________________
કર્મવાદ | કર્મવાદ ન કર્મવાદ ક કર્મવાર, ઓગસ્ટ ૨૦૧૪
પ્રબદ્ધ જીવનકર્મવાદ વિશેષાંક, પુષ્ટ ૨૯
વાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ક
યુષ્ય કર્મ
અક્ષયસ્થિતિ આત્માનો ગુણ છે. જેનો ક્ષય ન થાય તેવું જીવન અર્થાત્ આયુષ્યકર્મબંધના કારણે જન્મ-મરણ વગરનું જીવન તેને અક્ષયસ્થિતિ કહેવાય. આ અક્ષયસ્થિતિ નરક આયુબંધના મુખ્ય ચાર કારણ છે-(૧) મહા આરંભ કરે છે હું ગુણને ઢાંકનારા કર્મને આયુષ્ય કર્મ કહે છે. મુક્તાત્મા સિવાયના જેટલા (૨) મહા પરિગ્રહ (૩) પંચેન્દ્રિય જીવોનો વધ કરવાથી તેમ જ (૪) ક જીવો આ સંસારમાં રહ્યા છે તે બધા આયુષ્યકર્મને વશ છે. શાસ્ત્રીય મદ્ય-માંસ આદિના સેવનથી જીવો નરકમાં જાય છે. તિર્યંચ આયુબંધના હું પરિભાષા પ્રમાણે નવા આયુષ્યનો ઉદય પ્રારંભ તે ‘ઉત્પત્તિ' અને ચાલુ પણ ચાર કારણ છે. (૧) માયા કરે, અર્થાત્ મનમાં જૂદું, બહાર કં ભવના આયુષ્યના ઉદયની સમાપ્તિ તે “મૃત્યુ” કહેવાય છે. ઉત્પત્તિથી અલગ. (૨) ગાઢ માયા કરે, છેતરપીંડી કરે. (૩) અસત્ય બોલે, વુિં માંડીને મરણ સુધીનો કાળ આયુષ્ય કહેવાય તેનું કારણ આયુષ્યકર્મ છે. સ્વાર્થ માટે જૂઠું બોલે અને (૪) પૈસા માટે ખોટા તોલ-માપ કરવા,
આયુષ્યકર્મ જીવને મર્યાદિત કાળ સુધી દેવાદિ ચાર અવસ્થામાં કેદ ખોટાં ત્રાજવા (કાંટા) રાખવામાં તિર્યંચનું આયુષ્ય બંધાય છે. મનુષ્ય હું કરી દેતું હોવાથી બેડી સરખું કહ્યું છે. જેમ પોલીસ ચોરાદિને પકડી આયુબંધના મુખ્ય ચાર કારણ છે. (૧) ભદ્ર એટલે કે સરળ સ્વભાવ : હાથકડી પહેરાવીને પૂરી દે છે ત્યારે તેને અપરાધની સજા ભોગવવા (૨) વિનયભાવ હોય (૩) દયાભાવ હોય અને (૪) તે જીવને ગર્વ ન તો કું મર્યાદિત કાળ સુધી જેલમાં રહેવું પડે છે. તેમ આયુષ્યકર્મ અક્ષયસ્થિતિવાળા હોય, અહંકાર રહિત હોય તે જીવ મનુષ્યનું આયુષ્ય બાંધે છે. દેવ #
આત્માને પકડી શરીરરૂપી જેલમાં પૂરી દે છે. પછી જ્યાં સુધી આયુષ્યકર્મની આયુબંધના પણ ચાર પ્રકાર છે. (૧) રાગયુક્ત સંયમ પાળે (૨) શું મુદત પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી જીવને શરીરમાં પૂરાઈ રહેવું પડે છે. એટલે સંયમ અને અસંયમ (શ્રાવકપણું) પાળે (૩) બાળ તપસ્યા કરે (અજ્ઞાન આયુષ્યકર્મને બેડીની ઉપમા આપી છે. આયુષ્યકર્મની નરકાયુ, તિર્યંચાયુ, ત૫) તેમજ (૪) અકામ નિર્જરા અર્થાત્ ઈચ્છા વગરની નિર્જરા કરવાથી મનુષ્યાય અને દેવાયુ આ ચાર ઉત્તરપ્રકૃતિઓ છે.
જીવ દેવનું આયુષ્ય બાંધે છે.
નંદમણિયારનું દષ્ટાંત પ્રભુ મહાવીરના સમયની આ વાત છે. રાજગૃહી નગરીમાં નંદ પણ પરિણામ બગડ્યા અને તેમને દેડકા તરીકે જન્મવું પડ્યું. મણિયાર નામનો એક ધનાઢ્ય શ્રેષ્ઠિ રહેતો હતો. એકવાર પ્રભુ નંદ મણિયાર શેઠનો જીવ જે દેડકો થયેલો હતો તે વાવને કાંઠે મહાવીર રાજગૃહી નગરીમાં પધારે છે. ત્યારે તેમની દેશના સાંભળી બેસી શેઠના વખાણ, વાવના વખાણ સાંભળતો. સાંભળતાં નંદ મણિયાર શ્રાવકવ્રતધારી બન્યો. એક વખત ઉનાળાના જેઠ સાંભળતાં તેને એક દિવસ જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું અને તરત જ મહિનામાં તેમણે ચૌવિહારો અઠ્ઠમતપ કર્યો અને સાથે પોષધવ્રત પોતાનો પૂર્વભવ યાદ આવ્યો. તેને થયું અરેરે...મેં અમૂલ્ય એવો
લઈ ઉપાશ્રયમાં રહ્યાં. એક તો જેઠ મહિનાની સખત ગરમી, વળી મનુષ્યભવ વાવની આસક્તિમાં ગુમાવી દીધો. પણ હવે હું ફરી આ . 8 નિર્જલ ચૌવિહારો અઠ્ઠમ એટલે શેઠને ભારે તરસ લાગી. મનમાં ભવમાં ધર્મ-આરાધના કરું, પાછા વ્રત-નિયમ સ્વીકારું. એમ વિચારી
પાણી...પાણી... યાદ આવે, વળી નજર સામે પાણીની વાવ અને દેડકાએ છઠ્ઠ-તપાદિ કરવાનો નિર્ણય કર્યો.
કૂવા દેખાય. વળી વિચાર આવ્યો કે ખરેખર તો ધન્ય છે જે લોકો એકવાર શ્રેણિક મહારાજા પ્રભુ મહાવીરના દર્શન કરવા ત્યાંથી ક પાણીની વાવ કે કૂવાઓ બંધાવે છે. આમ પોષધમાં શેઠના મનમાં નીકળ્યા. સાથે ચતુરંગી સેના, અંતઃપુર વગેરે મોટો રસાલો હતો. જ પાણી, વાવ વગેરેના વિચારો ચિંતવ્યા.
ઘણાં લોકો પ્રભુના દર્શને જઈ રહ્યા હતા. ત્યાં તો પ્રભુના દર્શને | બીજે દિવસે શેઠ પૌષધ પાળી ઘરે આવ્યા. યથા વિધિ પ્રમાણે જવાના...વગેરે શબ્દો દેડકાના કાને પડ્યા. તેને પણ પ્રભુના દર્શન
જળપાન કરી ઉપવાસ છોડ્યા પણ વાવના વિચાર ન છૂટ્યા. શેઠે કરવાની ભાવના થઈ. તે તૈયાર થઈ ગયો, છલાંગ મારી વાવની # ક એક મોટી વાવ નગરની બહાર બંધાવવાનું આયોજન કર્યું. બહાર આવ્યો. ઉત્સાહમાં આવીને કૂદતો કૂદતો તે માર્ગ ઉપર દોડવા
જોતજોતામાં નગરની બહાર એક વિશાળ વાવ બની પણ ગઈ. લાગ્યો. લોકોની નજરમાં આવે તેથી લોકો તેને પાછો લઈ જઈને * લોકો વાવનું મીઠું પાણી પીતા, પોતાનો થાક ઉતારતા અને વાવ વાવમાં નાંખે. પાછો બહાર આવે. આમ બે, ત્રણ વાર બન્યું. ત્યાં ક
બંધાવનાર શેઠના વખાણ કરતાં. નંદ મણિયાર શેઠ પણ વખાણ ફરી બહાર આવ્યો અને શ્રેણિક રાજાના ઘોડાના પગ નીચે કચડાઈ જે સાંભળીને ખૂબ રાજી થતા. આમ ધીરે ધીરે શેઠનો વાવના પાણી જવાથી મૃત્યુ પામ્યો. તે સમયે તેના મનમાં પ્રભુના દર્શનની, ધર્મ ક જ પ્રત્યે અને વાવ પ્રત્યે આસક્તિભાવ વધતો ગયો. વાવ પ્રત્યે તેમની સાંભળવાની તીવ્ર ઈચ્છા હતી તેથી તે મૃત્યુ પામી દેવ બન્યો. 6
માયા વધતી ગઈ. પરિણામે તેમના આયુષ્યનો બંધ પડ્યો અને આમ જીવ જ્યાં પ્રીતિ કરે છે ત્યાં સ્વાભાવિક રીતે તેની આસક્તિ છે તેઓ મૃત્યુ પામીને તેમણે જ બંધાવેલી વાવમાં દેડકા તરીકે ઉત્પન્ન બંધાય છે. અને જો તે સમયે તેના આયુષ્યનો બંધ પડે તો ત્યાં જ કૅ થયા. આટલી તપશ્ચર્યા, પૌષધ વગેરેની આરાધના હોવા છતાં તેની ઉત્પત્તિ થાય છે.
| * * * | मेवाईफमपार फमपार फ उमपा उमपाट फमपाट उमपार फ उमपार फ़ उमपाट कठमपार फ उमपार फ उमपार फमपार फमपार फ उमपार फ उमपार फ उमवाः
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ # કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ F
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ F કર્મવાદ કર્મવાદ # કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ # કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ # કર્મવાદ કર્મવાદ +
