________________
પૃષ્ટ ૬ ૨૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - ઑક્ટોબર ૨૦૧૪
મેષાંક
ૐ પ્રતિમાઓ કોતરવામાં આવેલી છે. આ ચાર લગ્નમંડપની ચાર ચોરી વિ. સં. ૧૫૨૪ની આ પ્રશસ્તિ ઉપરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે ઠે
જેવી લાગતી હોવાથી આ જિનાલયને ચોરીવાળું દેરાસર પણ કહેવામાં શામલ નામના શાહુકારે સદ્ભાવનાપૂર્વક શ્રી ગિરનાર પર્વત ઉપર 3 હૈ આવે છે.
શ્રી અંબિકા નામની મહાદેવીનું જિર્ણ થયેલ મોટું ચૈત્ય નવેસરથી ૨ મેં આ ચૌમુખજીના દેરાસરથી આગળ લગભગ ૭૦-૮૦ પગથિયાં બંધાવ્યું હતું. કાળક્રમે આજે હિંદુઓ દ્વારા વૈદિક ધર્મની પદ્ધતિથી જે ર ચઢતાં ડાબા હાથે સહસાવન–શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની દીક્ષા- તેના દર્શન-પૂજન આદિ થાય છે. અને તેઓના સંન્યાસીઓ દ્વારા છે હું કેવળજ્ઞાન કલ્યાણક ભૂમિ તરફ જવાનો માર્ગ આવે છે. અને જમણી જ તે મંદિરની દેખરેખ રખાય છે. ૨ બાજુ ૧૫-૨૦ પગથિયાં ચઢતાં ગૌમુખીગંગા નામનું સ્થાન આવે વસ્તુપાલના પ્રશસ્તિ લેખો તેમજ સમકાલીન, સમીપકાલીન અને હું
ઉત્તરકાલીન જૈન લેખો અનુસાર અંબાજી પાછળનાં ત્રણ શિખરો જે હૈ (VI) ગૌમુખી ગંગા
ગોરખનાથ, ઓઘડનાથ અને ગુરુ દત્તાત્રયના અસલી નામો 8 આ સ્થાનમાં હિન્દુ સંપ્રદાયના દેવ-દેવીઓની પ્રતિમાની દેરીઓ “અવલોકન', “શાંબ’ અને ‘પ્રદ્યુમ્ન' હતાં અને જિનસેન કૃત હરિવંશ $ હું આવેલી છે. ત્યાંથી જમણી બાજુમાં નીચાણમાં જવા માટેના પગથિયાં પુરાણમાં પણ અંબાજી સહિત આ ત્રણે શિખરો પર પણ મંત્રીશ્વર ; ૨ ઊતરીને ડાબી બાજુ આગળ જતાં ચોવીસ તીર્થંકર પરમાત્માની વસ્તુપાલ શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની દેવકુલિકાઓ કરાવી હતી, તેવું મેં
ચરણપાદુકા એક ગોખલામાં સ્થાપન કરવામાં આવેલી છે. આ વિ. સં. ૧૨૮૮ની છ-શિલા પ્રશસ્તિઓમાં કહ્યું છે. અંબાજીની ટૂંકથી 8 ગૌમુખી ગંગાના સ્થાનનું સંચાલન હાલ હિંદુ સંપ્રદાયના સંન્યાસીઓ લગભગ ૧૦૦ પગથિયાં ઉતરીને પુનઃ લગભગ ૩૦૦ પગથિયાં દ્વારા કરવામાં આવે છે. જ્યારે આ ચરણપાદુકાની પૂજા વગેરે શેઠ ચઢતાં ગોરખનાથની ટૂંક આવે છે. દેવચંદ લક્ષ્મીચંદની પેઢી દ્વારા જ કરવામાં આવે છે.
(૯) ગોરખનાથની ટૂંક: 8 (VIII) ૨હનેમિનું જિનાલય
આ ગોરખનાથની ટૂંક ઉપર શ્રી નેમિનાથ પરમાત્માના વિ. સં. છે ગૌમુખી ગંગાના સ્થાનથી લગભગ ૩૫૦ પગથિયાં ઉપર ચઢતાં ૧૯૨૭ વૈશાખ સુદ ૩ શનિવારના લેખવાળાં પગલાં છે. તે બાબુ ૐ જમણી બાજુ આ રહનેમિનું જિનાલય આવે છે. આ જિનાલયમાં ધનપતસિંહજી પ્રતાપસિંહજીએ સ્થાપિત કરેલાં છે. કેટલાક આ છે ë મૂળનાયક તરીકે સિદ્ધાત્મા શ્રી રહનેમિની શ્યામવર્ણીય પ્રતિમા પગલાં પ્રદ્યુમ્નના હોવાનું કહે છે. આ ટ્રેક પર હાલ નાથ સંપ્રદાયના ૨ બિરાજમાન કરવામાં આવેલ છે. ૬-૭ વર્ષ પૂર્વે આ પ્રતિમાનો લેપ સંન્યાસીઓનો કબજો છે. ગોરખનાથની ટૂંકથી આગળ ૮૦૦ ૨ નકે કરવામાં આવેલ છે. ભારતભરમાં પ્રાયઃ એકમાત્ર જિનાલય હશે પગથિયાં ઉતરતાં પગથિયાં વગરના વિકટ માગૅચોથી ટૂંકે જવાય કે પરુ જ્યાં અરિહંત પરમાત્મા ન હોવા છતાં સિદ્ધાત્મા શ્રી રહનેમિની છે. પ્રતિમા મૂળનાયક તરીકે સ્થાપન થયેલી હોય!
