Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
પરમ દાનિક ગાંડલગચ્છ શિરોમણી પૂ. શ્રી જયંતમુનિજી મ. સા.
પરિદર્શન
એક
મૌલિક ચિંતન
આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર જેવા આધ્યાત્મિક ગ્રંથ જૈનદર્શનની એક અણમોલ સંપત્તિ છે. વીતરાગ વાણીના બે પાસા છે. (૧) બાહ્યસાધના (૨) આધ્યાત્મિક આંતર સાધના.
શાસ્ત્રોમાં કે ગ્રંથોમાં આધ્યાત્મિક ભાવોનો ઉલ્લેખ બહુ જ ઓછા પ્રમાણમાં દૃષ્ટિગોચર થાય છે. જન સમુહને ઉપદેશ અને બોધ થાય તથા વ્રત તપની આરાધના કરી જીવ ઊંચો આવે, તે શાસ્ત્રકારનું મુખ્ય લક્ષ હોય છે પરંતુ સમગ્ર શાસ્ત્રોનું લક્ષ તો આત્મા જ છે. તેના વિષે સ્પષ્ટ વિવેચનની આવશ્યકતા હોય છે. વળી ઈતર દર્શનોની કે રૂઢિવાદી સંપ્રદાયોની માન્યતાઓથી મુક્ત રહી સરલ મોક્ષમાર્ગની સ્થાપનાની પણ એટલી જ આવશ્યકતા હોય છે. આત્મસિદ્ધિગ્રંથ આ બંને તત્ત્વની પૂર્તિ કરે છે. જરૂર પ્રમાણે બાહ્ય આરાધના આવશ્યક છે તેથી તેનો પરિહાર કરવા જેવુંનથી પરંતુ ક્રિયાત્મક જડતા ઉપર સિદ્ધિકારે ટકોર કરી છે અને એ જ રીતે કોરી જ્ઞાનની વાતો ઉપર પણ તીવ્ર કટાક્ષ કરી જ્ઞાનની સાચી દિશા ઉપર પ્રકાશ નાંખ્યો છે.
સહુથી મોટી વાત તો એ છે કે આ મહાકૃતિમાં સમગ્ર મોક્ષમાર્ગને છ સ્થાનકમાં વિભક્ત કરી બહુ જ સરલ રીતે ઉપસ્થિત કરવામાં આવ્યો છે. ભલે કદાચ કોઈ કહે કે એક જ બેઠકમાં આ ગ્રંથની સહેજે રચના થઈ છે પરંતુ ગ્રંથનું નવનીત કહે છે કે આની પાછળ કવિશ્રીનું અગાધ ચિંતન અને સાધના બંને સમાવિષ્ટ છે. ચિંતનનું નવનીત વલોવ્યા પછી જ તેને ભાષાનું રૂપ આપવામાં જરા પણ વાર ન લાગી હોય તે સંભવ છે પરંતુ હકીકતમાં આત્મસિદ્ધિ તે એક દિવસની કે એક કલાકની રચના નથી, તેની પૃષ્ઠભૂમિમાં જીવનની પૂરી સાધના અને શુદ્ધ અભિપ્રાય સ્પષ્ટ દેખાય છે, જેમ વ્યક્તિનો જન્મ બહુ જ થોડી મિનિટમાં થતો હોય છે પરંતુ તેનું નિર્માણ પૂર્વના ઘણા અનુષ્ઠાનો અને સંગઠન પછી થતો હોય છે. પ્રકૃતિ અંતરંગમાં રચના કર્યા પછી જ અભિવ્યક્તિ કરે છે.
આત્મસિદ્ધિ ગુજરાતી ભાષામાં હોવાથી હોવાથી તેનું સૌભાગ્ય અને ભાષાનો શણગાર સુંદર અને રસલ હોવાથી સુગમ્ય અને સુઆરાધ્ય બન્યો છે, આ છે તેની વિશેષતા. પરમ હર્ષનો વિષય તો એ છે કે આ ગ્રંથમાં આધ્યાત્મિક ભાવો, એક યોગીની ઉપાસના તથા કાવ્ય હૃદયનો સંગમ થયો છે. કાવ્યહૃદય સહજ મર્મસ્પર્શી હોય છે અને યોગીહૃદય તત્ત્વસ્પર્શી હોય છે. આ રીતે સોનામાં સુંગધ કહી શકાય તેમ આત્મસિદ્ધિમાં કાવ્યભાવોની ઝલક હોવાથી સહજ રીતે તે હૃદયંગમ થઈ જાય છે. વર્તમાન યુગમાં ગ્રંથની પ્રભુતા સ્પષ્ટ થઈ છે, ગુજરાતી સમાજે અને ગુજરાતી સમજનારા બીજા અન્ય ઉપાસકોએ બહુ જ વિરાટ માત્રામાં આત્મસિદ્ધિને આદર આપી અને પ્રત્યેક અવસરે તેનો ઉદ્ઘોષ કરીને આત્મસિદ્ધિને ઘણી જ વ્યાપક બનાવી છે. આ બહુમૂલ્ય રત્ન આરાધક વર્ગ માટે સંગ્રહ યોગ્ય તો છે જ પરંતુ તે સિવાય
