Book Title: Rajprashniya Sutra Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009342/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAP jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAja. viracitayA prameyacandrikAkhyayA vyAkhyA samalaGkRta hindI gurjara-bhASA'nuvAdasahitam I SUFIC STORaasti / zrI-rAjapraznIyasUtram RAAJPRASHNIYA SUTRAM (prathamo bhAgaH) niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni zrIkanhaiyAlAlajI mahArAja AUR pati kA prakAzaka: Em 'sva. suzrAvikA zrI sulocanA bahenanA smaraNArthe zrImatI vALA bahena kanaiyAlAla koThArI' tatpradattadravyasAhAyyen a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhArasamitimamukhaH zreSThizrI-zAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamo-AvRttiH vIra-saMvat vikrama saMvat IsvIsan prati 1200 2491 2021 1965 mUlyam rU. 25-0-0
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna 3sug : zrI a, bhA. 2. sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, The. gareDiyAkUvA reDa, grIna lAja pAse, sITa, (saurASTra). Published by:" Shri Akhil Bharat S. S. Jain Shastroddhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra), w. Ry, India. ye nAma kecidiha naH, prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naiSa ytnH| utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlohyaya' niravadhivipulA ca pRthvI // 1 // harigItacchandaH . ILIA karate avajJA jo hamArI yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI tatva isase paaygaa| hai kAla niravadhi vipula pRthvI dhyAna meM yaha lAyagA // 1 // bhUkhya 3. 25-00 prathama AvRtti : prata 1200 vIra saMvata : 241 vikrama saMvat 2021 IsavIsana 1965 : mudra: jAdavajI mehanalAla zAha nIlakamala prInTarI, ghIkAMTAraDa amadAvAda,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ te che 2. * *, +- - * * * _ } , , , 1 c - 1 - suzrAvikA zrI sucanA bahenanuM vana caritra . . . . . . . " | : : janma : su.zrI sucanA bahenane janma 4 thI mArca sana 19ra7 nA puNya divase pAlanapura (gujarAta)mAM thayo hate. teozrInI mAtAnuM nAme bALA bahena ane pitAnuM nAma zrI kanaiyAlAla cImanalAla kera hatuM.'' ; bIlajIvana ane abhyAsa : ApanA pitAzrI kanaiyAlAlabhAI, raMgUna (barmA) mAM vyavasAya karatA hatA tethI -zrI sulecanA bahenanuM pAMca varSa sudhInuM jIvana raMgUnamAMja sAre thayuM hatuM. tyAra pachI temanAM pitAe vyavasAya mATe raMgUna (barmA)ne badale muMbaI sthaLa pasaMda karyuM. tethI teo pitAnA parivAranI , sAthe raMgUnathI muMbaImAM AvIne rahevA lAgyA zrI sucanA, bahenanA abhyAsanI zarUAta caMdArAyajI garlsa hAIphailamAM thaI ane meTrIka sudhInI keLavaNI emaNe teja zALAnAM tejarivanI vidyArthInI tarIke meLavI. ' ! ! ! ! ! ! dhArmika saMskAre abhyAsa daramyAna mAtAnA dhArmika saMskAranI asara nIce teozrIe sAmAyika, pratikramaNa sAdhakasahacarI-kalyANamaMdIra-bhakatAmarAdi stotro ane jaina dharmanA tAvika graMthono abhyAsa karyo. meTrIka pachI ucca keLavaNuM arthe teo sana 1945 mAM muMbaInI seMTajheviyarsa kelejamAM dAkhala thayAM ane DokaTarI abhyAsa tyAMnI ja grAnTameDIkala keleja Grant Medical College mAM pUrNa karyo. pazcimI zikSA praNAlI mujaba abhyAsa karavA chatAMe ApanI dharma pratye lAgaNI ghaNI ja uMDI hatI. pitAnA abhyAsa daramyAna paNa teoe betraNe AMbelanI AkhI eLIo karelI ane paryuSaNanA divasamAM tapazcaryA karavAnuM paNa ApazrI cUkatA nahi. satata abhyAsane aMte ApazrIe sana 1952 mAM ema. bI. bI. esa. (M. B. B. S) nI DAkaTara tarIkenI parIkSA pahelI TrAyala pasAra karIne muMbaInI prasiddha harakizanadAsa hospiTalamAM cha mahIne mATe hAusamenaziya tarIke pitAnI ja sevA ApI hatI.. . . . . . . . . . . . . , lagnajIvanaM ane vadhu abhyAsAthe videzagamana sane 1lya3nA jAnyuArI mAsamAM ApazrInA lagna rAjakeTa nivAsI DokaTara vasaMtalAla gulAbacaMda zAha sAthe thayAM hatA. ApazrInuM zvasuragraha paNa dhArmika saMskAra saMpanna hatuM. tethI ApazrInA dhArmika saMskarone sArU evuM protsAhana maLyuM hatuM. lagna pachI ApanAM pati DekaTara vasaMtalAlabhAI ane Apa banne pATaNa (gujarAta)nI "bhArata Arogya nidhimAM,
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ joDAyAM. pATaNa rahetAM ja patipatnI banee videzamAM jaIne vadhu DakaTarI abhyAsa karavAno uttama saMkalpa karyo ane chevaTe sana 1955 mAM pati patnI banne IgleMDa gayAM. tyAM su. zrI. DokaTara sulecanA bahene D. CAne D. A nI DIgrI meLavI. te sAthe ApazrInA pati paNa . R C. S. thayA ane thereTika sarajarIne uMDe akAsa karyo. sana 1960 mAM ane DokaTara patipatnIe yunAITeDa sTeTasa opha amerIkAmAM ATheka mahInA rahI chekaTarIne vadhu anubhava meLavyuM. IgleMDa ane amerikAmAM ATha varSa rahIne teoe judI judI haripaTalamAM seLa soLa kalAka sudhI satata sevAo arpI hatI. videzanA pratikuLa vAtAvaraNamAM rahIne paNa teozrI pitAnI dhArmika pravRttio ne svabhAvika rIte cAlU rAkhI zakyA hatA e eka Adarza AcaraNIya kArya che. tyAM paNa teozrIe AMbelanI oLIo ane upavAse karIne eka zuddha zAhAkArInA rUpamAM pitAnuM sAtvika jIvana pasAra karyuM hatuM. ghaNuM divase te teozrIe mAtra dUdha ane phaLano AhAra laIne ja pasAra karyA hatAM teozrI eTalA dayALu hatA ke garIbanuM dukha joIne tarata ja tene madada karavA deDI, jatA hatAM. ane pitAnA kharce davA pUrI pADatA. You shall not die because you have no money evI bhAvanAthI emerikana lake chaka thaI jatA. ghaNI vakhata nANuM ane sAdhana vinAnA garIba dardIone teo pitAnI pAsethI nANuM ApatA hatA ane sAthe sAthe hospiTalamAM je te dadI tarIke hoya te tenI mAvajata paNa sevAbhAve karatA hatA. amerIkAthI teo banane pharI IgleMDa pAchA pharyA ane sana 1961mAM deDha mAsa mATe muMbaI AvyA. tyAra bAda Apa bane pharI IgleMDa gayA ane 1993nA me mAsanI 24 mI tArIkhe tyAMthI pAchA vadeza AvyA, mRtyu--tA. 13 mI julAI sana 1963nA divase su.zrI sucanA bahena temanA mitra DokaTara zAMtilAlane tyAM maLavA gayelA ane temane tyAM ja ociMte hRdayarogane humale upaDe ane atIva vedanA thavA lAgI. bIjA DokaTaranI madada AvI pahoMce te pahelAM ne phakata ardhA ja kalAkamAM temane pavitra AtmA A kSaNa bhaMgura sthala deha tyAga karIne paralekavAsI banI gayA. su. zrI sulecanA bahenanI dharma pratye tIvra lAgaNI hatI. mRtyunA traNacAra kalAka te pahelAM ja temaNe keTalIka uttama dhArmika gAthAo ane pravacananuM rekorDiMga kareluM hatuM. ApaNuM jainadharmamAM tapa ane saMya nuM ghaNuM mahattva che. tapavaDe pUrve karelA kaThina karmonI paNa nirjarA thAya che temaja saMyamavaDe vartamAna ane Agata karmonI nirjarA thAya che. su. zrI sulecanA bahenanA jIvanamAM paNa banenuM subhaga mIlana thayuM hatuM. bahena sulecanA viSe teozrInA zikSaka zrI modInA abhiprAya -
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzrAvikAzrI sulocanA bahena taraphathI prAya mahAsatIjI prada pU.tArAbAI / / / / / / / / / / / / / / / * pU.hIrAbAI g 2 e O u pU.vimalAbAI //////////|||||||||||| x 5 IndubAI pU.suzIlAbAI ||||||||| ke pU. kaMpAbAI - pU. haMsAbAI - * 5.sulocanAbAI \ //////////////////////// pU. pAbAI 6 pU.vAgha pU.sunaMdAbAI Adi so p.mahAsatIjI one aga pU .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmurabbIzrIo te . *, : : : : : : * ** zeThazrI zAMtilAla maMgaLadAsabhAI amadAvAda, (svA.) zeThazrI zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANI-rAjakoTa, * ke : " ' zeThazrI rAmajIbhAI zAmajIbhAI virANI rAjekeTa, 1 : che. * - | 6 CT - 1 (sva) zeThazrI harakhacaMda kAlIdAsa vAriA (sva.) zeThazrI dhArazIbhAI jIvANalAla bhANavaDa, bAsI,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmuramIzrIo karo * RJ koThArI haragoviMdabhAI jecaMdabhAI rAjakeTa, (sva.) zeThazrI dinezabhAI kAMtilAla zAha amadAvAda, sva. zeThazrI AtmArAma mANekalAla amadAvAda - - - - - (sva) zeThazrI chaganalAla zAmaLadAsa bhAvasAra (sva.) zeTha raMgajIbhAI mohanalAla zAha amadAvAda, * amadAvAda,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AghamurabbIzrIo zeThazrI jesiMgabhAI pocAlAlabhAI amadAvAda, sva. zrImAna zeThazrI mukanacaMdajI sA. bAliyA pAlI mAravADa, .. ' - 1 vacce beThelA moTAbhAI zrImAna mUlacaMdajI javAharalAlajI baraDiyA 2 bAjumAM beThelA bhAI mimIlAlajI baraDiyA 3 ubhelA sauthI nAnAbhAI pUnamacaMda baraDiyA zeThazrI mizrI lAlajI lAlacaMdajI sA. luNiyA tathA zeThazrI jevaMtarAjajI lAlacaMdajI sA. zrI vinodakumAra vIrANI rAjakeTa. dIkSA lIdhA pahelAM zAstrAbhyAsa karatA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmurabbIzrIo ' . * * * * * zrI vRjalAla dulabhajI pArekha rAjakoTa, sva. zeThazrI harilAla anepacaMda zAha khaMbhAta, sitTnxx = vacce beThelA lAlAjI kizanacaMdajI sA. joharI ubhelA suputra ci. mahetAbacandrajIsA jaina nAnA-anilakumAra jaina (dattA) dihiha. sva. zeTha tArAcaMdajI sAheba gelaDA madrAsa BHI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ su. zrI sulecanA bahenanA zikSaka mahodaya paNa temanI atI zraddhA ane adbhuta kAryakSamatAthI aMjAI gayA hatA. temanuM nAma hatuM zrI mehanalAla jecaMdabhAI modI zrI medI sAhebe "zrI sulecanA bahenanA saMsmaraNa samitinA vyavasthApaka upara patra dvArA lakhI mokalyA che. vistAra bhayathI atre te patrano sArAMza ja ApI zakAya tema che. zrI modI sAheba zrI sulocanA bahena mATe lakhe che ke "bahena sucanAnA jIvana yauvanane unmAda ane jJAnanuM ajIrNa kyAre ya dRSTigocara thayAM nathI. teozrI kharekhara dayA, dAna ane satyanA upAsaka hatAM. sana 1946 nI sAlamAM mArA dharmapatnI svargavAsI thayAM tyAre hullaDano samaya hato, purUSo paNa gharanI bahAra DokiyuM karatAM khacakAtA hatAM tyAre phakata 15 ke 16 varasanA sulocanAM bahena, pitAnA pitAzrI tathA ghATI sAthe mAre tyAM AvyAM. te samaye mAruM kuTuMba mArA putra sAthe dezamAM jaI rahyuM hatuM. mAre putra meTrIkamAM bhaNato hato ane tene abhyAsa na bagaDe teTalA mATe temane ghera mArA putrane rAkhavA mATe khUba Agraha karyo. nikaTanA bIjA sagA hovA chatAM A Agraha karanAra bahena sucanA ekaja hatAM. meM paNa bahena sucanAne hArdika bhAva joIne mArA putrane temane soMpI dIdho. sulecanA bahene pitAnA lagna prasaMge pitAnA pUjya zikSakane hAjara rahevA khAsa AmaMtraNa ApeluM ane chelA patramAM te ema paNa lakheluM ke gurUnI hAjarI vinA ziSya paraNI ja na zake Akhare mAre temanAM lagnamAM hAjarI ApavI paDI. A hatA temane prazaMsaka gurUprema eTale ja prema temane dharmagurUo pratye hato temanAmAM paDelA dhArmika saMskAre 1 aneka guNamaNi, sati ziromaNi, parama viduSI, tArAbAI mahAsatIjI ke jeo 2 aneka guNagaNuM virAjIta, hirAbAI mahAsatIjI. 3 vimala bhAvasaMpanna zrI vimalAbAI mahAsatIjI. 4 jJAnAbhyAsI I dubAI mahAsatIjI pa vinayazIla suzIlAbAI mahAsatIjI 6 vinayazIla uSAbAI mahAsatIjI 7 vinayazIla haMsAbAI mahAsatIjI 8 vinayazIla sucanAbAI mahAsatIjI. 9 vinayazIla varSAbAI mahAsatIjI 10 vinayazIla anandAbAI mahAsatIjI 11 vinayazIla harSAbAI mahAsatIjI. Adi 11 ThANAthI birAjamAna pUjyazrI tArAbAI mahAsatIjIne AbhArI che. Ama eka AzAspada tejasvI puSpa pitAnI saurabha samAja dharma ane rASTramAM pUrNa rIte prasarAve te pahelAM saune kartavya saMdeza pAThavatu karamAI gayuM, asta thayuM, chatAM temanI suvAsa bhUlI zakAya tema nathI, saddagatanA AtmAne zAsanadeva cerazAMti arthe, eja prArthanA,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjapraznIya sUtra bhA. 1 kI viSayanukramaNikA anukramAGka viSaya pRSThAGka 1 maMgalAcaraNa 1-10 2 AmalakalpA nagarI kA varNana 11-16 3 sUryAbhadevane avadhijJAna se jambUdvIpako dekhA 17-21 4 AmalakalpAnagarI meM virAjamAna bhagavAna ko vandanA ke liye sUryAbhadeva kA AnA 22-57 5 devakRta samavasaraNa bhUmikA saMmAja nAdikA varNana 6 bhagavAn ko vandanA ke liye sUryAbhadevakI ghoSaNA 84-89 7 bhagavAna ko varadanA ke liye sUryAbhadeva kA gamanakI vyavasthA kA varNana 90-221 sUryAbhadeva kA bhagavAnako vaMdanA karanA aura apanA paricaya denekA varNana 222-225 9 bhagavAn kA svaryAbhadevako sva kartavya kA kathana 225-228 10 sUryAbhadeva kA bhagavAn kI paryupAsanA kA kathana 228-230 bhagavAna ne kahI huI dharmakathA 230-232 12 sUryAbhadeva kA bhavasiddhi Adi viSaya meM praznottara 233-238 13 nATayavidhi batAne ke liye bhagavAn ke prati sUryAbhadeva kI prArthanA 239-246 14 sUryAbhadeva ke samudghAta kA varNana 246-278 15 mUryAbhadeva ke nATyavidhi ko dikhAnA 278-312 16 sUryAbhadeva kA nATyavidhi kA saMharaNa 313-314 17 devaddhi ke patisaMharaNa ke viSaya praznottara 315-311 18 sUryAbhavimAna kA varNana 320-449 19 vanaSaNDa meM rahe huve prAsAdAvatasakoM kA varNana 449-458 20 padmavara vedikA kA varNana 459-483 21 mUlaprAsAdAyata sakAdika kA varNana 483-491 22 sudharmalabhA Adi kA varNana 491-498
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAGka viSaya pRSThAGka 23 akSapATaka aura akSapATaka meM rahI huI vastuoM kA varNana 498-504 24 stUpa kA varNana 505-518 25 sudharmasabhA kA varNana 519-544 26 jina paDimA ke svarUpa kA nirUpaNa 544-549 27 upapAtasabhA kA varNana 550-558 28 upapAta ke anantara sUryAbhadeva kA cintana 658-565 29 somAnikadeva ke kathanAnusArale sUryAbhadeva kA kArya karanA 566-569 30 sUryAbhadeva kA indrAbhiSeka kA varNana 569-588 31 sUryAbhavimAna kA devoM dvArA ke sajjIkaraNa kA varNana 588-606 32. sUryAbhadeva ke indrAbhiSeka Adi kA varNana 606-612 33 mUryAbhadeva ke gandhaityAdi dhAraNa karanekA varNana 612-619 34 sUryAbhadeva ke alaGkAradhAraNa karanA ityAdi kA varNana 619-624 35 sUryAbhadeva ke kAryakrama kA varNana 625-652 36 sUryAbhadeva kRta pratimApUjA carcA . . . . 653-680 37 sUryAbhadeva kA sudharmasabhA praveza AdikA nirUpaNa 680-703 38 sUryAbhadeva kI sthiti viSaya meM gautamasvAmI kA prazna 703-706 samApta
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI vItarAgAya nama : | zrI jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI ghAsIlAlavrativiracitayA mubodhinyAkhyayA vyAkhyayA. samalaGgatam zrI rAjapraznIyasUtram ___ maGgalam-(mAlinI chandaH) guNanikaranidhAnaM kalpavRkSopamAnaM, namitasurasamAja siddhisaudhAdhirAjam / kalikalilavinAzaM bhavyabodhaprakAza, zivasukhadamunIndraM naumi vIraM jinendram // 1 // rAjapraznIyamUtra kA hindI anuvAda maMgalAcaraNa 'guNanikaranidhAna' ityaadi| artha-(guNanikaranidhAnam) karmoM ke sarvathA kSaya hone se utpanna kevarajJAnAdi anekaguNoM ke bhaMDAra, (kalpakSopamAnam) bhavya jIvoM ke liye sAlasiddhiyoM ke dAtA hone se kalpavRkSatulya, (namitasturasamAjam) bhakti ke vaza se namita sarasamAja vAle, (siddhisaugAdhirAjam) siddhirUpI mahala ke sarvAdhikArI, (kalikalilavinAzam) kalikAla ke pApoM ke vinAzaka (bhavyabodhaprakAzam) bhavyajIvoM ke liye nirmala bodharUpa prakAza ke kartA, (zivasukhadamuni dram) zivasukha ke dAtA tathA muniyoM meM indrasvarUpa aise (jinendra vIraM naumi) jinendra vIra bhagavAn ko maiM namaskAra karatA huuN| maMgalAcaraNano gujarAtI anuvAda. 'guNanikaranidhAnaM' ityaadi| matha-(guNanikaranidhAnama) bhAnA sarvathA yathA utpanna jJAna vagere ghA guNAnA At2, (kalpavRkSopamAnam) bhavya vAna bhATe sa48 siddhimAne maa5naa| upAthI 4651 revA, (namitasuramamAjama) satine sIdhe vAremanI samakSa zraddhAvanata cha, (pidvisaudhAdhirAjam) siddhi3pI bhaDasAnA sAdhikArI, (kalikalila vinAzam) sidAnA pApAne naSTa 42 / 2 / , (bhavyabodhaprakAzam) bhavya vAne bhATa nirbhamAdha35 A 42nArA (zivasukhadamunIndrama) 48yArI suNa bhA5. naa| tabhara bhuniyAmA -2535 mevA (jinendra vIra naumi) minendravIra mA. pAnane namaH452, 43 chu.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyama vizeSArtha-TIkAkArane jinendra vIra bhagavAn ke, jo ye vizeSapada prakaTa kiye gaye haiM ve saba unameM vizeSatA pratipAdana karanevAle hone se anyayoga vyavacchedaka hai| kitaneka siddhAntakaroM kA aisAmantavya hai ki jo karma mala se kabhI bhI spRSTa nahIM huA hai usake liye IzvaratvarUpa sthAna paramparA se calA A rahA hai aura koI dUsarA jIvAtmA usa sthAna para apanA prabhutva sthApita nahIM kara sakatA hai so yaha siddhAnta samIcIna nahIM hai, kAraNa ki AtmA jabataka karmamala se malina banI rahatI hai, jabataka vaha apanI vAstavika zuddhi se dUra rahatI hai AtmAkI pUrNazuddhi hI paramAtmatvadazA hai aisA koI bhI jIvAtmA nahIM hai-jo karmamala ke saMsarga se zuru se rahita canA ho azuddhapUrvaka hI zuddhi hone kA vidhAna hai isI bAta ko samajhAne ke liye yahAM 'kalikalilavinAzam' pada rakhAhai-kali yaha pada rAga kA upalakSaka hai, arthAta jabataka AtmA meM Tepa ke liye sthAna banA rahatA haitabataka koI bhI jIvAtmA kalila-pApa kA nAzaka nahIM ho sakatA hai| kalila yaha pada bhI karmoM kA upalakSaka hai-jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, * vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya ye ATha karma hai, inameM kitaneka pAparUpa aura kitaneka puNya pApa ubhayarUpa haiN| vizeSArtha-TIkA karanAre jinendravIra bhagavAnanA mATe je A badhAM vizeSapade prakaTa karyA che, te temanAmAM vizeSatA pratipAdana karanArA havA badala anyagavyavahedaka che keTalAka siddhAMtonA mata mujaba jIvAtmA e paNa manAya che ke te karmaphaLane koIpaNa kALe spa nathI, tenA mATe IzvaratvanuM jJAna AdikALathI cAlatuM Ave che, ane bIjA keIpaNu jIvAtmAnI te sthAna upara prabhutva sthApita karavA jeTalI tAkAta nathI A siddhAnta sAre nathI kemake jyAM sudhI AtmA kaphaLathI duSita thayela rahe. che, tyA sudhI te pitAnI vAstavika zuddhithI dUra rahe che. AtmAnI saMpUrNapaNe zuddhija paramAtmadazA che. e kaI paNa jIvAtmA nathI ke je zarUAtathI ja karmaphaLanA saMsargathI dUra rahyo hoya. azuddhipUrvaka ja zuddhi prApta karavAnuM ahIM vidhAna che. A vAtane Anu bhATe / (kalikalilavinAzam) mA 56 bhUyu cha. si' 54 rAganI upalakSaka che, eTale ke jyAM sudhI AtmAmAM rAgaSa mATe sthAna rahe che tyAM sudhI kaI paNa jIvAtmA "kalila pApane naSTa karanAro thaI zakato nathI. "kalila A pada pazu bhI BRas (r), jJAnAparalIya, zanAvaraNIya, hanIya, bhADanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya A ATha karmo che. AmAMthI keTalAka pAparUpa ane keTalAka puNya pApa rUpavALAM che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - subodhinI TIkA. mAlAcaraNam - -- 'jina puNya prApa. nahIM kInA, Atama anubhava citta diinaa| . tInahI vidhi zrAvata- roke saMbara lahi mukha avaloke // - isa kathana ke anusAra puNya aura pApa kI roka se hI saMvara pUrvaka AtmA kI zuddhi hotI hai| prabhu mahAvIrane tIrthakara paramparA ke anusAra ina donoM kA vinAza kara AtmazuddhirUpa mukti kI prApti kI yahI bAta isa pada se TIkAkArane prakaTa kI hai| 'guNanikaranidhAnam ' pada se TIkAkArane . yaha kahA hai ki AtmA se jaba aSTa karmoM kA sarvathA prakSaya ho jAtA haitaba vaha anantajJAna, anantadarzana, ananta sukha, anantavIrya Adi ATha guNasamUha se yukta ho jAtA hai kyoM ki ina AtmA ke sacce zuddha guNoM ke AvirbhAva hone meM ye karma bAdhaka hote haiM ataHmukti avasthA meM prAtmA kevala SaT urmiyoM se hI yukta rahatA hai yaha kathana isa pada se apahRta kiyA gayA hai| 'kalpavRkSopamAnam' pada se TIkAkArane yaha hRdha prakaTa kiyA hai ki AtmA jabataka svayaM zuddha banatI hai-tabataka vaha dUsaroM ko bhI zuddhi ke mArga kA upadeza nahIM de sakatI hai prabhu mahAvIrane apanI zuddhikarake kevala. jJAna kI prApti kI aura usake bAda Atmazuddhi kI dezanA jIvoM ko dI ataHkalpavRkSa jisa prakAra se cintita padArtha kA pradAtA hotA hai, usI prakAra se bhavya jIvoM dvArA abhilaSita mukti ke pradAtA prabhu bora hai jina puNya pApa nahIM kInA, Atama anubhava cittdiinaa| tina hI vidhi Acata roke saMvara lahi sukha avaloke // A kathana mujaba puNya ane pApane rokavAthI ja saMvarapUrvaka AtmAnI zuddhi. hoya che. prabhu mahAvIre tIrthaMkara paraMparA mujaba A baMnene naSTa karIne Atmazuddhi 35 bhujitane bhI cha me pAta Tare 54yI 258 42 cha. 'guNanikaranidhAnam ' mA pahanu spaSTI4261 TIAre 2mA pramANe jyu cha ? mAmAthI tyAre AThakane saMpUrNapaNe nAza thaI jAya che tyAre te anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha anaMtavIrya vagere ATha guNothI yukta thaI jAya che. kemake AtmAnA A badhA sA zuddhaguNanA utpanna thavAmAM A badhAM karmo bAdhaka hoya che mATe mukita avasthAmAM AtmA phakta cha umiothI ja yukta rahe che. A vAta A padathI spaSTa karavAmAM bhAvI re. 'kalpakSopamAnam' 5643 112 bhAvAta 258 42||ch mAtmA yaaNsudhI pite zudhdha thatuM nathI tyAM sudhI te bIjAone paNa zudhdhinAM mArgane upadeza ApI zakatA nathI. prabhumahAvIre pitAnI zuddhi karIne kevaLajJAna meLavyuM ane tyAra pachI ene AtmazuddhinI dezanA ApI che. eTalA mATe kavRkSa jema ciMtitaIchita-padArthane ApanAra che, temaja bhavya jIvo vaDe ichita mukitane ApanArA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - rAjapraznIyama kyoM kI unhoMne bhavya jIvoM ke liye zuddhi hone ke mArga kA upadeza diyA / hai| aisA upadeza anya tIthikoM se prApta nahIM ho sakatA hai kyoM ki unakI AtmA isa prakAra kI zuddhi se rahita haiN| 'namilamurasamAjam' pada se TIkAkArane bhaktyAtizaya se atizaya prakaTa kiye haiN| ataH ye ho bhaktyAtizaya ke pAtra haiN| 'siddhisaudhAdhirAjam' pada se TIkAkArane yaha prakaTa kiyA hai ki mukti meM gayA huA jIva vahAM se phira isa saMsAra . meM vApisa nahIM AtA hai kyoM ki vahAM kA yaha pUrNAdhikArI bana jAtA hai vahA~ kA pUrNAdhikArI banane kA tAtparya hai kRtakRtya huA jIva niSkAma hotA hai niSkAma bhI tabhI hotA hai ki jaba AtmA se mohanIya karmakA sarvathA vinAza hotA hai mohanIya karma kA pUrNarUpa se vinAza ho jAne para AtmA siddhigatirUpa saudha kA adhikArI-pAtra ho jAtA hai| isa pAtratA ke Ane para AtmA isa janma maraNarUpa saMsAra se pare ho jAte hai saMsAra se pare ho jAnA yahI siddhisaudhAdhirojatva hai| isa prakAra se siddhi saudhAdhirAjatva prApta kiyA huA jIva punaH janma maraNarUpa saMsAra meM avatarita nahIM hotA hai| 'manyabodhaprakAza' pada se TIkAkArane yaha prakaTa kiyA hai ki bhavya jIvoM ko inhIM se samyagjJAnarUpa bodha kA prakAza milA hai kyoM ki jo svayaM prakAzamaya hotA hai-vahI dUsaroM ke liye prakAza kA pradotA hotA hai| kevala jJAnarUpa prakAzapuMja se prakAzita bora haiM, ata: 'inhI se anya prabhuvIra che-kemake temaNe bhavya jenA mATe zuddhinA mArgane upadeza karyo che. e upadeza bIjA tIthikethI meLavI zakAtuM nathI kemake temane AtmA A jAtanI zuddhithI 2hita cha. 'namitamurasamAjam' 54thI sAre matinI tAtratA hAvI cha, bhATe yo matayAtizayAnA pAtra cha. midvisaudhAdhirAjam' 54thI TAre ye bAta spaSTa karI che ke mukitaone poMcele jIva tyAMthI pharI A saMsAramAM AvatuM nathI kemake te tyAMne saMpUrNapaNe adhikArI thaI jAya che. tyAne saMpUrNa paNe adhikArI thaI javAno hetu e che ke kRtakRtya thayele jIva niSkAma hoya che. niSkAma paNa te tyAre AtmAthI mohanIya karmane saMpUrNapaNe vinAza thAya che, mehanacakamane saMpUrNapaNe vinAza thaI gayA bAda AtmA siddhigati rUpa saudha (bhavana)ne adhikArI-pAtra thaI jAya che. A jAtanI pAtratA meLavyA bAda AtmA A janma maraNa rUpa saMsArathI paraM thai taya cha. saMsArathI 52 23 puge 'siddhisaudhAdhirAjatva' cha. 2t pramANe siddhisaudhAdhirAjatva prApta karela chava pharI janma maraNarUpa saMsAramAM janma meLavate nathI. 'bhavyavodhaprakAze 56 5 TIAre ye pAtanI sTatA 41 cha sayalavAna emanAthI samyaga jJAnarUpa ane prakAza prApta thayela che. kemake je pite prakAzamaya hoya che-teja bIjAone prakAza ApanAre hoya che. kevaLajJAnarUpa prakAzapujathI varI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. maGgalAcaraNam , bhavya jIvoM ne bhI kevalajJAnarUpa prakAzapuMja prApta kiyA hai / isa kathana se prabhu vIra meM sarvathA rUpa se svArthaparatA kA abhAva pratipAdita kiyA gayA hai- kyoMki jisa mArga se hokara prabhune kevalajJAnarUpa prakAzapuMja svayaM prApta kiyA hai - usI mArga kA upadeza bhavyajIvoM ke liye bhI unhoMne diyA hai isa upadeza meM ve nispRha rahe haiN| 'zivasukhadamunIndra pada se TIkAkArane apanA yaha bhAva prakaTa kiyA hai ki vIra bhagavAn apane mArga para calane vAle bhavyajIvoM ko mukti ke dAtA haiM aura munijanoM meM indrasvarUpa haiM / zivasukha ke dAtA haiM- aisA jo kathana hai vaha kevala vyavahArika hai nizcaya meM ve na kisI ko zivasukha dete haiM aura na kisI ko zivasukha se vaMcita rakhate haiM pratyeka jana apane kartavya ke anusAra hI pradarzita mukti ke mArga para calakara mukti ke sukha ko mAtra karatA hai aura usase viparIta mArga para calakara usake sukha se vaMcita rahatA hai / hAM yaha bAta ki 'bhavyajIvoM ko unake nimitta se hita kI prApti hotI hai' avazya - ataH isI bAta ko prakaTa karane ke liye zivasukhada yaha pada rakhA hai- 'munIndra' pada se yaha samajhAyA gayA hai ki jo vANI kA saMyama ko rakhate hai - bhASAsamiti kA pAlana karate haiM - ve munijana hote bhagavAna prakAzita che. eTalA mATe bIjA bhavya jIvoe paNa teo zrIthI kevaLajJAna rUpa prakAzapuMja meLavyeA che. A kathanathI prabhuvIramAM saMpUrNapaNe svArtha paratAnA abhAva pratipAdita karyA che kemake je mAne anusaratAM prabhue jAte kevaLajJAnarUpa prakAzapuMja meLavyeA che, te ja mAnA upadeza bhanya jIvAne paNa prabhue ApyuM che. A upadezanA abhabhAM tego zrI nispRha rahyA che. 'zitrasukhadamunIndra' pahathI TIaare potAnA A jAtanA bhAva darzAvyA che ke bhagavAna pAtAnA mAne anusaranAra bhavya jIvenA mATe mukitasukhane Apa ArA che ane muniemAM indrasvarUpa che. teo zivasukha ApanArA che evuM kathana che te phkata vyAvahArika ja che. hakIkatamAM te teo koIne ya zivasukha ApatA paNa nathI ane koIne ya tenAthI vaMcita paNa rAkhatA nathI. dareke dareka mANasa potAnA kartavyA mujaba ja muktimAga tarapha vaLIne muktisukhane meLave che. ane tenAthI pratikULa mArgane anusarIne te sukhathI voMcita rahe che. A vAta kharAkhara che ke 'bhavya jIvAne temanA nimittathI ja hitanI prApti thAya che' eTalA bhATe yA vAtane spaSTa vA mATe 'zivasukhada' mA bhUyu cha, 'munIndra' padathI e vAta samajAvavAmAM AvI che ke jeo vAk sa'dhama rAkhe che eTale ke bhASAsAmitinuM pAlana kare che te muni heca che.bhASAsamitinuM pAlana