(૧૦) ઓઘડ ટૂંક (ચોથી ટૂંક) ભુ શ્રી રહનેમિ બાવીસમા તીર્થંકર શ્રી નેમિનાથ પરમાત્માના નાના આ ઓઘડ ટૂંક ઉપર પહોંચવા માટે કોઈ પગથિયાં નથી. તેથી હું & ભાઈ હતા. જેમણે દીક્ષા લઈને ગિરનારની પવિત્ર ભૂમિમાં પથ્થર પર આડા-અવળાં ચઢીને ઉપર જવાય છે. આ માર્ગ ખૂબ જ છે હૈ સંયમારાધના કરી અષ્ટકર્મનો ક્ષય કરી સહસાવનમાં કેવળજ્ઞાન વિકટ હોવાથી કોઈ શ્રદ્ધાવાન સાહસિક જ આ શિખરને સર કરવાનો હૈં ૐ અને મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ કરી. આ રહનેમિજીના જિનાલયથી આગળ પ્રયત્ન કરે છે. આ ટૂંક ઉપરની એક મોટી કાળી શિલામાં શ્રી 8 કે સાચાકાકાની જગ્યાના કઠણ ચઢાવે થઈને કુલ લગભગ ૫૩૫ નેમિનાથની પ્રતિમા તથા બીજી શિલા ઉપર પગલાં કોતરવામાં કે ૨ પગથિયાં ચઢતાં અંબાજી મંદિર આવે છે.
આવેલાં છે. જેમાં વિ. સં. ૧૨૪૪ના પ્રતિષ્ઠા કર્યાનો લેખ જોવામાં દે (૮) અંબાજીની ટૂંક
આવતો હતો. આ અંબાજીની ટૂંકમાં અંબિકાનું મંદિર આવેલું છે. દામોદરકુંડ ચોથી ટૂંકથી સીધા બારોબાર પાંચમી ટૂંકે જવામાં જાનનું જોખમ ? ઉં પાસેનું દામોદરનું મંદિર, ગિરનાર પરનું શ્રી નેમિનાથ ભગવાન થાય તેવો વિકટ રસ્તો છે. તેથી ચોથી ટૂંકથી નીચે ઉતરી આગળ હું
તથા અંબાજીનું મંદિર-શ્રીસંપ્રતિ મહારાજાએ બંધાવ્યાનું કહેવાય વધતાં ડાબા હાથ તરફની સીડીથી લગભગ ૬૦૦ પગથિયાં ઉપર રૅ દે છે. આ અંબાજી મંદિરમાં શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના અધિષ્ઠાયિકા ચઢતાં પાંચમી ટૂંકનું શિખર આવે છે. આ પગથિયાંનો ચઢાવ ઘણો રે
અંબિકાદેવીની પ્રતિમા પધરાવવામાં આવી હતી. કલ્પસૂત્રની એક કઠિન છે. ૨ સુવર્ણાક્ષરી પ્રતને અંતે ગ્રંથ પ્રશસ્તિમાં નીચે પ્રમાણે લખાણ છેઃ (૧૧) મોક્ષકલ્યાણક ટૂંક (પાંચમી ટૂંક) श्री अम्बिका महादेव्या, उज्जयन्ताचलोपरी।
શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ પાંચમી ટૂંકે નિર્વાણ પામ્યા છે. તેમના તથા $ પ્રાસા: વારિત: પ્રૌઢ: સામત્તેન સુમાવત:II૬ ૦ || શ્રી વરદત્ત ગણધરના અહીં પગલાં છે. આજુબાજુ ગંભીર અને રમ્ય છે જૈન તીર્થ વૈદતા અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદતા અને શિલા સ્થાપત્યવિશેષાંક 5 જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વેદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક દ * જૈન તીર્થ વેદના અને શિલા "
સ્થાપત્ય વિશેષાંક દ ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિક્ષા જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ૬ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ૬ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા
જૈિન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક
