Book Title: Acharang Sutra Dipika Pratham Shrutskandh
Author(s): Ajitdevsuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600366/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo namaH zrI gurupremasUraye // zrI candragacchIyAcAryAjitadevasUriviracitA zrIAcArAGgasUtradIpikA 26 - AgamaprakAzanamAlA (prathama zrutaskandhaH) -: prakAzaka :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, zrIjo bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI - 400 002 vIra saMvata 2517 vikrama saMvata 2047 mUlya rU.60 CONST XXNX XXXDXXXTXXTEXTXX ANAXXX XXTRICK Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti sthAna (1) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa (3) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, trIjo bhoIvADo, c/o.sumatilAla uttamacaMda bhulezvara, muMbaI-2. bhAratIyA mahetAno pADo, goLazerI, pATaNa. (u.gu.) (2) muLIbena aMbAlAla ratanacaMda (4) c/o. dipaka aravIMdalAla gAMdhI jaina dharmazALA ghI kAMTA, vaDaphaLIyA, rAvapurA, sTezana roDa, vIramagAma. vaDodarA-30 1. mudrA : hamadIpa prInTarsa, pratApa roDa, rAvapurA, vaDodarA - 30 01 divya kRpA : pUjyapAda siddhAMtamahodadhi suvizALa gacchAdhipati AcArya deva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA. zubhAzISa : vardhamAnataponidhi, gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA. preraNA mArgadarzana : pUjyapAda samatAnIdhi paMnyAsajI zrI pavavijayajI gaNivaryanA zikhya pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUri ma. sA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya mahAvIra prabhunA mukhethI tripadIne meLavIne pAMcamA gaNadharazrI sudharmAsvAmIe racela dvAdazAMgInuM prathama aMga AcArAMga sUtra che. A sUtra para zIlATTAcArye racela vistRta vRtti che. bALajIvone samajavA mATe saraLa bhASAmAM A dipikAnI racanA zrIcaMdragacchanA pU. AcAryazrI mahezvarasUrinA paTTadhara pU. ajitadevasUri mahArAjAe sattaramAM saikAmAM racela che. pUjya AcAryadeva zrImad vijayakumudacaMdrasUri mahArAjAe, A graMthanuM saMpAdana karI varSo pUrve lIMca nivAsI zreSTivaryazrI popaTalAla kevaLadAsanI Arthika sahAyathI paMnyAsathI maNivijayajI gaNivara graMthamALA taraphathI prakAzita karAvela. A prasaMge ame teozrI pratye tathA saMsthA pratye kRtajJatAno bhAva pragaTa karIe chIe. pU. jinasUri kRta AcArAMga dipikAnA saMpAdananuM kArya paNa cAlu che. je TuMka samayamAM be bhAgamAM prakAzana karavA dhAraNA yogovahanAdithI adhikArI banela pUjyo A graMthano svAdhyAya karI amane lAbha Ape tevI prArthanA. tathA zrutAdhiSThAyikA sarasvatI devI paNa zrutabhaktinA kAryane nirvighna pAra karavAnI zakti Ape tevI namra prArthanA.... lI. zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa vatI TrasTIo ja caMdrakumAra bAbubhAI jarIvALA. * lalitabhAI ratanacaMda koThArI ja navinacaMdra bhagavAnadAsa zAha ja puMDarIkabhAI aMbAlAla zAha Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahAyaka zrIAcArAMga dIpikAnA prakAzanano saMpUrNa lAbha mahArASTra kesarI vairAgya vAridhi AcAryadeva zrImad vijaya yazodevasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara prazAntamUrti AcAryadeva zrImad vijaya dhanapALasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvatanI bAlabrahmacArINI, prAta: smaraNIya svapUjya pravartIni zrI raMjanazrIjI mahArAja sAhebanA ziSyA parama vineyA paramopakArI pU. sAdhvIjIzrI vasaMtaprabhAzrI ma. sA. AdiThANA 16nA yazasvI cAturmAsamAM thayela jJAnakhAtAnI upajamAMthI "zrI jaina che. mUrtipUjaka saMgha nipANI" nA ArAdhaka bhAI-baheno taraphathI levAmAM Avela che. jJAnanIdhinA sadupayoga mATe TrasTIo dhanyavAdane pAtra che. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa mRtasamudvAraka bhANabAI nAnajIbhAI gaDA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo nama: jhI gumasuraye zrIcandragacchIyAcAryamahezvarasUripaTTadharAjitadevasariviracitA zrIAcArAGgasUtradIpikA kaamngglaadi| varddhamAnajino jIyAda, bhavyAnAM vRddhidonizam / buddhivRddhikaro'smAkaM bhUyAt trailokypaannH||1|| zrIAcArAMgasUtrasya, bRhRvRttiH svistraa| durvigAhA'lpavuddhInAM, kriyate tena dIpikA // 2 // atreha dvAdazAnAmaMgAnA madhye prathamAjhaM zrIAcArAGgaM, yato jJAnAcArAdInAM mokSAGgabhUtAnAmiha prarUpaNAdAcArAGgam / hai tasya hi dvau zrutaskaMdhau, prathamazrutaskaMdhe navA'dhyayanAni, dvitIyazrutaskaMdhe ekonaviMzatyadhyayanAni ! dara prathamazrutaskaMdhe navA'dhyayanAtmake prathamaM zatraparibAdhyayanaM jIvasaMyama ityucyate, jIveSu saMyamaH jIvasaMyamaH, yatA-jIco chakkAyaparUvaNA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGga dIpikA // 2 // ya tesiM vatNa baMdhoti / viraIe ahigAro satyapariNNAe nAya ho || 1 || navA'dhyayanAni AcArarUpANi, zeSANyA cArAgrANi / yataH - aMgANa pa kiM sAro ?, AyAro tassa kiM havai sAro 1 / aNuogattho sAro, tassavi a parUvaNA sAro // 1 // sAro parUvaNAe caraNaM, tassavi ya hoi NivANaM / NivANasya sAro anDAbAhaM jiNA viMti // 2 // tasyAdimaM sUtram- " suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM, ihamegesi No saNNA bhavai, taMjahA - puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, dAhiNAo vA disAo Agao ahamaMsi, paJcatthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, uttarAo vA disAo Agao ahamaMsi, uddAo vA disAo Agao ahamaMsi ahe disAo vA Agao ahamaMsi, aNNayarIo vA disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi evamegesi No NAtaM bhavati " 'suaM me AusaMteNaM' ci-tatra bhagavAn zrIsudhamrmAsvAmI jambusvAminaM pratIdamAcaSTe / yathA 'metti' mayA zrutamavadhAritaM karNAbhyAmityanena svabuddheraudAsinyaM darzitam / kiMbhUtena bhagavatA ? mayA - AusaMteNati - AyuSmatA, thA ziSya saMbuddhau he AyuSman- ciraMjIvin / athavA mayeti AmRzatA bhagavaccaraNAravindaM ityanena vinaya Avedito bhavati / athavA AvasatA vA samIpe ityanena gurukulabAsaH pratipAditaH, bhagavataivamAkhyAtaM -kathitam / iha asminnadhyayane iha asmin saMsAre 'egesiti' - ekeSAM jJAnAvaraNAdyAvRtAnAM prANinAM no saMjJA bhavati - samyag jJAnaM saMjJA smRtizvabodhaH sA nopajAyate / atra jJAnasaMjJAghikAraH, pratiSiddhasaMjJAvizeSAvagamArthamAha-' taM jahatti ' tadyathetipratijJAtArthodAharaNaM dizati / vyapadizati dravyabhAgamiti dik, pUrvasyA dina Agato'hamasmi evaM dakSiNasyA vA atra vAzabdo vikalpArthe, 'anayario disAo vA aNudisAo adhyayanaM-1 uddezro- 1 Atma paralokasiddhiH / // 2 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 3 // nel prajJApakA didizA niruupnnm| vA Agao ahamasi' ityanena diggrahaNAt prajJApakadizazcatasA pUrvAdikA UrdhA'dhodizau carigRhyante, anudiggrahaNAca vidizo dvAdaza 12, tatra dizazcatamro 4 vidizazcatasraH 4 tAsAmantarA aSTau aparA vidizA, evaM poDaza dizaH, UrjA'vo de dizau ca evaM prajJApakadizo'STAdaza parigRhItAH / evamaSTAdaza mApadizo'pyatra graahyaaH| atha bhAvadizAM parijJAnAya niyuktigAdhAmAhamathuA kAyA tiriA tahaggabIyA ya caukagA cauro / devA neraiyA vA, aTThArasa huMti bhAvadisA // 1 // vyAkhyA-manuSyAzcaturbhedAH, tadyathA-karmabhUmijAH akarmabhUmijAH, aMtaradvIpajAH smmuurchjaaH| kAyAH pRthivyaplejovAyavazcatvAraH 1 tiryaco dvIndriyAH trIndriyAH (caturindriyAH pazcendriyAH), tathA'amUlaskandhaparvabIjAzcatvAra eva, etAH poDaca diza:16 / etAsAM madhye deva-nArakaprakSepAda'STAdaza 18 / ebhirbhAvairbhavagatA jIvo vyapadizyate iti bhAvadiga'STAdaza medeti / tatrA'saminAM naiSo'vabodho'sti, sacinAmapi keSAzcid bhavati, yathA'haM manuSyA dizaH samAgata iheti / evamegesiM No NAyaM bhavatici-evamanena prakAreNa digvidigAgamanaM naikeSAM viditaM bhavatItyarthaH / niyuktikRdAhakesiMci NANasaMNNA asthi kesiMci natthi jIvANaM / ko'haM parammi loe AsI kayarA disAo vA // 1 // vyAkhyA-keSAzcijIvAnAM jJAnAvaraNIyakSayopazamavatAM jJAnasaMjJA'sti, keSAMcit tadAvRtimatAM na bhavatIti / yAdRzI IF saMjJA na bhavati tAM darzayati-ko'haM parasmin bhave manuSyAdirAsaM, anena mAvadiguNAcA / katarasyA vA dizaH samAyAta 5 ityanena tu prajJApakadig gRhItA / yathA kazcibaro madirAghUrNitalocano'vyaktamanAH avijJAtaradhyApatitaH cha-kRSTazva ACAAEX pati ko jAnAvaraNIyazyA jIvANaM manaM kelA vAda yathA'I mana // 3 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcArAGgaeSadIpikA // 4 // KASARAN gaNAvalijhamAnavadano gRhAnIto madAtyaye na jAnAti kuto'hamAgata iti, tathA prakRto manuSyAdirapIti mAvArthaH / na ma0-1 kevalameva saMjJA nAsti, aparApi nAstIti sUtrakRdAha u0-1 " asthi me AyA uvavAie nasthi se AyA uvavAie ke ahaM AsI ? ke vA io cuo iha pecA bhavissAmi ?" pUrvA 'asthi me Ayatti' vyAkhyA-asti vidyate mamA'sya zarIrasyAntarvI AtmA jIvo'sti, sa kiMbhUtaH 1 aupa- parajanmapAtikaH-upapAto bhavAntarasaMkrAntistatra bhava aupapAtika ityanena saMsAriNaH svarUpaM darzayati, sa evaMbhUta AtmA mamA'sti jJAnAjJAnanAstIti caivaMbhUtA saMjJA keSAMcidajJAnAvaSTabdhacetasAM na jAyate / tathA ko'haM nArakatiryagmanuSyAdirAsaM pUrvajanmani, ko vA lAmAvAmAvadevAdirito manuSyAdarjanmatazyuto-vinaSTa iha saMsAre-pretya-janmAntare bhaviSyAmi-utpatsye ityeSA ca saMjJA na bhavatIti / ihamegesiM No NAyaM ityanena keSAMcideva saMjJAniSedhAt keSAMcittu bhavatItyuktaM bhavati, tatra sAmAnyasaMjJAyAH pratiprANiprasiddhatvAt tatkAraNaparijJAnasyehA'kizcitkaratvAd, viziSTasaMjJAyAstu keSAMcideva bhAvAd viziSTasaMjJAyAH kAraNaM sUtrakaddarzayitumAha " se jaM puNa jANejA [ so'haM ] saha sammayAe paravAgaraNeNaM aNNesi vA aMtie socA, taMjahA-puritthamAo vA disAo Ago ahamaMsi, jAva anayarIo disAo aNudisAo vA Agao amaMsi evamegesi ja NAyaM bhavati asthi me AyA ekhavAie jo imAo disAo vA aNudisAo vA aNusaMcarai, samAovi disAo sabvAo aNudisAo, sohaM " sejatti-sa iti prAg nirUpito viziSTakSayopazamAdimAn , yaditi-prAgnirdiSTaM digvidigAgamanaM, tathA ko'hamabhUvamatItajanmani devAdiH, ko'haMtya devAdirbhaviSyAnIti parAmRzyate, jAnIyAda'vagacchet / idamuktaM bhavati-na kazcidanAdau FU // 4 // RECASSAGE suucnm| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmaguru nirUpaNa RECENSARKARIES saMstau paryaTanasumAn digAgamanAdikaM jAnIyAt , yaH punarjAnIyAt sa evA'haM / 'sahasammatti'-sanmatyA, kazcijAnIte, AtmanA saha sadA yA sanmatirvartate tyA sanmatyA, sanmatizcaturdA-avadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNamedAt / kadhica paraH tIrthakRt sarvajJastasya vyAkaraNamupadezastena jIvAMstadmadAMzca pRthivyAdIn gatyAgatI ca jAnAti / aparaH punaranyeSAtIrthakaraNyatiriktAnAmatizayajJAninAmantike jAnAti, yacca jAnAti tatsUtrAvayavena darzayati-tadyathA-pUrvasyA diza Agato'hamasmi, evaM dakSiNasyAH pazcimAyA uttarasyA urdhvadizo'dhodizo'nyatarasyA vA dizo'nudizo vA''gato'hamasmi, ityevamekeSAM viziSTakSayopazamAdimatAM tIrthakarA'nyAtizayajJAnibodhitAnAM ca jJAtaM bhavati / tathA prativiziSTadigAgamanaparijJAnAnantarameteSAM tadapi jJAtaM bhavati, yathA'sti me zarIrakasyAdhiSThAtA jJAnadarzanopayogalakSaNaH, upapAdako-bhavAntarasaMkrAntibhAga asaIgato bhoktA mUrtirahito'vinAzI zarIramAnanyApItyAdiguNavAn Atmeti / tathA'sti ca mamA''tmA yo'muSyA dizo'nudizazca sakAzAdanusaMcarati / evaM sarvasyAzcAnudizo'nusaMcaratIti so'haM-sa evA'hamityarthaH / anena ca pUrvAdyAH prajJApakadizaH sarvA gRhItAH, mAvadizazceti / sahasammatyAdiparijJAne sukhapratipattyartha trayo dRSTAntAH pradarzyantesammatyA jAnIte varakalacIrIvat zreyAMsa-karakaNDu-dvimukha-namirAjaprabhRtayaH, paravyAkaraNe vidamudAharaNaM-cirasaMsiTTho'si me goyamA ciraparicio'si me goyamA, athavA meghakumAravata / anyazravaNe tvidamudAharaNaM-zrImallisvAminA SaNNAM rAjJAM vivAhArthAgatAnAM pratiboSo dttH| ebhidRSTAntarayamAtmA gatyAgativizeSa jAnIte, viziSTadigvidimAgamanaM ceti bhaavaarthH| dravyArthatayA nityaM paryAyArthatayA'nityamiti, sa paramArthatayA''tmavAdIti vakadarzayati CER Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khadIpikA " se bAyAvAdI logAvAdI kammAvAdI kiriyAvAdI hai a- 11 'se AyAvAdI 'ti vyAkhyA-se iti ya evaM bhrAntaH prAgnArakAdibhAvadikSu amUrcAdiguNopetaM sarvavyApakalakSaNamAtmAnaM AtmavAjAnAti, sa evaMbhUta AtmavAdIti-AtmAnaM vadituM zIlamasyetyAtmavAdI / yo viparItaM manute nAstyAtmeti nAstikaH / ditvAdiya evA''tmavAdI, sa lokA-paddajIvanikAyarUpastaM vadituM zIlamasyeti lokavAdI, ityanenA'dvaitavAdimatamapAkRtaM, Atmabahu siddhiH| tvamaGgIkRtam / athavA lokazcaturdazarajvAtmakaH prANigaNo vA tatrApatituM zIlamasyeti / anena ca viziSTAkAzakhaNDasya lokasaMjJA veditA / tatra ca jIvAstikAyasya saMbhavena jIvAnAM gamanAgamanamAveditam / ya evA''tmavAdI lokavAdI ca sa eva karmavAdI, karma-jJAnAvaraNIyAdi, tad vadituM zIlamasyeti, prANino hi mithyAtvAdisaptapazcAzaddhetubhiH karmA. NyAdadate, pazcAcAsu virUparUpAsu yonighRtpadyante, anena kAlavAdino nirastAH / ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdI, yoganimittaM (karma) badhyate yogazca vyApAraH sa ca kriyArUpo'taH karmaNaH kAryabhUtasya vadanAt kriyAvAdI / kriyAyAzca karmanimittatvamAgame, yata:-'jAva NaM maMte ! esa jIve sayA samiyaM eyai veyai calati phandati ghaTTati tippati jAva taM | taM mAtra pariNamati tAva ca NaM aTThavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA No NaM abaMdhaetti', evaM ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdI, anena sAMkhyA'bhimatamAtmano'kriyAvAditvaM nirastaM bhavati / sAmprataM trikAlasparzinA | matijJAnenaiva tadbhave evAtmanaH kriyAyAtrikAlagocaratAM darzayati akarissaM ca ahaM kArAvisaM pAhaM karabo Avi samaNunne bhaghissAmi" ARCHAS Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 7 // ' akarissaM 'ti vyA0 - iha trikAlApekSayA kRtakAritAnumatibhirnava vikalpAH saMbhavanti, te cAmI - ahamakArSa 1 acIkaramahaM 2 kurvantamanyamanvajJAsiSamahaM 3, karomi 1 kArayAmi 2 anujAnAmyahaM 3 kariSyAmyahaM 1 kArayiSyAmyahaM 2 kurvantamanyamanujJAsyAmyahaM, ete 9 nava manovAkkAyaiH cintyamAnA 27 medA bhavanti / akArSamahamityanena viziSTakriyApariNatirUpa AtmA'bhihitaH, tatazca sa evA'haM mayA'sya dehAdeH pUrvaM yauvanAvasthAyAmindriyavazagena viSayavimohitAndhacetasA tacadas - kAryAnuSThAnaparAyaNena AnukUlyamanuSThitam / uktaM ca- vizvAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovaNamaraNaM / vayapariNAme sariyAI tAhaM hiyae khuDakaMti // 1 // tathA'cIrakara mahamityanena paro'kAryAdau pravarttamAno mayA pravRttiM kAritaH / tathA kurvantamanyamanujJAtavAnityevaM kRtakAritAnumatibhirbhUtakAlAbhidhAnaM karomItyAdinA vacanatrikeNa varttamAnakAlollekhaH / tathA kariSyAmi kArayiSyAmi kurvato'nyAnprati samanujJAparAyaNo bhaviSyAmItyAdinA vacanatrikeNA'nAgatakA lollekhaH / anena kAlatrayasaMsparzena dehendriyAtiriktasyAtmanaH kAlatrayapariNatirUpasyA'stitvAvagatirAveditA / atha kimetAvatya eMva kriyA utAsnyA api santItyAha " eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti " vyAkhyA -- etAvantaH sarve'pi loke - prANisaMghAte karmmasamAraMbhAH - kriyAvizeSA ye prAguktAH kAlatrayamedena kRtakAritAnumatibhizca sarvakriyAnuyAyinA ca karotinA sarveSAM saMgrahAt etAvanta eva parijJAtavyA nA'nye / tatra jJaparijJayA sarve'pi karmasamArambhA jJAtavyAH, pratyAkhyAnaparijJayA ca sarve'pi pApopAdAna hetavaH karmasamArambhAH pratyAkhyAtavyAH / iyatA kriyA medaprakaTanam / // 7 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHECHAR *zAnAmA bhramaNaja nyaduHkhA E zrI dA sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhitam / adhunA tasyaivAtmano digAdibhramaNahetUnupadarzanapUrvamapAyAn darzayati, tatsUtraMbAcArAGga- "apariSNAyakammA khalu ayaM purise jo imAo disAo aNudisAo aNusaMcarai, savvAo disAo sabyAo aNusUtradIpikA kA disAo sAheti, aNegarUvAo joNIo saMdhei virUvarUve phAse paDisaMvedei, tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA" 'apariNNAya'ti vyAkhyA-yo'yaM puri-zarIre zayanAt pUrNaH sukhaduHkhAnA vA puruSo janturmanuSyo vA, manuSyagatau puruSa // 8 // prAdhAnyatvena puruSaH, pAlanAtpuruSa iti so'pi caturgatyApanaH prANI gRhyate / dizo'nudizo vA'nusaMcarati, so'parijJAtakA-aparijJAtaM karmA'nenetyaparijJAtakarmA, khaluravadhAraNe, aparijhAtakammaiva digAdau bhrAmyati netaraH, sarvA dizaH sarvAH thAnudizaH sa sAheti svakRtakarmaNA sahAnusazcarati sthAnAni / anekarUpAca saMvRttAdikAzca caturazItilakSasaMkhyAkA cA ponayaH / sandhayati-saMghAnaM melayati, etAzcAnekarUpA yonIdiMgAdiSu paryaTanaparikSAtakA prANI sandhi karoti, tatsandhAne ra virUpAcaniSTAn rUpAn jAtikulAdiprasiddhAn sparzAn teSu teSu yonyantareSu saMvedayatIti / bhAvArthaH savistara cito'vaseyam / tatra karmaNi-vyApAre akArSamahaM karomi kariSyAmi ityAdyAtmapariNatisvabhAvatayA manovAkkAyarUpA bhagavatA zrIvIrasvAminA parikA praveditA, parijJAnaM paritrA, etajjambunAmne sudharmasvAmyAvedayati / sA ca parikSA dvidhA-dviprakArA, ekA aparihA 1 aparA pratyAkhyAnaparikSA 2, tatra uparikSayA sAvadyacyApAreNa bandho bharatIti evaM bhagavatA parikSA praveditA-prakarSeNa kathitA / pratyAkhyAnaparikSayA ca sAvadhayogA indhahetavaH pratyAkhyeyA ityevaMrUpA / atha kiM ? prayojanamasau pASI kimpAkaphalavadAruNavipAkeSu kazrivAkriyAvizeSeSu praparcava ityAzaMkyAha REACHINESS % % Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samArambhapradarzanam / "imassa peva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUkSaNAe jAIjarAmaraNamoyaNAe dukkhapaDiyAyahe" 'imassa ceva 'tti-vyAkhyA-asyaiva taDillatAcaMcalasya jIvitasyAthai dIrghasukhArtha kAzraveSu prANyupamahAdirUpeSu pravante, tathA asyaivA'nityajIvitasya parivaMdanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu pravartante / tatra parivandana-prazaMsA tadarthamAce| STate, tathA'haM mayUrapizitAzanAd balIyAn tejasA dedIpyamAno'pi sAkSAcchaka iva lokAnAM prazaMsAsthAnaM bhaviSyAmi / mAnanamabhyutthAnAsanadAnAdi, pUjana-vakhAnapAnapraNAmasevAvizeSarUpaM, tadarthaM ca pravarcamAnaH kriyAsu kazrivairAtmAnaM saMbhAvayati / na kevalaM parivandanAyarthameva kA''daca, anyArthamapyAdatta iti darzayati-jAtijarAmaraNamocanArtha karmA''datte, tatra jAtyartha kArtikeyaM vandate, bAmaNebhyo bhogAn prayacchata ityAdikumAgrgopadezAd hiMsAdau pravRtti vidadhAti / tathA maraNArtha pitRpiNDadAnAdipa, tathA maraNanivRtyarthamajAdinA baliM vidhatte / muktyarthaM pazcApiM sAdhayati / evaM jAtimaraNayomocanAya hiMsAdikAH kriyAH kurvate / duHkhapratighAtArtha vyAdhivedanArcA anekAsu mahArambhacikitsAsu pravacante, tallAmapAlanArtha tAsu tAsu kriyAsu pravarcamAnAH kA''sevante, karmopAdAnAca nAnAyoniSu virUparUpAn sparzAn pratisaMvedaya. ntItyevaM jJAtvA kriyAvizeSanivRttividheyeti kriyAvizeSAn darzayitumAha "eyAvaMti savvAvaMti logasi kammasamAraMmA parivANiyambA bhavaMti " 'eyAvaMti 'ci-etAvanta eva sarvasmin loke ye pUrva niveditAH karmasamArammAH kriyAvizeSAH pari-sAmastyena sAtavyAH, naitebhyo'dhikAra, yathAsaMbhavamAyojyAH, evaM sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhya tadupamaIkAriNAM ca kriyAvizeSANAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGga a-1-u-1 munitvkaarnnsvruupm| ecadIpikA // 10 // HONOCONNOCESS bandhahetutaM pradaryopasaMhAradvAreNa viratiM pratipAdayabAha " jassete logasi kammasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti sehu muNI pariNNAyakammetti bemi|| satyapariNAe paDhamo uddeso smmttii||" | 'jassate logasitti' vyAkhyA-bhagavAn samastavastuvedI kevalajJAnena sAkSAdupalabhyaivamAha-yasya sAdhorete-pUrvoktAH karmasamArambhAH-kiyAvizeSAH karmaNo vA jJAnAvaraNAdyaSTaprakArasya samArambhAH-upAdAnahetavaH, te ca parisamantAt jJAtAH-karmabandhahetutvena paricchinnA bhavanti, huravadhAraNe, sa eva muniH parijJAtakA iti bravImi / anena ca mokSAnabhUte jJAnakriye upAtte / yato jJAnakriyAbhyAM mokSa ityetada'haM bravImi yatprAguktaM tatsarvaM bhagavadantike sAkSAt zrutveti / zrIAcArAne zastraparijJAdhyayane prathamoddezakaH // sAmprataM dvitIyoddezakaH pratipAdyate, tasya cAyamabhisambandhaH / prathamoddezake jIvAstitvaM pratipAdataM, dvitIye pRthivyAdya| stitvaM pratipAdayati / yaH punaraparijJAtakarmA aviratazca pRthivyAdiSu bambhramIti tatra kramAgataH pRthivyuddezakaH prAramyate, taccedaM sUtram____"aTTe loe parijuNNe dussaMbohe avijANae assi loe pavvahie tattha tattha puDho pAsa AturA assi paritArvati" 'aTTe loe 'ti-vyAkhyA-asau lokaH zabdAdiviSayakazayairAH, athavA zabdAdiviSayeSu viSavipAkasadRzeSa tadAkAMkSitvAd hitAhitavicArazUnyamanA bhAvAH , karma upacinoti / uktaM ca paMcamAne-'soiMdiyavasadeNaM maMte ! jIve kiM baMdhaI ? kiM ciNAi ? kiM uvaciNAi !, goyamA ! aTTha kammapayaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei, ASS 10 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 11 // pariyana SikkRECIRCLE jAva aNAdiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakantAramaNupariyaTTai', evaM sparzanAdiSvapyAyojanIyam / evaM krodhamAnamAyAlomadarzanamohanIyacAritramohanIyAdibhirbhAvArtAH saMsAriNo jIvA iti / yata uktaM-rAgabosakasAehiM iMdiehi ya paJcahiM / duhA vA mohaNijeNa aTTA saMsAriNo jiyA // 1 // yadi vA jJAnAvaraNIyAdyaSTaprakAreNa zubhAzumena karmaNA ArtaH, kaH1, loka: lokayatIti lokaH, ekadvitricatuHpaJcendriyajIvarAzi: aprazastabhAvodayavI, yasmAd yAvAnAtaH sa sarvo'pi ' pariyUno 'niHsAra:-aupazamikAdiprazastabhAvahIno mokSasAdhanahIno vaa| sa ca dvidhA dravyabhAvabhedAt / tatra sacittadravyapariyUno jIrNazarIraH sthavirako jIrNavRkSo vA / acittdrvypriyuuno-jiirnnpttaadiH| bhAvapariyUna audayikabhAvodayAt prazastajJAnAdibhAvavikalaH / kathaM vikalaH ? anantaguNaparihANyA / tathAhi-pazcacatunidviekendriyAH krameNa jhAnavikalAH / tatra sarvanikRSTajJAnAH sUkSmanigodAparyAptakAH prathamasamayotpannAH / sa ca viSayakaSAyAH prazastajJAnaghunaH kimavastho bhavati', 'dussambodhaH' duHkhena dharme pratipatti kAryata iti duHsambodho brahmadattacakrivat , yadivA dussambodho yo bodhayitumazakyaH kAlikasUryavat / kimityevaM ? yataH 'avijANaetti' vishissttaavbodhrhitH| sa caivaMvidhaH kiM vidaH | dhyAdityAha-assi loetti'-asmin pRthivIkAyaloke pravyathite-prakarSeNa pIDite sarvasyArambhasya tadAzrayatvAditi prakarSArthaH, 'tattha tatthatti'-teSu teSu kRSikaraNagRhAdiSu 'puDhoci'-pRthaga vibhinneSu kAryeSu utpanneSu bho ziSya ! pAseti pazya iti vineyasya lokA'kAryapravRttiH pradarzyate, AturA viSayakaSAyAdibhiH pRthivIkArya paritApayanti-parisamantAt | piiddyntiitistraarthH| nanu caikadevatAvizeSAvasthitA pRthivI iti zakyaM pratipattuM, na punarasaMkhyeyajIvasaMghAtarUpA ityetat CARROCALCREAGGACASS Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGgabatradIpikA ja-1 u-2 zAkyAdayA pRthviihiNsaakaarH| // 12 // SOLARSHANKAROOSE parihartukAma bAha "saMti pANA puDho siyA, lajjamANA puDho pAsa aNagArA moti ege pavavamANA jamiNaM virUvalvehi satyehiM puDhavIkammasamAraMbheNa puDhavisatvaM samAraMbhemANA pANe vihiMsai" 'saMti pANe 'ti-vyAkhyA-'santi'-vidyante prANA: savAH 'pRthaka-pRthagmAvena akulAsaMkhyeyamAgasvadehAvagAhanayA pRthivyAzritAH, sitA vA sambaddhA ityrthH| anenaitatkathayati-naikadevatA pRthivI, api tu pratyekazarIrapRthivIkAyAtmiketi / tadevaM sacetanatvamanekajIvAdhiSThitatvaM ca pRthivyA AvikRtaM bhavatIti / etaca jJAtvA tadArammanitAna darzayitumAha-'lAmAMgaci', lajjA dvidhA-laukikI lokocarA ca, tatra laukikI snuSAsumaTAdeH zvazurasaMgrAmaviSayA, loko. sarA saptadazaprakAraH saMyamaH, yaduktaM-'lajjAdayAsaMjamavaMmacera' mityAdi / 'lajamAnAH '-saMyamAnuSThAnaparAH, yadi vA pRthivIkAyasamArambharUpAda'saMyamAnuSThAnAlajamAnAH, 'pRthagiti' pratyayA'numAnajJAninaH, atastAn lajamAnAn pazyetyanena ziSyasya kuzalAnuSThAnapravRciviSayaH pradarzito bhavatIti / kutIthikAstvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha-'aNa. gArA' ityAdi-na vidyate'gAraM-gRhameSAmityanagArAH sma ityevaM pravadamAnA ityeke-zAkyAdayo prAyAH, te ca vayameva janturakSaNaparAH kSapitakaSAyAjAnatimirAzceti, evamAdipratijJAmAtramanarthakamAraTanti, na cAnagAraguNeSu manAgapi varttante, na ca gRhasthacaryA manAmapyatilakantIti darzayati-'jamiNati'-yad yasmAdimamiti sarvajanapratyakSaM pRthivIkAyarUpaM virUparUpaiHza-ilAhAlakhanitrAdimiH pRthivyAzrayaM 'karma'-kriyAM samAramamANA vihiMsanti, tathA'nena ca pRthivIkanasamA B // 12 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IE rammeNa pRthivIzastraM samAraMbhamANo-vyApArayan pRthivIkArya nAnAvidhaiH zApAdayan ' aNegeti' anekarUpAn tadAzri lIzAkyAdItAn udakavanaspatyAdIn vivighaM hinasti, naanaavidhairuupaayaiaapaadytiityrthH| evaM zAkyAdInAM pArthivajantuvairiNAma'ya- nAM pRthvititvaM pratipAdya sAmprataM sukhAbhilASitayA kRtakAritA'numatibhirmanovAkAyalakSaNAM pravRtti darzayitumAha jIvavirA"vattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA immassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyahe dhnaa| se sayameva puDhavisatyaM samAraMbhai aNNehiM puthavisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANai " 'tatya khalu 'tti vyAkhyA-tatra'-pRthivIkAyasamArambhe khaluzabdo vAkyAlaGkAre bhagavatA zrIvarddhamAnasvAminA parijJAnaM parikSA sA pravediteti, idamuktaM bhavati-bhagavatedamAkhyAtaM-yathaimirvakSyamANaiH kAraNaiH kRtakAritAnumatimiH sukhaiSiNaH pRthivIkArya samArabhante, tAni cAmani-asyaiva jIvitasya paripelavasya parivandanamAnanapUjanArtha tathA jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM ca sa sukhalipsurduHkhaviT svayamAtmanaiva pRthivIzatraM samAramate, tathA'nyaizca pRthivIzatraM samArambhayati | pRthivIzakhaM samAramamANAnanyAMzca sa eva samanujAnIte, evamatItAnAgatAbhyAM manovAkAyakarmabhirAyojanIyam / tadevaM-- pravRttamateryad bhavati tadarzayitumAha___" se bahiyAe, taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA khalu bhagavamao aNagArANaM ihamegesi NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe, isa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu Narae, iJcatyaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehi satyehiM puDhavikammasamAraMbheNa puDhalsityaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai, se bemi-appege aMdhamanbhe appege aMdhamacche appege NAGARIA%A5 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 2 bAcArAGga tradIpikA 4 pRthvIjIvavo nrkaadihetuH| // 14 // FORESEARC% pAyamanbhe appege pAyamacche appege guSphamambhe appege gupphamacche appege jaMghamanbhe 2 bappege jANumanme 2 appege Urumamme 2 appege kaDimanbhe 2 appege NAbhimanbhe 2 appege udaramamme 2 appege pAsamamme 2 appege piDhimambhe 2 appege uramamme 2 appege hiyayamamme 2 appege thaNamanbhe 2 appege khaMdhamamme 2 appege bAhumamme 2 appege hatyamambhe 2 appege aMgulimanbhe 2 appege Nahamanbhe 2 appege gIvamanbhe 2 appege haNumanbhe 2 appege ho?manbhe 2 appege daMtamambhe 2 appege jimmamanbhe 2 appege tAlumanbhe 2 appege galamanbhe 2 appege gaMDamamme 2 appege kaNNamanbhe 2 appege NAsamanbhe 2 appege acchimamme 2 appege bhamuhamamme 2 appege NiDALamamme 2 appege sIsamanme 2 appege saMpamArae appege uhavae ityaM satyaM samAraMbhamANassa ite AraMbhA apariSNAtA bhavaMti" pRthvIkAyasamArambhaNaM se-tasya kRtakAritAnumatibhiH pRthvIzastramamArambhamANasyAgAmini kAle ahitAya bhavati, tadeva ca abodhilAbhAya / na hi prANigaNopamardanapravRttAnAmaNIyasA'pi hitenottarakAle yogo mavati / yaH punarmagavataH sakAzAttacchimyAnagArebhyo vA vijJAya pRthvIsagArambha pApAtmakaM bhAvayati, sa evaM manyate,-'se taM saMbujjhamANe'tisa jJAtapRthvIjIvatvena viditaparamArthaH pRthivIzastrasamArambhamahitaM samyagavabudhyamAnaH AdAnIya-grAca-samyagdarzanAdi, samyagutthAya-amyupagamya, kena pratyayeneti darzayati-zrutvA-avagamya sAkSAd magavato'nagArANAM vA samIpe, tataH 'ihamegesi'ti-iha manuSyAvatAre ekeSAM pratibuddhatatvAnAM sAdhUnAM jJAtaM bhavatIti / yad zAtaM bhavati taddarzayitumAha- 'esa khalu gatve'ti-va eSaH pRthvIkAyasamArammaH, khAravadhAraNe andhA-aSTaprakArakarmabandhA, takSepa eva mohahetutvAnmoho'STA occas Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 // pravIkA jiivsiddhiH| viMzatividhaH, darzanacAritramedAra, tathaiSa eva maraNahetutvAnmAra:-AyuSyakathayalakSaNaH, tathaiSa eva nrkhetutvaabrkH| kathaM punarekaprANivyApAdanapravRttI aSTavidhakarmavandhaM karoti / ityucyate-mAryamANajantulAnAvarodhitvAt zAnAvaraNIya banAti, evamanyatrApyAyojanIyamiti, anyadapi teSAM jJAtaM bhavatIti darzayitumAha- 'ivatthamityAdi'- ityevamartha-AhArabhUSaNopararaNArtha, tathA parivandanamAnanapUjanArtha duHsvapratiSAtahetuM ca 'gRddho'-mRJchito 'lokaH'-prANigaNaH evaMviSe'pyaniritanicayavipAkaphale pRthivIkAyasamAramme ajJAnavazAnmRcchitastu etad vidhatta iti darzayati- yad-yasmAd ima-pRthvIkArya virUparUpaiH zanaiH pRthivIkAyasamArammamANo hinasti, pRthivIkAyasamArambheNa ca pRthivyeva zastraM svakAyAdi pRthivyA vA zatraM halakudAlAdi tat samArabhate, pRthivIzastraM samAramamANazcAnyAn anekarUpAn prANino dvIndriyAdIn vivighaM hinstiiti| syAdArekA, ye hi na pazyati na bhRNvanti na jighranti na gacchanti kathaM punaste nedanAmanubhavantIti gRhItavyaM, amuNyArthasya prasiddhaye dRSTAntamAha-se bemI' tyAdi-so'haM pRSTo bhavatA pRthivIkAyavedanAM bravImi, athavA battvayA pRSTastadahaM bravImi, apizabdo yathAnAmazabdArthe, yathA nAma kazcijAtyandho baghise mUkakuSThI pazuH janaminipANyAbarayavibhAgo mRgAputravana pUrvakRtAzubhakarmodayAd hitAhitagrAmiparihAravimukho'tikaruNAM darza prArAH, tamenaMvidhamandhAdiguNopetaM kazcit kuntAgraNa 'anme' iti AbhindyAt , tathA'paraH kazcidandhamAcchindvAt , sa ca bhidyamAnAvasthAyAM na pazyati na zRNoti mUkatvAtroccairAraTIti, kisetAvatA tasya vedanA'bhAvo jIvAbhAvo vA zakyo vijJAtuM / evaM pRthivIjIvA apyavyaktacetanA jAtyandhavadhiramUkapadavAdiguNopetapuruSavaditi / yathA vA pazcendriyANaM parispaSTacetanAnAM 'appege pAyamanme' iti yathA kathit pAdamAminyAd SHAKAKA RECENERACKAGACK REEKRECORN Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAgarakhadIpikA 3% u02 pRthkhyArammavarjI sa muniH / 85 AchinyAd beti, evaM jahAjAnarUkaTInAmyudarapArthapRSTorohadayastanaskandhabAhuhastAlinakhagrIvAhanukoSTauSTadantajihAtAlugalagaNDakarNanAsikAkSibhUlalATaziraprabhRtiSpavayaveSu midyamAneSu chidyamAneSu vA vedanopapacirlakSyate, evameSAmutkaTamohAzAnabhAjAM styAnAdyudayAdavyaktacetanAnAmavyaktava vedanA bhavatIti grAmam / tatraiva dRSTAtAntaramAha-'appege saMpamArae' ci-yathA nAma kazcit samekIbhAvena prakarSeNa prANAnAM mAraNaM avyaktatvApAdanaM kasyacit kuryAt , mUrchAmApAdayedityarthaH, tathAvasthaM ca yathA nAma kazcida'padrApayet-prANebhyo vyaparopayet , na cAsau tAM vedanAM sphuTamanubhavati, asti cAvyaktA tasyAsau vedaneti, evaM pRthivIjIvAnAmapi draSTavyamiti / pRthivIkAyikAnAM jIvatvaM prasAdhya tathA nAnAvidhazatasampAte vedanAM cAvi vyAdhunA tadvadhe bandhaM darzayitumAha "etya satyaM asamArabhamANassa icete AraMbhA pariNNAtA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI neva sayaM puDhavisatvaM samAraMbhejA vaNNehiM puDhavisatthaM samAraMbhAvebbA NevaNNe puDhavisatvaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete puDhavikammasamAraMbhA pariNNAtA bhavaMti se humuNI pariNAtakammeti vemi" atra pRthvIkAye zataM dravyabhAvamedamina, tatra dravyazatraM svakAyaparakAyomayarUpaM, bhAvazastraM tva'saMyamo duSpraNihitamano vAkAyalakSaNaH / etad dvividhamapi zastraM samArambhamANasya ityete kRSyAdyAtmakAH samArammAH bandha hetutvenAparitrAtA aviditA bhavantIti darzayitumAha- 'etthe'tyAdi, 'atra' pRthivIkAye dvividhamapi zakhaM asamAraMbhamANasya-avyApArayata ityete prAguktAH karmasamArambhAH parivAtA viditA bhavanti, anena ca viratyadhikAraH pratipAdito bhavati, tAmeva viratiM svanAma % Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 17 // sampUrNa munitva kAraNaprada zenam / ROTECRUSHILLARKITA grAhamAha-''mityAdi-taM pRthivikAyasamAramme bandhaM parijJAya, asamAramme cA'bandhamiti jJAtvA, medhAvI-kuzala etaskuryAditi darzayati-naiva pRthivIzakhaM dravyamAvabhinna samArameta, nApi tadviSayo'nyaH samArambhaH kArayitavyaH, na cAnyAn pRthivIzastraM samArabhamANAn samanujAnIyAd iti, evaM manovAkAyakarmabhiratItAnAgatakAlayorapyAyojanIyamiti / tatazcaiva kRtanivRttirasau muniriti vyapadizyate na zeSa iti darzayannupasaMjihIrSurAha-yasya-viditapRthivIjIvavedanAsvarUpasya 'ete' pRthivIviSayAH karmasamArammAH khananakRSyAdyAtmakAH karmabandhahetutvena parijJAtA bhavanti jJaparitrayA, tathA pratyAkhyAnaparijayA ca parihatA bhavanti, huravadhAraNe, sa eva muniH sa eva parijJAtakarmA, nAparaH zAkyAdiH / bravImIti pUrvavaditi / zrI AcArAMge pRthivIkAyoddezakaH smaaptH|| atha gataH pRthivyudezakaH, sAmpratamakAyoddezakaH prAramyate, tatredaM sUtram "se bemi se jahAvi aNagAre ujukaDe niyAyapaDivaNNe amAsaM kuvamANe viyAhie" 'se vemi' ityAdi-vyAkhyA-asya cAyamabhisambandhaH, ihA'nantaroddezake parisamAptistre pRthivIkAyasamArambhaNyAvRtto munirityuktaM, na caitAvatA sampUrNo manirbhavati, yathA ca bhavati tathA darzayati / tathA''dikhatreNAya sambandhaH-sudharmasvAmI idamAha-zrutaM mayA bhagavadantike yatprAk pratipAditaM, anyaccedaM se bemi se jahe'ti-sa yathA pRthivIkAyasamArambhAvivacaH hai| sampUrNA'nagAravyapadezabhAgbhavati, tadahaM bravImi / api samuccaye, sa yathA'nagAro bhavati tathA pravImi / 'aNagAre'ti-na vidyate agAraM-gRhamasyetyanagAraH, anena gRhatyAgapradhAna sanitvakAraNamiti darzayati / 'ujjukaDe 'ci-RjurakuTilaH saMyamastaM 1 // 17 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u03 R5R1 karotIti RjukRt-jukArI, ityanenedamuktaM bhavati-azeSasaMyamAnuSThAyI sampUrNo'nagAraH / evaMvidhazvedRgbhavati-'NiyAgapAcArAGga- paDivaNNe'-yajana-yAgaH, niyato nizcito vA yAgo niyAgaH-samyagajJAnadarzanacAritratAtmako mokSamArgastaM pratipanno saMyoga stradIpikA niyAgapratipannaH nikAyapratipano vA, nirgataH kAya audArikAdiryasmAt sa nikAyo-mokSamArgastaM pratipannaH, tatkAraNasya tyaktvA ba018 samyagdarzanAdeH svazakyA'nuSThAnAta , svazakyA'nuSThAnaM cAmAyAvino bhavatIti, 'amAyaM kubamANe 'tti-svavIryanigRhana-mAyA zraddhAyAH kathyate, na mAyA amAyA, tAM kurvANo'nigRhitabalavIryaH saMyamAnuSThAne parAkramamANo'nagAro vyaakhyaatH| uddhRtasakala pri||18|| mAyAvallIvitAnaH kiM kuryAdityAha paalnaa| "jAe saddhAe nikkhaMto tameva aNupAlijjA viyahittA visottiyaM" 'jAe saddhAe 'ti-vyAkhyA-yayA zraddhayA niSkrAntaH pravrajyAM gRhItavAn , tAmeva zraddhA yAvajIvamanupAlayeda|| rakSayet varddhamAnavairAgyaraGgenetyarthaH / kathamanupAlayet :, viyahittu 'ti-vihAya-parityajya vizrotasikAM-zaMkAM sanmArge, pAThAntare || tu 'vijahicA pavasaMyoga'-pUrvasaMyoga mAtApitrAdikaM pazcAtsaMyoga-zvazurAdikaM, taM tyaktvA zraddhAmanupAlayediti / ayamupadezo mahAsatvaiH kRtapUrvamiti darzayitumAha " paNayA vIrA mahAvIhiM" praNatA-namrIbhUtAH, vIrAH parISahakaSAyAdisenAvijayAd vA vIrAH, 'mahAvIhi 'tti-mahAvIthizca mokSamArgaH, jinakAndrAdibhiH satpuruSaizcAsevitaH, taM prati prahvA vIryavantaH saMyamAnuSThAnaM kurvanti / tatazcocamapuruSArAdhito'yaM mokSamArga iti // 18 // RECUCiCONGRASSICIRCLES OS %E Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / // 19 // saMyame FASEKAS bhyaabhaavH| 9ACACCOUNTAL pradarya tajanitamArgavizrambho vineyaH saMyamAnuSThAne sukhenaiva pravartayiSyate / upadezAntaramAha "logaM ca ANAe abhisameccA akuobhayaM" __'loga ANAe ti-atrA'pkAyalokaM ca, cazabdAdanyAMzca jIvAdIn padArthAMzca AjJayA-maunIndravacanena samyag &AjJAtvA yathA akAyAdayo jIvA ityevamavagamya 'akutobhayaM 'ti-na vidyate kutazviddhetoH kenA'pi prakAreNa jantUnAM mayaM yasmAta so'kRtobhayaH-saMyamaH tamanupAlayet / apkAyalokamAjJayA abhisametya-jJAtvA yatkarttavyaM tadAha "se bemi Neva sayaM lo.. anbhAikkhijA, Neva attANaM anbhAikkhijjA, je loyaM anbhAikkhai, se attANaM abbhAikva, je attANaM anbhAikkhai se loyaM abhAikkhai" se bemI 'ti-so'haM bravImi, sezabdasya yuSmadarthatvAt tvAM vA bravImi, 'nena saya ' miccAi-na svayamAtmanA loko'pkAyamayo loko'bhyAkhyAtavyo abhyAkhyAnamasadabhiyoga:-ayathArthakathanaM, yathA'cauraM cauramiti / iha tu Apo jIvA na hai | bhavanti, kevalamupakaraNamAtraM ghRtatailAdivat / hastyAdInAmapi jIvAnAmupakaraNatvAt / nanvetadevA'myAkhyAnaM yadajIvAnAM jIvatvApAdanaM, naitadasti, apAM sacetanatvaM prAgeva saadhitm| 'Neva attANaM 'ti-naivAtmanaH zarIrAdhiSThAnuramyAkhyAnaM kartavyaM, takriyamANaM na ghaTAmiyarti, naivAtmAnaM zarIrAdhiSThAtAramahaMpratyayasiddhaMjJAnAdyaminnaguNapratyakSamapahlavIta / je 'attANaM'tiyo hi ajJAnopahatacakSurapkAelokagamyAkhyAti, sa evAtmAnanabhyAkhyAti zepaM pratItaM, ityAlocya sAdhavo nAkAyaviSayamArambha kuIndIti / zAkyAdayastvanyathopasthitA iti nivedayannAha prAgeva sAdhitama pratyayasidaMzAnAmapi pratItaM, ityAne A RAL-CASHTRA // 19 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcArAGgasatradIpikA a01 jalajIvavinAzo janmamaraNAdi // 20 // ___" lajamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satyehiM udayakammasamAraMbheNaM udayasatthaM samA. raMbhamANe aNegarUve pANe vihirAi / tattha khalu bhagavatA pariNNA pveditaa| immassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe Ai. maraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva udaya satyaM samArabhati, annehiM vA udayasatthaM samAraMbhAveti, aNNe udayasatthaM samAraMbhaMte samaNujANati / taM se ahiyAe taM se abohie| se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA bhagavao aNagArANaM atie ihamegesi NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu narae iccatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehi satyehiM udaya. kammasamAraMbheNa udayasatyaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai / se bemi saMti pANA udayanissayA jIvA aNege" ___ 'lajamANA puDho pAsa'ti vyA-lajamAnAH svakIyaM pravrajyAbhAsaM kurvANAH, yadi vA sAvadyAnuSThAnena lajamAnA- lajAM kurvANAH pRthaga vibhinnAH zAkyolUkaziSyAH tAn pazyeti ziSyanodanA, tatazcAyamarthaH-zAkyAdIn gRhItapravrajyAnapi sAvadyAnuSThAnaratAn pazya, kiM tairasadAcaritaM ? yenaivaM pradAnta iti darzayati-'aNagArA motti'-anagArA payamityeke zAkyAdayaH prabadanto yadidaM virUparUpaiH- utsecanAgnividhyApanAdizastraiH svakAyaparakAyabhedabhinbherudakakarmasamArammeNa ca udakazastraM samArabhante, tacca samArambhamANo'nekarUpAn dvIndriyAdIn vividhaM hinastItyarthaH / 'tattha 'tti-tatra khalu bhagavatA parijJA prveditaa| yathA'syaiva jIvitasya parivandanamAnanapUjanArtha jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM, sugamArtho'yaM pUrva vyAkhyAtaH / tacodakasamArambhaNaM tasyA'hitAya bhavati, tathaivAbodhilAbhAya bhavati, sa etatsambudhyamAna AdAnIyaM samyagdarzanAdi samyagutthAya-abhyupagamya zrutvA bhagavato'nagArANAM vAntike, ihaikeSAM sAdhUnAM yad jJAtaM bhavati, taharzayati-eSo ALSOCIES // 20 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 21 // STARAKHERE LR |'kAyasamArammo granthaH, eSa khalu mohaH, eSa khalu mAraH, eSa khalu narakaH, ityevamartha gRddho lokaH, yadidaM virUparUpaiH zastraiH | jalaspa udakakarmasamArambheNodakazastraM samArabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vividhaM hinasti / 'se bemI'ti so'hamevamupalabdhA jIvatvanekAkAyatatvavRttAnto bravImi-'saMtipANa'ti-santi vidyante prANina udakanizritA:-pUtarakamatsyAdayo yAn udaka: rambha siddhiH pravRttau hanyAt / kiyantaH punaste iti darzayati-'jIvA aNegA' punarjIvopAdAnamudakanizritaprabhUtajIvamedajJApanArtha / ekaikasmin jIvabhede udakAzritA aneke-asaMkhyeyAH prANino bhavanti, evaM cApkAyaviSayArambhabhAjaH puruSAste tanibhitaprabhUtasattvavyApacikAriNo dRssttvyaaH| zAkyAdayastUdakanizritAneva dvIndriyAdIn jIvAnicchanti, nodakamityetadeva darzayati "ihaM ca khalu bho ! aNagArANaM udayajIvA viyAhiyA" ihaiva zAtaputrIye pravacane anagArANAM udakaM jIvA vyaahRtaaH-prtipaaditaaH| ca zabdAt tadAzritAzca pUtarakamatsyAdayo jIvA vyaakhyaataaH| yadyevamudakameva jovAstato'vazyaM tatparibhoge sati prANAtipAtamAjaH sAdhava ityatrocyate, naitadevaM, yato vayaM vividhamakAyamAcakSmahe-sacittaM mizramacittaM ca, tatra yo'citto'kAyastenopayogavidhiH sAdhUnAM, netarAbhyAM / kathaM punarasau mavatyacittaH kiM svabhAvAt uta zastrasambandhAt , umayathApIti !, tatra yaH svabhAvAdevA'cittIbhavati na bAdazastrasamparkAt , tamacicaM jAnAnA api kevalamanaHparyAyAvadhizrutajJAnino na paribhuJjate, anavasthAprasaMgabhIrutayA / yato nu zrUyate bhagavatA kila baImAnasvAminA vimalasalilasamullasattaraGgaH zaivalapaTalAsAdirahito mahAido vyapagatA'zeSajantuko'cittavAripUrNaH svazilyAnAM ibAdhitAnAmapi pAnAya nAnujaje / tathA acicatilazakaTasthaNDilaparibhogAnujJA cAnavasthAdoSasaMrakSaNAya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrI jalajIva zaba prijnyaanm| huuN| magavatA na kRteti zrutajJAnaprAmANyajJApanArtha ca / atoM yad bAsazastrasamparkAt pariNAmAntarApanna varNAdibhistadacirSa | bAcArAGga- sAdhuparibhogAya kalpate / kiM punaH tacchatramityata AhadIpikA "satyaM cetthaM aNuvIi pAsa, puDho satthaM paveiyaM" vyAkhyA-zasyante-hiMsyante prANina iti zastraM, taccotsecanaghAvanAdi, svakAyAdi ca / varNAdayo vA pUrvAvasthA- vilakSaNAH zastraM, evametat trividhaM zastraM matvA'nyatamazastrasamparkavidhvastameva grAhya nAnyatheti / 'etthaM 'ti etasminnapkAye // 22 // 'aNuvII 'ci- anuvicintya-vicArya idamasya zastramityevaM pazya, ityanena ziSyanodanA / tadevaM nAnAvidhaM zastraM apkAyasyA'stIti pratipAditametadeva darzayati-'puDho satthaM 'ti-pRthak zastraM utsecanakacavaragomayAdi praveditaM-kathitam / ato'cittapayasA paribhogo'nyathA prANAtipAtavratamaGgaH syAt zAkyAdivat / na kevalaM prANAtipAtApattireva, kintu anyadapIti "aduvA adinnAdANaM" api tu adacAdAnamapi, svaparigRhItazarIrasyA'dAnAt svAmyadatvaM ca lagati / atra zAkyAH prAhu: " kappai Ne kappai Ne pAuM, aduvA vibhUsAe" 'kappai 'ti-No'smAkaM pAtuM kalpate vibhUSArtha snAnAdyartha ca, evaM snAdizaucAnuSThAyinAM nAsti kshciddossH| * syAt aduvA adisAyadattaM ca lagAva ABC svaparigRhItazI "aduvA adinAdana kevala prANAtipAta pAtuM kalpate vikaNekapA pAlAmyadattaM ca lagati / RAKAR 'puDho satthehiM 'ti-pRthak zastrairapkAyajIvAn vyavartayanti-vyaparopayantItyarthaH / atha teSAmAgamAsAratvamAha -pRthak zakhairapkAyajIva puDho sasthehi vihanti nAdizaucAnuSThAyinAM nAsti kA PJ // 22 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 23 // udaka jIvazatra varjako muniH syAt / ___" pattha'vi tesiM no nikaraNAe" 'etthavi tesiM'ti-etasminnapi prastute nijAgamAnusAreNAGgIkAre sati kappai No pANe vibhUsAetti evaMrUpasteSAmaya| mAgamo yadvalAda'pkAyaparibhoge te pravRttAH, sa AgamaH syAdvAdayuktibhiramyAhataH san no nikaraNAetti-no nizcayaM kartuM samartho bhavati / na kevalaM teSAM yuktayo, na nizcayAyA'lamAgamo'pItyapizabdaH / yata AptavacanaM AgamaH, bhavadAgamapraNetA anAptaH, apkAyajIvA'parijJAnAt-ityevaM pRSTAH pratyuttaraM dAtuM na smrthaaH| yatiyogyaM snAnaM na bhavati, kAmAGgatvAnmaNDanavat / mAvazaucameva karmakSayAya samartha, tacca vArisAdhyaM na bhavati / yadi pAnIyazaucAtkarmakSayo bhavati, tadA matsyAdayastatra sthitAH karmakSayakarttAro bhaviSyanti, maharSayo vividhatapobhiH karma kSapayanti, tasmAtteSAM siddhAnto'pi na nizcayAya samartho bhavati / " ettha satthaM samArabhamANassa icae AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa icete AraMbhA pariNAyA | bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM udayasatthaM samArabhejA, nevannehiM udayasatthaM samAraMbhAvejjA, udayasatthaM samAraMbhate'vi aNNe Na samaNujANejA, jassete udayasatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAtakammeti bemi " | satyapariNAe taio Puso sammatto. 3 etasmin apkAye zastraM samAramamANasyetyete ArambhA jJaparijJayA aparijJAtA bhavanti, yeSAM jJaparikSayA jJAtA bhavanti pratyAkhyAnaparikSayA ca parihatA bhavanti taddarzayati-taM pariNAya 'ci-tadudakArambhaNaM bandhAyetyevaM parijJAya medhAvI-maryAdAvAn naiva svayamudakazastraM samArameta, naivA'nyaH samArammayet, naivA'nyAn samanujAnIyAt, yasyaite udakazastrasamArammA ACARCISCASEKASHISH // 23 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI vAcArAgaecadIpikA dvidhA parijJAtA bhavanti sa eva muniH parijAtakarmA bhavati / bravImi pUrvavaditi zatraparijJAyAM tRtIyoddezakaH samAptaH / mataH u04 tRtIyoddezakaH, atha catuthoddezakaH prAramyate, tasyedaM sUtram / agnikAya "se vemi va sayaM loga anbhAikkhejA, Neva attANaM anbhAikkhejA, je loyaM anbhAikkhai se attANaM abbhA kkhai, |sya jIvatva je acANaM anbhAinakhai se loyaM anbhAikkhai" | prati___ 'se bemI'cAi-vyAkhyA-so'haM saharSo bravImi, kiM', 'neva sayaM loya 'ci-naiva svayaM loka-atrAnikAyalokaM pAdanam / jIvatvenA'bhyAcakSIta-naivApahlavItetyarthaH / agrilokA'bhyAkhyAne hi Atmano'pi jJAnacetanAnyasyA'bhyAkhyAnamavAmoti / 'kheva acANa'-ti naiva svayaM AtmAnaM zarIrAdhiSThAtAraM pratyAcakSIta / yo'nilokamabhyAkhyAti, sa AtmAnamabhyAkhyAti / | adhunA'grijIvapratipacI satyAM tadviSayasamArambhakaTukaphalaparihAropanyAsAya sUtramAha "je dIhalogasatyassa kheyaNNe se asatyassa kheyaNNe, je asatyassa kheyane se dIhalogasatyassa kheyaNNe" _ 'je dIhaloya'ti, vyAkhyA-ya: sAdhu ghaloko-vanaspatiH, yasmAdasau parimANazarIrocchrayAbhyAM zeSekendriyemyo dIrtho varcate, tathA kAyasthityA'nantaM kAlaM tiSTati. sAtireka yojanasahasrazarIrocchuyatvaM, ata eva dIrghaloko banaspatireva nigaditaH / asya ca dIrghalokasya shvmgniH| yasmAt sa hi pravRddhajvAlAkalApAkulaH sakalataruvRndapradhvaMsanAya bhavati, ato'sau tadutsAdakatvAcchatraM, vanaspatidAhapravRttastu bahuvidhasatvasaMhativinAzakArI vizeSataH syAt / yato vanaspatI kRmipipIlikAbhramarakApotazvApadAdayaH saMbhavanti / athavA bAdaratejaHkAyAH paryAptajIvAH stokAH, zeSAH pRthivyAdayo // 24 // HEREKOREAKISCAR // 24 // RESO Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 3 H25 // AURUSSIACCI jIvakAyA bahavaH, bhavasthitirapi tejaHkAyasyAlpA, itareSAM pRthivyAdInAM dIrghA, ato dIrghaloko pRthivyAdiH, tasya &aa agnissaI PI zastramanikAyaH, atha ca SaTkAyasyApi zastraM, sarvatra bhasmIkaraNAt / tasya 'kheyaNNo'ti-kSetrajJo-nipuNaH, agnikArya varNA- 11 zastramiTi dito jAnAti / khedano vA-khedastavyApAraH sarvasatvAnAM dahanAtmakaH, pAkAdikaratvenopacito yatInAM bahvArambhakatvenAs- tarjanonArambhaNIyaH, tamevaMvidhaM khedavyApAra jAnAtIti khedajJaH, sa eva azastrasya-saptadazamedasaMyamasya khedajJaH, saMyamo hi na pdeshH| kazciJjIvalokaM vyApAdayatyato'zastram / 'je asatthassa'ti-yo'zastrasya-saMyamasya khedajJo-nipuNaH, sa khalu dIrghalokazastrasyA'neH kSetrajJaH khedajJo vA, saMyamapUrvakaM hi agniviSayakhedajJatvaM, agniviSayakhedajJatApUrvakaM ca saMyamAnuSThAnaM, anyathA tadasambhava evetyetat gatapratyAgataphalamAvirbhAvitaM bhavati / kaiH punaridamevamupalabdhamityata Aha "vIrehiM evaM abhibhUya dilu, saMjayahiM sayA jattehiM sayA apamattehiM" 'vIrehi 'miccAi,-cyA-vIraistIrthakarairarthato dRSTametat , gaNadharaizca sUtrato dRSTamagnizastraM asaMyamasvarUpaM ceti / kiM punaranuSThAyedaM tairupalabdhamityucyate- 'abhibhUya 'ti, tatrAbhibhavo nAmAdizcaturdA, dravyAbhibhavo ripusenAdiparAjayaH, sUryatejasA vA cndrgrhnksstraaditejo'bhibhvH| bhAvAbhibhavastu parIpahopasargAnIkajayAt , aSTavidhakarmanidalanaM vaa| tathA parIpahopasargasenAjayAtkarmakSayaH, karmakSayAbhirAvaraNamapratihatA'zeSajJeyagrAhikevalajJAnamupajAyate, tadutpAdya tairupalabdhamiti / yathAbhUtaistairidamupalabdhaM tadarzayati- 'saMjaehi 'ti-saMyataH prANAtipAtAdivirataiH, kimbhUtaiH sadA- savatamapramacaiH, anavarataM madyaviSayakapAyavikathAvikalairevambhUtairmahAvIrairidaM dIrghalokazalaM dRSTa, azava-saMyamamapi dRSTam / tadevaM pradhAna SORRIERRINGARH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0-4 agnisamA| rammajanya kaTuvi. pAkaphaladarzanam / hA puruSarupalabdhatvAt sAdhubhirapi parihAryamiti / pramAdavazagA ye na pariharanti tAnnuddizyAhabAcArAzana "je pamatte guNaTThIe se hu daMDetti pavuccai" bvadIpikA ___ yaH pramaco bhavati sa eva guNArthI bhavati, atrAgnerguNA randhanapacanaprakAzAdikAstadabhilApavAn sa prANinAM daNDahetutvAd daNDaH procyate / yatazcaivaM tataH kiM karttavyamityata Aha " pariNNAya mehAvI iyANi No jamahaM pubvamakAsI pamAeNaM" . // 26 // _ 'taM pariNAya ' ti-taM daNDaphalaM parijJAya medhAvI saMsArabhramaNarUpaM vijJAya yamahaM pUrvamakArSa, tamidAnIM naiva kari- pyAmi, pramAdenAgneINDa, zrIjinavacanopalabdhA ceti maavaarthH| anye tvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha "lajjamANA puDho pAsa- aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM agaNikammasamAraMbheNaM agaNisatthaM samArabhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khalu bhagavatA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyahe se sayameva agaNisatthaM samArabhai, aNNehiM vA agaNisatthaM samAraMbhAvei, anne vA agaNisatthaM samArabhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe taM se abohiyAe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA bhagavao aNagArANaM ihamegesi NAyaM bhavati- esa khalu gathe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu narae, iccatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehi satthehi agaNikambhasamAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaha" 'lajamANa 'tti- lajamAnAH svAgamoktAnuSThAnena vA lajAM kurvANAH, pRthag-vibhinnAH zAkyAdayaH, tAn pazyevi, ADSHESEHORORS GOALS Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 27 // vayamanagArA ityeke pravadamAnAH, kiM tairvirUpamA caritam 1, gururAha - yadidaM virUparUpaiH zastrairagnikarmmasamArambheNa agniza samArabhamANaH sannanyAnanekarUpAn prANino vihinasti, 'tattha khalu' ci- tatra khalu bhagavatA parikSA praveditA / asyaivA'sArajIvitasya parivandanamAnanapUjanArthaM jAtimaraNamocanArthaM duHkhapratighAtahetuM, evaMvidhaH san agnizastraM samArabhate, anyaivAgnizakhaM samArambhayati tathA'nyAMzcAgnizastraM samArabhamANAn samanujAnIte / evamagnikAryaM samArabhamANasya kiM 1 phalaM syAdityAha taccAgneH samArambhaNaM se-tasya sukhalipsoramutrA'nyatra cA'hitAya bhavati, tathA tasyA'bodhilAbhAya bhavati / 'setaM saMbujjhamANe 'ti - sa tu ziSyastada'gnisamArambhaNaM pApAyetyevaM saMbudhyamAnaH AdAnIyaM - samyagdarzanAdi samyagutthAyaabhyupagamya soccA- zrutvA bhagavadanti ke aNagArANAmantike ca 'ihamegesiM' - ihaikeSAM sAdhUnAM jJAtaM bhavati / kiM 1, taddarzayatieSo'gnisamArambho granthaH karmmabandhahetutvAt eSa eva mohaH, eSa eva mAraH, eSa eva narakaH / ityevamarthaM ca gRddho loko | yatkaroti, taddarzayati- yadidaM virUparUpaiH zastrairagnikAya karma samArabhate, agnizastraM samArabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vihinasti / kathaM 1 tatra pravRttAH punarnAnAvidhAn prANino hiMsantItyAha " se bemi-saMti pANA puDhavInissiyA taNanissiyA kaTThanissiyA gomaya nissiyA kayavara nissiyA, saMti saMpAtimA pANA Ahacca saMpayaMti, agaNiM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajjaMti, je vattha saMghAyamAvajjaMti, te tattha pariyAvajjaMti, je tattha pariyAvajcaMti te vattha uddAyati" tadahaM travImi yathA nAnAvidhajIvahiMsanamanikAyasamArambheNa bhavati / santi-vidyante prANA jantavaH pRthvIkAya anyatIrthikA agnihiMsAjanyAtanekajIvahiMsakAH / // 27 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAcArAGga patradIpikA ba01 // 28 // u04 agnihiMmA nikArako munirbharati nizritAH pRthvIkAyatvena pariNatAH, tadAzritA yA kRmikunthupipIlikA'himavRzcikAdayaH, tathA vRkSagumalatAdayaH, tathA tRNapatranizritAH pataGgelikAdayaH, tathA kASThaniSitA ghuNodehikAdinAmaNDAdayaH gomayanizritAH kunthupanakAdayaH, kanavaranizritAH kiittkmyaadyH| 'saMti saMpAtima 'tti-santi-vidyante sampAtisAH prANAH sampatituM- uplutyohalutya patanaM yeSAM te smpaatinH| pRthvyAdinizritAnAM ca agnyArambhe kiM bhavati , taddarzayati- 'agaNiM ce 'tyAdi- agninA spRSTA eke zalabhAdayaH saMghAta- samekIbhAvenAdhikaM gAtrasaMkocamApadyante- prApnuvanti, te ca tatrAgnau patitAH saMghAtamApadyante te prANinastatrAgnau 'paryAvajaMti'- paryApadyante-- uSmAbhibhUtA mUrchAmApadyante, te prANina ekadvitricatuHpazcendriyAdayaH, tatrAnAvupadrAvanti- prANAn mushcntiityrthH| tadevamanisamArambhe na kevalamagmijantUnAM vinAzaH, kintvanyeSAmapi pRthvItRNapatrakASThagomayakacavarAzritAnAM sampAtimAnAM ca vyApattiravazyaM bhavatIti / bhagavatyAmuktaM ca-"do purisA sarisavayA anamannehiM saddhiM agaNikAyaM samAraMbhaMti, tattha NaM ege purise agaNikArya samujAleti, ege vijjhaveti, tattha NaM ke purise mahAkammayarAe ke purise appakammayarAe ?, goyamA ! je ujAleti se mahAkammayarAe, je vijjhaveti se appakammayarAe" // tadevaM prabhRtaprANyupamaInakaramagnyArambhaM jJAtvA trikaraNazuddhibhistatparihAraH kArya ityAha "estha satthaM samAraMbhamANassa icchete AraMbhA apariNAyA bhavanti, ettha satthaM asamAraMbhamANassa iceteM AraMbhA pariNNAyA bhavanti, taM pariNNAya mehAvI va sayaM agaNisatthaM samAraMbhejA neva'NNehiM agaNisatthaM samAraMbhAvejjA agaNisatthaM samAraMbhamANe aNNe na samaNujANejjA, jassete agaNikammasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakammetti bemi|" cautthoddeso smco|| CALCCASSEKACCRA T // 28 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 29 // " ettha satthaM 'ti - atrAmikAye zakhaM svakAyaparakAya medaminaM samArambhamANasya tasyaite ArambhAH- pacanapAcanAdikA aparijJAtA bhavanti / tathA'traivA'nikAyazastramasamArabhamANasyetyete ArambhAH parijJAtA bhavanti / jJaparijJayA ca pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti sa eva muniH paramArthataH parijJAtakamrmeti / bravImi pUrvavat iti zastraparijJAyAM caturthodezakaH parisamAptaH // uktazcaturthoddezakaH sAmprataM pazcama Aramyate, asya cAyamamisambandhaH / ihAnantaroddezake tejaskAyaH pratipAditaH / sAmprataM vAyukAyAvasare vanaspatikAyajIva svarUpamAvirbhAvyate, tatra ko hetuH ? *mollaGghanasya / zrIgururAha - eSa hi vAyuracAkSuSa duHzraddhAno'lpamedhasAM, ata eva vanaspatikAyaH pratyakSaparisphuTajIvaliGgakalApopetaH, ataH sa eva tAvatpratipAdyate / tasyedaM sUtram " se bemi, vaM No karissAmi samuTThAe mattA maimaM, abhayaM vidittA, taM je jo karae, esovarae etthovarapa, esa aNagAreti pacaI " 'se bemi'ti - vyA0- uktaM prAkU, sAtAnveSiNo jantUnAM duHkhamudIrayanti tatazca duHkhagaine saMsArasAgare zrAmyanti saccA ityevaM viditakaTukavipAkaH samastavanaspatisattvaviSayamarddananivRttimA tyantikAmAtmani darzayannAha - 'tamro karissAmi' citad vanaspatInAM duHkhamahaM na kariSye kiM kRtvA 1, 'samuTThAe 'ci - samutthAya - samyak pravrajyotthAnenotthAya - pravrajyAmaGgIkRtyetyarthaH / ityanena saMyamakriyA darzitA, na ca kriyAta eva mokSAvAptiH, kiM tarhi hai, jJAnakriyAbhyAM mocaH, vanaspati vadhanivA rako muniH // 29 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI / te bAcArAGga- satradIpikA vanaspatijanyA:dvAdiguNA | iti pradarzanam / ato jJAnapratipAdanAyAha-'mattA maimaM 'ti-matyA-jJAtvA avabudhya yathAvat jIvAn, matirasyA'stIti matimAn tasya sambodhanaM kriyate he matiman ! pravrajyAM pratipadya jIvAdipadArthAMzca jJAtvA mokSamavAnoti, samyagalAnapUrvikA hi kriyA phalavatIti darzitam / punaratraivAha- abhayaM vidittA- abhayaM-saptadazadhA saMyamastaM viditvA-jJAtvA 'taM je No 'tti tad vanaspatyArambha no kuryAta , ' eso'tti-eSa