________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
सानना
]
યતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૨૯૧
पाणेहिं चदुहिं जीवदि जीविस्सदि जो हि जीविदो पुव्वं । सो जीवो पाणा पुण पोग्गलदव्वेहिं णिव्वत्ता।।१४७।।
प्राणैश्चतुर्भिर्जीवति जीविष्यति यो हि जीवितः पूर्वम्। स जीवः प्राणाः पुनः पुद्गलद्रव्यैर्निर्वृत्ताः।। १४७।।
प्राणसामान्येन जीवति जीविष्यति जीवितवांश्च पूर्वमिति जीवः। एवमनादिसंतानप्रवर्तमानतया त्रिसमयावस्थत्वात्प्राणसामान्य जीवस्य जीवत्वहेतुरस्त्येव। तथापि तन्न जीवस्य स्वभावत्वमवाप्नोति पुद्गलद्रव्यनिर्वृत्तत्वात्।।१४७।।
इन्द्रियप्राणः पञ्चविधः, त्रिधा बलप्राणः, पुनश्चैक आनपानप्राणः, आयुःप्राणश्चेति भेदेन दश प्राणास्तेऽपि चिदानन्दैकस्वभावात्परमात्मनो निश्चयेन भिन्ना ज्ञातव्या इत्यभिप्रायः।। *१२।। अथ प्राणशब्दव्युत्पत्त्या जीवस्य जीवत्वं प्राणानां पुद्गलस्वरूपत्वं च निरूपयति-पाणेहिं चदुहि जीवदि यद्यपि निश्चयेन सत्ताचैतन्यसुखबोधादिशुद्धभावप्राणैर्जीवति तथापि व्यवहारेण वर्तमानकाले द्रव्यभावरूपैश्चतुर्भिरशुद्धप्राणैर्जीवति जीविस्सदि जीविष्यति भाविकाले जो हि जीविदो यो हि स्फुटं जीवितः पुव्वं पूर्वकाले सो जीवो स जीवो भवति। ते पाणा ते पूर्वोक्ताः प्राणाः पोग्गलदव्वेहि णिव्वत्ता उदयागतपुद्गलकर्मणा निर्वृत्ता निष्पन्ना इति। तत एव कारणात्पुद्गलद्रव्यविपरीतादनन्त
જે ચાર પ્રાણે જીવતો પૂર્વે જીવે છે, જીવશે તે જીવ છે; પણ પ્રાણ તો પુગલદરવનિષ્પન્ન છે. ૧૪૭.
अन्वयार्थ:- [यः हि] ४ [चतुर्भिः प्राणैः ] य॥२ थी [जीवति] पे छ, [जीविष्यति] ७५ [ जीवितः पूर्वं ] भने पूर्व पतो तो, [ सः जीव:] ते 4 . [पुन: ] साम छत [ प्राणाः ] uो तो [ पुद्गलद्रव्यैः निर्वृत्ताः ] ५६सद्रव्योथी निष्पन्न छ.
टीs:- (व्युत्पत्ति प्रमाणे ) सामान्यथा पे छ, ०५. भने पूर्व पतो तो, ते ५ छ. मे शत ( सामान्य) सन संतान३५ (-प्रवा६३५) प्रवर्तत। छोपाने सीधे (संसा२६॥मi) ત્રણે કાળ ટકતા હોવાથી પ્રાણસામાન્ય જીવન જીવવાના હેતુ છે જ. તથાપિ તે (પ્રાણસામાન્ય ) જીવનો સ્વભાવ નથી કારણ કે પુદગલદ્રવ્યથી નીપજેલા-રચાયેલા છે.
ભાવાર્થ- જોકે નિશ્ચયથી જીવ સદાય ભાવપ્રાણથી જીવે છે, તોપણ સંસારદશામાં વ્યવહારથી તેને વ્યવહારજીત્વના કારણભૂત ઇંદ્રિયાદિ દ્રવ્યપ્રાણોથી જીવતો કહેવામાં
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
