________________
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાર ઓગસ્ટ ૨૦૧૪ ૦ પ્રબદ્ધ જીવન : કર્મવાદ વિશેષાંક ૯ પૃષ્ટ ૧ ૨૯ વાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક કર્મવાદ ,
‘શર્મદ્ધિાંત જીવનનો ઉજાગ૨ દૃષ્ટિકોણ છાયાબેન શાહ
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ * કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ F
[ ડૉ. છાયાબેન પી. શાહે પંડિત પ્રભુદાસ બેચરદાસના જીવન ઉપર પીએચ. ડી કર્યું છે. ગુજરાત વિદ્યાપીઠના જૈન કેન્દ્રમાં સેવા આપી રહ્યા છે. પર્યુષણમાં યોજાતી વ્યાખ્યાનમાળામાં પ્રવચન આપે છે. સારા કવયિત્રી છે. તેમના બે કાવ્ય સંગ્રહ પ્રગટ થયા છે.સારા લેખક છે તેમજ જૈન ધર્મના અભ્યાસુ છે. ]
દરેક ભારતીય દાર્શનિક અને નૈતિક વિચારધારાએ કર્મવાદને સમજાવે છે કે તેને મળેલ નિષ્ફળતા એ પોતે જ બાંધેલા કર્મોનો આ એક યા બીજી રીતે સ્વીકાર્યો છે. વેદ તેને માયા કહે છે. વૈશેષિક વિપાક છે. ઉદયમાં આવેલા કર્મોનો બીજો કોઈ પ્રત્યાઘાત આપવાને * છે તેને અદૃષ્ટ કહે છે. બૌદ્ધ દર્શન તેને વાસના કે અવિજ્ઞપ્તિ કહે છે. બદલે તેને સમતા અને સ્થિરતાથી સહન કરી લેવાનું કહે છે. પૂર્વે ૬
દરેકે પોતાની રીતે કર્મવાદનું પૃથ્થકરણ કર્યું છે. જૈન દર્શને બાંધેલા કર્મને, સત્કૃત્યોના આચરણથી નિર્જરીત કરી શકાય છે. એ ક છું કર્મસિદ્ધાંતનું તદ્દન આગવી શૈલીથી નિરૂપણ કર્યું છે. જૈન દર્શને રીતે આ નિષ્ફળતાને સફળતામાં ફેરવવી એ તારા હાથમાં જ છે. કર્મ * કર્મ સિદ્ધાંતનું સૂક્ષ્મ કાંતણ કર્યું છે. આથી ઈતર દર્શનો પણ કોઈ સિદ્ધાંતની આ સમજથી પેલી વ્યક્તિમાં નવી આશાનો સંચાર થાય ક છું મત-મતાંતર વગર એ વાત સ્વીકારે છે કે જૈન દર્શને કર્મ સિદ્ધાંતની છે. જેમ જેમ આ મળેલી સમજ અનુસાર સત્કૃત્યોના આચરણ દ્વારા ૬ છે. જે બુદ્ધિગમ્ય, હૃદયસ્પર્શી અને ન્યાયપુર:સર સમાલોચના કરી છે પૂર્વબદ્ધ કર્મોને નિર્જરીત કરતો જાય છે તેમ તેમ તેના સફળ પરિણામો છું તે અન્ય ક્યાંય નથી.
પ્રાપ્ત કરતો જાય છે. અંતે નિષ્ફળતાની વેદનામાંથી સંપૂર્ણ પણે ? આમ તો જૈન દર્શનના આ કર્મ સિદ્ધાંતને સમજવો હોય તો મુક્ત થઈ આનંદના આકાશમાં વિહરણ કરે છે. પાત્રતા પામવી પડે, આરાધના કરવી પડે અને ઉપાસના આદરવી વર્તમાન સમયમાં માનવી વધુ ને વધુ એકલો થતો જાય છે. આ * પડે. પરંતુ આ લેખમાં માત્ર એક સીમિત દૃષ્ટિકોણ રાખી આ કર્મ યોગીની એકલતા નથી. મૉબાઈલ, કૉમ્યુટર વગેરેના અતિરેકથી માનવી ક ૬ સિદ્ધાંતની સમજ રોજીંદા જીવનમાં કેવી રીતે ઉપયોગી છે? જીવનની તદ્દન એકલો થતો જાય છે. માનવી સામાજિક પ્રાણી છે તે વાત 8
