________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
४२
પ્રવચનસાર
[ भगवान श्रीकुंद
__य एते पृथिवीप्रभृतयः षड्जीवनिकायास्त्रसस्थावरभेदेनाभ्युपगम्यन्ते ते खल्वचेतन-त्वादन्ये जीवात्, जीवोऽपि च चेतनत्वादन्यस्तेभ्यः। अत्र षड्जीवनिकाया आत्मनः परद्रव्यमेक एवात्मा स्वद्रव्यम्।। १८२।। अथ जीवस्य स्वपरद्रव्यप्रवृत्तिनिमित्तत्वेन स्वपरविभागज्ञानाज्ञाने अवधारयति
जो णवि जाणदि एवं परमप्पाणं सहावमासेज्ज। कीरदि अज्झवसाणं अहं ममेदं ति मोहादो।। १८३ ।।
यो नैव जानात्येवं परमात्मानं स्वभावमासाद्य। कुरुतेऽध्यवसानमहं ममेदमिति मोहात्।। १८३।।
बंध इति कथनमख्यतया गाथात्रयेण चतुर्थस्थलं गतम्। अथ जीवस्य स्वद्रव्यप्रवृत्तिपरद्रव्यनिवृत्तिनिमित्तं षड्जीवनिकायैः सह भेदविज्ञानं दर्शयति-भणिदा पुढविप्पमुहा भणिताः परमागमे कथिताः पृथिवीप्रमुखाः। ते के। जीवणिकाया जीवसमूहाः। अध अथ। कथंभूताः। थावरा य तसा स्थावराश्च त्रसाः। ते च किंविशिष्टाः। अण्णा ते अन्ये भिन्नास्ते। कस्मात्। जीवादो शुद्धबुद्धकजीवस्वभावात्। जीवो वि य तेहिंदो अण्णो जीवोऽपि च तेभ्योऽन्य इति। तथाहिटकोत्कीर्णज्ञायकैकस्वभावपरमात्मतत्त्वभावनारहितेन जीवेन यदुपार्जितं त्रसस्थावर-नामकर्म तदुदयजनितत्वादचेतनत्वाच्च त्रसस्थावरजीवनिकायाः शुद्धचेतन्यस्वभावजीवाद्भिन्नाः। जीवोऽपि च तेभ्यो विलक्षणत्वाद्भिन्न इति। अत्रेवं भेदविज्ञाने जाते सति मोक्षार्थी जीवः स्वद्रव्ये प्रवृत्तिं परद्रव्ये निवृत्तिं च करोतीति भावार्थः।। १८२।। अथैतदेव भेदविज्ञानं प्रकारान्तरेण द्रढयति-जो णवि जाणदि एवं
ટીકા:- જે આ પૃથ્વી વગેરે પર્ જવનિકાયો ત્રસ અને સ્થાવર એવા ભેદપૂર્વક માનવામાં આવે છે, તે ખરેખર અચેતનપણાને લીધે જીવથી અન્ય છે અને જીવ પણ ચેતનપણાને લીધે તેમનાથી અન્ય છે. અહીં ( એમ કહ્યું કે), ષ જીવનિકાય આત્માન પદ્રવ્ય છે, આત્મા એક જ સ્વદ્રવ્ય છે. १८२.
હવે જીવને સ્વદ્રવ્યમાં પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત સ્વપરના વિભાગનું જ્ઞાન છે અને પરદ્રવ્યમાં પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત સ્વ-પરના વિભાગનું અજ્ઞાન છે એમ નક્કી કરે છે:
પરને સ્વને નહિ જાણતો એ રીત પામી સ્વભાવને,
ते ' कुँ, म भु४' ओम अध्ययसान भोई थी 5२. १८3. अन्वयार्थ:- [यः] ४ [ एवं ] मे रीते [ स्वभावम् आसाद्य ] स्वमायने ५माने (4Y६सन। स्वमायने नही रीने) [ परम् आत्मानं] ५२ने भने स्पने [न एव जानाति]
तो नथी, [ मोहात् ] ते भोथी [अहम् ] ॥ हुँ , [ इदं मम ] ॥ भा छ' [इति] मेम [ अध्यवसानं] अध्यवसान [कुरुते] ७२. छ.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
