________________
કર્મવાદ કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્વ કર્મવા, પૃષ્ટ ૭૪ • પ્રબુદ્ધ જીવન . કર્મવાદ વિશેષાંક - ઑગસ્ટ ૨૦૧૪
યાદ કૂ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ
કર્મવાદ
3 ઉદયમાં આવેલ અશુભ કર્મો ભોગવાઈ જાય તે સિવાય અન્ય અનંત ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ઉદયથી સાધકને ૭ પરીષહ આવે છે. કર્મોની નિર્જરા થાય.
(૧) અચલ પરીષહ : જિનકલ્પી સાધુ અને દિગંબર સાધુ (૧૧) મેલ પરીષહ મેલ એ તો સાધુની શોભા છે, કારણકે નિર્વસ્ત્ર જ હોય છે. બાકીના સાધુ ઓ પ્રમાણોપેત તથા * સ્નાન પરિત્યાગ રૂપ મર્યાદામાં મુનિ રહે છે. ઉનાળાની ઋતુમાં અલ્પમૂલ્યવાળા વસ્ત્રોને ધર્મબુદ્ધિથી જ પરિધાન કરે છે, મૂછ ભાવથી છે તથા શરદકાળ અને વર્ષાકાળમાં ઉષ્ણ સ્પર્શ દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલા નહિ. તેથી તે અચલક તુલ્ય જ છે. સાધુના વસ્ત્રો જીર્ણશીર્ણ થઈ ?
પરસેવાથી શરીરનો મેલ ઢીલો પડે છે અને શરીરથી છૂટો પડે છે. ગયા હોય કે ચોર વગેરે કોઈ ઉઠાવી ગયા હોય ત્યારે તે લજ્જા, ફરી એ જ સ્થળે ઉડતી રજ આવીને ચોંટે છે. તેનાથી શરીરમાં ચિંતા, ખેદ કરે નહિ. મનમાં ક્ષોભ કે હીનતાનો ભાવ આવવા દે ક આકુળતા થતી રહે છે. છતાં પણ મારા આ મેલનું નિવારણ કેમ નહિ. જે પરિસ્થિતિ ઊભી થાય છે તે પૂર્વે બાંધેલ કર્મનું જ ફળ હોય ?
અને ક્યારે થશે એવો વિચાર કરી વિલાપ ન કરે. પણ એવું ચિંતવન છે માટે રાગદ્વેષ ન કરે કે કુવિકલ્પ ન કરે. ક કરે કે આ શરીર તો અશુચિથી ભરેલું-અશુચિનું જ બનેલું છે. તો (૨) અરતિ પરીષહ: સંયમ વિષયક અપ્રીતિનું નામ અરતિ છે. 3 હજારોવાર સ્નાન કરવા છતાં પણ એમાં નિર્મળતા આવવાની નથી મોહનીય કર્મના ઉદયથી થનારી સંયમ અરુચિરૂપ આત્મ પરિણતિનું ન
તો એવી સાવદ્ય ક્રિયાઓની અભિલાષા શા માટે રાખવી? વળી હું ફળ ચીકણા કર્મબંધ રૂપ છે. તેનાથી જીવનું ચતુર્ગતિ રૂપે સંસારમાં 3 - આત્મા તો સદાને માટે પવિત્ર જ છું. શરીર અને આત્મામાં પરિભ્રમણ થાય છે એમ સમજીને આ અરતિને સાધુએ મનથી પણ જૈ ક અંતર છે તો હું સ્નાનાદિથી મેલ કાઢી કોની શુદ્ધિ કરું. આત્મા હટાવવી જોઈએ અને સ્વાધ્યાય અને શુભ ધ્યાનમાં પોતાની શું હું પવિત્ર હોવાથી એની શુદ્ધિ કરવાનો પ્રયાસ વ્યર્થ છે. હા, આત્મા આત્મપરિણતિને જોડવી જોઈએ. અરતિ પરીષહ જીતવાની યોગ્યતા જે
કર્મથી મલિન થાય છે તો તે મલિનતા દૂર કરવા ઉદયમાં આવેલા પ્રાપ્ત કર્યા વગર મુનિ અવસ્થા આવતી નથી. હું કર્મને ભોગવીને દૂર કરું અને સમભાવે સહન કરીને અનંત કર્મની (૩) સ્ત્રી પરીષહ: સ્ત્રી પર્યાય નિંદનીય, પરાધીન પર્યાય છે. જે ક નિર્જરા કરું.