વિવિધ શંકાઓ અને સમસ્યાઓનું સમાધાન કેવી રીતે કરે છે? ભૂલાતી જાય છે. અમુક હદ પછીની એકલતા અનેક અનર્થો ઊભા * @ જીવનના મૂલ્યો કેવી રીતે સમજાવે છે, ઉન્નતિનો માર્ગ કેવી રીતે કરે છે. તે ભયભીત બનતો જાય છે. લઘુતાગ્રંથિથી પીડાય છે. કે છે બક્ષે છે તેની વાત કરવી છે. કર્મ સિદ્ધાંતની વાસ્તવિકતાને સ્પર્શવી ગુંગળામણ અનુભવે છે. દુ:ખી બનતો જાય છે. અહીં કર્મ સિદ્ધાંતની
સમજ આખી બાજી પલટાવી શકે છે. કર્મ સિદ્ધાંત આવી વ્યક્તિ ૐ જૈન દર્શન અનુસાર ‘કર્મ' એટલે કોઈ કર્તવ્ય, ક્રિયા કે પુરુષકત સામે આત્મશક્તિનું દર્પણ ધરી દે છે. આ દર્પણમાં તે વ્યક્તિને તેનું છુ પ્રયત્ન નહીં, પરંતુ કર્મ એટલે માત્ર “પુદ્ગલ પરમાણુઓનો પિંડ', શક્તિમય સ્વરૂપ બતાવે છે. તેને પ્રતીતિ કરાવે છે કે તું કોઈ સામાન્ય છેમાત્ર ભૌતિક પુગલોનો જથ્થો, જે આત્માની શક્તિઓને આવરી પ્રાણી નથી. તારી અંદર રહેતો આત્મા અનંત શક્તિનો માલિક છે. ક શું લે છે. આચ્છાદિત કરે છે અને તેના વિપાકો ભોગવવા મજબૂર કરે તને જો અવધિજ્ઞાન થાય તો તારો આત્મા ત્રણેય લોકમાં રહેલા છે છે. કર્મ સિદ્ધાંતની આ વ્યાખ્યા ધ્યાનમાં રાખીને એ સિદ્ધાંત વાસ્તવિક રૂપી (પુગલ) પદાર્થોને જોઈ શકે છે. તમે જો મન:પર્યવજ્ઞાન થાય ક છ રીતે કેવી રીતે સાંપ્રત સમયમાં ઉપયોગી છે, તેની ચર્ચા કરીશું. તો તારો આત્મા અઢી દ્વીપના સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવોના સમગ્ર મનોગત . છે. સાંપ્રત સમયે માત્ર ભૌતિક પ્રગતિને પોતાનું લક્ષ્યાંક માને છે. ભાવોને જાણી શકે છે. અંતે જો કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તો તે સર્વ કૃ તેની આડઅસર રૂપે માનવી કેટલીક સમસ્યાનો ભોગ બન્યો છે. ક્ષેત્ર, દ્રવ્ય અને કાળ એક સાથ સામટું ગ્રહી શકે છે. તારો આત્મા
પહેલી સમસ્યા છે “નિષ્ફળતા'. સાંપ્રત સમયમાં ભૌતિક સુખો અનંત શક્તિનો માલિક છે. તો પછી તું આવી માનસિક પીડાઓ શા 5 પામવાની ઘેલછામાં વ્યક્તિ શક્તિથી ઉપર પામવાનો પ્રયત્ન કરે માટે ભોગવે છે ? તારી અંદર રહેલા આત્મામાં તો ત્રણેય ભુવન
છે. પરિગ્રહ તેને અંધ બનાવે છે. ગજા ઉપરાંત પામવાની ઘેલછા પર સામ્રાજ્ય કરવાની શક્તિ રહેલી છે. માટે ‘ઊઠ', ઊભો થા. છે તેને ક્યારેક નિષ્ફળ બનાવે છે. વ્યક્તિને જ્યારે નિષ્ફળતા મળે છેશાસ્ત્રકારોએ બતાવેલો પુરુષાર્થ આદરી પૂર્વબદ્ધ કર્મોને નિર્જરીત છે. છે ત્યારે તે બધી રીતે ભાંગી પડે છે. તેની પ્રવૃત્તિ નિપ્રાણ બની જાય ક૨, શુભકર્મો બાંધી આત્મશક્તિને જાગૃત કર.
છે. પોતાની જાતે જ આશાના દ્વાર બંધ કરી દઈ, નિરાશાના બંધ દર્પણમાં પોતાના આત્માનો આવો વૈભવ જોઈ પેલી વ્યક્તિને . છે. બારણે તદ્દન એકલો બની જઈ ગુંગળામણ અનુભવે છે. આવા પ્રથમવાર આનંદની પ્રતીતિ થાય છે. તે પોતાની એકલતાને $ છ સમયે કર્મ સિદ્ધાંતની સમજ તેને હાથ પકડીને બહાર લાવે છે. તેને આત્મશક્તિ જાગૃત કરવામાં પલટાવી નાખે છે. કર્મસિદ્ધાંત એને *
કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ |
કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ
