________________
નવેમ્બર, ૨૦૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
|
૩૧
આપે “ઇશ્વરવાદ’ અને ‘કર્મવાદ' તરફ અમારું ધ્યાન દોર્યું છે. તેનો
(૪) ખુલાસો આ પ્રમાણે છે.
વિધવિધ ક્ષેત્રે રહેલ વિધવિધ તજજ્ઞોની સુંદર ગૂંથણી કરીને ૧. આ તો બધું ઇશ્વરની મરજીથી થાય છે.
ગણધરવાદ બાદ કર્મવાદનો વિશેષાંક આપવાનું અદ્ભુત તંત્રીકાર્ય આ બધા વાક્યો કર્મવાદની દૃષ્ટિથી યોગ્ય નથી. ઈશ્વરવાદની દૃષ્ટિએ કરનાર તંત્રીશ્રી ડૉ. ધનવંતભાઈને ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ! આઠેય કર્મો કહેવાતું આ વાક્ય મા-બાપે કહ્યું છે. જે લોક-વ્યવહારમાં ઘણાં લોકો તેની ૧૫૮ પ્રકૃતિઓ સહિત ઉપમાચિત્રો સાથે કર્મવૃક્ષ રૂપે વિષયાનુરૂપ દ્વારા બોલાય છે પણ ‘કર્મવાદ'ને માન્ય નથી.
| મુખપૃષ્ઠ અત્યંત દર્શનીય માહિતીપ્રદ બન્યું છે. આ એક રૂપક છે, દૃષ્ટાંત છે અને દૃષ્ટાંત હંમેશાં એકદેશીય હોય કર્મ એટલે બીજું કોઈ નહીં પણ જીવે પોતે કાર્મણવર્ગણા ઉપર અને તે “કર્મવાદ'ની મહત્તા બતાવવા માટે જ સમજાવ્યું છે. જેમાં પાડેલી પોતાની શુભાશુભ ભવની મહોરછાપ! આત્માનું પોત (જાત) દરેક વ્યક્તિના મુખથી નીકળતા શબ્દ કર્મવાદનાં હોય એ જરૂરી નથી. અરૂપી છે પણ તેની ઉપર પડેલી કર્મની ભાત (છાપ) રૂપીની છે. ખાદ્યાન્ન એટલે છેલ્લે કર્મવાદની સિદ્ધિ બતાવવા પ્રયત્ન કર્યો છે.
ખાતા જેમ તે સાત ધાતુ રૂપે પરિણમે છે તેમ જ પ્રદેશબંધ આઠ કર્મ ૨. આપે ગુર્જીએફના વાક્ય દ્વારા જે રજૂઆત કરી છે, એ વાક્ય અને તેની પ્રકૃતિઓ રૂપે પરિણમે છે. સંબંધી ચિંતન કરતાં લાગે છે કે આપણે કર્તા નથી? તો પછી કર્તા ગણધરશ્રી અગ્નિભૂતિના પ્રશ્નના જવાબમાં જણાવવાનું કે જીવ કોણ? ઈશ્વર કે અન્ય? તો શા માટે તે વિચિત્રતા કે વિવિધતા રચે અનાદિથી જડ-ચેતનનું મિશ્રણ જ છે. આમ અનાદિથી પોતે રૂપારૂપી છે? ખરેખર તો જીવ જ કર્તા છે અને ભૂતકાળમાં જે કર્યું છે તે પ્રમાણે હોવાથી રૂપી પુદ્ગલપરમાણુ તેને ચોંટે છે. રૂપારૂપીને રૂપી ચોંટે એમાં કર્મ બંધાય છે અને વર્તમાનમાં તે પ્રમાણે તેનું ફળ મળે છે. જેમ કે, નવાઈ નથી. વણલખ્યો વૈશ્વિક નિયમ એવો છે કે જે શુદ્ધ ચેતન અરૂપી નાટકના દિગ્દર્શક જાણે છે કે નાટકમાં કયા દૃશ્ય પછી કયું દશ્ય આવશે. છે તેને રૂપી કે રૂપારૂપી ક્યારેય ચોંટે નહિ. પણ પ્રેક્ષકો જાણતાં નથી. અહીં દિગ્દર્શક એટલે ઇશ્વર (પ્રભુ, ભગવાન) કર્મમાં વિવિધતા અને વિચિત્રતા છે. કારણકે રૂપી એવું પુદ્ગલ જે જ્ઞાનથી ભાવિ જાણે છે પણ નાટક તો જેવું બનાવ્યું હોય તેવું જ બહુરૂપી છે. બને. નાયકે જેવો અભિનય કર્યો હોય એવું નાટક બને છે. એટલે કે પૃષ્ઠ-૧૪ ઉપર જુદી જુદી વર્ગણાઓની ઉત્તરોત્તર સૂક્ષ્મતા દર્શાવતું જૈનદર્શન અનુસાર જીવ પોતે નાયક છે. જેવા કર્મો કર્યા હોય તેવું જ ચિત્ર ઉપયોગી છે. બને છે. પ્રભુ કે ઈશ્વર કર્તા નહિ જ્ઞાતા છે. કર્તા તો જીવ પોતાને જ પૃષ્ઠ-૧૯ ઉપરનું કોષ્ટક પણ ટૂંકામાં ઘણી બધી સમજ પ્રદાન માને છે. જેવાં કર્મ કરે તેવાં જ ભોગવે છે એ કર્મવાદનો સિદ્ધાંત કરનાર ઉપયોગી છે. જૈનદર્શન માને છે.
વર્તમાન સંદર્ભમાં નેટવર્કથી કર્મ વિષયક સમજણ આપનાર લેખ કોર્ટમાં ખુદ ઇશ્વરે જ આવીને મા-બાપ પાસે ખુલાસો કરી લીધો. કર્મનું નેટવર્ક કમાલનો લેખ છે. એટલે ઉપલી કોર્ટમાં જવાનો સવાલ જ ઊભો થતો નથી.
પૂ. અભયશેખરસૂરિજીનો લેખ “વિલક્ષણ બૅન્ક કર્મ’ આગવી સૂઝ
દર્શાવતો સંશોધનાત્મક વિલક્ષણ છે. પ્રબુદ્ધ જીવન’નો પર્યુષણ અંક વાંચીને, મનન કરીને, આ પત્ર કર્મ વિષયક સક્ઝાય તથા ૬૪ પ્રકારી પૂજામાં કર્મનું આલેખન લખવા પ્રેરાયો છું. ઈશ્વરે તમને ૬ ઈન્દ્રિય આપી છે અને તે પૈકી છઠ્ઠી પણ સુંદર લેખો છે. આ સંદર્ભમાં પ્રસિદ્ધ કડી ટાંકવી જરૂરી હતી કે... ઈન્દ્રિય “પ્રબુદ્ધ જીવન'ના ચાહકોની સુરુચિ તથા યોગ્ય વ્યક્તિને ‘બંધ સમયે ચિત્ત ચેતીએ ઉદયે સો સંતાપ.” પારખવાની અને તેમનામાંથી સારપ (સારી, ઉત્તમ વસ્તુ) પુલકિત ‘હસતા બાંધ્યા કર્મ રોવતા નવ છૂટે.’ કરવાની કળા બક્ષી છે. પર્યુષણ અંક એક Text-book સમાન છે. પૃષ્ઠ ૨૪ ઉપરનું કર્યગ્રહણ પ્રક્રિયા સમજાવતું ચિત્ર સુંદર છે તો કર્મવાદને દરેક પાસાથી સુરેખ રીતે સુજ્ઞ વાચકગણ સમક્ષ મુક્યો છે. આઠેય કર્મની શાસ્ત્રીય દૃષ્ટાંત કથાઓ કર્મની સમજ આપનારા સરસ એ ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ના વાંચકોનો પુણ્યોદય ગણાય. તે જ ક્યારેક બંધબેસતા દૃષ્ટાંતો છે. પરિસ્સવ કર્મ-નિર્જરાનું સ્થાન બની જાય છે.
કર્મ અને આત્માની બલાબલની તુલનામાં આત્મા જ બળવાન છે બન્ને સંપાદકો ડૉ. પાર્વતીબેન તથા ડૉ. રતનબેન જેટલા જ તમો એ વાત નિર્વિવાદ છે. સત્તા આપનાર આત્મા, સત્તા ગ્રહણ કરનાર પણ હૃદયના ઊંડાણથી અભિનંદનના અધિકારી બન્યા છો. કર્મથી બળવાન હોય તે સહજ જ છે. વળી કર્મને કર્મ રૂપે પરિણમાવનાર
ઇશ્વર તમને ખૂબ જ બળ આપે અને આગામી વર્ષોમાં નિરંતર અને બે ઘડીની લપક-શ્રેણિમાં અનંતાનંત કર્મોને ભસ્મિભૂત કરનાર નિત-નવી વિચારધારા પ્રેરકબળ સમાન બને એજ શુભ ભાવના સાથે આત્મશક્તિ જ કર્મશક્તિથી મહાન છે. વિરમું છું.
કર્મના વિષયમાં અન્ય દર્શનોની માહિતીના લેખો ઠીક ઠીક છે રિજનીકાંત ચીમનલાલ ગાંધીના સવિનય વંદન પરંતુ કર્મવિજ્ઞાન તો જૈનદર્શને જ આપેલ છે એ વાત આ વિશેષાંક શાંતિ સદન, સાયન, મુંબઈ-૪૦૦૦૨૨ મો. : ૯૮૬૭૪૨૫૦૨૫ નિઃશંક જાહેર કરે છે. ઘાતિકર્મમાં તો ક્ષયોપશમરૂપ પુરુષાર્થની જ