બ્રહ્મચર્યનો ભંગ કરવા આદિની અપેક્ષાથી દુરાચારી છે. સ્ત્રી તરફના ;િ મોહનીય કર્મના ઉદયથી આવતા પરીષહ,
રાગપૂર્વક ગમન, વિલાસ, હાસ્ય, ચેષ્ટા તથા ચક્ષુનો વિકાર, કટાક્ષ જે * સર્વ કર્મનો રાજા મોહનીય કર્મ છે. જે કર્મ આત્માને મોહિત કરે આદિના અવલોકનથી પુરુષોમાં વિષયાસક્તિ રૂપ રાગ ઉત્પન્ન થાય ? શું છે અર્થાત્ સારા નરસાના વિવેકથી શૂન્ય બનાવી દે છે તે મોહનીય છે. તે વિષયરાગ ઉત્પન્ન થવાથી પુરુષ તેને વશીભૂત બની જાય છે. જૈ ક કર્મ. તેના મુખ્ય બે ભેદ છે. દર્શન મોહનીય અને ચારિત્ર મોહનીય. ચારિત્રની મર્યાદામાં રહેવાવાળા મુનિ બ્રહ્મચર્ય રૂપ આરામ ઉદ્યાનમાં હું કેવળી ભગવાન, શ્રુત, ચતુર્વિધ સંઘ, પંચમહાવ્રતોના ત્યાગ રૂપ જ વિચરણ કરે. બ્રહ્મચર્ય વ્રતનું નવવાડથી રક્ષણ કરવું જોઈએ. આ જૈ 5 ધર્મ અને ચાર પ્રકારના દેવ-આ બધાના અવર્ણવાદ એટલે કે સ્ત્રી પરિષહ અનુકૂળ પરીષહ છે. આ પરીષહથી ન આકર્ષાતા ચિત્તને તે કું અસબૂત દોષોનું આરોપણ કરાવવાળા જે ભાવ થાય તે તીવ્ર દૃઢતાથી ચારિત્રશુદ્ધિમાં એકાગ્ર કરી દેવું જોઈએ અને સ્ત્રી પરીષહને
પરિણામ કહેવાય. તેનાથી દર્શનમોહનીય કર્મનો બંધ થાય છે. (૧) જે જીતવો જોઈએ. કર્મ તત્ત્વ રુચિરૂપ સમ્યકત્વમાં બાધક તો ન હોય પરંતુ આત્મ સ્વભાવરૂપ (૪) નિષદ્યા પરીષહ પાપકર્મોની અને ગમનાદિ ક્રિયાઓની તૈ
ઓપશમિક અને ક્ષાયિક સમ્યકત્વ થવા ન દે, જેનાથી સૂક્ષ્મ પદાર્થોનું નિવૃત્તિરૂપ નિષેધ જેનું પ્રયોજન હોય તે ઔષધિકી છે અથવા નિષદ્યા. વુિં સ્વરૂપ વિચારવામાં શંકા ઉત્પન્ન થાય, સમ્યકત્વમાં મલિનતા આવી એ કાયોત્સર્ગની ભૂમિ સ્વરૂપ કે સ્વાધ્યાયની ભૂમિ સ્વરૂપ હોય. #
જાય, ચલ મલ અગાઢ દોષ ઉત્પન્ન થઈ જાય તે સમ્યકત્વ મોહનીય એટલે કે સ્વાધ્યાય કરવા માટે અથવા કાયોત્સર્ગ કરવા માટે સ્ત્રી૨ કર્મ. (૨) જેના ઉદયથી જીવને તત્ત્વના યર્થાથ સ્વરૂપની રુચિ ન પશુ-પંડક રહિત સ્મશાન આદિને આસન માનીને નિર્ભયતાપૂર્વક હૈ £ થાય, તત્ત્વ પર શ્રદ્ધા ન થાય તે મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મ (૩) જિન શરીરના મહત્ત્વ રહિત તે મુનિ ત્યાં રહે અને ઉપસર્ગ વગેરે સઘળું $ પ્રણિત તત્ત્વમાં રુચિ પણ ન હોય અને અરુચિ પણ ન હોય, શ્રદ્ધા ન સહે. પરંતુ એક સ્થાનથી બીજા સ્થાન પર ન જાય. ઉપસર્ગ મારું શું ન હોય અને અશ્રદ્ધા પણ ન હોય તે મિશ્ર મોહનીય કર્મ. રાગદ્વેષ કરી શકવાના છે? નિશ્ચલ ચિત્તે એવો વિચાર કરી સહન કરે.
અથવા ક્રોધ, માન, માયા, લોભ આદિથી વશીભૂત થઈને જીવના (૫) આક્રોશ પરીષહ : આક્રોશવચન એટલે અસભ્ય વચન. 8 6 એવા પરિણામ થઈ જાય છે કે જેનાથી તે ધર્મ કે ધર્મના સાધનોને સાધુ ભગવંતોનો વેશ એવો છે કે તે જોઈને જ કૂતરા ભસે. * શું પણ નષ્ટ કરવા લાગે છે અથવા એમાં અંતરાય ઉત્પન્ન કરે છે. અજ્ઞાનીઓ અપમાન કરે, પરધર્મી મનુષ્યો કઠોર વચન કહે. કોઈ =
વ્રતપાલનમાં શિથીલ બનાવી દે છે. આવા ભાવને તીવ્ર પરિણામ તુચ્છકારે, કોઈ આળ ચઢાવે કે અપશબ્દ બોલે, કોઈ દંભી, પાખંડી # શું કહેવાય છે. તેનાથી ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો બંધ થાય છે. આ કહી ગુસ્સો કરે. આવા દુર્વચનો કે જે ક્રોધરૂપી અગ્નિ ઉત્પન્ન કરનાર
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ન કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ કર્મવાદ ન કર્મવાદ કર્મવાદ ક
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ ર્ક કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ 5
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ