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ rAjapraznIyasane haiM bhApAsamiti kA pAlana karanA yaha upalakSaNarUpa vAkya hai isase munijana aura bhI IryAsamiti AdirUpa samitiyoM kA pAlana karate haiN| unamunijanoM ke yA unameM ye indrarUpa isaliye haiM ki ye tIrthakara nAmakarma kI prakRti ke udayavAle haiN| munijana jaba bhASAsamiti ke pAlaka hote haiM taba kisI ko zApa Adi dekara aura kisI kI sevA bhakti Adi se prasanna hokara . usakA iSTAniSTa RSi maharSijana kiyA karate haiM aisI mAnyatA isase dUra ho jAtI hai kyoM ki bhASAsamiti meM vANI kA saMyamana ho jAtA hai aura usameM zApa Adi ke sambandha kA jarA sA bhI mambandha nahIM rahanA hai jahAM aisA hai vaha na sacce artha meM muni hai aura munindra hai prabhu vIra hI sacce munindra haiM kyoM ki inake nimitta ko lekara pratyeka bhavIjana apanIra yogyatA ke anusAra kalyANamArgarUpa iSTa patha ke pathika dhanate haiM / anaH inake dvArA jIvoM kA kalyANa hI hotA hai, akalyANa na huvA hai, na honA hai aura na vaha hogA hI yahI bhAva 'zivasukhadamunIndra' vizeSaNa se prakaTa kiyA gayA hai| ataH ye saba vizeSaNa anyayogavyavacchedaka haiM aisA siddha ho jAtA hai // 1 // A vAkaya te upalakSaNarUpa che. enAthI paNa vadhArAnI bIjI Isamiti vagere sami tionuM pAlana kare che, te munionA ke te muniomAM e viraprabhu IndrarUpa eTalA mATe che ke e tIrthakara nAmakarmanI prakRtinA udayavALA che. muni jyAre bhASAsamitine pAlanArA hoya che tyAre keIne zApa vagere ApIne ane keInI sevA bhakita vagerethI prasanna thaIne tenuM ISTa ke aniSTa munio karatA rahe che A jAtanI mAnyatA enAthI dUra thaI jAya che. kemake bhASA samitimAM vANInuM saMyamana thai jAya che. ane temAM zApa vagerene lagatI kaI paNa vAtane saMbaMdha raheto nathI. jyAM A jAtanuM AcaraNa hoya che tyAM sAcA arthamAM na munio che ane na munIndro che. prabhu vIra ja sAcA munIndra che kemake temanA nimittathI ja dareke dareka bhavyajana pipitAnI yegyatA mujaba kalyANamAgarUpa abhiSita mArga tarapha AgaLa vadhe che. ethI emanA vaDe jIvanuM kalyANa ja thAya che. akalyANa keI paNuM : divase thayuM nathI thatuM nathI ane bhaviSyamAM kaI paNa divase thaze paNa nahi. Air mA * zivasugvadamunIndra , vizeSaYthI 548 thayo cha. methI mA. gayA vizeSaNe anya gavaraka che, evI vAta siddha thAya che. 1
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. malAcaraNam bhujaGgaprayAta chaMdaH (2) karaNacaraNadhAra prAptapUrvAbdhipAraM ' zubhataraguNadhAraM prAptasaMsArapAram / kalitasakalalabdhi labdhavijJAna siddhi, gaNadharamabhirAmaM gautamaM taM namAmi // 2 // 'karacaraNadhAraM prApnapUrvAbdhipAram' ityAdi / artha-kiraNacaraNadhAram) karaNasattarI evaM caraNa sattarI ko acchI taraha se dhAraNa-pAlana karane vAle (prAptapUrvAbdhipAram ) gyAraha aMga aura caudaha pUrvarUpa samudra ke pAragAmI zubhattaraguNadhAra) zubhatarasamyagdarzanAdikaguNoM ke dhAraka (pAptasaMsArapAram) saMsAra ke pAra ko pAne vAle, (kalinasaphalalabdhim) sakalalabdhiyoM ke dhAraka, (labdhavijJAnasiddhim) mana:paryayajJAna ke dhArI aise (abhirAmam) sarvottama (taM gautamaM gaNadharaM namAmi) jagatmasiddha gautama gaNadhara ko maiM namana karatA huuN| bhAvArtha-isa zloka dvArA vardhamAna-vIra-bhagavAna ke prasiddha gautama gaNa ghara ko namaskAra kiyA gayA hai / gautama gaNadharane karaNasattarI evaM caraNasattarI ke sevana se apane sayama ko bahuta adhika zreSThatama banA liyA thA, caudaha pUrva ke ve pAThI the samyagdarzanAdika guNoM kI pUrNa jAgRti se u hoMne 'karacaraNadhAraM prAptapUrvAbdhi-pAram' ityAdi / artha-(karacaraNadhAram) 425 sattarI bhane 529 sattarIne sAsa zata dhAraNa tebhara pAna 42nA, (pAptapUrvAbdhipAram) agiyA2 mA bhane yo 5535 2 bhunA paa2||bhii, (zubhataraguNadhAram) zumA24 sabhya zana vagaire zune dhAraya 42naa| (prAptasaMsArapAram) saMsAnA pArane pAmanArA, (kalita makalalabdhim ) madhI sandhimAne pAra 212, ( labdhavijJAnasiddhim ) mana:payayajJAnane dhAraya 42naa| mevA (abhirAmam) sarvottama (taM-gautama gaNadharaM namAmi ) saMsAra prasiddha gautama gadharane hu~ nabhana 43 dhu'. bhAvArtha - A maleka vaDe vardhamAna-vIra-bhagavAnanA prasiddha gautama gaNadharane namana karavAmAM AvyuM che. gautama gaNadhare karaNa sArI ane caraNa sattara vadhI pitAnA saMyamane khUbaja zreSTha banAvI lIdhuM hatuM. teo cauda pUrvanA pAkI hatA. -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIya tra bhujaGgaprayAtachaMda : (3) prakAzaprakAzA'sti yA jJAnabhAsA, lamantI sahAsA jinA''syAdhivAsA / mahAzuddhabhAsA'tizuddhIkRptA''zA, rasajJAnivAsA'stu me zAradA sA // 3 // usI bhava se mukti mApta kara lI thI sakalalabdhiyoM evaM manaH paryagrajJAna kI siddhi unheM mukti jAne se pahile ho cukI thii||2|| ___ 'prakAzaprakAzAsti yo jJAnabhAsA' ityAdi / artha-(jinAsyAdhivAsA) jinendra prabhu ke mukha meM nivAsa karane vAlI aisI (yA) jo (zAradA) jinavANI hai vaha (jJAnabhAsA lasantI) jJAna kI camaka se camakatI huI aisI pratIta hotI hai ki mAnoM (sahAsA asti) ha~sa rahI hai (prakAzamakAzA) prakAza ko hai prakAza jisase (mahAzuddhabhAsA) aisI vaha jinavANI apanI zuddha kAnti se (atizudhdikRtAzA) samastadizAoM ko zubhra bano rahI hai ata eva (sA zArado me rasajJAnivAsA astu) vaha jinavANI merI jitA para nivAsa karanevAlI ho / bhAvArtha--TIkAkArane yahAM jinavANI ko apanI jihA ke Upara nivAsa karane kI prArthanA kI hai| so usakA kAraNa unhoMne yaha prakaTa kiyA hai ki isa jinavANI kA prakAza, prakAza se bhI adhika hai kyoM ki prakAza se samyagdarzana vagere guNenI pUrNa jAgRtithI temaNe te ja bhavamAM mukita meLavI lIdhI hatI badhI siddhio ane manaHpaye yajJAnanI siddhi temane mukita pahelAM ja bhaNI yUTI itI. // 2 // - "prakAzaprakAzAsti yA jJAnabhAsA" ityAdi / artha--(jinasyAdhivAsA) nendra prabhuna! mumamA 2 nArI kI (yA) 2 (. zAradA) nipANI cha, te (jJAnabhAsA lasantI) zAnanA prazathI prAzita thatI mevI sArI cha (sahAsA asti) usI na 2DI DAya! (prakAza pakAzA) prAzane nyAthI prAza prApta thAya cha ( mahAzuddhabhAsA ) mevI navANI cAtAnI zuddha 4ili 4 ( atizudhdikRtAzA ) wdhA hizAya ne 2127 janAvI 2DI cha meTasA bhATa (sA zAradA me rasajJA nivAsA astu) te jinavANI mArI jIbhamAM vasanArI tha o. ..... "bhAvArtha:-bAre mI manAyIna pAtAnI H 52 rahavA vinatI za che. tenuM kAraNa temaNe A pramANe spaSTa karyuM che ke A jinavANIne prakAza prakAza
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyalo. pRthvIcchaMdaH (4) sagupti-samiti samAM viratimAdadhAnaM sadA. kSamAvadakhilakSamaM kalitamaJjucAritrakam sadoramukhavastrikA-vilasitAnanendu-guru, praNamya bhavavAridhillayama pUrvabodhapradam // 4 // prakAzita kaI padArtha bodhagamya nahIM banate haiM, parantu jinake hRdaya meM kevalajJAna kA prakAza hotA hai, aise manuSya ko mUkSma, darArtha aura antarita samasta padArtha hastAmalakavat bodhagamya ho jAte haiN| yaha jinavANI jinendra ke mukha meM nivAsa karatI hai| isane apanI nirmalakAnti se samasta dizAoM ko prakAzita kara diyA hai| ataH isake prabhAva se mujhe bhI sajjJAna kA prakAza mile esI TIkAkAra ne apanI bhAvanA prakaTa kI hai| // 3 // 'saguptisamiti samAM viratimAdadhAnaM sadA' ityaadi| artha--(samAM saguptisamiti) sampUrNarUpa se pAMca samiti evaM tIna guptiyoM kA pAlana karane vAle (sadA viratiM AdadhAnam) sadA sarva virati ko dhAraNa karane vAle, (kSamAvat thagvilakSaram ) pRthvI kI taraha saba prakAra ke parIpahoM ko sahane vAle. (kali tamaJjuvAritrakam ) niraticAracAritra ke pAlana karane vAle, (apUrvabodhapradam ) bhavyajIvoM ko apUrva Atmabodha dene vAle aise (gurus) gurudeva ko ki jinakA (sadoramukha vatrikA vilasitAnanendum) muvacandra karatAM paNa vadhAre che. kemake prakAzathI prakAzita thatA paNa keTalAka padArtho bedhagamya thatA nathI, paraMtu jemanA hRdayamAM kevalajJAnane prakAza hoya che. evA mANasane sUkSma, dUranA ane aMtati rahenArA badhA padArtho hathelI upara mUkelA AmaLAnI jema spaSTa paNe bodhagamya hoya che. A jinavANI jinendranA mukhamAM vase che. eNe pitAnI nirmaLa kAMtithI badhI dizAone prakAzita karI dIdhI che. evI TIkAkAre pitAnI na mA na aTa 42 cha / 3 / ___'saguptisamiti samAM viratimAdadhAnaM sadA ityAdi / ___sUtrArtha-- (samAM saguptisamiti) saMpUrNa paNe pAMya samiti bhane / zuziyAne pAdAnA, (sadA viratiM AddhAnam) me sarva vitine dhA21 42nArA, (kSamAvat akhilakSamam) pRthvInI ma yI tatanA pIpalAne sahana 4221, (kalitamajucAritrakam) nitiyA2 yAtrine pAsanAza, (apUrvayodha pradama) savyaM vone uttama mAtmA mApanA2 vA (guruma) zukne bhanu (madoramu vayastrikAvilasitAnanenduma) bhujayadramA bhezA Aat24 bhumanisAthI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA maGgalAcaraNam sono anuSTucchandaH ( 5 ) bAlAnAM sukhabodhAya ghAsIlAlaH sudhItI | rAjamanIyamutrasya TIkA kurve subodhinIm ||5|| athedaM rAjamanIyasUtra sUtrakatAhoktAnAM kriyAvAdyakriyAvAdyajJAnika 'vaiyikarUpapAgvaNDikAnAM kramAdazItyadhikazatacaturazIni- sasapaSTi-dvAtriMzatAM saMkalanayA triSaSTyadhikatrizatasaMkhyakAnAM matanirasanapUrvakasva siddhAntasthApanAsadbhAvAt, tathA kriyAvAditAsitAntaHkaraNama dezirAjasyAkriyAvAdAvalavanapurassara jIvaviSayane ke zikumArabhramaNa gaNadhara kRtasUtrakRtAGgasUcitAmaNDala sadA sadoraka mukhavastrikA se suzobhita hotA hai, tathA - ( bhavavAridhiyam ) saMsArarUpa samudra meM TUbate hue jIvoM ke liye naukA jaise haiM unakI maiM (maNaumi ) mastaka jhukAkara namaskAra karatA hUM // 1 // 'bAlAnAM suvodhAya ghAsIlAlo subhItI' ityAdi / maiM- munivatI ghAsIlAla 'cAlakoM ko sukha se bodha ho jAve' isa nimitta rAjamanIya patra kI subodhinI nAmakI TIkA ko banAtA hUM // 5 // mutrArtha -- yaha rAjamaznIyagratra sutrakRtAGga kA hI upAGga hai kyoM ki sUtra kRtAGga meM kahe gaye kriyAvAdI, akriyAbAdI, ajJAnavAdI aura pinayavAdI rUpa pAkhaNDiyoM ke kramazaH 80, 100, 84, 67, aura 32 sapa milakara 363 bhedoM ke mantavya kA isameM nirasana kiyA gayA hai aura sva siddhAnta kI sthApanA kI gaI hai / tathA kriyAvAdimata se jisakA antaH karaNavAsita hai aise pradezI rAjA ke akriyAvAda ke avalambana pUrvaka jIva fare kiye gaye prazna ke Upara ke zikumAra zramaNane gaNadharakRta zobhatu rahe che, tebhana (bhavavAridhiplavam) saMsAra 35 samudramAM DUmatA vone bhATe nAvanI prema che. tebhane hu~ (praNaimi) namra bhasta haiM namana 43 4. // 4 / 'bAlAnAM sukhavodhAya ghAsIlAlo sudhIrvRtI' ityAdi / arthuM munitratI ghasIla khALakone sukhethI medha thaI zake te mATe rAjapraznIya sUtranI sukhAdhinI' TIkA lakhuM chuM. / 5 / A 'rAjapraznIya sUtra" sUtrakRtADunuM ja upAr3a che. kemake sUtrakRtAnamAM AvatA kriyAvAdI, ayiAvAdI, ajJAnavAdI ane vinayavAdI rUpa pAMkhaDIonA anukramathI 80, 100, 84, 67, ane 32 Ama badhA thaIne 363 bhedanA mantavyanuM AmAM nirasana karavAmAM AvyuM che. ane svasiddhAntanI sthApanA karI che. temaja yiAvAi matathI jemanuM aMtara vAsita che. evA pradezI rAjAnA chakriyAvAdanA avalaMbana pUrvaka
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamace kriyAvAdimatakhaNDanopajIvanapUrvaka vyAkhyA vistArAta, sUtrakRtAGgIyaviSayavizeSapakAzAcca mUtrakRtAGgasyauvopAGgamiti nizcoyate / etasya trasya vaktavyatAM bhagavAn zrI mahAvIra svAmI svagagadharaM zro gautamasvAminamuvAca / tatra yatra nagayIM yena makrameNottavAn tadetata savalaM vivA retatsUtramatratArayitumAha-sudharmasvAmI jambUsvAminaM prati prAha he jambUH ! mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM AmalakappA nAsa nayI hotthA, riddha-sthimiya-samiddhA jAva pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA tIse NaM AmalakappAe nayarIe uttarapurathime di. sIbhAe aMbasAlavaNe nAmaM ceie hotthA-jAva pddiruuve| asogavarapAyave puDhavIsilApaTTae vattavvayA uvAiyagameNaM nneyaa| se orAyA, dhAriNI devI, sAmIsamosaDhe niggayA, rAyA jova pajjuvAmai // suu.1|| sUtrakRtAGga meM mUcita jo akriyAvAdI mata kA khaNDana hai, usakI isameM puSTi karate hue vistRta vyAkhyA kI hai, ataH sUtrakRtAGgake viSaya ke Upara hI isameM vizeSa prakAza DAlA gayA hone se yaha mUtrakRtAGga kA hI upAGga. hai-aisA siddha hotA hai| __isa mUtra kI vaktavyatA bhagavAn mahAvIra svAmIne apane gaNadhara zrI gautamasvAmI se kahI hai so jisa nagarI meM jisa krama se yaha kahI gaI hai use usI prakAra sampUrNarUpa se kahane kI kAmanAvAle zrI sudharmAravAmI isa mUtra ko avatarita karane ke nimitta jambRsvAmI se kahate haiM-he jam ! 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / jIvane lagatA prazna pUchI kezikumAra zramaNa gaNadharakRta sUtrakRtAmAM sUcita je kiyAvAdI matanuM khaMDana che, tenI AmAM puSTi karatAM vistRta rUpe vyAkhyA karI che. ethI sUtrakRtAMganA viSayane anulakSIne ja AmAM savizeSa spaSTatA karavAmAM AvI che. ethI A sUtrakRtAnuM ja upAI che. A jAtanA matanI saMpUrNa paNe puSTi thAya che. A sUtranuM kathana bhagavAna zrI mahAvIra svAmIe pitAnA gaNadhara zrI gautama svAmInI sAme raju karyuM che. te je nagarImAM je anukramathI A kathana raju karavAmAM AvyuM che tene te ja kamathI saMpUrNapaNe-eTale ke ArabathI mAMDIne aMta sudhI -kahevAnI IcchA rAkhanArA zrI sudharmA svAmI A sUtrane avatarita karavAnA uddezyathI * svAbhAna cha !- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mubodhinITIkA 1 AmalakalpAnagarIvarNanam chAyA-tammin kAle tasmin samaye AmalakalpA nAma nagarI abhavat drastimitasamRddhiA yAvat prAsAdIyA darzanIyA abhirUpA pratirUpA / tasyAH khalu AmalakalpAyA nagaryA pahiruttaraporattye digbhAge bhAmrasAla. vanaM nAma caityamAsIt-yAvat prtiruupm| azokavarapAdapaH prathivI zilApaTTakA, mutrArtha-(teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM) usakAla aura usa samaya meM (AmalakappA nAma natharI hotthA) omalakarapA nAmakI nagarI thI yaha nagarI (riddha-miya-samiddhA jAba pAlAdIyA darisaNijjA, abhirUvA) RddhA apane vibhatra aura bhavana AdikoM ko lekara vizeSa vRddhi ko prApta thI stimitAsvacakra aura paracakra ke bhaya se rahita hokara sthira thI samRddha-dhanadhanyAdi rUpa samRddhi se yukta thI yahAM 'jAva' zabda se yaha mucita kiyA gayA hai ki isa nagarI kA aura bhI avaziSTa varNana aupapAtika sUtra meM varNita caMpAnagarI ke varNana jaisA jAnanA cAhiye-ise jise dekhanA ho vaha aupapAtika satra ke Upara kI gaI merI pIyupavarpiNI TIkA ko dekheN| yaha nagarI prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa aura pratirUpa thI (tIseNaM AmalakapAe nayarIe bahiyA uttarapurasthime disIbhAe aMbasAlavaNe nAmaM cehae hotyA) usa AmalakalpA nagarI ke bAhara uttarapUrva dizA ke antarAla meM-IzAna kona meM-eka catya-udyAna thI jisakA nAma AnasAlavana thA (nAvapaDimve) yAvat yaha pratirUpa thA (asogavarapAyave, puhatIzilAbahAra batAyA jAiyaga sUtrArtha-(neNaM kAleNaM teNaM samaeNa) te aNe bhane te abhaye (Amala. kappAnAmaM nayarI hotyA) mAmA nAmai nagarI tI te nagarI (riddhasthi miyasamidvA jAva pAsAdIyA darisaNijjA, abhirUpA paDirUvA) ddhaavaiibhava ane bhavana vagerethI te savizeSa saMpanna hatI, timitAsvacakra temaja paracakranA bhayathI te rahita thaIne sthira hatI, samRddha-dhanadhAnya vagere samRddhiothI yukata hatI, ahIM "vAva' zabdathI e vAta spaSTa karavAmAM AvI che ke A nagarInuM varNana aupapAtikasUtramAM varNita caMpA nagarInA varNana jevuM samajI levuM joIe. jijJAsu pAThake opapAtika sUtra upara karelI mArI pIyUSapiNa TIkAne juve. te nagarI prAsATIya, darzanIya mali35 bhane prati35 hutI. (tIseNaM AmalakappAe nayarIe vahiyA uttarapurasthime disIbhAe aMbamAlavaNe nAmaM cehae hotthA) te maamaakalpA nagarInI bahAra uttarapUrvadizAnI vacce-IzAna keNa-mAM eka caitya-udyAna-hatuM. tenuM nAma mAnasAvana tu. (jAva paDirUve) yAta te prati35 utu. (asogavara
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamatra vaktavyatA auSapAtikagamena vijnyeyaa| zveto rAjA, dhAriNI devI, svAmI samaksRtaH, paripadanirgatA rAjA yAvat paryupAste // stR. 1 // TIkA-'teNaM kAleNaM' ityAdi-tasmin kAle avasarpiNI caturthArakalakSaNe bhApacchonahAyorampAmiviharaNa jhAle, tasmin samaye-hIyamAnalakSaNe kAla vizeSa rUpe AmalakalpA tannAmnI nAma-prasiddhA nagarI-AsIt asthA nagaryA vartamAnakAle'pi satvAitakAle sattvakathanaM vakSyamANavizeSaNa viziSTAmeNaM NeyA) isameM azoka nAmakA zreSTha vRkSa thA isa ke noce pRthitrIzilApaTTaka thA ityAdi vaktavyatA yahAM isa viSaya se lagatI huI aupapAtika sUtra meM jaisI kahI gaI hai vaisI kahanI cAiye (seo rAyA, dhAriNo devI sAmo samomaDhe, parisA niggayA, rAyA nAva pajjubAsai) isa nagarI meM zveta nAmakA rAjA thA. usakI baDI rAnI kA nAma dhAriNI thA yahAM para sahAvIra svAmI padhAre unako vandanA karane ke liye aura unase dharmopadeza sunane ke liye pariSad apane 2 sthAna se nikalI, rAjA bhI nikalA yAvat usane paryupAsanA kii| TIkArtha.--'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' usa kAla meM-atrasarpiNI ke caturtha Are meM jaba ki bhagavAn zrI mahAvIrasvAmI vihAra kara rahe the usa samaya meM jaba ki vaha caturtha Araka kramazaH hAma kI ora jA rahA thA, ApalakalpA nAmakI nagarI thI. yaha nagarI prasiddha thI yadyapi yaha nagarI aba bhI hai-parantu 'hotthA'. pada ke prayoga se bhUtakAlika rUpa se use yahAM pAyave. puDhavIsilApahae vattavayA ughAiyagameNaM NeyA) temA nAme aMTa vRkSa hatuM. tenI nIce pRthivI zilApaka hato vagere badhI A viSayane lagatI vigata saupacAti sUtramA 2 prabhArI cha te pramANe 1 sa0 vA naye. (seo rAyA. dhAriNI devI sAmI samosaDhe, parisA niggayA, rAyA jAtra pajjuvApsai): te nagarimAM zveta nAme rAjA hato tenI moTI rANInuM nAma dhAriNI hatuM. tyAM mahAvIra svAmI padhAryA. temane vandana ka vA mATe temaja temanI pAsethI dharmane upadeza - sAMbhaLavA mATe nAgarikenI pariSad pitA potAnA sthAnethI nIkaLIne tyAM pahoMcI rAjA paNa tyAM javA mATe nIkaLyA. yAvat pahoMcIne badhAe paryuM pAsanA karI. ' : -'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' te aNe-masipilAnA yAthA mArAmA jyAre bhagavAna zrI mahAvIra svAmI vihAra karI rahyA hatA te samaye--jyAre te ce Are anukrame hAsanI tarapha DhaLI rahyo hato-AmalakA nAme nagarI hatI. A nagarI prasiddha hatI. jo ke A nagarI atyAre paNa che paraMtu hilyA padane
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ godhinITIkA na. 1 yAmalakalpAnagarIvarNanam yAstadeva sthitanyAbhiprAyeNa / iyaM kIdRzI ityAha-'Rddhe' tyAdi-Rddhastimita mamiddhA-kahA-vibhava-bhavanAdribhiddhi prAptA, stimitA-svacakraparacakra. bhagarahitA sthiratyarthaH,samudrA-dhanandhAnyAdi samRdriyunA, ebhistribhiH padaiH krmdhaarysmaasH| addhA cAsau stimitA cAso samRdA ceti / 'jAva' yAna, yAvacchabdAnagarI varNanamaupapAtikatrayarNitacampAnagarIbad bodhyam / nArtha nijAmubhiraupapAtikamUtrasya matkRtA pIyUpavarSiNI TokA dilokanIyeti / prAmAdIyA-pramAda:-manaH prasannatA prasannatA prayojanaM yasyAH mA prAmAdIyA digbalAyA gayA hai, mo usakA kAraNa aisA hai ki jina vizeSagoM se yukta use kahA gayA hai, aba vaha ina vizeSaNoM vAlI nahIM hai vaha to usI mamaya tho. riddha-sthiniyasamidvA0' isa nagarI kA vaibhava aura bhavana Adi gara kucha dRddhi ko prApta thA isase yaha vRddhi kI carama sImA para pahu~cI huI zI svacakra aura paracakra kA isameM thoDA sA bhI bhaya nahIM thA isaliye yaha nimita-sthira yI dhanadhAnyAdirUpa apanI samRddhise harIbharI banI huI thI isa liya banda stimina samajhA bAhI gaI hai 'jAva' yahAM jo yaha 'yoyat' pada AyA hai, usase matrakArane yaha mUcita kiyA hai ki isa nagarI kA pUrNa varNana, aupapAtikamUtra meM jAnA caMganagarI kA varNana kiyA gayA hai vaimA hI samajhanA cAhiye nadi use jAnane kI icchA ho no aupapAtikamUtra ke Upara jo pIyUpapiNI nAmakI TIkA likhI gaI hai usase yaha jAnA jA sakatA hai prAsAbAyA-gA. nagarI manaH prasannatA janaka prayojana vAlI thI arthAt hArdika
