________________
૨૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
માર્ચ, ૨૦૧૪
- XXX
તેને નિર્મળ કરવાનો સચોટ કીમિયો, ડૉ. નરેશભાઈએ પ્રસ્તુત કર્યો છે. કે, ગુજરાત કૉલેજમાં વિનોદ કિનારીવાલા નામના વિદ્યાર્થીને સરઘસ
આખરે, જીવનનું લક્ષ્ય (ધ્યેય) શું તો કહે “મુક્તિ', “મોક્ષ', કાઢવાને કારણે બ્રિટીશ પોલીસે ગોળી મારી અને કૉલેજના કમ્પાઉન્ડમાં પંચમહાભૂતોના બંધનમાંથી મુક્તિ, કે જે જીવન દરમ્યાન મેળવવાની તે મરી ગયો. ત્યાર પછી તો સાડાત્રણ મહિના સ્કૂલો બંધ રહી અને રહે છે. આત્માનો વિકાસ કરવાનો રહે છે. તેને જેટલો ઊંચે ચડાવી બ્રિટીશ સરકાર સામે વિદ્યાર્થીઓ અને યુવકોએ ચારે તરફથી જે લડત શકાય, તેટલો ચડાવવાનો રહે છે, કે જેથી તે ભૂત, વર્તમાન અને શરૂ કરી તેમાં ગુજરાત અને અમદાવાદ આગળ હતું. આ અંગેની ભવિષ્યની સૃષ્ટિને જોવાની દૃષ્ટિ, પ્રાપ્ત કરી શકે! ' લડતનો આખો ઇતિહાસ આપણે સ્વતંત્ર થયા પછી બહાર પડ્યો છે
ત્યારે વ્યવહારમાં શું બની રહ્યું છે. તો કહે, માનવી, સાધનોની તે આજના યુવકોએ પણ વાંચવા જેવો છે. મારું સદ્ભાગ્યે કે ૧૯૪૨ના માયાજાળમાં, એવો તો ખૂંપી રહ્યો છે કે તેની સમગ્ર દૃષ્ટિને અંધાપો ઓગસ્ટ મહિનામાં જ હું સરઘસમાંથી પકડાયો અને જેલમાં ગયોઆવી ગયો છે! સુખ પાછળની દોટ, રંકની ઉપેક્ષા, ખાસની માવજત ત્યારે અમારા જેવા યુવાન મિત્રોની ભાઈબંધી થઈ તેનું મહત્ત્વ બહુ અને આમ-આદમીની ધોર ઉપેક્ષાએ પતનને નોતર્યું છે. સત્તા-સંપત્તિનાં હતું. આઝાદી આવ્યા પછી હું ગુજરાત કૉલેજમાં ભણતો હતો ત્યારે પદમાં છકેલા રાજકીય-નેતાઓ, Party-Politicsમાં દેશપ્રેમ વિચાર આવ્યો કે, ૧૯૪૨માં અંગ્રેજ સૈનિકની બંદૂકમાંથી છૂટેલી (Patriotism)ની આહુતિ આપી રહ્યા છે, તેને પરિણામે, મોંઘવારી, ગોળીથી, સામી છાતીએ જ ગોળી ઝીલીને મરી ગયેલો ગુજરાત ભ્રષ્ટાચાર અને આમ-આદમીની મુસીબતો, આસમાનને આંબી રહી કૉલેજનો તે વિદ્યાર્થી વિનોદ કિનારીવાલાની, તેની મૃત્યુની જગા પર છે, ત્યારે કરવું શું? તો કહે, “મત'નો ઉપયોગ. Vote For Victory! જ તેની ખાંભી કેમ ન કરીએ? એ માટે નેતૃત્વ લઈને આરસપહાણની Tહરજીવત થાનકી, સીતારામનગર, પોરબંદર ઉત્તમ ખાંભી જૈનોના દેરાસરમાં આરસપહાણનું કામ કરનારા સોમપુરા
ભાઈઓ પાસે બનાવી ને તેની અંદર જે ચિત્રો ઉપસાવવાના હતા તે પ્રબુદ્ધજીવનદ્વારા અમારું ઘડતર થઈ રહ્યું છે. જિજ્ઞાસા વધે છે. કલાગુરુ રવિશંકર રાવળે કરી આપેલા. એ ખાંભીનું ઉદ્ઘાટન ૧૦મી જાણકારી મળે છે. આપના ઋણી છીએ. આભાર
ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના દિવસે ભારત દેશના મોટા ગજાના નેતા અને || શંભુ યોગી ક્રાંતિકારી શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણે કરેલું - ત્યારે મંચ પર તેમના પત્ની, XXX
અને અશોક મહેતા, દાદાસાહેબ માવલંકર વગેરે પણ હતા. સમારંભ પ્રબુદ્ધજીવન'નો જાન્યુઆરી ૨૦૧૩નો ‘ગાંધી સ્મૃતિ ચિંતન' બહુ જ મહત્ત્વનો બન્યો - અને એ મારા જીવનનું સૌથી મહત્ત્વનું વિશેષાંક' તેના લેખોને કારણે બહુ પ્રેરણા આપે તેવો છે.
