________________
કર્મવાદ # કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાર આંગસ્ટ ૨૦૧૪ • પ્રબુદ્ધ જીવન • કર્મવાદ વિશેષાંક , પૃષ્ટ ૬૭
વાદ ૬ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ 5
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ન કર્મવાદ કર્મવાદ *
જૈનદર્શન કર્મવાદ સંદર્ભે કર્મફળનું વિશ્વવ્યાપી સ્વયંસંચાલિત અભુત ન્યાયતંત્ર
| Tગુણવંત બરવાળિયા ક [ લેખક વ્યવસાયે ચાર્ટર્ડ એકેઉન્ટન્ટ છે. ચાલીસ પુસ્તકોના લેખક, સંપાદક છે, વિશ્વવાત્સલ્ય તેમજ અન્ય સામયિકોના ભૂતપૂર્વ મંત્રી છે. 3 છે, પ્રખર વ્યાખ્યાતા છે ને પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાના સંયોજક છે. હાલમાં તેઓએ જૈન વિશ્વકોશનું વિરાટ કાર્ય હાથ ધર્યું છે.] કે જૈનદર્શનનો કર્મવાદ અલ્કત અને વિશિષ્ટ છે. કર્મનું ગણિત અપરાધ માટે હાકાર, મધ્યમ અપરાધ માટે માકાર અને મોટા અપરાધ . ચોક્કસ અને પારદર્શક છે.
માટે ધિક્કારનીતિનો પ્રયોગ થતો હતો. એ સમયનો માનવી, સમાજ ૪ કર્મસત્તાનું એક સુપર કૉપ્યુટર છે જે જીવાત્માના સારા કે અને રાજ્યના નિયમોમાં રહેનારો, મર્યાદાપ્રિય અને ઋજુ હતો. બે . હૈ નરસા કર્મોનો હિસાબ રાખે છે અને આ અદૃશ્ય કૉપ્યુટર શબ્દો દ્વારા તેમણે કરેલા અયોગ્ય કાર્યનું દુઃખ પ્રદર્શન કે ધિક્કાર * સ્વયંસંચાલિત છે, જેને જૈનદર્શનનું કર્મવિજ્ઞાન કહે છે. આ કોમ્યુટર તેને માટે મૃત્યુદંડ સમાન હતું. ? કર્મના હિસાબમાં કદી ભૂલ કરતું નથી.
જૈનોના પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી ઋષભદેવ જ્યારે રાજ્ય સંભાળતા તુ * વ્યક્તિને સારાં કે નરસાં કર્મનું ફળ અચૂક મળે જ છે. વ્યક્તિ હતા ત્યારે સમાજજીવન, રાજ્યવ્યવસ્થા અને સુરક્ષાવ્યવસ્થામાં 3 દુષ્ટ કર્મ કરે તે ક્ષણે જ અચૂક તેની સજા નક્કી થઈ જાય છે. નિર્જરા ક્રાંતિકારી પરિવર્તનો કર્યા. એ સમયમાં અપરાધીને ઠપકો આપવો, જ 5 થઈ શકે તેવું કર્મ હોય તો તેની સજામાં બાહ્યાભ્યાંતર તપના નજરકેદ કરવો એટલે નકકી કરેલા ક્ષેત્રની બહાર જવા પર પ્રતિબંધ શું. - પુરુષાર્થ દ્વારા સજામાં ફેરફાઈ થઈ શકે છે એ પણ એટલું જ નિશ્ચિત અને બંધન તથા દંડો ઉગામવા સુધીની દંડનીતિનો વિસ્તાર થયો તે 5 છે. અને જો કર્મ નિકાચિત હોય તો નક્કી થયેલી સજા અવશ્ય હતો. આ નીતિ ડૉક્ટર દ્વારા પ્રસ્તાવેલી ઔષધિ જેવી છે. 3 ભોગવવી જ પડે છે. જૈન દંડનીતિ એ કર્મસિદ્ધાંતનું જ સંતાન છે. શ્રી સોમદેવસૂરિજીના મતે-દંડ આપવાનો હેતુ અપરાધીનું * જૈનદર્શનની દંડનીતિનો અર્થ છે કર્મપ્રતિના યુદ્ધમાં યૂહરચના. વિશુદ્ધિકરણ એટલે કે દોષમુક્તિ હોઈને તે પર્યાપ્ત માત્રામાં જેમ
સત્યુગમાં કર્મયુગના શૈશવકાળની વાત છે. યુગલિક યુગના ઔષધિ લેવામાં આવે તેમજ આપવો જોઈએ, તેથી લાગે છે કે પૂર્વે * અસ્તાચળના સમયે યુગલમનુષ્યો સુખરૂપ જીવન પસાર કરતાં દોષમુક્તિ માટેના અધિકારનું સામર્થ્ય એ માત્ર દંડ માટેનું પ્રયોજન ? શું હતાં. માનવજીવનમાં અપરાધભાવનો ઉદય થયો ન હતો. ઈર્ષા, ન હતું. ભગવાન ઋષભદેવે સામ-દામ-દંડ-ભેદ આ ચાર પ્રકારે જ ક નિંદા, ચોરી, હિંસા, લડાઈ, ઝઘડા ન હતા.
રાજનીતિની સ્થાપના કરી જે જગતના ચાર માર્ગોનું મિલનસ્થાન કે શું કાળચક્ર વીતતા કલ્પવૃક્ષની શક્તિ ક્ષીણ થવા લાગી. પરિવર્તન, સંગમસ્થાન હતું. * કુદરતનો નિયમ છે. સંક્રાંતિકાળ પછી કુલકર વ્યવસ્થાનો વિકાસ જૈનદર્શનના કર્મવાદ અને તેના ફળને સચોટ રીતે, જૈન આગમ છે ફુ થયો. કુળના રૂપમાં સંગઠિત સમૂહના નેતાને કુલકર કહેતા. આ ગ્રંથો વિપાક સૂત્ર, દુઃખવિપાક અને સુખ વિપાક રજૂ કરે છે. ઉબટદત, અવસ્થામાં ત્રણ પ્રકારની દંડનીતિ પ્રચલિત હતી.
સોટીરયદત, અંજુશ્રી, મૃગાપુત્ર, દેવદતા, સુબાહુકુમાર, જિનદાસ - કુલકર વિમલવાહનના સમયમાં ‘હકાર' નીતિનો પ્રયોગ થતો વિગેરે કથાઓનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. ક હતો. એ સમયે માનવ ઊંચ નીતિમત્તાવાળો અને લજ્જાળુ હતો. સમાજજીવન સુચારુ રીતે ચાલે અને રાજ્યકારભાર વ્યવસ્થિત છે છું તેં આમ કર્યું? બસ આટલું કહેવું તે જ ઉચ્ચ પ્રકારનો દંડ હતો. ચાલે, ગુનાઓનું સામ્રાજ્ય ન છવાઈ જાય માટે માનવીઓએ કાયદા * આટલું સાંભળવું પડે તે પરિસ્થિતિ જ માનવ માટે અસહ્ય હતી. ઘડ્યા. દરેક વ્યક્તિને ન્યાય મળે અને ગુનેગારોને સજા મળે તેથી જ હું માનવી આવા ઋજુ હૃદયનો હતો.
ન્યાયાધીશ અને ન્યાયાલય દ્વારા ન્યાયતંત્રની રચના કરી. R ક યશસ્વી અને અભિચંદ્રકુલકરના સમયમાં નાના અપરાધ માટે કાયદાની કલમ દ્વારા અપરાધીને ગુનેગાર ઠરાવી સજા કરાવી છે $ હાકાર અને મોટા અપરાધ માટે માકાર એટલે આવું ન કરો એટલું શકાય. આ સજા થવાના અને સમાજમાંથી પ્રતિષ્ઠા જવાના ડરે મેં ક કહેવું તે જ દંડ હતો.
કેટલીક વ્યક્તિઓ ગુના આચરતી અટકી જાય છે. એવા ઉમદા હેતુથી જ ૬િ પ્રસેનજિત, મરુદેવ અને
ટકા ન્યાયતંત્રની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં ન નાભિ કુલકરના સમયમાં * જૈન દંડનીતિ એ કર્મસિદ્ધાંતનું જ સંતાન છે. જૈનદર્શનની "
આવે છે. 8 ધિક્કાર નીતિ ચાલી. નાના || Siાતિના દંડનીતિનો અર્થ છે કર્મ પ્રતિના યુદ્ધમાં ઘૂહરચંતા.
પ્રાચીન ભારતમાં ન્યાયતંત્ર
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ # કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ
કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ ક જ
કર્મવાદ ન કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ ન કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્વ કર્મવાદ ક્વ કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ
