________________
૩૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪
ઉ૧૧ ;
અર્થમાં આ “અસ્મિતા પર્વ' આપણાં સાહિત્યનું મે-૨૦૧૪
તેવો છે. નૂતન ઉપનિષદ છે.
“અંતરપટ અદીઠ'- ગ્રંથ શા માટે વાંચવો લેખક સરસ અને સહજ રીતે જીવનમાં ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને સાહિત્યિક જોઈએ તે માટે શ્રી નારાયણ શાહના મિત્ર શ્રી અજવાળાં કેવી રીતે રેલાવી શકાય તે દર્શાવે છે. સંદર્ભમાં આ ગ્રંથોનું મૂલ્ય ઘણું મોટું છે. આવનારી મનહર શાહ લખે છે. ‘એક અલગારી વ્યક્તિત્વ નિરર્થક બાહ્યચારો, અને વ્યર્થ પરંપરાઓ, પેઢી આ સામૂહિક પુરુષાર્થને પ્રમાણે એવી આશા ધરાવતા શ્રી નારાયણ શાહે જરૂર પડે સમાજથી જીવનધર્મ કે જીવન દર્શનના અંતરપટો છે. રાખીએ.
દૂરવ સાધીને પણ પોતાનો લેખનધર્મ બજાવ્યો સમજપૂર્વકનું જ્ઞાન આત્મસાક્ષાત્કાર કરાવે છે XXX
છે. લેખકનો હેતુ પણ એ હતો કે ગ્રંથ સમાજના અને જીવન પ્રત્યેનું અજ્ઞાન જીવનના પ્રકાશને પુસ્તકનું નામ : અંતરપટ આ અદીઠ
વાચનરૂચિને પ્રજ્વલિત કરે એવી સામગ્રી પીરસવી અંતરપટ કરે છે. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મત્સર લેખક : નારાયણ શાહ અને તેઓ એમ કરી શક્યા છે.'
વગેરે અંતરપટો છે. લેખકે એને દૂર કરવાનો પ્રકાશક : કુસુમ પ્રકાશન
આ ગ્રંથમાં સંકલિત તમામ સત્વો-તત્વો, અભિગમ વિવિધ દાખલાઓ સાથે દર્શાવ્યો છે.આ ૨૨૨, સર્વોદય કોમર્શિયલ સેન્ટર, રિલીફ જીવનના ધ્યેયને સિદ્ધ કરવામાં સહયોગ પૂરો ગ્રંથનું વાચન પ્રેરણા સ્ત્રોત બને તેવું છે. XXX સિનેમા પાસે, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૧. ફોન : પાડનારા આલેખવામાં આવ્યા છે. જીવનનો બી-૪૨, દયાનંદ સોસાયટી, એ-૧૦૪, ગોકુલધામ, ૦૭૯-૨૫૫૦૧૮૩૨.
ઉત્કર્ષ થાય, જીવન પુષ્મિત અને પલ્લવિત થાય ગોરેગામ (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૬૩. મૂલ્ય : ૨૦૦, પાના : ૨૦૬, આવૃત્તિઃ પ્રથમ, તે સૌને ગમે તેથી આ ગ્રંથ વાચન યોગ્ય બને મોબાઈલ નં. 9223190753.
પ્રૉમ્પટીંગની કળા.
[ ગુલાબ દેઢિયા વડીલ મિત્ર ટેલીફોન પર વાત કરતા હતા. એમનાં પત્ની વાતોમાં ઘણી વાર તો નાટક મુખ્ય પાત્ર પર જ ઊભું રહે એવું હોય, અભિનેતા વચ્ચે વચ્ચે, જ્યાં એ અટકતા ત્યાં પ્રોમ્પટીંગ કરતાં હતાં, ફોન પર એ કલાક, દોઢ કલાક ભૂલ્યા વગર, અટક્યા વગર એકધારું બોલે, અભિનય સંભળાતું હતું. મેં મિત્રને મજાકમાં કહ્યું, ‘તમારી રંગભરી, રસભરી કરે કેવી અદ્ભુત વાત કહેવાય! એવા અદાકાર માટે માન થાય. વાતો ગમી!” મિત્રે નવાઈ પામી પૂછયું, ‘ભલા માણસ! એવું તે શું નાટકોને ભલે પ્રોમ્પટીંગ વગર ચાલે પણ આપણને જીવનમાં તો ગમ્યું? સાદી સીધી વાતો હતી.”
એનો ખપ રહેવાનો જ છે. આપણને તો કોઈ તૂટતો તાર સાંધી આપે મેં કહ્યું, “વાતો ભલે સાદી સીધી હતી પણ જે પ્રોમ્પટીંગના ટહુકા હતા તે બસ એ જોઈએ છે, એટલી ધરપત જોઈએ છે. મજેદાર હતા.' મિત્ર સમજ્યા અને મોટેથી હસી પડ્યા.