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyako hArdikollAmakAriNIti yAvat / darzanIyA ramaNIyatayA kSaNe kSaNe draSTu yogyaa| abhirUpA-abhimatamanukUlaM rUpaM yasyAH sA tathA, sarvathA darzakajananayanamanohAriNIti niSkarSa pratipA-rUpyate 'epo'ya'-miti nithIyate'nenetirUpamAkAra:-prati-abhimatam asAdhAraNa rUpaM yasyAH sA tathA / tasyAH-RddhatvastimitatvAdivizeSaNaviziSTAyAH khalu omalaphalpAyAH nagaryAH, bahiH uttarapaurastye-uttarapUrvAntarAle digbhAge IzAnakoNe AmrasAlavanam-AnaH sAlaizvAtipracuratayopalakSitaM vanam AmraptAlavanam, tadvanayogAt AmrasAlavananAmakaM caityam vyantarA''yatanam nAma-prasiddham abhavat-AsIt / taccaityaM kizam ? ityAha-'jAva' yAvat-atra-yAvacchandena sakalaM caityavarNanamaupapAtikamUtravarNitapUrNabhadra ullAsa karane vAlI thI yAvat-darzanIya-ramaNIya-hone ke kAraNa kSaNa kSaNa meM dekhane ke yogya thI isakA rUpa citta ke anukUla hone ke kAraNa abhirUpa thI arthAt darzakajanoM ke nayana aura mana ko haranevAlI thI pratirUpa thI- yaha vahI hai emA nizcaya jisake dvArA kiyA jAtA hai usakA nAma rUpa-AkAra hai, yaha AkAra jisakA asAdhAraNa hotA hai vaha patirUpa kahA jAtA hai yaha nagarI bhI aisI pratirUpa thI, Rddhastimita Adi vizeSaNovAlIthI isa AmalakalpA nagarI ke bAhara uttarapUrvAntarAladigbhAga meM-IzAnakone meM AmrapA. lavana thA vaha Amra aura sAlavRkSoM se pracuramAtrA meM upalakSita thA isa vana meM AmrasAlabana nAmakA caitya-vyantarAyatana thA jo ki prasiddha thA yahAM jo yAvat zabda AyA hai-usase yahAM yaha kahA gayA hai ki aupapAtikamUtra meM jomA varNana pUrNabhadra caitya kA kiyA gayA hai vaisA hI varNana isakA bhI jAnanA eTale ke hRdayane AnaMdita karanArI hatI, yAvat darzanIya-ramaNIya havA badala dareke dareka kSaNamAM darzanIya hatI. tenuM rUpa cittane game tevuM hatuM tethI te abhirUpa hatI. eTale ke jenArAonI AMkha ane manane te AkarSanArI hatI. pratirUpa hatI. A te ja che, A pramANenI ekasAI jenA vaDe thAya che tenuM nAma rUpa-AkAra-che. A AkAra jeno asAdhAraNa-zreSTa-hoya che tene pratirUpa kahevAmAM Ave che. te nagarI paNa evI ja pratirUpa hatI Rddha timita vagere vizeSaNavALI A AmalakalyAnagarInI bahAra uttara pUrva dizAnI vaccenA IzAna keNamAM Amra ane sAlavRkSethI pracura pramANamAM bhitahatuM A vanathI saMbaMdhita Amra sAlavana nAme citya-vyaMtarAyatana -hatuM ke je sarvatra prasiddha hatuM. ahIM je "mAvata' zabda AvyuM che tenAthI e vAta spaSTa karavAmAM AvI che ke opapAtika sUtramAM jevuM varNana pUrNa bhadra ciyanuM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA mU.1 AmalakalpAnagarIvaNa nam caityavadAse yam / tadartha jijJAsumiropapati mUtrastha matkRnA pIpa varSiNa TIkA'valokanIyeti / pratirUpam rUpyate-'etadida'-miti nizcI yate'neneti rUpamAkAra.-ti-abhimatam asAdhAraNaM khyaM yasya tattayA / azokavarapAipaH, pRthivI zilApaTTakaH, anayorvaktavyatA-varNanarUpA aupapA. tikagamena-auSapAtikamAThena jnyepaa-yoddhvyaa| anayoHsavistaraM varNana naupAtikave'valokanIyamiti bhAvaH / tadartha jijJAslubhirmatkRtA pIyUpavarSiNI TIkA'valokanIyeti / nayAM AmalakalpAyAM nagayA-zveta:-zvetanAmA rAjA''sIt / sa kIdRzaH ? iti rAjavarNanaM kUNikarAjavaddhi jJeyam / asya dhAriNI devii| asyA varNanamapi koNikarAjasya dhAriNIdevIcadvijJeyam / svAmI-zrImahA. cIrastatrAmalakalpAyAM nagaryA samavasmRtaH-samAgataH / paripan-nAgarikajanasamUharUpA nirgatA bhagavadvandanArtha ngraanniHmRtaa| rAjA-zveto rAjA paryu. cAhiye-yadi ise dekhane kI icchA ho to isake liye aupapAtika mantra kI pIyUpavarSiNI TIkA degvanI cAhiye yaha vana bhI asAdhAraNa svarUpa vAlA thA azokavarapAdapa aura pRthivIzilApaTaka inakA bhI varNana aupapAtika mUtra meM kiyA gayA hai-ataH vahIM se yaha dekhalenA cAhiye. isa AmalakalpA. nagarI meM zveta nAmakA rAjA thA isa rAjA kA varNana bhI kUNika rAjA ke varNana kI taraha se hI jAnanA cAhiye isa zveta rAjA kI pAnI kA nAma dhAriNI thA isakA varNana bhI koNikarAja kI dhAriNIdevI ke jaisA hI jAnanA cAhiye usa AmalakalpA nagarI meM zrI mahAvIrasvAmI padhAre nAgarika samaharUpa paripadA bhagavAna ko vandana karane ke liye nagara se nikalI rAjA mI nikalA aura bhagavAna kI paryupAsanA karane lagA yaha saba vrnnnkaravAmAM AvyuM che tevuM ja varNana AnuM paNa jANuM levuM joIe. je A viSe vizeSa jANavAnI IcchA hoya te tene papAtika sUtranI piyUSavarSiNI TIkA vAMcavI joIe. A vana paNa asAdhAraNa rUpathI samRddha hatuM. azeka varapApa ane pRthivI zilApaTTaka-emanuM varNana paNa opapAtika sUtramAM karavAmAM AvyuM che. ethI jijJa su e tyAthI jANI levuM joIe. te AmalakalpA nagarImAM zvetanAme rAjA hato. A sajAnuM varNana paNa kRNika rAjAnA varNananI jema ja jANI levuM joIe. te zretarAjanI paTarANInuM nAma dhAriNI hatuM. tenuM varNana paNa kRNika rAjAnI dhAriNI devInA jevuM ja jANI levuM joIe. te AmalakalpA nagarama zrI mahAvIra svAmI padhAryA-nAgarikenI pariSadu bhagavAnane vandana karavA mATe nagarathI bahAra nIkaLI, rAjA paNa nIkaLyA ane bhagavAnanI parya pAsanA karavA lAgyA. A badhuM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamantra pAste-bhagavantaM lete| etatsabarganamIpAtika prAiva seyam / patada jijJA ubhimatvanA pIpa bago TIkA vilokanIyA // ma. 1 // ___mUlam -leNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sUriyAme deve, sohamme kappe sUriyAbhavimANe sabhAe suhammAe sUriyAmaMsi sIhAsaNaMti, cauhiM sAmANi sAhassIhi, cauhiM aggamahisIhiM tihiM parisAhi, sattahiM aNiehi, sattahiM aNiyAhibaIhi, solasahiM AyarakkhadevasAhaslIhi, annehiM ya bahahiM sUrayAbhavimANavAsIhiM vesANiehiM devehi ya devIhi ya saddhiM saMparibuDe mahayA AhayanagIyabAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divvAI bhogabhogAI jhuMjamANe viharai / imaM ca NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM viuleNaM ohiNA AbhoemANe 2 pAsai / // sU0 2 // chAyA-tasmin kAle tasmin sanaye mUryAbho devaH, saudharme kalpe maryA. bhavimAne sabhAyAM sudharmAyAM maryAbhe siMhAsane, catasRbhiH sAmAnikamAha strIbhiH catasRbhiragramahipIbhiH saparivArAbhiH tisRbhiH pariSadbhiH saptabhiH auSapAtika sUtra se jAna lenA cAhiye isake liye auSapAnika sUtra kI pIyUSavarSiNI TIkA dekhanI cAhiye / su. 1 // 'teNaM kAleNaM teNaM sabhaeNaM' ityAdi / mutrArtha--(teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mRriyAbhe deve) usa kAla aura usa samaya mUryAbhadeva (sohamme kappe) saudharmakalpa meM (mariyAvimANe) maryAmavimAna meM (sabhAe suhammAe) sudharmA sabhA meM (sariyAmaMsi sIhAsaNaMsi) sUryAbhasiMhAsana ke Upara (cauhiM sAmANiyasAhassIhi) cAra hajAra sAmAnika aupapAtika sUtramAMthI jANI levuM joIe. e mATe opapAtika sUtranI pIyUSavarSiNI TIkA jevI joIe. sU 1 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityaadi| sUtrArtha-tiNa kAleNaM teNaM samaeNaM muriyAbhe deve) te aNe bhane samaye sUryAmadeva (sohamme kappe) sodhabhayabhai (muriyAbhavimANe) sUryAlavibhAnamA (sabhAe suhammAe) sudharmA samAmA (priyAmasi sIhAmaNaMsi) sRryADisananI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 subodhinI TIkA. sUryAbhasyAvadhinA jambUdvIpadarzanam / anIkaiH saptabhiH anIkAdhipatibhiH SoDazabhiH AtmarakSakadevasAhasrAbhiH anyazca yahubhiH sUryAbhavimAnavAsibhiH vaimAnikaiH davezca devobhizca sAdhaM saMparihataH mahatA AitanATayagItavAditanantrItalatAtruTitaghanamRdaGga paTupavAditaraveNa divyAna bhogabhogAn sujAno viharati / imaM ca bala kevalakallaM jambahAna dvIpaM vipulenAvadhinA Abhogayan2 pazyali // 0 2|| devoM ke sAtha (saparivArAhi carhi agamahisIhi) parivArasahita cAra agramahiSiyoM ke sAtha (tihi parisAhi) tIna pariSadAoM ke sAtha (sattarhi aNaehi) sAta anIka-sainikoM ke sAtha (sattahiM agiyAhibaI hi) sAta anIkAdhipatiyoM ke sAtha (molasahiM AyarakkhadevasAhaslIhiM) 16 hajAra AtmarakSaka devoM ke sAtha tathA aura (annehi ya bahahiM bhUriyAbhavimANavAsIhi vemANiehi deve hi ya saddhi saMpariDe) bhI aneka dumare sUryAbhavimAnavAsI vaimAnika devoM ke sAtha parita huA (mayA grAhayanahagIyavAiyataMnItalanAla. tuDiyaghaNAmuiMgagaDuppavAiyaraveNa) anurUpa vAdita nATayagItoM ke bAjoM ko tathA nipuNadevoM dvArA banAye gaye tantrI, tala, tAla truTita ghanamRdaGgoM kI jora 2 ko anipUrvaka (divyAI bhogabhogAI bhujamANe) divya bhogoM ko bhogatA huA apanA samaya vyatIta kara rahA thA (imaMca NaM kevalakappaM, jaMbuddIvaM dIvaM viuleNaM ohiNA AbhoemANe 2 pAmai) tathA kevalakalpa sampUrNa -jaMbUdvIpa nAma ke isa dvIpa ko vipula avadhijJAna dvArA vaha upayoga detA huA dekha rahA thA / 2 ( cAhiM sAmANiyasAhassIhi ) yA2 // 2 sAbhAni: devAnI sAdhe (maparicArAhi cauhi aggamahisIhiM ) parivAranI sAthe tebhara yA2 58|5|maanii sAthe (tihiM parisAhiM ) paripAyAnI sAthe ( sahi aNipahi) sAta manI sainikI sAthe (sattahiM aNiyAhibaIDi) sAta manIdhipatimAnI sAthai (jolasahi AyAkvadezamAhassohi) 162 yAtmarakSa vAnI sAthe temar oilaa (annehiM ya bahahiM muriyAbhavimANavAsIhi tremANiehiM devehi ya saddhiM saMparibuDe) paY ! sUryAbhavimAnavAsI vaimAni | mane pAyAnI sAtha vIne (mahayA Aiya nahagIya-vAiya-taMto-talanAla-tuDiya-dhaga muiMgapaDappanAiyaraveNaM ) manu35 vAhita nATayAtanai mAnI tebh| nipuNa deve vaDe vagADAyelA taMtrI, tala, tAla, kuTita, ane ghanamRdaMganA moTA pani pUrva (divAI bhogabhogAI jhuMjamANe viharaha) hiya tebhara sasA yAjya mAgAna mA 42tA pAtA mata 5sA2 46 rahyo DA. (imaM caNaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM viuleNaM AbhoemANe 2 pAsa i) tebhala 1885 saMpUrNa jaMbudvIpa nAmanA A dviIpane pitAnA vipula avadhijJAna vaDe upaga pUrvaka joI rahyo hate.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM' ityAdi tasmin kAle-bhagavadvardhamAnasvAmiviharaNakAle, tasmin samaye. yasminnavasare bhagavAn AmalakalpAnagaryA bhAmrazAlabane caitye dezanAM kRtvA sthitastasminnavasare, sUryAbhaH -sUryAbhanAmA devaH saudharma-saudharma-nAma ke kalpe, sUryAbhavimAne-mUryAbhanAmakavimAne sudharmAyAM-sudharmAkhyAyAm sabhAyAM -pariSadi, sUryAbhe-tAnAni sUryavaddedIpyamAne siMhAsane, casmRbhiH sAmA. nikasa.hatrIbhiH-catuHsahasrasarUpa sAmAnikadevaiH-sArdhamiti pareNa sambandhaH, epagre'pi. cata bhiH agrama haSIbhiH-sarvadevomukhyAbhiH paTTadevIbhiH kiTazIbhiH ? ityAi-sArikArAbhiH-parivArasahitAbhiH, tathA-nisabhiH pariSadbhiH-sarvayApi vimAnAdhinatestitro hi pariSado bhAnti, AbhyantarA madhyamA bAhyA ceti, tatra yA vayasyamaNDalIsthAnIyA paramamitra saMhatisadRzI .. TokArya--'teNaM kAlegaM teNaM samaeNa' usakAla meM bhagavAn vardhamAna svAmI ke viharaNa kAla meM, usa samaya meM-jaba ki bhagavAn AmalakalpA nArI ke AvazAla vana catya meM dezanA karake sthita the usa avasara meM, saudharma nAmake kalpameM sUryAbha nAmA deva mUryAbhavimAna meM sudharmA samA meM mUrya ke samAna dedIpyamAna siMhAsana thA usa para baiThA huA thA. sAtha meM isake cAra hajAra sAmAnika deva the, cAra sarva deviyoM meM mukhya padRdeviyAM thIM, ina deviyoM kA AnA 2 parivAra bhI ina deviyoM ke sAtha 2 thA Abhyantara, madhya aura vAya isa prakAra kI ye saba vimAnAdhipatiyoM kI 3-3 pariSadAe~ hotI haiM so usI ke anusAra yaha bhI apanI Abhyantara, madhya aura bAhya pariSadA ke sAtha sAtha thA vayasyamaNDalI ke sthAnApannajo paramamitra saMhati jaisI paripadA hotI hai ___ :-('teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM') teNe-bhagavAna mahAvIra svAmInA viharaNa kALamAM, te samaye jyAre bhagavAna AmalakalpAnagarInA AdmazAlavana-caitya mAM dezanA karatA sthita hatA te samaye-saudharma nAmanA ka5mAM sUryAbhanAmanA deva sUryA bhavimAnamAM sudharmA sabhAmAM ke jyAM sUrya jevuM prakAzanuM siMhAsana hatuM tenA upara virAjamAna hatA. tenI sAthe cAra hajAra sAmAjika de hatA. cAra badhI devIemAM khAsa paTTadevIo hatI, A badhI devIonA parivAro paNa A devIonI sAthe ja hatAM. AtyaMtara, madhya ane bAhya A pramANe A badhA vimAnAdhipationI traNa traNa pariSadA heya che. te te pramANe ja te paNa pitAnI AtyaMtara, madhya, ane bAhya pariSadAnI sAthe hatA. vayAyamaMDaLInA sthAne je paramamitra saMhati jevI paripadA hoya che te AtyaMtara pariSada che A pariSadunI sAthe besIne carcA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sUryAbhasyAvadhinA jambUdrIpadarzanam sA'bhyanArA tayA pariSadA saha aparyAlocitaM svalpamapi kArya na karoni 1, AbhyantaraparipadA saha paryAlocitaM kArya yasmai paripade nivedyate sA madhyamA 2, AbhyantaraparipadAH saha paryAlocita madhyamayA paripadA ca sahasammatigrahaNapUrvakaM dRr3hIkRtaM kAryakata yA''jJApyate nA bAhyA 33 patantri vidhaparipadbhiH saha saMparita iti pareNa sambandhaH / tathA-saptabhiH anIkaiHsainyauH, anIkAni sapta, yathA-azvaH 1, gajaH 2, rathaH 3, padAtiH 4, vRpabhaH 5, gandharvaH 3, nATayam 7, tatrAzcAdIni paJcAnIkAni yuddhAya kalpante, gandharva nATayAnIke ca vinodAyeti saptavidhAnIkaiH sAdha saMparikRtaH / tathA-saptabhiH anIkAdhipatibhiH sainyanAyakaiH, tathA-poDazabhiH-AtmarakSakavaha Abhyantara pariSada hai isa paripada ke sAtha vicAra kiye binA koI bhI vimAnAdhipati thoDA sA bhI kAma nahIM karatA hai| Abhyantara paripadA ke sAtha paryAlocita huA kArya jisa paripadA ko nivedita kiyA jAtA hai vaha pariSadA madhya paripadA hai tathA Abhyantara paripadA ke sAtha paryAlocita huA evaM madhyapariSadA ke sAtha sammati lekara karane ke liye dRr3ha kiyA gayA jo kArya unheM karane ke liye jisa pariSadA ko AjJApita kiyA jAtA hai vaha paripadA bAhyaparipadA hai. anoka sAta ima prakAra se haiM--1 azva, 2 gaja, 3 ratha, 4 padAti, 5 dRpabha, 6 gandharva aura 7 nATaya. inameM azvAdika pAMca anIka yuddha ke liye evaM gandharva aura nATya ye do anIka vinoda ke liye hote haiN| so vaha murzamadeva ina sAta anoko - se parita thA ina sAta anIkoM ke adhipati bhI usake sAtha meM the AtmarakSaka- rUpa jo AtmarakSaka deva the ve ke vicAra vinimaya karyA vagara koIpaNa vimAnAdhipati nAnuM sarakhuM paNa kAma karI zakatuM nathI. atyaMtara pariSadAnI sAthe je kArya viSe carcA vicAraNA karavAmAM AvI che te kArya je pariSadAnI sAthe mUkavAmAM Ave che te pariSadA madhyapariSadA che temaja AtyaMtara paripadAnI sAthe carcAyeluM temaja madhya pariSadAthI sammati meLavIne karavA mATenuM sthira thayeluM je kArya-kara je pariSadane seMpavAmAM Ave che te pariSadA bAhyA paripA cha. sAta manI: 2mA pramANe cha-1244, 2 204, 3 2tha, 4 pAyaharU, 5 vRSabha, 6 gaMdharva ane 7 nATya. A badhAmAM azva vagere pAMca anIka yuddha nA mATe ane gadharva ane nATaya A baMne anIka manoraMjana mATe niyukta hoya che. te sUryAbhadeva A sAva anIthI vIMTaLAyela hato. A sAta arnakenA adhipati paNa tenI sAthe hatA. AtmarakSaka-eTale ke beDIgArDanA rUpamAM je
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre devayAnIbhiH-AtmAnaM rakSantItyAtmarakSAH, te cane devAzcetyAtmarakSakadevAH, teSAM sAhasrIbhiH sahasraiH-catuH sahasrasaMkhyakA''nmarakSakadevaH, tathA anyaiH-capunaHbahubhiHsUryAbhavimAnavAsibhiH vaimAnikaiH devaizca,tathA mUryAbhavimAnavAsinIbhi vaimAnikI bhirdevI bhizca sAdha-saha saMparikRtaH-saMpariveSTitaH mahanA-dIrghaNa Ahata nATayagItavAditratantrItalatAlatruTinaghanamRdaGgapaTupravAditaraveNa tatra--AhanAni-anulyaM vAditAni yAni nATyagItAnAM vAdinANi, tathA-paTupavAditAH= paTubhiH-nipuNa devaiH pravAditA ye tantrItalatAlacuTitaghanamRdaGgAH, tepA raveNazabdena divyAn-svargalokabhavAn bhogabhogAn-zabdAdibhogAn bhuJjAnHupasevamAnaH viharati-tiSThati / tataH kim ? ityAha-'imaM ca NaM' ityAdiimaM pratyakSatayA dRzyamAnaM ca khalu kevalakalpa sampUrNa jambUdrIpaM dvIpaM-madhyajambUdvIpaM vipulena-vistIrNena avadhinA-avadhijJAnena AbhogayamAnaH 2upayogaM dadAnaH pazyati ||suu0 2 // bhI 16 hajAra kI saMkhyA meM isake sAtha the tathA aura bhI dUsare aneka vaidhAnika deva deviyAM jo usI sUryAbhavimAna kI rahane vAlI thIM sAtha meM thIM.-usa samaya anurUpa nATya gItoM ke bAje bajAye jA rahe the. evaM banAne meM catura aise devoM dvArA taMtrI, tala, tAla, truTina, ghana aura mRdaGga ye bhI bajAye jA rahe the. so ina saba kI tumula dhvani pUrvaka vaha sUryAbhadeva divya--svarga loka saMbaMdhI bhogabhogoM ko zabdAdi bhogoM ko mukhapUrvaka bhogatA huA apanA samaya apanA aAnandollAsa ke sAtha vyatIta kara rahA thA tathA pratyakSa dRzyamAna ina isa sampUrNa jambUdvIpa-madhyajaMbUdvIpa kA vaha vistIrNa avadhijJAna se upayogapUrvaka nirIkSaNa AtmarakSaka deva hatA. teo paNa 16 hajAranI saMkhyAmAM tenI sAthe hatA. temaja bIjA paNa ghaNuM vaimAnika devadevIo ke je te ja sUryAbhavimAnane rahenArA hatA tenI sAthe hatA. te samaye vAtAvaraNane egya nATaya, gIta ane vAjAo vagere vagADavAmAM AvI rahyAM hatAM. temaja catura vagADanArA devaDe taMtrI, tala, tAla, truTita, ghana jhAlara ane zradarga A badhAM vAdyo vagADavAmAM AvI rahyAM hatAM. te A badhAnA tumuladhvaninI sAthe te sUryAdeva divya-svargIya bhegone zabdAdi bhegone bhegavato pitAne vakhata AnaMda temaja ulAsanI sAthe pasAra kare te pratyakSa rUpe saMpUrNa jaMbUdIpa-madhya jaMbupano vistIrNa avadhijJAnanA upaganI sAthe Avalekina karI rahyo hato. je 2
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam mUlam-tatthaNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM jaMbuddIve dIve bhArahe vAse AmalakappAe nayarIe vahiyA aMvasAlavaNe ceie ahApaDirUvaM uggahaM uggiNihattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANaM pAsai pAsittA hatuSTucittamANadie, pIimo paramalomaNassie harisavasavisappamANahiyae vikasiyavarakamalaNayaNavayaNe payaliyavarakaDaga tuDiyake UramauDakuMDalahAravirAyaMtaraiyavacche pAlaMvapalaMghamANagho. laMtabhUlaNadhare sasaMbhamaM turiyaM cavalaM suravare sIhAsaNAo abbhuTTei, anbhuTTittA, pAyapIDhAo paccoruhai, paJcoruhittA pAuyAo omuyai, omuittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei karittA sattaTupayAI titthayarAbhimuhaMaNugacchai, aNugacchittA vAmaM jAeM,aMcei aMcittA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi nihaTTa tikhutto muddhANaM dharaNitalaMsi Niveser3a NivesittA isiM paccannamei IsiM paJcannamittA karayala tuDiya bhiyabhuyAo sAharai sAharittA karayalapariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliMkaddu evaM vayAsI-namo'tthuNaM arihaMtANaM, bhagavaMtANaM AdigarANaM titthayarANaM sayaM saMbuddhANaM purisuttamANaM purisasIhANaM purisavarapuMDarIyANaM purisavaragaMdhahatthINaM loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoyagarANaM abhayadayANaM cakkhudAyaNaM magadayANaM saraNadayANaM jIvadayANaM vohidayANaMdhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagoNaM dhammasArahINaM dhammavaracAuraMtacakabahINaM dIvo tANaM saraNagaI paiTAappaDihayavaranANadaMsaNadharANaM viyadR cha umANaM jiNANaM jAvayANaM tiNNANaM tArayANa buddhANaM bohayoNaM muttANaM moyagANaM saba
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyas 23 nRNaM savvadarisINaM sivamaya lamaruyamaNaM tamakkhayamavvAvAhamapuNarA vittaM siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM / namotthuNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aigarassa jAva saMpAvikAmassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tatthagayaM ihagae pAsau me bhagavaM tatere seryaM tikaTu vaMdai namasai vaMdittA namasittA sIhAsaNavagae putrAbhihaMsaNasaNe // sU0 3 // chAyA - tatra khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM jambU dvIpe dvIpe bhArate varSe AmalakalpAyAH nagaryAH vahi: AmrazAlavane caitye yathApratirUpam avagraham agRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayamAnaM pazyati, dRSTvA hRSTa tuSTacittAnanditaH prItimanAH paramasaumanasthitaH harSavazavisarpadadayaH vikasitavara kamalanayanavadanaH kara rahA thA |su. 2|| 'tattha NaM ityAdi / sUtrArtha - - (tattha NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM jaMbuddIce dIve bhArahe vAse) usa samaya usane zramaNa bhagavAn mahAvIra ko usa jaMbUdvIpa nAmake dvIpa meM bharatakSetra meM (AmalakappAe nayarIe bahiyA aMvasAlavaNe cer3ae ahApaDirUva uggaha uggihittA saMjameNaM tavasA adhvANaM bhAvemANe pAsai) AmalakallA nagarI ke bAhara AmrazAla bana meM yathA matirUpa (yathAkalpa ) avagraha - ( vanapAla kI AjJA ) ko lekara saMyama evaM tapa se AtmA ko bhAvita karate hue dekhA (pAsttiA tucittamAdie, pIhamaNe, paramasomaNassie, harisavasavisayamANahiya ?) dekhakara vaha hRSTatuSTa - atyanta saMtuSTa huA, Ananda se yukta cittavAlA huA, mana meM baDI mIti lagI, isakA mana prasannatA se otaprota huA hRdaya 'tatthaNaM' ityAdi / sUtrArtha - (tatthaNaM samaNa bhagavaM mahAvIra jaMbuddIve dIve bhArahe vAse. te samaye teNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane te jamRddhIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM (AmalakappAe nagarIe bahiyA aMbasAlavaNe cehae ahApaDirUvaM uggahaM uggihitA saMjameNa vA appA bhAvemANe pAsai) sAmasaGkhyA nagarInI gahAra bhAbhrazAsavanabhAM yathA prati3 (yathAkalpa) avagraha - (vanapAsanI AjJA ne sahane saMyama ane taththI AtmAne lavita 12to leyA (pAsittA haTThacittamANaM die pomaNe, paramasomaNassie, harisasippamANahiyae) lene te hRSTatuSTa goTase bhUNana saMtuSTa thayA, Anati thayA, tenA hRdayamAM prema utpanna thayA, tenuM mana prasannatAthI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. - subodhinI TIkA sUryAbhasyAmalakalpAsthitAbhagavadvandanAdikrama pracalitavarakaTaRtruTita keyura mukuTakuNDalahAravirAjamAnaratida vakSAH pAlambapra. pralambamAnagholapaNadharaH salambhramaM tvaritaM capalaM suravaraH siMhAsanAd abhyu. ttiSThati, abhyutthAya pAdapIThAt pratyavarohati, pratyavaruhya pAr3ha ke avamuzcani, avamucya ekaza TikanuttarAsad karoti, kRtvA saptApTapadoni tIrthakarAbhimukham anugacchati, anugamya vAnaM jAnu karpati, kRSSTrA dakSiNaM jAnu dharaNitale Ananda ke mAre uchalane lagA (vikasiyavara kamalaNayaNavayaNe) vikasita zreSTha kamala ke jaise dononetra aura mukha ho gaye (payaliyavara kaDaga tuDiyake Urama 3 DakuMDala hAravirAya mAiyAche ) isake zreya kAsa, aTina, keyUra, mukuTa, _kuNDala, ye saba caMcala ho uThe, isakA vakSaHsthala dvAra se camakane lagA (pAlaMbapalaMghamANa gholaMtabhRsaNadhare) isakA dhAraNa kiyA gayA laMbA laTakatA huA kaNThAbharaNa vizeSa caMcala ho uThA, (sasaMtramaMtariyaM cavalaM) isa taraha vaha sUryAbhadeva baDI utkaMThA ke sAtha bahuta hI jaldI cazcala sA ho kara (sIhA. saNAo abbhuTTahe) siMhAsana se uThA (anuTTittA pAyapIDhAo) uThakara vaha pAdapITha se hokara (paJcohaha) nIce unarA (paccoruhitA pAuyAo omuyaha) nIce utara kara usane apanI donoM khaDAuMoM ko utAra diyA (omuittA) egasADiyaM uttarAsaMga karei) utAra kara usane ekazATika uttarAsaga kiyA (karittA sattakRpayAI titthayarAbhimuhaM aNugacchada) ekazATika utnarAlA karake phira vaha sAta ATha paira Age jisa dizA kI aura tIrtha kara prabhu virAjamAna jIdI 8yu, tenu haya mAnane lIya vA sAyu: (vikasiya varakamala NayaNa vayaNe) oldal zreSTha mAnA i tenA netra mana bhuSa 27 gayA. (eyaliyavarakaDaga. tuDiyakearamauDakuDalahAravirAyaMtaraiyavacche ) tena zre04 484, zuTita, 452 mukuTa, kuMDaLa, hAra A badhA caMcaLa thaI gayAM. tenuM vakSasthaLa hArathI prakAzavA lAgyuM. (pAlaMbapalaMghamANadholaMtabhUsaNadhare) tere paDere sAmu jAnu mAma2 yaya thaH Ayu. (sasaMbhamaM turiyaM carala) l pramANe te sUryAmaheva tAtra abhisApAthI prezana mema zI yaNa thane (sIhAsaNAo a0bhui) siMDAsana. 52thA ado thayo. (akSuTTittA pAyapIDhAyo) lAyadhane pApI8 S52 thI (pacoruii) nAye atI. (pacoruhittA pAuyAbho omuyai) nIce utarIna teNe pAtAnI ne pAgAne tA dIdhI. (omuinA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei) tArIne tethe me zATittaNA dhyA, (karittA sattapayAI titthayarAbhimuhaM aNugacchai) yo All SttIne saat| 31dAtIya 42nI sA gayA,(aNugacchittA vAma . .. .
