________________ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવા પૃષ્ટ 48 : પ્રબદ્ધ જીવન કર્મવાદ વિશેષાંક 9 ઑગસ્ટ 2054 યાદ ક કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 આગમમાં ઠર્મનું સ્વરૂપ 'ડૉ. ઉત્પલાબેન કાંતિલાલ મોદી [ ડૉ. ઉત્પલાબેન (M.A., Ph.D.) જૈન ધર્મના અભ્યાસુ છે. ભવન્સ સોમાની કૉલેજના ફિલોસોફીના હેડ ઑફ ડિપાર્ટમેન્ટ છે. તેમનો “જ્ઞાનસરિતા' ગ્રંથ પ્રગટ થયો છે. તેમજ જ્ઞાનસત્રોમાં અવાર નવાર ભાગ લે છે.] કરમનો રે કોયડો અલબેલો (2) ઉપર આપવામાં આવેલા શ્લોકોમાં પ્રથમ જ 8 કર્મોનો હે જી એને સંભળાવવો નથી, સહેલો, કરમનો રે... નામોલ્લેખપૂર્વક નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે. ‘મદ્રુ શમ્મા વોચ્છામિ, એક માતાને પુત્ર બે એમાં એક ચતુર એક ઘેલો, માગુપબિં નહી ' આ પ્રથમ પંક્તિમાં જ કહેવામાં આવ્યું છે કે જે હે...જી, એકને માંગતા પાણી ન મળતું, આઠ કર્મોને-જેમ આનુપૂર્વી ક્રમ છે એમ કહું છું-એવું કહીને આઠે બીજાને દૂધનો રેલો...કરમનો રે...(૧) ય કર્મોના નામ આગળ બે શ્લોકોમાં ગણાવ્યા છે. જેનો ક્રમ આ ચંદનબાળા રાજકુમારી, ધરમ એને વરેલો, પ્રમાણે છે. (1) જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, (2) દર્શનાવરણીય કર્મ, (3) * હે...જી કંચનકાયા એની ચૌટે વેચાણી, વેદનીય કર્મ, (4) મોહનીય કર્મ, (5) આયુષ્ય કર્મ, (6) નામ ત્યારે આતમ એનો રડેલો. કરમનો રે..(૨) કર્મ, (7) ગોત્ર કર્મ, (8) અંતરાય કર્મ. આ રીતે આઠેય કર્મોના 5 કરમને નહિ શરમ આવે ભલે તું ભણેલો, નામ જણાવ્યા છે અને એમનો ક્રમ આ રીતે રાખવામાં આવ્યો છે. 6 હે...જી ગુરુનું કર્યું ગુરુજી ભોગવે, પ્રાય: અન્ય પણ નાના મોટા શાસ્ત્રોમાં અને ગ્રંથોમાં આ જ ક્રમ ચેલાનું ભોગવે ચેલો..કરમનો રે...(૨) રાખવામાં આવ્યો છે. ઉદાહરણ તરીકે ‘પ્રશમરતિ' પ્રકરણ ગ્રંથ, મેં ઉપરના કાવ્યમાં કર્મનો સાર સમજાઈ જાય છે. કાવ્યમાં કર્મગ્રંથ, નવતત્વ પ્રકરણ અને ‘તત્ત્વાર્થ ધિંગમ સૂત્રમાં આ જ ક્રમ # આ બતાવેલા વિષમભાવોનું કારણ એક જ છે-જીવે પોતે બાંધેલા રાખવામાં આવ્યો છે. તથા આ પ્રકારના ક્રમના આધારે શ્રી વીર . છે કર્મો ! જો કે વિશ્વમાં અનંતાનંત જીવો છે તેના બે વિભાગ છે- વિજયજી મહારાજે ચોસઠ પ્રકારી પૂજા પણ બનાવી છે. * (1) સિદ્ધ-જે સંપૂર્ણ કર્મથી મુક્ત છે. (2) સંસારી-જે કર્મથી જૈનાગમમાં ‘ઉત્તરાધ્યન' સૂત્રમાં ત્રણ વાત કર્મને સ્પષ્ટ શું $ બંધાયેલો છે. કર્મથી બદ્ધ જીવો આ સંસારમાં વિવિધ ગતિ-યોનિમાં સમજાવનારી છે. વારંવાર જન્મ-મરણ કરીને દુઃખ પામે છે. કોઈ પણ શુભ કર્મનો (1) મઙ્ગસ્થ નિયયરૂ વંધી-જીવના પોતાના જ પરિણામથી ઉદય થાય તો તે દેવલોકમાં દેવપણે અવતરે છે. કોઈપણ અશુભ કર્મ બંધાય છે. * કર્મોના ઉદયથી નરક-તિર્યંચાદિમાં પણ જન્મ લે છે. જ્યાં સુધી તે (2) વારમેવ મyગાડું -કર્મ કર્તાને જ અનુસરે છે. કર્મના સ્વરૂપને સમજતો નથી, અને તેમાંથી મુક્ત થવા પુરુષાર્થ (3) ડાળ ન મોવર મલ્થિ –કરેલા કર્મ ભોગવ્યા ક કરતો નથી, ત્યાં સુધી તે સંસારમાં પરિભ્રમણ કર્યા કરે છે. પોતાના વિના જીવનો તેનાથી છૂટકારો થતો નથી. કર્મથી જ તે સુખી-દુ:ખી બને છે. આ રીતે કર્મનો કર્તા અને ભોક્તા કર્મનો કર્તા અને ભોકતા જે રીતે જીવ છે તેમ કર્મનો સંહર્તા તે જીવ સ્વયં છે. જૈનદર્શન કર્મપ્રધાન છે અને કર્મની સર્વોપરી સત્તામાં (નાશ કરનાર) પણ જીવ જ છે. માટે કર્મથી મુક્ત થવા માટે મુમુક્ષુએ 5 માને છે. એનું સ્વરૂપ આગમોમાં યથાર્થ જોવા મળે છે. એમાંના કર્મ પ્રકૃતિઓને, અને કેવી રીતે કર્મનું બંધન થાય છે તેના સ્વરૂપને ? કેટલાંક આગમોમાં આવતું કર્મનું સ્વરૂપ અહીં આલેખ્યું છે. જાણવું જરૂરી છે. જૈન આગમ સાહિત્યમાં પવિત્ર માનવામાં આવેલા અને શ્રી કર્મના અચળ કાયદાથી પુનર્જન્મનો સ્વીકાર, જડ, માયા કે હૈં ૐ મહાવીર પ્રભુની અંતિમ દેશના રૂપ શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ૩૩મા કર્મથી સંડોવાયેલું ચૈતન્ય જે જે જાતની ક્રિયા કરે છે તેનું ફળ તેને પૂ આ કર્મપ્રકૃતિ નામના અધ્યયનમાં 8 કર્મોની મીમાંસા કરવામાં આવી છે. પોતાને જ ભોગવવું પડે છે. अटु कम्माई वोच्छामि, आणुपुव्विं जहाक्कम्मं / કર્મનો કાયદો જ એવો છે કે જ્યાં સુધી બીજ બળી ન જાય ત્યાં जेहिं बद्धे अयं जीवे, संसारो पूरिकतए / / 1 / / સુધી શુભ કે અશુભરૂપે પરંપરાગત પરિણમન થતું રહેવાનું. અને 4 नाणस्सावरणिज्जं, दंसणावरण तहा / જ્યાં સુધી કર્મથી સંબંધ રહે ત્યાં સુધી તે જીવાત્માના ભિન્ન ભિન્ન वेयणिज्जं तहा मोहिं, आउकम्मं तहेव य / / 2 / / સ્થાને યોજાવાનાં નિમિત્ત બનવાના અને પુનરાગમન થતું જ नाणकम्मं च गोअंच अन्तराय तहेव य / / રહેવાનું. उवमेयाइ कम्माई, अद्वैव य समासओ / / 3 / / કર્મ એ આખા જગતનો અચળ કાયદો છે. આ કાયદાને વશ 2 (૩ત્તરા. મ. - રૂ રૂ - જ્ઞો 2-3) આખું જગત પ્રવર્તી રહ્યું છે. આ કાયદો જુગજુગ જૂનો છે. તેમાં તે કર્મવાદ 6 કર્મવાદ કર્મવાદ 6 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 6 કર્મવાદ 6 કર્મવાદ 6 કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 6 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ન કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ " કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ર્ક કર્મવાદ 6 કર્મવાદ | કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ 5
