________________
એપ્રિલ ૨૦૧૪
વિશેષ થાય તો વિશિષ્ટતાને પાર્મ-પરમતાને પ્રગટાવે. બાકી પરમ થવા સર્જાયેલ પામર જ રહે તો એમાં દર્શનશાસ્ત્રનો કોઈ જ વાંક નથી. શીખવા જ ન માગતા વિદ્યાર્થીને શિક્ષક કેમ કરી શીખવી શકે ? ?
હા! બધાં જ અરિહંત ભગવંતો અને તીર્થંકર ભગવંતો સહિત સિદ્ધ ભગવંતો પણ સર્વજ્ઞ જ હોય છે. સર્વ શક્તિમાન હોય છે. બધાં જ સર્વજ્ઞ ભગવંતોને સર્વ ક્ષેત્રના, સર્વકાળના, સર્વ દ્રવ્યોના સર્વ ભાવ (ગુશપર્યાય)નું શાન હોય છે. એ માટેની પૂર્વ યોગ્યતા (Prequalification) વીતરાગતા નીતિના નિર્મોહીના નીર છતા (Desirelessness) નિર્વિકલ્પતા છે. બધાંય સર્વજ્ઞ ભગવંતો અનંતદર્શન, અનંતજ્ઞાન, અનંતસુખ, અને અનંતવીર્યના સ્વામી હોય છે. અર્થાત્ સર્વદર્શી, સર્વજ્ઞ, સર્વાંનંદી, સર્વશક્તિમાન હોય છે. એ ભગવંતો પરથી પર થયેલા અને સ્વમાં સ્થિર હોય છે, તેઓ સ્વમાં સર્વશક્તિમાન હોય છે અને પરથી પર એવા પરમાં અશક્તિમાન છે. જીવનવ્યવહારમાં પણ આપણો સ્વાનુભવ છે કે વ્યક્તિ સ્વમાં સ્વાધીન હોય છે અને પ૨માં પરાધીન હોય છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન
જેમાં આસમાની (કુદરતી) તથા સુલતાની(રાજકીય) કારોથી અનેક બદલાવ આવતા હોવાથી શાશ્વત નથી. બ્રહ્માંડની ભૂગોળમાં ક્યાંક થોડા મતમતાંત્તર, પુરના શાસ્ત્રો ન મળવાથી હોઈ શકે છે. બાકી સામાન્ય માસને સામાન્યમાંથી વિશેષતામાં જવાની કોઈ મનીષા જ ન હોય તેને જાણવા ન જાણવાથી કોઈ ફરક પડતો નથી. સામાન્યજનને તો પોતાના શહેરની કે પ્રાંતની ભૂગોળમાં પણ રસ નથી અને જાાવાની ફૂરસદ નથી.
એ અનંતજ્ઞાની ભગવંતો જો અનંતને કહેવા જણાવવા રોકાઈ જાત તો તેમનો મોક્ષ થાત નહિ અને અદેહી સિદ્ધ ભગવંત યાત નહીં. એ અનંતમાંની થોડી પ્રશ્નજનભૂત આત્મોદ્વાર (આત્મહિત)ની આત્મધર્મની વાતો અનંત જ્ઞાની તીર્થંકર ભગવંતો કરત નહિ તો શ્રોતાનો મોક્ષ થાત નહિ, વળી જો બધું-અનંત કહી શકાતું હોત તો પછી અનુભવવાનું શું રહેત? છતાંય જણાવવું રહ્યું કે યોગાચાર્ય શ્રી બુદ્ધિસાગરજી મહારાજાશ્રીએ વર્ષો પહેલાં ટેલિફોનની શોધની વાત કરેલ હતી, તે તો સહુ કોઈ જાણે જ છે.
અંગ પ્રત્યારોપણની વાતો ગર્ભ પ્રત્યારોપણના રૂપમાં શ્રી મહાવીર ભગવાન જીવન ચરિત્રમાં જાણવા મળે છે. ભગવતીસૂત્રમાં ગર્ભમાં રહેલ શિશુના ક્રમબદ્ધ વિકાસની વાતો જે કરવામાં આવેલ છે તેને આજના સ્ત્રીરોગ નિષ્ણાત ગાયનેકોલોજીસ્ટ ડૉક્ટરો માન્ય રાખે જ છે. શાસ્ત્રોએ કરેલ જીવવિચારની વાર્તાનો વિરોધ થઈ શકતો નથી. એનું સમર્થન વિજ્ઞાન કરે છે.
મનઘડત અર્થ કરનારા પંડિતો, આચાર્યાદિ સ્વચ્છંદી છે. શબ્દાર્થમાંથી તત્ત્વાર્થમાં અને પછી એદપર્યાયાર્થમાં પ્રવેશવાનું હોય છે. તેથી જ મહુપત્તીના ૫૦માંનો બીજો બોલ છે કે તત્ત્વ અર્થ કરી સહું. જે વધુ ન જાણે તેને માટે અધ્યાત્મમાર્ગ-મોક્ષમાર્ગ સમજવા માટે મુહપત્તીના ૫૦ બોલ માત્ર જ પૂરતાં છે.
વ્યવહાર સત્યો સાપેક્ષ (Relative) સત્યો છે, જે પરિવર્તનશીલ છે. પારમાર્થિક-નૈૠયિક સત્યો નિરપેક્ષ (Real-Absolute) સત્યો છે, જે અપરિવર્તનશીલ છે.
બ્રહ્માંડ એટલે છ દ્રવ્યમય ચૌદ (૧૪) રાજલોકનું જે સ્વરૂપ શાસ્ત્રોએ બતાવ્યું છે તે ધાર્મિક શાશ્વત ભૂગોળ છે. એ વિશ્વ સ્વરૂપ છે. વિદ્યાર્થીને શીખવવામાં આવતી દેખાતા જગતની માત્ર જાગતિક ભૂગોળ છે કે
૨૩
પ્રીપાનવિરમણ વ્રત, મૃષાવાદવિરમણ વ્રત, અદત્તાદાન- વિરમજ્ઞ વ્રત, બ્રહ્મચર્યવ્રત, પરિગ્રહ પરિમાણવ્રત કે અપરિગ્રહવત એ પાંચના સ્થૂલ ત્યાગથી અણુવ્રત છે તો સર્વથા ત્યાગથી તે મહામત છે. આ વ્રતો પ કોઈન માન્ય અને સ્વીકાર્ય છે. સમાજ વ્યવસ્થા, રાજ્ય વ્યવસ્થા અને વિશ્વ વ્યવસ્થા માટે આ પાંચ તો આવશ્યક છે.
જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રાદિ આત્માના હકારાત્મક વિવૈષક (Positive) ગુણો છે, જે માત્ર જૈનદર્શન કચિત છે. અન્યત્ર આત્માના વિધેયક સ્વરૂપની સમજ ન હોવાથી તેને નેતિ નેતિ કહીને નકારથી નાસ્તિસ્વરૂપ સમજાવ્યું છે.
ચારિત્રની પરાકાષ્ટા જ વીતરાગતા છે. વીતરાગતા પ્રેમ સહિત જ હોય અને પ્રેમ વીતરાગતાપૂર્વક જ હોય. પ્રેમ વિનાની વીતરાગતા રીસ (રોષ-૨૬) છે અને વીતરાગતા વિહોણો પ્રેમ મોહ કે વાસના છે. ‘સવિ જીવ કરું શાસનરસી-સહુ જીવો મોક્ષે જાઓ' એ સર્વોદયની ભાવનામાં શું પ્રેમ નીતરતો દેખાતો નથી?! જીવને જીવથી જાતિ-ઐક્યતા અને સ્વરૂપથી સ્વરૂપસામ્યતા હોય ત્યાં પોતાપણાના પ્રેમનું વહેશ તો વહેતુ જ રહેતું હોય છે. મેં પ્રર્યાદ-કરુણા-માધ્યથના ભાવોમાં પ્રેમ જ છે. ધિક્કાર કે દ્વેષ નથી. અભયદાન શું છે ?
કરુણામાં દયાના ભાવ છે જ્યારે પ્રેમમાં વ્યાપકતાના, સ્વાર્પણ અને સર્વાર્પણના ભાવ છે. પ્રેમ હોય ત્યાં કરુણાના ભાવ હોય જ! પરંતુ કરુણાના ભાવ હોય ત્યાં પ્રેમના ભાવ હોઈ શકે યા ન પણ હોઈ શકે. સ્વાર્પણ ને સર્વાર્પણનું નામ જ ભક્તિ (પૂજ્યભાવ) હોય છે. વડીલો, માતપિતા, પૂજ્યો, ગુરુદેવો, ભગવંતો પ્રત્યે ભક્તિભાવ હોય છે. જ્યારે સમવયસ્ક (મિત્રો), સખી, પ્રેયસી પ્રત્યે પ્રેમપૂર્વકની પ્રીતિસૌષ્ય હોય છે. ત્યાં પ્રેમપૂર્વકની પૂજ્યતા કે ભક્તિ નથી હોતી.
સામાન્ય માણસનું સીધા સાદા સરળ-ભતા-ભદ્રિક હોવું, તે તો તેની લૌકિકતા એટલે કે લૌકિક ગુણો છે. એ તો Art of Livingની જીવનકલા છે પણ Being-હોવાપણાની લોકોત્તર આત્મકલા નથી. એ પ૨ (અન્ય) તરફના બીજા માટે હોય છે, પણ સ્વ માટે નહિ. એ ગુણોથી પુણ્યકર્મનો બંધ થાય પરંતુ આત્મશુદ્ધિ નહિ આવે અને મોક્ષ ન પમાય.
જો દુન્યવી ભૌતિક ક્ષેત્રે સાચા-ખોટાની પરખ થઈ શકતી હોય તો પછી અધ્યાત્મ (ધર્મ) ક્ષેત્રે કેમ હેય-ઉપાદેયનો વિવેક ન આવે ? જો એક બાળક પણ સેંકડો સ્ત્રીઓમાંથી પોતાની સાચી માતાને ઓળખી