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamantra nihatya vikRtvaH mUrdhAnaM dharaNitale nivezayati, nivezya ISat pratyunnamayati Ipat pratyunnamayya kaTakatruTitastambhitabhujau saMharati saMhRtya karatalaparigRhItaM dazanakhaM zira Avata mastake aJjali kRtvA evamavAdI-nameA'stu ahaMdyaH bhagavadbhayaH AdikarebhyaH tIrthakarebhyaH svayaM sabuddhezyaH purUpottamebhyaH puruSasiMhebhyaH purupavarapuNDarIkebhyaH puruSavaragandhahastibhyaH lAkAttamebhyaH lokanAthebhyaH lokahitebhyaH lokapadIpebhyaH lokapradyotakarebhyaH the usa dizA meM gaye, (aNugacchittA vAmaM jANuM aMcei) sanmukha jAkara usane apanI vAmajAna ko UMcA kiyA (cittA dAhiNaM jANu dharaNitalaMsi nihaTu tinutto muddhANaM dharaNiyalaMsi give sei) vAmajAnu ko U~cA karake dakSiNa jAnu ko nIce sthApita kara ke tIna bAra mastaka ko pRthvI Upara navAyA-jhukAyA-use pRthvI para rakhA (Ni vesittA IsiMpaccunnamei) rakhakara phira use kucha UcA uThAyA (IsiM paccunnamittA kaDaga tuDiyathaMbhiyabhuyAo sAharai) kucha UMcA uThAkara phira usane kaTaka evaM truTita se stambhita hue apane donoM bAhuoM ko saMkucita kiyA (sAharitA karayala parigahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliMka evaM bayAsI) saMkucita karake karatalau se parigRhIta, evaM dazanakhoM se yukta aisI aMjali banAI aura use phira ziraH pradeza paraghunAyA, ghumAkara phira usane isa prakAra kahA(namotthuNaM arihaMtANaM, bhagavaMnANaM, AdivANaM. niyagharANaM sayaM saMbudAgaM, purisuttamANaM, purisasIhANaM, purisavarapuMDarIyANaM, purisavaragaMdhahatthINaM, loguttamANaM. loganAhANaM, logahiyANaM. logapaIcANaM) rAgAdipa zatruoM para jANu aMcei) sAme na to potAnA // dhUTane yA dhyA, (acittA dA. hiNaM jANu dharaNitalaMsi niha tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi Nivesei) DAbA ghUTaNane UcuM karIne jamaNA ghUMTaNane nIce sthApita karIne traNa vAra mastakane pRthvI S52 nabhAvyunabhAvI te terI pRthvI 52 11 rAjyu- (NivesittA Iti paccunnameDa) jAna 1 tene thAI yu yu', Iti paccunnamittA kaDagatuDiyarthabhiya bhuyAo sAharai) thAI yu 4zana 3 teNe 474 mane truTitathA talita pAtAnA mAne jAne sayusthita 4aa. (sAharittA karayala pariggahithaM dasaNaha sirasAvattaM matthae aMjali kaDe evaM vayAsI) sAyAne thejImA bhane zana pANI aMjali banAvI ane tene pharI mastaka upara pheravI ane tyAra pachI teNe teNe pramANe kahyuM ke (namotthuNaM arihaMtANaM, bhagavaMtANaM, AdigarANaM titthagarANa sayaM saMyuddhANaM, purisasIhANaM, purisavarapuMDarIyANaM, purisaragaMdhahatthINa', loguttamANa loganAhANaM, logahiyANa, logapaIvANaM) 2200 vagere 35 shtru| 52 vi/ya bhenA2 // 6
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3D %3D subodhinI TIkA sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam abhayadayebhyaH cakSurdayebhyaH mArgadayebhyaH zaraNadayebhyaH jIvadayebhyaH bodhi. dayebhyaH dharmadayebhyaH dharmadezakebhyaH dharmanAyakebhyaH dharmasArathibhyaH vijaya pAnevAle arihaMto ko namaskAra ho, daza prakAra ke bhagoM se yukta bhagavAna ko namaskAra ho, apane 2 zAsana kI apekSA sarva prathama isa karmabhUmi meM zrutacAritrarUpa dharma kI prarUpaNA karane vAle AdikaroM ke nama skAra ho vinA kisI ke upadeza vinA prabuddhahue aise svayaM saMbuddhoM ko namaskAra ho jJAnAdika anantaguNoM ke dhanI hone ke kAraNa puruSoM meM jo uttama haiM, una puruSottamoM ko namaskAra ho, rAgadveSa Adi za oM ke parAjaya karane meM atazakti vAle purupasiMhoko namaskAra ho, puruSoM meM puNDarIka jaisoM ke liye namaskAra ho, puruSoM meM uttamagaMdhahastI ke samAna jo hote haiM ve puruSavaragaMdhahastI kahe jAte haiM, unake liye namaskAra ho, cautIsa atizayoM evaM paitIsa vANI ke guNoM se yukta hone se prabhu lokottA kahalAte haiM aise una lokotama ke liye namaskAra ho, bhavya jIroM ke yoga-kSemakArI hone se lokanAtha pazuko namaskAra ho, ekendriya prANiyoM se lekara paMcendriyaparyanta samastajIvoM se vyApta isa loka ke liye rakSAke upAyabhUta mArga ke pradarzaka hone se lokahita svarUpa prabhuko namaskAra ho, loka ke pradIpasvarUpoM ko namaskAra ho. (logapajjoyagarANaM, abhayadayANaM, ckkhuhatone namaskAra che, daza prakAranA bhAgethI yukta bhagavAnane namaskAra che, piotapotAnA zAsananI apekSAe sau prathama A karmabhUmimAM zrutacAritrarUpa dharmanI prarUpaNa karanArA Adikane namaskAra che, cAra prakAranA saMgharUpa tIrthanI sthApanA karanArA, tIrthakarone namaskAra che, keInA upadeza vagara ja svayaM prabuddha thayelA evA svayaM saMbuddhone nama skAra che, jJAna vagere anaMtaguNanA bhaMDAra havA badala puruSomAM je uttamaphaLamAM pratiSThita che te puruSottamane namaskAra che. rAgadra vagere zatruone parAjita karavAnI addabhuta zakita dharAvanAra puruSasiMhane namaskAra che. puruSomAM varapuMDarIka jevA prabhune mATe namaskAra che, hAthIomAM jema gaMdhAtustI sauthI zreSTha hoya che temaja puruSomAM je gaMdha jevA che teo para gaMdhatI kahevAya che, temanA mATe mArA na skiAra che. 34 atiza ane rUpa vANInA guNethI viziSTa havA badala prabhu lekottama kahevAya che, evAne lakattamanA mATe mArA namaskAra che, bhavya jIvonA -kSemakArI hovA badala-te lekanAtha prabhune namaskAra che, ekendriya praNIothI mAMDIne paMcendriya sudhInA badhA jIvathI vyAsa, A lekanA rakSaNa mATenA upAne batAvanArA hevAthI lekahita svarUpa prabhune namaskAra che, atnA prahI5 223pAne namaH42 cha. ( logapajjoyagarAmaM, abhayadayANa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 rajapraznIyam dharmavaracAturantacakravartibhyaH dvIpaH, trANaM, zaraNaM, gatiH pratiSThA, apratihatavara jJAnadarzanadharebhyaH vyAvRttacchadmabhyaH jinebhyaH jApakebhyaH tIrNebhyaH tArakebhyaH buddhebhyaH bodhakebhyaH muktebhyaH mAcakebhyaH sarvajJebhyaH sarvadazibhyaH zivama calamarUjamanantamakSayamavyAyAdhamapunarAinisiddhigatinAmadheyaM sthAnaM saMprAptebhyaH / namo'stu, khala zramaNAya bhagavate mahAvIrAya yAvat samprAptu. kAmAya, vande khalu bhagavantaM tatragatam igataH pazyatu mAM bhagavAn tatra gataH ihagatam itikRtvA vandate namasyati. vanditvA namasthitvA siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaM saMnipagaH // sU. 3 // dayANaM, saggadaMyANaM, saraNadayANaM, jIvadayAgaM, bohida yANaM, dhammadayANaM, dhampadesayAga, dhammanAyagANa, dhammasArahIga dhammavaracAuratacakavaTTINa, dIvotANa) lokAloka svarUpa sakalapadArtho ko prakAza karane ke svabhAvavAle lokapra. ghotakara prabhu ko namaskAra ho, abhayadAna-abhayapradAna karanevAle prabhu ko namaskAra ho, jJAnarUpa cakSu ke dene vAle prabhu ko namaskAra ho, mukti ke mAga meM lagAne vAloM ko namaskAra ho, ityAdi rUpa se vyAkhyA 'saMprAptukAmasya' yahAM taka ke padoM kI aupapAtika sUtra kI pIyUSavarSiNI TAkA meM kI gaI hai, ataH jijJAsujana vahAM se ina padoM ke arthako jAna le (vaMdAmiNa bhagavaMtaM tatthagayaM ihagae, pApa me bhagavaM tatthagae iha gayaM re ka vaMdai, namasai. baMdittA, namaMsittA, sIhAsaNavaragae puvAbhimuhaM saNNisaNNe) jambudvIpa nAmake dvIpa meM AmalakalpA nagarI AmrazAlavana meM pRthivI zilApaTraka ke Upara virAjamAna bhagavAna ko yahAM rahA huA maiM namaskAra karatA cakkhudayANa maggadayANa', saraNadayANa jIvadayAga, yohidayANa dhammadayANa, dhammadesayANa, dhammanAyagANaM, dhammasArahINaM, dhammavaracAuraMtacakkAhINaM, dIpotANaM) Atta s135 14 pahAni prAzita 42naa| svabhAvavA pryotakara prabhune namaskAra che, abhayadAna-abhayapradAna karanArA prabhune namaskAra che, jJAnarUpa cakSune ApanArA prabhune namaskAra che, mukitamArga tarapha vALanArA prabhune namaskAra chekore 35mA 'saMprAptakAmasya' mADI sudhInA pahAnI bhopapAti: sUtranI pIyUSavilI TIkAmAM karavAmAM AvI che, ethI jijJAsuo tyAMthI A padanA ane jANI le. (vaMdAmi bhagavaMtaM tatthagayaM ihagae, pAsau me bhagavaM tatthagae igayaMtti kaI caMdaha, namasai, vaMdittA, namaMsittA sIhAsaNavaragae puccAbhimuha sapNisANe) jaMbudvIpa nAmanA dviIpamAM Amalaka5 nagarInA AmrapAlavana cityamAM pRthivIzilApaka upara virAjamAna thayelA bhagavAnane ahIMthI huM namaskAra karuM chuM. tyAM virAjatA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 suvodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpa sthita bhagavaddha danAdikam TIkA- 'tatthaNaM' ityAdi - tatra khala jambUdvIpe dvIpe - madhyajambUdvIpe zramaNa bhagavantaM mahAvIraM jambUdvIpe bhAratavarSe AmalakalpAyAH - tannAmnyAH nagaryAH vahi:- bahiH - pradeze AmragAlavane tadAkhye caitye- ArAme azokavara - pAdapasyAdhaH pRthivIzilApaTTa ke samparyakaniSaNNaM - palyaMkAsana sthitaM yathAmatirUpam avagraham - vanapAlAjJAm avagRhya-svIkRtya saMgamena tapasA AtmAnaM bhAvayamAnaM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM pazyati dRSTvA hRSTatuSTacittAnanditaHhRSTatuSTaH- atotratuSTaH, tathA cittAnanditaH- AnanditacittaH pramuditamanAH, atra prAkRtatvAnniSThAntasya paraprayeogaH prItimanA:- prItirmanasi yasyAsau prItimanA = manasi jAta prItirityarthaH, paramasaumanasthitaH paramaM ca tat saumanasya- suzobhanaM sano yastra sa sumanAstasya : bhAtraH huuN| vahA~ para rahe hue ve bhagavAn yahAM para rahe hue mujhe dekheM / isa prakAra stuti karake phira usane bhagavAn ko bandanA namaskAra karake phira vaha apane siMhAsana para pUrvadizA kI ora muMha karake baiTha gayA / TIkArtha- sUryAmidevane jaba apane avadhijJAna dvArA jambudvIpa kA upayoga pUrvaka nirIkSaNa kiyA taba usane dekhA ki jambUdvIpAntargana madhyajambUdropake bharatakSetra meM jo AmalakalpA nAmakI nagarI hai usake bAhara AmrazAlavana ArAma meM azokavarapAdapa ke nIce pRthivI zilApaTTaka para ucita avagraha ko - vanapAla kI AjJA ko prAptakara saMyama evaM tapa se AtmA kobhAvita karate hue mahAvIra madhu virAjamAna haiN| dekhakara vaha bahuta adhika tuSTa huA, pramudita manavAlA huA, 'prItimanAH proti hai manameM jisake aisA huA. 'parama saumanasthita paramazomana mana hai jisakA vaha sumanA hai. isa - - bhagavAna aDI rahelA mane jue. A pramANe stuti karIna teNe bhagavAnane vaMdanA karI, temane namaskAra karyA, vaMdyanA ane namaskAra karIne pachI te peAtA 1 siMhAsana upara pUrvadeizA bhaNI mukha karIne besI gayeA. TIkA :-suryAbhadeve jyAre peAtAnA avadhijJAna vaDe jamRddIpanu upayeAgapUrvaka nirIkSaNa karyuM tyAre teNe joyuM ke jamUdrIpanA bharatakSetramAM je AmalakalpA nAma nI nagarI che tenI mahAra AmrazAlavana ArAmamAM aokavara pAdapa (vRkSa)nI nIce pRthivI zilApaTTaka upara ucita avagrahane-vanapAlakanI AjJAne meLavIne saMyama ane tapathI peAtAnA AtmAne bhAvita karatA mahAvIra prabhu virAjamAna che. temanA darzIna zrIne te bhUma 4 MtuSTa ne prabhuti bhanavANI thayo, 'prItimanAH' te alu pratye bhenA bhanabhAM prIti cha yethe te thayo. 'paramasaumanasthitaH' nenu bhana paramazIlA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre paramasaumanasyaH tadasyaM saMjAtamiti paramasaumanasthitaH atIva saumanasyasampannaH - ativasannamanAH, harpa zatrisarpa dvadayaH- harSavacchala hRdayaH- vika sitavara kamalanayanavadana:- praphula zreSThakamalavannetramukhasahitaH pracalita varakaTakatruTita keyUra mukuTakuNDalAravirAjadrativakSAH- pracalitAni - capalIbhUtAni barANi-zreSThAni-uttamAni kaTaka-buDita-keyUra-mukuTa-kuNDalAni, tatra-kaTaka:valayaH truTitaM hastA''bharaNavizeSaH keyUraM bhujabhUSaNaM, mukuTaM kuNDalaM ca prasiddhaM tAni yasya pracalitavara kaTaka truTita keyUramukuTakuNDalaH, sa cAsauM hAra 29 l virAjamAnara vidavakSAzca tatra hAreNa virAjamAnaM zobhamAnam ata eva ratidaM manoharaM vakSaH vakSasthalaM yasya sa tathA / prAlambamalambamAnavoladUSaNadharaH pralambamAnaH avalambamAnaH, gholan calan ya : mAlasvaH kaNThAbharaNavizeSaH, tadrUpaM yadUbhUSaNaM tasya dharaH- dhAraka:- avalambamAnabhramatmAlamva bhUSaNadhAraka ityarthaH / sasambhramaM - sambhramasahitaM - sausukyam yathA syAttathA abhyuttiSThatIti kriyAvizeSaNama, sumanA kA jo bhAva hai, vaha parasaumanasya hai, yaha saumanasya jisake huA hai vaha parama saumanasthita - atyantaprasannamanayukta huA. 'harSavazavisarpada' er se usakA hRdaya uchalane lagA. usake praphullita uttama kamala ke jaise donoM netra aura mukha ho gayA. usake zreSTha, uttama kaTakavalaya, truTita - hastAbharaNavizeSa, keyUra - bhujabhUSaNa, mukuTa evaM kuNDala ye saba AbharaNa caJcala ho uThe, usane gale meM jo sundara hAra pahira rakhA thA usane usakA vakSaH sthala vaDA suhAvanA lagane laga gayA. lambA kA jo usane gale meM pahira rakhA thA vaha bhI idhara udhara gale meM hilane lagA. isa taraha harSAtireka se atyanta harSita banA huA vaha sUryAbhadeva vaDI utkaNThA ke sAtha svarApUrvaka capala jaisA vanakara - vyAkula sI hokara sapanna te 'sumanA' che, mAsubhanAno 4 lAva paramasaumanasya che, ma 'saumanasya' nesAM che te parabhasaubhasthita' gatISa prasanna manavANo thayo 'harSavazavisarpahRdayaH' harSAtirekathI tenu' hradaya uchaLavA lAgyuM, praphullita kamaLa jevA tenAM netra ane mukha thaI gayAM. tenA zreSTha, uttama kaTaka, laya, truTita hastAbharaNu vaMzeSa, keyara-bhuja bhUSaNu, mukuTa ane kuMDala A badhA AbharaNI caMcaLa thai gayA. gaLAmAM paherelA sudara hArathI tenuM vakSa khUbaja zAlavA lAgyu. lAMkhA ko je teNe gaLAmAM dhAraNa karelA hatA te paNa Ama tela dalita thavA mAMDayA. A pramANe harSAtirekathI atIva harSita thayelA te sUryAbha deva bahu ja utkaMThAnI sAthe zIvratA pUrvaka "
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam / evamagre'pi / tvaritaM-zIghraM taca capalaM-sambhramayazAdeva vyAkulaM yathA syA ttayA, susvara:-sura zreSThaH sUryAbhA devaH, siMhAsanAda abhyattiSThati abhyutthAya pAdapIThAta-pAdasthApanAsanAt pratyavarAhati-pratyavatarati, pratyAruhya eka zATikam-ekA zATyeva zATikA yasmintad ekazATikam-syUtarahitam uttarAsaGga-uttarIya vastra karAti, ekazATikena uttarAsaGgena mukhamAcchA dytiityrthH| kRtvA saptASTapadAni-sapta vA aSTa padAni tIrthakarAbhimukhaM-zrI mahAvIrajinAbhimukham anugacchati bhagavataH saMmukhaM gacchatItyarthaH / anugamya vAmaM jAnuM karpati-urvIkaroti 'kRSa razcAdezaH (he. 4/187)' kRSTvAurvIkRtya dakSiNaM jAlu dharaNitale-bhUmitale nihatya-adhaH saMsthApya, trikRtyaHvAratrayam mUrdhAnaM mastakaM dharaNitale nivezayati-sthoparyAta, nivezya, IpatpraH tyunnamayati-kizcidR karoti, Ipatpratyunnamayya-kizcidUrvIkRtya, kaTakavuTita stambhitazrunau-kaTaka-TitAbhyAM balaya-bhunarandhabhUpaNAbhyAM stambhito stabdhatA mupanItau bhunau-bAha saMharati-saGkocayati, saMhatya karatalaparigRhItaM-karata. -siMhAsana se uTho. uThakara vaha pAdapITha-pAdasthApanosana se hokara nIce utara kara usane eka zATIvAlA-syatarahita-(dinA siyA-huA) apanI uttarAsaGga banAyA. arthAt eka zATaka uttarAsaGga se usane apane mukha ko AcchAdita kiyA phira vaha sAta ATha paira Age jisa tarapha bhagavAn mahAvIra virAjamAna the usa ora unake sanmukha gayA. vahAM jAkara usane apane vAma-jAnu ko-ghuTane ko u~cA kiyA. use uMcA karaka phira dakSiNa jAnu ko nIce jamIna para jhukAkara sthApita kiyA bAda * meM usane tIna bAra karake apane sastaka ko bhUmi para rakhA aura kucha uce uTAyA, isa taraha karake kaDoM evaM truTita se stabdha hue bhujAoM ko usane saMkucita kiyA. saMkucita karake hastatalo se parigRhIta, capaLa jevo thaIne vyAkula je thaIne siMhAsana uparathI ubho thaye ane ubhe thaIne paga mUkavAnA pAdapITha upara paga mUkIne nIce utAryo. teNe eka zATIvALA -sthUtarahita-vagara sIveluM-pitAnuM utarAsa banAvyuM eTale ke eka zATaka uttarAla vaDe teNe pitAnA mukhane AcchAdita karyuM tyAra pachI te je dizA tarapha bhagavAna mahAvIra svAmI virAjamAna hatA te dizAbharyuM sAta-ATha DagalAM-sAme game tyAM jaIne teNe pitAnA DAbA ghUMTaNane UMcuM karIne pachI jamaNuM ghUMTaNane nIce jamIna upara sthApita karyuM, tyAra pachI teNe traNa vAra pitAnA mastakane bhUmi upara mUkyuM. ane DuM upara uThavyuM. A pramANe karIne kaDAo temaja truTita vaDe stabdha thayelI bhujAo ne saMkecI, saMkucita karIne hatheLIo temaja dazana
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamatro lAbhyAM-hastatalAbhyAM parigRhItaM dazanakha-dazanakhayuktaM ziraAvarta-ziraH pradeze kAritabhramaNaM mastake-zirasi analim-aJjalipuTaM kRtvA evam-anupadaM va kSyamANaM vacanam, abAdIt- "namAtthuNaM arihaMtANaM" namo'stu khalu arhaddhayaH-ityAdInAM 'saMpatkAmassa' samprAptukAmasyetyantAnAM padAnAM vyAkhyA aupapAtikasUtre matkRtAyAM pIyUpavarSiNI TokAyAM vilokanIyA / 'vaMdAmi gaM' ityAdi-cande khalu tatra gatam jambUdvIpe dvIpe-AmalakalpAnagaryA AmrazAlabanacaitye pRthitrIzilApaTake nipaNam bhagavantaM iha gateo 'haM. vande / pazyatu mAM . bhagavAn tatra gata iha gatam, avastham, 'me' ityatra ApatvAdvitIyArthI psstthii| iti kRtvA- iti stutvA bhagavantaM vandate namasyati vanditvA namasyitvA ca siMhAsanasthitaH pUrvAbhimukhaM saMniSaNNaH- upaviSTaH // ma.3 mUlam-taeNaM tassa sUriyAbhassa ime eyArUve ajjhathie citie kappie patthie maNogae saMkappe samuppajitthA-evaM khallu samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbUdAve dIve bhArahe vAme AmalakappAe Nayaroe bahiyA aMbasAlavaNe ceie ahApaDirUva uggahaM uggi hittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / te mahAphalaM khalu tahArUvAgaM bhagavatANaM NAmagoyassa vi savaNayAe kisaMga puNa abhigamaNavaMdaNaNamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe, egassavi eka dazanakhoMse yukta aMjali usane banAI aura use mastaka para tIna bAra ghumAkara isa prakAra se kahA-'namotthuga arihaMtANa bhagavaMtANa' ityAdi padoM se lekara 'saMmA kAmasya' isa padataka ke ina samasta padoM kA artha aupapAtika satra meM pIyUSavapiNI TIkA meM likhA jA cukA hai so vahAM se dekha lenA cAhiye bAkI ke avaziSTa padoM kA artha mUla sUtra ke artha anusAra hI hai // 3 // yukta teNe aMjali banAvI ane te aMjaline traNavAra mastaka upara pheravIne A pramANe prArthanA // "namotthugaM arihatANa bhagavaMtANa" kore pothI bhAMjana "saMmAptukAmasya " mI adhAnA gayA pahonI ma mopapAti: sUtranI piiyuu5varSiNI TIkAmAM lakhavAmAM AvyuM che. tyAMthI jANI levuM joIe. zeSa padano artha mULa sUtranA artha pramANe ja che. sa. 3
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA. sUryAnisyAmala kalpAsthitabhagavadvadanAdikam Ariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe kimaMgapuNa viulassa aTussa gahaNayAe ? taM gacchAmi gaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi NamaMsAmi sakAremi lamnANemi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajju. vAsAmi, eyaM me peccA hiyAe suhAe khamAe NisseyasAe ANugAmiyAe bhavissai likA evaM saMpehei, saMpehitA Abhiogie deve sadAvei sadAvittA evaM vayAsI- * evaM khalu devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbUddIve dIve bhArahe vAse AmalakappAe nayarIe vahiyA aMvasAlavaNe ceie ahApaDirUvaM uggahaM uggilihattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihri| taM gacchaha NaM tumhe devANuppiyA ! jaMbUddIvaM dIvaM bhAraha vAsaM AmalakApaM nayAra aMvasAlavaNaM, ceiyaM samaNaM bhagavaM mahAvIra tirasutto AyAhiNapayAhiNa kareha karitA vaMdaha NamaMsaha vAdittA NamasittA sAI sAiM NAmagoyAI sAheha sAhitA samaNasta bhagavao mahAvIrasta savvao samaMtA joyaNaparimaMDala ja kiMci taNaM vA pataM vA kaTTa vA sakaraM vA asuI vA acokkha vA pUiaM vA dubhigaMdha vA taM sAM AhuNiya AhuNiya egaMte eDeha eDittA pacco dagaM NAimaTTiyaM paviralapapphusiyaM rayareNuviNAsaNaM divyaM surabhigaMdhodayaM vAsaM vAsaha, vAsitA NihayarayaM jaTTarayaM bhaTTarayaM ubasaMtarayaM pasaMttarayaM kareha, karittA jalayathalayabhAsurappabhU. yassa viTThAissa dasavaNNassa kusumasta jANussehapamANamitta ohi vAsaM vAsaha vAsittA kAlAgurupavarakuMdurukaturukkadhUvamaghamaghaMtagaM. dhu yAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhaLAvaTibhUyaM divvAM sura
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam 33 varAbhigamaNajogaM kare: kArapeha karitA ya kAravittA ya khiHpAbhava eyamANattiya paJcappiNaha // sU. 4 // chAyA--tataH khalu tasya mUryAbhatya ayameApaH AdhyAtmika cintitaH kalpitaH prArthitaH manogalaH saMkalpaH samudapadyata / evam khala zramaNo bhagavAna mahAvIro jambUdrope dvIpe bhArate varSe AmalakalpAyA nagaryAH bahirAmrazAlavane caitye yathAmatirUpamavagrahamavagRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati, tanmahAphalaM khalu tayArUpANAM bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayA kimaGga punaH abhigamana-vandana namasyana pratipRcchana paryupAsanayA? 'taeNaM tassa mUriyAbhassa' ityaadi| mUtrArtha-(taeNaM) isake bAda (tasta mUriyAbhassa) usa mUryAbhadeva ko (ime eyArUve) isa prakAra kA yaha (ajjhathie. ciMtie, kappie, pasthie, ma gogae sakApe samupajjitthA) AdhyAtmika, cintita, kalpita mAthita manogata sakalpa utpanna huA (evaM khalu samage bhagavaM mahAvIre) zramaga bhagavAn mahAvIra (jaMbuddIve dove bhArahevAse) jambUdropAntargata-mara jambUdvIpa ke bharata kSetra meM (AmalakamAe Nayaroe bahiyA) Amalakalpa nagarI ke bAhara (aMbasAlapaNe ceie) Amra sAjana udyAna meM (ahApaDirU uggahaM uggiNhittA) yathApratirUpa avagraha ko prAptakara (saMjameNaM tavasA appa Na bhAvemANe vihAi) saMyama aura tapa se AtmA ko bhAvita karate hue virA. jamAna haiM (taM mahAphalaM khalu tahArUvANa bhagavatANaNAmagoyamsa ni saghaNayAe, kigapuNa abhigamaNavaMdaNa NamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAmaNayAe) ataH jaba tathArUpa 'taeNa tassa mUriyAbhamsa' ityaadi| satrAtha:-(taragaM) . tyA2 5ch| (nassa muriyAbhassa) te sUryAmahevane (imeeyArUve) // pramANe ta // (ajjhatdhie. ciMtie. kapie, pasthie, maNogae, saMkappe samupanjitthA) mAdhyAmi, yAtita prArthita bhAga 5 panna thye| (eva khalu samaNe bhagava mahAvIre) zrama lagavAna mahAvIra (navuTIvedIve bhArahevAse) mUdvIpamA mAvesA madhyabhUdra panA mastakSetramA (AmalakappApa yarIe bahiyA) mAmA nArInI pA2 (aMvasAlavaNe beie) mAsAsa pana udyAnamA (ahApaDirUvaM uggahaM uggihinA) yathAprati35 apane bhagavAna (sajameNa tavasA appANa bhAvamANe viharai) saMyama bhane tapathA potAnA mAtmAna bhAvita 42tA viza 2 cha. (taM mahAphala khala tahAkhvANa magavatANaNAmagoyasya vi savaNayAe kimagapuNa abhigamaNadaNaNamasaNapaDipucchaNapajju