evoparata:, kimanyatIrthikaH / na hi, 'ettho 'tti-jainapravacane nAnyatra. epa evA'nagAraH procyate / atha zabdAdiviSayA vanaspatibhyaH saMjAyate taddarzayitumAha "je guNe se AvaTTe je AvaTTe se guNe" yo guNaH-zabdarUparasagandhasparzalakSaNaH sa evAvaH-saMsAraH, Avartante-paribhramanti prANino yatra sa AvataH, yazcAvace vartate sa zabdAdiguNeSu vartate iti bhAvaH / kathaM punarguNabhUyastvaM vanaspatibhya ityAha-veNuvINApaTahAtodyAdInAM vanaspaterutpattiH, tatazca manoharAH zabdA niSpadyante, punaH kASThakarmastrIpratimAdiSu gRhatoraNavedikAstambhAdiSu ca cakSuramaNIyaM rUpaM bhavati / gandho'pi hi karpUrapATalalavaGgaketakIsarasacandanAgarukakolajAtIcampakailAjAtiphalAdInAm / jihve. ndriyaprahAdino'neke rasAH tebhyo niSpadyante / tathA sparzAH padminIpatrakamaladalamRNAlavalkaladukUlazATakopadhAnatUlIpracchadapaTAdInAM sparzendriyasukhAH prAduSyanti / evameteSu vanaspatiniSpanneSu zabdAdiguNeSu yo varttate sa Avarne vartate / yazcAvartI sa rAgadveSAtmakatvAt guNeSu pravartate / atha ye ete guNAH saMsArAvartakAraNabhUtAH zabdAdayo vanaspatiniSpannAste kiM niyatadigabhAjaH ?, ki saIdikSu varjina', ityata Aha hi karpUrapATalalA sparzaH pacinIyA zabdAdiguNeSu yo vanaspatiniSpannAste GRACEREMOREGAR Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 // 31 // " uhaM adhaM tiriyaM pAINaM pAsamANe rUvAI pAsati suNamANe sahAI suNeti, uhaM adhaM tiriya pAINaM mucchamANe ruvesudAsarvadikamucchati, saddesu Avi esa loe viyAhie" sattAkA 'uDDe adhaM tiriyaM 'ti-vyA-prajJApakadigaGgIkaraNAt urdhvadikasthitaM rUpaguNaM pazyati prAsAdatalahAdipu, 'adhati zabdAdiadhastAda girizikharArUDho'dho vyavasthitarUpaguNaM pazyati, gRhamityAdivyavasthitaM rUpaguNaM tiryak pazyati, tiryakzabdena cAtra guNA loka dizo'nudizo draSTavyAH, etAsu dikSu pazyaMzcakSurjJAnapariNato rUpAdidravyANi-cakSutiyA pariNatAni pazyati-upalabhate / iti prakAtathA tAsu ca zRNvan zRNoti, urdAdidikSu rUpAdiSu mUrchati, evaM gandharasasparzA gRhyante / ' esa loe '-eSa lokaH shnm| zandAdiviSayAkhyo 'viyAhie 'tti-vyAkhyAtaH / atha viSayalokamanubhAvayan kiM kurute ?, tadarzayitumAha " ettha aguce aNANAe" 'etya aguce 'ti vyA0-asmizca pUrvAkhyAte zabdAdiviSayaloke agupto manovAkAyaiH-manasA dveSTi rajyate vA, vAcA prArthayate, kAyena taddezaM vrajati / evaM yo'gupto bhavati so'nAjJAyAM varcate-bhagavatpravacanAnugAmI na bhavati / evaMguNazca yatkuryAt tadAha ___" puNo puNo guNAsAe vaMkasamAyAre pamatte'gAramAvase". - 'puNo puNo 'ti-zabdAdiguNalubdhaH punaH punaH vAraMvAraM zandAdiguNAnAsvAdayatItyarthaH / evaMvidho guNAsvAdI'vaMkasamAyAre 'ti-vakraH samAcAro yasyA'sau, asaMyamAnuSThAyItyarthaH, avazyameva zabdAdiviSayAbhilApI bhUtopamaIkArI, ityato // 31 // PASCIENCRECRACROCKSTAGG95 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI da uddezo-5 bAcArAga-1 sUtradIpikA vanaspativirAdhakA a01 tulyAH / // 32 // CONNECRACKS vkrsmaacaarH| evaMvidho gRddhaH pramattaH apathyAmrabhojirAjavad vinAzaM prAmoti, athavA'rahannakavat tadAgAramAvaseva , pazcAnmAtrA prabodhitaH sugati jagAma / evaM pramatto viSayamUrchito agAraM-gRhavAsaM vasati / evaM yo'pi dravyaliGgasahitaH zabdAdiviSayapramAdavAn asAvapi viratirUpabhAvaliGgarahitatvAd gRhastha eveti / anyatIrthikAH punaH sarvadA sarvathAs | nyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha___" lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehi vaNassaikammasamAraMbheNa vaNassaisatthaM samArabhamANA aNNe aNegarUve pANe vihiMsati, tatya khalu bhagavayA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAtimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva vaNassaisatyaM samAraMbhai aNNehiM vA vaNassaisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA ghaNassaisatthaM samAramamANe samaNujANai, taM se ahiyAe taM se abohie se taM saMbujjhamANe AyANIe samuTThAya socA bhagavao aNagArANaM vA antie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu narae icatyaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehi satyehiM vaNassaikammasamAraMbheNa vaNassaisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiNsNti|" 'lajamANa 'ti vyA0-iti prAgvad jJeyaM, navaraM vanaspatyAmilApo vidheyH| sAmprataM vanaspatijIvAstitve liGgamAha " se bemi, imapi jAidhammayaM eyapi jAidhammayaM, imaMpi vuhidhammayaM eyapi vuddhidhammayaM, imaMpi cittamaMtayaM eyapi cittamacarya, imaMpi chinnaM milAi eyapi chinnaM milAi, imaMpi AhAragaM. eyapi AhAragaM, imaMpi aNiccayaM eyapi aNivayaM, imaMpi asAsayaM eyaMpi asAsarya, imaMpi vayovacaiyaM eyapi 'caovacaiyaM, imapi 'vipariNAmadhammayaM epaMpi vipariNAmadhammayaM".. MAGESANc Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 33 // __ 'se vemi 'ti-so'hamupalabdho bravImi, athavA vanaspaticaitanyapramANamadhigamya bravImi-kathayAmi / yathApratijJA- vanaspatitamartha darzayati- 'imapi jAidhammaya'ti-sannihitasatpuruSasyopadezena tvatpratyakSazarIratulyatvena darzayati / yathA hi manuSya! jIva'imaM 'ti- idamapi te tava zarIraM jAtidharmaka-janana-jAtirUtpatistaddharmaka, etadapi vanaspatizarIrakaM taddharmakaM- tatsvabhA ka tahammeka- tatsvabhA-14liGgAni / cameveti / evaM sarvatra yojyaM / yathA manuSyazarIraM vAlakumArayuvavRddhatApariNAmavizeSavat cetanAvat sadAdhiSThitaM praspaSTacetanAkamupalabhyate, tathedamapi vanaspatizarIraM bAlabaddhataruNajarAmRtyudhamakaM dRzyate / tathaitada'pi jJeyaM- 'imaMpi vuDDidhammayaM "tiathedaM manuSyazarIraM cAlakumArAdyavasthAvizeSeranavarataM varddhane. tathaitadapi vanaspatizarIraM-aMkurakizalayazAkhAprazAkhAdibhirvarddhate / tathA imaMpi citta'tti- yathedaM manuSyazarIraM cittavat , tathaitadapi jJeyam / cetayati yena taJcitaM- jJAnaM, yathA manuSyazarIraM jJAnAnugataM, evaM vanaspatizarIramapi, yato dhAtrIpraghunATAdInAM svaapvibodhsbhaavH| AhArAdidazasajhopalandhitazcittavacaM pratipAditam / 'imaMpi chinnati-idaM manuSyazarIraM chinna-cheditaM mlAyate-mlAniM majate milate vA, tathaitadapi jAnIhi / 'imapi Ahara 'tti idaM manuSyazarIraM stanakSIrAbAhAraka, kthedamapi vanaspatizarIraM bhUjalAyAhArAmyavahArakam / 'eaM aNiccaya'ti-yathedaM manuSya zarIramanityakaM na sarvadA sthAyi, tathaitadapi vanaspatizarIrakamanityaM, niyatAyuSyakatvAd, vanaspatedazavarSasahasrotkRSTamAyuH / tathA ' imaMpi asAsayaM 'ti- yathedaM manuSyazarIramazAzvataM, pratikSaNamAvIcImaraNena maraNAta , tathedamapi vanaspatizarIramiti / 'ima caovacayaM 'vi-yathedaM manuSyazarIramiSTAhArAdiprAdhyA cayApacayika-vRddhihAnyAtmakaM tathaitadapi / tathA 'vipariNAma 'ci-yathedaM manuSyazarIraM vipariNAmadharmaka-vividhapariNAma:-tasadrogasamparkAt pANDutvodaraddhi- // 33 // CRECCASCCCACANCom Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcArAGgasvadIpikA u0.5 vanaspativadhavarjako muniH / // 34 // SANSA zophakRzatvAilinAsikApravezAdirUpo bAlAdirUpI vA, tathA rasAyanAdyupayogAd viziSTakAntivalopacayAdirUpo vipariNAmastadharma-tatsvabhAvakaM / tathaitadapi vanaspatizarIrakaM tathAvidharogodbhavAt patrapuSpaphalAdyapacayAdirUpo vipariNAmaH tathA viziSTadohadapradAnena patrAdyupacayitvaM vipariNAmastaddharmakamityarthaH / evaM manuSyazarIravat scetnaastrvH| evaM vanaspatezcetanAM pradarya tadArambha bandhaM tatparihArarUpaviratyAsevanena munitvaM pratipAdayannupasaJjihIpurAha ettha satthaM samArabhamANassa icchete AraMbhA aparigNAtA bhavaMti, ettha satyaM asamArabhamANassa ithete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM vaNassaisatthaM samAraMbhejA vannehi vaNassaisatyaM samAraMbhAvejA Nevanne vaNassaisatthaM samAraMbhaMte samaNujjANejA, jassete vaNassatisatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakammeti bemi / satthapariNAe paMcamoreso smmtto-5|| 'ettha satthaM 'ti vyA- etasmin vanaspatI zastraM dravyamAvAkhyaM ArambhamANasyaite ArambhA aparijJAtA-apratyAkhyAtA bhavanti / etasmin vanaspatI zastrAsamArambhamANasyaite ArambhA. parijJAtA:-pratyAkhyAtA bhavanti / pUrvavacca sopyoM vyAkhyeyo yAvatsa eva muniH parijJAtakA iti vImi-kathayAmIti pUrvavat / zastraparijJAdhyayane pazcamodezakaTIkA / | uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Aramyate / ihAnantaroddeze vanaspatikAyaH pratipAditaH, tadanantaraM trasakAyasyAgame pratipAditvAt tatsvarUpAdhigamAyAyamuddezakaH samArabhyate / tasyAdisUtram " se bemi saMtime tasA pANA, taM jahA-aMDayA 1 poyayA 2 jarAuA 3 rasayA 4 saMseyayA 5 saMmucchimA 6 ubhiyayA CROC06UCN9454 4 // 34 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 // 7 ubavAiyA 8, esa saMsAretti panbuccaI maMdassAviyANao" dAsajIva'se bemi 'tti-so'haM bravImi saMti-vidyante trasyantIti trasAH, kiMvidhAH 1 pANA tti-yathAyogaM prANadhAraNa vidyate prkaaraaH| yeSAM te prANino dviindriyaadyH| te ca kiyajhedA:-kiMprakArAzceti darzayati-tadyathA-'aMDaya 'ti-aNDAjAtA aNDajAHpakSigRhakokilAdayaH / potA eva jAyante potajAH-hastivalgulyAdayaH / jarAyuveSTitA jAyante iti jraayujaar-gomhissyjaavikmnussyaaH| rasAd jAtA rasajA:-takrAranAladadhitImanAdiSu kRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavanti / saMsvedAda jAtAH sNsvedjaaH-mtkunnykaashtpdikaadyH| saMmarchanAjAtAH saMmUrchajAH shlbhpipiilikaadyH| udbhedana-udbhid bhuvamudbhidya jAtA udbhijAH pataGgakhaMjarITAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajAH, athavopapAte bhavA aupapAtikAH devA nArakAzca / evamaSTavidhe janmani sarve trasajantavaH saMsAriNo nipatanti naitavyatirekeNAnye santi / ca zabdena trikAlA'stitvaM pratipAdyate sAnAM, na kadAcidetaivirahitaH saMsAra: saMbhavatIti darzayati-'esa saMsAreti'-epo aNDajAdiprANikalApaH saMsAraHprocyate / kasya punaraSTavidhabhUtagrAme utpattirbhavatItyAha-'maMdassetti'-mando dvidhA, dravyabhAvabhedAt, tatra dravyamando'tisthUlo'tikRzo vA, bhAvamando'pyanupacitabuddhirbAlaH kuzAstravAsitamatirvA, ayamapi sabuddherabhAvAd bAla eva, iha bhAvamandenAdhikAraH evaM mandasya viziSTabuddhivikalasya saMsArI bhavatItyAha___"nijhAittA paDilehitA patteyaM parinivvANaM samvesiM pANANaM samvesi bhUyANaM samvesi jIvANaM samvesi sattANaM assAyaM aparinivvANaM maharUbhayaM dukkhaMti bemi, tasaMti pANA padiso disAsu ya" // 35 // AAKASAMACHCE Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yAcArAGgasUtradIpikA // 36 // SAMROSAURUS |. 'nijjhAya 'tti-imaM trasakArya nizcayena dhyAtvA-cintayitvA bravImi, paDilehitA-pratyupekSya-dRSTA, kiM tat ? payaMtiekamekaM trasakArya prati, parinirvANaM-sukhaM pratyekasukhabhAjaH ma'pi prANino, nAnyadIyamanya upabhukte sukhamityarthaH / eSa va sarvajIvAsarbaprANidharma iti darzayati-savesiti-sarveSAM prANinAM dvitricaturindriyANAM, sarveSAM bhUtAnAM sarveSAM jIvAnAM sarveSAM satvAnAMnA sukhatadevaM vicintya-pratyupekSya ca sarveSAM jIvAnAM pratyekaM parinirvANa sukhaM tathA pratyekamasAtaM aparinirvANaM, na parinirvANa apari-18 nirvANaM samantAt zarIramanaHpIDAkaram / tathA mahAbhayaM sarve'pi prANinaH zArIramAnasAca duHsvAdudvijanta iti, evamahaM bravImIti / evaMvidhenAsAtAdivizeSeNa viziSTenAbhibhUtAvasyantIti prasAH prANA iti praanninH| ataH punarudvijantIti | darzayati- 'padiso 'tti-pragatA dik pradika vidika ityarthaH, tataH pradizaH sakAzAdudvijanti, tathA prAcyAdiSu dikSu vyavasthitAH trasyanti kozakArakITavat , kozakArakITo hi sarvadigbhyo'nudigbhyazca vibhyadAtmasaMrakSaNArtha veSTanaM kroti| zarIrasyeti / bhAvadigapi na kAcittAdRzyasti, yasyAM vartamAno jantuna trasyet , zArIramAnasAmyA duHkhAmyAM sarvatra narakAdiSu jaMghanyante prANino'tastrAsaparigatamanasaH srvdaa'vgntvyaaH| evaM dikSu vidikSu ca sAH santIti gRDhImaH / yasmAt tadArambhavadbhiste vyApAdyante / kiM punaH kAraNaM? te tAnArambhanta ityAha "tattha tatya puDho pAsa bAturA paritAvaMti, saMti pANA puDho siyA " tatra tatra teSu teSu kAraNeSutpaneSu vakSyamANeSu zarIracarmazoNitAdiSu puDho-pRthak vibhineSu prayojaneSu pazyeti ziSyanodanA / kiM tatpazyeti darzayati- mAMsabhakSaNAdigRddhA- AturA asvasthamanasaH parisamantAttApayanti, yena kenacidArambheNa // 36 // KOKANKARACTERRORS Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAninA prasakAya| jIvavadha prakArAH prdrshitaaH| SARKARANAS prANinAM saMtApanaM bhavatIti darzayati-'saMti pANA'- santi vidyante prANA:-prANinaHprAyaH sarvatraiva pRthag-vimimA dvitricatu:pondriyAH pRthivyAdinizritA, etaca zAtvA niravadyAnuSThAyinA bhvitvymitybhipraayH| anye punaranyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayati "lajjamANA puDho pAsa aNagArA mo ti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehi satyehiM tasakAyasamAraMbheNa sakAyasatvaM samAramamANA aNNe aNegarUce pANe vihiMsaMti, satya khalu bhagavayA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDigghAyahe se sayameva tasakAyasatyaM samAraMbhati, annehi vA tasakAyasatthaM samAraMbhAveda, aNNe vi tasakAyasatthaM samAraMbhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe se abohie se saMbujjhamANe AyANIyaM samudrAya socA bhagavao aNagArANaM tie ihamegesi jAyaM bhavai-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu narae, icatyaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehi satyehi vasakAyasamAraMbheNa vasakAyasatvaM samAraMbhamANe khaNNe baNegarUve pANe vihisaMti" vyAkhyA pUrvavat / yAni kAnicitkAraNAnmuddizya prasavadhaH kriyate vAni darzayitumAha "semi thappege bacAe haNaMti, appege ajiNAe vahati, appege maMsAe vahaMti, appege soNiyAe bahaMti, evaM hiyathAe pittAe basAe picchAe pucchAe bAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe jahAe hAruNIe aTThIe bahimijAe aTThAe aNaTThAe bappege hiMsisu meti vA vahati appege hiMsaMti mettivA vahati bappege hisissaMti metti vA vahati " tadahaM pravImi-padarya prANinastadArammaprAtApAyanta iti / aveke'rcAya manti, aryate pUjyate'sAvAhArAladvAra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAcArA- sadIpikA trasakAyahiMsAvarjako muniH / // 38 // CHAHR vidhAnairiti arcA-dehastadarya vyApAdayanti / tathA lakSaNavatpuruSa akSatamavyaMgaM vyApAtha taccharIreNa vidyAmatrasAdhanAni kurvanti, upayAcitaM vA yacchanti durgAdInAmagrataH, tathA ajinArtha citrakavyAghrAdIn vyApAdayanti, evaM mAMsazoNitahRdaya| picavasApicchapucchavAlazRMgaviSANadantadaMSTrAnakhasnAyvasthyasthimiJjAdiSvI vAcyaM, tatra mAMsArtha zUkarAdayaH, trizUlAlekhArtha zoNitaM gRhNanti, hRdayAni sAdhakA gRhItvA madhnanti, pittArtha mayAdayaH, vasArtha vyAghramakarAdayaH, picchArtha mayUragRdhrAdayaH, pucchArtha rojhAdayaH, bAlArtha camaryAdayaH, zRGgArtha rurukhaDgyAdayaH, tat kila zRMgaM yAjJikAH pavitramiti gRhNanti, viSANArtha zRgAlAdayaH, dantArtha hastyAdayaH, daMSTrArtha varAhAdayaH, nakhArtha kecijAtIyA jantavaH / evameke yathopadiSTaprayojanakalApApekSayA manti / apare tu kakalAsagRhakokilAdIn vinA prayojanena vyApAdayanti / anye punaH 'hiMsisu meMti-hiMsitavAneSo'smatsvajanAn siMhaH so'rirvA'to manti, mama vA pIDAM kRtavanta ityato pranti / tathA'nye varcamAnakAle eva hinasti asmAn siMho'nyo veti nanti / tathA'nye'smAnayaM hisiSyati ityanAgatameva sarpAdikaM vyApAdayanti / evamanekaprayojanopanyAsena hananaM trasaviSayaM pradarya uddezakArthamupasaJjihIrSurAha "etya satyaM samArabhamANassa izvete AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa icchete AraMbhA pariNAyA bhavanti, taM pariNNAya mehAvI va sayaM tasakAyasatyaM samAraMbhejA, vannehiM tasakAyasatthaM samAraMbhAvejA, va'NNe tasakAyasatyaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete tasakAyasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti, sehu muNI pariNNAyakammetti bemi / " satyapariNAe chahoreso smmtto|| // 38 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / 39 / / vyA0 - prAgvat mAvanIyaM yAvat sa eva muniH trasakAyasamArambhanivRttatvAt pratyAkhyAtakarmmatvAt iti bravImi bhagavatatrailokyabandhorjagajIvavAtsalyakAriNaH paramakevalAlo kasAkSAtkRta sakalabhuvanaprapaJcasyopadezAt / iti zastraparijJAyAM SaSThodezakaH samAptaH / ukto SaSThoddezakaH, sAmprataM saptamaH prArabhyate, asya cAyaM sambandho'bhinavadharmANAM duHzraddhAnatvAt alpaparibhogatvAdutkramAyAtasyokazeSasya vAyoH svarUpanirUpaNArthamidamupakramyate / tacedaM sUtram - " pahU ejassa duguMchaNAe " vyA0 - asya cAyamabhisambandhaH / anantaroddezake trasakAyaparijJAnaM tadArambhavarjanaM ca munitvakAraNamabhihitam / ihApi tadeva dvayaM vAyukAyaviSayaM munitvakAraNamevocyate / tacca 'pahU ejassa' ci-eja kampane ejatIti ejo vAyuH kampanazIlatvAt tasyaijasya jugupsA - nindA tadAsevana parihAro nivRttiH, tasyAM tadviSaye prabhurbhavatIti / arthAt yadi zraddhAya jIvatayA jugupsate tataH / yo'sau vAyukAyasamArambhanivRttau prabhuruktastaM darzayati " AyaMkadaMsI ahiyaMti NaccA, je ajjhatthaM jANai, se bahiyA jANai, je bahiyA jANai se ajjhatthaM jANai evaM tulamanesiM" ' AyaMke' ci- AtaMko-duHkhaM, tacca dvividhaM zArIraM mAnasaM ca etadubhayamAtaGkaH, AtaGkaM bhayaM pazyatIti AtaMkadarzI, avazyametadubhayamapi duHkhaM mayi anivRttakAya samArambhe Apatati / etadvAyukAyArambhaNaM AtaMkahetubhUtaM 'ahiyaM'ti-ahi tamiti jJAtvaitasmAnnivarttane prabhurbhavati / vAyukAcArambhanivRtteH kAraNamAha- 'je ajjhatthaM' ti - AtmAnamadhikRtya yad barcate vAyukAya jIvavirA dhanAniSu cikAraNa darzanam / // 39 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C GAON 15 O tada'dhyAtma, tacca sukhaduHkhAdi, tad yo jAnAti-svarUpato'vagacchati, sa bahirapi prANigaNaM vAyukAyAdikaM jAnAti / yathe. u07 bAcArAga So'pi sukhAbhilApI duHkhAcodvijate, yathA mayi duHkhamApatitamatikaTukamasavaidyakammodayAdazubhaphalaM svAnubhavasiddha, evaM vAyukApaetradIpikA yo veti, svAtmani sukhaM ca sadvadyakarmodayAt zubhaphalaM, evaM yo'vagacchati, sa khalu adhyAtmaM jAnAti / evaM ca yo'dhyA-18| jIvavirAba01dA tmavedI sa bahirvyavasthitavAyukAyAdiprANigaNasyApi nAnAvidhopakramajanitaM svaparasamutthaM ca zarIramanaHsamAzrayaM duHkhaM sukhaM dhanAM kRtvA vA veti, yasyaivaMvighaM vijJAnaM nAsti, kutastasya bahirvyavasthitavAyukAyAdiSu apekSA / yazca bahirjAnAti, so'dhyAtma veti / | jIvituM // 40 // parAtmavAnAca yacca vidheyaM tadAha- 'eyaM tulamannesimityAdi-etAM tulAmanveSayet-gaveSayediti / kA punarasau tulA, yathA- | necchanti | ''tmAnaM sarvathA sukhAbhilASitayA rakSasi, tathA paramapi rakSa, kathamiti 1 darzayati munyH| "iha saMtigayA daviyA gAvakakhaMti jIviDaM" 'iha saMti 'ci-iha etasmin dayaikarase jinapravacane zamanaM zAMtirupazamA, evaMvidhAM zAnti gatAH shaantigtaaH| 8 zamasaMvedanirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNasamyagdarzanajJAnacaraNa kalApaH zAntirucyate, nirAbAdhamokSAkhyazAntiprAptikAraNatvAt / evaMvidhAM zAnti gatAH-prAptAH zAntigatAH, dravikA nAma rAgadveSavinirmuktAH, dravaH-saMyamaH karmakAThinyadravakAritvAt , sa vidyate yeSAM te dravikAH, nAvakAMkSanti, kiM, 'jIviuM 'ti-prANAn dhArayituM, kenopAyena jIvituM nAbhikAMvanti ?, vAyujIvopamaInena, zeSajIvanikAyarakSaNaM tu prAguktameva / samudAyArthastvayaM- iha pravacane yaH saMyamastadvyava. sthitA evonmUlitAtituGgarAgadveSadrumAH paraprANiprANApaharaNe nirabhilASAH sAdhavaH, nAnye, evaMvidhakriyAvabodhA'bhAvAt / // 4 // OKIEOC4% CA%AR Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 41 // vAyukApahiMsAyAmanekajIvavinAzo bhavati / EARCHECHAKASHASHA evaM vyavasthite sati "lajjamANe puDho pAsa aNagArA motti ege pakSayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM bAukammasamAraMbheNa vAusatyaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khalu bhagavayA pariNNA pavezyA / immassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyahe se sayameva vAusatyaM samArabhati, aNNehi vA vAusatthaM samAraMbhAveha, aNNe vAusatthaM samAraMbhaMte samaNujANaMti, saM se ahiyApa taM se abohie se taM saMbunjhamANe AyANIyaM samuTThAe socA bhagavao aNagArANAM aMtie iha megesiM NAyaM bhavati- esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa khalu Nirae izvatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUdehiM satyehiM bAukammasamAraMbheNa vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti, se bemi saMti saMpAimA pANA AhaSa saMpayaMti ya pharisaM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajaMti, je tatva saMghAyamAvajaMti te tatva pariyAvajjaMti, te tattha uddAyaMti, etya satvaM samArabhamANassa ithete AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa icchete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI va sayaM pAusatvaM samAraMbhejA, vannehiM vAusatthaM samAraMbhAvejA, Neva'Ne vArasatvaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jasse vAusatyasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti, se hu muNI pariNNAyakammetti bemi" / vyAkhyA pUrvavaditi / samprati pajIvanikAyaviSayavadhakAriNAmapAyadarzanAya tabittikAriNAM ca sampUrNa nibhAvadarzanAya satrANi prAramyate " ebaMpi jANe yAdIyamANA je bAbAre na ramati bAramamANA viNayaM vayaMti chaMdoSaNIyA ajhovavanA bAremasacA paka ECIARRHORORSHRECISIS // 41 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECSIRIKACKS bhI rati saMga" bAcArAga-1 etthaMpi jANa' iccAi-cyA etasmin vAyukAye apizabdAt pRthivyAdiSu samAzritamArambha ye kurvanti, te upAdIyante- anAcAre sadIpikA 37 karmaNA vadhyanta ityarthaH / etasmin jIvanikAye vadhapravRttAH zeSanikAyavadhajanitena karmaNA badhyante / kimiti !, yato 31 ramantA dAna hi ekajIvanikAyaviSayArambhaH zeSajIvanikAyopamaInamantareNa kattuM zakyate / atastvamevaM jAnIhi / anena zrotuH parA-18| jIvAH marzaH / tatazcaivamanvayo lagayitavyaH-pRthivyAdyArambhiNaH zeSakAyArambhakarmaNA upAdIyamAnAn jAnIhi / ke shesskaayaarmbh||42|| SaTkAyakarmopAdIyante ?, ityAha-'je AyAre'ti-ye avijJAtaparamArthA evaMvidhAcAre na ramante-na dhRtiM kurvanti, tadadhRtyA ca jIvavirAtadevopAdIyamAnAn jAnIhi / te ke ? shaakydigmbrpaarshvsthaadyH| kimiti ? yata Aha-ArambhamANA api vinayaM-saMyama dhakAH,sarvavadanti-kathayanti / kASTakavinayanAd vinayaH / kimbhUtAzca te ?, 'chaMdovaNIya'ti-chaMdaH-svAbhiprAyaH icchAmAtraM anA- jIvahiMsAlocitapUrvAparaM viSayAbhilASo vA, tena chaMdasA upanItA:-prApitA ityarthaH / te kiMvidhAH?, 'AraMbha'ti-ArambhasaktAH, te kiM varjako kuryuH , Arambhe-sAvadyAnuSThAne saktAH tatparAH, saGgaM-sajyaMte yena saMsAre jIvAH sa saGgaH-aSTavidhaM karma viSayasaGgo vA taM muniH / kurvanti, saGgAca punarapi saMsAraH / atha saGgAd yo nivRttastadArambhAt saGgo kiMviziSTo bhavatItyAha "se vasumaM savvasamaNNAgayapaNNANeNaM akaraNijnaM pAvaM kammaM No aNNesiM, taM pariNAya mehAvI va sarya chajjIvanikAyasatyaM samAraMbhejA, Neva'NNehiM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhAvejjA, NevaNNe chajjIvanikAyasatyaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete chajjIvanikAyasatthasamArambhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme ti bemi / " sattamodesaH / / Diln42 RSSFER KARORSECRE Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 43 // ' se vasumaM 'ti - sa SaTkA yahanana nivRttatvAd vasumAn - bhAvadravyopetaH / 'savagaya'tti - prajJAnAni yathAvasthitaviSayagrAhINi jJAnAni prajJAnAni sarvANi samanvAgatAni yasyAtmanaH sa sarvasamanvAgataprajJAnaH- sarvAvabodhavizeSAnugataH / evaMvidhenAtmanA akaraNIyaM- akarttavyaM ihaparaloke viruddhatvAdakAryamiti matvA nAnveSayet / kiM punastadakaraNIyaM nAnveSayitavyaM 1, ucyate, ' pAvaM 'ti pApaM karma adhaHpatanakAritvAt pApaM prANAtipAtAdyaSTAdaza bhedabhinnaM nAnveSayet na kuryAt svayaM, na cAnyaM kArayet na kurvANamanyamanumodayet / etadevAha - 'taM pariNNAya' ci - tatpApamaSTAdazadhA pari:- sarvvato jJAtvA medhAvImaryAdAvAn naiva svayaM SaDjIvanikAyazastraM svapara kAya zastrAdibhedaM samArabhet, naivAnyaiH samArambhayet, na cAnyAn samArambhamANAn samanujAnIyAt / evaM yasyaite suparIkSyakAriNaH SaDjIvanikAya zastrasamArambhAH parijJAtA jJaparijJayA pratyAkhyAnapariyA parihRtA bhavanti, sa eva muniH pratyAkhyAtakarmmatvAt iti zabdo'dhyayana samAptyarthaH / bravImIti zrIsudharmmasvAmyAha svamanI pikAvyAvRttaye zrIvarddhamAnasvAmina upadezAt sarvvamAkhyAtaM mayeti / idaM cAdhyayanaM sAdhunA yadA dhyAtaM bhavati arthatazca ziSyaNAvataM bhavati tadA'syopasthApanA - vidhinA mahAvratAropaNaM kArya ceti / itizrIcandragacchAmbhojadinamaNInAM zrImahezvara risarvasUriziromaNInAM paTTe zrI ajitadevasUriNA viracitAyAM zrImadAcArAGgasya dIpikAyAM prathamAdhyayanaM samAptamiti / athoktaM prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH / adhigatazastraparijJA sUtrArthasya tatpratipAditai kendriyAdizraddadhAnasya samyaktadracApariNAmavataH tadyogyatayAropita mahAvratabhArasya sAghoryathA rAgAdikaSAyalokasya sarvajIvajJAnakriyA yuktasya sAtorupa sthApanA karaNa prada rzanam // // 43 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C% bAcArAGgastradIpikA ba02 // 44 // C3%ACA zabdAdiviSayalokasya vA vijayo bhavati, tathA'nenAdhyayanena prtipaadyte| asyoddezAdhikAro yathA-tatra prathamoddezake-mAtApitrAdisvajanAbhisaGgo na kAryaH, dvitIyoddezaka-saMyame adRDhatvaM na kArya, tRtIyoddezake-jAtyAdhupetena mAno na kArya:, saMsArakAcaturthe- bhoge'bhiSvaGgo na kAryaH, pazcame-tu tyaktasvajanAdinApi sAdhunA saMyamadehapratipAlanArtha lokanizrayA vihavya raNamlagupaSTha tu lokanizrayA viharatA'pi loke mamatvaM na kAryam / athedaM sUtram haiNAdInAM "je guNe se mUlahANe, je mUlahANe se guNe, iti se guNaTThI mahayA pariyAveNaM puNo puNo base pamatte- mAyA me piyA me vyAkhyAnaM, bhajjA me puttA me dhUA me NDusA me sahisayaNasaMgaMthasaMthuA me vivittavagaraNaparivaTTaNabhoyaNacchAyaNaM me iccatthaM gahie loe vase pamatte tadAsaktAaho ya rAo ya paritappamANe kAlAkAlasamuTThAI saMjogaTThI aTThAlomI Alupe sahasAkAre viNiviTThacitte etva sattho puNo puNo nAM saMsAre appaM ca khalu A ihamegesiM mANavANaM taMjahA"-- mAparibhramaNam 'je guNe se mUlaTThANe 'tti- vyAkhyA-yo guNaH-zabdAdiviSayarUpaH kaSAyAdiko vA sa mUlaM, yanmUlaM kAraNaM kaSAyAsteSAM tiSThatIti sthAnaM- Azrayo varcate / evaM zabdAdiko yo guNaH, sa eva mUla sthAnaM- saMsArasya AdyaM kAraNam / evaM vIjAGkaranyAyena parasparataH kAryakAraNabhAvaM sUtreNaiva darzayati-'je mUlaDhANe se guNe 'tti- yadevaM saMsAramUlAnAM kaSAyAnAM sthAnamAzrayaH zandAdiko, guNo'pyasAvevetyarthaH / tataH kimityAha-' iti se guNaTThI 'ti iti hetoryamAt zabdAdiguNaparIta AtmA kaSAyamUlasthAne varttate / so'pi ca prANI guNArthI-guNaprayojanI, ato guNA'prAptau prAptivinAze ca AkAMkSAzokAbhyAM sa prANI mahatA paritApena zArIramAnasAdiduHkhenAbhibhUtaH san paunaHpunyena teSu sthAneSu vaset tiSThet / // 4 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 45 // kimbhUtaH san 1 pramattaH anAdibhavAmyAsAt zeSaM pratItam / rAgaH prathamamutpattau mAtApitrAdiviSayo bhavatIti darzayati'mAtA me 'ti - mAtRviSayo rAgaH, yathA madIyA mAtA tIrthatulyA mA duHkhaM prApnuyAt evaM pitApi / yathA varddhamAnasvAminA garmasthenAbhigraho gRhItaH, kRSNabalabhadrAvapi dvArikAdAhe kiM kRtavantau / tasyAmadhyambAyAma kAryapravRttAyAM dveSa upajAyate, tadyathA - anantavIryaprasaktAyAM reNukAyAM rAmasyeti, yathA rAmeNa pitari rAgAt tadupahantari ca dveSAt saptakRtvaH kSatriyA vyApAditAH, subhUmenApi trisaptakRtvo brAhmaNA iti / bhaginyarthaM klezamanubhavati prANI, bhAryAnimittaM cANAkyenAvajJAtabhAryAnoditena nandAntikaM dravyArthamupagatena kopAnnandakulaM kSayaM ninye / koNikenApi padmAvatIpreraNAnmahAsaMgrAma ArabghaH / putrA me-putrArthaM zreSThinA damanakamAraNAya caNDAlaH prArthitaH, athavA varadattazrAvaNa zubhaMkaraputrAya dravyopArjanAya zikSA dattA, yathA- kRtajJasvAmisaMsevI uttamastrIparigrahaH / kurvan mitramalomaM ca naro naitrAvasIdati ||1|| sutA me tadartha jarAsandhena svakulaM kSayaM nItam / snuSA me na jIvantItyArambhAdau pravarttate / savisvajanasaMgranthasaMstutA me - sakhA - mitraM, svajanaH pitRvyAdiH, saMgranthaH - svajanasyApi svajanaH pitRvya putrazAlakAdiH, saMstuto bhUyobhUyo darzanena paricitaH, athavA pUrvasaMstuto mAtApitrAdirabhihitaH pazcAtsaMstutaH zAlakAdiH sa iha grAhyaH, sa ca me duHkhito bhavatIti paritapyate / 'vivitta'ttizobhanaM pracuraM vA, upakaraNaM - hastyazvarathAsanamaJcakAdi, parivartanaM dviguNatriguNAdimedabhinaM, tadeva bhojanaM- modakAdi, AcchAdanaM - paTTayugmAdi, taca me bhaviSyati naSTaM vA / 'iccatthaM' ti - ityevamarthaM gRddho lokaH mAtApitryAdipUrvoktanimitteSu AmaraNaM pramatto mamedamahamasya svAmI poSako veti mohitamanA vaset - tiSThet tadarthamahorAtraM paritapyamAnaH / uktaM ca-putrA me bhrAtA me svajanA saMsArakA raNamamatvaparivarjanoM - padezaH / ||| 84 11 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******* zrI I me gRhakalanavaggoM me / iti kRtamemezandaM pazumiva mRtyurjanaM harati // 1 // sa ca paritapyamAnaH kiMbhUto bhavatItyAha-'kAlAkA- u01 bAcArAga- lasamuhAIti-kAlaH karcavyAvasaraH, tadviparIto'kAlaH, samyagutthAtuM zIlamasyeti samutthAyIti padArthaH / yathA karttavyAvasare na mamatve karoti anyadAca karoti, yathA vA kAle karoti evamakAle'pi, yathA vA'navasare na karotyevamavasare'pIti, apagatakAlAkAla- |patitAnA ba025 viveka iti bhAvanA / yathA caNDapradyotena mRgAvatIgrahaNArtha kAlamatikramaNaM na jJAtam / yaH puna samyakAlotthAyI bhavati sa yathA- svarUpa kAlaM parasparAnAbAdhayA sarvAH kriyAH karoti / yaduktam- mAsairaSTabhirahA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tat karttavyaM manuSyeNa, prkaashnm| // 46 // yenAnte sukhamedhate // 1 // dharmAnuSThAnasya ca na kazcidakAlo mRtyoriveti / kimarthaM puna: kAlAkAlasamutthAyI bhavatItyAha- 'saMjogaTThI 'tti- saMyojanaM saMyogaH, tasya yo'rthaH saMyogArthaH, so'syAstIti saMyogArthI-dhanadhAnyAdinavavidhapari-18 grahArthI kAlAkAlasamutthAyI bhavatItyAha- 'aTThAlobhI'- artho-ratnakupyAdiH, tatrAsamantAd lobho alobhaH, sa vidyate yasyeti sa tathA, asAvapi kAlAkAlasamutthAyI bhavati, mammaNavaNigvat / punarapi lobhino'zubhanyApArAnAha- 'AlaMpa' A-samantAda lumpatItyAlumpaH, sa hi lobhAbhibhUtAnta:karaNo'pagatakarttavyaviveko'rthalobhaikadaca dRSTiraihikAmuSmikavipAkakAriNInirlAJchanagalakarttanacauryAdikAH kriyAH karoti / anyacca-'sahasAkAri'tti-karaNaM-kAraH, asamIkSitapUrvAparadoSaM sahasAkaraNaM sahasAkAraH, tathAhi-lobhAbhibhUto'rthameva pazyati, nApAyAn zastrAdichedanAdikAnityarthaH / Aha ca'viNiviTTa 'tti-vividhamanekadhA vinaSTaM cittamantaHkaraNaM yasyA'sau sa vinivissttcittH| evaMvidhazca kiM bhavatItyAha'ettha satthi'- atrA'smin mAtApitrAdau zabdAdiviSayasaMyoge vA viniviSTacittaH san pRthivIkAyAdijantUnAM yat zastra PU // 46 // * ** 31 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 47 // OM4%AMI mupapAtakAri tatra punaH punaH pravarttate / etacca sAmpratakSiNAmapi yujyeta yadyajarAmaratvaM dIrghAyuSyakaM vA syAt , taccobhayamapi vRddhabhAve nAstItyAha- 'appaM ca khalu Au'ti- alpaM-stokaM ca-punaH khalu-nizcitaM Ayuriti-bhavasthitihetavaH krmaapudglaaH| zrotrAdiiheti-saMsAre manuSyamave vA, ekeSAM- mAnavAnAM- manujAnAM sarvato'lpAyurantarmuhUrtamA bhavati, utkRSTaM palyopamatrayaM, 18 vijJAnatathApi saMyamajIvitamantarmuhUrtAdArabhya dezonapUrvakoTiM yAvatsaMyamAyuSyarka, taccAlpameveti / athavA tripalyopamasthitikama-II hAniH / dhyAyuralpameva, yatastadapyantarmuhUrtamapahAya sarvamapavarttate / ye'pi dIrghAyuSyakasthitikA upakramakAraNAbhAve Ayu:sthitimanubhavanti, te'pi jarAbhibhUtavigrahA maraNAdapyadhikA jaghanyatamAmavasthAmanubhavantIti tadyathetyAdinA darzayati "soyapariNANehiM parihAyamANehiM cakkhupariNANehiM parihAyamANehiM ghANapariNANehiM parihAyamANehiM rasanApariNANehiM parihAyamANehiM phAsapariNANehiM parihAyamANehi abhikaMtaM ca khalu vayaM sa pehAe tao se egadA mUDhabhAva jaNayaMti" 'sopariNANe 'ti-zRNoti bhASApariNatAn pudgalAniti zrotraM, tacca kadambapuSpAkAraM dravyato, bhAvato bhASAdravyagrahaNalabdhyupayogasvabhAvamiti, tena zrotreNa pariH-samantAd ghaTapaTazabdAdivipayANi jJAnAni paribAnAni, taiH zrotraparijJAnajaiH jarAprabhAvAtparihIyamAnaH saJyistato'sau prANI ekadA-vRddhAvasthAyAM rogodayAvasare vA vivekazUnyatAmApadyate / evaM cakSurAdivijJAneSvapi yojyam / zrotAdivijJAnAni ca vayo'tikrame parihIyante, tadevAha-abhikaMtaM ceti-tatra prANinAM kAlakatA zarIrAvasthA yauvanAdirvayaH, tajarAmabhi mRtyuM vA krAntamabhikrAntam / tatrAdyavayodayAtikrame jarAbhimukhamatikAntaM ca vayo bhavati / ca samuccaye, / na kevalaM zrotracakSurdhANarasanasparzanavijJAnaya'stasamastairdezataH sarvato vA parihIyamAnauM // 47 // CROCHROCRACK ARYANA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI mAghArAGga dIpikA 30 2 - // 48 // tyApadyate, vayayAtikrAntaM prekSya sa-prANI khaluriti vizeSaNe vizeSeNa mauDhyamApadyate ityAha- 'tao se mUDha' ci - tatastasmAdindriyavijJAnApacayAd vayo'tikramaNAd vA sa prANI kiM karttavyatAmUDho bhavati / vArddhakye mUDhabhAvaM gataH san lokA bagIto bhavatItyAha " jehiM vA saddhi saMvasati tevi NaM egadA jiyagA puThiMba parivayaMti, sobi te Niyae pacchA parivaejjA NAlaM te tava tANAe vAsaraNAevA, tumapi tesiM NAlaM tANAe vA saraNAe vA, se Na hAsAya Na kiDDAe Na ratIe Na vibhUsAe " 'jehiM vA saddhi 'ti sa eva vRddho yaiH putrakalatrAdibhiH sArddha - saha saMvasati, ta etra bhAryAputrAdayo, NaM vAkyAlaGkAre, ekadA - vRddhAvasthAyAM niyagA-nijakA AtmIyA ye tenAtikaThinArambhakartRtvena poSitAH samarthAvasthAyAM te putrAH, taM vRddhaM parivadanti - yathA'yaM na mriyate, kimanena vRddhena 1 vayaM vigoSitAH, na kevalameSAM, tasyAtmA'pi tasyAmavasthAyAmavagIto bhavati / Aha ca-valisantatama sthizeSitaM, zithilasnAyudhRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate kimu kAntA kamanIyavigrahA ? // // 1 // kozAnyAM dhanasArthavAhavat / vRhadvRttito'vaseyaM tasya kathAnakaM, tatra savistaramasti / so'pi jarAbhibhUto'pi putrapautraiH snupAdikaiH kadarthitaH / evamanyo'pi jarAbhibhUtajaJjaritAGgaH paribhavamApnoti / tadevaM jarAbhibhUtaM 'Niyaga' tti-nijAH parivadanti / asAvapi parAbhavamApannastadapavAdAn janAyA''caSTe / so vA iti - vAzabdaH pUrvApekSayA pakSAntaraM darzayati - te vA taM parivadanti sa ca vRddhaH tAn doSoddhanatayA parivadet - nindet / ye'pi pUrvakRtadharmavazAttaM vRddhaM na parivadanti te'pi duHkhApanayanasamarthA na bhavanti / Aha ca- 'nAlaM te tava tANAe 'ci he vRddha ! te bhaktinirbhara nipuNA nijAH putrAH tava trANAya u0 1 vRddhAvasthA duHkhadeti jJAtvA tyAge ravi kAryA / // 48 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 // nAlaM - asamarthAH, na ca te zaraNAya bhavanti, tvamapi teSAM mRtyumukhapatitAnAM na trANAya na zaraNAyeti bhAvArtha: / tatrApattaraNasamarthaM trANaM yathA mahAzroto mirudyamAnaH sukarNadhArAdhiSThitaM putramAsAdyApattaratIti, zaraNaM punaryadavaSTambhAbhirmayaiH sthIyate taducyate, tatpunardurga parvataH puruSo veti / uktaM ca- janmajarAmaraNamayairabhidrute vyAdhivedanAgraste / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kacilloke // 1 // sa tu tasyAmavasthAyAM kimbhUto bhavatItyAha-' se Na issAe 'tti-sa jarAjIrNavigraho na hAsyAya bhavati, na ca krIDAye, nApi ratyai, na vibhUSAyai, ebhirdAsyAdiprakArairasau yogyo na bhavatItyarthaH / gatamaprazastaM mUlasthAnaM, sAmprataM prazastamucyate "ithevaM samuTThie ahovihArAe aMtaraM ca khalu imaM sapeddAe dhIre muhuttamavi No pamAyae vao aceti jobvarNa va " 'aho virAe' ti - viharaNaM bihAraH, aho ityAzrayeM, AzcaryabhUto vihAro ahovihAro - yathoktaM saMyamAnuSThAnaM, tasai aho - vihArAyotthitaH san kSaNamapi no pramAdayet ityuttareNa sambandhaH / kizca - 'aMtaraM 'ti - antaramavasaraM taccAryakSetra sukulotpacibodhiviratyAdikaM caH samuccaye, khaluravadhAraNe, 'imaM'ti idaM pratyakSalakSaNaM AryakSetrAdikaM avasaMprekSya paryAlocya dhIraH san muhUrtamadhyekaM no pramAdayet na pramAdavazyaM bhUyAditi / kimarthaM 1 no pramAdeyadityAha - ' vayo acceici' - vayo'tyeti, vayaH kumArAdikaM atyeti - atIva eti yAti / anyacca yauvanamatyeti- avikrAmati jIvitamapyeti tadapi tvaritaM yAti / tadevaM matvA ahovihArAyotthAnaM zreyaH / saMsArAbhilASiNo'saMyamajIvitaM bahumanyante, te kimbhUtA bhavantItyAha " iha jIvie je pamacA, se haMvA DecA bhecA pitA vilupicA udavicA uccAsahattA akaDhaM karissAmiti yaNNamANe jehiM vA saMyamasthitena pramAdo na kArya iti sUcanam / // 49 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yAcArAGgasUtradIpikA a0 2 // 50 // saddhi saMvasa te vANaM egayA niyagA taM putri poseMti so vA te niyage pacchA posijjA nAlaM te taba tANAe vA saraNAe SA, tumapi tesi nAlaM tANAe vA saraNAe vA " ' iha jIvie 'tti - ihAsmin saMyamajIvite 'je pamacA '- ye pramattAH santaH sarvopaghAtakAriNIH kriyAH samArambhante / ' se haMtA' - sthAvarajaGgamAnAM jantUnAM ghAtako bhavati, evaM chettA karNAdInAM bhetA zironayanAdInAM lumpayitA granthicchedAdibhiH, vilumpayitA grAmaghAtAdibhiH, apadrAvayitA prANavyaparopako vipazastrAdibhiH, avadrApayitA vA, uttrAsako loTakSepAdibhiH / sa kimarthaM hananAdikAH kriyAH karotItyAha -- jehiM vA saddhiti-yaiH svajanAdibhiH sArddha saMvasati, ' tevi paMti - NaM vAkyAlaMkAre, te'pi ca nijakA bAndhavAH suhRdo vA pUrvameva popayanti taM sarvopAyakSINaM / sa vA prApteSTamanorathalAbhaH san tAn nijAn pazcAtpopayet - arthadAnAdinA sanmAnayediti / te ca poSakAH poSyA vA tava Apadgatasya na trANAya bhavantItyAha- 'nAlaM te 'ti - te pitrAdayaH trANAya ApadrakSaNArthaM zaraNAya nirbhayasthityarthaM nAlaM-na samarthAH, tvamapi teSAM trANazaraNe karttuM nAlaM na samarthaH / vadevaM svajano na trANAya bhavatIti pratipAditaM, artho'pi na trANAya bhavatItyetatpratipipAdayiSurAha - " utrAiyaseseNa vA saMnihisaMnicao kijjai, ihamegesiM asaMjayANaM bhoyaNAe, tao se egayA ronasamuppAyA samupajaMti, jehiM vA saddhi saMvasai, te vANaM egayA niyamA taM puvi pariharaMti, so vA te niyage pacchA pariharejjA, nAlaM te tava tANAe vA, saraNAe bA, tumapi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA 39 u0 1 pramAdinaH parasparaM trANazaraNA bhAvaprada zanam / // 50 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 51 // rogavedanAsahanopAyaprada zanam / A%CARRAILWARA ' uvAiyaseseNa 'tti-upAditaM-upabhuktaM tasya zeSamupabhuktazeSa, tena vA, vAzabdAdanupabhuktazeSeNa vA, sannidhAnaM sanni- dhistasya saMnicaya:-upabhogadravyanicayaH / sa ihAsmin saMsAre ekeSAM asaMyatAnAM saMyatAmAsAnAM vA kepAzcid bhojanA yopabhogArtha kriyate-vidhIyata iti / asAvapi yadarthamanuSThito'ntarAyodayAt tatsampattaye na prabhavatItyAha-'tao se 'ti* tato dravyasaMnidhisatricayAt se-tasyaikadA-bhogAvasare vedanIyakamrmodaye rogasamutpAdA jvarAdiprAdurbhAvAH samutpadyante / sa ca targalatkuSTAdikairabhibhRtaH san bhannanAsikagalatpANipAdAdiduHkhasamAkulaH kiMbhUto bhavatItyAha-'jehiM vA saddhi 'tti-nijaiH sArddha saMvasati, ta eva vA ekadA rogotpattikAle pUrvameva taM pariharanti, seDukavat / sa ca tAn nijAn pazcAt paribhavotthApitavivekaH pariharet-tyajet , tannirapekSaseDukavat syAdityarthaH / te ca svajanAdayo rogotpattikAle pariharanto'pariharanto vA na trANAya na zaraNAya bhavantItyAha-nAlamityAdi-pUrvavat / rogAdyabhibhUtAntaHkaraNena cApagatatrANena ca kimAlambya samyak karaNena rogavedanAH soDhavyA ityAha ___"jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM " 'jANitu dukkhaMti, vyA0-jJAtvA pratyeka prANinAM dukkhaM, tadviparItaM sAtaM vA, adInamAnasena jvarAdivedanotpattikAle |svakRta karmaphalaM avazyamanubhavanIyamiti matvA, vaiklavyaM na kArya, yAvacca zrotrAdibhirvijJAna parihIyamAnarjarAjIrNa na nijAH parivadanti, yAvaccAnukampayA na poSayanti, rogAbhibhUtaM ca na pariharanti, tAvadAtmArtho'nuSTheya ityetaddarzayati "aNamikataM ca khalu vayaM saMpehAe" PROCESARICS Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI bAcArAhupatradIpikA samaya prApya cAritravAsanA kartavyeti 'aNamikataM ce tyAdi-cazabdaH Adhikye, khaluzandaH punaH zabdArtha, pUrvamamikrAntaM vayaH samIkSya muhamA rAjatItyuktaM, anabhikrAntaM ca punarvayaH saMprekSya 'AyaTuM samaNuvAsejAsi' ityuttareNa sambandhaH / AtmArtha- Atmahi samanuvAsayet-kuryAdityarthaH / kimanabhikrAntavayasaivAtmahitamanuSTheyamatAnyenA'pi , pareNApi labdhAvasareNAtmahitamanuSTheyamityetadarzayati "khaNaM jANAhi paMDie jAva soyapariNANA aparihINA netapariNANA aparihINA ghANapariNNANA aparihIMNA jIhapariNANA. pharisa0 iccheehiM virUvarUvehi paNNANehiM aparihINehiM AyarlDa samma samaNuvAsijjAsitti bemi"| logavijayassa paDhamoiso smtto| kSaNa:- avasaro dharmAnuSThAnasya, sa cAryakSetrasukulotpattyAdikA, jarAvAlamAvarogANAmapyamAve sati taM dhaNaM jAnIhiavagaccha he paNDita ! he tatvajJa! kSaNazcaturdA-dravyakSetrakAlamAvalakSaNaH, dravyakSaNo manuSyAdi yAvadviratilakSaNaH, kSetrakSaNaH-AryakSetra, kAlakSaNo-dhavisaraH, bhAvakSaNaH-aupazamikAdibhAvaH, zeSaM sugamam / tathApi lezaH pradaryate / ato'vasaramavApyAtmArthaH karttavyaH / kiMca- 'jAvasottapariNANehiM 'ti- yAvadasya vinazvarasya kAyagRhasya zrotrAdivijJAnAni jarasA rogeNa vA aparihInA bhavanti, tAvadAtmArthaH sAdhayitavyaH / evaM caitairvirUpairiSTAniSTarUpatayA nAnAprakAraiH parijJAnaraparikSIyamANaiH sadbhiH kiM kuryAt , 'AyaTuM 'ti-AtmArtha Atmano hitaM cAritraM samanuvAsayet- samyaga'nuSThAnena bhAvayedAtmAnamiti bravImi- tadevAI vacmi // lokavijayAdhyayanasya prathamoddezakaH // uktaH prathamodezakA, sAmprataM dvitIya Aramyate / ihAsminnudezake saMyame vartamAnasya kadAcinmohodayAdaratiH syAt Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 5 // saMyame na khatvaM bhavet hatyato'rativyudAsena saMyame dRDhatvaM bhavati, tathA'nena pratipAdyate, tasyedaM stra saMyamerati "araI bAcaTTe se mehAvI, khaNasi muke" nivArya 'araI Audde' icAi-sa iti aratimAna medhAvI 'AuTTe 'tti-Avata-nivartayet / saMyame cAratirna viSayA. dRDhatAkAmiSvaGgaratimRte kaNDarIkavaditi, saMyamAt tAM nivayet / saMyamavihitaratestu na kizcid bAdhAyai / nApIhA'parasukhottarapuddhi- hariNAM phalariti / Aha ca-kSititalazayanaM vA prAntabhaikSAzanaM vetivacanAt / taNasaMthAranisannovi muNivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvaha mucimuhaM taM katto cakkavaTTIvi // 1 // saMyamA'ratinivRttaH sanke guNamavApnoti !, ityAha-khaNaMsi mukko'- paramaniruddhakAla: kSaNaH samayamAnazca, tatra mukto, vibhaktipariNAmAdvA kSaNena- aSTaprakArakarmaNA muktaH, snehAdikairvipramukto vA bharatAdivat / | ye punaranupadezavartino brahmadattAdayaste saMsArAndhau tiSThantItyAha___"aNANAya puTThAvi ege niyaTuMti, maMdA moheNa pAuDA apariggahA bhavissAmo samuTThAya laddhe kAme abhigAhaha, aNANAe muNiNo paDilahaMti, itya mohe puNo puNo sannA no habbAe no pArAe" ___ anAjJAsaMspRSTAH-bhagavadvacanaviparItA anAjJA, tayA anAjJayA satyA saMspRSTAH parISahopasaggaiH, 'ega 'ci-eke kaNDarIkAdayo, na sarve, saMyamAnnivartante, apIti saMbhAvyate / kimbhUtAH santo nivartante , ityAha-'maMda 'tti mandAH | karcavyAkarttavyavikalAH, kimbhUtAH mohena prAvRttAH, moho'jJAnaM ajJAnapaTAcchAditA ityarthaH / atra kecit yatyAbhAsAH / svarUciviracitavRcayo nAnAvidharupAyairlokAdaya jighRkSavaH, kila vayaM saMsArAdviprAH / teSu teSu ArambhAdiSu pravarttante, // 53 // ACCE%ARE ARTISGE Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vAcArAGga sUtradIpikA 50 2 // 54 // doSAn dUrI taddarzayati- ' apariggaha 'ti evambhUtA vayamaparigraDA bhaviSyAmaH, zAkyAdimatAnusAriNaH svayUthyA vA, samutthAya cItra- 3 u0 2 rAdigrahaNaM pratipadya, tato labdhAn kAmAn avagAhante sevante / atra cAntyatratopAdAnAt zeSANi vratAnyapi grAhmANi, mokSArthino ahiMsakA vayaM bhaviSyAma, evamamRpAtrAdina, ityAdyapyAyojyam / tataH tallAbhArthaM ca tadupAyeSu pravarttanta ityAha-'aNANAe ' lobhAdici-anAjJayA - svairiNyA buddhayA munaya iti muniveSaviDambinaH kAmopAyAn pratyupezvante, tatra paunaHpunyena lagantItyAha ca'etthamoha 'tti - atrA'sminnajJAnAdibhAvamohe punaHpaunyena 'saNNA'-viSaNNAH- nimagnAH paGkAvamagnA nAgA ivA''tmAnamAtraSTuM nAlana samarthA ityAha-'No havAe No pArAe 'ti-yo hi idAntarnimagno mavati asau nArvAk tIraM na paratIramiti, ihApi gRhArambhaM tyaktvA samyag vratIbhUtvA punarapi vAntabhogAbhilASI san ArambhaparigrahAna nivarttate sa ubhayato bhraSTo bandhanavimuktamuktAvalIva na gRhastho na pratrajita iti / ye punaraprazastarati nivRttAH prazastara vimadhizayAnAste kimbhUtA bhavantItyAha" vimutA hu te jaNA je jaNA pAragAmiNo, lobhamalobheNa durgachamANe uddhe kAme nAbhigAhai " kurvantIvi svarUpaprakAzanam / ' vimucA hu ' iccAi - ye bhavyajanA vimuktA bhavanti, te janAH saMsArapAragAmino bhavantItyarthaH / kathaM punaH sampUrNapAragAmitvaM bhavatItyAha- lobhamalo meNaci-iha hi lobhaH sarvvasaGgAnAM madhye dustyajo bhavati, atastaM lobhaM tadviparItA'lomena jugupsamAno - nindan pariharan kiM karotItyAha-' laddhe kAme 'ci labdhAn - prAptAn icchAmadanarUpAn kAmAn nAbhigAitena sevate, brahmadatAmantritacitravat / vinApi lobhaM niHkrAmya pravrajyAM pratipadyata iti darzayati " vizAvi lobhaM niksamma esa akamme jANai pAsara, paDilehAe nAvakakhati, esa aNagAriti pavucaI, aho ya rAo pari / / 54 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 / / tappamANe kAlAkAlasamuTThAI saMjogaTThI aTThAlobhI AlUMpe sahasakAre viNiviTThacitte, etya satthe puNo puNo, se Ayabale, se nAibale, se mittabale se picavale, se devabale, se rAyabale, se corabale, se atihibale se kiviNabale, se samaNavale, itheehiM virUvarUvehiM jehiM daNDasamAyANaM saMpehAe bhayA kajjai, pAvamukkhutti maNNamANe aduvA AsaMsAe " ' viNAvi lohaMti - kazcid bharatAdiko vinA lobhaM pravrajyAM pratipadyate / pAThAntare- 'viNaittu lomaM saMjvalanasaMjJakamapi lomaM vinIya nirmUlato'panIya, 'eso akamme 'ti - eSa evambhUtaH san akarmmA kamrmmAzarahito bhavati, etAdRzastu karmANAM vipAkaM jAnAti pazyati ca / evaM jJAtvA - vilokya kiM karttavyaM ? cetyAha- ' paDilehAe 'ti pratyupekSya lobhaM nAvakAMkSati - nAbhilapatIti eSa anagAra ityucyate prakarSeNocyate procyate / athAnagArabhAvaviparItaH kIdRzo bhavatItyAha'aho ya rAu' ci- ahorAtraM paritapyamAnaH kAlAkAlasamutthAyI saMyogArthI arthAlomI Alumpa sahasAkAro viniviSTacittaHanekadhA kukammAdiSu sthApitacittaH, atra - prANivinAzakazastre paunaHpunyena pravarttate / kiJca - sa AtmabalaM me mAvIti kRtvA puSTyarthaM paraprANAn viyojayati, AlumpanAdiSu kriyAsu pravarttate / evaM jJAtibalaM mitravalaM pretyabalaM - paraloke mama piNDadAnaM kariSyati, devabalaM kSetrapAlAdi sevate, evaM rAjabalaM caurabalaM tadghRtadhanabhAgaM lAsyAmi, atithivalaM- ete'tithayo rasasiddhiM dAsyanti, evaM kRpaNazramaNArthamapi vAcyamiti / ' icceterhi 'ti- ityevaM pUrvoktervirUparUpairnAnAprakAraiH piNDadAnAdibhiH kArye, 'TreDasamAdANa 'ci- daNDayanyApAdyante prANino yena sa daNDaH, tasya samyagAdAnaM grahaNaM ' daMusamAdAnaM, tadAtma balAdikaM mama naivA'bhaviSyad yadyahametannAkariSyaM, ityevaM saMprekSayA paryAlocanayA, evaM saMprekSya vA, bhayAt kriyate, Amu u0 2 // anagAra bhAvavipa rItAnA mAzravakri yAjanyakarmabandha svarUpaprakAzanam / // 55 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGga stradIpikA ba02 tIrthakarapraveditamArgajJAnaprakaTanam / CASHTRA mikArthamapi kriyate, tadarzayati- 'pAvamokkhatti'-pAtayatIti pApaM tasmAnmokSa itihetoH, mamAgAmini bhave yajJAdiphalamanugAmi bhaviSyatItyevaM manyamAno daNDasamAdAnAya varcate / tathAhi-yogazAstre-tile vrIhIrityAdizlokA vicAryAH, prAgyupaghAtakAriNISu kriyAsu pravartate, mavazatakoTidurmoca pApamevopAdadate / 'aduva AsaMsAe 'ti- athavA AzaMsA-- a. prAptavastuprApaNAbhilApaH, tadartha daNDasamAdAnamAdatte, tathAhi-mamaitat parutparAri vA paraloke vopasthAsyata ityAzaMsayA kriyAsu pravartate, rAjAnaM cA'balagati / tadevaM jJAtvA kiM karttavyamityAha| "taM pariNNAya mehAvI neva sayaM eehiM kajjehiM daMDa samAraMbhijA, neva annaM eehiM kajjehiM daMDaM samAraMbhAvijA, eehiM kajjehi I samAraMbhaMtapi annaM na samaNujANijjA, esa magge AriehiM paveie jahetya kusale novaliMpijjAsitti bemi" | logavijayassa vitio uddeso smmtto|| - - ___ 'taM pariNAya 'ti- taditi zastraparijJoktaM svakAyaparakAyamedaminaM zastraM daNDasamAdAnaM parikSayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pariharet / medhAvI- maryAdAvattIM / etehiM 'ti-etairArambhasamArambhAdikAryaiH, athavA hiMsAdhalIkAdyaiH naiva saccopaghAtAdi kuryAditi, zeSaM pUrvavat / 'esa maggo'tti- eSo mArgaH ArvItarAgaiH pravedita:-kathitaH / evaMbhUtaM mArga jJAtvA kiM karttavyamityAha-'jahettha 'ti- yathaitasmin daNDasamupAdAne kuzalo'vagatatatvaH san svAtmAnaM nopalimpayet-na tatra saMzleSaM kuryAt / vibhaktipariNAmAdvA, etena daNDasamupAdAnajanitakarmaNA yathA nopalipyase, tathA sarvaiH prakAraiH kuryAstvam / itiandaH parisamAptau pravImIti pUrvavat / lokavijayasya dvitIyodezakaH samAH / / RAMACHCECASTE Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 57 // atha tRtIya Aramyate, asminnudezake kaSAyotpattimUlamamimAno na kaaryH| taccA'nantaroktam-'jahetva asale'ti- tRtIyodezakuzalo-nipuNaH san tasminnuccairgotrAbhidhAne yathA''tmAnaM nopalimpayestathA tvaM viddhyaaH| kiM matvA ? ityatastadamidhIyate-12 | ke madAtacedaM sUtram / | mAvakaraNa" se asaI uccAgoe, asaI nIAgoe, no hINe, no airitte, nobhIhae, iya saMkhAya ko goyAbAI ko mANAbAI , kaMsi kAraNa BI yA ege gijjhA, tamhA no harise no kuppe, bhUehiM jANa paDileha sAyaM" sUcanam / se asaI uccAgoe 'ti-vyA0-sa iti saMsAryAtmA 'asaI 'ti-asakRd-anekazaH uccargotre pUjAheM utpannA, tathaivAsakunnIcairgotre sarvalokagarhite vAraMvAramutpannaH, nIcairgotratvAdanantaM kAlaM tiryakSvAste / tayoruccAvacagotrayorvandhAbhyavasAyasthAnAni tulyAni, 'No hINe 'ti-yAvantyuccairgotre bandhAdhyavasAyasthAnAni, tAvanti nIcairgotre'pi vijnyeyaaniityrthH| ataH kAraNAjIvo na hIno nA'pi atiriktH| evaM karmavazAdutpadyate jntuH| ato palarUpalAbhAdimadasthAnAnAM cA'samaMja| satAmavagamya kiM kartavyamityAha,-'No pIhai 'ci jAtyAdInAM madasthAnAnAmanyatamamapi no'bhilavedapi, ityuccAvaceSu sthAneSu nirantaramutpannaH prANI / tataH kimityAha 'iya saMkhAi 'ti-ityetatpUrvoktanItyA uccAvaccasthAnAdikaM parisaMkhyAya jJAtvA ko gotravAdI bhavet , yathA mamoccairgotraM sarvalokamAnanIyaM nAparasyetyevaM vAdI ko buddhimAn bhavet , tathAhimayA'nyaizca sarvANyapi sthAnAnyanekazaH prAptapUrvANi / tata uccairgotranimicaM mAnavAdI ko mavetra kacit / kiza-kaMsi | kA ege mijoti-ebamanekazo'nekasmin sthAne samutpabe sati tanmadhye rAmAdivirahAdekaH kasminsthAne 'mijo ci-gRdi PLA C+C+960 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcArAGga sUtradIpikA 50 2 / / 58 / / vidadhyAdityarthaH 1 / evaM viditakarmmapariNAmastallAbhAlAbhayornotkarSApakarSo vidheyau ityAha- 'tamhA paMDieci' - yato'nAdau saMsAre paryaTatA jIvenAsakRduccAvaccAni sthAnAnyanubhUtAni, tamhati - usmAtkaJciduccAdikaM madasthAnamavApya paNDito - heyopAdeyatatvajJo na hRSyet-na harSa vidadhyAt nApi nIcasthAnA'vAptau vaimanasyaM vidadhyAt / Aha ca- 'No kujjhe' ti- tathA'ghanajAtyAdikaM labdhvA lokApaisanIyatvAnno krudhyet-krodhaM na kurvIta / tadevamuJcanIcagotranirvikalpamanA anyadapi avikalpena kiM ? kuryAdityAha - 'bhUtehiM' ti bhavanti bhaviSyanti abhavan iti bhUtAni - asubhRtaH teSu pratyupekSya-Alocya jAnIhi sAtaM sukhaM tadviparItamasAtamapi jAnIhi / yataH sarve'pi prANinaH sAtAbhilASiNaH santi, asAvaM jugupsante / evaM ca vyavasthite sati kiM vidheyamityAha "samie eyANupassI taMjahA- andhattaM bahirattaM mUyattaM kANataM kuMTataM khujjattaM vaDabhattaM sAmattaM savalattaM saha pamAeNaM aNegarUbAo joNIo saMdhAya virUvarUve phAse parisaMveyai" ' samie 'tti- paJcabhiH samitibhiH samitaH san etat - zubhAzubhaM karmma vakSyamANaM cAndhatvAdikaM draSTuM zIlamasyeti etadanudarzI bhUteSu sAtaM jAnIhi iti saMTaMkaH / tadevaMbhUtaH sAtAdikamanupazyati, tadeva darzayati- 'aMdhatta 'miccAi - saMsArAnta mAno janturandhatvAdikA avasthA bahuzaH parisaMvedayate / sa cAndho dravyato bhAvatazca / tatrai kendriyAdi ca trikaM dravyabhAvAndhameva, caturindriyAdayastu mithyAdRSTayo bhAvAndhAH samyagdRSTayastu upahatanayanA dravyAndhAH, anupahatanayanA na dravyAndhA na bhAvAndhAH / tadevamandhatvaM dravyabhAvabhedabhinnaM ekAntena duHkhajanakamavApnoti / evaM badhiratvamapyanekazaH prAptaM / u0 3 uccanIca gotrANi prAptapUrvA |Nyanekaza iti madaH tyAjyaH ! // 58 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM mukatvaM kANatvaM pratItam / kuNTatvaM-pANivakratvAdikaM, kujatvaM prasiddha, vaDamatvaM vinirgatAGgopAGgAdhikatvaM zyAmatvaM madakArizabalatvaM vicitrarUpAGgaM bhUrizo bahuduHkharAzIyaM parisaMvedayate / kiJca-'saha pamAeNati- saha pramAdena kRtakAnumaGgAt NAM manuanekarUpAzca caturazItisaMkhyAkA yonayaH, tallakSaNaM sandadhAti-vidhatte / tAsu virUparUpAdiyoniSu gato'ndhabadhirabhUyaM prAptaHpyAdizumasannAvabuddhayate-kapipAkaM nAvagacchati / tatraivoccairgotrAdike viparyAsamupaiti / Aha ca sAmagrInaSTa____"se abujhamANe haovahae jAImaraNaM aNupariyaTTamANe jIviyaM puDho piyaM ihamegesi mANavANaM khittavatthumamAyamANANaM, Ara tAdivirataM mAgakuMDalaM saha hiraNNeNa itthiyAo parigijjhati tattheva racA, na ittha tavo vA damo vA niyamo vA dissai, saMpuNNaM bAle sUcanam / jIviukAme lAlappamANe mUDhe vipariyAsamuvei" se abujjhamANe ci-sa ityuccairgotrAbhimAnI andhavadhirAdibhAvasaMvedako vA karmavipAkamanavabuddhayamAno hatopahato bhavati-nAnAdhivyAdhidehavaccAd hataH, samastalokaparibhUtatvAdupahataH, mUDho viparyAsamupaiti, ityuttareNa sambandhaH / 'jAImaraNati-jAtizca maraNaM ca tadanuparivarttamAnaH punarjanma punamaraNamityevamarahaTTaghaTIyaMtranyAyena saMsArodare vivarttamAnaH duHkhasAgarAvagATo hitepyahitAdhyavasAyo viparyAsamupaiti / 'jIvitaM asaMyamajIvitaM vA,pRthagitti-pratyeka pratiprANipriyaM vallabhaM 'iha'ti-asminsaMsAre 'egesiM'ti-ekeSAmavidyopahatacetasA mAnatAdInAM / te dIrghajIvanArtha bahusaccopaghAtakAriNIH kriyAH kurvate tathA / 'khittavatthu'tti-kSetra-zAlyAdi vAstu-dhavalagRhAdikaM mametyevamAcaratAM satAM tatkSetrAdikaM vallabhaM bhavati / kizca-'Ara'ti Arakta-IpadraktaM vanAdi virakta-vividharAga maNiH-indranIlAdiH kuNDalaM-karNAbharaNaM hiraNyena saha strIH // 59 // SACRECS Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcArAGgasUtradIpikA a0 2 // 60 // parigRjha 'tattheva 'ti tatraiba raktA-gRddhA viparyAsamupayAnti / vadanti ca 'Na ettha tavo damo vA'- nAtra tapo'nazanAdikaM damo vA indriyopazamalakSaNaH niyamo vA ahiMsAvratalakSaNaH phalavAn dRzyate / sampUrNa paripUrNa bhogaM bAlo-mUrkho jIvitukAmaH sampUrNAyurabhilaSan lAlapyamAnaH, bhogArthaM vAgdaNDaM kurvan, mUlato nRjanmato viparyAsamupaiti / ye punaH zubhakarmApAditAdhya vasAya puraskRtamokSAste kiMbhUtA bhavanti ityAha " iNameva nAvakhaMti, je jaNA ghruvacAriNo / jAImaraNaM pariNNAya, ghare saMkamaNe daDhe // 1 // natyi kAlassa nAgamo, sabbe pANA piyADayA suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo jIvikAmA savvesi jIviyaM piyaM taM parigijjha dupayaM caupayaM abhirjujiyA NaM saMsiMciyANaM tividdeNa jA'vi se tattha mattA bhava, appA vA bahuyA vA se tattha gaDDie ciTThai bhoyaNAe, tao se egayA vivihaM parisihaM saMbhUyaM maddovagaraNaM bhavai, saMpi se egayA dAyAyA vA vibhayanti, adattahAro vA se avaharati, rAyANo vA se vilupati, nassaiyA se, viNassai vA se, agAradAheNa vA se ujjhAi, iya se parassa'TThAe kUrAI kammAI bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa saMmUDhe vippariyAsamuvei, muNiNA hu paveiyaM aNohaMtarA ee, no ya ohaM tarittara atIraMgamA ee, no ya tIraMgamittae, apAraMgamA ee, jo ya pAraM gamitae, AyANijvaM ca AyAya taMmi ThANe na ciTThara vivahaM pappakheyane taMmi ThANaMmi ciTThai " 'iNameva 'ci, vyA0 - idameva pUrvoktaM sampUrNajIvitaM kSetrAGganAdikaM vA nAvakAMkSanti - nAbhilaSanti, ke 'je jaNa 'ti- ye janA dhruvacAriNo dhruvo mokSastamAcarituM zIlaM yeSAM te dhruvacAriNaH / kizca - 'jAImaraNa' ti-jAtizca maraNaM ca tatparijJAya caret udyukto bhavet, ka 1 saMkramaNe saMkramyate'neneti saMkramaNaM cAritraM tatra dRDho - vizrotasikAdirahitaH san / naitad bhAvanIyaM u0 3 madatyAgi mokSArthI jIvAnA mAcAra nirUpaNam / // 60 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H61 // yathA'haM parut parAri vRddhAvasthAyAM vA dharmma kariSyAmIti / yataH - 'natthi kAlassa' ci- nAsti kAlasya mRtyoranAgamo anAgamanamanavasaraH sopakramAyuSkatvAt / tadevaM sarvvaMkaSatvaM mRtyoravadhArya hiMsAdiSu mano na dhAryam / kimiti 1 yataH 'sabbe pANa' ci- sarve prANAH prANino jantavaH priyAyuSaH priyamAyuryeSAM te tathA, 'suhasAya'tti sukhamAnandarUpamAsvAdayantIti sukhAsvAdAH-sukhaiSiNaH, duHkhapratikUlA duHkhadveSiNa ityarthaH / 'appiyavaha 'ci apriyavadhAH- apriyaM duHkhakAraNaM vadho yeSAM te tathA, ' piyajIviNo 'tti-priyaM jIvitaM yeSAM te tathA, jarAjarjarivAGgA api jIvitaM vAJchanti, sarveSAM jIvitameva priyaM vallabham / yadyevaM tataH kimityAha - ' taM parigijjhaM 'ti tada'saMyama jIvitaM parigRhyAzritya kiM kurvantItyAha-dupayaMti-dvipadaM dAsIkarmakarAdi, catuSpadaM gavAzvAdi abhiyujyamAno- yojayitvA tataH kimityata Aha-' saMsiJcayANaM ' dvipadacatuSpadAdivyApAreNa saMsicya* arthanicayaM saMvardhya, trividhena yogatrikakaraNatrikeNa, 'jAvi sitti - yA'pi kAcida'lpA paramArthacintAyAM bahvayapi phalgudezyA se - tasyArthArambhiNaH sA cArthamAtrA, taMtra - dvipadAdyArambhe mAtrA - arthamAtrA arthAlpatA bhavati, sa tAM bibharci, kimbhUtA sA 1, sUtreNaiva kathayati - 'appa 'tti-alpA vA bahvI vA, ' se tattha 'tti - sa iti arthavAn tatra tasminnarthe, 'gaDDi 'ti gRddhastiSThati arthopArjanasya klezaM na jAnAti rakSaNaparizramaM ca / sa ca kimarthamarthamarthayata ityAha- ' bhoyaNAe 'tibhojanAya bhojanamupabhogaH, tadardhI ca kriyAsu pravarttate / kriyAvatazca kiM bhavatItyAha - 'tao se egayA' - tataH 'se' tasyA'valaganAdikAsu kriyAsu pravRttirbhavati, 'egaya'tti ekadA tasya lAbhAntarAyakSayopazamena ca vividhaM nAnAprakAraM pariziSTa-prabhUtatvAd zuktoddharitaM, 'sambhUtaM ' - samyak paripAlanAtha bhUtaM saMvRtaM saMbhUtaM, kiM tat ? 