________________
જૂન ૨૦૧૪ પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૧. આકસ્મિક મૃત્યુ મૃત વ્યક્તિને આશીર્વાદરૂપ હશે, પરંતુ એના માનવમૂલ્યોની હિફાજત, કરનારા આ લેખકના મૂલ્યલક્ષી અને આપ્તજનોને એનો દારૂણ અનુભવ થાય છે. સદાયે પિતાની છાયા પ્રેરક લખાણોએ અનેકના દિલમાં માનવતાનો દીપક પ્રગટાવ્યો હતો. માફક રહેલી, એમની સેવા-સુશ્રુષા કરનાર અને એમના આદર્શો અને એચ. બલજી નામના અમદાવાદની સાબરમતી જેલમાં રહેતા કેદીએ ધ્યેયને પોતીકાં માનીને રહેનારી માતા એકાએક એવી નોંધારી થઈ એમનાં લખાણો વાંચ્યાં અને એનું મન-પરિવર્તન થયું. જ્યારે જશે એનો વિચાર માત્ર કરતાં મારા મનમાં કંપારી છૂટતી હતી. વળી અખબારોમાં જયભિખ્ખના અવસાનના સમાચારો પ્રગટ થયાં, ત્યારે મેં પણ માત્ર છત્રછાયાસમા પિતા જ ગુમાવ્યા નહોતા, બલકે એક આ ગમગસાર કેદીએ લખેલી શ્રદ્ધાંજલિથી જયભિખુની આ જીગરજાન મિત્રે જાણે એકાએક હાથતાળી આપી વિદાય લીધી હોય,
જીવનધારાની સમાપ્તિ કરીએ : તેવી વેદનાભરી અનુભૂતિ થઈ ! આવે સમયે હું સતત ગમગીન રહેતો
ઘરવાલોં કો મેરા આદાબ ઓર સલામ, હતો. રોજ સાથે બેસીને ભોજન કરવાનું હોય, આથી ભોજન કરવા
જનાબ જયભિખ્ખું સાહબ કી અચાનક મોત કી ખબર પઢકર દિલ કો બેસું અને બધી જ સ્મૃતિઓ સળવળી ઊઠે, હું જમ્યા વિના જ ઊભો
નિહાયત હી અફસોસ ઔર મલાલ (દુ:ખ) હુઆ. થઈ જતો. આ જાણીને જયભિખ્ખના લઘુબંધુ શ્રી છબીલદાસ દેસાઈ મમને અપની ઝિંદગી બકૌલ શાઈરેકે (કવિના શબ્દોમાં કહીએ તો) રોજ દુકાનનું કામ પતાવી મારે ઘેર આવતા અને પંદરેક દિવસ સુધી આજીઝી શીખી ગરીબોં કી હિમાયત શીખી, મારી સાથે બેસીને ભોજન કરતા હતા.
ઝેરદસ્તોં કે મસાઈલ કો સમજતા શીખા.
સ (ગરીબોનું દુઃખ શીખ્યા, જાણ્યું અને એનો પક્ષ પણ લીધો. પીડિતોના આવ્યાં અને હિંમતથી કહ્યું, ‘તું
પ્રશ્નોને સમજવાનું પણ શીખ્યા.) સિંહનું સંતાન છે, તું આમ કાયર
ઋણસ્વીકાર
કુછ નહીં માંગતે હમલોગ બજુઝ ના થા. મને જો. હું કેટલી હિંમત | કલ્પના પણ નહોતી કે જયભિખ્ખનું આટલું વિસ્તૃત જીવનચરિત્ર | ઇઝને કલામ રાખું છું.” અને સાચે જ હું બાની
તેરા પરમ મિત્ર શ્રી ધનવતભાઈ શાહે એમના સર્જક | હમ તો ઈન્સાન કો બેસાડૂાપને હિંમતને જોઈને ચકિત થઈ ગયો. | જયભિખુ પ્રત્યેના સાહજિક સ્નેહને વશ થઈને કહ્યું કે જયભિખ્ખનું | માંગતે હે. સતત જયભિખુની છાયામાં | એક જીવનચરિત્ર 'પ્રબુદ્ધ જીવનને માટે લખો તો ! મેં એમને કહ્યું | (અમને કોઈ પણ વસ્તુની અભિલાષા જીવનારી નારીએ પુત્રના ભાવિ | કે જયભિખ્ખના જીવનમાં એટલા બધા પ્રસંગ છે કે થોડાક હપ્તાથી | નથી. અમે તો માનવની નિખાલસ તરફ પોતાનું મુખ વાળી લીધું. | એને ન્યાય ન આપી શકાય. એમણે કહ્યું કે જેટલા હપ્તા થાય એટલા | પ્રેમાળ ભાષા માગીએ છીએ) એ પછી અંજલિનો પ્રવાહ શરૂ
