Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६६
प्रज्ञापनासूत्रे
जहा ओहियाणं' शेषम् - आहारशरीरोच्छवास क्रियादिकं तथैव - पूर्वोक्तरीत्येव वक्तव्यं यथा औधिकानां समुच्चयनैरयिकाणां प्रतिपादितम् 'असुरकुमारा जाव वाणमंतरा' असुरकुमारा यावद - नागकुमाराः, सुवर्णकुमाराः, अग्निकुमाराः, विद्युत्कुमाराः, उदधिकुमाराः, द्वीपकु कुमाराः, दिक्कुमाराः पवनकुमाराः स्तनितकुमाराः पृथिवी कायिकाद्ये केन्द्रियाः विकले. न्द्रियाः पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकाः मनुष्याः वानव्यतरा - 'एए जहा ओहिया' एते - पूर्वोक्ता असुरकुमारादि वानव्यन्तरान्ता देवा यथा औधिकाः - समुच्चयाः प्रतिपादिता स्तथा प्रतिपादनीयाः, किन्तु 'णवर मणुस्साणं किरियाहिं विसेसो' नवरम् - औघिका पेक्षया मनुष्याणां क्रियाभिर्विशेषोऽवसेयः, तमेव विशेषं दर्शयितुमाह- 'जाव तत्थ णं जे ते सम्मद्दिद्वी ते तिविहा पण्णत्ता' यावत् सम्यग्दृष्टयः, मिथ्यादृष्टयः, सम्यग्मिथ्यादृष्टयश्च कृष्णलेश्या मनुष्या भवन्ति, तत्र खलु सम्यग्दृष्टि मिध्यादृष्टि मिश्रदृष्टि मनुष्येषु मध्ये ये ते सम्यdesert मनुष्यास्ते त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा - संजया असंजया संजया संजया य' तद्यथाहोते हैं। शेष आहार, शरीर, उच्छ्वास, क्रिया आदि पूर्वोक्त समुच्चय नारकों को जैसा कहा है, उसी प्रकार समझलेना चाहिए ।
असुरकुमार, नागकुमार, सुवर्णकुमार, अग्निकुमार, विद्युत्कुमार, उदधिकुमार, दीपकुमार, दिक्कुमार, पवनकुमार, स्तनितकुमार, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रिय, विकलेन्द्रिय, पंचेन्द्रिय तिर्यच, मनुष्य और वानव्यन्तर का प्रतिप्रादन उसी प्रकार करना चाहिए जैसे समुच्चय असुरकुमार आदि का किया गया है । हां, मनुष्यों में समुच्चय से क्रियाओं में कुछ विशेषता है । वह विशेषता इस प्रकार है
कृष्णलेश्या वाले मनुष्य तीन प्रकार के होते हैं- सम्यग्दृष्टि, मिध्यादृष्टि और सम्यग्मिथ्यादृष्टि । इनमें से जो मनुष्य सम्यग्दृष्टि होते हैं, वे तीन प्रकार के हैं- संयमी, असंयमी, और संयमासंयमी । जैसे समुच्चय मनुष्यों का લેશ્યાવાળા હોય છે, તેવા નારક અલ્પ વેદનાવાળા હાય છે, શેષ આહાર, શરીર, ઉચ્છ્વાસ ક્રિયા આદિ પૂર્વોક્ત સમુચ્ચય નારકાના જેવા કહેલ છે, તેજ પ્રકારના સમજી લેવા જોઈએ. असुरङ्कुभार, नागडुभार, सुवर्णभार, अग्निकुमार, विद्युत्कुमार, उधिभार, द्वीपडुभार, हिदुहुभार, पवनकुमार, स्तनितकुमार, पृथ्वीअयि याहि येडेन्द्रिय, विश्लेन्द्रिय, પચેન્દ્રિય તિય ચ, મનુષ્ય અને વાનભ્યન્તરનુ પ્રતિપાદન એજ પ્રકારે કરવુ જોઇએ જેવુ સમુચ્ચય અસુરકુમાર આદિનું કરેલુ છે. હા, મનુષ્યેામાં સમુચ્યથી ક્રિયાઓમાં કાંઇક વિશેષતા છે. તે વિશેષતા આમ છે
કૃષ્ણલેશ્યાવાળા મનુષ્ય ત્રણ પ્રકારના હોય છે—સમ્યગ્દષ્ટિ, મિથ્યાદ્રષ્ટિ. અને સમ્યમિથ્યાદ્રિ અર્થાત મિશ્રષ્ટિ તેમનામાંથી જે મનુષ્ય સચદ્રષ્ટિ હૈાય છે, તેઓ ત્રણ
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