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ .34 . ... ... .. rAjapraznIyama ra prasthApi Aryasya dhArmikasya suvacanasya zravaNatayA, kimaGga punaH vipula. syArthasya grahaNatayA 1 tad gacchAmi khalu zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vande namasyAmi satkaromi sammAnayAmi kalyANaM majalaM daivataM caityaM paryupAse etada me pretya hitAya sukhAya kSemAgha niHzreyamAya AnugAmikatAyai bhavi. vAle bhagavAna ke nAmagotra ke zravaNa kA bhI mahAphala hotA hai to phira unake samakSa jAnA,, unako vandanA karanA, unheM namaskAra karanA, unase prazna pUchanA, unakI paryupAsanA-sevA karanA inase jo mahAphala prApta hotA hai usake viSaya meM to kahanA hI kyA hai ? (egassa vi Ariyamsa dhammiyassa sukyassa savaNayAe kimaMgapuNa viulaspta grahassa gahaNayAe) eka bhI AyaM dhArmika suvacana ke sunane se jaba jIva ko mahAphala (mokSa) prApta hotA hai to phira unase vipula artha ke grahaNa se kitanA mahAphala jIva ko prApta na hotA hogA (taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM caMdAmi, NamaMsAmi, sakAremi, sammAgemi, kallANaM maMgalaM devayaM ve iyaM pajjuvAlAmi) to isa ye meM jAu~ aura zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA karU~, unheM namaskAra karU~, unakA satkAra karu, unakA sanmAna karU~, ve bhagavAn kalyANakAraka maGga larUpa deva haiM aura caitya-jJAnasvarUpa haiM, ataH maiM unakI sevA kruuN| (eyaM me pecAhiyAe suhAe khamAe NisleyasAe ANugAmiyAe bhavissaittika vAsaNayAe) to tyAre tathA 35vA mavAnanA nAma gotramA navayuthI nyAre mahApuNyaphaLanI prApti thAya che tyAre temanI sAme javAthI, temane vaMdana karavAthI temane namaskAra karavAthI, temane dhanaviSayaka prazno karavAthI, temanI paJpAsanA-sevA-karavAthI- re bhADA eyAnI prApti thatI ho tenI to pAta 4 zI?(egassa vi Ariyasma dhammayassa suvayassa savaNayAe kimaMgapuNa viulassa aTThassa gahaNayAe) eka paNa AryanA dhAmika suvacanane sAMbhaLavAthI jyAre jIvane mahAphaLa (mokSa) nI . prApti thAya che to pachI temanAthI vipula artha grahaNa karavAthI jIvane keTaluM badhuM bhaDANa yatu Daze ? (ta' gacchAmi Na samaNa bhagavaM mahAvIraM baMdAmi, Nama:sAmi, sakkAremi, sammANemi, kallANa magalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi) te hamaNAM ja huM tyAM jAuM ane zamaNu bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karUM, temane namaskAra karUM, temane satkAra karUM, temanuM sanmAna karUM, te bhagavAna kalyANakAraka maMgaLa rUpa deva che ane caitya-jJAna svarUpa che, ethI huM temanI sevA karuM (eya me pecA hiyAe muhAe khamAe Nisseyasoe ANugAmiyAe bhavismai timI evaM sapehei) prabhumaDAvIra svAmI bhaa|| bhATe 52somA jitanA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. gAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam yatItikRtvA evaM saprekSate, evaM saMprekSya AbhiyogikAna devAn zabdagati zabdayitvA evamavAdIta / . evaM khalu devAnupiyAH ! zramaNo bhagavAna mahAvIraH jambUdvIpe dvIpe bhArate varSe AmalakalpIyA nagaryA bahirAmrazAlavane caitye yathApatirUpamavagrahamatragRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati / tad gacchana khalu yUyaM devAnupiyAH jambUdvopaM dvIpaM bhArataM varSam Amala kalpAM nagarIm AghrazAlavanaM caityaM zramaNa' bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapadakSiNa kuruta, kRtvA evaM saMpehei) ye mere liye paraloka meM hitake liye, kSamA samucita sugna sAmarthya ke liye-niHzreyasa ke liye-mokSa ke liye aura AnugAmikatA ke liye hoMge, isa prakAra kI bhAvanA se prerita hokara usane aisA vicAra kiyA (sapehittA Abhiogie deve sahAvei) isa prakAra kA vicAra karake phira usane Abhiyogika AjJAkArI devoM ko bulAyA (sadAyittA evaM vadhAmI) bulAkara unase aimA kahA (evaM khalu devANuppiyA! samANe bhagA jaMbUhIve dIve bhAradevAse AmalakappAe nayarIe bahiyA aMbasAlavaNe cehae ahApaDirUvaM uggahaM uggittiA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai) he devAnamiyo! zramaNa bhagavAna mahAvIra jaMbUdvIpa nAmake dvIpa meM dakSiNa bharatakSetra meM AmalakalpAnagarI ke bAhara AmralAlavanatya udyAna meM yakSApatirUpa / agraha ko prApta kara saMyama aura tapa se AtmA ko bhAvita karate hue virAjamAna haiN| (taM gacchahaNa tumhe devANuppiyA) to he devAnupriyo ! tuma jAo (jaMbadIvaM dovaM pAradaM vAsaM AmalakappaM nagari, aMbasAlavaNaM ceiyaM, samaNaM bhagavaM mATe, sukhanA mATe, kSamA-samucita sukha sAmarthyanA mATe niHzreyasanA mATe, mokSanA mATe ane AnugamitAnA mATe preraka rUpa thaze. A jAtanI bhAvanAthI prerAIne teNe PAL M1-viyA2 4the| 3 (saMhitA Abhibhogie deve sahAveDa) 0 tano viyA2 4zana tere mAmayoga devAne sAyA (sadAyittA eva vayAlI) mAyAvAne tebhane yuM 1 (evaMkhalu devAgupiyA ! samage bhagatra mahAvIre javuTIve done bhArahe vAse AmalakappAe nayarIe badiyo abasAlavaNe cehae ahApaDiva ugaha uggihinA sajameNa tavasA appANa mAvemANe viharai) mAnu priyo ! zramaNa bhagavAna mahAvIra jaMbudvipa " nAmanA tapanAM dakSiNa bharata kSetramAM Ama ka5 nagarInI bahAra AmrazAlavana citya udyAnamAM yathApratirUpa avane prApta karIne saMyama ane pachI potAnA AtmAne bhAvika karatA virAje che. (taM gacchaha Na tumhe devANuppiyA ! to le devAnupriyo ! nabhai yo (jaddI dIva bhAra vAsa Amalakappa nayariM, avamAlavaNa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre 36 candadhvaM namasyata vanditvA namastviA svAni svAni nAmagotrANi kathayata, kathayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sarvataH samantAt yojanapari maNDalaM yat kiJcita vA patra vA kASTha vo azuci yA ano vA pUtikaM vA durabhigandha vA sarvamAdhUyA''dhUya ekAnte eDayata eDayitvA nAtyumahAvIra tikkhuto AyAhiNapayAhiNaM kareha) jambUdvIpa nAmake dvIpa meM - madhyajambadvIpa meM jo bharatakSetra hai aura usameM bhI jahAM AmalakalyA nAmakI nagarI hai. tathA usameM bhI jo AmrasAlavana nAmakA udyAna hai-vahAM jAokyoMki vahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna haiM so vahAM nA kara tuma loga unakI tIna pradakSiNA karo - (karitA caMdaha) pradakSiNA karake unako vandanA karo ( NamaMsaha) unheM namaskAra karo ( vaMdittA NamaMmitA sAI sAI gAI sAha) vandanA namaskAra karake apane nAmagotroM ko kaho -1 ( mAhittA samaNassa bhagavaoM mahAvIrassa savvao samatA jogaNaparimaMDalaM jaM kiMci taNaM vA, pattaM vA, sakkara vA asur3a vA, acokkhaM vA, pUyaM vA, ducbhigaMdhaM vA taM san AhuNiya2 egate aDeha) apane2 nAmagotroM ko kahakara phira zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa kI eka yojanaparimita golAkAra bhUmi ko tuma loga acchI taraha se jo kucha bhI vahAM tRNa par3e hoM, patte paDhe hoM, kASTha paDA ho, yA kaMkaMDa patthara paDe hoM, yA koI aravi vastu paDe ho. malina vastu ho yA sar3I galI durgandhita vastupaDI ho, una saboM ko sama bhagava mahAvIra tikkhutto bhayAhiNapayAhiNa kareha) zUdIya nAmanA dvIpamAM-madhyajra' dvIpamAM je bharata kSetra che ane temAM paNu jyAM A malalpA nAme nagarI che temaja tenAM AmrasAvana nAme udyAna che tyAM jAe. kemake tyAM zravaNu bhagavAne mahAvIra virAjamAna che tyAM jaIne tame teozrInI traNa praznakssinnaa (karitA daha) ahakSiNA urIne temane vahana (gamaMsaha) tethe zrIne nabhas42 43. (vaMdittA NamaMsitA sAI sA nAgobAI sAhe) vaDhanA te namaskuJjara hurIne potAnA nAma gotranA ubhyA ze. (sAhittA samagassa bhagavao mahAvIra saJcao samatA joyagaparimaMDala' jaM kiMci taNaM vA, pattA va vA sakka vA asuIvA, avokkhaM vA pUvA dubbhigaMdha vAtaM satra AhUNiya 2 ete eDeDa ) ye tapotAnA nAma gotronAM uccAraNa ne tame zraSNu bhagavAna mahAvIranI -pAse eka ceAjana jeTalI geALa AkAra bhUmine sArI rIte je kaI tyAM tRNu paDelAM hAya, pAnAM paDelAM hAya, lAkaDAM paDelAM hAya kaMI paNu jAtanI apavitra vastu paDelI hoya, malina vastu .hAya ke saDI gayelI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvadanAdikam dakaM nAtimRttikaM praviralapampRSTa rajoreNuvinAzana divya surabhigandhodakArSa, varSitvA nihatarajaH naSTarajaH upazAntarajaH prazAntarajA kuruta, kRtvA jalajasthalanabhAsuramabhUtasya vRntasthAyinaH dazArddhavarNasya kusumasya jAnRtsedhapramANamAtram avadhiM varSa varpata, varNitvA kAlAgurupravarakunduruSka-turuka dhUpamaghamaghAyamAnagandhobhUtAbhirAma sugandhavaggandhitaM gandhayahAM se haTA haTAkara kisI ekAnta sthAna meM DAla denA (eDittA pacodagaNAimaTiyaM paviralapapphusiyarayareNu viNApUrNa dina surabhigaMdhodayavAsaM vAsaha) DAlakara phira aise divya murabhi acitta gadhodaka kI varSA karo ki jisa dRSTi meM jala adhika na barase, jamIna para kIcaDa usa dRSTi se na ho sake rana reNu jisase daba jAve aura jisameM vila rUpa se nanhIM nanhIM bUdeM paDe (vAsittA NihayarayaM NaharayaM, bhaTTarayaM ughasaMtarayaM pasaMtarayaM kareha) isa prakAra ko acitta dRSTi karake usa sthAna ko tuma loga nihatarajavAlA, naSTarajavAlA, bhraSTarajavAlA, upazAMtarajabAlA evaM prazAnta rajavAlA banAvo (karittA jalayathalaya bhAsurappabhUyassa viTThAissa dasavaNNasma kusumassa jANussehappamANamittaM ohiM vAsaM vAsaha) isa prakAra karake phira tuma loga dedIpyamAna acitta jalakamalo evaM sthalakamaloM kI pracura mAtrA meM varSA karanA usake bAda vRntasahita paMcavarga ke puSpoM kI jAnUnsedhapramANamAtrA meM varSA karanA (vAsittA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvamaghamaghatagaMdhuyAbhirAmaM sugaMdhAragaMdhiyaM gNdhdurgadha mAratI vastu paDelI heya te badhIne tyAMthI laIne dUra keI ekAMta sthAnamAM vill. (DittA paccodagaNAimayiM paviralapapphusiya rayareNuviNAsaNa divvaM surabhigadodagavAsa bAsaha) nAbhIne pachI tame tyAM mevA hivya suni acitta gaMdaka (sugaMdhita pANI) nI varSA kare ke je varSomAM pANI vadhAre paDatuM varSe nahI ke jethI jamIna kAdavavALI thaI jAya. mATI saheja bhInI thaI jAya A pramANe pAchI mAchI 12sAvA. (vAsittA Nihayaraya, NaharayaM, bhaTTaraya, upasatarayaM pasaMtaraya kareha) 2t andnI ayitta vRSTi 4zana tame te sthAnane niDataraja vALuM, naSTa rajavaLuM, bhraSTa rajavALuM, upazAMta rajavALuM ane prazAMta rajavALuM manAvI al. (karittA jalayathalayabhAsurappabhUyassa viMTahAissa dasavaNNassa kusumassa jANuslehappamANamittaM ohi vAsavAsaha) mA prabhArI zane tame badhA dedipyamAna acitta jaLakamaLo ane sthaLa kamaLanI puSkaLa pramANamAM varSA karo. tyAra pachI vRta (DITA) sahita evAM paMca vaNanA jAnsela pramANamAtrAmAM varSA kare. vAsitA kAlAgurupavarakuMdarUmadhUkanukkAmaghamatagadhuddhayAbhirAmaM mugadha.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanIyam 3. bhUna divya suravarAbhigamana yogyaM kuruta kArayata. kRtvA kArayitvA ca kSimameva etAmAjJaptiko pratyarpayata !! ma. 4 // 'taeNa tassa' ityAdi-- - TIkA--tatA-tadanantaram khalala tasya mUryAmanya devasya ayamaMtayaH vakSyamANaprakAraH AdhyAtmikaH-AtmagataH-araitra, tadanucintitaH-punaHpunaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iba, kalpitaH sa eva vyavasthAyuktaH- idame vaSTibhUya, dikA suravarAbhigamaNanoggaM kareha, kAra veda, karittA ya kAgavittA ya vippAmeva eyamANattiyaM paJcappiNaha) varSA karake phira usa sthAna ko kA ThAgurU, zreSTa kunduruSka evaM lomAna kI atizayita gaMdha ke prasaraNa se aMbhirAma-ramaNIya karo, isa prakAra ati uttana gaMdha se bAsina upa sthAna ko tuma loka gadhaguTikA ke jaisA banAdo. tAki vaha susvaroM ke a bhagamana yogya ho jAye. isa prakAra kA use tama svayaM bhI karo, aura mAtha meM dUsaroM se bhI kraao| jaba mere kathanAnusAra mA kAma pUrA ho jAve. taba tuma loga merI isa AjJA ko pIche mujhe vApima karo arthAt mere kahe anusAra saba kAma kara liyA hai ina tI hAM mubanA do. TIkArtha--isake bAda usa sUryAbhadeva ko yaha isa prakAra kA vicAra hubhA-pahile to. yaha vicAra use Atmagata hA-arthAt jisa prakAra aMkura 'jamIna ke bhItara 2 hI prasphuTita hotA hai aura kama jora avasthA meM bAMgadhiya gaMdhavaTibhUya, divvaM suravarAbhigamaNajogga kare, kArabeha, karittA ya kAravitA ya khippAmeva eyamANatti paJcapiNaha) varSAcyA // 6 te sthAnane kalAguru, zreSTha kudruSka ane lobAnanI tIvra sugaMdhathI ramaNIya-abhira ma -bane, A pramANe ati uttama sugaMdhathI suvAsita te sthAnane tame loke gaMdha guTikAnI jevuM banAvI de. jethI te devatAonA abhigamana mATe regye thaI jAya. A pramANe te sthAnane tame jAte paNa ramya banAve ane bIjAonI madada laIne paNa A kAma purUM kare. jyAre mArA Adeza pramANe kAma pUruM thaI jAya tyAre tame leke mArI A AjJA anusAra kAma thaI gayuM che tenI mane jANa kare. * TIkA -tyAra pachI te. sUryAbhadevane A pramANe vicAra uddabhavyuM eTale ke pahelAM te A vicAra tenA AtmAmAM uddabhavya, jema aMkura, jamInanI aMdaraja aMkurita hoya che ane kemaLa avasthAmAM rahe che temaja A Atmagata thayela
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhinI TIkA. sUryAsyAmalakalpAsthita bhagavadvadanAdikam 39 , kariSyAmIti kAryAkAreNa pariNato - vicAra - pallavita iva, prArthitaH - sa veSTarUpeNa svIkRtaH puSpita ina, manogataH saMkalpaH manasi dRDharUpeNa nizrayaH itthameva mayA kartavyam' iti vicAraH phalita itra samudapadyata smutpnnH| sa ? ityAha-' evaM ' ityAdi - evam ittham gkhalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH jambUdvIpe dvIpe bhArate varSe AmalakalpAnagaryAH bahirAnrasAlavane caitye yathA rahatA hai usI prakAra se yaha vicAra bhI jo use Atmagata huA vaha bhI usa akura ke samAna pahile banA rahA - bAda meM dhIre 2 jaise aMkura se tarakkI karatA huA dvipatrita avasthAvAlA aura pahile kI apekSA sthitivAlA ho jAtA hai-usI prakAra yaha Atmagana vicAra usakA bArabAra smRti kA viSayabhUta banakara dvipatrita aMkura kI taraha pahile kI apekSA puSTa sthitivAlA banA bAda meM jaise akura bIre 2 puSTa hokara pallavita ho jAtA hai usI prakAra yaha vicAra bhI, maiM aisA hI karugA' isa prakAra kI vyavasthAyukta hone se kAryAkAra rUpa se pari ta hokara palakti bana gayA. phira vahI vicAra iSTarUpa se svIkRta hokara punita hue aMkura kI taraha prArthita banA bAda meM maiM esA hI karU~gA isa prakAra manameM dRr3harUpa se nizcita hokara phalita hue aMkura kI taraha vaha vicAra manogata ho gayA, jo vicAra use manogata huA usIvicAra ko aba kaTa karate hue sUtrakAra kahate haiM- -zramaNa bhagavAn mahA vIra jaMbUdIpa nAmake madhya jambudvIpa meM sthita dakSiNa bharatakSetra meM Amala vicAra paNa pahelAM aMkuranI jema ja rahyo. tyAra pachI dhIme dhIme jema aMkura peAtAnI pUrvAvasthA che|DIne vadhavA mAMDe che ane hripatrita avasthA vALe! (be pAnAvALA) temaja pahelAM karatAM vadhu puSTa thaI jAya che temaja te Atmagata vicAra paNa vArava.2 tenI smRtinA viSaya thaIne dvipatrita (be pAnAvALA) 'kuranI jema pahelA karatAM puSTa sthiti vALA thaI gayA tyAra pachI jema aMkura dhIme dhIme puSTa thaine pallavita thaI jAya che temaja A vicA, paNu 'huM Ama ja karIza? A AtanI vyavasthA yukta DAvA badala kA rUpamAM pariNata thaIne kalpita banI go, tyAra - pachI te ja vicAra ISTa rUpamAM svIkRta thaine puSpita thayelA aMkuranI peThe prArthita avasthA sudhI pahoMcyA. tyAra pachI huM Ama ja karIza. A rIte manamAM dRDhapaNe nizcaya karIne phaLita thayelA aMkuranI jema te vicAra manogata thai gayA. je vicAra tenA manamAM karyA teja vicArane sUtrakAra have spaSTa karatAM kahe che ke zramaNa bhagavAna maThThAvIra jabuddIpa nAmanA madhya' jamRdvIpamAMsthita dakSiNa bhara1 kSetramAM gAmala
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 % 3D rAjapraznIyavatra pratirUpam avagraham avagRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati, tad mahAphalaM khalu nathAlpANAM-tAdRzAnama, bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayAzravaNenApi mahAphalaM kimadApunaH kiM punaH 'aGga' iti komalAmaMtraNe abhigamana . vandana-namasyana-pratipacchanaparyupAsanayA ? abhigamanAdinAtvatyantaM mahAphala bhavediti bhAvaH tathA ekasyApi Aryasya Aryaproktasya dhArmikasya dharmasambandhinaH pravacanasya zravaNatayA-zravaNena mahophalaM bhavati kimaGgaH ! punaH kiM punaH, vipulasya-bahoH artha-ya-Arya mo kapacanArthasya grahagata yA-prAgera mahAphalaM na bhavet ?-apitu bhavedeva / tada-tasmAt gacchAmi khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vande-stomi namasyAmi-namaskaromi satkaromi-aJjalyAdinA satkRtaM kalpA nagarI ke bAhara AmrasAlavana nAmake udyAna meM yathArUpa avagraha (vanapAlakI AjJA) ko mArakara saMgama aura tapa se AtmA ko bhAvita karate hue virAjamAna haiN| to jaba aise bhagavantoM ke nAma aura gotra ke bhI zravaNa se jIva ko apane jIvana meM mahAphala prApta hotA hai, to phira unake pAsa jAnA; unako candanA karanA unheM namaskAra karanA, unase prazna pUchanA aura unakI paryupAsanA karanA inase to mahAphala prApta hotA hI hai isameM to kahana hI kyA hai| tathA eka bhI Arya pokta dharma saMbaMdhI suvacana ke sunane se jaba mahAphala prApta hotA hai to kyA Arya pokta suvacanArtha ke grahaNa karane se jIva ko mahAphala prApta na hotA hai ? api tu avazya hI hotA hai| isaliye mai zramaga bhagavAna mahAvIrakI stuti karUM, jAkara unheM namaskAra karUM, aMjali Adi joDakara unakA satkAra kapA nagarInI bahAra AmrazAlavana nAme udyAnamAM yathArUpa avagraha-(vapAlakanI AsA) ne meLavIne saMyama ane tapavaDe pitAnA AtmAne bhAvita karatA virAjamAna che. te tyAre evA bhagavaMtenAM nAma ane gotranA zravaNathI paNa jIvane pitAnA jIvana kALamAM mahAphaLanI prApti thAya che, to temanI pAse javuM, temane vaMdana karavuM temane namaskAra kavAM. temane prazno karavA ane temanI paryuM pAsanA karavI. vagerethI te ekakasapaNe mahAkramanI prani thAya che temAM te lagIre kAne sthAna nathI. temaja AvaDe upadezAvelA dharma saMbadhI eka paNa vacanane sAMbhaLavAthI jyAre mahAphaLanI prApti thAya che tyAre Aryapreta muvIne karavAthI zuM javane mahAphaLanI prAptI nahIM thatIya arthAta cakakasapaNe ne mAphaLanI prApti thAya ja che eTalA mATe huM zravaNa bhagavAnanI nati kare, tyAM jaIne temane namaskAra kara, aMjali vagere banAvIne
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpasthita bhagavadvaM danAdikam : karomi, sammAnayAmi- ucitapratipattibhirArAdhayAmi, kalyANaM- kalyANakAficatcher reaspam evaM maGgalaM duritoSazamakAritvAd maGgalasvarUpaM caityaMjJAnasvarUpam, sakalavastuprakAzakatvAt daivataM - devasvarUpaM trailokyAdhipatitvAt paryupAse-seve / etad me mama pretya bhavAntare hitAya - kalyANAya sukhAyasaukhyAya kSamAya- samucitasukhasAmarthyAya, niHzreyasAya - mokSAya AnugAmitAye - anugamanazIlatvena bhavaparamparAnubandhisukhAya bhaviSyati / iti kRtvAityabhipratya evam ittham samprekSate - vicArayati, evaM sammekSya Abhiyogi kAn - AjJAkAridevAn zabdayati-Ahvayati zabdayitvA AhUya evam - anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt evaM khalu he devAnumiyAH / yat zramaNo bhagavAn mahAvIro jambUdvIpe dvIpe bhArata varSe AmalakalpAyA nagaryAH bahirAmrazAlakarU, ucita pratipattiyoM se unakI ArAdhanA karU, kyoM ki ve kalyANakArI hone se kalyANasvarUpa, evaM duritopazamaka (pApanivAraka) hone se maMgala caitya-jJAnasvarUpa, evaM svarUpa, sakalavastu prakAzaka hone se triloka ke abhipati hone se devasvarUpa haiM / ataH unakI sevA karU ye saba kriyAe~ mujhe bhavAntara meM kalyANa ke liye, mukhake liye, samucita mukha sAmarthya ke liye, mokSa ke liye, evaM anugamanazIla hone se bhavaparamparAdhI sukha ke liye hoMgI, isa prakAra iSTa samajhakara usane aisA vicAra kiyA isa prakAra kA vicAra karake phira usane Abhiyogika devoM ko AjJAkArI devoM ko bulAyA. bulAkara phira unase usane aisA kahA- he devAnumiyo ! maiMne jisa kAraNa se tumheM bulAyA hai - vaha isa prakAra se hai zramaNa bhagavAn mahAvIra jambUdvIpa ke dakSiNabharatakSetra meM aamtemanA satkAra karu, yAgya pratipatI vaDe temane ArAdhu. kemake teo kalyANakArI hAvAthI kalyANu svarUpa ane ritApazamaka eTale ke pApone naSTa karanArA DAvAthI caitya-jJAna svarUpa, ane traNe leAkeAnA adhipadhi hAvAthI deva svarUpa che. ethI hu teozrInI sevA karU A badhA pavitra kAme mArA mATe bIjA bhavamAM kalyANane mATe sukhane mATe samucita sukha sAmarthyane mATe mAkSa mATe anusaravA ceAgya hovAthI lvparaparAnuM kha'dhI sukha mATe hetu rUpa thaze. A pramANe iSTa samajIne teNe vicAra karyAM, A rIte vicAra karIne pachI teNe Abhiyogika devAne AjJAkArI de vAne khelAvyA ane khelAvIne temane A pramANe kahyuM ke huM devAnupriye ! me je je kAraNathI prerAIne tamane atre khelAvyA che, te A pramANe che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra jabUrIpanA dakSiNa bharata kSetramA AmalakA nagarInI bahAra AmrazAlavana 2
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyam bane catye yathAmatirUpam-ucitam avagraham avagRhya saMyamena tapasA AtmAna bhAvayan viharati-tiSThati / tat-tasmAt kAraNAda, he devAnupriyAH yUyaM gacchata jambUdvIpa' dvIpa bhArata varSam AmalakalpAM nagarIm-AmrazAlavana caityam, tatra zramaNa bhagavanta mahAvIra trikRtvA-vAratrayam AdakSiNapadakSiNa kuruta, kRtvA vandava namaH sthata ca vanditvA namasyitvA ca svAni svAni nAmagotrANi-gotrANi nAmAni ca-kathayata, katheH mahAdeza (he-84-2) kathayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sarvataH-sarvAstu dikSu samantAda vidikSu yojanaparimaNDalaM yojanaparimita vartulAkArasthAna yadasti tatra yatkiJcit-kipi tRNa vA kASTha vA zarkarAM-vAlukAm upala. kSaNatayA dhUlI:,azuci apavitra vastu acokSam anapanIta azucidravyam,pUtika-zaTitama, lakalpA nagarI ke bAhara AmrazAla vanacaitya meM ucita vanapAla kI AjJA prApta kara Thahare hue haiM. vahAM ve apanI AtmA ko saMyama aura tapa . se bhAvita kara rahe haiM. isa kAraNa he devAnupriyo ! tuma loka jambUdvApa ke bharatakSetra kI AmalAlpA nagarI meM jahAM ki AmrazAlayan hai aura usameM bhI jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna haiM, vahAM jAo. vahA~ jAkara zramaNa bhagavAn ko tIna pradakSiNA karo, pradakSiNA karake unako vandanA karo unheM namaskAra karo, bandanA namaskAra karake phira apane 2 nAmagotroM kA uccAraNa karo-unase kaho, kahakara phira tuma loka zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa kI eka yojana parimita gola jamIna ko . cAroM dizAoM meM aura cAroM vidizAoM meM jo kucha bhI vahAM para tRNa -ghAsa, patra-patte, kASTha-lakaDI, zarkarA-cAlukA, upalakSaga se dhUli, tathA tyamAM vanapAlanI egya rIte AjJA meLavIne rokAyA che. tethI tyAM pitAnA AtmAne saMyama ane tapathI bhAvita karI rahyo che. eTalA mATe he devAnupriye ! tame leke jaMbudvIpanA bharata kSetrenI AmavakalpAnagarImAM jyAM AmrazAlavana che ane temAM e. paNa jayAM zramaNa bhagavAna virAjamAna che. tyAM jAo tyAM jaI tame zramaNa bhagavAna mahAvIranI traNa pradakSiNA kare. pradakSiNA karIne temane vandana karo ane temane namaMskAra kare. vandanA ane namaskAra karIne tame potapotAnAM nAmonAM uccA Na kare temane potAnAM nAma kahA. kahIne tame badhA zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsenI eka yejanA jeTalI vastulAkAra jamInane cAre dizAomAM ane cAre vidizA emAM je kaMI paNa tyAM tRNa, ghAsa patra, kASTha. zarkarA-kakara ulakSaNathI dhULa ja bIjI apavitra vastuo tathA A cAla ane nIta adhika .
