________________
પૃષ્ટ ૬૪ • પ્રબુદ્ધ જીવન • જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - ઑક્ટોબર ૨૦૧૪
મેષાંક
સમવસરણ મંદિર તથા દરેક રંગમંડપમાં શ્રી નેમિનાથ પ્રભુના ૬- સંપ્રદાય, દત્ત ઉપાસકો, ભૈરવ ઉપાસકો વગેરે ગિરનાર પર્વત સાથે 8 ૬ ગણધર ભગવંતોની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવેલ છે. ઘનિષ્ઠ સંબંધ ધરાવે છે. દત્ત ઉપાસકો ગિરનાર પર્વતની દત્તાત્રય { આ ઉપરાંત જિનાલયમાં પ્રવેશતાં રંગમંડપમાં ડાબે-જમણે ટૂંક પર ‘દત્તાત્રય પાદુકા'ના દર્શન માટે આવતા રહે છે. નB અનુક્રમે શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના શાસન અધિષ્ઠાયક શ્રી ગોમેધ હિન્દુ ધર્મના તીર્થધામો * યક્ષ તથા અધિષ્ઠાયિકા શ્રી અંબિકાદેવીની પ્રતિમાઓ બિરાજમાન ભવનાથ મહાદેવ, ઈન્દ્રશ્વર મહાદેવ, જટાશંકર મહાદેવ, દાતાર,
છે. અન્ય રંગમંડપોમાં પ. પૂ. આ. ભગવંત હિમાંશુસૂરિ મ.સા.ના ચામુદ્રી, લાલ ઢોરી, દામોદર કુંડ, કાલિકા માતાનું મંદિર, અનસૂયાની વડીલ પૂજ્યોની પ્રતિકૃતિ તથા પગલાં પધરાવવામાં આવેલ છે. ટેકરી, ગૌમુખી ગંગા, પથ્થર અટ્ટી, ભૈરવ જપ, શેષાવન, ભરતવન,
શ્રી સહસાવન કલ્યાણક ભૂમિ તીર્થોદ્ધાર સમિતિ-જૂનાગઢ દ્વારા હુમાનધારા, સીતામઢી વગેરે. આ સમવસરણ મંદિરનું નિર્માણ થયેલ છે.
ભવનાથ મંદિર અત્રે વિશિષ્ટ આરાધના કરવાની ભાવનાવાળા પુણ્યશાળીઓ ભવનાથ મહાદેવનું મંદિર એ શૈવ સંપ્રદાયનું પ્રાચીન મંદિર છે. માટે ધર્મશાળાની વ્યવસ્થા છે. ભોજન તેમજ આયંબિલની વ્યવસ્થા ભવનાથના શિવરાત્રીના મેળામાં લાખોની સંખ્યામાં માણસો આવે કરી આપવામાં આવે છે. આ સંકુલમાં પધારતાં સર્વે સાધર્મિક છે. દેશ-વિદેશથી સાધુ-સંતો એકઠા થાય છે. શિવરાત્રીએ ૬ બંધુઓને ભાતું આપવામાં આવે છે.
નાગાબાવાનું રાત્રે બાર વાગે સરઘસ પણ નીકળે છે. આ અંતિમ સંસ્કાર ભૂમિથી ઉતરતાં બે રસ્તા પડે છે જેમાં ડાબી દાતાર શુ બાજુના માર્ગે ૩૦૦૦ પગથિયાં ઉતરી લગભગ અડધો કિ.મીટર દાતારના પર્વત પર આવેલું જમીયલશા દાતારનું સ્થાનક એ હું ચાલતાં તળેટી આવે છે. જમણી બાજુ ૧૦ પગથિયાં ઉતરતાં ડાબી હિન્દુ અને મુસ્લિમ બંને અનુયાયીઓ માટે એક અગત્યનું આસ્થા કેન્દ્ર $ બાજુ બુગદાની ધર્મશાળા આવે તો
કવિ છે. દાતારની જગ્યામાં કેટલાય ? છે. જ્યાં અનેક મહાત્માઓએ સોરઠ દેશમાં સંચર્યો, ન ચઢ્યો ગઢ ગિરનાર,
ફકીરો, ઓલિયા કે સંતોની છે & ૬૮ ઉપવાસ, માસખમણ આદિ |ી, સહસાવન ફરશ્યો નહિં, એનો એળે ગયો અવતાર, કી અવરજવર ચાલુ છે અને ત્યાં હૈ ઉગ્ર તપશ્ચર્યા કરેલી છે. ત્યાંથી
ફકીરો અને મુસાફરોને રહેવા ૐ હું ૩૦ પગથિયાં ઉતરતાં ડાબી બાજુ શ્રી નેમિનાથ પરમાત્માની માટેના મકાનો છે.
કેવળજ્ઞાન કલ્યાણકની પ્રાચીન દેરી આવે છે. આ દેરીમાં શ્રી લાલ ઢોરી જે નેમિનાથ પ્રભુનાં પગલાં તેમજ બાજુમાં તેમના ભાઈ મુનિશ્રી ગિરનારની તળેટીમાં દૂધેશ્વર મહાદેવ પણ છે. ત્યાંથી થોડે દૂર જૈ કે રહનેમિજી તથા સાધ્વી રાજીમતીજીનાં પગલાં પધરાવવામાં આવેલ ‘લાલ ઢોરી’ નામનું રમણીય સ્થળ છે. તેની નજીકમાં શ્રી રતુભાઈ ← છે. આ દેરીથી ૩૦ પગથિયાં ઉતરતાં ડાબી બાજુ શ્રી નેમિપ્રભુની અદાણીએ સ્થાપેલી ‘રૂપાયતન' નામની આશ્રમશાળા ચાલે છે. ૨ દીક્ષા કલ્યાણકની પ્રાચીન દેરી એક વિશાળ ચોકમાં આવેલી છે. દામોદર કુંડ શું જેમાં શ્રી નેમિપ્રભુના શ્યામવર્ણીય પગલાં પધરાવવામાં આવેલાં જૂનાગઢથી ગિરનાર જવાના માર્ગે પ્રખ્યાત દામોદર કુંડ આવેલો $
છે. અનેક મુમુક્ષુ આત્માઓ દીક્ષા પૂર્વે આ પાવનભૂમિની સ્પર્શના છે. જેના કાંઠે દામોદર રાયજીનું મંદિર છે. ભક્તકવિ શ્રી નરસિંહ $ કરવા અવશ્ય પધારે છે.
મહેતા વહેલી સવારે અહીં સ્નાન અને મંદિરના દર્શને આવતા. ૬ દિગમ્બરી દેરાસરો
હિન્દુધર્મના જોવા લાયક સ્થળો = શ્વેતામ્બરોમાં દેરાસરો પછી દિગમ્બરોના બે દેરાસરો આવે છે. ઉપરકોટ, ગુફાઓ, નવઘણકુવો, અડીચડીવાળ, પાંડવ ગુફા, છે ૪ દેરાસરમાં મૂળનાયક શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ છે. બીજા દેરાસરમાં શ્રી બાવા-પ્યારાની ગુફા, ખાપરા-કોડિયાની ગુફાઓ, તોપો, નરસિંહ * શીતલનાથ પ્રભુ બિરાજમાન કરાયેલા છે.
મહેતાનો ચોરો, માઈ ગઢેચી, બારા શહીદ, દરબાર હોલ મ્યુઝિયમ, ગિરનાર મહાતીર્થ એ પૃથ્વીના તિલક સમાન છે. આવા ગિરનાર સક્કરબાગ પ્રાણી સંગ્રહાલય અને મ્યુઝિયમ, રાજમહેલો, = મહાતીર્થ પર જૈનોના દેરાસરો શોભી રહ્યાં છે. તેવી જ રીતે હિન્દુ પુષ્ટિમાર્ગીય હવેલી, બુદ્ધેશ્વર, સ્વામીનારાયણ મંદિર, ગબ્બરનો
ધર્મના તીર્થધામો અને જોવાલાયક સ્થળો પણ આવેલાં છે. પર્વત, સાતપુડા, વગેરે. ગિરનારમાં નવનાથ અને ચોર્યાશી સિદ્ધોનું બેસણું છે. નવગણકુવો અને અડીચડીની વાવ
સ્વામી વિવેકાનંદ, એની બેસંટ, મહર્ષિ અરવિંદ વગેરે ૧૭૦ ફૂટ ઊંડા આ કુવાની પડખે પગથિયાં પણ છે. નામ પરથી ૬ મહાનુભવોએ યાત્રા કરેલી છે.
સ્પષ્ટ થાય છે કે આ કુવો રા'નવઘણે (ઈ. સ. ૧૦૨૫-૧૦૪૪) શું હિન્દુ ધર્મના સંપ્રદાયો જેવા કે શૈવ, વૈષ્ણવ, પુષ્ટિ સંપ્રદાય, અને તેના પુત્ર રાખેંગારે (ઈ. સ. ૧૦૪૩-૧૦૬૭)માં બાંધ્યો હશે. ૬ રામાનંદ સંપ્રદાય, નાથ સંપ્રદાય, સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાય, કબીર ઉપરકોટમાં રહેતા લોકોને પાણીનો પૂરવઠો પૂરો પાડવા માટે હું જૈન તીર્થ વૈદતા અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદતા અને શિલા સ્થાપત્યવિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વેદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક દ * જૈન તીર્થ વેદના અને શિલા "
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષક પણ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષંક ન જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક દ ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા
જૈિન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક
