________________
એપ્રિલ ૨૦૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
|
Iકી દેરીના
રાકેશભાઈના આ ચાર ગ્રંથો માત્ર ઉપર
= સમજાવે. આ વિશેષાર્થનું ફલક અતિ
વિશાળ અને ગહન. અહીં અનેક ગ્રંથો અને હતો અને ક્યારેક વિગતે વાંચીશ એવું નક્કી થશે એ કહવા તુ રાકીદ
દર્શનોનો આપણને પરિચય-ચિંતન કરાવે. કર્યું હતું.
બધું ખૂબ જ સરળ ભાષામાં, ક્યાંય અતિશયોક્તિ કે આડંબર નહિ, પણ ૧૫ ફેબ્રુઆરીએ પૂજ્યશ્રીના રૂબરૂ દર્શન થયા પછી બીજે દિવસે જે કહેવું છે, જેટલું સમજાવવું છે એટલી જ ચર્ચા-ચિંતન કરવાના. નિત્યક્રમમાં કબાટ ખોલતા સામે જ આ ચાર ગ્રંથના દર્શન થયા. નક્કી પછી ઉઠો, અને ચાલો મારી સાથે. કર્યું, હવે તે નિયમિત વાચન અધ્યયન કરી જ લઉં, અને દોઢેક મહિને આ યાત્રા કરો એટલે આ ગ્રંથાધિરાજ, કાવ્યશિરોમણિ “આત્મસિદ્ધિ એ શક્ય બન્યું, પણ હજી તૃપ્તિ થઈ નથી. ફરી, ક્યારેક, ક્યાંક, નિરાંતે શાસ્ત્ર'ની પ્રાપ્તિ નક્કી. સ્વની ઓળખ, સ્વ સાથેનું જોડાણ, મતાર્થીપણું બેસીને અધ્યયન કરીશ, એ થશે, એ પ્રમાણે જીવાશે તો મોક્ષ નક્કી, ગયું, આત્માર્થી થવાયું, આજ સિદ્ધિ; એટલે જ આત્મખ્યાતિ ટીકામાં એવી શ્રદ્ધા જન્મી ચૂકી છે.
અમૃતચંદ્રાચાર્ય કહે છે કે “હે જીવ! તું છ મહિના આ તત્ત્વનો અભ્યાસ કાલિદાસનું શાકુંતલ વાંચી જર્મન કવિ ગેટે એ ગ્રંથને માથા ઉપર કર, તને જરૂર આત્માની પ્રાપ્તિ થશે.” મૂકી નાચ્યો હતો. આ ગ્રંથો વાંચી મુમુક્ષુનો આત્મા ન નાચી ઊઠે તો જ હું પણ કહું છું કે હે સાધક બધું ત્યજી આ ગ્રંથનો છ મહિના સતત નવાઈ!
અભ્યાસ કર, તો ઘણાં ઝાળાં તૂટી જશે, અને જે પ્રાપ્ત થશે એ કહેવા પૂજ્યશ્રીના આ ચાર વિવેચન ગ્રંથોનું વિવેચન કરવાની મારી કોઈ તું રોકાઈશ નહીં. સહજ સ્વરૂપે સમજાશે અને સહજ જીવી જવાશે. ક્ષમતા નથી. અહીં માત્ર મારા વાચન-અધ્યયન આનંદની અનુભૂતિનું ગ્રંથકર્તાએ સન-૧૯૯૮ સુધી “આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' વિશે જ્યાં રસદર્શન છે. અને જ્યાં હોય ત્યાં અન્ય મુમુક્ષુને આ ગ્રંથ વાંચવાના જ્યાં જે જે લખાયું છે એનો ગહન અભ્યાસ કરી એ સર્વનો અર્ક અહીં ભાવ જાગે એ જ ભાવ છે.
પીરસ્યો છે. સાગર જેવા વિશાળ અને ઊંડા આ ગ્રંથોને પાર કરતા અવશ્ય હાંફી આત્મસિદ્ધિ પામેલા મહા આત્માએ આ ‘આત્મસિદ્ધિ'નું સર્જન જવાય, પણ એ તરણને અંતે જે જે મોતી મળ્યા હોય એનો આનંદ તો કર્યું એમ આ કાવ્યને પૂર્ણ રીતે પામેલા એવા જ આ ગ્રંથકર્તા પ્રાજ્ઞ પરમોચ્ચ કક્ષાનો સચ્ચિદાનંદ જેવો જ હોય. મહીં પડ્યા હોય એ જાણે આત્માએ એના ઉપર ગહન અને વિશદ વિવેચન કર્યું છે એની પ્રતીતિ અને મહાસુખ માણે.
વાચકને પૃષ્ટ પુષ્ટ થાય છે, અને વાચકના ભીતરની ધન્યતા ઉઘડતી પૂ. રાકેશભાઈના પ્રસન્ન ચિત્તની ભાગીરથી ધારાનું અહીં અવિરત જાય છે. અવતરણ છે. જ્ઞાન ચયનની ખળખળ વહેતા ઝરણાં જેવી નિષ્પત્તિ છે. ક્રિયા જડતા, સદ્ગુરુનું સેવન, મતાર્થીની શંકા, ગુરુ-શિષ્ય સંવાદ,
સંસ્કૃત, પ્રાકૃતના ૧૯૦ ગ્રંથો, ગુજરાતી ભાષાના ૧૪૫ ગ્રંથો અન્ય દર્શનોનું દર્શન, આ બધું તટસ્થ ભાવથી ગ્રંથકર્તા અહીં જણાવે અંગ્રેજીના ૧૫ અને અન્ય ૧૧ એમ કુલ ૩૬ ૧ થી વધુ ગ્રંથોનું અધ્યયન છે. ક્યાંય પૂર્વગ્રહ નથી. સાપેક્ષવાદના સિદ્ધાંતને ગ્રંથકર્તા પૂરા વફાદાર અને એ સાથે સ્વ પ્રજ્ઞા અને સર્જકતાનું પરિણામ એટલે આ ચાર ગ્રંથો. રહ્યા છે. પોતાના વિચારના સમર્થન માટે પૂર્વસૂરિઓના વિચારને પૂજ્યશ્રીએ સુંદરમ્ની અર્વાચીન કવિતા, ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ, વિગત સાથે દર્શાવે છે. વિચારોની પારદર્શિકતા છે, ખંડન ક્યાંય નથી. ગાંધીજીની આત્મકથા, આનંદ શંકરનું ‘આપણો ધર્મ' અને રાહુલ પ્રત્યેક ગાથાની ચર્ચા-ચિંતન એક એક સ્વતંત્ર પ્રકરણ બને એવા સાંકૃત્યાયનનો પણ સ્પર્શ કર્યો છે. જિજ્ઞાસુએ ચોથા ભાગના અંતે છે. શાસ્ત્રની સાથે વૈજ્ઞાનિક આધાર છે, ઉપરાંત કથા દૃષ્ટાંતોથી એ પરિશિષ્ટ જોવું. ઉપરાંત ૬૫ પાનાની વિષય સૂચિના અવશ્ય દર્શન વિવેચન ગ્રાહ્ય, સહ્ય અને આસ્વાદ્ય બને છે. કરવા.
મહાપ્રજ્ઞાવંત શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર રચિત આ કાવ્ય શિરોમણિમાં આગમ ચાર ભાગમાં વિસ્તરાયેલી “આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર'ની ૧૪૨ ગાથાનું તત્ત્વો અને ગણધરવાદના પ્રશ્ન-ઉત્તરો છે. પ્રારંભમાં જે પંક્તિ ટાંકી રસ, અર્થ અને ધ્વનિદર્શન, પિતા કે ગુરુ પોતાના બાળક-શિષ્યની છે તે છ પદ (૧) આત્મા છે, (૨) આત્મા નિત્ય છે, (૩) આત્મા આંગળી પકડીને કરાવે એ રીતે કરાવે છે.
કર્મનો કર્તા છે, (૪) આત્મા કર્મનો ભોક્તા છે (૫) મોક્ષ છે અને પ્રથમ પૂર્વની ગાથાનું અનુસંધાન વિચાર ભૂમિકા સ્વરૂપે. પછી ગાથા, (૬) મોક્ષનો ઉપાય છે. આ બધું સમજાવવા ષડું દર્શન, ચાર્વાક, પછી એ ગાથાનો અર્થ, પછી ભાવાર્થ અને ત્યારપછી વિશેષાર્થ અને જૈન, બૌદ્ધ, ન્યાય-વૈશેષિક, સાંખ્ય, પૂર્વમિમાંસા અને ઉત્તર મિમાંસા છેલ્લે પ્રત્યેક ગાથાને અંતે શ્રી ગિરધરભાઈની કાવ્ય પંક્તિમાં પાદપૂર્તિ. દર્શનની વિગતે ચર્ચા છે, એનો પુનઃ પુનઃ આધાર લેવાયો છે, જે તે ગ્રંથકાર પૂ. રાકેશભાઈ આપણી
તે સ્થાને યથાર્થ છે. આ માટે આંગળી પકડે, થોડું ચલાવે, થોડું ચઢાવે વાચકના ભીતરની ધન્યતા ઉઘડતી જાય છે. આ ગ્રંથકર્તાએ આ દર્શનોનો અતિ અને પછી બેસાડીને નિરાંતે વિશેષાર્થ છે
ઊંડાણથી અભ્યાસ કર્યો છે એની