'mahovagaraNaM' ti - mahopakaraNaM anekadravya " dravyalubdhAnAM svarUpam / // 61 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAjastradIpikA apAragAmisvarUpam / // 62 // -SLC nicaya ityarthaH, sa kadAcid lAbhodaye bhavati / asAvapyantarAyodayAma tasyopabhogAya bhavatItyAha- 'tapi seti-tadapi samudrottaraNAdikAmiH kriyAbhiH svopabhogAyopArjitaM sat 'se'-tasyArthopArjanaklezakAriNa ekadA-bhAgyakSaye 'dAyAdAH | gotriNo vibhajante, 'viluMpati-adattAhAracauraH apaharati rAjAno vA vilumpanti, nazyati vA svata eva, vinazyati vA jIrNabhAvApatteH, agAradAhena vA dahyate, kiyanti vA kAraNAni arthanAze vakSyante 1, ityupasaMharati-evamarthanAze bahUni kAraNAnIti / 'parassaTTAe'tti parasmai anyasmai arthAya-prayojanAya karANi-galakarcanAdIni kANyanuSThAnAni bAlo'jJA prakurvANovidadhAnaH tena duHkhena mUDho-vivekavikalo viparyAsamupaitti-vinAzaM praamotiityrthH| apagatasadasadvivekatvAt kRtyAkRtyaM na jAnAti / iti sudharmasvAmI jambUsvAminaM prAha-'muNiNA hu'ti-muninA-cItarAgeNa hu-nizcitaM, etatpratyakSagocaraM praveditaMkathitam / vakSyamANaM ca praveditaM, kiM tadityAha-'aNohaMtatti-ogha-saMsArAmbudhiM tarantItyoghaMtarA:-saMyaminaH, na oghaMtarAH anoghaMtarAH kutIrthikAH pArzvasthAdayo vA bhagavadAjJAvirodhinaH jJAnabohittharahitAH saMsArAmbhodhyoghataraNasamarthA na bhavanti / Aha ca-'no ya ohaM taricae-naca navaugha tarituM smrthaaH| tathA 'atIraMgama'ti-atIraMgamA:-na tIraMgamA atIraMgamAH, sarvajJopadiSTamArgAbhAvAt / apAraMgamA:-pArastaTaH parakUlaM tadgacchantIti pAraMgamAH, na pAraMgamA apAraMgamAH 'ee'tti-ete pUrvoktAH pAragatopadezAbhAvAt / atha tIrapArayoH ko vizeSa:?, tIraM-mohanIyakSayaH, pAraM zeSaghAtikarmakSayaH / atha kaH kutIthikAdiH oghatArI na bhavatItyAha-'AyaNijaM'-AdIyante-gRhyante sarvabhAvA anenetyAdIyaM zrutaM, tadAdAya tadukte saMyamasthAne | na tiSThati sa oghatArI na bhavati / na kevalaM sarvajJopadezasthAne na tiSThati, parantu viparyayAnuSThAyI ca bhavatIti darzayati ca naivauca maravadAjJAvirodhinaH jJAnayA saMsArAmbudhiM trntaatyaav| etatpratyakSagoca ANS Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 6 // FASCHACHANNEL 'vitahaM pappa'ti-vitartha-asadbhutaM durgatihetuM tattathAbhUtamupadezaM prApya akhedajJo'kuzalaH, tammi ThANamitti-tasmin-asaMyama-pala pazyapasya: sthAne tiSThati tatraivAdhyupapanno bhavati / yastvavagataheyopAdeyavizeSaH sa yathAvasaraM yathAvidheyaM svata eva vidhatta ityAha ca- svruupm| " uddeso pAsagassa natthi, bAle puNa nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvarlDa aNupariyaTTaitti bemi" // logavijayassa taio uddezo __'uddeso pAsagassa' ityAdi- uddezyate ityuddezaH-sadasatkavyopadezaH sa pazyatIti pazyaH pazya eva pazyakaH, tasya na vidyate svata eva viditavedyatvAt , athavA pazyatIti pazyaka:-sarvajJaH tadupadezavartI vA tasya uddeso-nArakAdivyapadezaH uccAvaccagotrAdivyapadezo vA na vidyate, tasya drAgeva mokSagamanAt / kaH punaryathopadezakArI na bhavatItyAha-bAle 'ti-bAlo rAgAdimohitaH, 'puNa Nihe 'ti- sa punaH kaSAyAdikainihanyate iti nihaH, athavA snihyatIti snihA snehabhAvAd rAgI ityarthaH, 'kAmasamaNune'-kAmA icchAmadanarUpAH tAn snehAnubandhAna jAnAti sevate ceti kaamsmnojnyH| ata evAha'asamiyadukkhe' tyAdi-azamitaM-anupazamitaM viSayAdirAgotthaM duHkhaM yena sa tathA, tato duHkhI / evaMbhUtazca kimavApnotItyAha-'dukkhANAmeva' ityAdi-duHkhAnAM zArIramAnasAnAM Avarca-punaH punarbhavanamanuvartate-duHkhAvarcAvamayo baMbhramyate / iti parisamAptau bravImIti pUrvavat / tRtIyoddezakaH smaaptH| atha caturtha Aramyate / yato bhoginAmapAyA darzyante ityuktaM prAru / te cAmI "o se egayA rogasamupAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasaha te eva gaM egayA niyayA pubbi parivayaMti, so vA GAAAAAAL Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAgapradIpikA a02 - // 64 // CRACCESS te niyage pacchA parivaijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA, jANittu dukkhaM ravA, jANita dukkheM uddezo-4 patteyaM sAyaM, bhogA me va aNusoyanti ihamegesi mANavANaM" . | bhoginA| 'tao se' ityAdi-tataH kAmAnupaGgAt karmopacayaH, tato'pi paJcatvaM, tasmAdapi narakabhavaH ityAdi / rogAH prAdu-11 mpaayaaH| pyanti 'se-tasya kAmAnupaktamanasaH, 'ekadA'-vAtapittAdayo rogA samutpadyante-prakaTIbhavanti / tasyAM rogAvasthAyAM kiMbhUto bhavatItyAha-'jehiM ' ityAdi-yai sArddha saMvasati te'pi ca ekadA-kAle nijAH svajanAH pUrva parivadanti, sa vA tAn nijAn pazcAtparivadeva-tyajet / nAlaM te tava trANAya zaraNAya vA, tvamapi teSAM nAlaM trANAya zaraNAya vA / jANisuttipUrvavad vyAkhyeya, jJAtvA duHkhaM pratyekaM sAtaM ca daumanasyaM na kArya rogotpattau / na bhogAH zocanIyA ityAha-bhogA:zabdAdiviSayAbhilASAstAnevA'nuzocayanti kathaM bhogAn vayaM suMkSmahe 1 / 'ihamegesiM'ti-iha saMsAre ekeSAM brahmadattAdInAmevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati na sarveSAm / api ca bhogAnAM pradhAna kAraNamartho'tastatsvarUpameva nirdidikSurAha___"tiviheNa jA'vi se tattha macA bhavai appA vA bahugA vA, se tattha gahie ciTThai bhoyaNAe, tao se egayA viparisiha saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vibhayaMti adattahAro vA se harati, rAyANo vA se vilupaMti, nassaha vA se viNassai vA se, agAraDAheNa vA se ujjhai, iya se parassa aTThAe kUrANi kammANi bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vipariyAsamuvei " tiviheNa' ityAdi-trividhena yA'pi 'se'-tasya mAtrA bhavati alpI vA bahI vA tasyAmarthamAtrAyAM gRddhastiSThati, sA ca bhojanAya kila bhaviSyati / tatastasyaikadA vipariziSTaM saMbhUtaM mahopakaraNaM bhavati / tadapi tasyaikadA dAyAdA vibhajanti // 64 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACS CRECRecs adacAhAro vA tasya harati rAjAno vA vilumpanti nazyati vA svayaM vinazyati vA, AgAradAhena vA dahyate / iti parasmai kamyo arthAya pharANi karmANi bAlaH prakurvANaH tena duHkhena mRdo viparyAsamupaiti, etacca prAgeva vyAkhyAtam / tadevaM duHkhavipAkAn padezanamogAn pratipAdya yatkarttavyaM tadupadizatIti kaashnm| "AsaM ca chandaM ca vigica dhIre ! tuma ceva taM sallamAhatu, jeNa siyA deNa no siyA, iNameva nAvabujhaMti je jaNA mohapAudA, thIbhi loe pavvahie, te bho / vayaMti eyAI AyayaNAI, se dukkhAe mohAe mArAe naragAe naragatirikkhAe, sayayaM muDhe dhamma nAbhijANai, nyAhu vIre appamAo mahAmohe, alaM kusalassa pamAeNaM saMtimaraNaM saMpehAe bheuradhamma saMpehAe nAlaM pAsa alaM te eehiM evaM passa muNI! mahanmayaM" 'AsaM chaMdaM ca 'ti-AzA-bhogAkAMkSA chandaM ca-parAnuvRttyA bhogAmiprAyaH, to AzAchandau, 'vigiMca'ti-pRthakkurutyaja dhIra ! / bhogAzAchandA'parityAge ca duHkhameva kevalaM, na tatprAptirityAha-'tuma ceva 'tti-tvameva tadmojanAdikaM zalyaM 5 'AhaTu'tti-Ahatya-svIkRtya paramazubhamAdatse na punarupabhogam / yato bhogopabhogo yairevArthAdyupAyairbhavati, taireva na bhavatItyAha-'jeNa siya'tti yenaivArthopArjanAdinA bhogopabhogaH syAt , tenaiva vicitratvAt karmapariNatena syAt / etaccAnubhavAvadhAritamapi mohAmibhUtA nAvagacchantItyAha-'iNameva'ti-idameva hetuvaicitryaM na budhyante na saMjAnate, ke, 'je jaNa'ti-ye| janA mohenA'jJAnena prAvRtA-AcchAditA ityarthaH / atra mohanIyasya todakAmAnAM khiyo garIyaH kAraNaM darzayati-'thIbhi-* loeci-strIbhiraGganAmiH bhrakSepavibhramarasau lokaH prakarSaNa vyathitaH pIDitaH pravyathitaH, parAjito vazIkRtaH, 'te mo vayaMti' Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAgasUtradIpikA a02 u.. strIkadarthito lokH| MOCRACROCHECASE ti-te janAH strImiH pravyathitAH bho ityAmaMtraNe etad vadanti-yathaitAni syAdIni AyatanAni-upabhogAspadabhUtAni vartante / etaizca vinA zarIrasthitireva na bhavati / etacca pravyathanaM upadezadAnaM vA teSAmapAyAya syAt ityAha-'se dukkhAe'tti-teSA 'se' ityetat strIvyathanaM AyatanabhaNanaM vA duHkhAya bhavati, mohAya-mohanIyakarmabandhAya ajJAnAya vA, 'mAraNAe'-mAraNAya tato'pi narakAya-narakagataye, tato'pyuddhRtya tirazyetatprabhavati tiryagyonyathaM tat strIpravyathanaM bhogAyatanavadanaM vA sambandhanIyam / sa evAGganAkaTAkSitastAsu tAsu yoniSu paryaTan AtmahitaM na jAnAtItyAha-'sayayaM mUDhe'tti-satatamanavarataM mUDho duHkhAbhibhUto dharma kSAntyAdilakSaNaM na jAnAti, etattIrthakRdAha-'udAhu vIretti'-udAha-uktavAn ko'sau ? vIraH, kimuktavAn ? tadevaM darzayati- appamAdo 'tti-apramAdaH kAryaH, kka ?, mahAmohe-aGgAnAbhiSvaGga eva mahAmohakAraNatvAnmahAmohaH, tatra pramAdavatA na bhAvyaM, Aha ca-'alaM kusala'tti-alaM-paryApTaM kuzalasya-nipuNasya, kenAlaM?, paJcavidhena madyAdipramAdena / kimAlambya pramAdenAlamucyate ?, 'saMtimaraNa 'tti-zamanaM-zAntiH sakalakarmApagamo mokSa eva zAntiH, mriyante prANino vAraMvAraM yatra tanmaraNaM, zAntizca maraNaM ca zAntimaraNaM, tat samprekSyAlocya pramAdavatazcAnekazo maraNaM bhavati, tatparityAgAca mokSa ityAlocya pramAdaM na kuryAditi / kizca bheuratti-pramAdo hi zarIrAdhiSThAnaH tacca zarIraM bhiduradharma svata eva bhidyate, etatparyAlocya pramAdaM na kuryAditi / ete ca bhogA bhujyamAnA api na tRptaye bhavantItyAha- 'nAlaM pAsa'tti nAlaM na samarthA etatpazya avalokaya, 'alaM tava eehiti-ato'laM tava kuzala ! ebhiH-bhogaiH prmaadvissyaiH| tadevaM tatprAptAvaprAptau ca duHkhameveti / 'evaM pAsa muNI ci-etanmune! pazyAvadhAraya, aihikAmuSmikApAyapratipAdakatvena jaaniihiityrthH| ECERRORS RECASSASAR Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 CASH momAn tyaktvA vratAni pAlanI yaani| *-AAACHC yadyevaM tataH kiM kuryAdityAha "nAivAija kaMcaNaM esa vIre pasaMsie, je na nigvijai AyANAe na me dei na kuppijjA thovaM laddhaM na khisae paDisehio pariNamijjA evaM moNaM samaNuvAsijjAsitti bemi" // cauttho uddeso 'nAivAijA' ityAdi-yato bhogAbhilapaNaM mahadbhayaH, atastadartha nAtipAtayena vyathet 'kaJcana'-kamapi jIvaM, azeSavratopalakSaNaM caitat / bhoganirIhastu ke guNamavApnotItyAha-'esa vIre'ci-eSa:-bhogAzAchaMdavivecako vIraH prazaMsitaH-stuto devendrAdibhiH / ka eSa vIro abhiSTrayate ?, ityata Aha-'je na nivijaIti-yo na nirvidyate-na jugupsate, kasmai ? AdAnAya-AdIyate paramAnandasukhaM yena tadAdAnaM-saMyamAnuSThAnaM tasmai na jugupsate- kvacida'lAbhAdau na khedamupayAtItyAha ca'na me deti na kuppejA'- meiti-na mamAyaM gRhasthaH saMbhRtasaMbhAro'pi upasthite'pi dAnAvasare dadAtIti kRtvA na kupyetana krodhavazago bhRyAt / bhAvanIyaM ca-mamaiSA karmAriNatiH alAbhodayo'yaM iti matvA na kizcid dayate / athApi kizcit 'tho'ti-stokaM prAntAdi vA labhate tadapi na nindedityAha- athavA stokamapi labdhvA na khisayen na ninded dAtAram / kizca 'paDisehio'ti- pratiSiddho dezatastasmAdeva pradezAt pariNameva-nivarttata, kSaNamapi na tiSTheta , tatra roSAdikaM taiH sAddhaM na kuryAt / paDilAbhiutti-pratilAbhitaH san na pariNameva- tasya dAtuH saMstavaM na kuryAt / upasaMharannAha-'eyaM moNaM' ityAdi- etat- mauna adAnAkopanaM stokA'jugupsanaM pratiSiddhanivarcanaM muneridaM maunaM munibhirAcaritaM samanuvAsayetsamyaganupAlaya iti bravImi / lokavijayAdhyayanasya caturthoddezakaH / / / // 65 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAsadIpikA ba.2 u05 muninA lokanizrA yA viharcavyam / lA // 68 // KOREARCRACKERS athoktacaturthoddezakaH, sAmprataM paJcamasya vyAkhyA pratanyate / tasya cAyamamisambandhaH / iha bhogAn parityajya saMyama- zarIrApAyarakSaNArtha lokanizrayA viharttavyamityuktaM, tadatra pratipAdyate / tatrApi prAyaH pratidinamupayogitvAdAhAro griiyaan| sa ca lokAda- manuSyalokAda'nveSTavyaH / lokazca nAnAvidhairupAyairAtmIyaputrakalavAdyartha Arambhe prvRttH| tatra sAdhunA saMyama- dehanimicaM vRciranveSaNIyeti darzayati-sUtram / ___jamiNaM virUvarUvehi satyehi logassa kammasamAraMbhA kajaMti taMjahA- appaNo se puttANaM ghUyANaM suNhANaM nAINaM ghAINaM rAINaM dAsANaM dAsINaM kammakarANaM kammakarINaM AesAe puDhopaheNAe sAmAsAe pAyarAsAe saMnihisaMnicao kabai, ihamegesi mANavANaM bhoyaNAe" 'jamiNaM' ityAdi-yairaviditaparamArthaH prANyupaghAtakArimiH virUparUpaiH zastraiH kRtvA ' logassa 'ti-lokAya zarIraputraduhivasnuSAdyartha samArambhAH kriyante ityAha- 'taMjaha "ti-tadyathA ' appaNo se puttANa 'mityAdi-Atmana iti svazarIrArtha, parastu putrebhyo duhitamyA, snuSA- vadhvastAbhyA, jJAtayaH pUrvAparasambaddhAH svajanAH tebhyo, dhAtrImyo rAjamyo dAsemyo dAsImyo karmAkarebhyaH karmakarIbhyaH, 'AesAi'ti-Adizyate parijano yasminnAgate tadAtitheyAyetyAdezaH | prAghUrNakastadartha karmasamArammAH kriyante, tathA 'puDho paheNAe'-pRthaka putrAdibhyaH praheNakArtha, 'sAmAsAe 'ci-zyAmArajanI tasyAmazanaM zyAmAzaH tadartha, 'pAyarAsAe "ti-prAtarazanaM-prAtarAzaH tadartha vizeSArthamAha- 'saMnihi 'ti-samyagnidhIyata iti sanidhiH vinAzidravyANAM dabhyodanAdInAM sthApanaM, saMnicayo- avinAzidravyANAM drAkSAdInAM saMgrahaH kriyate, 360AMARCHCHHUN P // 68 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 69 // kimarthamAha- 'ihamegesiM 'ti- iheti manuSyaloke ekeSAM mAnavAnAM bhojanAyopabhogArtham / sannidhisaMcaya karaNodyate sati sAdhunA kiM karttavyaM 1, ityAha " samuTThie aNagAre Arie Ariyapane AriyavaMsI ayaM saMvitti adakkhu se nAIe nAiyAvara na samaNujANai, sabbAmagaMdha pariNNAya nirAmagaMdho parivvara " ' sammuTThie' ityAdi - samyak saMyamAnuSThAnenotthitaH samutthito nAnAvidhakarma samArambhoparataH, evaMbhUto'nagAro putraduhitRsnuSAjJAtidhAtryAdirahita ityarthaH / AryazcAritrAI, AryA prajJA yasya sa AryaprajJaH sarvajJoktakaraNamatiH, Arya- nyAyopapannaM pazyatIti AryadarzI / 'ayaM saMdhI'ti - sandhAnaM sandhiH ayaM sandhiryasyAsau ayaM sandhiH yathAkAlamanuSThAyI sarvajJotakriyAsu nipuNaH / ' adakkhu 'tti - yo hi AryAdipUrvoktaguNopetaH sa eva paramArthamadrAkSIt nApara iti, paramArthadarzinA ca sAvadhaparihAraH karttavya ityata Aha- 'se nAIe 'ti sa bhikSustadakalpyaM nAdadIta na gRhNIyAt nApyaparamAdAyayet nApyaparamaneSaNIyamAdadAnaM samanujAnIyAt ityAha- 'savAmagaMdhaM ' ityAdi- AmaM ca gandhava AmagandhaM sarvvaM ca tat AmagaMdhaM ca sarvAmagandhaM - AdhA karmAdidoSaduSTaM sarvvaM AmagandhamaparizuddhaM jJAtvA pratyAkhyAya, ' nirAmagaMdho'- nirgatau AmagaMdhau yasmAt sa tathA parivrajet - saMyamAnuSThAnaM samyaganupAlayet / AmagrahaNena pratiSiddhe'pi krItakRte tathApyalpasatvAnAM vizuddhakoTyAlamba natayA mA bhUt tatra pravRttiH, atastadeva nAmagrAhaM pratiSiSedhayiSurAha-- " adissamANe kayaviSayesu, se Na kiNe na kiNAvara kiNaM na samaNujANa, se bhikkhU kAlane bAunne mAyane lene lokAt zuddhamAhAra gRhItvA dharmakAyA rakSaNIyA / // 69 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COCA A bhI bAcArAga-8 sadIpikA 102 % jA-kSaNaH avayanaH parasamayAvaraNAdasta amamI kartavyaM tat tarima avitiH // 70 // khaNayanne viNayanne sasamayaparasamayanne bhAvanne pariggaI thamamAyamANe kAlANuDhAI apaDiNNe" __'adissamANe' ityAdi-krayazca vikrayazca krayavikrayau tayoradRzyamAnaH / evaMvidho'kiMcano bhavati / 'se Na kiNe'- sa || kAlAzAdimokSArthI dharmopakaraNamapi na krINIyAt svataH, nApareNa krApayet , krINantamapi na samanujAnIyAt / sa bhikSuH kAlajJaH- guNajJAtakartavyAvasarajJaH, balajJaH- AtmasAmarthya jAnAtIti, mAtrajJaH- saMyamanirvAhAtmakAM mAtrAM jAnAtIti mAtrajJaH, khedajJaH-khedaH bhikSusva. saMsAraparyaTanajanitazramastaM jAnAtIti, kSaNajJaH-kSaNaH avasaraH bhikSArthamupasarpaNAdikastaM jAnAtIti, tathA vinayajJaH-vinayo rUpam / jJAnadarzanacAritropacArikarUpastaM jAnAtIti, evaM svasamayajJaH parasamayajJaH- svasiddhAntaparasiddhAntavettA ityarthaH, bhAvajJaHbhAvaM cittAbhiprAyaM dAtuH zroturvA jAnAtIti, parigrahaH- saMyamAtiriktopakaraNAdistaM amamIkurvan- asvIkurvan manasAyanAdadAnaH / sa caivaMvidho bhikSuH kIdRzo bhavatItyAha- 'kAle aNuTThAi 'tti- yad yasmin kAle karttavyaM tat tasminnevAnuSThAtuM zIlamasyeti sa kAlAnuSThAyI / kiJca- 'apaDinne'-nAsya pratijJA vidyate ityapratijJaH, pratijJA ca kapAyodayAd aviratiH, tadyathA-krodhodayAt skandakAcAryavat pratijJAkArI na bhavatItya pratijJaH, mAnodayAt bAhubalinA, mAyodayAnmallisvAmijIvena pratijJA vyadhAyi / evamapratijJo'nidAno vasudevavat saMyamAnuSThAnaM kurvan nidAnaM na karoti ityata Aha "duhao chettA niyAi, vatthaM paDiggaha kaMvalaM pAyapuMchaNaM uggahaNaM ca kaDAsaNaM eesu ceva jANijjA" 'duhao'ti-dvidheti rAgeNa dveSeNa vA yA pratijJA, tAM chitvA nizcayena niyataM vA yAti niyAti jJAnadarzanacAritrAkhye mokSamArge saMyamAnuSThAne vA bhikSAdyartha vA / rAgadveSau chittvA pratijJA guNavatI, vyatyaye vyatyaya iti sa evambhUto bhikSuH kiM // 70 // FAISASARANASALA A Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuryAdityAha-'vatthaM paDiggaha' ityAdi eteSu putrAdyarthamArambhapravRtteSu jAnIyAt-zuddhAzuddhatayA paricchandyAt, paricchedazcaivaMrUpaH, zuddhaM gRhNIyAt azuddhaM parityajet / kiJca-jAnIyAt vastraM vastragrahaNena vastraiSaNA sUcitA, tathA patadgraha-pAtraM tena pAtraSaNA sUcitA, kambalaM auNikaH, pAdapuJchanaka-rajoharaNa, ebhiH sUtrairaudhikopadhiraupagrahikazca sUcitaH / tathaitebhya eva vastrepaNA pAtraiSaNA ca niDhA / tathA 'uggahatti'-paJcavidhA'vagraho devendrAdiH / anena cAvagrahapratimAH sarvAH sUcitAH, ata evAsau niryaDhA / tathA kaTAzanaM-saMstArakaH / evaM vasvAhArAdIni caiteSu ArambhapravRtteSu parivrajan yAvallAbhaM gRNhIyAduta kazcinniyamo'pyasti ? ityAha___" laddhe AhAre aNagAro mAyaM jANijA, se jaheyaM bhagavayA paveiyaM, lAbhutti na majjijjA, alAbhutti na soijA, baDhupi larbu na nihe, pariggahAo appANaM avasakkijA" laddhe Ahare'ci labdhe prApte sati AhAre vastrauSadhAdike cAnagAro bhikSurmAtrAM jAnIyAt-yAvanmAtreNa gRhItena gRhasthaH punarArambhe na pravarcate, yAvanmAtreNa vAtmano vivakSitakAryaniSpatirbhavati tathAbhUtAM, mAtrAmavagacchediti bhaavH| etaca sva. manISikayA nocyata ityata Aha-'se jaheya'ti sa yatheti bhagavatA praveditaM kathitaM, kiM tadAha-'lAbho tti-lAbho vastrAhArAdermama saMvRtta ityato'ho ! ahaM labdhimAnityevaM madaM na vidadhyAt, na ca tadabhAve zokAbhibhUtamanasko bhUyAdityAha-alAme sati zokaM na kuryAt , mandabhAgyo'haM yAcyamAno na lame / atastayorlAbhAlAbhayormAdhyasthyaM mAvanIyam / uktaM ca labhyate | lamyate sAdhu, sAdhu eva na labhyate / alabdhe tapaso vRddhilabdhe tu prANadhAraNam // 1 // tadevaM piNDapAtravastrANAmeSaNA niveditaa| meSaNA niveditaa| %ACEBCALORERAGE vanapAtrarajoharaNakaTAzanAdi svo payogi | gRhItvA / rAgadveSau vrjniiyo| // 1 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sanidhipratiSedhaM kurvannAha-'bahuMpi larddha' ityAdi-bahvapi labdhaM 'na niheti na sthApayet na sanidhiM kuryAt / saMyamopakayAcArAGga raNAtiriktaM vastrapAtrAdikaM na vibhRyAdityAha-parigrahAdAtmAnamapakat-saMyamopakaraNe mUchoM na kuryAt , yadiha parigRhItaM tradIpikA 6 karmavandhAya bhavati / saMyamopakaraNamiti mUrchayA parigraho bhavati yattu karmanirjarAthaM dharmopakaraNaM prabhavati tat parigraha eva a02 na bhavatIti / Aha ca ___annahA NaM pAsae pariharijjA, esa magge AyariehiM paveie, jahitya kusale novalipijjAsitti bemi" // 72 // 'annahA' ityAdi anyathA- anyena prakAreNa pazyakaH san parigrahaM pariharet / yathA hi gRhasthAH sukhasAdhanAya parigraha pazyanti, na tathA sAdhuH / tathAhi-ayamasyAzayaH- AcAryasatkamidamupakaraNaM na mametyabhiprAyavAn sAdhurvartate / parigrahA''grahayogo'tra niSedhyo, na dharmopakaraNaM / tena vinA saMsArArNavapArAgamanAditi / atra ca poTikaiH saha mahAn vivAdo'stItyato vivakSitamartha tIrthakarAbhiprAyeNApi sisAdhayiSurAha- 'esa magge 'ti-dharmopakaraNaM na parigraha ityeSa:- anantarokto mArgaH, AryaiH tIrthakaraiH praveditaH kthitH| iha tu svazAstragauravamutpAdanArthamAryaiH pravedita ityuktaM, tatazcAryapraveditamArge prayanavatA bhAvyamityAha- 'jahattha' ityAdi- yathA'trAryapravedite mArge pApena karmaNAtmAnaM nopalimpayeva, satAM cAyaM panthA, yaduta-yatsvayaM pratijJAtaM tadantyocchvAsaM yAvadvidheyamiti / adhikArasamAptyartha itizabdo, bravImi-so'haM vacmi, yena mayA bhagavatsevAM kurvatA'zrAvIti / parigrahAdAtmAnamapasarpayedityuktaM, tacca kAmocchitriM vinA na bhavatItyAha "kAmA duratikamA, jIviyaM duppaDivUhagaM, kAmakAmI khalu ayaM purise se soyai jUrai tippA paritappai" u0-5 dharmopakaraNaM parIgraho na | bhavatIti sUcaka sUtram / ECRUSALESEAR P // 72 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 73 // prmaadvrjisaadhusvruupm| UASEGARDS 'kAmA' ityAdi-kAmA icchAmadanarUpA duratikramAHna ca tatra pramAdavatA bhAvyam / yataH 'jIviya'ti-jIvitamAyuSkaM tat kSINaM sat duHpratibRhaNIyaM, durabhAvArthe, naivaM vRddhi nIyate / yena cAbhiprAyeNa kAmAH tamabhiprAyamAviHkurvanAha'kAmakAmI' kAmAn kAmayituM zIlamasyeti kaamkaamii| khaluravadhAraNe / ayaM puruSo janturnAnAvidhaduHkhavizeSAn prAptaH san IpsitasyArthasyAprAptau tadviyoge ca zocati zokamanubhavati / tathA 'jUraha 'ti-hRdayena khidyate / 'tippai 'ci-tepatekSarati bhrazyati zarIramAnasairduHkhaiH pIbyate / paritappai 'ci-pariH samantAt bahirantazca tapyate paritapyate, pazcAttApaM vA karoti / kaH punarevaM na zocata ? ityAha- . "Ayayacakkhu logavipassI, logassa aho bhAgaM jANai, uhuM bhAgaM jANai, tiriya bhAgaM jANai, gahie loe aNupariyaTTamANe, saMdhi viittA iha macciehiM, esa vIre pasaMsie, je baddhe paDimoyae, jahA aMto vahA bAhiM, jahA bAhiM tahA aMto, aMto aMto | pUidehaMtarANi pAsai, puDhovi savaMtAI paMDie paDilehAe" 'Ayaya' ityAdi-Ayata-dIrghamaihikAmuSmikApAyadArza cakSuH-jJAnaM yasya sa tthaa| kaH punarityevaMbhUto bhavati ityAha'logavipassI 'ti-lokaM viSayAbhilASAvAptaduHkhaM tathA tyaktakAmAvAptaprazamasukhaM vividhaM draSTuM zIlamasyeti lokvidrshii| sa evaMvidho bhavati, 'logassa aho bhAgaM'ti-lokasyAghobhAgaM jAnAti, atra lokazabdena caturdazarajvAtmakA, tasyAdhobhAgaM narakAdiduHkharUpaM svarUpato'vagacchati, evamUrddha-sukhAnubhavaM, tiryagbhAgamapi jAnAti, yadivA gRddhamabhyupapanna lokaM pazyatItyAha-'gaDDie' ityAdi- ayaM hi loko gRddho'dhyupapannaH kAmAnuSale, tatraivAnuparivarcamAno'pi, taanitakarmaNA PASSARASWAROO Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGgakhadIpikA tasyAntarvahireka vaaprkttnm| // 74 // saMsAre paryaTan AyatacakSuSo gocarIbhavan kAmAmilApanivarcanAya na pramavati / api ca 'saMdhividitA' ityAdi-iha mAyeSu-manujeSu yo jJAnAdiko bhAvasandhistaM viditvA yo viSayakaSAyAdIn parityajati sa eva vIra iti darzayati-'esa vIre ityAdi- eSa eva vIraH karmavidAraNAt prazaMsitaH-stutaH, kaiH / viditaparamArthe : suvihitaH, / evaMbhUtaH kimaparaM karoti / iti cedAha- 'je paddhe' ityAdi-yo baddhAn dravyamAvavandhanena, svato vimukto'parAnapi mocayati / etadeva dravyabhAvabandhanavimokSaM vAco yuktyA''caSTe-'jahA aMto' ityAdi- yathA'ntarbhAvabandhanamaSTaprakArakarmanigaDanaM mocayati, evaM putrakalatrAdi bAghamapi, yathA bAhya-bandhuvandhanaM mocayatyevaM mokSagamanavighnakAraNamAntaramapIti / yadi vA yathA svakAyasyAntaH-madhye amedhyakalalapizitAsRkpatyAdipUrNatvenAsAratvamityevaM bahirapyasAratA draSTavyA amedhyapUrNaghaTavat / yathA vA bahirasAratA tathA'ntorapIti / kizca-'anto' ityAdi dehasya madhye pUtyantarANi pUtivizeSAn dehAntarANi- dehasyAvasthA. vizeSAn iha mAMsaM iha rUdhiraM iha medo majA vA ityevamAdIni pUtidehAntarANi pazyati-yathAvasthitAni jAnAti / 'puDhovi' ityAdi-pRthak-pratyekamapi, apizabdAtkuSThAdyavasthAyAM yogapadyenApi avanti- navamiH zrotobhiH karNAkSimalalAlAprazravaNoccArAdIna, tathA'paravyAdhivizeSApAditavraNAdipUtizroNitAdIni vA / yadyevaM tataH kiM ? 'paMDie'tti- etAni galacchoNitaromakUpAni paNDito-vidvAn, 'paDilehAe'tti-pratyupakSeta yathAvasthitasya svarUpaM jAnAti / tadevaM pUtidehAntarANi | pazyan-pRthaka pRthaka savantItyevaM pratyutprekSya kiM kuryAdityAha- . __" se maimaM parinAya mA ya hu lAlaM paJcAsI, mA tesu tiricchamappANamAvAyae, kAsaMkAse khalu ayaM purise bahumAI kaDeNa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 75|| ARI SARGAHASRAEHECHER muTe pUNo taM karei lohaM veraM bahei appaNo, jamiNaM parikahijjai imassa ceva paDibUhaNayAe amarAyai mahAsahI aTTameyaM tu pehAe apariNAe kaMdaha" dukha prApti samatimAn -zrutavAnityarthaH, evaM yathAvasthitaM dehasvarUpaM kAmasvarUpaM ca dvividhayApi parijJayA parikSAya kiM kuryAdi- ritityAha-'mA ya hu' ityAdi-mA tvaM lAlApratyAzI bhUyAH, caH samuccaye huravadhAraNe, lAlA-mukhazleSmasaMtatistA pratya- suucnm| zituM zIlamasyeti lAlApratyAzI / yathA hi vAlo mukhanirgatAmapi lAlA sadasadvivekAmAvAt punarapya'znAti, evaM tvamapi lAlAvat tyaktvA bhogAzA mA pratyAznIhi, vAntasya punarabhilASaM mA kuru ityarthaH / kintu 'mA tesu 'ti-mA teSvAtmAnaM tirazcInamApAdayaH-jJAnAdikArye pratikUlatAM mA vidadhyAH / tatrApramAdavatA bhAvyaM, pramAdavAMzcahaiva zAntina labhate / yataH 'kAsaMkAse 'ci- bhogAbhilASI kiMkartavyAkulo bhavati, idamahamakArSa idaM ca kariSye iti svAsthyaM na labhate bhumaayii| kArSakapo hi kaSAyairbhavati / mAyAgrahaNe'pi catvAro'pi kaSAyA gRhItAH / 'kaDeNa mUDhe '-karaNaM kRtaM tena mUDhaH kiMkarttavyatAmUDhaH Akulazca sukhArthI duHkhamaznute / sa eva kASaMkaSo bahumAyI kRtena mRDhastatkaroti yenAtmano vairAnuSaGgo-vairaM varddhata ityAha-'puNo taM kareha-mAyAvI paravacanabuddhayA punarapi tallobhAnuSThAnaM tathA karoti, yenAtmano vairaM varddhate ityAha'jamiNaM 'ti yaditi yasmAdasyaiva vizarAroH zarIrasya paribRMhaNArtha prANaghAtAdikAH kriyAH karoti, te ca tena hatAH prANinaH punaH zatazo manti, ato mayedaM kathyate / kASaMkaSaH puruSo bahumAyI kRtena mUDhaH punastatkaroti yenAtmano vairaM varddhayati / aparaM ca ' amarAya' iti-amarAyate- ajarAmaratvaM manyate / ko'sau ? ' mahAsaDDI 'ci- arthAtpUrvokteSu bhogeSu mhaashrddhii-131||75|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatzraddhAvAn / sa kiMbhRto bhavatIti / prAha-'aTThameyaM tu pahAe'ti-atiH zArIramAnasI pIDA, tatra bhavaH AH, tamA bAcArAGga- # samprekSya- Alocya kAmArthayormano na vidheyam / punaramarAyamAnabhogazraddhAvataH svarUpamucyate- apariNAe kaMdati'- bAlasaMgapatradIpikA kAmasvarUpaM tadvipAkaM vA aparijJAya krandate-bhogeSvaprAptanaSTeSu kAMkSAzokAvanubhavatIti tadevamanekadhopadazyopasaMharati- 18 varjano 02 " se taM jANaha jamahaM bemi, teicchaM paMDie pavayamANe se haMtA chettA bhettA lupaittA vilupaittA navaittA, akaDaM karissA. pdeshH| mitti mannamANe jassavi ya NaM karei, alaM bAlassa saMgaNaM, je vA se kArai pAle, na evaM aNagArassa jAyaitti bemi" // loga| vijayassa paMcamoddeso sammaco // se taM jANahe 'tyAdi-setti tadarthe tadapi hetvathai, yasmAt kAmA duHkhaikahetavaH, tasmAt tajAnIta yadahaM bravImimadupadezaM kAmaparityAgaviSayaM karNe kuruta / nanu ca kAmanigraho'nyopadezAdapi siddhyatyevetyAzaMkyAha-'teiccha 'mityAdikAmacikitsAM paNDitaH paNDitAbhimAnI pravadamAnaH sannaparavyAdhicikitsAmivopadizan apara:- tIthiko jIvopamaH vartata ityAha- " se hantA' ityAdi-sa ityaviditatatvaH prANinAM hantAdaNDAdimiH, chettA karNAdInAM, mettA zUlAdibhiH, lumpayitA-granthicchedAdinA, vilumpayitA-dhAvyAdinA, apadrAvayitA-prANavyaparopaNAt , nAnyathA kAmacikitsA vicArajJAnAM sampadyate / kizca- 'akaDaM' ityAdi-akRtaM yatkenA'pi na kRtaM, tatkariSyAmi, kiM , kAmavyAdhicikitsanaM kariSye ityevaM manyamAno hananAdikAH kriyAH karoti, tAbhizca karmavandho bhavati / ato ya evambhUtamupadizati yasyApyupadizyate ubhayorapyetayorapathyatvAdakAryamityAha ca- 'jassa viyaNaM 'ti- yasyApyaso hananAdikAM cikitsAM karoti tayo- 76 // ROHANSSON PROGRLSRECORAAE Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 // loke ma| mtvvrjnopdeshH| yorapi kartuH kArayituzca hananAdikAH kriyaaH| tato'laM-paryApta bAlasyA'jJasya saGgena karmabandhahetunA kariti / yazcaivaM kArayati bAlojastasyApyalaM, etadupadezadAnamanagArasya na bhavatItyAha ca-'Na evaM aNagArassa 'ti- evaMbhUta prANyupamardaina cikitsopadezadAnaM karaNaM vA anagArasya-sAdhona jAyate-na kalpate iti bravImi / lokavijayAdhyayanasya pazcamoddezakaH samAptaH // sAmprataM SaSThaH prAramyate, asya cAyamabhisambandhaH-saMyamadehayAtrArtha lokamanusaratA sAdhunA loke mamatvaM na | karttavyamityuktaM tat pratipAdyate / taccedaM sUtram___se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya tamhA pAvakammaM neva kujjA na kAravejjA" _ 'se taM' ityAdi-so'nagArastava-prANyupapAtakAricikitsopadezadAnamanuSThAnaM vA saMbudhyamAno- avagacchan AdAtavyamAdAnIyaM, tacca bhAvArthato bhAvAdAnIyaM-jJAnAditrayarUpaM tadutthAya- gRhItvA, ki, kuryAdityAha- 'tamhA pAvakamma' ti- yasmAtsaMyama ArambhanivRttilakSaNaH tasmAdAdAya pApahetutvAtkarmAkriyAM svato na kuryAt , manasA'pi na samanujAnI. hai yAt, ityavadhAraNaphalaM, apareNA'pi na kArayedityAha- 'na kArave 'ci apareNA'pi na kArayet / arthato'STAdazapApasthAnAni na kuryAtsvayaM, nApyapareNa kArayet , kurvantamanyaM na samanujAnIyAt , yogatrikeNetyarthaH / syAdetat-kimekaM prANAtipAtAdikaM pApaM kuto'paramapi Dhaukata AhosvinetyAha "siyA tatva egayara viparAmusai chasu amayaraMmi kappar3a, suhaTThI lAlappamANe saraNa dukkheNa mUDhe vipariyAsamuvei, saraNa vippamAeSa puDho vayaM pakumbai, sime pANA pambahiyA, paDilehaNAe no nikaraNayAe, esa parimA pavuSaha, kammovasaMtI" ECARROREKA4% Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI 'siyA tatthegayaraM' ti-syAtkadAcitpApAramme ekataraM pRthvikAyAdisamArambha viparAmRzati-pRvikAyAdisamArambha bAcArA- karotItyarthaH / ekataraM vA''zravadvAra parAmRzati-Arabhate sa SaTsvanyatarasmin kalpyate, yasminnevAlocyate tasminneva pravRtto ekakAyasadIpikA | draSTavyaH, sarvasmin eva pravartate iti bhAvArthaH / kathaM pRthvyAdisamArambhe vartamAno'parakAyasamArambhe sarvapApasamArambha vA 4jIvavirAba02 varttate ityevaM manyate ?, kumbhakArazAlodakaplAvanadRSTAntenaikakAyasamArambhako'parakAyasamArambhako bhavati / athavA prANAtipA- dhanAyAM sarva tAlabadvAravighaTanAdekajIvAtipAtAdekakAyAtipAtAdvA aparajIvAtipAtI draSTavyaH / kimarthamevaMvidhaM pApakaM karma samArabhate ? kAya viraa||78|| 4 taducyate-'suhaTThI' ityAdi-sukhArthI san atyartha lapati, punaHpunarvA lapati, lAlapyate vAcA, kAyena dhAvanavalganAdikAH dhanApradarzakriyAH karoti, manasA tatsAdhanopAyAMzca cintayati, evaM sukhArthI san SaTakAyArambheSu pravartate / evaM lAlapyamAnaH kiMbhUto nm| bhavatItyAha-'saeNaM mUDho 'ti-mUryo lokaH svakIyena duHkhena svakRtakammodayajanitena viparyAsamupaiti, svakRtapApApAyajanitaM duHkhamanubhavatItyarthaH / punarapi mRDhasyAnarthaparamparAM darzayitumAha-'saeNa' ityAdi- svakIyena AtmanA kRtena pramAdenamadyAdinA vividha 'miti- madyaviSayakaSAyavikathAnidrANAM svamedagrahaNaM, tena pRthaga vibhinnaM vrataM karoti / yadivA pRthuvistIrNa 'vaya 'miti- vayanti- paryaTanti prANinaH svakIyena karmaNA yasmin sa vayaH-saMsArastaM prakaroti, ekaikasmin kAye dIrghakAlAvasthAnaM karoti / tasmizca saMsAre prANinaH pIDyanta iti darzayitumAha-'jaMsime 'tti- yasmin saMsAre ime pratyakSAH prANinaH pravyathitAH prapIDitA iti / tataH kimityAha- 'paDileha' ci- etasmin saMsAracakre pravyathanaM pratyusprekSya- avalokya sAdhunizcayena nitarAM vA niyataM vA kriyante nAnAduHkhAvasthA jantavo yena tannikaraNaM nikAra:- zArIra- P // 78 // RRCRACKS AAAA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 79 // mAnasaduHkhotpAdanaM tasmai no karmma kuryAd, yena prANyupamarddanaM bhavati, tanna vidadhyAdityarthaH / evaM ca sati kiM syAttadAha'esa' ci- eSA parijJA procyate / evaMkRte kiM syAttadAha- karmopazAMtirbhavati, keSAM 1 ityAha " je mamAiyamaI jaddAi se cayai mamAiyaM, se hu diTThapadde muNI jassa natthi mamAiyaM, taM parinnAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijjAsitti bemi / nAraI sahaI vIre, vIre na sahaI rati / jamhA avimaNe vIre, tumhA vIre na rajjai // 2 // ' je mamAiya mityAdi - ye mamAyitamatiM jahati -tyajanti, mamAyitaM mAmakaM tatra matirmamAyitamatistAM yo jahAti-parityajati svAGgIkRtaM muJcatItyarthaH / kimityAha - 'se hu diTThapaTTe' ityAdi - sa dRSTapanthA muniH, dRSTaH jJAnAdiko mozvapanthA yena sa dRSTapanthAH / athavA dRSTabhayaH- bhayA ihalaukikAdyAH saptaiva' jassa 'ci yasya nAsti mamAyitaM taM " pariNNAya 'ci - tanmamAyitaM duHkhapratipAdakaM parijJAya medhAvI maryAdAvartI viditvA jJAtvA lokamekendriyAdilakSaNaM, vaMtA loyati - vAntvA udgIrya lokasaMjJAM dazaprakArAM sa iti muniH / kiMbhUto ?, matimAn - vivekajJaH san parAkramethAH- saMyamAnuSThAnodyogaM samyag vidadhyAH / itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / evaMbhUto hi kiM bhavatItyAha-' No ratiM saddaha' ti vyA0 vIraH zaktimAn sAdhuH kadAcinmohanIyodayAdaratirAviHsyAt, tAmutpanna saMyamaviSayAM na sahate -na kSamate / tadviparItAM ratimapi na sahate / tAbhyAM ratyaratibhyAM vimanIbhUto na zabdAdiSu rajyate / ato ratyaratiparityAgAnna vimanasko bhavati / nApi rAgamupayAtIti darzayati- yasmAt tyaktaratyaratistasmAtkAraNAd vIro na rajyati-zabdAdivipayagrAme gAdarthaM dRSTamokSapathamuni varasya ratyaratyabhAva darzanam / // 79 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.6 zabdAdiSu rAgadveSau tyaktvA karmazarIradhUnanam / RECORRECASS na vidadhAti, yata evaM tataH kimityAhabAcAsa "sare phAse ahiyAsamANe, nivida naMdi iha jIviyassa / muNI moNaM samAyAya, dhuNe kammasarIragaM // 3 // paMta lahaM dIpikA 4aa sevaMti, vIrA saMmattadasiMNo / esa ohaMtare muNI, tinne mutte virae viyAhietti bemi" ba02 'sahe' ityAdi-vyA0 evaMvidho vIro ratyaratI nirAkRtya zabdAdiviSayeSu manojJeSu na rAgamupayAti, duSTeSu dveSamapi // 8 // na yAti / evaM sparzAzca manoJataramedabhinnAn 'ahiyAsa 'ci-aghisadyamAnaH- samyak sahamAnaH, kiM kuryAdityAha'NiviMda naMdI 'tti-nirvindasva- jugupsasva, auzvaryavibhavAtmikA manasastuSTirnandistAM, iha manuSyajIvitasya yA nandistuSTistAM jugupsasva / evamatItaM nindati pratyutpanna saMvRNoti anAgataM pratyAkhyAti / kimAlambya karotItyAha-'muNI moNami' tyAdi-munitrikAlavedI maunaM saMyamamAdAya gRhItvA dhunIyAt karmazarIrakaM / kathaM taccharIrakaM dhUyate / ityAha-'paMta' ityAdi-prAntaM- svAbhAvikarasarahitaM, alpaM vA, rUkSaM-AgantukasnehAdirahitaM dravyato, bhAvato'pi ca prAntaM-dveSarahitaM vigatadhUma, rUkSaM-rAgarahitabhapagatAkAraM etAdRzamAhArAdikaM sevante-bhuJjantItyarthaH / ke', vIrAH- aSTakarmavidAraNasamarthAH sAdhavaH / kimbhRtAH1, samatvadarzinaH-rAgadveSarahitA ityrthH| evaMvidho munirvIro mavaugha taratIti / sa eva tIrNaH muktA viraktaH saMsArasambandhAt , ityevaM 'viyAhie 'ti- vyAkhyAtaH / ityadhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / yazca muktatvaviratatvAmyAM na vikhyAtaH sa kimbhUto bhavatItyAha " dubbasumuNI ANANAe tucchae gilAi vattapa, esa vIre pasaMsie, aba loyasaMjogaM esa nAe pavubai " - %%AKACHA // 8 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H81 // 4 'dubasu guNI 'ti - vasurdravyaM, atra dravyaM mavyaH- muktigamanayogyaH saMyamazca kathyate ? duSTaM vasurdurvasuH muktigamanA'yogyaH sa ca kuto mavati 1, ' aNANAe 'ci-anAzaH - tIrthakaropadezazUnyaH svairI ityarthaH / zrIjinAjJApAlanaM duSkaramasti, nirodhakalpAyAmAjJAyAM duHkhaM vasati / avasaMca kimbhUto bhavatItyAha- ' tucchae gilAi 'ci- tuccho- riktaH sa ca dravyato nirdhano ghaTAdirvA jalAdirahito, bhAvato jJAnAdirahitaH / saMzaye pRSThe kenApi glAyati vaktuM jJAnAnvito vA cAritrariktaH pUjAsatkArabhayAt zuddha mArgaprarUpaNAvasare glAyati - glAniM prApnoti / yathoktakArI vaktuM samartho bhavati / ' esa vIre 'tiesa bIraH prazaMsitaH / evaM zuddhamArgapravedanAd vIraH / aceiti - atyeti- atikrAmati ke ? lokasaMyogaM, lokenAsaMyatalokena saMyogaH- sambandhaH, athavA loko- bAhyAbhyantarAdikamaSTaprakAraM karmma tena sArddhaM saMyogamatyeti - laMghayati, 'esa jAe 'cieSa nyAyaH samyak sAdhvAcAraH procyate sadupadezAt / syAdetat- kiMbhUto'sAvupadeza ityata Aha " jaM dukkhaM paveiyaM iha mANavANaM tassa dukkhassa kusalA parinnamudAharati, iti krammaM parijJAya savvaso je aNanadaMsI se aNaNArAme, je aNaNNArAme se aNannadaMsI, jahA puNNarasa kaMsthai tahA tuccharasa katthai, jahA tuccharasa katthara vahA puNNassa katbaI' ' dukkhaM ' yadazuddhopadezanaM duHkhamiti saMsArabhramaNaM praveditaM iha mAnavAnAM tIrthakRdbhirAveditamityarthaH / ' tassa dukkhaskusalA pariNamudAharati 'ti tasya duHkhasyA'sAtalakSaNasya kuzalAH- vizeSajJAH dharmmakathAlandhisampannAH svasamayaparasamayavidaH udyuktavihAriNo yathAvAdinastathAkAriNaste evaMbhUtAH parijJA- upAdAnakAraNaparijJAnaM nirodha kAraNa paricchedaM ca udAharanti, dvividhayApi parijJayA pariharanti svayaM, tathA cAnyAn parihArayantIti bhAvArtha: / ' iti krammaM paribhAva' ci u0 6 ananya dazyananyA rAmasvarUpa prakaTanam / // 81 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI bAcArAGgakhadIpikA 449 // 82 // AHABHARASHRA itiH pUrvoktaparAmarzakaH, duHkhaM karmakRtaM tatkarma aSTaprakAraM parijJAya-jJAtvA sarvaza:- sarvaiH prakArairyogatrikakaraNatrikarUpaina vt| athavA sarvazaH parijJAya kathayati, sarvazaH parijJAnaM ca kevalino gaNadharasya caturdazapUrvavido vA / yadivA sarvazaH kathayati upadeza viAkSepaNyAdyA caturvidhayA dharmakathayeti / sA ca kIdRkkathetyAha- 'je aNaNNadaMsI 'tti anyad draSTuM zIlamasyetyanyadarzI na ye tulyatA anyadarzI ananyadarzI yathAvasthitapadArthadraSTA, sa eva'nanyArAmo mokSamArgAdanyatra na ramate / yazca bhagavadupadezAdanyatra na prdrshnm| ramate so'nnydrshii| tadevaM samyaktvasvarUpamAkhyAtam / kathayaMzcAraktadviSTaH kathayatIti darzayati-'jahA puNNassa' ityAdiyathA puNyavataH zakracakrimaNDalikAdeH kathyate- upadezo dIyate, tathA tenaiva vidhinA tucchasya- dramakasyApi kASTahArAdeH kathyate / athavA 'puNNassa'tti- pUrNo- jAtikularUpAdyupetaH, tadviparItastuccho, vijJAnavAn pUrNaH tato'nyastucchaH / yataHjJAnezvaryadhanopeto jAtyanvayabalAnvitaH / tejasvI matimAn khyAtaH, pUrNastuccho viparyayavAn // 1 // saMsArottAraNahetuM yathA cakrayAdestathA dramakasyApi kathayati / atra nirIhatA niveditA, na punarayaM niymH| yo yathA buddhyati tathaiva tasya kthyte| buddhimato nipuNaM, sthUlabuddhestvanyatheti / evamapi kadAcida'sau pradveSamupagacchet / dviSTazcatadvidadhyAditi Aha ca "avi ya haNe aNAiyamANe, itthaMpi jANa seyaMti nasthi, keyaM purise ? kaM ca nae ? esa bIre pasaMsie, je baDhe parimoyae, uI ahaM tiriya disAsu, se savao savvaparinnAcArI na lippaI chaNapaeNa vIre, se mehAvI aNugghAyaNakheyanne, je ya vandhapamukkhamannesI kusale puNa no baddha no mukke" . 'avi ya haNe' ityAdi-api ca hanyAt taddharmanindanAt , anAdriyamAno hanyAt taM na vaktavyam / etthaM pitti- IPU // 8 // PRASAGARCANESCRECCLOCAL Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 83 // dharmakavAna vidhijasva rUpam / PERASACSA itthaM hitopadezaM kathayataH zreyaH kalyANaM, ahitaM kathayato nAsti zreyaH puNyamiti bhAvArthaH / evaM nirIhatayA dharmopadezadAyakena agretanasya zroturbhAvo vicAryaH / ' koyaM purise'tti-ko'yaM puruSo mithyAdRSTiH, uta bhadrakaH 1 'kenA'bhiprAyeNAyaM pRcchati sma, 16 ca devatAvizeSa manyate ?, kimanena darzanamAzritaM ? ityevamAlocya pratyuttaraM dAtavyam / etaduktaM bhavatidharmakathAvidhijJo hi AtmanA paripUrNaH zrotAramAlocayati / dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvatazcAlocya yathA yathA'sau buddhayate tathA tathA dharmadezanA kAryA / evaM dharmakathAvidhijJa upadezadAnayogyo bhavati, aparasya tvadhikAra eva nAsti / uktaM ca-jo heuvAyapakkhaMmi heuo Agamammi Agamio / so sasamayapannavao siddhantavirAhao aNNo // 1 // ya eva dharmakathAvidhijJaH sa eva prazastaH, / Aha ca-'esa vIre pasaMsie'ti-epa dharmakathAvidhijJaH vIraH karmASTadalanaH prshNsitH-shlaadhitH| sa kiMbhUto? bhavatItyAha-"je baddhe paDimoyae'ti yo aSTavidhakarmaNA snehAdinigaDena baddhAnAM jantUnAM pratimocako dharmoM. padezadAnAdinA / ka punarvyavasthitAn jantUn mocayatItyAha-'uDDa'mityAdi-urdhva jyotiSkAdIn , adho bhavanapatyAdIn , tiryadikSu manuSyAdIn mocayati / 'se sabao' ityAdi-sa iti vIraH baddhapratimocakaH sarvataH sarvakAlaM sarvaparijJayA dvividhayA'pi carituM zIlamasyeti sa ca sarvaparijJAcArI viziSTajJAnAnvitaH sarvasaMvaracAritropeto vA citrajIvavadityarthaH / sa evaMbhRtaH kaM guNamavAmotItyAha- 'na lipyate'-nAvaguNDyate, kena?, 'chaNappadeNa-kSaNapadena-hiMsApadena prANyupamardajanitena, ko'sau? vIraH / kimetAvadeva vIralakSaNamutA'nyadapyastItyAha-'se mehAvI'-sa medhAvI-buddhimAn anodghAtanasya khedajJaH, aNati anena cAturgatikasaMsAramiti aNaM-karma, tasyotprAbalyena pAvanamapanayanaM, tasya tatra vA khedajJo nipunnH| 'je ya baMdhappamoskha' // 83. // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAcArAGga patradIpikA kuzalAcIrNamAcaraNIyaM nA. nyaditi sUcanam / // 4 // FAKERALARY ci-patha prakRtisthityanumAgapradezarUpasya caturvidhasyApi bandhasya yaH pramokSastadupAyo vA tamanveSTuM vilokayituM zIlamasyeti bandhapramokSamanvepI, sa bIraH / sa kiM chadyasthaH ? AhozcitkevalI', kevaliNo yathoktavizeSaNAsaMbhavAt chavasthasya grahaNam / kevalinastarhi kA vArtA ? ityucyate-'kusale 'tyAdi-kuzalotra kSImaghAtikAzI vivakSitaH, sa ca tIrthakRtsAmAnyakevalI vA / athavA kuzalo'vAptajJAnadarzanacAritro vA, evambhUtazca kuzalaH kevalI chagrastho vA yadAcIrNavAn-AcaritavAn tadapareNApi mumukSuNA vidheyamiti darzayati " se jaM ca dhArabhe jaM ca nArabhe, aNAraddhaM ca na Arabhe, chaNaM chaNaM pariNNAya logasanna ra sabbaso" " se jaMca Arame 'ci-sa kuzalo yadAramate ArabdhavAn vA azeSakarmakSapaNopAyaM saMyamAnuSThAna, yazca nAramate mithyAtvAviratyAdikaM saMsArakAraNaM, tadArabdhamArammaNIyaM, anArabdhamanArambhaNIyaM ceti / prANAtipAtAyaSTAdazarUpasya caikAntena nirAkaraNIyatvAt taniSedhamAha-'aNAraddhaM ca gArame 'ti-anArabdha-anAcIrNa tatsAdhu rameta no kuryAt , yadAcIrNa mokSAGgaM tatkuryAt / yad bhagavatA nAcINaM tatparihArya, tannAmagrAhamAha-'cha chaNa 'mityAdi-vaNu hiMsAyAM kSaNana-kSaNo hiMsanam / yena yena prakAreNa hiMsotpadyate tajjJAtvA pariharet / kina-loyasa 'ti-lokasaMjJA ca lokasya gRhasthalokasya saMjJAnaM saMjJA viSayAmilApajanitA sukhecchA parivahasaMjJA vA, baca pakhiyA zAtvA pratyAkhyAnaparikSayA pariharet / kathaM ? ' sabaso "ti- sarvazaH sabaireva prakAraiH yogatrikakaraNatrikevatvakA viSasya yad mavati tadarzayati * uddeso pAsagassa natthi, bALe puNa nihe kAmasamaNune asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvarTa aNuparivahaha timi // ALSAGAKARKARE // 84 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 // tRtIyedhya yane prathama suptAsuptavicAra A% iti lokavijayAdhyayanaM samAptam / / ___'uddeso' ityAdi-uddizyate nArakAdivyapadezena ityuddezaH, sa pazyakasya paramArthadRzo nAsti-na vidyate ityAdIni ca sUtrANi uddezakaparisamAptiM yAvat tRtIyodezake vyAkhyAtAni AkSepaparihArau ceti / tAni cAmUni-bAlaH punarnehaH kAmasamanujJo'zamitaduHkho duHkhAnAmevAva anuprivrttte| iti samAptau bravImi pUrvavat / uktaH SaSThoddezakaH, tatsamAptau ca samAptaM lokavijayAdhyayanam / iti caMdragacchAmbhojadinamaNInAM zrImahezvaramarisarvasUriziromaNInAM paTTe zrIajitadevasariviracitAyAM zrImadAcArAGgasya dIpikAyAM lokavijayAkhyAdhyayanaM samAptam / / uktaM dvitIyAdhyayanaM, sAmprataM tRtIyamArabhyate, atra vijitakaSAyalokasya sAdhoH kadAcitkarmodayAdanulomAdikAH parISahAH samutpadyante te soDhavyA ityanena sambadhenApAtamidamadhyayanaM, tasyAdimaM sUtram-. "suttA amuNI, sayA muNiNo jAgaraMti" 'sucA amuNI'- vyA0- atra suptA dvidhA dravyabhAvAmyAM / nidrApramAdApannA dravyasuptAH, mAvasuptAstu mithyAtvAjJAnamayamahAnidrAvyAmohitAH / tato ye munayo mithyAdRzaH satataM mAvasuptA, sadvijJAnAnuSThAnarahitatvAt / tato ye munayo bhagavadAjJAnuSThAyinaste satatamanavarataM jAgrati hitAhitaprAptiparihAraM kurvate / ye suptAste'jJAnodayAd bhavanti / ajJAnaM ca mahAduHkham / duHkhaM ca jantUnAmahitAyeti darzayati "loyaMsi jANa ahiyAya dukkhaM, samayaM logassa jANivA, isa satyovarae, jassime sadA ya rUvA ya rasA va gaMdhA va phAsA GSPECHAKSHARA 5 C %5-15 // 85 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGga yAdIpikA 28%AAKASAMACHAR ya abhisamannAgayA mavaMti" loyaMsi jANa'ti-loke-SaTkAyarUpe 'jANa 'ti-jAnIhi duHkhahetutvAd duHkhaM ajJAnaM mohanIyaM vA, tadahitAya-narakAdigamanAya, jJAtvaitad duHkhahetorapasarpaNaM kArya cetyAha-'samayaM loga 'tti- samayamAcAro lokasya prANigaNasya jJAtvA, 'ettha satthovarae 'ti- atra zastroparato bhavet , atrAsmin SaTkAyaloke dravyabhAvabhedAcchavAduparato bhavasva / ya: prANivadhAduparataH sa eva munirityAha-'jassime 'ti yasya munerime viSayabhUtAH zabdarUparasagandhasparzAH manojJetarabhedaminnAH samanvAgatA jJAtA bhavanti, sa lokaM jAnAti, iSTeSu na rAgamupayAti, nApItareSu dveSam / evaM jJAtvA yo viSayAn tyajet asau guNamavApnuyAdityAha___ " se AyavaM nANavaM veyavaM dhammavaM baMbhavaM pannANehiM pariyANai loya, muNIti vuce, dhammaviU ujju, AvaTTasoe saMgamabhijANai" se AyavaM' ityAdi- sa eva munirAtmavAn-zabdAdiviSayatyAge, AtmA'nena rakSito bhavati durgatigamanAditi / vAyaNaMtare 'Ayaviu pati-AtmAnaM zvabhrAdipatanarakSaNadvAreNa vecIti Atmavit / tathA jJAnaM yathAvasthitapadArthajJApaka vecIti jJAnavit / tathA vedyate jIvAdisvarUpamaneneti veda:- AcArAdyAgamastaM vettIti vedavit / tathA durgatiprasRtajantudharaNasvabhAvaM svargApavargamArga dharma vettIti dharmavit / evaM brahmA'zeSamalakalaGkavaikalyayogizarma vettIti brahmavit / evaM 'panANehiM' ityAdi-evaM prajJAnaniHzeSajJAnaiH kRtvA lokaM yathAvasthitaM jantulokaM tadAdhArakSetra vA jAnAti sa eva saMsArasva le uddeza jAgranmuniH zandAdiviSayarAga deSau tya4 ktvA - lAtmavidAdi guNavAn bhavati / 11524CACCE // 86 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 87 // rUpaparicchedIti / sa eva muniH ' bacce 'ti vAcyaH / sa eva dharmmavit zrutavAritrarUpaM vA vetIti dharmavit / sa eva RjurakuTilaH / tadevaM dharmmavidyajurmuniH kimbhUto bhavatItyAha-' AvaTTasoe 'ci- Avarttazca zrotAvarttazrotasI tayoH rAgadveSAbhyAM sambandha:- saGgastamabhijAnAti, jJAtvA''bhimukhyena chinati / evaMvidhazva kaM guNamavApnuyAdityAha - " sIusiNaccAI se nigAMthe arairaisahe, pharusayaM no veei, jAgaraverovarae, vIre evaM dukkhA pamukkhasi, jarAmazuvasovaNIe nare sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai " ' sItosiNaccAI 'tti - nirgranthaH san zItoSNatyAgI sukhaduHkhAnabhilASukaH / sa eva nirgranthaH- bAhyAbhyantaragranthivikalaH, evaMvidhaH saMyamAratiratI sahatIti sahaH san, 'pharusimaM 'ti- paruSatAM karkazatAM pIDAkAritAM parISahANAmupasargANAM vA karmakSapaNAyodyataH sAhAyyaM manyamAno vetti, na tAM pIDAkAritvena gRhNAtItyarthaH / kiJca - 'jAgaraverovarae' - jAgarttIiti jAgaraH, apakArAdhyavasAyo vairaM tasmAduparato vairoparataH, jAgarazvAsau vairoparata jAgaravairoparataH / evaM vIra ! tvamAtmAnaM duHkhAt pramokSasItyarthaH / ajAgaraH san kimApnuyAdityAha - ' jarAmacavasovaNIe 'ti - jarAmRtyuvazopanIto naraH prANI satatamanavarataM mUDho mahAmohitamatiH dharmma svargApavargalakSaNaM nAbhijAnIte - nAvagacchati / tat saMsAre sthAnameva nAsti yatra jarAmaraNe na staH, devAnAM jarAbhAvo'sti, paramAbAdhAkAle sarvvaM sampadyate mAlyaglAnirityAdiH / ataH sarva jarAmRtyuvazopanItaM matvA kiM kuryAdityAha - " pAsiya AurapANe appamato parivvae, maMtA evaM maimaM pAsa, AraMbhajaM dukkhamiNaMti NaccA, mAI pamAI puNa ei ganbhaM, sa muniH pa pahAdInAM sahAyakAritvaM manya netara iti / // 87 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI . bAcArAganadIpikA gADhAn prANino dRSTvA zAzya, matvaitat jAgRtsuptaguNadoghApamApa pratyakSApannaM ' Na // 8 // REAKIRECTES uvehamANo saharUvesu ujju mArAbhisaMkI maraNA pamuccaI, apamatto kAmehiM, uvarao pAvakamme hiM, vIre dhAyagutte kheyanne je pajavajAyasatthassa kheyaNNe se asatthassa kheyanne, je asatyassa kheyanne se pajjavajAyasatyassa kheyanne, ammassa vavahAro na vijai, pramAdinaH kammuNA uvAhI jAyai, kammaM ca paDilehAe" saMsArapari'pAsiya Aurie' ityAdi-sa hi bhAvajAgarastaistai vasvApajanitaiH zArIramAnasaiduHkhairAturAn kiMkartavyatAmUdAn bhramaNam / duHkhasAgarAvagADhAn prANino dRSTvA jJAtvA apramattaH parivrajet- udyuktaH san saMyamAnuSThAnaM vidadhyAt / api ca 'maMtA eya' tti-he matiman ! bhAvasuptAturAn pazya, matvaitat jAgratsuptagugadopApAdanaM mA svApe matiM kuru| kina-' AraMbha'tiAraMbhAjAtaM ArammajaM, kiM tat , duHkhaM tatkAraNaM karma, 'imiNaM'-idamapi pratyakSApanaM 'Naca 'ci-jJAtvA ityetajjhAtvA paricchidya nirArambho bhUtvA Atmahite jAgRhi / yastu viSayakaSAyAcchAditacetA bhAvazAyI sa kimApnuyAdityAhamAyIci- mAyI mAyAvAn pramAdI-madyAdipramAdavAn nArakaM bhavamanubhUya punastiryakSu garbhamupaiti / yastu pramAdApanodakaH sa kimbhUto bhavatItyAha-' uvehamANa 'tti-zabdarUpAdiSu yau rAgadveSau tAvupekSamANaH-akurvan Rjurbhavati, yatireva paramArthataH RjuH, aparastu taviparItakaraNAd vkrH| kiJca-'mArAbhisaMkI'-sa RjuH zabdAdInupekSamANo maraNaM mArastadabhizaMkI maraNAd udvijan tatkaroti yena maraNAt pramucyate / kiM tatkaroti ! 'apamatto kAmehiM '-kAmairyaH pramAdastatrApramaco bhavet uparato yastu pApakarmabhiH, sa evaMvidho vIraH AtmaguptaH, yastu kSetrajJaH khedajJo vetyrthH| yastu khedajJaH sa kaM guNamavApnuyAdityAha-'je pajavajAya'tti-zabdAdiviSayAnAM paryavA vizeSAsteSu tannimittaM jAtaM zastraM payarvajAtazatraM shmdaadi-PJ||8|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 // prakRti vizeSopAdAnAya yatprANyupadhAta kAryanuSThAnaM tat paryavajAtazatraM, tasya yaH khedajJo-nipuNaH, so'zastrasya niravadyAnuSThAnasya saMyamasya khedajJaH / yathAzastrasya saMyamasya khedajJaH sa paryavajAtazastrasya khedjnyH| evaM ca zastrAzastre ca jAnAnaH tatprAptiparihArau vidhatte / tasya ca saMyamatapaHkhedajJasyAzravanirodhanAditi bhvopaatkrmkssyH| karmakSayAcca yad bhavati tadarzayati-' aka. mmassa' ityAdi-akamasya vavahAro'-bhavabhramaNarUpo na vidyate / karmavato vyavahArazcaturgatilakSaNa: bAlakumArAdyavasthArUpo vidyate / ata Aha- kammuNA uvAhI 'tti-karmaNA upAdhirjAyate / tadyathA-matizrutAvadhimanaHparyAyavAn mandamatistIkSNo vetyAdi, cakSuracakSuravadhikevaladarzanI vA, nidrAluranidro vA, sukhI duHkhI vA, samyagdRSTiH mithyAdRSTiA, strImumAnapuMsako vA kaSAyI vA, sopakramAyuSyako nirupakramAyuSyako vA, gatijAtyAdi 103 bhedabhinnaH, uccairgotro nIceotro vA, kRpaNaH tyAgI nirvIrya ityevaM lakSaNA karmaNA upAdhirjAyate / tataH kiM ? kuryAdityAha-' kammaM ca paDilehAe 'ci-karma-jJAnAvaraNIyAdi tatpratyutprekSya, bandhaM vA-prakRtisthityAdikamAlocya akarmAtopAye bhAvajAgaraNe yatitavyamiti / kiJca ____"kammamUlaM ca jaM chaNaM, paDilehiya savvaM samAyAya dohiM aMtehiM adissamANe taM parinnAya mehAvi, viittA logaM baMtA loga51 sanaM se mehAvI parikamijAsitti bemi"| sIusaNijjassa paDhamo uddeso // ___'kammamUla 'mityAdi-karmaNo mUlaM-kAraNaM mithyAtvAdayaH, caH samuccaye / karmamUlaM pratyutprekSya, yat-'kSaNa'miti-kSaNu hiMsAyAM, kSaNanaM yatkimapi prANyupapAtakAri, tat karmamUlatayA pratyutprekSya pariharet / 'paDilehiya 'ti-pratyutprekSya pUrvoktaM karma tadvipakSapade mokSaM ca sarva samAdAya-gRhItvA, 'dohiM aMtehiM 'ti-antahetutvAdantau rAgadveSau, tAmyAM dvAmyAM sahAra svarUpa DOCUSAIRS bAvA bhAvajAgaraNe yatitavyam / LOKRA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0-2 bhAvasupta bAcArAgasadIpikA ba.3 prdrshnm| // 9 // tAAAAA zyamAnaH tAbhyAmanapadizyamAno vA, tatkarma tadupAdAnaM vA rAgAdikaM, parikSayA pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / taM pariNAya-taM rAgAdimohitaM lokaM viSayakaSAyalokaM vA jJAtvA, vAntvA ca lokasaMjJA-viSayAbhilApAtmikA, medhAvI-maryA- dAvAn vyavasthitaH san parAkrameta-saMyamAnuSThAna udyukto bhavedityarthaH / viSayapipAsAmariSaDvagaM vA'STaprakAraM karmAvaSTa. bhyAt / iti parisamAptau bravImi pUrvavat iti zItoSNIyAdhyayane prathamoddezakaH // atha dvitIya Aramyate / prathamoddezake bhAvasunAH prdrshitaaH| iha tu teSAM svApavipAkaphalaM asAtamucyate / asyAdimaM sUtram___"jAI ca buddhiM ca iha'jja ! pAse, bhUehiM jANe paDileha sAyaM / tamhA'tivije paramaMti NaccA, sammattadaMsI na karei pAvaM // 4 // " 'jAiMce 'tyAdi-jAtiH prasUtiH, bAlAdivRddhAvasAnA vRddhiH, iha manuSyaloke saMsAre vA, adyaiva jAti ca vRddhiM ca pazya-avalokaya / evaM vivekacakSuSA vilokyAlocya jAtyAdikaM na syAttathA vidhatsva / kiJca- bhUehiM sAyaM paDileha' tti-bhRtAni-caturdazabhUtagrAmAH, taiH samamAtmanaH sukhaM sAtaM pratyutprekSya paryAlocya jAnIhi, yathA tvaM sukhapriyaH duHkhaparA mukhaH, tathA'nye'pi prANinaH / evaM matvA anyeSAmasAtotpAdanaM na vidadhyAH / evaM ca janmAdiduHkhaM na prApsyasi / yadyevaM tataH kimityAha- tamhAtivijo 'tti-tasmAd-jAtivRddhisukhaduHkhadarzanAdatIva vidyA-tatvaparicchetrI yasyAsAvatividyaH saH paramamutkRSTaM mokSamArga jJAtvA samatvadarzI san pApaM na karoti-sAvadyAnuSThAnaM na karoti / pApasya ca mUlaM snehapAzAstadapanodArthamAha // 9 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehapArza | nivArya bAlasaMgo na krttvyH| ummuMca pAsa iha maciehiM, AraMbhajIvI ubhayANupassI / kAmesu giddhA nicarya karaMti, saMsiccamANA puNariti gambhaM // 5 // 'ummuMca' ityAdi-iha manuSyaloke mayaH sArddha snehapAzamunmuzca- apAkuru / sa hi bhogAkAMkSI sAvadyArambhaM prakuruta ityAha-'AraMbha' ityAdi- Arambhena jIvituM zIlamasyetyArambhajIvI / ' ubhayANu 'tti ubhayaM zArIramAnasaM hikAmuSmika vA draSTuM zIlamasya sa ubhyaanudrshii| 'kAmesu'tti-kAmA icchAmadanarUpAsteSu gRddhA nicayaM karmopacayaM kurvanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-taM 'saMsiccamANa 'ci-te ca kAmopAdAnajanitena karmaNA saMsicyamAnA--ApUryamANA araghaTTaghaTInyAyena | | saMsAracakre garbhAd garbhAntaramupayAnti / nivRttAtmA kiMbhUto bhavatItyAha avi se hAsamAsaja, iMtA naMdIti mannaI / alaM bAlassa saMgeNa, varaM vahei appaNo // 6 // 'avi se' ityAdi-hIbhayAdinimittazcetoviplavo hAsastamAsAdya- aGgIkRtya sa kAmagRdhnuhatvApi prANino 'nandI' ti-krIDeti manyate / badati ca mahAmohAvRto'zubhAdhyavasAyo, yathA-ete pazavo mRgayArtha sRSTAH, mRgayA ca sukhinAM krIDAyai bhavati, ityevaM mRSAvAdAdiSvapyAyojyaM / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'alaM'ti- alaM-paryApta bAlasya prANAtipAtakAriNaH saGgena hAsyAdivarNanena / kimiti ced ! ucyate-'vera' mityAdi-tatsaGgaM kurvatazcAtmano vairaM varddhayati / yatazcaivaM tataH kimityAha. tamhA'tivijo paramaMti NaccA, AyaMkadaMsI na karei pAvaM / aggaM ca mUlaM ca vigiMca dhIre, palicchidiyA NaM nikammadaMsI // 7 // 'tamha 'ti-yamA bAlasya saMgino vairaM varddhate, tasmAdatividvAn paramaM-mokSapadaM sarvasaMvararUpaM cAritraM vA samyagjJAnaM sohAtAviSThako hAla bAlasa ALOCHARACHAR Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAghArAja patradIpikA ba.3 samyagdarzanaM vA etatparamotkRSTaM jJAtvA kiM ? karotItyAha-AyaMka' ityAdi- AtaGko- narakAdiduHkhaM tadraSTuM zIlamasyeti ityAntakadarzI pApaM na karoti yogakaraNatrikeNApi / punarAha- aggaM 'ceti-agraM-bhavopagrAhi karmacatuSTayaM, mUlaM-ghAtikarmacatuSTayaM, tadevaM sarvamagraM ca mUlaM ca 'vigica'tti-tyaja-paudgalikazarIrAtmAtpRthakkuru / punaH kiJca 'parichidiya.'ti-pariH sAmastyena tapasaMyamAbhyAM karmavandhanAni chicA niHkarmadI bhavati-niHkarmANamAtmAnaM pshytiityrthH| niHkarmadarzI kimApnuyAdityAha - "esa maraNA pamukhai, se hu diTThabhae muNI, logaMsi paramadaMsI vivittajIvI uvasaMte samie sahie sayA jae kAlakaMkhI parivvae, bahuM ca khalu pAvaM kammaM pagaDhaM" ___'esa' ityAdi-epo niHkarmadarzI maraNAtpramucyate, AyuSo bandhanAbhAvAt / sa ca huravadhAraNe dRSTabhayo muniH, dRSTaM bhayaM yena sa dRSTabhayaH / 'logasi 'tti- loke paTkAyajIvaloke paramamutkRSTaM saMyama draSTuM zIlamasyeti paramadarzI / vivitajIvIti-viviktaM asaMkliSTaM-rAgadveSarahitaM strIpazupaNDakAdirahitaM vA, viviktena jIvituM zIlamasyeti viviktajIvI / evamupazAntaH pravacanASTamAtRvAn , samita:- samitimiH sahitaH jJAnAnvitaH sadA sarvakAlaM yateta-pramAdaM pariharet / evaMvidhaH kiM ? syAdityAha-'kAlakaMkhI'- kAlo-mRtyustamAkAMkSituM zIlamasyeti kAlAkAMkSI sa. evaMbhUtaH parisamantAd brajet , pAvatparyAyAgataM paNDitamaraNaM tAvadAkAMkSamANo viviktajIvI san saMyamAnuSThAnamokSamArge parivaset / etatkimartha kriyata ? ityAha-' pahuMce 'tyAdi-caH samuccaye, khaluravadhAraNe, baheva tatkarma mUlottaraprakRtibhedaminna prakaTa-lokaprasiddhaM, tatasta agramUlaM tyacyA. niHkarmadarzI san mokssmvaapnoti| , sAmadArahitaM strIpazupaNDakAvaloke paramamukaSTa sAt / sa ca huravA // 92 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 93 // dapanodAya kiM karttavyam 1"sacaM saMvidaM kuvvA, etthovarae mehAvI sambaM pAvaM kammaM jhosai " ' saccaM ' ityAdi - saddbhyo hitaH satyaH- saMyamaH, samyag dhRtiH - santoSaH saMdhRtiH, tatra saMyame saMdhRtiM kuru tvaM, 'etthoare 'ci - atrAsmin saMyame rato vyavasthito medhAvI tatrajJo hi sarvvaM pApaM karmmabandhakAraNaM jhoSayati- kSayaM nayati tAtparyamiti / ukto'pramAdaH, tadviparItaH pramAdaH, pramatto kiMguNo 1 bhavatItyAha - " aNegacitte khalu ayaM purise se keyaNaM arihae pUricae, se annavahAe aNNapariyAvAe aNNapariggaddAe jaNavayavahAe jaNavayapariyAvAe jaNavayapariggaddAe " ' aNega ' ityAdi - anekAni bahuprakArANi cittAni kRSivANijyAdIni yasyAsAvanekacittaH, khalukhadhAraNe, saMsArasukhAbhilASI janturanekacitta eva bhavati / ayaM purise 'ci - ayaM pratyakSagocarapuruSaH saMsArI jantuH / yazvAnekacico bhavati sa kiM ? kuryAdityAha-' se keyaNaM 'vi- sa ketanaM dravyabhAvAbhyAM tatra dravyaketanaM cAlinyAdi samudro vA, bhAvaketanaMlobhecchA, tadasAvanekacittaH kenApyabhRtapUrva pUrayitumaIti, abhRtapUraNe yogyaH syAdityAha sa kiM kuryAt 1 - ' annavahAe ' ci- so'nyavadhAya-anyaparitApanAya anyaparigrahAyeti sugamaM, anyeSAM vaco tasmai, evaM sarvatra yojyam / janapade bhavA jAnapadAH lokAH rAjAdayastadbadhAya / tathA janapadAnAM lokAnAM parivAdAya cauro'yaM pizuno vA ityevaM marmodghaTTanAya, tathA janapadAnAM magadhAdInAM parigrahAya prbhvti| kiM ye lobhapravRcA vaghAdikAH kriyAH kurvanti, te tathAbhUtA evAsate 1, uvAnya pramato - nyavadhapa ritApanaparigrahAya bhavati / // 93 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -bAcArAGga sadIpikA saMvidhA' ityAdi-ityevamAsavitAH samyag yogatrikeNotthitAsmAdvAntaparibhogakRtapratijJastaramA nirgataH | kecinmahAnubhAvAH saMyama svI. kRtyAhiM sakA thApIti ? darzayati "AsevittA eyamaRs ithevege samuTThiyA, tamhA taM biiyaM no seve nissAraM pAsiya nANI, uvavAyaM cavaNaM nA, aNaNNaM cara | mAhaNe, se na chaNe na chaNAvae chaNataM nANujANai, nizciMda naMdi, arae payAsu, aNomadaMsI Nisanne pAvehiM kammehiM" 'AsevicA' ityAdi-ityevamAsevitvA vadhAdikaM pUrvoktaM 'eyamaDhe 'tti etadartha viSayAbhiSvaGgaM lomAdAzravapravRttilakSaNamanubhUya eke bharatAdayaH samutthitAH samyag yogatrikeNotthitAH samutthitAH saMyamAnuSThAnodyatA: siddhyanti / saMyamotthAnenotthAyAzravaM hitvA kiM ? vidheyamityAha-'tamhA' ityAdi-yasmAdvAntaparibhogakRtapratijJastasmAd dvitIya mRSAvAdamapyasaMyama nAseveta / viSayArthamasaMyama sevyte| te ca niHsArA iti darzayati-'nissAra' mityAdi-nirgataH sAra:-tRptilakSaNaM yasmAtsa niHsAraH taM 'pAsiya 'tti-dRSTvA jJAnI na viSayAbhilASaM vidadhyAt / sarveSAM viSayAsvAdanamanityamiti darzayati-uvavAyaM cavaNaM ti-utpAtaM-janma cyavana-maraNaM, tacca jJAtvA viSayasaMgonmukho bhavet / evamazAzvataM matvA kiM ? karttavyamityAha-'aNaNNaM' ityAdi-mokSamArgAdanyo'saMyamo na anyo'nanyo-jJAnAdistaM cara-sevasva / mAhaNettihe munenaH kiM ? 'se na chaNe' ityAdi-sa munirananyasevI prANino na kSuNuyAt-na hanyAt , nApyaparaM ghAtayet , mantamanyaM na samanujAnIta, caturthavratasiddhaye tvidamupadizyate 'niviMda naMdi 'ti-nirvindasva-jugupsastra, kAM ? viSayajanitAM 'nandIpramodam / kimbhUtaH san ?, 'arae payAsu 'tti-prajAsu-strISu arakko rAgAdirahito bhAvayecca yathaite viSayAH kimpAkaphalopamAH / ato viSayaparAGmukho bhavedityAha-'aNoma' ityAdi-avama-hInaM mithyAdarzanAviratyAdi, tadviparItamanavamaM samyag lA bhavanti / // 9 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 15 // vIrako dhAdi tyaktvA laghubhUtagAmI bhavati / CARDAR darzanAdista: draSTuM zIlamasyetyanavamadarzI samyagdarzanajJAnavAritravAn / evaMbhUtaH san 'nisaNNo 'ti-nipannaH-nirvinaH | kebhyaH 1 pApakarmebhyaH pApakarttavyeSu nivRtta ityarthaH / kizva__"kohAimANaM haNiyA ya vIre, lobhassa pAse nirayaM mahaMta / tamhA ya vIre virae vahAo, chidija soyaM lahubhUyagAmI // 7 // gaMthaM pariNAya iha'ja dhIre, soyaM pariNAya carija daMte / ummaja ladhdhuM iha mANavehiM, no pANiNaM pANe samArabhijAsi // 8 // ttivemi" sIsasiNijassa bIo uddeso sammato / 'kohAya' ityAdi-krodhAdirmAno gaI hanyAt / ko'sau ? vIraH, krodhasamutthaM hatvA mAnamatra dveSAbhAvo darzitaH / rAgApanodArthamAha-'lobhasse 'tyAdi lobhasyAnantAnuvandhyAdezcaturvidhasyApi vipAkaM pazya 'nirayaMti 'ti-narakagamanarUpaM mahaMtati-mahAntam / lobhAbhibhUtAstandulamatsyAdayaH prANivadhAdanivRttA mahAnarakabhAjo bhavanti / tasAd vIraH karmATakacchecA, vadhAditi- paraprANavadhAd virataH syAt / kizca-'chidija' chindyA soyaM- zokaM snehavirahajaM, zroto vA saMsArAmbudhipravAhabhramaNaM chindyAdapanayedityarthaH / kimbhUtazchindyAt ', 'lahu 'tti laghubhUtagAmI san , laghubhUto-mokSaH saMyamo vA taM gantuM zIlamasyeti laghubhUtagAmItyarthaH / punarapyupadezadAnAyAha-'gaMthaM ' ityAdi-granthaM-vAdyAbhyantararUpaM jJaparijJayA parijJAya ihAcaiva-kAlAnatipAtena dhIraH san pratyAkhyAnaparijJayA pariharet / kiJca 'soya 'mityAdi-saMsArazrotasaM vipayAbhiSvaGgaM vA jJAtvA dAntaH san saMyama caret / kimabhisandhAya , 'ummagga'tti- mithyAtvAdizaivalAcchAdite saMsAraide kacchapavajantuH zrutizraddhAsaMyamabIjarUpamunmajanamAsAdya-labdhvA, anyatra sampUrNamokSamArgA'saMbhavAt mAnupeSvityuktam / uttara BACHARCOACHAR Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai kriyAmAha-'nopANiNaM 'ti-prANA vidyante yeSAM te prANinaH, teSAM prANAn - indriyavalozvAsAyurUpAn no samArabheyA:vAcArAGga- na vyaparopayestadupaghAtakAryanuSThAnaM mA kRthAH / iti parisamAptau bravImi pUrvavat / iti zItoSNIyAdhyayane dvitiiyodeshkH|| munitvaMkApatradIpikA atha tRtIya Aramyate, tasya sUtram raNasvarUpaba03 MI "saMdhi loyassa jANivA Ayao bahiyA pAsa, tamhA na iMtA na vighAyae, jamiNaM annamannavitigicchAe paDilehAe na kre| prkttnm| // 96 // pAvaM kammaM, kiM tattha muNI kAraNaM siyA ?" 'saMdhi 'mityAdi-sandhividhA dravyabhAvamedAmyAM, dravyasandhiH- kuDyAdivivaraM, bhAvataH karmavivaraM taM jJAtvA, ityayaM samyagjJAnAvAptilakSaNaH sandhiH, athavA cAritramohanIyakSayopazamAtmakA, taM sandhi jJAtvA na pramAdaH zreyAn , yathAhi lokasya cArakAdyavaruddhasya kuDyanigaDAdInAM sandhi-chidraM jJAtvA na pramAdaH zreyAn , evaM mumukSorapi karmavivaramAsAdya kSaNamapi putrakalatrasaMsArasukhavyAmoho na zreyase bhavatIti / yadi vA sandhiravasaro dharmAnuSThAnasya, taM jJAtvA lokasya-bhUtagrAmasya duHkhotpAdanAnuSThAnaM na kuryAt , sarvatrAtmaupamyamAcaredityAha-'Ayao' ityAdi-yathAtmanaH sukhamiSTaM tathA bahirapi- Atmano vyatiriktAnAM jantUnAM sukhapriyatvamasukhApriyatvaM ca pazya- avadhAraya / tadevamAtmanaH samatAM sarvaprANinAmavadhArya kiM ? karttavyamityAha-'tamhA na haMtA' ityAdi-yasmAtsarve'pi jantavo duHkhadviSaH sukhepsavastasAnna haMtA na vyApAdaka: syAt / nApyaparaistAn vividhaiH pApopadezakathanairghAtayet - vighaatyediti| na caikAntena pApakarmA'karaNamAtratayA zramaNo bhavatIti darzayati 'jamiNa 'miccAi- yadidaM- yadetat pApakarmAkaraNatAkAraNaM kiM tad darzayati- IDI||96 // SWACHANASESS MahaESSNESCRes Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCORARY anyo'nyasya parasparaM yA vicikitsA-AzaMkA tAM vA pratyupekSya pApaM pApopAdAnaM karmAnuSThAnaM na vidyate / "kiM tattha 'ti-ki-prazne tatra-tasmin pApakarmA'karaNe kiM muniH kAraNaM syAt, kiM muniriti kRtvA pApakarma na karoti ? *bhagavadAnAkAkA pRcchati, adrohakAdhyavasAyo hi muneH kAraNaM, zumAntaHkaraNena bhagavadAjJAvidhAyI bhAvamunirityata Aha vidhAyitvaM "samayaM vatthuvehAe appANaM vippasAyae-aNannaparamaM nANI, no pamAyae kayAivi / Ayagutte sayA vIre jAyabhAyAi jAvae | bhAvamunau // 10 // virAgaM rUvehiM gacchijjA mahayA khuDaehi ya, AgaI gaI pariNNAya dohivi aMtehiM adissamANehiM se na chijaha na bhijai vrcte| na ulae na hammai kaMcaNaM savvaloe" _ 'samayaM tatya' ityAdi-samasya mAvaH samatA tAM tatrotprekSya-paryAlocya samatAvyavasthito yatkaroti, yena kenacitprakAreNA'neSaNIyapariharaNaM lajAdinA janaviditaM copavAsAdi tatsarva munibhAvakAraNam / yadivA samayamAgamaM tatrotprekSya yadAgamoktavidhinA vidhAnAnuSThAnaM tatsaI munibhAvakAraNaM ceti bhAvArthaH, tenAgamotprekSaNena samatotprekSayA vA''tmAnaM vipra-18 sAdayet-vividhaM prasAdayet AgamaparyAlocanena samatAdRSTyA vAtmAnaM vividhairUpAyairinTriyapraNidhAnA'pramAdAdibhiH prasanna vidayAt / AtmaprasannatA ca saMyamasthasya bhavati, tatrApramAdavatA mAdhyamityAha-'aNanaparamaM "ti-no vidyate'nyaH parama:pradhAno asyetyananyaparama:- saMyamaH, taM jJAnI paramArthavid no pramAdayet tasya pramAdaM na kuryAtkadAcidapi / yathA cA:pramAdavacA mavati tathA darzayitumAha-'Ayaguce 'ci-indriyanoindriyAtmanA guptaH aatmguptH| sadA-sarvakAlaM yAtrA| saMyamayAtrA tayAtmAnaM yApayet / kiMvidhaH san !, dhIra: sbityrthH| saivAtmaguptatA kathaM / syAdityAha-'virAga' // 97 // KAARCRAKAR Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u03 aparerAgaviSaparavazAH saMsArapari HI bhramaNa kurvanti / hai| ityAdi-dirajana virAgastaM gacchet-yAyAt manojJeSu rUpeSu, arthAt strIpuruSAdirUpeSu cakSurgocarIbhUteSu virAgaM kuryAta bAcArA- kimAlambyaitatkarttavyamityAha-' Agati garti ce 'tyAdi-AgamanaM- AgatiH, sA ca tiryagamanuSyayoH caturdA, gamanaM- bajadIpikA gatiM ca parijJAya saMsAracakravAleraghaTTayaMtranyAyamavetya manuSye mokSagatisadbhAvamAkalayya antahetutvAdantau-rAgadveSau tAmyAmantAbhyAmadRzyamAnAbhyAmanapadizyamAnAbhyAM vA, 'se na chijaI 'tyAdi-sa AgatigatiparijJAtA rAgadveSAbhyA- manapadizyamAno na chidyate asyAdinA, na bhidyate kuntAdinA, na dahyate pAvakAdinA, na hanyate narakAnupurvAdinA bhuuyshH| // 98 // rAgadveSAbhAvAt siddhyatyeva, tadavasthasya caitAni chedanAdIni vizeSaNAni / 'kaMcaNaM 'miti vibhaktivipariNAmArakenacitsarvasminnapi loke na chidyate nApi midyate rAgadveSopazamAditi / tadevamAgatigatiparijJAnAd rAgadveSaparityAgaH, tadabhAvAca chedanAdisaMsAraduHkhAbhAvaH / apare ca sAmpratakSiNaH kuto vayamAgatAH ? ka yAsyAmaH ? kiMvA tatra sampatsyate / naivaM bhAvayantyataH saMsAre bhramantIti darzayitumAha"avareNa puci na saraMti ege, kimassa tIyaM ? kiM vA''gamissaM / bhAsaMti ege iha mANavAo, jamassa tIyaM tamAgamissaM" // 11 // " nAIyamaTuM na ya AgamissaM, aTuM jiyacchanti tahAgayA u / vihuyakappe eyANupassI, nijhosaittA khavage mahesI // 12 // " _ 'avareNa puddhi' mityAdi-apareNa pazcAtkAlabhAvinA saha pUrvamatikrAntaM na smarantyanye mohAvRttabuddhayaH, 'ege 'ttieke na smaranti, kimasya jantornarakAdigamane kimatItaM-kimabhavat 1 kiMvA bhaviSyati ? kimasya sukhAbhilASiNo mAvIti / 'bhAsaMti-ege 'tyAdi- eke punarmahAmithyAtvajJAnino bhASante, ihAsmin saMsAre manuSyaloke vA mAnavA SAMAGRANSALMANG LOCAR Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // -99 / / / manuSyA yathA yadasya jantoratItaM strIpuMnapuMsakasubhagAdurbhagazvagomAyutrAhmaNakSatriya viTzUdrAdi bhAvAvezAt punarapyanyajanmAnubhUtaM tadevAgamissaM - AgAmIti / ye tu punaH saMsArArNavapAramAjaste pUrvottaravedina ityetaddarzayitumAha- 'nAIyamati tadAgayAu 'ti yAvat-tathaiva apunarAvRttyA gataM gamanaM yeSAM te tathAgatAH - siddhAH / yadivA yathaiva jJeyaM tathaiva gataM jJAnaM yeSAM te tathAgatAH - sarvajJAH, te tu nAtItamartha anAgatarUpatayaiva niyacchanti- avadhArayanti, nApyanAgataM atikrAntarUpatayaiva, vicitrasvAt pariNateH / yadivA nAtItamartha - viSayabhogAdikaM nApyanAgataM divyAGganAsaGgAdikaM smaranti abhilaSanti vA / ke 1 tathAgatAH - rAgadveSAbhAvAtpunarAvRttirahitAH / tuzabdo vizeSArthe, vizeSArthamAha- 'vihuyakamme 'ti - vividhamanekadhA dhUtamapa | prakAra karmma yena sa vidhUtakarmA, vAyaNAntare ' vidhutakappe' tti - vividhaM - anekadhA dhUtaM- apanI tamaSTaprakAraM karmma yena sa vidhUtaH ko'sau 1, kalpaH- AcAro, vidhUtaH kalpo yasya sAdhoH sa vidhUtakalpaH vimalIkRtAcAra ityarthaH / sa etadanudarzI bhavati atItAnAgatasukhAbhilApI na bhavatIti yAvat / 'eyANupassI' - etadanudarzI ca kiM ? guNo bhavatItyAha'nijjhosaracA ' - pUrvopacitakarmmaNAM nijjhaSayitA- kSapakaH kSapayiSyati vA / karmmakSapaNAyodyatasya yatsyAttaddarzayati " kA araI ke ANaMde ? itthaMpi aggahe care, savvaM hAsaM paricajja AlINagutto parivvae, purisA !- tumameva tumaM mittaM kiM bahiyA mittamicchasi 1 " " kA araI ' ityAdi- iSTAprAptivinAzottho mAnaso vikAro'tiH, abhilaSitArthAvAta AnandaH, zukladhyAnAdhiSThitasya vidyutakalpasya keyamaratiH 1 ko vA''nandaH 1 iti, tadAha-' etthaMpi aggahe care 'ti - atrApyasto Anande vA na u0 3 mahAmithyAtvi mAnyatAyA asatyatA pradarzanam / // 99 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcArAGga sUtradIpikA 50 3 // 100 // vidyate graho gAyaM yasya so'grahaH, sa evambhUtazcaret / 'sahaM hAsaM pariccA 'ci sarvvaM hAsyaM tadAspadaM vA parityajya, Ada maryAdayA indriyanirodhAdikayA lIna AlIno, gupto manovAkkAya karmmabhiH, kUmrmmabadvA saMvRtagAtraH, AlInavAsau guptathAlInaguptaH sa evaMbhUtaH parivrajet saMyamAnuSThAyI bhavedityarthaH / tasya ca sAdhorAtmasAmarthyena saMyamAnuSThAnaM phalavad bhavati na paropAdhinA iti darzayati-' purisA tumeve 'tyAdi - kazcitsaMsArAdudvigna AtmAnamanuzAsti, pareNa vA sAdhvAdinA anuzAsyate, yathA he puruSa ! he jIva ! tava sadanuSThAnavidhAyitvAt tvameva mitraM, viparItAcaraNAda'mitraH / kimiti ? ' bahiyatti ' - bahirmitramicchasi - vAJchasi 1, bahimiMtrAda'lpasukhalaulyAtsaMsArArNavapatanaM bhavati / AtmaivAtmano'pramato mitraM, AtyantikaikAntika paramArthasukhotpAdanAt viparyayAcca viparyayo na bahirmitramanveSTavyamiti / yo hi nirvANanirvarttakaM vratamAcarati sa Atmano mitraM sa caivambhUtaH kuto'vagantavyaH 1 kiM phalazretyAha " jaM jANivA uJcAlaiyaM taM jANijjA dUrAlaiyaM, jaM jANivA dUrAlaiyaM taM jANijjA ucAlaiyaM, purisA ! acANameyaM abhiNigija evaM dukkhA pamuJcasi purisA ! sathameva samabhijAnAhi, saJcassa ANAe se ubaTTie mehAvI mAraM taraha, sahio dhammamAyAya, seyaM samaNupassai 'jaM jANijA ' ityAdi - yaM puruSaM jAnIyAt viSayasaGgAnAM karmmaNAM covAlayitAraM - apanetAraM taM jAnIyAd durAlayikamiti - dUre sarvayadhamrmebhya iti Alayo dUrAlayo-mokSaH tanmAggoM vA sa vidyate yasyeti dUrAlayikaH, taM darzayati' jaM jANea 'ci- yaM jAnIyAd dUrAlayikaM taM jAnIyAduccAlayitAram / idamuktaM bhavati -yo hi karmmaNAM tadAzravadvArANAM u0 3 vratArAMdha kena bahimiMtrAnveSaNaM na karttavya miti sUcanam / // 100 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CACAKKA coccAlayitA- apanetA sa mokSamArgavyavasthito mokSo veti / yo vA sanmArgAnuSThAyI sa satkarmaNAmuccAlayitA sa cAtma- 303 no mitramato vyapadizyate-'purisA acANa'ci he jIva ! AtmAnamevAminigRhya dharmadhyAnAd bahirviSayAbhiSvanAtha niHsa- satyazabdarantamavarudhya, tata evaM- anena prakAreNa duHkhAtsakAzAdAtmAnaM pramokSyasi / evamAtmA karmaNAmuccAlayitA''tmano mitraM vyAkhyAna bhavati / api ca-'purisA 'ityAdi-he puruSa! he jIva ! satyaM-saMyamaM samabhijAnIhi AsevanaparikSayA samanutiSTha / kima- hai pradarya saMthemiti cedAi-'saccasse 'tyAdi-satyasya-AgamasyAjJayopasthitaH san sa medhAvI mAra-saMsAraM tarati / kiJca-'sahI' sArataraNotyAdi-sahito jJAnAdiyuktaH, dharma-zrutacAritrAkhyaM, AdAya-gRhItvA kiM karotItyAha- 'seyaM 'ti-ayaH puNyamAtmahitaM pAyasUcasamyag- aviparItatayA'nupazyati samanupazyati / ukto'pramanaH tadguNAca, tadviparyayamAha nam / "duhao jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jaMsi ege pamAyati" 'duhao' ityAdi-dvidhA rAgadveSaprakAradvayena AtmanimittaM paranimittaM vA aihikAmuSmikArtha vA ito dvihataH san ki kuryAt ! 'jIviya 'ityAdi-jIvitasya kadalIgarbhaniHsArasya parivandanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu pravartate / kica-'si ege 'ti- yasmin parivandanAdinimitte eke rAgadveSopahatAH pramAdyanti, na te Atmane hitaaH| etadviparItaM tvAha- / "sahiyo dukkhamattAe puTTho no jhaMjhAe, pAsimaM davie lokAlokapavaMcAo mucaitti bemi" // taio uddeso sammatto // 'sahio' ityAdi-sahito jJAnAdisamanvito duHkhamAtrayA upasargajanitayA vA spRSTaH san, 'nojhaMjhAe' ciiSTaviSayAvAptau rAgajhaMjhA, aniSTAvAptau dveSajhaMjhA, tatra no vyAkulitamatirmavet , tadapanodAyobacchet / tAnubhayaprakArAmapi // 11 // o jIviyassa parivaMdA paranimittaM vA aihikAmAsAdiSu pravartate / ki Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcArAGga dIpikA ba0 3 # 102 / / vyAkulatAM parityejaditi bhAvaH / kizca pAsimaM ' ityAdi yaduktamuddezakAderArabhyAnantara sUtraM yAvat tamimamartha pazyakarttavyAkarttavyavivekenAvadhAraya, ko'sau ? ' davie 'ci-dravikaH- muktigamanayogyaH sAdhurityarthaH / evambhUtaca kaM guNamavAmoti 1-' loe' ityAdi - Alokyate ityAlokaH karmmaNi ghaJ, loke catudarzarajvAtmake Aloko lokAlokasvasya prapaJcaH - paryAptasubhagAdidvandvavikalpaH, tadyathA - nArako nArakatvenAvalokyate, ekendriyAdire kendriyatvena, evaM sarvatrApIti vAcyam / tadevambhUtAtprapazcAnmucyate- caturdazajIvasthAnAnyataravyapadezArho na bhavatIti bravImIti tRtIyodezakaH // atha caturtha Arabhyate, tasyAdimaM sUtram - " se baMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca, eyaM pAsagassa daMsaNaM, uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM sagaDanbhi " ' se bantA ' ityAdi - yo lokAlokaprapazcAnmukto bhavati, ' se 'iti sa vAntAvamitA krodhamAnamAyAlobhAdInAM, krodhamAnamAyAlo bhavamanAdeva pAramArthikaH zramaNabhAvo, na tatsaMbhave sati / yata uktaM- sAmannamaNucarantassa kasAyA jassa ukaDA huMti / mannAmi ucchupuSpaM va niSphalaM tassa sAmannaM // 1 // jaM ajjiyaM caritaM, desUNAvi pUDhakoDIe / taMpi ya kasAyamaco, hAreha naro muhutteNaM // 2 // svamanISikAparihArArthaM gaNabhRdAha - ' eyaM pAsagassa daMsaNaM 'ti - etat yatkaSAyavamanamanantaramupAdezi taM tat pazyakasya darzanaM- sarvvaM nirAvaraNatvAtpazyati - upalabhate sa pazyaH, sa eva pazyakaH - tIrthakRt zrIvarddhamAnasvAmI tasya / kimbhUtasya 1, 'uvarayasatyassa 'ti- uparatazastrasya, uparataM-viphalIkRtaM dravyabhAvazastraM yasyAsAvuparatazastrasvasya dravyazastramAyasAdikaM, bhAvazastraM tvasaMyamaH kaSAyA vA, tasmAduparataH / zakhoparamakAryaM darzayan punarapi tIrthakaravize u0 4 / tIrthakara - darzana svarUpam / / / 102 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 103 // SaNamAha-' paliyaMtakarassa 'ti - paryantaM karmaNAM saMsArasya vA karotIti paryantakarastasyaiva darzanamiti / evamanyo'pi taduktAnusArIti upadarzayitumAha-' AyANaM sagaDanmi' ci- AdIyate gRhyate-AtmapradezaiH saha zliSyate aSTaprakAraM karmma yena tadAdAnaM - hiMsAdyAzravadvAraM, ragaDanmiti - svakRtabhit- svakRtamanekajanmopAttaM karmma bhinnatIti svakRtabhit, yo hi AdAnaM karmmaNAM kaSAyAdi nirUNaddhi so'pUrvakarmmapratiSiddhapravezaH san karmmaNAM mettA bhavatIti bhAvaH / iti darzayitumAha" je egaM jANai se savvaM jANai je savvaM jANai se egaM jANai ' 99 ' je egamityAdi - yaH kazcid vizeSitaH ekaM paramANvAdidravyaM pazcAtpuraskRtaparyAyaM svaparaparyAyaM vA jAnAti sa sarva svaparaparyAyaM jAnAti / atItAnAgataparyAyadravyaparijJAnasya samastavastu paricchedA'vinAbhAvitvAt / idameva hetuhetumadbhAvena lagayitumAha-' je saba ' mityAdi - yaH sarvvaM saMsArodaravivaravartti vastu jAnAti sa ekaM ghaTAdi vastu jAnAti, tasyaivAtItAnAgataparyAyamedaistacatsvabhAvApacyA anAdyananta kAlatayA samastavastusvabhAvagamanAditi / sarvajJAzvopadezaM dadatIti darzayati "savvao pamattassa bhayaM, savbao apamattassa natthi bhayaM, je egaM nAme se bahu nAme je bahu nAme se egaM nAme, dukkhaM logassa jANicA baMtA logassa saMjogaM jaMti dhIrA mahAjANaM, pareNa paraM jaMti, nAvakakhaMti jIviyaM " ' saGghato' ityAdi - sarvataH - sarvaprakAreNa dravyAdinA yadbhayaM pramattasya pramAdavato mayaM bhItiH / pramaco hi karmma cinoti, tadviparItA'zmacasya nAsti mayaM / apramacatA kaSAyAbhAvAd bhavatItyevaM gatapratyAgatasUtreNa hetuhetumadbhAvaM sampUrNeka vastujJAvA sarvastu jAnAtIti pradarzanam / // 103 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. bAcArAGgachatradIpikA va03 1526 apramAdino bhayAmAva iti sUcanam / darzayati-'je ega nAme 'tyAdi, yo hi pravarddhamAnazumAdhyavasAya: eka-anantAnubandhinaM krodhaM nAmayati-apayati sa bahUnApi mAnamAyAdIn nAmayati / mohanIyaM caikaM yo nAmayati sa zeSA api prakRtI mayati / yo vA bahUn sthitivizeSAnnAmayati so'nantAnubandhinamekaM nAmayati / ata ucyate, yo bahunAmaH sa eva paramArthata ekanAmaH / nAma iti kSapako'bhidhIyate upazAmako vA / mohanIyasadbhAve ca jantUnAM bahuduHkhasaMbhava iti darzayati-'dukkha mityAdi-duHkhamasAtodayaM lokasya bhUtagrAmasya 'jANittA'-jJAtvA duHkhAbhAvo bhavati tathA vidadhyAdityAha-'vantA' ityAdi vAntvA-tyaktvA lokasyaAtmavyatiriktasya dhanaputrazarIrAdeH saMyoga-mamatvasambandhaM, yAnti-gacchanti ke ? dhIrA:-karmavidAraNasamarthAH mahAyAnaMmokSaM, mahacca tadyAnaM ca mahAyAnaM, yadivA mahadyAna-samyagdarzanAditrayaM yasya sa mahadyAno-mokSastaM yAntIti / avAptamahAyAnasya tenaiva bhavena mokSAvAptiruta pAramparyeNa / ubhayathA'pi brmH| tadyathA-'pareNa paraM jaMti'-pareNa-saMyamenopadiSTavidhinA paraM-svargAdikaM prApya pAramparyeNApavargamapi yAnti / evaMvidhAzca karmakSapaNodhatA jIvitaM kiyadgataM kiMvA zeSamityevaM nAvakAMkSanti dIrghajIvitaM nAbhilaSanti, asaMyamajIvitaM vA nAvakAsantIti / yazcAnantAnubandhyAdikSapaNodyataH sa kimekakSayAdevApavarcate uta netyAha- . "egaM vigicamANe puDho vigicai, puDhovi eNaM, sahI ANAe mehAvI logaM ca ANAe abhisamicA akuomayaM, asthi satyaM pareNa paraM, natyi asatthaM pareNa paraM" .. 'ege 'tyAdi-ekaM- anantAnubandhAdikaM ko dhapakaNyArUDhaH vapayan 'pRthag'-anyadapi darzanAdikaM rupayati / BREAKERASHASANSAR Una la Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..5 paramparA vidyate bhAva badAyuSko'pi darzanasaptakaM yAvatkSapayati, pRthaganyadapi kSapayan avazyamanantAnubandhinamekaM kSapayati / kaH punaH dhapakaNiyogyo bhavatItyAha- saDDI 'tti-zraddhA-mokSamAgrgodhamecchA vartate yasyAsau zraddhAvAn, 'ANAe 'ti-AjayA tIrthakarapraNItAgamAnusAreNa yathoktAnuSThAna vidhAyI medhAvI-maryAdAvyavasthito'pramattayatiH zreNyoM, no paraH / 'logaM ca 'ci-lokaM SaTkArAkhyaM kaSAyalokaM vA AjJayA abhisametya-jJAtvA lokasya kutazcid mayaM na bhavati tathA vidheyam / tacca mayaM zastrAd bhavatIti darzayati-asthi satthaMti-tatra dravyazAstraM kRpANAdi tatpareNApi* paramasti-tIkSNAdapi tIkSNataramasti lohakarTa saMskAravizeSAta, mAvazastrapAramparya tu ekasUtrAntaritaM svata eva pratyAkhyAnaparijJAdvAreNa vakSyati / yathA ca zastrasya prakarSagatirasti pAraMparya vA vidyate, tathA azastrasya nAstIti darzayati-'natthi asatthaM 'ti-nAsti na vidyate kiM tat ! azavaM-saMyamaH tatpareNa paraM prakarSagatyApanam / tathAhi-pRthvyAdInAM sarvatra tulyatA kAryA na mandatIvamedo'sti / pRthvyA| diSu samabhAvatvAtsAmAyikasya, athavA zailezyavasthAsaMyamAdapi paraH saMyamo nAsti, tavaM guNasthAnAbhAvAditi bhaavH|| etadeva pratisUtraM lagayitavyamityAha___"je kodasI se mANadaMsI, je mANadaMsI se mAyAdaMsI, je mAyAdaMsI se lomadaMsI, je lobhadaMsI se pijadaMsI, je pilaraMsI se dosadaMsI, je dosadaMsI se mohadaMsI, je mohadaMsI se gammadaMsI, je gammadaMsI se jammadaMsI, je jammadaMsI se mAraiMsI, ne mAradaMsI se narabadaMsI, je narayadaMsI se tiriyAMsI, je viriSadaMsI se duskhadaMsI / se mehAvI abhinivaTTijA kohaMca mANaM / mAmaMpiyaMdosaMca mohaMgama jammaM mAranarasiriyaM dumlaM / evaM pAsagasa saNaM baraka zakhasyevi nirUpaNA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAga zAdIpikA pazyakasya naastyupaapiriti| 106 // SHAHRUKSHIK sasthassa paliyaMtakarassa, AyANaM nisiddhA sagaDambhi, kimathi ovAhi pAsagassa na vijai !, nasthitti bemi // sIusaNijja sammatta / / ___'je kohadaMsI'tyAdi- yo hi krodhaM svarUpato veti, anarthaparityAgarUpatvAd jJAnasya, pariharati ca, sa mAnamapi pariharati, yaH krodhaM pazyati sa mAnamapi pazyati, evaM sarvatrApyAyojyaM yAvatsa duHkhadarzIti, sugamatvAnna vitriyate / sAmprataM krodhAdeH sAkSAnivartanamAha-'se mehAvI 'tti-sa medhAvI abhinivarcayet, kiM tat ? krodhaM yAvad dukkhaM svamanISikAparihArArthamAha-' evaM pAsagassa' ityAdi-etadanantaroktamuddezAderAramya pazyakasya-tIrthakRto darzanamabhiprAyaH / kimbhUtasya ? uparatazastrasya paryantakRtaH / punarapi kimbhUto'sau 1, 'AyANaM 'ti-AdAnaM-karmaNAmupAdAnaM niSedhya pUrvasvakRtakarmabhida'sAviti / kiM cAsya bhavatItyAha- 'kimatthI 'tyAdi-pazyakasya-kevalinaH ' upAdhiH '-dravyato hiraNyAdi, bhAvato'STavidhaM karma sa upAdhiH, kimasti ? Ahozcinna vidyate !, 'natthi 'tti- nAstItyetada'haM bravImi, sudharmasvAmI jambUsvAminaM kathayati,-yanmayA bhagavadantike'zrAvi na punaH svamatyA / itizrIcandragacchAmbhojadinamaNInAM zrImahezvarasarisarvaziromaNInAM paTTe zrIajitadevasariviracitAyAM dIpikAyAM zrImadAcArAGgazItoSNIyAdhyayanaM tRtIyaM samAptam // atha caturtha samyaktvAdhyayanaM prAramyate / tatrAyamabhisambandhaH / anantarAdhyayanatrayeNa saptapadArthAtmakaM tattvamabhihitam / tatvArthazraddhAnaM ca samyaktvamucyate, tadatra pratipAdyate / asyoddezAH ctvaarH| prathamoddezake samyagadarzanaM 1, dvitIye samyagjJAnaM 2 tRtIye ajJAnatapovyudAsena samyaktvasvarUpaH 3 caturthe tu samyacAritram / tadasya sUtram se bemi je ya atItA je ya paDuppanA je ya AgamissA arahaMtA bhagavaMto te samve evamAikkhanti evaM bhAsaMti evaM paNNa-R 106 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. . sarva kAlinasarvazo padeza AISCARECHALA kharUpam / viti evaM parUviti- samve pANA sance bhUyA savve jIvA sambe sattA na haMtavvA, na ajAveyavvA, na paridhitavvA na pariyAveyavvA, na uddaveyavvA, esa dhamme suddhe niie sAsae samiJca loyaM kheyaNNehi paveie, taMjahA-uTThiesu vA aNuTThiesu vA uvaTThiesu vA aNuvaTThiesu vA uvarayadaMDesu vA aNuvarayadaMDesu vA sovahiesu vA aNovahiesu vA saMjogaraesu vA asaMjogaraNasu vA, taccaM ceyaM tahA ceyaM assi ceyaM pavuccai" se bemI 'tyAdi-so'haM bravImi- yacchraddhAne samyaktvaM bhavati tadahaM tattvaM bravImIti | 'jaya atItA' ityAdi-ye'tItA atikrAntAH, ye cAgAminaste caivaM prarUpayantIti-sambandhaH / arhanti pUjAsatkArAdikamarhantaH, bhagA auzvaryAdyupetA bhagavantaste sarve evamAcakSate evamAcakSire evamAkhyAsyanti / evaM sAmAnyataH sadevamanujAyAM parSadi arddhamAgadhabhASayA bhASate / evaM prakarSeNa jIvAdInpadArthAn jJApayanti prajJApayanti / evaM samyagjJAnadarzanacAritrANi mokSamArgaH, mithyAtvA'viratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH, ityAdinA prakAreNa prarUpayanti / kimetad , darzayati-'save pANa'tti-sarve prANA iti prANinaH, sarve bhUtAH, bhavanti bhaviSyanti abhUvan iti bhUtAni-caturdazabhUtagrAmAntaHpAtIni, sarve jIvAH sarve satvAH sAtAsAtasukhaduHkhavedinaH, srve'pyekaarthaaH| ete ca sarve na hantavyA daNDakazAdibhiHNa ajAveyavA-nAjJApayitavyAH-prasahyAbhiyogadAnataH, NaparighetavA-parigrAhyA-bhRtyadAsadAsyAdimamatvaparigrahataH, na paritAveyavA-zArIramAnasapIDotpAdanataH, na uddaveyavA nopadrAvayitavyAH praannvypropnntH| sa dhammeti- eSo'nantaroktaH sarve prANA na hantavyA ityAdiko, dharmo durgtyrglaamuktisopaandeshyH| kimbhUtaH, zuddha:- pApAnuvandharahitaH, tathA nityopacyutirUpaH paMcasu videheSu sadAbhAvAt , zAzvadgatihetutvAt Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArApatradIpikA a04 shaactH| 'sameca 'ci-amuM ca lokaM jantugaNAkhyaM duHkhasAgarAvagAda sametya-jJAtvA taduttAraNAya khedajantuduHkhavicchemiH prveditH-prtipaaditH|' taMjaha 'ti- tadyathetyAdinA darzayati-udvietti-utthitAH teSu nimittabhUteSu tAnuddizya vA dharmaH nA smykvprveditH| kena ? bhagavatA / vAyaNAntare'pi- upasthiteSu upasthitA:-dharmazuzrUSavo jighRkSavo vA, tadviparyayeNA'nupasthitAH teSu nanu bhAvopasthiteSu cilAtiputrAdiSveva dharmakathA yuktimatI, anupasthiteSu tu kaM guNaM puSNAti', ucyate'nupasthiteSvapI- prdrshnm| ndranAgAdiSu vicitratvAt karmapariNateH kSayopazamApAdanAd guNavatyeveti yatkiJcidetat / uvarayadaMDesutti-prANina AtmAnaM vA daNDayatIti daNDaH, sa ca manovAkAyalakSaNaH, uparato daNDo yeSAM te, tathA tadviparyayeNA'nuparatadaNDA-3 steSUmayarUpeSvapi, tatroparatadaNDeSu tatsthairyaguNAntarAdhAnArtha dezanA, itareSu tUparatadaNDatvArthamiti / 'sovadhiesu'sopadhinA dhanadhAnyAMdiparigraheNa varcanta iti sopadhikAH, tadviparyayeNAnupadhikAsteSviti / 'saMjogaraesucisaMyogaH-putrakalatrAdisambandhastatra ratAH, tadviparyayeNA'saMyogaratAH teviti / tadevamubhayarUpeSvapi bhagavatA dezanA'kAri / 'tacaM ceyaM 'ti tat tathya-satyAdi, evaM samyagdarzanazraddhAnaM vidheyam / 'assi deya 'ti paducati-etaccA'smin pravacane samyagmokSamArgavidhAyini samastadammavarjite prakarSeNa ucyate procyate / natu yatra na hiMsyAt sarvabhUtAnItyamidhAyA'nyatra vAkye yajJapazuvadhAmyanujJAnAt pUrvocaravAyeti / tadevaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadavAptau yad vidheyaM tadarzayitumAha.. "saM pAhattu na nihe na nikkhiye jANintu dhamma jahA tahA, vidvehi nimveyaM gacchijjA, na logassesaNaM care" .. 'saM Aitu' ityAdi-t tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanamAdAya-gRhItvA tatkAryAkaraNato na niheti-na mopayetna 5m 108 // / // 108 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapaNA 'mAve | sAvadha pravRtyamAva iti suucaa| nikSipet na tyajet / kiM kRtvA ! jANitu'-mAtvA kiM! dharma-zrutacAritrAkhyaM 'jahAtahA '-ythaavsthitmityrthH| bhutacAritrAkhyaM dharmamavagamya kiM kuryAdityAha-divehi "ti-dRSTairiSTAniSTarUpainirvedaM gacchet - virAgaM kuryAt, zabdaiH zruteH rasairAsvAditaiH gandherAghAtaiH spaH spRSTaiH sadbhirevaM mAvayed, yathA zumetaratA pariNAmavazAd mavatItyataH kasteSu rAgo dekho beti| kina-'no logasse'tyAdi-lokasya-prASigaNasya eSaNA-anveSaNA dRSTeSu zabdAdiSu pravRttiH, itareSu tu heyabuddhiH tAM na cared-no vidadhyAt / yasya caiSA lokapaNA nAsti, tasyAnyApyaprazastA matirnAstIti darzayati " jassa natvi imA jAI aNNA tassa kayo siyA ! dilu suvaM mayaM viNNAyaM jaM evaM parikahijjai, samemANA palemANA puNo puNo jAI pappaMti" 'jassa natthI 'tyAdi-yasya sAdhorimA zAti:-lokaiSaNA buddhirnAsti-na vidyate tasyA'nyA sAvadyArammapravRtiH kutaH syAditi, evamuktaM bhavati-mogecchArUpAM lokaipaNAM parijihIrSoM va sAvadyAnuSThAnapravRttirupajAyate, tadarthatvAt tasyA iti / ziSyamatisthairyArthamAha-'diTTha' mityAdi- yanmayA kathyate tat sarvadRSTaM, tataH zuzrUSubhiH zrutaM, etad manyAnAM mataM, jJAnAvaraNIyakSayopazamAd vizeSeNa jJAtaM vijJAtaM / ' evaM 'ti- yadetat matkathite samyaktvAdike bhavatA yatnavatA mAvyamiti / ye punaryathoktakAriNo na syuH, te kathambhUtA maveyurityAha-' samemANA' ityAdi- tasmitreva manuSyAdijanmani zAmyanto-gAyanAtyarthamAsevAM kurvantaH, 'palemANA'-pralIyamAnAH paunaHpunyena ekendriyAdikAM jAti prakalpayantisaMsAsavicchiciM vidadhatItyarthaH / yayevaM tataH kiMkarcavyamityAha Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbArAjasadIpikA CASALI Abhakaparizrava paramAI darzanam / // 11 // SASRESANKARACT "aho va rAmo va jayamANe dhIre sayA bAyapaNANe pamace pahiyA pAsa apammatte sayA parivAmijAsiti bemi" sammattassa pddhmoheso| . 'aho ya rAo'tti ahorAtraM yatamAna eva yatnavAneva mokSAdhvani, dhIraH pariSahopasargA'kSobhyaH, sadA-sarvakAlaM AgataM svIkRtaM prajJAnaM-sadasadviveko yasya sa tathA / 'pamace'ti-pramattAn-asaMyatAn sarvatIthikAn paratIthikAn vA dharmAd bahirvyavasthitAn 'pAsa'ti-pazya- avalokaya / tAn tathAbhUtAn bhagavatpraNItasamAcArAcaraNavimukhAn dRSTvA, kiM kuryAdityAha- apamatteti- apramattaH san mokSAdhvani sadA parAkramethAH / bravImi pUrvavat, iti samyaktvAdhyayane prathamoddezaka ___ atha prathamoddezake samyagdarzanaM pratipAditaM / tacca samyagjJAnAd bhavati tadartha dvitIyoddezakaH prAramyate / tasyAdimaM sUtram "je AsavA te parissavA je parissavA te AsavA, je aNAsavA te aparissavA je aparissavA te aNAsavA, ee pae saMbujjhamANe loyaM ca ANAe abhisamicA puDho paveiyaM " 'je AsavA' ityAdi- ye AzravAH AzravatyaSTaprakAraM karma yairArambhaste AzravAH, parisamantAt zravati-galati aSTavidhaM karmeti yairanuSThAnaste parizravAH / ya evAzravAH karmavandhasthAnAni, ta eva parizravAH-karmanirjarAspadAni / idamuktaM bhavati- yAnItarajanAcaritAni sragaGganAdIni sukhakAraNatayA tAni karmabandhahetutvAdAzravAH, punastAnyeva tattvavidAM viSayasukhaparADmukhAnAM niHsAratayA saMsArasaraNidezyAnIti kRtvA bairAgyajanakAni, ataH parizravA nirjarAsthAnAni bharatasagarasaMyatipuNDarikAdivat / sarvavastUnAmanaikAntikatA darzayitumetadeva viparyayeNAha- ya eva parizravAH-nirjarAsthAnAni arhatsAdhu- // 11. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 111 // vAn tapazcaraNadazavidhacakravAlasamAcAryanuSThAnAdIni tAnyeva karmodayAvaSTabdhazumAdhyavasAyasya durgatimArgapravRtta sArthavAhasya jantomahAzAta nAvataH sAtarddhirasagauravapravaNasyAzravA bhavanti pApopAdAnakAraNAni jAyante / yAvanti karmanirjarArthaM saMyamasthAnAni asaMyamasthAnAnyapi tAvantyeva, kaNDarIkAdivat / sarAgasya vanavAso'pi gRhatulyaH, nirAgasya gRhamapi tapovanamiti vacanAd, yataH - vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM gRhe'pi paJcendriyanigrahastapaH / akutsite karmmaNi yaH pravarttate, nivRttarAgasya gRhaM tapovanamiti / tathAhi - rAgadveSavAsitAntaHkaraNasya viSayasukhonmukhasya duSTAzayatvAtsarvaM saMsArAya, picumandarasavAsitAsyasya dugdhshrkraadikttutvaapttivt| samyagdRSTestu viditasaMsArasamudrasya tyaktaviSayAbhilASasya saMjAtasaMvegasya itarajanasaMsArakAraNamapi mokSAyeti bhAvArtha: / punarevadeva gatapratyAgatasUtraM sapratiSedhamAha - 'je aNAsave 'tyAdi -Azravebhyo'nye'nAzravAH - vratavizeSAste'pi kamrmodayAdazubhadhyavasAyino'parizravAH karmaNaH / tathA aparizravAH pApopAdanakAraNAni kenacidupAdhinA pravacanopakArAdinA kriyamANA anAzravAH - karmabandhanAni na bhavanti / yadyevaM tataH kimityAha - " ee pae saMbujjhamANe 'ti etAnyanantaroktAni padAni ye AzravA ityAdIni samyak - aviparyAsena budhyamAnaH - saMbudhyamAnaH san, ' logaM ca ANAe 'tti - lokaM jantugaNaM AzravadvArAyAtena karmaNA baddhyamAnaM tapazvaraNAdinA mucyamAnaM ' AjJayA 'tIrthakarapraNItAgamAnusAreNa abhisametya - jJAtvA ' puDho paveiyaM 'ti - pRthak praveditaM pRthagAzravopAdAnaM nirjaropAdAnaM vA ityetacca jJAtvA, ko nAma dharme caraNaM prati nodyacchet-nodyamaM kuryAt 1, evaM tIrthakaraiH praveditam / athA'nyo'pi jJAnI parahitAya AvedayatItyAda u0 Rs samyagdRSTemahAtmya pradarzanam / // 111 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stradIpikA ba04 // 112 // ACCORDARSASURE ___"ApAi nANI iha mANavANaM saMbujjJamANANaM saMsArapaDivaNNANaM vinANapattANaM aTTAvi saMtA baduvA pamacA ahAsacamiNaM tibemi, nANAgamo maccumuhassa atyi, icchApaNIyA vaMkanikeyA kAlagahIyA nicayaniviTThA puDho puDho jAI pkppyNti"| 'AghAiti'-dezItvAd AkhyAti-AcaSTe, iheni-pravacane, keSAMcinmAnavAnAM, sarvasaMvaracAritrAItvAceSAM, upalakSaNaM caitad devAdInAM tatrApi kevalyAdivyudAsAya vizeSaNamAha-'saMsArapaDibannANaM 'ti-saMsAraM caturgatilakSaNaM pratipannAH sNsaarprtipnnaaH| tatrApi ye dharma bhotsyante gRhISyante ca munisuvratasvAmighoTakadRSTAntena teSAmevAkhyAtIti darzayati-saMbujjhamANANaM'-yathopadiSTaM dharma samyagavabudhyamAnAnAM, punaH kimbhUtAnAM', 'viNNANapattANaM 'ti-vijJAnaprAptAnAM-ahitaprApti parihArAbhyavasAyo vijJAnaM tatprAptA vijJAnaprAptAsteSAm / yathA ca jJAnI dharmAmAcaSTe tathA darzayati-'aTTAvi saMta "tivijJAnaM prAptA dharma kathyamAnaM kutazcinimittAdArcA api santaH cilAtiputrAdaya iva, athavA pramacA viSayAmiSvaGgAdinA zAlimadrAdaya iva tathAvidhakarmakSayopazamApatceryathA pratipadyante tathA''caSTe / yadivA''rtA dukhinaH, pramacA:-sukhinaH, te'pi pratipadyante dharma, kiM punarapare, etaccAnyathA mA maMsthA iti darzayitumAha-'ahAsaca' mityAdi-satyamidaM panmayA kathitaM, ityetadahaM bravImi-duHprApyaM prApya samyaktvaM pramAdo na kaaryH| syAt kimAlammya pramAdo na kAryastadAha'nANAgamo' ityAdi-na hi anAgamo mRtyormukhasya kasyacidapi saMsArodaravarttino'sti / ye viSayAmilASiNo dharma nAvamukhyante, te kimbhUtA ? bhavantItyAha- icchApaSIya 'ti-icchayA praNItA:-svecchAcAriNaH, evaMbhUtAste baMkaniketA:asaMyamAbhayabhUtA ityarthaH, evaMbhUtAste kAlagRhItA:-paunaHpunyena maraNamAjaH / athavA te icchAcAriNaH kAlagRhItA: u.1 ArcapramacAnAmapi jJAninA dharmadezanA kathiteti sUcanam / + Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KARANASANCS dharmAcaraNAya kAlo-avasaro gRhIto yaiste tathA / tathAhi-pAcAtye vayasi parutparAri vA apatyapariSayanottarakAlaM vA dharma kariSyAma ityevaM gRhiitkaalaaH| ye caivaMbhUtAste nicaye niviSTA:-nicaye karmanicaye tadupAdAne vA sAvadyArammanicaye cAriNo niviSTA adhyuppnnaaH| te kimaparaM kurvantIti darzayitamAha-'puDho puDho' ityAdi-pRthaka pRthaka ekendriyAdikAM jAti- dharmaprApyamanekazaH prakalpayanti-prakurvanti / pAThAntaraM vA-' etva mohe puNo puNo'-atrAsmin icchApraNItAdike hasIkAnule mohe || | bhAva: karmarUpe mohe vA nimagnAH punaH punaH tatra prakurvante, yena tadapracyutiH syAt / tadapracyutau ca kiM syAdityAha saMsArapari___" ihamegesiM vattha tattha saMthavo mavai, ahovavAie phAse paDisaMbedayaMti, ciTuM kammehiM karehi ciTTha pariciTThA, aciTTha rehiM 18 bhramaNa c| kammehiM no ciTTha pariciTThai, ege vayaMti aduvAvi nANI, nANI vayaMti aduvAvi ege" ___'ihamegesiM ' ityAdi-ihA'smiMzcaturdazarajvAtmake loke ekeSAM-pramAdavAM tatra tatra narakAdiSu yAtanAsthAneSu saMstavaH-paricayo bhUyo bhUyo gamanAd bhavati / tataH kimityAha-' ahovavAie 'ti-ete eva aupapAtikAn-nArakAdibhavAn sparzAn-duHkhAnubhavAn pratisaMvedayanti-anubhavanti / 'ciTTha'- bhRzamatyartha karaiH-vadhavandhAdibhiH kanemiH-kriyAbhiH ciTTha-bhRzamatyarthameva virUpA dazAM vaitaraNItaraNAsivanapatrAmighAtazAlmalIvRkSAliGganAdijanitAmanumavan tamastamAdisthAneSu paritiSThati |ystu nAtyartha hiMsAdibhiH karmabhivate, so'tyantavedanAniciteSvapi narakeSu notpadyate / syAt-ka evaM vadatItyAha-'ege vayaMti 'ci-eke-caturdazapUrvavidAdayo vadanti-bruvate / athavA'pi jJAnI vadati, jJAnaM sakalapadArthAvirbhAvakamasyAstIti jJAnI sa caitad bravIti / yad divyajJAnI kevalI bhASate, zrutakevalino'pi tadeva mASante / etad darzayati- // 113 // SAHARASHTRAORKERA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcArAGgadIpikA 50 4 // 114 // ' bANI vayanti 'ci - jJAninaH kevalino yad vadanti athavA'pyeke - zrutakevalino yad vadanti tad yathArtha bhASitvAdekameva / ekeSAM sarvvArthapratyakSatvAda'pareSAM tadupadezapravRceriti vakSyamANe'pi ekavAkyatA / tadAha " AvaMti keyAvaMti loyaMsi samaNA ya mAhaNA ya puDho vivAyaM vayaMti se dihaM ca Ne suyaM ca Ne mayaM ca Ne viSNAyaM ca Ne uhaM ahaM tiriyaM disAsu sambao supaDilehiyaM ca Ne- sabbe pANA sabbe jIvA sabve bhUyA savve sattA intavvA ajjAveyavvA pariyAbeyavvA paridhitavvA uddaveyavvA, itthavi jANaha natthittha doso, aNAriyavayaNameyaM / tattha je AriA te evaM vayAsI se duhihuM ca bhe, dussuyaM ca bhe, dummayaM ca bhe, duvviNNAyaM ca bhe, uhuM ahaM tiriyaM disAsu sambao duppaDilehiyaM ca bhe, jaM NaM tunbhe evaM AikkhaT, evaM bhAsaha, evaM parUveha, evaM paNNaveha sabbe pANA 4 iMtabbA 5 ityavi jANaha natthitya doso, aNAriyavayaNamevaM 1 vayaM puNa evamAikkhAmo evaM mAsAmo evaM parUvemo evaM paNNavemo - sabve pANA 4 na iMtabbA 1 na ajjAveyabvA 2 na paridhidambA 3 na pariyAveyavvA 4 na uddaveyavvA 5, ityavi jANaha natthittha doso, AriyavayaNameyaM / puvvaM nikAya sayayaM patteyaM paceyaM pucchi - ssAmi, haM bho pavAiyA ! kiM bhe sAyaM dukkhaM asAyaM ? samiyA paDhivaNNe yAni evaM bUyA - savvesiM pANANaM sahabesi bhUyANaM sabbesiM jIvANaM savvesi sattANaM asAyaM aparinivvANaM mahanbhayaM dukhaMti bemi // " sammattassa bIo uddeso samato / ' AvaMti ' ityAdi - AvaMtI - yAvantaH, 'keyAvaMtI - kecana manuSyaloke bhramaNapASaNDikAH ' brAhmaNAH ' dvijAtIyAH, ' puDho 'ti - pRthak pRthaka vivAdaM vadanti, diruddho vAdo vivAdastaM / yAvantaH kecana paralokaM jJIpsavaste AtmIyadarzanAnurAgitayA pArAkyaM darzanamapavadanti / zramaNA brAhmaNA vA yad viruddhavAdaM vadanti tatsUtreNaiva darzayati- ' se dihaM ca u0 2 kevalpAdinAM dharma kathAyAmekavAka lA pradarzanam / // 114 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A // 115 // Ne' ityAdi-seti-tachandArthe yadahaM vakSye tad dRSTamupalabdhaM divyajJAnenA'smAmiH, no'smAkaM sambandhinA tIrthakatA Agama- pApaNDinI praNAyakena, zrutaM vA'smAmiNurvAdisakAzAt , asmadguruziSyairvA tadantevAsibhirvA mataM-abhimataM yuktiyuktatvAd asmAkamasma- vacanasyAtIrthakarANAM vA / 'viNNAyaM ca Ne'-vijJAtaM ca tacamedaparyAyairasmAbhirasmattIrthakareNa vA / tatazyodhistiyakSu dazasvapi 18| nAryatAdikSu sarvataH-sarvaiH prakAraiH suSTu pratyutprekSitaM ca-paryAlocitaM ca asmAbhirasmatIrthakareNa vA / kiM ? tadityAha-save pANe' pradarzanam / ityAdi-sarve prANAH sarve jIvAH sarve bhRtAH sarve saccAH hantavyA AjJApayitavyAH parigrahItavyAH paritApayitavyA apadrApayitavyAH, atrApi-dharmacintAyAmapyevaM jAnItha, yathA nAstyatra yAgArtha devatopayAcitakatayA vA prANahananAdau doSaH pApAnubandha iti / evaM yAvantaH kecana pASaNDikA auddezikabhojino brAhmaNA vA dharmAviruddhaM paralokaviruddha vA vAdaM mApante / ayaM ca jIvopamardakatvAtpApAnubandhI anAryapraNIta ityAha-'agAriyavayaNameyaM 'ti-anAryavacanametat , anAryA:krUrakarmANaH teSAM prANyupaghAtakArIdaM vacanam / ye tu na tathAbhUtAste kimbhUtaM prajJApayantItyAha ca-tattha je AriyA' ityAdi-tatra-tasmin dharmAvasare'nyatrApi ca AryA-dharmAdhikAriNaste evamavAdiSuryathA-tad yadanantaroktaM dudRSTametad yuSmAbhiyuSmattIrthakareNa vA, evaM yAvad duHpratyutprekSitam / tadevaM dudRSTAdikaM pratipAdya duSprajJApanAnuvAdadvAreNa tadamyupagame doSAviSkaraNamAha-'jaNNaM tumme' ityAdi-NaM vAkyAlaMkAre, yadetad vakSyamANaM yUyamevamAcadhvamityAdiyAvat-atrApi yAgopahArAdau jAnItha yUyaM, yathA nAstyeva ca prANyupamaInAnuSThAne doSaH pApAnubandha iti / tadevaM paravAde doSAdhirmAvanena dharmaviruddhatAmAvirmAbya svamatavAdamAryA AvirbhAvayanti- 'vayaM puNa' ityAdi-punaH zandaH pUrvasAdvizeSamAha- dayaM puna- // 115 jIvopamaIkatvAtyA vacanam / ye tu na tathAvakAriNaste evamavAdipura STROCIRCRACCES ACCICICIRC DI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. yathA dharmAviruddhavAdo na bhavati, tathA prajJApayAmaH-sarva prANA na hantavyA ityAdi / 'etyavi jAmaha'-atrA'pi asma- .u02 bAcArAGga-2 dIyavacane nAsti doSaH / atrApyadhikAre jAnItha yUyaM, yathAtra hananAdipratiSedhavidhau nAsti doSaH pApAnubandhaH / sAva-17 hiMsAprarUpaekhAdIpikA dhAraNatvAd vAkyasya nAstyeva doSaH / prANyupaghAtapratiSedhAcAryavacanametat / evamukte sati te pApaNDikA UcuH / bhavadIya- kAnprati mAryavacanaM asmadIyamanAryavacanamityetannirantarAH suhRdaH pratyeSyanti yuktivikalatvAt / tadatrAcAryoM yathA paramatasthAnAryatA sukhaduHkhasyAttathA didarzayiSuH svavAgyatritA vAdino na vicalayiSyantIti kRtvA pratyekamatapracchanArthamAha-'pula' mityaadi.116|| praznakaraNapUrva-AdAveva 'samaya'-AgamaM yad yadIyAgame'bhihitaM tat nikAcya-vyavasthApya punastadvirUpApAdanena paramatAnAryatA || dvArA tadpratipAdyetyatastadeva paramataM praznayati yadivA pUrva prAznikAnikAcya tataH pApaNDikAn praznayitumAha-'paceya' mityAdi vacanAekamekaM prati pratyekaM, bhoH prAvAdukAH bhavataH praznayiSyAmi, ki 'me'-yuSmAkaM sAtaM manAhAdakAri duHkhaM ! utA'sAtaM nAryateti manaHpratikUlaM, evaM pRSTAH santo yadi sAtamityevaM brUyustataH pratyakSAgamalokabAdhA syAt / atha cAsAtamityevaM brUyuH, tataH prakaTanam / 'samiyA '-samyak pratipannAstAn prAvAdukAna svavAgyantritAnapyevaM brUyAt , apiH saMbhAvane, sambhAvyate etadmaNanaM-yathA 3] na kevalaM bhavatAM duHkhamasAtaM, sarveSAM prANinAM duHkhamasAta-manaso'nabhipretaM, 'aparinivANaM 'ti- aparinirvANaM anivRttirUpaM mahadmayaM duHkhamityetat parigaNayya sarve'pi prANino na hantavyA ityAdi vAcyaM, taddane ca doSa:, yastvadoSamAha-tadanAryavacanam / iti adhikArasamAptau bravImIti pUrvavat iti dvitIyoddezakaH smaaptH|| aba tRtIya Aramyate V116 // CACANCIESCORE Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U pApaNDilokopekSako guNamAjano bhvtiiti| OCIE %A4SANSAR " vehe the bahiyA va loga, se sabalogaMmi je kei viSNu, aNuvIi pAsa nikkhitadaMDA, je kei sattA paliyaM cayaMti, narA muyacA dhammaviutti aMjU, AramajaM dukkhamiNaMti NacA, evamAhu saMmatcadaMsiNo, te savve pAvAiyA dukkhassa kusalA pariNNamudAharati iya karma pariNNAya savvaso" 'ubeheNaM' ityAdi-evaM pApaNDilokaM dharmAd bahirvyavasthitaM ' uveha 'ti-upekSasva tadanuSThAnaM mA anumaMsthAH / caH samucayArthaH, tadupadezaM abhigamanaparyupAsanadAnasaMstavAdikaM ca mA kRthaaH| yaH pANDilokopekSakaH sa kaM guNamavApnuyAdityAha'se sabaloyasi' yaH pApaNDilokamanAryavacanamavagamya tadupekSAM vidhace, sa sarvasmin loke-manuSyaloke ye kecana vidvAMsaH santi, temyo'graNIvidvattamaH syAdityata Aha-'aNuvIi 'tti-anucintya-paryAlocya 'pAsa'ti-pazya-avagaccha, ye kecana loke nikSiptadaNDAH-nizcayena kSiptaH kAyamanovAGmayaH prANyupadhAtakArI daNDo yaiste vidvAMso bhavantyeva / ke coparatadaNDA ? ityata Aha-'je kei sattA paliyaM 'ti-ye kecanAvagatadharmANaH satvA:-prANinaH 'palita 'miti karma tat tyajanti, ye coparatadaNDA bhUtvA'STaprakAraM karma ghnanti te vidvaaNsH| ke punarazeSakarmakSayaM kurvantItyAha-'nare' ityAdi narA manuSyAste karmakSayakAraH manuSyeSu ardhyAH-pUjyAH nAnye / athavA 'miyaccA'-mRtArcA-mRteva mRtA saMskArAbhAvAdarcA-zarI yeSAM te mRtArcAH niHpratikarmazarIrA ityrthH| kica-'dhammavidu 'ci dharma-zrutacAritrAkhyaM vidantIti dharmavidaH, iti hetau / pata eva dharmavido'ta eva Rjy:-kauttilyrhitaaH| kimAlammyaitad vidheyamityAha-'AraMmajaM dukkhamidaM'-ArambhAjA. tamArambhaja kiMvat 1 duHkhaM 'idaM 'ti-sakalaprANipratyakSaM, 'paca 'ti-dhAtvA mRtArcA dharmavida Rjavazva mavantIti / etaca Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lA nipuNAstadapanodIpApoMktayA nItyA kAmAta tataH kiM ? kAra bhI / samastavedino mASanta iti darzayati-' eva"mityAdi-evaM-pUrvoktaprakAreNa AhuH uktavantaH samyaktvadarzinaH samastadarzino bAbArAvA / kasmAt ta UcurityAha-'te savve ' ityAdi-yasmAt sarve'pi sarvavidaH prAvAdikA:-prakarSeNa maryAdayA vadituM zIlaM kuzalAnAsadIpikA yeSAM te prAvAdikAH yathAvasthitArthasya pratipAdanAya vAvadakAH / 'dukkhakusala 'ti-duHkhasya-zArIramAnasalakSaNasya tadu- mupadezaba.4 | pAdAnasya vA karmaNaH kuzalA nipuNAstadapanodopAyavedina: santaste sarve'pi parikSayA parijJAya heyArthasya pratyAkhyAna pradazenam / parikSAmudAharanti / 'iya kammaM pariNAya 'ti-ityevaM pUrvoktayA nItyA karmabandhodayasatkarmatAvidhAnataH parijJAya // 118 // | 'sarvazaH'-saH prakAraiH kuzalAH pratyAkhyAnaparikSAmudAharanti / yadi nAma karmaparikSAmudAharanti tataH kiM ? kAryamityAha____" iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraM, kasehi appANaM jarehi appANaM-jahA junnAI kaTThAI havva. vAho pamatthaI, evaM attasamAhie aNihe, vigiMca kohaM aSikaMpamANe" ___'iha ANAkaMkhI' ityAdi-ihAjJAkAMkSI-iha-pravacane AjJA magavadvacanarUpAmAkAMkSituM zIlamasyeti AjJAkAMkSI sarvato. padezAnuSThAyI / yazcaivambhUtaH sa paNDito viditvedyH| evaMbhUtaca 'aNiha 'tti-asnihaH-kuTumbAdisneharahitaH, evambhUtaH sa kiM kuryAdityAha-'egamappAgaM'ti-evambhUta ekamevAtmAnaM dhanadhAnyAdiparigrahavyatiriktaM saMprekSya Alocya 'dhuNe zarIraM' ti-dhUnIyAt AtmavyatiriktaM karmazarIraM tadvidhUnanaM kuryaadityrthH| 'kasehi 'ci-AtmAnaM tapasA kRzaM kuru / tathA 'jarehi'zarIrakaM jarIkuru, tapasA tathA kuru yathA jarAjIrNamiva pratibhAsate / 'jahA juNNAI ' ityAdi-yathA jIrNAni-niHsArANi & kASThAni havyavAho-hutAzanaH 'pamattha 'ti-pramabhAti prakarSeNa zIghraM masmasAtkaroti, tathA tvamapi, 'evaM attasamAhie' // 118 // CALCHAKASEASARASWA4% 362 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S // 119 // + u03 AyuSyaparigalanaM dRSTvA | krodhAdi doSAH 4-1515N ti-evamanena pUrvoktavidhinA AtmasamAhito jJAnadarzanacAritropayuktaH san tapogninA karmendhanAni dhsv-mssaakuruu| kimbhUtaH san , 'aNihe "ti-asnehaH snehavarjitaH san , atra snehapadena rAganivRttiM vidhAra dveSanivRtti vidhitsurAha'vigiMca 'tti-tyaja, kaM ? krodhamaprItidveSalakSaNaM, krodhAmAtaH kampanaM karoti ata eva avikampamAnaH san / ___" imaM niruddhAuyaM saMpehAe, dukkhaM ca jANa adu AgamessaM, puDho phAsAI ca phAse, loyaM ca pAsa viphaMdamANaM, je nivvuDA pAbehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA, tamhA ativijo no paDisaMjalijjAsitti bemi // sammatassa taio uddeso"| 'imaM nirUddhAuyaMti 'ti-imaM manuSyatvaM nirUddhAyuSka-nirUddha-parigalitaM AyuSyakaM samprekSya-paryAlocya krodhaparityAgaM | kuryAt / 'dukkhaM ca jANa 'mi. kromAd duHkhamevotpadhate tajAnIhi- tajanitakarmavipAkApAditaM cAmAmi duHkhaM. samprekSya krodhAdikaM prityjerityrthH| AgAmiduHkhasvarUpamAha-'puDho' ityAdi-AgAmibhave pRthak pRthak saptanarakAdiSu duHkhAn zItoSNAdirUpAn spRzet-anubhadet / tena cAtiduHkhena aparo'pi loko duHkhita ityetadAha-'loyaM ca ' ityAdi-na kevalaM krodhAdivipAkAdAtmA duHkhAnyanubhavati, lokaM ca zArIramAnasaduHkhopapatraM visphandamAnamasvatantramitazcetazca duHkhapratikArAya dhAvantaM pazya vivekacakSuSA avalokaya / ye tvevaM na, te kimbhUtA mavantItyAha-'je nivvuDa ' ityAdi-ve tIrthakaropadezavAsitAntaHkaraNA viSayakaSAyopazamAt nivRttA:-zItIbhUtAH pApeSu karmasu, anidAnA:-nidAnarahitAH, te paramasukhAspadatayA vyAkhyAtAH, aupazamikasukhabhAktvena prasiddhA ityarthaH / yata evaM tataH kimityAi-'tamhAtivijo 'ti-yamAd rAgadveSAmibhUto duHkhamAg bhavati, tasmAdatividvAn viditAgamasadbhAvaH san na pratisaMjvaleta-krodhAgninAtmAnaM nopadIpayet- tyAjyA iti| OCIECCCCCAEX ASALES 19 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAma chatradIpikA ba.4 u01 sAdhoH karmakSapaNArtha tpsyaakrmsuucnm| // 120 // FASHESARKARSHA kapAyopazamaM kRrvityarthaH / samyakttAdhyayane tRtIyodezakA smaatH|| atha caturthodezakaH prAramyate, tasyAdimaM stram " AvIlae pavIlae nippIlae jahitA punvasaMjogaM hiccA uvasama, tamhA avimaNe vIre, sArae samie sahie sayA jae, duraNucaro maggo vIrANaM aniyaTTagAmiNaM vigiMca maMsasoNiyaM esa purise davie vIre thAyANijje viyAhie je dhuNAi samussayaM vasittA bNbhcerNsi"| 'yAvIlae' ityAdi-A-iSatpIDayet, avikRSTena tapasA zarIrakamApIDayet, etacca prthmprvrjyaavsre| tataH urdhvamadhItAgamaH pariNatArthasadbhAvaH san prakRSTena vikRSTatapasA prapIDayet / punaradhyApitAntevAsivargaH saMkrAmitArthasAraH zarIraM tityakSurmAsArddhamAsakSapaNAdimiH zarIraM nizcayena pIDayet niHpIDayet / kiM kRtveti kuryAdityAha- jahita 'ttijahitvA pUrvasaMyogaM tyaktvA dhanadhAnyaputrakalatrAdikaM, 'hiccA' ityAdi-hitvA-gatvA kiM tat ? upazamaM pratipadyApIDayet tapasA zarIramiti bhaavaarthH| yataH karmapIDanArthamupazamapratipattiH syAt / tatpratipacau cA'vimanaskatetyAha-' tamhA avimaNe "ti- yasmAtkarmakSayAya saMyamastatra na citavaimanasyamiti, tasmAdavimanA:-vigataM bhogakaSAyAdiSu mano yasya sa vimanA na vimanA avimanAH / evaMvidhaH kaH', 'vIre 'ti-cIra karmASTakSyakRt / avimanaskasya kiM syAt 1, tadAha- | 'sArae' ityAdi-suSTu A maryAdayA saMyamAnuSThAne rataH sArataH, evaM samityA samitaH, evaM jJAnAdisahitaH sa eva sadAsatataM yataH yatnavAn sdaaytH| duranucaro'yaM mArgaH keSAM ? vIrANAM, anivarcagAminA-anivoM mokSastatra gantuM zIlaM yeSAM SHARACHCHAKASH // 120 / / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 // te anivarcagAminasteSAM / tathA ca tanmArgAnucaraNaM kRtaM bhavati, tathA darzayati-vigiMca' ityAdi-mAMsazoNitaM darpakAri vikRSTatapo'nuSThAnAdinA vivecaya-pRSakuru-tahAsaM vidhehi / evaM vIrANAM mArgAnucaraNaM kRtaM bhavatIti / yazcaivaMbhUtaH sa kaM bAlasya guNamavApnuyAdityAha-esa purisa' ityAdi-eSa-mausazoNitayorapanetA puri zayanAt puruSaH, dravaH-saMyamaH sa vidyate magavadAyasyA'sau dravikA, karmAripuvidAraNatvAd viirH| kizna-'AyANije ti-mAMsazoNitayorapanetA mumukSUNAmAdAnIyo grAma jJAyA a. Adeyavacanazca vyAkhyAta iti / kazcaivaMbhUta ityAha-'je dhuNAItti-saMyame sthitvA yaH samucchrayaM-zarIraM kApacayaM vA tapa- bhAva iti / dharaNAdinA dhunAti-kuzIkaroti sa AdAnIyo vyAkhyAtaH, vasicA-uSitvA brahmacarye / uktA apramattAH tadvidharmamaSastu pramattAnamidhisurAha "nicehi paricchimehi bAyANasoyagaDhie bAle, samvocchinnabaMdhaNe ANabhirphatasaMjoe tamaMsi baviyANao bANAe mo navici bemi'| 'nicehiM 'ti-netrANi-cakSurAdIni indriyANi taiH paricchinnairyathAvidhaviSayagrahaNaM prati niruddhaH, 'AyANa' ityAdipunarmohodayAdAdAnazrotogRddhaH-AdIyate sAvadyAnuSThAnena svIkriyate ityAdAnaM karma saMsArabIjabhUtaM, tasya zrotAMsi-indriyaviSayA mithyAtvA'viratikaSAyayogA vA, veSu gRddho'dhyupapannaH syAt / ko'sau ? bAlo'jJaH rAgadveSamohAbhibhUtAntaHkaraNaH / yathAdAnazrotogRddhaH sa kiMmbhUtaH syAdityAha-' abocchinne 'ti avyavacchinnaM janmazatAnuvRttivandhanam-aSTaprakAraM karma yasya sa tathA / kina-bamikaMta' ityAdi-anamikrAnto'namilaMdhitaH saMyogo dhanadhAnyahiraNyaputrakalabAdikuto'saMyama- IP121 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbArAja dIpikA saMyogo vA yenAsau anamikrAntasaMyogaH / tamaMsi' ityAdi-mohAtmake tamasi varcamAnasyAtmahitaM mokSopAyaM vA avijAnAnaH, 'ANAe laMbho 'ti-AjJAyA:-tIrthakaropadezasya lAmo nAstItyevaM tadahaM bravImi / ajJAnatamasi vartamAnasya bodhilAmo nAsImAsti na mAvItyetadevAha___"jassa natyi purA pacchA majjhe tassa kuo siyA ? se hu pannANamaMte buddhe AraMbhovarae saMmameyaMti pAsaha, jeNa baMdhaM vaha ghoraM pariyAvaM ca dArUNaM, pali chidiya bAhiragaM ca soya, nikamadaMsI iha maciehiM, kammANaM saphalaM dahaNa tao nijAi veyavI" 'jassa' ityAdi-yasya kasyacidajJAnavataH 'purA'-pUrvajanmani bodhilAmo nAsti-samyaktvaM nAsIt , pazcAdapyedhyepi janmani na bhAvi, madhye-madhyajanmani tasya kutaH syAt / / kiJca-'sehu' ityAdi-yasyApArddhapudgalAvarcasaMsAro'sti, sa eva hutti-nizcitaM prajJAnavAn-prakRSTajJAnavAmityarthaH / ata eva buddho'vgtttvH| yata evaMbhUto'ta evArambhoparata:-sAvadyAnuSThAnarahita ityrthH| etaccArambhoparamaNaM zomanamiti darzayannAha-'saMmameyaM' ityAdi-yadidaM sAvadyArambhoparamaNaM samyak-zobhanametat samyaktvametadityevaM 'pAsaha 'tti-pazyata, evaM jJAtvA-aMgIkRtvA gRhIta yUyaM / kimityArammoparamaNaM samyagiti ? cedAha-'jeNa bandha' mityAdi-yena kAraNena sAvadyArambhapravRto bandha-nigaDAdimiH, vadhaM kazAdimiH, ghoraM prANasaMzayarUpaM paritApa-zArIraM mAnasaM dAruNaM-asahamavAmoti / ata ArambhoparamaNaM samyaka kuryAt / kiM kRtvetyAha-'palichindiya' ityAdi-parichindya-apanIya kiM tata', 'soyaMti-zrota:-pApopAdAnaM, taca bAhya eva bAyakaM dhanadhAnyakalatraputrAdirUpaM hiMsAdyAzravadvArAtmakaM vA, candAdAntaraM ca rAgadveSAtmakaM viSayapipAsArUpaM ceti / kizva-nika // 122 // ajJAnAnkakAravartinaH trikAlaboghilAmAmAvaprada nim| RECE 15AECRESCNX PM 122 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 ** E E AgamajJA kAmAvopAye - rcata iti / madaMsI'ti-niSkrAntaH karmaNo niHkA-mokSaH saMvaro vA, taM draSTuM zIlamasyeti niSkarmadarzA, 'iha macciehiM 'ti-daha saMsAre maryeSu madhye ya eva niSkarmmadarzI sa eva bAhyA'bhyantarotasazchecA, ityata Aha-'kammANaM' ityAdi-saptapaMcAzatyA hetuprakRtyA kriyanta iti karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni, teSAM saphalatvaM dRSTvA 'tato 'ti-tatastasmAt karmaNaH tadupAdAnAdAzravAdvA nizcayena yAti niryAti nirgacchati tanna vidhace / ko'sau ? 'veyavI 'ti-vedavit vedyate sakalaM carAcaramaneneti vedaH-AgamastaM vettIti vedavit sarvajJopadezavarcItyarthaH / na kevalaM mamaivAyamabhiprAyaH, kintu sarveSAmapi tIrthakatAmayamAzaya iti darzayitumAha___"je khalu bho! vIrA te samiyA sahiyA sayA jayA saMghaDadaMsiNo AovarayA ahAtaha loyaM uvehamANA pAINaM paDiNaM dAhiNaM uINaM iya saJcasi pariciDiMsu, sAhissAmo nANaM, vIrANaM samiyANaM sahiyANaM sayA jayANaM saMghaDadaMsINa AovarayANaM ahAtaha. | loyaM samuvehamANANaM kimathi uvAhI pAsagassa na vijai ? nasthitti bemi // " sammatvaM samattajjhayayaNaM cautthaM // ... je khalu bho' ityAdi-khaluzando nizcayArthe, ye iti-ye kecana atItAnAgatavarcamAnA, mo ityAmaMtraNe, vIrAH | kaSTividAraNasamarthAH, samitAH samitimiH, sahitA jJAnAdimiH, sadA yatA:-sarvakAlaM jitendriyA ityarthaH, 'saMghaDadaMsigoM ti-nirantaradarzinaH zubhAzubhasya, 'Aovaraya 'ti-AtmoparatAH pApakarmemyaH, 'ahAtahaM "ti- yathA tathAvasthitalokaM hai caturdazarajvAtmakaM karmalokaM vopekSyamANAH, 'pazyanta : sarvAsu prAcyAdiSu dikSu vyavasthitA ityevaM prakArAH, 'sacaM 'ti satyamavitathaM tapaH saMyamo vA, 'pariciTThisu 'ci-tatra paricite sthire tsthuH| upalakSaNArthatvAt trikAlaviSayatA drssttvyaa| NEE % E-E-EXE+ * // 123 / / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGga sUtradIpikA ja0 4 // 124 // tatrAtItakAle anantA api satye tasyuH / varcamAne paMcadazasu karmmabhUmiSu saMkhyeyAstiSThanti / anAgate'pi anantA api syAmyanti / teSAM cAtItAnAgatavarttamAnAnAM satyavatAM yajjJAnaM-yo'bhiprAyaH tadadaM kathayiSyAmi mavatAM zRNuta yUyam / kimbhUtAnAM teSAM vIrANAmityAdIni vizeSaNAni pUrvoktArthAni sugamAni / kiM bhUtaM jJAnamiti cedAha - ' kimatthi 'ti kiM prazna asti-vidyate ko'sau ? upAdhiH karmmajanitavizeSarUpaM, nadyathA-nArakastiryagyonaH sukhI duHkhI subhago durbhagaityAdi Ahosvina vidyate iti paramatamAzaMkya ta UcuH, 'pAsagassa Natthi - pazyakasya samyagvAdAdikamarthaM pUrvopAttaM pazyatIti pazyaH pazya eva pazyakaH tasya karmmajanitopAdhirna vidyate ityetadanusAreNA'hamapi bravImi na svamanISikayeti / gataH sUtrAnugamastadgatau ca samAptaJcaturthoddezaka iti samAptaM samyaktvAdhyayanaM caturthamiti / zrIcandragacchAmbhojadinamaNInAM zrI mahezvarasUrisarvasUriziromaNInAM paTTe zrI ajitadevasUriviracitAyAM zrImadAcArAMgadIpikAyAM zrIsamyaktvAdhyayanaM samAptam // uktaM caturthAdhyayanaM, sAmprataM lokasArAkhyaM paMcamAdhyayanaM prArabhyate, tasya SaDaddezakAstasyAdimaM sUtram - " AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi vipparAmusaMti aTThAe aNaTThAe, eesu caiva vipparAmusaMti, gurU se kAmA, tao se mAraste, jayo se mAraste tatho se dUre, neva se aMto neva dUre m ' AvaMtI ' ityAdi - yAvantaH kecana loke jIvA manuSyA vA syuH ArambhapravRttAH, viparAmRzanti- vividhamanekaprakAraM viparAmRzanti - upatApayanti daNDakazAtADanAdikairjIvAn ghAtayantItyarthaH / kimartha ! ' aTThAe 'ti- arthArtha- ardhyate dharmArtha kAmarUpairartha- prayojanammuddizya prANino ghAtayantIti arthArtha arthAdvA / tatra dharmArthaM pRthvyAdikaM samArabhate / arthArtha u0 4 pazya kasya nAstyupA ghiriti sUcanam / // 124 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 125 // 45** taH kimaparamityAha- mArutvAd maraNaM mAraH AyuSaH vayasta pApopacayAd yatsyAcadAha kRSyAdi karoti / kAmArtha srazcandanAGganAdIhate / evaM zeSevapi kAryeSu vAcyam / anarthAdvA prayojanamanuddizyaiva prANyupaghAtAdikaM karoti / ete'ti- eteSvapi kAryeSu artha vinApi SaDjIvanikAyAn prapIyara. ityarthaH / kimarthamasau evaMvidhAni ISIArambhakarmANi kurute ?, taducyate-'guru se kAma 'ti-tasyA'vivekinaH kAmyante iti kAmAH zabdAdayaH te guravo'tidustyaja-15 pravRtAnAM tvAt kAmA ullaGghayituM na kSamAH atastadartha kAryeSu pravartate / tatpravRttau paapopcyH| pApopacayAd yatsyAttadAha-' tao punaHpunase' ityAdi-tataH SaDjIvanikAyopaghAtAt kAmagurutvAd maraNaM mAraH AyuSaH kSayastasyAntarvartate, punaH punarmaraNaM mArasta janmamaraNAsmAna mucyetetyarthaH / tataH kimaparamityAha-'tao se' ityAdi-yato'sau mRtyorantastato'sau re-arthAntarAd jJAnAdi disuucnm| prayalakSaNAd mokSAdvA dUre / punaH so'pi kimbhUto bhavatItyAha-'ne se' ityAdi-navAsau viSayasukhasyAntarvacate, tadabhilApAparityAgAca naivA'sau dare / yastu minnagranthiko durAvAptasamyama: saMsArAdhitaravartI sa kimadhyavasAyI syAdityAha "se pAsai phusiyamiva kusagge paNunaM nivaiyaM vAeriyaM, evaM bAlassa jIviyaM maMdAsa aviyANao, kurAI kammAI bAle pakubamANe teNa dukkheNa mUDhe vipariyAsamuvei, moheNa ganbha, maraNAi eI etya mohe puNo puNo" . _ 'se pAsaI 'tyAdi-so'pagatamidhyAtvapaTalaH samyaktvapramAvAvagatasaMsArAsAra: pazyati / kiM tat ', 'phusiyamiva 'cispRSTaM kuzAgrodakavindumiva bAlasya-ajJAnasya jIvitamiti smbndhH| tata kimbhUtamityAha-'paNubaM'ti-praNuna-anavaratApaparAparodakaparamANUpacayAtpraNunaM-preritaM vAtena IritaM calamAnaM nipatadeva nipatitaM dArTAntikaM sUcayati / evamamunA prakAreNa kuzAgrasthitajalabindupatanamiva bAlasyA'landhaparamArthasya jIvitaM, sa cAjJAnatvAd jIvitaM bahu manyate / yata eva bAlo'ta OMOMOM TH 125 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva mandaH- sadasadvivekavikala ityarthaH / ataeva paramArtha 'baviyANau 'ti- na jAnAti / ataH paramArthamajAnana evaMbhUtaH uddezaH bAcArAga- jIvitameva pazyatIti bhaavH| parArthamajAnAnazca yatkuryAttadAha- 'kUrAi 'mityAdi-krUrANi karmANi hiMsAnRtasteyAdIni:saMzayaparisadIpikA aSTAdazapApasthAnAni sakalalokacamatkRtikArINi bAlo'jJaH prakurvANaH, tena krUrakarmApAditena duHkhena mUDho'vivekI vipa-18 jJAnataH simevopayAti- anantajanmamaraNalakSaNaM viparyAsaM kathyate, tamupaiti-prAmoti / kiJca- 'moheNa 'tti-mohenA'jJAnenasaMsAra mohanIyakarmaNA vA mohitaH san karma banAti, tena karmavandhenAnantazo garbhamavAmoti / 'ettha mohe 'tti-atrA'smin prijnyaanm| 126 // mohe pauna:punyena anAdikamaparyantaM cAturgatikaM saMsAraM paryaTati / kizva __"saMsayaM pariANao saMsAre parinnAe bhavaI, saMsayaM apariyANao saMsAre aparimAe bhavai" - ___'saMsayaM' ityAdi-saMzayaM-arthAnarthagataM parijAnato heyopAdeyapravRttiH syAt , ityetadeva paramArthataH saMsAraparijJAnamiti darzayati-tena saMzayaM parijAnatA saMsArazcaturgatikaH tadupAdAnaM vA mithyAtvAviratyAdi anartharUpatayA parijJAtaM bhavati jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparikSayA tu parihatamiti / yastu punaH saMzayaM na jAnAti, sa tu saMsAramapi na jAnAtIti darzayitumAha 'saMsayamaparijANau 'tti-saMzayaM sandehaM vividhamapya'parijAnato heyopAdeyapravRttirna syAt , tadapravRttau ca saMsAro'nityo18 'zucirUpo vyasanopanipAtabahulo niHsAro na jJAto bhavati / kutaH punaretad nizcIyate, yathA tena saMsAraH parijJAta iti // "je chee se sAgAriyaM na sevai, kaTTa evamaviyANao viiyA maMdassa bAlayA, ladA huratthA paDilehAe AgamittA ANavijjA aNAsevaNayatti bemi, SUCHAR 24Ste Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 127 // SSCNREGACCORECASTERCIALA 'je chae ' ityAdi-yacheko nipuNa upalabdhapuNyapApaH, sa sAgArikaM-maithunaM na sevate trikaraNazuddhena, sa evaM * yathAvasthitasaMsAravedI / yastu punarmohinIyodayAt pArzvasthAdikaH tatsevate, sevitvA ca sAtagauravabhayAt kiM kuryAdityAha- saMsArapari'kaTTa' ityAdi- rahasi maithunaprasaGgaM kRtvA punargudinA pRSTaH sannapalapati / tasya caivamakAryamapalapato'vijJApayato vA kiMjJAnavato syAdityAha- 'biiyA' ityAdi-mandasya-vivekarahitasya ekamakAryAsevanamiyaM dvitIyA cAlatA-ajJAnatA / ekato maithunasevAmaithunasevanaM kRtaM, dvitIyaM guruNA pRSTaH alIkajalpanaM tadakaraNatayA vA punaranutthAnamiti / 'laddhA hurattha 'tti- labdhAnapi naastiiti| kAmAn 'huratthe ' bahistadvipAkaM pratyutprekSya cittAd bahiH kuryAt / 'AgamettA'- Agamya- jJAtvA viSayAnupaGga narakAdigamanaM, tadanAsevanayA'parAn 'ANavejA'- AjJApayet , svato'pi pariharedityetada'haM bravImi tadAha "pAsaha ege rUvesu giddhe pariNijamANe, ittha phAse puNo puNo, AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi AraMbhajIvI, eesu ceva AraMbhajIvI, ityavi bAle paripaJcamANe ramaI pAvehiM kammehiM asaraNe saraNaMti mannamANe ihamegesi egacariyA bhavai, se bahukohe bahumANe bahumAe bahulobhe bahurae bahunaDe bahusaDhe bahusaMkappe AsavasattI paliucchanne uTThiyavArya pavayamANe, mA me kei adakkhU annANapamAyadoseNaM sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai, aTTA payA mANava ! kaMmakoviyA je aNuvarayA avijjAe palimukkhamAhu AvaTTameva aNupariyaTRtitti bemi" | ASaMtIe paDhamodeso samatto / / / 'pAsaha' ityAdi-he janA yUyaM pazyata ! eke-kecana kAmAbhilASiNo'puSTadharmANaH rUpeSu-vanitAMgasaundaryeSu gRddhAnadhyupapannAn sataH 'parinijhatti'-parinijyamAnAn narakAdiyAtanAsthAneSu pariNIyamAnAn prANina iti / te cendriyAnuva 127 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CIRCLEARC dArtinaH saMsArAntaH kimApnuyurityAra-'etthaphAse' ityAdi-atrA'smin saMsAre indriyavazagaH san karmapariNatirUpAn sparzAn bAcArAGga paunaHpunyenApnuyAdityarthaH / ko'sau 1 evaMbhUtaH syAdityAha-'AvaMtI'tyAdi-yAvantaH kecana gRhasthA loke ArambhajIvinaste stradIpikA maunaHpunyena duHkhaany'nubhveyurityrthH| 'etesu 'ti eteSu sAvadyArammapravRtteSu gRhastheSu zarIrayApanArtha vartamAnasdIrthikaH pArzvasthAdirvA AraMbhajIvI-sAvadyAnuSThAnavRttiH pUrvoktaduHkhamAgbhavati / yo'pyanApya samyaktvaratnaM labdhvApi mokSakakAraNaM viratipariNAma saphalatAmanItvA karmodayAt so'pi sAvadyAnuSThAyI syAdityAha-' etthavi cAle' ityAdi-anApi jin||128|| praNItAbhyupagate bAlo rAgadveSAkulitaH 'paritappamANe 'ti-paritapyamAnaH viSayAdiSu ramate, kairapi pApaiH karma bheH viSayArtha sAvadyAnuSThAne dhRtiM vidhatte / kiM kurvANa ityAha-'asaraNa' mityAdi-pApakarmAbhistapyamAnaH kutrApi paripanyamAnaH sAvadyAnuSThAnamazaraNameva zaraNamiti manyamAno bhUyo bhUyo nAnAvedanA anubhavediti / kiJca-' ihamegesi' mitAdi-iha manudhyaloke ekeSAM caraNa-caryA ekAkino viharaNaM bhavati viSayakaSAyanimicaM / yasyaikacaryA syAt, sa kimbhUtaH syAdityAha' se bahu kohe ' tyAdi-sa viSayAbhilASuko bahukrodhaH bahumAnaH bahumAyI bahulomaH, ataeva bahurajo (hupApaH, athavA bahuSu AraMbhAdiSu rato bahurataH, ata eva ca bahunaTaH- naTavad mogArtha bahUn veSAn vighatta iti bahulataH / tathA bahubhiH prakAraiH zaTho bahuzaThaH, tathA ca bahusaMkalpaH-saMkalpAH karcavyAdhyavasAyAH, ityevaM caurAdInAmApe ekA vAcyA / sa eva| mbhUtaH kimavasthaH syAdityAha-Asava' ityAdi-AzraveSvArammAdiSu saktaM-saMgaH dvidyA pasyA'sAvAzravasaktI hiMsAdhanuSajavAn / punaH kimbhUtA-'paliu' ityAdi-palitaM karma tenAvacchinaH karmAcchAdita ityrH| sa caivambhUtaH kiM hai| u.1 |saMsArasva| rUpAnabhibasyakAkivicaraNA| didoSA hai bahava iti| H %AMA // 28 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 // RAMES yAdityAha-'udviya' ityAdi-dharmAcaraNAyodyata utthitastadvAdaM pravadan svatIthiko'pyevaM yathA'haM dharmAcaraNAyodhata ityevaM avidyA| pravadana krmnnaa'vcchaadyte| sa cAjIvikAmayAtkathaM pravarcata ityAha-'mA meM ityAdi-mA mAM kecana anye'drAkSuravadyakAriNa- vAdino mityataH pracchannamakArya vidadhAti / 'abANa 'ti-etaccAdvAnadoSeNa pramAdadoSeNa vA vidhatte / kiza-'sayayaM 'satatamanavarataM dharmamajA mUDho-mUrkhaH dharmazrutacAritrAkhyaM nAmijAnAti na vivecayatItyarthaH / yadyevaM tataH kimityAi-' aTTA' ityAdi-ArtA viSaya- | nAnAH | kaSAyaiH, prajJAyanta iti prajJAH jantavaH, he maanvaaH| manujasyavopadezAItvAnmAnavagrahaNaM, karmaNi aSTaprakAre kovidA, saMsAre parina dhrmaanusstthaane| ke punasta ityAha- 'je aNuva' ityAdi-ye kecanAnirdiSTanAmAno'nuparatA:- sAvadyAnuSThAnemyo'nivRttAH, bhrmnti| 'avikhAe 'ti-vidyA jJAnadarzanacAritrarUpA, na vidyA avidyA-mokSamArgavikalAH, avidyAtaH parisamantAnmokSamAhuste dharmA | nAmijAnIte iti smbndhH| dharmamajAnAnAzca kimApnuyurityAha-'AvaTTa' ityAdi-Avarca- saMsAraM bhUyo bhUyo paryaTanteparivarcante ityarthaH, prathamodezakA samAptaH // atha dvitIyodezakaH prAramyate, tatrAdimaM satram // ___ "bhAvantI keyAvantI loe aNAraMmajIviNo tesu, patthovarae taM jhosamANe, ayaM saMdhIti adakkha, je imassa viggahassa ayaM saNeti amesI esa mamge khAriehiM paveie, uhie no pamAyae, jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM puDhochaMdA iha mANavA puDho dukkhaM paveiyaM se avihiMsamANe vaNavayamANe, puTTho phAse vipaNunae // " 'bAvantI' ityAdi-yAvantaH kecana manuSyaloke anArammajIvinaH- anArammena jIvituM shiilmitynaarmbhjiivino-18|| 129 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabadIpikA ba.5 anArambhajIvi svruupprdrshnm| nagArAH samastArammanivRttA ityarthaH / saMyamazarIrapAlanArthamanavadyamojinaH / yadyevaM tataH kimityAha-'etthovarae 'ti-atrA'smin sAvadyArambhe karttavye uparataH saMkucitagAtraH / pApArambhAduparataH kiM kuryAt 1, 'taM jhosa' ityAdi- tat sAvadyAnuSThAnasamAyAtaM karma jhoSayan-kSapayan munibhAvaM bhajata iti / kimabhisandhAyAtroparataH syAdityAha- 'ayaM saMdhI' tyAdi-ayaM AryakSetrasukulotpattizraddhAsaMvegalakSaNaH sandhiravasaro mithyAtvakSayAnudayalakSaNo, athavA karmavivarasandhirityenaM svAtmavyavasthitamadrAkSIt bhavAn , ataH kSaNaM na pramAdayet-viSayavimukho bhUyAdityarthaH / apramattaH kaH syAdityAha-'je imassa' ityAdiupalabdhatacco'sya vigrahasya zarIrasya, tasyA'yaM kSaNaH sukhaduHkhAtmakaH evambhUtazca bhAvItyevaM kSaNAnveSaNazIlaH so'nveSI sadA'pramattaH syAditi / ayaM mAgaH kena kathita ityAha-esa magge' ityAdi-eSo mokSasAdhanalakSaNo mArga: AyatirAgaiH praveditaH pratipAdita ityarthaH / 'uhie 'ti-jJAtvA prANinAM pratyekaM duHkhaM tadupAdAnaM vA karma tathA pratyekaM sAtaM ca mana AhAdakAri jJAtvA samutthito na pramAdayet / na kevalaM duHkhaM karma vA, pratyekaM tadupAdAnabhUto'dhyavasAyo'pi prANinAM bhinna eveti darzayitumAha-'puDho' ityAdi- pRthaga vibhannaH chaMdo'miprAyo yeSAM te pRthakchandA:- nAnAkarmabandhAdhyavasAyasthAnAH, iheti saMsAre ke te? mAnavA manuSyAH, upalakSaNatvAdanye'pi saMjJinAM pRthaksaMkalpatvAt tatkArya | kApi pRthageva, tatkAraNamapi duHkhaM nAnArUpaM paveiyaM-praveditaM- kathitaM duHkhaM sarveSAM pRthak praveditam / nA'nyakRtamanya upabhuMkte / svakRtabhoktAraH sarve'pi prANina ityetanmatvA kiM kuryAdityAha- "se avihiMsamANe' ityAdi-so'nArambhajIvI pratyekaM sukhaduHkhAdhyavasAyI prANino vividhairupAyairahiMsan , tathA anapavadan-mRSAvAdamabruvan , evaM parasvamagRhan , ityA SOCREC // 130 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 / 4 MAHAKARSAMACRORE yojyam / etadvidhAyI kimaparaM kuryAdityAha-'puDho phAse' ityAdi-sa evaM mahAvratavyavasthitaH san spRSTaH parISahopasaggastAn tatkRtAn zItoSNAdisparzAn duHkhasparzAn vA tatsahiSNutayA anAkulo bhavabhAvanAdibhiH prerayannAtmAnaM bhAvayet / | yaH parISahAn sahati sa kiM guNaH syAdityAha ___" esa samiyA pariyAe viyAhie, je asattA pAvehiM kammehiM udAhu te jAyaMkA phusaMti, iti udAhu dhIre te phAse puTTho ahiyAsai, se puci peyaM pacchApeyaM bheuradhamma viddhasaNadhammamadhuvaM aNiiyaM asAsayaM cayAvacaiyaM viSpariNAmayammaM pAsaha evaM rUvasaMdhi" 'esa samiyA' ityAdi-eSo'nantarokto yaH parISahANAM praNodakaH samiyA- samyakaparyAyaH viyAhieti-vyAkhyAto nApara iti / tadevaM parISahopasargAkSobhyatAM pratipAdya vyAdhisahiSNutA pratipAdayannAha-'je asattA' ityAdi-ye samatRNamaNileSTukAzcanAH 'pAvehiM 'ti-pApeSu karmasu azaktA:- akSamAH / ' udAhu'-kadAcit tAn tathAbhUtAn sAdhUna 'AtaMkAH ' AzujIvitApahAriNaH zUlAdayo vyAdhivizeSAH spRzanti- abhibhavanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha' iti udAhu dhIre' ityAdi-ityetad vakSyamANamudAhRtavAn ko'sau ? dhIro-dhI:-buddhistayA rAjate sa ca tIrthakRd gaNadharo vaa| kiM tadudAhRtavAn ityAha-'te phAsa' ityAdi-tairAtakaiH spRSTaH san tAn duHkhAnanubhavan vyAdhivizeSApAditAn adhisahate / kiM kRtvA ? ' se putripeyami 'tyAdi-etAdRzaM duHkhaM pUrvabhave'pi bhuktamasti, etAdRzamasAtajanitaM kevalibhibhuktamasti, sanatkumAradRSTAntena mayaivaitatsoDhavyamityAkalayya nodvijitavyam / api ca- etadaudArikaM zarIraM mRnmayAmaghaTAdapi nissAratamam / sarvadA vizarAviti darzayannAha-'bhiduradhamma 'mityAdi-bhidyata iti miduraM, sa dharmo'sya zarIrasyeti midu u02 parISahAdiprAptau zarIrasvarUpavicAraNAM kRtvA taduHkhaM sahanIyamiti / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u02 viratasya bAcArAGga asadIpikA durgati va05 bhramaNaM naastiiti| // 32 // SHASHIKARANAS radharma, punaH kimbhUtam ','viddhaMsaNadhamma'-vidhvaMsadharma pANipAdAdyavayavavidhvaMsanAt / tathA 'adhurva -sUryodayavadadhruvaM, tathA 'aNiiyaM '-anityakaM mukkAnnavat / tathA ' asAsayaM'-azAzvataM-gajamuktakapitthaphalamadhyasAravat / 'caovacaiyaM' - iSTAhAropabhogatayopaSTambhAccayaH, tadabhAvena taTvighaTanAdapacayaH, cayApacayo vidyate yasya tat cayApacayikam / ata eva hai 'vippariNAmadhammayaM '-vividhapariNAmo'nyathAtmako dharmaH svabhAvo yasya tat vipariNAmadhamakaM / etAdRzasya zarIrasya kA mUrchA !, nAsya kuzalAnuSThAnamRtejanyathA sAphalyamityetadevAha-'pAsaha' ityAdi-pazyatenaM pUrvoktaM rUpasandhi miduradhAdyAghrAtIdArikaM / dRSTvA ca vividhAtajanitAn sparzAnadhyAsayediti / etatpazyatazca yatsyAcadAha "samuppehamANasa ikAyayaNarayassa iha viSpamuphassa natthi mamge virayassatti bemi" 'samuppeha' ityAdi-samyagutprekSamANasya- pazyataH anityatAghrAtamidaM zarIramityevamavadhArayato nAsti mArga iti sambandhaH / 'ekAyayaNarayassa'-ekAyatanasya-samastapApArambhemyaH AtmA Ayatyate-Aniyamyate yasmin kuzalAnuSThAne vA yatnavAn kriyate ityAyatanaM-jJAnAditrayaM, ekamadvitIyamAyatanamekAyatanaM tatra ratastasya na vidyate narakatiryaggatirUpo mArgaH / kasya ? 'virathassa'-viratasya hiMsAdyAzravadvArebhyo nivRttasya iti adhikArasamAptau bravImIti pUrvavat sudhAsvAmyAha / sAmpratamaviratavAdinaM pratipAdayabAha " bAbavI keyAvaMtI logaMsi parimgahAvaMti, se aNaM vA pahuM vA aNuM vA dhUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA eesu ceva parimAhAvaMtI, etadeva egesi mahanmayaM bhavara, DogavicaMca uvehApa, ee saMge aviyaannyo"| GACASIANS FASALASHNEWS 132 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 133 // 'AvaMtI' ityAdi - yAvantaH kecana loke parigrahavantaH syusta evambhUtaparigrahasaddbhAvAdityAha - ' se appaM vA ' ityAdi - tat - dravyaM patparigRhyate, tad alpaM vA stokaM vA syAt kapardakAdi, bahuM vA syAnnavavidhaparigrahAdi, taca cittavad acittavadveti / etena ca parigraheNa parigrahavantaH santaH eteSveva parigrahavatsu gRhastheSvantarvarttino vratino'pi syuH / etaccAlyAdiparigraheNa parigrahAbhimAninAM cAhArazarIrAdikaM mahate'narthAyeti darzayannAha - ' evamegesi 'mityAdi etadevAlapabahutvAdiparigraheNa parigrahatvamekeSAM parigrahavatAM nArakAdigamanahetutvAd mahAbhayaM bhavati / yataH - parigraho mahAbhayamato'padizyate / ' logavicaM' ityAdi - lokasya - asaMyatalokasya vittaM dravyaM lokavRttaM vA AhArAdisaMjJArUpaM, 'uvehAe 'ti - upekSya jJAtvA parijJayA pratyAkhyAnaparijJayA pariharet / tatparihartuzca yatsyAttadAha-' ee saMge 'ti - etAn - alpAdisaMyogAn zarIrAhArAdisaGgAn vA avijAnataH, akurvANasya vA, tatparigrahajanitaM mahAbhayaM na syAt / kiJca " se supaDibaddhaM sUvaNIyaMti naccA purisA paramacakkhU viparikrammA, eesa ceva baMbhaceraMti bemi, se suyaM ca me ajjhatthayaM ca me - baMghapamukkho ajjhattheva ittha virae aNagAre dIharAyaM titikkhae, pamatte bahiyA pAsa, apamatto parivvara, eyaM moNaM sammaM aNuvAsijjAsitti bemi " // logasArassa dvitIyodeso // ' se supaDinaddhe 'ti - se tasya parigrahakartuH suSTu pratibaddhaM, supratibaddhaM suSTupanItaM sujJAnAdi, ityetat jJAtvA, he puruSa ! he mAnava ! 'paramacakkhU'- paramaM jJAnacakSuryasyA'sau paramacakSurmokSaikadRSTirvA san vividhaM taponuSThAnavidhinA saMyame karmmaNi vA parAkramasva / atha kimarthaM parAkramaNopadeza ityata Aha-' eesa ceva ' ityAdi- ye ime parigrahaviratAH paramacakSuSacaiteSveva 12 u0 2 parigraho mahAbhayamiti - canam / // / 133 / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthato brahmacarya, nAnyeSu navavidhabrahmacaryaguptyabhAvAt / ityadhikArasamAptau bravImi / atra yatkathitaM kathayiSyAmi tadahaM u02 yAcArAga- sarvajJopadezAdityA- 'se suaMca me' ityAdi- tacca kathitaM yacca kathayiSyAmi, tat zrutaM ca mayA tIrthakarasakAzAt / tathA sAkSAt zrukhadIpikA Atmanyadhi adhyAtma-mamaitaccetasi vyavasthitam / kiM tadadhyAtmani sthitamiti darzayati-'bandhapamokkho' ityAdi- tamityAdi ba.5 te bandhAt pramokSo bandhapramokSaH, tathA adhyAtmanyeva- brahmacarye vyavasthitasyaiveti / kiJca-'ettha virae 'ci-atrAsmin pari- pradarya mau grahajighRkSite virataH, ko'sau ? anagAraH, sa evaMbhUto dIrgharAtraM-yAvajIvaM parigrahAbhAvAt / evaMvidhasya kSutpipAsAdikamA- naabhivaas|| 134 // gacchati tat titikSeta- saheta / punarapyupadezadAnAyAha-'pamace pahiya 'tti-pramattAn vipayAdibhiH pramAdaihirdhAdnAkAryati vyavasthitAn pazya paratIrthikAdIn / dRSTvA ca kiM kuryAditi darzayati-'apamatto paribae 'ti- apramattaH san saMyamAnuSThAne prakaTanam / parivrajediti / kiJca-'eyaM moNa 'mityAdi- etatpUrvoktaM saMyamAnuSThAnaM maunaM sarvajJoktaM smygnuvaasye:-prtipaalyeH| itiradhikArasamAptau bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane dvitIyodezakaH // atha tRtIya Arabhyate asyAdima sUtram___AvaMti keyAvaMti loyaMsi apariggahAvaMtI eesu ceva apariggahAvaMtI, succA vaI mehAvI paMDiyANa nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie jahitya mae saMdhI jhosie evamannatya saMdhI dujjhosae bhavai, tamhA bemi no nihaNija vIriyaM // " ___ 'AvaMti' ityAdi-yAvantaH kecana loke aparigrahavanto viratA yatayaH, te sarve eteSu cAlpAdiSu dravyeSu tyakteSu * satsu aparigrahavanto bhavanti, yadi vaiteSveva SaTsu jIvanikAyeSu mamatvAbhAvAt aparigrahA bhavanti / kathamaparigrahamA | bhavatIti cAha-' soccA vaI' ityAdi vAcaM-tIrthakarAgamarUpAM zrutvA medhAvI- maryAdAvAn, 'paMDiyANa' ityAdi- paNDi- 2 // 134 // OMOCRACRECORDC CASESSEUR Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 135 // u03 tAnAM vidhiniyamAtmakaM vacanaM nizamya sacittAcittaparigrahatyAgAda'parigraho bhavati / kimbhUtastairdharmaH pravedita ityAha'samiyAe' ityAdi-zamatayA-samazatrumitratayA / kiMbhUtaiH 1 'AriehiM '- AryaiH- vItarAgaizca praveditaH- kathitaH / syAd anyairapi svAbhiprAyeNa dharmAH praveditA evetyatastadvyudAsArtha bhagavAnevAha-'jahetthe 'tyAdi- yathA'tra mayA *jJAnAdiko mokSasandhiH 'jhosiutti-sevitH| ato ya eva bhagavadvacanAnuyAyI sa eva mokSamArgo nAnyaH / etadevAha 'evamannatthe 'tyAdi- yathA'tra mayA sandhioSitaH, evamanyatra- anyapASaNDikamArge na sandhiH-karmasantatirUpo duryopo bhavati-duHzayo bhavati, asamIcInatayA tadupAyAbhAvAt / ato bhagavadvacanavikalA dharmakaraNI mokSAdhvagamanayogyA na bhavati / yataH-jaM annANI kammaM khavei bahuAI vAsakoDihiM / taM nANI tigutto khavei usAsamitteNaM // 1 // tataH kimi- tyAha-'tamhA bemi'- yathAsminmArge vyavasthitena mayA'pi viprakRSTatareNa tapasA karma kSapitaM, tato'nyo'pi sAdhuH saMyamAnuSThAne vIrya no nihanyet-no nigRhayet , anigRhitabalabIryo bhUyAt / etadahaM bravImi ityetad varddhamAnastAmyAha / sudharmasvAmyapi svaziSyANAM kathayati sa / kazcaivambhUtaH syAdityAha___"je puvuhAI no pacchAnivAI, je puvvuTThAI pacchAnivAI, je no puvuTThAI no pacchAnivAI se'vi tArisie siyA, je parimnAya logamannesayaMti" . 'je puvuvAi' ityAdi- yaH kazcid viditasaMsArasvabhAvatayA dharmAcaraNaikapravaNamanAH pUrva pravrajyAvasare saMyamAnuSThAnenotthAtuM zIlamasyeti pUrvotthAgI, pazcAcca zraddhAsaMvegatayA vizeSeNa varddhamAnapariNAmo no nipAtI, siMhatayA niSkrAntaH siMha bhagavatkathita eva | mokSamArga: tatra vIryasphoraNIyamiti / CRECASHARANASANC5645% SACS 135 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nam / zrI nayA vihArI ca gaNadharAdivat prathamo mnggH| dvitIyaM bhaMga sUtreNaiva darzayati-ya: pUrvotthAyI pazcAd nipAtI, naMdipeNavat, 4iAu03 bAcArA kazcid darzanato'pi goSThAmAhilavat / tRtIyabhaMgasyAmAvAdanupAdAnaM sa cAyaM- no pUrvotthAyI pazcAnnipAtIti, tathAhi- pUrvotthAsadIpikA utthAne sati nipAtaH cintyate sati dhammiNi dharmacintA, tadutthAnapratiSedhe ca darAcchAditaiva nipaatcintaa| caturthabhaMga- yi caturbha 05 darzanAyAha-'je No punyuTThAI'-yo hi no pUrvotthAyI na pazcAnnipAtI so'virata eva, gRhasthaH san notthAyI bhavati, samya- ganirUpa gviraverabhAvAt / zAkyAdayo vA caturthamaMgapatitA draSTavyAH / etadeva darzayati- sevi tArisae 'ti-so'pi zAkyAdigaNo .136 // mahAvratAmAvena sAvadyayogAnuSThAnatayA tAdRza eva, ata eva no pUrvotthAyI no pazcAnnipAtI gRhasthatulya eva / sarvadA sAraMbhakatvena ubhayathApyasaMvRttvAdudAyinRpamArakavat / anye'pi ye sAvadhAnuSThAyinaste'pi tAdRkSA eveti darzayati-'je paritrAya' ityAdi-ye'pi svayathikAH pArzvasthAdayo dvividhayApi parikSayA lokaM parijJAya punaH pacanapAcanAdyartha tameva lokamanvAzritAste'pi tAzA eveti / svamanISikAparihArArthamAha "evaM niyAya muNiNA paveithaM, iha bANAkaMkhI paMDie aNihe, puvAvararAya jayamANe, sayA sILaM supehAe suNiyA bhave | kAme ajhaMjhe, imeNa ceva juljhAhi kiM te juljheNa bajjhayo ?" ' evaM niyAye 'tyAdi-etad yadutthAnAdikaM prAgupanyastaM kevalajJAnAvalokena 'niyAya '-jJAtvA muninA tIrthakatA la praveditaM-kathitam / idaM punareva praveditamityAha-' iha ANAkaMkhI 'tti-ihAsmin maunIndrapravacane sthitaH san AjJAM tIrthakaropadezaM AkAMkSituM zIlamasyetyAjJAkAMkSI AjJAnusAramArgapravartakA, sa kimbhUtaH, 'aNiha 'ti-anihAnisnehaH- 136 CHAKORSREKAC-mAnaka Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // munigaNa svruupprdrshnm| rAgadveSavikala, punaH kimbhUtaH 1 'puvAvara' ityAdi-pUrvarAtra rAtreH prathamo yAmaH, aparaH rAtreH pAzcAtyo yAmaH, etad yAmadvayamapi yatamAna:-sadAcAramAcaran madhyavarNiyAmadvayamapi yathoktavidhinA svapan vairAtrikaM vidadhyAta / rAtriyatanApratipAdanena divA'pi pratipAditaiva bhavati yatanA / 'sadAsIlaM 'ti-sadA-sarvakAlaM zIlamaSTAdazamedabhinna saMyama vA, athavA zIlaM caturdA, tadyathA-mahAvratasamAdhAna 1 tisro guptayaH 2 pavendriyadamaH 3 kaSAyani grahaH 4 ityeta. saMprekSya mokSAMgatayA'nupAlayet / kathaM zIlavAn bhavedetadAha-' suNiyA maveti-zrutvA bhaveda'kAmaH, 'ajhaMjhaH'-mAyAlobhecchArahitaH / tenA'hiMsakaH satyavAdItyAdyapi draSTavyam / ahaM ca bhavadupadezAt siMhenA'pi yuddhye'zeSakarmamalakalaMkarahitaH syA, tathaiva satyamArgamupadizata ityukte bhagavAnAha-' imeNaM ceva jujjhAhi'- anenaivaudArikeNa zarIreNa indriyAsmakena viSayasukhapipAsunA svairiNA sArdU yudhyasva-sanmArgAvataraNato vazIkuru / kimapareNa-bAyataste yuddhena / antarAriSaDvargakarmaripujayAdvA sarva setsyati bhavato, nAto'paraM duSkaramastIti / kintviyameva sAmagrI agAdhasaMsArArNave paryaTato bhava-18 koTisahaneSvapi duSprApeti darzayitumAha "juddhArihaM khalu dullaI, jahitya kusalehiM parinnAvivege bhAsie, cue hu bAle gambhAisu rajai, assi ceyaM pavuccai, rUvaMsi vA chaNaMsi vA, se huege saMviddhapahe muNI, annahA logamuvehamANe, iya kamma pariNAya savvaso se na hiMsai, saMjamaI no pagabhai, uvehamANo patteyaM sAyaM, vaNNAesI nArabhe kaMcaNaM savvaloe egappamuhe vidisipainne niviNNacArI arae payAsu" // 'juddhAriha'mityAdi-khaluravadhAraNe, dulamameva duSprApyameveti, tacca bhAvayudAI zarIraM labdhvA kazcit tenaiva mavena kazci RWANCS Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGgasatradIpikA // 138 // SCORRHOICS saptASTamavairmaratavat kazcidapArddhapudgalaparAvana sidhyati / aparona setsyatyeva / kimityevaM 1, yata Aha-'jahitya' | u06 ityAdi-yathA'dha kuzalairvItarAgairatrA'smin saMsAre parijJAvivekaH buddhiH- vijJAnatAvizeSaH bhASitaH-kathitaH / sa ca tathaivA- mokSayogya GgIkartavyo buddhimadbhiriti / tadeva parijJAnanAnAtvaM darzayannAha-'cue hu vAle' ityAdi- durlabhaM mAnuSatvaM prApya ca mokSa- sAmagyA: kahetu dharma, punarapi karmodayAt tasAcyuto bAlo-ajJo garbhAdiSu rajyate- garbha AdiryeSAM te garbhAdayasteSveva gA_mu prAptipayAti, yathaibhiH sArddha mama viyogo mA bhUt ityadhyavasAyI bhavati / punarapyAha-assi ceya"mityAdi-asminnityAIte durlameti pravacane etatpUrvoktaM procyate, etacca vakSyamANamatraivocyate iti darzayannAha-rUvaMsi' vA ityAdi-rUpe cakSurindriyagocare suucnm| vAzabdAt sparzarasAdau ca ' chaNaMsi vA'-kSaNanaM-hiMsanaM tatra pravartate, vAzabdAdanRtasteyAdau ca, bAlo viSayAdinimittaM dharmabhraSTaH san garbhAdiSu rajyate, atrArhate mAgageM idamucyate / yastu garbhahetuM jJAtvA''zravebhyo nivarttate sa kimbhUtaH syAdityAha- sehu ege' ityAdi-sa jitendriyo, huravadhAraNe, sa evaiko'dvitIyo, munirjagattrayamantA / punaH kimbhUtaH ?, 'saMviddhapahe'- saMviddhapathaH-samyagviddhastADitaH panthA-mokSamAgrgo jJAnAdiko yena sa tathA, sa eva muniH kssunnnnmokssmaargH| kiJca-'annahA' ityAdi-anyena prakAreNa anyathA, viSayakaSAyAbhivyAptaM hiMsAdiSu pravRttaM lokamutprekSyamANaH saMviddhapatho muniH syAt / lokaM vA'nyathotprekSya kiM kuryAdityAha- ' itikamma 'mityAdi-iti pUrvoktaM karmahetubhiryad baddhaM karma tadupAdAnaM ca sarvataH parijJAya-jJAtvA sarvataH pariharet / kathaM pariharatItyAha-' se Na hiMsai' ityAdi-sa karmaparihA trividhenApi-kAyAdiyogenApi na hinasti / kiJca-'saMyamati-AtmAnaM saMyamayati, saptadazaprakAraM saMyamaM karoti / 'no pagambha Telm 138 // RSAGAR Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 139 // KAHASRANASANCS yatsamyaktvaM | tanmauna miti sUtrasya vyaakhyaa| |ti'-garbhadhASTaye, asaMyamaM kRtvA naiva pragalbhate, na dhAryamupayAti, na dhRSTatAmavalambate ityrthH| kimAlambyaitatkuryAdityAha'uvehamANe'ti-utprekSyamANo-avagacchan pratyeka prANinAM sAta-mano'nukUlaM, nAnyasukhenA'nyaH sukhI nApi paraduHkhena duHkhI, ataH prANino na hiMsyAt / pratyekaM sAtamiSTamavalokyamAnaH kiM kuryAdityAha-'vaNNAesI'-varNyate-prazasyate yena sa varNa:sAdhukAraH tadAdezI-varNAbhilApI sannArabhate kaMcana pApArambha sarvasminnapi loke / kimbhUtaH sannetatkuryAdityAha-'egappamuhe 'ti-eko-mokSo'zeSamalakalaGkarahitatvAt saMyamo vA rAgadveSAbhAvAt , tatra pragataM mukhaM yasya sa tathA, mokSe tadupAye vA dattakadRSTirna kaMcana pApamArabhate / kiJca-'vidisipaine'-vidik-mokSasaMyamAbhimukhA dika, tato'nyA vidika, tAM prakarSaNa tIrNo vidiktiirnnH| sa caivambhUto'pyArambhI na bhavet / punaH kimbhUtaH ? 'nivinacArI' -caraNaM cAro'nuSThAnaM nirvinnsyaacaaro'syaastiitinirvinnnncaarii| kuta iti cet , yataH prajAsu arataH, prajAyanta iti prajAH prANinaH, tatrArata iti, tadArambhanivRtto nirmamo vA, sa nirviNNacAryeva bhavati / yaH punaH prajAsu araktaH, sa kimbhUtaH syAt / ityAha "se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM akaraNijjaM pAvakammaM taM no annesI, jaM saMmaMti pAsahA taM moNati pAsahA, jaM moNaMti pAsahA taM saMmaMti pAsahA, na imaM sakaM sidilehiM adijamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM, muNI moNaM samAyAe dhuNe sarIragaM, paMtaM lUhaM sebaMti vIrA sammattadaMsiNo esa ohantare muNI, tiNNe mutte virae viyAhietti bemi // " AvantIe vaiyodeso smmtto| se vasuma 'mityAdi-vasuvyaM sa cAtra saMyamaH, tad vidyate yasya sa nivRttArambho munirvasumAn / sa ca-'saba samayA' SCALCCASSECDa Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcAgaGgapatradIpikA ba05 // 140 // CARRIORSHARE ityAdi-sa ca samanvAgataprajJAnaH-samyaktayA anvAgataM kramAgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvakaM yasyAtmanaH sa tathA / evaMvidhe- II u03 nApi akaraNIyaM pApakarmamiti, tanno kadAcidapyanvipati, paramArthopalabdhasvarUpeNAtmanA na sAvadyAnuSThAyI syAditi bhaavH| naizcayika| samma' ityAdi-yadidaM samyagjJAnaM samyaktvaM vA tat sahacaritaM anayorekatra bhAvAt / jJAnagrahaNe'pi samyaktvagrahaNaM samyakvajJeyaM, yadidaM samyagajJAnaM samyaktvaM vetyetat pazyata tanmunerbhAvo maunaM saMyamAnuSThAnamityetatpazyata / yacca maunamityetat pazyata, munibhAva. tatsamyagjJAnaM naizcayikasamyaktvaM vA pazyata, samyaktvajJAnacaraNAnAmekatA'dhyavaseyeti bhaavaarthH| etacca na yena kenacid zakya. yorekatAmanuSThAtumityAha-'na imaM sakka' mityAdi-naitat samyaktvAditrayaM samyaganuSThAtuM zakyaM, kai? zithilaiH alpapariNAmatayA | prdrshnm| mandavIryaiH-saMyamatapaso'tidraDhimarahitaiH / kimbhUtaiH ?' adijamANehiM '-AdrIyamAnaiH-putrakalatrAdisnehAtijalenAdrIyamAnaH snehAkulairityarthaH / punaH kimbhUtaiH ? 'guNAsAehiM '-guNAH zabdAdayaH, ta eva svAdo yeSAM te guNAsvAdAstaiH tathA / punaH kimbhUtaiH ? 'vaMkasamAyArehiM '-vkrsmaacaaraiH-maayaavibhirityrthH| kimbhUtaiH- 'pramattehiM '- pramattaiH viSayakaSAyAdipaJcalakSaNaiH / AgAramAvasadbhiH-sevamAnaiH sAvadyArambhArjanaparaiH etAdRzaimaunamanuSThAtumazakyaM, azakyamiti sarvatra yojyam / kathaM tarhi zakyamityAha-muNI moNamityAdi-munitirAgo maunaM saMyama samastArambhavarjanarUpaM samAdAya gRhItvA 'dhuNe 'tti-dhunii|| yAdapanayedazarIrakamaudArikaM karmazarIraM vA / kathamantya dhunanamityAha-paMtati'-prAntaM paryuSitaM vallacanakAdi alpaM vA, tadapi rUkSaM, vikRterabhAvAt tatsevante tadamyavaharanti, ke? te vIrAH karmavidAriNaH, kimbhUtAH samyasvadarzinaH / yazca prAntarUkSasevI sa kiM guNaH syAdityAha-'esa ohaMtare 'ti-eSa etAdRzalakSaNaH ogha-bhavaughaM bhavAmbudhi tiirnnH| tIrNa evAsau / 3 // 140 // ECRUCRECIRRORSCARRICASA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S SIC u. 4. | avyaktamikSovihA iti tRtIyodezakaH samAsaH // atha caturthodezakaH Aramyate, tasyAdimaM stram ____"gAmANugAmaM dUijjamANassa dujAyaM dupparaktaM bhavA aviyattassa mikkhuNo" 'mAmANugAma' ityAdi-asyate bukhyAdiguNAmiti grAma:, grAmAdanu- pazcAdaparo grAmaH, prAmAnugrAmA, taM dyamAnasyaviharataH ekAkinaH sAdhoryatsyAttadAha-'dujAtaM'ti-duSTaM yAtaM duryAta, gamanakriyAyA gare / gacchata evAnukUlapratikUlopasargasadbhAvAdahanakasyeva duSTavyantarIkRtajavAchedavat / 'dupparakaMtaM'-duSTa parAkrAntaM sthAnaM ekAkino bhavati, upakozAgRhagatasAdhuvat / etacca na sarvasyaiva duryAtaduHparAkrAntaM ca mavatItyato vicinaSTi / 'aviyattassa'ti- avyaktasya sAdhoH / sa cAvyaktaH zrutavayomyAM syAt / kina__ "vayasAvi ege bUjhyA kuppaMti mANavA, samayamANe ya nare mahayA moheNa mujhai, saMvAhA bahave bhujo 2 duraikammA ajANao apAso, evaM te mA hou, evaM kusaLassa desaNaM taddivira tammuttIe vappurakAre tassannI tannivesaNe, jayaM vihArI cittanivAI paMthanimAI palibAhire, pAsiya pANe gacchijjA // " 'vayasAvi' ityAdi-vacasApyeke apuSTadharmANo'navagataparamArthA uktAH santaH kupyati / ke te', mAnavAH krodhAmibhUtA bhavanti / avate ca-kathamahaM tiraskRtaH ? kiM mayA kRtamityAdi / kiM punaH vacasApyabhihitA aihikAmuSmikApakAriNaH svaparavAdhakasya krodhasyAvakAzaM 1 dadatItyAha-'unnayamANe 'ti-unnato mAno'syetyunatamAnaH, unnataM vAtmAnaM manyate, sa caivaMbhUto manuSyo naro mahatA mohena-prabalamohinIyodayenAjJAnodayena vA. muhyati-kAryAkAryavicAraNAndhavikalo bhavati / ARKA-%AKKAA% / 141 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI AcArAGga stradIpikA ba.5 // 142 // %AEOCHCRACCIAGRA sa ca mahAmohamohitaH kenacit zikSaNArthamamihito nirAkRto vA jAtyAdimadasthAnAnyatarasadbhAvenomatamandarArUDhaH | kupyati / mAnagRhIto yathA tathA pralApI bhavati, anekaza AtmAnaM viDambayati / evamekAkinaH paryaTataH kiM syAttadAha- * gurukulavA'saMvAhA' ityAdi- tasyAvyaktasyaikAkinaH paryaTataH sambAdhA-pIDA upasargajanitA nAnAntakajanitA vA bhUyobhUyo se cAritrabahavaH syuH / tAzcAvyaktena niravadyavidhinA durtilcniiyaaH| kimbhUtasya duratilacanIyA duratikramA ? 'ajANauti-tAsAM rakSAguNAbAdhAnAM sahanopAyamajAnAnasya samyakkaraNaM sahanaphalaM vA'pazyato duratikramaNIyAH pIDAH bhavanti / etatpradarya bhagavAn di prAptivineyamAha-'eyaM te mA hou 'tti- evaM etadekacaryApratipannasya bAdhA-phalaM te- tava madupadezavartino mA bhavatu | grAmAnu rbhavatIti grAmaparyaTanena AgamAnusAritayA sadA gacchAntarvartI bhava / sudharmasvAmyAha-'eyaM te kusalassa dasaNa 'tti-etadyatpUrvoktaM, pradarzanam / tavarddhamAnasvAmino darzanam / satatamAgamAnusAritayA AcAryasamIpavartinA ca kiM vidheyamityAha-' taddiTThie ' tasyAcAryasya dRSTistadRSTistayA satataM vartitavyaM heyopAdeyapadArtheSu / 'tammottie'-tenoktA sarvasaGgebhyo viratirmuktistayA sadA yatitavyaM / ' tappurakAre'-tasyAcAryasya puraskAraH sarvakAryeSvagrataH sthApanaM, tadviSaye yatitavyaM / tathA tasyAjJApUrvakasyAcAryasya saMjJA tatsaMjJA tadvAn sarvakAryeSu syAt, na svamativiracanayA kArya vidadhyAt / 'tannivasaNe'-tasya guronivezanaM-sthAnaM yasyA'sau tannivezanaH, sadA gurukulavAsI syAt / gurukulavAse nivasan kimbhUtaH syAdityAha-'jayaM vihArI' yatamAno yatanayA vihArI syAt pratyupekSaNAdikAH kriyAH kuryAt / kizva-'cittanivAtI'-cittaM-AcAryasyA bhiprAyastena nipatituM kriyAyAM prativartituM zIlamasyeti cittanipAtI sadA syAditi / 'paMthanijjhAyI '-guroH kvacidga- I // 14 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 143 // tasya panthA taM niAtuM pralokituM zIlamasyeti pathanirdhyAyI, upalakSaNaM caitat , zizayiSoH saMstArakapralokI bubhukSorAhArAnvepItyAdinA gurorArAdhakaH sadA syAt / kizca- 'palibAhire 'ti- ralayoraikyatvAtpari:-samantAt guroravAhAt purataH pRSTato'vasthAnAt sadA kAryAhate bAhyaH syAt / 'kizca pAsiya pANe gacchijjA'-kacid gurvAdinA kasmiMzcitkAe~ preSitaH san yugamAtradRSTyA prANyupaghAtaM pariharan brajet / kiJca "se amikkamamANe paDikamamANe saMkucamANe pasAremANe viNivaTTamANe saMpalimajjamANe egayA guNasamiyassa rIyao kAyasaMphAsaM samaNucinnA egatiyA pANA uddAyaMti, ihalogaveyaNavijjAvaDiyaM jaM AuTTikayaM kaMmaM taM parinnAya vivegamei, evaM se appamAeNa vivega kiTTA veyavI" 'se' ityAdi-sa bhikSuH sadA gurvAdezavidhAyI etadvyApAravAn bhavati / ' abhikkama 'tti-abhikrAman gacchan prati| kAman-nivartamAnaH saMkucan-hastapAdAdi, saMkocanataH prasArayan hastAdInavayavAn , vinivartamAnaH samastAzubhavyApArAt samyak pariH-samantAt hastapAdAdImavayavAn nikSepasthAnAni vA rajoharaNAdinA pramRjan gurukulavAse vaset / evaM cApramattatvena pUrvoktAH kriyAH kurvato'pi kadAcida'vazyaMbhAvitayA yatsyAcadAha-'egayA' ityAdi ekadA-kadAcid guNasamitasyaguNayuktasyApramattatayA rIyamANasya samyaganuSThAnavataH kasyAMcidavasthAyAM kAya: zarIraM tatsaMsparzamanucIrNAH kAyasaGgamAgatAH prANinaH eke paritApamApnuvanti, eke glAnatAmupayAnti, eke'vayavavidhvaMsamApadyante, eke prANino'padrAnti prANairvimucyante / ka', 'ihaloge' ityAdi-ha loke ihAsmin loke janmani vedanamanubhavanamihalokavedanaM, tenaiva vedanamanubhavanIyaM ihalokaveda | jIvavirA ghanAyAM prAyazcitvaM karaNIyamiti / SHOCKISSARKACA% // 143 // . Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI bAcArAGgasadIpikA u04 apramattamunerguNapradarzanam / hai / // 144 // navedyaM, tatrApatitaM ihalokavedanavedyApatitam / idamuktaM bhavati, pramattayatinA'pi yada'kAmataH kRtaM karma kAyasaMghaTTanAdinA tadaihikamavAnubandhi, tenaiva bhavena kSipyamANatvAt / AkuTTIkRtakarmaNi tu yad vidheyaM tadAha-jaM AuTTIkammaM 'ti-yat punaH karmAkuyyA kRtaM, AgamoktakAraNamantareNopetya prANyupamardanena vihitaM, tatparijJAya viveka-prAyazcittazodhanamupaiti, tatkaroti yena karmaNo'bhAvo bhavati / yathA ca karmaNo viveko bhavati, tathA darzayitumAha-' evaM se' ityAdi-evamiti | vakSyamANaprakAreNa se tasya karmaNo'pramAdena vivekaM-dazavidhaprAyazcittalakSaNaM kIrcayati / kA?, vedavit-tIrthakara, Agamavid gaNadharazca / kimbhUtaH punarapramAdavAn bhavatItyAha " se pabhUyasI pabhUyaparimANe uvasaMte samie sahie sayA jae, darla vippaDiveNi appANaM kimesa jaNo karissaha esa se paramArAmo jAbo logaMmi itthIlo, muNiNA hu evaM paveiyaM, unbAhijjamANe gAmaghammehiM bavi nibbalAe avi lomoyariyaM kunA bavi vhaM ThANaM ThAijA avi gAmANugAmaM dUijijjA bAve AhAraM vucchidijA avi cae itthIsu maNaM, pubvaM daNDA pacchA phAsA pundhi pAsA pacchA daMDA, iccee kalahA saMgakarA bhavaMti, paDilehAe AgamicA ANavibbA aNAsevaNAetti bemi, se no kAhie no pAsaNie no saMpasArae no mamAyae No kavakirie vaigutte khanjhappasaMkhuDe parivanai sayA pAvaM evaM moNaM samaNuvAsijjAsitti bemi" ||5-4-shraavNtiie cautyodeso smmtto| se pabhyadaMsI' ityAdi-sa sAdhuH prabhUtaM karma vipAkAdikaM batItAnAgatavarcamAnaM vA karmavipAkaM draSTuM zIlamasyati prabhavadI / punaH kimbhUtaH, 'prabhUtaparijJAnaH '-prabhUtaM saccaravaNopAyaparihAnaM yasya sa prabhUtaparijJAnaH, yathAvasthitasaMsAra KRISHNA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 145 // 4%+ svruupdrshiityrthH| punaH kimbhUtaH, upazAntaH kaSAyakSayAta, punarapi kimbhUtaH, samita:- pazcabhiH samitimiH sahitaH, punaH &aa u04 sahitaHjJAnAnvitaH, sadA sarvakAlaM, sa evambhRto gurorantikamAvasana ruyAdyanukUlaparISahotpacau 'jae'ti- yatnaM kuryAt / tataH kiM vidadhyAdityAha-'daTTuM 'ti-dRSTrA-avalokya strIjanamupakAriNaM, AtmAnaM pravedayati-paryAlocayati / 'kimesa'ti- parISahokimeSa strIjano mama tyaktajIvitAzaMsasya kariSyati / etat strIjanasya svabhAvaM cintayediti darzayati-'esa se' ityAdi- tpattI epaH strIjana: ArAmayatItyArAmaH, paramazcAsAvArAmazca paramArAmaH, jJAtatatvamapi janaM hAsavilAsAdibhirmohayatItyarthaH / saMyamA'jAo' ityAdi-yAH kAJcanA'smin loke striyaH tA mohruupaayetyrthH| etanmuninA zrIvarddhamAnasvAminA praveditaM kathita- bhimukhI mityarthaH / 'ubbAhija' ityAdi- utprAbalyena mohodayAd vAdhyamAnA-pIbyamAnaH kaiH ? grAmadhammaiH-grAmA indriyArthAsteSAM dharmAH svabhAvAH, tairvAdhyamAno gudinA'nuzAsyate, kathamityAha-'avi' ityAdi-api nizcitaM nirbalaM-niHsAraM kAryeti tadAzaka:- tadbhojI avamodayaM kuryAt / tenApyanupazame'pyulasthAnaM tiSTheta , zItoSNAdau kAyotsargeNA''tApanAM kuryAt / prdrshnm| tenApyanupazame grAmAnugrAmamapi viharet / tenApyanupazame AhAramapi vyavacchindyAt / api.ca strISu yanmanaH pravRttaM tatyajet / kiM kAraNaM strISu mano na vidheyaM ? ityAha- 'puvvaM daNDA' ityAdi-strIsaGgaprasaktAnAmaparamArthadRzzAM pUrva- prathamameva tatsaGgA'vicchedArthamarthopArjanakriyApravRttasya kRSivANijyAdikriyAH kuvataH daNDA aihikarUpAH, te ca strIsaMbhogAtprathamameva TU kriyante, iti pUrvamityuktam / pazcAviSayajanitanimittaM karmavipAkApAditanarakAdiduHkhavizeSAH sparzA bhavanti / pUrva vA sukhAdisparzAH pazcAd daNDA lalitAGgasyeva / ityete strIsambandhAH kalahaH-saMgrAmastatrAsaGgaH-sambandhastatkarA bhvnti| yadyevaM tataH Im145 // vicAraNA SACRECTRES Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAta sadIpikA ba05 kimityAha-'paDilehAe 'ti-ehikAmumikApAyataH strIsaGgapratyutprekSayA Agame "ti-jJAtvA AjJApayedAtmAnamanAsevanayeti / ityadhikArasamAptau, bravImyahaM tIrthakaravacanAnusAreNa / punarapi tatpariharaNopAyamAha-' se No kAhie'-sa strIsaGgaparityAgI jInepathyakathAM zRGgArakathAM vA no kuryAt / 'se no pAsaNie '-tAsAmaGgapratyaGgAdikaM na pazyet / tathA 'yo saMpasArae'- tAmiH saha samprasAraNa paryAlocanaM na kuryAt / 'no mamAie'na tAsu svArthaparAsu mamatvaM kuryAt / tathA 'No kayakirie '-naiva kRtakriyo bhUyAt , iyaM pUrva mamopakAriNI ato'hamapyenAM bhajAmItyarthaH / naiva strINAM vaiyAvRtyaM kuryAt / 'vayaguce'-tathaiva vAGmAtreNApi nAlapet / 'ajjhappa' ityAdi-Atmanyadhi adhyAtma manaH tena saMvaco adhyAtmasaMvRtta:- strIbhogA'dattamanAH sUtrArthopayuktaniruddhamanoyogo bhavet / ' parivajae' ityAdi-pari:-samantAd varjayet pApaM tadupAdAnaM karma vA / ' evaM moNa 'ci-etad yaduddezakAderAramyoktaM muneridaM maunaM munibhAvo vA tadAtmani samanupAsayerAtmani viddhyaaH| iti parisamAptau, avImIti pUrvavat iti caturthoddezakaH smaaptH|| sAmprataM ca pazmoddezakA prAramyate / ihA'nantaroddezake'vyakasyaikacarasya pratyapAyA drshitaaH| atastAn parijihIguMNA sadA'cAryasevinA bhavitavyam / asyAdimaM sUtram___" se bemi taMjahA- avi harae paDipugne samaMsi bhome ciTThai uvasaMtarae sArakkhamANe, se ciTThai soyamamagae se pAsa sa. | bao gutte, pAsa loe mahesiNo je ya pannANamaMtA pabuddhA ArambhovarayA sammameyaMti pAsaha, kAlassa kaMkhAe parivvayaMtitti bemi" __ 'se bemi' ityAdi-sa iti yadguNa AcAryo bhavati, tadahaM tIrthakaropadezAnusAreNa bravImi / tadyatheti- avihara- u00 mogajanya | doSAn vicArya munimAve sthiratA. kAryA RRRR BHASKAR // 14 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 147 // e' ci-api nizcitaM, maMgasamuccayArtho vA'pizabdaH / te ca maGgAH / eko ido parigalat zrotAH, paryAgalatzrotAca, zITAzItodApravAhaidavat / 1 / aparastu parigala srotAH no paryAgalatzrotAH padmaidavat / 2 / tathA'paro no parigautzrotAH paryAgala zrotAtha, lavaNodadhivat / 3 / aparastu no parigala zrotA: no paryAgala zrotAca, manuSyalokAd bahiH samudravat / 4 / tatrAcAryaH zrutamaGgIkRtya prathamabhaGgapatitaH, zrutasya dAnagrahaNasadbhAvAt / 1 / sAmparAyikakarmApekSayA tu dvitIyamaGgapatitaH kaSAyodayAbhAvena grahaNAbhAvAt tapaHkAyotsargAdinA kSapaNopapattezca / 2 / AlocanAmaGgIkRtya tRtIyamaGgapatitaH, AlocanAyA apratizrAvitvAt / 3 / kumArga prati caturthabhaGgapatitaH kumArgasya hi pravezanirgamAbhAvAt / 4 / iha prathamabhapatitenAdhikAraH, tathAbhUtasyAyaM idadRSTAntaH / sa ca ido nirmalajalapratipUNNa jalajaiH sarvartujairupazobhitaH, same bhUmAge vidyamAnodakanirgamapravezo nityameva tiSThati, na kadAcicchoSamupayAti, sukhottArAvatArasamanvitaH, upazcAntarajAH, nAnAvidhAMstu yAdasAM gaNAn rakSan tiSThati / tathA'sau AcAryo'pi sarvaguNAdhArabhUto'pi zItAzItodAdavada'vadhAryaH / sa cAcAryaH prathamabhaMgapatitaH pazvavidhAcArasamanvito'STavidhAcAryasampadupetaH SaTtriMzatguNAdhAro idakalpo nirmalajJAnapratipUrNaH same bhUbhAge ruyAdivarjite sthAne tiSThatItyarthaH / kimbhUtaH 1, upazAntarajA:- upazAntamohanIya iti / ' sArakkhamANo 'ti SaDjIvanikAyAn rakSan svataH paratazca sadupadezato narakAdipAtAdvA / 'sotamajjha 'ci - zrotomadhyagataH - zrutArthadAnagrahaNasadbhAvAt zrotomadhyagatatvam / sa ca kimbhUtaH 1, ' se pAsa' ityAdi- sa cAcAryo'kSobhyaidakalpo'vadhAraNIyo bhavati / puna kimbhUtaH ?, 'sabao 'ci sarvato indriyanoiMdriyarUpatayA gupyA gupta itye u05 taddoSadUrIkaraNArthamA cAryasevA karaNamAcA ryasvarUpapradarzanaM ca / // 147 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . C bAcArAgapatradIpikA | uddezaH5 vineya| svarUpa prdrshnm| // 148 // tatpazya-avalokaya / AcAryavyatirekeNa evaMvidhA bahavaH santi / 'pAsa loe"ti-iha manuSyaloke pUrvoktasvarUpA maharSayo mahAmunayaH santItyetatpazya, kimbhUtAste ', 'je ya pannANamaMtatti'-ye ca prajJAnamantaH paramotkRSTajJAnayuktA Agamasya vecAraH, punaH kimbhUtAH, prabuddhAH, punaH kimbhUtAH aarNbhoprtaaH| 'sammameya'ti-etanmayoktaM saMma-mAdhyasthyaM bhUtvA yUyaM pazyata / 'kAlassa'-kAlaM samAdhimaraNakAlastadabhikAMkSayA sAdhavo mokSAdhvani saMyame parisamantAd bajanti udyacchanti / itiradhikArasamAptau bravImIti etatprakaraNaparisamAptau draSTavyamiti / AcAryAdhikAramucyA vineyavaktavyatAmAha___vitigicchasamAvaneNaM appANeNaM no lahai samAhi, siyA vege aNugacchaMti asitA vege anugacchaMti, aNu gacchamANehi aNaNugacchamANe phahaM na nimbije?". 