________________
૨૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન ૨૦૧૪
the ornament called kuruvindāvarta. Her knee-joints જિનભક્તોનું યોગક્ષેમ કરો-એવી પ્રાર્થના છે. were beautifully concealed in flesh. The upper part of તે ઉપરાંત સંતિકર સ્તોત્રના એક પ્રાચીન ચિત્રપટ્ટમાં શ્રીદેવીને her thighs (uru) were firmly rounded like elephants- ગજેન્દ્રથી અભિષેક કરાતી બતાવી છે. trunks. On her beautiful and distinctly round buttocks (૪) ભક્તામર સ્તોત્રના ૨૬મા શ્લોકમાં મહાલક્ષ્મીની આરાધનાનો rested a girdle of goldThe hairs on her body were આમ્નાય છે—મહાલક્ષ્મીનો ૧૦ અક્ષરનો મંત્ર આ પ્રમાણે છે:alluringly tiny and soft and delicate: they were straight ૩% હૈં હૂ વસ્તીં મહાનગૈ નમ: મંત્રાલરોનો પરિચય આ પ્રમાણે છેand even and finely distributed; their colour was black ૩ પ્રણવબીજ છે. ર્દી માયાબીજ છે. લક્ષ્મીબીજ છે. ર્તી કામબીજ and comparable to that of rain-laden clouds or black છે. નમ: શોધનબીજ કે પલ્લવબીજ છે. humble-bees or collyrium. The godess had big beauti- સુષ્ય સર્વનામનો પ્રયોગ બતાવે છે કે ભગવાન ભક્તને માનસ ful hips and a narrow waist measuring no more thanય છે તેથી તળે ને બદલે તગં છે. તૐ નો ૪ વાર ઉલ્લેખ છે... the span of one's plam. She had a row of three lovely
તેમાં પ્રયુક્ત યાર અહિં મંત્રબીજ બને છે. folds on her abdomen.
ભક્તામરના દરેક શ્લોક સાથે તેનું માહાસ્ય દર્શાવતી કથાઓ On each of her limbs glittered ornaments of pure
પણ છે-તેમ અહિં પણ પાટણના એક નિર્ધન-દરિદ્ર વણિકને ઉપર્યુક્ત gold, studded with gems and precious stones of a great
મંત્રના જાપથી મહાલક્ષ્મી સાક્ષાત્ દર્શન આપે છે, અને તેનું દારિદ્રય variety. On her immaculate urn-like breasts shone
દૂર થાય છે. neeklaces and a garland of kunda flowers. She wore &
ભક્તામર સ્તોત્રમાં આદિનાથ-ઋષભ દેવ પ્રભુની સ્તુતિ હોઈ rows of pearls interlaced with emerald and a garland
અધિષ્ઠાયિકા ચક્રેશ્વરી દેવી પ્રસન્ન થતાં ભક્તને મહાલક્ષ્મીની કૃપા પણ of gold dināras which hung down her bosom. Her neck was adorned with stringed gems. A pair of resplen
સહજ રીતે મળે છે-કારણ આ બંને દેવીઓ પરસ્પર સખી છે- સખ્યભાવ dent earrings hung over her shoulders with dazzling beauty. Her big beautiful eyes were like raidiant lo
ભક્તામર સ્તોત્રના એક પ્રાચીન ચિત્રપટ્ટમાં પણ ગજલક્ષ્મી જ tuses; they had such excellence and such qualities as
A બતાવી છે, છેવટે આચાર્યશ્રી માનતુંગસૂરિજી સ્તોત્રની સમાપ્તિ પણ
a were apposite to her face. In her gands she held a pair – ‘ત માનતુ-મવા સમુપતિ નક્ષ્મી: ||’ કહીને કરે છે. જેનો ગર્ભિત of bright lotuses, from which fell droplets of water. A ભાવાર્થ 'કવેલ્યશ્રા પણ થાય છે. અને એ જ 'માલલશ્મા' પણ છે. soft breeze fanned her. Her thick mass of long hair,
(૫) આચાર્યશ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી પણ સકલાત્ સ્તોત્રમાં ‘ધિષ્ઠાન dense, dark, and soft, was arranged in a knot. (37) શિવશ્રય:' કહીને ઋષભદેવ ભગવાનને કેવલ્ય અને મોક્ષલક્ષ્મીના
કલ્પસૂત્રમાં ૧૪ મહાસ્વપ્નો પૈકી ૪થું મહાસ્વપ્ન શ્રીદેવી છે. તેનું અધિષ્ઠાતા બતાવ્યા છે. વર્ણન આ પ્રમાણે છે
(૬) બૃહદ્ શાંતિમાં શ્રી અને સ્ત્રી બંનેનો ઉલ્લેખ છે. 'पउमद्दहकमल वासिणिं सिरिं भगवई पिच्छई।
૩ૐ શ્રીં હૂ ધૃતિ-મતિ-કીર્તિ-ઋનિત-વૃદ્ધિ-તક્ષ્મી-ધા-વિદ્ય-સાધન-પ્રવેશहिमवंतसेलसिहरे दिसागइंदोरुपीवरकराभिसिच्चमाणिं ।।' निवेशनेषु-सुगृहीत नामानो जयन्तु ते जिनेन्द्राः।' ગજેન્દ્રથી અભિષેક કરાતી ગજલક્ષ્મીનો સ્પષ્ટ નિર્દેશ થયો છે. માન્યતાભેદથી શ્રીં હૂ બીજ મંત્રો છે એવું વિદ્વાનોનું માનવું છે. (૨) શ્રી ઉદયવંત મુનિ રચિત શ્રી ગૌતમસ્વામિના ગુજરાતી રાસમાં
અંતમાં, લક્ષ્મી કૃપા માટે એક સુંદર સંસ્કૃત સૂક્તિ ઘણું બધું કહી પણ ‘વર મયગલ લચ્છી ઘર આવે’ ગજલક્ષ્મીનું જ સૂચન થયું છે.
જાય છે. || સ નાસ્તિ પુરુષો નો ય: શ્રિયં ના ઉપવાચ્છતિ || એટલે કે (૩) વિક્રમની ૧૫ મી શતાબ્દિમાં આચાર્યશ્રી મુનિસુંદરસૂરિ કૃત ૯
લક્ષ્મી સૌને જોઈએ છે પછી તે ભૌતિક હોય કે પારમાર્થિક. “સંતિકર સ્તોત્ર'ની ગાથા-૪માં પણ સૂરિમંત્રની પાંચ પીઠીકામાં
ગજલક્ષ્મી-મહાલક્ષ્મી વિશેના આ ચિંતનથી સૌને ભગવતી પ્રસન્ન અધિષ્ઠાયક દેવ- દેવીઓમાં પણ શ્રીદેવીનો ઉલ્લેખ છે.
થાય તેવી અભ્યર્થના. નિર્તક્ષ્મી: પ્રસન્નડતુ //
* * *
જેન યોગ ફાઉન્ડેશન, वाणी-तिहुयणसामिणि, सिरिदेवी-जक्खराय-गणिपिडगा ।
નટવરલાલ એચ. જવેરી गह-दिसिपाल-सुरिंदा, सयावि रक्खंतु जिणभत्ते ।। ।
જિતેન્દ્ર હર્ષકદુમાર એન્ડ કંપની અર્થાત્ વાગીશ્વરી, સરસ્વતી ત્રિભુવનસ્વામિની, શ્રીદેવી, યક્ષરાજ ૬૮૫, ગોવિંદ ચોક, એમ. જે. માર્કેટ, મુંબઈ-૪૦૦૦૦૨. ગણિપિટક, નવગ્રહ, કુબેર વગેરે ૧૦ દિગ્પાલ, ૬૪ ઈન્દ્રો- સૌ મો. : ૯૯૦૪૫૮૯૦૫૨, ૯૯૨૦૩૭૨૧૫૬
