________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
छाननत्रमाण ]
सातत्त्व-प्रशान
११
अथ ज्ञेयार्थपरिणमनलक्षणा क्रिया ज्ञानान्न भवतीति श्रद्दधाति
परिणमदि णेयमढें णादा जदि णेव खाइगं तस्स। णाणं ति तं जिणिंदा खवयंतं कम्ममेवुत्ता।। ४२।।
परिणमति ज्ञेयमर्थं ज्ञाता यदि नैव क्षायिकं तस्य। ज्ञानमिति तं जिनेन्द्राः क्षपयन्तं कर्मैवोक्तवन्तः।। ४२।।
परिच्छेत्ता हि यत्परिच्छेद्यमर्थं परिणमति तन्न तस्य सकलकर्मकक्षक्षयप्रवृत्तस्वाभाविकपरिच्छेदनिदानमथवा ज्ञानमेव नास्ति तस्य। यत: प्रत्यर्थपरिणतिद्वारेण मृगतृष्णाम्भोभारसंभावनाकरणमानसः सुदुःसहं कर्मभारमेवोपभुञ्जानः स जिनेन्द्ररुद्गीतः।। ४२।।
बौद्धमतनिराकरणमुख्यत्वेन गाथात्रयं, तदनन्तरमिन्द्रियज्ञानेन सर्वज्ञो न भवत्यतीन्द्रियज्ञानेन भवतीति नैयायिकमतानुसारिशिष्यसंबोधनार्थं च गाथाद्वयमिति समुदायेन पञ्चमस्थले गाथापञ्चकं गतम्।। अथ रागद्वेषमोहाः बन्धकारणं, न च ज्ञानमित्यादिकथनरूपेण गाथापञ्चकपर्यन्तं व्याख्यानं करोति। तद्यथा-यस्येष्टानिष्टविकल्परूपेण कर्मबन्धकारणभूतेन ज्ञेयविषये परिणमनमस्ति तस्य क्षायिकज्ञानं नास्तीत्यावेदयति-परिणमदि णेयमटुं णादा जदि नीलमिदं पीतमिदमित्यादिविकल्परूपेण यदि ज्ञेयार्थं परिणमति ज्ञातात्मा व खाइगं तस्स णाणं ति तस्यात्मनः क्षायिकज्ञानं नैवास्ति। अथवा ज्ञानमेव नास्ति। कस्मान्नास्ति। तं जिणिंदा खवयंतं कम्ममेवुत्ता तं पुरुषं कर्मतापन्नं जिनेन्द्राः
હવે શેય પદાર્થરૂપે પરિણમન જેનું લક્ષણ છે એવી (યાર્થપરિણમનસ્વરૂપ) ક્રિયા જ્ઞાનમાંથી ઉદ્દભવતી નથી એમ શ્રદ્ધા છે (અર્થાત એવી શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરે છે):
જો શેય અર્થે પરિણમે જ્ઞાતા, ન ક્ષાયિક જ્ઞાન છે; તે કર્મને જ અનુભવે છે એમ જિનદેવો કહે. ૪૨.
सन्वयार्थ:- [ज्ञाता] Audu [ यदि] ओ [ज्ञेयं अर्थं ] शेय. पार्थ३५ [परिणमति] परिमतो होय [ तस्य ] तो तेने [क्षायिकं ज्ञानं] यि - [न एव इति] नथी ४. [ जिनेन्द्राः ] [नेन्द्रो [ तं] तेने [ कर्म एव] भने ४ [क्षपयन्तं] अनुभवनार [ उक्तवन्तः ] इत्यो
ટીકાઃ- જ્ઞાતા જો શેય પદાર્થરૂપે પરિણમતો હોય, તો તેને સકળ કર્મવનના ક્ષયે પ્રવર્તતા સ્વાભાવિક જાણપણાનું કારણ (-ક્ષાયિકજ્ઞાન) નથી; અથવા તેને જ્ઞાન જ નથી; કારણ કે દરેક પદાર્થરૂપે પરિણતિ દ્વારા મૃગતૃષ્ણામાં જળસમૂહની કલ્પના કરવાના માનસવાળો તે (આત્મા) દુ:સહુ કર્મભારને જ ભોગવે છે એમ જિનેન્દ્રોએ કહ્યું છે.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