આ પ્રગટ-અપ્રગટની તડકી છાંયડી છે. એક દેખાય, એક ન દેખાય. રંગમંચ પર અભિનેતા અનુભવી હોય, કસાયેલો હોય, પ્રભાવશાળી આપણા કામોમાં જશ વખતે હટી જનારા હશે જ ને! પૂરક બનવું, હોય અને સંવાદોથી રંગભૂમિ ગજાવતો હોય પણ એને ખબર હોય કે નડવું નહિ. બહુ હળવેથી, ઋજુતાથી કામ લેવું, લાઉડ ન થવું. આ એ જ્યાં ચૂક્યો ત્યાં ટાપસી પૂરનાર કોઈ નેપચ્ચે બેઠેલ છે. બધું આવડ્યું તો ખરા ટાપસી પૂરનારા.
ટાપસી પૂરનાર સતર્ક હોય, બહુ ન બોલે, જરૂર પડે ત્યારે જ બોલે, અન્ય આપણા પ્રિય કવિ કલાપીનું જાણીતું કાવ્ય “ગ્રામમાતા’ આ અર્થમાં કોઈન સાંભળે તેમ ઝીણું બોલે. મૂળ વાત તો એ પડદા પાછળ રહે. જીવનસાથી જોવા જેવું છે. મુખ્ય વાત તો ભલે રાજાની મનોદશાની છે. શેરડી રસપૂર્ણ છે, આવું કરે ત્યારે જીવતરનું નાટક ખીલી ઊઠે છે. પતિ અને પત્ની એકમેકના પછી રસહીન થઈ જાય છે, પાછો રસ પ્યાલો છલકાવી દે છે. પૂરક બને ત્યારે દામ્પત્યજીવન પૂર્ણ બને છે.
અહીં ગ્રામમાતા અને એના ખેડૂત પતિના દામ્પત્યજીવન માટે કવિએ પૂરક બનવું અઘરું છે. સંવાદ વિરલ વસ્તુ છે. વિસંવાદ તો વણનોતર્યો સૂચક ઈશારો કર્યો છે. “અહો કેવું સુખી જોડું કર્તાએ નિરમ્યું દીસે !” ઊભો જ હોય છે. સંવાદ સર્જવો પડે છે. અહમ્ ઓગાળવો પડે છે. ઘોડા પર બેસી આગંતુક આવે છે ત્યારે વૃદ્ધ માતા નબળી આંખે
નાટકમાં પ્રોમ્પટીંગ ન આવે તે ઉત્તમ છતાં આવે તો વાંધો નહિ. એને જોવા ઊભી થાય છે. દામ્પત્યજીવનમાં પ્રૉમ્પટીંગ એ તો વાસંતી ટહુકો છે. ભાગીદારી છે. ‘ને તેનો એ પ્રિય પતિ હજુ શાંત બેસી રહીને ઉમેરણ છે. સવાયું કરવાની નેમ છે.
જોતાં ગાતો સગડી પરનો દેવતા ફેરવે છે.” પ્રૉમ્પટ એટલે તાબડતોબ, ત્વરિત. વાર લાગી તો પાઠ બગડે.
હેમંતની મધુર તાજગીભરી સવારે કવિએ ગ્રામમાતાના પતિને અભિનેતાનો સંવાદ બગડે ને નાટક બગડે. ઘડાયેલો અભિનેતા તો
ખરી નિરાંત સાથે બેઠેલો દર્શાવ્યો છે. તાણો તૂટે ત્યાં વાણાથી એવી રીતે સાંધી લે કે ખબરેય ન પડે, ખબર ન
આ રીતે નિરાંત અનુભવવી, શાંત રહેવું એ પણ પ્રૉમ્પટીંગ જ છે પડવા દે. નવી ઊંચાઈ સર્જી બતાવે.
ને! બીજાના કામમાં ભરોસો હોવો, વિના કારણ ડબ ડબ ન કરવી એ અઠંગ નાટ્યકાર મનોજ શાહને મેં પ્રૉમ્પટીંગ વિશે પૂછ્યું તો એણે
પણ કળા છે, અઘરી કળા છે. તો ફટ દઈને કહી દીધું, “નાટકોમાં હવે પ્રોમ્પટીંગ રહ્યું નથી. કલાકારો વધુ સજ્જ હોય છે. થિયેટર બદલાયા છે. ટેકનોલોજી આગળ વધી છે,
૧૮/૬૪, મનીષ કાવેરી, મનીષનગર, ચાર બંગલા, ટાપસી પૂરનારને તે ઊભા રહેવાની જગા જ નથી.”
અંધેરી (પ.), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૫૩. મો. : ૯૮૨૦૬૧૧૮૫૨.
