________________
કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ ક કર્મવા
પૃષ્ટ ૨ ૨ ૧ પ્રબદ્ધ જીવન, કર્મવાદ વિશેષાંક, ઑગસ્ટ ૨૦૧૪
ઘાદ ક કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક
૩ વિત્યા પહેલાં ઉદીરણકરણથી થતો ઉદય, જેને અશુદ્ધોદય કહે છે. આવવું કે ભોગવવું તેનું નામ ઉદીરણા. વિશેષ અધ્યવસાયથી અથવા
કર્મનો અબાધાકાળ પૂરો થાય અને કર્મદલિકો ક્રમશઃ ગોઠવાઈને વિશેષ પ્રયત્નથી તપ વગેરે કરીને જે કર્મ હમણાં ઉદયમાં આવવાનું 3 (નિષેક રચના) ફળ આપવાનું શરૂ કરે છે. તે ઉદય બે પ્રકારના છે. નથી પણ ભવિષ્યમાં ઉદયમાં આવવાનું છે તેની સ્થિતિનો ઘાત કરીને જૈ ક પ્રદેશોદય અને વિપાકોદય.
જલ્દીથી ઉદયમાં આવવા યોગ્ય બનાવી દેવા તેને ઉદીરણા કહે છે. હું ૩ (૧) પ્રદેશોદય-જે કર્મનો ઉદય આત્મપ્રદેશે આવીને ખરી જાય ટૂંકમાં લાંબાકાળે ફળ આપવા યોગ્ય કર્મને શીઘ્ર ફળ આપવાની તૈ ક છે પણ જીવને અનુભવમાં આવતો નથી તેને પ્રદેશોદય કહે છે. યોગ્યતાવાળા કરીને ઉદયમાં લાવવા તે ઉદીરણા. તે પ્રયત્નથી પણ તે $ જેમ કે નજરકેદના કેદીને જેલની અનુભૂતિ ન થાય પણ કેદી તરીકેની થાય છે અને અપવર્તનાદિથી સ્વતઃ પણ થાય છે. ફીક્ષ ડિપોઝીટમાંથી જૈ
સજા તો ભોગવી જ રહ્યો હોય છે. તેમ જ કેટલાક કર્મ પોતાની મુદત પાક્યા પહેલાં પૈસા ઉપાડવા (પ્રીમેચ્યોર કાળમાં પૈસા લેવા). સજાતીય પ્રકૃતિના વિપાકોદયમાં ભળીને પણ ભોગવાઈ જાય તો ઉદયમાં આવેલા અથવા જે કર્મ ઉદયાવલિકામાં (પાકી ગયા) આવી ? તેને પણ પ્રદેશોદય કહેવાય છે.
ગયા હોય તેની ઉદીરણા ન થાય. જેમ કે ફીક્ષ ડિપોઝીટની મુદત છે (૨) વિપાકોદય-કર્મદલિકો પોતાના મૂળ સ્વરૂપે એટલે કે જે પાકી જાય પછી પ્રીમેચ્યોર ન કહેવાય. સહેજે પૈસા મળવાના જ છે. ૬ રીતે બંધાયા હોય એ જ રીતે ભોગવાય-અનુભવાય તેને વિપાકોદય એમ ઉદયાવલિકાના કર્મ સહેજે ઉદયમાં આવવાના જ છે એના માટે કહે છે. જે કર્મ ઉદયમાં આવતા ફળની અનુભૂતિ કરાવીને નષ્ટ કોઈ પુરુષાર્થ (પ્રયત્નો કરવાની જરૂર નથી. 3 થાય, આત્મપ્રદેશોમાં અનુભવ કરાવીને ભોગવાઈ જાય તે ઉદીરણાનો સામાન્ય નિયમ છે કે જે કર્મપ્રકૃતિનો ઉદય કે ભોગ વિપાકોદય છે. વિવિધ અથવા વિશિષ્ટ પ્રકારના ફળ આપવાની થઈ રહ્યો હોય તે જ કર્મના સજાતીય પ્રકૃતિની ઉદીરણા થઈ શકે છે. શક્તિને વિપાક કહેવાય છે.
દા.ત. શાતા વેદનીયનો ઉદય ચાલુ છે અને વિધિવત્ ઉપવાસ કરતા શરીરને 5 અબાધાકાળ વિત્યા પછી કેટલાક કર્મ પ્રદેશોદયથી તો કેટલાક કષ્ટ પડે, માથું દુ:ખે, પિત્ત ચડે વગેરેથી અશાતાવેદનીયને ઉદયમાં લઈ ? ૬ વિપાકોદયથી ઉદયમાં આવે છે. જિનનામકર્મ પ્રદેશોદયથી જ આવે આવ્યા તે અશાતા વેદનીયની ઉદીરણા કરી કહેવાય. આ રીતે ? ક્ર છે. આયુષ્ય કર્મ વિપાકોદયથી જ આવે છે એનો પ્રદેશોદય હોતો જ સજાતીયમાં શુભ-અશુભ બંનેની ઉદીરણા થઈ શકે છે. 3 નથી. બાકીના કર્મ બંને પ્રકારે ઉદયમાં આવે છે. એ કર્મોનો જો ૬ઠ્ઠા ગુણસ્થાન પછી આયુષ્ય અને વેદનીય કર્મની ઉદીરણા થતી હૈ
વિપાકોદય થાય એવી પરિસ્થિતિ ન હોય તો પ્રદેશોદય તો અવશ્ય નથી. કારણકે અપ્રમત્ત અવસ્થામાં એના ઉદીરણા યોગ્ય અધ્યવસાયો વુિં હોય જ છે. એટલે અબાધા વિત્યા પછી એમાં એક ઉદય હોય જ. હોતા નથી. બધા કર્મના ઉદયની જેમ ઉદીરણા પણ ચાલુ હોય છે. જે ક કર્મનો પરિપાક અને ઉદય સહેતુક પણ થાય અને નિર્દેતુક પણ આયુષ્ય સિવાયના કર્મોની ઉદીરણા સમયે સમયે થાય છે. કોઈ પણ થાય એટલે સ્વયં પણ થાય અને બીજા દ્વારા પણ થાય. નિમિત્તથી કર્મ છેલ્લી ઉદયવલિકામાં આવી જાય પછી માત્ર એનો ઉદય જ હોય પણ થાય અને નિમિત્ત વગર પણ થાય.
છે ઉદીરણા ન થાય; કારણકે કર્મનો સ્ટોક જ ખતમ થવા આવ્યો. સહેતુકમાં પાંચ પ્રકારના હેતુ ભાગ ભજવે છે. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, છેલ્લી ઉદયવલિકા પછી કોઈ કર્મદલિક જ નથી તો ઉદીરણા કેવી ભાવ અને ભવ. દા. ત.
રીતે થાય. આયુષ્યકર્મની ઉદીરણા પ્રદેશથી જ થાય સ્થિતિ આદિથી ૬ છુ દ્રવ્યથી - કોઈએ આઈસ્ક્રીમ ખાધો ને એ દ્રવ્ય શરદી થવા માટે નિમિત્ત ન થાય. બાકીનાની પ્રકૃતિ આદિ ચારે પ્રકારથી ઉદીરણા થઈ શકે છે
બન્યું. એનાથી અશાતાવેદનીયનો ઉદય થયો તેને દ્રવ્ય હેતુ આમ ઉદીરણાથી કર્મ સમય પહેલાં પણ ભોગવાઈ શકે છે. કહેવાય. દ્રવ્ય નિમિત્ત બન્યું.
(૬) સંકમણૐ ક્ષેત્રથી – હિમાલયની બરફમાળામાં ગયા અને શરદી થઈ તે ક્ષેત્રહેતુ એક કર્મપ્રકૃતિનું પોતાની સજાતીય કર્મપ્રકૃતિમાં રૂપાંતર થવું તે સંક્રમણ કહેવાય.
કહેવાય. અર્થાત્ મતિજ્ઞાનાવરણીય પ્રકૃતિનું શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય પ્રકૃતિમાં શું ૐ કાળથી -ચોમાસાની ઋતુમાં ભીંજાયા અને શરદી થઈ તે કાળહેતુ રૂપાંતર થવું. પણ વિજાતીયમાં રૂપાંતર ન થઈ શકે એટલે કે કહેવાય.
જ્ઞાનાવરણીય સિવાયની પ્રકૃતિઓમાં ટ્રાન્સફર ન થાય. ૪ ભાવથી -ક્રોધાદિના આવેશમાં ઝગડ્યા ને રડવું આવ્યું જેથી શરદી મતિજ્ઞાનાવરણીય પ્રકૃતિ ચક્ષુજ્ઞાનાવરણીયમાં ટ્રાન્સફર ન થઈ શકે. થઈ તે ભાવ હેતુ કહેવાય.
તેમ જ આયુષ્ય કર્મની પ્રકૃતિઓ સજાતીય હોય તો પણ સંક્રમણ ૩ ભવથી - ભવ જ એવો મળ્યો કે સતત પાણીના સંપર્કમાં રહેવું પડે થતું નથી. એ જ રીતે દર્શન મોહનીયની પ્રકૃતિઓનું ચારિત્ર ૨ ને કાયમી શરદી રહે તે ભવહેતુ કહેવાય.
મોહનીયમાં સંક્રમણ નથી થઈ શકતું. આમ ઉદયમાં હેતુ પણ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવતા હોય છે. આ સંક્રમણ માત્ર સજાતીય પ્રકૃતિમાં થાય છે પણ એક કર્મનું ? ૪ (૫) ઉદીરણા
બીજા કર્મમાં સંક્રમણ ન થાય. જ્ઞાનાવરણીય કર્મ દર્શનાવરણીય છે અપરિપક્વકાળ ભોગવવો- નિયમ સમયથી પહેલાં કર્મનું ઉદયમાં કર્મમાં ફેરવાઈ જાય નહિ.
છે કર્મવાદ | કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ન કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ " કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ |
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ | કર્મવાદ 5 કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ ર્ક કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ 5
કર્મવાદ 5 કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ " કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક્વ કર્મવાદ
