko pakaDa kara cala pdde| bhImasena ne devasena kI UMgalI pakaDa lI, aura saba nagara kI ora ravAnA ho gye| calate calate vijayasenane sevakoM ko AjJA dI "jAo mahArAnI ko jaldI samAcAra do ki Apake bahana - bahanoI saparivAra apane nagara padhAre hai, aura rAjamahala meM A rahe haiN| dusare sevakoM ko kahA : 'tuma saba nagarazeTha kI havelI para jAo, aura rAnI suzIlA ko yaha zubha samAcAra do, unhe Adara sanmAna ke sAtha rAjamahala le Ao" SAAN sarisImA mahArAnI sulocanA ko apanI havelI para AI dekha kara nagara zeTha aura zeThANI Azcaryacakita hokara gabharA utthe| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyodaya 163 donoM sevaka gaNa vijayasena mahArAjA kI AjJA pAlana hetu ravAnA hue| itanA baDA prasaMga chUpA-chUpAyA thoDA rahatA haiM, dekhate hI dekhate pure nagara meM bAta havA kI taraha phaila gyii| 'rAjagRhI nareza bhImasena mahArAjA aura mahArAnI suzIlA saparivAra yahAM padhAra rahe haiN| sulocanA ko isa bAta kA patA pahale se hI koI sevakane de diyA thaa| ataH vaha apanI bar3I bahana ko le Ane ke lie DolI meM baiThakara ravAnA ho gii| ___rAste meM hI vijayasena ke subhaTa mila gyeN| unhoMne dusare hI samAcAra sunaaye| turaMta hI pAlakhI nagarazeTha kI havelI kI ora karavA lii| mahArAnI sulocanA ko apanI havelI para AtI huI dekhakara zeTha-zeThAnI Dara ke mAre hakke-bakke ho utthe| ve sAmane dauDe aura Adara sahita apanI havelI le aae| _ 'rAnI mAM Apane kyuM tasdI lI, mujhe kahA hotA to maiM ApakI sevA meM upasthita ho jAtA! Apane kyoM itanA kaSTa utthaayaa|' vinaya karate hue nagarazeTha ne khaa| nagara zeTha! Apake yahAM suzIlA nAmakI koI strI kAma karatI hai kyA? mahArAnI ne sIdhA hI savAla puuchaa| hA rAnImAM! pichale eka mAha se mere ghara kI saphAI karatI hai| bartana va kapaDe bhI dhotI hai! bAI bahuta bhalI hai| koI UMce khAnadAna kI lagatI hai, paraMtu nasIba kI mArI aisA kara rahI hai, khulAsA karate hue nagarazeThane khaa| isa prakAra ke vacana sunakara sulocanA kA hRdaya TUkaDe-TUkaDe ho rahA thaa| apanI bar3I bahana kI yaha avadazA? maiM rAjarAnI kI sAhyabI bhugata rahI hU~, aura merI hI bahana ghara-ghara ke vartana mA~je? arere! bicArI ne aisA kauna sA aparAdha kiyA hai usane? sulocanA kI AMkheM chalaka pdd'ii| "are! ApakI AMkhoM meM A~sU? Apa ro rahI hai? kyA hamase koI bhUla huI haiM? mApha kIjiye rAnImAM hameM khabara nahI Apa ro kyoM rahI hai?" nagarazeThane anajAnapana ke lihAja meM khaa| 'nagara zeTha! mujhe jaldI usa strI ke pAsa le calo' sulocanA adhIra ho baitthii| 'aisI kyA jarUrata hai mhaaraanii'| maiM abhI use bulA lAtA hU~ nagarazeThane khaa| "nahI zeThajI! Apa aisA nahI kreNge"| merI bahana ko hukma nahI de skte| unake pAsa to mujhe jAnA caahiye| "jaldI kIjiye, unake pAsa pahu~cane ke lie merA jI taDapa rahA hai," sulocanAne adhakacarI spaSTatA karate hue khaa| 'suzIlA tumhArI bar3I bahana? nahI ho sakatA' nagarazeTha ne Azcarya pragaTa kiyaa| ___hA zeThajI! yaha satya haiM, suzIlA dIdI karma kI lIlA ke zikAra bane hue haiN| ve merI bar3I bahana haiN| mere bahanoI rAjA bhImasena bhI isI nagara meM hai| unako Apake mahArAjA rAjamahala le jA raha haiM, aura maiM bhI bar3I bahana ko apane prAsAda le jAne ke lie AI huuN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 bhImasena caritra nagarazeTha to isa akalpanIya bAta ko sunakara bhaucakke raha gye| turaMta hI sulocanA ko lekara suzIlA jahA para bartana sApha kara rahI thI vahA para Akara khaDe raha gye| suzIlA kAma kara rahI thaa| usakA mastaka lAja se DhakA huA thaa| phira bhI pasIne se lathapatha usakA bhAla pradeza aura mukha spaSTa dikhAI de rahA thaa| suzIlA ko dekhate hI sulocanAne AvAja dI, 'ba..DI...ba...ha...na....!' ina zabdoM ko sunate hI suzIlA ekadama khaDI ho gii| vaha kucha soce usase pahale hI sulocanAne chAtI se cipaka kara ronA zurU kara diyaa| dIdI ApakI yaha dazA? mujhe to milanA thA? kyA maiM bhI Apake lie parAyI thI? mujhe apanA nahI mAnA dI...dI...! . 'mata ro bahanA mata ro'| yaha saba to karma ke khela hai| karma sattA ke Age kisakA calA hai, so tumhAre dIdI kA cale? 'apane kiye to bhugatanA hI paDatA hai' 'cAhe rAjA ho, yA raMka' usake lie saba samAna hai| bahanA AMsU na bhaa| rone se thoDA hI duHkha dUra ho jaaygaa|... cala jAne de ina saba bAtoM ko, pahale yaha batA ki mere bahanoIjI kaise hai? saba kuzala to haiM na? dIdI Apa kitanI sahiSNu hai| merI khabara antara pUcha rahI ho para apanA to koI nAma hI nahI le rahI ho! sulocanAne apanA hRdaya halkA banAte hue khaa| merI kathanI kyA btaauuN| aba mere jIvana meM rahA bhI kyA haiM? jo tumhe nayI bAta khuuN| eka gaharA niHzvAsa choDa suzIlAne khaa| "to dIdI maiM Apake jIvana kI eka bAta kahU~?" * jAnakara Apako khuzI hogii| 'khuzI se kaho merI bahanA zubha samAcAra se baDhakara dusarA kyA ho sakatA hai?' / "dIdI! mere bahanoIjI isa nagarameM padhAre haiM, aura ve bar3e ThATha ke sAtha donoM kuMvaroM ko lekara rAjamahala meM padhAra rahe haiN|' baDe hulAsa ke sAtha sulocanA bolii| - suzIlA kI jIvana sitAra jhana-jhanA utthii| khuzI kI taraMga samasta deha meM vyApta ho gii| viraha kI agni meM jala rahe dila meM umaMga aura AzA ke phavvAre bikharane lge| vaha ina samAcAroM para bharosA na kara sakI, phira bhI yoM mAnakara pUchane lgii| kahA hai ve? mere pAsa kyoM nahI Ae? dIdI Apa ke samAcAra the-ki Apako bhadrAne usa jhopaDI se bhI nikAla diyA hai, aura use Aga lagA dI haiN| isa azubha samAcAra se mere bahanoI ekadama mUrchita ho jamIna para gira pdde| jaba hoza meM Aye to zIghra hI ApakI zodha meM nikala pdde| pure nagara kA cappA-cappA chAnamArA, phira bhI kahI se ApakI khabara taka nahIM milii| Apake bahanoI bhI sAtha meM the| Akhira kuMvaroM kA patA laga gyaa| merI taraha bahanoIjI bhI Apako milane ke lie jida kara rahe the, paraMtu sabane aisA karane ke lie manA kiyaa| ve Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 bhAgyodaya Apake hI nAma kA raTana karate hue mahala kI ora paidala jA rahe haiN| Apa bhI vahA pdhaare| savistAra saba hakikata sunAte hue sulocanAne khaa| kalpanA na kara sake aisI isa ghaTanA ko dekhakara digmUDha bane nagarazeTha pazcAtApa karane lge| itane meM to suzIlAne unake caraNa sparza kara kahA-zeThajI! ApakA upakAra maiM jIvanabhara nahI bhuuluuNgii| yadi Apane mujhe sahArA na diyA hotA, to na jAne merA aura mere kuMvaroM kA kyA hAla hotA? vAkaI ApakI udAratA dhanyavAda ke pAtra hai| aba Apa mujhe rajA de, to maiM merI bahana ke sAtha cluuN| suzIlAne vinaya se khaa| are! Apa yaha kyA kara rahI hai? vaMdana ke adhikArI to Apa hai? rAnImAM! aisA karake hameM zarama meM mata ddaaliye| vaise bhI maiMne ApakA akSamya aparAdha kiyA hai| "mujhe kSamA karo rAnImAM!" nagarazeTha ne hAtha joDakara mAphI maaNgii| aisA na bolo zeTha! aparAdha to hamArA hai, jo hamane pUrva bhava meM koI pApAcaraNa kiyA hogA jisakA badalA aba cUkA rahe hai| Apane to hamAre duHkhoM ko halke kiye haiN| aura maiM to Apake yahAM raMka banakara AI thii| rAnI ke rUpa meM nahI, isIliye Apako saMtApa karane kI jarUrata nahI haiN| basa Apa khuzI se rajAmaMda kare tAki maiM bidAI luuN| sAMtvanAbhare svara meM suzIlAne khaa| nagarazeThane bhI donoM rAjarAnIyoM kI yathocita bhakti kii| bheTa-sogAda diye, aura atyanta Adara ke sAtha donoM ko DolI meM biThAkara bidA dii| WWW -HUMATimIPI hAra nagarazeThane donoM hI rANIoM ke sAmane bhaktivaza najarAnA peza kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 bhImasena caritra DolI rAjamahala kI ora ravAnA huii| idhara bhImasena aura vijayasena bhI kuMmAroM ke sAtha rAjamahala kI ora A rahe the| 'nagara nareza khuda pairo calakara prathama bAra rAjamahala kI ora jA rahA hai| yaha sunakara usakA satkAra karane va rAjA bhImasena ko nihArane ke lie nagarajana cauTe-caurAye - gavAkSa - jharokhoM meM bhIDabhADa lIye khaDe raha gaye the| jahAM jahAM se unakA gujarAna huA vahAM para prajAjanane phUlahAra se unakA svAgata kiyA, aura jayanAda se gagana ko guMjAyamAna kiyaa| nagara cauka se gujarate hue rAste meM eka vRkSa para baiThe kapirAjane bhImasena kA apUrva svAgata kiyaa| usane phUloM kA hAra isa prakAra pheMkA ki sIdhA bhImasena ke gale meM hI jA pddaa| . bhImasenane upara dekhA to eka baMdararAja thaa| donoM hAtha joDa namana kara rahA thaa| baMdara kI aisI bhakti dekhakara bhImasena ghaDI bhara daMga raha gyaa| kapirAjane turaMta eka gaMdI aura jIrNa kaMthA ko DAla para se girAyI, jo barAbara bhImasena ke pairoM Age A pdd'ii| ____ bhImasenane turaMta uThAkara baDI mamatA se use hoTho pe lagAyA, are! bhImasena! yaha kyA kara rahe hoM? aisI malIna kaMthA ko chUte hoM? chi! chi! 'phaiMka do use! vijayasenane bhArI jugupsA pragaTa kara khaa| ___'vijayasena! isa gaMde vastra meM mere pasIne kI kamAI chIpI huI haiN| yaha mAtra gaMdI kaMthA hI nahI apitu amUlya ranoM kA khajAnA haiN| bhImasenane pratyuttara meM khaa| phira . COM AMPA an-un risonapurA khoI huI jIrNa kaMthA ko baMdara vRkSa kI zAkhA para se turaMta hI nIce pheMka rahA haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyodaya 167 calate calate bhImasenane usakI rAma kahAnI sunaaii| pazcAt vijayasenane turaMta usako samhAla kara rakhane ke lie subhaToM ko Adeza diiyaa| bhImasena aura vijayasena bar3e ThATha ke sAtha rAjamahala jA rahe the| aba mahala bilakula najadIka A gayA thA, taba yakAyaka eka aMdha saMnyAsI thoDe dUra baiThA baiThA karuNa pUtkAra kara rahA thaa| are! koI mujhe bacA lo| asahya vedanA se maiM mara rahA huuN| hAya re! maiM to lUTa gayA re...! kubuddhine mujhe mAra DAlA re... bhImasenane zIghra hI usa saMnyAsI ko pahacAna liyaa| 'usa siddhapuruSa ko yahAM le Ao,' bhImasenane eka subhaTa ko AjJA kii| subhaTa usa saMnyAsI ko le aayaa| namaskAra siddha puruSa! Apa kuzala to haiM na? are! ApakI AMkhoM ko kyA huA hai? aMdha AMkhoM kI tarapha dekhate hue bhImasenane puuchaa| kauna bhAI? yaha bhImasena kI to AvAja nahI kyA? siddhapuruSane AvAja pahacAna lii| hA mahAtman! maiM bhImasena hU~ "kintu yaha durdazA kaise huI?" bhImasenane sAzcarya puuchaa| kauna bhImasena? bhAI tU? are! maiM to barabAda ho gayA huuN| arere maiMne tumake kitanA duHkha diyaa| usakA phala jAnate ho? yaha aMdhApA isI kA phala hai| ENERARJ MAMMAR AMANANDMel SE Ei harisomara jaTAdhArI siddhapuruSa bhImasena ke pA~voM meM girakara vAraMvAra kSamA mAMga rahA haiM, aura apanI bhUla ke lie zaramiMdA ho rahA haiN| . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bhImasena caritra "mahAnubhAva! mujhe kSamA kara do| usa pApa ke liye aba bahuta pazcAtApa ho rahA hai| sujJa! maiMne rasa le liyA to vidhAtA ne merI AMkhe chIna lii| pApa kA phala pratyakSa mila cUkA hai| maiM nitya tumhArI pratIkSA karatA rahatA thaa| paraMtu aphasosa, mujha jaise aMdha ko tere darzana kaise ho sakate the| Aja tuma mila hI gaye ho to bhAI! mere usa aparAdha ko kSamA kro| maiMne sAdhu hokara bhI zaitAna kA kAma kiyA haiN| dravya kI lAlasA meM Akara maiMne tere jaise nirdoSa kI aneka AzAoM kA khUna kiyA hai| mahAbhAga! isa rasa ko svIkAra kara mere boja ko halkA kroN| siddhapuruSa rotA-rotA bhImasena ke pairoM pdd'aa| bhImasena ko bhI dayA A gyii| siddhapuruSa kI rozanI calI gayI isa karuNa ghaTanA se usakA hRdaya bhara aayaa|usne prema pUrvaka siddhapuruSa ko khaDA kara, apanI bAhoM meM lekara, anukampA se khaa| 'mahAtman! usa bAta ko bhUla jAoM!' 'jo honA thA vaha ho maa'| ApakA antara pazcAttApa se ro rahA hai, yahI paryApta hai| hRdaya kA saccA pastAvA hI vana ko sukhamaya banA sakatA hai| Apa to jJAnI hai, maiM Apako vizeSa kyA kaha katA huuN| tathApi mere lAyaka sevA-kArya ho to khiyegaa| ___ bhImasena! terI udAratA ko dhanyavAda! tuma to hRdaya vizAla karake jIta gyaa| ma~gara merI kauna gati hogI? nahI bhImasena! tuma apanA hissA svIkAra kara mujhe usa pApa se mukta kr| siddhapuruSane suvarNa rasa ke tuMbaDe dene ke liye Agraha kiyaa| 'mahAtman! ApakI jaisI icchA bhImasenane saMnyAsIke Agraha kA svIkAra kiyaa| usI samaya gajaba ho gyaa| siddha puruSa ke AMkhoM kI rozanI vApasa lauTa aayii| AMkheM TamaTamA kara dekhane lgii| siddhapuruSa pUrvavat dekhane lge| usane palaka mArakara dekhA to sAmane hI rAjamukuTa se zobhAyamAna bhImasena khaDA thaa| siddhapuruSa ke AnaMda kA pArAvAra na rhaa| apanA aMdhatva dUra ho jAne se usakI antarAtmA nAcane lgii| punaH usane bhImasena kA caraNasparza kara upakAra maanaa| bhImasena ko bar3A Azcarya huaa| 'mahAtman yaha saba karma kI balihArI hai| Apake azubha karma se Apako aMdhatva milaa| vaha karma khatma hone para zubha karma kA udaya hone para, punaH rozanI prApta huyii| maiM to eka mAtra nimitta banA hU~, dUsarA kucha nhii| siddhapuruSa AnaMda aura upakAra ke bhAva meM AMsU bahA rahA thaa| rAjan Apa saba calate calo. maiM abhI savarNa rasa lekara A rahA hai| mujhe to aba koI rasa kA khapa nahI hai, kyoMki saba rasoM kA sAra Atmarasa, jo mujhe mila gayA haiN| ataH cAroM tumbe lekara maiM jaldI hI rAjamahala A rahA hU~, aisA kahakara siddhapuruSane dauDa lagAI, aura thor3I hI dera meM saba rAjamahala pahU~ca aaye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAra kA milana 169 parivAra kA milana bhImasena aura vijayasena ke Agamana ke pUrva hI suzIlA va sulocanA kA mahala meM samAgama ho gyaa| suzIlA kI adhIratA nirantara baDhatI hI jA rahI thii| vaha bAra bAra romAMcita ho uThatI thii| tIna varSoM ke lambe antarAla evam duHkhada viyoga ke pazcAta vaha Aja apane prAgavallabha ke darzana karane vAlI thii| usakI umaMga aura utsAha kA koI pArAvAra nahIM thaa| caMcala mana se vaha apane priyatama kI apalaka pratIkSA kara rahI thii| sulocanA ne rAjamahala meM Ate hI suzIlA ko rAjarAnI yogya rAjasI vastra paridhAna kraaye| bahumUlya alaMkAro se usakA zRMgAra kiyaa| suzIlA kI deha kRza ho gayI thii| parantu satItva kI prakhara AbhA usake mukha para aMkita huI thii| usakI nayanoM kI nirmalatA sabhI ke hRdaya meM parama zAMti aura sukha kI anubhUti karA rahI thii| rezamI paridhAna meM usakA rUpa sAkSAt saundarya ko lajjita kara rahA thaa| vaha ekAdha teja-dIpikA sI soha rahI thii| - kucha dUrI se usane bhImasena kA jayanAda sunaa| aura vaha svAmI ke svAgatArtha zIghra hI utAvalI ho utthii| hAtha meM rahe suvarNa thAla meM AratI kI pavitra jyoti rekhAe~ TimaTimA rahI thii| sugandha va dIpa zikhAoM ke prakAza meM usakA sukumAra saundarya daidipyamAna ho utthaa| ANDIDAN kimI suzIlA ke Akasmika milana se harSa vibhora hokara dharmapatnI ke mastaka para hAtha rakhakara AzIrvAda dete hue bhImasenA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bhImasena caritra bhImasena ke rAjamahala meM praveza karate hI suzIlA ne akSata va puSpoM se unakA svAgata kiyA AratI utArI aura bhImasena ke caraNoM meM natamastaka ho namaskAra kiyaa| suzIlA kI A~khoM se pravAhita azrudhArA bhImasena ke caraNoM ko bhigA rahe the| bhImasena sneha vihvala ho utthaa| suzIlA se Akasmika milana se usakI A~khoM se bhI premAzruoM kI jhaDI laga gayI, jo suzIlA kI ghanI zyAmala keza rAzi para Tapa... Tapa girane lge| 'akhaMDa saubhAgyavatI ho' harSa se avarUdhdha kaMTha se bhImasena ne kisI taraha suzIlA ke mAthe para hAtha rakhakara AzIrvAda diyaa| suzIlA lajjAvarA sI tanika pare haTa gii| bhImasena do kadama Age bddhaa| idhara devasena va ketusena bhI mAM... mAM karate Age baDhe aura eka dUsare suzIlA ke gale meM jhUla gye| apUrva vAtsalya se suzIlA ne donoM bAlakoM ko hRdaya se lagA liye| apane mAtA-pitA ko eka sAtha dekhakara donoM bAlaka Anandita ho utthe| prasannatA ke bhAva unake mukha para spaSTa jhalaka rahe the| bhImasena kA anusaraNa karate hue tInoM ne praveza kiyaa| _aisA pratIta ho rahA thA jaise vijayasena ke rAjamahala meM kisI bhavya utsava kA yojana ho| snehI svajanoM ke prema milana se mahala kA konA konA kilaka rahA thaa| roM ora Ananda kA adbhUta vAtAvaraNa vyApta thA aura prasannatA kI razmiyoM mahala ke cappe-cappe ko jyotirmaya kara rahI thii| vigata tIna varSoM kI avadhi meM to suzIlA va bhImasena para na jAne kaisI-kaisI vipadAoM kA pahADa TUTa paDA thA, ki agara Aja usakA lekhA jokhA karane baiThe to bhI pAra nahIM aaye| lagAtAra tIna dina taka snehI-svajana sAtha rhe| isa avadhi meM vijayasena ne rAjakAja kI ora jhAMkA taka nhiiN| vaha apane svajanoM kI sevA meM nirantara upasthita rhaa| __ donoM bahanoM ne jI bhara kara sukha-duHkha kI bAteM kii| suzIlA ne apanI Apa bItI devI sulocanA ko sunaaii| bhImasena ne bhI apanI karma kathA se rAjA vijayasena ko avagata kiyaa| ThIka vaise hI suzIlA va bhImasena ne apanI vipadA va yAtanAoM kI carcA kii| eka anokhA dRzya banA thaa| jahA~ nayano se Ananda ke azru baha rahe the to usI kSaNa atIta kI bhogI pIDA ke azru bhI chalaka rahe the| punarmilana ke sukhada kSaNoM meM vahA~ sabakA hRdaya gad gad thA vahI para viyoga ke kSaNoM meM milI yAtanAoM ko smaraNa kara unakA hRdaya AkraMdana kara uThatA thaa| jabaki devasena va ketusena kI to rAjamahala meM bana AI thii| varSoM bAda Aja unheM sukha va aizvarya milA thaa| khAne ke liye peTa bhara svAdiSTa bhojana, khelane ke liye ratnajaTita khilaune aura zayana ke lie makkhana se bhI mulAyama shyyaa| vahA~ koI rokane - Tokane vAlA bhI nahIM thaa| aura nA hI kisI prakAra kA baMdhana, lambe antarAla ke bAda P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAra kA milana 171 mAtA kI mamatA va pitA kA vAtsalya eka sAtha barasa rahA thaa| jaba jI meM AtA ve khelate aura mana aghAtA to Apasa meM batiyAne lgte| khelate khelate kabhI kabhAra thaka jAte to mulAyama gaddoM para lambI tAna dete... eka lambe antarAla ke pazcAt bhImasena ke parivAra ne sukha kI sAMsa lI thii| tIsare dina kI dupahara meM parivAra ke sabhI loga bhImasena ke Irda girda baiThe the| suzIlA va sulocanA bhI vahA~ upasthita thii| devasena va ketusena nikaTa hI khilaune se khela rahe the| "vijayasena! kucha samajha meM AyA? jaba taka azubha karmoM kA udaya hotA hai, mAnava sukha kI sA~sa nahIM le sktaa| duHkha ke asahya bojha tale vaha dina-pratidina satata kucalA jAtA hai| parantu yahI azubha karma jaba samApta ho jAte hai aura zubha karmoM kA udaya hotA hai taba sukha kI belA Ate tanika bhI vilamba nahIM lgtaa| sukha duHkha kA yaha cakra nirantara calatA rahatA hai| na to sukha sthAI hai aura nA hI duHkh| balki donoM hI asthira bana kara lagAtAra ghUmate rahate hai| na jAne pUrva bhava meM maiMne kaise azubha karma baMdhana kiye hoMge, ki isa bhava meM hamArI aisI durAvasthA huI hai|" aura aba jaba ki azubha karmoM ke bandhana kaTa gaye haiM, taba svataH hI punaH hamArA saba kucha milane laga gyaa| kaMthA ke corI hone tathA suvarNa rasa ke china jAne para maiM atyadhika hatAza ho gayA thA, ki mRtyu se adhika jIvana duSkara va duHsahya lagane lagA thaa| phalataH jIvana kA anta karane kI dRSTi se hI maiMne gale meM phAMsI kA phandA DAlA thaa| HIUSA CHURN TITIP DIT / illu iii mAtA nr vi.B mAlagAgaraNa Hinmnimum 18A (II/IIIIIIURATI hiri-somA are bahina sulocanA - khoe hue~ mere sAre AbhUSaNa - tumhAre pAsa meM kaise Ae~? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 bhImasena caritra parantu karma kI lIlA baDI vicitra hai| dekho! vahI kaMthA va suvarNarasa Aja svayaM mere pAsa A gaye hai| bhImasena kI yaha bAta sunakara sulocanA ko sahasA koI bisarI bAta yAda ho aayii| aura vaha turanta hI apane sthAna se khar3I ho gii| 'kyoM bahanA! khaDI kyoM ho gaI? kyA yaha bAta tumheM pasaMda nahIM aayii|' nahIM diidii| aisI bAta nahIM hai| kaMthA aura rasa kI bAta nikalI to mujhe sahasA smaraNa ho AyA ki Apake ratnajaDita AbhUSaNa punaH Apako sauMpa dUM?" 'mere AbhUSaNa? bhalA tumhAre pAsa kahA~ se A gaye?' suzIlA ne Azcarya se pUchA, 'yaha ghaTanA maiM batAtA huuN|' vijayasena ne bAta ko adhika sphUTa karate hue khaa| sulocanA isa bIca AbhUSaNoM kA saMdUka lene bhItara calI gii| eka bAra hamAre nagara ke eka jauharI kI dUkAna para eka paradezI kA Agamana huaa| jauharI ko usane eka poTalI dii| poTalI kholane para usameM se bahumUlya AbhUSaNa nikle| phalataH jauharI ne jijJAsAvaza ukta paradezI se pUchA "mahAnubhAva! Apa ye AbhUSaNa kyoM tuDavA rahe ho?" "maiM inheM becanA cAhatA huuN| isakA ucita mUlya karake jhe dAma de deN| isa samaya merA hAtha taMga hai aura aba isa para hI merA jIvana nirbhara hai|" ___ jauharI ne pratyeka AbhUSaNa kA sUkSma nirIkSaNa kiyA... unheM ghUmA phirA kara bAra bAra dekhaa| usake mana meM zaMkA utpanna ho gaI, ho na hoM yaha alaMkAra isake nahIM ho skte| eka sAmAnya vyakti kI itanI visAta ho hI nahIM sakatI ki ye bahumUlya AbhUSaNa gddhvaaye| aise alaMkAra to kisI rAjA-mahArAjA evam rAja parivAra ke hI ho sakate hai| sAtha hI AbhUSaNoM para sajamudrA dekhakara to usakA zaka hakIkata meM badala gayA, usane kucha socakara paradezI se khaa| "tuma tanika yahAM baittho| taba taka maiM isake dAma lekara AtA huuN|" aura isa taraha paradezI ko biThAkara jauharI bhAgA-bhAgA mere pAsa aayaa| sArA vRtAnta sunaayaa| maiMne sainika ko bhejakara use kArAvAsa meM banda karavA diyaa| aura AbhUSaNoM ke bAre meM pUchatAja kii| ___ Arambha meM to vaha eka hI bAta doharAtA rahA ki, ye AbhUSaNa usake hI haiN| idhara maiMne bhI alaMkAro kA dhyAna se nirIkSaNa kiyaa| sulocanA ne bhI yathocita nirIkSaNa kiyaa| ina para jaisI rAjamudrA thI ThIka vaisI hI rAjamudrA sulocanA ke AbhUSaNoM para bhI aMkita thii| ataH hamane anumAna lagAkara yaha nizcaya kara liyA ki ho na ho ye Apake hI AbhUSaNa ho sakate hai| aura saMbhava hai inheM vaha Apake pAsa se corI kara lAyA hogaa| ataH paradezI ko kaidakhAne meM baMda kara diyA aura alaMkAra surakSita rakhane ke liye sulocanA ke havAle kara diye|" "dIdI! yaha lo, Apake aabhuussnn| saMbhAla lo, Apake hI hai na?" taba taka sulocanA bhI AbhUSaNoM ko le kara A phuNcii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAratI suzIlA 173 bhImasena aura suzIlA ne alaMkAroM kA dhyAna se nirIkSaNa kiyaa| eka bhI AbhUSaNa kama nahIM thaa| dekhA? yahI dharma hai| jaba taka azubha karmoM kI chAyA hama para rahI taba taka ye hama se dUra the| hamAre hone para bhI ye anyatra the| Aja jaba hamAre azubha karmoM kI badalI chaMTa gaI hai to punaH ye AbhUSaNa svataH hI hamAre pAsa A gaye hai| vAha dharmarAja! vAha! terI bhI lIlA adbhuta hai| bhImasena ne anAstika bhAva se khaa| isa ghaTanA se bhImasena kI dharma meM aura adhika niSThA bddhii| use aba pUrNatayA spaSTa ho gayA ki zubha-azubha karmoM kA phala hameM avazya hI milatA hai, isI dina se bhImasena ne varddhamAna tapa kA Arambha kiyaa| mahAsatI suzIlA zubha muhUrta para bhImasena ne vidhi pUrvaka vardhamAna tapa Arambha kiyaa| hAlAMki vijayasena va sulocanA ne bhImasena ko lAkha samajhAyA ki vaha tapazcaryA ke liye zIghratA na kreN| unakA kahanA thA ki vigata lambe aMtarAla se vaha bhUkha-pyAsa, thakAna va anidrA ko sahana karatA rahA hai| kaI dinoM taka idhara udhara bhaTakatA rahA hai... dara dara kI khAka chAnI hai| phalataH zarIra kRza ho gayA hai... deha thaka gaI hai| nirbala kAyA ko lekara aisI ugra tapazcaryA Arambha karane se zarIra ekadama kSINa ho jaayegaa| jabaki zarIra to dharma va karma kA sAdhana hai| use aise hI bigADa diyA jAya to dono hI bigdd'eNgeN| isI kAraNa vijayasena ne isa avasthA meM tapazcaryA karane ke liye bhImasena ko manA kiyaa| "vijayasena! ApakA kathana yathArtha hai| tuma sabakI ora se jo prema, AdarabhAva va sneha bhAva mujhe milA hai, sAtha hI nibAsa ke liye sundara AvAsa, svAdiSTa bhojana aura sundara vastrAbhUSaNa yaha saba dharma kA hI phala pUjya zrI dharmaghoSasUri mahArAja ko diye gaye supAtra dAna kA sabala pariNAma hai| vaise dekhA jAya to tapa se AtmA va zarIra donoM hI nirmala banate hai| Apa sabakA mere liye honA svAbhAvika hI hai| ise maiM bhalI bhAMti samajha rahA huuN| parantu ApakI cintA nirarthaka hai| tapa ke prabhAva se saba kucha ThIka hogA, bhImasena ne vijayasena kI eka nahIM maanii| apanI bAta para vaha aTala rhaa| apanI AtmA ke Agraha ko vaha TAla nahIM skaa| phalataH vijayasena ne punaH Agraha nahIM kiyaa| tapArambha ke prathama dina hI bhImasena ko divya zAMti kA anubhava huA jaisA pUrva meM kabhI nahIM huaa| samasta mAnasika vedanAe~ zAMta... prazAMta ho gyii| dagdha hRdaya ko jaise zItalatA kA sAnidhya mila gayA ho AyaMbila ke sUkhe rasahIna AhAra meM bhI use apUrva miThAsa kA anubhava huaa| prabhu-pUjA va pratikramaNa karate huye usakI AtmA Anandita ho utthii| Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 bhImasena caritra suzIlA, devasena va ketusena kI sevA suzrUSA karAne meM vijayasena ne koI kasara uThA kara nahIM rkhii| rAjavaidya evam vikhyAta cikitsakoM ke dvArA unake rogoM kA nidAna krvaayaa| rAjavaidyoM ne jaDI-buTTiyoM ke dvArA yathA ucita upacAra va sevA-suzrUSA kii| ina tInoM ko aba kisI prakAra kI koI cintA nahIM thii| pUrNatayA ArAma thaa| sukha kI nIMda thii| bharapeTa bhojana thA aura nizciMta mana thaa| suzIlA ke prati usake bahana-bahanoI ke mana meM athAha sneha thaa| ThIka vaise hI bhImasena bhI aba usake sAtha thaa| viyoga kA duHkha nahIM thaa| bAlaka bhI bAla sulabha lIlAoM meM dina rAta masta the| pati va putroM ko sukhI va svastha dekhakara suzIlA kA hRdaya Ananda ke sAgara meM hilore le rahA thaa| devasena va ketasena bhI mausAjI ke bhavya rAjamahala ke vAtAvaraNa rUpI dUdha meM zakkara kI bhAMti samasta ho gaye the| aba ve niHzaMka the| unheM kisI prakAra kA Dara nahIM thaa| ve nIDara hokara krIDA karate the| jo cAhiye vaha eka AvAja meM mila jaataa| sAtha meM mAtA-pitA kA pUrNa sAMnidhya thaa| kisI ke prati koI zikAyata unake mana meM nahIM thii| alpAvadhi meM hI ArAma, AnaMda va auSadhiyoM kA prabhAva bhImasena ke parivAra para dRSTigocara hone lgaa| unakI deha kA raMga badalane lgaa| kRza kAyA meM rakta saMcAra hone lgaa| nirbala haDDiyoM meM bala Ane lagA, A~khoM meM camaka va gAloM meM sUrjI chA gii| zuSka evaM nisteja camaDI meM saundarya khilane lgaa| INE IMANYTHIN hAranmAmalA pratikramaNa - navakAra mahAmaMtra kI mAlA ginate AtmazAnti kI pratIti karane meM bhImasena, aura pauSTika AhAra evaM jar3IbuTTIoM dvArA pUrvAvasthA jaisA svAsthya prApta karatA huA privaar| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 mahAratI suzIlA ___ idhara vijayasena punaH rAjakArya meM dhyAna dene lgaa| usane bhadrA va lakSmIpati ko unake dvArA kiye gaye bhImasena ke prati amAnuSika atyAcAra, ThIka vaise hI vijanavAsa daurAna unake alaMkAroM kI corI karane vAle cora ko kaDI zikSA dene kA nizcaya kiyaa| rAja darabAra khacAkhaca bharA huA thaa| samaya hote hI bhImasena va vijayasena ne rAjasI ThATha ke sAtha darabAra meM praveza kiyaa| pratihArI ne donoM ke pahuMcane kI sUcanA dii| nagarajanoM ne apane sthAna para khar3e hokara jayanAda kiyaa| donoM hI siMhAsanArUDha huye| yathA samaya rAja darabAra kA kArya Arambha huaa| vijayasena ne bhadrA seThAnI va lakSmIpati ko darabAra meM upasthita karane kA Adeza diyaa| tadanusAra sainikoM ne donoM ko rAjasabhA meM upasthita kiyaa| lakSmIpatikI mUche kATI huI thI aura 'zreSThi' pada chIna liyA gayA thaa| baMdIgRha meM adhika samaya taka baMda rahane ke kAraNa unake cehare kA nUra uDa gayA thaa| aisA laga rahA thA jaise lambe samaya se bimAra ho| vijayasena ne pUchA : kyA apanA aparAdha svIkAra karate ho? bhImasena suzIlA aura unake bAlakoM ko akAraNa hI nArakIya yAtanAe~ aura asahAya kaSTa dene aura rAjarAnI suzIlA para mithyA AkSepa lagAne ke aparAdha meM tumheM baMdI banAyA gayA thaa| "tumako apane bacAva meM kucha kahanA hai?" 'raajn| hamArA aparAdha kSamA kreN| hama apane nikRSTa kArya ke liye lajjita hai|' lakSmIpati ne giDagiDAte hue dIna-svara meM khaa| "nahIM, tuma kSamAyAcanA ke adhikArI nahIM ho| tumane to mAnavatA ko lajjita kara deM aisA ghinaunA kArya kiyA hai| apane nagara ke nAma ko kalaMkita kiyA hai| tumane apanI AtmA para bhI dAga lagAyA hai, tuma bhUla hI gaye ki, mAnava ke sAtha mAnava yogya vyavahAra karanA caahiye| vAstava meM tumhArA aparAdha akSamya hai| ataH zAsana tumheM kabhI kSamA nahIM kara sktaa| apitu tumheM mRtyu daNDa kI sajA dI jAtI hai|" vijayasena ne gaMbhIra svara meM kahA - seTha-seThAnI mRtyu ke bhaya se thara thara kAMpane lge| sabhA meM upasthita bhImasena bhI kAMpa utthaa| usane bIca meM hI hastakSepa karate hue kahA : "vijayasena! isa saMdarbha meM mujhe kucha kahane kA avasara doge?" ___"jarUra, isa sambandha meM Apako mujhase AjJA prApta karane kI AvazyakatA hI kahA~ hai? jo kucha kahanA hai prasanna hokara khie|" vijayasena ne sammati pradAna kii| "vijysen| maiM jaba isa nagara meM AyA to paradezI thaa| usa samaya seTha ne dayArdra ho mujhe Azraya diyA... aura mAnavatA pUrNa kArya kiyaa| isake pazcAta bhI jitanI ho sakI utanI suvidhA va sukha pradAna kiyaa| ataH mujha para inake ananta upakAra hai, hAlAMki seThAnI ne avazya vaha kArya kiyA, jo use nahIM karanA cAhiye thaa| kiMtu usameM bhalA ' seTha kA kyA doSa? yaha usake svabhAva kA doSa hai| aura phira mRtyu daMDa se unakI mRtyu P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bhImasena caritra ho jaayegii| kyA mAnava-svabhAva badala jaaegaa| ataH AvazyakatA to unake kharAba svabhAva ko sudhArane kI hai| vastutaH Apako apane rAjya meM panapa rahe aparAdha-pApoM ko samUla naSTa karanA hai| mAnava ko mRtyudaMDa dene se to mAnava hI kama ho jaaeNge| jabaki prApta paristhiti se mujhe aisA pratIta ho rahA hai ki aba inakI AtmA svayaM ko dhikkAra rahI hai| pApa ke prAyazcita se inakA hRdaya nirmala bana gayA hai| apane dvArA kiye gaye pApa kRtyoM se unakA tana mana pazcAtApa kI Aga meM jala rahA hai| apane Apa se ghRNA ho gayI hai| phira ye koI bhayaMkara aparAdhI bhI nahIM hai| aparAdha karanA inakI pravRtti nahIM hai| donoM hI acche kula se sambandha rakhate hai| inako baMdI banAne mAtra se hI inheM paryApta zikSA mila gayI hai| uttama kula ke vyakti ke liye pratiSThA para AMca AnA mRtyu daMDa se kahIM adhika pIDAjanya hai| aise vyakti mAtra pratiSThA ke liye hI jIvita rahate hai| ataH merA Apase namra nivedana hai ki Apa inheM mukta kara deN|" - vijayasena ne bhImasena kI AjJA zirodhArya kii| seTha va seThAnI ne kRtajJa bhAva se bhImasena ko namana kiyA aura unakA upakAra maanaa| isI prakAra cora ko bhI daNDa se mukti dilvaaii| tathA bhaviSya meM corI na karane ke liye smjhaayaa| cora sarala svabhAva kA thaa| bhaviSya meM corI nahIM karane kI pratijJA kara bhImasena ke caraNoM meM gira pdd'aa| sajala nayana giDagiDAte hue usakA upakAra mAnane lgaa| WI M NI ANTONLINLAOUTUmes harisogAThaga zeTha lakSmIpati aura zeThANI bhadrA, kRtabhAva se bhImasena ko jhUka pdd'e| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 mahAratI suzIlA darabAra meM upasthita prajAjanoM ne bhI bhImasena kI udAratA kI bhUrI bhUrI prazaMsA karate hue jayanAda kiyaa| rAjapurohita ne prazasti gAna kiyaa| bhATa cAraNoMne bulanda svara meM usakI stuti kii| bhImasena ne khule hAthoM svarNa mudrAe~ pradAna kI - aura rAjasabhA visarjita huii| - kucha samaya pazcAt bhImasena ne eka aura dharma-kArya Arambha kiyaa| supAtra dAna kI mahimA se bhImasena ko atula saMpati prApta huI thii| usane isa dravya ko bhautika sukha ke sAdhanoM meM vyaya karane kI apekSA dharmakArya meM kharca karanA ucita jAnakara yojanAoM ko mUrta svarUpa dene kA nizcaya kiyaa| tadanusAra vijayasena se usane vizAla bhUkhaNDa kharIdakara devAlaya nirmANa kI yojanA banAkara zubha muhUrta meM kArya Arambha kiyaa| jinAlaya arthAt pRthvI para mAnava dvArA nirmita mokSa bhvn| jisameM praveza karate hI usakI racanA evaM zilpa-sthApatya ko dRSTigocara karate hI darzaka ko anAyAsa mukti ke Ananda kI anubhUti ho aisA hI bhImasena ne kucha kalAtmaka nirmiti kA mana meM vicAra kiyaa| ataH isa kArya ke liye usane deza-videza se zilpakAroM ko AmaMtrita kara vAstuzilpa sarvazreSTha koTi kA bane aise nirdeza diye| isa kArya ke sampUrNa vyaya kI pUrva taiyArI thii| zilpa zAstriyoM ne alpAvadhI meM hI maMdira kI pratikRti banAkara bhImasena kI sevA meM prastuta kii| apanI yojanA kA itanA sundara rUpa dekhakara bhImasena kI prasannatA kA pArAvAra na rhaa| rAta dina nirmANa kArya calatA rhaa| bhImasena svayaM isa kArya meM rUci lene lgaa| samaya samaya para svayaM kArya kI pragati ko jAkara dekhtaa| vardhamAna tapa kI olI Arambha hone ke uparAMta bhI isa kArya meM zithilatA nahIM Ane dI dekhate hI dekhate jinAlaya ne eka AkAra lenA Arambha kiyaa| eka samaya jahA~ birAna va sunasAna jamIna paDI thI, Aja vahAM bhavya jina maMdira AkAra letA dRSTigocara hone lagA thaa| gavAkSoM va stambhoM ke nirmANa meM zilpiyoM ne apanA sArA kalA kauzala bikhera diyA thaa| pratyeka stambha meM jina bhagavaMto ke jIvana prasaMgoM ko bar3e surUcipUrNa DhaMga se utkIrNa kiyA thA ki darzaka pala do pala mugdha bhAva se eka Taka dekhatA hI rhtaa| jinAlaya ke bhItarI kakSa meM bhI zilpI apanI kalA ko cirakAla ke liye amara karane meM juTe the| maMDapa, stambha, chata sabhI sthAnoM para kalA ke darzana ho rahe the| raMga maNDapa madhyabhAga meM sthita thaa| usake cAroM ora parikramA kI racanA kI thii| prastuta racanA aisI kuzalatA pUrvaka kI gaI thI, ki cAroM dizAoM meM sthita mUrtiyoM ke darzana eka sthAna para khaDe rahakara kiye jA sake isake madhya bhAga meM stambha kI racanA nahIM thI tAki prekSakagaNa ko kisI prakAra ke avarodha kA sAmanA nahIM karanA pdde| lagabhaga saba kArya sampanna ho gyaa| mAtra zikhara ke kalaza kA kArya zeSa raha gayA thaa| yaha kUlaza zuddha svarNa se nirmita honA thaa| svarNakAra ise banAne ke kArya meM jutteN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 bhImasena caritra hue the| samaya ke sAtha kalaza bhI taiyAra ho gayA aura zubha ghaDI meM use zikhara para Aropita kiyA gyaa| parantu Azcarya! dUsare dina hI kalaza nIce girA huA thA aura zikhara kalaza hIna aise laga rahA thA mAnoM dhaDa ke binA sr| bhImasena ke Azcarya kA pArAvAra nahIM rahA, yaha bhalA kaise saMbhava huA? usane zilpiyoM se isakA kAraNa pUchA, maMdira ke nirmANa kArya meM to kahIM koI truTi nahIM raha gaI? punaH nakaroM ke sAtha milAna kara dekhaa| kahIM koI truTi dRSTigocara nahIM huii| to kyA muhUrta meM koI gaDabaDI ho gayI? jyotiSiyoM ko AmaMtrita kara jAnakArI prApta kii| graha-nakSatra sUrya candra aMza akSAMza sabhI kA sampUrNa adhyayana kiyA,kintu kahIM bhI to krama bhaMga yA anucita nahIM thaa| sabhI kucha to vyavasthita thA tathApi kalaza kyoM gira paDA? ... isake pIche kyA kAraNa ho sakatA hai| __ kyA kisI duSTa deva kA SaDyantra hai| mana zaMkA-kuzaMkA se bhara gyaa| prayatnoM kI rAkASTA karane para bhI samAdhAna nahIM ho skaa| dUsare dina pUrI sAvadhAnI ke sAtha kalaza bhAropaNa kI vidhi punaH sampanna kI gyii| bhImasena ne pUrI rAta kalaza kI ora sthira dRSTi rakhe AMkhoM meM hI kaattii| thoDA bhI pramAda kiye binA rAta vyatIta kii| kintu Azcarya! prAtaH zikhara para kalaza nahIM thaa| bhImasena gahana vicAra meM lIna ho gyaa| jyotiSAcArya evam zilpa vizAradoM kA anubhava bhI vAstavika kAraNa jAna nahIM skaa| aisA kyoM ho rahA hai? usakA kAraNa koI jJAta nahIM kara pA rahA thaa| isa rahasya ko jJAta karanA sabake liye anivArya ho gayA thaa| kalaza vihIna koIbhI maMdira apUrNa hI kahalAtA hai| aura kAma ko yo adhUrA choDanA saMbhava nahIM thaa| bhImasena kI ciMtA baDha gii| vijayasena bhI cintita ho gyaa| donoM meM saMyukta rAjyAdeza nikAleM, jo bhI kalazAropaNa meM rahI truTi athavA kAraNa kA patA lagAkara usakA sahI hala khoja nikAlegA aura saba kA samAdhAna kara saphalatApUrva kalaza ropaNa kara dikhlaayegaa| aise vyakti ko rAjA kI ora se mu~ha mA~gA puraskAra diyA jaayegaa|" tatpazcAta kaI dinoM taka isa samasyA kA koI samAdhAna nahIM niklaa| eka bAra bhImasena ko kisI ne saMdeza diyA ki koI videzI mahAnaimittika usase bheMTa karanA cAhatA hai| naimittika ne bhImasena kI bheMTa kii| usane batAyA ki jisa dina ukta maMdira ke pravezadvAra meM koI zuddha zIlavatI nArI apane putra ke sAtha praveza karegI usI dina kalaza zikhara para sthira hogaa| yaha sunakara jo striyAM samaya nikAla kara nUtana jinAlaya ke darzanArtha AtI thI aba unakA bhI prAyaH AnA banda ho gyaa| zuddha zIlavaMtI kI zarta ne sabhI striyoM ko bhayabhIta kara diyaa| vizuddha zIla kA artha mana vacana aura kAyA se kisI para purUSa kA kabhI svapna meM bhI vicAra nahIM kiyA ho| aisA uttama zIla mAnava P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAratI suzIlA 179 kA utkRSTa cAritrya to usakA mana hotA hai| ataH caMcalatAvaza hI sahI kabhI kisI para purUSa ke sambandha meM jAne-anajAne koI vicAra utpanna honA saMbhava hai aura Izvara na kare praveza karane ke uparAMta bhI yadi kalaza sthira na rahA to? vyartha meM hI jAna saMkaTa meM phasa jAya aura upara se asatI ke kalaMka se jIvana durbhara ho jaaye| aisA soca kara nagara kI koI bhI putravatI strI jinAlaya meM praveza karane ke liye taiyAra nahIM thI aura bala pUrvaka to kisI ko praveza karA nahIM skte| jabaki zarta ke anusAra koI bhI strI svataH vahAM Ane ke liye taiyAra nahIM thii| isI taraha samaya vyatIta hotA gyaa| jaise jaise samaya vyatIta hone lagA bhImasena kI cintA bhI uttarottara baDhatI jA rahI thii| svAmI ko vyagra aura vyadhita dekhakara eka bAra suzIlA ne puuchaa| "Aja kala Apa itane udAsa kyoM hai? . ugra tapazcaryA ke kAraNa kahIM Apa azakta to nahIM ho gaye hai?" "nA devI! aisI koI bAta nahIM hai| tapa ke prabhAva se maiMne sabhI paritApoM se to chuTakArA pA liyaa| udAsI kA kAraNa to yaha kalaza hai| kyA isa nagara meM koI zuddha zIlavaMtI nArI hai hI nahIM?" parantu aisI kaThina agni parIkSA dene kI bhalA himmata kauna kare? suzIlA mana hI mana strI ke bhaya va strI kI lajjA se paricita thii| va strI-sulabha saMkoca ko samajhatI thii| pala do pala ke liye mauna dhAraNa kara usane punaH kahA cintA na kareM svaamii| devasena va ketusena ko sAtha lekara kala maiM jinAlaya meM praveza kruuNgii| phira jagata bhale hI yaha jAna le ki rAjagRhI nareza kI palI satI hai yA astii| "nahIM? nahIM! devii| aisA abhadra na bolo| kauna kahatA hai tuma satI nahIM ho? tumhAre satItva para mujhe pUrA vizvAsa hai aura merA vizvAsa kabhI asatya siddha nahIM ho sktaa| mujhe pUrNa zradhdhA hai ki tumhAre praveza se kalaza avazya hI sthira ho jaayegaa|" . "merA ahobhAgya hai ki ApakA mere prati dRDha vizvAsa hai| kintu Apake vizvAsa... zraddhA ko kasauTI para kasanA merA Aja kartavya hai|" suzIlA ne dRDhatA pUrvaka khaa| : : agale divasa yaha samAcAra Aga kI taraha se pUre nagara meM phela gyaa| jinAlaya kA prAMgaNa mAnava-medinI se ubhaDane lgaa| adhikatara jinAlaya meM striyAM hI dRSTigocara ho rahI thii| sabhI ke hAthoM meM akSata va phUla bhare thAla the| sabhI satI kA satkAra karane kI taiyArI se hI AI thii| ___ mahArAnI suzIlA ketusena va devasena ke sAtha yathA samaya A phuNcii| usane dUra se hI vItarAga prabhu ko mana hI mana praNAma kiyA aura nija AtmA ko sambodhita kara prArthanA kI : "he zAsana devtaa| Aja taka maiMne svapna meM bhI kabhI mana vacana aura kAyA se kisI para purUSa kA dhyAna nahIM kiyA hai| yadi jAne anajAne meM bhI kabhI sahaja bhAva se isameM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 bhImasena caritra koI skhalanA huI ho to mujhe avazya hI daMDa denaa| yadi maiM pavitra hU~... to yaha kalaza sthira ho jaay|" prArthanA samApta kara suzIlA ne bAlako ke sAtha jinAlaya meM praveza kiyaa| isI samaya zilpiyoM ne zikhara para kalaza Aropita kiyaa| alpa prayaloM ke antantara hI kalaza zikhara para sthira ho gyaa| tatpazcAt suzIlA ne bhImasena va apane bAlaka tathA anya svajanoM ke sAtha saMpUrNa rAtri maMdira meM jAgaraNa kara vyatIta kii| prajAjanoM meM se bhI kaI loga rAtri meM vahI ruuke| idhara prAtaH meM taDake maMdira ke prAMgaNa meM mAnava mahAsAgara laharAne lgaa| nagarajanoM kI bastI bhI jinAlaya ke cAroM aura ubhaDa pddii| bhora kI belA meM uSA kI prathama kiraNa jaba suvarNa kalaza para pddii| taba kalaza kI jagamagAhaTa se logoM kI A~kheM caudhiyAM gyii| kaI dinoM ke pazcAt sUrya apanI rajata-razmiyoM se kalaza ko abhiSikta kara rahA thaa| nirmANa hone ke bAda yaha prathama dina thA ki svarNakalaza dUra sudUra taka apane teja se sabako prakAzita kara rahA thaa| suzIlA ne prAtaH bhImasena ko bhAva vaMdanA karate hue usakA AzIrvAda grahaNa yaa| bhImasena ne zraddhA sikta ho use dhanyavAda diyaa| | nagarajanoM ne sollAsa jayanAda kiyA : 'mahAsatI suzIlA rAnI kI jayA' aura sabakI abhivaMdanA karatI rAnI suzIlA ne rAjamahala kI ora prasthAna kiyaa| Asa-pAsa meM ekatrita jana-medinI ne harSita ho usa (MOOO Mi HamarMarrintine Mallama prArthanA karake, 'nisIhI' - tIna bAra bolakara ke bAlakoM ke sAtha jinamaMdira meM praveza karatI sushiilaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAratI suzIlA . 181 para puSpa vRSTi kii| nagara kI sannAriyoM ne madhura kaMTha meM mahArAnI ke strItva ke maMgala gIta gaaye| sarvatra hI Ananda aura umaMga vyApta thaa| eka zubha muhUrta para alpa samAroha ke sAtha jinAlaya meM zrI zAMtinAtha bhagavAna kI vizAla pratimA kI pratiSThA kii| Asa-pAsa meM anya tIrthaMkara devoM kI pratimAyeM bhI pratiSThApita kI gyii| isa prasaMga para bhImasena ne sotsAha atula dhana-rAzi vyaya kii| zAMti snAtra mahotsava Ayojita kiyaa| zramaNa-zramaNIyoM ko supAtra dAna pradAna kiyA aura aneka jIvoM ko abhayadAna diyaa| devatAoM dvArA pradatta dhana saMpadA meM se jo kucha bhI thoDA zeSa bacA thA use bhImasena ne zubha kAryo meM kharca diyaa| upAzraya banavAyeM pyAU~, pAThazAlAyeM bnvaayii| dIna-daridroM meM prabhAvanA vitaraNa kii| isI avadhi meM bhImasena kA tapa bhI nirvina pUrA ho gyaa| pAraNA ke dina nUtana jinAlaya meM zrI zAMtinAtha bhagavaMta kA bhaktibhAva se pUjana arcana kiyaa| zramaNa bhagavatoM ko gocarI pradAna kI aura dIna-hInoM ko mukta hasta se dAna diyaa| isa prasaMga para bhI aThThAI mahotsava kA Ayojana kiyA gyaa| raha raha kara bhImasena ina saba kA kAraNa tapa ko hI mAna rahA thaa| tapa ke prabhAva se hI usake duHkhoM kA anta huA hai| isa bAta kA use pUrA ahasAsa ho rahA thaa| tapa ke kAraNa usakI AtmA zuddha bana gyii| zarIra bhI tapa ke prabhAva se achUtA IUTHUn hari somanA . . . . bhImasena ne zAntinAtha prabhu ke nUtana jinAlaya meM pUjA karane . kA car3hAvA lekara pUjA kI, aura AratI utaarii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bhImasena caritra nahIM rhaa| balki tapazcaryA ke apUrva teja se ullasita ho rahA thaa| vijayasena ne tapa kI pUrNAhUti ke anantara bhImasena ko apane zarIra kI adhikAdhika dekhabhAla karane kA Agraha kiyaa| tadanusAra svAstha-lAbha hetu vaha niyamita rUpa se auSadhi va pauSTika AhAra grahaNa karane lgaa| ina sabake kAraNa aMgopAMga se rAjateja TapakatA thaa| usakI mukhamudrA prabhAvI va pratApI dRSTigocara hone lgii| alpAvadhi pazcAt usane rAjagRhI lauTane kA nirNaya kiyaa| karo zastra zaNagAra pratiSThAnapura nareza ariMjaya ko yaha samAcAra prApta huye ki unakA bhAnajA bhImasena saparivAra kSitipratiSThita nagara meM vAsa kara rahA hai| vahA~ usane eka divya jinAlaya kA nirmANa kiyA hai| kalaza kI ghaTanA kI jAnakArI bhI una taka pahuMca gaI thii| mana hI mana unhoMne apanI parama viduSI satI sAdhvI suzIlA ko praNAma kiyaa| ____ vaise mAmA-bhAnaje ke nagara ke madhya vizeSa dUrI nahIM thii| eka bAra pUrva kAryakrama ke anusAra ariMjaya pravAsa kara vijayasena kA atithi bnaa| ___apane sADhU vijayasena ke yahA~ mAmA ke Agamana ke samAcAra prApta hote hI bhImasena unase bheMTa karane zIghra hI rAjamahala phuNcaa| ___"mAmAjI! bhAnaje kA sAdara praNAma svIkAra kreN|" "are| bhImasena tuma? kuzala maMgala to hai? mAmAne bhAnaje kA hAtha apane hAtha meM lete huye mRdu svara meM khaa|" mAtAmaha! Apake AzIrvAda se saba maMgalamaya hai| bhImasena kI AvAja kI jhaMkAra va bolane ke DhaMga ko dekhakara ariMjaya kacha kSaNoM ke liye gahare soca meM par3a gyaa| usake hRdaya meM halacala mcii| use ahasAsa huA, jaise bhImasena ko isase pUrva kahIM dekhA hai? para kahA~ dekhA? kucha bhI to smaraNa nahIM ho rhaa| ariMjaya ne apane mastiSka para jora ddaalaa| bahuta kucha socane ke uparAMta use kucha-kucha smaraNa hone lgaa| kRza dehavAle, nisteja mukha, dIna aura mlAna bhImasena kI unheM kucha jhalaka mila gyii| parantu yahI vaha bhImasena thA yA aura koI? samajha meM nahIM A rahA thaa| ariMjaya lAkha prayatnoM ke uparAMta bhI ThIka se taya nahIM kara pA rahA thaa| idhara mAmA ko vicAra magna dekha, bhImasenane utsuka ho, pUchA : kyA bAta hai mAmAzrI? Apa to kisI gahare vicAra meM magna ho gye| kuzala maMgala to hai na? bhImasena! isase pUrva bhI maiMne tumheM kahIM dekhA hai? parantu kahA~? smaraNa nahIM ho rahA hai| "ariMjaya ne apanI vivazatA btlaayii|" "isameM bhalA smaraNa kyA karanA? rAjagRhI nagara meM kahIM dekhA hogaa|" bhImasena ne vAstavikatA chipAte huye majAka bhare svara meM khaa| nahIM... nahIM aisI bAta nahIM hai| are P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ karo zastra zaNagAra 183 rAjagRhI parityAga ke bAda tumheM kahIM dekhA hai| kintu vaha tuma hI the yA anya vaha kahanA kaThina hai| bilakula tumhAre jaisA hI thaa| bolane kA tarIkA bhI tumhAre jaisA hI thaa| vahI svara vahI ruup-rNg| antara mAtra itanA thA ki vaha nisteja va kaMgAla thaa| usakI kAyA bilakula kRza va vastra bhI phaTe purAne the| sunate hI bhImasena kI A~kheM sajala ho gyii| vAstava meM ve dina hI aise kaSTadhArI the ki jinakI smRti mAtra se hI hRdaya barabasa aura Ahata ho uThatA hai| atIta kI smRtiyA~ usake hRdaya ko raha raha kara kacoTa rahI thii| "bhImasena! tumhArI A~khoM meM A~sU kyoM?" ariMjaya ne Azcarya se puuchaa| 'mAmAjI! vaha abhAgA nirdhana vyakti aura koI nahIM balki maiM hI thaa| Apake pAsa naukarI kI yAcanA karane AyA thaa|' ___ 'ararara! aura maiMne tumheM inkAra kara diyaa| he bhagavAna! yaha maiMne kyA kiyA? mere hAthoM aisA kArya karavAyA? bhImasena! mujhe kSamA kara do vatsa! maiMne tumheM duHkha pahu~cAyA, maiM tumheM usa samaya pahacAna nahIM skaa| mujhe kSamA kara do|' ariMjaya ne apanI bhUla svIkAra kara lii| vaha apane kRta para lajjita thaa| ___"mAmAjI! isameM bhalA ApakA kyA doSa? aparAdha to merA thaa| pUrva bhava meM maiMne hI koI azubha karma baMdhana kiyA hogaa| varanA rAjA ko hI kahIM naukarI ke liye dara : | bhaTakanA pdd'e| sahI artho meM to hama sabhI hI karma ke hAthoM kI kaThaputalI hai| niyaH | aisA nAca nacAtI hai vaisA hI nAcanA paDatA hai|" bhImasena ne sahajatA se kahA "parantu bhImasena! tumheM to apanA paricaya denA cAhiye thA naM? agara aisA kaste to kyA maiM tumheM duHkha bhogane para dara dara kI Thokara khAne ke liye choDa detA?" 'mAmAjI! jo honA thA vaha ho gyaa| aba bhalA raMja kisa bAta kA? mere prati Apake mana meM itanA mamatva hai yahI mere liye paryApta hai|' bhImasena ne sthita prajJa hote huye gaMbhIra svara meM khaa| tumhArA kathana satya hai, vatsa! parantu tuma yaha to batAo ki eka varSa taka tuma kahA~ rahe? kyA kiyA? lAkha prayaloM ke pazcAt bhI bhImasena mAmA ke Agraha ko TAla . nahIM sakA aura usane pUrA vRttAMta sunA diyaa| ariMjaya eka eka ghaTanA para A~su TapakA rahA thaa| kiMtu bhImasena ne jaba zastroM kI ThagI kI ghaTanA sunAyI taba anAyAsa hI usake A~sU A~kho meM hI thama gye| aura usakA aMga-pratyaMga gusse ke mAre kA~pane lgaa| kyA kahA? usa seTha kI yaha majAla? usake aparAdha kA daNDa denA hI pdd'egaa| aparicita paradezI ko isa prakAra lUTanevAle dezavAsIyoM ko kaThora se kaThora daMDa milanA caahiye|" ariMjaya ne krodhita hokara khaa| "nahIM mAmA! vAstava meM vaha seTha pAritoSika kA pAtra hai| mere para usake anaMta upakAra hai yadi vaha mujhe eka varSa taka Azraya nahIM detA to Apake nagara meM na jAne merI kyA dazA hotI?" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 bhImasena caritra isI samaya dvArapAla ne rAjasabhA meM upasthita ho samAcAra diyA ki pratiSThAnapura se eka zrImaMta kA Agamana huA hai aura ve rAjagRhI nareza se bheMTa karanA cAhate hai| jaise hI zreSThivarya ne dvArapAla ke sAtha mahala meM praveza kiyA to bhImasena kI dRSTi acAnaka usa para par3I aura kSaNArdha meM hI vaha siMhAsana se nIce utara pddaa| "susvAgatam zreSThivarya padhArie, aura ApakA idhara kaise AnA huA?" idhara bhImasena kI vinaya-vANI zravaNa kara zreSThivarya bhI zarma se pAnI pAnI ho gye| vaha vega se Age baDhakara bhImasena ke caraNoM se lipaTa kara phakaka-phakaka kara rone lagA "dayAnidhAna! mujhe kSamA kreN| maiMne Apako nahIM phcaanaa| maiM to Apake caraNoM kA sevaka huuN| mere isa aparAdha ko kSamA kara mujhe kRtArtha kreN| kRpAsiMdhu ina zastroM ko svIkAra kara mujhe ghora pApa se mukta kreN|" "bhiimsen| kyA yahI vaha seTha hai jisane tumhAre zastra jabarana dhUta liye the| hA mAtAmaha! seTha to yahI hai| parantu inameM aura usameM jamIna AsamAna kA antara HT gayA hai| pApabodha se pIDita hokara yaha vyathA ke sAgara meM AkaMTha DUba gaye hai| tApa kara rahe hai| inake svabhAva meM AmUlacUla parivartana A gayA hai| | "bhImasena! tuma dhanya ho! aura dhanya hai tumhArI udaartaa| ariMjayane prazaMsA ke bhAva ' / khaa| DISTANTRA TUMIA AICH MOHINILITY MANDIAN Mu hAra sImAhArA are! bhImasena! kyA ye vahI zeTha haiM ki - jinhoMne tumhAre zastroM ko har3apa lie the? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ karo zastra zaNagAra 185 tatpazcAt bhImasena ne seTha ko khaDA kiyA usakA aparAdha kSamA kara diyA, aura usake pAsa rahe zastroM ko grahaNa kara gaMbhIra svara meM kahA "zreSThivarya! mAnava se bhUla ho sakatI hai| pUrvajoM ne asatya nahIM kahA : 'mAnava mAtra bhUla kA pAtra' sahI rUpa meM eka bAra kI bhUla ko bhUla mAna liyA jAtA hai parantu yahI bhUla yadi adhika bAra doharAyI jAya to aparAdha bana jAtI hai| ataH puna aisI bhUla karane kA dussAhasa na kare! deha para par3e dAga ko to snAna se turanta sApha kara sakate hai kiMtu AtmA para lage dAga dhone se bhI nahIM jAte aura na jAne kitane bhavoM taka bhaTakanA paDatA hai tat pazcAt hI jIva niSpApa ho sakatA hai| ataH he seTha! bhaviSya meM AtmA ko sadaiva ujjavala rakhane kA prayatna krnaa| aba Apa mukta hai jahA~ cAhe vahA~ jA sakate hai|" bhImasena ne mudu svara meM khaa| seTha ne bhImasena kI salAha sirodhArya kara unhe zata-zata praNAma kara vidA maaNgii| ariMjaya to bhImasena kI karuNA va mAnavatA ke darzana kara hataprabha raha gyaa| apane bhAnaje ko aise uttama guNoM se yukta jAnakara ariMjaya kA vakSasthala garva se bhara gyaa| lagabhaga ve kaI dinoM taka mAmA- bhAnaje sAtha sAtha rhe| isa avadhi meM ve donoM Apasa meM vicAra vimarza karate rahe... vicAroM ko AdAna-pradAna karate rhe| ariMjaya ne donoM bAlakoM ko svarNa khilaune bheTa diye aura bhImasena va suzIlA ko bahu mUlya AbhUSaNa - vastra va suvarNa mudrAe~ upahAra svarUpa pradAna kii| vidAI kI belA meM snehArdra ho, kahA bhImasena! jaba kabhI koI AvazyakatA ho mujhe saMdeza preSita krnaa| zIghra hI usa para kAryavAhI hogii| aba tuma saMkoca mata krnaa| aura jaba rAjagRhI ke liye prasthAna karo to mujhe avazya sUcita krnaa|" ____ bhImasena ne mahArAja ariMjaya ke caraNoM meM mastaka jhukA diyaa| unhoMne AzIrvAda diyA aura apane nagara ke liya prayANa kiyaa| mahArAja ariMjaya ke prasthAna anantara bhImasena ne sArA samaya donoM putroM ke pAlana poSaNa meM lagA diyaa| donoM kI avasthA aba aisI ho gayI thI ki unake jIvana - paudhe ko susaMskAra evam zikSA rUpI nirmala jala se siMcita kiyA jaay| unake paThana-pAThana kI ora yathocita dhyAna diyA jaay| bhImasena svayaM unheM prazikSaNa dene lagA tathA anya viSayoM ke liye vizeSajJoM ko AmaMtrita kiyA gyaa| samaya ke sAtha donoM hI rAjakumAroM kA jIvana gaThana rAjagRhI ke bhAvI rAjyAdhikArI ke anurUpa hone lgaa| devasena va ketusena atyanta capala va buddhimAna the| ve ekacita hokara adhyayana karane lge| rAjakula ke anukUla sabhI zastroM tathA zastrAstroM kI zikSA AtmasAt karane meM tallIna ho gye| dina ba dina ho rahe saMtAno ke vikAsa krama ko parilakSita kara suzIlA va bhImasena P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhImasena caritra ke harSa kA pArAvAra nahIM thaa| yaha jAnakara ki jo kucha ho rahA hai vaha dharma ke prabhAva se hI ho rahA hai ve svayaM bhI yathAzakti pUjA arcanA meM apanA samaya vyatIta kara rahe the| kucha hI samaya meM donoM hI rAjakumAra bahattara kalAoM meM pAraMgata ho gye| vyAyAma va zastrAstra ke prazikSaNa se unake badana phaulAdI ho gaye the| - bahmacarya ke pAlana se unake mukhamaNDala para adbhuta teja jhalakane lgaa| unakI saumya aura divya kAMti sabhI ko apanI ora AkarSita karane lgii| zikSA prApti kI avadhi meM hI unheM jJAta ho gayA thA ki ve rAjagRhI ke bhAvI uttarAdhikArI hai| kAkA kAkI ke SaDyaMtra ke kAraNa unake mAtA - pitA ko rAjasiMhAsana kA parityAga kara rAtoM rAta palAyana karane ke liye bAdhya honA par3A ataH jaise jaise zikSA prApta karate gaye taise taise unakA vizvAsa aura vicAra dRDha se daDhatara hotA gayA ki bhaviSya meM kisI bhI mUlya para unheM rAjagRhI para apanA prabhutva prasthApita karanA hai use adhikAra meM lenA hai| aura vahI karanA hai| prANAhUti dekara bhI karake rheNge| kAlAtaraM meM unakI zikSA - dIkSA pUrNa huii| zArIrika va mAnasika donoM hI kSetra meM ve prazikSita ho cuke the| unakA mana aba rAjagRhI lauTane ke liye vihvala ho rahA thaa| "tAta yadi Apa kI anujJA ho to rAjagRhI para AkramaNa kara deN| devasena ne eka bAra avasara dekhakara khaa| IDA UPORN honasAmapurA ketusena-devasena rAjagRhI nagarI para car3hAI karake vApisa rAjya prApta karane kI pitAjI se AjJA mAMgate hue| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ karo zastra zaNagArakaro 187 "devasena! mere vatsa, maiM tumhArI mahatvakAMkSA evaM AMtarika icchA se bhalIbhAMti paricita huuN| parantu itanA utAvalApana ThIka nhiiN| sarvaprathama hameM vahA~ kI pUrI jAnakArI prApta karanI cAhiye taduparAMta hI hama kucha nirNaya kara sakate hai|" to Aja hI avilamba guptacaroM ko rAjagRhI jAne ke liye Adeza diye jaay| aba hama aura dhairya nahIM rakha skte| sudIrdhakAla taka kAkA kA anyAya sahana kiyaa| aba hameM nyAya cAhiye aura use prApta karake hI rheNge| yaha hamArI Ana aura zAna kA savAla hai| tAta, aba hama mUka darzaka nahIM bane raheMge kyoM? usameM tumhArA kyA kahanA hai| ketusena kI aura dRSTipAta karate huye devasena ne tIvra svara meM khaa| bhImasena kI sevA meM donoM hI upasthita hue the| ataH devasena ne ketusena kA vicAra jAnane kI dRSTi se khaa| 'merA bhI yahI vicAra hai pitAjI! anyAya karane vAlA to aparAdhI hai hI parantu usako dInabhAva se sahana karane vAlA bhI utanA hI aparAdhI hotA hai|" ketusena ne devasena kA samarthana kiyaa| 'aisA hI hogA! mere bacco! aisA hI hogA! . hama avazya hI anyAya kA virodha kreNge| parantu isake liye kucha samaya taka pratikSa karanI hogI pahale guptacaroM ko vahA~ ke samAcAra lAne do| taba hama avazya prasthAna kareMge bhImasena ne kumAroM ko protsAhita karate hue pratyutara meM khaa| .. dUsare dina vijayasena ke guptacaroM ne rAjagRha prasthAna kiyaa| kucha mAha ke pazcAt guptacara lauTa aaye| unhoMne rAjagRhI nareza hariSeNa ke vRtAnta se sabako avagata kiyaa| guptacaroM ne kahA : "he rAjana rAjagRhI kI avasthA dekhI nahIM jaatii| anAtha nagarI ke sadRza dikhAI detI hai| rAjya kA saMpUrNa zAsana - taMtra vizvAsapAtra maMtrIgaNoM ke hAtha meM hai| rAjagRhI kA saciva-maMDala pUre rAjya kI bAgaDora apane hAtha meM le, rAjya kara rahA hai| hariSeNa kA mana rAja-kAja se pUrNatayA uTha gayA hai| bhImasena ke jAne ke bAda hariSeNa pazcAtApa kI Aga meM jala rahA hai| usake hAthoM bahuta bar3A anartha ho gyaa| yahI bAta bAra bAra usako piDA pahu~cA rahI hai| use jhakajhora rahI hai| he bhagavAna! aba merA kyA hogA? pitA tulya jyeSTha bhrAtA ko rAtorAta bhagA kara bhalA mujhe kyA milA? hAya! na jAne ve kahA~ hoMge? kisa avasthA meM hoMge? sadA hI sukha va Ananda meM rata merI pUjya bhAbhI kaise gujara kara rahI hogii| komala phUla se mAsuma baccoM kA kyA huA hogA? uph| yaha maiMne kyA anartha kara diyA? nahI, nahI,! mujhe nahIM cAhiye yaha rAjapATa jyeSTha bandhu ke binA yaha vaibhava vilAsa mere kisa kAma ke hai| are! mujhe koI bacAlo! mere aMga aMga meM dAha vyApta ho gayA hai| he bhagavAna mere . bhAI va bhAbhI jahAM kahI bhI ho, uheM sukhI rakhanA... zAMti pradAna krnaa| isa prakAra pazcAtApa dagdha hariSeNa mAnasika rUpa se asvastha ho gayA hai| vaha . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 bhImasena caritra apanI buddhi para se niyaMtraNa kho cukA hai| maMtrIgaNoM ne vividha rAjavaidhoM ko upacArArtha AmaMtrita kiyA hai| ucita dekhabhAla va sevA suzruSA ke bAda aba unhe kahI svAsthya lAbha huA hai| parantu abhI bhI pUrNatayA svastha nahIM kahA jA sakatA prAya udAsa rahate hai| rAjakArya meM bhI pUrvavat dhyAna nahIM de pA rahe hai| rAjakArya ke prati zaMkoca paidA ho gayA hai| apanI patnI va dAsI - vimalA, jisake kAraNa yaha saba ghaTita huA hai, unako daMDa diyA hai| unheM rAjamahala se nikAla di hai| aura rAjan ve aba Apake punarAgamana kI AturatA se pratikSA kara rahe hai| saca to yaha hai ki he kRpAnidhAna rAjagRhI ko bacA lo| rAjagRhI kI prajA apane uttarAdhikArI kI palaka palaDeM bichAke intajAra kara rahI hai| he nareza, hamArA Apase anurodha hai ki aba eka pala bhI ga~vAye zIghrAtizIghra rAjagRhI ke liye prasthAna karane kA vicAra kreN| rAjya para vijaya prApta karane ke liya nara saMhAra karane kI naubata nahIM aayegii| yuddha kiye bInA hI rAjagRhI ApakI hogii| guptacara ke vRtAnta ko sunakara bhImasena kI A~khoM meM anAyAsa hI A~sU jhalaka aaye| usakA karUNA hRdaya citkAra uThA : "arere! mere laghu bhrAtA kI yaha dazA? kaisA pratApI va parAkramI thaa| hAya Aja vahI mahAvIra isa avasthA meM pahu~ca gyaa| saMbhava hai, krodha meM usase bhUla ho gayI ho| parantu usameM bhalA usakA kyA doSa? yaha to nimitta mAtra bnaa| zeSa mere bhAgya meM jo bhoganA likhA thA use bhalA kaise mithyA kara sakatA thA? nahIM... nahI... maiM use avazya hI kSamA karUMgA aura sIne se lagAkara kahU~gA ki are pagale! gayI gujarI bhUla SHRINDIA Hibnline hari sAmanA bhImasena ke choTe bhAI hariSeNa kA asvastha mana aura rAjavaiyoM ko bulAkara cikitsA kI kAryavAhI! P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva kA parAbhava 189 jaa| jo honA thA so ho gayA! eka kusvapna samajhakara bhUla jaa| eka apriya kANDa samApta ho gyaa| aba nayA prabhAta hai sukha zAMti kA sUryodaya huA hai| tAta Apa kina vicAroM meM kho gaye?" ___bhImasenako zUnya manaska dekhakara devasena ne puuchaa| kucha nahIM, bettaa| apanI vedanA ko chupAte hue bhImasena ne khaaN| "aba, ApakI kyA AzA hai? ketusena ne puuchaa| vts| merI AtmA tIrthayAtrA ke liye prerita kara rahI hai| parantu pitAjI yaha avasara to vijaya yAtrA karane kA hai| bAda meM tIrthayAtrA bhI kara legeN| hamArA prathama kartavya rAjagRha kI surakSA karanA hai|" devasena ne dalIla dete hue khaa| 'beTA! tumhArA kathana satya hai| tathApi merI AtmA yudhdha kI kalpanA mAtra se hI bhayabhIta ho uThatI hai| nirdoSoM ke raktapAta se kA~pa uThatI hai| aura phira kisake sAtha yuddha? mere apane hI laghu bhrAtA ke sAtha? nA.... nA... mere se yaha nahIM hogA!" bhImasena ne apanA asamarthana prakaTa karate hue vyathIta svara meM kahA 'bhImasena! yaha koI yuddha nahIM hai| anyAya kA parimArjana karanA hamArA kartavya hai| aura kartavya se mukha moDanA nirI kAyaratA hai yahA~ choTe bhAI ko talavAra kA nizAnA nahIM banAnA hai, apitu anyAya ke sAmane talavAra uThAnI hai| anyAya kA sAmanA karanA kSatriyoM kA dharma hai| "vijayasena ne bIca meM hI hastakSepa karate hue khaa| tAta! hameM yuddha karane kI nauvata nahIM aaegii| guptacaroM kI jAnakArI se to yahI lagatA hai ki kAkAzrI svayaM hameM rAjagRhI kI bAgaDora sauMpa deNge| avadha kA rAjasiMhAsana grahaNa karane kA Agraha kreNge|" devasena ne khaa| "khaira jaisI tumhArI icchaa| jAo, prasthAna kI taiyArI karo sajo zastra shnngaar| merA AzIrvAda sadaiva tumhAre sAtha hai|" bhImasena ne svakRti pradAna kii| alpAvadhi pazcAt hI zubhamuhUrta meM bhImasena va vijayasena ne sadala - rAjagRhI kI ora vijaya ke liye prasthAna kiyaa| deva kA parAbhava devI devatAoM kA apanA eka saMsAra hotA hai| brahmANDa se vaha saMsAra kataI bhinna hai| unakI duniyA ko svarga kI saMjJA dI jAtI hai| jahA~ devI - decatA nivAsa karate hai| ye mAnava se adhika evaM vizeSa zakti ke dhanI hote haiN| apane jJAna bala se ye bahuta kucha avalokana kara sakate haiN| sAtha hI apanI icchA - zakti ke bala para ve hara kahI uthala - puthala macA sakate hai| devatAoM kA bhI eka vyavasthita zAsana hotA hai| vahA~ bhI loka sabhA sadRza darabAra lagatA hai| aise hI eka darabAra meM sabhI devatAgaNa virAjamAna the| pArasparika carcA aura Amoda - pramoda meM saba lIna the| . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 bhImasena caritra devarAja indra unheM sambodhita kara kucha jAnakArI de rahe theH "vAstava meM dekhA jAye to mAnava janma hI uttama hai| zreSTha hai| vahA~ hama jo sAdhanA va sidhdhi prApta kara sakate hai aisI sAdhanA aura sidhdhi hamAre loka meM prApta honA prAyaH duSkara hai| vizeSa kara mukti kI sAdhanA to durlabha hai| ataH pratyeka prANI ke liye mAnava janma lenA anivArya hai| isa saMbaMdha meM nissaMdeha mAnava hama se zreSTha hai| parantu Aja anAyAsa hI mujhe sarvazreSTha bhImasena kA smaraNa ho AtA hai| usakI smRti Ate hI merA mana svaMya usa vIra puruSa ke prati natamastaka ho jAtA hai| "upha! na jAne kaise kaise kaSTa aura vipadAe~ usane jhelI hai| rAja khoyaa| nanheM - nanheM bAlaka va palI ke sAtha rAtoM rAta vanavAsa svIkAra karanA pdd'aa| parivAra kA pAlana poSaNa hetu eka anjAna deza meM patnI va bAlakoM kA parityAga kara jAnA pdd'aa| kSudhAgni meM aharniza prajvalita rhe| vividha prakAra ke apamAna-AkSepoM ko sahana kiyaa| aneka prakAra kI viDambanAoM kA sAmanA kiyaa| anekavidha kaTu anubhavoM me se gujaranA pddaa| tathApi prabhu ke prati aTUTa zraddhAvAn bane rhe| aTala vizvAsa ke sAtha dukhoM ko sahana karate rhe| dharatI para aneka mAnava haiN| parantu jisa prakAra bhImasena ne palIdharma ko nibhAyA vaisA Aja taka kisI ne nahIM nibhaayaa| kyA usakA saMyama! kaisI usakI niSThA! aura usakI AsthA kA to kyA kahanA? vAstava meM bhImasena uttama puruSa hI hai| merA usako bAra-bAra prnnaam| aise IUNLOD MUNNT SALA ADAV KUL eka manuSya kI itanI prazaMsA? indra hokara ke manuSya kA itanA pakSapAtI meM jAkara abhI usa pAmara manuSya ko calita kara DAlatA huuN| devoM kI sabhA meM ghaTI ghttnaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ / deva kA parAbhava 191 bhAgyavAn kA darzana bhI durlabha hai| eka pAmara mAnava kI itanI prazaMsA? chi! chi! upasthita devoM meM se eka mithyAtvI deva tiraskAra se bola utthaa| . "are, jisako tuma eka sAmAnya prANI samajha rahe ho vaha sAdhAraNa nahIM hai| varan parama puNyazAlI hai| aura hai vIra yoddhA, jisakI koI barAbarI nahI kara zakatA hai|" indra mahArAja ne bhImasena kA pakSa pratipAdana karate hue gaMbhIra svara meM khaa| "hogA koI vIra yoddhA aura puNyazAlI kintu devoM ke sAmane usa yoddhA kI bhalA kyA bizAta? kahA~ ananta zakti-pUMja sama devI-devatA aura kahA~ azakta sAmAnya sA eka mAnava, deva ne tanika uttejita ho khaa| __ "durmanA tuma bhUla rahe ho| smaraNa rahe, mAnava kI AtmA jaba jAgRta hotI hai taba devI-devatA taka usakI zakti ke Age natamastaka hote haiN|" "are mAnava ko jo namana kareM vaha koI dUsare hI deva hoMge, maiM nhiiN|" huMkAra bharate hue deva bolA, "to parIkSA karake dekha lo"| bhImasena ko usake vrata se tanika bhI vicalita kara lo to maiM mAna lUMgA ki nahIM devI-devatA bhI hai!" "he devarAja indra! maiM bhI Apako batA dU~gA ki devI devatAoM kI zakti kI tulanA meM mAnava kitane zudra hai|" usa dina deva sabhA meM khalabalI maca gayI, tanAva kI sthiti paidA ho gii| indra kI devoM ke sAtha huI noMkajhoMka meM Ananda A gyaa| iA va mithyAbhimAna meM devI devatA bhI mAnava se kahI kama nahIM tthhrte| abhimAnI deva ne sarvaprathama indra ko apanI atula zakti kA paricaya dene kA mana hI mana nizcaya kiyaa| bhImasena kA vrata kaise bhaMga kiyA jAye, use patha bhraSTa karane kI yojanA banAne meM laga gyaa| . ginatI kI kSaNoMmeM hI usane apanI yojanA ko mUrta svarUpa de diyA tathA sakriya hone ke liye devaloka kA parityAga kara dharatI para utara aayaa| . .. idhara devasabhA meM jaba bhImasena ke vizuddha cAritrya aura anokhI sUjhabUjha kI prazaMsA ho rahI thii| usa samaya vaha apanI pracaMDa senA sambhAla rahA thaa| .. / ' senA ko bhI usane spaSTa zabdoM meM sUcanA de dI thI ki bhUla kara bhI kisI ko nukasAna nahIM pahuMcAyA jAya, kheta khaliyAnoM ko ujADA nahIM jAya gharoM ko Aga nahIM lagAyI jaay| zastroM kA upayoga mAtra apanI rakSA ke liye hI karanA hai| yuddha hamArA maMtra nahIM hai| aura vijaya to hameM zata pratizata avazya milegaa| kiMtu hameM prema kI vijaya caahiye| yahI vijaya saccA va antima hai| devasena va ketusena ko bhImasena ne isI prakAra kI zikSA pradAna kI thii| vaha unake mana mastiSka se hiMsA ke bhAva sadA ke liye nikAla denA cAhatA thA 'devasena! tuma eka rAjaputra avazya ho| parantu usase pUrva tuma mAnava kI saMtAna ho| tuma rAjakula meM avazya P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 bhImasena caritra janme ho| parantu sarva prathama tuma mAnava ho| ataH mAnava dharma sabhI ke sAtha vyavahRta karanA hogaa| yuddha use karanA nahIM thA, aura phira kisake sAtha yuddha? apane hI laghu bhrAtA ke sAtha aura vaha bhI mAtra jamIna ke caMda TukaDoM ke liye anaginata nirdoSa logoM kI yuddhabhUmi meM yo bali dI jAya? asaMkhya striyoM kA suhAga sindUra hI miTA diyA jAya? mAsUma baccoM ko apane mAtA-pitA va svajanoM se hamezA ke liye dUra kiyA jAya? nahIM... nahIM aisI hiMsA se milA rAjya mere liye vyartha hai| vaDe paimAne para hue nara saMhAra ke uparAnta prApta vijaya se kyA lAbha? na jAne kitane logoM kI hAya usase juDegI? bhImasena kA antarmana to ahiMsA kA hI vicAra kara rahA thaa| vaha prema-yuddha meM hI rata thaa| are, apane ananya prema ke bala para to bhagavAna mahAvIra ne caMDakauzika sadRza bhayakara nAga ko vaza meM kara liyA thA to kyA maiM choTe bhAI ko prema se vazIbhUta nahIM kara sakatA? aura yadi nahIM kara sakatA to merA prema hI apUrNa hai| varnA prema kI zakti apAra hai, apUrva hai| kaTTara duzmana bhI prema kI eka najara se gale milane ke liye tatpara ho uThatA hai| bhImasena kA mana prema va vaira bhAva ke bIca niraMtara hicakole khA rahA thaa| usakA antarmana use prema kI aura khIMca rahA thaa| kyoMki vaha apane anuja bhAI ko apanA zatru mAnane ke liye taiyAra hI nahIM thaa| vaha to mahaja usake azubha karma kA hI eka bhAga mAtra hai| isI kAraNa pracaMDa senA kI bAgaDora apane hAtha meM grahaNa karane ke uparAnta bhI jo Aga sainikoM ke tana-badana meM vyApta thI vaha bhImasena ke mana-mastiSka meM kataI nahIM thii| vahA~ to mAtra karUNA kA athAha sAgara laharA rahA thaa| bhaviSya meM bhale hI tuma rAjagRhI nareza bana jaaoN| mAnava dharma ko tilAMjali na denaa| tumhArA rAja vaibhava aura atula saMpatti saba mAnavatA ke abhAva meM arthahIna hai| isIlie sarva prathama tuma mAnavadharma ko samajho mAnava dharma AtmasAt karane ke uparAnta rAjyadharma samajhanA adhika ucita aura sarala hai| donoM putra suna rahe the aura pitAjI kI AtmA ko tanika bhI duHkha na pahu~ce usakA pAlana kara rahe the| .. subaha - sA~ma lagAtAra yAtrA karane ke anantara gaMgAtaTa ke darzana hote hI bhImasena ne senA ko paDAva DAlane kA Adeza diyaa| sainikoM ne dekhate hI dekhate tambU tAna diye| ghoDe para kasI jIna utArI jAne lgii| sainikoM ne zastrAstra eka ora rakha mukti kI sAMsa lI aura thakAna miTAne ke liye idhara udhara ghUmakara Amoda - pramodha karane lge| T P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ / deva kA parAbhava 193 bhImasena kA tambU sabase alaga eka suramya sthAna para lagAyA gyaa| jahA~ se thoDI hI dUrI para eka upavana thaa| koyala kI kUka va papaiyA kI AvAja se vAtAvaraNa guMjAyamAna ho rahA thaa| jAvitrI aura maulazrI ke phUloM kI bhIgI sugaMdha se upavana mahaka rahA thaa| sRSTi apane pUrNa yauvana para thii| bhImasena ke liye to yaha sRSTi vAstava meM AtmA ke Ananda kI poSaka thii| usakI mAnyatA thI ki vAsanA va vikAra to mAnava hRdaya meM hote haiM jabaki padArtha to jaDa hai| yadi mana hI usameM lipta hokara vAsanA kI kalpanA kare tabhI ukta padArtha kAyA ko jhanajhanA sakatA hai vikAra lA sakatA hai| anyathA jaDa padArtha kI bhalA kyA zakti ki vaha caitanya ko caMcala kara sake? bhImasena kI AMtara sRSTi kI bhalA usa deva ko kyA jAnakArI? usakI dRSTi se yaha avasara atyuttama thaa| jisase vaha apanI pUrva nirdhArita yojanA meM saralatA se saphala ho sakatA thaa| dupahara kA samaya thaa| sUryatApa se pRthvI tapta thii| sabake mana meM zItala chAyA meM vizrAma karane kI icchA jAgRta ho, aisI kaDI dhUpa bAhara tara rahI thii| nikaTa hI eka nadI kala kala karatI baha rahI thii| usake kinAre dUra - sudUra taka kuMja-nikuMja phaile hue the| sainika gaNa yahA~ vahAM vizrAma kara rahe the| bhImasena bhI sainya - zibira se kucha dUrI para ghane AmravRkSoM ke jhuramuTa kI chAyA meM vizrAma kara rahA thaa| use vigata kaI dinoM ke uparAnta aisI phurasata evaM zAMti milI thii| yahAM pravAsa kI thakAna avazya hI thii| parantuM usakA mukha mlAna nahIM thaa| aMga-pratyaMga se vyagratA jhalaka rahI thii| vaha mauna dhAraNa kara Asa-pAsa phailI hariyAlI va sRSTi - sauMdarya nihArane meM kho gayA thaa| tabhI sahasA ukta deva ne apanA mAyAjAla phailaayaa| kSaNArdha meM hI vAtAvaraNa sugandhamaya bana gyaa| mana maStiSka kalpanAzva para savAra ho mukta-mana se keli - krIDA-karane lage aisI sukhada suramya havA meM taraMgita ho gyaa| zItala va sugandhita prakRti ne bhImasena kA mana harSita kara diyaa| jhulasatI dupahara meM zItala havA ke jhoke mana ko praphullita kara gye| sAtha hI aise mAdaka vAtAvaraNa meM kahI se saMgIta kI svara lahare guMja utthii| saMgIta dhIre dhIre mAdaka hotA gyaa| vAtAvaraNa meM prasArita usakI taraMgeM tana-mana ko prabhAvita karane lgii| Ananda lUTane ke liye kahI se mora va moranI A gye| mora ne nRtya Arambha : kiyaa| moranI ko apane samakSa nihAra vaha Anandamagna ho utthaa| bhImasena idhara jisa AmravRkSa ke nIce vizrAma kara rahA thA usI vRkSa kI DAla para kahI se eka zuka va zukI A baiThe aura harSa vibhora ho rati-krIDA meM magna ho gye| yaha saba deva kA indrajAla thaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 bhImasena caritra mRdu, vAyu aura mAdaka saMgIta kA nshaa| bhImasena ne sahasA apanI A~kheM mUMda lI rati prasaMga kA avalokana karanA prAyaH niSiddha mAnA jAtA hai| cAhe pazu-pakSI, deva-dAnava athavA mAnava kA kyoM na ho? aise prasaMgoM kA anajAne meM bhI darzana ho jAye to vrata bhaMga ho jAtA hai| pavana va saMgIti ne saMyukta rUpa se bhImasena para AkramaNa kara usakI deha sRSTi hI jhaMkRta kara dI thii| jabaki usakI nasa - nasa ko ve zanaiH zanai uSNa kara rahe the| bhImasena sAvadhAna ho gyaa| jarA sI lAparavAhI se kAma liyA to varSoM kI sAdhanA dhala meM milate samaya nahIM lgegaa| usane tatkAla hI navakAra maMtra kA jApa Arambha kara diyaa| apane mAnasa paTala para vItarAga prabhu kI chavi aMkita kara lii| mana ko niyaMtraNa kara ekAgra kara liyaa| deva ke indrajAla se utpanna pavana va mAdaka saMgIta pUrNatayA niSphala siddha huaa| patana ke garta meM girAnevAlI AMdhI ko vaha parakha gyaa| ataH mana kI caMcalatA niyaMtrita karane ke saMkalpa ke sAtha vaha zubha dhyAna kI ora magna ho gyaa| taba deva ne Anana-phAnana meM eka sajIva jIvanta sRSTi kA nirmANa kara diyaa| bhImasena abhI bhI A~khe mUMde ekAgra cita ho kara AtmadhyAna meM lIna thaa| aise meM akasmAta eka apsarA ne samIpa Akara bhImasena ke mukha para halake se apane aMcala kA parza kiyaa| 11AMRUTVIAILI Inturin" WITHURMULTIN hari-sogAnA udAsIna bhAvoM se baiThe bhImasena, nirvikArI paramAtmA arihaMta ke guNoM ke smaraNa meM tallIna haiM - zubhadhyAna meM ekAgra, zuddha bhAvoM se Atmika sukhAnubhava kara raha haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva kA parAbhava 195 phala svarUpa bhImasena kI A~khe khula gyii| usake sammukha khaDI sAkSAt raMbhA use mauna nimaMtraNa de rahI thii| usake hAtha meM sUrA pAtra thA, jise dekhakara bhImasena ne sahaja hokara pUchA "Apa kauna hai?" "prabhu! ApakI janma janmAntara kI pujArina huuN| "mRdu svara cahaka utthaa| mRganayanI ne eka mAdaka kaTAkSa kiyaa| "pUjA to vItarAga prabhu kI kro| maiM to eka tuccha prANI huuN|" mere liye to Apa svayaM hI vItarAga hai| Aie, uThie! aura merA arghya svIkAra kiijie|" apane aMgopAMga ko eka halakA jhaTakA dete hue apsarA ne punaH khaa| bhImasena ne mauna dhAraNa kara liyaa| yaha strI use vAcAla lgii| usakI apekSA kara vaha udAsIna bhAva se baiTha gyaa| vaha usase adhika carcA karanA nahIM cAhatA thaa| apasarA ne bhImasena ko AkarSita karane ke liye jhAMjhana kA jhaMkAra kiyaa| apanI zyAmala ghanI keza sazi ko anokhe DhaMga se uchaalaa| kamanIya dehalatA ke aMga pratyaMga vividha bhAva bhaMgimA ke sAtha nRtya karane lge| yauvana kA kAmottejaka nRtya apanI sabhI sImAoM ke taTabandha ko toDane para utArU thaa| gIta-saMgIta aura mana bhAvana nRtya cala rahA thaa| aMtarikSa se mAdakatA kI vRSTi ho rahI thI aura bhAva - bhaMgimA ke vividha kaTAkSoM meM uttarottara juAra A rahA thaa| yauvana thaa| ekAMta thaa| tana aura mana ko sarAbora kara de, aisA suramya vAtAvaraNa thA aura bhogopabhoga evaM vilAsa - vaibhava kA mUka nimNtrnn| bhImasena udAsa pASANavat zAMta baiThA thA, aura sammukha apsarA avirata nRtya kara rahI thii| vikAra aura vihvalatA kaNa-kaNa meM vyApta thii| bhImasena ina saba se dUra yauvana kAma-vAsanA ke ulkApAta se mukta zAMta - prazaMsA thaa| vaise yaha yuddha eka pakSIya thaa| vipakSI bhImasena ko parAjita karane kI mahatvAkAMkSA mana meM saMjoye huye thaa| parantu bhImasena thA ki yuddha karane ke liye kataI taiyAra nahIM thaa| use bhAsa ho gayA thA ki yaha saba mahaja eka indrajAla hai, yaha usakI parIkSA lene ke liye hI phailAyA gayA hai| yadi koI durbala mana kA hotA to ghaDI ke chaThave bhAga meM hI apane mArga se vicalita hue binA nahIM rhtaa| kyoMki vAtAvaraNa ne to patha bhraSTa karane meM koI, kasara nahIM choDI thii| parantu bhImasena koI sAdhAraNa puruSa nahIM thaa| jahA~ vaha zarIra se vIra thA vahA~ saMskAra se bhI mahAvIra... mahAyoddhA thaa| usakI A~khe avazya khulI thii| parantu vikAra zUnya, vAsanA rahita thii| eka gaharI udAsI vahA~ chAI huI thI, aura vaha eka taTastha prekSaka banakara apsarA kA nRtyAvalokana karane meM magna thaa| aMtataH apsarA nRtya karate karate zramita ho, dharatI para gira pdd'ii| bhImasena apane sthAna se uTha kara usake samIpa gyaa| usake asta vyasta zarIra para zAla oDhAkara apane zibira meM loTa gyaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 bhImasena caritra bhImasena ne sarvaprathama zItala jala se snAna kiyaa| A~khoM para ThaMDe pAnI ke chITe mAra acchI taraha se dhoyaa| vaha unase usa gaMdakI ko dho lenA cAhatA thA jina nayanoM ke dvArA usane apsarA ke kAmuka nRtya kA avalokana kiyA thA nayanoM ko bhAlIbhAMti svaccha kara vaha ukta dRzya ko sadaiva ke liye miTA denA cAhatA thaa| deha zudhdhi ke pazcAt vaha Atma - zuddhi karane kI taiyArI karane lgaa| svaccha vastra paridhAna kara vaha sAmAyika karane baiTha gayA, Akhira mana jo ThaharA saMbhava hai jAne anajAne kahI azubha saMskAra ko grahaNa kara le| nRtya ke samaya usane apane mana para kaThora paharA lagA diyA thaa| mana ko leza mAtra bhI vicalita nahIM hone diyaa| itanA saba karane ke uparAMta bhI zAyada kahI mana para usakA kSaNika prabhAva raha gayA ho to? sarvanAza hone meM vilamba nahIM lgtaa| zatru kA to mu~ha uThAte hI nAza kara denA caahiye| phira to Antiraka dushmn| vaha kisI ke ghaTa prema se praveza karatA hai aura araba ke UMTa kI bhA~ti avasara dekhakara pAMva pasAratA hai| yadi samaya rahate isa para kaDI nigarAnI na rakhI jAya to yaha bhava bhavAntara taka jIva ko patana ke gahare garta meM dhakela detA hai| ataH bhImasena ne apanA mana Atma dhyAna meM nimagna kara diyaa| deha va AtmA kA vaha cintana karane lgaa| isa taraha usane apane mana kI azuddhiyoM ko svaccha kara ddaalaa| sAtha kI dhyAna-sAdhanA se apUrva zAMti kA anubhava kiyaa| jabaki deva apanI cAla meM asaphala ho jAne ke pariNAma svarUpa yakAyaka azAMta ho utthaa| yadi usase koI nivedana karatA ki sabhI anukUla paristhitiyA~ hone ke uparAMta bhI eka puruSa parastrI kA mUka nimaMtraNa asvIkAra kara detA hai yaha bAta vaha kabhI svIkAra nahIM krtaa| parantu yaha to usakA pratyakSa anubhava thaa| vaha apane sabhI prayatnoM meM asaphala siddha huA thaa| are! pratipakSI ke mana ko vaha tanika bhI uttejita nahIM kara skaa| khaira kucha nahIM bigaDA hai|duusrii cAla cala kara delU~gA deva ne apane mana ko smjhaayaa| aura eka nayI yukti mastiSka meM kAMdha gyii| prathama yukti ke sthAna para yaha sIdhI prabhAva * DAlane vAlI thii| prathama kasauTI meM saba kucha pratyakSa thA, javaki dUsarI kasoTI AtmA kI ho, sAra garbhita bAta thii| prathama meM mana ke prati AhvAna thA, aura dvitIya meM AtmA ke prati bhImasena karuNAmaya thaa| prANabhaMga kA dukha usase dekhA nahIM jAtA thaa| itanA hI nahIM balki duHkhI AtmA kA duHkha dUra karane ke liye vaha prAyaH tatpara rahatA thaa| deva mana hI mana anubhava kara rahA thA ki jaba mAnava dharma saMkaTa meM paDatA hai taba usake liye kauna sI paristhiti anukUla hai| aura kauna sI pratikUla isakA nirNaya karane kI Atmazakti nahIM rhtii| kyoMki donoM hI pakSa meM dharma mUla AdhAra hotA hai| kisI meM Atma dharma to kisI pakSa meM dayA dharma ko mUlyAMkita kiyA jAtA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva kA parAbhava 197 kise apanAyA jAya? Atma dharma ko yA dayA dharma ko? deva ne bhImasena ko dharma saMkaTa meM DAlane kI yojanA bnaayii| bhImasena jaba gaharI nidrA meM lIna thaa| madhyarAtrI ne sarvatra apanA jAla phailA rakhA thaa| sabhI loga nIMda kI Agoza meM the| acanAka eka karuNa svara havA meM gUMja utthaa| aisA laga rahA thA mAnoM kisI saMtapta nArI kA ArtanAda ho| svara dhIre dhIre gaMbhIra hotA gyaa| zokAkula AvAja usameM milane lgii| sunane vAle kA hRdaya anAyAsa hI dravita ho jAya aisA karUNa vilApa havA meM taraMgita thaa| hRdaya ko vidIrNa karanevAlA svara bhImasena ke kAnoM se ttkraayaa| sahasA A~kheM khula gyii| kAna satarka ho gye| svara uttarottara spaSTa hone lagA "are! arddharAtrI bhalA kauna ro rahA hai? aisA kauna sA duHkha hogA jisake kAraNa vaha karUNa AkraMdana kara rahA hai? AvAja se to lagatA hai ki ho na ho yaha koI strI hai, kintu kahA~ hogI? aisI kona sI vedanA hai jisake kAraNa isa taraha kraMdana kara rahI hai|" bhImasena kA dayAlu hRdaya hajAroM zaMkA-kuzaMkAoM se acAnaka ghira gyaa| zayyA kA parityAga kara vaha turanta hI uTha khaDA huA aura AvAja kI dizA meM kAna lagA diye| AvAja kI karUNA ne usake antarmana ko anajAne hI sparza kara diyA aura eka kSaNa kA bhI vilamba kiye binA vaha usa dizA meM Age baDhatA gyaa| svara meM zoka kI gaharI vedanA ubharane lgii| bhImasena lagabhaga daur3ate hue usa AvAja ke samIpa pahu~ca gyaa| lAlApaTa ANYA. PEXAM TALK AAI = -= hari sopheza are! bahina tUM AdhI rAta ko isa kadara kyoM rotI haiM? aura tU haiM kauna? tujhe kyA Apatti AyI hai? P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 bhImasena caritra ___ eka sundara rUpavatI strI ko zoka saMtapta karUNa svara meM rote derava ThiThaka gyaa| yuvatI ke netroM se niraMtara azrudhArA baha rahI thii| kezabandha khula gayA thaa| deha kA saundarya andherI rAta meM ekAdha pradIpta dIpaka kI bhA~ti camaka rahA thaa| hRdaya ko prakampita kara de aise svara meM rudana kara rahI thii| aisA karuNa dRzya thA ki kisI kA bhI hRdaya anukampA se jhumaDa pdde| bhImasena kA hRdaya Ardra ho gyaa| bhImasena yuvatI se kucha dUrI para khaDe rahe, usane mamatAmayI AvAja meM puuchaa|"kyaa bAta hai devi? tuma arddharAtrI meM kyoM vilApa kara rahI ho? kauna ho?" kintu uttara dene ke bajAya yuvatI aura U~ce svara meM vilApa karane lgii| jamIna para sara paTaka paTaka kara pachADa khAne lagI "mata ro bahana| mata roo! tuma mujhe apanA duHkha darda kho| aisA kyA kAraNa hai ki tuma yo zoka kara rahI ho? maiM yathAzakti tumhArI sahAyatA kruuNgaa| zubha ciMtaka samajha tuma mujhe apanI sArI vipadA sunaao|" "arere| maiM to luTa gaI! barbAda ho gyii| merA sarvanAza ho gyaa| na jAne aba merA kyA hogA? maiM kahA~ jAU~gI? he bhagavAna tumheM yaha kyA sujhaa| merA to jIvana hI naSTa ho gyaa|" aura yuvatI ne punaH jora jora se vilApa karanA Arambha kara diyaa| | "mujhe batAo? kisane tumheM lUTA? tumhArA janma kisane bigADA? devi! jo bhI bAta hai spaSTa kho| mujhase tumhArA yaha karuNa rudana dekhA nahIM jaataa| tuma ronA banda kro|" bhImasena ne sneha sikta svara meM khaa| "hAya! maiM Apako duHkha kaise kahU~? maiM to Apako pahacAnatI taka nahIM huuN| Apa mere liye ajanabI hai aura kisI aparicita ko apanI vyathA kahane se bhalA kyA lAbha? Aha! aba merA kyA hogA?" yuvatI apanI vedanA ko kahatI punaH rudana karane lgii| "devi! maiM rAjagRhI kA nareza huuN| mujha para vizvAsa rkho| aura apane duHkha kA kAraNa nisaMkoca btaaoN| maiM apanI sAmarthyAnusAra tumhArI sahAyatA kruuNgaa|" __apane sammukha rAjagRhI nareza ko khaDA dekha yuvatI ne ronA banda kara diyaa| khulI keza rAzi ko turanta hI sameTa kara pITha para DAla diyaa| bahate A~suoM ko pauMcha kara gad-gad svara meM kahane lgii| "he nareza! mere duHkhoM kA pAra nhiiN| maiM to yauvana meM hI luTa gii| krUra vidhAtA ne mere sAtha anyAya kiyA hai| usane mere sAtha duHkhada khela khelA aura maiM apanI bAjI hAra baitthii| aba to he kRpaalu| Apa hI merA uddhAra kiijie| Apa hI merI jIvana naukA ko pAra lagA kara mere akSata yauvana ko bacA sakate hai| ApakA yaha upakAra maiM janma janmAMtara taka nahIM bhuuluuNgii|" "parantu devi! tuma apanI vyathA ko spaSTa to kro| yo pahelI sujhAne se kaise jJAta hogA ki tumhe kyA duHkha hai| kaisI vipadA tuma para ghira AI hai| ataH apanA pUrA vRtAnta sunAo bhImasena ne khaa| "he krunnaasiNdhu| maiM eka vidyAdhara kanyA huuN| vaitADhaya parvata para vijaya nAma kA eka nagara hai| jahA~ mere pitA P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva kA parAbhava 199 maNicUDa vidyAdhara rAjA rAjya karate haiN| merI mAtA kA nAma vimalA hai| maiM unakI putrI guNasuMdarI huuN| yauvanAvasthA meM praveza karate hI merA vivAha kusumapura ke nareza citravega vidyAdhara ke sAtha maiMne svayaMvara paddhati se kiyA thaa| ____ mere svaMyavara meM anekAneka vidyAdhara rAjA aura rAjakumAra upasthita hue the| kiMtu citrasena hI eka aisA vidyAdhara thA jisane barabasa mujhe apanI ora AkRSTa kara liyaa| aura maiMne usakA varaNa kara liyaa| kiMtu usa samaya mujhe kyA patA thA ki yaha vivAha mahaja vivAha mAtra bana kara raha jaayegaa| isI svaMyavara meM bhAnuvega nAma kA vidyAdhara bhI upasthita thaa| vaha mere darzana mAtra se muja para mohita ho gyaa| phalataH use mana hI mana aisA pratita huA ki maiM usake gale maiM hI varamAlA Aropita kara usakA varaNa kruuNgii| usane apanI prema ceSTAoM se mujhe AkarSita karane kA yathAzakti prayatna kiyaa| parantu maiM to tana-mana se citravega ke prati AkRSTa thI, ataH maiMne citravega ke gale meM varamAlA Aropita kii| gyaa| aura usane kAmAMdha hokara tatkAla merA apaharaNa kara liyaa| mujhe bala pUrvaka apane kaMdhe para uThAye vaha vega se bhAgane lgaa| mere svAmI ne usakA pIchA kiyA aura kisI taraha hama donoM ko pakar3a liyaa| bhAnuvega mujhe choDakara citravega se bhiDa gyaa| donoM meM bhaMyakara yuddha hone lgaa| maiM bhaya ke mAre kApane lgii| maiM donoM kA vyoma maNDala meM ghanaghora yuddha karate dekha rahI thii| donoM maMtra kA eka dUsare para prayoga kara rahe the| yuddha kI bhISaNatA dekhakara mere mukha se cIkha nikala gii| parantu merA bhalA kauna sunatA? donoM hI eka dUsare ke jAna ke duzmana bane huye the| astra zastroM ke tIkSNa vAra se unakA rUdhira dharatI para baha rahA thaa| mujhe samajha meM nahIM A rahA thA ki maiM kyA karUM? jaise buddhi kahI naSTa ho gaI ho| tabhI maiMne eka marma bhedI cIkha sunii| maine bhayakrAMta ho aMtarikSa meM dRSTipAta kiyA to donoM ke hI sara dhaDa se alaga ho gaye the| aura rakta ke phavvAre havA meM ur3a rahe the| maiM Ahata ho citkAra utthii| niDhAla ho maiM dharatI para gira kara aceta ho gyii| cetanA lauTane para maiMne dekhA ki gagana maiM koI nahIM thaa| merI ghabarAhaTa kA pArAvAra nahIM thaa| jahAM unakA rakta girA thA usa ora doDa pddii| Azcarya ke sAtha muje kisI kA zava dRSTigocara nahIM huaa| dekhate hI dekhate merA jIvana ujaDa gyaa| ardhacetanA meM bhAgI gaMgA taTa para gyii| vahAM gaMgA kI uttAba taraMgoM para do sara aura do dhaDa taira rahe the| kiMtu mere samIpa pahu~cane ke pUrva hI ve acAnaka merI dRSTi se ojhala ho gye| basa tabhI se merA hRdaya mere vaza meM nahIM hai| aura nAhI mere zoka kA pArAvAra hai| merA aba to eka hI duHkha hai ki maiM apanI yauvatAvasthA ko akele kaise kATa sakU~gI merA pANigrahaNa avazya ho gayA hai| parantu aba taka maiMne apane pati kA sparza taka nahIM kiyaa| Aja bhI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 bhImasena caritra maiM akSata yauvanA hI huuN| jIvana va yauvana kA Ananda kyA maiM kabhI prApta nahIM kara pAU~gI? nahIM... nahIM.... mujhase yaha vedanA aba sahana nahIM hogii| maiM to punarvivAha karU~gI apane yauvana ke udyAna ko yo ujaDane nahIM dUMgI he kRpAlu nareza! yahI merA duHkha hai| isa vipadA kI ghaDI meM Apane mujhe sAtha dene kA AzvAsana diyA hai| ataH Apa merA hAtha thaame| mujhe apanI bhAryA bnaaye| merI AtmA va zarIra ke svAmI bana kara merA duHkha haraNa kiijie| Apa sadRza pati prApta kara sadaiva ke liye meM apanA darda bhUla jaauuNgii| he karUNAnidhAna bhImasena! mujha dAsI para dayA kiijiie| mujhe apanI ardhAginI banA liijie| ApakI dAsI banakara apanA jIvana vyatIta kara duuNgii...|" yuvatI ne apanI ApabIti sunAte huye karUNa svara meM khaa| "he daivi! tumhe aisA bolanA zobhA nahIM detaa| maiM mAnatA hU~ ki tumhArA duHkha avazya hI asahya hai| parantu he bhaginI! karma ke Age kisakA jora calA hai, jo tumhArA yA merA clegaa| pahale tuma svastha banakara apane Apako sNbhaalo| apane mana se aise pApI vicAra nikAla pheNko| kyoMki satItva hI nArI kA dharma hai| ataH bhUla kara bhI dharma-bhraSTa mata ho| smaraNa rahe pUrvabhava meM tumane koI azubha karma kiye hoNge| usIke pariNAma svarUpa Aja tumane apanA pati-sukha kho diyaa| kyA yaha zakSA grahaNa karane ke liye paryApta nahIM hai? so naye karma upArjana kara apane AnevAle bhavoM ko bigADane para tUlI huI ho| aura phira maiM to eka palI vratadhArI huuN| merI palI suzIlA va sadaguNavatI hai| sAtha vaha do bAlakoM kI mAM bhI hai| aura phira maiMne tumheM W ATE svadArA saMtoSa vrata kI kasauTI para kharA utarane ke lie kror3a-kror3a dhanyavAda! IMdra dvArA bhImasena ko abhinandana! P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahI rAha vahI cAha 201 apanI vahana mAnA hai| bahana ke prati aise vicAra karanA mahApApa hai| tuma Azaya pUrvaka mere rAjamahala meM rhnaa| eka bhAI ke rizte maiM tumhArA sammAna kruuNgaa| tumheM kisI prakAra ' kA kaSTa nahIM hogaa| uttho| jo huA use sadaiva ke liye bhUla jaao| dharma kA pAlana kro| AtmA kA uddhAra kro| deha kI mamatA kA tyAga kro| isa janma meM aisI sAdhanA karo ki bhavAMtara taka aisI vipadA kA sAmanA na karanA pdde| yuvatI ke chadmaveza meM baiThA deva yaha sunakara stabdha raha gyaa| vaha mana hI mana pazcAtApa karane lgaa| usane turanta apanA mAyA jAla sameTa liyA aura kSaNArdha meM hI deva rUpa meM prakaTa huaa| 'dhanya bhImasena! dhanya tumhAre satyavrata evam eka palI vrata para maiM prasanna huuN| tumhArI agni parIkSA lene kA maiM ne eka se adhika bAra prayatna kiyaa| hara samaya tuma usameM uttIrNa hue| mA~go mA~goge vaha duuNgaa|" deva ne prasanna hokara khaa| "vAstava meM isa dharatI para mere sadRza bhalA kauna saubhAgyazAlI hogA jise Aja deva ke darzana hue| yadi Apa mujha para prasanna hai to yahI vara dIjie ki vItarAga praNIta dharma - zAsana para sadaiva merI zraddhA aTala - acala banI rhe|" bhImasena ne gaMbhIra svara meM khaa| tatpazcAt deva ne balAt use divya vastra va ralahAra upahAra svarUpa bheMTa kiye aura vaha adRzya ho gyaa| idhara bhImasena bhI karma kI vicitra gati para ciMtana karatA nija zivira meM lauTa AyA aura prabhu-smaraNa kara nidrAdhIna ho gyaa| vahI rAha vahI cAha bhImasena va usakI senA ne gaMgA taTa para kaI dinoM taka vizrAma kiyaa| yAtrA kI thakAna lagabhaga utara cukI thii| sainika gaNa paryApta mAtrA meM sphUrti va navacetanA kA anubhava kara rahe the| pradIrgha pravAsa ke kAraNa azvArohiyoM kI kamara jakaDa gaI thii| ve pUrNa vizrAma ke kAraNa apane ko svastha va sphurtimAna anubhava kara rahe the| yAtrA ke daurAna hue rAtrI jAgaraNa ke kAraNa sainikoM kI A~khe lagAtAra jala rahI thii| aba pragADha nidrA prApta kara camaka rahI thii| sainikoM ke atirikta gajarAja azva baila ThIka vaise hI anya caupage pazu bhI rAhata anubhava kara rahe the phalata : svastha va tarotAjA laga rahe the| bhImasena ne senA ko yathAsamaya prasthAna karane kA Adeza diyaa| saunikoM ne turanta Adeza kI anupAlanA kara yAtrA kI taiyArI Arambha kara dii| tambuoM ko ukhADA gyaa| azvoM para jIna karanI jAne lgii| bailoM ke gale meM ghUgharamAla dI gyii| devasena va ketusena prasthAna kI taiyArI karane meM laga gye| unhoMne bajrakavaca dhAraNa kara mastaka para zirastrANa baaNdhaa| kamara meM talavAra lttkaaii| kamarabaMda meM kRpANa khoNsii| pITha para tIkSNa tIroM se bharA taraphasa bAMdhA tathA dAhine kaMdhe para dhanuSa laTakAyA zastra - sajja rAjakumAroM ko dekhakara kisI ko vizvAsa nahIM ho sakatA thA ki se hI kuMvara kisI samaya jaMgala meM bhUkha pyAsa se taDapate bhaTakate - - phirate the| yauvana kI kAMti se unakA aMga - pratyaMga damaka rahA thaa| saumya mukha para eka apratima AbhA nikhara rahI thii| tana-badana vIrya se camaka rahA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bhImasena caritra / thA bandha hoTha prApta sattA kI sUcanA de rahe the| pUrNa taiyArI ke anantara donoM hI kuMvara bhImasena kI sevA meM upasthita hue| unhoMne praNAma kara AzIrvAda grahaNa kiyaa| mana hI mana apanI satI - sAdhvI mAtuzrI kA abhivAdana kiyA aura tatpazcAt donoM zvetAzvoM para ArUDha ho, prasthAna ke liye sannaddha ho gye| bhImasena bhI pravAsa ke liye zIghratAzIghra taiyAra ho gyaa| yAtrA kI pUrI taiyArI ho gyii| sabase Age bhImasena kA azva thaa| donoM kumAroM ne bhImasena kA anusaraNa kiyaa| unake pIche sainikoM ke ashv| bhImasena ne azva kI rAsa khiiNcii| svAmI kA izArA pAte hI azva cala pddaa| senA ne jayaghoSa kiyA : "mahArAjAdhirAja rAjagRhI nareza kI jy|" "mahApratApI kuMvara devasena kI jy|" mahArAjA ketusena kI jy|" bhImasena ne mana hI mana navakAra maMtra kA smaraNa kiyaa| zraddhA bhAva se paMcaparameSThi kA abhivAdana kiyaa| taba senA ne agale paDAva ke liye kUca kiyaa| sAtha meM sahasrAvadhi sainika the| aneka paricAraka aura pAkazAstrI the| isa taraha caturaMgiNI senA ke sAtha bhImasena rAjagRhI kI dizA meM vAyuvega se baDha rahA thaa| hAthI, ghoDe, baila, ratha, bailagADiyoM ke sAtha par3Ava para paDAva karatI senA Age baDhatI huI apane pIche dhUla bhare gubAra uDAtI jA rahI thii| aneka grAma, nagara nadI-nAli aura maidAna pAra karatI huI rAjagRhI kI aura vega se bar3ha rahI thii| CTURE IPPA ta -SIG Thari sApramuga U NREL rAjagRhI kI janatA jaba bhImasena ke darzana ke lie lAlAyita haiM, usa vakta rAjagRhI ke samIpa A pahuMce mahArAjA bhiimsen| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahI rAha vahI cAha 203 sthAna - sthAna para unake svAgata ke liye jana - medinI umaDa paDatI thii| nagarajana sollAsa bhImasena kA svAgata karate aura bahumUlya upahAra bheMTa karate apanI hArdika prasannatA abhivyakta karate nahIM aghAte the| kanyAe~ aura sannAriyA~ harSita ho ketusena bhImasena va devasena ke bhAla-pradeza para kuMkuma - tilaka karatI aura maMgala-gIta gAkara vijaya kI kAmanA krtii| ThIka vaise hI sahasrazaH kaMTha ullasita ho bhImasena kA jayanAda kara vyoma-maMDala ko gUMjAyamAna kara dete the| yAtrA niraMtara jArI rhii| atyanta AvazyakatA hone para hI kisI sthAna para senA paDavA DAlatI thI, vaha bhI ekAdha dina ke liye| binA kahI ruke kUca jArI rhii| rAjagRhI aba adhika dUra nahIM thii| mahaja eka jaMgala kA antara thaa| ataH jaMgala pAra karane kA artha thA rAjagRhI phuNcnaa| "devasena! isa jaMgala ko pahacAnate ho?" bhImasena ne praznArtha mudrA se puuchaa| "kaise nahIM pahacAnatA? yahI kahI hamane kisI parNa kuTira meM rAtrI vizrAma kiyA thaa| " devasena ne purAnI smRtiyoM ko tAjA karate hue gaMbhIra svara meM khaa| "devasena! dekhA na samaya kA prbhaav| eka dina vaha bhI thA jaba ThaMDa se ThiThakate va hiMsaka pazuoM ke Dara se kAMpate hue hamane yahA~ rAtrI vyatIta kI thii| yAtrA kI thakAna se zarIra zithila ho gayA thaa| mAre mukha se peTa pITha se cipaka gayA thaa| khule AsamAna ke nIce patharilI dharatI bichaunA thaa| Aja punaH isI jaMgala meM rAtrI vizrAma kara rahe hai| kintu Aja hamAre pAsa kyA nahIM hai? hamAre Adeza ke pAlanArtha aneka sevaka hAtha bAMdhe khaDe haiN| saMtarI, subhaTa, sainikagaNa rAtrI jAgaraNa kara rahe haiN| hameM kisI prakAra kI asuvidhA na ho isaliye zibira kI racanA bhI kitanI suMdara kI hai|" sahasA bhImasena bigata jIvana ke kaDuve anubhavoM kA smaraNa kara gahare vicAroM meM kho gyaa| sahI artha meM yaha saba karma kA hI khela hai| mAnava to usake hAtha kI kaThaputalI mAtra hai| vaise usakI Dora to usake hI hAthoM meM hai| jaisA yaha nAca nacAtA hai hameM viviza hokara hI karanA paDatA hai| pUrvabhava meM hamane avazya hI koI pApa karma kiye hogeN| varnA vahI jaMgala hai| kucha bhI to parivartana nahIM huA hai| hama saba bhI vahI haiN| tathApi bhUtakAla kI aura AjakI paristhiti meM kitanA antara haiN| ise hI kahate hai samaya kI blihaarii| ukta rAtri hamAre azubha karma ke udaya kI amaMgala rAtri thii| aura yaha rAtri zubha karmo ke udaya kI hai| usa ghaDI pApa kA udaya huA thA aura Aja punnyody| niHsaMdeha donoM hI sthitiyoM kA hameM bharapUra anubhava ho gayA hai| unhe bhogate hue hamane apane yauvana tathA jIvana ke utkRSTa kSaNoM kA balidAna diyA hai| ataH putro! isa ghaTanA se yahI zikSA lenA ki yaha saMsAra - asAra hai... yahAM na duHkha kabhI sthira hai aura nA hI sukh| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 bhImasena caritra balki saba kucha karma ke adhIna hai| jaisA karoge vaisA bhroge| jaisA bIja booge vaisI hI paidAvAra hogii| zubha AcAra vicAra rakhoge to usake pariNAma zubha hI aaeNge| vatsa! nitya prati karma kA phala mila kara hI rahegA aura usase tuma bhAgakara baca nahIM skte|. ataH jIvana ko zuddha va sAtvika rkhnaa| bhImasena kI bhA~ti suzIlA ne bhI mana hI mana anubhava kA sAra...tatva nikAla diyaa| yahA~ kI havA kA sparza hote hI use bhUlI - bisarI bAte yAda ho aaii| kintu ina smRtiyoM se vaha lezamAtra bhI duHkhI nahIM huii| ThIka vaise hI parivartita paristhitiyoM meM bhI vaha mithyAbhimAninI nahIM huii| usane saba kucha karma ke caraNoM meM samarpita kara diyaa| tabhI dvArapAla ne praveza kara nivedana kiyaa| mahArAjAdhirAja kI jaya ho! subhadra Apake darzana kA abhilASI hai| AjJA ho to use sevA meM upasthita kare? bhImasena ne use anumati pradAna kii| kucha kSaNa meM hI hRSTa-puSTa aura raudra mukhAkRti vAle subhadra ne zivira meM praveza kiyaa| tatpazcAt bhImasena ko praNAma karate hue vinIta svara meM kahAM! "mahApratApI rAjagRhI nareza merA praNAma svIkAra kreN|" "AyuSyamAn bhava! kaho, kisa prayojana se upasthita hue ho?" bhImasena ne AzIrvAda te hue khaa| "kRpAnAtha Apake caraNoM meM tuccha arpaNa karane AyA huuN| Apake rzanalAbha se merA jIvana saphala ho gyaa|" aura usane suvarNa mudrA tathA alaMkAroM se antan TIL ILI - hari sotATharA tUM corI kA kArya chor3akara, dharma karane vAlA paropakArI dayAlu saJjana bana bhaaii| naraka Adi durgati ke galata mArga ko chor3akara svarga Adi gati kA sacA mArga pakar3a bhaaii|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahI rAha vahI cAha 4. zrI sAgara hI 338 - mahAvIra na . . bharA svarNathAla bhImasena ke caraNoM meM dhara diyaa| "are! yaha to merA hI bAjUbanda hai| aura yaha ratnahAra bhI merA hI hai|" alaMkAroM para eka dRSTi DAlate hue suzIlA avilamba bola utthii| saMbhava hai, ApakA kathana satya hai| mahArAnIjI!" subhadra ne satya kA svIkAra karate hue khaa| suzIlA va bhImasena AbhUSaNoM ko hAtha meM lekara dekhA parakhA aura akasmAta smRti ho AI ki, 'ye ve hI AbhUSaNa haiM, jinakI corI isI jagaha se ho gaI thii| karma kA kaisA prbhaav| jaba gayA taba samUla naSTa kara gayA thaa| ro ro kara A~khe uTha gaI thii| zarIra ko kaSTa aura yAtanAoM se AdhA kara diyA thaa| lAkha prayaloM ke bAvajuda bhI kucha hAtha nahIM lagA thaa| duHkha ke bAdala chaMTa gye| asahya yAtanAoM ke bAdaloM se ghirA sUrya bAdaloM kA avaraNa dUra pheMka nikalaM aayaa| kuharA kama ho gayA aura bhAgya rUpI bhagavAn bhAskara apanI rajata razmiyoM se pUre brahmANDa ko jyotirmaya kara rahe hai| anAyAsa hI saba kucha punaH prApta ho rahA hai| alaMkAra vApasa mile| kapirAja kaMthA vApasa kara gyaa| zastra va suvarNarasa bhI prApta ho gayA aura Aja rahe-sahe svarNAbhUSaNa bhI prApta ho gye| 'vAha re karmarAja! vAha! terI lIlA bhI anokhI agamyA hai! tumhArA nyAya aTala-acala haiN| na tU adhika detA hai aura na hI km|" bhImasena ciMtana-sAgara meM gote lagAne lagA "parantuM ye AbhUSaNa tumhAre pAsa kaise Aye?" devasena ne kautuhala vaza pUchA! 'nahIM nahIM nareza! yaha kahate hue yadyapi merA mastaka lajjA se jhuka jAtA hai| parantu Apake sammukha maiM asatya nahIM khuuNgaa| corI va lUTa khasoTa karanA merA vyavasAya hai| kaI loga mere saMrakSaNa meM caurya karma karate haiN| acche khAse samaya pUrva eka bAra Apa eka parNakuTI meM vizrAma karane ke liye ruva. the| usa samaya mere sahayogiyoM ne rAtri ke andhere meM Apake AbhUSaNa curA liye the| parantu maiMne ina AbhUSaNoM ko dekhate hI surakSita sthAna para rakha diye| dIna-hIna va nirdoSoM ko hama bhUla kara bhI nahIM luuttteN| yaha hamArA dharma nahIM hai| phira hama meM se kisI ko bhI jJAta nahIM thA ki Apa rAjagRhI nareza hai| dhana ke lAlaca meM unhoMne yaha kAma kiyA kucha samaya pazcAt mujhe jJAta huA ki Apako acAnaka rAjagRhI kA parityAga karanA pdd'aa| ApakA surAga khoja nikAlane kA maiMne bharasaka prayatna kiyA sthAna-sthAna para ApakI khoja kI, parantu nirAzA hI hAtha lgii| maiMne mana hI mana nizcaya kara liyA ki jaba kabhI avasara prApta hogA taba Apake AbhUSaNa ApakI sevA meM prastuta kara duuNgaa| pariNAma svarUpa vigata kaI dinoM se maiM pratidina ApakI pratIkSA kara rahA thA samaya-samaya para Apake samAcAra prApta karane kA prayala karatA rahatA thaa| tabhI mujhe vidita huA ki Apa svaMya yahA~ padhAra rahe hai, aura rAtri vizrAma ke liye isI jaMgala meM rukeNge| mere mana ko parama zAMti prApta huii| Aja Apake Agamana ke samAcAra prApta hote hI mai Apake pAsa avilamba dauDA AyA huuN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 - bhImasena caritra hai rAjan! yaha merA mahAna aparAdha hai| mujhe kSamAdAna deN| subhadra ne sahaja bhAva se apanA sampUrNa vRtAnta kaha sunaayaa| ' "subhadra tumhArI satyapriyatA aura mere prati tumhAre mana meM rahe ananya prema bhAva anubhava kara mujhe apAra Ananda huaa| sAtha hI duHkha kA bhAra bhI usI anumAna meM baDha gayA ki tuma atyanta upayogI vyakti ho parantu bharaNa poSaNa ke liye tumane jo vyavasAya cunA hai vaha bahuta nikRSTa aura adhama vyakti ke karane lAyaka hai| jIvikopArjana ke liye tumhAre dvArA aisA vyavasAya karanA zobhA nahIM detaa| tumhe yaha to bhalI bhAMti jJAta hI hai, ki dhana to manuSya kA mahA prANa hai, usake cale jAne se na to prANI jI sakatA hai, nAhI mara sakatA hai| balki usake abhAva meM vaha ghuTa-ghuTa kara maratA hai| mAnava kA tuma mAtra dhana hI nahIM lUTate kintu usakA sukha-caina china kara unheM mRtyu kI ora dhakelate ho| zAstrakAroM ne bhI corI ko niSiddha mAnA hai... mahA pApa mAnA hai| corI jaise pApa karma se yaha bhava to bigaDatA hI hai sAtha sAtha subhadra! bhavAntara bhI kaluSita ho jAte haiN| subhadra! tuma corI karanA choDa do| acchA va sAtvika jIvana yApana kro| tumheM tumhAre parizrama se jo kucha bhI prApta ho, usI meM santoSa dhAraNa karo aura niraparAdha niSkaMlaka jIvana jInA siikho| mere prati tumhAre mana meM saccA bhaktibhAva hai| tuma mujhe svAmI ke rUpa meM svIkAra karate ho to mujhe vacana do ki tuma corI kA kArya choDakara sacce mAnava bnoge| asatya kI saMgata choDakara satya kI rAha pkddoge|" "rAjan! ApakI AjJA zirodhArya, jaisA Apa Adeza degeM vaisA hI kruuNgaa| ApakI AjJA kA kabhI ullaMghana nahIM hogaa| prANoM kA utsarga karake bhI AjJA kA pAlana kruuNgaa|" subhadra ne pazcAtApa karate hue vinamra bhAvase kahA "to calo mere saath| rAjagRhI meM tumhe apanI yogyatAnusAra avazya hI kAma mila jaayegaa|" bhImasenane subhadra ko apane sAtha le liyaa| subhadra ne bhImasena ke caraNa sparza karate hue gaMbhIra svara meM kahAH 'maiM Apake sammukha pratijJA karatA hU~ ki Aja se maiM corI jaisA kukarma nahIM karU~gA tathA nA hI kisI se aisA kArya krvaauuNgaa|" zAbAsa!" bhImasena ne sneha se subhadrakA kaMdhA thapathapAyA aura rAjagRhI Ane kA nimaMtraNa diyaa| subhadra AjJA kA pAlana karate hue bhImasena kI senA meM samilita ho gyaa| prAtaH senA ne paDAva uThAyA aura Age kUca kiyaa| aba maMjila atyanta samIpa thii| do dina ke uparAMta hI ve rAjagRhI pahu~cane vAle the| saba ke utsAha kA pArAvAra nahIM thaa| alabata, yuddha hogA yA nahIM kI jAnakArI kisI ko nahIM thii| phira bhI yadi yuddha hotA hai to nyAya ke liye yuddha karane kI sabakI taiyArI thii| isI bhAvanA ke sAtha saba Age baDha rahe the| kiMtu bhImasena sarva dRSTi se taTastha thaa| use pUrNa vizvAsa thA ki yuddha karane kI sthiti utpanna nahIM hogii| apane hI priyajanoM va svajanoM ke virodha meM zastra uThAne kA avasara hI nahIM aayegaa| ve to svayaM hI Akara gale mileNge| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma-lakhana kI joDI 207 eka lambI avadhi ke bAda apane laghu bhrAtA se bheMTa hogii| yaha vicAra Ate hI bhImasena kA hRdaya AnandAnubhava kara rahA thaa| isI umaMga evam utsAha, prema aura mamatA ke bhAvoM ko hRdaya meM saMjoye rAjagRhI kI aura baDha rahe the| rAma-lakhana kI joDI rAjagRhI ke darabAra meM hariSeNa vicAra zUnya Asanastha thaa| rAjasabhA meM maMtrIgaNa, rAjakarmacArI, gaNamAnya nAgarika upasthita the| zAsana sambandhi samasyAe~ eka ke pazcAt eka nipaTAne kA krama cala rahA thaa| rAjya kA sampUrNa kArya bhAra maMtrIgaNoM ne apane kaMdhoM para uThA rakhA thaa| hariSeNa rAjakArya se lagabhaga nirlipta ho gayA thaa| prasaMgopAta hI vaha rAja-kAja meM sammilita hotA thaa| rAjya prazAsana ke prati eka prakAra se usake mana meM urUci paidA ho gaI thii| yadyapi usakI pratibhA meM aba bhI koI kamI nahIM thii| vaha vilakSaNa buddhi kA dhanI thaa| kiMtu prApta paristhiti meM usake AcAra vicAra meM AmUla parivartana A gayA thaa| usakI pratibhA meM se Aja sattA kI dabadabA lagabhaga kama ho gayI thii| usake sthAna para bhAtRsneha kA saundarya daidipyamAna ho rahA thaa| parantu svayaM kI apakva buddhi ke kAraNa jyeSTha bhrAtA ko rAjagRhI kA parityAga kara rAtoM rAta rAjagRhI choDanA pdd'aa| usake smaraNa mAtra se vaha vyathita ho uThatA thaa| usakA hRdaya asahya vedanA ke mAre sihara uThatA thaa| pazcAtApa kI agni meM usakA hRdaya jala rahA thaa| eka samaya thA jaba vaha pUrNa rUpa se andha bana gayA thaa| sattA ke mohane usakI A~khoM para paTTI bAMdha dI thii| parantu Aja usakI A~khoM para se sadA ke lie moha kA pardA haTa gayA thaa| rAjasiMhAsana para ArUr3ha hone ke bAda rAjya kI bAgaDora hastagata karane kI balavatI icchA Aja pUrNatayA samApta ho gaI thI, balki Aja to vaha mahaja kartavya kA bhAra vahana kara rahA thaa| vaha niyamita rUpa se rAjasabhA meM upasthita rahatA thaa| parantu rAjasiMhAsana para ArUr3ha nahIM hotA thaa| apane zraddheya pitAzrI evam jyeSTha baMdhu ne yuvarAja pada ke jisa siMhAsana para use biDhAyA thaa| vaha usI siMhAsana para Aja bhI baiThatA thaa| rAjya sabhA meM praveza karane ke uparAnta sarva prathama vaha bhImasena ke siMhAsana ko zraddhAbhAva se praNAma krtaa| kucha kSaNoM taka mauna rahakara mana hI mana apane aparAdha kI kSamA yAcanA karatA aura taba avasanna siMhAsana para ArUDha hotaa| Aja prAtaHkAla se raha-raha karake usakI dAhinI A~kha phaDaka rahI thii| yaha kisI zubha samAcAra ke saMketa kI dyotaka thii| avazya hI Aja kisI priyajana se bheMTa hogI yA unakA samAcAra prApta hogaa| sabhA kA kArya pUrvavat cala rahA thaa| parantu hariSeNa vicAra magna thaa| kyA Aja mujhe apane jyeSTha bhrAtA ke zubha samAcAra prApta hoMge? kyA svayaM hI unake darzana hoMge? taba to kitanA acchA hogA? kucha samaya pUrva hI saMdezavAhaka samAcAra lAyA thA ki ve P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 bhImasena caritra kSitipratiSThita nagara meM haiN| parantu usake pazcAt koI samAcAra prApta nahIM hue| ve kuzala to hoMge? bhAbhI va bAlaka bhI svastha hoMge na? uph ve apane mana meM mere sambandha meM kyA socate hogeM? mujha para krodhita nahIM hoge? mujhe bhalA burA to nahIM kahate hoMge? nahIM... nahIM... mere bhrAtA aisI nIca prakRti ke nahIM hai ve merA tiraskAra nahIM kara skte| aura bhAbhI to vizAlahadaya rakhatI hai... udAramanA hai| vaha mujhe zApa de hI nahIM sktii| jo ho so| unase bheMTa hote hI maiM unake caraNoM meM lipaTa jAU~gAM aura azrujala se unake caraNa dho kara apane Apako baDabhAgI maanuuNgaa| sAtha hI svaduSkarma ke lie giDagiDA kara unase kSamA yAcanA kruuNgaa| hariSeNa jaise-jaise apane jyeSTha bhrAtA bhImasena ke bAre meM vicAra karatA jAtA thA, vaise vaise usakA hRdaya adhikAdhika saMvedanazIla hone lgaa| sahasA A~khoM kI kora gIlI ho gaI aura baMdhu prema umaDa ghumaDa kara A~sU kA rUpa dhAraNa kara Tapakane lagA, usI samaya dvArapAla ne praveza kara badhAI dI "rAjagRhI ke yuvarAja kI jaya ho|" kyo kyA samAcAra hai? mere hRdaya meM mAtra eka hI zubha vicAra hai| aura yadi jyeSTha bhrAtA bhImasena kA koI samAcAra ho to zIghra kho| aura yadi koI anya samAcAra ho to maMtriyoM se kho| jyeSTha baMdhu ke samAcAra ke atirikta maiM koI anya samAcAra bhI nahIM sunAnA caahtaa| hariSeNa apane bhrAtA kI smRti meM isa kadara kho gayA thA ki hara kSaNa aura hara pala vaha unake vicAroM meM magna rahatA thaa| 'rAjan! Apa zIghra hI taiyAra rhe| jyeSTha bhrAtA bhImasena rAjagRhI kI aura hI A rahe hai|" "kyA kahA? bhrAtA bhImasena yahA~ A rahe hai? kahA~ hai? kahAM hai? "yuvarAjazrI yahA~ se koI bAraha yojana dUra eka ghanA jaMgala hai| usako pAra kara pracaMDa senA ke sAtha idhara A rahe hai|" maMtrIrAjA azvapAla ko kaho zIghra hI merA azva taiyAra kreN| rAja sabhA turanta visarjita kara do| aura yadi Apa AnA cAhe to mere sAtha cle| maiM isI kSaNa jyeSTha bhrAtA kI sevA meM upasthita honA cAhatA huuN| lo sNdeshvaahk| yaha rlhaar| tumhArI badhAI kI uphaar| aura hA~, samasta nagara meM DiMDima kI ghoSa karavA do ki rAjagRhI nareza bhImasena padhAra rahe hai| nagarajana unake svAgata kI taiyArI kreN| nagara kI saphAI kara bandanavAra aura toraNadvAra se use SoDazI nArI kI bhA~ti avilamba sajA do| saDaka para sugandhita jala kA chiDakAva kro| ghara-A~gana meM raMgolI niklvaao| rAjapatha aura cauka-cabutaroM ko patAkAoM se sjaao| sAtha hI nagara-janoM ko sUcita kara do ki mahArAja bhImasena kA ve aisA bhavya svAgata kareM ki vaha svayaM bhUla hI jAye ki ve rAjagRhI meM praveza kara rahe haiN| "hariSeNa utsAha pUrvaka eka ke bAda eka Adeza dene lge| jarUrI Adeza evaM sucanAye pradAna kara avilamba apane mahala kI aura bar3ha gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 mahala meM jAkara hariSeNa ne rAjasI pozAka kA parityAga kara sAmAnya nAgarika ke sAtha vaha azva para ArUDha ho gyaa| azva apane mAlika kI besabrI aura utsAha ko pahale hI bhA~pa gayA thaa| ataH vaha pUrI zakti ke sAtha sarapaTa bhAgane lgaa| hariSeNa bhImasena ke nikaTa pahu~ce usase pUrva hI maMtrIgaNa nagara ke dhanADhya vyakti seTha-sAhukAra aura senAnAyaka pahu~ca cuke the| bhImasena kI sevA meM upasthita ho, sabhI ne apane-apane sAmarthyAnusAra upahAra bheMTa kiye| paraspara kazala kSema pUcha kara rAja darabAriyoM ne vigata kA sArA vRtAnta kaha sunaayaa| unake rAjagRhI parityAga ke anantara hariSeNa kisa bhA~ti cetanA zUnya ho gaye the| rAjakAla se unakA citta kaise uba gyaa| mana sadaiva udAsa rahane lgaa| surasundarI va vimalA ko usane kisa prakAra mahala se nikAla diyaa| Aja kala rAjagRhI kI kyA sthiti hai? rAjagRhI vAsI kisa taraha apane Apa ko asurakSita aura asahAya anubhava karate hai, Adi kaI bAtoM se unhoMne mahArAja, bhImasena ko avagata kiyaa| apane anuja baMdhu kI aisI dayanIya sthiti kA vivaraNa suna, anAyAsa hI bhImasena kI A~khoM meM A~sU A gaye? suzIlA kI A~kheM bhI narma ho gii| devasena va ketusena apane kAkA kI yaha durAvasthA anubhava kara vyathita ho utthe| "ve abhI Ate hI hogeM" apanI bAta pUrI karate hue maMtrI vargane khaa| bhImasena ne turanta senA ko rUkane kA Adeza diyA aura eka ghane vRkSa ke nIce paDAva DAla kara ve hariSeNa kI pratIkSA karane lge| tabhI azva ko vAyu vega se dauDAtA huA hariSeNa A phuNcaa| usane sainikoM ko sambodhita kara avilamba pUchA "yahA~ rAjagRhI nareza bhImasena kahA~ hai? "yahA~ se pIche usa ora baDhe clie| kucha dUrI para eka AmravRkSa ke nIce ve vizrAma kara rahe hai| hariSeNa ne azva ko aiDI lagAI aura azva havA se bAta karane lgaa| hariSeNa ne ghoDe para se hI AvAja lagAI "bhaiyA-bhAbhI hariSeNa kI AvAja sunate hI zIghra hI bhImasena khaDA ho gayA aura pratyuttara meM bola paDA... hari... Se.. Na, hari... Se.... nn| paryApta samaya taka AvAjoM kA AdAna-pradAna hotA rhaa| dhIre dhIre dUrI kama hotI gaI aura AvAja nikaTa aura nikaTa AtI gyii| bhImasena para dRSTi paDate hI hariSeNa azva para se turanta kUda paDA aura dauDatA huA bhImasena kI ora bddhaa| bhImasena ne Age baDhakara usako AliMganabaddha kara liyaa| donoM kA abhUtapUrva sneha-milana ko upasthita jana samudAya aura sainika gaNa visphArita nayana dekhate hI raha gye| ___baMdhu dvaya kA yaha apUrva milana thaa| donoM Apasa meM gale mila kara paraspara sneha pradarzana kara rahe the| bhImasena abhinava pyAra se hariSeNa ko utsaMga meM le, usake mastaka para hAtha pherane lge| usakI pITha ko pyAra se thapa-thapAne lage va usake bhAla pradeza para P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 bhImasena caritra unmukta mana se cumbana aMkita karane meM kho gye| "uph tU kitanA durbala ho gayA hai hariSeNa| tanika apanI ora to dekha to? tumhAre gAla kI haDDiyA~ bAhara nikala AI hai| are re! tumhArI yaha kyA durAvasthA ho gaI hai?" bhImasena ne bar3e vAtsalya bhAva se Ardra svara meM khaa| jabaki hariSeNa kI mAnasika avasthA kucha bhinna hI thii| vaha hicakiyA~ le le kara ro rahA thaa| A~khoM se avirala azrudhArA pravAhita ho rahI thii| mAno rasa pravAha meM vaha apane Apa ko bahA denA cAhatA ho| "mata ro mere vatsa! mata roo! tumhAre sadRza yuvaka ko yo Akradana karanA zobhA nahIM detA, rudana karanA choDo aura svastha bano!" bhImasena ne apane anuja ko Azvasta karate hue snehasikta svara meM khaa|" kisa prakAra apane A~suoM ko rokU~ bar3e bhaiyaa|aur kyoM pocha lU~? nahI tAta! nahI! mujhe Aja jI bhara kara ro lene do| ina A~sUoM ko mukta hokara baha jAne do| jaba taka ye nahI vaheMge mere mana ko zAMti aura caina prApta nahIM hogaa| maine Apako asaMkhya yAtanAe~ dI hai| zArIrika va mAnasika kaSTa diye hai| Apake prati dhRSTatAkA pradarzana kiyA hai| aura merA aparAdha akSamya hai akSamya hai...! mujhe to aba mRtyu daMDa hI milanA caahiye| talavAra ke eka hI vAra se merA sara dhaDa se alaga kara diijiye| vAstava meM mahApApI huuN| pitA tulya bhrAtA ko maiMne jAna bUjhakara musIbatoM ke sailAba meM DUbo diyaa| Apako nirarthaka dukhI kiyA hai| mere kAraNa Apako dara-dara kI Thokare khAnI paDI... vana-vana bhaTakanA pddaa| bAlakoM ko MIDO hari sogamA hariSeNane apane duSkRtyoM ke lie bar3e bhAI bhImasena ke caraNoM meM girakara hRdaya ke pazcAtApa pUrvaka kSamA maaNgii| mere duSkarmoM kA udaya thA ki - Apake prati durthitana AyA aura Apako bhArI vipadA aayii|. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 rAma-lakhana kI joDI bhUkha-pyAsa se taDaphanA pdd'aa| mAtRtulya bhAbhI ko TATa ke TukaDoM para sonA pdd'aa| saba kucha hote hue garIbI meM saMhAra karanA pddaa| yaha saba mere hI kAraNa huA hai? saba kucha maiMne hI kiyaa| aura! maiMne vAstava meM akSamya aparAdha kiyA hai| ataH mujhe isakI kar3I se kar3I sajA milanI caahiye| majhe mere pApa bhogane hI hoNge| "hariSeNa vedanA vyathita ho, ArtanAda karatA rhaa| " are pagale ArtanAda karane se kyA lAbha? bhUla jAoM, saba kuch| bhUla jaao| atIta ko yAda karake akAraNa zoka na karo, balki tumheM to aba prasanna honA caahye| bhImasena ne hariSeNa ko samajhAte hue kahA! nA...nA yaha maiM kaise bhUlU bhaiyaa| apanI karanI ko kaise bhUla jaauuN| isakA smaraNa hote hI merA hRdaya kraMdana karane lagatA hai| uph mujha hatabhAgI ko yaha saba kyA sUjhA? maiM bhI kaisA mahAmUrkha thA, jo patnI kI bAtoM meM A gyaa| nahI! nahI! yaha saba maiM kadApi bhUla nahIM sakatA aura saMbhava bhI nahIM hai| yadi maiM tanika sAvadhAnI baratatA to aisA prasaMga nahIM AtA?" kintu pagale niyati ko kauna roka sakatA hai| tuma to mahaja nimita mAtra ho| yaha to hamAre azubha karmoM kA hI phala thaa| varnA aisI ghaTanA kyoM ghaTita hotI? aura Aja tumheM tumhAre duSkRtyoM ke liye pazcAtApa ho rahA hai kyA yahI paryApta nahIM hai? pApa to kaI loga karate haiN| parantu pApa kA prAyazcita karane vAle bahuta kama loga hote hai| jisa dina se tumheM pApa bodha huA hai| usI dina se tumhAre pApoM kA hrAsa hone lgaa| pratidina prazcAtApa kI agni meM prajjavalita ho kara tathA isake lie hRdaya se kSamA yAcanA kara tumane apane pApoM ko dho diyA hai| tumhArI vigata pravRttiyoM se maMtriyoM ne mujhe pahale hI avagata kara liyA hai| tuma aba svastha bana, dhairya dhAraNa kro| kisI bhI prakAra ke pApa bodha se grasita mata rho| tuma sacamuca niraparAdhI ho! nirdoSa ho| jo bIta gayA use bhUla jAo, aura nava prabhAta kA nayI umaMga se svAgata kre|| mere sAtha kaMdhe se kaMdhA milAkara rAja kArya meM hAtha baTAoM rAjya kI samRddhi ko... karane meM sakriya sAtha do| jaina zAsana kI prabhAvanA karane meM yogadAna do| apane bhatIjoM ko rAjanIti kArya meM prazikSita kara rAjakula kA gaurava vRdhdhigata karane meM sahayoga do| unheM prema se gale lagAo.... sneha dAna kara unheM apanA bnaao| apanI bhAbhI ke caraNa sparza kara unake AzirvAda grahaNa kro| na jAne kaba se ve saba tumheM milane ke lie Atura ho rahe hai| "bhAbhI merI pavitra bhAbhI apane nAlAyaka devara ko kSamA nahIM karoMgI suzIlA ke caraNoM meM loTate hue hariSeNa ne giDagiDA kara khaa| "uThoM hariSeNa! uTho, tumhArA tana-mana pazcAtApa se dagdha hai| yahI paryApta hai| apane kImatI azruoM ko pocha ddaalo| aura atIta kI kaDuvI yAda ko hamezA ke liye bhUla jaao| vyakti apane karmoM kA hI phala bhogatA hai| yaha prAyaH sva karmAdhIna hotA hai| kiMtu usase kyA? hameM apane karmoM ke phala bhugatane hI the| jo kucha huA acchA hI huA kaI naye P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 bhImasena caritra anubhava hue| vividha deza tathA bhinna-bhinna prakAra ke manuSyoM se sAkSAtkAra huaa| karma kI lIlA kA camatkAra dekhaa| tumhArI azubha bhAvanA se hamArA to zubha hI huA hai| are sukha duHkha to jIvana meM Ate hI rahate haiN| usameM bhalA tumhArA kyA doSa? apane ko sNbhaalo| dhairya se kAma lo aura jyeSTha bhrAtA ke kAryo meM hAtha baTAo suzIlA ne devara ko atIta bhUla jAne ke lie samajhAte hue khaa| devasena va ketusena ne do kadama Age bar3hakara kAkA ke caraNa sparza kiye aura premAtireka se usakI bAhoM meM samA gye| ___ 'pUjya tAta! Apa to jJAnI hai| vidvAna hai.... zUravIra hai| Apa jaise vIra purUSa hI jaba isa taraha duHkhI hone lageMge to hama bAlakoM kA kyA hogaa| aba to apane Apa hI apanI karanI ko kaise bhUla jaauuN| isakA smaraNa hote hI merA hRdaya kraMdana karane lagatA hai bAtoM hI bAtoM meM saba rAjagRhI A phuNce| bhImasena ne dUra sudura se jaina devAlayoM ke unnata sikharoM ko dekhakara mAna pUrvaka namana kiyaa| "namo jiNANaM" idhara rAjagRhI ke nagarajana apane prANa pyAre mahArAja kI rAha meM palaka pAMvaDe bichAye baiThe the| unake maMgala darzana hote hI vAdya vRnda kI madhura dhuna aura svAgata gItoM se vAtAvaraNa gUMja utthaa| vAyumaNDala meM raha-raha kara uThate bhImasena ke jayanAda se pUrA brahmANDa Ahata ho utthaa| nagara kI zobhA dekhate hI banatI thii| dhvaja patAkAoM se hATa haveliyA~ aura bAjAra saje hue the| jharokheM va aTAriyA~ para striyoM kI bhIDa thii| saba kI dRSTi bhImasena " ma sAlapAma hari-mogarA JAMANANDANAL zubha aura zreSTha dina Ate hI siMhAsana para bhImasena kA punaH raajyaabhissek| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI gurUvANI 213 ko khoja rahI thii| eka chora se dUsare chora taka mAnava mahAsamudra. hilore le rahA thaa| sthAna-sthAna para raMgolI apanI kAlatmakatA pradarzitakara rahI thI logo abhilASA thI ki "hameM snehadAna kara rAjakula ke yogya saMskAroM se susaMskRta kiijie"| atyanta vAtsalya bhAva evaM utkRSTa sneha kI uSmA prApta kara hariSeNa kA murajhAyA tana-badana aura indriyA~ anAyAsa hI sateja ho, vikasita ho gyii| saMtapta hRdaya zAMta ho mAnasika zrama dUra ho gyaa| kSobha kI agni zAMta ho gyii| aura vaha sarala bhAva se svajana ke sAtha hila mila gayA jaise kSIra me niir| maMtrIgaNa va seTha sAhUkAra bhImasena kI udAratA para nyauchAvara ho gye| bhImasena ke jayanAda se cAro dizAyeM guMjAyamAna ho gyii| kucha samaya pazcAt bhImasena va hariSeNa azvArUDha ho rAjagRhI kI ora prasthAna kiyaa| rAjagRhI adhika dUra nahIM thii| kucha hI samaya kI chaTA bikhera rahI thii| AsupAla va khare motI ke bandanavAra dvAra caukhaTa kI zobhA baDhA rahe the| nagara kI sukumAriyA~ evaM sannAriyA~ hAtha meM akSata va puSpahAra liye khaDI thii| bhImasena kI savArI jahA~ jahA~ se gujarI una para gavAkSa, jharokhe va aTAriyoM se puSpavRSTi huii| hara cauka aura nukkaDa para abIla - gulAla uDA kara satkAra kiyA gyaa| devasena va ketusena kA bhI yathocitta svAgata huaa| hajAroM kaMTho se bhImasena kA jayaghoSa guMjArita thaa| suhAganoM ne Dholaka kI thApa para badhAI gIta gaaye| bhATa cAraNoM ne stuti gaaii| brAhmaNa purohitoM ne ArzIvAda diye| ___ dusare dina bhImasena ne rAjasiMhAsana para ArUDha ho, dIna-dukhiyoM ko mukta hasta dAna diyaa| bandIjanoM ko kArAvAsa se mukta kiyaa| senA nAyaka va sainikoM ko pAritoSika pradAna kara sammAnita kiyA gyaa| anekAneka vyaktiyoM ke kara tathA rAjasva mApha kiyaa| nagara ke samasta maMdiroM meM bhavya mahotsava kA Ayojana kiyaa| katlakhAne baMda karavAye, dIna va garIba janoM meM bhojana va vastroM kA vitaraNa kiyA gyaa| nagara meM corI, zarAba, mAMsa, juA, zikAra, vaizyAgamana, ThIka vaise hI parastrIgamana para kaThora pAbaMdI lagAI gyii| aneka sthaloM para mandira upAzraya, dharmazAlA, pAnthazAlA va pyAUM nirmANa karane kA prabaMdha kiyA gyaa| tatpazcAta rAjasabhA visarjita kara mahArAja bhImasena apane rAjaprAsAda meM gye| pUre rAjya meM Amoda-pramoda aura sukhazAMti kA sAmrAjya prasthApita ho gyaa| gauravamayI gurU vANI samaya vyatIta hote bhalA kahIM vilamba lagatA hai? mahArAja bhImasena ke Agamana ke pazcAt alpAvadhi meM hI hariSeNa kI udAsInatA bhI dUra ho gyii| sAtha hI rAjagRhI kA zAsana taMtra bhI sthira ho gyaa| rAjya kI bAgaDora bhImasena ne svayaM saMbhAla lii| hariSeNa bhI rAjya kArya meM sakriya ho, rUci lene lgaa| ketusena va devasena bhI apane cAcA ne kaMdhe se kaMdhA bhiDAkara rAja-dhurA vahana karane meM sahAyatA karane lge| rAjagRhI parityAga ke anantara bhImasena ko aneka prakAra ke duHkha evaM kaSToM kA sAmanA karanA par3A thaa| peTa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 bhImasena caritra kI jvAlA. kitanI kaSTa kara tathA bhayAnaka hotI hai isakA anubhava bhImasena ko ho cukA thaa| dhana sampatti ke abhAva meM vyakti kI kyA sthiti ho jAtI hai, isa trAsadI se vaha bhalIbhA~ti vijJa thaa| vigata dinoM ke anubhava ne use bahuta kucha sikhA diyA thaa| phalasvarUpa duHkha se pIDita hone para ThIka vaise hI yAtanAoM se jJAta hokara nAstika hone ke sthAna para zraddhA Izvara ke prati aura baDha gaI thii| vaha pUrNarUpa se AsthAvAna va zraddhAlu bana gayA thaa| usake hRdaya meM komala bhAvanAoM kA bIjAMkura sphuTita ho gayA thaa| mana maStiSka meM dayA va viveka ne sthAna le liyA thaa| pariNAma svarUpa bhImasena ne isa bAta kA ucita prabandha kara diyA thA ki nagara meM koI vyakti bhUkhA na soye| koI kAma dhandhe ke abhAva meM bekAra na rhe| vyavasAya va kAmadhaMdhA hara vyakti ko saralatA se upalabdha ho| bAlakoM meM zaizava se hI susaMskAroM ke siMcana karane kI samucita vyavasthA kara rakhI thii| nagarajana kisa prakAra dayAlu, saMskArI, suzIla evam samanvayI bane isa bAta kI vaha satata sAvadhAnI baratatA thaa| svayaM nareza hone ke uparAMta bhI rAjAzAhI bhogane kI icchA bhImasena meM lezamAtra bhI nahIM thii| phalasvarUpa vaha eka pitA kI bhA~ti prajA kA putravat saMvanana karane lgaa| bhImasena ke zAsana kAla meM prajAjana sukhI va samRddha the| kisI bhI nagarajana ko apane rAjana ke prati koI zikAyata nahIM thii| sabhI bhImasena kI udAratA, nyAya priyatA va mAnavatA kI bhUrI 2 prazaMsA karate nahIM thakate the| paradezI to mukta kaMTha se usakA guNagAna karate nahIM aghAte the| zIghra meM hI usakI kIrtigAthA deza-videza meM prasRta ho gayI thii| eka prAtaH udyAnapAla ne bhImasena kI sevA meM upasthita ho, badhAI dii| "rAjagRhI nareza kI jaya ho|" 'kaho! kyA samAcAra hai?" bhImasena ne udyAnapAla kA praNAma svIkAra karate hue khaa| 'mahArAja samAcAra to atyanta zubha evaM maMgala hai| rAjagRhI kI dharatI Aja pavitra ho gyii| saMta - samudAya ke caraNa - sparza se yahA~ kA kaNa-kaNa pAvana ho gyaa| zramaNa bhagavaMta ke padarpiNa se cAroM dizAe~ suvAsita ho gyii| kusumazrI udyAna meM prAtaH smaraNIya, saMsAra-tAraka paramapUjya AcArya bhagavaMta zrI dharmaghoSasUrIzvarajI mahArAja kA ziSya - samudAya sahita Agamana huA hai| AcArya deva kI dRSTi meM divya teja dRSTigocara ho rahA hai| kaisI prabhAvI va pratApI unakI deha yaSTi hai| aMga-aMga se mAnoM jJAna va cAritra ke prakAza kI kiraNeM phUTa rahI hai| unake darzanamAtra se hI mere samasta duHkhoM kA zamana ho gyaa| unake mukha-kamala se prasRta 'dharmalAbha' zabda-sugaMdhI abhI bhI mere tana mana ko mohita kara rahI hai| unakI divya krAMti se pravAhita vairAgya jyoti se merA roma roma pulakita ho uThA hai| kyA unakI megha - gaMbhIra vANI hai| he mahArAja! Apa bhI unake darzana kA lAbha le sake isI prayojanArtha meM sevA meM upasthita huA huuN| "udhAnapAla! tumhAre isa zubha saMdeza se merA roma roma harSita ho utthaa| eka P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. jun Gun Aaradhak Trust
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI guruvANI 215 adbhUta Ananda kA maiM anubhava kara rahA huuN| lo yaha ralahAra! tumhArI badhAI kA uphaar| maiM zIghrAtizIghra unake darzanArtha A rahA huuN| taba taka tuma AcAryazrI kA yathocita Adara satkAra kA prabandha krnaa| unakI AvazyakatAoM ko zIghra hI pUrA krnaa| saMto kI sevA kA lAbha kabhI bhI mithyA nahIM jaataa| dvArapAla ne svIkAra kara vidA lii| bhImasena svaMya AcAryadeva ke vaMdanArtha udyAna gamana ke liye utsuka the| maMtrIzvara ko bulAne kI AjJA dii| hariSeNa, devasena ketusena va mahArAnI suzIlA Adi ko AcArya bhagavaMta ke Agamana kA saMdeza pahu~cAyA gayA maMtrIzvara ke Ate hI bhImasenane Adeza diyA 'hamArI senA ko taiyAra hone kI tatkAla AjJA diijie| abhI isI samaya hameM kusumazrI udyAna ke lie prayANa karanA hai| jahA~ AcArya bhagavaMta zrI dharmaghoSasUrIjI mahArAja kA padArpaNa huA hai| "jaisI ApakI aajnyaa|" Avazyaka vyavasthA karane ke nirdeza dene ke liye maMtrI lauTa gye| isI bIca hariSeNa, devasena, ketusena va mahArAnI suzIlA bhI A phuNce| mahArAja bhImasena ne gajArUDha ho saparivAra sadala-bala kusumazrI udyAna kI ora prasthAna kiyaa| udyAna ke nikaTa Ate hI bhImasena hAthI se nIce utara gye| rAjamukuTa utAra kara apane hAthoM meM le liyaa| naMge paira bhaktibhAva se parivAra jana ke sAtha udyAna meM praveza kiyaa| sarva prathama sabhI ne AcAryazrI ko 'paMcAga praNipAta pUrvaka vaMdanA kii| tat pazcAt anya munijanoM ko vaMdanA kara vinaya pUrvaka karabaddha ho AcAryazrI se prArthanA kI NE HinITBHIMWatula S ratna ke nirdoSa Asana para birAjamAna hokara - saMsAra ke ___ vAstavika svarUpa ko batalAte hue AcArya mhaaraaj| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bhImasena caritra "gurUdeva! Apake darzana kara merA jIvana sArthaka huaa| Apa sadRza pavitrAtmA kA darzana-vaMdana karane kA saubhAgya prApta kara maiM va merA parivAra dhanya huaa| Apa vidvAn hai| zAstra ke jJAtA hai| sAMsArika tApa ke dAha se prajvalita hama sabako apanI vANI rUpI zItala jala se zAnta kIjie hameM nava jIvana pradAna kiijie| prathama dRSTi meM hI AcAryazrI ko bhImasena eka Rju AtmA pratIta huaa| dharmopadeza pradAna kara pratibodhita karanA unakA kartavya thaa| ataH bhImasena kI vinatI saharSa svIkAra karate huye unhoMne dharmopadeza Arambha kiyaa| sarva prathama paMca parameSThi maMtra kA smaraNa kiyaa| tIrthakara bhagavaMto kI mRdu-vANI meM stuti kI guru bhagavaMta kI stavanA karake pravacana Arambha kiyaa| 'he bhavya AtmAoM! dharma aura adharma ke viveka ko phcaano| dharma se rAjya prApta hotA hai| dharma ke pratApa se uttama kula kI prApti hotI hai| dharma se sukha va samRddhi milatI hai| Arogya kI prApti dharma para nirbhara karatI hai| yahA~ taka kI mana kI zAMti va ArAma bhI dharma se hI milatA hai ataH pratyeka jIva kA Adya kartavya hai ki vaha dharma kI sadaiva ArAdhanA kre| bhaktajana! smaraNa rahe ki dharma ke pratApa se hI Apako mAnava janma prApta huA hai| mAnava bhava kI prApti ke pUrva jIva ko caurAsI lAkha yoni meM nirantara bhaTakanA paDatA hai| pratyeka bhava meM janma-mRtyu kA asahya duHkha sahana karanA paDA isa cakra meM kisI bhava meM paryApta puNyArjana karane ke kAraNa pAMca indriyoM se yukta mAnava zarIra prApta huA hai| mahAna zAstrakAroM ne isI mAnava janma ko samajhAte huye eka sthAna para sundara dRSTAnta diyaa| bharata kSetra meM vasaMtapura nAmaka eka nagara hai| jahA~ kisI samaya zatAyudha nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| candravatI zatAyudha kI rAnI thii| rAnI apane nAma ke anurUpa hI anidya sundarI thii| zarada-paurNimA ke. candra kI bhA~ti tejasvinI thii| eka dina rAnI candravatI apane mahala ke gavAkSa meM khaDI hokara rAha calate mAnava, vAhana ityAdi ko dekha rahI thii| sahasA tabhI usakI dRSTi vahA~ se gujarate eka yuvaka para pddii| yuvaka sundara va AkarSita vyaktitva kA dhanI thA usake bhole dhuMgharAle keza kisI ko bhI apanI aura AkarSita karane ke liye paryApta the| bhavya bhAla-pradeza.... hRSTa-puSTa zarIra vizAla netra lambI bhujhAe~ aura cauDA siinaa| usakI cAla meM eka anokhA AkarSaNa thaa| siMha kI bhA~ti vaha eka eka Daga bharatA huA cala rahA thaa| ___candravatI basa usakI aura AkRSTa ho, sthira daSTi se nirantara use dekha rahI thii| jaise jaise yuvaka nikaTa AtA gayA usakI chavi spaSTa, dRSTigocara hone lgii| zane zane yaha nikaTa se nikaTatara hotA gyaa| candrAvartI usake tejasvI rUpa aura vyaktitva ko nihAra apanA ApA kho baitthii| viveka zUnya ho gyii| mana caMcala ho utthaa| kAmadeva ke zara-saMdhAna se usakA roma-roma sihara utthaa| R ASHTRA vAsanA ne apanA phana utthaayaa| usane mana hI mana dRDha nizcaya kara liyA ki vaha isa puruSa ko apanA banAkara rhegii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI gurUvANI 217 candravatI yuvaka ke vicAroM meM isa bhA~ti kho gayI thI ki use dAsI ke samIpa Ane kI bhI jAnakArI nahIM rhii| dAsI atyanta catura thii| vaha rAnI ke manobhAvoM ko paDha rahI thii| usane rAnI kI ekAgratA ko bhaMga karanA ucita nahIM jaanaa| jaba rAnI ko dAsI kI upasthiti kA AbhAsa huA to bolI "are! tU kaba se khaDI hai?" 'mahArAnIjI' maiM kaba se hI yahA~ khaDI huuN| Apako vicAra magna jAnakara ApakI tandrA ko bhaMga karane kA maiM bhalA dussAhasa kaise krtii| 'merA eka kAma karogI?' rAnI ne rahasyamaya svara meM khaa| 'kyA? Apake hara Adeza * kI anupAlanA karanA merA prathama kartavya hai| Apa Adeza de| kahe to usa yuvaka se ApakI bheMTa karavA duuN| dAsI ne rAnI ke samIpa jAkara kAna me gusapusAte huye khaa| _ 'arI! tujhe kaise jJAta huA ki maiM isa yuvaka ko lekara vicAramagna huuN| khaira koI bAta nahIM tU isa yuvaka ke bAre meM jAnakArI lekara aa| maiM eka patra detI hU~ jo usa taka pahu~cAnA nahIM bhuulnaa| rAnI ne sAvadhAnI baratate huye khaa| sAtha hI dAsI ko sajaga . kiyA ki isa ghaTanA kI jAnakArI cAra divAroM ko bhI nahIM ho| __sjjnoN| tanika vicAra kroN| rAnI candravatI pariNItA hai| rAjarAnI hai| kulavadhU hai| isake uparAMta bhI para puruSa ke prati kAmAMdha bana gayI hai| ataH dAsI ko bAta gupta rakhane kA Adeza detI hai| rAnI isa bAta se bhalIbhA~ti paricita haiM ki isa duSkarma kI bhanaka bhI mahArAjA ko paDa gayI to usakA va dAsI kA jIvana zeSa nahIM rhegaa| bhaktajanoM! isa saMsAra meM rAnI ke samAna aneka prANI hai, jinako pApa se bhaya nahIM lagatA hai| vyakti ko pApa se DaranA caahiye| usake sthAna para pApakarma karate raMge hAthoM pakaDe jAne kA bhaya hai| ____ manuSya pApa karma avazya karatA hai| parantu sAvadhAnI bhI rakhatA hai, ki usake isa karma kI kisI ke kAnoM kAna khabara na ho| parantu pApa kyA kabhI parde meM raha sakatA hai? sAMsArika prANiyoM kI AkhoM se vaha bhale hI cUka sakatA hai| parantu kudarata kI A~kho se bhalA koI kahA~ baca sakA hai| ___ dAsI aise kArya meM kuzala thii| rAnI kI saMdezavAhikA bana kara vaha yuvaka ke mahala meM gyii| usase bheMTa kara usakA paricaya prApta kiyaa| rAnI kA patra usake hAthoM meM thamA diyaa| patra prApta kara yuvaka kSaNa bhara ke liye asamaMjasya meM par3a gyaa| aba kyA kiyA jAya? rAnI ne patra meM spaSTa likhA thA ki yadi tama merI viraha vedanA ko zAMta nahIM karoge to maiM tumhArI yAda meM viraha vedanA se trasta hokara prANotsarga kara duuNgii| aura merI mRtyu ke kAraNa tuma hoNge| sAtha hI strI hatyA ke pApa ke bhAgIdAra mAne jaaoge| ataH he cittacora maiM AzA karatI hU~ ki tuma avazya hI merI kAmanA pUrI karoge, patra ko paDhane ke pazcAt yuvaka ko sahaja hI kucha smaraNa ho aayaa| usakI smRti tAjA ho utthii| usane pUrva meM kahI sunA thA ki kAmAMdha loga kula milAkara dasa prakAra ke hote hai| unameM zArIrika vikAra utpanna hotA hai| zanaiH zanaiH vaha ina dasa dazAoM meM se gujaratA hai| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 bhImasena caritra phalasvarUpa sarva prathama vaha ciMtita ho uThatA hai| mana vyagra ho jAtA hai aura prAyaH vicAroM meM khoyA rahatA hai| tatpazcAt dvitIya avasthA meM samAgama (maithuna) kI icchA utpanna hotI hai| priya ko apane samIpa rakhanA cAhatA hai| tRtIya avasthA meM udvigna ho, pradIrgha nizvAsa choDane lagatA hai caturtha avasthA meM manda jvara se pIDita hotA hai| zarIra meM uSNatA vyApta ho jAtI hai| taba kramazaH paMcamAvasthA meM pUrNa zarIra meM dAha utpanna hotA hai| kAyA tApa se jalane lagatI hai| aMga-aMga vihvala bana jAtA hai| nIMda va caina usase kosoM dUra cale jAte hai phalataH chaThavIM avasthA meM bhojana ke prati arUci utpanna ho jAtI hai| khAnA nahIM bhAtA aura khAne kA prayala karatA hai to pUrA AhAra nahIM le paataa| sAtavIM avasthA bhUkha ke mAre mUrchita hone lagatA hai| vaha saMjJAzUnya bana jAtA hai| usakA citta kahI nahIM lgtaa| aura yadi pradIrgha avadhi taka isa avasthA meM rahe to kabhI 2 pAgala bhI ho sakatA hai| AThavIM avasthA meM isa pAgalapana ke daura meM vaha AtmahatyA karane ke liye tatpara ho jAtA hai| nauvIM avasthA meM vaicArika ugratA aura asaMtulita mAnasika dazA ke phalasvarupa vaha AtmahatyA karane ke liye bAdhya ho jAtA hai| aura sadaiva AtmaghAta karane kA prayatna karatA hai| aMta meM dasavIM avasthA meM ukta vikAra ugratA dhAraNa kara aura dimAgI tAlamela na rahane ke kAraNa apanI jIvanalIlA samApta kara baiThatA hai| idhara yuvaka ne mana hI mana soca liyA ki rAnI to antima dazA meM padArpaNa kara cukI hai| yadi vaha viraha agni zAMta nahIM karegA to vaha avazya hI AtmahatyA kara legI? parantu rAnI taka pahu~canA saMbhava nahIM thaa| yadi usake pAsa pahu~ce to kaise pahu~ce? phalataH gahana vicAra meM DUba gyaa| kyA vicAra kara kahe ho? yuvaka ko mauna baiThA dekha dAsI ne puuchaa| yaha bhalA saMbhava kaise hai? mujhe antaHpura meM praveza karane kauna degA? sAtha hI yadi kisI ne mujhe vahA~ dekha liyA to mere prANoM para A bnegii| aisI sthiti meM mujhe apanI jAna se hAtha dhonA pddegaa| isa bAta kI cintA na kreN| yaha saba meM saMbhAla luuNgii| kaumudI mahotsava kI rAtri meM tuma cupacApa antaHpura ke pIchale bhAga meM A jaanaa| maiM vahA~ tumhArI pratIkSA kruuNgii| usa rAtri rAjA zatAyuddha apane sevaka-varga ke sAtha bAhara gaye hoNge| kiMtu maiM mahArAnI ko mahala meM hI roke rkhuNgii| tumhe bharapUra ekAnta milegaa| sAtha rAnI kA sNg| yatheSTa Amoda - pramoda kara svargIya sukha kA AsvAda lenaa| yuvaka ko pUrNa Azvasta kara dAsI lauTa gaI "kyA karake AI?" patA lagA? vaha yuvaka kauna hai?" dAsI ko dekhate hI rAnI ne use apane nikaTa biThAkara praznoM kA aMbAra lagA diyaa| "vaha zrIdhara nAmaka sArthavAha kA putra hai| lalitAMga usakA nAma hai|" kahate huye dAsI ne maMda svara meM sArI yojanA savistAra smjhaayii| rAnI dAsI kI caturatA para mugdha ho gyii| prasanna hokara usane apanI aMgUThI bheMTa meM dii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI guruvANI 219 kaumudI mahotsava ke avasara para yojanAnusAra lalitAMga rAnI ke ataHpura meM aayaa| rAnI ne prasanna ho usakA yathocita satkAra kiyaa| svAdiSTa bhojana kraayaa| uttama peyapAna kraayaa| rAnI apanI maryAdA ko chor3akara lalitAMga se niHsaMkoca vArtAlApa karane lgii| lalitAMga rAnI ke rUpa jAla meM phaMsa gyaa| vaha apanA saMtulana kho baitthaa| loka mAnyatA hai ki viSaya vicAra hI strI-samAgama kI icchA utpanna karate haiN| samIpatA se prAyaH kAma kI utpati hotI hai| kAma se krodha tathA krodha se saMmoha kA janma hotA hai| jabaki saMmoha se smRti bhraMza hotA hai| aura buddhi kA kssy| jaba prANI kI buddhi kSaya ho jAtI hai, taba usakA sarvanAza avazyaMbhAvI hai| lalitAMga kI avasthA bhI aisI hI ho gii| apanI buddhi ko giravI rakhakara vaha bhoga vilAsa meM AkaMTha DUba gyaa| rAnI bhI rasAnaMda ke sAgara meM hilore le rahI thii| dono hI kAmAMdha ho cuke the| kisI ko bhI sudha nahIM thii| mAnoM isa saMsAra me mAtra ve do hI jIva hai| tabhI na jAne kahA~ se sahasA rAjamahala meM zatAyudha A phuNcaa| usane rAnI ke kakSa ke banda daravAje ko khttkhttaayaa| vaise to zatAyudha mahotsava meM gayA thaa| prasthAna ke samaya usane rAnI ko bhI sAtha calane Agraha kiyaa| kintu rAnI ne sira darda kA bahAnA banA kara rAjA kA Agraha TAla diyA, ataH rAjA akelA hI gyaa| parantu ataHpura kI kisI vRddhA dAsI ne rAjA ko kAnokAna samAcAra preSita kara diyA ki rAnI ne sira-darda kA bahAnA banAyA hai| rAjA se asatya vacana kaha kara vaha yahA~ kisI para puruSa saMga bhoga vilAsa meM rata hai| yaha samAcAra prApta hote hI rAjA antapura meM ulaTe pAMva lauTa aayaa| aura rAnI ke mahala kA daravAjA khaTakhaTAyA, khaTakhaTAhaTa sunakara rAnI va lalitAgaM kI ghabarAhaTa kA pArAvAra na rhaa| donoM kI mRtyu kI AzaMkA se bhaya bhota ho ge| mRtyu sAmane dikhAI dene lgii| aba kyA kareM kahA jAe? rAjA kI daSTi se kaise bacA jAya? bhaya ke kAraNa donoM kA burA hAla thaa| rAnI ne zIghra hI apane ko saceta kiyaa| vastroM ko vyavasthita kiyaa| lalitAMga bhI bhAgane kI yojanA banAne lgaa| chupane kA ucita sthAna na pAkara turanta rAnI ne use antapura ke pichale bhAga meM sthita zauca-kUpa meM chipane kI salAha dii| bhayabhIta lalitA~ga ke sAmane aura koI cArA nahIM thaa| usane zauca-kUpa meM chalAMga lagA dii| girate hI usakA zarIra va vastra biSTA va mala-mUtra meM DUba gye| mAre durgadha ke usakA sara phaTane lgaa| rAjA ke hAthoM krUra mauta marane kI apekSA isa gaMdakI ko sahana karanA use svIkAra thaa| kisI ne ThIka hI kahAH 'maratA kyA nahIM karatA'? sampUrNa rAtrI vaha isI naraka meM par3A rahA va socatA rahA ki 'are| Aja merI kaisI durdazA ho gii| kahA~ merI buddhi| kahA~ merA ruup| mujhe aisA ghRNita kArya karane kI kubuddha kaise sUjhI? rAnI ke rUpa jAla me na phasatA, na usake sAtha rati krIDA me rata hotA, to Aja merI yaha durdazA na hotI, o prabhu! bhaviSya ye aisA pApAcAra panaH nahIM kruuNgaa| paranArI para kadRSTi nahIM ddaaluuNgaa| yahA~ taka kI usake sambandha meM vicAra taka nahIM kruuNgaa| rAtabhara aise hI durgaMdha kUpa meM par3A rhaa| subaha huii| parantu rAnI to bilakula bhUla cukI thI ki usakA priyatama zauca-kUpa meM par3A huA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 bhImasena caritra vaha to apane dainaMdine raMga rAga meM AkaMTha DUba gayI thii| idhara lalitAMga kUpa meM se bAhara nikalane meM pUrNa rUpa se asamartha thaa| nikalane kA koI dvAra use dRSTigocara nahIM ho rahA thaa| tathA andara rahanA usake liye asahanIya ho rahA thaa| lalitAMga vedanA se citkAra utthaa| vaha isa nArakIya yAtanA se jIvita hone ke uparAMta bhI saMjJA-zUnya ho gayA thaa| kucha samaya vyatIta ho jAne para kisI ne zaucakUpa kA mArga kholaa| lalitAMga viSThA se pUrA sana gayA thaa| pAnI ke joradAra bahAva ke kAraNa vaha bAhara nikala aayaa| usakA bhAgya prabala thA ki usI samaya usakI dhAtrI acAnaka udhara se gujrii| sahasA usakI dRSTi lalitAMga para pddii| pala do pala ke liye vaha sanna raha gyii| usane premapUrvaka use svaccha kiyaa| sApha sundara vastra pahanAye aura apane ghara bheja diyaa| lalitAMga ko aisA kaTu anubhava ho gayA thA, ki vaha sadaiva ke liye aisA duSkarma karanA bhUla gayA aura tatpazcAt ekAgra ho dharma-karma meM citta lagAne lgaa| cirakAla pazcAt punaH eka bAra azvAruDha hokara rAnI ke mahala kI ora se gujara rahA thaa| tabhI rAnI ne use antaHpura meM Ane kA saMketa kiyaa| dAsI dauDatI rAnI kA saMdeza lekara phuNcii| parantu lalitAMga punaH usake rUpa jAla meM phaMsanA nahIM cAhatA thaa| sake mohapAza meM phasa kara narka kI yAtanA bhoganA nahIM cAhatA thaa| ataH usane mahArAnI ke nimaMtraNa ko ThukarA diyaa| vaha AnevAle saMkaToM kA pUrvAnubhava lagA cukA thaa| aba vaha kisI bhI sthiti meM punaH pApAcAra ke kIcaDa meM phaMsanA nahIM cAhatA thaa| usake jJAnacakSu khula cuke the| jJAnI bhagavaMta isa dRSTAMta ke upanaya ko samajhAte huye kahate hai ki, he mahAnubhAvoM! lalitAMga kumAra ko tuma jIva samajho, jabaki mAnava bhava ko rAnI candravatI maano| kaI AkarSaNa va pralobhanoM ke mAdhyama se vaha jIva ko apanI ora AkarSita karatA hai| nityaprati jIva ko apane pAza meM jakaDe rahatA hai| ThIka usI prakAra rAnI kI dAsI ko bhogecchA jaano| yahI icchA jIva ko vyAkula vihvala kara detI hai| sadaiva pApa meM lipta karatI hai| pApAcAra karavAtI hai| phalasvarUpa jIva ko naraka ke garta meM giranA paDatA hai| rAjA ko sAkSAt mRtyu smjhie| prAyaH usase jIva DaratA hai aura ghabarA kara binA kucha soce samajhe vaha kahIM bhI kUda paDatA hai| jo viSTA kA khaDDA thA use garbhavAsa mAnanA caahiye| jIva jahA~ nau mAha taka ulaTe sira rahatA hai vIrya evam prasvedAdi se lipta rahatA hai| lalitAMga kA kUpa se bAhara nikalanA prasava kA pratIka hai| jIva aneka yAtanAoM ko sahana kara saMsAra meM avatIrNa hotA hai| dhAtrI ko puNya maano| puNyodaya ke anantara hI aisA saMyoga milatA hai| sukha va aizvarya prApta hotA hai| bhavya AtmAoM! garbhAvasthA kA duHkha vAstava meM asahya va akathya hai| zAstrakAra jJAnI bhagavaMto kA kathana hai ki, "kadalI ke garbha sadRza sukomala zarIra ho aura usa para tApa se tapta lAla aMgAra jaisI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI guruvANI 221 kaI suiyA~ eka sAtha bhoMka dI jAya aura usase sAre tana-badana meM jo asahya pIDA hotI hai... roma roma meM jo dAha... jalana hotI hai... aMga-pratyaMga meM jo bhISaNa yAtanA hotI hai... kaSTa hotA hai... isase kaI guNA adhika pIDA garbha meM pala rahe jIva ko hotI hai| sAtha hI prasava samaya jIva ko akathanIya pIDA sahanI paDatI hai| anaMta duHkha kI anubhUti isa jIva ko usa samaya hotI hai, usakA varNana karane meM zabda bhI asamartha siddha hote hai| he bhavya jIvoM! garbhAvAsa kI aisI asahya pIDA vaM duHkhoM ko sunakara tuma saba aisA puruSArtha karo ki bhava-bhavAntaroM meM kabhI aisA duHkha sahana karane kA prasaMga na aaveN| ina samasta duHkhoM se chuTakArA pAne kA eka mAtra upAya dharma hai| jo jIva zubha va zuddha hRdaya se utkaTa ArAdhanA karate haiN| unheM sadA-sarvadA ke liye. janma-maraNa ke cakra se mukti mila jAtI hai| zeSa isa caudaha rAja loka meM aisA koI bhI sthAna nahIM hai, jahA~ karma-baMdhana se baMdhe jIva ne janma dhAraNa nahIM kiyA ho! janma-maraNa kI isa zRMkhalA meM jIva na jAne kitanI bAra guMthA gyaa| bhAvAgamana kA silasilA anavarata calatA hI rahatA hai| anaMta bhavoM ke cakra meM ulajhe rahane ke uparAMta jIva ko mAnava janma milatA hai| ataH Apa hI socie, mAnava janma kitanA mUlyavAna hai? vyaMtara aura tiryaJca bhava to bAra bAra milatA hai| parantu mAnava bhava to kabhI-kabhAra hI milatA hai| tabhI zAstrajJAtAoM ne mAnava bhava ko dasa dRSTAMto ke mAdhyama se durlabha (1) brahma kA bhojana (2) pAzaka (3) dhAnya kI DherI (4) juA (5) maNI (6) candra-pAna kA svapna (7) cakra (8) kachuA (9) yuga (10) paramANu uparokta dasa dRSTAMta mAnava janma kI durlabhatA samajhAne ke liye hai, jinheM AtmasAta kara jIva kRtArtha kreN| eka bAra cakravartI rAjan ne eka brAhmaNa ko prasanna hokara varadAna diyA ki, he bhUdeva! isa bharata kSetra meM jitane ghara haiM, pratyeka ghara se tumheM pratidina bhojana kI prApti hogii| bharata kSetra meM ghara kitane? brAhmaNa kI Ayu kitanI? Ayu ke dina kitane? aura ukta dinoM ke jUna... vakta kitane? __mAna lo jisa ghara se brAhmaNa ko eka samaya kA bhojana milA hai| kyA punaH usakI bArI AyegI bhI? kyA yaha saMbhava hai? isI prakAra mAnava jIvana hai| eka bAra milA so milaa| bArambAra milanA saMbhava nhiiN| jae meM cANakya ne sabhI zrImaMto ko parAjita kara candragupta kA khajAnA bhara diyaa| ina dhanADhya AsAmiyoM meM se koI cANakya ko harA kara apanI hArI huI dhana-sampadA ko prApta kara sakatA hai| yaha kadAcita saMbhava bhI hai| parantu jo jIva mAnava janma prApta karake bhI usakA sadupayoga nahIM karatA, vaha mAnava janma ko vyartha meM hI kho baiThatA hai| vaha punaH mAnava janma prApta nahIM kara sktaa| eka zrImaMta ne karoDoM mana anAja Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 bhImasena caritra kA eka sthAna para Dhera lagA diyaa| usameM sarasoM ke bIja milA diye tathA eka vRddha strI se unheM alaga karane ke liye khaa| kyA yaha saMbhava hai? kadAcit saMbhava ho sakatA hai| parantu eka bAra mAnava jIvana se padabhraSTa ho vaha kisI bhI kAla meM use punaH prApta nahIM kara sakatA hai| eka rAjAne apane putra se kahA : 'he putra! yadi tuma mujhe merI zarta ke anusAra jIta sako to maiM tumhArA rAjyAbhiSeka karane ke lie taiyAra huuN| zarta isa prakAra hai : hamArI rAja sabhA meM kula milAkara eka hajAra ATha stambha haiM aura pratyeka stambha meM eka sau ATha koNa hai| jue meM krama se eka-eka koNa ko jItate huye yadi 108 koNa ko jItoge taba eka stambha jItA mAnA jaayegaa| isa prakAra jItate hue eka bAra bhI hAra gaye to tumheM punaH Arambha se khelanA pddegaa| isa prakAra tuma agara rAjasabhA meM rahe samasta 1008 stambha jIta loge to tumheM maiM rAjya sauMpa duuNgaa| saMbhava hai ki deva kI sahAyatA se rAjakumAra rAjA kI sabhI zartoM ko pUrA karatA huA vijaya prApta kara bhI le, parantu sukRtya rahita hArA huA mAnava bhava punaH prApta karanA pUrvatayA durghaTa hai| jue meM hArane para punaH dAva lagAyA jA sakatA hai| parantu mAnava jIvana ke sambandha meM aisA kadApi nahIM hotaa| usakA Arambha bAra bAra nahIM kara skte| usako to eka bAra meM hI hArA yA jItA jA sakatA hai| bAra bAra usakI AvRtti ko sthAna nahIM hai| kisI eka jauharI ke patroMne deza videza se Aye yAtriyoM ke sAtha bahamUlya ranoM kA saudA kiyaa| usa samaya pitA dezATana para gaye the| lauTane para unhoMne apane putroM se ratnoM ke viSaya meM pUchA : 'rala kahA~ gaye?' acche dAmoM para hamane ratnoM ko videzI yAtriyoM ke hAtha beca diyaa| pratyuttara meM putroM ne zAMti se khaa| ye videzI bhI kisI eka deza ke nahIM the| varana bhinna bhinna dezoM se Aye the| putroM ko unakA paryApta paricaya nahIM thaa| aisI sthiti meM yadi pitA apane putroM se una ratnoM ko punaH prApta karane kA kahe to kyA putra una ratnoM ko prApta kara sakate haiM? ThIka isI prakAra mAnava bhava bhI eka bAra gayA to gayA, punaH milanA asaMbhava hai| eka bAra mahArAja mUladeva va eka sAdhu ke ziSya ko eka hI rAtri meM eka samAna hI svapna aayaa| svapna ke phalasvarUpa mUladeva ko rAjya kI prAptI huii| idhara sAdhu ke ziSya ne apane gurU se svapna kA phala pUchA, to unhoMne kahA : "Aja tumheM bhikSA meM ghI va svAdiSTa mAlapue~ mileNge|" svapna ke pazcAt jo vidhi-vidhAna karanA cAhiye, vaha ziSya ne nahIM kiyaa| phalataH uttama phala kI prApti se vaha pUrNatayA vaMcita rhaa| isI taraha mAnava janma prApta karake bhI jo sukRta karma nahIM krte| aise vyakti isa bhava ke phala se vaMcita raha jAte hai aura veM sadaiva ke lie hAtha malate raha jAnA paDatA hai| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI guruvANI 223 tela se bharA huA eka baDA kuNDa hai| kuNDa ke madhya meM eka stambha hai| stambha para rAjA kI putalI lagI hai| putalI ke nIce ulTe-sulaTe krama meM cAra cakra satata ghUmate rahate hai| isake uparAnta stambha para eka baDA tarAjU laTaka rahA hai| uparokta tarAjU meM khaDe rahakara nIce uphanate tela meM paDa rahe putalI ke pratibiMba ko parilakSita kara jo usakI bAyI A~kha ko tIra se bhedane meM saphala hotA hai, use rAghAvedha siddha kiyA mAnA jAtA hai| vAstava meM rAghAvedha sAdhanA atyanta kaThina aura durghaTa kArya hai| usI prakAra sukRta ke abhAva meM udezyavihina yaha mAnava bhava punaH prApta karanA asaMbhava aura duSkara hai| . pUrNimA kI eka rAtrI meM sarovara taTa para vAsa kara rahe eka kachuye ne pavana ke jhoMke se sevAla (kAI) dUra hone para acAnaka candraprakAza ke darzana kiye| ukta prakAza ko dekhane ke liye vaha apane parivAra janoM ko bulAne ke liye dauDa pddaa| aura saba ke sAtha bhAgA bhAgA aayaa| parantu taba taka saba pUrvavat ho gyaa| sevAla dubArA sarovara jala para bicha gyii| ataH kachuye ko punaH candradarzana nahIM huaa| saMbhava hai, ukta kachuA candra-darzana karane meM punaH saphala ho jaaeN| parantu manuSya jIvana ko khonevAlA jIva punaH use lAkha prayaloM ke uparAnta bhI prApta nahIM kara sakatA hai| asaMkhya yojana vistAravAlA tathA hajAra yojana gaharAI vAlA svayaM bhUramaNa nAmaka samudra hai| kutUhalavaza koI deva ukta samudra kI pUrva dizA meM bailagADI kA juA DAle aura pazcima dizA meM usakI mekh| aisI paristhiti meM itane vizAla samudra kI untAla jala-taraMgoM ke madhya kyA ukta mekha jue meM ghusa sakatI hai| kadAcita daivayoga se ukta mekha (kIlA) apane Apa usameM dhusa jaay| parantu puNyavihIna mAnava eka bAra mAnava bhava ko kho baiThe to vaha use dubArA prApta karane meM asamartha hotA hai| eka deva ne maNi-muktA se nirmita eka staMbha kA mahIna cUrNa bnaayaa| tatpazcAt cUrNa ko usane eka nalI meM dUMsa-dUMsa kara bhraa| ukta nalI ko lekara vaha merU parvata ke uccatama zikhara para gyaa| vahA~ jAkara usane nalI ko jora se phUMka mArI aura sArA cUrNa yahA~ vahA~ ur3A diyA... sarvatra bikhera diyaa| maNi-muktA ke aNu-paramANu cAroM dizAoM meM bikhara gye| aisI sthiti meM yadi use ukta paramANuoM ko ekatrita kara punaH pUrvavat staMbha banAne ke liye kahA jAe to kyA yaha saMbhava hai? kyA vaha dubArA staMbha banAne meM saphala ho sakatA hai? ThIka usI taraha eka bAra prApta mAnava bhava ko icchAnusAra naSTa karane se/vyartha ga~vA dene se punaH prApta nahIM kiyA jA sktaa| isI taraha mAnava-bhava prApta honA yaha bhI ati durlabha yoga hai| eka bAra yadi usakA yathArtha upayoga nahIM kiyA jAe, prApta bhava meM puNya-saMyama kara use sArthaka nahIM kiyA jAe to smaraNa rahe, mAnava bhava kI punaH prApti prAyaH asmbhvhai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhImasena caritra ataH he puNyazAlI sajjanoM! dharma kI sundara ArAdhanA kara... aharniza dharma-pravRttiyoM meM rata rahakara apane mAnava-bhava ko sArthaka karanA caahie| kyoMki jaba taka tumhArI kAyA svastha aura nirogI hai| vRddhAvasthA tumase kosoM dUra hai| pAMcoM indriyA~ jaba taka satata kAryarata haiM aura AyuSya kA aMta nikaTa nahIM hai, taba taka sujJajanoM kA parama kartavya ho jAtA haiM ki sadaiva jAgRta raha, AtmakalyANa avazya kara lenA caahie| jaba cAroM ora pralayakArI Aga lagI ho... AsapAsa kA parisara dhuM-dhuM jala rahA ho taba kuA khoda kara use bujhAne kA prayala karanA to nirI mUrkhatA kahI jAegI? buddhimAna vyakti bhalA aisA kara kyA sAdhegA? ThIka usI taraha jaba zarIra rogagrasta ho gayA ho, A~kha kI rozanI kama ho gayI ho, kAna se sunAyI nahIM detA ho, hAtha-pA~va kampita ho, sIdhe sthira khaDe rahane kI zakti na ho aura mRtyu sannikaTa hone kA niraMtara AbhAsa hotA ho, aisI viSama paristhiti meM bhalA tuma apanA Atma-kalyANa kara sakoge? ataH yahI avasara hai jAgRta hone kA... pramAda aura Amoda-pramoda kA, parityAga karane kA aura Atmadharma kI yatheccha ArAdhanA karane kaa| so hAtha Aye avasara ko jAne na do| smaraNa rahe, hamArA AyuSya to mAtra eka jala kI bUMda sadRza hai, jo prAyaH asthira hai aura hai bulabule kI bhA~ti kssnnbhNguur| vaise hI rAjyAdi vaibhava vidyuta-jyoti ke samAna hai| ataH jo vAstavikatA ko nahIM samajhatA aura prAyaH pramAdayukta hotA hai, vaha mUrkha sadaiva ke lie mAnava-bhava hAra jAtA hai... parAjita ho jAtA hai| usI bhA~ti jo murkha svarga ke dvAra kholanevAlI ekameva zakti dharma kA sevana nahIM karatA, vaha vRddhAvasthA se pIDita aura pazcAttApa se utpheNita ho; niraMtara zokAgni kI dAruNa-jvAlAoM se prajvalita hotA hai| he mahAnubhAva! tabhI kahatA hU~ ki hamezA guru-vANi meM ekAgra ho, unake vacanoM para zraddhA rkho| garbhAvAsa ke duHsahya duHkha aura nArakIya yAtanAoM kA smaraNa karo aura bhaviSya meM aise kaSToM ko bAra-bAra sahanA na pdde| ataH pramAda kA pUrNa tayA parityAga kara do| kyoMki jo mUrkha haiN| unakA sArA samaya pramAda meM hI vyatIta hotA hai| ve apanA jIvana vyasana aura viSaya-vAsanA meM hI naSTa kara dete haiN| isase ThIka viparIta tattvajJAnI, sujJajana aura vicAravAn AtmAe~ apanA pUrA samaya Atma-ciMtana tathA zubha kAryoM ko kAryAnvita karane meM vyatIta karate haiN| dharatI para jina-jina diggaja paMDita aura vijigISu AtmAoM ne janma dhAraNa kiyA haiM, anta meM ve saba mRtyu ke adhIna hue haiN| yahA~ para koI amara-paTTa likhA kara nahIM aayaa| paraMtu jo dharma-mArga ke ananya pathika bana gaye haiM, unakA hI jIvana saphala huA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI gurUvANI loka-jivhA para Aja bhI unakA nAma aMkita hai| he bhavyajanoM! jinakI samyaktva guNoM se suzobhita medhAvI buddhi jina bhASita zAstroM meM sthira hai, ve hI mAnava-bhava rUpI mahAsAgara ko baDI saralatA se pAra kara sakate haiN| uparokta tathya meM saMdeha ke lie koI sthAna nahIM hai| parantu jo apanI buddhi kA upayoga mAtra vAkpaTutA, vAgjAla athavA anargala bakavAsa karane meM karate haiM, ve svayaM lakSya se bhraSTa balA kI taraha janma, jarA aura mRtyu se pratyADita aura pratADita aise svapna meM bhI kabhI bhavasAgara ko pAra nahIM kara skte| jIva ko chala-kapaTa se mohita karanevAle kitaneka guru pASANavata hote haiN| ve svayaM to saMsAra-sAgara meM DUbate hI haiN| kintu sAtha hI sAtha sAMsArika sukha aura dhana-saMpadA kI tIvra lAlasA ke kAraNa anya jIvoM ko bhI usameM DUbote haiN| kitaneka guru markaTa sadRza hote haiN| jaba taka unakA prayojana siddha nahIM ho jAtA taba taka logoM ko pratibodhita karane kA svAMga racate hai| kintu apanA svArtha siddha hote hI unakA parityAga kara anyatra cale jAte haiN| ataH vicakSaNa puruSoM kA kartavya ho jAtA haiM ki, ve mAnava meM ratna samAna aise parama brahma uccAtmA guru para hI zraddhA rakheM, jo sarvathA sajjanoM dvArA upAsanA ke yogya ho| sAtha hI unheM hI guru-sthAna para pratiSThita kara unakA arcana-pUjana karanA caahie| ___ mAMsa-majjAdi se yukta aura mala-mUtrAdi se utpanna yaha mAnava zarIra hai| jo isa gaMde zarIra para kataI Asakta nahIM hai... nA hI isa para mohita hai, aise vyakti hI sacce dArzanika kahalAte haiN| jIva mAtra ke liye krodha hamezA zatru hai| krodha ke kAraNa hI zatruoM kI utpatti hotI hai| krodha se pArAvAra hAni hotI hai| sAMsArika sambandha to bigaDate hI hai, kintu vaha AtmA ko bhI dUSita karane meM koI kora-kasara nahIM rkhtaa| ataH jaba krodha kA jvara uphanane lagatA hai, taba mana-mastiSka ko saMyamita aura zAMta rakhanA atyAvazyaka hai| jIvana meM sahiSNu aura kSamAzIla bananA sikhanA caahie| jJAnIjanoM ne ThIka hI kahA hai : 'kSamA vIrasya bhuussnnm|' . hama jisa parivAra aura svajanoM se rAta-dina ghire rahate haiM, vaha saba svapna samAna hai| mRtyu Ate hI koI sAtha nahIM detA, apitu 'apane begAne' bana jAte haiN| mRtyoparAMta saba ke sambandha TUTa jAte haiM aura hameM akelA hI bhalA jAnA par3atA hai.... aise prasaMga para saMgI-sAthI koI sAtha nahIM aate| .. jina vaibhava-vilAsa aura dhana-saMpadA ke pIche dIvAne bana, hama dharma-karma vismaraNa kara dete haiM, vaha to maruja mRgajala hai| ataH kabhI kisI ke lie mohAndha bana, apane mUla saMskAroM ko bhUlanA nahIM caahie| ___ ataH adhruva, AzAzvata aura anitya aisI isa kAyA ke prati kabhI Asakta na bno| usakI mamatA ko tilAJjalI de do| yaha nazvara kAyA jalakara naSTa ho jaaegii| kintu AtmA ajarAmara hai| vaha kabhI naSTa nahIM hotaa| phalataH prAyaH usameM lIna-tallIna rahanA caahie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 bhImasena caritra jo aisI apUrva mana-saMpatti meM nimagna rahate haiN| ve saMsAra kI bhautika samRddhi aura atula vaibhava ko prAyaH tRNavat samajhate haiN| dharma ke do bheda haiM : zruta-dharma aura caaritr-dhrm| Agama-sUtroM kA niyamita rUpa se zravaNa-manana karanA caahie| usa para apAra zraddhA rakhanI cAhie aura usake anusAra jIvana yApana karanA caahie| cAritra-dharma ke do bheda haiM : AgArI dharma aura anagArI dhrm| isa loka aura para loka ke bhaya kA nAza karanevAle AgArI-dharma meM zrAvaka ke bAraha vratoM kA samAveza hai, jabaki anagArI-dharma meM pAMca mahAvratoM kaa| donoM kA zubha bhAva se sevana... ArAdhana karane se bhavAMtara meM mokSa-sukha kI prApti hotI hai| ataH he bhadrajanoM! yadi jIvana meM sukha-saMpatti cAhie, sauMdarya aura svAsthya kI AvazyakatA hai, parama zAMti aura vizrAma kI jarUrata hai to zuddha citta se dharma kA sevana karanA caahie| jo bhavyAtmAe~ zrI jinezvara bhagavaMta ke vacana aura vANI kA samAdara karate haiM, usakA apane jIvana meM tana-mana se ekAgra citta ho, pAlana karate haiN| ve isa loka va paraloka meM akSaya sukha ke svAmI banate haiN| isa taraha mAnava-bhava kI yathArtha vyAkhyA aura durlabhatA kA varNana kara AcArya bhagavaMta ne pravacana kI pUrNAhUti 'sarva maMgala mAMgalyam' stutise kii| ___ AcAryazrI kI vANI prabhAvaka thI... megha gaMbhIra thI... mRdu aura kisI ko bhI AkarSita kara de aisI lubhAvanI thii| unakI cAritra-saMpadA itanI utkaTa evam akhaMDa anupama thI ki, 'unake eka-eka zabda se mAdhurya kI jhaDI lagatI thii| unake vyAkhyAna kA zrotA-varga para paryApta prabhAva paDA... asara huyii| unakI vANI-saMdhAna hara hRdaya ko jhaMjhoDatI huyI zubha bhAvanAoM ko jAgRta kara detI thii| bhImasena evam usakA samasta parivAra AcArya bhagavaMta kI vANI-sudhA kA pAna kara harSollAsita ho rahA thaa| pala-pala unake mukhAraviMda para zubha bhAvanAoM kI jhalaka dRSTigocara hotI thii| gurudeva kI maMgala-vANI se unake anekAneka paritApa upazamita ho gaye the... zAMta ho gaye the| kintu AcAryadeva ke punita pravacana kA atyadhika prabhAva to yuvarAja hariSeNa para huA thaa| usakA Rju AtmA saMsAra kI asaratA kA anubhava karane lagA thaa| daihika nazvaratA ne usake AtmA ko asvastha banA diyA thaa| vaha mana hI mana ciMtana kara rahA thA : 'mujhe aba isa saMsAra meM kyoM rahanA cAhie? kisake lie yaha sArA pApa kA bojha DhonA cAhie? aura bhalA Dho kara mujhe kyA milegA? usameM merA kyA sAdhya hogA? uph, merA janma to viphala hI jAegA na? are, phira bhI koI bAta nhiiN| aba bhI kucha nahIM bigaDA hai| mubaha kA bhUlA zAma P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravamayI guruvANI 227 ko ghara A jAe to bhUlA nahIM khlaataa| abhI mujha meM yauvana kA navacaitanya hai... sphUrti aura capalatA hai... merI iMdriyA~ svastha aura nirogI haiN| jo honA thA yA bIta gayI so bAta gyii| parantu jo zeSa hai... mere basa meM hai, usakA to ucita yoga kara luuN| AyuSya kI eka-eka pala Atma-kalyANa meM vyatIta kara duuN| gRhasthAvasthA meM to isameM se kucha bhI nahIM hogA aura jo hogA vaha isase ekadama viparIta hI hogaa| ataH dIkSA grahaNa kara Atma-sAdhanA karanA ekameva rAmabANa upAya hai| pUjya gurudeva dvArA udghoSita pavitra dharma kA pAlana kara apane mAnava-janma ko saphala bnaauuNgaa| pravacana samApta hone ke pazcAt zrotAvRnda meM se aneka zraddhAluoM ne vividha vrata-mahAvrata pAlana karane kI pratijJA liiN| aura svasthAna lauTa gye| kinta hariSeNa ne rAjamahala lauTane kA nAma nahIM liyaa| vaha udyAna meM baiThA rhaa| usane jyeSTha bhrAtA Adi parijanoM ko jAne diyA aura akelA saMta-sAnnidhya meM mauna dhAraNa kara natamastaka khaDA rhaa| "mahAnubhAva! kyA bAta hai? tuma abhI yahIM ho? kyA koI zaMkA hai athavA kucha pUchanA hai? " AcAryazrI kA megha gaMbhIra svara gUMja utthaa| "gurudeva! ApakI adbhuta vANI kA mere hRdaya para isa kadara asara huA hai ki, yahA~ se kahIM dUra jAne kA mana hI nahIM ho rahA hai| hari sogarA AcArya bhagavaMta ke caraNAraviMdo meM baiTha apane kAraNa bhImasena ko uThAnI par3I bhArI vipatti ke pApoM ko naSTa karane kA upAya pUchatA huA hrissenn| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 bhImasena caritra Apane mAnavabhava kI durlabhatA kA jJAna aisI acUka vANI meM diyA hai ki aba maiM mAnava-bhava ko hAra jAnA nahIM cAhatA, balki Atma-sAdhanA kI sopAna caDhanA cAhatA huuN| merA mana raha-raha kara Apa dvArA nirdezita dharma kI ArAdhanA karane ke lie utsuka hai|" he bhadra! taba vilamba kisa bAta kA hai? hArI bAjI dubArA jItI nahIM jA sktii| ThIka vaise hI gayA avasara punaH lauTa kara nahIM aataa| ataH dIkSA grahaNa kara Atma kalyANa meM satvara laga jaao|" "he tAraNahAra! maiM Aja hI apane jyeSTha baMdhu se anumati prApta kara zIghrAtizIghra ApakI sevA meM lauTa aauuNgaa| aba eka pala bhI asAra saMsAra meM rahanA acchA nahIM lgtaa|" "baDoM kI AjJA prApta karanA Avazyaka hai| ataH unase AzIrvAda grahaNa kara turaMta lauTa aao| prabhu ke dharma-dvAra saba ke lie sadaiva khule hai|" tadanusAra hariSeNa turaMta rAjamahala meM lauTa AyA aura zIghra hI bhImasena ke kakSa meM pahu~ca gyaa| usane vinIta svara meM apanI bhAvanA se unheM avagata kiyaa| "hariSeNa! tumhArI ucca bhAvanA kA maiM anumodana karatA huuN| aise utkaTa vicAra mana meM AnA niHzaMka saubhAgya kI bAta hai| vAstava meM tuma atyaMta bhAgyazAlI ho, vatsa! Tham JABILITD hdhdutti ____hari sonapurA AcArya bhagavaMta ke caraNAraviMdo meM baiThA rahA aura apane kAraNa bhImasena ko uThAnI par3I bhArI vipatti ke pApoM ko naSTa karane kA upAya pUchatA huA hariSeNA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 229 kintu pagale, abhI tumhArI Ayu hI kyA hai? vaise tuma mujha se bahuta choTe ho| sAtha hI tumane abhI isa samRddha saMsAra meM dekhA hI kyA hai? yahA~ kA atula vaibhava aura dhana-saMpadA kA tumane upabhoga hI kahA~ kiyA hai? Amoda-pramoda aura sukha-caina ko lUTane kA tumheM avasara hI kahA~ prApta huA hai? aura phira saMyama koI baccoM kA khela nahIM hai| isake lie paryApta sahana-zakti aura Atma-niyaMtraNa kI AvazyakatA hai| are, saMyama-grahaNa ke uparAMta bAisa-bAisa pariSahoM kA sAmanA karanA paDatA hai| are mere bhAI! yaha saba sahana karane ke lie abhI tuma bahuta choTe ho| tumhArI ko dilo-dimAga se nikAla do| upayukta avasara Ane para maiM svayaM tumheM pravajyA-grahaNa karane kI anumati duuNgaa|" bhImasena ne hariSeNa ko samajhAne ke svara meM khaa| "kintu tAt! avinaya ke lie kSamA kreN| Ayu meM avazya maiM Apase choTA huuN| parantu isa chalanA Ayu kA kyA vizvAsa? aura phira na jAne kaba mRtyu kA nimaMtraNa A jAe?" aura choTI Ayu meM jo dharmArAdhanA ho sakatI hai, vaha bhalA vRddhAvasthA meM kahIM ho sakatI hai? tatpazcAt bhI bhImasena ne hariSeNa ko nAnAvidha samajAne kI koziza kI... use dIkSA grahaNa na karane kA Agraha kiyaa| parantu hariSeNa ne unakI eka na sunii| vaha apane saMkalpa para aMta taka aDA rhaa| kyoMki usakI AtmA jAgRta ho gayI thii| usakI AMtarika bhAvanA tIvra se tIvratama ho gayI thii| phala svarUpa zubha-rya meM avarodha utpanna karane ke bajAya usane hariSeNa ko saharSa anumati pradAna kii| AcAryadeva hariSeNasUrijI bhImasena ne sollAsa yuvarAja hariSeNa ke saMyama-grahaNa karane kI anumati pradAna kii| phalataH hariSeNa ke Ananda kA pArAvAra na rhaa| usakA mana-mayUra harSavibhora ho, nRtya kara uThA| bhImasena kI anumati meM suzIlA kI sammati kA bhI samAveza thaa| usane bhI antaHkaraNa kI gaharAiyoM se utphulla ho, use AzIrvAda pradAna kiyaa| jyeSTha bhrAtA evam mAtR-tulya bhAbhI kI sammati prApta kara hariSeNa turaMta prAtaH smaraNIya AcArya bhagavaMtazrI dharmaghoSasUrIzvarajI kI sevA meM kusumazrI udyAna meM pahu~ca isa avadhi ke daurAna bhImasena ne bar3e hI dhAmadhUma evam ADambarapUrvaka rAjagRhI meM dIkSA-mahotsava kA Ayojana kiyaa| nagara ke samasta jinAlayoM meM apUrva arhat-pUjana sampanna kiye gye| jina pratimAoM kI adbhuta aMgaracanA kI gyii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 bhImasena caritra aSTAhnikA-mahotsava Ayojita kiye| sthAna-sthAna para svAmivAtsalya kA prabandha kiyA gyaa| dIna-daridrI aura nirdhana-kaMgAloM ko bhojana tathA vastroM kA dAna diyA gyaa| sarvatra amAri-ghoSa kiyA gyaa| katalakhAne aura bUcaDakhAne baMda rakhe gye| aura hariSeNa ke hAthoM sAMvatsarika dAna diyA gyaa| hara galI aura mArgoM para baMdanavAra bA~dhe gye| hATa-havelI aura cauka-cabutaroM ko abhinandana-paTToM se sajAyA gyaa| Thaura-Thaura raMgAvaliyoM kI sundara va manohAri sajAvaTa kI gyii| dIkSA ke zubha dina hariSeNa kI bhavya zobhAyAtrA nikAlI gyii| yuvarAja hariSeNa ko suvarNAlaMkAro se zRMgArita gajarAja para ArUDha kiyA gyaa| tatpazcAt vAdya-vRnda kI manabhAvana dhuna aura bAje-gAje ke sAtha nagara ke pramukha mArga aura hATa-hAjAra meM varaghoDA phiraayaa| hara sthAna para rAjagRhIvAsiyoM ne puSpa, akSata evam maNi-muktAoM kI vRSTi kara unakA utsphUrta svAgata kiyaa| maMgala-gAna se rAjagRhI kA parisara guMjita ho utthaa| zobhAyAtrA kA visarjana kusumazrI udyAna meM huaa| udyAna ke dvAra para sabhI apane vAhanoM kA parityAga kara nIce utara gaye aura paidala hI AcAryadeva kI sevA meM gye| vahA~ unhoMne AcArya bhagavaMta kI bhAvapUrvaka vaMdanA kii| zubha ghaTikA kA Arambha hote hI AcAryadeva ne dIkSAvidhi prArambha kii| hariSeNa ko AjIvana sAmAyika-vrata aMgikAra karane kA Adeza diyaa| tatpazcAt hariSeNa ne paMcamuSThi didunia MIN THIS 'hari somArA zubha mUhurta meM AcAryazrI hariSeNa muni ko rajoharaNa arpaNa kara rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 231 se keza-luMcana kiyaa| sAMsArika rAjasI vastroM kA parityAga kiyA aura zramatA zreSTha dvArA pradatta zveta nirdoSa vastra paridhAna kiye| AcAryadeva ne maMtroccAra karate hue hariSeNa ko rajoharaNa pradAna kiyA aura taba nAmakaraNa vidhi sampanna kii| upasthita janasamudAya ke kaMTha se nikalI jaya-dhvani se AkAza aura dasoM dizAe~ gUMjArita ho gyii| dIkSA-vidhi sAnanda sampanna ho gyii| bhImasena aura svajana parijana tathA laharAte janasAgara ne navadIkSita hariSeNa muni ke caraNoM meM sAdara vaMdanA kii| muni-puMgava ne zAMta svara meM dharmalAbha kA AzIrvAda diyaa| dhIre-dhIre janasamudAya bikhara gyaa| saba sva-sthAna lauTa gye| dUsare dina hI AcArya bhagavaMtazrIdharmaghoSasUrijIne navadIkSita muni hariSeNa va ziSya-parivAra sameta anyatra vihAra kiyaa| bhImasena, suzIlA, devasena, ketusena sAtha hI anya snehI-parijanoM ne azru-pUrita nayana muni hariSeNa ko vidA dii| . yuvarAja hariSeNa ke dIkSA grahaNa karane se bhImasena akelA paDa gyaa| bandhu-viyoga meM usakA mana Akula-vyAkula ho utthaa| usake smaraNa mAtra se usakI A~kheM bhara aayiiN| Ayu meM choTA hote hae bhI saMsAra-sAgara ke madhya meM hI vaha use akelA choDa gyaa| kintu vaha kaisA abhAgA thA ki, prayaloM kI parAkASTA karane ke uparAMta bhI phAnI duniyA se nikala nahIM sakatA thaa| usake pazcAtApa kA pArAvAra na rhaa| vaha akelA asahAya bana, vizva kI A~dhI-tUphAna kA sAmanA karane ke lie pIche raha gayA thaa| vaha mana hI mana apanI Atmika-nirbalatA kI niMdA karane lgaa| laghu bandhu ke saMsAra-tyAga se rAjya-saMcAlana kA uttaradAyittva aura bhI baDha gayA thaa| rAja-dhurA vahana karate hue use hara pala hariSeNa kI smRti satAtI rahatI thii| taba vaha anAyAsa hI Atma-saMzodhana meM kho jAtA aura vicAra karane lagatA : "sAdhu to calatA bhlaa| Aja yahA~ to kala vhaaN| na jAne aba mujhe usake darzana kaba hoMge?" alabatta, bhImasena ne saMyama mArga kA avalambana nahIM kiyaa| paraMtu apanA jIvana zuddha... sAtvika rUpa se vyatIta karane lgaa| usakA jhukAva dharma-kriyA kI ora uttarottara baDhatA gyaa| - idhara hariSeNa muni ke jIvana meM bhI AmUlacUla parivartana A gyaa| vaha yaha kataI vismaraNa kara gayA ki eka samaya svayaM rAjaparivAra kA sadasya thA... rAjakumAra thaa| vaha ekAgra ho, AtmasAdhanA karane meM nimagna ho gyaa| ___ AcAryadeva ke sAnnidhya meM usane zAstrAbhyAsa karanA Arambha kara diyaa| vyAkaraNa, nyAya aura anyAnya dArzanika graMtho kA adhyayana-manana karane lgaa| japa-dhyAna aura Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bhImasena caritra kaThora tapazcaryA ke mAdhyama se AtmA ko vizuddha banAne meM rata ho gyaa| isa taraha adhikAdhika sAvadhAnI aura apramatta bhAva se jIvana kA hara pala vyatIta karane lgaa| jaise-jaise samaya-cakra gatimAna hotA gayA vaise-vaise usake jJAna meM uttarottara vRddhi hotI gyii| tapazcaryA kA krama baDhatA gyaa| nitya kriyAoM kA niyamita daura calatA hI rhaa| gurugama se usane yoga bhI pUre kiye| apane ziSya kI kaThora sAdhanA aura tvarita vikAsa ko parilakSita kara gurudeva ke harSollAsa kA pAra nahIM thaa| sAtha hI vaha use adhikAdhika kAryakSama, zaktizAlI aura yogya banAne meM juTe hue the| ___ isa taraha vividha sthAna aura kSetroM meM vicaraNa karate hue AcAryazrI kA zrI siddhAcala tIrtha para Agamana huaa| usa samaya eka samaya kA sAmAnya muni hariSeNa sarvadRSTi se yogya aura sthavIra bana gayA thaa| ___ataH AcArya zrI dharmaghoSasUrIzvarajI mahArAja ne upayukta samaya para sarvaguNa sampanna pratibhAzAlI ziSya sthavIra hariSeNa ko apane pada para pratiSThita kiyA... apanA uttarAdhikArI ghoSita kiyaa| aura muni hariSeNa AcArya hariSeNasUrijI meM parivartita ho gye| unhoMne vinamra bana, apane gurudeva ke zrIcaraNoM meM bhAva-vaMdanA kara unakI kalpanArupa 'AcArya pada' suzobhita karane ke AzIrvAda kI yAcanA kii| cccccccccc harisogaharA AcArya hariSeNasUri megha sama gaMbhIra zabdoM meM parma dezanA de rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 AcAryadeva hariSeNasUrajI __ AcArya bhagavaMtane apanI mRtyu ko sannikaTa samajha, vimalAcala tIrtha kI pavitra bhUmi meM anazana kiyaa| 'khAmemi savva jIve, savve jIvA khamaMtu me' sUtrAnusAra brahmANDa meM rahe prANI mAtra se kSamA yAcanA kara zukla dhyAna Arambha kiyA aura kAlAntara se samAdhi-yoga prApta hue sUrIzvara ne siddha sthAna kA varaNa kiyaa| AcArya hariSeNasUrijI ne apane gurudeva kI smRti prityartha aThThama tapa kI ArAdhanA kii| tatpazcAt grAmAnugrAma aura asaMkhya janapada, dehAtoM kI yAtrA kara cirakAla vicaraNa karate hue unakA rAjagRhI meM Agamana huaa| AcArya hariSeNa ke Agamana kA saMdeza prApta hote hI mahArAja bhImasena saparivAra unake darzanArtha pahu~ca gye| bhakti bhAva se AcArya bhagavaMta kA vaMdana-pUjana kara dharmopadeza sunAne kI prArthanA kii| bhImasena kI prArthanA mAnya kara AcAryadava ne megha gaMbhIra vANI meM dharmopadeza Arambha kiyaa| "saMsAra-sAgara meM DUbate prANIjanoM ke lie samyaktva-dharma naukA samAna hai| ataH saMsAra se trasta evam bhayabhIta AtmAoM ko sadaiva zubha aura vizuddha mana se samyaktva-dharma kI ArAdhanA karanI caahie| __mahAnubhAva! AtmA kI vizuddhi ke lie zrI jinezvara deva ne bAraha bhAvanAoM ko iMgita kiyA hai| ina bAraha bhAvanAoM ko nityaprati smaraNa karane se jIva duraMta aise saMsAra-sAgara ko tira jAtA hai| ___ ataH he prANI! tuma saMsAra-sukha kI lAlasA kyoM rakhatA hai? tumheM smaraNa rakhanA cAhie ki, saMsAra ke sabhI sukha vinazvara haiN| vidyuta-prakAza kI bhA~ti kSaNabhaMgura aura caMcala hai| saMsAra ke bhoga-vilAsa samudra kI jala-taraMgoM ke samAna hai| usakA koI aMta nahIM hai| tisa para tRpti kA kahIM nAmonizAna nahIM hai| tabhI jIva ko cAhie ki, vaha saMsAra kI jaDa svarUpa moha kA parityAga kare... mAyA ko viSa-vallarI samajhe aura viSamavAsanA ThIka vaise hI bhoga-vilAsoM ko vipatti kA mUla maaneN| __ isa taraha aharniza anitya bhAvanA kA smaraNa karanA caahie| he bhavyAtmAoM! isa saMsAra meM prANI mAtra ko mokSa-sukha pradAna karanevAle ekameva Alambana svarUpa zrI jinezvara bhagavaMta hai aura unake atirikta koI zakti hai hI nhiiN| jo niMdita AtmA saparivAra sadaiva pramAda meM rahatA hai, vaha bhalA anya niHsahAya duHkhI jIvana kA saMrakSaNa karane meM kaise samartha ho sakatA hai? are, yamarAja ke sainikoM kA jaba tumheM livA lAne ke lie Agamana hogaa| taba apane svArtha meM aharniza lIna-tallIna mAtA-pitA, putra-palI aura anya parijanAdi koI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 bhImasena caritra tumhArI rakSA nahIM kara skeNge| vastutaH yaha jIvana svapna samAna hai| kSaNabhaMgura aura vinazvara hai| pAnI ke bubude sadRza hai| yahA~ jo hai so saba mithyA hai| sarvasva saMbhrama utpanna karanevAlA hai| vaha saba mahija alpajJAnI sAmAnya janoM ke samajhAne ke lie hai| ___ataH viSaya-jAla se mukta aise satya vaibhavayukta mahAtmAjana isa viSaya-janya bhogopabhoga ke kSaNa ko ekAMta bhayaMkara viSajvara kI taraha samajhate hai| ___ ataH azaraNa bhAvanA se tyAjya aise saMsAra ke sambaMdha meM yathocita vicAra kara bhavAMta karane ke eka mAtra kendra samAna zrI jinezvaradeva kI niraMtara ArAdhanA meM rata rahanA caahie| saMsAra meM rahe sabhI jIva. karmAdhIna haiN| apane-apane karmAnusAra jIvana meM sukha-duHkha, dhUpa-chA~va kA anubhava karate hai| koI svarga se cyavita hotA hai, to koI duHkhI jIva svarga-gamana karatA hai| koI raMka se rAjA banatA hai to, koI rAjA pApodaya ke vazIbhUta ho, dara-dara kI Thokare khAtA hai| he bhavyajano! satya svarUpa aisI sundara bhAvanA ko sadaiva hRdaya meM basA kara Agama tattvoM para zraddhA rakho... usa para vizvAsa rakha, jIvanayApana kro| putra-pautrAdi svajana-parijana janma-mRtyu ke bhaya ko dUra karane meM samartha nahIM hai| naraka rUpI nagara-mArga ko avarUddha karane meM parivAra kA koI sadasya zaktizAlI nahIM hai| ThIka vaise hI AgaMtuka agaNita saMkaTa aura yAtanAoM kA koI nivAraNa nahIM kara sktaa| aura yadi koI hai to vaha kevala dharma hI hai| dharma hI aisI sAmarthyazAlI zakti hai, jo jIva ko hara prakAra kI vipadA se surakSita rakha sakatA hai| _ vipatti rUpa agni-dAha se dagdha yaha jIva svayaM kiye gaye ghora karmoM kA phala binA kisI kI sahAyatA se svayaM hI bhogatA hai| kadAcit tumhArI yaha mAnyatA hogI ki aise athAha duHkha athavA pApa kA nivAraNa karane meM koI tumhArA sahayogI banegA... tumheM sakriya sahAyatA pradAna karegA to yaha mahaja tumhArI eka kalpanA hai| zeSa pratyeka jIva ko apane kiye kA phala icchA-anicchA vaza hI sahI bhugatanA hI hogaa| he Atman! ekatva bhAvanA bhAne se binA prArthanA ke hI jIva ko parama zAMti kA anubhava hogaa| narakAdi bhayaMkara yAtanA aura duHkhoM kA zamana hogaa| svArtha, aMdha, duSTatA, krUratA, evam mUrkhatA mAnava kA mamatva ke kAraNa patana hotA hai| ataH prAyaH suguru dvArA kathita dharma-tattva kA marma samajha kara use nija jIvana meM kAryAnvita karane kA udyama karanA caahie| he bhavya! jaDa svabhAva svarUpa zarIra se caitanya svarUpa dharma bilakula bhinna hai| ataH moha-vRtti kA parityAga kara vizuddhAtma-tattva kA anubhava karanA siikh| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 235 ____ vizva meM rahe jina-jina padArthoM kA jisane mukta bhAva se sevana kiyA hai| vAstava meM ukta jaDa padArtha svabhAva vaza samaya-samaya para vilakSaNatva ko prApta hote haiN| ____ ataH he bhadra! putra, palI, mitra, baMdhu aura mAtA-pitA ThIka vaise hI sarva padArtha... dhana-saMpadA Adi sabhI samaya-samaya para parasvabhAva ko prApta hote haiN| isa taraha atyanta-bhAvanA kI jaDa evam cetana kI bhinnatA ko samajha kara he sajjano! saMsAra-sAgara meM naukA samAna rUpa dhAraNa kara Atma-krIyA meM rata rho| vastutaH hamArI kAyA rUdhira, A~te, mAMsa-majjAdi pIMDa rUpa aneka nADiyA~ evam mAMsa-peziyoM ke jAla se guMphA huA hai| isameM pavitratA kA aMza mAtra bhI astitva nahIM hai| phira bhI mUrkhajana isake moha meM pUrNatayA adhIna bane hue haiM aura isakI AvazyakatAoM ko paripUrNa karane hetu lakSAvadhi kukarma karate rahate haiN| ____ yaha mAnava-zarIra nisaMdeha durgaMdha kI khAna samAna hai| isake poSaNa ke hetu prANImAtra ko asaMkhya duHkha aura yAtanAe~ sahanI paDatI haiN| yadi isakI camaDI ko utAra diyA jAe to jo svarUpa zeSa rahegA use caTa karane ke lie kaue aura kutte TUTa paDeMge aisI unakI racanA hai| sAtha hI isakA svabhAva kSaNa-kSaNa meM kSaNabhaMgura hone kA hai| naSTa-vinaSTa honA isakA prAkRtika dharma hai| ataH he buddhimAna puruSoM! isakA sarvasvI moha taja kara usake prati tumhAre mana-mastiSka meM rahI agAdha mamatA kA nAza karanA atyAvazyaka karma hai| kAraNa yaha kAyA kRmi, kITakoM se yukta ho, pUrNatayA malIna hai| haDDiyoM kA DhAMcA hai... marUja eka asthipaMjara hai aura hai agaNita duHkhoM kA ekamAtra kendra biNdu| nAnAvidha roga-pIDAoM kA dhAma hai| prAyaH anaMta kSobha aura azAMti kA kAraNa hai| satata arUci utpanna karanevAlA hai| mRtyu isakA svabhAvaguNa ho, aMta meM bhasmasAta honevAlA hai| kyA tumheM ahasAsa hai ki, aisA yaha zarIra kisI ke svAdhIna hogA? apane janmajAta svabhAva aura guNa-dharmoM kA parityAga karegA? he bhadrajano! prAyaH aisI azuci bhAvanA meM rata rahanA caahie| sAtha hI niraMtara isa bhAvanA kA sevana karane se AtmA zIghrAtizIghra Asika vikAsa ko prApta hotA hai| mana, vacana aura kAyA kI kriyA ko yoga kahA jAtA hai| karma ke vibhinna prakAra ke bheda se bhinna aise usake do prakAra hote haiM : zubha Amrava aura azubha aamrv| ina donoM ke kriyA-yoga se jIva uccatA evam nIcatA ko prApta hotA hai| yama, niyama evam virAga se yukta, tattvaciMtana tathA prazamarasa meM nimagna aisA, ThIka vaise hI zuddha lezyA meM aharniza anugata zubha va zuddha mana prAyaH bhAvanA ke mAdhyama se zubha Amrava kI zreSTha mitratA karatA hai| jabaki kaSAya rUpI dAvAnala ke Atapa se abhitapta, viSaya vAsanA se Akula-vyAkula ho, udvigna banA aura sadaiva viSayoM meM rata mana, saMsAra-sAgara meM niraMtara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 bhImasena caritra gote lagAne ke lie niraMtara vivaza karanevAle aise nAnAvidha azubha karmoM kA baMdhana karatA hai| phalasvarUpa jo AtmA saMsAra ke samasta vyApAroM ko tRNa samAna mAna kara sadaiva zruta jJAna prApti meM Asakta hotA hai, vaha prAyaH zubha karmopArjana karatA hai| vaha satata yahI ciMtana karatA rahatA hai ki, 'devAdhideva vItarAga paramAtmA ke vacana satya evam kalyANaprada hai aura asatya vacana niMdanIya ThIka vaise hI jIva ko anyAya-anIti ke mArga para le jAne vAle sarvathA pApamaya hai| ataH vaha apanI kAyA ke samasta vyApAroM ko niyaMtrita rakhatA hai| kAyika-mamatva kA tyAga karatA hai, aura zubha yoga kA anuzaraNa kara nIti-mArga kA avalambana karate hue saMyama-jIvana kA AcaraNa karatA hai| aisI AtmA sadaiva zubha karma-baMdhana karatI hai| jabaki anya AtmAe~, jo niraMtara pApa dyotaka pravRttiyoM meM rata rahatI hai| apanI kAyA ko pApakarma ke gahare garta meM DUbo rakhatI hai| aisI AtmA prAyaH azubha karma-baMdhana karatI hai| he bhavyajano! isa taraha kI Amrava bhAvanA kA nityaprati smaraNa karate rahane se AtmA zAzvata sukha kI prApti karatI hai| samasta Amravo kA sarva prakAra se pratikAra... nirodha arthAt saMvara (sNvrnn)| isake do bheda haiM : dravya saMvara aura bhaav-sNvr| tapasvIjana dhyAna lagAkara pApa kA avarodha karate haiN| vaha sarva mata meM pradhAna evam prathama dravya saMvara mAnA gayA hai aura saMsAra ke samasta bhaya kA saMhAraka ThIka vaise hI saMsAra ke mUla kAraNa svarUpa kriyA kI virati, ise bhAva-saMvara mAnA gayA hai| isa taraha kI sarvottama saMvara-bhAvanA ke kAraNa AtmA asaMkhya pApa karmoM se baca jAtI hai| bhavyAtmAo! jisa ke kAraNa anya janma ke bIja svarUpa karmoM kA nAza hotA hai jJAnIjanoM ne usako 'nirjarA' kI saMjJA dI hai| usake do bheda haiN| sakAma nirjarA aura akAma nirjraa| vratadhArI AtmAe~ sakAma nirjarA se yukta hote haiM, jabaki brahmANDa meM rahe tiryaMca mAtra akAma nirjarA ke dhAraka hote haiN| __ vRkSa para rahe phala do prakAra se pakate haiM : eka phala apane Apa hI prAkRtika DhaMga se vRkSa para hI pakatA hai, jabaki dUsarA phala bAhyopacAra se kRtrima DhaMga se pakAyA jAtA hai| ThIka usI taraha AtmA se jur3e karma yathAyogya svayaM hI udita hote haiM aura upabhogita hote haiM, jinakA tapa, anuSThAna, dhyAna-dhAraNA aura sAdhanA ke mAdhyama se kSaya hotA hai... nAza hotA haiN| jisa taraha prayaloM kI parAkASTA kara sone meM milI miTTI Adi kI azuci agni se dUra hotI hai, usI taraha AtmA se jur3e karmoM kI azuddhi tapAgni se dUra hotI hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. = Jun Gun Aaradhak Trust
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 237 bhautika duHkhoM se bhayabhIta aise dhIra-gaMbhIra svabhAva ke dhAraka aura zruta-jJAna ke ananya pAraMgata RSi-maharSigaNa sukhapUrvaka vividha prakAra ke bAhya Abhyantara tapoM kI ArAdhanA karate haiN| bAhya-tapa ke chaha prakAra hote haiN| inase utkRSTa prakAra kI deha-zuci hotI hai aura AMtara-tapa kI ArAdhanA se AtmA zuddha-vizuddha hotI hai| isa tapa ke bhI chaha prakAra batAye haiN| ___ataH he sjjnoN| aisI nirjarA bhAvanA kA avalambana kara tumheM apanI kAyA tathA AtmA ko vizuddha... zucirmaya karanA caahie| jisa ke kAraNa tInoM loka meM rahe jIvoM kI vizuddhi hotI hai aura hotA hai lokoddhaar| aise parama pavitra ciraMtana dharma rUpI kalpavRkSa ko hamArA zatazaH nmskaar| zrI jinezvara bhagavaMta ne jisa dharma ko prarUpita kiyA hai| usakA vizuddha-bhAva se aMza mAtra bhI sevana kiyA jAe to akSaya sukhoM kI prApti hotI hai| jJAnI zAstrakAroM ne aise zubha lakSaNayukta dharma ke dasa prakAra vizada diye haiM : kSamA dharma tapa dharma mArdava dharma saMyama dharma Arjava dharma tyAga dharma zauca dharma akiMcana dharma satya dharma brahmacarya dharma hiMsA, asatya, rAga-dveSa aura cauryAdi viSayoM meM Asakta mithyAtvI AtmA ukta Atma-kalyANakArI dharma ko svapna meM bhI prApta nahIM kara skte| ciMtAmaNi ratna, divyanidhi, siddhi, kalpavRkSa aura prasanna kAmadhenu yaha saba dharma rUpI rAjarAjezvara ke ananya sevaka haiN| ataH dharmArAdhanA karane para ye sevaka ArAdhaka AtmA ko icchita dhana-saMpadA aura vaibhava rUpI akSaya lakSmI pradAna karate haiN| triloka meM dharma ke samAna anya koI Alambana nahIM hai, jo mukti kA nimitta ho| sarva prakAra ke abhyudaya, Ananda evam ullAsa kA dAtA, parama hitakArI, pUjyoM meM zreSTha ThIka vaise hI ziva-sukha kA dAtAra eka mAtra dharma hI hai| isa jagata meM usakI barAbarI koI nahIM kara sktaa| apanI AtmA ke lie mana, vacana, kAyA se jo kArya aniSTha hai, usakA upayoga svapna meM bhI anyajanoM ke lie nahIM krte| yahI dharma kA mUla aura pradhAna cinha hai| dharma ke hI prabhAva se mAnava deva, devendra, dharaNendra evam nAgendra sadRza zreSTha sukhoM ko prApta karatA hai| are, dharma meM itanI abhUtapUrva zakti aura bala hai ki, vaha kSaNArdha meM hI amarAvatI ke samasta sukha aura vaibhava ko pradAna karatA hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bhImasena caritra vizva meM jo koI jaDa aura caitanya rUpI padArtha dRSTigocara hote haiM, unheM gItArtha janoM ne jIvaloka kI saMjJA dI hai| ukta loka tAlavRkSa ke AkAra kA hai| ghanavAta, tanavAta, ghanodadhi aura tanodadhi Adi padArthoM se vyApta hai, sAtha hI vaha tInoM loka meM phailA huA hai (vistArita hai)| isakA AkAra vaitrAsana jaisA hai| madhya-bhAga kaTi meM hAtha lagAo khaDe manuSya jaisA aura Upara kA agrabhAga muraja jaisA hai| isakA astitva anAdikAla se hai, aura anaMtakAla taka rhegaa| vaha svayaMsiddha hai| na koI isakA sarjaka hai nA hI mssttaa| yaha kabhI naSTa nahIM hogaa| anazvara hone ke bAvajUda bhI vaha vistRta prabhAvazAlI hai| ThIka vaise hI jIvAdi padArthoM se paripUrNa hai| ___yahA~ citra-vicitra yoni meM rahe aura pUrvakRta karma rUpI pAza se paravaza (parAdhIna) bane samasta jIva janma-mRtyu se sambandhita tamAma duHkhoM ko satata bhugatate haiN| yaha utpatti aura vinAza se vihIna hai| vinAzAtmaka padArthoM se bharA pUrA hai| anAdikAla se siddha hai aura vAyucakra ke madhya bhAga meM svayaMmeva sthita hai| ThIka vaise hI nirAdhAra hokara aMtarikSa meM avasthita hai| duraMta duHkha rUpI zatru se utpIDita evam prati pala macchita ThIka vaise hI adhikAdhika kaSToM se ghirA huA yaha jIva naraka kI asahya vedanA tathA yAtanAoM se mukta hone meM zaktimAna nahIM hai| naraka se nikalane ke uparAMta yaha jIva pRthvI Adi ekendriyAdi (sthAvarapana) meM jAtA hai aura kisI azubha karmodaya ke phalasvarUpa vahA~ se nitAMta duHsaha aisI avasthA ko prApta hotA hai| yahA~ se nikalA paryApta saMjJI jIva puNyodaya ke kAraNa kadAcita prazasta zarIra avayavAdi se paripUrNa aise tiryaMca paMcedriyAvasthA ko prApta hotA hai| aura yahA~ se nikala kara mAnava-yoni prApta karane ke uparAMta bhI pA~coM iMdriyoM se yukta, sUkSma buddhi, prazAMtatA, saMpUrNa nirogItva aura udAra bhAvanA Adi prApta karatA huA nihAyata kAkatAlIya-nyAya sadRza hI mAnA jaaegaa| saMyogavaza tatpazcAt puNya yoga ke kAraNa viSayAbhilASA rahita vizuddha bhAva se yukta aisA mana ho jaay| kiMtu usake lie tattva ke prati zraddhA utpanna honA atyaMta durlabha bAta hai| darlabha se durlabha aisA yaha saba prApta karane ke uparAMta bhI kabhI-kabhAra kisI artha meM Asakta evam kAmAbhilASI mAnava pramAda vaza svahita se bhraSTa ho jAtA hai| jabaki kaIM mumukSu AtmAe~ samyak ratnatrayI svarUpa mokSamArga ko prApta karane ke bAda bhI pracaMDa mithyAtva rUpI halAhala viSa kA pAna kara tyAga karatI haiN| ThIka isI prakAra kaIM mUrkha jIva pAkhaMDI-pApAcAriyoM ke kUTopadeza ke vazIbhUta ho, svayaM hI sarvanAza ke zikAra banate haiN| kitane hI svayaM unmArga kA avalambana karane ke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 239 sAtha-sAtha anya janoM ko bhI apane sAtha ghasITa le jAte haiM aura phalasvarUpa donoM ke sarvanAza kA svayaM hI nyautA dete haiN| aise mUDha saMsAra kA bheda samajhane meM asamartha siddha hote haiM...! anekoM sadguru aura bhakti vihIna mUrkha AtmAe~ aprameya sarvArtha siddhi ke dAtA viveka rupI maNi-muktAoM kA sarvathA tyAga kara bAhyADambara vAle mata ke pakSa meM juDa jAte haiN| isa taraha sAtvika dharma se vimukha ho, duSTa mata ke anuyAyI bana, nAnA prakAra ke pralApa karane meM kho jAte haiN| jisa taraha ekAdha agAdha sAgara meM khoye ratna ko khojanA meru parvata para ArohaNa karane jaisA atyaMta duSkara kArya hai| ThIka usI taraha mAnava mAtra ke lie bhI saMsAra-sAgara meM se bodhi-rala ko punaH prApta karanA atyaMta durlabha kArya hai| ___ mAnava mAtra ke lie isa jagata meM sura, asura aura rAjA-mahArAjAoM kA Adhipatyatva ThIka vaise hI indra-pada prApta karanA sahaja sulabha kArya hai| saubhAgya, uttamakula, zUravIratA, kalA, rUpalAvaNyamayI aMganAe~ Adi trailokya meM sarva priya aisI vastue~ saralatA se prApta ho sakatI hai| paraMtu sarvottama evam sarvazreSTha aise bodhirana kI prApti atyaMta durlabha hai| jisake hRdaya-maMdira meM subodha rUpI dIpikA prAyaH pradIpta rahatI hai aise jJAnI nara-puMgava ko atIndriya aise akSaya sukha kI prApti hotI hai| uparokta bAraha bhAvanAe~ mukti rUpI lakSmI kI abhinna priya sakhiyA~ haiN| ataH sujJajanoM kA parama kartavya ho jAtA hai ki, ve inake sAtha sakhya-bhAva saadhe| he bhImasena nareza! Apa ina bAraha bhAvanAoM kA nityaprati niyamita rUpa se sevana kara mukti -sukha kA varaNa kro| ___AcArya bhagavaMta kI mAdhurya pracura maMgala-vANI zravaNa kara bhImasena prabhAvita ho gyaa| bAraha bhAvanAoM kA sundara, sulabha aura samyak svarUpa AtmasAt kara usakI zubha bhAvanAe~ aMgaDAI lene lgiiN| phala svarUpa AcAryadeva se usane zrAvaka ke bAraha vratoM kI saugaMda lii| saugaMda lene meM suzIlA bhI usakI sahabhAgI bnii| anya zrotAgaNoM ne bhI yathAyogya vrata-grahaNa kiye| tatpazcAt bhImasena saparivAra rAjamahala lauTa aayaa| kucha samaya taka rAjagRhI meM vAsa kara eka dina AcAryadeva zrI hariSeNasUrIzvarajI ne bhavyajIvoM ko pratibodha dene kI abhilASA se anya nagara kI ora vihAra kiyaa| rAjA bhImasena aura nagarajanone sAzru nayana unheM vidA dii| AcAryazrI hariSeNasUrIzvarajI grAmAnugrAma niraMtara vicaraNa karate, vahA~ ke prajAjanoM ko pratibodhita karate hue eka dina apane ziSya samudAya ke sAtha vaibhAragiri A phuNce| aba taka Apane saMyama-jIvana kI utkaTa sAdhanA kI thii| caudaha pUrvo kA gahana P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImasena caritra suvyavasthita ArAdhanA kI kacanamaya banA diyA 40 dhyayana-manana kiyA thaa| anekavidha ugra tapazcaryAoM kI savyavasthita ArAdha hoN| deha kA damana kara asaMkhya azuddhiyoM ko bhasmIbhUta kara diyA thaa| jJA rmayoga ThIka vaise hI sahaja samAdhi ke mAdhyama se AtmA ko bhI kaMcanamaya banA III phalasvarUpa Apa svayaM hI anekAneka labdhiyoM ke adhipati bana gaye the| kintu ra bhI kabhI Apane ukta labdhiyoM kA durupayoga nahIM kiyA thA, nA hI sva-kAya bhI prayoga kiyA thA; balki unheM pUrNataH sva meM gopanIya rakhA thaa| girirAja para Agamana hote hI AcArya bhagavaMta apane Apa hI kSapaka-zraNA bhArohita ho gaye aura unhoMne azeSaghAtI karmoM kA kSaya kiyaa| karma-baMdhana TUTate hA kevalajJAna kI prApti huii| bhUta, vartamAna aura bhaviSya unheM hastAmalakavat pratIta hA ngaa| atIndriya aise padArthoM kA darzana bhI unake lie sahaja sulabha bana gyaa| kSaNAdha hI anekAneka zaMkA-kuzaMkAoM kA nAza ho gyaa| saba kucha spaSTa evam yathAvara dRSTigocara hone lgaa| AcAryadeva ko kevalajJAna prApti hote hI devarAja indra kA siMhAsana prakampita hA utthaa| phalataH indradeva ne avadhijJAna kA prayoga kara jaba usakA kAraNa jJAta karane kA nayala kiyA to, AcAryazrI ke kevalajJAna sambandhita tathya se vaha avagata hue| phalataH turaMta devI-devatAoM sameta nUtana kevalajJAnI ke vaMdanArtha tathA kevalajJAna nimitta bhavya mahimA karane hetu vaimAragiri para upasthita hue| unake Ananda kA pArAvAra na thaa| devI-devatAoM ne milakara kevalajJAna-samAcAra sarvatra prasArita kara diyaa| deva duMdubhi nAda kiyaa| puSpa-vRSTi kI aura yogya sthAna para suvarNa kamala kI racanA kii| nUtana kevalI bhagavaMta ke darzanArtha mAnava-medinI umaDa pddii| deva, dAnava, tiryaMca aura mAnava samudAya kA pariSada meM Agamana huaa| sabane bhaktibhAva pUrvaka kevalajJAnI nagavaMta kA prathama dharma-pravacana zravaNa kiyaa| aura pravacanoparAMta kevalI bhagavaMta kI jaya nayakAra se pUrA brahmANDa gUMjA diyaa| tatpazcAt kucha avadhi taka vaimAragiri para vAsa kara kevalI bhagavaMta ne anyatra vahAra kiyA aura grAmAnugrAma, janapada va choTe-baDe rAjyoM se gujarate huye aura vahA~ kI natA ko samyak dharma ke prati AsthAvAna banAte hue punaH rAjagRhI meM padArpaNa kiyaa| kevalI bhagavaMta ke zubhAgamana kA samAcAra zravaNa kara rAjagRhIvAsI AnandAtireka jhama utthe| saba kI hRdaya-kali khila gyii| mahArAja bhImasena sadala-bala ra bakA bhavya svAgata karane ke lie utsuka ho, sannaddha ho utthe| unhoMne kevalI bhagavaMta kA bhUtapUrva svAgata kara unheM saha sammAna nagara praveza kraayaa| kevalI bhagavaMta ne ziSya-samudAya sameta eka suMdara aura manohArI udyAna meM para - dharma-pravacana Arambha kiyaa| "he mahAnubhAva! yaha jagata mAtra karmAdhIna hai| pratyeka jIva a karmAdhIna hai| pratyeka jIva apane hI zubhAzubha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 241 karmoM kA phala pAtA hai| jaba zubha karmoM kA udaya hotA hai, taba jIva ko akSaya sukha kI upalabdhi hotI hai aura azubha karmoM kA udaya hote hI use anaMta yAtanA aura kaSTa bhogane par3ate haiN|" karma ke binA kucha nahIM hotaa| karma ke hI kAraNa jIva ko bhava-bhavAntaroM kA bhramaNa karanA paDatA hai| aneka prakAra kI avasthAoM meM se gujaranA par3atA hai| vividha svarUpa dhAraNa karane par3ate haiN| aura isa taraha vaha anekavidha sukha-dukhoM kA jAne-anajAne upabhoga karatA hai| aura ina samasta karmoM kA jaba kSaya hotA hai taba yaha jIva anAyAsa hI amaratva ko prApta hotA hai... zivagAmI bana jAtA hai| usake pazcAt koI mRtyu nahIM hotI aura nA hI janma dhAraNa karane kA prapaMca hotA hai| karma-mahAsya samajhAtI kevalI bhagavaMta kI dharma-vANI avirata rUpa se pravAhita ho, zrotA-vRnda ko svarga sukha pradAna kara rahI thii| tabhI usameM hastakSepa karate hue mahArAja bhImasena apane sthAna para khaDe ho gye| kevalI bhagavaMta kA dhyAna apanI ora AkarSita karate hue unhoMne vinIta svarameM kahA : __ "he bhagavanta! dharatI para janma dhAraNa kara isase pUrva maiMne asIma duHkha aura yAtanAe~ sahI hai... kadama-kadama para kaSTa aura duraMta pIDA kA anubhava kiyA hai, ThIka DAIDITIOnlihlil hari somAyA hariSeNa kevalI kI dezanA sunakara kucha apane vRttAMta ke bAre meM prakAza DAlane ke lie vinatI karate hue rAjA bhImasenA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 bhImasena caritra vaise hI sukha aura zAMti kA svAda bhI cakhA hai| rAjakula meM utpanna hone ke uparAMta bhI mujhe vana-upavana meM niraMtara bhaTakanA par3A hai| kSudhA-tRSNA kI tIvra vedanAe~ bhoganI paDI haiN| zIta aura Atapa meM parivAra sameta dara-dara kI Thokare khAnI par3I haiN| apamAna aura avahelanA kA halAhala viSa-pAna karanA par3A hai| he bhagavan! yaha saba mere sAtha kyoM ghaTita huA? kina karmoM ke kAraNa mujhe vyatIta jIvana jInA paDA? jabaki isa bhava meM to maiMne aisA koI azubha karma kA AcaraNa nahIM kiyA hai, nA hI jAne-anajAne kisI ko trAsa dene kA lezamAtra bhI prayatna kiyA hai, to mere sAtha yaha saba kyoM huA? pUrvabhava meM maiMne aise kauna-se kukarma kiye the ki, jisake kAraNa isa bhava meM mujhe itanI sArI vipadA-viDambanAoM ko sahanA paDA hai? __ he paramArAdhya! Apa to kevalajJAnI hai... ananta jJAna ke AgAra hai... sUri-puraMdara hai| Apase kucha ajJAta nahIM hai| ataH mujhe apane pUrvabhava se avagata karAne kI kRpA kareM" ___"bhImasena! karma-sattA aparampAra hai| usakA na ora hai na chora hai aura nA hI bhUta-bhaviSya hai| ThIka vaise hI vartamAna meM kiye gaye karmoM kA phala isI janma meM prApta hoMge aisA bhI koI aTala-acala niyama nahIM hai| pUrvakRta kiye gaye karmoM kA vipAka isa janma meM bhI bhoganA paDatA hai... sahana karanA par3atA hai aura yahA~ kiye gaye zubhAzubha karmoM kA hisAba bhavabhavAntara meM cukAnA hotA hai| isa bhava meM jo sukha-duHkha prApta hue haiM, vaha saba tumhAre dvArA kiye gaye pUrvabhavoM ke zubhAzubha karmoM kA pariNAma hai| ataH he sujJajana, apane pUrva bhava ko zravaNa kara apane karmoM kA sahI hisAba lagAo tAki, bhavATavI meM bAra-bAra bhaTakanA na pdd'e|" aura kevalI bhagavaMta zrI hariSeNasUrijI ne bhImasena ke pUrvabhava kA vRttAnta kahanA Arambha kiyA : "jaMbUdvIpa nAmaka dvIpa meM mahAprabhAvazAlI bharata kSetra ke madhya bhAga meM vaitADhya parvata apanI zAna aura garimA se samasta kSetra kI zobhA meM cAra cAMda lagA rahA hai| ukta parvata para suramya vanazrI ke sAtha-sAtha aneka jinAlaya sthita haiN| isI parvatamAlA kI goda se tIna loka kA tApa haraNa karanevAlI patIta pAvanI gaMgA aura siMdhu jaisI do nadiyA~ baha rahI haiN| isI bharata kSetra ke dakSiNArdha bharata ke madhya meM vArANasI nAmaka yathA nAma tathA guNoM se alaMkRta eka manohArI nagara hai| eka samaya kI bAta hai| yahA~ para siMhagupta nAmaka mahA parAkramI rAjA rAjya karatA ' thaa| vaha atyaMta tejasvI, vilakSaNa, medhAvI pratibhA kA dhanI aura dharmaparAyaNa thaa| usakI rAnI kA nAma vegavatI thaa| rupa aura saundarya kI vaha sAkSAt pratimUrti thii| vaha suzIla aura pativatsalA thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 AcAryadeva hariSeNasUrajI . usakI rAjasabhA meM vidyAsAgara nAmaka eka maMtrI thaa| vaha atyadhika buddhimAn ho, rAjA siMhagupta kA khAsa premapAtra vizvAsI adhikArI thaa| nAma ke anusAra vAstava meM vaha caudaha vidyAoM kA mahAsAgara thaa| rAjA-rAnI apAra sukha meM prAyaH aThakheliyA~ lete the| atula aizvarya evam vaibhava meM krIDA karate the| yauvana kI mAdakatA aura umaMga kI laharoM para sadaiva Dolate rahate the aura Arogya kI anupama siddhi ke svAmI the| ataH roga va Adhi-vyAdhiyoM se sarvathA mukta rahate the| Amoda-pramoda meM aharniza rata rAjA-rAnI hara samaya hAsya aura vinoda kI phulajhariyA~ choDate rahate the| kintu unake vaivAhika jIvana meM eka grahaNa laga gayA thaa| lambe lagna-jIvana ke uparAMta bhI rAnI kI kokha sUnI thI aura rAjamahala bAlaka ke hAsya-rudana kI kilakAriyoM se sUnA thaa| isalie vaha prAyaH ciMtAtura rahatI thii| aura isI ke pariNAma svarUpa usakA anupama saundarya rUpa sUrya dina-ba-dina astAcala kI ora gatimAna thaa| palI ko udAsa aura ciMtita dekhakara eka bAra rAjA siMhagupta ne usakA kAraNa. jAnanA caahaa| pratyuttara meM rAnI ne atyaMta vyathita ho kahA : "rAjana! Apake sAnnidhya meM mujhe kisI bAta kA duHkha nahIM hai| kintu lagAtAra eka hI prazna bAra-bAra hRdaya ko cubhatA rahatA hai ki, hamAre pazcAt isa atula rAja-vaibhava UNMIRIM SAMUTTAMADHivineurs Satishthiunnathamuly I AK. KARTURES risonA patnI ko udAsa dekhakara rAjA siMhagupta use pUchate haiN| (pUrvabhava kA byorA) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bhImasena caritra aura dhana-sampadA ko bhalA kauna bhogegA? saMsAra meM praveza kiye hameM kAphI samaya vyatIta ho gyaa| jo jIvana Ananda aura umaMga se sajAyA basAyA kiMtu Aja usake uttarAdhikArI kA kahIM nAmonizAna nahIM hai| hamArA prazasta rAjamahala usake vArisa se sUnA par3A hai| jaba kabhI maiM ina vicAroM meM kho jAtI hU~ sahasA merA mana udAsa ho jAtA hai, aura mati maMda ho, jI bhItara hI bhItara ghuTane lagatA hai|" rAnI ke kathana se usakA ciMtita honA svAbhAvika thaa| parantu vaha kyA kara sakatA thA? vidhi ke Age kisI kI calI hai, jo usakI calatI? ataH vaha vivaza thaa| phira bhI usane rAnI ko AzvAsana diyA, kiMtu svayaM Azvasta nahIM ho skaa| rAjA ko yoM udAsa dekha, maMtrI ne usakI udAsI kA kAraNa jAnanA caahaa| pratyuttara meM rAjA ne saMtAnotpatti na hone kA kAraNa btaayaa| taba maMtrI ne use dhairya dhAraNa karane kI salAha dete hue kahA : "rAjana! isameM bhalA ciMtita hone kI kyA bAta hai? yaha saba daivAdhIna hai| yahA~ hamArI icchAnusAra kucha bhI prApta nahIM hotaa| isake lie prANI ko puNyopArjana karanA paDatA hai| puNya ke bala para dhana-saMpadA prApta hotI hai| puNya ke kAraNa hI zubha phala kI prApti hotI hai| puNya kI prabalatA ho to sundara saMtati prApta hotI hai aura puNyavaza hI sukha aura sAhibI milatI hai| __ ataH he prabhu! Apa viziSTa prakAra kI dharmArAdhanA kiijie| dharma ke prabhAva se ApakI samasta ciMtAe~ avazya dUra ho jaaeNgii|" ___ maMtrI kI rocaka evam yogya salAha sunakara rAjA siMhagupta aura rAnI vegavatI viziSTa prakAra kI dharmArAdhanA karane meM magna ho gye| apanA rAjakoSa usane sabake lie khulA choDa diyaa| donoM mukta hAtha se dAna dene lge| dIna-hInoM kI sevA-suzrUSA karane lge| sAdhu-saMtoM kI yatheSTa AvAbhagata karane meM sadaiva tatpara rahate the| nirbala aura nirdhana samAja ke sukha-duHkha meM hAtha ba~TAne lge| unake anna va vastra kI pUrti karane lge| rogI aura anAtha-asahAyoM ke lie auSadhiyoM kI vyavasthA karane lge| prabhu-pUjA, pratikramaNa, sAmAyika, parvatithi para pauSadha, upavAsa Adi dhArmika anuSThAnoM meM sakriya bhAga lene lge| isa taraha samaya-cakra abAdha gati se calatA rhaa| eka bAra rAjA aura maMtrI azvArohaNa kara nagara se dUra-sudUra upavana meM krIDA karane nikala pdde| vanazrI ke saundarya kA pAna karate hue donoM bahuta dUra nikala gye| vihAra kI dhuna meM samaya kA bhAna hI na rhaa| donoM mugdha ho, hariyAlI se AcchAdita pradeza kA bhramaNa karane meM kho gye| ghUmate-ghUmate donoM eka vizAla bAvaDI ke pAsa pahu~ca gye| kucha samaya rUka kara donoM ne vizrAma kiyA, bAvaDI ke zItala jala kA pAna kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 245 bAvaDI se kucha dUrI para eka sundara jinAlaya thaa| usakA unnata zikhara AkAza ke sAtha aThakheliyA~ kara rahA thaa| usakI patAkA khule gagana meM mastI se laharA rahI thii| sahasA usa ora dRSTi jAte hI rAjA ke kaMTha se zraddhA-svara phUTa paDe : 'namo jinnaannN|' acAnaka rAjA kA svara suna, maMtrIne lagabhaga cauMkate hue pUchA : "mahArAja! mana hI mana paMca parameSThi kA smaraNa kara rahe hai kyA?" ___"maMtrIvarya! prabhu kA smaraNa to AThoM prahara cAlu hI hai| kintu yahA~ se thoDI hI dUrI para rahe jinAlaya ke zikhara kA acAnaka darzana kara mana hI mana prabhu-vaMdana kara liyaa|" pratyuttara meM gaMbhIra svara meM siMhagupta ne khaa| maMtrI ne zIghra hI usa ora dRSTipAta kiyA to, use vRkSoM ke jhuramuTa se ghirA eka sundara jina caitya dRSTigocara huaa| caitya ke zikhara para rahA suvarNa-kalaza sahastrarazmi ke prakhara teja se damaka rahA thaa| "taba to prabhu! mana hI mana vaMdanA karane ke bajAya kyoM na vahA~ jA kara sAkSAt paramAtmA ke hI darzana kara leM?" maMtrI ne sotsAha khaa| rAjA kI AMtarika icchA to yahI thI, tisa para maMtrI ne use utsAhita kara diyaa| kSaNArdha meM hI dono pRthvI para sthita mokSa-bhavana meM pahu~ca gye| ga siMhagupta rAjA aura maMtrI donoM munIzvara ke sAmane hAtha joDakara baiThe hue hai aura munirAja udoghana kara rahe haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.: Jun Gun Aaradhak Trust
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha bharA saMsAra! 269 kauna jAne dubArA isa bhava kI prApti hogI bhI? kintu prayaloM kI parAkASTA ke uparAMta bhI kiye karmoM kA phala to bhoganA hI hogaa| sAtha hI ina karmoM kA kSaya karane hetu na jAne kitane samaya aura bhavoM taka bhavATavi meM bhaTakanA hogA? ___nahIM... nhiiN| aba yahA~ eka pala bhI rahanA asaMbhava hai| aise duHkha se ota-prota gRhastha jIvana meM eka dina bhI vyatIta karanA duSkara hI nahIM, balki ati duSkara hai| aura phira kise khabara yaha jIvana kaba kAla (mRtyu) kA bhAjana bana jAe? ataH yahI zreyaskara hai ki, jIvana pUrNa hone ke pUrva hI mujhe isa saMsAra kA parityAga kara denA caahie| jIvana ke prati rahe mamatva ke baMdhanoM ko chinna-bhinna kara denA caahie| kAyA aura mAyA kA moha choDa denA caahie| jIvana ko sArthaka kara paramArtha sAdhane kI yahI anupama ghaDI hai| yadi isa bAra cUka gayA to naraka-gati meM niraMtara bhaTakanA pddegaa| 'ataH aba eka pala kA bhI vilamba hAniprada hai|' isa taraha ciMtana karatA huA bhImasena rAjamahala lauttaa| usake vyavahAra aura . vANI meM AmUlacUla parivartana A gyaa| vaha pradIrgha nidrAM meM se yakAyaka jAgRta ho gyaa| ___ aba use rAjamahala aura rAjavaibhava zUla kI bhA~ti cubhane lgaa| harAbharA saMsAra baMdhanoM kA virATa kArAgRha lagane lagA aura svayaM kisI baMdIgRha meM akasmAt baMda ho gayA hai, isa taraha kA use anubhava hone lgaa| usane apane Atmika vicAroM se suzIlA ko avagata karate hue gaMbhIra-svara meM kahA : "he devI! mujhe yaha saMsAra viSadhara nAga kI bhA~ti mahA bhayaMkara pratIta ho rahA hai| aba taka bahuta-kucha sahana kiyA... jAna-bUjha kara ise gale lagAtA rhaa| kintu aba isase akathya bhaya laga rahA hai| bhoga-vilAsa se lipta maiM apanI kAyA ko aba zucirbhUta karanA cAhatA hU~! moha aura mAyA se malina huI AtmA ko jJAna-darzana evam cAritra se vizuddha karanA cAhatA huuN| "svAmin! Apa itane udvigna mata hoie| merI sthiti bhI Apase alaga nahIM hai| jIvana ke prati aba merA bhI vahI dRSTikoNa hai so ApakA hai| vAstava meM yaha saMsAra asAra hai aura hameM apane kiye karmoM kA phala bhoganA hI par3atA hai| ThIka vaise hI jaba se pUrvabhava kA vRttAnta sunA hai, merA bhI yahA~ se jI ucaTa gayA hai| kahIM caina nahIM par3a rahA hai| yaha vaibhava aura vilAsa, sukha aura sAhibI, yaza aura kIrti kaMTaka kI bhA~ti khuca rahI hai| putroM ke prati rahI mamatA, ApakI mAyA, rAjalakSmI aura dhana-saMpadA kA mAha, SuTIVES Jun Gun Aaradhak Trust