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA. sUryAbhisyAmalakalpAsthitabhagavadvadanAdikam ata eva-durabhigandha-durgandhayukta sarva vaikriyazaktayotpAditasaMvartakavAyunA AdhyA''dhUya-apanIyApanIya ekAnte-yojanaparimaNDalAda dUratame deze eDayata-' prakSepayata, eDayitvA nAtyudaka-nAdhikajalaM, nAtimRttika nAdhikamRttika murabhigandhodakavarSamiti pareNa sambandhaH, evamagre'pi, maviralaMpaspRSTa-1 aviralAni-prakRSTaghanIbhUtAni kardamasambhavAda, praspRSTAni-prakRSTasparzanAni yasmistam ata eva rajoreNuvinAzanaM-rajasAM-lakSaNatarareNupudagalarUpANAM, reNUnAM-sthUladhUlInAM ca vinAzana-dUrIkAraka divyam-apUrva surabhigandhodaka varSa-sugandhayuktAcittajalavarSagaM varSata, dharpitvA yojanaparimaNDala kSetra nihataapavitra vastu ho tathA acokSa-anapanIta azuci dravya ho, pUtika-saDI galI bastu ho, ki jisase vahAM kA vAtAvaraNa durgadhita bana rahA ho sabako apanI caikriyazakti dvArA utpAdita saMvartata ghAyu se haTA haTAkara-uDA uDAkara usa yojana parimaNDala sthAna se daptara deza meM DAla do-prakSita kara do. pakSipta karake phira tuma loga divya-apUrva, sugaMdhayukta acitta jala kI varSA karo. yaha varSA aisI ho kI jisameM jala adhika na barase. aura nAtimRttika-na jisa varSA se miTTI hI ukhaDe-arthAt kIcaDa ma hone paaye| isa varSoM meM mUsalAdhAra pAnI na barase-kintu rimajhima 2 hI pAnI barase. jisase saba pAnI jamIna meM hI samA jAve aura usakA sparza spaSTa pratIta hotA rahe. isase lAma yaha hogA-kI isa vRSTi se raja kA-lakSNatara reNukA aura sthUla dhUlirUpa reNuoMkA-vinAza ho mAyagA. arthAt raja aura dhUli saba acchI taraha se jamIna para hI dava jAveMgI. aisI dRSTi karake phira tuma loga usa yojanaparimita primdravya hoya, pUtika saDelI vastuo hoya ke jenAthI tyAMnuM vAtAvaraNa dudhita banI gayuM hoya, te badhI vastuone pitAnI vaikiya zakti vaDe utpAdika saMvartaka pavanathI dUra karIne uDAvIne te jana parimaMDaLa sthAnathI dUravALA dezamAM pheMkI de. pheMkIne tame divya, apUrva sugaMdhayukata, acitta pANInI varSA kare. A varSa evI hevI joIe ke jethI pANuM vadhAre paDatuM varSa nahi, ane "nAtikRttika-jene lIdhe mArI paNa kAdavavALI thaI na jAya. A varSomAM pANI mUsaLadhAra varSavuM joIe nahi. paNa jharamara jharamara pANI varSavuM joIe. jethI badhuM pANI jamInamAM samAviSTa thaI jAya ane teno sparza sArI rIte jaNAve rahe. enAthI e lAbha thaze ke e varSothI dhUlikaNe-kSaNatara eTale suMvALI reNuone ane zUla dhUlirUpa raNuone vinAza thaI jaze. eTale ke raja dhUlinA kaNa sArI rIte jamInamAM ja dabAI jaze. A jAtanI varSA karIne tame loke te jana jeTalA parimaMDaLa rUpa kSetrane evuM banAvI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasatra rajaH-nihataM-punaranutthita rajo yatra tAdRzaM kuruta, tatra rajaso nihatatvaM kSaNamA mutthAnAbhAvenApi sambhavatItyata Aha-'naSTarajaH'-naSTa-sarvathA'dRzyIbhUta rajo yatra tada, naSTarajaH, bhraSTarajaH bhraSTa-pavanobUtatayA yojanamAtrakSetrArataH palAyitaM rana:-dhUliH yasmAn tad bhraSTarajaH, upazAntarajaH, prazAntarajaH kuruta, kRtvA tatra-jalajasthalajabhAsuraprabhUtasya-jalajAni sthalajAni ca kamalAni vaikriyazaktyA samutpAditAni tAni ca bhAsurANi-dIpyamAnAni punaH prabhUtAni-anipracurANi, tataH-jalanasthalajabhAsvaramabhUtAni yatra ta ya, atra praakRntvaadvishessnnprnipaatH| vRntasthAyinaH-yantena-adhovattintena niSThanItyevaM zIlasya dazArdravarNasya paJcavarNasya kusumasya acittapuppasya, atra jAnAvekavacanam tena acittakusumAnAmityarthaH, jAnUra sedhapramANamAtra jAnuno ya utsedha-: uccatvaM, tasya yatpramANaM, tatmahazImAtrA-parimANaM yasya tAdRzam avadhimtadavadhikaM varSa varpata, varSiyA-tada yojanaparimaNDalaM kSetra kAlAgurupavarakunduruDalarUpa kSetra ko emA kara denA ki jisase yaha nihita rajavAlA ho jAve phira jisameM se raja na uThane pAve, aimA ho jAve, aNamAtra bhI rajake utthAna ke abhAva meM yadyapi raja kI nihatatA vahAM bana sakatI hai.' parantu aisI nihatatA yahAM nahIM honI cAhiye-kintu "naSTaraja" raja sarvathA adRzyobhUta jisameM ho jAve-aisA vaha bhraSTa rajavAlA-uma myAna se raja bahuta dUra calo jAve aisA, tathA prazAnta-raja jahAM vilakula zAMta ho cukI hove aisA vaha sthAna ho jAve isa prakAra se usa sthAna ko karake phira tuma loga usa sthAna para ati pracuramAtrA meM dIpyamAna acitta jalaja evaM sthalaja kamaloM kI jo ki apanI vikriyA zakti se utyA dina kiye gaye hoM, evaM nAhina paMcArgAle kumumoM kI acitta puSpokI jAnUtsedha -pramANa mAtrAvAlo (ghuTane pramANavAlI) varSA karanA bAda meM deje ke jethI te nihita rajavALuM thaI zake te mAMthI pharI eja uDe nahi tevuM thaI jAya kSapAtra paNa rajanA uthalananA abhAvamAM je ke rajanI niDatatA tyAM banI zake che, paNa A jAtI niDutatA tyAM hevI joIe nahi paNa "nA " raja sarvathA a drazya thaI jAya evuM, bhUTa rajaLA te sthAnathI ja bahu ja dUra jatI rahe. tema ja prazAMta-eTale ke raja saMpUrNapaNe besI gaI hoya. evuM te sthAna thaI jAya. A pramANe te sthAnane banA ne pachI tame loke te sthAna upara puSkaLa pramANamAM dIpyamAna acitta jamIna ane pANInA kamaLanI ke jeo pitAnI vikiyA zakti paDe utpanna karavAmAM AvyAM temaja vRta (dI) sahita pAMcaraMgavALAM puSponI-acitta puSpanI jAnajodha pramANuvALI (ghUMTaNa sudhInA pramANavALI) varSA kare. tyAra pachI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagaddha danAdikama " eka turuSkadhUpamaghamaMghAyamAnagandho tAbhirAmaM kAlAguruH - tannAmaM sugandhadravyaM, mavaraH - zreSThaH kunduruSkaH- dhUpavizeSaH, tururukaH - yAvano dhUpaH 'lohabAna' ini bhASAyAM prasiddhaH, teSAM yo maghamaghAyamAnaH- atizayitaH gandhaH, tasyotenapasaraNenAbhirAmaM - ramaNIyaM kuruta, tathA sugandhavaragandhinam atyuttama gandhavAsi tam ana evaM gandhavartibhUtaM gandhaguTikA sadRzaM ghanobhUtaM sugandhayuktatvAt divyam apUrva suravarAbhigamanayogyaM suravarANAm = devazreSThAnAm abhigamanayogyaM sammukhagamanayogyaM kuruta / na kevalaM svayaM kuruna api tu anyairapi kArayatatAdRzaM sampAdayata kRtvA kArayitvA ca kSiprametra zIghrameva etAm - imAn AjJasikAm - AjJAm praharSayata yayokta kAryasampAdanena saphalAM kRtvA niSe dayateti bhAvaH // su. 4 // mUlam - taNaM te abhiyogiyA devA sUriyAbheNaM deveNaM evaM vRttA samoNA haTTatuTTa. jAva hiyayA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu evaM devo tahatti ANAe viNaNaM vayaNaM 45 usa yojana parimaNDalarUpa kSetra ko tuma loga kAlAguru nAmaka sugaMdhadravya hI. zreSTakundaruSka vizeSa kI, tathA puruSka lomAna kI mamatrAyamAna - atizayita-gaMdha-sugaMdhi ke prasaraNa se ramaNIya karoM. isa taraha atyuttama gandha se vAmita hue usa sthAna ko tuma loga gaMdha ko gulikA-gotrI jaisA banAkara apUrva mahardika ke devoM ke gamana yogya ko sAtha meM dUsaroM se bhI aisA ho use kraao| jaba yaha diyA huA kAma acchI taraha se saMpAdita ho jAve athavA kara vA diyA jAve va tuma loga zIghra hI merI isa AjJA ko pIche sucIta karo - arthAt kahe hue anusAra ya kAma ho cukA hai. isako hameM jaldI se mucIta karo. // su. 4 // te ceAjana pirama`DaLa rUpa kSetrane tame leAkA kAguru nAmaka sugaMdha dravyanI, zreSTa kuntarU'-dhUpavizeSanI temaja turUY--lAmAnanI madhamadhAyamAna--khUba ja maghamaghatI sugaMdhI phelAvIne ramaNIya banAveA. A pramANe khUbaja uttama evI sugaMdhathI suvAsita thayelA te- sthAnane tame gadhanI zulikA--gALI--jevI banAvIne zreSTha devatAenA mATe abhigamana ceAgya banAvI de ane A kAmamAM bIjAenI pAsethI paNa madada le. jyAre A kAma sArI rIte pUrNa thai jAya athavA khIjAe pAsethI pUrNa karAvI levAmAM Ave tyAre tame badhA mArI pAse AvIne kAmanI pUrNatAnI mane khakhara Ape. sTTA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___46 lkssmii paDisuNeti, paDisuNittA uttarapurasthimaM disibhAgaM avakamaMti, ava kamittA veuvviyasamugdhAeNaM samohaNaMti, samohaNittA saMkhejjAiMjoyaNAiM daMDaM nisigati, taM jahA-rayaNANaM, vayarANaM, veruliyANaM, lohi yakkhANaM, masAragallANaM, haMsagambhANaM, pulAgANaM sogaMdhiyANaM aMjaNapulagANaM aMjaNANaM rayaNANaM jAyarUvANaM aMkANaM phalihANaM riTANaM ahAbAyare puggale parisADeti, paDisADittA ahAsuhume puggale pariyAyaMti, pariyAittA doccaMpi veuvviyasamugghAeNaM samohaNNaMti, samo. haNittA uttaraveubbiyAI rUvAiM viuvvaMti, viuvittA tAe ukkiTAe pasatthAe turiyAe cavalAe caMDAe javaNAe sigyAe uThyAe divvAe devagaIe tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majhaM majheNaM vIIvayamANA2 jeNeva jaMbUddIve dIve jeNova bhArahe vAse jeNeva AmalakappA-NayarI jeNeva aMvasAlavaNe ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA saptaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti, karittA vaMdaMti namasaMti vaMdittA namaMsittA evaM vavAsI-amhe NaM bhaMte! sUriyAbhasta devasta AbhiyogiyA devA devAguppiyaM vaMdAmo namasAmo sakAremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAmo // sU0 5 // . . . . - chAyA-tataH khalu te AbhiyogikA devAH mUryAbheNa devena ekamuktAH santaH hRSTatuSTa0 yAvadayAH karatalaparigRhItaM dazanakhaM zira Avate mastake 'taeNaM te AbhiyogiyA devA' ityaadi.| mUtrArtha-(taeNaM te AbhiyogiyA devA mariyAbheNaM deveNaM evaM dhunA samAgaH haTTa nA hiyA) itake yAda suuryaan| ke dvArA hA prakAra 'taeNa te AbhiyogiyA devA' / ityAdi / sUtrIya-'taega te abhiyogiyA devA mUriyAMbheNa deveNa evaM buttA / samaNA haTTa tu0 jAva hiyayA) tyA2 pachI sUryAlaya mA prabhArI mAjJApita
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ & subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavaddhandanAdikam aJjaliM kRtvA evaM devastatheti AjJAyA vinayena vacanaM pratizRNvanti, prati zrutya uttara paurastyaM digbhAgam avakrAnti, avakramya vaikriyasamudghAtena samava. hanyante, samavahatya saMkhye yAni yojanAni daNDaM nisRjanti, tadyathA-ratnAnoM catrANAM vaiDUryANAM lohitAlANAM masAragallAnAM haMsagarbhANAM pulAkAnAM sugaH se AjJApita hue ve Abhiyogika deva harSita evaM saMtuSTa yApana hadayavAle hue unhoMne usI samaya donoM hAthoM kI dazoM nakha Apasa meM mila jAve aisI amnali banAkara aura use manA kara kirAkara ArajapA kahate haiM-hama pA hI kareMge isa prakAra se usakI AjJA ke vacana ko baDe vinaya ke sAtha svIkAra kiyA (paDisuNinA uttarapurathima' disi. bhAga avakamaMti) svIkAra karake phira ve loga IzAna kone meM cale gaye (avakamittA veubviyasamugghAeNaM samohaNaMti) vahAM jAkara ke una logo ne vaikriya samudaghAta karake apane AtmA ke pradezoM ko saMkhyAta yojana taka daNDarUpameM bAhara zarIra nikAlA (taM jahA) jo isa prakArase hai (rayaNANaM, vArANaM, veruliyANaM lohiyakavANaM masAragallAga, haMsagaThamANaM, pulagANaM sogAMdhiyANa joiramANa aMjanapulagANaM, aMjaNANaM rayagANaM, jAya. rUvANaM aMkANaM, phalihANaM rihANa, ahA bAyare puggale parisAuMti) isa samudghAta meM unhoMne ratnA ke, vajroM ke vaiDUryo ke lohitAkSoM ke masAragalloM ke ha~sagarmoM ke pulAko ke-maNivizeSoM ke saugandhiko ke, jyo. thayelo te Abhiyogika deve harSita ane saMtuSTa yAvat prasanna hRdayavALA thayA. temaNe te ja samaye baMne hAthonI, dazedazana paraspara joDAI jAya te rIte aMjalI banAvane ane tene mastaka upara pheravIne tame jema kahe che, ame te pramANe ja karIzuM. zata temanI mAjJAnA kyanane bhUmA vinamrapaNe svIDAyA. (paDimuNittA uttarapurasthimaM dilibhAga abakkamati) vIjAzana tI tyAMthI zAna AzubhAMkaratA thA. (akkamitA veuniyamamugdhAega sanohaNate) tyAne te sAre kIya samuddhAta yo. (samohaNittA saMkhejnAI joyaNAI daMDa nisiraMti) aikiya samuddhAta karIne pitAnA AtmAnA pradezane saMkhyAta jana sudhI daMDarUpamAM zarI2maathii mA2 4AyA. (ta'jahA) tenuM varNana // prabhArI cha:- (rayaNANaM vayarANa, veruliyANaM , lohiyakkhANaM maptAragallANaM haMsagAbhaNaM pulagANaM sogadhiyANa' joirasANaM aMjanapulagANaM aMjaNANa rayaNANaM, jAyarUvANa aMkANa, phalihANa, rihANaM, ahA bAyare puggale . parimAni) A samuddhAtamAM temaNe nA, nA, nA, lehitAnA masAra gallAnA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyamutre , ndhikAnAM jyotIrasAnAm aJjanapulakAnAm aJjanAnAM rajatAnAM jAtarUpA gAm aGkAnAM sphaTikAnAma riSTAnAm yathAvAdarAna pudgalAn parizAtayanti yathAvAdazan pudgalAna parizAtya yathAsUkSmAn pudgalAn paryAdadate paryAdAya dvitIyamapi vaikriyasamudghAtena samavahanyante, samavahatya uttarakriyANi rUpANi vikurvanti, vikRtya tathA utkRSTayA mazastayA tvaritayA capalayA caNDayA java nayA zIghrayA utayA divyayA devagatyA tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpasamudrANAM madhyamadhyena vyativrajantaH 2 yatraiva jambUdvIpo dvIpaH yatraiva bhArataM varSa yaMtra tIrasoM ke ajanapukoM ke rajatoM ke, jAtarUpoM ke aMko ke, sphaTikoM ke aura riSToM ke ina saba ratnoM ke yathA bAdara pudgaloM kA to parityAga kara diyA. (DimADitA ahAhume puggale pariyAyaMti) aura parityAga karake unake yathA sUkSma pudgaloM ko grahaNa kara liyA (pariyAhattA doca pi veucciyasamugdhapaNa samohagati) grahaNa karake phira unhoMne dubArA bhI samudghAta kiyA, (samodaNittA uttarave ucviyA svAvati) vai kriya samudghAta karake phira unhoMne uttara vaiyirUpoM kI vikurvaNA kI (uccatA tAe upAe pasatthAe turiyAe, cavalAe, caMDAe, javaNAra, sigyAe upAe dikhAe, devagaIe, tiriyamasaMkhejaNaM dIvasamudANaM majjha majjheNa vIIcayamAgA 2) vikurvagA karake phira ve usa utkRSTa prazasta. svarita, capala, caNDa utkRSTa vegaLI zIghratAyukta, urdUna, divya vegagani se tirache asaMkhyAta dvIpa samudroM ke bIcoM bIca se hote hue (jeNetra jaMbuddIve dIve, jeNeva bhArahe vAse, jeNetra AmalakappA nagarI, jeNeva haMsaga ratnAnA putrAkama NayA nA saugaMdhione, jyotiSDAnA, maMjana - DInA, 20 to nA, lata3yonA, a, siTibhenA bhane siTonA A - adhAna thA nAhara yuhUgaDonA parityAga urI hIdhI, (paDisADitA ahA surume puggale pariyAyaMti) bhane parityAga murIne temanA sUkSma yugaonu graha purI sIdhu, (pariyAittA doccapi ve untrisamugdhAeNa samohanaMti) zraNu urIne tebho mIla vaNata pazu yi samudghAMta yo. (samohaNittA uttaraveuntriyAi ruvAI viuti) vaiDiya abhuddhAta zrIne tebha! uttara vaiDiyanI viThurvaNArI. (viucittA tAe ukkiyAe patyAe turiyAe, calAe, caMr3Ae, javaNAe, sidhAra, uyAe, divvAe, devagaIe, tiriyamama khejjANaM dIvasamuddANa majjhamajhega bIIyamANA 2 ) viThurvINA urIne te potAnI utkRSTa, prazasta, tvarita, padma, ya, uSTa vegavANI, thAtI yuddha, prata uddhata, hivya devagatithI va thaMdhane (jeNeva jaMbuddIve dIve. - jeNeva bhAradevAse, jeNeva AmalakappA nagarI, jeNeva atrasAlavaNe ceie jeNetra 48
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutreodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvadanAdikam .. 46 - AmalakalpA nagarI yatratra AmrazAlavanaM caityaM yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchanti, upAgamya zramaNaM. bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH dakSiNa pradakSiNaM kurvanti, kRtvA vandante namasyanti, vanditvA evamavAdiSuH-vayaM khala bhadanta ! sUryAbhasya devasya AbhiyogikA devAH, devAnupriyaM bandAmahe namaH syAmaHsatkurmaH sammAnayAmaH kalyANa magalaM daivataM caityaM paryupAsmahe ||suu. 5 / / aMbasAlavaNe ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti) jambU dvIpa ke antargata bharatakSetra meM sthita AmalakalpAnagarI ke AnazAlavana caitya meM virAjamAna zramaga bhagavAn mahAvIra ke pAsa Aye, (upA. gacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM tikvutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti, karittA vadaMti. namasaMti) vahA~ Akara ke unhoMne bamaga bhagAvan mahAvIra ko tIna pradakSiNAe~ kI, pradakSiNAeM karake unako vandanA kI namaskAra kiyA (vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI) vandanA namaskAra karake phira unhoMne isa prakAra se kahA-(amhe NaM bhaMte ! mRriyAmarasa devassa AbhiyogiyA devA, devANupiyaM vaMdAmo, namasAmoM, sammANemo, sakAremo, kallANa maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmo) he bhadanta / muriyA bhadeva ke - Abhiyogika deva hama Apa devAnumiya ko vandanA karate haiM, namaskArakarate haiM, ApakA satkAra karate haiM, sanmAna karate haiM, aura kalyANakAraka, maMgalasvarUpa evaM jJAna svarUpa Apadeva kI sevA karate haiN| samaNe bhagavaM mahAbore teNeva uvAMgacchati) alpanA mata detramA avasthita AmalakapA nagarInI AmrapAlavana caryAmAM virAjamAna zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse mAvyA. (uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto . AyAhiNa payAhiNa kareMti, karittA vaMdati namasaMti) tyAMne tebhare zramAyu sasa vAna mahAvIranI traNa vakhata pradakSiNA karI. pradakSiNA karIne temaNe vandana namaskAra 4aa. (vadittA namaMsittA evaM vayAsI) pahanA mane namA2 4Ina tebhale bhA pramANe iyu (amheNaM bhaMte ! mariyAbhassa devassa AbhiyogiyAra, devoNuppiyaM vadAmo, namasAmo, sakAremo, sammANemo, kallANa maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmo) mahata! sUriyAla vanA liyo / ame Apane vaMdana karIe chIe. namaskAra karIe chIe Apane satkAra karIe chIe, sanmAna karIye chIe. ane kalyANa kAraka, maMgaLa svarUpa ane jJAna svarUpa Apa devanI sevA karIye chIe.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. rAjaprazrIya 'tapaNaM te AbhiyogiyA' ityAdi TIkA - tataH sUryAbhadevasya nidezAnantaram khalu te AbhiyogikAH devAH, sUryAbheNa devena evaM pUrvoktarItyA uktAH - AjJApitAH santaH sRSTatuSTa yAvayA:atra yAvacchadena tuSTetyArabhya hRdayA ityantAH zabdAM bodhyAH tathA cahRSTatuSTacittAnanditAH prItimanamaH paramasaumanasthitAH harSavazavisarpadayA iti eteSAM padAnAM vyAkhyA pUrva tRtIyamutre nektA / karatalArigRhItaM karayoyastAbhyAM parigRhItasaGkucitAGgulipara mparamelanena sampuTarUpatayA dhRtam, dazanakhaM dazanatrayukta ziraH pradeze vartulAkAreNa kAritabhramaNam aJjalim aJja lipuTaM mastake - mUrdhni kRtvA evaM devastathA evam - yathaiva deva AjJApayati tathaiva vayaM kariSyAmaH iti ityuktA vinayena namrabhAvena AjJAyA vacanam-AjJAsUcakavacanaM prati zRNvanti kartavyatvena pratijAnanti - 'bhavadvacanaM saphalaM kari TIkA-deva ke dvArA diye gaye nideza ke bAda ve abhiyogika (AjJAkArI) deva hRTa hue aura tuSTa hue. yAvat unakA vina Ananda se ullasita ho uThA unake mana meM baDI prIti jagI, ve parama saumanasthita ho gaye, unakA hRdaya Ananda se harSita ho gayA. unhoMne usI samaya donoM hAthoM ke taloM ko joDA tathA Apasa meM dazoM aGguliyoM ko isa taraha se milAyA ki jisase una dAthakA AkAra aMjali meM ho gayA. isa taraha bar3e vinaya ke sAtha aMjalI banAkara ve deva use apane mastaka Upara ghumAkara usa Abhiyogika deva sUryAbhadeva se kahane lage - he 'deva ! jaisI AjJA dI hai-hama loga vaisA hI kareMge. aisA kahakara vinayapUrvaka unhoMne unake AjJA va vacanoM ko svIkAra kara liyA. hama loga Apa kI AjJA ke anusAra kreNge| ina TIkA:sUryAbhadeva vaDe apAyelI AjJAM bAda te sarve AbhicAgika (AjJAkArI) devA haSTa temaja tuSTa thayA yAvat temanuM marga AnadathI tameALa thai gayuM. temaja manamAM khUbaja prIti upanna thai. tee parama saumanasthita thai gayA. temanu hRdaya AnaMdita thaIne harSyAnmatta thai gayu. temaNe tarata ja bane.hAtheAnI hatheLIo ekaThI karIne teja dazedaza AMgaLIone evI rIte teoe bhegI karI ke jethI temanI hAtheAnI AkRti aMjali jevI thai gai A rIte khUba ja namrapaNe aMjalI banAvIne te devAe tene peAtAnA mastaka upara pheravIne sUryAbhadevana vinaMtI karatAM kahyu ke huM deva ! jevI Ape amane AjJA karI che temaja amai karazuM. Ama kahIne teoe namratAthI te AjJAnA vacanone svIkArI lIdha . le ke ame AjJApAlana karIzuM ema kahI temano AjJA namrapaNe svIkArIne
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sUryAbhasyAmalakalpAsthinamayadannanAdikama. . 55 yAmaH' ityuttavA svIkurvantIti bhAvaH pratikutya uttarapAra tyadizAgam-IzAna koNam bha krAnti gacchanti, avakramya vaikriyasamudavAtena-kriyAya vaikriyotpAdanAya yA samudayAtaH yahirAtmapradezaprakSepastena samabanyante samavahatAH-yuktAbhavanti, samavahatya-samAhatA bhUtvA saMkhyevAni yojanAni daNThaM nisRjanti' saMkhyeyAnisaMkhyAtAni yojanAni yAvat-saMkhyeyayojanapramANaM daNDaM-daNDavodha bhAyatamorapradezasamUha, nisananti-parIrAd bahiniSkAsayanti, tatra cakSurmAsyapudgala parihArapUrvakaM sUkSmapudgalAn gRhantIti pradarzayitumAha-'tadhathA' ityAdi-tavaparyoktamevam-ratnAnAM-karketanAdInAm,1 vajrANAM-vajramaNInAm.2 vaiDUryANAMbaDUryamaNInAm,3 lohitAkSANAM lohitAkSamaNInAm ,4 masAragalAnAM masAragalla. magInAma,5 iMsagarbhANAM--haMmagarbhamaNInAm,6 pulAkAnAM pulAkamaNInAM 7 saugandhikAnA,8 jyotIramAnAM,9 aJjanapulakAnAm,1. annanAtaraha unake vacana kA AdarapUrvaka svIkAra karake-ke vahAM se turata IzAna kona meM gaye. vahAM jAkara unhoMne vaikriya samudghAta kiyA vaikriya utpAdana ke liye jo samundvAta AtmA ke pradezoMkA mUla zarIra ko na choDakara zarIra se bAhara nikAlanA hotA hai. usakA nAma vaikriya samudghAta hai| isa prakAra vaikriya samudaghAla se yukta hokara unhoMne sabase pahile apane mAtmabhadezoM ko saMkhyAna yojana pramANa vAle daNDa ke rUpa meM uge, adhaH Ayana jIna pradezoM ke samUha ko apane zarIra se bAhara nikAlA. usameM unhoMne cakSu idriyagrAya puloM ko choDakara sukSma loko grahaNa kiyA. yahI aya divilAyA jAtA hai-katanAdi solahajAtike ratnoMka, vajramaNiyoM ke haryamaNiyoM ke lohitAkSamaNiyoM ke masAragallamaNiyoM ke, haMsagarbhamaNiyoM ke, pulAka maNiyoM ke saugandhikoM ke, jyotIrasoM ke aMjanapulakoMke, aMna teo tyAMthI tarata ja IzAna koNamAM gayA. tyAM jaIne temaNe vikiya samudughAta karyo. vikiya utpAdana mATe je samudughAta AtmAnA pradezonA mULa zarIrane na choDatAM zarIramAMthI bahAra kahADavAmAM Ave che. tenuM nAma vaikriyasamudraghAta che, A pramANe vaikriya samudughAtathI yukata thaIne temaNe sau pahelAM potAnA AtmAne Atma pradezane saMkhyAta jana pramANuvALA daMDanA rUpamAM urdhva, adha: Ayata jIva pradezanA samUhane pitAnA zarIramAMthI bahAra kADhayA. temAM temaNe cakSu-IndriyavaDe grAhya evA yugalene tyajIne sUma pudagalone grahaNa karyA. have eja batAvavAmAM Ave che. ketana vagere ratnonA, vajamaNionA vaipUrvamaNinA, lehitAkSa maNionA masAragala maNionA, haMsagarbhA maNionA pulAka maNinA saugadhinA, ti
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ... rAjapraznIyasatra %-- - nAm ,11 rajatAnAM-ropyANAM cA zvetasuvarNAnAm,12 jAtarUpANAM suvarNAnAm,13 aGkAnAm-ratnavizeSANAm,14 sphaTikAnAM-sphaTikamaNInAm ,15 riSTAnAM ratnavizeSANAm.16 eteSAM yathA vAdarAH sthUlapRthivyAdibhAgAzcakSu hyA bhavanti tathAvidhA ye pudgalAste yathA vAdA:-asArA pudgalA ucyante tAn-sthalapu dugalAna-cakSurlAhyAna pariMzAtayanti-durIkurvanti yathA vAdarAna pudgalAn parizAtya tepAmeva yathAsUkSmAn-sArAn cakSuryAhyAn pudgalAna paryAdadategRhNanti / nanu devAnAmuttarakriyarUpaM vaikriyArambharUpudgalasAdhyaM ratnAdInAmaudArikazarIrarUpaM . caudArikArambhapudgalaptAdhyamiti ratnAdisArapudgalagrahaNenApi uttarakriyArambhakapudagalabhAvAduttara vaikriyarUpanirmANaM na sampacama noMke, raupyoM ke athavA zvatamu varNoM ke jAtarUpa suvarNoM ke aGkanAmA ratnavizeSoM ke sphaTikamaNiyoM ke riSTanAmaka ratnavizeSoM ke cakSu indriya - dvArA grAhya thUika jo pRthivyAdi bhAga the, ki jinheM asAra pudgala kahA gayA hai una cakSuH grAhya sthUla puloM ko to unhoMne dUra kara diyA. arthAt-choDa diyA evaM unhIM ke cakSu indriya dvArA agrAhya sArabhUta pudgaloM ko grahaNa kara liyA. yadyapi yahAM para aisI AzaMkA ho sakatI hai ki. 'devoM kA jo uttara kriyarUpa hai vaha vaikriyAraMbhaka pudgaloM se mAdhya hotA hai aura ratnAdikoM kA jo audArika zarIrarUpa hai, vaha audArikAraMmaka pudgaloM se sAdhya hotA hai, ataH isa taraha karane para bhI arthAt-ratnAdikoM ke sArapudgala grahaNa karane para bhI-uttarataukriyAraMbhaka pudagaloM ke abhAva se uttarakriyarUpa kA nirmANa nahIM ho sakatA hai to isakA uttara airA kasenA, aMjana pulake aMjananA, rona ke zveta suvarNonA, tarUpa suvarNonA aMkamaka ratna vizenA, sphaTika maNionA, riSTa nAmaka ratna vizeSanA, je cakSu Indraya vaDe grAhya sthUla pR.vI vagere bhAga hatA-ke--jemane asAra pudagala kahevAmAM Ave che-evA te cakSugrAhyasthUla pudgalene te temaNe dUra karI dIdhAM eTale ke tyajI dIdhAM a temanA ja caDyuIndriyavaDe agrAhya temaja sArabhUta pudgalene grahaNa karI lIdhAM. jo ke ahIM evI paNa AzaMkA thavAnI zakayatA UbhI thAya che ke devanuM je uttara kriya rUpa che te vakriyAraMbhaka pagalethI sAdhya hoya che ane ratna vagerenuM je audrArika zarIrarUpI che, te audArikAraMbhaka pugalethI sAdhya hoya che, eTalA mATe - A pramANe karavAthI paNuM eTale ke rana vagerenA sAra pudgalene grahaNa karavA chatAM e uttara vijyiAraMbhaka pudgalenA abhAvathI uttara kriya rUpanA nirmANanuM kArya thaI zakatuM nathI "ne Ane javAba A pramANe che ke te ratna vagereno sabUta ane