'vitigiccha' ityAdi-vicikitsA-yA citaviplutistA 'samAvaneNaM' samApane-samutpanne'pyarthe mativipramo moho. dayAd bhavati, tathA'sya mahatastapasaH sikatAkaNakavalaniHsvAdasya syAt saphalatA? na veti', kRpIvalakaraNAdikriyAvat , etAdRzI matirmithyAtvodayAd bhavati, jJeyagahanatvAcca / tathAhi- arthastrividhaH-sukhAdhigamo duradhigamo'nadhigamazca / sukhAdhigamo yathA-cakSuSmatazcitrakarmanipuNasya rUpasiddhiH, duradhigamastu anipuNasya, anadhigamastva'ndhasya / tatra sukhAdhigamo vicikitsArUpa eva na bhavati, anadhigamo'vastveva, duradhigamo dezakAlasvabhAvaviprakRSTastu vicikitsAgocarIbhavati / tatra dharmAdharmAdau yA vicikitsA to samApano samAdhi na lamate / vicikitsAkaluSitAntaHkaraNo hi kathayato'pyAcAryasya sampasvAkhyAM bodhiM nAmoti / yazcAmoti sa gRhastho yatirvA ityAha-'siyA vege aNugacchanti'-sitAH putrakalatrAdimohena baddhAH, na // 148 // RE Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 149 // xksesaHAS eke vA laghukarmANaH, samyaktvaM yaH pratipAdayati tamAcAryamanugacchanti AcAryoktaM pratipadyante / tathA asitA vA gRhavAsavimuktA vA eke vicikitsAvAdarahitA AcAryamArgamanugacchanti / 'aNugacchamANehiM'ti-sitA'sitairAcAryoktamanugacchadbhirbu- zavotpattI dhyamAnaiH kazcidajJAnodayAt kSapakAdiH cirapravajito'pi ananugacchan-anavadhArayan kathaM na nirviyeta, na.nirvedaM tapasaMya- jinakathita mayorgacchet ?, nirviSNazcedamapi bhAvayet , yathA nAhaM bhavyaH syAM, na ca me saMyatabhAvo'pyastIti, yataH prakaTamapi kathitaM satyameve. nAvagacchAmi / evaM ca nirviNNasyAcAryAH samAdhimAhuH-yathA mo saadho| mA viSAdaM kuru, bhavyo bhavAn / yato bhavatA tyAlambasamyazvamaGgIkRtaM, taca na granthimedasate, tadredazca na bhanyatvaM vinA saMjAghaTIti, abhavyasya hi bhavyAbhavyazaMkAyA abhA niiym| vAditi / kina "tameva saca nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM" 'tameva' ityAdi-yatkimapi dharmAdharmAkAzAdi jina:-rAgadveSAdijayanazIlaiH praveditaM-kathitaM tanizaMkaM tata tadhyameva Ix ityevambhUtaM zraddhAnaM vidheyam / samyapadArthAnavagame'pi na vicikitsA kAryeti, sA punarvicikitsA pravivajiporbhavati AgamAparikarmitamateH / tatrApyetatpUrvoktaM bhAvayitavyamityAha___" sahissa gaM samaNunassa saMpavvayamANassa samiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 1, samiyaMti maNNamANassa egayA asamiyA hoi 2, asamiyaMti maNNamANassa egayA samiyA hoi 3, asamiyaMti maNNamANassa egayA asamiyA hoi 4, samiyaMti maNNamANassa samiyA vA asamiyA vA samiyA hoi uvehAe 5, asamiyati manamANassa samiyA vA asamiyA vA asamiyA hoi 1534416 149 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +SHRADHA viSayaka prdrshnm| &AvehAe 6, vehamANo aNuvehamANaM bUgA-havehAhi samipAe, ivevaM tatva saMdhI jhosikho mavai, se uhivassa Thiyassa gaI samaNupAbAcArA * saha, ityavi pALamAve appANaM no uvdNsijjaa"|| sadIpikA 'saDissa' ityAdi-zraddhA dharmecchA vidyate yasyA'sau zraddhI- zraddhAvAn , tasya samanunnasya saMvihArimirmAvitasya ba.5 saMpravrajataH samyak pravrajyAmabhyupagacchato vicikitsA-zaMkA bhavet , tatraidamupadeSTavyaM, tadeva satyaM yad jinaH praveditaM, ityevaM yathopadezaM pravarttamAnasya pravarddhamAnakaNDakasya sata uttarakAlamapi tadadhikatA tatsamatA tanyUnatA tadabhAvo vA syAt / ityevaM. // 150 // rUpAM vicitrapariNAmatAM darzayitumAha- 'samiyaMti' ityAdi- tasya zraddhAvataH samaprajJasya tadeva niHzaMkaM yad jinaiH pravedita ityevaM manyamAnasya -kadA uttarakAlamapi zaMkAdirahitatayA samyageva bhavati-na tIrthakarabhASite zaMkAdyutpadyata iti / kasyacittu pravrajyAvasare zraddhAnusAritayA samyagiti manyamAnasya taduttarakAlaM jJeyagahanatayA vyAkulamaterekadA mithyAtvAMzo. daye'samyagiti bhavati // 2 // ' asamiya 'mityAdi- kasyacinmidhyAtvalezAnuviddhasya kathaM paudgalikaH zanda ityAdikamasamyagiti manyamAnasyaikadA mithyAtvapariNAmopazamatayA zaMkAdyabhAve gurvAdyupadezataH samyagiti bhavati / 3 / 'asamiyaMtitikasyacidAgamA'parimilitamateH kathamekenaiva samayena paramANorlokAntagamanamityAdyasamyagiti manyamAnasyaikadA kuhetuvitAvirbhAvAvasare nitarAmasyA'samyageva bhavati / 4 / 'samiyaMti'- samyagityevaM manyamAnasya zaMkAdirahitasya satastadvastu yatvena tathArUpatayA mAvitaM tatsamyagvA syAt asamyagvA, tathApi tasya tatra samyagutprekSayA paryAlocanayA samyageveti, IryApathayuktasya kacitprANyupamaIvat / 5 / 'asamiyaMti 'ti-asamyagiti kiMcidvastu manyamAnasya zaMkA syAt agdirzitayA RASHISHRA M // 15 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 // u05 CASSAGARANAS chapasthasya sataH, tadvastu samyagvA syAt 1 asamyag vA!, tasya tada'samyagevotprekSayA- asamyagaparyAlocanayA yad yathA zaMkayettattathaiva samApadyateti vacanAditi / 6 / 'uvehamANe' ityAdi-AgamaparikarmitamatitvAd yathAvasthitapadArthasva. aboce bhAvadarzitayA samyagasamyagiti cotprekSamANaH paryAlocannaparamanutprekSamANaM gatAnugatikanyAyAnusAriNaM zaGkayA'padhAvantaM 6 bAlabhAvA yAd, yathotprekSasva- paryAlocaya, samyagbhAvena mAdhyasthyamavalambya kimetadarhaduktaM jIvAditattvaM ghaTAmiyati Ahozcinnetya- nuSThAnaM nAkSiNI nimIlya cintayeti bhaavH| 'iccevaM tattha saMdhI'- ityevaM pUrvoktaprakAreNa tatra tasmin saMyame sandhiH- karmasantatirUpo crnniiym| jhoSita:-kSapito bhavati, yadi saMyame samyagbhAve votprekSaNaM syAt nAnyatheti / samyagutprekSamANasya yatsyAttadAha-'se udviyasAtti'-se- tasya samyagutthitasya niHzaGkasya gurorAjJAyAM sthitasya yA gatirbhavati- yA padavI bhavati tAM samyaganupazyata gyam / tadyathA- vizvalAdhyatA, jJAnadarzanacAritreSu sthairya, zrutajJAnasampUrNatA syAditi / tadabhAve lokanindanIyatvaM saMyamAt skhalanAtmakatvamAdikaM, tAM ca pazyata / yadi nAmAnupasthitasya virUpA matirbhavati, tataH kimityAha- 'etthavi bAle 'ti- atrApi- asaMyame bAlamAvarUpe itarajanAcarite AtmAnaM sakalakalyANAspadaM nopadarzayet , bAlAnuSThAna vidhAyI mA bhUditi / athavA bAlAH zAkyAdayaH tadbhAvito cAlabhAvamAcarati vakti ca-nityatvAdamUrcatvAccAtmanaH prANAtipAta eva nAsti, AkAzasyeva, na hi vRkSAdicchede dAhe vA''kAzasya midA ploSo vA syAt , evamAtmano'pi, ityAdyadhyavasAyAt tadghananAdau pravRttasya tatpratiSedhArthamAha"tumati nAma saba va hatabbati manasi, tumaMsi nAma saveva baM abbAveyambaMti manasi, tumaMsi nAma saceva jaM pariyA // 15 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ intavya ARCAN zrI dA veyadhvaMti manasi, evaM jaM paricittambaMti manasi, jaM saraveyabvaMti manasi, aMjU ceyapaDibuddhajIvI, tamhA na haMtA navi pAyae aNubAcArA- II saMveyaNamappANeNaM jaM hatabvaM nAbhipatthae " // stradIpikA 'tumaMsi nAme 'tyAdi-yo'yaM hantavyatvena bhavatA'dhyavasitaH, sa tvameva, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, yathA bhavAn ziraHba.5] pANipAdapArzvapRSThorUdarakhAn evamasAvapi, yaM hantavyamiti manyase / yathA bhavato hananodyataM dRSTvA duHkhamutpadyate, evamanyeSA| mapi, taduHkhApAdanAca paapaanusnggH| idamuktaM bhavati-nAtrAntarAtmanaH AkAzadezyasya vyApAdanena hiMsA,-api tu // 152 // zarIrAtmanaH, tasya hi yatra kacit svAdhAraM zarIrametat varaM vallabha, tadviyojIkaraNameva hiMseti / na ca saMsArasthasya sarvathA amUrtatvAvAptiH, yenAkAzasyeva vikAro na syAt / sarvatraiva ca prANyupamaIcikIrSAyAmAtmatulyatA mAvayitavyetyetaduttarasUtradarzayitumAha- tvamapi nAma sa eva, yaM preSaNAdinA AjJApayitavyamiti manyase / tathA tvamapi nAma sa eva, yaM paritApa- yitavyamiti manyase / evaM paM parigRhItavyamiti manyase, yamapadrAvayitavyamiti manyase, asau tvameva / yathA bhavato'niSTApAdanena duHkhamutpadyate, evmnysyaapiityrthH| yadivA yaM kAyaM hantavyAditayA'bhyavasyasi tatrAnekazo bhavato'pi bhAvAt tvamevamasau / evaM mRSAvAdAdAvapyAyojyam / yadi nAma hantavyaghAtakayoruktakrameNaikya, tataH kimityAha- 'aMjU ceya 'ttiRjuH-prajJA praguNo vA sAdhuH, ca zabdo'vadhAraNArthe, etasya hantavyaghAtakaikatvasya pratibodhastena jIvituM zIlamasyeti pratibuddhajIvI, sAdhurevaitatparijJAnena jIvati nApara iti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha- 'tamAd hanyamAnasyAtmana iva mahaduHkhamutpadyate, tasAdAtmaupamyAdanyeSAM jantUnAM na hantA syAt, nApItayet, na ca prato'numanyeta / kina- 'aNu ABHISHESHUKRS ghAtakayorekatvaM kucA hiM sAdi doSA dUrIkaraNIyA iti / W 152 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIvajJAnayorabhitra taasuucnm| AASARASWACHE saMvedaNa 'ti- anu- pazcAt saMvedanaM kena ? AtmanA, yatpareSAM mohodayAddhananAdinA duHkhotpAdanaM vidhIyate, tatpazcAdA| tmanA saMvedyamiti jJAtvA yat kimapi hantavyamiti cikIrSitaM, tannAbhiprArthayet- nAbhilaSet / nanu ca saMvedanaM sAtAsAtarUpaM tad Atmano jJAnena bhinnAbhinnena vA mavati ? ityasya prativacanamAha "je AyA se vinAyA, je vinAyA se AyA, jeNa viyANai se AyA, taM paDuca paDisaMkhAe, esa bAyAvAI samiyAra pariyAe viyAhieti bemi" // logasAre pNcmodeso| 'je AyA' ityAdi-ya AtmA nitya upayogalakSaNaH, vijJAtApyasAveva / na tu punaH tasmAdAtmano mitraM jJAnaM padArthasaMvedakam / 'je vinAyA' ityAdi-yazca vijJAtA padArthAnAM paricchedakaH sa eva nityopayogalakSaNa AtmA eva / 'jeNa viyANai'-yena matyAdijJAnena sAmAnyavizeSAkAratayA vastu jAnAti vijAnAti asau AtmA, na tasmAdAtmano bhimaM jJAnaM vidyate / jJAnAtmanozcaikatve yad bhavati tadAha-taM paDucca paDisaMkhAe 'ti-taM jJAnapariNAma pratItya-AzrityAtmA tenaiva pratisaMkhyAyate-vyapadizyate, yathA matijJAnI zrutajJAnI yAvatkevalajJAnI / yazca jJAnAtmanorekatvaM manyate sa kiMguNaH syAdityAha-'esa AyAvAI' ityAdi-eSaH anantaroktayA: nItyA yathAvasthitAtmavAdI syAt , tasya ca samyagbhAvena zamitayA vA 'paryAyaH'-saMyamAnuSThAnarUpo vyAkhyAtaH / iti bravImi // paMcamoddezakaH smaaptH|| atha SaSThoddezakaH prAramyate / ihAnantaroddezake idopamenAcAryeNa mAvyamityetaduktam / tathAbhUtAcAryasamparkAca mArgaparityAgo bhavati, ityudezakAdistram-. RAHASRANGACASHASHANGA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI bAcArAgakhadIpikA ba05 // 54 // USA AUSA "aNANAe ege sovaTThANA ANAe ege niruvahANA, eyaM te mA hou, eyaM kusaLassa dasaNaM, tarihIe tammuttIe tappurabAre tassannI tannivesaNe" doSadarI_ 'aNANAe' ityAdi-anAjJA tIrthakarAnupadezaH svamanISikAcarito'nAcArastayA anAjJayA, tasyAM vA, eke-indriya karaNArya vazavartino durgati jigamiSavaH svAbhimAnagrastAH saha upasthAnena-dharmAcaraNAbhAsena vartante iti sopasthAnAH, kila vaya sadA tathAmapi pravrajitAH, sadasaddharmavivekavikalAH sAvadyArambhatayA parivarttante / 'ANAe. niruvaTThANA' ityAdi-eke tu na vidhAcAkumArgavAsitAntaHkaraNAH kiM tvAlasyAApavRMhitamatayaH, AjJAyAM-tIrthakarapraNIte sadAcAre nirgatamupasthAnamudyamo yeSAM nirupa-| bAyAM - sthAnAH-bhagavatpraNItAcAravikalAH / etatkumArgAcaraNaM sanmArgAvasIdanaM ca dvayamapi te-tava vinayopagatasya durgatihetutvAnmA vitvym| bhUditi sudharmAsvAmI svamanISikAparihArArthamAha- 'eyaM kusalassa dasaNaM'- etat- anAjJAyAM nirupasthAnatvaM AjJAyAM sopasthAnatvaM kuzalasya-trailokyasvAmino darzanaM, kumArga parityajya sadA''cAryAntevAsinA evambhUtena bhAvyam / 'taddiDIe'tasya zrIjinAjJAkartRrAcAryasya dRSTistadRSTistayA varjitavyaM, tasyAcAryasya muktistayA vartitavyaM, tamAcArya sarvakAryeSu puraH karotIti tatpuraskAraH tanmatyA kriyAnuSThAyI, 'tassannI'- tatsaMjJI tatsaMjJAyAM varttate iti tatsaMjJI, tanivezana:- sadA gurukulavAsI / sa evambhUtaH kiM guNaH syAdityAha "abhibhUya adakkhU aNabhibhUe pabhU nirAlaMbaNayAe je mahaM abahimaNe, pavAraNa pavAya jANijjA, sahasaMmaiyAe paravAgaraNeNaM bhannesi vA aMtie sucA" // MIT154 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 155 // u06. srvjnyopdeshjnyaankrnnopaayprdrshnm| eNe 'tyAdi-mahAn ' mahApuruSo lapavambhUtabhAvanAyAH samAna CASSACROSAUGAR 'abhibhUyetyAdi'- abhibhUya-parAjitya parISahopasargAn tattvamadrAkSIt / kizca- 'aNabhibhUya ' ityAdi-na amibhRto'nabhibhUtaH parISahAdikutIdhikaizca, evambhUtaH prabhuH- samartho, nirAlambanatAyA:- nAtra saMsAre mAtApitakalatrAdikamAlambanamastIti tIrthakRdananamantareNa narakAdau patatAmityevambhUtabhAvanAyAH samartho bhavati / kaH punarevamityAha- 'je mahaM' ityAdi- yaH puraskRtamokSo 'mahAn ' mahApuruSo laghukarmA sarvajJopadezavartI abhirmnaaH| kutaH zubhastadupadezanizcaya ityAha- 'pavAeNe'tyAdi-pravAdenAcAryapAramparyopadezena sarvajJopadezaM jAnIyAt / punaH kathaM jAnIyAda ? 'sahasammaiyAe'-sanmatyA, svaparAvabhAsakatvAtsanmateH, 'paravAgaraNeNa'- kadAcitparavyAkaraNenApi jAnIyAt / annesiM vAanyeSAmapyAcAryAdInAmanti ke zrutvA yathAvasthitavastusadbhAvamavadhArayet / avadhArya na kiM ? kuryAdityAha nidesaM nAivaTTejA mehAvI supaDilehiya savao savvappaNA sammaM samabhijANiyA, iha ArAma pariNAya allINe gutte parivvae nihiyaTThI vIre AgameNa sayA parakamejjAsitti bemi " // 'niddesa 'mityAdi-nirdezastIrthakarAyupadezastaM nAtivarcate medhAvI- maryAdAvAn / kiM kRtvetyAha-'supaDilehiya' ci-suSTu pratyutprekSya heyopAdeyatayA kutIrthikavAdAn , sarvajJavAdaM ca 'sarvata:'-sarvaiH prakArevyakSetrakAlabhAvarUpairAtmAdIn padArthAn paryAlocya sahasanmatyAditrikeNa paricchidya, 'sammaM samabhijANiya 'tti-samyageva svaparatIthikavAdAn 'samabhijJAya'- buddhvA tato'pi paratIrthikapravAdanirAkaraNaM kuryAt / kizca- 'ihArAmaM pariNNAya' ityAdi-ihAsmin manuSyaloke AramaNamArAmo- radirityarthaH, sa cArAmaH saMyamastaM parijJAya AlIno guptazca parivrajet- saMyamAnuSThAne viharet / KARASHRECASHESARSHAS 155 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E bAcArAGga ecadIpikA RSSION punaH punarupadezadAne ki? kAraNamiti suucnm| // 56 // kimbhUta ityAha- 'NiTThiyaTThI' ityAdi-niSTito- mokSastenArthI, vIraH karmavidAraNasamarthaH, 'Agamena'- sarvajJapraNI. tenAcArAdinA 'sadA'-sarvakAlaM parAkramethA:- karmazatrUn prati mokSAdhvani vA gacchet / itiradhikArasamAptau, bravImIti pUrvavat / kimartha paunaHpunyenopadezadAnamityAha " uDe soyA ahe soyA, tiriya soyA viyAhiyA / ee soyA viakkhAyA jehiM saMgati pAsahA // 13 // " . 'udyamityAdi-zrotAMsi-kAzravadvArANi, tAni ca pUrvabhavAmyAsAd viSayAnubandhIni gRhyante, tatroddha zrotAMsivaimAnikAGganAbhilASecchA vaimAnikasukhanidAnaM vA / adho bhavanapatisukhAbhilASitA / tiryg-vyntrmnussytirygvissyecchaa| yadivA urddha girizikharaprAgbhAranitambaprapAtodakAdIni, adho'pi nadIkUlaguhAlayAdIni, tiryagapyArAmasabhA''vasathAdIni, prANinAM viSayopabhogasthAnAni vividhamAhitAni svakarmapariNatyA janitAni / etAni karmAzravadvArANIti kRtvA ebhiH prakAraiH pApopAdAnabhUtaiyaH saGgaM-karmAnuSaGgaM pazyata / ata Agamena sadA praakrmethaaH| kina___"pAvaTTaM tu uvehAe ittha viramija veyavI, viNaittu soyaM nikkhamma esamahaM akammA jANai pAsai paDilehAe nAvakaMkhai | iha AgaI gaI parimAya" ___ 'AvaTTa' mityAdi-Avarta rAgadveSaviSayAvarga, tuzabdaH punaHzabdAthe, bhAvAvacaM punarutprekSyAvAsmin bhAvAvarSe vedavid-Agamavid viramed-AzravadvAranirodhaM kuryAt / "viNaittu 'tti-vinayet- apanayet zrota:- AzravadvAra, tad vinetuM niHkramya-pravrajya, 'esa ityAdi-eSa iti pratyakSo yaH kazcana mahApuruSaH AtizAyikakarmavidhAyI 'akA' nAsya ACA // 156 // 644 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S* ||157||ttaa karma vidyata ityakA, ghAtikAbhAvAcca jAnAti vizeSataH, pazyati ca saamaanytH| sa cotpannadivyajJAno viditavedyaH san kiM kuryAdityAha-'paDilehAe '-pratyutprekSya-paryAlocya hRSIkaviSayajanitasukhaniHspRhatayA tAM pUjA nAkAGkediti-nA. AzravatyAmilaSatIti / kiJca-' ihAgati' mityAdi-ihAsmin manuSyaloke vyavasthitaH sannutpannajJAnaH prANinAmAgatiM gatiM ca gIzrutaH saMsArabhramaNaM tatkAraNaM ca jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA nirAkaroti / tannirAkaraNe ca yatsyAttadAha kevalajJAnI ___" aJi jAImaraNassa vaTTamaggaM vikkhAyarae, sabve sarA niyaTuMti takkA jattha na vijai maI tattha na gAhiyA, oe appai. bhavediti TThANassa kheyanne, se na dIhe na hasse na baTTe na tase na cauraMse na parimaMDale na kiNhe na nIle na lohie na hAlire na sukille na suucaa| muramigaMdhe na duramigaMdhe na titte na kahue na kasAe na aMbile na mahure na kakkhaDe na maue na garue na lahue na uNhe na niddhe na lukkhe na kAU na rUhe na saMgeM na itthI na purise na annahA parine sanne uvamA na vijae, arUvI sattA apayassa payaM natthi " 'aceha' ityAdi-atikrAmati jAtimaraNaM tasya varcamArga vartamAnapanthAnaM, mArga upAdAnaM karmetiyAvat , atyeti azeSakarmakSayaM kurute / tatkSayAca kiMguNaH syAdityAha-'vikkhAye 'tyAdi-vividhamanekaprakAraM pradhAnapuruSArthatayA AkhyAto vyAkhyAto mokSo'zeSakarmakSayalakSaNastatra mokSe rataH samAdhi prAptaH saMtiSThate / yatra na zabdAdInAM pravRttirvidyata itidarzayannAha'sosarA' ityAdi-sarve svarA dhvanayastasmAnivante, zabdAdiviSayebhyo nivartante ityarthaH / 'taka 'ti-tarko yatra na vidyate, sambhavatpadArthavizeSAstitvAdhyavasAya UhavizeSaH tarkaH, sa nAsti / kimiti tatra tarkAbhAvaH1, matistatra na vidyate, mananaM matirmanaso vyApAraH padArthacintA, modhAvasthAyAM sakalavikalpAtItatvAt , na tatra karmasahitasya gamanaM, matistatra na |2 // 157 // A%AMGARCALCAS 4415 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te zrI bAcArAGga stradIpikA 105 na dohe ' ityAdi-sAkakhedajJatA AveditA pratiSThAno narakastatra paadnm| prAhikA / yataH-oeti-ojaH-eko'zeSamalakalaGkAkarahitaH / kizca-na vidyate pratiSThAnamaudArikazarIrAdeH karmaNo vA u06 yatra so'pratiSThAno-mokSastasya 'khedajJo'-nipuNo, yadivA pratiSThAno narakastatra sthityAdiparijJAnatayA khedajJo-lokanADi- siddhaparyantaparijJAtA, tena ca samastalokAlokakhedajJatA AveditA bhavati sarvasvaranivarttanaM ca / yenAbhiprAyeNoktavAn tamabhiprAyamA-18 bhagavato viSkurvannAha-' se na dIhe' ityAdi-sa paramapadAdhyAsI lokAntakozaSaDbhAgakSetrAvasthAno'nantajJAnadarzanopayuktaH, saMsthAna guNapratimAzritya-na dI? na isvo na vRtto na vyasro na caturasro na parimaMDalo'pi / varNamAzritya-na kRSNo na nIlo na lohito na hAridro na zuklo, gandhamAzritya na surabhigandho na durabhigandho'pi, rasamAzritya na tikto na kaTuko na kaSAyo nAmlo na madhurazca, sparzamAzritya na karkazo na mRduna guruna laghuzca na zIto noSNo na snigdho na rUkSo' pi, na kAyavAn tathA na ruhaH karmavIjAbhAvAdapurnabhava ityarthaH / na vidyate saGgo'mRtatvAd yasya sa tathA / na strI na puruSo nAnyathe 'ti-na napuMsakaH / kevalaM sarvairAtmapradezaiH pariH samantAd vizeSato jAnAtIti parijJaH jJAnadarzanayukta ityrthH| ' uvamA na vijai'-upamIyate sAdRzyAt paricchidyate yayA sopamA- tulyatA, sA muktAtmano na vidyate lokAtigatvAt, kutasteSAmupamA / kuta etaditi cedAha-arUvI- teSAM muktAtmanAM yA sattA sA arUpiNI, arUpitvaM ca dIrghAdipratiSedhena pratipAditameva / kizca-'apayassa' ti-na vidyate padamavasthAvizeSo yasya so'padaH, tasya padaM-abhidhAnaM taca nAsti, vAcyavizeSAbhAva ityetadarzayitumAha se na sare na rUve na gaMdhe na rase na phAse iccevatti bemi // logasArassa chaTTho uddeso smtto| 'se na sade' ityAdi-so na zabdarUpagandhasparzarUpaH, etAvanta eva vastuno bhedAH syuH, tatpratiSedhAca nAparaH kazcid RSHASKAR 158 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 // 159 // kA bAnI vizeSaH saMbhAvyate, yenAsau vyapadizyateti / iti zrIcandragacchAmbhojadinamaNInAM zrImahezvarasUrisUriziromaNInAM paDhe zrIa-16 u01 jitadevasUriviracitAyAM dIpikAyAM zrIAcArAne paJcamAdhyayanaM samAptam // viziSTa___athoktaM pazcamAdhyayanaM, sAmprataM SaSThamAramyate / asya cAyamamisambandhaH / ihAnantarAdhyayane lokasArabhUto'pi saMyamo mokSazca prtipaaditH| sa ca nissaGgatAvyatirekeNa karmadhunanamantareNa ca na bhavatItyatastatpratipAdanArthamidamupakramyate / dharmopadezaM | tasyAdimaM sUtram dadAtIti / "obujjhamANe iha mANavesu AghAi se nare, jassa imAo jAIo savvao supaDilehiyAo bhavaMti, AghAi se nANamaNelisa, se kiTTai tesiM samuTThiyANaM nikkhittadaMDANaM samAhiyANaM pannANamaMtANaM iha muttimagaM, evaM ppege mahAvIrA viparikkamaMti, pAsaha ege avasIyamANe aNattapanne se bemi, se jahAvi (sevi ) kuMme harae viNi viTThacitte pacchannapalAse ummaggaM se no lahai bhaMjagA iva saMnivesaM no cayaMti evaM ege aNegarUvehiM kulehiM jAyA rUvehiM sattA kaluNaM thaNaMti niyANao te na labhaMti mukkhaM, aha pAsa tehiM kulehiM AyacAe jaayaa| gaMDI ahavA koDhI, rAyaMsI avamAriyaM / kANiyaM jhimmiyaM ceva, kuNiyaM khujiyaM tahA // 14 // udariM ca pAsa mUyaM ca, sUNIyaM ca gilAsaNiM / vevaI pIDhasappi ca silivayaM mahumeha kiM // 15 // solasa ee rogA, akkhAyA aNu|.puvvaso aha gaM phusaMti AyaMkA, phAsA ya asamaMjasA // 16 // maraNaM tesiM saMpehAe uvavAyaM cavaNaM ca naccA pariyAgaM ca saMpehAe" 'obujjhamANe 'tyAdi-avabudhyamAno-anAvArakajJAnasabhAvAd ihe 'ti manuSyaloke mAnaveSu dharmamAkhyAti sa naro bhavopagrAhikarmasadbhAvAd manuSyabhAvavyavasthitaH san kRtArtho'pi savahitAya dharmamAkhyAti-dharma kathayati / kiM tiirth-15||159 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI zrAcArAGgadIpikA a0 6 // 160 // kRdeva kathayati / utAnyo'pi viziSTajJAnavAn dhamrmAvirbhAvanaM karotIti 1, darzayitumAha-' jassimAu 'ci-yasyAstIndriyajJAninaH zrutadharasya vA imA jAtaya ekendriyAdikAH ' sabau 'ci sarvaiH prakAraiH sUkSmAdibhedaiH 'supaDilehiya 'ci- suSThu zaGkAdinirAkaraNena pratyupekSitA jJAtA bhavanti sa dharmmamAcaSTe, nAparaH / idamevAha - ' AghAi se ' ti AkhyAti kathayati sa ca tIrthakRtsAmAnya kevalI vA / kimAkhyAti 1' NANa ' ityAdi-jJAnaM paJcadhA matyAdi, kimbhUtaM 1 ' aNelisaM '-anIdRzaM nAnyatre dRzamastItyanIdRzamAkhyAti / keSAmaye dharmmamAcaSTe 1' se kiradda - sa tIrthakadgaNabhRdAdiH kIrttayati yathAvasthitAn bhAvAn teSAM dharmmacaraNAya samyagutthitAnAm / yadivA utthitAH- dravyato bhAvataya, dravyataH zarIreNa bhAvato jnyaanaadibhiH| tatra sriyaH samavasaraNasthA ubhayathApyutthitAH zRNvanti, puruSAstu dravyato bhAjyAH / bhAvotthitAnAM tu dharmamAvedayati, anutthitAnAmagre'pi tathaivAcaSTe / kimbhUtAnAM bhAvotthitAnAM 1, ' nikkhittadaMDANaM 'ti - nikSiptadaNDAnAM prANyupamaIrahitAnAM 'samAhitAnAM - tapaHsaMyame sAvadhAnAnAM prajJAmatAM ihAsminmanuSyaloke muktimAggaM jJAnAdyAtmakaM kIrttayati / ' evamapyeke ' mahAvIrA laghukarmANaH vividhaM saMyama saMgrAmazirasi parAkramante / etadviparItAn pazyata yUyaM kimbhUtAn ? ' apane ' - nAtmane hitA prajJA yeSAM te nAtmapraJcAstAn / kutaH punaH saMyame'vasIdanti 1 ityArekAyAM so'haM bravImi / atra dRSTAntadvAreNa sopapattikaM kAraNamAha-'se jahA vi' ityAdi se iti sa iti tacchabdArthe, apizabdazArthe, sa ca vAkyopanyAsArthaH, tadyathA ca kUmrmmo mahAde viniviSTaM citaM yasyA'sau viniviSTacitto gAmupagataH palAzaiH patraiH pracchannaH ' ummaggaM 'tivivaraM unmajyate'neneti conmajjanaM urddha vA mArgyamunmArga sarvathA vivaraM randhaM tadasau na labhate ityakSarArtho bhAvArthastvayaM OM0 1 anAtma prajJAnAM saMsAraparibhramaNam / 160 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 19 // karmadRSTAntakathanam / yathA kazcid ido yojanazatasahasavistIrNaH palAzaprabalazaivalAcchAditaH nAnArUpakarimakaramatsyakacchapAdijalacarAzrayaH, tanmadhye caikaM vizrasApariNAmApAditaM kacchapagrIvApramANaM vivaraM, tatraikena kUrmeNa nijayUthAtprabhraSTena viyogAkulatayA itazcetaca grIvAM prakSipatA kutazcid bhavitavyatAniyogena tadu randhra prAptaM tatra cAsau zaraccandrikayA kSIrodasalilapravAhakalpayopazobhita grahagaNAnekatArakAkIrNa nabhastalamIkSAMcakre, dRSTvA cAtIva mumude, AsIccAsya manasi yadi tAni magyANi pazyanti, tadA cArUtaraM syAt / zeSa sugama, dRzadRSTAntamadhye kUbhadRSTAntAdavaseyam / asyAyamarthopanayaH-saMsAraide jIvakUmaH, karmazaivalavivaraM-AryakSetrasukulotpatyAdikaM manuSyAvatAraH, zeSaM pUrvavat / tasmAda'vApya bhavazatadurApaM samyaktvaM, kSaNamekaM tatra pramAdavatA na bhAvyam / punarapyAha-' maMjaga' ityAdi-bhaMjagA- vRkSAsta iva zItoSNaprakampanachedanazAkhAkarSaNamoTanamaJjanarUpAnupadravAn sahamAnA api sannivezaM-sthAnaM karmaparatayA na tyajanti, evaM ' ege' ityAdi-evaM vRkSopamayA eke karmaguravo'nekarUpeSu uccAvacceSu kuleSu jAtA dharmacaraNayogyA api rUpeSu cakSurindriyAnukUleSu upalakSaNAt / zabdAdiSu viSayeSu saktAH zArIramAnasaduHkhitA rAjopadravopadrutA agnidAghadagdhasarvasvA nAnAduHkhotkIrNamapi gRhavAsaM tyaktumasamarthAH / apitu tatsthA eva teSu teSu vyasanopanipAteSu satsu ' karuNaM ' stananti-dInamAkrozanti nidAnataste mokSaM na labhante, mokSaM-duHkhApagamam / duHkhavimokSAbhAve ca yathA nAnAvyAdhivyAptAH saMsArodare prANino varttante / tadarzayitumAha- aha pAsa tehi 'mityAdi-athetyanantaraM ' se 'ti-sa prANI te prANino vA, teSUccAbacceSu kuleSu AtmatvAya-AtmIyakarmAnubhavAya jAtA utpannAstadudayAcemAmavasthAmanubhavantItyAdi, SoDazarogavaktavyatAnugataM zlokaprayaM-tatra vAtapittapleSmasanipAtajaM caturdhA gaNDaM, tadasyAstIti gaNDI-gaNDamAlAvAn / 1 / , tathA kuSThI-kuSThamaSTAdazameda COCCCCASACROCRACCA 2 // 161 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECE PCA zrI damasyA'stIti / 2 / rAjAMzI-kSayI / 3 / 'avamAriyaM-apasmAraH sa tu vAtapittAdicaturdA, AkasmikI bhramircI lA u01 bAcArAga- / 4 / tathA kaanniyNti-akssirogH| 5 / jhimiyaMti-jAvyato'pi sarvazarIrAvayavAcchAdanaM / 6 / kuNiyaMti-garbhAdhAnadoSAt SoDazarogaekhadIpikA | isvaikapAdo nyUnaikapANirvA kuNiH / 7 / khujiyaMti-kunjaM pRSThAdAvasyAtIti kubjI / 8 / udarI vAtapittAda'STadhodaraM tada- svarUpaa06 syAstItyudarI / 9 / tatra jalodarI asAdhyaH / ' pAsa mUyaM 'ti-pazyAvadhAraya mUkaM manmanabhASiNaM vA / 10 / 'sUNiyaM pradarzanam / catti-zUnatva-zvayadhurvAtapittazleSmasannipAtaraktAbhighAtajo'yaM SodA / 11 / gilAsaNIti-bhasmako vyaadhiH| 12 / vev||162|| itti-vAtasamutthaH zarIrAvayavAnAM kampaH prakAmaM vepate prakampate vepatikA / 13 / ' pIDhasappi 'tti-pIDhaM kASThaM tena sarpati gacchatIti kASThasapI / 14 / 'silavayaM 'ti-lIpadaM-pAdAdau kAThinyaM / 15 / purANodakabhUmiSThAH sarva Su shiitlaaH| ye dezAsteSu jAyante lIpadAni vishesstH||1||'mhumehnni "ti-madhumeho bastirogaH, sa vidyate yasyA'sau madhumehI / 16 / 'solasa'ti-tadevaM poDazApyete'nantaroktA rogA-vyAdhayo 'akkhAya'tti-vyAkhyAtA AnupUrvaza:-anukrameNa, ahaathAnantaraM, Na-vyAkyAlaGkAre, phusanti-spRzanti-AtaGkA rogAH sparzA gADhaprahArA asamaJjasAH AtaGkAH sadya jIvitApahAriNaH / anyacca yat saMsAriNo'dhikaM syAcadAha-'maraNaM tesiM 'ti- teSAM rogeNa saMklezitAnAM maraNaM-prANatyAgalakSaNaM samprekSya-paryAlocya, punarupapAtaM cyavanaM ca devAnAM, kammodayAt saJcitaM jJAtvA tad vidheyaM, yena gaNDAdirogANAmabhAvo bhavati / kizca-' pariyAga 'mityAdi-karmaNAM mithyAtvAviratikaSAyayogAhitAnAmavAdhottarakAlamudayAvasthAyAM paripAkaM ca 'samprekSya'-paryAlocya taducchittaye yatitavyamiti / ACCORDS KASAALGC9 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # 163 / / "taM suNeha jahA tahA saMti pANA aMdhA tamasi viyAhiyA, tameva saI asaI aiacca uccAvayaphAse paDhisaMveei, buddhehiM evaM paveiyaM-saMti pANA vAsagA rasagA udae udaecarA AgAsagAmiNo, pANA pANe kilesaMti pAsa loe mahanbhayaM " ' taM suha ' ityAdi - taM karmmavipAkaM yathAvasthitaM tathaiva mamAvedayataH zRNuta yUyaM tadeva karmmavipAkaM sUtre gAha - ' saMti pANA' ityAdi - santi-vidyante prANAH prANino vA andhAH - cakSurindriyavikalAH, bhAvAndhA api sadasadviveka vikalAH, tamasi andhakAre narakagatyAdau / bhAvAndhakAre'pi ca mithyAtvAviratipramAdakaSAyAdike karmmavipAkApAdite vyavasthitA vyAkhyAtAH / kiJca - ' tameva sai mityAdi - tAmevAvasthAM kuSThAdyApAditAM ekendriyAparyAptakAdikAM vA sakRdanubhUya kamrmodayAttAmevAsakRdanekazo'tigatyoccAvaccAn- tIvramandAn sparzAn duHkhavizeSAn pratisaMvedayati- anubhavati / etacca buddhaiH tIrthakRdbhiH etat - anantaroktaM praveditaM - kathitamityAha - ' saMti pANa 'tti - santi vidyante prANAH prANino vAsakAbhASAlabdhisampannA dvIndriyAdayaH / rasamanugacchatIti rasagAH kaTutikAdirasavettAraH / udake carantItyudakacarA:- pUtarakamatsyakacchapAdayaH / sthalacAriNopi'jAvikAdayo'pi / AkAze gamanaM yeSAM te'pyAkAzagAminaH pakSiNazca / ' pANApANe ' ti- ityevaM, sarve'pi prANino'parAn prANinaH AhArAdyarthaM matsarAdinA vA klezayantyupatApayanti / yadyevaM tataH kimityAha' pAsa loe 'ti-pazya avalokaya loke caturdazAtmake karmmavipAkAtsakAzAt mahad bhayamityAha - " bahudukkhA hu jaMtavo, sattA kAmesu mANavA, acaleNa vahaM gacchanti sarIreNa pabhaMgureNa, aTTe se bahu dukkhe ii bAle pakuvvara, ee rogA bahU naccA AurA pariyAvae, nAlaM pAsa, alaM taveehi, ethaM pAsa muNI ! mahavbhayaM nAivAijja kaMcaNaM " u0 1 loke jIvAnAM svarUpakathana m / // 163 // . Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + | loke - 'bahudukkhA' ityAdi-bahuduHkhA jantavaH, hunizcitaM khakRtakarmamokkAraH / ' sattAkAmesu' ityAdi-yasmAdanAdi-1| uddezaH 1 bAcArA- bhavAmyAsenA'gaNitottarapariNAmAH saktAH kAmeSvicchAmadanarUpeSu mAnavAH pratItAH / kAmasaktAzca yada'vApnuvanti tadAhapatradIpikA 5 'abaleNe 'tyAdi- abalena-balarahitena niHsAreNaudArikeNa zarIreNa 'prabhaGgureNa'-svata eva bhaGgazIlena tatsukhAdhAnAya | mahAbhayaM karmopacityA'nekazo vadhaM gacchanti / kaH punaH kAmeSu ratiM kuryAt ! ityAha-' aDe'-mohodayAd ArgaH, bahu duHkhaM, dRSTvA jIprApyamaneneti bahuduHkhaH, 'ii pAle 'ti-ityevaM bAlo'jJo rAgadveSAbhibhUtaH prakaroti / kizna-ee rogA' ityaadi-etaan164|| vAtipAtaM gaNDakuSThAdiSoDazavidhAn rogAnutpannAn jJAtvA, 'Aura 'ci-tadrogavedanAturAssantaH cikitsAya prANinaH paritApayeyuH, tyAjyalAvakAdipizitAzino vA bhaveyuH, bahuvidhaprANighAtaM vA kuryrityrthH| prANyupamaIcikitsayA kilbiSAnusaGga eva / eta miti / devAha-'nAlaM pAsa 'ti-pazyetad vimalavivekAvalokanena nAlaM'- samarthAzcikitsAvidhayaH kAmodayopazamaM vidhAtum / yadyevaM tataH kiM , ' alaM tava 'ti-ala-paryAptaM tava-sadasadvivekinaH, emiH pApopAdAnabhUtaiH cikitsAvidhibhiH / kina'eyaM pAsa 'ti-etatprANyupamAdikaM pazyAvadhAraya he mune! he sAdho ! 'mahanmayaM '-mahadbhayahetutvAnmahadbhayam / yadyevaM tataH kiM kuryAdityAha-'nAivAija 'tti nAtipAtayeta na hanyAta kacanamapi prANinam / yata ekasminapi prANini hanyamAne'STaprakAramapi kammai badhyate, taccAnuttArAya saMsArasAgarasya, ato mahAbhayamiti-- " AyANa bho sussa ! bho dhUyavAyaM paveyaimsAmi-iha khalu acacAe tehi tehiM kulehiM abhiseeNa abhisaMbhUyA abhisaMjAyA abhinimbuDA abhisaMbuhA abhisaMbudA abhinitA aNupubveNa mahAmuNI" IP164 // CIRCASH %EOCOCCASS Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 165 abhi. | sambhUtAdi svarUpapradarzanam / | 'AyANa' ityAdi- bho ityAmatraNe yadahamuttaratrAvediSyAmi bhavatastad AjAnIhi-avadhAraya, 'zuzrUSasva ' zravaNe cchAM vidhehi / morityAmaMtraNe, arthagarIyastvakhyApanAya, nAtra pramAdo vidheyo, dhUtavAdaM ca kathayiSyAmyahaM, dhUtamaSTaprakArakakarmadhUnanaM jJAtiparityAgo vA, tasya vAdo dhUtavAdassaM pravedayiSyAmi / ko'sau dhUtavAda ityAha-' iha khalu' ityAdi-- rahAsinsaMsAre khalu vAkyAladvAre, pAtyano mAva AtmatA-jIvAstitA svakRtakarmapariNatirvA, tayA abhisambhUtAH sAtAH, ka ? 'tehiM tehiM 'ti-teSu teSaccAvacceSu kuleSu yathAsvaM karmodayApAditeSu ' abhiSekeNa' zukrazoNitaniSekAdikrameNa / tatrA'yaM krama:-saptAha kalalaM vidyAt tataH saptAhamarbudam / arbudAjAyate pezI pezIto'pi ghanaM bhavet // 1 // tatra yAvatkalalaM tAvadabhisambhUtAH, pezIM yAvadabhisaJjAtAH, tataH sAGgopAGgasnAyuziroromAdikramAbhinivartanAda'minivRttA, tataH prasUtAH santo'bhisaMvRddhA, dharmazravaNayogyAvasthAyAM varcamAnA dharmakathAdinimittamAsAdyopalabdhapuNyapApatayA'bhisambuddhAH, tataH sadvivekaM jAnAnA: abhiniSkrAntAH, tato'dhItAcArAdizAstrAH tadarthabhAvanopabRMhitacaraNapariNAmAH, 'aNupuDheNaM 'ti-anupUrveNa kramaparamparayA ziSyagItArthakSapakaparihAravizuddhikaikAkivihArijinakalpikAvasAnA munayo'bhUvaniti / abhisambuddhaM ca pravibrajiSumupalabhya yanijAH kuryustadarzayitumAha____ " parikamaMtaM paridevamANA mANe cayAhi iya te vayaMti, chaMdovaNIyA baljhovavamA akaMdakArI jaNagA ruyaMti, avArise muNI ohaMtarae aNagA jeNaM vippajaDhA, saraNaM tatva no sameha, kahaM nu nAma se vatva ramaha evaM nANaM sayA samaNuvAsinAsitti bemi" | // dhUtAdhyayane prathama dezakaH 6-1 // CANCEKCARK Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI khAcArAGga dIpikA ma0 6 // 166 // ' taM parikamaMta ' mityAdi - taM avagatatavaM gRhavAsAt parAGmukhaM mahApuruSasevitaM panthAnaM parAkramamANamupalabhya mAtApitRkalatrAdayaH paridevamAnA AkrandaM kurvantaH, 'chandopanItAH ' - tavAbhiprAyAnuvarttinaH sma, ' adhyupapannAH ' tvAM vinA na jIvAmaH, AkrandakAriNaH janakAH - pitrAdayo rudanti / tatra muniH kIdRzo bhavati 1, ' atArise - na tAdRzo'tAdRzaH, sa eva muniH ' oghaM tarai '- saMsArAmbhodhilabdhapAraH, yena janakAH viSpajaDhA ' - tyaktAH / evaM jAnAti - enaM bandhuvarga mama zaraNaM naiva sameti / yastu ' kiha NAma - kiJcinnAmA teSAM vacasi ramate zUrastu naiva ramate / etatpUrvoktaM jJAnaM sadA Atmani samanuvAsayediti vyavasthApayedAtmani // dhRtAdhyayane prathamoddezakaH samAptaH // 1 // " AuraM logamAyAe caittA pubvasaMjogaM hicA uvasamaM vasittA baMbhaceraMsi vasu vA aNuvasu vA jANittu dhammaM jahA tahA ahege tamacAI kusIlA " ' Aura 'mityAdi - AturaM kAmabhogAturaM lokaM mAtApitRkalatrAdikaM AdAya, jJAnena parigRhItvA paricchidya - tyaktvA ca pUrvasaMyogaM hitvA gatvopazamaM uSitvA brahmacarye kimbhUtaH san 1 'vasuva 'tti-vasuH susAdhuH 'anuvabhuH ' zrAvakaH, taduktaM - vItarAgo vasurjJeyo, jino vA saMyato'thavA / sarAgo dhanuvasuH proktaH sthaviraH zrAvako'pi vA // 1 // ' jANittu ' ci jJAtvA 'dharma' zrutacAritrAravyaM yathA tathA'vasthitaM ' ahega 'ti - athaike bhavitavyatAniyogena dharmaM pratipadya ca pAlayituM na zaknuvanti / kiMvidhAste ', ' kuzIlAH ' anAcArapravartinaH / evambhUtAH kiM kuryurityAha " vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM viusijjA, aNupubveNa aNahiyA semANA parIsahe dUrahiyAsae, kAme mamAyamANassa iyANi u02 pitrAdi zoke'pi bhavasvarUpa jJAtA saMsAre na tiSThati / / / 166 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 167 // ARWACHARSHAN muDutteNa vA aparimANAe bhee, evaM se aMtarAehi kAmehiM AkevaliehiM avainnA cee" C. u02 'vattha ' mityAdi-vastraM-kSaumikAdi, patadgraha-pAtraM, kambalaM pratItaM, pAdaprocchanaM-rajoharaNAdi etAni, 'viusejA'- IPI kuzIlo vyutsRjya kazcid dezaviratimabhyupagacchati, kazciddarzanamevAlambate, kazcittasmAd bhrazyati / kathaM punardurlabhaM cAritramavApya bhogAkAMkSI tyajeyuH, 'aNupuveNaM 'ti parISahAn duradhisahanIyAn AnupUryeNa-paripATyA yogapadyena vodIrNAnanadhisahamAnAH prAptamapi parIparbhagnA mokSamArga parityajanti / kiM kurvannityAha-' kAmamamAye 'tyAdi-kAmAn-bhogAn mamAyamAnasya svIkurvato. caraNaM 'ntarAdayodidAnI-tatkSaNameva pravrajyAparityAgAd bhogAn bhoktuM na samartho bhavet , antarmuhUrtena vA, kaNDarIkasya vA tyajati / ahorAtreNa / tato'pyUcaM zarIrabhedo bhavatyaparimANAya, evambhUta AtmanA sArddha vivakSitazarIrabhedo bhavati, yenAnandenApi kAlena punaH pazcendriyatvaM na prAmoti ' evaM sa eva bhogAkAMkSI / AntarAyikaiH kAmaibahupratyapAyaiH AkevalikA asampU. staiH sadbhiravatIrNAH saMsAraM bhogAbhilASiNaH, kAmairatRptA eva zarIrabhedamavApnuvantItyarthaH / apare tu caraNapariNAmamavApya laghukarmatayA pratikSaNaM pravarddhamAnA'dhyavasAyino bhavantIti darzayitumAha "ahege dhammamAyAya AyANapabhiIsupaNihie care, appalIyamANe daDhe savvaMgehiM parinnAya, esa paNae mahAmuNI, aiacca savvao saMga ne mahaM asthitti iya ego ahaM, assi jayamANe ittha virae aNagAre savvao muMDe rIyaMte, je acele parivusie saMcikkhai omoyariyAe, se AkuDhe vA hae vA luMcie vA paliyaM pakucche aduvA pakattha atahehiM sahaphAsehiM iya saMkhAe egayare anayare abhinnAya vitikkhamANe parivvae je ya hirI je ya ahirImANA". // 167 // CACASSANARA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4aa - zrI I AcArAGgasUtradIpikA 156- // 168 // AC%95%25AGES 'ahege dhamma' mityAdi-athaike vizuddhapariNAmAH dharma zrutacAritrAtmakaM 'AdAya '-gRhItvA AdAnaprabhRtidharmoMpakaraNAdisahitAH dharmopakaraNeSu mupraNihitAH parIpahAdisahiSNavaH sarvajJopadiSTaM dharma careyuH / kimbhUtAH', 'appalIya- mahAmunI mAne'-kAmeSu mAtRpitrAdisaMyogeSu na pralIyamAnA agralIyamAnA anabhisaktAH, dharmAcaraNeSu dRDhAH tapasaMyamAdau draDhimAna- | sarvajJopamAlambamAnA dharma carantIti / kizca-'savaMgehi'-saGgiH dvividhayApi parikSayA jJAtvA tyjedityrthH| parityAge guNamAha- diSTamutkaTa'esa paNae 'ti-eSa iti kAmapipAsAparityAgI prakarSaNa nataH praNata:-prahaH saMyame karmadhUnanAyAM vA mahAmunirbhavati caaritrnaaprH| kica-'aiacca'tti-atikramya sarvataH sa-sambandhaM putrakalatrAdijanitaM kAmAnupaGgaM vA / kiM bhAvayedityAha-'na maI || mArgamAasthi-tti na mama kimapyastIti yatsaMsAre patata AlambanAya syaaditi| tadabhAvAcca ityuktakrameNa 'eko'haM asminsaMsAre, caratIti / na cAhamanyasya kasyacidityAha-'jayamANe 'tti-atrAsmin zAsane yatamAnaH, 'itthaM '-atra sAvadyArambhAdvirataH ko'sau ? anagAraH prabajitaH / ekatvabhAvanAM bhAvayannavamodarye saMtiSThate ityuttarasUtreNa sambandhaH, kriyottarasUtreSvapi lgyitvyaa| kizca'sabao muMDe 'tti sarvato-dravyato bhAvatazca muNDo 'rIyamANaH' saMyamAnuSThAne gacchan , kimbhUta ityAha-'je acele'-yo'celo alpacelo jinakalpiko vA paryuSitaH saMyame udyuktavihArI, antaprAntamojI vA, tadapi na prakAmatayA, saMtiSThate avamodayeM / evaMvidho'nagAro grAmakaNTakaistudyataitadarzayannAha-' se 'tyAdi sa cAkruSTo vAgbhiH, ito daNDAdibhilazcitaH kezApakarSaNataH, tadaivaM jAnIte, pUrvakarmaNaH phalametaditi kSamArUpI bhavet / kathaM punarvAgbhirAkruzyate !, 'paliyaM pakucche 'ti-paliyaM-karma prakRtset , jugupseta, pUrvAcaritakarmaNa idameva phalam / 'aduvA 'ti-athavA jakAracakAramakArAdibhiraparaiH prakathya nindA // 16 // CAMERACY Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 // 18 kriyate, emirvakSyamANairityAha-' atahehi 'mityAdi-atathya-vitathairasadbhUtaiH zandaurastvaM pAradArika ityevamAdika, u01 sparzarasadbhUtaiH sAdhoH kartumayuktaiH karacaraNacchedanAdibhiH, svakRtAdRSTaphalametat saMkhyAya-jJAtvA titikSamANaH parivrajediti / sAdhoH pariparISahAzcAnukUlapratikUlatayA minnA iti darzayati-'egayare 'ityAdi-ekatarAn-anukUlAn anyatarAn-pratikUlAn pahasahana udIrNAna'bhijJAya samyak titikSamANaH parivrajet / yadivA anyathA parIpahANAM dvaividhyam / 'je ya hirI'-ye ca parISahAH mupadarzita | satkArAdayaH sAdhorhAriNo-manaAhvAdakAriNo, ye tu pratikUlA ahAriNo manaso'niSTAH, yadivA hIrUpAH yAcanAJcelAdayaH, miti| | ahIrUpA manasazcA'lajAkarAH zItoSNAdaya ityetAn dvirUpAnapi parISahAn samyaka titikSamANaH parivrajediti / kizca " ciccA savvaM visuttiyaM saMphAse phAse samiyadasaNe, ee bho NagiNA vuttA je logaMsi aNAgamaNadhammiNo ANAe mAmagaM dhamma esa uttaravAe iha mANavANaM viyAhie, itthovarae taM jhosamANe AyANijaM parinnAya pariyAraNa vigicai, iha egesiM egacariyA hoi tatthiyarA iyarehiM kulehiM suddhesaNAe samvesamAe se mehAvI parivvae sumi aduvA dumi aduvA tattha bheravA pANA pANe kilesaMti, te phAse puTTho dhIre ahiyAsijjAsitti bemi // 6-2 'ciccA saba' mityAdi-tyaktvA sarvA vizrotasikAM parISahakRtAM, sparzAn-parISahApAditAn duHkhAnubhavAn saMspRzetasamyagadhisaheta / kimbhUtaH 1, 'samiyadaMsaNe'-samyag itaM-gataM darzanaM yasya sa samitadarzanaM samyagdRSTirityarthaH / tatsahiSNavazca kimbhUtAH syurityAha-'ee bho' ityAdi-bho ityAmantraNe, ete parISahAdisahiSNavo nanA bhAvanirgranthA uktAH kathitAH / 'je logasi'-ye'sminmanuSyaloke ' aNAgamaNa 'ti-anAgamanaM dharmo yeSAM te anAgamavANaH, yathAropita- 10 // 169 // ASAROKAR CALCCE 15 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| pratijJAbhAravAhitatvAt , te punaha prati na prtyaagmnepsvH| kiJca-' ANAe 'ti-AjJApyate'nayA ityAjJA tayA mAmakaM u03 bAcArAga- dharma samyaganupAlayet , tIrthakRdevAha, yadivA dharmAnuSThAyI evamAha, dharma evaiko mAmako'nyatpArAkyamatastamAjJayA bhAvasAdho: patradIpikA tIrthakaropadezena samyak karomi / kimAjJayA dho'nupAlyate ? ityata Aha-'esa 'tti-epa anantarokta uttaravAda || svarUpaa06 utkRSTavAda iha mAnavAnAM vyaakhyaatH| kizca-' itthova' ityAdi-atrA'smin karmadhUnanopAye saMyame uparataH, 'taM jho- pradarzanam / samANe 'ti-tatrASTavidhaM karma kSapayan adharma na caret , 'AyANija'-AdIyate ityAdAnIyaM karma tatparijJAya mUlo. // 17 // ttaraprakRtibhedato jJAtvA paryAyeNa-zrAmaNyena vivecayati-kSapayati / 'ihamegesi 'tti-ihAsminpravacane ekepA-zithilakarmaNAmekacaryA bhavati, ekAkivihArapratimAbhyupagamo bhavati / tatra ca nAnArUpAbhigrahavizepAstapazcaraNavizeSAzca bhavanti / atastAvatprAbhRtikAmadhikRtyAha- tatthiyara' ityAdi-tatra tasmin ekAkivihAre ' itare' sAmAnyasAdhubhyo viziSTatarAH 'itareSu' antaprAnteSu kuleSu zudvaipaNayA dazaiSaNAdoSarahitenAhArAdinA sarvaiSaNayA-sarvathAhArAdyudgamotpAdanayAsepaNArUpA tayA zuddhena vidhinA saMyame parivrajanti / bahutve'pyekadezatAmAha- sa medhAvI prajJAvAn saMyame parivrajet / kizca-'sumbhive'. tyAdi-sa AhArasteSu itareSu surabhirvA syAdathavA durabhigandho, na tatra rAgadveSau vidadhyAt / kizca tattha bheravA 'ityAditatra ekAkivihAritve pratipannasyAnagArasya bhairavA bhayAnakAH prANAH prANino rAkSasAdayo'pi aparAn prANinaH klezayanti upatApayanti / tvaM tu punastaiH spRSTastAn sparzAn duHkhavizeSAn dhIro-akSobhyaH san adhisahastra / ityadhikArasamAptau bravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayanamya dvitIyoddezakaH // 6-2 // 17 // FACESCACHECC LUS Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 171 // ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Aramyate, asyaaymbhismbndhH| ihAnantaroddezake karmadhUnanAbhihitA sA ca / nopakaraNazarIradhUnanamantareNa / ityataH sUtram upakaraNa___ " eyaM khu muNI AyANaM sayA suyakkhAyadhamme vihUyakappe nijjhosaittA, je acele parivusie tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavai zarIradhunanaM parijuNNe me vatthe vatthaM jAissAmi suttaM jAissAmi sUI jAipsAmi saMghissAmi sIvissAmi ukkarissAmi vukasissAmi parihissAmi kathaM kAryapAuNissAmi, aduvA tattha parikkamaMtaM bhujo acelaM taNaphAsA phusaMti sIyaphAsA phusaMti teuphAsA phusaMti dasamasagaphAsA phusaMti miti sUca. egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei acele lAghavaM AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai, jaheyaM bhagavayA paveiyaM tameva 4 nm| abhisamicA savao samvattAe saMmattameva samabhijANijjA, evaM tesiM mahAvIrANaM cirarAyaM puvAI vAsANi rIyamANANaM daviyANaM pAsa ahiyAsiyaM" ____ 'eyaM khu' ityAdi-etatpUrvottaM vakSyamANaM vA khalu vAkyAlaGkAre AdIyata ityAdAnaM karma tacca dharmopakaraNAtiriktaM vastrAdirAdAnaM, tanmuniH jhoSayitvA AdAnamapaneSyati / kimbhUtaH 1 sadA sarvakAlaM tuSThu AkhyAto dharmo'syeti svAkhyAtadharmA, tathA vidhUta:-kSuNNaH samyakraspRSTaH kalpa:-AcAro yena sa tathA / kathaM punastadAdAnaM vastrAdi syAd ! yena tat jhoSayitavyaM bhavedityAha-je aceleti-alpArthe naJ yaH sAdhu sya celamastItyacelo'lpacelaH / tasya bhikSo tad bhavati naitatkalpate, yathA parijINaM me vastraM acelako'haM bhaviSyAmi / tatazca zItArditasya kiM zaraNaM ? me syAd vastraM vinA, ato'haM kaMcana zrAvakAdikaM pratyagraM vastraM yAciSye / tasya vA jIrNavastrasya sandhanAya sUtraM ciM ca yAciSye / athAvAptAbhyAM sUcisUtrAbhyAM jIrNavastrarandhaM 15 // 17 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAcArAGgasUtradIpikA - 172 / / sandhAsyAmi - pATitaM seviSyAmi, laghuvAsaso'parazakalalaganato utkarSayiSyAmi, dIrghavAsakhaNDApanayato vyutkarSayiSyAmi, evaM ca kRte paridhAsyAmi tathA prAvariSyAmi ityAdyArttadhyAnaM na bhavati / tasya cA'celasya alpacelasya vA tRNAdisparzasadbhAve yad vidheyaM tadAha-' aduvA tatthe 'tyAdi - athavA etat syAt tatrA'celatve parAkramamANaM punastaM sAdhumacelaM kacidgrAmAdau tvaktrANAbhAvAt tRNazayyAzAyinaM tRNAnAM sparzAH paruSAH tRNasparzAste kadAcit spRzanti tAMzcAdInamanaskaH samyagasihate, zrItasparzAH tejasparzAH uSNasparzAH spRzanti, evaM daMzamazakrasparzAtha / ' egayare 'ti eteSAM parapahANAnitare viruddhA daMzamazakAdayaH prAdurbhaveyuH / zItoSNAdiparISahANAM vA parasparaviruddhAnAmanyatare prAduSTyuH, ' virUvarUvehiM 'virU marUpAH sparzAH duHkhavizeSAstAn samyakkaraNenApadhyAnarahito'ghisaheta / ko'sau 1 acelo nirvasraH / kimamisandhya sahate - ' lAghavaM ' laghormAvo lAghavaM dravyataH bhAvasatha, dravyata upakaraNalAghavaM bhAvataH karmmalAghavaM tamAgamayan- buddhyamAnaH parISahopasargAnsahate / ' tave se ' ityAdi se-tasya upakaraNalAghavena karmmalAghavamAgamayataH karmmalAghavena copakaraNalAghavamAgamayatastRNAdisparzAnadhisahamAnasya tapaH kAyaklezarUpatayA bAhyamabhisamanvAgataM bhavati, samyag Abhimukhyena soDhaM bhavati / ' jaheyaM bhagavatA 'ti-yathA yena prakAreNedaM yaduktaM vakSyamANaM caitad bhagavatA varddhamAnasvAminA praveditam // ' tameve ' tyAdi, tat-upakaraNalAghavamAhAralAghavaM cAbhisametya-jJAtvA sarvataH iti-dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvatatha, dravyata AhAropakaraNAdau, kSetrataH sarvagrAmAdau, kAlato'hani rAtrau vA durbhikSAdau vA, sarvAtmaneti, bhAvataH kRtrimakalkAdyabhAvena, 'samatameva samamijANiyA ' - samyaktvameva samyaga'bhijAnIyAt, tIrthaMkaragaNadharopadezAtsamyakkuryAditi / ' evaM tesi 'mityAdi // 172 // 131 u0 3 upakaraNazarIralAghabatA bAhA tapa iti / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 173 // ne evamityacelatayA paryuSitAnAM tRNAdisparzAn adhisahamAnAnAM teSAM mahAvIrANAM sakalalokacamatkRtikArakANAM 'cirarAyaM 'citraM pAvajIvaM pUrvANi - prabhUtAni varSANi rIyamANAnAM - saMyamAnuSThAne gacchatAM ' dravyANAM ' - bhavyAnAM muktigamanapazyAvadhAraya / tRNasparzAdikamabhihitaM tadabhiSoDhavyam / etaccAdhisahamAnAnAM yatsyAttadAha " AgayapannANANaM kisA bAhavo bhavaMti payaNue ya maMsasoNie vimseNi kaTTu parinnAya, esa tiNNe mutte virae viyAhiti bemi " ' Agayami 'tyAdi - AgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvakaM yeSAM te tathA, teSAM tapasA kazA bAhavo - bhujA bhavanti / pratanuke ' - pratale mAMsazANite bhavataH / tathA ' visseNi- saMsAra zreNI- saMsArAvataraNI rAgadveSakaSAyasantatistAM zrAntyAdinA vizreNIM kRtvA tathA parijJAya - jJAtvA samatvabhAvanayA, eSa uktalakSaNo munistIrNaH mukto vizto vyAkhyAta iti bravImIti pUrvavat / " virayaM bhikkhu rIyaMtaM cirarAosiyaM araI tattha kiM vidhArae 1, saMghemANe samuTThie, jahA se dIve asaMdINe evaM se ghamme Ariyapadesie, te aNavakakhamANA pANe aNaivAemANA daiyA mehAviNo paMDiyA, evaM tesiM bhagavao aNuTThANe jahA se diyApoe evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupubveNa bAiyatti bemi // 6-3 u0 3 lAghavatAbhAjo - nayaH saM sAraM tIrNA iti / 'vizya 'mityAdi - viratamasaMyamAt bhikSaNazIlaM bhikSu rIyantaM - rIyamANaM nissarantamaprazastasaMyamasthAnebhyaH, prazasteSu pravarttamAnaM cirarAtraM- prabhUtakAlaM saMyame uSitazcirarAtrau uSitastamevaMguNayuktaM, ''arati: ' saMyamodvignatA ' tatra ' tasmin // 173 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAcArAGga svadIpikA ba06 // 174 // saMyame pravarttamAnaM taM kiM vidhArayet 1-kiM pratiskhalayet ?, kiMzabdaH prazne, omityucyate, vicitrA karmapariNatiH kiMna kuryAt / / athavA laghukaNi kathamaratirvidhArayet 1 naiva dhArayedityAha-'saMdhemANe 'ti-kSaNe kSaNe avyavacchedana uttarotraM 1sandInAsaMyamasthAnaM sandadhAnaH sandhAyamAnaH, samutthitaH yathAkhyAtacAritrAbhimukhaH, taM aratiH kathaM vidhArayet 1, sa caivaMbhUto sandInana kevalamAtmanastrAtA, apareSAmapi aratividArakatvAt trANAya bhavatIti darzayati-'jahA se dIve 'ti-dvirgatA Apos- svarUpasmimiti dvIpaH, sa ca dravyabhAvabhedAbhyAM dvidhA / tatra dravyadvIpo dvidhA, saMdIno'saMdInazca / yo hi pakSamAsAdau udakena prkaashnm| plAvyate sa sandIno viparItastva saMdInaH siNhldviipaadiH| yathA sAMyAtrikA asandInadvIpaM samavApyA''zvasanti / evaM bhAvasandhAnAyotthitaM muni sAdhu vA'vApyA'pare prANinaH smaashvsyuH| athavA bhAvadvIpaH samyaktvaM, taca pratipAtitvAdaupazamikaM thAyopazamikaM ca sandIno bhAvadvIpaH / kSAyikaM tvasandInaH / taM dvividhamapyavApya parItasaMsAratvAt prANina Azvasanti / athavA bhAvadvIpaH sandInaH zrutajJAnaM, kevalajJAnamasandInaM, taccAvApya prANino'vazyamAzvasantyeva / yadivA bhAvadvIpo dharmaH, yathAsandIno dvIpo bhagnapotAnAM bahUnAM jantUnAM zaraNyatayA AzvAsaheturbhavati, evamasAvapi dharmastIrthakRtpraNItaH kaSatApacchedatayA''zvAsabhUmirbhavati / tasya dharmasyA'nuSThAyinaH kIdRzAH santItyAha- te aNavakhe 'tyAdi-bhogAnanabhilASiNaH zeSa sugamameva tathA'pi likhyate, prANino'natipAtayantaH, upalakSaNAda zeSamahAvratagrahaNamAyojyam / 'daiyA mehAviNo'kuzalAnuSThAnapravRttvAd dayitA sarvalokAnAM evaM 'medhAvino' maryAdAnuvartinaH, 'paNDitAH' samyakpadArthatattvajJAH samutthitA bhavantIti / ye viparItAste kIdRzA ityAha-' evaM tesiti'-evamuktavidhinA teSAmaparikarmitamatInAM bhagavato 15 // 174 // S ABHARASHRECAS Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varddhamAnasvAmino dhameM samyaganutthAne sati tatparipAlanatastathAsadupadezadAnena parikarmitamatitvaM vidheyamiti / atraiva dRSTA- u03 ntamAha-'jahA se diyApoe'-dvijaH-pakSI tasya poto bAlaH sa yathA tena dvijena garbhaprasavAdAramyANDakocchUnocchnatara- AcAryasyabhedAdikAsu avasthAsu yAvanniSpannapakSastAvadanupAlyate / evamAcAryeNApi ziSyaH pravrajyAdAnAdArabhya samAcAryupadezadA- zIpyapAlanenAdhyApanena ca tAvadanupAlyate yAvad gItArtho bhavediti / 'evaM te sissA' ityAdi-yathA dvijapoto mAtRpitRbhyAM nAdisvacAnupAlyate, evamAcAryeNApi ziSyA aharnizaM anupUrveNa-krameNa vAcitAH pAThitAH zikSA grAhitAH samastakAryasahiSNavaH13 rUpam / saMsArottaraNasamarthA bhavantIti / ityadhikArasamAptau bravIbhIti pUrvavat / dhRtAdhyayane tRtIyoddezakaH samAptaH // 6-3 . ___sAmprataM caturtha Arabhyate__"evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupubveNa vAiyA tehiM mahAvIrehiM pannANamaMtehiM tesimaMtie pannANamuvalabbha, hicA | uvasama, phArusiyaM samAiyaMti, vasittA baMbhaceraMsi ANaM taM noti mannamANA baghAyaM tu sucA nisamma, samaNunA jIvissAmo ege nikkhamaMte asaMbhavaMtA viDajjhamANA kAmehiM giddhA ajjhovavannA samAhimAghAyamajosayaMtA satthArameva pharusaM vayaMti" 'eva' mityAdi-evaM dvijapotasaMvarddhanakrameNaiva te ziSyAH svahastapravAjitA upasampadAgatAH-prAtIcchakAca divA rAtrau tavA krameNa kacitAH pAThitAH tatrAdhyApanamAcArAdi kriyate krameNa ca, kaistaiH 1, mahAvIrastIrthakRdgaNamRdAdibhiH, punaH kimbhUtaiH prjnyaanvdbhiH| tesimante 'ti teSAmantike-AcAryAdInAM samIpe prajJAna-zrutajJAnamupalabhya bhushrutiibhuutaaH| 'hicA 'ityAdi-prabalamohodayAt tyatvA upazama jJAnalavocambhitagAmAtAH 'pAruSyaM' paruSatAM 'samAdadati'-gRhanti / // 175 / NAAMKAL Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadyathA-parasparaguNanikAyAM mImAMsAyAM vA eko'paramAha-tvaM na jAnISe na caiSAM zabdAnAmayamoM, yo bhavatA'bhANi, api ca bhAcArA- kazcideva mAdRzaH zabdArthanirNayAyAlaM, na srvH| kizca-'baMbhaceraMsi'-eke punaH brahmacaryaH saMyamastatroSitvA tAmAjJA AjJApatradIpikAtIrthakaropadezarUpAM 'no manyamAnAH'-na bahumanyamAnAH sAtAgauravabAhulyAt zarIrabAkuzikatAmAlambante 'AghAyaM tuti' pArahitAnA ba06lA / AkhyAtamevaitatkuzIla vipAkAdikaM zrutvA nizamyAvabuddhaya ca zAstArameva paruSaM badanti ceti sambandhaH / kimarthaM tarhi kuziSyAnA zRNvanti ? iti cettadAha-'samaNunA ityAdi-samanojJA lokasammatA jIviSyAma iti kRtvA praznavyAkaraNArthameva shbdshaastraa|| 176 // gyadhIyante / athavA samamojJA udyuktavihAriNaH santo jIviSyAmaH saMyamajIvitenetyevaM niHkramya punarmohodayAda'sambhavantaste 18 gauravatrikAnyataradoSAt jJAnAdike mokSamArge na samyaga bhavanto-nopadeze vartamAnA, vividhaM dadyamAnAH kAmaiH, gRddhA:gauravatrike'dhyupapanA viSayeSu, samAdhi indriyapraNidhAnamAkhyAtaM tIrthakarAdibhirAveditaM tamajuSanto-asevamAnAH, durvidagdhA AcAryAdibhiH zAstrA'bhiprAyeNa preryamANA api tacchAstArameva paruSa vadanti-sarvamapyahameva jAnAmi nimittAdikaM ca ko'nyo jAnAti / ityevamAcAryAdikaM zAstAraM hIlayantaH paruSaM vadanti / yadi vA zAstA-tIrthakadAdistamapi paruSa nivavAdivat / tathAhi-kacitskhalite noditA jagaduH-kimanyadadhikaM tIrthaka vakSyati ? asmadgalakarcanAdapIti / evamaparAnapi sAdhUnapavadeyurityetadAha ___ " sIlamaMtA usaMtA saMkhAe rIyamANA asIlA aNuvayamANassa biiyA maMdassa bAlayA" kiMviSAste sAdhavaH, zIlamanta: upazAntAH saMkhyayA-prajayA rIyamANA: saMyamAnuSThAne parAkramamANAH sntH| etA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 // vAhyakriyAsahitAnA mandAnA dossdrshnm| dRzAnAM dveSAt apahnute / yathaite kuzIlAH ityevamanubadataH-anu pazcAt pRSTato'nuvadataH pArzvasthAderdvitIyaiSA mandasya cAlatAmUrkhatA, ekA tAvatsvatazcAritrApagamaH, punaraparAn udyuktavihAriNo'pavadata ityeSA dvitIyA bAlatA / apare ca vIryAntarAyodayAtsvato'vasIdanto'pyaparasAdhuprazaMsAnvitAH, yathAvasthitamAcAragocaramAvadeyuriti darzayati "niyaTTamANA vege AyAragoyaramAikkhaMti, nANabhaTThA dasaNasiNo" 'niyaTTamANa 'ityAdi-eke karmodayAtsaMyamAnnivartamAnA yathAvasthitamAcAragocaramAcakSate, vayaM tu kartumasahiSNA, AcArastvevambhRtaH, ityevaM vadatAM teSAM dvitIyA bAlatA na bhavati / kimbhUtA bAlAH punarevaM samarthayeyurityAha-'NANabhaTThA'sadasadviveko jJAnaM tasmAd bhraSTAH 'dsnnluusinno'-smygdrshnprdhvNsinH| apare punarbAhyakri yopapetA adhyAtmAnaM nAzayantItyAha "namamANA vege jIviyaM vippariNAmaMti puTThA vege niyaTuMti jIviyasseva kAraNA, nikkhaMtaMpi tesiM dunikkhaMtaM bhavai, bAlavaya. NijjA hu te narA, puNo puNo jAI pakampiti ahe saMbhavaMtA vihAyamANA ahamaMsIti viukkase udAsINe pharusaM vayaMti, paliyaM pakathe aduvA pakathe atahehi, taM vA mehAvI jANijjA dhamma " namamANA' ityAdi-namanto'pyAcAryAdeH karmodayAd ekena sarve saMyamajIvitaM vipariNAmayanti-apanayanti / kiM | cAparamityAha- eke- aparikammitamatayo gauravatrikapratibaddhAH spRSTAH parISahai nivartante saMyamAd liGgAdvA / kimartha ? 'jIviyassati'- jIvitasyaivA'saMyamAkhyasya kAraNAnimittAt , sukhena vayaM jIviSyAma iti kRtvA sAvadyAnuSThAnatayA saMyamAnivante / tathAbhUtAnAM ca yatsyAcadAha-teSAM gRhavAsAniSkrAntamapi jJAnAdiguNAnyataropaghAtAd duniSkrAntaM bhvti| SAGACASSASSASAKC / 177 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM mandAnAM gu,dinA zikSA deyeti / | taddharmANAM ca yatsyAt tadAha- 'bAlavayaNijja 'ti- huryasmAdatheM samyaganuSThAnAd duni:krAntAH, tasmAd bAlAnAmapi / AcArA prAkRtapuruSANAmapi vacanIyA garhaNIyAste narAH, kizca-puNoratti-paunaHpunyenA'raghaTTaghaTInyAyena jAtirekendriyAdikA tAM ratradIpikA prakalpayanti / kimbhUtAste ? ahaH- adhaH saMyamasthAneSu saMbhavanto-vartamAnA avidyayA vA'dho vartamAnAH santo vidvAMso a06 vayamityevaM manyamAnA AtmAnaM laghutayA vyutkapayeyurAtmanaH zlAghAM kurvate / 'udAsINe 'ti udAsInAn- madhyasthAn paruSaM vadanti / paliyamiti-paliyaM- anuSThAnaM tena pUrvAcaritenAnuSThAnena tRNAhArAdinA prakathayet- evambhUtastvaM, athavA kunntt||178|| muNTAdibhirguNairmukhavikArAdibhirvA prakathayet , kimbhUtaH 1, 'atahehiM'- atathyairavidyamAnairityupasaMharannAha- 'mehAvI 'tyAdi taM vAcyamavAcyaM vA dharma ca zrutacAritrAkhyaM medhAvI- maryAdAvyavasthito jAnIyAt / so'samyavAdapravRtto bAlo yathA gurvAdinA'nuzAsyate tathA darzayati ahamahI tumaMsi nAma bAle AraMbhaTThI aNuvayamANe haNa pANe ghAyamANe haNao yAvi samaNujANamANe, ghore dhamme udIrie uvehai NaM aNANAe, esa visanne viyade viyAhietti bemi" ahamaTThI 'tyAdi-adharmeNa arthI adharmArthI, yato nAma tvamevambhUto'to'nuzAsyate / kuto'dharmArthI ?, 'bAlaH'4 ajJaH, kuto bAlo ? yato'dharmArthI ArambhArthI vA sAvadyArambhapravRtaH, kutaH 1, ArambhArthI san prANyupamardavAdAnanuvadannaitad hai Se, jahi prANino'parairevaM ghAtayan ghnatazcApi samanujAnAsi / kizcaivaM bravISi tvaM, tadyathA- 'ghore dhamme 'tti-ghoro-bhayA nako dharmaH sarvAzravanirodhAd duranucaraH utprAbalyeneritaH kathitaH tIrthakarAdibhirityevamadhyavasAyI bhavAMstama'nuSThAnata AAR OCARPEECRICA P // 178 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 179 // upekSyate- upekSAM vidhatte / NaM vAkyAlaMkAre / 'aNANAe'- anAjayA-tIrthakarAnupadezena svecchayA pravRtti darzayati-epa u04 anantarokto'dhammarthIi prANihantA ghAtayitA ghnato'numantA dhammoMpekSaka iti / viSaNNaH kAmabhogeSu vividhaM tadatIti vito- pUrva samyahiMsakaH saMyame vA pratikUlo vitarda ityevarUpastvameSa vyAkhyAta ityato'haM bravImi-tvaM medhAvI dharma jAnIyAH, etaca vakSya gutthAya mANamahaM bravImItyata Aha pazcAd "kimaNeNa bho| jaNeNa karissAmitti mannamANe evaM ege vaittA mAyaraM piyaraM hicA nAyao ya pariggahaM vIrAyamANA I bhagnaparisamuTThAe avihiMsA suvvayA daMtA passa dINe uppaie paDivayamANe vasaTTA kAyarA jaNA lUsagA bhavaMti, ahamegesi siloe pAvae NAmAn bhavai, se samaNo bhavittA vibhaMte 2 pAsahege, samannAgaehiM saha asamannAgae namamANehiM anamamANe biraehiM avirae daviehiM dRSTvA suadavie abhisamiccA paMDie mehAvI niTThiyaDhe vIre AgameNaM sayA parikvamijAsitti bemi // " 6-4 sAdhunA 'kimaNeNa 'ityAdi-kecana saMyamaM pratipadya punareva prANyupamaIkA bhavanti / kathaM ? utthAya, bhorityAmantraNe, kimanena saMyamamArga janena mAtrAdinA svArthapareNa paramArthato'nartharUpeNa kariSyAmIti, na mamAyamalaM kAryAya anena kimato'haM kariSye / yadivA parAkrami pravivrajiSuH kenacida'bhihitaH-kimanayA sikatAkavalasannibhayA pravrajyayA kariSyati bhavAn ?, adRSTavazAyAtaM tvaM bhojanA tavyam / dikaM suMkSva ityabhihito virAgamApanno bravIti-kimahamanena bhojanAdinA kariSye ? bhuktamenakazaH saMsAre paryaTatA, tathApi tRpti bhUt , kimidAnImanena janmanA bhaviSyatyevaM manyamAnA eke viditasaMsArasvabhAvA uditvA'pyevaM, tato 'mAtaraM 'jananIM 'pitaraM '-janayitAraM 'hitvA'-tyaktvA * jAtayaH' pUrvAparasambadhinaH svajanAstAn 'parigraho'-dhanadhAnyAdista, 2 // 179 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G u04 zItala vihAri kimbhUtAH 'vIrAyamAnAH' samyak saMyamAnuSThAnenItthAya * avihiMsA' iti-dayAlavo bhavanti suvratAca, 'dAntAH'yAcArAGga- damitendriyA ityevaM samutthAya pUrva, pazcAt 'pazya'-avalokaya dInAn zRgAlatvavihAriNaH pUrvamutpatitAn saMyamArohaNAt patradIpikA 31 pazcAtpApodayAtpratipatantaH / kimiti dInA bhavanti ?, yato 'vasaTTA'-vArtA viSayakaSAyaiH, tathA kAtarAH ke te janAH ? ba06 lUSakA vratAnAM vidhvNskaaH| 'ahamegesiM 'ti-ekeSAM manapratijJAnAM siloeti- loka:-zlAghArUpaH pApako bhaved nindA rUpo bhavedityarthaH, svaparapakSAda'kIrtirjAyate / 'se samaNe vinbhante'-so'yaM zramaNo bhUtvA bhrAnta:-manaH vividhaM prAntaH // 180 // vibhrAntaH zramaNavibhrAnto, vIpsayAtyantaM jugupsAmAha / kiJca-pazyata yUyaM karmasAmarthyam / 'ege samannAgaehi '-ekaiH samanvAgataiH udyuktavihAribhiH saha vasanto'pyasamanvAgatA:-zItalavihAriNaH, tathA namamAnaiH saMyamAnuSThAne vinayavadbhiH saha anamamAnA:-nighRNatayA sAvadyAnuSThAyinaH, virataissahAviratibhUtAH, dravyabhUtairadravyabhUtAH, evaMbhUtAn amisametyajJAtvA kiM karttavyam 1 / paMDie'- paNDito buddhimAn ' medhAvI'- maryAdAdhiSThitaH, 'niDiyaDhe "ti-niSThitArtho viSayaparA mukhaH 'vIraH' karmavidAraNasamarthaH, evaMbhRtvA 'Agamena'-sarvajJapraNItopadezAnusAreNa 'sadA'-sarvakAlaM parAkAmayeriti / iti adhikArasamAptau bravImi pUrvavat / iti dhUtAdhyayanasya caturthodezakaH samAptaH // athoktaH caturthoddezakaH, sAmprataM pazcamoddezakaH prArabhyate, tasyAdimaM sUtram-.. " se gihesu vA gihataresu vA gAmesu vA gAmaMtaresu vA nagaresu vA nagaraMtaresu vA jaNavayesu vA jaNavayaMtaresu vA gAmanayaraMtare vA gAmajaNavayaMtare vA saMtegaiyA jaNA lasagA bhavaMti aduvA phAsA phusaMti phAse puDhe vIro ahiyAsae, oe samiyadasaNe, darya CARRC ACCOCCASH svruupsuucnm| // 18 // AS Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 u05 parISaha sahanaM dharmakathAkathanaM c| logassa jANicA pAINaM paDINaM dAhiNaM udINaM bAikkhe, vimae ki veyavI, se uThThiesu vA aNuTThiesu vA sumsUsamANesuH paveyae saMtiM viraI uvasama nivvANaM soyaM ajaviyaM maddaviyaM lApaviyaM aNaivattiya samvesiM pANANa samvesiM bhUyANaM sabvesi jIvANaM samvesi sattANaM aNuvIha bhikkhU dhammamAikkhijjA" se gihesu' ityAdi-sa paNDito meghAvI niSThitAoM vIraH ekAkivihAritayA prAmAnugrAmaM rIyamANaH parISahopasargApAditaduHkhAn adhisaheta | ka sthitasyopasargA abhipateyuriti darzayati-AhArAdyartha praviSTasya gRheSu vA, uccanI. camadhyamAvasthAsaMsUcakaM bahuvacanaM, tathA gRhAntareSu vA, asanti buddhyAdIn guNAniti grAmAH teSu vA, tadantarAleSu vA, nagareSu vA nagarAntarAleSu vA, janapadeSu-sA paJcaviMzatikeSu sAdhuvihArayogyeSu, tadantarAleSu vA, teSu vihArabhUmiSu gatasya gacchato vA, tadevaM tasya bhikSo mAdIn pravizyamAnasya kAyotsargAdikaM kurvataH, 'saMtegaiya 'di-santi-vidyante ekekAluSyahatopahatabuddhayo durAtmAno ye janAH durjanAH, kiMvidhAH? 'lUsagA'- lUSayantIti lUSakA hiMsakA bhavanti / 'aduva 'tti- athavA teSu prAmAdiSu sthAneSu tiSThato gacchato vA 'phAsA' iti- sparzA duHkhadAyino spRzanti-abhibhavanti, taizca spRSTaH parISahaiH tAnsparzAn-duHkhavizeSAn dhIro'kSomyo'dhisaheta, narakAdiduHkhamAvanayA titikSeta / kIdRzo'dhisaheta? ityAha-'oe samiyadaMsaNe "ti-oja-eko rAgAdirahitatvAt , samyagdRSTiH samyagitaM prAptaM darzanaM yenAsau samitadarzanaH / evambhRtaH kimabhisandhya dharmamAcakSIta ? dayAM kRpAM lokasya jantulokasyopari, dravyato jJAtvA kSetrataH prAcyAdidigvibhAgAnabhisamIkSya sarvatra dayAM kurvan dharmamAcakSIta / kAlato yAvajIvaM bhAvato'raktadviSTazca / tathA SHINGAARAKAR KALA 18 // 16 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 SGARH dharmakathAlabdhimatA dharmakathA vibhae '-vibhajeda drvyaadimirityrthH| tathA kIrcayet vratAnuSThAnaphalam / ko'sau ?' vedavita- AgamajJaH, keSu nimittIAcArAGga-2 bhUteSu kIrtayet ? ityAha-' uTThiyesu 'tti- utthiteSu bhAvotthAyiSu yatiSu vAzabdaH pkssaantrdyotkH| pArzvanAthaziSyeSu patradIpikA caturyAmotthiteSveva varddhamAnatIrthAcAryAdiH paJcayAmaM dharma prvedyediti| svaziSyeSu vA sadotthiteSu ajJAtajJApanAya pravedaye. | diti / kimbhRtaM dharma pravedayedityAha-'saMti virai 'mityAdi-zamanaM zAntiH ahiMsA tAmAcakSIta, tathA viratim / anena ca mRSAvAdAdizeSavratasaMgrahaH / tathA upazamaM krodhajayAd , anena cottaraguNasaMgrahaH / tathA nivRttinirvANaM muulgunnottrgunnyo||182|| | raihikAmuSmikaphalabhUtamAcakSIta / tathA 'soya'ti-zauca sarvopAdhizuddhitvaM nirvAcyavratadhAraNaM, tathA ArjavaM mAyAvakratva-* parityAgAt , mAIvaM mAnastabdhatAparityAgAt , lAghavaM-bAhyA'bhyantaraparigrahatyAgAt / kathamAcakSIta ? yathAvasthita vastvAgamAbhihitaM tathA'natikramya / keSAM kathayati, 'savesi pANANa 'mityAdi-sarveSAM prANinAM sarveSAM bhUtAnAM sarveSAM jIvAnAM sarveSAM satvAnAM, atra paJcendriyatvena muktigamanazraddhAnasaMvegalakSaNAnAM sarvatrAyojyaM, saMsAre klizyamAnatayA karuNAspadAnAM, ekArthikAni padAni, teSAM kSAntyAdikaM dazavidha dharma bhikSaNazIlo bhikSudharmakathAlandhimAnAcakSIta / yathA ca dhammaM kathayettadAha___" aNuvIi bhikkhu dhammamAikkhamANe no attANaM AsAijA, no paraM AsAijA, no annAI pANAI bhUyAiM jIvAI sattAI AsAijjA, se aNAsAyae aNAsAyamANe vajamANANAM pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM jahA se dIve asaMdINe evaM se bhavaha saraNaM mahAmuNI, evaM se uhie ThiyappA aNihe acale cale abahillese parivae saMkhAya pesalaM dhamma diTimaM parinivvuDe tamhA saMgati * ** // 182 / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pAsaha gaMthehiM gaDhiyA narA visannA kAmakatA tamhA lahAo no parivittasijA jassime AraMmA savvao savvappayAe suparitrANA M u05 bhavaMti jesime lasiNo no parivittasaMti, se vaMtA kohaM ca mANaM ca mAdhaM ca lobhaM ca esa tujhe viyAhie tti bemi" dharmakathAyAM 'aNuvIi' ityAdi-sa sAdhuranuvicintya pUrvApareNa dharma puruSaM vA''locya yo yasya kathanayogyastaM dharmamAca- svaparAkSANaH naivAtmAnamAzAtayet / naiva parAtmAnamapyAzAtayet / aashaatnaa-aavaadhaa| 'no annAI 'ti-naira anyAn vA zAtanA . . sAmAnyena prANino bhUtAn jIvAn sacAn no AzAtayet / tadevaM sa muniH svato'nAzAtanakaH parairanAzAtayet / tathA vrjniiyaa| parAn AzAtayato'nanumanyamAno'pareSAM vAdhyamAnAnAM prANinAM yathA pIDA notpadyate, tathA dharma kathayedityarthaH / tadyathAlaukikakuprAvacanikapArzvasthAdi dAnAni prazaMsati avaTataDAgAdIni vA, tataH pRthivIkAyAdayo gApAditAH syuH| atha payati, tato'pareSAM antarAyApAdanena tatkRto bandhavipAkAnubhavaH syAt / uktaM ca-je u dANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je uNaM paDisehaMti viciccheyaM karaMti te // 1 // tasmAdavaTataTAkAdividhipratiSedhavyudAsena yathAvasthitaM dAnaM zuddhaM prarUpayet , asAvadyAnuSThAnaM vA / ityevaM kurvan ubhayadoSaparihArI jantUnAmAzvAsabhUmirbhavati / etad dRSTAntadvAreNa darzayati-'jahA se dIve 'ti-yathA'sau dvIpo'saMdInaH zaraNaM bhavati, evamasAvapi mhaamuniH| tadrakSaNIyopAyopadezadAnata: 'vadhyamAnAnAM '-vadhakAnAM vyavasAyanivarcanena viziSTaguNasthAnApAdanAccharaNyo bhavati, yathoktaprakAreNa dharmakathAM kathayan kAMcana prAtrAjayati / kAMzcana zrAvakAn vidhatte / kAzcana samyagdarzanayujaH karoti / keSAMcitprakRtibhadrakatAmApAdayati / kiM guNazcAsau zaraNyo bhavati', ityAha-' evaM se uhie 'ti evamamunA prakAreNa utthitaH samyak saMyamAnuSThAnAdau sthito // 183 / CAREE Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGgasUkhadIpikA // 184 jJAnAdike mokSamArga AtmA yasya sa utthitAtmA' aNihe '-asnehaH-rAgadveSarahitaH, 'acalaH' upasargAdimpaH, aba- u05 hirlezyo-na saMyamabAhyaH, sa evaMbhUtaH saMyamAnuSThAne parivrajet / kimbhUtaH parivrajedityAha-'saMkhAya'tti-saMkhyAya jJAtvA, kiM ? |pezalaM dharma 'didvimaM' dRSTimAn evaM parinivRttaH / 'tamhA saMgati-iti hetau yasmAd mithyAdRSTiH saMgavAn na nirvAti, tasmA- yasa saMsAra- . tsaMga mAtrAdikaM pazyata-yUyaM vivekenAvadhArayata / sUtreNaiva saGgamAha- gaMthehiM gar3hiyaM 'ti- evaM saGgino narAH sabAhyAbhyantarai zabandhana | granthagraMthitA avabaddhA viSaNNA granthasaGge nimannAH kAmairicchAmadanarUpairAkrAntA avssttbdhaaH| yadyevaM tataH kiM kuryAdityAha trottyti| 'lUhAu'ci- tamAkSAt-saMyamAt niHsaGgAtmakAno parivitraset-na bibhIyAt / kasya punaH saMyamAna parivitrasanaM sammAvyata ? ityAha-'jassime AraMbhA'-yasya mahAmunerime ArambharUpA evaM saGgAH saMsArasambadhina ete ArambhAH sarvataH sarvajanAcaritvAtparibAtA:-sarvAtmakatayA suparijJAtA bhavanti / kiMvidhA AraMbhAH 'jassime'ti-yeSvime janA lUSiNo hiMsakA ajJAnamohodayAnna parivitrasanti na bIbhyanti / yazcArambhANAM parijJAtA sa kimaparaM kuryAdityAha-'se vaMtA'-sa mahAmunirvAntvA tyasvA krodhaM mAnaM mAyAM lobhaM ca, sa evaM krodhAdIn vAntvA mohanIya troTayati, sa caiSo'pagatamohanIyaH saMsArasantatestuTTA-apasRto vyAkhyAtastIrthakadAdibhiH / ityadhikAraparisamAptau bravImi pUrvavat / yadi vaitadvakSyamANamityAha "kAyassa viyAghAe esa saMgAmasIse viyAhie, se hu pAraMgame muNI, avihammamANe phaLagAvayaTThI kAlovaNIe kaMkhijja kAlaM jAva sarIrameta ti bemi // dhUtAdhyayanam // 6 // kAyasse 'tyAdi-kAyasya zarIrasya vyApAto vikhyAtaH-zarIravinAza eSa saMgrAmazIrSatayA vyAkhyAto, yathA-Inteen SHANKARACHAR dra Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 185 // aSTame saMgrAme parAnIkaM dRSTvA satyakSAtrakulotpano'tisumaTo maraNAta na zaGkate / evaM munirapi parISahasenAto'pi na vibhaiti maraNakA u01 lAdapi / sa evaMvidhapAragAmI muniH saMsAraparyantayAyItyarthaH / kiJca-' avihamme 'tyAdi api nizcitaM hanyamAno'pi parIpahe. 'phalaga' ti-phalagavada'vatiSTheta na kAtarIbhavati 'kAlopanIta'-kAlena-mRtyunA''tmavazatAM prApitaH san kAlaM-mRtyu-16 | 'dhyayane manavakAMkSamAnaH san saMlekhanayAtmAnaM saMlikhya pAdapopagamanAdinA kAlamAyuSkakSayalakSaNaM paNDitamaraNena jaaniiyaadityrthH||| kuzIlAnA itiradhikArasamAptau bravImIti pUrvavata / / iti zrIcandragacchAmbhojadinamaNInAmityAdIti / dhUtAdhyayanaM samAptam // kambalAdi uktaM SaSThamadhyayana, adhunA saptamAdhyayanasya mhaaprijnyaakhysyaavsrH| tacca vyavacchinnaM, iti kRtvA'tilaMdhyASTamasya sambandho vaacyH| tasyAdima sUtram"se bemi samaNunassa vA asamaNunassa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggaI vA kaMbalaM vA pAya didyaaditi| puMchaNaM vA no pAdejA no nimaMtijA no kunA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANetti bemi" se bemI 'tyAdi-so'haM bravImIti yo'haM bhagavataH sakAzAda jJAtajJeya iti / kiM tad bravImi -vakSyamANaM, tadyathA'samanojJasya vA' vAzabdAH pakSAntaradyotakAH, samanojJo dRSTito liGgataca, na tu bhojanAdibhiH, tasya, tadviparItastvasamanojJA-zAkyAdistasya vA / azanaM-zAlyodanAdi, pIyata iti pAnaM-drAkSApAnakAdi, khAdyata iti khAdima-nAlikarAdi, svAdyata iti svAdima-karpUralavaGgAdi, tathA vastraM vA patadgrahaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA no pradadyAt prAsukamaprAsukaM vA, tadanyeSAM kuzIlAnAM upabhogAya no vitareta, nApi dAnArtha nimatrayet, na ca teSAM vaiyAvRtyaM kuryAt , paramamatyartha aashriy-15|| 185 // RECORRECONCE CHAKSHARSA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArAGgazadIpikA kuzIlevanAdaravAn darzanazuddhi mAga mavatIti / 186 // mANo'tyarthamAdaravAn na tebhyaH kimapi dadyAt , nApi tAnAmatravet na ca teSAM vaiyAvatyamuccAvacaM kuryAt / iti bravImItyadhikAraparisamAptau / etaca vakSyamANamahaM bravImItyAha dhuvaM ceyaM jANijjA asaNaM vA jAva pAyapuMchaNaM vA labhivA no lamiyA muMjiyA no bhujiyA paMvaM viuttA vinakama vimatta &aa dhammaM josemANe samemANe calemANe pAijA vA nimaMtija vA kujA devAvaDiyaM paraM aNADhAyamANetti bemi" 'dhuvaM ceya' mityAdi-te hi zAkyAdayaH kuzIlA anAdikamuddizya brUyuryathA-dhruvaM caitad jAnIyAt , nityamasadAvasathe bhavati lamyate vA'to bhavadbhiretadazanAdikamanyatra labdhvA vA'labdhvA vA bhuktvA vA'bhutvA vA asaddhRtaye'vazyamAgantavyaM, alandhe lAbhAya labdhe'pi vizeSAya mukta punaH punarmojanAya abhukta'pi prathamAlikArthamasmaddhRtaye yathA kathazcidAgantavyaM, yad yathA vA bhavatAM kalpanIyaM bhavati, tattathA dAsyAma iti, anupatha evAsmadAvastho bhavatAM varcate, anyathApyasmatkRte panthAnaM vyAvayA''pi vakrapathenApyAgantavyaM, apakramya vAjyagRhANi samAgantavyaM, nAtrAgamane khedo vidheyH| kimbhato'sau zAkyAdiriti darzayati-'vibhakta'-pRthagbhUtaM dharma 'jupan'-Acaran / etacca kadAcitpratizrayamadhyena 'samemANe'. samAgacchan tathA 'calamANe 'ti-gacchan brUyAd, yadivA'nanAdi pradadyAt , azanAdidAnena vA nimatrayed, anyadvA prazrapavad baiyAvRtyaM kuryAt , tasya kuzzIlasya nAmyupeyAt / na tena saha saMstavamapi kuryAt / kathaM ?, paraM-atyarthamanAdriyamANa:anAdaravAn / evaM hi darzanazuddhirbhavatIti bravImItyetatpUrvoktam / yadi vaitadvakSyamANamityAha " ihamegesi bhAgAragoyare no munisaMte bhavati te iha AraMbhaTThI aNuvayamANA haNa pANe ghAyamANA haNo yAvi samaNujANa FBEARCHASINESS Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 187 // mANA aduvA adinamAyayaMti aduvA vAyAu virAjvaMti, taMjahA- atthi koe natvi choe ghuve choe adhuve choe sAie choe ajAie loe sapallavasie loe apajjavasie loe sukaDetti vA dukaDeti vA kallANetti vA pAvetti vA sAhutti vA asAhuti bA siddhitti vA asiddhitti vA niraeti anirapatti vA jamiNaM vippaTivannA mAmagaM dhammaM pannavemANA itthavi jANaha akasmAt evaM tersino sukkhAe ghamme no supannatte dhamme bhavai " ' iimegesi ' mityAdi -iha asminmanuSyaloke 'ekeSAM ' puraskRtAzubhakarmmavipAkAnAmAcaraNamAcAro - mokSArthamanuSThAnavizeSastasya gocaro - viSayaH no suSThu nizAntaH paricito bhavati / ' te iha 'ci te'nadhItAcAragocarAH zItalavihAriNaH zAkyAdibhirAtmasAtkRtAH pariNAmitA vA iha manuSyaloke ArammArthino bhavanti / te ca zAkyAdayaH anye vA kuzIlAH sAvadyArambhArthinaH, tathA vihArArAmataTA kakUpakaraNoddezikAdi dharmma vadanto'nuvadantaH ' haNa pANe 'ci - jahi prANinaH, ityevamaparairghAtayanto pratazcApi samanujJAnaMto adacaM - parakIyaM dravyaM agaNitavipAkaH san Adadati- gRhNanti / ' aduva 'ciathavA vAcA vividhaM nAnAprakArA yuJjanti / tadyatheti darzayati-' atthi loe 'ti-asti lokaH sthAvarajaGgamAtmakaH | tatra navakhaNDA pRthvI, saptadvIpA vA mahI sapta sAgarAtmaketi / apare cArvAkA Ahu:- nAsti loko mAyendrajAlavat, nAsti paralokAnuyAyI jIvaH, zubhAzubhe na staH, surAGgebhyo madazaktivat bhUtebhya eva caitanyamupajAyate ityAdi / tathA sAMkhyAdaya Ahu-dhruvo nityo lokaH, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdutpAdavinAzayoriti / zAkyAdayo'nuvo'nityo lokaH, pratikSaNaM vizarArutvAt / anye tvAhuH- sAdiko lokaH pralayakAle sarveSu mAveSu vinaSTeSu brahmaNA jaganmAtAH sraSTAH / surasaMghAnAma u0 1 kuzIlA hiMsAdi prarUpakA iti / // 187 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAcArAGga patradIpikA a08 uddezaH1 ekAntavAdinAM dharmaprarUpaNA'satyeti / // 188 // kazcitpravrajyAta / tathA sAti vA / evamatapanA viprAlayako nAsti ditiH, ditirasurANAM, manurmanuSyANAM, vihaGgAnAM vinatA vizvaprakArANAM mAtA, kadruH sarIsRpAnAM, sulasA nAgajAtInAM suramizcatuSpadAnA, ilA sarvabIjAnAmityAdi / apare'nAdiko loko'navadagro'yaM saMsAraH, tathA saparyavasito loka, jagapralaye sarvasya vinAzasambhavAt / tathAparyavasito lokaH, sataH AtyantikavinAzAsaMbhavAt , ityevaM paramArthamajAnAnA astItyAdi lokaM vivadamAnAH prabhRtA vAco niyuJjanti / tathA''tmAnaM prati vivadante, 'sukaDe tti vA-sukRtaM duHkRtaM ityevaM kriyAvAdinaH saMpratipadyante, tathA suSTu kRtaM yatsaGgaparityAgato mahAvratamagrAhi / apare duHkRtaM bhavatA, yadasau mugdhamRgalocanA putramanutpAdyojjhiteti / tathA ya eva kazcitpravrajyodyataH kalyANa ityevamamihitaH, sa evApareNa pAkhaNDikavipralabdhaH klIbo'yaM gRhAzramapAlanAsamartho'napatyaH pApa ityevamabhidhIyate / tathA sAdhuriti vA asAdhuriti vA svamativikalpitarucibhirabhidhIyate / tathA siddhiriti vA asiddhiriti vAnaraka iti vA anaraka iti vA / evamanyadalyAzritya svAgrahagrahiNo vivadanta iti darzayati-'vippaDivanA' ityAdi-pUrvoktaM lokAdikaM tadidamAzritya vividhaM pratipannA viprtipnnaaH| kecidIzvara preritamiti vadanti, mAmakaM-AtmIyAtmakaM dharma prajJApayanti / 'itthavi' ityAdi-atrApyasti loko nAsti vA iti akasAt akasmAditi hetoramAvAt / 'evaM tesiM 'ti-evamuktanItyA teSAmekAntavAdinAM na svAkhyAto dharmo bhavati, nApi zAstrapraNayanena suprajJApito bhavati / kimbhUtastahiM suprajJApito dharmoM bhavatItyAha " se jaheyaM bhagavayA paveiyaM bAsupanmeNa jANayA pAsayA aduvA guttI vayogoyarassatti bemi, samvatya saMmayaM pAvaM, tameva uvAisamma esa mahaM vivege viyAhie, gAme vA aduvA raNNe neva gAme neva ratne dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA, jAmA 486 188 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REC MAN di-tAn vAdino vAdAsyam / athavA vAgguptiggiocarasyAnA vAdAyosthitAnAM BAI // 189URI tigni udAhiyA jesu ime AriyA saMbunjhamANA samuTThiyA, je nivvuyA pAvehi kammehi aNiyANA te vivAhiyA" sa jaheya ' mityAdi-tadyathA-idaM syAdvAdarUpaM vastuno lakSaNaM samastavyavahArAnuyAyI zrIvIravarddhamAnakhAminA praveditaM / kimbhUtena !, AzuprajJena, kiM kRtvA ? 'jANiyatti'-jJAtvA kevalajJAnena / athavA 'jANayA' iti 'jAnatA' barddhamAnajJAnopayuktena, 'pazyatA' darzanopayuktena etatpraveditam / 'gutti vau 'ti-astinAstyAdivAdinAM vAdAyotthitAnAM bAdalandhimatAM pratijJAhetu dRSTAntopanyAsadvAreNa samyaguttaraM deyam / athavA vAgguptirvAggocarasya vidheyA ityetadahaM bravImi prapito vakSyamANaM cetyAha-' savatthe 'tyAdi-tAn vAdino vAdAyotthitAn evaM brUyAd-yathA bhavatAM sarveSAmapi pRthivyaptejovAyu dharmaH vanaspatyArambhaH kRtakAritAnumatibhiranujJAto'taH sarvatra 'saMmataM ' abhipreta apratiSiddhaM pApaM '-pApAnuSThAnam / mama tu suprajJAta naitatsammatamityetadarzayitumAha-'tamevatti'-tadeva ' uvAikkamma 'ti-upasamIpena atikramya-atilaMdhya yato'haM vyavasthi iti / to'tra eSa mama viveko vyAkhyAtaH / tatkathamahaM sarvApratiSiddhAsravadvAraiH saMbhASaNamapi kariSye ', Asto tAvad vAda itye-18 vamasamanujJavivekaM karotIti / atrAha-kathaM tIthikAH sammatapApA ajJAnino mithyAdRSTayo'cAritriNo'tapasvino veti ? te pyakRSTabhUmivanavAsino mUlakandAhArA pakSAdinivAsinazceti, atrAhAcAryaH, nAraNyavAsAdinA dharmaH, api tu jIvAjIva-12 parijJAnAt tatpUrvakAnuSThAnAcca, tacca teSAM nAstItyato'manojJAste / mAhanena matimatA grAme cAraNye vA prarUpito dharma evm||draa kimbhRto dharmaH pravedita ityAha-'jAmA tinni' ityAdi-yAmA vratavizeSA udAhatAH-prANAtipAto mRSAvAdaH parigrahazceti, / adacAdAnamaithunayoH parigraha evA'ntarmAvAt prayagrahaNaM, 'jesu ime 'ti-yeSu yAmeSu-dhAnAdiSu ime dezAryAH sambubhyamAnAH %95% ER On 189 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI | jIvo pamaInaM santaH samutthitAH 'je nivvua'ti-ye nivRttAH krodhAdyapagamena zItIbhUtAH pApeSu karmasu anidaanaaH| ka ca punaH | u01 bAcArAga- pApakarmasvanidAnA ityAha samagraloke stradIpikA "uhaM ahaM tiriya disAsu savvao savvAvaMti ca gaM pADiyakaM jIvahiM kammasamArambhe gaM taM parinnAya mehAvI neSa sayaM|31 ba084 eehiM kAehiM daMDa samAraMbhijjA, nevanne eehiM kArahiM daMDa samAraMbhAvijjA, nevanne eehiM kArahiM daMDaM samAraMbhate'vi samaNujA NejA, jeva'nne eehiM kAyehiM daMDa samAraMbhaMti, tesipi vayaM lajjAmo, taM parinnAya mehAvI taM vA daMDa annaM vA no daMDamI daMDaM samA. // 19 // tyAjyam / | ramijAsitti bemi // " vimokSAdhyayanoddezakaH / 8-1 'ur3a ahe' ityAdi-UrdhvamadhastiryagdikSu sarvataH-sarvaprakAraiH sarvA yA kAzcana dizo'nudizazca pratyekaM jIveSvekendriyasUkSmatareSu yaH karmasamArambho jIvAnuddizya ya upamardarUpaH kriyAsamAraMbhastaM, jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparikSayA pratyAcakSIta / medhAvI-maryAdAvyavasthitaH, 'naiva saya 'mityAdi-naiva svayamAtmanA eteSu kAryeSu pRthvIkAyAdiSu daNDaM upamaI samArabheta , navA'pareNa samArambhApayet , naivA'nyAn samArambhamANAn samanujAnIyAt / ye cAnye daNDaM samArambhante tairapi vayaM lajAma ityevaM kRtAdhyavasAyaH san taJjIveSu karmasamArambhA mahate'narthAya parijJAya medhAvI maryAdAvAn tathA pUrvoktaM daNDamanyadvA mRSAvAdAdikaM daNDAd vibhetIti daNDabhIH san no daNDaM prANyupamardAdikaM samArambhethAH, karaNatrikeNa pariharediti / itiradhikArasamAptau bravImi pUrvavat / / vimokSAdhyayane prathamoddezakaH smaaptH|| athoktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaHprArabhyate, tasya Adima sUtram // 19 // CASIA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // / 191 / / " se bhikkhu parikamija vA, ciTTija vA, nisIija vA, tuyaTTijja vA, susANaMsi vA sunnAgAraMsi vA giriguhaMsi vA rUkkhamUlaMsi vA kuMbhArAyaNaMsi vA huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamitta gAhAvaI bUyA - AusaMto samaNA / ahaM khalu taba aTThAra asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggaI vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA pANAI bhUyAI jIvAI sattAI samArambha samuddissa kIyaM pAmicaM acchilaM aNisaGkaM abhihaDaM AhaTTu cemi AvasahaM vA samussiNomi se bhuMjaha basaha, AusaMto samaNA ! | bhikkhU taM gAhAvaI samaNasaM savayasaM paDiyAikkhe - AusaMto ! gAhAvaI, no khalu te vayaNaM ADhAmi, no khalu te varANaM parijAnAmi, jo tumaM mama aTThAra asaNaM vA 4 vatthaM pANAI vA 4 samArambha samuddissa kIyaM pAmiSaM acchijjaM aniSTuM abhiiDhaM AhaTTu ceesi AvasahaM vA samussiNAsi, se virao Auso gAhAvaI ! eyassa akaraNayAe " ' se mikkhu ' ityAdi - sa bhikSurbhikSArthamanyakAryAya vA parAkrameta viharet tiSThedvA dhyAnavyagro, niSIdedvA adhyayanAdhyApanazravaNazrAvaNAdRtaH, tathA zrAntaH kvacidadhvAnAdau tvagvacanaM vA vidadhyAt / va 1 zmazAne, tatra tvagvarttanaM na saMbhavati, ato yathAsaMbhavaM parAkramaNAdyAyojyam / tathAhi - gacchavAsinastatra tAvatsthAnAdikaM na kalpate, pramAdaskhalitAdau vyantarAdyupadravAt / tathA jinakalpAdau saccabhAvanAM bhAvayato'pi na pitRvanamadhye nivAso'nujJAtaH / pratimApratipannassa tu yatreva sUryo'stamupayAti tatraiva sthAnaM, jinakalpikasya vA, tadapekSayA zmazAnasUtram / evamanyadapi yathAsambhavamAyojyam / zUnyAgAre vA giriguhAyAM vA vRkSamUle vA kumbhakArAyataneSu vA 'huratthA va 'ci - anyatra vA grAmAderbahistaM bhikSu kacid viharantaM gRhapatirupasaMkramya vineyadezaM gatvA 'brUyAd ' - vadediti / yacca vadettadAha-' AusaMto 'ci sAdhuM zmazAnAdiSu u0 2 gRhapate bhikSu prati bhakte rvacanam // // 199 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muninA 4aa niSedhanIya tadvacanam / parikramaNAdikAM kriyAM kurvANaM tamuddezyaivaM brUyAd-vadet / kiM 1, he AyuSman ! bho amaNa ! ahaM saMsArArNavatitIrghaH khalu 'AcArA- nizcitaM tavArthAya azanaM vA pAnaM vA khAdima vA svAdimaM vA tathA vastraM vA patagRhaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA samudizyapatradIpikA 6 Azritya, kiM kuryAditi darzayati-prANAni bhUtAni jIvAMzca satvAMzca, etAnsamAramya-samuddizya, zeSaM sugama piNDavizuddhito jJeyaM, krItaM prAmityaM AcchidyaM anisRSTaM amyAhRtaM, evamazanAdikamuddizya brUyAt , tathA Avasaheti-AvasathaM vA yuSmadAzrayaM samucchRNomi-AderArAmya'pUrva kromi| ityevaM prAJjali:-avanatocamAGgaH san azanAdinA nimatrayet / ityAdyAmantraNaM jJAtvA // 192 // bahArambhasambhUtaM sUtrArthavizAradenA'dInamanaskena pratiSedhitavyamityAha-'AusaMto' ityAdi-AyuSman ! zramaNaH / taM gRhapati samanasaM savayasaM anyathAbhUtaM vA pratyAcakSIta / kathamiti ceda darzayati-yathA AyuSman bho gRhapate ! na khalu tavaivambhUtaM vacanamahaM Adriye,nA'pi tavaitadvacanaM parijAnAmi-AsevanaparijJAnena parividadhe'hamityarthaH / yastvaM mama kRte'zanAdi prANyupamardaina vidadhAsi, mo AyuSman ! gRhapate / virato'hamevambhUtAdanuSThAnAt akrnntyaa| tadevaM prasahyA'zanAdisaMskArapratiSedhaH prati|pAditaH, yadi punaH kazcid viditasAdhvabhiprAyaH pracchannameva vidadhyAt , tadapi kutazcidupalabhya pratiSedhayedityAha " se bhikkhu parikcamija vA jAva huratyA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamittu gAhAvaI AyagayAe pehAe asaNaM vA 4 vatyaM vA 4 jAva AhaTu ceei AvasahaM vA samussiNAi bhikkhU parighAseTha, taM ca bhikkhU jANijjA sahasammaiyAe paravAgaraNa bannesi vA succA-ayaM khalu gAhAvaI mama aTThAe asaNaM vA 4 vatthaM 4 vA jAva bAvasahaM vA samussiNAi, taM ca mikkhU paDilehAe AgamicA bANavijjA aNAsevaNAeti bemi' SCIENYEKHARA RAIGNERABHAKAKARERABHA 192 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 // REARSHA hai sAdhunimitta kRtaM niSedha nIya, prAsukadAnaphalaprarUpaNaM c| MESSASS RSHASSAGAR se bhikkhu ' mityAdi-taM bhikSu kvacit zmazAnAdau viharantamupasaMkramya prAJjalirvanditvA gRhapatiH prakRtibhadrakAdikaH kazcidAtmagatayA prekSayA'nAviSkRtAbhiprAyaH kenacida'lakSyamANo yathA'hamasya dAsyAmItyazanAdikaM praannyupmrdnaarmet| kimathemAramyata ityAha-tamazanAdikaM bhikSu parighAsayituM bhojayituM, AvasathaM ca sAdhubhiradhivAsayitumiti / tadazanAdikaM sAdhvartha niSpAditaM bhikSuH 'jAnIyAt '-paricchindyAt / kathamityAha-'sahasammaie'-ityAdi-' svasanmatyA' paravyAkaraNena vA tIrthakaropadiSTopAyena vA, anyebhyo vA tatparijanAdibhyaH zrutvA jAnIyAt / yathA'yaM khalu gRhapatirmadarthamazanAdikaM prANyupamana vidhAya mahyaM dadAti, AvasathaM ca samucchRNoti / tad bhikSuH samyak pratyutpekSya-paryAlocyAvagamya ca jJAtvA 'jJApayet'-taM gRhapatimanAsevanayA, yathA'nena vidhAnenopakalpitamAhArAdikaM nA'haM bhuJja, evaM tasya jJApanaM kuryAd / yadyasau zrAvakastato lezataH piNDaniyuktiM kathayed , anyasya ca prakRtibhadrakasyodgamAdidoSAnAvirbhAvayet / prAsukadAnaphalaM ca prarUpayet , yathAzaktito dharmakathAM ca kuryAt / itiradhikArasamAptau bravImIti pUrvoktaM, vakSyamANaM cetyAha "bhikkhaM ca khalu puTThA vA apuTThA vA je ime Ahacca gaMthA vA phusaMti, se haMtA haNaha khaNaha chidaha dahaha payaha Alupaha vilupai sahasAkAreha viSparAmusaha, te phAse dhIro puTTho ahiyAsae, aduvA AyAragoyaramAikkhe, takiyANamaNelisaM aduvA vaiguttIe goyarassa aNupugveNa saMmaM paDilehae Ayagutte buddhehiM evaM paveiyaM" 'bhikkhaM ce 'tyAdi-bhikSu dRSTvA kazcid yathA bho bhikSo! bhavadarthamazanAdikamAvasathaM vA kariSye / ananujJApito'pi tenA'sau tatkaroti / avazyaM cATubhirbalAtkAreNa vA grAhayiSyate / aparastvIpatsAdhvAcAravidhijJo'to'pRSTvaiva chabanA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 4444 vAcArAgaH satradIpikA a08 u.2|| dAnAgrahaNe kupitaiH kRtA upasaH shniiyaaH| // 194 // grAhayiSyAmItyabhisandhAyA'zanAdikaM vidadhyAt / sa ca tada'paribhoge zraddhAmaMgAcAduzatA'grahaNAca roSAvezAta nyakArabhAvanAtaH pradveSamupagato hananAdikamapi kuryAditi darzayati-'je ime AhaccetyAdi '-ye ime vakSyamANalakSaNA granthA anyahananAdikAH 'Ahacca'- ' AhRtya DhaukitvA tadaparibhoge 'spRzanti '-upatApayanti / kathamityAha-sa IzvarAdiH pradviSTaH san hantA svato'parAMzca hananAdau codayati, tadyathA-hatainaM sAdhu daNDAdibhiH, kSuNuta-vyapAdayata, chinta hastapAdAdikaM, dahata-agnyAdinA, pacata urumAMsAdikaM, Alumpata vastrAdikaM, vilumpata sarvasvApahAreNa, sahasAtkArayata-Azu paJcatvaM nayata, tathA vividha parAmRzata-nAnApIDAkaraNairvAdhayata / 'te phAse 'ti-tAnsparzAn duHkhavizeSAn dhIro'kSobhyaH taiH spazaiMH spRSTaH san adhisaheta / 'aduvA AyAre 'tyAdi-athavA sAdhUnAmAcAragocaraM AcArAnuSThAnaviSayaM mUlottaraguNabhedabhinna A-k cakSIta piNDaniyuktyAdikam / kiM sarvasya sarva kathayet ? iti darzayati-takiyANa'tti--tarkayitvA paryAlocya puruSa, ko'yaM puruSaH kaMca nato'bhigrahito'nabhigrahito madhyasthaH prakRtibhadrako vetyevamupayujya aNelisaM-anIdRzaM ananyasadRzaM svapakSaparapakSavyudAsena vedayet / ' aduvA vaya 'tti athavA vAggulyA vyavasthito'sati sAmarthya AtmahitaM samAcaret / 'goara ityAdi'-gocarasya AnupUrvyA-udgamapraznAdirUpayA samyakzuddhiM pratyupekSeta / kimbhUtaH 1, AtmaguptaH-satatopayuktaH san / naitanmayocyate, bubairAcAryaretatpraveditametadvA vakSyamANamityAha-- " se samaNunne asamaNunassa la kA jAda no pAijjA no nimaMtijA no kujjA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tti bemi" 'samaNune' ityAdi-na kevalaM gRhasthebhyaH kuzIlemyo vA'kalpyamiti kRtvA''dvArAdikaM na pratigRNhIyAt / sa sama CASHREE Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 195 // P ASSINESSOCh NAdina nojJo'samanojJAya tatpUrvoktamazanAdikaM na pradadyAt / nApi paraM-atyarthamAdriyamANo'zanAdinimatraNato'nyathA bA teSAM vaiyAvRtya | u0, 2. kuryAditi bravImi / itiradhikArasamAptau / kimbhUtastarhi kimbhUtAya dadyAdityAha | samanojJaH " dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA samaNunne samaNunassa asaNaM vA jAva kujjA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tti bemi // " 8-2 sAdhuramano 'dhammami 'tyAdi-dharma-dAnadharma jAnIta yUyaM, praveditaM-kathitaM kena ?, mAhanena-bhagavatA zrIvarddhamAnasvAminA sya dAna'matimatA'-kevalinA / kimbhUtaM dharmamityAha-'samaNunne' ityAdi samanojJa udyuktavihArI sAdhuH, aparasmai samanojJAya nimantracAritravate saMvijJAyaikasamAcArIpraviSTAyA'zanAdikaM caturvidhaM vastrAdikaM cApi caturdA pradadyAt , tadartha ca nimantrayet , pezalamanyadvA vaiyAvRtyamaGgamardanAdikaM kuryAt / naitadviparyastebhyo gRhasthakutIrthikapArzvasthA'saMvijJA'samanojJebhyo vetyetatpUrvoktaM kuryAt / kuryaaditi| kintu samanojJebhya eva paramatyarthamAdriyamANastadarthasIdane paramuttapyamAnaH samyagvaiyAvRttyaM kuryAt / ayaM tu vizeSogRhasthebhyo yAvallabhyate tAvad gRhyate, kevalamakalpanIyaM pratiSidhyate / asamanojJebhyastu dAnagrahaNaM prati sarvaniSedha iti / itibravImizandau pUrvavat dvitIyoddezakaH / ukto dvitIyoddezakaH, atha tRtIya Aramyate / tasyAdimaM sUtram "majjhimeNaM vayasAvi ege saMbujjhamANA samuTThiyA, succA mehAvI vayaNaM paMDiyANaM nisAmiyA samayAe dhamme AriehiM paveie, te aNahikakhamANA aNaivAemANA apariggahemANA no pariggahAvaMti savvAvaMti ca NaM logasi, nihAya daMdraM pANehiM pAvaM kammaM akuvvamANe esa mahaM agathe viyAhie, oe juhamassa kheyanne uvavAya cavaNaM ca nacA" 'majhimeNa 'mityAdi-iha trINi vAMsi, yuvA madhyamavayA vRddhazceti / tatra manyamakyA paripakkabuddhitvAd dhrmaahH| 50 -45 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 1* bAcArAGgastradIpikA a08 // 196 // ghAIpuruSaprada: rzanam / SHOCALCALCASHA ato madhyamena vayasA'pyeke saMbuddhyamAnA dharmacaraNAya samyagutthitA ityAha-'soce 'tyAdi-iha vividhAH samvudhyamAnA bhavanti, tadyathA-svayaMbuddhAH pratyekabuddhA buddhabodhitAzca / tatra buddhvodhitenehaadhikaarH| medhAvI maryAdAvAn paNDitAnAM tIrthakRdAdInAM vacanaM zrutvA-AkAvadhArya samatAmavalambeta / kimiti ? yataH-'samayAe 'ti-samatayA mAdhyasthenA''ya:-tIrthakRdbhirdharmaH zrutacAritrAkhyaH praveditaH / te budhyamAnAH kiM kuryurityAha-'te aNahikakhetyAdi'-te niSkrAntAH kAmabhogAn anabhikAMkSyamAnA viraktAtmAna ityarthaH / punaH kiM te 1, 'aNativAeti-prANino'natipAtayantaH parigrahamaparigRhantaH / evambhUtAzca svadehe'pi amamatvAH ' savAti 'ti- svasminnapi loke no parigrahavantazca bhavantIti / kiJca'nihAya 'tti-nihAya daNDAH nihAya-tyaktvA daNDA-ArambhavizeSAH tyaktasamArammA ityarthaH / 'pANehiM 'ti-prANimyo nihAya tyaktvA pApaM pApopAdAnaM karmA'STAdazamedabhinnaM, tada'kurvANo'nAcaran 'esamahaM 'ti-eSo mahAn agranthaH-na vidyate dvidhA'pi mantho yasyA'sAvagranthaH, 'viyAhie 'ti-vyAkhyAtaH tiirthkraadibhiH| kazcaivambhUtaH syAdityAha-'oe'ojo'sahAya ekaH rAgadveSAbhAvAt , dyutimAn-saMyamo mokSo vA tasya khedjnyo-nipunnH| devaloke'pi upapAtaM vyavanaM ca jJAtvA sarvasthAnAnityatAhitamatiH pApakarmavarjI syAditi / kecittu parISadarlAnatA nIyanta iti darzayitumAha-- "AhArovacayA dehA parIsahapabhaMgurA pAsaha ege savidiehi parigilAyamANehiM" 'AhAro' ityAdi-AhAropacayA dehAH parISadabharAH, ata eva pazyata yUyam / eke kAtarAH sarvendriyaglAyamAnaH klIyatAmiyuH / kevalino'pyAhAramantareNa zarIraM glAnabhAvaM yAyAd, AstAM tAvadaparaH prakRtibhaGgurazarIra iti / parIpaha JI 196 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 197 // pIDito'pi kiM kuryAdityAha "oe dayaM dayA, je saMnihANasatyassa kheyane se mikkhU kAlame balane mAyane khaNane viSayane samayane pariggahaM amamAya8|mANe kAleNuhAi apaDine duhao chicA niyAI" oe. daya' mityAdi-oja eko rAgAdirahitaH saMn zvatpipAsAdiparIpahe dayAmeva dayate-kRpAM pAlayati / kA punardayAM pAlayatItyAha-'je saMnihANe 'tyAdi-yo hi laghukarmA, samyaka nidhIyate nArakAdigatiSu yena tatsabidhAna| karma, tasya svarUpanirupakaM zAstraM, tasya khedalo-nipuNaH, so bhikSuH kAlajaH-ucitAvasarajJaH / etAni sUtrANi lokavijayapazcamodezakavyAkhyAnusAreNa jJAtavyAni / yathA balajaH mAtrajaHkSaNaH vinayajJaH smyjnyH| parigrahamamatvena acaran kAlenotthAyI apratijJaH ubhayata checA, sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAne nizcayena yAti niryAtIti / tasya saMyamAnuSThAne parivrajato yatsyAcadAha-- ___ mikkhaM sIyaphAsaparivevamANagAyaM uvasaMkamittA gAhAvaI vyA-AusaMto samaNA! no khalu te gAmadhammA unyAhati / bAusaMto gAhAvaI ! no khalu mama gAmadhammA ubvAiMti, sIyaphAsaM ca no khalu ahaM saMcAemi ahiyAsittae, no khalu me kappar3a agaNikAyaM ucAlittae vA pajjAlittae vA, kArya AyAvicae vA payAvittae vA, agnesi vA vayaNAo, siyA sa evaM vayaMtassa paro agaNikArya jAlittA pajAlicA kAyaM mAyAvija vA, payAvina vA, taM mikkha paDilehAe AgamicA bANavijA baNAsevaNAe ti bemi" // 8-3 // kSutpipAsAdiparIpahe'pi dayAdiguNavAn sAdhuriti / * 197 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K u03 zItajanye dehakampe lA sati gRhasthazaGkA zrI dA 'taM bhikkhu ' mityAdi-taM mikSumatikrAntayauvanaM zItasparzaparivepamAnagAtraM upasaMkramya-samIpamAgatya gRhapatirazvaryAdi- yAcArAGga | sAmagryupetaH san , kimayaM muniH matsundarImAlokya sAtvikamAvopetaH kampate ?, uta zItenetyevaM saMzayAno brUyAt-mo AyusatradIpikA 4 // |man ! zramaNa ! no bhavantaM grAmadhA viSayA utprAbalyena bAdhante !, evaM gRhapatinokte viditAbhiprAyaH sAdhurAha-' Au. saMto'-AyuSman gRhapate ! no khalu mama grAmadharmA uddhAdhante / yatpunarvepamAnagAtramIkSAMcakRSe tat zItasparzaviz2ambhitaM, na tu manasijavikAraH / zItasparza ahaM na zaknomi soDhumadhisahituM vA / evamuktaH san gRhapatiH karuNAkaTAkSito vakti, suprajvalitamagniM kimapi na sevase ? / munirAha-'No khalu' ityAdi-bho gRhapate ! na khalu me kalpate mamAnikAyamujvA. layituM prajvAlayituM, svato jvalitAdau kAyaM-zarIramISat tApayitumAtApayituM vA / ' annesi 'ti- anyeSAM vA vacanAva mamaitat kartuM na kalpate, yadivA'gnisamArambhAyA'nyo vA vaktuM na kalpate mameti / taM caivaM vadantaM sAdhumavagamya gRhapatiH kadAcidetatkuryAdityAha-'siyA se eva' mityAdi-syAt kadAcidaparo gRhastha evamuktanI tyA vadataH sAdhoragnikAyamujvAlya prajvAlya vA kAyamAtApayet pradApayed vA / taccojvAlanapratApanAdikaM bhikSuH pratyutprekSya-vicArya khasanmatyA paravyAkaraNenAnyeSAM vAntike sA avagamya jJAtvA taM gRhapatimAjJApayet-pratibodhayet / kayA? anaasevnyaa| yathaitanmamA'yuktamAsevituM, mamA' sevituM na kalpate iti sAdhuvAkyam / bhavatA tu punaH sAdhubhaktyanukampAbhyAM puNyaprAgmArArjanamakArIti etad bRhadvRttervAkyaM na tu sUtrapAThaH, tattvaM kevalino vidanti, iti vimokSAdhyayane tRtIyoddezaH smaaptH|| atha caturthoddezakaH prAramyata, tasyAdinaM sUtram krnniiyaa| SRKAACARRAHASE RICA- SHASCARCIRCASH 198 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C nA jina kalpikAdervastrAdisAmagrIsvarUpam / " je bhikkhU tihiM vatthehiM parivusie pAyacautthehiM tatsa zaM no evaM bhavai-cautyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijjAI vatthAI jAijjA ahApariggahiyAI vatthAI dhArijA, no dhoijjA no dhoyarattAI vatthAI dhArijjA, apaliovamANe gAmaMtaresu omacelie, evaM khu vatthadhArissa sAmaggiya " 'je mikkha tihi mityAdi- yo bhikSuH pratimApratipano jinakalpiko vA tribhirvastraiH pAtracatuthaiH pAtragrahaNena pAtraniryogaH saptadhA, kalpatrayagrahaNAcca paJcadhA zarIropadhigrahaNaM, ' tassaNa ' mityAdi tasyaivambhUtasya bhikSo.vaM bhavati, 'caustha' mityAdi-ataH zItopanodAya caturtha yAciSye, adhyavasAyaniSedhe ca tayAcanaM drotsAritameva / yadi punaH kalpatrayaM na vidyate, zItakAlazcApatitaH, tato'sau jinakalpikAdiH 'ahesaNijAI 'ti-yatheSaNIyAni vastrANi yAceta / yAzcAbAptAni vastrANi yathAparigRhitAni dhArayet / tataH kiM kuryAt 1, 'no dhoejjA 'ti-no dhAvet prAsukodakenApi naiva prakSAlayet / gacchavAsino hi aprAptavarSAdau glAnAvasthAyAM vA prAsukodakena yatanayA dhAvanamanujJAtaM, na tu jinakalpikasya, tathA naiva ghotarattAI 'ti-na ca dhautaraktAni vastrANi dhArayet , pUrva dhautAni pazcAdraktAni / ' apaliu 'tti-grAmAntareSu gaJchan yaskhANyagopayan brajet / tathAbhUtAnyeva antaprAntAni vibharti yAni gopayitavyAni na bhavanti / 'omacelae 'ti-avamaM nyUna celapramANato mUlyatazca tadasyAmtIti avamacelikaH / etatpUrvoktaM, khuH avadhAraNe, etadeva vastradhAriNaH sAmagyaM bhavati-eSaiva vikalpAmikA dvAdazaprakArodhikopadhyAtmikA vA sAmagrI bhavati nAparA / zItApagame tAnyapi vastrANi tyAjyAnIti darzayati " aha puNa evaM jANijjA-uvAikate khalu hemaMte gimhe pahivanne ahAparijuNNAI vatthAiM parivavijA, aduvA saMtaruttare vakhANi yathAparirahidI glAnAvasthAyAM vA prAdhiautAni pazcAdraktAni Uka // 199 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aduvA khomacele aduvA egasADe baduvA bcele"| bAcArAma- 'ahapuNe 'tyAdi-atha punarevaM jAnIyAt , yathA'pakrAntaH khalu hemanto grISmaH prtipyH| apagatA zItapIDA upakaraNa dIpikA 31 yathA parijIrNAnyetAni vastrANi, evamavagamyate tataH pariSThApayet / pariSThApya ca niHsaGgo viharet / yadi punaratikrAnte CSI lApavaM a08 ca zizire kSetrakAlapuruSaguNAd mavecchItaM, tataH kiM karttavyamityAha-'aduvA saMtaruttare 'ti-athavA kSetrAdiguNAt bAto zIte vAte sati AtmaparitulanArtha sAntaro mavet , sAntaraM uttaraprAvaraNIyaM yasya ma tathA, kacitpAvRNoti kacitpAvarti mAna // 20 // bimarSi / athavA acamacelakA, ekakalpaparityAgAd dvikalpadhArI mavet / zanaiH 2 zIte apagacchati sati ekzATakaH syAt / zItAbhAve tadapi parityajya acelo avatItyarthaH, mukhavatrikArajoharaNamAtropadhiH syAt / kimarthamekaika vakhaM tyajedityAha "lApaviyaM bAgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai" ..' lApaviya 'mityAdi-parIropakaraNakarmaNi lAghavamAgamayan- ApAdayan vastraparityAgaM kuryAt / tasyaivambhUtasya kiM0 syAdityAha-'tave se' ityAdi-se-tasya vanaparityAgaM kuItaH sAdhostapo'bhisamanvAgataM mavati, kAyaklezasya upomeda-12 tvAt / etaca magavatA praveditamiti darzayitumAha "meyaM bhagavayA pavezya, tameva amisamikSA sabacAe sammattameva samabhijANivA" . . 'bameyaM 'ti-padetad bhagavatA praveditaM tadevAmisametya-vAvA 'sarvataH'-sabai prakAraiH sarvAtmatayA samyaktvameva 2007 RECRAU sa RECENRSCIENCATEGX Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 // samatvaM vA-sacelAcelAvasthayostulyatAM samabhijAnIyAta-AsevanaparikSayA Aseveteti / yaH punaralpasatvatayA bhagavadupadiSTaM naiva samyag jAnIyAt , sa etadadhyavasAyI syAdityAha-- upasarge sa___"jassa gaM mikkhussa evaM bhavai puTTho khalu ahamaMsi nAlamahamaMsI sIyaphAsa ahiyAsittae, se vasumaM sabasamanAgayapannANeNaM ti vihAappANeNaM kei akaraNayAe AuTTe tavassiNo hu seyaM jamege vihamAie tatthAvi tassa kAlapariyAe, se'vi tattha vi aMtakArae yomaraNAitheyaM vimohAyataNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM ti bemi" // 8-4 // dikA ___'jassa Na 'mityAdi- yasya bhikSormandasaMhananatayA evambhato'dhyavasAyo bhavati / tadyathA-'puTTho'tti-spRSTaH khalu aha mAvAH masmi rogAntikaiH zItasparzAdibhirvA ruyAdyupasagai / tato mamAsmin avasare zarIravimokSaM kartuM zreyo, nAlaM-na sama zumA rtho'hamasmi 'zItasparza'-zItApAditaM bhAvazItasparza vA ruyAdyupasarga 'adhyAsituM'-adhisoDhumityato bhaktaparikSeGgita iti / maraNapAdapopagamanamutsargataH kartuM yuktam / na ca tasyAvasaro yataH kAlakSepA'sahiSNurato'pavAdikaM maraNamatra sAmpratamiti / [5 punarupasamgitastadevAbhyupeyAdityAha-'se vasuma 'mityAdi-sa sAdhurvasumAn vasu-dravyaM, sa cAtra saMyamaH, sa vidyate yasyA'sau | vasumAn , zItasparzavAtAdijanitaM duHkhavizeSamasahiSNustacikitsA'karaNatayA sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA vRtto vyavasthito bhavati, sa copasamgito vAtAdivedanAM cAsahiSNuH kiM ? kuryAdityAha-' tavassiNo' ityAdi-hu-nizcitaM tadeva tapasvinaH zreyo bhavati, yadutodvandhanaM vihAyogamanaM viSaM vA bhakSayet patanaM vA kuryAt / 'jamege vihamAie '-vihAyomaraNAdikAn ityAdimaraNavidhinA turya rakSaNIyamiti tAtparya, tadevA'bhyupagamyate tatthA vi' tatrApi tatra tasminna- 15 // 201 // CHECKASH NAGARAN Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Ret bAcArAga ba08 // 202 // u RCIEOSAX vasare vehAnasAdimaraNamapi kAlapariyAra'-kAlaparyAya eva, yadvat kAlaparyAyamaraNaM guNAya, evaM vehAnasAdikamapI- u05. tyarthaH / ' se'vi tattha '-so'pi vehAnasAdervidhAtA tatra vehAnasAdike maraNe aMtakArae-antakriyAkArako bhvtiityrthH| zItAdipItasya hi tasminnavasare tad vehAnasAdikamautsargikameva maraNaM, yato'nenApyApavAdikena maraNenA'nantAH siddhAH setsyanti | | DitenAca / upasaMjihIrSurAha-' icceya vimohAyataNaM ti'-ityetatpUrvoktaM vehAnasAdikamaraNaM vigatamohAnAmAzraya:-kartavyatayA hita, namyAhutAzaapAyaparihAratayA sukhaM, janmAntare'pi sukhahetutvAt / tathA kSama-yuktaM prAptakAlatvAt / niHzreyasaM karmakSayahetutvAt / nAdi niSeAgamikaM tadanupuNyAnugamanAt / iti vimokSAdhyayane caturthoddezakaH // dhanIyauktazcaturthodezakaH, ataH paraM paJcamoddezakaH prArabhyate, tasAdimaM sUtram miti| "je bhikkhU dohiM vatthehiM parivusie pAyataiehiM tassa zaM no evaM bhavai-taiyaM vatyaM jAissAmi, se ahesaNijjAiM vatthAI jAijA jAva evaM khu tassa bhikkhussa sAmaggiya, aha puNa evaM jANijjA-uvAikaMte skhalu hemante, gimhe paDivaNNe, ahAparijunnAI vasthAI parivijA, ahAparijunAI parihavittA aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele lApaviyaM Agama. mANe tave se abhisamantrAgae bhavai, jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisameccA savvao savvattAe sammattameva samabhijANiyA, jassa Na bhikkhussa evaM bhavai-puTTho apalo ahamasi nAlamahamaMsi gihatarasaMkamaNaM bhikkhAyariyaM gamaNAe, se evaMvayaMtassa amihadaM asaNaM SA 4 Aha9 dalaiJjA, se prastAva pAThoijjA-AusaMto! no khalu me kappai abhihaDaM asaNaM 4 bhuttae vA pAyae vA agne vA eyappagAre" P // 202 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA *-*-* // 203 // 'je mikkhU dohi ' mityAdi- yo bhikSurjinakalpikAdimyAM vastrAbhyAM paryuSito vastrazabdasya sAmAnyavAcitvAta PekaH kSaumiko'para auNika ityetAbhyAM kalpAbhyAM pryussitH| vikalpaparyuSitaH sthavirakalpiko jinakalpiko vA syAt / AdhAkakalpadyaparyuSitastu niyamAd jinakalpikAdiH saMyame vyvsthitH| kimbhUtAbhyAM kalpAbhyAM 1, pAtratRtIyAbhyAM paryuSitaH rmikAdi ityAdi jJeyamanantaroddezakavat / 'nAlamahamaMsitti-spRSTo'haM vAtAdibhI rogaiH abalo-asamartho'smin gRhAd gRhAntare saMkramituM, di doSaduSTaM tathA bhikSArtha caraNaM caryA bhikSAcaryA tadgamanAya ' nAlaM'-na samarthaH pUrvAlApakavad vyAkhyeyaH / ' se evaM vadaMtassa 'ti-| IPAna kalpata so bhikSurevambhUtAtmIyAvasthAM vadataH sAdhoravadato'pi paro gRhasthAdiranukampAbhaktirasAdrahRdayo'bhihRtaM-jIvopamardanirvRttaM, kiM 4 iti kathatat ?, azanaM pAnaM khAdimaM svAdimaM vA''hRtya tasmai sAdhave 'dalahaja 'tti-dadyAditi / 'se pUbAmeva 'tti sa jinakalpi nIyam / kAdInAmanyatamaH pUrvamAdAvevA''locayet-vicArayet / katareNodgamAdinA doSeNa duSTametat / tatrAmyAhRtamiti jJAtvA pratiSedhayet / yathA bho AyuSman gRhapate ! na khalu etanmamAhRtamazanAdikaM bhoktuM pAtuM vA kalpate / anyadvA etatprakAramAdhAkammikAdidoSaduSTaM na kalpate / ityevaM taM gRhapatiM dAnAyodyatamAjJApayet / kina-- " jassa gaM bhikkhussa ayaM pagappe-ahaM ca khalu paDinnatto apaDinnacehi gilANo agilANehiM abhikaMkha sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjissAmi, ahaM vAvi khalu apaDinnatto paDinnatassa agilANo gilANassa abhikaMkha sAhammiyassa kujA yAvaDiyaM karaNAe AiTTha parinnaM aNukkhissAAmi AhaDaM ca sAijissAmi 1, AiTu parinaM ANakkhissAmi AhaDaM ca no sAinjissAmi 2, AiTu parinaM no ANakkhissAmi AiDaM ca sAijissAmi 3, AiTTha parinnaM no ANakkhissAmi AhaDaM ca no // 203 // SAGESAKCASSASARACCASE Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcArAGgasUtradIpikA a0 8 // 204 // *%% sAijissAmi 4, evaM se ahAkiTTiyameva dhammaM samabhijANamANe saMte virae susamAhiyalese tatthAvi tassa kAlapariyAMe se tastha viaMtikArae, icceyaM vimohAyayaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaMti bemi " // 8-5 // ' jassa Na ' mityAdi-yasya bhikSoH parihAravizuddhikAdikasya ayaM vakSyamANaH prakalpa AcAro bhavati / ' ahaM khalu ' ityAdi - caH samuccaye, khalu vAkyAlaGkAre / ahaM kriyamANaM vaiyAvRtyamaparaiH svAdayiSyAmi abhilaSiSyAmi / kimbhUto'haM ? prajJapto vaiyAvRtya karaNAya aparairukto'bhihito, yathA tava vaiyAvRtyaM yathocitaM kurmmaH / kimbhUtairaparaiH 1, aparijJataiH - anuktaiH / kimbhUtos, glAno - vikRSTatapasA karttavyatA'zakto, vAtAdikSobheNa vA glAnaH / kimbhUtairaparaiH 1 - aglAnai rucitakarttavyasahi SNubhiH / kevalaM sthavirA api taddvaiyAvRtyaM kurvantIti darzayati-' abhikaMkhe 'tyAdi - nirjarAmabhikAMkSya-uddizya sAdhammikaiH sadRzakalpikairekasAmAcArIsthairaparasAdhubhirvA kriyamANaM vaiyAvRtyamahaM svAdayiSyAmi / yasyA'yaM bhikSoH prakalpa AcAraH / sa tamAcAraM anupAlayan bhaktaparijJayA'pi jIvitaM jahyAt, na punarAcArakhaNDanaM kuryAt / tadevamanyena sAdhammikeNa vaiyAvRttyaM kriyamANamanujJAtam / sAmprataM sa evA'parasya kuryAditi darzayati- ' ahaM vAvi' ityAdi - ahaM ca punaraparijJapto'nabhihitaH prajJaptasyavaiyAvRtya karaNAyA'bhihitasyA'glAno glAnasya nirjarAmabhikAMkSya sAdhammikasya vaiyAvRtyaM kuryAm / kimartha ?, karaNAyatadupakArAyetyarthaH / tadevaM pratijJAM parigRhyApi bhaktaparijJayA prANAn jadyAt, na punaH pratijJAmitisUtrabhAvArthaH / idAnIM pratijJAvizeSadvAreNa catubhaMgikAmAha-' AhaTTu ' ityAdi - ekaH kazvidevambhUtAM pratijJAM gRNhAti-glAnasya sAdhambhikasyAhArAdikamanvepiSye, aparaM ca vaiyAvRttyaM yathocitaM kariSyAmi tava upabhokSye, evaMbhUtAM pratijJAmAhRtya-gRhItvA vaiyAvRtryaM u0 5 parihAravi zuddhikAdisAdhova~yA vRzya viSayasAmAcArIpradarzanamiti / // / 204 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 caturbhaGgI svruupm| HECHHAKKA5 kuryAditi / 1 |'baahu'ti-tthaa'prH pratijJAmAhatya-pRhItvA yathA paranimitvamanveSiSye AhArAdikaM, AhataM cApareNa na svAdayiSyAmIti / 2 / tathA'para bAhutya pratijJAmevambhUtA, tadyathA-nAparanimittamanvIkSiSyAmyAhArAdikaM, Ahutamanyena svAdayiSyAmi / 3 / tathA'para Aitya pratijJAmevambhUtA, tadyathA-nAnvIkSiye'paranimitamAhArAdikaM, nApyAhatamanyena khAdayiSyAmIti / 4 / evambhUtAM ca nAnAprakAra pratikSA gRhItvA kutazcid glAyamAno'pi jIvitaparityAgaM kuryAtra punaH pratizAlopam / 'evaM se ahAkiTTitameva dhamma' mityAdi-evamuktavidhinA sa bhikSuravagatatatvaH zarIrAdau niSpipAso yathAkIrtitameva dharmamuktasvarUpaM samabhijAnan AsevanAparikSayA AsevamAnaH, tathA 'saMte'-zAntaH kaSAyopazamAna, virataH sAvadyAnuSThAnAta , zobhanA samAhRtA lezyA yena sa susamAitalezyaH, evambhUtaH san pUrvagRhItapratijJApAlanAsamartho rogAdinA pratijJAlopamakurvan maktapratyAkhyAnaM kuryAt / 'tatyAvi' ityAdi-tatrApi bhaktaparijJAyAmapi tasya kAlaparyAyeNA'nA. gatamapi kAlaparyAya eva niSpAditaziSyasya saMlikhitadehasya yA kAlaparyAyo-mRtyorakhasaro atrApi glAnAvasare'sAveva kAlaparyAya iti, nirjarAyA ubhayatra samAnatvAt , sa bhikSustatra glAnatayA'nazanavidhAne 'nyantikArakaH'-karmakSayavidhAyIti / icepamityAdi pUrvavat / / iti vimokSAdhyayane paJcamodezakadIpikA // uktaH pazcamoddezakaH, sAmprataM SaSThaH Aramyate, tasyAdimaM patram "je mikkhU egeNa vatyeNa parisie pAyaviIeNa, tassa zaM no evaM bhavai-viiyaM vatvaM jAissAmi se bahesaNilaM vatvaM bAijjA | ahApariggahiyaM patthaM pArijA jAba gimhe paTivane ahA parijunaM vatvaM paridavijA 2 cA baduvA egasADe aduvA bacele lApa ARRIAGE Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAcArAGgadIpikA 408 // 206 // viyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANivA " ' je bhikkhu egeNa ' ityAdi - arthastu pUrvoktatvAnna likhito mayA / "jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai- ege ahamaMsi na me asthi koi, na yAhamavi kassavi, evaM se egAgiNameva appANaM samabhijANijjA, lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai jAva samabhijANiyA " 'jassaNa ' mityAdi - NaM vAkyAlaMkAre, yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathA - eko'hamasmi - saMsAre paryaTato na me pAramArthika upakArakartRtvena dvitIyo'sti / na cAhaM duHkhopanayanataH kasyacid dvitIyaH, svakRtakarmma phalezvaratvAtprANinAm / * evamasau sAdhurekA kinamevAtmAnaM samyagabhijAnIyAt / nAstyAtmano narakAdiduHkhatrANatayA zaraNyo dvitIyo'stItyevaM sandadhAno yadyadrogAdikamupatApakAraNamApadyate, tattadapasaraNanirapekSo mayaivaitat kRtaM mayaiva soDhavyam / ityadhyavasAyI samyagaghisate / kuta ityAha- ' lAghaviyaM AgamamANe ' ityAdi gatArtha, iha dvitIyodezake udgamotpAdanaivaNA pratipAditAAusaMto samaNA ahaM tava aTThAe asaNaM 4 ityAdinA / paJcama deza ke grahaNaiSaNA pratipAditA - siyA evaM vadaMtassa paro abhihaDaM asaNaM 4 ityAdinA / tato prAsaiSaNA avaziSyate / atastatpratipAdanAyAha " se bhikkhU vA bhikkhuNI vA asaNaM vA 4 AhAremANe, no vAmAo haNuyAo dAhiNaM haNuyaM saMcArijjA AsAemANe, dAhiNAo vAmaM iNuyaM no saMcAriyA AsAemANe, se aNAsAyamANe lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai, jameyaM magavayA paveiyaM tametra abhisamicA savvao savvattAe sammatvameva samavijJAna " 06 grAsaiSaNA svarUpam / // 206 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 // MAHARASHTRA se bhikkhu ' ityAdi-sa pUrvavyAvarNito bhikSuH sAdhvI' vA'zanAdikamAhAraM udgamotpAdanaiSaNAzuddhaM grahaNaiSaNAzuddhaM ca gRhItaM sada'GgAritAbhidhUmitavarjamAhArayet / tayozcAGgAradhUmitayoH rAgadveSau nimittaM, tayorapi sarasanirasopalabdhinimittamiti kRtvA tatparihAraM darzayati-sa bhikSustamAhAramAhArayan no vAmato hanuto dakSiNAM harnu rasopalabdhaye saMcArayet AsvAdayanazanAdikam / nA'pi dakSiNAto vAmAM saMcArayedAsvAdayan , sa hyAhAraM caturvidhamapyAhArayan rAgadveSau pariharannAsvAdayediti / 'se aNAsAya 'ti-tathA kutazcinimittAd invantaraM saMcArayannapi anAsvAdayan saMcArayet / zeSaM gtaarthH| tasya cAntaprAntAzitayA zarIraparityAgabuddhiH syAdityAha____" jassa gaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi ca khalu ahaM imaMmi samae imaM sarIragaM aNupubveNa parivahittae, se aNupugveNaM AhAra saMvaTTijA, aNuputveNaM AhAra saMvaTTittA kasAe payaNue kiccA samAhiyace phalagAvayaTThI uTThAya bhikkhU abhinivuDacce" ___'jassaNa ' mityAdi- yasyaikatvamAvitasya mikSorAhAropakaraNalApavaM gatasya evamiti-vakSyamANo'trAbhiprAyo bhavati / KI'se gilAmi ca khalu' ityAdi-se iti-so'haM khalu nizcita samaye saMyamAvasare glAyAmi, rUkSAhAratayA tatsamutthena vA rogeNa pIDito'to'nazanaM me sukhakAri mavati / ata idaM zarIramAnupUrdhyA yatheSTakAlAvazyakakriyArUpayA parivoDhuM nAlaMahaM kriyAsu nyApArayituM na smrthH| asminnavasare, 'aNuputreNa AhAraM saMvaTTijA ityAdi '-sa bhikSurAnupUrdhyA caturthaSaSThAdikayA AhAraM saMvarjayet saMkSipet , na punadazasaMvatsarasaMlekhanAnupUrvI iha gRhyate, tAvanmAtrakAlasthiterabhAvAt / dravyasaMlekhanayA saMlikhya yadaparaM kuryAcadAha- SaSThASTamAdikatayA''nupUA''hAraM saMvaryaM kaSAyAn pravanan kRtvA RASHASHIKARAKSHASHRSS balakSaye sati zarIratyAgamiccho krameNAhArakapAdayaH suukssmiikrcvyaa:| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bI 1 bhAcArAdIpikA 4.48 // 208 // 'mamAhiyace'- samyagAhitA vyavasthApitA arcAzarIraM yena sa smaahitaa:-niymitkaayvyaapaarH| tathA phala-11306 gAvayaTThI' vakSyamANo'pi durvacanavAsyAdibhiH kaSAyAbhAvatayA phalagavadavatiSThati phalagAvasthAyI bAsIcandanakalpaH / iGgitamaraNaevambhUtaH pratidinaM sAkArabhaktaM pratyAkhyAya 'uhAya'ti-utthAya maraNodhamaM vidhAya abhinirvAcArthaH zarIrasantAparahitaH 1STpamA iGgitamaraNaM kuryAt / kathamityAha___"aNupavisicA gAma vA nayaraM vA kheDaM vA kabbaDaM vA maha vA paTTaNaM vA doNamuha vA Agara vA AsamaM vA satrivesaM vA negarma vA rAyahANi vA taNAI jAijjA, taNAI bAIcA se tamAyAe egaMtamavakkamijA, egaMtamavakkamitA apaMDe appANe appavIe apaharie appose appodae apputtiMgapaNagadagamaTTiyamabaDAsaMtANae paDilehiya 2 pamajiya 2 taNAI saMtharijA, taNAI saMtharitA ityavi samae ittariyaM kujjA, taM saccaM sabavAI boe tine chinakahakahe AIyaTe baNAIe cihANa bheraM kArya seviya virUvarUve parIsahovasagge assi visaMmaNayAe bheravamaNucinne tatvAvi tassa kAlapariyAe jAva aNugAmiyaMti bemi // 8-6 'aNupavisicA' ityAdi-anuparizritya eteSu sAnAdikevAbitva subamatvAba vyAkhyAyate etAni grAmAdIni sthAnAni, anupravizya tRNAni yAceta, pAni bAcitvA dAdInAM nAnyAdAya ekAnte-giriguhAdau apakAmet / ekA-12 ntamapakramya ca prAmukaM svaNDilaM pratyupekSya, kimbhUtaM tadarzayati-'appaMDe'-alpAni aNDAni kITikAdInAM yatra tasmin , alpazabdo'trAmAve varcate, aNDarahite ityarthaH / alpAH prANA dvIndriyAdayo yasmin , alpAni bIjAni zAlpAdInAM yatra, alpAni hastiAni kirAdIni yatra, alpAvazyAye-adhastanoparitanAvazyAyavivarjite, alpodake bhaumA ROHSAAS // 100 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 209 // ntarikSodakarahite, tathA uciGgapanako dakamRttikA markaTasantAnarahite, tadevambhUte sthaNDile tRNAni saMstaret / sthaNDilaM pratyupekSya, evaM rajoharaNAdinA pramRjya saMstIrya tRNAni uccAraprazravaNabhUmiM ca pratyupekSya, pUrvAbhimukhaH saMstArakagataH karatalalalATasparziSTatajoharaNaH kRtasiddhanamaskAraH AvartitapaJcanamaskAraH / ' etthavi sameye ' ityAdi apizabdAdanyatrApi samaye, itvaramapi pAdapopagamanApekSayA niyatadezapracArAbhyupagamAd iGgitamaraNamucyate, punaritvaraM sAkAraM / jinakalpikAdeH sAkArapratyAkhyAnasyAnyasminnapi kAle'pyasambhavAt / tadevamiGgitamaraNaM ghRtisaMhananAdibalopetaH svakRtatvagvarttanAdikriyo yAvajIvaM caturvidhAhAraniyamaM kuryAt / ' taM saccaM 'ti tadiGgitamaraNaM sarvopadezAcca satyam / kimbhUtaH sAdhuH 1, satyavAdIsatyaM vadituM zIlamasyeti satyavAdI, ojo-rAgadveSarahitaH tIrNaH saMsArAmbudhim / ' kahakahe 'ti - kathamahamiGgitamaraNapratijJAM nirvAhayiSye 1 ityevaMrUpA yA kathA sA chinnA yasya sa chinnakathaMkathaH, duHkarAnuSThAyI kathaMkathI bhavati, sa tu mahApuruSa na vyAkulatAmiyAt / sa eva AtItArthaH- AsamantAt atItA - jJAtA jIvAdayo'rthA yena sa tathA kimbhUtaH 1 anAtItaH - saMsArArNavapAragAmItyarthaH / sa evambhUta iGgitamaraNaM pratipadyate vidhinA / kiM kRtvA ?, ' cicca 'ci tyaktvA miduraM kArya, saMvidhUya parISahopasargAn / assi vissaMgaNiyAe 'ti- asmin sarvajJopadiSTe Agame vizrabhaNatayA vizvA sAdetaduktArthA visaMvAdAdhyavasAyena, bhairavaM bhayAnakaM anuSThAnaM klIbaiH - kAtarairduranucaraM iGgitamaraNAkhyaM anucIrNavAn anuSThitavAn / ' tatthAvi ' - tatrApi rogapIDA''hiteGgitamaraNAbhyupagame'pi na kevalaM kAlaparyAyeNetyapizabdArthaH ' tasya 'kAlahasya mizroSasAdeva kAlaparyAyaH, karmakSayasyobhayatra samAnatvAditi / Aha ca- so'pi vyaMtikAraka ityAdi pUrvavat // u0 6 iGgitamaraNakartuH svarUpam / // 209 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI yAcArAGgasUtradIpikA ga0 8 / / 210 // vimokSAdhyayane SaSThodezakaH samAptaH // sAmprataM saptamamArabhyate tasyAdimaM sUtram " je bhikkhU acele parivusie tassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-cAemi ahaM vaNaphAsaM ahiyAsittara sIyaphAsaM ahiyAsittae phAsaM ahiyAsittae daMsamasagaphAsaM ahiyAsittae egayare annatare virUvarUve phAse ahiyAsitae, hiripaDhicchAyaNaM ca'haM no saMcArami ahiyAsita, evaM se kappei kaDibaMdhaNaM dhAritae ' je bhikkhU' ityAdi-yo bhikSuH pratimApratipanno'bhigrahavizeSAda'celo- digvAsAH ' paryuSitaH 'saMyame vyavasthitaH / ' tassa NaM 'ti tasya bhikSoH evamiti vakSyamANo'bhiprAyo bhavati / tadyathA-' cAemI tyAdi-zakromyahaM tRNasparzamaghisoDhuM tathA zItoSNadaMzamazakasparzamadhisodumiti / tathA ekatarAn anyatarAMzcAnukUla pratyanIkAn virUparUpAn sparzAn duHkhavizeSAn adhyAsituM samarthaH / kintvahaM hI-lajjA tathA guhyapradezasya pracchAdanaM hrIpracchAdanaM tacca tyaktuM nAhaM zakromi / etacca prakRtilaAlukatayA sAdhanavikRtarUpatayA vA syAt / evamebhiH kAraNaiH se-tasya 'kalpate' yujyate ' kaTibandhanaM 'colapaTTakaM karttuM sa ca vistareNa caturaMgulAdhiko hasto, dedhyeNa kaTipramANa iti / etatkAraNAbhAve'vela eva parAkrametaacelatayA zItAdisparza samyagadhisaheteti / etatpratipAdayitumAha- " aduvA] tattha parAkamaMtaM bhujo acelaM taNaphAsA phusanti sIyaphAsA phusanti teuphAjA phusanti daMsamasagaphAsA phusanti egayare virUvarUve phAse ahiyAsae acele lAghaviyaM AgamamANe jAva samabhijANivA " u0 mikSoH kAraNa sadbhAve colapaTTakasyAnujJA / // 210 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 436 - // 211 // - pratimApratipannamikSo caturthabhanI maasvruupm| RECOGNICS 'aduvA tatthe 'tyAdi-sa evaM kAraNasadbhAve sati vastraM vibhRyAt / athavA naivAsI jiheti, tato'cela eva parAkrameta / taM ca tatra saMyame'celaM parAkramamANaM bhUyaH punastuNasparzAH spRzanti-upatApayanti, tathA zItoSNadaMzamazakasparzAH spRzanti, ekatarAn anyatarAMzca virUparUpAn sparzAnudIrNAnnadhisaheta / asAvacelo'celalAghavamAgamayan ityAdi gatArtha yAvat sammattameva smmijaanniyaa| kiJca pratimApratipanna eva viziSTamabhigrahaM gRvIyAt / tadyathA-ahamanyeSAM pratimApratipannAnAmeva kizcid dAsyAmi tebhyo vA grahISyAmItyevaM caturbhaGgImAha jassa gaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu amesi mikkhUNa asaNaM vA 4 AhaTTa dalaissAmi AiDaM ca sAijjissAmi 1, jassaNaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesi bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaTTa dalahassAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 2, jassaNaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu asaNaM vA 4 AiTu no dalaissAmi AhaDaM ca sAijjissAmi / 3 / jassaNaM bhikkhussa evaM bhavaI-ahaM ca khalu annesi bhikkhUNaM asaNaM vA 4 Ahaha no dalaissAmi AiDaM ca no sAijjissAmi / 4 / ahaM ca khalu teNa ahAiritteNa ahesaNijeNa ahAparigyahieNaM asaNeNa vA 4 abhikaMkha sAhammiyassa kujA veyAvaDiyaM karaNAe, ahaM vAvi teNa ahAiritteNa ahesaNijjeNa ahAparigahieNaM asaNeNa vA pANeNa vA 4 abhikaMkha sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjissAmi lApaviyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANiyA" 'jassaNaM 'ti yasya bhikSorevaM bhavati-ahaM ca khalu anyemyo bhikSumyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmi aparAhataM ca svA. dayiSyAmi ityeko maGgaH // 1 // yasya bhikSorevaM bhavati-anyebhyo'zanAdikamAtya dAsyAmi aparAhataM ca no svAdayi 2 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyAmi / 2 / ahaM ca khalu anyebhyo'zanAdikamAhRtya no dAsyAmi aparAhRtaM ca svAdayiSyAmi / 3 // ahaM ca khalu anyebAcArA myo mikSumyo'zanAdikamAhRtaM no dAsyAmi aparAhRtaM no svaadyissyaami| 4 / iti caturthabhaGgaH ityevaM caturNAmabhiprahANAmasadIpikA 5nyataramabhigrahaM gRNDIyAt / kazcidAdyAnAM padatrayANAmekapadenaivAbhigrahaM gRhIyAditi darzayitumAha- yasya bhikSorevambhatoba.8 'bhigraho mavati, tadyathA- ahaM ca khalu tena yathAtiriktena AtmaparibhogAdhikena, yatheSaNIyena, yatteSAM pratimApratipannAnA meSaNIyamuktaM tadyathA-paMcasu bhikSAsu agrahaH, yathAparigRhItena-AtmArtha svIkRtena azanAdInAM nirjarAmamikAMkSya saadhrmik||212|| vaiyAvRttyaM kuryAmiti kazcidevambhRtamabhigrahaM gRhNAti / tathA'paraM ca darzayitumAha- ahaM vA punastena yathAtiriktena yathaiSaNIyena yathAparigRhItenAzanena 4 nirjarAmabhikAMkSya sAdhammikaiH kriyamANaM vaiyAvRtyaM svAdayiSyAmi-abhilaSiSyAmi / yo vA'nyaH sAghammiko'nyasya karoti taM cAnumodayiSyAmi suSThu bhavatA kRtamevambhUtayA vAcA tathA kAyena ca prasannadRSTimukhena vathA manasA ceti / kimityevaM karoti !, 'lApavikamiti gatArtha 'jAva' yAvat samabhijAnIyAt / AyuHzeSatAmavagamya bhikSurubatamaraNaM kuryAditi darzayitumAha bassa mikkhussa evaM bhavai-se gilAmi khalu ahaM imammi samae imaM sarIragaM aNupUjveNaM parivahitae, se aNupubveNaM bAhAraM saMvaTTibbA 2 kasAe payaNue kiccA samAhiyace phaLagAvayaTThI uTThAya bhikkhu abhinivvuDaze aNupavisitA gAmaM vA navaraM vA jAva rAvahANi vA taNAI jAijA jAva saMtharijA, ityavi samae kAyaM ca jogaM ca IriyaM ca parakkhAibA, taM sarva sacAvAI boe tine chinnakahakahe AiyaDe paNAIe ciccANaM meraM kArya saMvihuNiya viruvaruve parIsahovasagge assi vissaMbhaNAe HAMARCLE CASHASHASAHAKAL Ayu:zeSatAmavagamya bhikSurudyatamaraNaM kuryAditi / 212 // na Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16nti nk A SECRETARSAKC% bheravamaNucinne tatthavi tassa kAlapariyAe sevi tatva vivantikArae iyaM vimohAyayaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaMti u07: bemi" // 8-7 pAdapopa'jassaNaM 'ti-yasya mikSorevambhUto vakSyamANo'bhiprAyo bhavati / glAyAmi khalu ahamityAdi, saMstareta saMstIrya ca gamanAnazatRNAni yadaparaM kuryAttadAha-' imami samae'-atrApi samaye'vasare na kevalamanyatrA'nuvApya saMstArakamAruhya siddhasamakSaM nsvruupm| svata eva paJcamahAvatAropaNaM karoti / tatazcaturvidhamAhAraM pratyAcaSTe / tataH pAdapopagamanAya kAyaM zarIraM pratyAcakSIta / tadyogaM cAkuzcanaprasAraNonmeSanimeSAdikam / 'iriyaM ca ' ti-IraNamIryA tAM ca sUkSmAM kAyavAggatAM manogatAM vA'prazastAM pratyAcakSIta / tacca-satyavAdItyAyanantarodezakavaneya, bravImIti pUrvavat / iti vimokSAdhyayane saptamoddezakaH samAptaH / / athASTamoddezakaH prAramyate, tatrAdima sUtram. "aNupubveNa vimohAI, jAI dhIrA samAsajja / vasumanto maimanto, savvaM nayA aNelisaM // 17 // duvihaMpi viicA NaM buddhA dhammassa pAragA / aNupuvvIi saMkhAe, ArammAyo tiuTTA / / 18 // kasAe payaNU kiyA, appAhAre titikkhae / aha mikkhu gilAijjA, AhArasseva antiyaM // 19 // jIviyaM nAbhikojA, maraNaM novi patthae / duhAo'vi na sajijA, jIvie maraNe vahA // 20 // " ___ 'aNuputveNe 'tyAdi-AnupUrvI-saMlekhanA tayA''nupUrdhyA yAnyamihitAni, kAni punastAni !, vimohAni-vigato | moho yebhyastAni bhaktaparikSAdIni paNDitamaraNAni, yathAkramayutAni, pAni dhIrA akSobhyAH 'samAsaja 'ti-smaasaady-18||213|| A360 PEO Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI ARC bAcArA stradIpikA pUrvaka S // 214 // | prApya vasumantaH-saMyamavantaH, matimantaH sarva jJAtvA-sarva kRtyamakRtyaM ca jJAtvA'vadhArya, 'aNelisaM 'ti-ananyasadRza u08. manIdRzaM advitIyaM, saI trAtvA samAdhimanupAlayet // 17 // 'duvihaMpi 'ti-dvividhaM-bAhyAbhyantaraM viditvA-jJAtvA pariha- saMlekhanAnti-tyajanti, ke ?, buddhA jnyaattcaaH| kimbhUtAste ?, dharmasya zrutacAritrarUpasya pAraM gacchatIti paragAH-samyag dettaarH| te AnupULyA pravrajyAdikrameNa saMyamamanupAlya, mama jIvataH kazcidguNo nAstItyataH zarIratyAgAvasaraH praaptH| kasmai ! paNDitamaraNAya samartho'hamityevaM 'saMkhyAya'-jJAtvA karmASTamedaM, tasmAt truTyati truTiSyati vA // 18 // atha bhAvasaMlekhanA- maraNAni mAha- kasAya 'tti-kaSAyAn pratanukRtya alpAhAraH stokAzI saMlekhanAyAM SaSTASTamAditapaH kuIn, yatra pArayet tatrAlpa svIkAryAmityarthaH, titikSate-asadRzajanAdapamAnatAM kSamate rogAntakaM vA sahate / 'aha 'ti-athetyAnantarya bhikSurlAyet-AhA NIti / rAmAve glAnatAM vrajet kSaNe kSaNe mUrchan AhArasyaivAntikaM-paryavasAnaM gacchet , saMlekhanAkramaM vihAyA'nazanaM vidadhyAdityarthaH // 19 // 'jIviyaM 'ti-saMlekhanAyAM sthitaH sAdhuH sarvathA jIvituM nAbhikAMkSeva, nApi maraNaM prArthayet , ubhayato jIvite maraNe vA na saGgaM vidadhyAt jIvite maraNe tathA // 20 // kimbhUtastarhi sthAdityAha "majAtyo nijarApehI, samAhimaNupAlae / anto bahiM viusijja ajjhatthaM suddhamesae // 21 // kiMcuvakama jANe, A3khemassamappaNo / tasseva antaraddhAe, khippaM sikkhijja paNDie // 22 // gAme vA aduvA raNNe, thaMDilaM paDilehiyA / appapANaM tu vinAya, taNAI saMthare muNI // 23 // aNAhAro tuyaTTijjA, puTTho tattha'hiyAsae / nAivelaM uvacare mANussehi vipuTThavaM // 24 // " _ 'majjhattho 'ti-jIvitamaraNayonirAkAMkSatayA madhyastho nirjarApekSI sana maraNaM samAdhistho'nupAlayet iti bhAvaH, IF21 // AAAAAAA% ACRECASH Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 215 // aprati saMlekhanA kAle antaH kaSAyAn bahirapi zarIropakaraNAdikaM, 'viusiMja'tti-vyutsRjya adhyAtmamantaHkaraNaM tat zuddhaM vizrotasikArahitamanveSayet / / 21 / / ' kiMcuvu 'tti-AyupaH kSema-samyakapAlanaM tasya, kasya sambandhi tadAyuH? Atmana:-AtmAyuSaH yaM kazcana upakrama-kSemapratipAlanopAya jAnIte, taM kSiprameva zikSeta-vyApArayet paNDito-buddhimAna, tasyaiva saMlekhanAkAlasya, 'aMtaraddhAe'-antarakAle arddhasaMlikhitadehe dehI yadi kazcid dhAtvAdikSobhAntakaH AjIvitApahArI syAt , tataH samAdhi. maraNaM kAlaM samupasthitaM jJAtvA kiM kuryaadityaah-|| 22 // 'gAme 'tti-grAme grAmamadhye upAzrayAdau, araNye-udyAnagiriguhAdau, sthaNDilaM pratyupekSya-vilokya alpaprANaM tu-prANAmAvaM vijJAya tRNAni tatra saMsmaret / munirjJAnavAnnityarthaH / 23 // 'aNAhAro 'ti-anAhArastatra trividhaM caturvidhAhAraM pratyAkhyAya saMstArake tvagvanaM kuryAt , spRSTaH parIpahopasaggaiH samyaka tAn adhisaheta, tatra mAnuSaranukUlapratikUlaiH parISahopasargaH spRSTo-vyApto nAti velamupAcaret-naiva maryAdollaGghana kuryAdityarthaH // 24 // " saMsappayya ya je pANA, je va sahamahocarA / muJjanti maMsasoNiyaM chaNe na pamaja // 21 // pANA dehaM vihiMsanti, ThANAo navi sanbhame / Asavehi vivittehiM tippamANo'hiyAsae // 26 // ganthehi vivittehi AukAlassa pArae / pamgahiyataragaM ceya, daviyassa viyANao // 27 // ayaM se avare dhamme nAyaputteNa sAhie / AyavajaM paDIyAraM vija hejA tihA tihA // 28 // " ___ saMsappaga 'ci-saMsarpantIti saMsarpakA:-pipIlikAH kroSTrAdayo ye prANAH prANino, ye cordhacarA gRddhAdayo, ye cAdhazcarAH sarpAdayaH, te evambhUtA nAnAprakArAH bhuJjanto mAMsazoNitaM, siMhAdayo mAMsa, mazakAdayaH zoNitaM-rudhiraM, tAMzca 9255 | jIvita | roge sati zIghramana zanaM . kartavyamiti / 61 P // 215 // CLOSE Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jaghanyena vAcArAgapatradIpikA a08 nava pUrvadharasya yogyatA // 216 // HEACHERSOCIRCASH prANina AhArArthinaH samAgatAn hastAdibhirna kSuNuyAt-na hanyAt / na ca bhakSyamANaM zarIrAvayavaM rajoharaNAdinA pramAjayedityarthaH // 25 // 'pANAdehaM 'ti prANAH prANino mama dehaM vihiMsanti na punarjJAnAdIni, atastyaktadehAzinastAnantarAyabhayAt na niSedhayet / tasmAtsthAnAnnApyudmameta- nAnyatra yAyAt / kimbhUtaH san, AzravairvicitraiH pRthagrupairavidyamAnaH zubhAdhyavasAyI bhakSyamANo'pi amRtAdinA tRpyamAna iva samyak tatkRtAM vedanAmadhisaheteti bhaavaarthH|| 26 ||'gNthehi' tti-granthaiH aGgAnaGgapraviSTairAtmAnaM bhAvayan AyukAlasya mRtyukAlasya pAragaH-pAragAmI syAt , yAvadantyocAsanizvAsastAvacadvidadhyAt / etanmaraNavidhAnakArI siddhiM triviSTapaM vA prApnuyAditi gataM bhaktaparijJAmaraNaM / sAmpratamiGgitamaraNamucyate, tadyathA-pragRhItatarakaM cedaM, prakrarpaNa gRhItataraM tadeva pragRhItatarakaM / idamiti vakSyamANamiGgitamaraNaM, kasyaitad bhavati 1, 'daviyassa 'ti-dravyaM saMyamaH sa vidyate yasyA'sau dravikastasya 'vijAnato' gItArthasya jaghanyato'pi navapUrvadharasyeti nAnyasya / atrApi saMlekhanAdi pUrvoktaM sarva vAcyam / ayamaparo'pi vidhirityaah-|| 27||'ayN se 'ti-ayamaparo'nyo bhaktapratyAkhyAnAd bhinna iGgitamaraNadharmavizeSo jJAtaputreNa vIravarddhamAnasvAminA suSThu AhitaH svAhitaH- upalabdhaH / catuvidhamAhAraM pratyAkhyAya saMstArake pUrvoktavidhinA tiSThati / ayamatra vizeSaH / 'AyavajaM 'ti-Atmavarja praticAra-aGgavyApAra vizeSeNa jahyAt-tyajet-trividhaM trividhena svavyApAravyatirekeNa parityajet / svayameva codanaparivarcanaM kAyikayogAdikaM vidhatte / sarvathA prANirakSaNaM vidheyamiti darzayitumAha " haripasu na nivajiyA paNDilaM muNiyA sae / vizosija aNAhAro puTTho tattha'hiyAsae // 29 // indipahiM gilaaynto| mrnne| ACASSAGE Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 217 // | kriyaa| samiyaM bAhare muNI / tahAvi se agarihe acale je samAhie // 30 // abhiko pahikame saMkucae psaare| kAvasAhAraNahAe u08 itthaM pAvi aceyaNo // 31 // parikame parikilante aduvA ciTTe ahAyae / ThANe Na parikilante nisIilA ya aMtaso" // 32 // yathA haritAni hyaDarAdIni teSu na zayIta, sthaDilaM matvA zayIta, sAhyAmyantaramupadhi vyutsRjya syatvA banAhAraH san 18| samAdhispRSTaH parIpahopasamgaH tatra-tasminsaMstArake vyavasthitaH san sarvamadhisaheta / / 29 / / 'iMdiehi 'ti-sa muniranAhAratayA iGgitamaraNe indriyaglAyamAnaH samatAmAtmani Ahare, nArtadhyAnopagato bhUyAt , yathAsamAdhAnamAste / saMkocananiviNyo hastAdikaM hastapAdAprasArayet , tenA'pi niviNNa upavizeda , yathegitadeze saJcaret / tathApyasau svakRtaceSTavAdaggI eva / kimbhUtaH, acalo xi disaMcArayaH samAhitaH aGgIkRtamaraNAnna calatItyacalaH, samyagAhitaM vyavasthApitaM dharmadhyAne zuklabhyAne vA mano yena samAhitaH // 30 // 'abhikame 'ti-prajJApakApekSayA abhimukhaM kramaNaM amikramaNaM saMstArakAd gamanaM, pratIpaM kramaNaM pratikramaNaM AgamanamityarthaH / yathAsamAdhAnaM bhujAdikaM saMkocayetprasArayedvA / kimartha, kAyasya zarIrasya prakRtipelavasya sAdhAraNArtha / itthaM vAvi 'ti-atrApyasau vAzabdAtpAdapopagamane acetanavat sakriyo'pi niHkriya eva // 31 // ' paDikme "ti-yadi niSaNNasyApi gAtramataH syAttataH parikAmet caMkramyAna, yathA niyamite deze'kuTilayA gatyA matAmatAni kuryAt / tenA'pi zrAntassan athavopaviSTaH san yathAyate yathA praNihitagAtra ivAcaratIti yathAyate yathAvattiSThatIti mAvaH / yadA punaH sthAnenApi parikkamamiyAt , tata ucAnako vA pArthazAyI vA daNDApato vA yathAsamAdhAnaM tiSThati // 32 // kina "bAsINe'geTisaM maraNaM, indiyANi samIrae / kolAvAsaM samAsaja vivaha pAuresae // 33 // jo vavaM samuppo na 217 // 19 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI mAcArAGgapatradIpikA ba08 // 218 // paadpopgmnmrnnvidhiH| RSHANKA tattha avalambae / tara ukase appANaM phAse tattha'hiyAsae // 34 // ayaM pAyayavare siyA, jo evamaNupAlae / savvagAyanirohevi ThANAo navi unmabhe // 35 // ayaM se uttame dhamme pucaTThANamsa paggahe / aciraM paDilehitA, vihare ciTTha mAhaNe // 36 // " 'AsINa 'ti-- AsIna AzritaH, kiM tat 1, maraNaM, kimbhUtaM ? anIza-ananyasadRzamitarajanaduradhyavaseyam / tathAbhUtazca kiM kuryAt ? indriyANi iSTAniSTaviSayebhyaH samyagIrayet raagdvessaabhaavaatpreryedityrthH| 'kolAvAsaMti-kolA: dhuNakITakAsteSAmAvAsaH kolAvAsastaM antarpaNakRtaM uddehikAdinicitaM vA samAsAdya prApya tasmAdyadvitathaM- AgantukatadutthajanturahitamavaSTambhanAya prAdurepayet-anveSayedityarthaH / / 33 // 'jao vajaMti-yato yasmAdanuSThAnAdavaSTambhanAdervajavad vajaM-gurutvAtkarma avarya vA pApaM vA tatsamutpadyeta, na tatra ghuNakSatakASThAdAvavalambeta-nAvaSTambhanAdikAM kriyAM kuryAt / tatastasmAda'vadyasamutpattihetorAtmAnamutkarSeta-utkrAmayet / sanspirzAn duHkhavizeSAn adhyAsayet / yato yanmayA tyaktaM zarIrakaM etadevopadravanti, na punaH yadyad dharmAcaraNaM ityAkalayya sarvapIDAsahiSNurbhavet // 34 // gatamiGgitamaraNam / sAmprataM pAdapopagamanamAha-'ayaM cAyaya'tti-ayaM pratyakSo maraNavidhiH sa cAyatataro, na kevalaM bhaktaparijJAyA iGgitamaraNavidhirAyatataraH, ayaM ca tasmAdAyatatara iti cshbdaarthH| atrApIGgitamaraNe pravrajyAsaMlekhanAdikamuktaM tatsarca draSTavyam / yo bhikSurevamuktavidhinA enaM pAdapopagamanavidhimanupAlayet / sarvagAtranirodhe'pi-nAnopasaggopadravabhayabhIto'pi tasmAsthAnAnna vyudemet-n sthAnAntaraM yAyAt // 35 // 'ayaM seti-ayaM pratyakSa uttamaH sarvottamadharmavizeSaH, 'pubaTThANa'ttipUrvasthAnAd bhaktaparijAdeH prakarSeNa graho'tra pAdapopagamane pragRhItatarametadityarthaH 'chinnavRkSavada'vatiSThatIti bhAvaH / aciraM' CHANCHALCHALEGAON // 218 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 219 // CACASSAILSCREGAORS ti-aniraM sthAnaM tacca sthaNDilaM tatpUrvoktavidhinA pratyupekSya viharet maryAdA pAlayet tiSThet / kaH ? maahno-muniH||36|| mI "acittaM tu samAsajja ThAvae tastha appagaM / vosire savvaso kArya na me dehe parIsahA // 37 // jAvajjIvA parIsahA uvasaggA tasmin iti saMkhayA / saMvuDe dehabheyAe iya panne'hiyAsae // 38 // bheuresu na rajjijjA kAmesu bahutaresuvi / icchAlobhaM na sevijA sahanIyA dhuvavannaM sapehiyA // 39 // sAsarahiM nimantijA, divvamAyaM na sahahe / taM paDibujjha mAhaNe savvaM nUmaM vihUNiyA // 40 // upasargAH, 'acittaM 'ti-acittaM jIvarahitaM phalakAdi samAsAdya-labdhvA phalake'pi samarthaH, kazcitkASThe vA'vaSTamya tatrAtmAnaM jJAtavyaM de. | sthApayet / vyavasthApya ca tyaktacaturvidhAhAro meruvaniHprakampo gurubhiranujJAto vyutsRjet sarvazaH-sarvathA sarvAtmanA kArya- vamAyAdi dehaM / vyutsRSTasya dehasya kecana parISahopasargAH syustato bhAvayet / 'mama dehe 'tti- matsambandhI deha eva na bhavati paritya- svarUpaM c| ktatvAta , tadabhAve kutaH parISahaH / / 37 / / 'jAvajI 'ti- yAvajjIvaM yAvatmANadhAraNaM tAvatparIpahopasargAH soDhavyA itye. tat saMkhyAya-jJAtvA tAna'dhyAsayet / 'saMvuDe'- saMvRtaH tyaktagAtraH, 'dehameyAe'-zarIratyAgAyosthita iti kRtvA, prajJAvAna-ucitavidhAnavedI yadyatkAyapIDAkAri upatiSThate, tattat samyagaghisaheta // 38 // 'bhiuresu na rajjeja 'timedanazIlA bhidurAH zandAdayaH kAmaguNAH, teSu prabhUtatareSvapi na rajyeta-na rAga yAyAt / kAmeSu- icchAmadanarUpeSu | bahutareSu analpeSvapi / yadyapi rAjA rAjakanyAdinA upalobhayet tathApi na tatra gA_miyAt / icchA-tRSNA tadUpo loma icchAlomaH, cakravadrivyAbhilASAdiko nidAnavizeSastamasau nirjarApekSI na seveta / 'dhruvavaNaM 'ti-dhruvAM zAzvatIM yaza:kIri paryAlocya kAmecchAlomavikSepaM kuryAt / / 39 / / 'sAsaehiM 'ti- yAvajIvanirvAhakairathaiH kazcinimantrayet , tatprati- 15 // 219 // SIOCONOCROSSOCIROCESS Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI | bAcArAnadIpikA // 220 // puSyasva yathA zarIrArtha dhanaM mRgyate, tadeva zarIramazAzvatam / tathA divyAM mAyAM na zraddadhIta-tAmapi pratibudhyasva / 'mAhaNe- u08 tti- sAdhuH sarva nUmaM mAyAvatAM ca vidhyApanIya devAdimAyAM budhyasveti // 40 // kina-- yathAvasaraM ___" savva hiM amucchie, AukAlassa paare| titikvaM paramaM naccA, vimohanayaraM hiyaM // 41 // ti bemi // 8-8- prayANAvimokkhAjjhayayaNaM samma / mekataraM 'sabahiti-sarve ca te arthAzca sarvArthAH, pazcaprakArAH kAmaguNAsteSu amUrchitaH / AyuHkAlasya-yAvanmAnaM kAlamAyuH svIkanasaMtiSThate asau AyuHkAlastasya pAragaH syAt / titikSAparISahopasampAditaduHkhavizeSasahanaM paramaM pradhAnamastIti jJAtvA, vym| vimohAnyataraM hitamiti-vigato moho yeSu, tAni vimohAni-bhaktapariveGgitamaraNapAdapopagamanAni, teSAmanyataraM yathAbasaraM vidheyamityarthaH / iti avImIti pUrvavat / / iti zrIcandragacchAmbhoja. zrIajitadevasariviracitAyAM zrImadAcArAma dIpikAyAM saptamAdhyayanaM samAptam // batra kramAgatamaSTamamadhyayanaM vyavacchinnaM mahAparivAkhyam / atrASTamAdhyayanasthAne navamamadhyayanaM prAramyate tatrAdima sUtram___"bahAsuyaM vaissAmi jahA se samaNe bhagavaM uttttaae| saMkhAe tasi hemaMte bahuNA pabbaie ityA // 42 // yo vimeNa, batyeNa, pihissAmi taMsi hemaMte / se pArae AvakahAe evaM khu aNudhammiyaM tassa // 43 // cacAri sAhie mAse, bahave pANajAiyA bAgamma / amirujjha kArya viharisu, bArasiyANaM vatva hisisu // 44 // saMvacchara sAhiyaM mAsaM na rikAsi vatvarga IPU220 // raOM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * // RECE 49 21 // kal bhayakaM / acelae tao cAI ta bosirina vatthamaNagAre // 45 // "' u01.. 'ahAsupa' mityAdi-zrIsudhAsvAmI jambUsvAmine pRcchAtaH kathayati-yathAzrutaM vadiSyAmi / yathA'sau zramaNo navame'dhya. bhagavAn mahAvIraH, 'uThAe 'ti-utthAya-udyatavihAraM pratipadya sarvAlaGkAraM parityajya pazcamuSTilocaM vidhAya, karmakSayArtha 18yane bhagavavotthAya saMkhyAya-jJAtvA tasmin hemante mArgazIrSadazamyAM prAcInagAminyA chAyAyAM pravrajyAgrahaNAnantarameva rIyate sma- sevitAvijahAra / dvAdazavarSANi sAdhikAni chabastho maunavratI tapazcacAra / surapatinA bhagavadupari devayaM cikSepe / tad bhagava- cArasya | tA'pi niHsaGgAbhiprAyeNaiva dharmopakaraNamRte na dharmo'nuSThAtuM mumukSubhiraparaiH zakyate iti kAraNApekSayA madhyasthavRttinA |3|prakaTanama / tathaivAvadhAritaM, na punastasya tadupabhogecchA'stIti / etad darzayitumAha-'No cevimeNa 'ti-na caivAhamanena vaneNendraprakSiptenAtmAnaM pidhAsyAmi tasmin hemante, tadvA vastraM tvatrANIkariSyAmi lajAcchAdanaM vA vidhAsyAmi / kimbhUto'sau , sa bhagavAn 'pArae 'ti-sNsaaraarnnvpaargH| kiyatkAlaM?, yAvatkathaM-yAvajIvamityarthaH / kimarthaM dhArayati', 'eyaM khu aNudhammiyaM 'ti-etadAnudhArmikaM sarvairapi tIrthakRdbhirAcIrNam / tathA bhagavataH pravrajato ye divyAH sugandhipaTavAsA AsaMstadgandhAkRSTAzca bhramarAdayaH samAgatya zarIramupatApayantItyAha- // 43 // 'cattAri sAhie mAse'-caturaH sAdhikAn mAsAn bahavaH prANijAtayo bhramarAdikAH samAgatyAruhya ca kAyaM zarIraM vijahuH kAye pravicAraM cakruH / mAMsazoNi| tArthitayA''ruhya tatra kAye 'hiMsiMsu'-itazcetazca vilumpanti smetyarthaH // 44 // kiyanmAnaM kAlaM taddevayaM bhagavati sthitamityAha-'saMvaccharasAhiyaM mAsaMti- tadindropAhitaM vastraM saMvatsaramekaM sAdhikaM mAsaM, 'jaMNa rikAsi 'ti-yatra tyaktavAn // 221 // D LOCCCCCCES RAG Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAcArArakhadIpikA u.1 soDA upsrgpriisshaaH| 222 // OMOMOM bhagavAn tatsthitakalpa iti kRtvA, tata Urca tadvastraparityAgI vyutsRjya ca tada'nagAro bhagavAn acelo'bhUt / taca suvarNavAlukAnadItIre kaNTakAvalagna dhigjAtinA gRhItamiti // 45 // kina "adu porisiM tiriya mitti cakkhumAsajja antaso jhAyai / aha cakkhumIyA saMhiyA te hantA hantA bahave kaMdisu // 46 // sayaNehiM vitimisse hi ithio tattha se parinnAya | sAgAriyaM na sevei ya, se sayaM pavesiyA jhaai||47|| je ke ime agAratthA mIsIbhAvaM pahAya se jhAI / puTThovi nAbhimAsisu gacchai nAivattai aMjU // 48 // No sukarameyamegesi nAmibhAse ya abhivAyamANe / hayapuJce tattha daNDehiM lUsiyapugve appapuNNehiM / / 49 // " adu porisi'-atha-Anantarye puruSapramANA pauruSI AtmapramANA vIthI tAM gacchan dhyAyati-IryAsamito gacchati tadevA'tra dhyAna, yadIryAsamitasya gamanamiti bhAvaH / kimbhUtAM tAM ?, 'tiryagmitti' zakaToddhivadAdau saGkaTAmagrato vistI mityarthaH, kathaM dhyAyati', 'cakSurAsAdya '-cakSurdatvA'ntaH-madhye dattAvadhAno bhUtveti, 'ahacakkhu 'tti-athAnantaraM cakSurmItAH cakSuparyAyo'tra darzanamucyate, ato darzanAdeva bhItAH darzanabhItA DimbhAdayaH saMhitA militAH, te pAMzumuSTyAdibhirhatvA ca 'kandisu 'tti-kolAhalaM kRtavantaH / kastvaM ? kutaH samAgataH ? kathaM muNDo jAtaH? 'bahave 'ti-bhUyAMsaH ityevaM halabolaM cakruH / kizca zayyate edhviti zayanAni-vasatayasteSu kutazvinnimicAd vyatimizreSu gRhasthatIthikaiH, tatra / vyavasthitaH san yadi strIbhiH prArthyate, tatastAH zubhamAgrgArgalA iti jJAtvA pariharan sAgArikaM maithunaM na seveta, zUnyeSu ca mAvamaithunaM na seveta / ityevaM sa bhagavAn svayamAtmanA vairAgyamArgamAtmAnaM pravezya dharma nyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyati SHARE 44444444 // 22 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 223 // NAGACHISASTRACK tathA ye kecara ime'gAraM gRhaM tatra tiSThantIti agArasthA:-gRhasthAstairmizrIbhAvamupagato'pi dravyato bhAvatazca taM mizrIbhAvaM prahAya-tyaktvA sa bhagavAn dharmadhyAnaM dhyAyati / tathA kutazvinnimicAd gRhasthaiH pRSTo'pRSTo vA na vakti, svakAryAya nispRhatA gacchatyeva, na tairukto mokSapathamativarcate dhyAnaM vA / 'aMju'tti-RjuH, RjoH-saMyamasyAnuSThAnAt / ' No sukarameyaM '-naitad 18mikSAcaryA vakSyamANaM uktaM vA ekeSAM-anyeSAM sukarameva, nA'nyaH kAtarajanaiH kartumalam / kiM tat ? tena kRtamityAha-abhivAdayato yaam| nAmimASate, nA'pyanabhivAdayadbhayaH kupyati, nApi pratikUlopasaggairanyathAmAvaM yAtIti darzayati-' itapuve 'ti-daNDaiItapUrva tatrAnAryadezAdau paryaTan , tathA lUSitapUrvaH kezaluzcanAdimiH1, kaiH', alpapuNyairanAryaiH paapaacaarH| kica___" phahasAI dutitikkhAI aiaca muNI parakamamANaM / AghAyanaZgIyAI daNDajuddhAI muTThijutAI // 50 // gaDhie mihukahAsu samayaMmi nAyasue visoge adakkhu / eyAi se urAlAI gacchai nAyaputte asaraNayAe / 51 // avi sAhie duve vAse sIodaM abhuccA niksante / egattagae pihiyacce se ahinnAyadasaNe sante // 52 // " . 'pharusAi' mityAdi-paruSANi-karkazAni tAni duHkhena titikSyante dustitikSANi, tAnyatigatyA'vigaNayya munirviditajagatsvamAvaH parAkramamANaH samyak tinikSate / ASAyanaTTa 'ci-AkhyAtanRtyagItAni tAni uddizya na kautukaM vidhatte / nApi daNDayuddhamuSTiyuddhAni AkarNya visayotphullalocana uSitaromakUpo bhavati, tathA 'athitaH' avabaddho mitho'nyonyaM kathAsu svairakathAsu samaye vA kazcidavabaddhastaM strIdvayaM vA parasparaM kathAyAM gRddhamapekSya tasminnavasare 'jJAtaputro' bhagavAn vizoko gitaharSazca tAn mithaH kathAvabaddhAna madhyastho'drAdhIt / etAni duHpradhRSyANi duHkhAnya // 223 // PRECASHASRANAMOLAN Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI yAcArAGgasatradIpikA b09| // 224 // smaran gacchati / udArANi anukUlapratikUlopasargANi, 'NAyaputce 'ti-zAtaputraH zrIvarddhamAnasvAmI sa bhagavAn naitadduHkhasmaraNAya gacchati parAkramate, yadivA zaraNa-gRhaM nAtra zaraNamastItyazaraNa:-saMyamastasmai azaraNAya parAkramate / tathAhi-kimatra citraM yad bhagavAna amitavalaparAkramaH pratijJAkanakAdrizikharArUDhaH parAkramata iti / sa bhagavAna'pravajito'pi prAsukAhArAnuvartI AsIt / zrUyate ca-kila paJcatvamupagate mAtapitari samAptapratijJo'bhUt / tataH pravivrajiSuH jJAtimiramihito, yathA bhagavan mA kRthAH kSate kSArAvasecanamityevamabhihitena bhagavatA'vadhinA vyajJAyi / yathA-mayyasminnavasare pravrajati sati bahavo jJAtIyA naSTacitAH syurityevaM vicArya tAnuvAca-kiyantaM kAlaM mayA'tra sthAtavyaM, saMvatsaradvayenAsmAkaM zokApagamo bhAvIti, maTTArako'pi omityuvAca / kinvAhArAdikaM mayA svecchayA kArya, necchAvighAtAya bhavadvirupasthAtavyaM, tairapi yathAkathaJcidayaM tiSThatviti matvA taiH sarvaistathaiva pratipede / tato kathambhUto bhagavAn ityAha-'avi sAhie 'ti-api sAdhike dve varSe zItodakamabhuktvA apitvetyrthH| aparA'pi pAdadhAvanAdikAH kriyAH prAsukenaiva prakRtya tato niSkrAntaH, yathA ca prANAtipAtaM parihatavAn evaM zeSavratAnyapi paripAlitavAn / tathA 'ekatva'miti-tata ekatvamAvanAmAvitAntaHkaraNaH pihitA-sthagitArjA-krodhajvAlA yena sa tthaa| so'pi chabasthakAle'mijJAtadarzanaH samyaktvabhAvanayA bhAvitaH zAnta indriynoindriyaiH| sa evambhUto bhagavAn gRhavAse'pi saavdyaarmbhtyaagii| kiM punaHpravrajyAyAM ityAha-.. ___"puDharSi ca AukAyaM ca tesakArya ca bAukArya c| paNagAiM bIyahariyAI sakArya ra sambaso nayA // 53 // eyAiM santi dIvAvilambe sati gRhastha. tve'pi prAsukAhArAdi REGARKARINASI RUKONKAN varcanaM. bhgvtH| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 225 // SROCHASHA ADHARDOIE paDilehe, cittamantAI se abhinnAya | parivajiya viharityA iya saMkhAya se mahAvIre // 54 // adu thAvarA ya tasattAe tasAya ThiAu.1 thAvarattAe / aduvA savvajoNiyA sattA kammuNA kappiyA puDho bAlA // 55 // bhagavaM ca evamannesi sovahie hu luppaI. baale| sasthAvarakammaM ca savvaso nacA taM paDiyAikkhe pAvagaM bhagavaM // 56 // duvihaM sameca mehAvI kiriyamakkhAyama'NelisaM nANI | AyANasoya- | jIvA | maivAyasoyaM jogaM ca savvaso NacA // 57 // & mithaH parA___ 'puDhaviM ca 'ti-zlokadvayaM, etAni pRthivyAdIni cittamanti, tadArambha parivartya viharati sma, iti kriyAsambandhaH / varcanta iti pRthivyAdayaH,panakazandena phullaNiH, bIjAni-zalyAdIni haritAnyavarAdIni ityetAni bhUtAni santi-vidyante ityevaM pratyupekSya sUcanam / sacetanAnyabhijJAya-bhagavAnmahAvIrastadArambhaM parivartya vihRtavAnnityarthaH / pRthvIkAyAdInAM jantUnAM trasasthAvaratvena bhedamupadarya sAmpratameSAM parasparato'nugamanamastIti darzayati-'adu thAvarAya'tti athA'nantaraM sthAvarA pRthivyaptejovAyuvanaspatayaste ca satayA dvIndriyAdiSu vipariNamante, karmavazAda gacchanti / caH samuccaye trasajIvAzca kamyAdayaH sthAvaratayA pRthvyAditvena karmanighnAH samutpadyante / aduva 'ti-athavA sarvayonikAH sarvayonayaH utpattisthAnAni yeSAM te sarcayonikAH sattvAH prANinaH svakRtakarmaNA pRthak pRthaka kalpitA:-kathitAH / kimbhUtAste', bAlA rAgadveSAnvitAH kalpitA vyvsthaapitaaH| 'bhayavaM 'ti- bhagavAn varddhamAnasvAmI evamamanyata-nAtavAn, saha upadhinA varcate iti sopadhikAdravyabhAvopadhiyuktaH, huravadhAraNe, lupyate karmaNA klezamanubhavatyeva, kA, bAla-ajJaH, yasmAtsopadhikaH karmaNA lupyate tasmAtkarma ca sarvazo jJAtvA tatkarma pratyAkhyAtavAn tadupAdAnaM ca karmAnuSThAnaM bhagavAn vrddhmaansvaamii| kic-18||225 // S SACROCHOCOLOCAL Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrI u01 bhagavassevitaprakaTAcAradarzanam / 'vihati-dvividhaM dviprakAraM kiM ? tat karma, tacceryApratyayaM sAmparAyikaM ca, tad dvividhamapi, 'samicca 'ti-sametya-jJAtvA | pAcArA- medhAvI kriyAM saMyamAnuSThAnarUpAM karmocchetrI, 'akkhAyamaNe lisaMtti-anIdRzIM ananyasadRzIM pAkhyAtavAn / 'AyANakhadIpikAmA | soya 'tti-AdIyate ityAdAnaM karma, AdAnaM ca tacca zrotaH AdAnazrotastad jJAtvA tathA'tipAtazrotaca, upalakSaNArthatvA dasya mRSAvAdAdikamapi jJAtvA, tathA yogaM ca manovAkkAyalakSaNaM duSpraNihitaM sarvazaH-sarvaiH prakAraiH karmabandhAyeti jJAtvA kriyAM-saMyamalakSaNAmAkhyAtavAn / ki|| 226 // "aivattiyaM aNAudi sayamannesi akrnnyaae| jassisthio parinnAyA savvakammAvar3A u se adakkhu // 58 / / ahAkaDaM &Ana se seve savvaso kamma adakkhU / jaM kiMci pAvagaM bhagavaM taM akuvvaM viyaDaM muJjitthA // 59||nno sevai ya paravatthaM parapAe vI se na bhuJjitthA / parivajiyANa omANaM gacchai saMkhaDi asaraNayAe // 60 // mAyanne asaNapANassa nANugiddhe rasesu apaDhinne / | acchipi no pamajijA novi ya kaMDUyae muNI gAyaM // 61 // " 'aivattiyati- atipAtikA anAkuTirahiMsA, atikrAntA pAtakAdatipAtikA-nirdoSA, tAmAzritya svato'nyeSAmakaraNatayA avyApAratayA pravRtta iti / 'jassisthio'-yasya striyaH svarUpatastadvipAkatazca parijJAtA bhavanti / kimbhUtAH striyaH', 'sarvakavihA:'-sarvapApopAdAnabhUtAH, 'se adakkhu-sa evA'drAkSI- yathAvasthitasaMsArasvabhAvaM jJAtavAniti / mUlaguNAnA''khyAyottaraguNAnAha-' ahA kaDaM 'ti-yathA-yena prakAreNa pRSTvA'pRSTvA vA kRtaM yathAkRtaM-AdhAkAdi nA'sau sevate / kimiti ?, yata:-'savvaso ti-sabaiMH prakAraistadAsevanena karmaNA'STaprakAreNa bandhamadrAkSIt / anyadapi yatkiJci CARRANG GAARAKS // 226 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 227 // pApakaM pApopAdAnakAraNaM tad bhagavAna'kurvvan vikaTaM prAzukamupabhuktavAn / kizcano sevate ca ' paravakhaM ' - pradhAnaM vastraM, parasya vA vastraM, paravakham / parapAtreNAsau nopabhuMkte / parivarjya apamAnaM avagaNayya gacchati asAvAhArAya ' saMkhaDi 'cisaMkhaNDyante prANino'syAmiti saMkhaDimAhArapAkasthAnabhUtAM, azaraNAya zaraNamanAlambamAno'dInamanaskaH kalpa iti kRtvA parISahavijayArthe gacchatIti / 'mAyaNNe 'ti -AhArasya mAtrAM jAnAtIti mAtrajJaH azanapAnasya / tathA nAnugRddho raseSu / bhagavato hi gRhasthabhAve'pi raseSu gRddhirnAsIt kiM punaH prabrajitasya ? / punaH kimbhUtaH 1, 'apaDiNNe - apratijJaH - yathA raseSu apratijJo, yathA mayA'dya siMhakesarA modakA eva grAhmA ityevaMrUpApratijJArahitaH, anyatra kulmApAdau sapratijJa eva / tathA ' acchiMpi ' - akSyapi rajaHkaNAdyapanayanAya no pramArjayet / nApi gAtraM munirasau kaNDUyate kASThAdinA, kaNDavyapanodaM na vidhaca iti / kizva- "appaM tiriyaM peddAra api piTTio pehAe / appaM buipa'paDibhANI paMthapehi care jayamANe // 62 // sisiraMsi addhapaDibanne taM vosirija vatthamaNagAre / pasAritu bAhuM parakame no avalambiyANa saMghami // 63 // esa vihI aNukkanto mAhaNeNa maImayA / bahuso aparitreNa bhagavayA evaM riyaMti // 64 // " upadhAnazrutAdhyayane prathama uddezakaH // 91 // ' appaM tiriya 'mityAdi - alpazabdo'bhAve varttate, alpaM tiryag tirazrInaM gacchan prekSyate, alpaM pRSThataH sthitvotprekSyate, mArgAdi kenacitpRSTo'lpabhASI san maunena gacchatyeva / pathiprekSI 'cared' gacched yatamAnaH, kathambhUte mArge 1, alpANDakeprANAdirahite yatnavAniti / 'sisiraMsi 'ci- arddhapratipanne zizire sati tadeva devadRSyaM ca vyutsRjyA'nagAro bhagavAn u0 1 mArgagamana zItAdi sahanaviSa yakAcAra sUcA / / / 227 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI / C thAcArAGga patradIpikA ba09 // 228 // u02 zayyAsanaviSayaka AcAra: ciirnnH| HACAE%A5% prasArya bAhuM parAkramate, na tu punaH zItArditaH san saMkocayati / nApi skandhe'valambya tiSThatIti / 'esa vidhI'-eSa caryAvidhiranantaroktatvAda'nukrAnto anucIrNo mAhanena zrIvIrasvAminA / kimbhUtena 1, matimatA-viditavedyena .' bahuzo'-- anekaprakAramapratijJenA'nidAnena bhagavatA aizvaryAdiguNopetena / evaM bhagavadanucIrNena mArgeNA'nye mumukSavo'zeSakarmakSayAya 8 sAdhaco rIyaMte-gacchanti / ityupadhAnazrutAdhyayanasya prathamodezapradIpikA // sAmprataM dvitIya Arabhyate, asyAdimaM sUtram-- ". cariyAsaNAI sijjAo egaiyAo jAo buiyaao| Aikkha dAI sayaNAsaNAI jAiM sevitthA se mahAvIre // 65 // AvesaNasamApavAsu paNiyasAlAsu egayA vAso / aduvA paliyaThANesu palAlapulesu yagayA vAso // 66 // ApantAre ArAmAgAre vaha ya nagare va egayA vaaso| susANe sunnagAre vA rUkkhamUle va egayA vAso // 67 // eedi muNI sayahiM samaNe Asi paterasavAse / rAI divaMSi jayamANe apamatte samAhie jhAi // 68 // " 'cariyAsaNAI 'ti-caryAyAmavazyaMbhAvitayA yAni zayyAsanAnyabhihitAni sAmarthyAyAtAni, tAni zayanAsanAni-1 zayyAphalakAdIni AcakSva, sudharmasvAmI jambUnAmnA'bhihito, yAni sevitavAn mahAvIro-varddhamAnasvAmIti / 'AvesaNa' ityAdi-bhagavata AhArAbhigrahavat pratimAvyatirekeNa prAyazo na zayyAbhigraha AsIt / navaraM yatraiva caramapauruSI bhavati, tatraivAnujJApya sthitavAn AvezanaM-zUnyagRhaM, ' sabhA' grAmanagarAdInAM 'prapA'-udakasthAnaM, AvezanasamAprapAsu, tathA 'paNyazAlAsu' krayANakahadveSu 'ekadA' kadAcidvAso bhgvtH| 'aduva 'ci-athavA 'paliya'ti-pAliyaM-lohakarAdi RKARICARRORECASS // 228 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 229 // karmakarasthAnaM teSu, 'palAlapuJjeSu ' maJcoparivyavasthiteSva'dho na punasteSveva, zuSiratvAditi / 'ArgatAgAre 'ti-prasa GgAdAgatya yatra tiSThanti tadAgantAgAraM tatpunargrAmanagarAd bahiH sthAnaM tatra / ArAme AgAraM gRhaM ArAmAgAraM tatra, nagare vA ekadA bAsaH / tathA zmazAne zUnyAgAre, AvezanazUnyagArayoH kubyAkRto medaH / vRkSamUle vaikadA vAsaH / 'eehiM mRNItieteSu zayaneSu pUrvokteSu zayaneSu vasatiSu sa muniH jagatrayavettA Rtubaddhe varSAsu vA zramaNaH tapasyudyuktaH AsIt / kiyantaM kAlaM yAvaditi darzayati- ' paterasavAse - prakarSeNa trayodazaM varSaM yAvat samastarAtriMdinamapi yatamAnaH saMyamAnuSThAne'pramatonidrAdipramAdarahitaH samAhitamanA: ' visrotasikArahito dharmmadhyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyatIti / " nipi no pagAmAe, sevai bhagavaM uTThAe / jaggAvai ya appANaM Isi sAI ya apanei // 69 // saMbujjhamANe puNaravi Asisu bhagavaM uTThAe / nikkhamma egayA rAo vahi cakamiyA muhuttAgaM // 70 // sayaNehiM tatthuvasaggA bhImA AsI aNegarUvA ya / saMsappagA ya je pANA aduvA pakkhiNo uvacaranti // 71 // adu kucarA uvacaranti gAmarakkhA ya sacihatthA ya / yadu gAmiyA saggA itthI egaiyA purisA ya // 72 // ' niddapi no 'ti-nidrA naiva prakAmaM atyartha sevate / tathA kila bhagavato dvAdazasaMvatsareSu madhye'sthikA grAme'ntarmuhUrttaM yAvat sakRnidrApramAda AsIt / tato'pi cotthAyAtmAnaM ' jAgarayati ' kuzalAnuSThAnena pravarttayati / yatrApISat zayyAsssIcatrApi apratijJa :- pratijJArahito, na svApAbhyupagamapUrvakaM zayIta / ' saMbujjhamANe 'ti - sa munirnidrApramAdAdyutthitacicaH san sambuddhyamAnaH - saMsArapAtAyA'yaM pramAda ityevamavagacchan punarapramaco bhagavAn saMyamasthAnenotthitavAn / yadi 20 dz u0 2 nidrAdi pramAda varjanopasargAdi sahana nirUpaNam / 1 // 229 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAgapatradIpikA ba09 prakRSTopasarge'pi dhyAna magnatA | pradarzanam / // 230 tatrAntarvyavasthitasya kutazcinnidrApramAdaH syAt tatastasmAniSkramyaikadA zItakAlarAvyAdau pahizcaGkamya muhUrtamA nidrApramAdApanayanAtha dhyAne sthitavAniti / 'sayaNehiM 'ti-zayyate sthIyate utkaTukAsanAdimiryeSviti zayanAni-AzrayasthAnAni teSu tasya bhagavata upasargAH, 'bhImAH' bhayAnakA Asan anekarUpAzca zItoSNAdirUpatayA / tathA saMsarpantIti saMsarpakAH zUnyagRhAdAvahinakulAdayaH prANina upacaranti, upa sAmIpyena mAMsAdikamaznanti / athavA zmazAnAdau pakSiNo gRddhAdaya upacaranti / athavA kutsitaM caratIti kucarAH caurapAradArikAdayaH, te ca kvacicchUnyagRhAdAvupacaranti-upasargayanti / tathA grAmarakSakAdayazca trikacatvarAdivyavasthita zaktikuntAdihastA upacarantIti / atha grAmikA grAmadharmAzritA upasargA ekAkinaH syuH, tathAhi-kAcitstrI rUpadarzanAdadhyupapannA upasargayeva puruSo veti / kizca " ihaloiyAiM paraloiyAI bhImAI annegruuvaaii| avi subhidunbhigandhAiM sahAI aNegarUvAiM // 73 // ahiyAsae sayA samie phAsAI viruuvruuvaaii| araI raI abhibhUya rIyai mAhaNe abahuvAI // 74 // sa jaNehiM tattha pucchisu egacarAvi egayA rAo / avvAhie kasAitthA pehamANe samAhiM apaDinne / / 75 // ayamaMtaraMsi ko ittha ? amaMsitti bhikkhu AhaTTa / ayamuttame se dhamme tusiNIe kasAie jhAi / / 76 // " ___ 'ihaloiyAI "ti- ihaloke bhavA aihalaukikAH manuSyakRtAH, ke te ?, sparza duHkhvishessaaH| divyAH tairazcAzca pAralaukikAH, tAn upasargApAditAn duHkhavizeSAna adhyAsayati-adhisahate / kimbhUtAH 1, mImA bhayAnakAH / anekarUpA:surabhigandhAH srakcandanAdayaH, durgandhAH kuthitakalevarAdayaH, zabdAzcAnekarUpA veNuvINAmRdaGgAdijanitAstAn adhyA- F SARKASA 230 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 // I yAvadekAkI vicarannata / tathA upapatyAyA tADayanti / ma sayati / sadA-sarvakAlaM, samitaH paJcasamitimiyuktaH / 'phAsAI 'ti-sparzAn-duHkhavizeSAn, aratiH saMyame ratirmogA- u02 miSvaGge ' amibhUya '-tiraskRtya 'parIyate'-gacchate, ka?, saMyamAnuSThAne 'mAhano'-mahAvIraH, kimbhUtaH ? abahu anyavAdI / ' sa yaNehi 'tti- sa bhagavAn chadmasthakAlaM yAvadekAkI vicaran tatra zUnyagRhAdau vyavasthitaH san janailokaiH pRSTaH, gRhAdau tadyathA-ko bhavAn ? kimatra sthitaH ? ityevaM pRSTo'pi tUSNIbhAvamabhajata / tathA upapatyAdyA api ekacarA ekAkina hai |sthitasyaekadA kadAcidrAtrau ati vA pprcchuH| avyAhRte ca bhagavatA kaSAyitAste daNDamuSTyAdinA tADayanti / bhagavAstu prakRSTopatatsamAdhi prekSamANo dharmadhyAnacittaH san samyak titikSate, kimbhUto bhagavAn ?, apratijJaH-zatrubhAvapratijJArahitaH / kathaM sargate papracchurityAha-ayamaMtaraMsitti-ayamantamadhye ko'tra vyvsthitH| evaM saGketAgatA duHcAriNaH pRcchanti, karmakarAdayo shntaa| | vA, tatra nityavAsino duSpraNihitamAnasAH pRcchanti / tatra caivaM pRcchatAM bhagavAMstUSNIbhAvameva bhajate / kvacid bahutaradoSA-1 panayanAya jalpatyapi, kathamityAha-'ahamaMsitti'-bhikkhutti- ahaM bhikSurasmi / ityevamukta yadi te'vadhArayanti tatastiSThatyeva azAbhipretArthavyAghAtAt kapAyitAH santa evaM brUyuH, yathA tUrNamasmAtsthAnAnirgaccha, tato bhagavAn aciyattAvagraha iti nirgacchatyeva, yadivA na nirgacchatyeva bhagavAn / kintu soya'muttamaH pradhAno dharma AcAra iti kRtvA sa kapAyihai. tejapa 'smin gRhasthe tUSNIbhAvavyavasthito yadbhaviSyattayA dhyAyatyeva-na dhyAnAtpracyavate / kiJca "appege paveyanti sisire mArue pavAyante / taMsippege aNagArA himavAe nivAyamesanti // 77 // saMghADIo pavesissAmo ehA / samAdahamANA / pihiyA va saksvAmo aidukkhe himagasaMphAsA // 78 // taMsi bhagavaM apaDinne ahe vigaDe ahi- // 231 // D Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satradIpikA ba09 // 232 // yAsae / davie nikhima egayA rAmo ThAie bhagavaM samiyAe // 79 // esa vihI aNukanto mAhaNeNa maImayA / bahuso apaDi. u02 NNeNa bhagavayA evaM rIyanti // 8 // ti bemi" 9-2 zItakAle ____sippege' ityAdi-yasmin zizirAdAvapyeke tvaktrANAmAvatayA 'paveyaMti'-pravepante-kampante, dantavINAdi-18 duHsahasamanvitAH kampanta ityrthH| tasmiMzca zizire pravAti mAruti sati eke-anagArA anyatIrthikA na sarve, himavAtena zItapIDApIDitAH, tadapanodAya pAvakaM prajvAlayanti aGgArazakaTikAmanveSayanti, prAvArakaM vA yAcante-Arthayanti / yadivA pArzva- sahananAthatIrthapravajitA gacchavAsina eva zItArditA nidAtameSayanti- ghazAlAdikA vasatI prArthayanti / 'saMghADIo 'ti- 18/niruupnnm| saMghATIzabdena zItApanodakSama kalpadvayaM trayaM vA gRhyate, tAH saMghATIH zItArditA vayaM pravekSyAmaH / evaM zItAditA anagArA api vidadhati / tIrthikapravrajitAstveghAH samidhaH kASThAni samAdahantaH zItasparza soDhuM shkssyaamH| tathA saMghAvyA vA pihitA:-kambalAdyAvRtazarIrA iti / kimarthametatkurvantItyAha-yato'tiduHkhametata-atiduHsahametad, yaduta himasaMsparzA duHkhena sahyante / tadevambhRte zizire svayathyetareSvanagAreSu yathoktAnuSThAnavatsu satsu yad bhagavAn vyadhAt, tadAha-'taMsi bhagavaM 'ti-tasminnevambhUte hImavAte zItasparse sarvakaSe bhagavAn taM zItasparza sarvamadhyAsayet / kimbhUto? apratijJaH na vidyate nirvAtavasatiprArthanAdikApratijJA yasya sa tathA / ka abhyAsayan ', ' ahe 'tti adho vikaTe adhaH kuDyAdirahite, channe'pyupari tadamAve veti / kimbhUtaH-davie-dravika: saMyamavAn 'nikkhamma'-niSkramya bahirekadA rAtrau muhUrcamAtraM sthitvA punaH pravizya sa bhagavAn zamitayA samyag vA samatayA vA vyavasthitaH san taM zItasparza rAsamadRSTAntena soDhuM // 232 // RANSIRSAGAR Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASH zakroti-adhisahata iti / ' esavihI '-eSa vidhirityAdi pUrvavat / upadhAnazrutAdhyayane dvitiiyoddeshkH|| . PI adhunA tRtIya Aramyate, asmAdimaM satram- . lADhadeze .. "saNaphAse sIyaphAse ya teuphAse ya daMsamasage ya / ahiyAsae sayA samie phAsAI viruuvruuvaaii|| 81 // aha dugharalADha- pramo. pArI bajabhUmi ca summabhUmi ca / paMta sijjaM sevisaM AsaNagANi ceva paMtANi // 82 // lAdehiM tassuvasaggA bahave jANavayA vihaaraa| sisu / maha lahadesie bhatte kukurA tatya hiMsisu nivaiMsu // 83 // appe jaNe nivArei lasaNae suNae dasamANe / chucchukAriti bAIsu samaNaM kukurA saMtutti // 84 // " 'taNaphAse 'ti-tRNAnAM kuzAdInAM sparzastRNasparzaH, tathA zItisparza uSNasparza AtApanAdikAle Asan , tathA daMzamazakAdayazca, etAMzca tRNasparzAdIn 'virUparUpAn '-nAnAbhUtAn bhagavAnadhyAsayati, samitibhiH samitaH / ' aha ducara 'ci-athA'nantaraM duHkhena caryata iti duzcaraH sa cAsau lADhaca janapadavizeSo duzvaralADhastaM, vajrabhUmi ca vihRtavAn / sa ca dvirUpo-vajrabhUmiH zubhrabhUmizca / tatra ca prAntAM zayyAM'-vasatiM zUnyagRhAdikAmanekopadravopadrutAM sevitavAn / prAntAni vA AsanAni pazUtkaraloSThAdyupacitAni kASThAni ca durghaTAni AsevitavAn / 'lADehi 'ti-tatra lAdeSu dezeSu tasya bhagavato bahaba upasargAHprAyazaH pratikUlA:-AkrozazvabhakSaNAdaya Asan / tAneva darzayati-janapade bhavA jAnapadA, anAryAcAriNo lokAH te bhagavantaM luussitvnto-dntbhkssnnolmukdnnddprhaaraadibhirjihiNsuH| aha lukkhadesIe bhatte'bhaktamapi rUkSadezya-rUkSakalpaM antaprAntaM ca, te cAnAryatayA prakRtikrodhanAH, karmAsAdyabhAvAcca tRNaprAvaraNAH santo D233 // SARKARISTRARASHTRA RASRCS Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra bajrabhUmau ghorAH parISahAH sodeti | darzanam / bhI patA bhagavati virUpamAcaranti / kurkurAH zvAnaste ca jihiMsurupari nipetuH| 'appajaNe 'ti-tatrAlpajano nivArayati zuno bAcArAGga- lUSakAn dazato nivArayati / api tu caNDaprahArAdibhirbhagavantaM hatvA tatpreraNAya sItkurvanti / kathaM tu nAmainaM zramaNaM kurkurAH stradIpikA zvAno dazantu / / tatra caivaMvidhe janapade bhagavAn SaNmAsAvadhi kAlaM sthitavAniti / kizca- / a09 "eliksae jaNA bhujo bahave vajabhUmie pharusAsI / lalui gahAya nAliyaM samaNA tattha ya vihariMsu // 85 // evaMpi tattha viharantA puTTapuvvA ahesi suNiehiM / saMluJcamANA suNaehiM duccarANi tattha lADhehiM // 86 // nihAya daNDaM pANehiM taM kAyaM vosi||234|| rijamaNagAre / aha gAmakaNTae bhagavante ahiyAsae amisamicA / / 87 // nAgo saMgAmasIse vA tArae tattha se mahAvIre / evaM pi tattha lADhehiM aladdhapuvvovi egayA gAmo // 88 // 'elikkhae 'ti-IdRzaH-pUrvoktasvarUpastatratyajanaH, tathAlakSaNaM janapadaM bhagavAn paunaHpunyena vihRtavAn / tasyAM ca vajrabhUmau bahavo janAH paruSAzino-rUkSabhojinaH, rUkSAzitayA ca prakRtikrodhanAstato yatirUpamupalabhya kadarthayanti / tatrAnye zramaNAH-zAkyAdayo yaSTiM dehapramANAM caturaGgulAdhikapramANAM vA nAlikAM gRhItvA zvAdiniSedhanAya vijahaH / 'evaMpi' tti-evamapi yaSTyAdikayA sAmagyA zramaNA viharantaH spRSTapUrvA-ArabdhapUrvAH zvabhirAsan ! tathA saMlucyamAnA itazcetazca bhakSyamANAH zvabhirAsan durnivAratvAtteSAM, 'tatra'-teSu lADheSvAryalokAnAM duHkhena caryanta iti duzcarANi grAmAdInIti / tadevambhUteSvapi lADheSu bhagavAn kathaM vihRtavAn ? iti darzayati-'nihAya daMDaM 'ti-prANiSu daNDaH manovAkkAyAdikaH prANidaNDastaM nidhAya-tyakkA, tathA taccharIramapyanagAro vyutsRjyAtha 'grAmakaNTakAn'-nIcajanarUkSAlApAnapi bhagavAMstAM RENOGRECICK-CACA64 AMACHAROSAROKAR P // 234 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 // 235 // stAn samyakaraNatayA nirjarAmabhisametya-jJAtvA'dhyAsayati / kathaM ? yathA nAgo-hastI saMgrAmazirasi parAnIkaM jitvA | u03 tatpArago bhavati, evaM bhagavAnapi zrIvIrastatra lADheSu parISahAnIkaM vijitya pArago'bhUt / kiJca-tatra lADheSu viralatvAd tiraskArAprAmANAM kacidekadA vAsAyAlabdhapUrvo grAmo'pi bhagavatA || kizca dayo ghorAH ___" uvasaMkamantamapaDinnaM gAmatiyammi appattaM / paDinikvamitta sisu eyAo paraM palehitti // 89 // hayapubbo tattha daNDeNa prakArA aduvA muTThiNA adu kuntaphaleNa / adu leluNA kavAleNa hantA hantA bahave kandisu // 90 // maMsANi chinnapubvANi ulubhiyA egayA jAtA iti kArya / parIsahAI lucisu aduvA paMsuNA uvakarisu // 91 // uccAlaiya nihaNiMsu aduvA AsaNAu khalaiMsu / vosaTTakAyapaNayA- pradarzanam / | 'sI dukkhasahe bhagavaM apaDinne // 92 // " __" upasaMkamanta "tti- ' upasaMkrAmantaM'-bhikSAyai vAsAya vA gacchantaM, 'apratijJaM'-niyatavAsAdipratijJArahita | prAmAntikaM prAptamaprAptamapi tasmAd grAmAtpratinirgatya te janA bhgntmluussissuH| etaccocaH-ito'pi sthAnAtparaM dUrataraM sthAnaM paryehi-gaccheti / ' hayaputvo 'ti-tatra grAmAderbahirvyavasthitaH, pUrva hato hatapUrvaH, kena ?, muSTinA daNDenAthavA leSTunA kapAlena vA ghaTakaparAdinA'thavA kuntAdiphalena vA 'haMtA 'ti-hatvA 2 bahavo'nAryAH cakranduH-pazyata yUyaM kimbhUto'yamityevaM kalakalaM cakruH / 'maMsANi 'tti-mAMsAni ca tatra bhagavatazchinnapUrvANi ekadA kAyamavaSTabhya-AkrAmya nAnAprakArAH parISahAzca bhagavantamaluzciSuH, athavA pAMsunA'vakIrNavanta iti / ' uccAlaya 'tti-bhagavantamurdhvamutkSipya bhUmau nihatavanta:-kSiptavantaH, athavA AsanAt-vIrAsanAdikAt skhalitavanto-nipAtitavantaH / bhagavAMstu punaryutsRSTakAyaH 13 // 235 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI bAcArAGga nadIpikA ba09 // 236 // CHERSALAUka parISahasahanaM prati praNata AsIt , parISahopasargakRtaM duHkhaM sahata iti duHkhasaho bhagavAn / nAkha duHkhacikitsApratijJA u03 vidyata ityapratijJaH / kathaM bhagavAn duHkhaM sahata ityetadRSTAntadvAreNAha bhagavato "saro saMgAmasIse vA saMvuDe tattha se mahAvIre / paDisevamANe pharusAI acale bhagavaM rIyitthA // 93 // esa vihI dantaprathAaNukanto mAhaNeNa maimayA / bahuso apaDiNNeNaM bhagavatA rIyaMti // 94 // bemi" 9-3 lanAdyanA'sUro'-lADhajanapade parIpahAnIkatudyamAno'pi, pratisevamAnazca paruSAn duHkhavizeSAn , merurivA'calo niHprakampo, cAravarjanayathA saMgrAmamastake mahAyoddhAH sarva sahante tathaiva bhagavAnapi geruvada'calo niHprakampo rIyate sma jJAnadarzanacAritrAtmake TranirUpaNam / mokSAdhvani parAkramate sma / esavihItyAdi pUrvavat / ityupadhAnazrutAdhyayanasya tRtIyodezakapradIpikA // 9-3 atha caturthodezaka Aramyate, tasyAdimaM sUtram-. "omoyariyaM cAei apuDhe'vi bhagavaM rogehiM / puDhe vA apuDhe vA no se sAijaI teicchaM // 95 // saMsohaNaM ca vamaNa ca gAyanmaMgaNaM ca siNANaM ca / saMvAhaNaM ca na se kappe dantapakkhAlaNaM ca parimAe // 96 // virae gAmadhammehiM rIyai mAhaNe abahuvAI / sisimi egayA bhagavaM chAyAe jhAi AsIya // 97 // AyAvai ya gimhANaM acchai ukuDue abhittaave| adu jAva itva luheNaM oyaNamaMthukummAseNaM // 98 // " thomoyariyaM 'ti-api zItoSNadaMzamazakAkrozatADanAyAH zakyAH parISahAH soDhuM, na punaravamodaratAM-nyUnodaratA zakroti kartum / loko hi rogairabhidrutaH san tadupazamanAyA'vamodaratAM vidhce| bhagavAMstu tadabhAve'pi vidhatta ityapi 13 // 236 // ANSAR Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 237 // u05 odanamanthukalmASeNa shriiryaapneti| zabdArthaH / 'puTTho vA se '-sa bhagavAn spRSTo vA zvabhakSaNAdimiraspRSTo vA kAsAdimiH, bhagavato na prAkRtajanasyeva dehajAH kAsAdayo rogA bhavanti, AgantukAstu prahArajA bhveyuH| ataH spRSTo vA nAsau cikitsAmabhilapati / 'saMsohaNa 'ci-gAtrasya samyak zodhanaM-virecanaM niHsotrAdibhiH, gAtrAbhyaGganaM ca sahasrapAkatailAdibhiH, snAnaM codvarttanAdimiH, saMvAdhanaM ca hastapAdAdibhiH tasya bhagavato na kalpate / sarvameva zarIramazucyAtmakamityevaM parijJAya-jJAtvA dantakASThAdibhirdantaprakSAlanaM ca na kalpate / 'virae 'ti-virato nivRttaH kebhyo', prAmadharmebhyaH, cazabdAd viSayebhyaH, rIyate-gacchate saMyamAnuSThAne parAkramate / 'mAhaNe 'tti-zrImanmahAvIraH / kimbhUtaH 1, abahuvAdI-mitabhASI maunI vetyarthaH / tathaikadA zizirasamaye sa bhagavAn zukladhyAnadhyAyI AsIt / ka', 'chAyoyAM' AtApayati grISmegviti / 'acchA'tiSThati utkaTAsanaH, 'abhitApe'-tApAbhimukha 'adu 'ti-athavA yApayati sma dharmAdhAraM dehaM, kena ?, 'lUheNaM 'tirUkSeNa sneharahitena odanamanthukulmASeNa-odanaM-kodravaudanAdi, manthu-badaracUrNAdikaM, kulmASA:-mASavizeSA evottarApathe dhAnyavizeSabhUtAH, paryuSitamASA vA, siddhamASA vA, odanamanyukulmASamiti samAhAradvandaH, tenAtmAnaM yApayatIti / etadeva kAlAvadhivizeSaNato darzayitumAha "eyANi tini paDiseve adamAse va jAvayaM bhayavaM / api ittha egayA bhayavaM addhamAsaM aduvA mAsaMpi // 99 // api sAhie duve mAse chappi mAse aduvA vihrityaa| rAovarAyaM apaDinne annagilAyamegayA mujhe // 10 // chaTeNa egayA bhule adudA aTTameNa dasameNaM / duvAlasameNa egayA mujhe pehamANe samAhiM apaDinne // 1.1||nnmaa gaM se mahAvIre no'vi ya pAvagaM sayamakAsI / agnehi vA NakArityA kIraMtaMpi nANujANitthA // 1.2 // " .. sa CHARCHARACCOM CHAE% // 237 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yAcArAGgasUtradIpikA a0 9 / / 238 / / 'eyANi'tti - etAni trINi pratisevate - vyastAni samastAni ca yathAlAbhaM pratisevate / kiyantaM kAlaM 1, 'aTThamAse' ciaSTau mAsAn RtubaddhakAn AtmAnamayApayat-tapassu varttitavAn / tathA pAnakamapyarddhamAsaM athavA mAsaM bhagavAnna pItavAn / ' api sAhiye 'ti - mAsadvayamapi sAdhikaM, athavA SaDapi mAsAn sAdhikAn bhagavAn pAnakamapItvA, rAtropurAtraMaharnizaM vihRtavAn / apratijJaH - pAnAbhyupagamarahitaH / ' aNNagilAI 'ti - paryupitaM tadekadA bhuktavAn / 'chaTThe 'ti - SaSTenaikadA bhuMkte, athavA'STamena, dazamena dvAdazena ekadA-kadAcid bhuktavAn / ' peha 'tti-zarIrasamAdhiM prekSamANaH, na punarbhagavataH kadAcid daurmanasyamutpadyate / tatrA'pratijJaH pratijJArahitaH / tatra jJAtvA sa mahAvIraH 'novi ya 'tti - naivA'pi ca pApakarmma svayamakArSIt, na cAnyairacIkarat, na ca kriyamANamaparairanujJAtavAn / kiJca " gAmaM pavise nagaraM vA ghAsamese kaDaM paratthAe / suvisuddha mesiyA bhagavaM AyatajogayAe sevitthA // 103 // adu vAyasA digichattA je anne rasesiNo sattA / ghAsesaNAe ciTThanti sayayaM nivaie ya pehAe // 104 // aduvA mAhaNaM ca samaNA vA gAmapiNDolagaM ca atihiM vA / sovAgamUsiyAriM vA kukkuraM vAvi viTTiyaM purao // 105 // vitticcheyaM vajjanto tesimappattiyaM pariharanto / mandaM parakame bhagavaM ahiMsamANo ghAsa mesitthA // 106 // 35 ' gAma 'mityAdi - grAmaM vA nagaraM vA pravizya bhagavAn grAsamanveSayat / parArthAya kRtaM tamapyudgamadoSarahitaM, suvizuddhaMutpAdanAdoSarahitaM tathaiSaNAdoSaparihAreNaipitvA-anveSya bhagavAn AyataH - saMyato yogo manovAkkAyalakSaNaH Ayatayogasvasya bhAva AyatayogatA tathA / jJAnacatuSTayena samyag yogapraNidhAnaM kRtvA zuddhAhAraM gaveSitavAnityarthaH / ' adu vAyasa' ci-atha bhikSAM paryaTato bhagavataH pathi vAyasAH - kAkA: 'digichatti' - bubhukSA tathA ArttAH, ye cAnye rasaiSiNaH- pAnArthinaH u0 4 gocaracaryAgAM sarveSA mantarAyavarjana miti| // // 238 // 81 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +CE u04 niHsAra kapotapArApataciTakAdayaH savAH, grAseSaNArtha-anveSaNArtha vA ye tiSThanti, satatamanavarataM nipatitAn bhUmau prekSya teSAM vRttivyavacchedaM varjayanmanda mandaM AhArArthI parAkramate-gacchata ityarthaH / 'adu mAhaNaM 'ti-atha brAhmaNaM lAbhArthamupasthita dRSTvA, tathA zramaNa-zAkyAjIyakAdinirgranthA'nyataraM, grAmapiNDolako dramakA, ' atihiM 'ti-atithiM vA AgantukaM zvapAka-cANDAlaM mArjAra kukUra zvAnaM vividhaM sthitaM purato-agrataH samupalabhya teSAM vRtticchedaM varjayan manaso duHpraNidhAna varjayan mandaM manAk teSAM trAsamakurvan bhagavAna parAkramate / anyAMzca kunthukAdIn jantUn ahiMsana grAsamanvepitavAniti / kizca " avi sUiyaM vA sukaM vA sIyaM piMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA laddhe piMDe aladdha davie // 107 // avi jhAi se mahAvIre AsaNatthe akukkue jhANaM / uhuM ahe tiriyaM ca pehamANe samAhimapaDinne // 108 // akasAI vigayagehI ya saddarUvesu amucchie jhAI / chaumattho'vi parakkamamANo na pamAya saiMpi kumvitthA // 109 // sayameva abhisamAgamma AyatajogamA. yasohIe / abhinivvuDe amAille AvakahaM bhagavaM samiyAsI // 110 // esa vihI aNu0 rIyai / / 111 // ti vemi|" 9-4 paDhamo suyakkhaMdho sammatto / / mUlasUtragranthAnaM 800 zubhaM bhavatu / / 'avi sUhayatti'- api nizcitaM zUcika-dadhyAdyodanaM ca, zuSkaM vA, zItalapiNDaM vA, 'purANa "ti-jIrNakulmASa * vA, 'bukkasaM 'ti-rasarahitaM pulAkaM yavaniSpAvAdi, tadevambhRtaM piNDamavApya rAgadveparahitaH, 'laddhe 'ti-labdha paryApta zomane vA notkarSa yAti, nApyalabdhe'paryApte'zobhane vA'tmAnamAhAradAtAraM vA jugupsate, kintu dravika eva / 'avijhAi 'ttitasminnAhAre labdhe'labdhe vA dhyAyati sa mahAvIro, duSpraNidhAnAdinA nApadhyAnaM vidhatte / 'Asanastho'-utkaTukagodohi| kAvIrAsanAdyavastho'kautkucaH san-ekhavikArAdirahito dhyAnaM dharmazuklayoranyataradArohati / kiM dhyeyaM dhyAyati ? ityAha- zItAdipiNDabhoktA | bhagavAn vizuddhadhyAna navAMzca / // 239 : Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bhagavatsevitAcAromumukSuNA sevanIya a09 zrI hai|' u8 ahe 'ti-umastiryagvA lokasya, ye jIvaparamANvAdikA bhAvA vyavasthitAstAn dravyaparyAyAn nityAnityAdibAcArAgA rUpatayA dhyAyati / 'samAhimapaDile 'ti-samAdhimantaHkaraNazuddhiM ca prekSamANaH apratijJo dhyAyati / 'akasAi'tti-akapatradIpikA pAyI tadudayApAditabhakuTyAdikAryAbhAvAt / 'vigaiti vigatA gRddhiH-gAkSyaM yasyA'sau vigatagRddhiH, zabdarUpAdigvindriyA. | rtheSu amUrchito dhyAyati / brahmastho'pi vividhamanekaprakAraM sadanuSThAne parAkramamANo na pramAdakaSAyAdikaM sakRdapi kRtavAn / 'Ayayajoga'tti-AtmazuddhyA karmakSayopazamAdirUpayA AyatayogaM supraNihitamanovAkAyAtmakaM vidhAya vissykssaayaadyupsh||240 mAdibhinivRttaH-zItIbhRtaH / amaayaavii-maagaarhitH| yAvajjIvaM bhagavAn paJcabhiH samitibhiH samitaH, visRbhirguptimirguptazvAsIt / 'esavihI 'ti-epo'nantarokto vidhiH zastraparijJAderAramya yo'bhihitaH so'nukrAnto'nuSThita AsevanaparikSayA sevitaH / kena ' zrIvarddhamAnasvAminA matimatA-jJAnacatuSTayasamanvitena bhusho'nekshH| apratijJena-anidAnena, bhagavatAaizvaryAdiguNopetena / ato'paro'pi mumukSuraneneva bhagavadAcIrNena mokSapraguNena pathA''tmahitamAcaran rIyate-parAkramate / iti radhikArasamAptau, bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAmine kathayati-so'haM bravImi yena mayA bhagavadvadanAravindAdarthajAtaM niryA samavadhAritamiti, umeghAnazrutAdhyayanasya caturthoddezakaH / prathamazrutaskandhaH samAptaH // * iti zrIcandragacchAmbhojadinamaNInAM zrImahezvarasUrisarcamariziromaNInAM paTTe zrIajitadevasariviracitAyAM zrImadAcArAGgadIpikAyAmupadhAnazrutAkhyamadhyayanaM samAptaM, tatsamAptau ca samApto brhmcryaakhyprthmshrutskndhH|| // zrIAcArAGgasUtraprathamazrutaskandhadIpikA // AA READARA 210 //