________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
शानतत्व-प्रशान
अथेन्द्रियाणां स्वविषयमात्रेऽपि युगपत्प्रवृत्त्यसंभवाद्धेयमेवेन्द्रियज्ञानमित्यवधारयति
फासो रसो य गंधो वण्णो सहो य पोग्गला होति। अक्खाणं वे अक्खा जुगवं ते णेव गेण्हंति।।५६ ।।
स्पर्शो रसश्च गन्धो वर्णः शब्दश्च पुद्गला भवन्ति।
अक्षाणां तान्यक्षणि युगपत्तान्नैव गृह्णन्ति।। ५६ ।। इन्द्रियाणां हि स्पर्शरसगन्धवर्णप्रधानाः शब्दश्च ग्रहणयोग्याः पुद्गलाः। अथेन्द्रियै
इन्द्रियग्रहणयोग्यं जाणदि वा तण्ण जाणादि स्वावरणक्षयोपशमयोग्यं किमपि स्थूलं जानाति, विशेषक्षयोपशमाभावात् सूक्ष्म न जानातीति। अयमत्र भावार्थ:-इन्द्रियज्ञानं यद्यपि व्यवहारेण प्रत्यक्ष भण्यते, तथापि निश्चयेन केवलज्ञानापेक्षया परोक्षमेव। परोक्षं तु यावतांशेन सूक्ष्मार्थं न जानाति तावतांशेन चित्तखेदकारणं भवति। खेदश्च दुःखं, ततो दुःखजनकत्वादिन्द्रियज्ञानं हेयमिति।। ५५ ।। अथ चक्षुरादीन्द्रियज्ञानं रूपादिस्वविषयमपि युगपन्न जानाति तेन कारणेन हेयमिति निश्चिनोति
આદિ બાહ્ય સામગ્રીને શોધવારૂપ વ્યગ્રતાને (-અસ્થિરતાને) લીધે અતિશય ચંચળ-ક્ષુબ્ધ છે, અલ્પ શક્તિવાળું હોવાથી ખેદખિન્ન છે, પર પદાર્થોને પરિણમાવવાનો અભિપ્રાય કરતું હોવા છતાં પગલે પગલે ઠગાય છે (કારણ કે પર પદાર્થો આત્માને આધીન પરિણમતા નથી); તેથી પરમાર્થે તો તે જ્ઞાન 'सान' नामने ४ योग्य छ. माटेत इय छे. ५५.
હવે, ઇંદ્રિયો માત્ર પોતાના વિષયોમાં પણ યુગપ નહિ પ્રવર્તતી હોવાથી ઇંદ્રિયજ્ઞાન હોય જ છે એમ નક્કી કરે છે -
રસ, ગંધ, સ્પર્શ વળી વરણ ને શબ્દ જે પૌલિક તે છે ઇદ્રિવિષયો, તેમનેય ન ઇંદ્રિયો યુગપદ ગ્રહે. પ૬.
अन्वयार्थ:- [ स्पर्शः] स्पर्श, [ रसः च ] २१., [ गन्धः ] bip, [ वर्ण: ] [ [शब्दः च] भने २०-[पुद्गला:] ४ो Y६० छ तेसो-[अक्षाणां भवन्ति] छद्रियोन। विषयो छ. [ तानि अक्षाणि ] (परंतु ) ते द्रियो [तान् ] तमने (५९) [युगपद् ] युग५६ [न एव गृहन्ति ] अती (
ती) नथी.
टीs:- *भुज्य मेव स्पर्श-२४-३-१ तथा ५०६-४ो पुल छ
* स्पर्श, २स, गंध मने
- Y६वन। भुध्य
.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
