________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
इन नशास्त्रमाणा]
શેયતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૨૧૫
नास्ति गुण इति वा कश्चित् पर्याय इतीह वा विना द्रव्यम्। द्रव्यत्वं पुनर्भावस्तस्माद्रव्यं स्वयं सत्ता।। ११०।।
न खलु द्रव्यात्पृथग्भूतो गुण इति वा पर्याय इति वा कश्चिदपि स्यातः यथा सुवर्णात्पृथग्भूतं तत्पीतत्वादिकमिति वा तत्कुण्डलत्वादिकमिति वा। अथ तस्य तु द्रव्यस्य स्वरूपवृत्तिभूतमस्तित्वाख्यं यद्रव्यत्वं स खलु तद्भावाख्यो गुण एव भवन् किं हि द्रव्यात्पृथग्भूतत्वेन वर्तते। न वर्तत एव। तर्हि द्रव्यं सत्ताऽस्तु स्वयमेव ।। ११०।। अथ द्रव्यस्य सदुत्पादासदुत्पादयोरविरोधं साधयति
एवंविहं सहावे दव्वं दव्वत्थपज्जयत्थेहिं। सदसब्भावणिबद्धं पादुब्भावं सदा लभदि।।१११।।
सर्वद्रव्येषु ज्ञातव्यमिति।। १०९।। अथ गुणपर्यायाभ्यां सह द्रव्यस्याभेदं दर्शयति-पत्थि नास्ति न विद्यते। स कः। गुणो त्ति व कोई गुण इति कश्चित्। न केवलं गुणः पज्जाओ तीह वा पर्यायो वेतीह। कथम्। विणा विना। किं विना। दव्वं द्रव्यम्। इदानीं द्रव्यं कथ्यते। दव्वत्तं पुण भावो द्रव्यत्वमस्तित्वम्। तत्पुन: किं भण्यते। भावः। भावः कोऽर्थः। उत्पादव्यय-ध्रौव्यात्मकसद्भावः। तम्हा दव्वं सयं सत्ता तस्मादभेदनयेन सत्ता स्वयमेव द्रव्यं भवतीति।
अन्वयार्थ:- [इह ] । विश्वमा [गुणः इति वा कश्चित् ] गुएरा मे ओछ [ पर्यायः इति वा] 3 पर्याय मे ओ , [ द्रव्यं विना न अस्ति] द्रव्य विन। (-द्रव्यथी हुँ) होतुं नथी; [द्रव्यत्वं पुनः भावः ] भने द्रव्यत्व ते मा छे (अर्थात अस्तित्व ते गु छे); [ तस्मात् ] तेथी [ द्रव्यं स्वयं सत्ता] द्रव्य पोते. सत्ता (अर्थात अस्तित्व) छे.
ટીકા:- ખરેખર દ્રવ્યથી પૃથભૂત (જાદુ) ગુણ એવું કોઈ કે પર્યાય એવું કોઈ પણ ન હોય - જેમ સુવર્ણથી પૃથભૂત તેની પીળાશ આદિ કે તેનું કુંડળપણું આદિ હોતાં નથી તેમ. હવે, તે દ્રવ્યના સ્વરૂપની વૃત્તિભૂત “અસ્તિત્વ' નામથી કહેવાતું જે દ્રવ્યત્વ તે તેનો “ભાવ”નામથી કહેવાતો ગુણ જ હોવાથી, શું તે દ્રવ્યથી પૃથકપણે વર્તે છે? નથી જ વર્તતું. તો પછી દ્રવ્ય સ્વયમેવ (પોતે જ) સત્તા હો. ११०.
હવે દ્રવ્યને સત્-ઉત્પાદ અને અસત્-ઉત્પાદ હોવામાં અવિરોધ સિદ્ધ કરે છે:
આવું દરવ દ્રવ્યાર્થ-પર્યાયાર્થથી નિજભાવમાં સદ્ભાવ-અણસદ્ભાવયુત ઉત્પાદને પામે સદા. ૧૧૧.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