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA. sUryAbhasyomalakalpAsthitabhagavadanAdikam hatIticet atrocyate ratnAdInAM sArapudgalasadRzAn vaikriyArambhakapudgalAna paryAdadate ityarthaH iti ratnAdInAM sAratAM pudgalAntare pradarzayitumeva tadupAdAnam, yadvA audArikA api pudgalAdehItAH santo vaikriyArambhakapudgala. tayA pariNamante pudagalAMnAM tattatsAmagrIsamavadhAnavazAttathApariNAmitvAta paryAdAya-gRhItvo dvitIyamapi-dvitIyabAramapi cikIrpitarUpanirmANArtha vaikriyaM samuddhAtena samavahanyante, samarahatya uttaravaikriyANi ipsitAni uttarakAlabhAvoni bhinna kRtrimANi rUpANi vikurvanti-vaikriyazaktayotpAdayanti / vikRtya tayA devajaneSu prakhyAtayA utkRSTayA-uttamayA, prazastavihAyogatinAmodayAt prazastayA; hai ki ve ratnAdikoM ke sArabhUta pudgaloM ko jaise vaikriyAraMbhaka pudgaloM ko grahaNa karate haiN| yahA~jo esA kahA gayA hai ki ve ratnAdikoM ke sArathUna pudgaloM ko grahaNa - karate haiM so yaha kathana-pudgalAntara meM ratnAdikoM kI sAratA dikhalAne ke liye hI kahA gayA hai. athavA-devoM ke dvArA parigRhIta hue audArika pudgala bhI vaikriyayAraMbhaka pudgalarUpa se pariNama jAte haiN| kyoM ki pudgaloM kA aisA svabhAva hai ki jaisI 2 sAmagrI kA unheM samavadhAna milatA haive usake vaza se vaise hI pariNAma vAle ho jAyA karate haiN| isa taraha unhoMne ratnAdiko ke jaise yathA sUkSma-sArabhUta pudgaloM ko grahaNa karake duvArA bhI cikIrSitarUpa kA nirmANa karane ke liye baiMkriya samudghAta kiyaa| duvArA samudghAta karake phira unhoMne Ipsita uttara kAlabhAvI bhinna kRtrimarUpoM ko vaikriya zakti dvArA utpanna kiyaa| utpanna karake phira ve devajanoM meM prasiddha utkRSTa-usama, prazasta vihAyo-gati nAmakarma ke ud| pudgale jevA vidyiAraMbhaka pudagalene grahaNa kare che ahIM je e pramANe kahevAmAM AvyuM che ke te ratna vagerenA sArabhUta pugalene grahaNa kare che te AvuM A kathana pudgalAntaramAM ratna vagerenI sAratA batAvavAnA uddezyathI kahevAmAM AvyuM che. athavA de vaDe parigrahIna thayelA audArika pugale paNa vaikiyAraMbhaka pudgala rUpamAM pariNamita thaI jAya che. kemake pugalonI A jAtanI prakRti heya che ke je jAtanI sAmagrInuM temane samavadhAna maLe che, teo temanA vazathI tevA ja pariNAma vALA thaI jAya che, A pramANe temaNe ratna vagere jevA yathAsUma sArabhUta pudgalanuM grahaNa karIne bIjI vakhata paNa je jAtanA rUpanuM nirmANa karavAnI IcchA hatI te jAtanA rUpane banAvavA mATe vaikiya samudughAta karyo. bIjI vakhata paNa samudaghAta karIne temaNe isita uttara kALabhAvI bhinna kRtrimarUpane vaikiya zakita vaDe utpanna karyA.. utpanna karIne te devamAM prasiddha utkRSTa-uttama, prazastavihagagati nAmakarmanA udayathI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyama zIghrasaJcaraNAt tvaritaNa-saMjAtatdarayA capalayA-madezAntarakramaNasampannayA, caNDayA-krodhAviSTasyeva zramAsaMvedanAta caNTheva caNDA, tayA-zIghrayA-zIghrasvaguNayuktayA, javanayA-paramotkRSTa vegarariNAmopetayA, unnayA patnoyina spa digantavyApino rajama itra yA gatiH sotA tayA, divyayA-devaloka bhavayA, devagatyA, tiryagasaMkhyeyAnAM-tiryagaloke'saMkhyAtAnAM dopapamudrAgAMdIpAnAM samudrANAM ca madhyamadhyena-madhyabhAgena vyativrajanno vyatibannaHpUrvapade gA mA gddne| gacchantaH, pUrvAn pota dvIpasamudrAna u ayanta ullaGghayanta ityadhaH. yatra jambudvIpo dvIpaH yatraiva bhArataM varSa catrava amalaphalpA nagarI gatra AmrazAla vana caityaM gauva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatrautra upAgacchanti, upAgamya zramaNaM bhagavanta mahAvIra se janya hone ke kAraNa prazasta, zIvAlavAlI hone ke kAraNa tvarita, pradezAntara para saMkramaNa se saMpanna haiM.ne ke kAraNa capala, krodhAviSTa kA taraha zramakI asavedanatA ko lekara caNDa ke jaisI caNDa, zIvAvagugayukta hone se zIgharUpa, paramotkRSTavega pariNAma se yukta hone ke kAraNa jAna zIla, tathA uhA-pAna se uDAyI gaI digantavyApI raja kI gati ne kI pasI devalokabhava devagati se tiryagaloka meM anasyAta DIpa samudroM ko-asaMkhyAta dvIpoM ko evaM asaMkhyAta samudroM ko ulladhana karate hue jahAM jambUdvIpa nAmakA dvIpa thA, jahAM usameM bhI bharatakSetra thA, jahAM usama AmalakalpA nagarI thI, jahAM usameM bhI AmramAlavana nAmakA cainya thA aura vahAM usameM bhI zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna ghe yahAM Akara ke unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra kI tIna bAra padakSiNA janma hovAthI prazasta, zIghagatizIla hovA badala tvarita, pradezAMtara upara saMkramaNa saMpanna havAthI capaLa, dhAviSTanI jema zramanI asaMvedanatAne laIne caMDa jevI caMDa, zIghatva guNayukta hovAthI zIgharUpa, paramotkRSTavega pariNAmathI yukta hovAthI javanazIla, temaja udbhUta-pavanathI uDAvavAmAM AvelI mera dizAomAM prasarelI rajanIgati jevI devaleka bhavadeva gatithI tiryaMga lekamAM asaMkhyAtadvIpa samudrone-asaMkhyAtadvIpane ane asaMkhyAta samudrone oLaMgatA jyAM jaMbudvipa nAme dvIpa hato, temAM paNa tyAM bharatakSetra hatuM, temAM paNa jyAM Amalakalpa nagarI hatI, temAM paNa jyAM AjhasAlavana nAme caitya hatuM ane temAM paNa jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna hatA tyAM AvyA. tyAM AvIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranI traNa vakhata pradakSiNA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadvandanAdikam trikRtva:-vAratrayam AdakSiNapradakSiNam-aJjalipuTaM baddhA taM vaddhA dralipuTaM dakSiNakarNamUlata Arabhya lalATapradezena vAmakarNAntikena cakrAkAreNa tripari. bhrAmya tasya lalATadeze sthApanarUpamAdakSiNa-pradakSiNaM kurvanti, kRtvA bandantestucanti, namasyanti-namaskurvanti, vanditvo namasyitvA ca evam-vakSyamANevacanam avAdiSuH-vayaM khalu he bhadanta ! sUryAbhasya devasya AbhiyogikA:sevakAH devAH smAte vayaM devAnupriyaM bhavanta mahAvIraM vandAmahe namasyAmaH satkurmaH sammAnayAmaH kalyANaM kalyANakAritvAt kalyANamvarUpam. sagalaMduritopazamakAritvAnmaGgalasvarUpaM, devatam-railokyAdhipattitvAddevasvarUpam cautyajJAnasvarUpam sakalavastuprakAzakatvAt, paryupAsmahe-sevAmahe / / m. 5 // - mUlam-devAi samaNe bhagavaM mahAvIre devA evaM vayAsIporANameyaM devA ! jIyameyaM devA! kiccameyaM devA ! karagijameyaM devA! AinnameyaM devA ! anbhaNuNNAyameya devA! japaNaM bhavaNavaivANamaM. kI, arthAt aMjalipuTa bAMdhakara use dakSiNa karNamUla se lekara mala Ta pradeza para se vAmakarNamUla taka cakrAkArarUpa meM tIna cAra ghumAkara lakA Tapradeza meM sthApanarUpa AdakSiNa pradakSiga / thA. ina kriyA ko kara ke phira unhoMne unako bandanA kI, stuti ka', namaskAra kiyA bandanA namaskAra kara phira unhoMne esA kahA-he bhadanta ! hala maryAbhadeva ke seka 'deva haiM ve hama Apa devAnupriya mahAvIra ko vandanA karate haiM, namaskAra kAte haiN| tathA kalyANakArI hone se kalyANasvarUpa, duritopazamakArI hone se maMgalasvarUpa, triloka ke adhipati hone se devasvarUpa taya sAlavastu ke prakAzaka hone se daitya jJAna svarUpa ApakI sevA karate haiM |m / karI, eTale ke aMjalipuTa banAvIne tene jamaNA kananA mULa bhAgathI laIne lalATa pradeza parathI DAbA kAnanA mULa bhAga sudhI cakrAkAra rUpamAM traNa vakhata pheravIne lalATa pradezamAM sthApa rU5 AdakSiNa pradakSiNa karyuM A vidhi patAvIne teNe temane vaMdanA karI stuti karI, namaskAra karyA. vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI temaNe A pramANe kahyuM ke he bhadata! ame sUryAbhadevanA sevaka deva chIe. teozrI ane ame badhA Apane vaMdana karIe chIe, namaskAra karIe chIe, satkAra karIe chIe ane sanmAna karIe chIe. temaja kalyANakArI hovAthI kalyANusvarUpa, durite pazabhakArI hovAthI maMgaLa svarUpa, traNe lokonA adhipati hovAthI devasvarUpa temaja sakaLa vastuonA prakAzaka hovAthI cityajJAnasvarUpa ApanI ame sevA karIe chIe. sUpa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 rAjaprazno tarajoisiyavemANiyA devA arahaMte bhagavaMte baMdaMti narmasaMti vadittA namaMsittA tao sAI sAI NAmagoyAI sAhiti taM porANameyaM devA ! jAva avbhaNupaNAyameyaM devA // sU. 6 // chAyA - devA iti zramaNo bhagavAna mahAvIro devAnevamavAdIt - paurANatad devAH / jItametad devAH ! kRtyametad devAH ! karaNIyametad devAH ! AcIrNametad devAH / abhyanujJAtametad devAH / yat khalu bhavana pativyantarajyotiSkavaimAnikA devA arhato bhagavato vandante namasyanti vanditvA namaH 'devAi samaNe bhagavaM' ityAdi / sUtrartha - - (devAi samaNe bhagavaM mahAvIre devA evaM vayAsI) he devoM ! isa prakAra se sambodhita karake zramaNa bhagavAn mahAvIra ne una devoM se aisA kahA - ( porANameyaM devA ! jIyameyaM devA ! kicameyaM devA ! karaNijameyaM devA !) he devo yaha jo Age kahe jAne vAlA kArya pUrvadevoM kI paramparA se A rahA hai, kyoM ki pUrva devoM ne isakA AcaraNa kiyA hai / he devo ! yaha jIta kalpa hai arthAt yaha devoM kA AcAra hai / he devoM yaha kRtyakarane yogya hai / arthAt yaha devoM ke kartavyakoTi meM gayA hai / (AinameyaM devA) he devoM ! isakA purAtana devoMne bhI AcaraNa kiyA | (aNNAmeva devA) pUrva ke saba indroMne bhI isake liye AjJA dI | ( jaNNaM bhavaNacaivANamaMtara joisiyavemANiyA devA arihaMte bhagavaMta kahA 'devAi samaNe bhagavaM' ityAdi / sUtrArtha - (devAha samaNe bhagavaM mahAvIre devA evaM vayAsI) he devo ! A rIte sagodhita uratAM zrabhazu bhagavAna mahAvIre te devAne yA pramANe - ( porANa me yaM devA ! jIyame de ! meyaM devA ! karaNijjameyaM devA !) he devA ! huve pachI je kArya kahevAze te pUrva`devAnI para parAthI cAlatu Ave che. kemake pUrvadevAe AnuM athara yu' che, he heve!! AA ta che. bheTakhe haiM AA hevana! AyAra che. he devA! ! A kRtya karavA ceAgya che. eTale devonI kartavya koTimAM batAvavAmAM Avyu che. (AinnamevaM devA) he devo ! purAtana devoge pazu bhAnuM nyAyarazu yu che. (aNuNAyameyaM devA) paDesAMnA maghA indrokhe pazu senA bhATe mAjhA urI che. (jaNaM bhaNANamaMtara je isiya vaimANiyA devA arahaMta bhagavaMte vadati namasaMti) lavanavAsI, vAnavya Mtara, jyotiSi ne vaibhAni deva arihaMta lagavAtAnI bahanA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 suzaMdhinITIkA. sUryAbhasyAmalakalpAsthitabhagavadanAdikam yitvA tataH svAni svani nAmagotrANi sAdhayanti tat paurANametat devAH ! bhArata azyanujJAtayetad devAH ! // mU. 6 // 'devAi samaNe' ityAdi TIkA-devA iti he devAH iti-anena prakAreNa devAn sambodhya zramaNo - bhagavAna mahAvIraH devAn evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIdapaurANametad devAH-he devAH! etad-vakSyamANaM kArya paurANa-purANebhyaH pUrvadevebhyaH AgataM, tairanuSThitamityarthaH, devAnAM pUrvaparamparayA samAgatamiti bhaavH| tathA-jItametad devAH-etat-idaM kArya jItaM-jItakalpavyapadezyam devAnAmA caaro'ymityrthH| kRtyametad devA-he devAH ! etad kRtyaM-kartavyametad atA / eya devAnAM karaNIyametat devAH ! he devAH ! etat karaNIyaM-kartavyamasti, tazA-AdhIrNametada devAH !-etad-AcIrNa-purAtanairdevairapi samAcaritam, tathAabhyanujJAtametad dezaH ! etat-sarvairapIndreH abhyanujJAta-sarvato bhAvenAtumatam tasmAdetad yuSmAzAM kartavyam iti, yat -yasmAddhetoH khalu bhavanapativyantara-jyotiSka vaimAnikAH ete devAH bhagavataH--arhataH-jinAn vandantestuvanti, namasyanti-namaskurvanti, vanditvA namasyitvA ca tataH tadanantaram svAni svAni-nijAni nijAni nAma gotrANi-nAmAni gotrANi ca sAdhayanti. vaMdaMti, namasaMti) bhavanavAsI, vAnavyantara, jyotipika evaM zaimAnika deva arihaMta bhagavantoM ko vandanA stuti karate haiM namaskAra karate haiN| (vaMdicA namaMsitA tao sAI sAI NAmaMgoyAI sAhiti-taM porANameyaM devA ! jAva bhanbhaNuNNAyameya' devA ) vandanA, namaskAra karake phira ve apane 2 nAmagotroM ko kahate haiM, ataH yaha pUrva ke saba indroMne aisA karane kI AjJA dI hai| isaliye yaha yAvat pUrvake indo dvArA abhyanujJAta hai / isa prakAra bhagavAn ne devoM se kahA- TIkArtha-sUtrArtha ke anusAra hone se alaga nahIM diyA haiM. // mU. 6 // stuti 42 cha nama2412 43 cha. (paMdittA namaMsittA tao sAI sAI NAmagoyAI sAhiti taM porANameyaM devA ! jAva abhaNugNAyameyaM devA) nA tamA namaskAra karIne pachI teo save pitapitanAM nAma-gotro kahe che. eTalA mATe pUrvanA badhA Indroe A jAtanA AcaraNa karavAnI AjJA karI che. ethI A badhuM pUrve thayelA Indro vaDe abhyanujJAta che. A rIte bhagavAne dene kahyuM. A sUtranI TIkArtha chAyAnI barAbara hevAthI alaga Apela nathI. sa. 6
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ - smsniig kathayanti tasmAdapaurANameta devAH-mo devAH ! etat bandanAdi poragaNaM yAvat-yAvatpadena 'jItametad-he devAH, kRtyametada. he devAH karaNIyametada, he devAH ! AcI rNametada he-devAH ! etAni yodhyAni, abhyanubAnamenan he dega iti devAna prati bhagavAna abAdIditipUrveNa sampadhaH // 6 // mUlam --taeNaM te AbhiyogiyA devA samaNeNaM bhagavayA mahA. vIreNaM evaM vuttA samANA haTTa jAva hiyayA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdaMti namasAta baMdittA namaMsittA uttarapurasthimaM disIbhAgaM avaka maMti avakamittA veuvviyasamugdhAeNaM samohaNaMti samohaNittA saMkhejAiM joyaNoI daMDaM nisiraMti, taM jahA-rayaNANaM jAva riTANaM ahAvAyarepoggale parisAuMti, parisADittA ahAsuhumapuggale pariNAyaMti pariNAitA doccaMpi veubdhiya samugghAraNaM samohaNaMti, samo. haNittA saMvayavAe viuvyaMti, se jahAM nAmae bhaiya siyA taruNe jugavaM balava appAyake thirasaMghayaNe thiraggahatthe paDipuNNapANipAyapiTuMtarorupariNae ghaNaniciyavavaliyakhaMdhe cammedRgadugha gamuTTiyasamAha yagatte urassavalasamannAgae talajamalajuyalaphalihanibhavAhU laMghaNapavaNajavaNapamaddaNasamatthe chee dakkhe paTTa kusale mehAvI NiuNa. sippovagae egaM mahaM salAgAhatthagaM vA daMDasaMpucchaNi vA veNusalA. iyaM vA gahAya rAyaMgaNaM vA rAyaMtepuraM vA devakulaM vA sabhaM vA parva vA ArAmaM vA ujANaM vA aturiyamacavalamasaMbhaMte nirantaraM suniuNaM savao samaMtA saMpamajjejjA, evAmeva te'vi sUriyAbhassa devassa AbhiyogiyA devA saMvayavAe viuvvaMti, viuvvittA samaNassa bhagavao mahAvI. rassa savvao samaMtA joyaNaparimaMDalaM jaM kiMci taNaM vA taheva sAM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. devakRtaM samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam ahuNiya ete eDeMti, eMDittA khippAmeva uvasamaMti, uvasamittA docaM piveuvvayasamugdhAeNaM samohaNaMti, samohaNittA abbhavaddalaeviuvvaMti, viuvvitA me jahANAmae bhaigadArae siyA taruNe jAva sippoare erga sahaM dagavAra vA dagathAlagaM vo dagakalasagaM vA dagakuMbhagaM vo hoya rAyagaNaM vA jAva ujjANaM vA aturiyaM jAva savvao samaMtAAvarisejjA, evAmeva te'vi sUriyAbhassa AbhiyogiyA devA abhavaddalae viuti, viuvvittA khippAmeva payaNan2aNAyaMti payaNataNAittA khippAmeva vijjuyAyaMti vijjuyAintA samaNassa bhagavao mahAvIrassa savvao samaMtA joyaNaparimaMDalaM NaccodagaM NAimahiyaM taM paviralapapphusiyaM rayareNuviNAsaNaM divvaM surabhigaMdhodagaM vAsaM vAsaMti, vAsittA NihayarayaM NaTurayaM bhaTTaracaM upasaMtarayaM pasaMtarayaM kareMti, karitA khippAmeva uvasAmeti uvasAmittA tacaMpi veubviyasamugdhAeNaM samoha NaMti samohaNittA pupphabaddalae viu - *vaMti se jahA NAmae mAlAgAradArae siyA taruNe jAva sippovagae egaM mahaM pupphachajjiyaM vA pupphapaDalagaM vA puphacaMgeriyaM vA gahAya rAyaMgaNaM vA jAva savvao samaMtA kayaggahagahiya karayalapavbhaTTavipyamukkeNaM dasavaNe kusumeNaM mukkapuphapuMjovayArakaliyaM karejjA, evAmetra te sUriyAbhassa devassa AbhiyogiyA devA pupphavaddalae viuvvaMti, viuvvittA khiyAmeva payaNutaNAyaMti payaNutaNAittA jAva joyaNaparimaMDalaM jalayathalayabhAsurapabhUyassa viMTaTTAissa dasavaNNakusamassa jANussehapamANamettaM ohiM vAsaM vAsaMti vAsittA kAlA 56
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 gajapraznIyastra gurupavarakudurukaturukadhUvamaghamaghata gadhujhyAbhirAmaM sugaMdhavaraMgadhiya gavabadrisUyaM divyaM suravarAbhigamaNajoggaM kati ya kAravati ya karettA ya kAravettA ya khi pAmeva uvasAmaMti, uvasAmittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, teNeva uvAcchittA samaNaMbhagavaM mahAvIraM tikkhutto jIva vadittA namaMsittA samaNassa bhagavao mahAvI. . rasta aMtiyAo aMbasAlavaNAoceiyAo paDiNikkhamaMti piDini kkhasittA tAe ukTriAe jAva bIivayamANA bIivayamANA jeNeva sohamme kappe jeNeva sUriyA vimANe jeNeva suhammA sabhA jeNeva sUriyAme deve teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA sUgyiAbha deva karayala pariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliMka? jaeNaM vijaeNaM vaDAveti vaddhAvittA tamANattiyaM paJcappiNati // sU. 7 // . chAyA-tataH khala te abhiyogikA devAH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktAH santaH hRSTa yAvadayAH amaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandante namamyanti vanditvA namasyitvA uttarapAramtyaM digbhAgamavakrAmanti, avakramya :__ 'taeNaM te AbhiyogiyA devA' -ityaadi| mUrthi---(taeNaM) isake bAda (samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM cuttA samANA te AbhiyogiyA devA) zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA i... prakAra se samajhAye gaye una Abhiyogika dezoMne (TujAva hiyayA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadaMti, namasaMti) harpita yAvat hRdaya hokara una zramaga bhagavAna ko vandanA kI, namaskAra kiyA (vaMditA namaMsittA utta'pura 'taeNaM te AbhiyogiyA devA' ityaadi| sUtrArtha (taeNaM) tyA2pachI (samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaMvuttA samANA te AbhiyogiyA devA) zrama mAvAna mahAvIra 43 Paa prabhArI sabhAmA bhAvedA te mAliyoni devonme (haTTa jAva diyayA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti, namaMti) pita yAvatya tha nete zrama magavAna mahAvIranA-nA nabha242 zyA...
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. devakRtaM samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam vaikriyasamudghAtena samavadhanti, samatrahatya sakhyeyAni yojanAni daNDa nisRjanti, tadyathA - ratnAnAM yAvat riSTAnAM yathAMbAvarAn pudgalAna parizAtayanti, parizAtya yathA mamadgalAn paryAdadate, paryAdAya dvitIyamapi vaikiyasaMmudghAtena samavanti, samavahatya saMvartakavAtAn vikurvanti, sa yadhAnAmakaH bhRtikadArakaH syAt taruNaH yugavAn balavAna alpA''taGkaH sthiramaMhananaH thimaM disIbhAga avakasaMti) vandanA namaskAra karake phira ve IzAna kona meM cale gaye. (avakamittA veuntrisamugdhAraNa samohAMti) vahAM jAkara unhoMne vaiyi samudghAta kiyA. ( samohaNittA saMkhejjAI jogaNAi daMDa nisirati ) vaikriya samudghAta karake phira unhoMne saMkhyAta yojana prabhAga daNDa ko nikAlA arthAt saMkhyAta yojana pramANa daNDarUpa meM karake apane AtmA ke pradezoM ko zarIra se bAhara nikAlA (taM jahA - rayaNANaM jAva rihAna ahAcAyare pogale parisAiti) ratnoM ke yAvat riSToM ke yathA bAdara puloM ko unhoMne dUra kara diyA. ( parisADittA ahAhumapogale pariNAti) unheM dUra karake yathA sUkSma pudgaloM ko unhoMne grahaNa kiyA. ( pariNAttA doca piveunviyasamugdhAraNaM samohati ) grahaNa karake dubArA bhI unhoMne phira baiMkiyasamudghAta kiyA. (samohaNittA saMvAe viti) krisamudghAta karake phira unhoMne saMvartaka vAyu kI vikurvaNA kI ( se jahAnAma bhaidArae siyA taruNe jugavaM valavaM appAyaMke thirasaMghayaNe, thirahatthe jaise koI bhRtyadAraka se aura vaha taruNa - yauvanasampanna ho, yugoM(vaMditA narmasita uttarapurathinaM disIbhAgaM avamaMti) pahanate namaH sra urIne tethe prathAna aNubhAM tAradyA. aMtrakkamittA trimurAeNaM. samohaNa ti) tyAMne tebho vaiyi samudraghAta . ( samohaNittA saMkhenAI joyaNAI daMDa nisirati ) vaiDiya samudraghAta purIne tebho saMkhyAtayonna pramANa daDarUpamAM peAtAnA AtmAnA pradezane zarIramAMthI bahAra kADhyA. ( taM jahA - rayaNANa jAva riTThANaM ahAvAyare pojgale parimADa ti) ratnonA yAMvat riNTonA yathA gAhara yugahone tebho hara yo parisAr3itA ahA suhupungale pariNAmaMti) temane hara ne yathAM sUkSma yuddagasone tebhane graha . ( parisADittA doghI vendiyasamutrANa samohaNa ti) zrahurIne mIla va pazu tebho vaiDiya samudghAta yo. " (samora NittA agar aaiti) vaizya samudhAta ne yahI te saMvartavAyunI viTuvIyA 21 ( se jahA nAmae bhaiyadArae siyA taruNe jugavaM balava' apAyaMke thira saMghapaNe hatthe prema artha tyahAra ke talulu yauvana-saMpanna hoya, yugo 66
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ %ATube 62 rAjapraznIyastre sthirAgrahastaH pratipUrNapANipAdapRSTAntarorupariNataH ghananicitavRttavalita skandhaH carmeSTakaTThaghaNamupTikasamAhatagAtraH urasyabalasamanyAgataH talayama layugalaparidhAnabhavAhu: lavanaplavanajavanamasanasamarthaH chekaH dakSaH prapThaH kuzalaH medhAvI nipuNazilpopagataH eka mahAnta zalAkAhastakaM vA daNDasaMpro. cchanI vA, veNuzalAkinI vA gRhItvA rAjAgaNa vA rAnAntaHpura kA deva. tpanna ho, valazAlI ho, alpAnaka-rogarahita ho, sthirasaMhananavAlA ho, sthira agrahastavAlA ho, (paDipuNNapANipAyapiTTatarorupariNae) jisake paripUrNa supuSTa pANipAda (hAtha paga). pRSThAntara evaM usa vRddhimApta hoM (vaNaniciyavavaliyakhaMdhe) atizaya nicita-niviDatara cayako mApta-tathA mAMsala jisake donoM gola2 kandhe hoM, (cammedRgadhaNamuTiyasamAhayagae) carmeTaka, drughaNa evaM muSTi inake prahAroM se malla kI taraha jisakA gAghra vizeSapa ripuSTa ho. (urassabalasamannAgae) vakSo bala se jo samanvita ho, (nala jamala juyalaphalihanibhavAha) jisa ke dono bAhU, yugapat utpanna do tAlavRkSoM ke aura argalA ke jaise atisarala, dIrgha aura povara-(pRSTa) ho (laMghaNapalavaNajavaNapamadaNasamatthe) lAMghane meM, kadane meM, atizIghragamanakarane meM aura pramardana-kisI vastu ko cUra 2 karane meM jo samartha ho (chee, dakkhe, pahe, kusale, mehAcI, niuNasippovagae) cheka ho, dakSa ho, praSTha ho, kuzala. ho, medhAjI ho, evaM nipuNa zilpopagana ho (pagaM maha salAgAhasthagaM bA, daMDasaMpucchagi cA veNusalAiyaM vA gahAya rAyaMgaNaM pA rAyatepura vA) tpanna-hoya, baLavAna hoya, alapAta-sAgarahita hoya, sthira saMhanana vALe hAtha svi. mayatayA DAya, (paDipugNapANipAyapitaropariNae) rena DAya sapUrNazate supuSTa-Yitara bane -vRddhi prApta aya, (ghaNaniciyavavaliyakha dhe) matI niti-miti2 yaya prAta tamA puSTa nA mana manA hai|y; (cammedRga duSaNamuSTiyasamAhayagae) ya4, dudha bhane bhuSTi bhenA prAzayI manI bharenA mAtra vizeSa paripuSTa chAya, (urassabalasamannAgae) vakSa-(chAtI) thA 2 samanvita khAya, (talajamalajuyalaphalihaniyavAha) nA mane mAImA sAtha utpanna thayelA be tAlavRkSo ane agalA jevA atisarala, dIrgha ane pIvara (puSTa). DAya, (laghaNapalavaNajavaNapamadaNasamatthe) mANagAmA vAmAM, gatizI gamanamA bhane amana-piY paratunA / 42vAbhA 2 samartha DAya, (chee, dakkhe, paTTe, - kusale, mehAvI niuNasippovagae) cha4 chAya, 4kSa chAya, chAya, azA DAya, bApI khoya bhane nipuY zista loya, (egamaha salAgAhatthaga vA, daMDasaMpucchaNi vA veNusalAiyaM vA gahAya rAyaMgaNaM vo rAyatepuraM vA)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA devakRtaM samavasaNabhUmisamAja'nAdikam kulaM vA sabhAM vA prapA vA ArAma vA udyAnaM vA attaritamacapalamasaMbhrAntaM nirantara sunipuNaM sarvataH samantAna sammAjayet evameva te'pi maryA. bha pa devasya AbhiyogikA devAH saMvartakavAtAna vikurvanti, vikRtya zramaH Nasya bhagavato mahAvIrasya sarvataH samantAva yojanaparimaNDalaM yata kizcita tRNaM vA patra vA tathaiva sarvamAdhyAdhUya ekAnte eDayanni eDayitvA limameva aba vaha eka bar3I zalAkAmayI saMmArjanI-(buhArI) ko athavA daNDayuka buhArI ko, yA vaMzazalAkA nirmita buhArI ko lekara rAjAGgaNa ko yA usake antaHpura ko (devakulaM vA, sabhaM vA pavaM vA ArAmaM vA ujANacA aturiyamacavala. masabhAte) yA devakula ko, yA pariSad ko, yA prapA ko, (pAnIzAlA) yA ArAma ko yA udyAna ko tvarArahita hokara, capalatA rahita hokara, evaM bhramarahita hokara (niraMtaraM suniuNaM) nirantara acchI taraha se (sanco samaMnA saMpamajjajA) matha tarapha se pramArjita karatA hai (ecAmeva te'vi riyAbhassa devassa Abhiyo giyA devA saMvaTTayavAe viuvvaMti) usI taraha se mUryAbhadeva ke una abhiyogika devIne saMvartaka vAyu kI vikRSaNA kI (viuvittA samaNamsa bhagavao mahAvirassa sacao samaMtA joyaNaparimaMDalaM ja kiMci taNaM vA pattaM vA, taheva savvaM AhuNIya2 egate eDeMti) vikurvaNA karake phira unhoMne zrama bhagavAna mahAvIra ke pAsa ke yojanaparimitaparimaNDala rUpa bhUbhAga meM jo kucha bhI ghAsa phUsa thA, patte Adi the, una sabako usI taraha se uDA uDA kara kisI ekAnta sthAna meM prakSikara diyA (eDittA khiyAmeva e te eka moTI zalAkAvALI saMmArjanA (sAvaraNI) ne ke daMDa yukata sAvaraNane ke vaMzazalAkAothI banAvavAmAM AvelI jhADune laIne rAjagaNana ke rAjAnA raNavArAne (devakulaM vA, sabhaMvA parva vA ArAmaM vA ujANa vA aturiyAmacavalama bhaMte) ke, devakuLane ke pariSadune ke prapAne ke A rAmane ke udyAnane tvararahita thaIne eTale zAMtithI, yatA 12 ne abhaDita thane (niraMtara suniuga) satata sArI 2 (manao samaMtA sapamajjejA) yAre mAthI sAIsaca 42 cha. (evAmeva ne 'vi sUriyAbhasma devassa AbhiyogiyA devA saMvayavAe viunnati) te pramANu sUryAbhavanA te mAliyogi vAme saMvata' vAyunI vi / . (viuvittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa sabao samatA joyaNaparimaMDala' ja kici taNaM vA pattaM vA, taheva savaM AhuNIya 2 gate eDe ti) vinu / karIne pachI temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsenA eka jana jeTalA parime DaLa rUpa bhUbhAgamAM je kaMI paNa ghAsa-cAhata, pAMdaDAM vagere hatAM, te ne
