________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
૧૮૬
પ્રવચનસાર
[ भगवान श्री.इंदु:
भवति। यस्त्वेवं नेच्छति स खलु परसमय एव द्रष्टव्यः।। ९८ ।।
अथोत्पादव्ययध्रौव्यात्मकत्वेऽपि सद्रव्यं भवतीति विभावयति
सदवट्ठिदं सहावे दव्वं दव्वस्स जो हि परिणामो। अत्थेसु सो सहावो ठिदिसंभवणाससंबद्धो।। ९९ ।।
सदवस्थितं स्वभावे द्रव्यं द्रव्यस्य यो हि परिणामः।
अर्थेषु स स्वभावः स्थितिसंभवनाशसंबद्धः।। ९९ ।। इह हि स्वभावे नित्यमवतिष्ठमानत्वात्सदिति द्रव्यम्। स्वभावस्तु द्रव्यस्य ध्रौव्योत्पादोच्छेदैक्यात्मकपरिणामः। यथैव हि द्रव्यवास्तुनः सामस्त्येनैकस्यापि विष्कम्भक्रम
क्रियते। सत्तागुणोऽपि द्रव्यादिन्नो नास्तीत्यभिप्रायः ।। ९८ ।। अथोत्पादव्ययध्रौव्यत्वे सति सत्तैव द्रव्यं भवतीति प्रज्ञापयति-सदवट्ठिदं सहावे दव्वं द्रव्यं मुक्तात्मद्रव्यं भवति। किं कर्तृ। सदिति शुद्धचेतनान्वयरूपमस्तित्वम्। किंविशिष्टम्। अवस्थितम्। क्व। स्वभावे। स्वभावं कथयति-दव्वस्स
આ પ્રમાણે હોવાથી (એમ નક્કી થયું કે) દ્રવ્ય સ્વયમેવ સત્ છે. આમ જે માનતો નથી તે ખરેખર પરસમય જ માનવો. ૯૮. હવે ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાત્મક હોવા છતાં દ્રવ્ય “સ” છે એમ દર્શાવે છે:
દ્રવ્યો સ્વભાવ વિષે અવસ્થિત, તેથી “સ” સૌ દ્રવ્ય છે;
ઉત્પાદ-ધ્રૌવ્ય-વિનાશયુત પરિણામ દ્રવ્યસ્વભાવ છે. ૯૯. सन्वयार्थ:- [ स्वभावे ] स्वभावमा [अवस्थितं] अवस्थित (ोवाथी) [ द्रव्यं ] द्रव्य [ सत् ] 'सत्' छ; [ द्रव्यस्य ] द्रव्यनो [ यः हि] ४ [ स्थितिसंभवनाशसंबद्धः] उत्पा६व्ययप्रौव्य सहित [परिणामः ] ५२५॥म [ सः] ते [अर्थेषु स्वभावः ] पर्थोनो स्वरमा छे.
ટીકા- અહીં ( વિશ્વને વિષે) સ્વભાવમાં નિત્ય અવસ્થિત હોવાથી દ્રવ્ય “સત છે. સ્વભાવ દ્રવ્યનો ધ્રૌવ્ય-ઉત્પાદ-વિનાશની એકતાસ્વરૂપ પરિણામ છે.
જેમ દ્રવ્યનું વાસ્તુ સમગ્રપણા વડે (અખંડપણા વડે) એક હોવા છતાં, વિસ્તાર
१. अवस्थित = २हेतु; टj. २. द्रव्यन वास्तु = द्रव्यनो स्व-विस्तार; द्रव्यर्नु स्वक्षेत्र; द्रव्यर्नु स्व-56; द्रव्यनु स्व-६ (वास्तु = ५२;
२६४९ निवासस्थान; आश्रय; (भूमि.)
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
