________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
૧૯૮
પ્રવચનસાર
[ भगवान श्री
पर्यायद्रव्यत्वेषु प्रत्येकवर्तीन्यप्युत्पादव्ययध्रौव्याणि त्रिस्वभावस्पर्शिनि द्रव्ये सामस्त्येनैकसमय एवावलोक्यन्ते। यथैव च वर्धमानपिण्डमृत्तिकात्ववर्तीन्युत्पादव्ययध्रौव्याणि मृत्तिकैव, न वस्त्वन्तरं; तथैवोत्तरप्राक्तनपर्यायद्रव्यत्ववर्तीन्यप्युत्पादव्ययध्रौव्याणि द्रव्यमेव , न खल्वर्था-न्तरम्।। १०२।।
अथ द्रव्यस्योत्पादव्ययध्रौव्याण्यनेकद्रव्यपर्यायद्वारेण चिन्तयतिपाडुब्भवदि य अण्णो पज्जाओ पज्जओ वयदि अण्णो। दव्वस्स तं पि दव्वं णेव पणटुं ण उप्पण्णं ।। १०३।।
प्रादुर्भवति चान्यः पर्यायः पर्यायो व्येति अन्यः। द्रव्यस्य तदपि द्रव्यं नैव प्रणष्टं नोत्पन्नम्।। १०३ ।।
चारित्रपर्यायद्वये भङ्गत्रयमभेदेन दर्शितं तथा सर्वद्रव्यपर्यायेष्ववबोद्धव्यमित्यर्थ।। १०२।। एवमुत्पादव्ययध्रौव्यरूपलक्षणव्याख्यानमुख्यतया गाथात्रयेण तृतीयस्थलं गतम्। अथ द्रव्यपर्यायेणोत्पादव्ययध्रौव्याणि दर्शयति-पाडुब्भवदि य प्रादुर्भवति च जायते। अण्णो अन्यः कश्चिदपूर्वानन्तज्ञान
અને દ્રવ્યપણામાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય પ્રત્યેકપણે (એકેક) વર્તતાં હોવા છતાં "ત્રિસ્વભાવસ્પર્શી દ્રવ્યમાં તેઓ સમસ્તપણે (ત્રણે ભેગાં ) એક સમયમાં જ જોવામાં આવે છે.
વળી જેવી રીતે રામપાત્ર, મૃત્તિકાપિંડ અને માટીપણામાં વર્તનારાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય માટી જ છે, અન્ય વસ્તુ નથી; તેવી જ રીતે ઉત્તર પર્યાય, પૂર્વ પર્યાય અને દ્રવ્યપણામાં વર્તનારાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય દ્રવ્ય જ છે, અન્ય પદાર્થ નથી. ૧૦૨. હવે દ્રવ્યનાં ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્ય અનેકદ્રવ્યપર્યાય દ્વારા વિચારે છે:
ઊપજે દરવનો અન્ય પર્યય, અન્ય કો વિણસે વળી,
પણ દ્રવ્ય તો નથી નષ્ટ કે ઉત્પન્ન દ્રવ્ય નથી તહીં. ૧૦૩. अन्वयार्थ:- [ द्रव्यस्य ] द्रव्यनो [अन्यः पर्यायः] अन्य पर्याय [ प्रादुर्भवति] उत्पन्न थाय छ [च ] भने [अन्यः पर्यायः ] ts अन्य पर्याय [ व्येति ] नष्ट थाय छ; [ तद् अपि ] परंतु [ द्रव्यं ] द्रव्य तो [प्रणष्टं न एव ] नष्ट ५९ नथी, [ उत्पन्नं न ] उत्पन्न ५९ नथी (-ध्रुप छे).
૧. ત્રિસ્વભાવસ્પર્શી = ત્રણે સ્વભાવને સ્પર્શનાર. (દ્રવ્ય ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય એ ત્રણે સ્વભાવને ધારે
छ.) ૨. અનેકદ્રવ્યપર્યાય = એકથી વધારે દ્રવ્યોના સંયોગથી થતો પર્યાય
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
