________________
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ ક કર્મવાર આંગસ્ટ ૨૦૧૪ પ્રબદ્ધ જીવન કર્મવાદ વિશેષાંક ૯ પૃષ્ટ ૯ ૧
વાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ,
સમઘાત-ઠ પ૨ ઘાત ક૨વાની પ્રક્રિયા પન્નવણાના 39મા પદને આધારે સમૃદ્ધાતનું સ્વરૂપ
જેમ કોઈ પક્ષીની પાંખો પર અત્યંત ધૂળ છવાઈ ગઈ હોય ત્યારે કષાય મોહનીય કર્મના પુદ્ગલો વેદન થઈને ક્ષય પામે છે. આ 5 છું તે પક્ષી પોતાની પાંખ ફેલાવી (ફફડાવી) તેના પર છવાયેલી ધૂળને સમુદ્ધાતનો સંબંધ કષાય સાથે હોવાથી ચારિત્ર મોહનીય કર્મમાં ૐ
ખંખેરી નાંખે છે તેમ આત્મા પણ બદ્ધ કર્મના અણુઓને ખંખેરવા જ થાય છે. ણ માટે સમુદ્યાત નામની ક્રિયા કરે છે.
(૩) મારણાંતિક સમુદ્યાત મૃત્યુ સમયે, આયુષ્યકર્મને આશ્રિત છે આત્મપ્રદેશોમાં સંકોચ-વિસ્તારનો ગુણ હોય છે. તેથી જ જે સમુદ્યાત થાય તેને મારણાજ્ઞિક સમુઘાત કહે છે. આયુષ્યકર્મ ક
સામાન્ય રીતે આત્મા પોતાના નામકર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થયેલા ભોગવતાં ભોગવતાં જ્યારે અંતર્મુહૂત પ્રમાણ શેષ રહે ત્યારે જીવ * નાના-મોટા શરીર પ્રમાણે સ્થિત થઈ જાય છે. તેમ છતાં ક્યારેક, પોતાના આત્મપ્રદેશોને ફેલાવીને શરીરમાં મુખ, ઉદર વગેરે પોલાણ ક છે કેટલાક કારણોથી, અલ્પ સમય માટે પ્રદેશોને શરીરની બહાર ફેલાવે તથા શરીરની બહાર કાન અને ખભાની વચ્ચેના આકાશપ્રદેશો પર 8
છે અને પાછા સંકોચી લે છે. આ ક્રિયાને જ જૈન પરિભાષામાં તે આત્મપ્રદેશને ફેલાવી પહોળાઈ અને જાડાઈમાં શરીર પ્રમાણ ક છે સમુદ્દાત કહે છે. વેદનીય અને કષાય સમુદ્ધાતમાં શરીરની અને લંબાઈમાં જઘન્ય અંગુલનો અસંખ્યાત્મો ભાગ અને ઉત્કૃષ્ટ 8
અંદરના પોલાણમાં જ આત્માના પ્રદેશો બહાર નીકળે છે. બાકીનામાં એક જ દિશામાં જ્યાં ઉપજવાના છે તે નવા સ્થાન સુધી અસંખ્યાત છે શરીરની બહાર.
યોજનમાં વ્યાપ્ત થઈને, અંતર્મુહૂર્ત સુધી તે જ અવસ્થામાં સ્થિત રહે છે સમુઘાત
છે. આ ક્રિયાને મારશાન્તિક સમુદ્દાત કહે છે. તે સમયે આયુષ્ય 9 (૧) વિશેષ પરિસ્થિતિમાં પોતાના આત્મપ્રદેશોનું બહાર પ્રક્ષેપણ કર્મના પુગલો વેદન થઈને ક્ષય પામે છે. કરવું તે ક્રિયાને સમુદ્દાત કહે છે. (૨) સમ એકી સાથે, આ સમુઘાત એક ભવ દરમિયાન વધારેમાં વધારે બે વખત આ ઉ=ઉત્કૃષ્ટપણે, ઘાતઃકર્મોનો ઘાત. જે ક્રિયામાં એકી સાથે થઈ શકે. પ્રથમ વખતની સમુર્ઘાતમાં મરણ પામે અથવા પાછો . ૐ ઉત્કૃષ્ટપણે કર્મોનો ઘાત-ક્ષય થાય તે ક્રિયાને સમુઘાત કહે છે આવે તો પછીના અંતર્મુહૂતમાં સ્વાભાવિક રીતે અવશ્ય મૃત્યુ પામે કે તેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે
અથવા બીજી વખતે મારણાંતિક સમદ્ઘાત કરીને તેમાં અવશ્ય મરણ ૐ (૧) વેદના સમુદ્દાત : વેદનાના નિમિત્તે જે સમુદ્યાત થાય પામે. એક વખત આ સમુઘાત થાય પછી વધારેમાં વધારે ૪ કે તેને વેદનાસમુદ્દાત કહે છે. તે અશાતાવેદનીય કર્મજન્ય છે. જ્યારે અંતર્મુહૂતથી વધારે વખત જીવ તે ભવમાં ન રહે અવશ્ય મૃત્યુ પામે. $. છે જીવ વેદનાથી અત્યંત પીડિત થાય ત્યારે તે અનંતાનંત (અશાતા સમુ.માં મરણ પામે તેને સમોહિયા મરણ કહેવાય. આયુષ્યનો બંધ $ વેદનીય) કર્મ સ્કંધોથી વ્યાપ્ત પોતાના આત્મપ્રદેશોને શરીરની નિયમા સમુઘાત પહેલા પડી ગયેલો હોય તો જ આ સમુ. થાય. . ૐ બહારના ભાગમાં ફેલાવે છે. તે મુખ, ઉદર આદિ પોલાણને તથા આયુષ્ય કર્મના દલિકો આયુ.ની સ્થિતિ કરતાં વધારે હોય તો જ આ છે 5 કાન અને ખભાની વચ્ચેના અંતરાલોને ભરી દઈને, લંબાઈ અને સમુ. થાય છે. મરણનો અંત બાકી રહે ત્યારે જ આ સમુ. થાય માટે ?
પહોળાઈમાં શરીર પ્રમાણ ક્ષેત્રમાં વ્યાપ્ત થાય છે. જીવ એક મારણાંતિક સમુ. કહેવાય છે. * અંતર્મુહૂર્ત પર્યત આ અવસ્થામાં રહે છે. આ ક્રિયાનું નામ વેદના (૪) વૈક્રિય સમુદ્યાત : વૈક્રિય શરીર બનાવવાના પ્રારંભ સમયે - સમુદ્યાત છે. તે અંતર્મુહૂર્તમાં અશાતાવેદનીય કર્મના ઘણા પુદ્ગલો વૈક્રિય શરીર નામકર્મને આશ્રિત જે સમુદ્યાત થાય તેને વૈક્રિય છે 5 વદન થઈને ક્ષય પામે છે. શાતા વેદનીય સમુદ્ધાત ન થાય. સમુદ્ધાત કહે છે. વેક્રિય લબ્ધિ સંપન્ન જીવ પોતાના જીર્ણ શરીરને શું ૩ (૨) કષાય સમુઘાત : ક્રોધાદિ કષાયના કારણે થતા પુષ્ટ અને સુંદર બનાવવા માટે અથવા વિવિધ રૂપોની વિદુર્વણા ન * સમુઘાતને કષાય સમુદ્દાત કહે છે. તે મોહનીય કર્મને આશ્રિત કરવા માટે પોતાના આત્મપ્રદેશોને એક દંડના આકારે બહાર કાઢે ? 3 છે. તીવ્ર કષાયના ઉદયમાં જીવ જ્યારે ક્રોધાદિયુક્ત બને છે ત્યારે છે. તે દંડની પહોળાઈ અને જાડાઈ શરીર પ્રમાણ અને લંબાઈ જ * આત્મપ્રદેશોને બહાર ફેલાવીને, મુખ, ઉદર આદિ શરીરગત પોલાણ સંખ્યાત યોજનાની હોય છે. એક અંતર્મુહૂર્ત પર્યત આ અવસ્થામાં ર. ૩ તથા કાન અને ખભાની વચ્ચેના ભાગમાં વ્યાપ્ત કરે છે. વ્યાપ્ત સ્થિત રહીને વૈક્રિય શરીર બનાવવા યોગ્ય સૂક્ષ્મ પુગલોને ગ્રહણ જે ક્ર થઈને આત્મપ્રદેશો શરીરપ્રમાણ લાંબા-પહોળાં ક્ષેત્રમાં અંતર્મુહૂત કરે છે. આ વૈક્રિય સમુદ્યાત છે. 3 પર્યત સ્થિર રહે છે. આ ક્રિયા કષાય સમુદ્યાત છે. તે સમયમાં (૫) તૈજસ સમુદ્યાત : તેજોલબ્ધિના પ્રયોગ સમયે તેજોલિબ્ધિ છે કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્વ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ * કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ F
કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ ક જ
