________________
ડિસેમ્બર ૨૦૧૪
છેતરી ગયો. જો કવિ કાંત જેવી ભાવના આપણામાં જાગે તો ભારતમાં ભ્રષ્ટાચારની સમસ્યા હળવી થઈ જાય.
સૂફી સંતની ઝૂંપડીની બહાર બોર્ડ મૂક્યું હતું કે પથ્થર ખાશો નહીં. તેમના ભક્તને લાગ્યું કે આ તો વિચિત્ર છે. પથ્થર ખાવા કોશ નવરું છે ? ભક્તે સૂફી સંતને પુછ્યું કે આ બોર્ડ શા માટે મૂક્યું છે? સંતે ઉત્તર આપ્યો કે ધર્મગુરુ જુઠું બોલીશ નહીં એમ કહે ત્યારે અપમાન કેમ લાગતું નથી? હરામના પૈસા ખાઈશ નહીં એમ કહેવાય ત્યારે ખરાબ કેમ લાગતું નથી? હિંસા કરીશ નહીં એવો ઉપદેશ અપાય ત્યારે મારૂં કેમ લાગતું નથી? તેનું કારણ આપણે તે કરીએ છીએ. પથ્થર નહી ખાવા એ સહજ બની જાય તો આ ઉપદેશ કે બૌધ મારે આપવો નહીં પડે. આપણે વારંવાર કહેવું પડે છે કે ભ્રષ્ટાચાર ન કરો. તેનું કારણ આપન્ને ભ્રષ્ટ છીએ. આપણે મૂળ માર્ગથી ફંટાઈ ગયા છીએ. દુનિયામાં સાચો ધર્મ અને કાચો ધર્મ એમ બે ધર્મ ચાલે છે. કાચા ધર્મની બોલબાલા છે તેથી સૂફી સંતને પથ્થર ખાશો નહીં એવું બોર્ડ મૂકવું પડે છે.
(વધુ વ્યાખ્યાનો આવતા અંકે)
* અહંકારથી ઉન્નત થતાં પહેલાં જરાક નીચે ઉતરીને નજર કરીશું તો
આપણું મસ્તક શરમથી નમી પડે એવી ધી બાબતો નજરે ચડશે.
જે વ્યક્તિ એવી કલ્પનામાં રાચે છે આ સંસાર વિના પોતાનું કામ ચલાવી લેશે તો તે પોતાને છેતરે છે. પરંતુ જે એ ગુમાનમાં જીવે છેકે
આ દુનિયા પોતાના વિના ચાલશે નહિ તો તે પોતાની જાતને તેથીયે વધારે છેતરે છે.
* એવો અહંકાર, અહંકાર ન કહેવાય જે આત્માનું ગૌરવ વધારે અને એવી નમ્રતા શું કામની જે આત્માને હીન બનાવે.
અવસર
૨૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
શ્રાવક થવું એ ખાવાના ખેલ નથી. સાધન શઢિ શબ્દ ગાંધીજીની દેણ છે. આ ત્રણ પ્રશ્નમાં સાધન શુદ્ધ અને વ્યવહારદ્ધિનો તાળો મળે છે. મહાત્મા ગાંધીજી, મહાવીર, બુદ્ધ અને ઈશુ આ બધા અવ્યવહારુ હતા. આપણે વ્યવહારુઓ કોઈ ધાડ મારી શકતા નથી. ગાંધીજી, મહાવીર, બુદ્ધ અને ઈશુ દિવ્ય વ્યવહારુ હતા. આ શબ્દ હું તેઓ માટે વાપરું છું વ્યવહારુ લોકોએ દુનિયાને બહુ આપ્યું નથી. વ્યવહારુ લોકોએ ઇતિહાસ રચ્યો નથી. મેં સંસ્કૃતમાં દુકાન ઉપનિષદનો શ્લોક રચ્યો છે. તે એ છે કે – લક્ષ્મી પવિત્રા, વ્યવહાર શુદ્ધિના સાધનશુદ્ધિનાચ, તસ્યાહા પવિત્રા ભવતી, આપણસ્તો આચારશુદ્ધિ વ્યવહારિકોપિ મહાજન તસ્મૈ
મહાજનાય નમઃ ।
અર્થાત્ ગુજરાતીમાં લક્ષ્મી પવિત્ર છે. વ્યવહાર શુદ્ધિ અને સાધનશુદ્ધિથી તેની પવિત્રતા વધે છે. આચારશુદ્વિ જાળવનાર સાદો દુકાનદાર પણ મહાજન છે તે મહાજનને હું નમસ્કાર કરું છું. ભાવનગરના કવિ કાંત બજારમાં શાકભાજી લેવા જતા હતા. તેઓ ઘરે આવે એટલે પત્ની કહેતી કે તમને કાછિયો છેતરી ગયો. તેના જવાબમાં કવિ કાંતે કહ્યું કે, વાસ્તવમાં તો કાછિયો પોતાના આત્માને
હસ્તપ્રતવિધા અંગે
ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજી અને ભો. જે. વિદ્યાભવનના સંયુક્ત ઉપક્રમે વિશ્વકોશ ભવનમાં યોજાયેલી મૅન્યુસ્ક્રિપ્ટોલોજીની સંગોષ્ઠિમાં ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજીના ડાયરેક્ટર શ્રી નેમુ ચંદરયા ખાસ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. આ બંને સંસ્થાઓએ મળીને ગયે વર્ષે હસ્તપ્રતવિદ્યાના છ મહિનાના યુનિવર્સિટી કૉર્સનું આયોજન કર્યું હતું. હવે બીજી વાર ગુજરાતમાં સર્વપ્રથમ આ પ્રકારના યુનિવર્સિટી કોર્સનું આોજન કરવામાં આવ્યું છે અને એના પ્રારંભે યોજેલી સંગોષ્ઠિમાં ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજી (ભારત)ના ડાયરેક્ટર ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ કહ્યું હતું કે આ બંને સંસ્થાઓએ હસ્તપ્રતવિદ્યાનું કામ એ માટે માથે લીધું છે કે વચ્ચે એક આખો યુગ વહી ગયો, જ્યારે હસ્તપ્રતવિદ્યાની તાલીમ ઉપલબ્ધ નહીં થઈ. આને પરિણામે ગ્રંથભંડારોમાં લાખોની સંખ્યામાં હસ્તપ્રતો હોય છે, પણ એને ઉકેલનારા અને યોગ્ય રીતે સંપાદન કરનારા વિદ્વાનો મળતા નથી. ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજીએ હસ્તપ્રતવિદ્યામાં કામ કરનાર
યોજાયેલી સંગોષ્ઠિ
તાલીમાર્થીને વિદ્વાનો પાસે સઘન તાલીમ મળે, તે માટે એક ખાસ વ્યવસ્થા કરી છે તેમજ આ વિષયમાં પીએચ.ડી. કરનારને શિષ્યવૃત્તિ આપવાનું નક્કી કર્યું છે. આગામી વર્ષે હસ્તપ્રતનાં વિવિધ પાસાઓ અંગે એક ગ્રંથ પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. જ્યારે શ્રી આર. ટી. સાવલિયાએ હવે પછીના અભ્યાસક્રમની વિગતો આપી હતી તેમજ કાંતિભાઈ બી. શાહ, કનુભાઈ શાહ અને થોમસ પરમારે આને માટે જરૂરી સૂચનો કર્યા હતાં. ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજીના ચેરમેન શ્રી નેમુ ચંદરયાએ સંસ્થાએ તૈયાર કરેલા બ્રિટનની લાઈબ્રેરીઓના હસ્તપ્રતના કૅટલોગ અંગે તેમજ અત્યારે ચાલી રહેલા જૈનપીડિયા અંગેની માહિતી આપી હતી. આ સમગ્ર કાર્યક્રમનું આયોજન અને સંચાલન ડૉ. નલિની દેસાઈએ કર્યું હતું. આ પ્રસંગે વિશ્વકોશની કલાવિથિકા (આર્ટ ગેલેરી)માં હસ્તપ્રતોનું પ્રદર્શન પણ યોજવામાં આવ્યું હતું, જેમાં બહોળી સંખ્યામાં અભ્યાસીઓએ રસ દાખવ્યો હતો.
