________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
શેયતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૧૮૩
न खलु द्रव्यैर्द्रव्यान्तराणामारम्भः, सर्वद्रव्याणां स्वभावसिद्धत्वात्। स्वभावसिद्धत्वं तु तेषामनादिनिधनत्वात्। अनादिनिधनं हि न साधनान्तरमपेक्षते। गुणपर्यायात्मानमात्मनः स्वभावमेव मलसाधनमपादाय स्वयमेव सिद्धसिद्धिमदभतं वर्तते। यत्त द्रव्यैरारभ्यते न तदद्रव्यान्तरं, कादाचित्कत्वात् स पर्यायः, व्यणुकादिवन्मनुष्यादिवच्च। द्रव्यं पुनरनवधि त्रिसमयावस्थायि न तथा स्यात्। अथैवं यथा सिद्धं स्वभावत एव द्रव्यं, तथा सदित्यपि तत्स्वभावत एव सिद्धमित्यवधार्यताम्, सत्तात्मनात्मनः स्वभावेन निष्पन्ननिष्पत्तिमद्भावयुक्तत्वात्। न च द्रव्यादर्थान्तरभूता सत्तोपपत्तिमभिप्रपद्यते यतस्तत्समवाया
ग्रहणं भवतीत्यर्थः।। ९७।। अथ यथा द्रव्यं स्वभावसिद्ध तथा तत्सदपि स्वभावत एवेत्या-ख्यातिदव्वं सहावसिद्ध द्रव्यं परमात्मद्रव्यं स्वभावसिद्धं भवति। कस्मात्। अनाद्यनन्तेन परहेतुनिरपेक्षेण स्वत: सिद्धेन केवलज्ञानादिगुणाधारभूतेन सदानन्दैकरूपसुखसुधारसपरमसमरसीभावपरिणतसर्वशुद्धात्मप्रदेशभरितावस्थेन शुद्धोपादानभूतेन स्वकीयस्वभावेन निष्पन्नत्वात्। यच्च स्वभावसिद्धं न भवति तद्रव्यमपि न भवति। ट्यणुकादिपुद्गलस्कन्धपर्यायवत् मनुष्यादिजीवपर्यायवञ्च। सदिति
ટીકાઃ- ખરેખર દ્રવ્યોથી દ્રવ્યાંતરોની ઉત્પત્તિ થતી નથી, કારણ કે સર્વ દ્રવ્યો સ્વભાવસિદ્ધ છે. (તેમનું) સ્વભાવસિદ્ધપણું તો તેમના અનાદિનિધનપણાને લીધે છે; કારણ કે અનાદિનિધન સાધનાંતરની અપેક્ષા રાખતું નથી, ગુણપર્યાયાત્મક એવા પોતાના સ્વભાવને જ-કે જે મૂળ સાધન છે તેને ધારણ કરીને સ્વયમેવ સિદ્ધ થયેલું વર્તે છે.
જે દ્રવ્યોથી ઉત્પન્ન થાય છે તે તો દ્રવ્યાંતર નથી, કદાચિત્કપણાને લીધે પર્યાય છે; જેમ કે द्वि-१६ वगेरे तथा मनुष्य वगेरे. द्रव्य तो अनधि ( माह विनान), त्रिसमय-अवस्थायी (त्र કાળ રહેનારું) હોવાથી ઉત્પન્ન ન થાય.
હવે એ રીતે જેમ દ્રવ્ય સ્વભાવથી જ સિદ્ધ છે, તેમ “(તે) સત્ છે એવું પણ તેના સ્વભાવથી જ સિદ્ધ છે એમ નિર્ણય હો, કારણ કે સત્તાત્મક એવા પોતાના સ્વભાવથી નિષ્પન્ન થયેલા ભાવવાળુ છે (-દ્રવ્યનો ‘સત્ છે’ એવો ભાવ દ્રવ્યના સત્તાસ્વરૂપ સ્વભાવનો જ બનેલો-રચાયેલો छ).
દ્રવ્યથી અર્થાતરભૂત સત્તા ઉપપન્ન નથી (–બની શકતી નથી, ઘટતી નથી, યોગ્ય નથી) કે ४न। समवायथी ते (-द्रव्य) 'सत्' होय. (आपात स्पष्ट समयाम माये छ:)
૧. અનાદિનિધન = આદિ અને અંત રહિત. (જે અનાદિ-અનંત હોય તેની સિદ્ધિ માટે અન્ય સાધનની જરૂર
नथी.) २. यि = हयित-ओवा२. होय मे; मनित्य.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