સ્મરણ બન્યું. જેને કારણે દર વર્ષે ૯મી ઓગસ્ટે અમે તે કિનારીવાલા આપ વિચારશો કે, ગાંધીજીના જીવન દરમ્યાન ભારતની ખાંભી પર મળીએ છીએ. ઉપરાંત આ વખતના ‘પ્રબુદ્ધજીવન'ના અંકમાં આઝાદીની લડતના જુદા જુદા તબક્કાઓમાં ઉત્તરોત્તર ગાંધીજીએ તમે બહુ જ ઉત્તમ લેખો લીધા છે, તે તમારી વિશાળ દૃષ્ટિ દર્શાવે છે. ભારતને અંગ્રેજોની હકૂમતમાંથી છૂટકારો મળે અને ભારતના લોકો ખૂબ આનંદ અને અભિનંદન. પોતે જ ભારતનું રાજ ચલાવે તેવા મનનાં સંકલ્પો સાથે લોકોને એક ખાસ બાબત અંગે લખું છું- તે છે “મર્ડર ઓફ મહાત્મા ગાંધી’ તૈયાર કરવા માટે અનેક જાતની અહિંસક લડતો કરી, છેલ્લી લડત તો નામની ચોપડી જસ્ટીસ જી. ડી. ખોસલા કે જેઓ પંજાબ હાઈકોર્ટના ૧૯૪૨ના જુલાઈ મહિનામાં ‘અંગ્રેજો ચાલ્યા જાવ', ‘ક્વીટ ઇન્ડિયા' રિટાયર્ડ જસ્ટીસ હતા અને જેમની ખાસ નિમણૂક ગાંધીજીની હત્યા
ભારત છોડો' એવો જે ઠરાવ કોંગ્રેસ પાસે ગાંધીજીએ કરાવ્યો અને પછી નાથુરામ ગોડસે પર ખાસ કેસ ચલાવવા માટે એક સ્પેશ્યલ કોર્ટ પોતે જ એ ઠરાવના સમર્થનમાં અનશન પણ કરેલાં, અને ગાંધીજીને પંજાબ હાઈકોર્ટે નીમેલી તેના મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે જસ્ટીસ જી. ડી. તથા અન્ય કોંગ્રેસી આગેવાનોને બ્રિટીશ સરકારે પકડીને જેલમાં પૂરી ખોસલાને નીમેલા-જેમણે એ કેસ ચલાવેલો અને તેનો ફેંસલો આપ્યો દીધા, તે દિવસો ૧૯૪૨નાં જુલાઈ-ઓગસ્ટના હતા.
તેમાં નાથુરામ ગોડસે, તથા આપ્ટેને ફાંસીની સજા થયેલી. તે પછી - ત્યાર બાદ અંગ્રેજો “ચાલ્યા જાવ'ની ચળવળ ૯મી ઓગસ્ટથી શરૂ જસ્ટીસ ખોસલા રિટાયર્ડ થયેલા, પણ કેટલાક વર્ષ પછી તેમના મિત્રોના થઈ અને ૮મી ઓગસ્ટે રાતના ભારતના ગાંધીજી તથા દેશના મહત્ત્વના આગ્રહથી તેમણે જે મહત્ત્વના કેસો ચલાવેલા તે અંગે ચોપડી લખેલી નેતાઓને બ્રિટીશ સરકારે પકડીને જેલમાં પૂર્યા.
તેનું નામ “મર્ડર ઓફ મહાત્મા’ અને બીજી સ્ટોરી. એના કારણસર ૯મી ઓગસ્ટની સવારથી સમગ્ર દેશની અંદર આ ચોપડી છપાયેલી અને મને અકસ્માત ૧૯૬૯ના વર્ષમાં ગાંધી આઝાદીની લડત સ્વયંભૂ શરૂ થઈ. ગુજરાતમાં પણ એ રીતે થયું અને શતાબ્દી વર્ષ વખતે મેં નવજીવન પ્રકાશનને પૂ. મોરારજીભાઈના અમદાવાદમાં વિદ્યાર્થીઓએ અનેક ઠેકાણે સરઘસો કાઢ્યાં. કહેવાથી એક વર્ષ ગાંધી સાહિત્ય વેચવા માટે દેશમાં મોટા ઉદ્યોગપતિને
હું સ્કૂલમાં તે વખતે ભણતો હતો, પણ બીજે દિવસે ખબર પડી મળીને તે કામ કરેલું. ત્યારે મને ‘મર્ડર ઓફ મહાત્મા' નામની ચોપડી
“તા કથા.