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bhImasena caritra jakaDa rakhA thaa| vahI yuvatI bhayAvane dRzya ko nihAra kara bhayabhIta banI karuNa kraMdana kara rahI thii| lomaharSaka bhayaMkara dRzya dekha, rAjA va maMtrI stabdha raha gye| sAtha hI unheM yaha samajhate dera nahIM lagI ki, 'ukta nara-pizAca parivrAjaka bhUtapretAdi ko vaza meM karane ke lie kisI maMtra-taMtra vidyA kI sAdhanA meM rata hai aura apanI sAdhanA ko saphala banAne ke lie Avazyaka sAdhana svarUpa ukta yuvatI ko kahIM se uThA lAyA hai| yuvatI kI sahAyatA se vaha apanI vidyA ko sAdhya karanA cAhatA hai| ataH kaise bhI ho, yuvatI ko isake caMgula se bacAnA caahie| phira bhale usake lie prANoM kI AhUti denI pdd'e| unhoMne myAna se talavAra nikAla, use ghumAte hue rAjA ne akasmAt prakaTa ho kara garja kara kahA : "sAvadhAna! o narAdhama! sAvadhAna!" acAnaka kahIM se ubharI garjanA suna, parivrAjaka cauMka pdd'aa| usane mu~ha phirA kara dekhA to vahA~ do zastrasajja subhaToM ko usakA sAmanA karane ke lie tatpara paayaa| parivrAjaka zIghra hI sAvadha ho gyaa| vaha maMtra-bala kA prayoga kara rAjA ke sAtha laDane lgaa| rAjA bhI pUrI zakti se usake sAtha jujha rahA thaa| donoM meM ghamAsAna yuddha chiDa gyaa| kintu rAjA ke mukAbale parivrAjaka kI eka na clii| jaba usane apane Wildan Mitaniumhinmatlandan W Mitsumilsiliitil . THANKUTAMIALITARIATI hara somaharA itimalll kApAlika ko sAvadhAna kara usase usa yuvatI ko chuDavAne ke lie talavAra lie Ate hue rAjA aura mNtrii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 249 maMtrabala ko niSphala hote dekhA to vaha turanta maidAna choDa, nau do gyAraha ho gyaa| rAjA kI atula vIratA ke Age narAdhama parivrAjaka kA maMtrabala miTTI meM mila gayA aura use mu~ha kI khAnI pdd'ii| tatpazcAt rAjA ne avilamba yuvatI ko mukta kiyaa| usake baMdhana khola kara svataMtra kara diyaa| isI daurAna yuvatI kI zodha karatA usakA pati vahA~ A phuNcaa| yuvatI ne use apanI ApabItI sunAyI aura ghira jAye saMkaTa meM se sakuzala bacAnevAle rAjA kI bhUri-bhUri prazaMsA kii| usakA pati koI sAmAnya prANI na thA, balki eka mahAparAkramI vidyAdhara thaa| vaitADhya parvata para usakA vAsasthAna thA aura madanavega usakA nAma thaa| prANoM kI bAjI lagAkara bhI sva-palI ke saMrakSaka rAjA siMhagupta ke prati vidyAdhara ke mana meM anAyAsa hI AdarabhAva utpanna ho gyaa| usane rAjA kA sAdara abhivAdana kara usake dvArA kiye gaye upakAra ke prati kRtajJatA vyakta kI aura use apanA Atithya-grahaNa karane kI prArthanA kii| ___ vidyAdhara dvArA kiye gaye atyadhika Agraha ke vazIbhUta ho, rAjA va maMtrI ne usakA Atithya-grahaNa karane kI prArthanA svIkAra kii| vidyAdhara ne unakA bar3e paimAne para Atithya-satkAra kiyaa| aura kucha avadhi taka unheM apane vahA~ tthhraayaa| sAtha hI atyaMta prabhAvakArI aisI cAra guTikAe~ upahAra svarUpa bheMTa kii| ukta cAroM guTikAoM kA prabhAva alaga-alaga thaa| eka guTikA athAha jalarAzi meM bhI tAraka thii| dUsarI vikarAla zatru kI saMhAraka thii| tIsarI prANaghAtaka prahAra kI avarodhaka zakti se yukta guNa-dharma kI dhAraka thii| jabaki cauthI saMjIvanI pradAtA alaukika guNakArI thii| __guTikAe~ pradAna kara apane yahA~ chaha mAha taka sthiratA karane kA anurodha kiyaa| sAtha-sAtha yaha bhI batAyA ki, isa avadhi meM vaha unheM tIrthayAtrA kraaegaa| tIrthayAtrA ke alabhya lAbha kI kalpanA kara rAjA va maMtrI vaitATya-parvata para vAsa karanA mAnya kara rUka gye| nivedana kiyA ki, rAjA va maMtrI tIrthATana ke lie gaye haiM aura chaha mAha ke anantara lautteNge| idhara mRtyoparAMta parivrAjaka ne vyaMtara yoni meM janma dhAraNa kiyaa| eka bAra vAyu-saMcAra karatA huA jaba vaha vidyAdhara ke bhavya prAsAda para se gujara rahA thA, taba acAnaka usakI dRSTi nidrAdhIna rAjA va maMtrI para pdd'ii| unako dekhate hI sahasA use pUrvabhava kI duzmanI smaraNa ho aayii| phalasvarUpa usane unheM athAha jalarAsi ke ThasarAte P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 bhImasena caritra zItala jala kA sparza hote hI rAjA va maMtrI kI nIMda acAnaka ucaTa gyii| ve bhaucakke- se raha gye| jAgane para patA calA ki, ve donoM sAgara kI virATakAya uttAla taraMgoM para ekAdha naukA kI taraha taira rahe the| . hA~lAki, samudra kI tUphAnI laharoM se TakarA kara donoM ko DUba jAnA cAhie thaa| paraMtu unake pAsa rahI prabhAvakArI guTikAoM ke kAraNa donoM ke prANa baca gye| tairate hue donoM sAgara-taTa para pahu~ca gye| sAgara kA kinArA ghane jaMgala se ghirA huA thaa| donoM jaMgala meM mAre-mAre phirane lge| kSudhA aura tRSNA ke mAre unakA burA hAla thaa| phira bhI ve himmata pasta nahIM hue| balki jaMgalI phala-phUla aura jharane ke zItala jala kA prAsana kara ve maMjila para pahu~cane kA prayatna karane lge| dina asta ho gyaa| saMdhyA Dhala gayI aura nizAsuMdarI pUre zRMgAra ke sAtha avani-taTa para krIDA karane utara aayii| sarvatra khuzanumA vAtAvaraNa thaa| zItala vAyu ke jhoMke raha-raha kara unase A~kha micaulI khela rahe the| lagAtAra pravAsa ke kAraNa donoM hI ati zramita ho, eka sthAna para so gye| tabhI acAnaka vaha vyaMtara krodhAveza meM unmatta bana, vahA~ A phuNcaa| use jJAta ho gayA thA, ki usake zatru abhI jIvita haiN| ataH usane donoM ko vahAM se uThA kara aMdhere ku~e meM pheMka diyaa| kuA~ jala se AkaMTha bharA huA thaa| jala meM girate hI donoM jaga pdde| pala do pala to unakI samajha meM hI na AyA ki, unheM yoM aMdhiyAre kue~ meM kisane pheMka diyA hai| kintu prabhAvakArI guTikA ke kAraNa isa bAra bhI ve baca gye| __ abhI ve kue~ meM taira hI rahe the ki, acAnaka rAjA kI dRSTi usameM rahI eka khokhalI jagaha (koTara) para pddii| kutUhalavaza usane ukta sthAna ko donoM hAtha se khodane kA prayAsa kiyaa| alpa prayala ke uparAMta hI khokhalI jagaha meM se eka pagaDaMDInumA mArga nikala aayaa| rAjA aura maMtrI ukta mArga para avilamba baDha gaye aura kucha dUrI para calate-calate ve eka suMdara udyAna meM pahu~ca gye| udyAna ke madhya bhAga meM eka bhavya evam alizAna mahala thaa| mahala se raha-raha kara svara-kinnariyoM kA sumadhura AvAja vAtAvaraNa ko mAdaka banA rahA thaa| mahala ke Asa-pAsa phala-phUla se ladI vRkSa-vallariyA~ paraspara gale mila rahI thiiN| phaloM para dRSTi paDate hI donoM kI kSudhA teja ho gyii| khAlI peTa ke kAraNa pahale hI unakA hAla behAla thaa| ataH zIghra hI phala toDa kara ve apanI bhUkha miTAne meM kho gye| phala-sevana karate hI akasmAt adbhuta camatkAra huaa| kSaNArdha meM hI donoM kA mAnava svarUpa lopa ho gayA aura ve vAnara bana gye| apratyAzita rUpa se hue isa parivartana se donoM vismita ho, eka-dUsare kA mu~ha tAkane lge| unake bhaya kA pArAvAra na rhaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 251 dIrgha samaya taka ve isI avasthA meM kampita hote hue cupacApa usI sthAna para khaDe rhe| tabhI vahA~ para vidyAdhara madanavega kA Agamana huaa| usake sAtha vaha yuvatI bhI thii| vAnarAvasthA meM rahe donoM ne yuvatI tathA vidyAdhara ko tatkAla pahacAna liyaa| phalataH ve bhayabhIta ho, ciciyAne lge| vAnara kI AvAja kAna para paDate hI vidyAdhara stabdha ho, unakI ora dekhane lagA aura kSaNArdha meM hI usake dhyAna meM A gayA ki, ciciyAte vAnara aura koI nahIM balki unake hI upakArIjana hai, jinake kAraNa usakI apanI vallabhA se bheMTa ho skii| pariNAmasvarUpa zIghra hI usane eka vRkSa para se puSpa toDA aura unheM suNghaayaa| puSpa kI suvAsa kA sparza hote hI donoM ko avilamba pUrvavat mAnava-svarupa prApta ho gyaa| "are, Apa yahA~?" vidyAdhara ne vismita ho, puuchaa| maMtrI ne pUrA vRttAnta nivedana kara isa upakAra ke lie vidyAdhara madanavega ke prati kRtajJatA prakaTa kI : "yahi Apa hameM prabhAvakArI guTikAe~ pradAna na karate to hama kabhI ke mRtyu ke bhAjana ho jaate| ApakI udAratA ke kAraNa hI isa samaya hama Apake samakSa . upasthita haiN|" usI samaya vyaMtara punaH vahA~ A dhmkaa| usane tvarita gati se rAjA va maMtrI ko aMtarikSa meM uThAyA aura vAyu vega se bhAgane lgaa| SUR MORAL 000 PAAYa. nwar MK ARAMAT NA TICA 15279 HG KULHILUR baMdaroM kI cIcIyArI suna, una ora dekhatA huA viyApara yugalA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 bhImasena caritra vidyAdhara ne avilamba usakA pIchA kiyaa| kucha aMtara para jAte-jAte pakaDa liyA aura burI taraha se use piittaa| vyaMtara ne vidyAdhara ke caraNa pakaDa liye| apane akSamya aparAdha ke lie kSamA yAcanA kI aura punaH aisI galatI na karane kA AzvAsana diyaa| sAtha hI usane pratijJA lI ki, bhaviSya meM vaha inheM kabhI bhUla kara bhI taMga nahIM kregaa| __pariNAmataH vidyAdhara ne dayArdra ho, use baMdhanamukta kara diyaa| * tatpazcAt vidyAdhara ne rAjA se kucha mAMgane kA Agraha kiyaa| ucita avasara dekha, maMtrIzvara ne bIca meM hI hastakSepa karate hue kahA : "he bhadra! yadi tuma rAjA ko kucha denA hI cAhate ho to aisA varadAna do ki inakI mAnasika ciMtA naSTa ho jaay| putra na hone ke kAraNa rAjA rAta-dina ciMtita ho... mana hI mana mAnasika saMtApa meM juTate rahate hai| saMtAna hInatA ne unakA jIvana naraka kara diyaa| ataH inheM putrotpatti kA varadAna do|" / __ "rAjana! Apa nizciMta rhie| apane mAnasika paritApa ke baMdhanoM ko toDa, mukta ho jaaie| varadAna svarUpa maiM Apako eka maMtra pradAna karatA huuN| vidhi pUrvaka Apa usakI ekAgra-citta se ArAdhanA kiijie| maMtra-prabhAva se devI-sAkSAtkAra hogaa| taba Apa usase saMtAnotpatti ke lie vara kI yAcanA krnaa| vaha avazya Apake samasta manoratha siddha kregii|" pratyuttara meM vidyAdhara ne prasanna ho, khaa| isa taraha alaukika maMtra pradAna kara vidyAdhara ne vidyA-bala se rAjA va maMtrI ko vArANasI ke eka udyAna meM chor3a diyA aura donoM ko sAdara praNAma kara prayANa kiyaa| usa samaya ukta udyAna meM eka mahAtapasvI munizreSTha kAryotsarga meM lIna the| unake darzana kara donoM ko parama zAMti kA anubhava huaa| unhoMne unheM bhaktibhAva se vaMdana kiyA aura unake dhyAna-mukta hone kI pratIkSA karane lge| ___alpAvadhi pazcAt dhyAna-mukta hote hI zramaNa bhagavaMta ne donoM ko 'dharmalAbha' pradAna kara prasaMgocita upadeza diyaa| rAjA ne unake pAsa bhaviSya meM paranArI-sevana nahIM karane kI pratijJA grahaNa kii| tatpazcAt donoM ne rAjamahala kI ora prayANa kiyaa| rAjA va maMtrI ke yoM acAnaka punarAgamana se vArANasI ke prajAjanoM ke harSa kA pArAvAra na rhaa| rAjamahala punaH Ananda se killola karane lgaa| rAja-prazAsana sucAru rUpa se saMcAlita hone lgaa| isa taraha ThIka-ThIka avadhi vyatIta ho gyii| tabhI eka dina rAjA ne maMtra-sAdhanA kI taiyArI kii| aura tadanusAra sAdhanA ke lie Avazyaka sAdhana-sAmagrI ekatrita kara usane zubha muhUrta meM devI kAlikA ke maMdira meM sAdhanA Arambha kii| sAdhanA nimitta usane aThThama tapa kI ArAdhanA kI aura maMtrIzvara ko uttarasAdhaka ke rUpa meM sAtha meM rkhaa| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 253 _ lagAtAra tIna dina taka kaThora sAdhanA ke uparAMta devI kAlikA ne rAtri meM rAjA kI agni parIkSA lenA Arambha kiyaa| vikarAla siMha-garjanA se Asa-pAsa kA parisara prakampita ho utthaa| viSadhara sau kI hRdaya-vidIrNa karanevAlI phutkAroM se sarvatra bhaya kA saMcAra ho gyaa| zarIra kA aNu-aNu dagdha ho jAe aisI agni varSA kii| aMga-pratyaMga ko Ara-pAra biMdha de aise kITANuoM kI rAjA ke zarIra para vRSTi kii| kintu rAjA apanI sAdhanA se vicalita nahIM huaa| vaha himAlaya sA acala bana, devI kI ArAdhanA meM lIna-tallIna rhaa| vaha ekAgra citta ho, maMtra-jApa karatA rhaa| pratikUla upadravoM se rAjA ko kataI calita hote na dekha, devI ne anukUla upadrava karane prArambha kiye| usane svayaM hI sarvAMga sundara evam dedIpyamAna mohaka svarUpa prakaTa kara mRdu svara meM kahA : _ "rAjan! maiM tumhArI sAdhanA se prasanna huuN| jo cAhie so varadAna kI mA~ga kara!" "mAte! merI mA~ga se Apa kahA~ ajJAta hai? yadi Apa merI ArAdhanA se prasanna hai to merI abhilASA pUrNa kiijie| maiM to ApakA hI kRpAkAMkSI huuN|" ___ "icchita phala avazya prApta hogaa| kintu usake pUrva tumheM merI icchA ke adhIna honA hogaa|" "ApakI ucita icchA kA maiM avazya pAlana kruugaa| kahie, sevaka upasthita hai|" / "to Ao, mere pAsa Ao aura merA upabhoga kro|" "devi! yaha mere se kadApi nahIM hogaa| maiM eka palI vratadhArI huuN| sAtha hI paranArI mere lie mAta-talya hai| tisa para Apa to sAkSAta devatA hai... jagata-janani! mere lie parama vaMdanIya aura zraddhA-bhakti kI adhikaarinii| ataH yaha aghaTita kArya mujha se nahIM hogA, nA hI aisI anucita icchA pradarzita kara mujhe pApa ke gahare garta meM dhkelie|" rAjA kA dRDha svara gUMja utthaa| kintu devI usase hAra mAnanevAlI nahIM thii| vaha usakI kharI kasauTI karanA cAhatI thii| ataH rAjA ko apanI ArAdhanA se calAyamAna karane ke lie usane vividha prayala kiye| nAnA prakAra kI kAmottejaka vilAsa-ceSTAoM ke zara-saMdhAna kiye| kintu siMhagupta aMta taka siMha hI banA rhaa| vaha kataI vicalita athavA asthira nahIM huA, balki A~khe mUMda kara ekAgra-citta satata maMtra jApa karatA rhaa| . . rAjA ko kisI bhI prakAra se vicalita hotA na dekha, devI ko dRDha vizvAsa ho gayA ki, vAstava meM rAjA pratijJApAlaka to hai hI, apitu ugra sAdhaka bhI hai| phalataH usane apanA mAyAvI-jAla sameTa liyA aura usane sAkSAt jagadambA ke rUpa meM darzana diye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 bhImasena caritra "rAjan! tumhAre apUrva dhairya evam zaurya se maiM atyaMta prasanna huuN| lo, yaha zrIphala, ise rAnI vegavatI ko khilaanaa| isake prabhAva se tumheM mahA pratApI aura medhAvI pratibhA ke mUrtimaMta pratIka svarUpa do putraratnoM kI prApti hogii|" aura kSaNArdha meM hI devI antardhAna ho gyii| rAjA zrIphala le, rAjamahala phuNcaa| vidhi pUrvaka prabhu pUjana-arcana kara usane aThThama tapa kA pAraNA kiyaa| ThIka vaise hI rAnI vegavatI ko apanI kaThora tapazcaryA se avagata kara use devI dvArA pradatta zrIphala pradAna kiyaa| zrIphala ke prabhAva se rAnI vegavatI ne do putraratnoM ko janma diyaa| putrotpatti se rAjA-rAnI ke Ananda kA pArAvAra na rhaa| yogya samaya para donoM kumAroM ke nAmAbhidhAna-saMskAra sotsAha pUrNa kiye gaye aura unakA nAma kAmajit evam prajApAla rakhA gyaa| - pA~ca upamAtAoM ke saMrakSaNa meM aura sone-cAMdI ke khilaunoM ke saMga khelate... krIDA karate bAlaka-dvaya dina dugune rAta caugune baDhane lge| mAtA-pitA ke lADa-pyAra aura prajAjanoM ke snehAbhiSeka se kumAroM ke jIvanodyAna se zaizava-paMchI kaba uDa gayA, kisI ko jJAta nahIM ho skaa| Ayu ke ATha varSa pUrNa hote hI donoM ko adhyayana ke lie gurukula meM preSita kara hara somAtA rAjana ke dhairya aura zaurya se prasana ho devI zrIphala liye khaDI hai, rAnI ko dene ke lie| P.P.AC. GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 255 diyA gyaa| vahA~ ve zastrazAstra kalA meM niSNAta guru ke sAnnidhya meM zastra, zAstra evam vividha kalAoM kA abhyAsa karane lge| isa taraha guru-gRha meM vAsa karate hue ve bahattara kalAoM meM pAraMgata ho gye| vidyAdhyayana pUrNa kara yogya samaya para kAmajit evaM prajApAla vArANasI lauTa aaye| aba ve pUrNarUpa se yuvaka bana gaye the| yauvana kI alaukika zakti evam tAjagI ThIka vaise hI sauMdarya evam hRSTa-puSTa kAyA ke kAraNa pala-pala yauvanonmAda kA anubhava karate the| kumAroM ko yauvanAvasthA kI dharA para dRDhatA se baDhate dekha, siMhagupta kA sInA phUla kara kudharA ho gayA aura rAnI vegavatI kA mAtRtva gaurava anubhava karane lgaa| vivAha yogya avasthA meM praviSTa hote hI donoM kumAroM kA baDe ADambara ke sAtha pariNaya-saMskAra sampanna kiye gye| tadanusAra kAmajit kA vivAha prItimati ke sAtha aura prajApAla kA vidyunmati ke sAtha kara diyA gyaa| donoM rAjakumAra saMsAra sAgara meM gote lagAte jIvana ko Amoda-pramoda meM vyatIta kara rahe the| tabhI eka bAra vArANasI ke udyAna meM AcArya bhagavaMta kA apane vizAla ziSya samudAya ke sAtha Agamana haa| AcAryadava mahAprabhAvazAlI ho, sakala zAstroM ke pAragAmI the| vanapAlaka se AcAryazrI ko Agamana kI samAcAra prApta hote hI rAjA siMhagupta sadala-bala, saparivAra AcAryazrI ke vaMdanArtha udyAna meM gyaa| vahA~ usane bhaktibhAva pUrvaka AcAryazrI kI vaMdanA ko aura karabaddha vinItabhAva se unake sammukha Asana-grahaNa kiyaa| sAtha hI unase dharmopadeza pradAna karane kI vinati kii| . pratyuttara meM dharma-vANI prakAzita karate hue gurudeva ne sAgara-gaMbhIra svara meM kahA : "he bhavyAtmAo! isa bAta kA pUrNarUpa se dhyAna rahe ki, yaha mAnava-janma tIvra lAlasA * aura icchA ke bAvajUda bhI bAra-bAra prApta nahIM hotaa| vastutaH ise prApta karanevAlA jIva baDA hI bhAgyazAlI hotA hai| ataH aise atyaMta durlabha mAnava-janma ko prApta karane ke uparAMta bhI jo jIva ise Amoda-pramoda evam bhoga-vilAsa ke upabhoga meM hI vyatIta karate haiM, ve anAyAsa hI prApta ciMtAmaNirala sama mAnavabhava ko vyartha ga~vAte haiN| unakA jIvana dhUla meM mila jAtA hai| samagra jIvana barbAda ho jAtA hai aura isa prakAra mAnava-janma vyartha meM hI naSTa kara dete hai| ataH mAnava-janma prApta kara sujJajanoM ko niSThApUrvaka dharmArAdhanA kara ise saphala banAnA caahie| vastutaH dharma hamArA muktidAtA hai| zrI jinezvara deva ne dharma ke do bheda batAye haiM : prathama mahAvrata dharma aura dvitIya aNuvrata dhrm| LIILIN P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 bhImasena caritra phalataH he rAjan! prathama dharma kA niSThApUrvaka ArAdhana karane se jIva nikaTa bhaviSya meM hI pApa-baMdhanoM kA viccheda kara mukti prApta karate hai| ukta dharma sarva virati kriyA rUpa hai| dvitIya aNuvrata dharma zrAvaka varga ke lie sarvathA sukhadAyaka hai| pariNAma svarUpa ukta dharma kI samyag bhAva se ArAdhanA karane para vaha bhI kAlAntara se ziva-sukha pradAtA siddha hotA hai| . jo jIva prathama dharma kI ArAdhanA karane meM zaktizAlI nahIM hote, unheM dvitIya aNuvrata dharma kI niSThApUrvaka ArAdhanA avazya karanI caahie| ___AcArya bhagavaMta ne saMkSepa meM saMyama-dharma kI mahimA kI vyAkhyA kii| upasthita zrotAjanoM ke mana para usakA icchita pariNAma huaa| saMsAra kI asAratA kA varNana suna, hara kisI ke hRdaya meM anAyAsa hI vairAgya-bhAva kA bIjAropaNa ho gyaa| ___ / AcAryazrI ke dharma-prabodhana kA rAjA siMhagupta para bhI yatheSTa prabhAva pdd'aa| unheM bhI saMsAra kI asAratA sparza kara gyii| unhoMne mana hI mana tyAga jIvana apanAne kA nizcaya kara saMyama mArga grahaNa karane kA nirNaya kiyaa| rAjamahala meM pahu~cane ke anantara unhoMne donoM rAjaputroM ko rAjya-prazAsana ke yogya Avazyaka sUcanAe~ pradAna kii| rAjya. ko suzAsita aura sucAru rUpa se saMcAlita karane ke rahasya se avagata kiyaa| rAja-kAja ke sUkSma tathyoM se paricita kiyA aura tatpazcAt yogya samaya para yuvarAja kAmajit kA rAjyAbhiSeka kiyaa| prajApAla kI vArANasI ke nUtana yuvarAja pada para niyukti kii| aura saba se pravrajyA grahaNa karane kI anumati prApta kara ve panI saha AcArya bhagavaMta kI sevA meM punaH upasthita hue aura zubha muhUrta meM rAja vaibhava kA parityAga kara saMyama-mArga kA avalambana kiyaa| dIkSA-grahaNa karane ke uparAMta rAjA-rAnI ne utkRSTa rUpa se saMyama-dharma kA pAlana kiyaa| apramatta bhAva se svAdhyAya kiyaa| ugra evam utkaTa tapazcaryA kI aura apanA aMtaH samaya nikaTa AyA samajha, anazana aMgIkAra kiyaa| pariNAma svarUpa alpAvadhi meM hI mokSa-pada ke anugAmI bana, donoM ne svargagamana kiyA aura kAlAntara meM samasta karmoM kA kSaya kara ziva-pada ke svAmI bne| siMhagupta muni ke svargagamana kA samAcAra prApta kara mahArAja kAmajit evam yuvarAja prajApAla ko atyaMta duHkha huaa| kintu dharmamaya jIvana vyatIta kara ve ananta pada ko prApta hue haiM, aisA mAna kara apane duHkhAvega ko niyaMtrita kara rAjya-prazAsana meM rata rahane lge| sAtha hI pitA dvArA pradarzita va avalambita mArga kA anuzaraNa karanA yogya putra kA Adya kartavya hai, yoM samajha kara donoM kumAra nIti-niyama se vArANasI kA prazAsana-bhAra uThAne meM juTe rhe| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 257 donoM baMdhuoM meM apUrva sakhya thaa| yoM kaheM to atizayokti nahIM hogI ki, donoM do zarIra eka prANa the| donoM ke vicAra aura AdarzoM meM adbhuta sAmya thaa| jIvana viSayaka dRSTikoNa samAna thaa| sAtha hI donoM eka dUsare se aTUTa sneha-sUtra se baMdhe hue the aura eka dUsare kI paryApta mAna-maryAdA rakhate the| kabhI-kabhAra Apasa meM matabheda utpanna ho bhI jAte the to, use paraspara prema aura zAMti se nipaTAte the| kintu donoM kI palIyoM ke svabhAva-guNa paraspara virodhI the| unameM jamIna-AsamAna kA aMtara thaa| unhoMne paraspara samarasa hone kA kabhI prayatna nahIM kiyaa| jiThAnI ko apane vipula dhana kA AvazyakatA se adhika abhimAna thaa| kintu vaha itanI vyavahArakuzala evam buddhimAna thI ki, use kabhI prakaTa hone nahIM detI thii| ataH prathama dRSTi meM vaha vinamra aura snehI pratIta hotI thii| kisI samaya devadattA ne vidyunmati ko sundara aura kalAtmaka alaMkAroM se vibhUSita dakhA to strI sulabha irSyA se vaha jala utthii| devadattA aura koI nahIM, balki prItimati kI vizvAsapAtra sevikA thii| aura prItimati kAmajit kI prANavallabhA... ThIka vaise hI vArANasI kI mahArAnI thii| _ vidyunmati ke pAsa Dhera sAre AbhUSaNa dekha, devadattA kI A~kheM vismaya se phaTI kI phaTI raha gyiiN| vAstava meM alaMkAra atyaMta mUlyavAna aura nakkAzIdAra the| anupama nakzIkAma se yukta bahumUlya AbhUSaNoM ne usake mana meM dAsa ke bhAva paidA kara diye| vaha mana hI mana laghutA anubhava karane lgii| ___'are, aise sundara aura bahumUlya AbhUSaNa to prItimati ke AkarSaka aMga-pratyaMgoM ko hI zobhA dete haiM? jiThAnI jaisI jiThAnI aura vAraNazI kI nArI mahArAnI prItimati... aura usake AbhUSaNa sAde aura kaniSTha rAnI yuvarAjJI ke AbhUSaNa itane bhavya, ma~hage aura dedIpyamAna!' ___dAsI ke mana-mastiSka meM parazrIkAtarya (DAha) ke viSANu kulabulA utthe| vaha zIghra. hI prItimati kI sevA meM upasthita hii| usane mahArAnI ko vaMdana kara ulAhanA dete hue gaMbhIra svara meM kahA : "mahAdevI! Apane apanI devarAnI kA ratnahAra kabhI dekhA hai? uph, kyA usakI camaka-damaka hai? eka-eka hIre meM choTI rAnI ke mukhakamala kA pratibiMba jhalakatA hai| aura kyA hI unake ralakaMkaNa hai? vaise hI bAjUbaMda kI to bAta hI nirAlI hai| aura pAyala kI jhaMkAra se to mAnoM divya saMgIta kI saroda dhvanita hotI hai! __ sacamuca, maiM bhI kaisI pagalI hU~! choTe mu~ha baDI bAta mujha jaisI sevikA ko zobhA nahIM detii| kintu kahe binA rahA bhI nahIM jaataa| saca rAnImA~, aise alaMkAra to Apa ko __ hI zobhA dete hai?" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 bhImasena caritra devadattA ne vidyunmati ke suvarNAlaMkAroM kI jI bharakara prazaMsA kii| sAtha hI prItimati ke mana para yaha tathya sthApita karane kA bharasaka prayatna kiyA ki, 'ukta alaMkAra dhAraNa karane ke lie vahI eka yogya vyakti hai| aise bahumUlya, divya evam bhavya AbhUSaNa dhAraNa kara yadi choTI rAnI bAhara nikale to rAjarAnI kA prabhAva hI kyA? sAmAnya janatA meM usakI mAna-maryAdA kaise raha sakatI hai? ataH ukta alaMkAra sabhI dRSTi se mahArAnI ko hI zobhA dete hai| vahI eka mAtra aisA vyaktitva hai, jo apane zarIra para aise anupama AbhUSaNa dhAraNa kara sakatI hai| 3 sevikA ne aisI khUbI se prItimati ke kAna pha~ke ki, vaha kisI bhI kImata para ukta alaMkAra prApta karane ke lie uddha ta ho gyii| yaha karate hue usane apanI Ana, mAna aura maryAdA ko tAka para rakha diyaa| . ....... - phalasvarUpa kAmajita ke antaHpura meM praveza karate hI usane sarvaprathama vidyunmati ke alaMkAroM kI bAta cheDa dii| devarAnI ke ve alaMkAra prApta karane kI haTha kii| ..... "arI, hamAre pAsa alaMkAroM kI kahA~ kamI hai, so tuma vyartha meM hI vidyunmati ke AbhUSaNoM kI bAta le baiThI aura phira devarAnI ke AbhUSaNa bhI kahIM mA~ge jAte haiN| yadi tuma cAho to usase bhI adhika sundara aura nakkAzIdAra AbhUSaNa tumhAre lie aura banavA luuN|" -, kAmajit aisI tuccha bAta meM sira khapAne ke lie taiyAra nahIM thA aura nA hI cAhatA thaa| kyoMki vaha bhalI bhA~ti jAnatA thA ki, aisI hI.choTI-moTI bAteM kaTU rUpa dhAraNa kara bhayAnaka kalaha meM parivartita ho jAtI hai, sAtha hI paraspara prema kI jaDoM ko khokhalA karane meM kAraNabhUta banatI hai| ataH vaha nAnA prakAra se rAnI ko samajhAne kA prayatna karane lgaa| ____ yadi samajhAne se samajha jAe to vaha strI kaisI? rAnI haTha para aDa gyii| 'nahIM... nahIM, maiM devarAnI ke alaMkAra lekara hI rhuuNgii| Apa mujhe lA diijie|' -: ra - bhArI noMka-jhoka ke anantara strI-haTha ke mukAbale kAmajit ko hAra khAnI pddii| aura use 'dekhane ke lie ukta alaMkAra lAne kI bAta para sahamata honA paDA' tabhI prItimati maanii| ... .... ...... .: "prajApAla! tumane apanI patnI ke lie jo naye AbhUSaNa banavAye haiM, unheM tumhArI bhAbhI eka bAra dekhanA cAhatI hai| ataH unheM AbhUSaNa pahu~cA denaa|" dUsare dina kAmajit ne prajApAla se khaa| . . : "tAta! zraddheya bhAbhI se adhika bhalA kyA ho sakatA hai? rahI AbhUSaNa kI bAta, yadi ve cAhe to mere prANa bhI hAjira hai|" pratyuttara meM prajApAla ne gadgad svara meM khaa| aura dUsare dina vidyunmati ke alaMkAroM bharI ratnamaMjuSA prItimati ko pahu~cA dii| Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 259 "aba maiM kaisI laga rahI hU~?" prItimati ne baDI hI umaMga se alaMkAra dhAraNa kara kAmajit kI ora mukharita ho, puuchaa| - "vAha, atyaMta sundara laga rahI ho... jaise sAkSAt devI! kintu vidyunmati ko alaMkAra lauTAnA na bhuulnaa| isase bhI adhika divya aura bhavya alaMkAra maiM tumhAre lie banavA luuNgaa|" idhara prItimati ne eka bAra alaMkAra zarIra para dhAraNa kiye so kiye| dubArA use utArane kA nAma nahIM liyaa| eka ke bAda eka ATha dina bIta gye| kintu vidyunmati ko apane alaMkAra punaH prApta nahIM hue| ataH vivaza ho, usane apanI vizvAsapAtra dAsI kAmadattA ko alaMkAra lAne ke lie prItimati ke pAsa bhejaa| - "mahArAnI kI jaya ho| choTI rAnI ne mujhe ApakI sevA meM upasthita ho, unake AbhUSaNa livA lAne ke lie preSita kiyA hai|" kAmadattA ne prItimati ko vaMdana kara vinIta svara meM khaa| kAmadattA ko acAnaka apane mahala meM AyA dekha, prItimati cauMka pddii| kintu zIghra hI usane apane Apa ko samhAla liyaa| vaha acchI taraha se jAnatI thI ki, "eka bAra yaha naubata AnevAlI hI hai|' ataH usane kSubdha ho azrupUrNa nara kahA : "arara maiM to lUTa gayI... barbAda ho gayI! mere to karma hI khoTe hai, so Aja / dina dekhanA pddaa| aba tumheM kyA batAU~? na jAne kaise maiMne bhUla se alaMkAroMvAlI vaha ratnamaMjuSA kahIM rakha dI hai aura lAkha prayatnoM ke uparAMta bhI mujhe yAda nahIM A rahA hai ki, maiMne vaha kahA~ rakha dI hai? jaise hI milegI, maiM use hAthoMhAtha vidyunmati ke nivAsa meM turaMta pahu~cA duuNgii|" . prItimati kI bAta suna, kAmadattA ko pA~voM tale kI jamIna khisakatI anubhava huyii| use lagA ki kahIM vaha aceta na ho jaaeN| ataH usane baDI muzkila se svayaM ko samhAlA aura prItimati kI ora animeSa dekhatI rhii| yaha sthiti adhika samaya taka na rhii| Akhira kAmadattA bhI strI hI thii| aura eka strI dUsarI strI ko na samajhe to phira duniyA idhara kI udhara na ho jAe~? kSaNArdha meM hI vaha bhA~pa gayI ki, mahArAnI prItimati zata-pratizata asatya bola rahI hai| aura usakA yaha kathana ki, alaMkAroMvAlI maMjuSA bhUla se usane kahIM rakha dI hai, nirA usakA DhoMga hai| ThIka vaise hI usakA kSobha aura zoka bhI mahaja eka bahAnA hai| zeSa alaMkAra jahA~ bhI haiM, surakSita haiN| ve kahIM nahIM gaye haiM, balki prItimati kisI bhI kImata para vidyunmati ke AbhUSaNa lauTAnA hI nahIM caahtii| kintu usane uparokta bhAva athavA apane mana meM cala rahe mAnasika dvaMda kI jarA sI jhalaka bhI apanI mudrA para pradarzita hone nahIM dI, balki eka zabda kA bhI uccAraNa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 bhImasena caritra kiye binA vahA~ se cupacApa calI gyii| jAte samaya kevala itanA hI kahA : "ThIka hai, jaba mila jAe taba pahu~cAne kI vyavasthA karAne kA zrama kreN| kintu kAmadattA apane AMtarika bhAva se vidyunmati ko ajJAta nahIM rakha skii| usane sArA vRttAnta spaSTa zabdoM meM usake pAsa nivedana kara apane mana meM rahI zaMkA-kuzaMkAoM se use paricita kara diyaa| phalataH vidyunmati ke zoka kA pArAvAra na rhaa| vaha duHkhI ho, apane hI bhAgya ko kosane lgii| alaMkAra ke binA usakA mana vedanA ke gahare garta meM gote lagAne lgaa| vaha zoka-saMtapta ho, bAra-bAra vilApa karane lgii| prajApAla ko jaba yaha samAcAra prApta huaa| usane use kAmajit ke kAna para DAlA aura alaMkAroM kI khoja kara punaH lauTAne kI prArthanA kii| kAmajit ne alaMkAra prApti hetu hara prakAra ke prayatna kiye... hara sthAna para alaMkAroM kI chAnabIna kii| paraMtu kahIM se kucha nahIM milaa| aura alaMkAra aise gAyaba ho gaye jaise pRthvI nigala gaI ho| kintu alaMkAra guma ho gaye hote to milate na? ve bhUla se kahIM rakha diye hote to upalabdha hote na? apitu jAnabUjha kara unheM kahIM chipA diyA gayA thA aura isa harakata ke pIche mahArAnI prItimati kA hAtha thaa| ataH unake milane kA prazna hI nahIM uThatA thaa| kAmajit dvArA kI gayI vyApaka khoja-bIna ke pariNAma svarUpa prItimati ne use sArI bAta batA dI aura alaMkAra guma hone ke pIche kyA rahasya hai usase use avagata kiyaa| usane kAmajit ko spaSTa zabdoM meM kaha diyA ki, 'alaMkAra kahIM guma hue nahIM hai, balki usane hI unheM chipA rakhA hai aura prANa cale jAe to bhI vaha use kabhI nahIM lauttaaegii|' prItimati kI dhRSTatA evam udaMDatA se kAmajit kA krodha sAtaveM AsamAna para savAra ho gyaa| talave kI Aga coTI taka pahu~ca gyii| vaha bhalI-bhA~ti jAnatA thA ki, 'jo kucha ho rahA hai sarvathA galata ho rahA hai aura isake kaTu pariNAma baMdhu-dvaya meM kalaha ke bIjAMkura panapA kara hI rheNge|' ataH usane apanI patnI ko nAnA prakAra se samajhAne kI koziza kii| paraMtu usakA prayala vyartha huaa| prItimati ne usakI eka nahIM mAnI, isase ulaTA alaMkAra chipAye rakhane kI bAta kisI para pradarzita na karane ke lie use manA liyaa| puruSa jaise puruSa ke sAmane triyA-haTha kI vijaya huyii| kAmajit jaise buddhimAna aura vIra puruSa ne palI ke Age ghuTane Teka diye| yaha vAstava meM vidhi kI hI viDambanA thii| khacAkhaca bharI rAjasabhA meM jaba kAmajit ne batAyA ki, 'alaMkAroM kA kahIM patA nahIM laga rahA hai, taba laghu baMdhu prajApAla kI vedanA kA pArAvAra na rhaa| vaha zoka-vihvala ho utthaa| usake komala hRdaya para pracaMDa AghAta phuNcaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 261 "arara! jyeSTha bhrAtA ne hI mere sAtha chala kiyA... dhokhebAjI kara dI! jinheM maiMne pitA tulya mAnA, unhIM Aryaputra ne merA vizvAsaghAta kiyA... mujhe cakamA de diyA!" aura acAnaka prajApAla kA rudana azru-dhArA kA svarUpa dhAraNa kara pravAhita ho gayA, vidyunmati bhI zokAtura ho, karuNa kraMdana karane lgii| prajApAla-vidyunmati kI dayanIya avasthA parilakSita kara pASANa-hRdayA sevikA devadattA kA hRdaya bhI pighala gyaa| phala svarUpa usane prItimati ko nAnA prakAra se samajhAne aura aisA aghaTita kArya na karane kI salAha dii| usane saMketa kiyA ki, vizvAsaghAta kA pariNAma acchA nahIM hotaa| ataH kRpA kara choTI rAnI ke alaMkAra avilamba lauTA dIjie aura jo huA so bhUla jaaie| parantu prItimati thI ki, usane kisI kI bAta nahIM mAnI, so nahIM maanii| isa prakAra mAyA evam chala-kapaTa kA jAla phailA kara prItimati ne niSkaTa karma-baMdhana kiyaa| vizvAsaghAta ke pApa kI vaha zikAra bnii| kintu use apane pApakarma se koI matalaba nahIM thaa| usakA eka hI uddezya thaa| yenakena prakArena devarAnI ke alaMkAra hathiyA lenA so hathiyA kara atyaMta prasanna thii| aise meM eka bAra vArANasI meM AcArya bhagavaMta kA zubhAgamana huaa| unake sAtha tejasvI evam tapasvI ziSyoM kA vizAla samudAya thaa| Scandane Nim GINDA II ATT SANAV Pilliyaayppyaayp II KONMMU TE DELILALIRITERTAITICIAL hari somATharA AcArya bhagavanta kI preraka dezanA suna, pazcAtApa ke sAtha rAnI viyunmati ko usake alaMkAra saupa rahI hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 bhImasena caritra __kAmajit prajApAla evam anya parijanoM ke sAtha nara-puMgava zramaNa-zreSTha ke vaMdanArtha gyaa| - AcArya bhagavaMta ne dharmalAbha pradAna kara darzanArtha Aye bhaktajanoM ko preraka dharmavANI sunaayii| apane mananIya pravacana ke daramyAna unhoMne vizvAsaghAta ko lekara sundara prabodhana kiyaa| vizvAsaghAta eka aisA mahApApa hai, jo kartA ko durgati ke gahare garta meM dhakela detA hai| sAtha hI karana, karAvana aura anumodaka ko anaMta duHkhoM kA zikAra banAtA hai| kintu jo vizvAsaghAta sadRza bhayaMkara pApAcaraNa nahIM karate, vaha isa loka aura paraloka meM nAgadatta kI bhA~ti prAyaH sukha-caina kI baMsI bajAte hai| . aura unhoMne nAgadatta ke prasaMga se upasthita samudAya ko paricita kiyaa| zraddheya gurudeva kA dharmopadeza zravaNa kara kAmajit evam prItimati kI pApabhIru AtmA kA~pa utthii| jisa chala-kapaTa kA avalambana kara unhoMne alaMkAra prApta kiye the, usakI smRti mAtra se hI pazcAtApa-dagdha ho gye| - "arara! mAyA-moha aura lobha meM aMdhe ho kara hamane yaha kaisA bhayaMkara pApa kara diyaa| he dInAnAtha! aba bhalA isase hamArI kaba makti hogI?" donoM ne atyaMta utkRSTa bhAva se nija pApa kI kar3I niMdA kI aura apane pAsa rahe AbhUSaNoM kI maMjuSA vidyunmati ko punaH sauMpa dii| sAtha hI sacce dila se prajApAla-vidyunmati se kSamAyAcanA kii| pazcAtApa aura kSamA-bhAvanA ke kAraNa unake pApa halake ho gye| karma ke baMdhana zithila ho gye| tatpazcAt donoM viziSTa prakAra kI dharmArAdhanA karane meM kho gye| kintu ekAgra-citta se dharma kI sAdhanA karane meM asaphala rhe| kyoMki aba bhI unakA mana zata-pratizata dharma ke raMga meM sarAbora nahIM ho sakA thaa| pariNAma svarUpa alpAvadhi meM hI sAMsArika bhoga-vilAsa meM punaH ve gote lagAne lge| moha-mAyA meM lipaTa kara jIvana kuMThita karane lge| . eka bAra kAmajit palI va anya parijana sahita jalakrIDA karane nagara se dUra-sudUra eka sarovara - taTa para gyaa| . .. sarovara atyaMta vizAla aura ramaNIya thaa| cAroM ora se vividha vRkSa-vallariyoM se ghirA huA thA, aura kamaladala se yukta thaa| usakI mana bhAvana zobhA jI kI kali ko barabasa vikasvara kara detI thii| usameM rahe jalacara prANI mukta-mana se rAta-dina keli-krIDA meM niraMtara rata rahate the| suramya vAtAvaraNa evam yauvanonmAda se sahasA kAmajit unmatta ho utthaa| usakA yauvana solaha kalAoM se khila utthaa| phalataH dIna-duniyA ko bhUla, Amoda-pramoda ke. lie bAvarA bana gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 263 . ..usane jala-krIDA karate hue eka jalacara ko pUrI tAkAta se bAhara khiMca nikaalaa| usane eka kArya mahaja mauja-majA ke lie kiyA thaa| ataH jala bAhara usako taDapatA dekha, mAnasika Ananda anubhava kara rahA thaa| alpAvadhi meM hI jalacara prANI AkUla-vyAkUla ho utthaa| usakI sA~sa avaruddha hone lgii| vaha raha raha kara chaTapaTAne lgaa| ...kucha dera taka kAmajit usakI vedanAvasthA kI majA letA rahA... prasannatA ki hiMDole jhUlatA rhaa| kintu AkhirakAra use usa mUka prANI para dayA A gayI aura usane use turaMta baMdhana-mukta kara sarovara ke athAha jala meM choDa diyaa|..- - - jalakrIDA sampanna kara sadala-bala usane vana-upavana meM praveza kiyaa| anupama vanazrI kA AsvAdana karatA idhara-udhara bhaTakane lgaa| tabhI acAnaka usakI dRSTi eka pathika para pddii| sahasA vaha dhIMgA-mastI para utara aayaa| usane pathika ko lUTa liyaa| pathika eka jauharI ho, maNi-muktA ke vikrayArtha kahIM jA rahA thaa| makA .... kintu isa taraha acAnaka lUTe jAne se vyathita ho uThA aura ghabarA kara kalpAMta karane lgaa| lagabhaga aceta ho, jamIna para luDhaka gyaa| vaise kAmajit ko maNi-muktAoM kI kataI AvazyakatA na thii| vaha koI caura-lUTerA nahIM, balki vizAla sAmrAjya kA adhipati thaa| usake pAsa saba kucha thaa| kintu mahaja-kSaNika vinoda ke lie usane yaha kArya kiyA thaa| usase jauharI kI dayanI avasthA dekhI na gyii| ataH usane usakI maNi-muktAe~ lauTA dii| - vahA~ se kucha Age baDhA to mArga meM eka maMdira dRSTigocara huaa| maMdira meM evaM sukumArI devI kI bhakti meM lIna-tallIna thii| prItimati kI dRSTi acAnaka usakI gardana para pddii| vaha ralahAra pahane hue thii| ratnahAra dekha, usakI nIyata bigaDa gyii| usane lAlacI najara se ratnahAra kI ora dekhate hue kAmajit se kahA : "mujhe yaha hAra caahie|" kAmajit ne zIghra hI DarA-dhamakA kara kanyA se usakA ralahAra china liyaa| sukumArI bhayabhIta ho, kraMdana karatI rhii| usakI dhigdhI baMdha gyii| rAnI kA mana dravita ho gyaa| ataH usane dayArdra ho, ratnahAra lauTA diyaa| - vana-krIDA pUrI kara kAmajit ne nagara kI ora prayANa kiyaa| - nagara meM praveza karate samaya kAmajit kI najara jIrNa-zIrNa aura malina vastra paridhAna kiye hue eka vaNika (vaizya) para pddii| vaha apanI patnI ke sAtha nagara se bAhara nikala rahA thaa| donoM kA maTamaile pozAka aura zArIrika avasthA kA avalokana karane para anAyAsa hI aisA pratIta hotA thA ki, 've atyaMta duHkhI ho, vipadA ke mAre haiN|' donoM para dayA kara kAmajit ne unheM apane nivAsa meM kAma para rakha liyaa| vaizya-palI svabhAva se saumya evam vinamra thii| vaha rAta-dina kaThora zrama karatI thii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 bhImasena caritra paraMtu prItimati thI ki, usake hara kArya meM dakhala detI aura bArabAra use TokatI rhtii| phira bhI vaha zAMta raha, satata apane kAma meM dattacita rhtii| bhUla kara bhI kabhI prItimati ke kaTu vacanoM kA pratikAra karane kA prayala nahIM karatI thii| eka dina kI bAta hai| prItimati ne acAnaka krodhAveza meM uphanate hue vaizya-patnI para kaTu vacanoM kI jhaDI lagA dii| kintu usane koI javAba nahIM diyaa| vaha cupacApa apanA kAma karatI rhii| isase usakA gussA jvAlAmukhI kA rUpa dhAraNa kara gayA aura usane use dhakiyAte hue mahala se bAhara nikAla diyaa| kAmajit ko jaba isa ghaTanA kA patA lagA to, usane prItimati ko samajhAne kI lAkha koziza kii| kintu usane kAmajit kI eka na sanI aura apanI hI bAta para aDI rhii| isa taraha apanI patnI dvArA kiye gaye anucita kArya se kAmajit ko gaharI Thesa lgii| kintu vaha ThaharA jorU kA gulAma! ataH vivaza ho kara hAtha malatA rahA aura kucha nahIM kara skaa| eka samaya kI bAta hai| kAmajit ke rAjamahala meM eka tapasvI kA bhikSArtha Agamana huaa| ukta tapasvI ne apUrva tapobala se apanI kAyA ko kSINa kara diyA thA... galA diyA thaa| aura to aura usane deha ke mamatva ko tilAJjali de dI thii| moha ke pAzoM ko chinna-bhinna kara diyA thaa| ataH usane jIrNa-kSIrNa aura malina vastra paridhAna kiye the| inmanND "rimAmA prItimatine una donoM pati-patnI ko ghutkArate hue nikAla diye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryadeva hariSeNasUrajI 265 tapasvI ko eka najara dekha, kAmajit krodhAgni se sulaga utthaa| aisA bhikSuka bhalA mere bhavya rAjaprAsAda meM kisa taraha praveza kara gayA? phalataH usake nikaTa jA kara usane usakA upahAsa kiyA... jI bhara kara kaTu vacanoM kA prayoga kiyA aura tiraskAra ke mAre dhakke dekara mahala se bAhara nikAla diyaa| ___ eka bAra jaMgala meM Tahalate hue usane eka Azrama dekhaa| Azrama meM eka muni vAsa karate the| usane mana hI mana munizrI ko utpIDita karane kA nizcaya kara dabe pA~va Azrama meM praveza kiyaa| usa samaya munirAja eka jala-pAtra bhara rahe the| jala-pAtra bhara kara kisI kAryavaza vaha idhara-udhara ho gye| isa avasara kA lAbha uThA kara kAmajit ne jala-pAtra ko kahIM chipA diyaa| munirAja jaba Azrama meM lauTe to unheM jala-pAtra kahIM dRSTigocara nahIM huaa| vaha gahare vicAra meM kho gye| unhoMne jala-pAtra ko khoja nikAlane kI dRSTi se Azrama kA cappA-cappA chAna maaraa| kintu jala-pAtra kahIM nahIM milaa| . mAre tRSNA ke unakA kaMTha sUkhane lgaa| aMga-pratyaMga meM dAha prakaTa ho gyaa| jala-pAtra ke kho jAne se ve AkUla-vyAkUla ho gye| muni kI dayanIya dazA nihAra kAmajita ko una para dayA A gyii| phalataH usa unheM jala-pAtra lauTA diyA aura dharma-vANI sunane ke lie utkaMThita ho gyaa| munirAja ne use dayA-dharma smjhaayaa| munizrI kI jJAnagamya vANI zravaNa kara usakI AtmA jaga pddii| phalataH usane bhaviSya meM aise aghaTita kRtya na karane kI pratijJA kii| .. jaba vaha nagara kI ora lauTa rahA thA, taba mArga meM usane eka mRga dekhaa| mRga ke pA~va meM bela lipaTI huyI thii| ataH vaha ThIka se cala nahIM sakatA thA aura baDI kaThinAI se chalAMga bharatA thaa| kAmajit ne lapaka kara use donoM hAthoM meM uThA liyA aura dayArdra ho, pA~va meM lipaTI bela kATa lii| baMdhana zithila hote hI mRka kulA~ceM mAratA A~khoM se ojhala ho gyaa| prastuta ghaTanA se prasanna ho, kAmajit bhI rAjamahala meM lauTa aayaa| dUsare dina vaha punaH saparivAra Azrama meM gyaa| munirAja ko bhaktibhAva se vaMdana kiyA aura unakI amRta-vANI zravaNa kii| isa taraha muni-puMgava kI vANI se prerita ho, kAmajita evam prItimati niyamita rUpa se dharmArAdhanA karane meM kho gye| unhoMne utkaTa bhAva se jJAna, darzana evam cAritra kI sAdhanA kii| ArAdhanA karate samaya unhoMne jarA bhI skhalanA nahIM hone dii| balki apramattabhAva se Atma-dharma kA sevana kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 bhImasena caritra phalataH AyuSya pUrNa kara donoM ne svarga gamana kiyaa| . he bhImasena! kAmajit ne svarga se cyuta ho, bharatakSetra meM rAjagRhI ke rAjakula meM janma liyaa| vaha kAmajita aura koI nahIM, balki svayaM tuma hI ho...! bhiimsen| jabaki prajApAla ke jIva ne rAjA hariSeNa kA rUpa dhAraNa kiyaa| prItimati devaloka se cyuta ho, mahArAnI suzIlA banI aura vidyunmati sursuNdrii| mRtyoparAMta devadattA dAsI sunaMdA aura kAmadattA vimalA dAsI ke rUpa meM avatIrNa huyii| maMtrIzvara kA jIva devasena banA aura vasubhUti kA jIva ketusen| ___ pUrva bhava meM tumane tIna-tIna bAra muni bhagavaMta kI avahelanA kI thii| phalasvarUpa isa bhava meM tumheM tIna-tIna bAra saMpadAhIna honA pdd'aa| isI taraha ukta bhava meM tumane patnI ke sAtha vaizya kI rakSA kI thI aura tumhArI patnI ne binA kisI kAraNa vaizya-palI ko vyartha hI daMDita kiyA thaa| ataH isa bhava meM vahI jIva lakSmIpati banA aura vaizya-palI subhadrA bnii| unhoMne vigata bhava kA pratizodha isa bhava meM liyaa| pUrvabhava meM tuma pati-palI ne vizvAsaghAta kara kaniSTha bhrAtA ke alaMkAra haDapa kara ye| phalataH isa bhava meM unhoMne tumheM rAjyavihIna kara diyaa| ataH he rAjana! aba bhI pratibodha grahaNa kara aura karma kI gati ko phcaan| jIva jo bhI karma-baMdhana karatA hai use bhugate binA karma kA kSaya nahIM hotaa| pUrvabhava meM tumhAre dvArA kiye gaye azubha karmoM ko isa bhava meM tumane bhoga liyA hai... bhugata liyA hai| ataH aba naye sire se punaH karma-baMdhana na ho, sAtha hI sakala karmoM kA kSaya ho jAe isakI sAvadhAnI baratate hue nitya udyamazIla rho| . nitya niyamapUrvaka dharmArAdhanA kro| smaraNa rahe. jahA~ dharma hai vahA~ jaya hai| jo sA~pa kI bhA~ti prAyaH saMsarga kA parityAga karatA hai, preta kI taraha dUra se bhI yuvatI kA darzana nahIM karatA aura jo kAma-vAsanA kI Asakti ko viSa samAna samajhatA hai, aisA dhIra aura vIra puruSa hara sthAna para vijayazrI prApta karatA hai aura mRtyoparAMta mokSa-pada kA adhikArI banatA hai| ajJAna rUpI paMka se utpanna, tattvahIna ThIka vaise hI duHkha kA ekameva kendrasthAna aura janma, jarA va mRtyu se yukta aise sAMsArika baMdhanoM ko azAzvata... anitya smjho| aura jJAna rUpI khaGga-prahAra se usake samasta baMdhana kATa do| isa loka meM suvidhiyukta sevita dharma trividha tApa kA haraNa karatA hai : aisA dharma pitA kI bhA~ti hamArA parama hitakArI hai aura mokSa-mArga ke pathika ke lie apUrva pAtheya hai| ___ ataH he bhavyajano! tana, mana va vacana se tumheM aise bhavya evam divya dharma kI utkaTa ArAdhanA karane meM aharniza nimagna rahanA caahie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha bharA saMsAra 267 duHkha bharA saMsAra! kevalI bhagavaMta zrI hariSeNasUrIzvarajI kI maMgala vANI ke mRdu svara cAroM dizAoM ko gUMjArita kara rahe the| zrotAvRnda maMtra-mugdha ho, dharma-vANI kA amRta-pAna kara rahA thaa| parSadA khacAkhaca bharI huyI thii| deva, dAnava, tiryaMca evam mAnava zAMtacitta se AcAryadeva kA dharmopadeza zravaNa karane meM tallIna the| ... kevali bhagavanta ne Aja bhImasena kA pUrvabhava kahanA Arambha kiyA thaa| usameM kathA thii| kathA meM kaThora satya kA pratibiMba thA aura ukta satya meM AtmA ko jAgRta karane kI akSaya zakti thii| kevalI sarvajJa ke eka-eka zabda se bhImasena kA roma-roma prakampita ho uThatA thaa| gurudeva aisI prabhAvazAlI vANI meM usake pUrva bhava kA vRttAnta kathana kara rahe the ki, bhImasena sahasA ukta prasaMgoM ko apane samakSa abhinIta hote anubhava kara rahA thaa| vaha tana-mana kI sudha-budha kho kara unakA sAkSAtkAra kara rahA thaa|. ___. ThIka isI taraha rAjamahiSI suzIlA bhI apane pUrvabhava ko nihAra rahI thii| suzIlA ke svarUpa meM vaha prItimati ke bhava kA AsvAda le rahI thI aura apane dvArA kiye gaye duSkRtyoM kA anubhava kara gaharI vedanA se sihara uThatI thii| jabaki idhara bhImasena gahare vicAra meM khoyA : 'arara! kyA maiM aisA thA? ucchRkhala evaM udaMDa? svecchAcArI aura ekadama niraMkuza...| mana hI mana soca rahA thaa| - 'kAmajit ke bhava meM kyA maiMne aisA ghora pApa-karma kiyA thA? aura pApa : ha~sate-ha~sate... nirI majAka karane hetu... jalacara ko pAnI se bAhara khiMca nikAlA, baMdara ke bacce ko usakI janetA se alaga kiyA, pathika ko lUTa kara usakI maNi-muktAe~ china lI aura to aura muni bhagavaMta kI maiMne eka bAra nahIM, do bAra nahIM apitu tIna-tIna bAra kadarthanA kii| ___ yaha saba aghorI karma maiMne binA kisI kAraNa ke kiye... niruddezya bhAva se kiye| usameM unakA koI aparAdha nahIM thaa| nA hI koI gunAha! uph, maiMne yaha saba kevala apane Amoda-pramoda ke lie kiyaa| kintu Aja merI kaisI avasthA ho gayI? - prItimati ke prema meM lubdha ho, maiMne putra tulya apane kaniSTha baMdhu prajApAla se chala kapaTa kiyA... use dhokhA diyA to isa bhava meM usane merA rAjya hI haDapa kara liyaa| anAtha vaizya pati-patnI ko binA kisI aparAdha ke nikAla diyA to, isa bhava meM mujhe hI nirAdhAra bana, dara dara kI Thokare khAnI paDI! ' 'munirAja kI avahelanA kI to tIna-tIna bAra saMpatti se hAtha dhonA pddaa|' P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 bhImasena caritra Aha! kaisA karma kA aTala nyAya hai! eka-eka pApa-karma mujhe bhoganA pddaa| usameM se maiM apane Apa ko bacA nahIM skaa| jo-jo karma kiye una sabakA hisAba cukAnA pdd'aa| kintu ina pApa-karmoM ko bhogane meM na kisIne merA sAtha diyA aura nA hI prItimati mujhe ubAra skii| are, merI atula saMpatti evam asIma zakti bhI mujhe usake jAla se mukta nahIM kara sakI! mere kiye mujhe hI bhugatane pdde|' bhImasena apane eka-eka karma kA smaraNa kara mana hI mana pazcAtApa-dagdha ho rahA thaa| suzIlA kI A~kheM bhI DabaDabA gyiiN| vaha apane prItimati ke bhava ko smaraNa kara pazcAtApa kI agni meM sulaga rahI thii| 'svayaM ne devarAnI kA vizvAsaghAta kara usake alaMkAra chipA rakhe, vaizya-patnI para akAraNa hI julma Dhokara use ghara se bAhara nikAla diyA, aise jaise krUra karmoM ko yAda kara vaha raha-raha kara apane pApa kI niMdA karane lgii| usane bhI anubhava kiyA ki, 'jo jIva yahA~ jaise karma karatA haiM use vaisA hI phala bhoganA par3atA hai| karma ke pAza se na koI bacA hai aura nA hI kabhI baca sakatA hai| pApa bhale hI nirdoSa bhAva se kiyA ho athavA pUrva baimanasya ke vazIbhUta ho kiyA ho... kintu pApa pApa hI hai aura usake jo pariNAma ho, use bhugatanA hI par3atA hai| kiye karmoM se duniyA kI koI tAkAta baca nahIM sktii|' idhara sunaMdA evam vimalA dAsI bhI isI prakAra kI ciMtana-yAtrA para pala-pala Age baDhatI Atma-parIkSA meM lIna thiiN| unakA aMtaHkaraNa bhI apane pUrvabhava kA vRttAnta avagata kara dharmabhAvanA se ota-prota ho rahA thaa| jabaki bhImasena ke pUrvabhava kA vRtAnta suna, parSadA meM upasthita anya jana samudAya bhI saMsAra kI asAratA, karmasattA, karma ke zubhAzubha pariNAmAdi para gahana ciMtana karane meM tallIna thaa| sAtha hI apane dvArA kiye gaye pApa-karmoM ke kAraNa bhavAntara meM unakI kyA avasthA hogI, yaha soca kara kampita ho rahA thaa| pUrva bhava kA vRtAnta suna, saMsAra aura saMsAra ke yaza-vaibhava ke prati bhImasena ke mana meM rahI-sahI Asakti bhI nAmazeSa ho gyii| usakA jI saMsAra se ucaTa gyaa| "kyA yahI saMsAra hai aura isI meM hameM niraMtara khoye rahanA hai? aura yahA~ rahakara Akhira meM kyA milegA? sivAya duHkha aura pApa ke isa saMsAra meM hai hI kyA? yahA~ para dRSTigata sukha bhI prAyaH duHkha hI duHkha hai| are, sukha ke AvaraNa tale saMsAra meM duHkha hI DhaMkA huA hai| meM hoza kho, ga~vA diyA to? aizvarya tathA ArAma meM lipta ho, bigADa diyA to? Alasya aura Amoda-pramoda meM akAraNa hI vyatIta kara diyA to? P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha bharA saMsAra! 269 kauna jAne dubArA isa bhava kI prApti hogI bhI? kintu prayaloM kI parAkASTA ke uparAMta bhI kiye karmoM kA phala to bhoganA hI hogaa| sAtha hI ina karmoM kA kSaya karane hetu na jAne kitane samaya aura bhavoM taka bhavATavi meM bhaTakanA hogA? nahIM... nhiiN| aba yahA~ eka pala bhI rahanA asaMbhava hai| aise duHkha se ota-prota gRhastha jIvana meM eka dina bhI vyatIta karanA duSkara hI nahIM, balki ati duSkara hai| aura phira kise khabara yaha jIvana kaba kAla (mRtyu) kA bhAjana bana jAe? __ ataH yahI zreyaskara hai ki, jIvana pUrNa hone ke pUrva hI mujhe isa saMsAra kA parityAga kara denA caahie| jIvana ke prati rahe mamatva ke baMdhanoM ko chinna-bhinna kara denA caahie| kAyA aura mAyA kA moha choDa denA caahie| jIvana ko sArthaka kara paramArtha sAdhane kI yahI anupama ghaDI hai| yadi isa bAra cUka gayA to naraka-gati meM niraMtara bhaTakanA pddegaa| 'ataH aba eka pala kA bhI vilamba hAniprada hai|' isa taraha ciMtana karatA huA bhImasena rAjamahala lauttaa| usake vyavahAra aura . vANI meM AmUlacUla parivartana A gyaa| vaha pradIrgha nidrA meM se yakAyaka jAgRta ho gyaa| __ aba use rAjamahala aura rAjavaibhava zUla kI bhA~ti cubhane lgaa| harAbharA saMsAra baMdhanoM kA virATa kArAgRha lagane lagA aura svayaM kisI baMdIgRha meM akasmAt baMda ho gayA hai, isa taraha kA use anubhava hone lgaa| ___usane apane Atmika vicAroM se suzIlA ko avagata karate hue gaMbhIra-svara meM kahA : "he devI! mujhe yaha saMsAra viSadhara nAga kI bhA~ti mahA bhayaMkara pratIta ho rahA hai| aba taka bahuta-kucha sahana kiyA... jAna-bUjha kara ise gale lagAtA rhaa| kintu aba isase akathya bhaya laga rahA hai| bhoga-vilAsa se lipta maiM apanI kAyA ko aba zucirbhUta karanA cAhatA huuN| moha aura mAyA se malina huI AtmA ko jJAna-darzana evam cAritra se vizuddha karanA cAhatA huuN| ___svAmin! Apa itane udvigna mata hoie| merI sthiti bhI Apase alaga nahIM hai| jIvana ke prati aba merA bhI vahI dRSTikoNa hai so ApakA hai| vAstava meM yaha saMsAra asAra hai aura hameM apane kiye karmoM kA phala bhoganA hI par3atA hai| ThIka vaise hI jaba se pUrvabhava kA vRttAnta sunA hai, merA bhI yahA~ se jI ucaTa gayA hai| ___ kahIM caina nahIM paDa rahA hai| yaha vaibhava aura vilAsa, sukha aura sAhibI, yaza aura kIrti kaMTaka kI bhA~ti khuca rahI hai| putroM ke prati rahI mamatA, ApakI mAyA, rAjalakSmI aura dhana-saMpadA kA moha, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 bhImasena caritra sAtha hI dehika Asakti se bhalA kyA lAbha? isase to janma-janmAMtara eka yoni se dUsarI yoni meM niraMtara bhaTakate hI rahanA hai na? . .. kintu nahIM, aba mujhe adhika bhava-bhramaNa karane kI lAlasA nahIM hai| aba samaya A gayA hai ki, sAMsArika pAzoM ko toDa duuN| sabhI karmoM kA samatA bhAva se kSaya kruuN| aba na janma kI kAmanA hai, nA hI mRtyu kii| na duHkha cAhie, nA hI sukha-sAhibI, na saMtApa sahanA hai, nA hI Amoda-pramoda meM lipta rahanA hai| __maiM eka AtmA hU~ aura AtmA bana kara hI jIvita rahanA hai| nazvara kAyA ko sadA ke lie naSTa kara denA hai aura AtmA ko Atma-tattva meM vilIna kara sadaiva... sarvathA usakA aMta lAnA hai... use saMsAra se samAdhi meM antardhAna kara denA hai| . ___ "devi! tuma dhanya ho| dhanya hai tumhArA jiivn| tumhArI bhAvanA atyaMta anumodanIya . evam prazaMsanIya hai| maiM tumheM hArdika AzIrvAda huuN| tuma apanI bhAvanA ko avazya sArthaka kro| bhautika jIvana kA tyAga kara karma kSaya karo aura mukti-pada kI anugAminI bno|" bhImasena ne suzIlA ko protsAhita karate hue sotsAha khaa| bhImasena aura suzIlA ne asAra saMsAra kA parityAga kara pravrajyA grahaNa karane kA dRDha saMkalpa kiyaa| : . . .. .. dUsare dina saMdeza vAhaka preSita kara vijayasena evam devI sulocanA ko apanI AMtarika icchA se avagata kiyaa| vijayasena aura sulocanA turaMta rAjagRhI A phuNce| ve bhI isa zubha-kArya meM sammilita hone ke lie tatpara bana gye| :: : ___ tatpazcAt bhImasena ne devasena aura ketusena ko bulaayaa| unheM apane nirNaya se avagata kiyA aura zubha muhUrta meM rAjasI ADambara ke sAtha devasena kA rAjyAbhiSeka kiyaa| ... .. . __bhImasena ne isa prasaMga para devasena ko aMtima sIkha dete hue gaMbhIra svara meM kahA : "vatsa! vigata kaI varSoM taka maiMne rAjagRhI evaM yahA~ ke prajAjanoM para zAsana kiyA hai| jisa taraha maiMne tumhArA saMvardhana kara tumhAre jIvana kA yathocita vikAsa kiyA hai| ThIka usI taraha prAyaH maiMne putravat rAjagRhI janoM kA kalyANa tathA hita karane kA avirata prayatna kiyA hai| ataH bhaviSya meM tuma bhI inakA putravat jatana, saMrakSaNa aura kalyANa krnaa| prema aura mamatA se unakA saMvardhana krnaa| " ... saMkaTa ke samaya bhUla kara bhI kabhI dhairya cyuta na honaa| dhairya to dhIra-vIra puruSoM kA AbhUSaNa hai| aura prajA para zAsana karate samaya rAjA kA eka atyaMta Avazyaka guNa hai| ataH apane karma meM tanika bhI vicalita hue binA hamezA aTUTa dhairya, zAMti tathA zaurya se kAma lenaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha bharA saMsAra! 271 rAjya-prazAsana yaha sarvadA eka aTapaTA viSaya hai| rAjya karate samaya bhUla kara bhI nIti-patha kA tyAga na krnaa| anIti se kabhI kAma na lenaa| kyoMki rAjakAja meM anIti aneka ApattiyoM kA mUla hai| ThIka vaise hI guNa-grAhakatA meM prAyaH agrasara rhnaa| guNavihIna jIvana bhAra svarUpa haiN| aizvarya evam vaibhava se unmatta ho, avaguNa dhAraNa kara kabhI apane jIvana ko barbAda na krnaa| rAjasaMpatti sva-saMpatti na ho jana-saMpatti hai, isa sUtra ko kabhI na bhuulnaa| ataH rAja-saMpatti kA upayoga jana-kalyANakArI kAryoM meM hI krnaa| pratyeka kArya karate samaya apane maMtrI tathA sahayogiyoM se rAya-parAmarza avazya krnaa| unheM sAtha le kara zubha kAryoM ko aMjAma denaa| saMkaTa-samaya unase vicAra-vinimaya avazya krnaa| apane mana meM hamezA prema-bhAva ko banAye rkhnaa| choTe-baDoM meM bheda karane ke bajAya guNa-avaguNoM meM bheda krnaa| apane se baDe-bUDhoM kA ucita mAna-sammAna karanA, unakA Adara-satkAra karanA aura unakI hitakArI vANI kA jIvana meM sadA AcaraNa krnaa| ... prazAsana-kArya karate samaya tumheM anekavidha pecIdI samasyA aura gutthiyoM kA sAmanA karanA paDegA... janatA ke zikavA-zikAyatoM ko zAMti se sunanA pddegaa| nyAya ke lie loga guhAra kreNge| aise samaya prAyaH viveka se kAma lenaa| sattA ke upayoga ke bajAya prAyaH AtmA kI AvAja ko mahattva denaa| sattA aura zAsana ke ahaMkAra se apane Apa ko bhUla na jaanaa| hamezA vinayI aura vivekapriya bnnaa| adhikAra ka upayoga zAsana ko suvyavasthita evam susaMcAlana ke lie krnaa| ....... . .... yuddha kA Azraya kabhI na lenaa| sva-rakSA aura para-saMrakSaNa ke lie yuddha kA Azraya-grahaNa krnaa| nita naye rAjyoM para vijaya prApta karane ke lobha meM niraparAdhI jIvoM kI prANahAni na karanA... ahaMkAra vaMza rakta-raMjita dharAM mata krnaa| yadi yuddha karane kA Aveza-jvara caDha jAe to apaneApa se yuddha krnaa| tumhAre mana ko dina dugunA rAta caugunA nirbala karanevAle, tumheM durgati meM ghasITanevAle aura tumhArI AtmA ko kalaMkita karanevAle AMtara-zatruoM ke sAtha ghamAsAna yuddha krnaa| una para vijayazrI prApta kara Atma-sAmrAjya kA yazasvI vijetA bnnaa| " rAjya-vaibhava meM phaMsa kara dharma ko vismaraNa na kara denaa| smaraNa rahe, tuma prathama mAnava ho aura mAnavatA yaha tumhArA Adya dharma hai| bhUla kara bhI kabhI dharma-cyuta na honaa| dhyAna rahe, rAMjA ke rUpa meM tumhAre kaIM kartavya dharma haiN| ataH dharma kA avazya yathArtha pAlana krnaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 bhImasena caritra artha aura kAma ThIka vaise hI dravya aura rAjya ke jAla meM pha~sa kara apane dharma ko tAka para na rakha denaa| jaise hI tuma dharma ko vismaraNa kara jAoge, tuma samasta aizvarya evaM atula dhanasaMpadA se hAtha dho baitthoge| nyAya-siMhAsana para ArUDha ho, dIna-duHkhI aura nirdoSa prANiyoM ko daMDita na krnaa| aparAdhI ko bhI ucita daMDa denA aura bhUla kara bhI kabhI mRtyu-daMDa kA nAma na lenaa| kyoMki yadi hama kisI ko jIvana pradAna nahIM kara sakate to use chinane kA hameM kyA adhikAra hai? hamArA kartavya aparAdhoM ko jaDa mUla se kATanA hai, nA ki aparAdhiyoM ko mRtyu-dAna dene kaa| tumhAre dvAra para saMta, jJAnI, guru bhagavaMta athavA bhikSuka kA Agamana ho to unakA vinaya karanA, bhakti karanA aura unakI dharmavANI kA avazya zravaNa krnaa| supAtra-dAna denaa| dIna-duHkhiyoM ko khAlI hAtha na bhejanA, jaba kabhI rAjyacarcA karane nikalo to bhUkhoM ko bhojana, pyAse ko zItala jala aura apAhija-apaMgoM ko gadhAra denA na bhuulnaa| apanI paramparA aura gaurava ko kabhI khaMDita mata krnaa| pUrvabhava ke puNya pratApa se hI tumheM rAjya-prApti huyI hai| ataH puNya-dharma meM cita vRddhi karanA na bhuulnaa| ThIka vaise hI yauvanonmAda meM aMdhe bana, ukta puNya kA paya na krnaa| he putra! isase adhika kahanA ucita nahIM hai| kyoMki tuma svayaM sujJa ho, samajhadAra ho aura ho medhAvI pratibhA ke svaamii| sAtha hI he rAjana! tuma, tumhAre kula aura paramparA ThIka vaise hI AtmA ko adhikAdhika ujjavala evam jyotirmaya kare, isa taraha se rAjadhurA kA vahana krnaa|" pitAzrI bhImasena dvArA pradatta amogha zikSA ko zirodhArya karate hue devasena ne natamastaka vinIta svara meM kahA : "tAta! Apa nizciMta rhie| ApakI AjJA kA maiM akSarazaH pAlana kruuNgaa|" tatpazcAt dUsare dina mahArAja devasena ne dIkSArthI bhImasena tathA suzIlA kI bhavya zobhA-yAtrA nikaalii| dIkSA-mahotsava kA Ayojana kiyaa| zubha muhUrta meM mumukSu AtmAe~ AcArya bhagavaMta kI sevA meM upasthita huyii| zraddhaye gurudeva ne sabhI ko vidhipUrvaka dIkSA pradAna kii| upasthita samudAya ke jayaninAda se brahmANDa gUMja utthaa| sabane milakara nUtana munivara evaM sAdhuoM ko sAmudAyika vaMdana kiyA aura asAra-saMsAra kI carcA karate hue sabhI sva-sthAna lauTa gye| devasena aura ketusena ne zrAvakopayogI bAraha vrata grahaNa kara dIkSita mAtA-pitA kI sAdara vaMdanA kI aura rAjamahala kI ora prayANa kiyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha bharA saMsAra! 273 __ TUTate - baMdhana bhImasena Adi rAjaparivAra ke mumukSu AtmAoM ko parama bhagavatI dIkSA pradAna kara apane ziSya samudAya sameta kevalI bhagavaMtazrI hariSeNasUrIzvarajI mahArAja ne rAjagRhI se prayANa kiyaa| rAjA devasena evam rAjagRhI ke prajAjanoM ne zramaNa bhagavaMtoM ko azrupUrita nayana vidA dii| tatpazcAt kevalI bhagavaMta grAmAnugrAma vihAra karate hue bhavya jIvoM meM pratibodhata karate hue eka dina sametazikharajI tIrthakSetra para A phuNce| sametazikharajI pahu~cane ke anantara kevalI bhagavaMta ne anubhava kiyA ki, aba unakA jIvanAMta nikaTa A gayA hai| ataH unhoMne tIrtha para anazana-vrata aMgIkAra kiyaa| zubha dhyAna meM AtmA ko bhAvita kara dhyAna-magna ho gye| dehika mAyA moha ko kSaNArdha meM hI paTaka diyaa| caudaha rAjaloka meM rahe samasta jIvoM kI kSamA yAcanA kI aura eka mAtra AtmA ke dhyAna meM DubakiyA~ lagAte aura AtmA kI AtmA ke sAtha lau lagA kara ekatAna ho gye| aura phira kyA, dhyAtA... dhyAna aura dhyeya kA aikya-milana ho gyaa| bhagavaMta kI AtmA zarIra kA bhI AmUla vismaraNa kara gyii| kevala AtmA AtmA kA anubhava karane Hal LA ANAM Sonw CINANCIN ITLE razmiogarA kevalI bhagavanta zrI hariSeNasUri bhImasena Adi saba mumukSuoM ko vidhivat dIkSA pradAna kara rahe hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 bhImasena caritra lgii| divya dhyAna kI yaha dIpti unake bhavya mukhAraviMda para spaSTa jhalakane lagI... vilasita ho gyii| aura aMtagaDa kevalI bhagavaMta ne dehako choDa diyaa| bhagavaMta nirvANa-pada ko prApta hue| AtmA AtmA meM vilIna ho gyii| saMsAra kI bhayAnaka aTavI ko bhagavaMta ne bhasmIbhUta kara diyA aura mukti ramaNI kA varaNa kiyaa| * devI-devatAoM ne harSa vibhora ho, bhagavaMta kA nirvANa-mahotsava mnaayaa| sarvatra Ananda aura ullAsa kA vAtAvaraNa chA gyaa| ziSya-samudAya ne guru-bhakti svarUpa usa dina nirjala upavAsa kiyaa| gurU ke anupama... adbhuta guNoM kA ciMtana-manana kiyaa| gurudeva kI parama hitakArI zikSA kA smaraNa kiyA aura niraMtara guru bhagavaMta dvArA pratipAdita mArga kA anuzaraNa karane kA nizcaya kiyaa| gurudeva ke yoM akasmAt nirvANa-gamana se munirAja bhImasena ko gaharA AghAta lgaa| unakI vedanA varNanAtIta thii| kintu zIghra hI unhoMne apane Apa ko niyaMtrita kara diyaa| guru ke daihika svarUpa ke prati rahI mamatA ko jhaTaka diyA aura guru ke uccAtmA ke guNaciMtana meM AkaMTha DUba gye| phalataH cAritra-dharma kI unhoMne utkaTa ArAdhanA kii| gahana jJAnAbhyAsa kiyaa| kaThora tapazcaryAe~ kii| grAmAnugrAma ugra vihAra kiye| aura samaya-samaya para ekacitta ho jJAna dhyAna meM nimagna rhe| - saMsAra meM vAsa karate hue unakI AtmA bhoga-vilAsa, moha-mAyAdi ke paMka se lipta ho gayI thI, use unhoMne jJAna aura kriyA ThIka vaise hI tapa evam dhyAna se svaccha zucirbhUta kara diyaa| daihika azuddhi bhI zuddha kara dii| eka bAra vicaraNa karate hue ve rAjagRhI pahu~ca gye| vaha bhI eka samaya thA jaba ve rAjagRhI ke mahArAjAdhirAja the... ekameva zaktizAlI aura prajApriya zAsaka the| unake pAsa atula dhana-saMpadA aura asIma aizvarya tathA vaibhava thaa| sukha aura sAhibI thii| asaMkhya dAsa-dAsiyA~ aharniza unake sevA meM hAtha bA~dhe khaDe rahate the| ____kintu ve ise pUrNatayA vismaraNa kara gaye the| cira-paricita sthAna evaM anucaravarga ko nihAra usakI smRti unheM kataI vicalita nahIM kara rahI thii| Asakti nAma kI vRtti ko hI unhoMne hamezA ke lie bhasmIbhUta kara dI thii| 'na rahegA bAMsa, na bajegI bAMsarI' sUkti unhoMne zata-pratizata sAkAra kara dI thii| jaba taka sakala karmoM ko kSaya na ho jAe~ taba taka unheM bhoganA paDatA hai| AyuSya-karma pUrNa na ho jAe, taba taka jIvana vyatIta karanA hI hogaa| aura use vyatIta karate hue samasta karmoM kA jalA kara khAka kara denA caahie| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ TUTate - baMdhana 275 uparokta uddezya ko mana meM saMjo kara hI ve rAjagRhI padhAre the| yahA~ A kara unakI Atma-bhAvanA adhikAdhika tIvra bana gyii| bAraha bhAvanAoM ko sAkAra karatI huI AtmA ullasita hone lgii| AtmA kA amaratva, usakA ekatva, usakI akSayatA ThIka vaise hI AtmA kA AtmA meM vilInIkaraNa yahI zAzvata satya hai| ve aisI ucca evam zudhdha bhAvanA meM lIna-tallIna the ki, sahasA unake cAra ghAtI karma ke baMdhana TUTa gye| kSaNArdha meM hI ajJAnAndhakAra chinna-bhinna ho gayA aura parama jJAna kA sUrya udita ho gyaa| munizrI bhImasena ko kevala-jJAna kI prApti huyii| lokAloka dedIpyamAna ho gyaa| sUkSmAtisUkSma evam atIMdriya padArtho kA sAkSAtkAra huaa| kucha bhI ajJAta na rhaa| saba pragaTa ho gyaa| kevalajJAna ke parama pratApa se indra deva kA aTala-acala siMhAsana Dola utthaa| devarAja indra ko rahasyamaya saMketa prApta hue| unhoMne avadhijJAna kA upayoga kara vAstavikatA kA patA lagAne kA nirNaya kiyaa| sahaja anveSaNa se unheM jJAta huA ki, pRthvIloka meM ArAdhanAzIla munirAja bhImasena ko kevalajJAna kI prApti huyI hai| indra ke Ananda kA pArAvAra na rhaa| unhoMne apanI daivI zakti kA prayoga kara rAjagRhI para sugaMdhita jala kI varSA kii| suvAsita puSpoM kI vRSTi kI aura anya devatAoM ke sAtha duMdubhinAda karate hue sotsAha pRthvIloka para utara aaye| tatpazcAt jisa sthAna para kevalajJAna kI prApti huyI thii| ukta sthAna se eka yojana taka ke kSetra ko sugaMdhita kara unhoMne zItala chAyA kI vyavasthA kI aura suvarNa kamala kI racanA kara kevalI bhagavaMta kA stuti-pATha karane lge| duMdubhinAda sunate hI rAjagRhI ke prajAjana AvAja kI dizA meM dauDa pdde| udyAnapAla ne devasena va ketusena ko zubha samAcAra pradAna kara badhAI dii| zubha samAcAra prApta hote hI devasena-ketusena bhI avilamba sadala bala, saparivAra apane pitAzrI, kevalI bhagavaMta ke vadanArtha evam dharmavANI zravaNa karane ke uddezya se dauDe aaye| ___bhagavaMta ke prema prabhAva se prabhAvita pazu-pakSiyoM meM bhI prabhu ke pratyakSa darzana-vaMdana ke lie hoDa laga gyii| usa samaya saba paramparAgata zatrutA aura pArasparika vaira bhAva ko vismaraNa kara gye| saba nirbhaya ho, eka-dUsare ke sAtha Asanastha hue| deva, dAnava, mAnava aura tiryaMca jIvoM kI mahatI bhIDa se parSadA khacAkhaca bhara gyii| kevalI bhagavaMta kI bhava-tAraka vANI ke zravaNArtha dasoM dizAoM se samasta jIva-sRSTi umaDa pddii| kevalI bhagavaMta zrI bhImasena kI dharma-vANI - amRta-rasa kI bhA~ti sarvatra pravAhita hone lgii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Tast
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 bhImasena caritra bhavyAtmAo! yaha saMsAra duHkha rUpI dAvAnala se satata jala rahA hai| yahA~ zAMti kA kahIM nAmonizAna nahIM hai aura nA hI virAma hai| na sukha hai, na cain| Adhi se vaha ghirA huA hai aura vyAdhi se lapeTA huaa| ThIka vaise hI janma-mRtyu kI asahya vedanA va vyathA se bharA huA hai| yadi tuma isa duHkha rUpI saMsAra kA sarvanAza karane kI tamannA rakhate ho to tumheM nitya prati cAritra-dharma kI ArAdhanA karanI caahie| saMsAra meM raha kara tuma aneka prakAra ke aneka duHkha sahate ho| kintu badale meM tumheM akSaya sukha evam vAstavika zAMti kA anubhava nahIM hotaa| kintu isase bilakula ulaTA tuma apane bhava-bhramaNa kI paridhi ko vistRta karate ho| cAritra-dharma kI ArAdhanA meM rahe avarodhaka tattva ko AtmAkI pUrI zakti ke sAtha ullasita ho, parAsta karanA caahie| kyoMki isako naSTa karane se tumhArI AtmA ko lagI huyI karma rUpI dhuna saralatA se naSTa ho jaaegii| karma rAjA kI bhakti evam upAsanA karane ke bajAya hamezA cAritra nareza kI bhakti aura sevA-suzrUSA karanI caahie| yahA~ para saba svArtha ke sage haiN| jaba taka unakA svArtha siddha na hogA sadaiva pIchA karate rheNge| kintu karma-vipAka ko sahane kA avasara AegA taba sAtha dene ke bajAya pITha dikhA kara nau do gyAraha ho jaaeNge| tumane jo karma kiye haiM, unheM tumheM svayaM hI hora somapurA muni banane ke bAda hamAre caritra nAyaka kevalI bhImasena mahArAjA, aba bhImasena bane aura bhavya dezanA de rahe haiM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 TUTate - baMdhana . bhugatanA hogaa| ataH dhyAna rakho, jaisA karoge vaisA hI phala paaoge| ____ anAdikAla se hI yaha AtmA karma rUpI paMka se sanA huA hai| anekAneka zubhAzubha karmoM kI moTI parateM... taheM jama gayI haiM aura usake bhAra ke kAraNa tuma svayaM jo ho, tumhArA jo vAstavika svarUpa aura svabhAva hai usakA tumheM sahI jJAna nahIM hotaa| pariNAmataH deha ko hI apanA mAna, usake dharma meM kArya-lIna ho, tuma akAraNa hI vividha prakAra ke sukha-dukhoM ko sahana karate ho arthAt jAna-bujha kara niraMtara bhava-bhramaNa meM rata rahate ho| ___ ataH he bhavya jIvo! apane AtmA ko phcaano| tumhAre AtmasvarUpa ko jAno aura jo tumhArA Atma-dharma hai, usakA yathArtha pAlana kara tyAga-mArga kA avalambana kro| ___ moha-mAyA kA tyAga kro| mamatA se dUra rho| Asakti ko bhasmIbhUta kara do aura pApa-karma se hamezA bco| jJAnAmRta kA sevana kro| zubha tattva ko phcaano| sudeva, suguru aura sudharma kI saMgati kro| vizuddha zIla kA pAlana kro| bAraha prakAra ke tapa kI ArAdhanA karo, bAraha vrata kA sevana karo aura bAraha bhAvanAoM se AtmA ko bhAvita kro| duSTa vipAkayukta asadgRha kA tyAga kro| zubha dhyAna se karmamala kA prakSAla. karo aura vairAgya bhAvanA se AtmA ko otaprota kara do| isa taraha jo bhadra jIva apane karmoM kA kSaya karate haiM... unheM naSTa karane ke lie apramatta bhAva se udyamazIla banate haiN| ve kabhI durgati ke zikAra nahIM banate aura kramazaH mukti -ramaNI kA varaNa karate haiN| ____ ataH upadiSTa guNoM kA niyamapUrvaka niSThA ke sAtha pAlana kro| kyoMki usake pAlana se saMsAra ke trividha tApa kA nAza hotA hai| he mahAnubhAvo! jo jIva dharma tattvoM se paricita nahIM hai, aise jIva ekAdha anajAna pathika kI bhA~ti bhavATavi meM niraMtara bhaTakate rahate haiN| tattva ke nau bheda haiM : jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava baMdha, saMvara, nirjarA aura mokss| Azrava tattva meM puNya aura pApa kA atarbhAva (samAveza) hai| utpatti, sthiti aura vyayayukta, amUrta, cetanA lakSaNavAlA, karma kA kartA, karma kA bhoktA evaM zarIra meM utpanna honevAle, urdhvagAmI ko jIva tattva kahate hai| jo karma-pravRtti kA kartA hai aura karma-phala kA bhoktA hai| ThIka vaise hI saMsAra meM satata bhramaNazIla ho, use AtmA kahate hai| AtmA ke do bheda haiM : sidhdha evam sNsaarii| aura narakAdi cAra gati ke bheda se saMsArI jIva cAra prakAra ke hote haiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 bhImasena caritra "ataH uccAtmAo! uparokta nau tattvoM ko acchI taraha se pahacAna lo| pApa se mukta ho jAo aura prApta mAnava bhava kA sadupayoga kro|" / antameM jaba kevalI bhagavaMta ne dharma-prabodhana pUrNa kiyaa| taba zrotAoM ne dharma se prerita ho, yathAzakti vrata-grahaNa kiye... vividha pratijJAe~ liiN| tatpazcAt bhImasena kevalI ne yogya dina para vihAra-yAtrA punaH prArambha kI aura grAmAnugrAma vihAra karate hue ve sametazikharajI phuNce| unheM apanA AyuSya kAla samIpa dRSTi gocara huaa| taba girirAja kI uttuMga coTI para zailezI karaNa dhyAna meM ArUDha ho gye| aura alpAvadhi meM hI cAra aghAtI karma : vedanIya, nAma, gautra evam AyuSya kA kSaya kiyaa| kevalI bhagavaMta bhImasena nirvANa-pada ko prApta hue| idhara mahAsatI sAdhvI zrI suzIlAdevI ne bhI utkaTa ArAdhanA tathA kaThora tapazcaryA ke yoga se AtmA kI paramocca sthiti prApta kara lii| vaha zukla-dhyAna meM pravRtta ho gayI aura sakala karmoM kA kSaya kara isI bhava meM ziva-pada kI adhikArinI bnii| ThIka vaise hI zrI vijayasena rAjarSi tathA mahAsatI sAdhvI zrI sulocanAjI ne bhI cAritra-dharma kA utkaTa pAlana kara kevalajJAna prApta kiyA aura aMta meM samasta ghAtI-aghAtI karmoM kA kSaya kara ve mokSa-pada ke anugAmI bne| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAna zrI aruNodaya phAunDezana SHBET ARUNODAYA FOUNDATION 41Baba . MAA . . . .. . . .." gujarAtI zrI aruNodaya phAunDezana - kobA dvArA prakAzita pustakoM kI sUci pratibodha mitti me savva bhUesa mokSa mArga meM bIsa kadama saMzaya saba dUra bhaye jIvana dRSTi he navakAra mahAna saMvAda kI khoja karmayoga (sacitra) bhImasena caritra patha ke phUla ciMtananI keDI preraNA (r)na visanA vIsa.sopAna . pravacana parAga Atama pAmyo ajavALuM jIvanano aruNodaya Awekening Golden Steps to Salvation Beyond Doubt Light of Life 'kobA' DAyajesTa (mAsika) (hindI-gujarAtI) : rAzi bhaviSya (vArSika prakAzana) zrI sImaMdhara svAmi pratyakSa paMcAMga " pAtheya preraNA guja. presamAM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIaruNodaya phAunDezana SHREE ARUNODAYA FOUNDATION AHMEDABAD * BOMBAY * . BANGALORE MADRAS P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust