________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪
પોતાના ખ્યાલો સ્પષ્ટ કરે છે. એમના અભિપ્રાય મુજબ વિદ્યાઓ બે સર્વમાં રહેલું, અત્યંત સૂક્ષ્મ અને સર્વ પ્રાણીઓના કારણરૂપ જે જાતની છેઃ (૧) પરા વિદ્યા અને (૨) અપરા વિદ્યા. અક્ષર તત્ત્વનું અવિનાશી તત્ત્વ છે, તે અક્ષર બ્રહ્મ છે. જેના વડે આ અક્ષર બ્રહ્મનું જ્ઞાન જ્ઞાન આપનારી વિદ્યાને તેઓ પરા વિદ્યા કહે છે. બ્રહ્મતત્ત્વ આવું અક્ષર થાય છે, તે પરા વિદ્યા છે. તત્ત્વ છે. માટે અક્ષર બ્રહ્મતત્ત્વનું જ્ઞાન આપનારી વિદ્યા તે પરા વિદ્યા આ રીતે ઉપનિષદોમાં મનુષ્ય દુ:ખદર્દ વિનાનું, પ્રસન્ન, નિરામય છે, તેમના મત મુજબ. જ્યારે ક્ષરતત્ત્વનું જ્ઞાન આપનારી વિદ્યાને અને સંપન્ન જીવન જીવવા માટે કોની, કઈ, કેવી ઉપાસના કરવી, એ તેઓ અપરા વિદ્યા કહે છે. આ જીવન, જગત અને સચરાચર સૃષ્ટિ માટે કઈ કઈ વિદ્યાઓથી અવગત થઈ તેને આત્મસાત કરવી જોઈએ, ક્ષર છે. માટે આવા ક્ષર તત્ત્વોનું જ્ઞાન આપનારી વિદ્યા તે એમના મત કેવાં કેવાં કૌશલ્યો શીખવાં જોઈએ એની વિગતે વાત થઈ છે. જીવનનું મુજબ અપરા વિદ્યા છે. પોતાની વાત વધારે સ્પષ્ટ અને ચોખ્ખી થાય મુખ્ય સાધ્ય શું છે, એ કઈ સાધનાથી સિદ્ધ કરી શકાય એની બહુ એ માટે તેઓ ઉદાહરણ આપે છે. તેઓ કહે છે કે ઋગ્વદ, યજુર્વેદ, ઉપયોગી જાણકારી ઉપનિષદોમાં આપી છે. જેમને જીવનનું વિજ્ઞાન સામવેદ અને અથર્વવેદ જેવા ચાર વેદો તથા શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, સમજવું છે એમણે, આ કારણે, ઉપનિષદોનું અધ્યયન કરવું આવશ્યક નિરુક્ત, છંદ અને જ્યોતિષ જેવા છ વેદાંગો અપરા વિદ્યા છે. એના વડે જણાય છે. ઉપનિષદ સિવાય કોઈ ગ્રંથોમાંથી આટલું માતબર અને આપણને ક્ષરબ્રહ્મનું એટલે કે સૃષ્ટિનું, સંસારનું અને તેના વ્યવહારોનું મહત્ત્વનું, ઉપયોગી અને અનુભૂત માર્ગદર્શન પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યારે જે તત્ત્વ જ્ઞાનેન્દ્રિયથી નથી સમજી શકાતું, નથી. કર્મેન્દ્રિયથી જેનું ગ્રહણ નથી થઈ શકતું એવું જે ઉત્પત્તિ અને “કદંબ' બંગલો, ૩૫, પ્રોફેસર સોસાયટી, મોટા બજાર, વલ્લભ વિદ્યાનગર, રંગરૂપરહિત, આંખકાન અને હાથપગ વિનાનું, પણ નિત્ય અને વ્યાપક ફોન નં. : ૦૨૬૯૨-૨૩૩૭૫૦. સેલ નં. : ૦૯૭૨૭૩૩૩૦૦૦
શ્રી મુંબઈ જૈન સંઘ દ્વારા પ્રકાશિત અંગ્રેજી ભાષામાં લખાયેલો અધૂર્વ ગ્રંથ
‘નિઝમ : ધ કૉસ્મક વિઝન” પર્વાધિરાજ પર્યુષણના પ્રથમ દિવસે શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના જીવનના રોજબરોજના પ્રશ્નોમાં આ ધર્મની જીવનશૈલી કઈ રીતે સહયોગથી જૈનદર્શનના ઊંડા અભ્યાસી અને સાહિત્યકાર ડૉ. ઉપયોગી બનશે, તે દર્શાવ્યું છે. મહાત્મા ગાંધીજીના આધ્યાત્મિક કુમારપાળ દેસાઈના લેખો અને પ્રવચનોના પુસ્તક “જૈનિઝમ : ધ માર્ગદર્શક શ્રીમદ્ રાજચંદ્રને કારણે અહિંસા, બ્રહ્મચર્ય, સત્ય અને | કોમિક વિઝન'ના નવસંસ્કરણનું વિમોચન કરવામાં આવ્યું. અનેકાંતની વિચારધારાનો ગાંધીજીના જીવન પર પડેલા જૈન ધર્મના
આ પુસ્તકના તમામ લેખોની વિશેષતા એ છે કે આમાં માત્ર જૈન પ્રભાવને સદૃષ્ટાંત દર્શાવ્યો છે. | ધર્મના સિદ્ધાંતોના નિરૂપણને બદલે એ સિદ્ધાંતો વિશ્વની વર્તમાન આ ગ્રંથ વિશે પ્રસ્તાવનામાં યુનાઈટેડ નેશન્સના પૂર્વ ભારતીય | સમસ્યાઓના નિવારણમાં કરી રીતે ઉપયોગી બની શકે તેમ છે એ રાજદૂત ડૉ. એન. પી. જેને નોંધ્યું છે તેમ, “વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્ય ધરાવતા વિશેનું સક્રિય ચિંતન આલેખવામાં આવ્યું છે. હિંસા, આતંકવાદ, જૈન ધર્મના અંગ્રેજી ભાષામાં લખાયેલો અત્યંત અલ્પ સાહિત્યમાં પ્રદૂષણ જેવા મહાપ્રશ્નો અંગે જૈન ધર્મ વર્ષો પૂર્વે કરેલી ગહન વિચારણા આ એક મહત્ત્વનો ગ્રંથ છે.” જ્યારે ડૉ. રમિભાઈ ઝવેરીએ એનું અને સાંપ્રત સમયમાં તેની પ્રસ્તુતતા દર્શાવી છે.
વિવેચન કરતાં નોંધ્યું છે કે, “વિદ્વત્તા, ગહન વિષયને સહજરીતે આમાં શિકાગો અને કંપટાઉનની વર્લ્ડ પાર્લામેન્ટ ઓફ આલેખવાની કળા અને ભાષાના જાદુગર લેખકે જૈન સમાજને જ રિલિજીયન્સમાં તેમજ ન્યૂયોર્કના યુનાઈટેડ નેશન્સના ચંપલમાં ડૉ. નહીં, પણ સમસ્ત વિશ્વને એક બેનમૂન સાહિત્યગ્રંથની ભેટ આપી કુમારપાળ દેસાઈએ આપેલાં મહત્ત્વનાં પ્રવચનોનો પણ સમાવેશ થાય છે. જ્યારે પુસ્તકની પ્રથમ આવૃત્તિ વખતે ડૉ. કલાબહેન શાહે છે. માનવ અધિકારો અને મહિલા મુક્તિ જેવા વર્તમાન સમયના (પ્રબુદ્ધજીવન, ૧૬-૪-૨૦૦૯) નોંધ્યું, “આ પુસ્તક લેખકના આંદોલનોના સંદર્ભમાં જૈન ધર્મનીમૂળગામી વિચારધારાને દર્શાવવામાં જૈનધર્મના વિશાળ વાંચન અને ગહન ચિંતનની પ્રતીતિ કરાવે છે. આવી છે, તો એની સાથોસાથ શાકાહાર વિશે ઍન્ટવર્ષમાં થયેલા અંગ્રેજીમાં ભણતા દેશ-પરદેશમાં વિદ્યાર્થીઓ અને જિજ્ઞાસુઓ સર્વને વાદવિવાદને આલેખવામાં આવ્યો છે. વિશ્વના જુદા જુદા દેશોમાં વસતા જૈનધર્મ સમજવા માટે અતિ મહત્ત્વનું આ પુસ્તક છે.” આ ગ્રંથને શ્રી જૈનોને સાંકળતો જૈન ડાયસ્પોરાનો વિચાર પણ આમાં આલેખવામાં અખિલ ભારતવર્ષીય જૈન સંઘ, બિકાનેર દ્વારા જૈન ધર્મ અને દર્શનના આવ્યો છે.
ક્ષેત્રમાં ઉત્કૃષ્ટ સાહિત્ય રચના માટે ૨૦૦૯માં ‘શ્રી પ્રદીપકુમાર જૈન ધર્મ એ એક જીવનશૈલી છે અને એ રીતે આજના માનવીના રામપુરિયા સ્મૃતિસાહિત્ય પુરસ્કાર' પ્રાપ્ત થયો છે.
