________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
३४४
પ્રવચનસાર
[ भगवान श्रीकुं
आत्मा हि तावत्स्वं भावं करोति, तस्य स्वधर्मत्वादात्मनस्तथाभवनशक्ति-सम्भवेनावश्यमेव कार्यत्वात्। स तं च स्वतन्त्रः कुर्वाणस्तस्य कर्तावश्यं स्यात्, क्रियमाणश्चात्मना स्वो भावस्तेनाप्यत्वात्तस्य कर्मावश्यं स्यात्। एवमात्मनः स्वपरिणामः कर्म। न त्वात्मा पुद्गलस्य भावान करोति, तेषां परधर्मत्वादात्मनस्तथाभवनशक्त्यसम्भवेनाकार्यत्वात्। स तानकुर्वाणो न तेषां कर्ता स्यात्, अक्रियमाणाश्चात्मना ते न तस्य कर्म स्युः। एवमात्मनः पुद्गलपरिणामो न कर्म।। १८४।।
अथ कथमात्मनः पुद्गलपरिणामो न कर्म स्यादिति सन्देहमपनुदतिगेण्हदि णेव ण मुंचदि करेदि ण हि पोग्गलाणि कम्माणि। जीवो पुग्गलमज्झे वट्टण्णवि सव्वकालेसु।।१८५।।
पञ्चमस्थलं गतम्। अथात्मनो निश्चयेन रागादिस्वपरिणाम एव कर्म, न च द्रव्यकर्मेति प्ररूपयति-कुव्वं सभावं कुर्वन्स्वभावम्। अत्र स्वभावशब्देन यद्यपि शुद्धनिश्चयेन शुद्धबुद्धकस्वभावो भण्यते, तथापि कर्मबंधप्रस्तावे रागादिपरिणामोऽप्यशुद्धनिश्चयेन स्वभावो भण्यते। तं स्वभावं कुर्वन। स कः। आदा आत्मा। हवदि हि कत्ता कर्ता भवति हि स्फुटम्। कस्य। सगस्स भावस्स स्वकीयचिद्रूपस्वभावस्य रागादिपरिणामस्य। तदेव तस्य रागादिपरिणामरूपं निश्चयेन भावकर्म भण्यते।
अन्वयार्थ:- [ स्वभावं कुर्वन् ] पोताना मायने २तो थलो [आत्मा ] मात्मा [हि] ५२५२ [ स्वकस्य भावस्य ] पोताना मानो [कर्ता भवति ] [ छ; [ तु] परंतु [ पुद्गलद्रव्यमयानां सर्वभावानां] ५६सद्रव्यमय सर्व मावोनो [ कर्ता न ] sता नथी.
ટીકા:- પ્રથમ તો આત્મા ખરેખર સ્વ ભાવને કરે છે કારણ કે તે (ભાવ) તેનો સ્વ ધર્મ હોવાથી આત્માને તે રૂપે થવાની (પરિણમવાની) શક્તિનો સંભવ હોવાને લીધે તે (ભાવ) अवश्यमेव मात्मानु हार्य छे. (आम) ते (मामा) तेने ( -स्व भावने) स्वतंत्रपणे ४२तो थो તેનો કર્તા અવશ્ય છે અને સ્વ ભાવ આત્મા વડે કરાતો થકો આત્મા વડ પ્રાપ્ય હોવાથી આત્માનું કર્મ અવશ્ય છે. આ રીતે સ્વ પરિણામ આત્માનું કર્મ છે.
પરંતુ, આત્મા પુગલના ભાવોને કરતો નથી કારણ કે તેઓ પરના ધર્મો હોવાથી આત્માને ते-३५ थवानी शतिनो असंभव होवाने सीधे तमो मामा-अर्य नथी. (साम) ते (मामा) તેમને નહિ કરતો થકો તેમનો કર્તા નથી અને તેઓ આત્મા વડે નહિ કરાતા થકા તેઓ તેનું કર્મ નથી. આ રીતે પુદ્ગલપરિણામ આત્માનું કર્મ નથી. ૧૮૪. હવે, “પુદ્ગલ પરિણામ આત્માનું કર્મ કેમ નથી –એવા સંદેહને દૂર કરે છે
જીવ સર્વ કાળે પુદગલોની મધ્યમાં વર્તે ભલે, પણ નવ ગ્રહે, ન તજે, કરે નહિ જીવ પુદ્ગલકર્મને. ૧૮૫.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