લખો, પણ લખો તો ખરા જ. અને એમના આગ્રહવશ જયભિખ્ખ| ઈન્સાનિયત કે ઈસ દેવતા કો થયો. સ્વજનો અને અખબારો તથા | જીવન ધારાની લે ખમાળાનો આરંભ થયો. જેમ જેમ જીવનકથા ખીરાજે અકીદત (શ્રદ્ધાંજલિ) પેશ સામયિકોમાં શ્રદ્ધાંજલિઓ પ્રગટ
આલેખતો ગયો, તેમ-તેમ સ્મૃતિમાંથી અનેક સ્મરણો પ્રગટવા લાગ્યા કરતે હુએ અલ્લાહસે દુવા કરતા થવા લાગી. પ્રેમ અને શૌર્યથી
રી| અને એને પરિણામે એકસઠ હપ્તા સુધી આ જીવનચરિત્ર લખાયું. હું કે ઉનકો જન્નત મેં જગા આત અંકિત, શીલ અને સત્યથી |..,
કથા | આમાં જયભિખ્ખના નાના ભાઈ શ્રી જશવંત દેસાઈ અને પ્રતિમાબેન | ફરમાયેં ઓર તમામ ઘરવાલોં કો છલકાતા આનંદને લક્ષતા એમના
કુમારપાળ દેસાઈએ ઘણી વિગતોની ચકાસણી કરી આપી. જયભિખ્ખ| સબ્ર કરને કીતોફીક અતા ફરમાયે. સાહિત્યને અને એવા જ જીવનને
| જીવનધારાના પ્રત્યેક લખાણ પર ગુજરાતના પ્રસિદ્ધ સર્જક શ્રી| અલ્લાહ મગફરત કરે અજલ, સહુ સ્મરવા લાગ્યા. કવિ દુર્ગેશ
ચંદ્રકાન્તભાઈ શેઠની નજર ફરી છે. એમણે કરેલાં સૂચનો કીમતી| આઝાદ મદે થા! શુકલે લખ્યું, નીવડ્યાં છે. શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘના મુરબ્બીઓનો મોકળો |
(ઈશ્વર મારી આ લાગણી કબૂલ ‘ભિક્ષાપાત્ર ભિખ્ખનું ખાલી, | અવકાશ આપવાને માટે ઋણી છું.
કરશે કે તે વિરલ પ્રકારના આઝાદ એને ખપે પ્રેમની પ્યાલી.
' જયભિખ્ખું જીવનધારાના લેખન સમયે ઘણી વ્યક્તિઓ એ પત્ર મર્દ હતા!) નિર્મોહી નિર્દભ નિખાલસ, || અને ફોનથી આનંદ વ્યક્ત કર્યો અને કેટલાકે જયભિખ્ખું વિશેના
ફક્ત આપકા ગમગુસાર ગુણના રાગી, સ્વભાવ સાલસ. | પોતાના સ્મરણો પણ લખી મોકલ્યા. હવે જ્યારે એ ગ્રંથરૂપે પ્રગટ
એચ. બલજી (એક કેદી) બે બિંદુ કો નેત્ર ઝબૂકે, થશે, ત્યારે બીજાં થોડાંક સ્મરણોનો એમાં સમાવેશ કરીશું.
(સંપૂર્ણ) સજળ નયનમાં વાદળ ઝૂકે, | આગામી ડિસેમ્બરમાં સર્જક જયભિખ્ખની પુણ્યતિથિ સમયે આ
(૧૩બી, ચંદ્રનગર સોસાયટી, ભાવ તણી ભરતી લે તાણી,
જયભિખ્ખું માર્ગ, પાલડી, ઉષ્મા મૃદુ અંતરની વાણી. | ચરિત્ર તસ્વીરોથી મઢીને અને થોડા વધુ પ્રસંગો ઉમેરીને પ્રગટ |
અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૭. ભિક્ષાપાત્ર વિના અવ ભિખુ, કરવાનો આશય રાખું છું.
ફોન : ૦૭૯ ૨૬૬૦ ૨૬૭૫. લાગે સઘળું લુખ્ખું લખું.'
|કુમારપાળ દેસાઈ
મો. : ૦૯૮૨૪૦ ૧૯૯૨૫.
