________________
જૂન ૨૦૧૪
બેહાલ છે. પોતાના પોતાપણાથી અજાણ પરમાં પોતાપણાની તથા સુખની બુદ્ધિ સ્થાપીને પરમાંથી પોતાપણાંને મેળવવા ને ભોગવવા જાય છે તો તેને તે કેમ મળે ? એ તો સુખની શોધમાં દુઃખી થવાના જ રસ્તા છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન
મનગમતું મળી જતાં કે ધટી જતાં થતી શાતાને કે અનુકૂળતાને સુખ કહીએ છીએ પણ તે મનથી માની લીધેલું સુખ છે. એ તો મનને મનાવવા જેવું-પઢાવવા જેવું છે કે ‘ન મામા કરતાં કહેણો મામો તો છે ને !'
સ્વ ચેતનનું ચૈતન્યસુખ પોતાના ઘરમાંથી-પોતામાંથી મળે એમ છે પણ તેને તે પર જડ પુદ્ગલમાંથી મળે છે, એવી ખોટી માન્યતાથી બહારમાં શોધે છે, જવની આ અવળી દિશામાંની અવળી ચાલથીતેની અવદશા થઈ છે.
નવતત્ત્વ પ્રકરણ-ઉમાસ્વાતિવાચક
જીવ જે ચાહે છે, જેવું સુખ માંગે છે, તે કાંઈ બહારથી આવનારું કે બહારથી મેળવી શકનારું, મોલમાંથી ખરીદી શકાનારું યા સાધન સામગ્રીમાંથી નીપજનારું નથી હોતું. એ તો પોતામાંથી જ ભીતરમાંથી ઉગનારું-પ્રગટનારું-નિખરનારું સ્વયંને સ્વાધીન અખૂટ આત્મિક સુખ છે. પોતાથી પોતામાંથી ખોવાઈ ગયેલું પોતામાં મળી આવતુંજડી આવતું સુખ છે. એ પ્રાપ્તની પ્રાપ્તિ છે.
આત્મા અનંત ગુણધામ છે અને અનંત સુખધામ છે. આત્માના અનંત ગુણોનું વર્ણન કરવા માટે ભગવાન ભૂતલ ઉપર રોકાત તો ભગવાનનો મોક્ષ થાત નહિ અને સિદ્ધલોકમાં વાસ થાત નહિ. વળી એ અનંત ગુોમાંના આત્માના વિશિષ્ટ ગુણો જો ભગવાન જણાવત નહિ તો અનંત સુખધામ આત્માનું સ૨નામું આપણને મળત નહિ અને આપણા સહુનો મોક્ષ તથા સિદ્રલોકવાસ સંભવિત ન થાત. તેથી જ ભગવાને જીવના જીવ હોવાના જીવત્વના લક્ષણ રૂપ અવ્યાપ્તિ,
જીવ જે આકુળતા-વ્યાકુળતા રહિતની નિરાકુળતા તથા અગ્રતા-અતિવ્યાપ્તિ, અસંભવના ત્રિદોષ રહિત પરમસુખના સરનામા રૂપે એકાગ્રતા-વ્યગ્રતા વિનાની સમગ્રતાને ચાહે છે, તે તો તેનું પોતાનું જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય અને ઉપયોગને જીવત્વના લક્ષણ શુદ્ધ સ્વ રૂપ-પરમ આત્મસ્વરૂપ છે. આમ જાણે અજાો જીવ જે માંગે જણાવ્યા. આ લક્ષાનું લક્ષ્ય સાથે અનુસંધાન કરીએ એટલે કે લક્ષણને છે તે મોક્ષ એટલે કે પરમસુખ-મુક્તિસુખ માંગે છે. જીવની માંગ લક્ષ્યથી લક્ષિત કરીએ તો લક્ષણથી લક્ષ્યને આંબી શકાય અને મોક્ષને સાચી છે પણ વર્તમાનમાં માંગપૂર્તિનો માર્ગ ખોટો છે. ચાહ સાચી છે પામી શકાય તો પરમસુખને વેદી શકાય.. તો પણ ચાલ ખોટી છે.
જ્ઞાન-દર્શન એ જવની જાડાવા-જોવાની શક્તિ છે. ચારિત્ર એ જાણેલ-જોયેલમાં રમાતા છે. તપ એ રમણતામાંથી નીપજતી લીનતા છે. જાણવા, જોવા, રમણતા, લીનતા માટેની જરૂરી ક્રિયાશક્તિ એ વીર્ય છે. પોગ એ ચૈતનની ચૈતન્યમય ચૈતના શક્તિનો વ્યાપાર (વપરાશ) છે. આ ચેતનાશક્તિનો દુર્વ્યાપાર, સદ્યાપાર પણ હોય અને સહજ સ્વાભાવિક વ્યાપાર પણ હોય.
ચેતનાશક્તિનો દુર્વ્યાપાર જડત્વ છે, સદ્વ્યાપાર શિવત્વ છે અને સહજ વ્યાપાર શિવસ્વરૂપ છે. જડ પરના વક્ષ્મ પરની પ્રાપ્તિ અને પૂર્તિમાં પ્રવર્તતી ચેતનાશક્તિ દુર્વ્યાપાર એટલે કે દુરુપયોગ છે. સત્ સ્વ શુદ્ધ ચેતનાના લક્ષ્ય સ્વની પ્રાપ્તિ અને પૂર્તિ માટે પ્રવર્તતી ચેતનાશક્તિ એટલે સવ્યાપાર છે જે સદુપયોગ છે. ચેતનાશક્તિનો શુદ્ધ ચેતનમય બની રહી યતો શુદ્ધ ચૈતન્ય વ્યાપાર એ સહજ સ્વાભાવિક વ્યાપાર છે. એ પરિમિત્તરહિત પનિરપેક્ષ પોતા થકી પોતામાંની પોતામયતાનું પ્રવર્તન છે. એ નાં સ્વાં સ્વૈરવિહાર છે. ઓ સ્વમયતા-સમયતા-સ્વરૂપસ્થતા-સ્વસ્થિતતારૂપ સ્વસ્થતા છે. એ ઉપયોગની ઉપયોગમાં જ સેવારૂપ ઉપયોગમયતા છે.
પર પ્રવર્ત્તના જડ માટે થતી હોવાથી તે જડત્વ છે. પર નિવર્તના અને સ્વ પ્રવર્તના સ્વ લક્ષ સ્વરૂપ-શિવસ્વરૂપ માટે થતી હોવાથી તે શિવત્વ સમ્યક્ત્વ છે. જડસંયોગે જસંયોગી જડત્વભાવથી જ્ઞાનનું અજ્ઞાનરૂપ, દર્શનનું મોહરંજિત, ચારિત્રનું પરમણતારૂપ અસંયમી, તપનું પરની ઈચ્છા (પરેચ્છા રૂપ, તલપરૂપ પ્રવર્તન હોય છે.જડત્વમાં
ડોશીમાની સોય ઘરના અંધારામાં ખોવાઈ ગઈ છે. પંરતુ ડોશીમા તે સોયની શોધ શેરીમાંના અજવાળામાં કરી રહ્યાં છે. આપણાં સહુની સુખની શોધ પણ આ ડોશીમા જેવી મૂર્ખામી ભરી જ છે. આતમધરમાં ખોવાઈ ગયેલ સુખને બહારમાં પુદ્ગલમાં એટલે કે જડ પદાર્થમાંથી શોધીએ છીએ; કારણ કે આતમઘરમાં અજ્ઞાનનું અંધારું છે. હવે જો આત્મજ્ઞાનનો પ્રકાશ આત્મઘરમાં લઈ જઈએ તો સ્વ ઘ૨માં અજવાળું પથરાય અને જે સ્વધરમાં ખોવાઈ ગયેલ છે તે જડી (મળી) આવે.
આપણાં તીર્થંકર ભગવાન વીતરાગ છે અને સર્વદર્શી સર્વજ્ઞ છે. તેઓશ્રી સર્વદર્શી અને સર્વજ્ઞ છે, તેથી સાચા માર્ગના જાાકાર છે. વળી વીતરાગ છે અને ‘શિવ જીવ કરું શાસનરસી'ની સર્વકલ્યાણની સર્વોચ્ચ ભાવનાથી ભાવિતતાના વિપાકરૂપ તીર્થંકરપદે બિરાજમાન થયેલ હોવાથી તેઓશ્રી સાચો જ માર્ગ બતાવનારા સત્ય માર્ગદર્શક છે. જાતે પોતે એ માર્ગે ચાલીને મુકામે (મંઝીલે) પહોંચ્યા પછી એ મુકામ અને ત્યાં પહોંચવાના માર્ગની જાણ કરે છે.
૧૩
પ્રભુ જણાવે છે કે મોમન તું જે ચાહે છે...માંગે છે તે મોક્ષને એટલે કે પરમસુખને માંગે છે. એ તારો મુકામ છે. એ મુકામના
સરનામાી અને માર્ગથી અજાણ જીવ જ્યાં ત્યાં ભટક્યા કરે છે અને ભવાટવિમાં અટવાયા કરે છે. એ મુકામનું સરનામું આપતાં પ્રભુ જણાવે છે કે તારા પોતાના જીવ હોવાના જે ઘણો છે, તે જ તારું તારા લક્ષ્ય સુધી લઈ જનારું મંઝીલનું સરનામું છે. नाणं च दंसण चैव चरितं च तवो ता ।
वीरियं उवभोगो य एवं जीवस्स लक्खणं ।।५।।