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ lmaakhn upazAmyanti, upazamya dvitIyamapi vakriyasanuyAnena samavannatina, samavahatya abhravAdalakAni vikurvanti, vikRtya sa yathAnAmakaH bhRtikadAraka: sthAna taruNaH yAvara zilpopagataH ekaM mahAntaM dakabAraka cA dakasthAlaka vA dakakalaza vA kakumbhaka cA gRhIvA rAyAGgaNaM vA yAvat udyAnaM pA atvarita yAvat sarvataH samantAta Avat evameva te'pi sUryAbhasya devasya upasamaMti, upasamittA doccApi ve ucivasamugyAeNaM samohagaMti) pakSipta karake phira ve zIghra hI upazAnta ho gaye, upazAnta hokara phira unhoMne davArA bhI vaikriya samudghAta kiyA (lamohaNinA abhabaddala e viuvvaMti) vakriya samudaghAta karake phira unhoMne jala jinale barase aise meghoM kI vikurvaNA kI (viundhittA-se jahA nAmae bhaigadArae siyA, tarUge jAva mipyoragara egaM mahaM dagavAragaM vA dagathAlagaM vA dagakalasaga vA dagakuMbhagavA) vikurvaNA karake phira unhoMne una acitta jala se bhare hue meghoM ko barasAyA aisA sambandha yahAM lagAnA cAhiye-kisa prakAra se unheM carasAyA-so isake liye sUtrakAra kahate haiMki-jaise koI bhRtyadAraka ho aura vaha taruNa yAvat zilpopagata ho, to jaile vaha eka baDe bhArI udga se mare hue vAraka-(choTevaDe se) ko, yA udaka se bhare hue kAMsya Adi ke vartana ko yA udaka se bhare hue kalaza ko, yA udaka se bhare hae kuMbha ko (gahAya) le karake (rAyagaNa vA jAca ujANa vA aturiyaM jAya sanyo samaMtA zrAvarisenA) rAnAGgaNa tyAMthA SRA STitamA sAdhA. (eDittA khippAmeva upasamaMti, uva. samitA dozcApi ubdhiyasamagyAeNaM samohagati)Ina teso 44ma orat upazAMta thaI gayA. tyAra pachI bIjI vakhata paNa temaNe vyakti samaghAta karyo, (samohaNittA anmavadakae viuti) vaiSThiya samudhAtIne pachI tebhara manAthI pArI 12se cha sevA meghonI vinu 421. (viuvitA-se jahA nAmae bhagadArae siyA, tarUNe jAva sippocagae ega ma dagavAragavA dagadhAlaga vA dagalasagaM vA dagakuMbhagaM vA) vizana pachI tebhAre mayitta pAyI sadA meghone varasAvyA A pramANene saMbadha ahI lagADajoIe. kevI rIte pANI varasAvavamAM AvyuM tenA mATe sUtrakAra kahe che ke jema keIbratyadAraka hoya ane te taruNa yAvatuM zilpopagata hoya ane te jema eka bahu moTA bhAre ane pANIthI bhArelA vAraka (nAnA ghaDA) ne ke pANIthI bharelA kAMsya vagerenA vAsaNane ke pAyI mAre mana (gahAya) sAdhane, (rAyaMgaNavA jAva ujjANaM vA aturiya jAva savyabho samaMtA zrAvarisenA) 2208 sapanA Pugine , yAvat dhAna
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ sube dhinI TIkA devakRta samavasaraNa bhUmisaMmArjanAdikam 15 AbhiyogikA devAH abhravAdalakAni vikRrvanti vikurvitvA kSiprameva prastanitayinta prastanitayitvA kSiprameva vidhayanti viyitvA zramAya bhagavato mahAvIrasya sarvataH mamantAta yojanaparimaNDale nAtyudara nAtimRttikaM tat praviralamaspRSTa rajo reNuvinAzanaM divyaM surabhigandhodaka varSa varSanti, varSitvA nihatarajaH naSTarajaH ko yA yAvat udhAna ko tvarA se rahita hokara yAvat saba tarapha se accha naraMha sIMcatA hai (evAmeva tevi sUriyAmasma devassa AbhiyogiyA devA abhabaddalae viunvaMti) isI prakAra se una sUryAbhadeva ke Abhiyogika devoMne abhrameghoM kI vikurvaNA kI-so (viuvittA khippAmeva payaNataNAyaMti) viku. baMNA karake bahuta hI zIghra ve megha bar3e jora se taDataDAta karate hue garajane lage (payaNataNAittA khippAmetra vijjuyAyati) garaja2 kara zIghra hI ve vijaliyoM ko camakAne lage (vijjuyAittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa sacao samatA joyaNaparimaMDala NacodagaNAimaTTiyaM taM paviralapappurasiya) vijaliyoM ko camakA kara phira ve zramaNa bhagavAna mahAvIra kI usa yojanaparimita maDalAkAra ami meM vegavAna ati dRSTi se rahita hokara varase, isase kocaDa nahIM hone pAye, rimajhima 2 rUpa meM acitta vRSTi huI-isa acitta dRSTi se (rayareNuviNAsaNaM) jo jala girA usase rajareNu kA vinAza ho gayA arthAt raja daba gaI (divyaM surabhigaMdhodagaM vAsaM vAsaMti) isa taraha se sUryAbhadeva ke Abhiyogika devoMne anne tvarA rahita thaIne zAMtithI dhIme) yAvata cAre bAjuethI sArI rIte chAMTe che. (eSAmeva te viriyAbhassa devamsa AbhiyogiyA devA abhavadalae viuccAti) mA pramANe 1 te sUryAbhavana liyoni vA sa bhedhonI (vaya 42. ta (viuvittA khippAmetra payaNataNAyaMti) pinu zane meBrea megho gaI bhoTA sA 55 53 42ta 124vA sAyA. (payaNataNA itto khippAmeva vijjuyAya ti) 12 127ne 3 teyo vANIyo yamAvakA sAmyA. (vijjuyAittA samagassa bhagavao mahAvIrasta mAo samatA joyaNaparimaMDala NacodagaNAimahiya taM paviralapapphusiya) vIjA ymkAvIne pachI teo zravaNa bhagavAna mahAvIranI te jana jeTalI maMDalAkAra bhUmimAM vegavAna ati vRSTithI rahita thaIne varasyA. jethI kAdava thaye nahi, jharamara jharamara mAyatta vRSTi 25. bhA ayitta vRSTithI (rayareNutriNAsa) 2 pANI 53yu tethI bhune| vinAza gayA. geTa pUNa 55. dina surabhigadhodaga' vAsa vAsaMti) mAzate sUryAbhavana mAliyoni vAre sabhevAnI vipa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ raajprshniiym| bhraSTarajaH upazAntarajaH prazAntarajaH kurvanti, kRtvA limameva upazAmyanti, upa zamya tRtIyamapi vaikriyasamudghAtena samavaghnanti, samavahatya puSpavAdalakAni vikuvanti, sa yathAnAmakaH mAlAmAradArakaH syAt taruNaH yAvat zilpopagataH ekA mahatIM puSpacchAdikAM vA puSpapaTalakaM vA puSpacaGgerikAM kA gRhItvA rAjA meghoM kI vikRrvaNA kara ke divya acitta surabhigaMdhodaka ko vRSTi kI (vAminA NiyarayaM, NaharayaM, bhaTTarayaM, uvasaMtarayaM, pasaMtarayaM kareMti) vRSTi karake usa sthAna ko-zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa ke yojanaparimita vartulAkAra sthAna ko-nihatarajavAlA, naSTarajavAlA, bhraSTarajavAlA, upazAntarajavAlA aura prazAnta rajavAlA banA diyA (karinA khippAmeva utrasAmaMti isa taraha se usa sthAnako vizuddha karake ve zIghra hI vRSTirUpa kArya se dUra ho gaye arthAt vRSTirUpa kArya unhoMne banda kara diyA (utsAmittA tacaMpi veuni yasamugdhAeNaM samohagaMti) vRSTirUpa kAryase virakta hokara phira unhoMne tRtIya cAra bhI baiMkriya samudaghAta kiyA (samohaNittA pupphavadalae viuvaMti) vaikriya samudghAta karake unhoMne puSpa barasAne vAle meghoM kI viNA kI (se nA. nAmae mAlAgAradArae siyA, taruNe jAva sippIvagae, ega mahaM puppha chajiyaM vA pupphapaDalagaM vA pupphacaMgeriyaM vA gahAya) jaise koI eka mAlIkA cAlaka ho aura vaha taruNa yAvat zilpopagata ho to vaha jesa eka puppacchA dikA-puSpapAtravizepa ko, athavA puSpabhAjanavizeSa ko, yA puSpa kI cahe. 42 0ya bhayitta suliga (suvAsita pil) nI vRSTi kI. (vAsittA giha paraya Naharaya, bhaTTarayaM, utrasaMtarayaM, pasaMtarayaM kareMti) vRSTi 4 te sthAnane-zramabhagavAna mahAvIranI pAsenA jana parimita vartulAkAra sthAnane nihata 24ANu-Ta' : bhraMTa 2043 // , Gizata201 pANu mane aid 2/41Y manA'! dhu. (karittA khipAmeva uvasAmati) mA zate te sthAnane vizuddha, OMzane temAye satvare vRSTi 35 ayane ma za dhu. (upasAminA taccazi vera ciyasamugdhAraNa samorapaNaMti) vRSTi 35 Aya yA vi24ta ne pachI tamANe trI mata 5 paThiya samuddhAta yA. (samohaNinA pupphabaddalae viudhvaMti) yi samuddhAta 2 tebhae bhupavarSAvanA bhavAnI vigu 4N (se jahA nAmae mAlAgAradArae siyA, tamage jAba sippovagara, ega maha pukachajjiyaM nA pupphapaDalaMga vA pupphacageriya vA gahAya) is : bhAgAtuM uns ya ane te taruNa yAvata zipagata hoya te te jema eka puSpAcchAdikA-pupa __pAtra-vizeSana -mayA mAna vizana puSpanI yAne dAne (rAyama
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. devakRtaM samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam 67 GgaNaM vA yAvat sarvataH samantAt kacagrahagRhIta karanalaprabhravipramuktena dazAvarNena kusumena muktapuSpapuJjopacArakalitaM kuryAt evameva te sUryAbhasya devasya AbhiyogakA devA puSpavAdalakAni vikurvanti vikRtya kSiprameva prastanitayanti mAnitA yAvat yo janaparimaNDalaM na jasthalaja bhAsuraprabhUtasya vRntasthAyinaH dazArddhavarNakusumarUpa jAnUtsevamAnamAtram avadhi varSe varSanti after nilAgurumavara kunduruSka turuSkadhUpamaghamaghAyamAnagandhotA fter art (rAyaMgaNaM vA jAva savvaoM samatA kayaggahagahiye karayala pabhaviSNaM dasavaNe kusumeNa mukapuSphovayArakaliya karejA ) rAjAGgaNa ko yAvat satra tarapha meM kavagrahavat gRhIta hue pazcAt karatala se bhraSTa hokara vimukta aise paMcavarNa ke puSpoM se suzobhita karatA hai - arthAt acitta puSparAzi se alaMkRta karatA hai, (evAmeva te suriyAmasta devassa AbhiyogiyA devA puSkabaddalae vivvati) isI taraha se sUryAbhadeva ke pUrvokta Abhi yogika devatne puSpa bArdalikoM kI vikurvaNA kI (viuncittA khippAmeva payaNutaNAyaMti, payaNutaNAittA jAMca jograNaparimaMDala jalayayalaya bhAsurapa sa vidvAssa vaSAkusumassa jANu se pamANamettaM ohiM vAsa vAsaMti) vikurvaNA karake zIghra hI ve puSpavAlika taDataDAta karane lage taDataDAta karake yAvat yojanAparimita usa vartulAkAra bhUbhAga para prabhUta evaM bhAsvara aise jalana aura thalana paMcavarNavAle kusumoM ki jo adhovarttivRtta se yukta jAnUtpramANamAtra taka varasAkI (vAsinA kAlAguru patrara kuMdurukka turukSA samatA kayaggaha gahiyakarayala panbhavipyamukkeNaM dasandavaNeNa kusumer mukaphotrayArakaliyaM karejA ) zanlavananA bhAMgAne yAvatu thAre t thI 'kacagrahavat' cUMTelA ane tyAra pachI ka talathI prabhraSTa thaIne vipramukata thayelA evAM pAMcavarNInA puSpothI suzA bhata kare che eTale ke citta puSparAzithI alaMkRta 42 cha. (evametra te muriyAbhasma devarasa abhiyogiyA devA pupphabaddalae viucca ti) se pramANe sUryAladevatA pUrvona AliyAgiGa devoge yugyavAha siDanI vizrvaSNuArI (nivvittA khippAmeva payaNutaNAyaMti, payaNutaNAr3atA jAva joyaNaparimaMDalaM jalaya - dhalaya - bhAsurappabhUyassa viDoissa dasavaNNa kusumasya jANussehapamANamettaM ohi~ vAsa vAsaMti vidurvA urIne bhaTTI te puNyavAI likA taDataDA karavA lAkhyA ane taDataDAta karIne yAvata ekayeAjana jeTalA te vartulAkAra sAga upara puSkaLa pramANamAM bhAsvara evAM jalaja ane thalaja pAMcavavALA pupAnI -ke je aghovati vRntathI yukta hatA jAnRtseSa pramANa (ghUMTaNa sudhI) jeTalI va
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ smiih bhirAmaM mugandhaparagandhinaM gandhavartibhRtaM divyaM suravarAbhigamanayogyaM kurvanti. kArayanti ca kRtyA kArayitvA ca kSipameva upazAmyanti upazamaH yatraiva zramako bhagavAna mahAvIraH tatraiva upAgacchanti, upAgam zramaNaM bhagavannaM mahAtAraM trintraH yAvada vanditvA namasyitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAta Amra zAlavanAt caityAt pratiniSkAmanti, pratiniSkramya tayA utkRSTayA yAvat vyati. dhUvamavamadhanagadhaddha dhAmirAma sugadhavaragaMdhayahibhUyaM divaM muravarAmiga nagajogga kare ti ya kAraveM ti ya) varasA karake kAlAguru, prabara kundurUna eva turuSkarUpa dhUpoM ko jo maghamaghAyamAna-anizayita-gaMdha hai usake phailAva se ramaNIya banA huA vaha sthAna zreSTha mugadha se sugaMdhita hokara gaMdha ko guTikA jaisA bana gyaa| isa prakAra se unhoMne svayaM usa sthAna ko divya pa suravaroM ke abhigamana yogya banAyA aura banavAyA (karenA ya kAravenA ya khiyAmeva umAma ti) isa taraha karake aura karA karake ve apanI kartavya kriyA se zIghra hI zAnta ho gaye (uvamAmittA jegava samaNe bhagavaM mahAvIre teNena ucAgacchati) usa kArya se nikRna kara phira ve jahAM pA zranaga bhagavAna mahAvIra the vahAM para Aye (teNe upA gacchittA saNa bhg| mahAvIra tivakhutto nAva vadittA nanA samaNasa bhagavao mahAvIrastha aMtiyAo avasAlasaNAo ceha pAo paDinisvamate) vahAM Akara ke unhoMne zramaga bhagavAn ko tIna bAra pAvat yadanA kI 4 (vAsittA kAlAgupayAkuMduruharukavAnavavadha zAmina sugaMdha vara gaMdhiya gaMdhavabhUiyaM divyaM murabarAmigamaga nogaga kareMti ya kArave ti ya) vasAvIne kAlAguru, pravara kuMTuruSka ane tuka rUpa dhUpanI suvAsathI te sthAna maghamaghAyamAna-atizaya ugrasugaMdhanA prasArathI ramaNIya temaja uttama sugaMdhathI sugaMdhita thaIne gaMdhanI guTikA jevuM thaI gayuM. A pramANe temaNe pite sthAnane divya ane devatA mAnA aligamana bhATe yAtha manAvI hAdhu (karettA ya kAravetsA ya khidA. meva utrasAmati ) mA pramANe te Ama 52 4zana tabhara jItamAnI. pAthI pA4221vIna tamAthe potAnu Ama 15 hAdhu(uvasAmittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati) mA mathI paravArIne tamo nyo zrabhA bhagavAna mahAvIra to tyA mAvyA. (teNe va upagacchittA samaNa bhagavaM mahAvIra tikakhutto jAva vaMdittA nama sittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtigrAo aMvasAlavaNAo ceiyAo paDinikAvamati) tyo bhavIna tebhAre zrabhArI bhagavAna mahAvIranI traNa vakhata yAvatu vandanA karI namaskAra karyA. vaMdanA ane *
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. devakRta samavasaraNabhUmisamAjAnAdikam vrajanto vyativrajantaH yatraiva saudharmaH kalpaH yatraiva mUryAbhaM vimAnaM yatraiva sudharmA sabhA yauva sUryAbho devaH tauva upAgacchanti, upAgamya mUryAbhaM devaM kara nalaparigRhInaM zira AvataM mastake aJjaliM kRtvA jayena vijayena vardhayanti vardhayitvA tAmAjJaptikAM pratyarpayanti // mU0 7 // 'taeNaM te AbhiyogiyA' ityAdi TIkA--tataH-tadanantaram khalu te-mUryAmadevapreritAH, AbhiyogikAH devAH, zramaNena bhagavatA mahAvIreNa, evaM-pUrvokta prakAraM vacanam uktA:-kathitAH, namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira ve amaNa bhagavAna ke pAsa se aura uma AmrasAlavana-caitya se bAhara Aye ( paDinika khamittA tAe ukkiyoe jAva vIivayamANA 2 jeNeva sohamme kappe jeNetra muriyA cimoNe. jeNeva suhammA sabhA jeNetra mUriyAbhe deve, teNeva uvAgacchaMti) bAhara nikala kara ve. uma utkRSTa yAvana diya devagati se yA calate hue jahAM saudharmakalpa thA, jahAM sUryAbha vimAna thA, jahAM sudharmA sabhA thI, jahAM mUryAbha deva thA, vahAM para Aye (uvAgacchittA mariyAbhadeva karayala. pariggahiya sirasAvatta matthae aMjaliM kaTu jaega vijaeNa baddhAveMti. baddhAvittA tamANattiyaM paJcappiNati) vahAM A karake unhoMne sUryAbha deva ko donoM hAthoM kI aMjalI banAkara aura use mastaka para tIna bAra ghumAkara jaya vijaya zabdoM se badhAyA. badhAkara usakI AjJAko pIche lauTA diyA. arthAt Apake kahe anusAra hamane saba kAma kara diyA hai-isa prakAra kA vRttAMta khaa| namaskAra karIne pachI teo zramaNa bhagavAnanA pAsethI ane te AmrasAlavana tyathI DA2 mAratA 2hyA. (paDi nikkhamittA tAe ukkiTTayAe jAva vIitrayamANA 2 jeNeva sohammekappe jeNeva mariyAbhe vimANe, jeNeva muhammAsabhA, jeNeva mariyA deve teNeva uvAgacchati) 2 nANIne temA save' GSTa yAyata divya devagatithI yAvat cAlatA jyAM saudharma kahyuM hatuM jyAM sUryAbhavimAna hatuM, nayAM sudhA-samA tI yA sUryAlaya tA tyA mAvyA. (uvAgacchittA mRriyA devaM karayalapariggahiya sirasAvattaM matthae aMjali ka? jaeNa vijaeNa baddhAti, baddhAvittA tamANattiyaM paJcapiNati) tyAM mAvIra tebhae sUyAmahepane baMne hAthanI aMjali banAvIne ane tene mastaka upara traNa vakhata pheravIne jya vijaya zabdathI vadhAmaNI ApI. vadhAvIne temanA Adeza mujaba badhuM kAma pUruM karavAmAM AvyuM che te pramANenI khabara ApI.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 - - rAjapraznIya patre santaH hRSTa yAvad hRdayA:-haTa tupTAH cittAnanditAH prItimanasaH paramo na. sthitAH paMcazavisarpa dayAH iti yAvatpadasaMgrAdyAH, eSAM vyAkhyA pUrva tRtIyamUtra kRtaa| zramaNaM bhagavantaM mahAmoraM vandante namasyanti, banditvA namasthitrA ca. uttarapaurastyaM digbhAgam-IzAnako gam, AkrAmanti abakramya vaikriyasamudghAnena samavaghnanti samavahatya saMkhyeyAni yojanAni-saMkhyAtayojanamamANaM daNDa nimaH janti-niSkAzayanli, tadyathA ratnAnAM yAvat-yAvatpadena-bajrANAM, vairyANAM, lohitAkSANAM, masAragalAnAM, haMsagarbhANAM, pulAkAnAM, saugandhikAnAM, jyo torasAnAm. aJjanapulakAnAm, aJjanAnAm, rajatAnAm , jAtarUpANAm aGkAnAM, sphaTikAnAm eteSAM sahaH, riSTAnAm pAM vyAkhyA pazcamamatre pUrva kRtA / yarthA bAdarAn-asArAna pudgalAn parizAtayanti-dUrIkurvantiH parizAtya yathAma. TIkArtha-isake bAda sUryAbhadeva se prerita ve Abhiyogika deva jaya zramaNa bhagavAn mahAvIra ke dvArA isa prakAra se samajhAye gaye, taba ve iSTatuSTa yAvat-Anandita-citta hone hae mana meM paramapIti saMpanna hue unakA mana bahuta acchA bana gayA. hRdaya unakA AnandollAsa se bhara gayA. zramaNa bhagavAn kI unhoMne vandanA-stuti kI, namaskAra kiyA, vandanA namaskAra kara ve usI samaya vahAM se IzAna dizA meM gaye, vahAM jAkara unhoMne vaikriya samudughAta kiyA. vaikriya samudghAta karake unhoMne saMkhyAta yojana pramANa daNDarUpa meM apane AtmapadezoM ko zarIra se bAhara nikAlA. isameM unhoMne ratnoM ke yAvat zAnAhya evaM paMcamamatra vyAkhyAta boM ke, lohitAkSoM ke, masAragallI ke humagarbharatnoM ke, pulAkaratnoM ke, maugandhikA ke, aura riSTau ke yathAvAdara-alAra pudAloM kA parityAga kiyA. aura TIkArya-tyAra pachI sUryAbhadevathI prerAyelA te Abhigika deve jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra vaDe A rIte samajAvavAmAM AvyA tyAre teo haSTa-tuSTa yAvata AnaMdita thaIne mana mAM paramaprIti saMpanna thayA. temanuM mana ekadama sAruM thaI gayuM. temanuM hadaya AnaMda temaja ukalAsathI taraboLa thaI gayuM temaNe zravaNu bhagavAna mahAvarinI vaMdanA-stuti karI, namaskAra karyo. vandana -namaskAra karIne teo tatkAla tyAMthI IzAna dizA tarapha gayA. tyAM jaIne temaNe vaikiya samudaghAta karyo. vaikriya samughAta karIne temaNe saMkhyAta jana pramANa daMDarUpamAM potAnA AtmapradezAne zarIramAMthI bahAra kADhayA. temAM temaNe ratnanA yAvat zakhagrAhya ane pAMcamAM sUtramAM varNita vajane, lehitAne, mAragalene, haMsagarbha rane, pulakaratnene, saugaMdhi ne tIra ne, aMjanene, pulakene, rajanA. jAtarUpanA, aMkanA sphaTikanA ane rinTenAM thathA bAdara-asAra pugalene, tyajIne ane temanA ja yathA sUphama-
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. devakRta samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam mAn-sArAn pudgalAn paryAdadate, podAya dvitIyamapi-dvItIyavAramapi IpsitasaMvartakavAtanirmANArtham vaikriyasamudghAtena samabadhnanti, samavahatya saMva takavAtAn-saMvartakanAmakapavanAna vikurvanti-vaikriyazaktayotpAdayanti, saHvakSyamANaguNasampannaH, yathAnAmakaH ko'pi dhRtikadArakA-bharaNaM bhRtaM, tadasyAstIti bhRtika:-karmakaraH-bhRtyaH, tasya dArakaH-putrI bhRnikadArakA-bhRtyaputraH, sthAna ma kIdRzaH ? ityAha taruNaH-yojanasampannaH, yadvA-varuNaH pravadhemAnava yAH. nanu dArakA pravardhamAnavayasko bhavatyeveti dArakopAdAnenaiva tadarthalAme tadartha vyartha tadvizeSaNaminicet, zrRyatAm-AsannamRtyudArakasya vadhamAnavayaskatvA bhAvAd viziSTasAmayAbhAvAca taruNaH-pravardhamAna yA iti vizeSaNopAdA-. inhIM ke yathA sUkSma-sArabhRta pudagalo ko grahaNa kiyA. grahaNa karake Ipsita saMvartaka vAyu ke nirmANArtha dvItIyavAra bhI, vaikriya samudaghAta kiyA. vaikriya samudghAta karake saMvartaka nAmaka vAyu kI unhoMne vikurvaNA kI arthAt apanI vaikriyazakti dvArA use utpanna kiyA. ina vakSyamANa guNa sampanna jaise koI eka bhRtya kA putra ho, aura vaha taruNa-yauvana saMpanna athA pravardhamAna vayavAlA ho, yahA~ aisI prazaMkA ho sakatI hai ki jo dAraka hotA hai-vaha prArdhamAna vayavAlA hotA hI hai. phira yahAM para " pravardhamAnazyAH aise vizeSaNa kI kyA AvazyakatA thI. kyoM ki dAraka para se hI pravadhamAnayarUpa arthakA lAma ho jAtA haiM. ataH yaha rakhanekA kyA prayojana hai ? to isakA uttara aisA hai kI jisa dAraka kI mRtyu Asanna hai usameM pravardhamAnavayaskatA kA abhAva hotA hai aura viziSTa sAmathye kA bhI abhAva hotA hai-isI kAraNa yahAM naruNa-"pavarSamA sArabhUta pudagalene gayaNa karyA. graDaNa karIne Isita saMvartaka vAyunA nirmANa mATe bIjI vakhata paNa vikiya samudraghAta karyo. vikiya samudaghAta karIne saMvartaka nAmanA pavananI temaNe vipharvaNA karI eTale ke pitAnI krizakti vaDe tene utpanna karyA. jema koI upara kahyA mujaba guNothI saMpane bhatvadAraka hoya ane te taruNa-covana saMpanna hoya ke pravardhamAna vayavALa hoya. ahIM A jAtanI zako uddabhavI zake che 24 hAya cha. avadha bhAnavayavANI to jaya cha. pachI maDI pravardhamAnava pAH A jAtanA vizeSaNanI zI AvazyakatA hatI. ? kemake dAraka padathI ja pradhAna vaya 25 arthanuM jJAna thaI ja jAya che. eTale A pada eka rIte nirarthaka ja kahevAya. tA Ane javAba A pra paNa che ke je dArakanuM maraNa ekadama pAse AvI gayuM hoya tamAM pravardhamAna vayaskatAne abhAva hoya che ane temAM viziSTa sAmarthyane paNa malApa rAya cha. methI 1 mahI taruNa maTe pravardhamAnavayA' mA vizeSA bhASAmA mA0yu cha. 'yagavAna' mA vizeSagathI maho pAtanI paTatA 42
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajapraznIyamo 2 Crime nam / yugavAn-yugaM suSamaduSmAdikAlaH, so'duSTo nirUpadravo viziSTayalahetu rasyAstIti yugavAna-kAlopavAhitaH, kAlopadravo'pi sAmarthyavighAtakastadabhAvo'syAstIti :mUcayitumidaM vishessnnm| balavAna-yalaMsAmarthya, nadasyAstIti balavAn, alpA'taGka:-rogarahinaH, sthirasaMhanana:sthairyaguNasampannazarIraH, sthirAgrahasta:-sthiro'grahasto yasya sa sthirAgrahamnaHsulekhakAt sthirahamnAgrabhAgaH-sthirAjulikaH, paripUrNapANipAdapRSThAnarorupariNatA-patipUrNAni-puSTAni pANipAdapRSThAnnarorUNi pariNatAni-vRddhiprAptAni yasya sa tathA, ghananicitavRttAlitaskandhaH-dhananicito tatra-dhanam-atizanavyAH " aisA vizeSaNa diyA gayA hai "yugavAn" isa vizeSaga se yahAM yaha prakaTa kiyA gayA hai ki suSapadapanAdikAla misakA aduSTanirupadrava ho arthAt viziSTa bala kA hetu ho, arthAt jo kAlakRla upadrA se rahita ho kyoM ki kAlakara upadrava bhI mAmaya kA vighAtaka hotA hai. isaliye aise kAlakRna upadrava kA jisako abhAva hai imIyAta ko macita karane ke liye yaha vizeSaNa diyA gayA hai| " balavAn " pada se yaha samajhAyA gayA hai ki vaha sAmarthya rahina na ho, kintu mAmadhyayukta ho alpAtaGga-rogarahita ho. yahA~ alA zabda sarvathA abhAva arthameM prayukta huA hai| sthirasaMhanana-thairyaguNasaMpanna zarIravAlA ho sthirAgrahasta-mule vaka kI taraha jisakA hastAgrabhAga sthira ho-kaeNratA na ho, aguliyAM bhI jimako sthira hoM, jisakA hAthapaga pRSThAntara aura uru ye saba supuSTa hoM, vRddhi prApta hoM, jisake donoM skandha atyanta nicita ho-khUba vRddhi vAmAM AvI che ke suSa draSyamAdikALa jene aSTa che eTale ke viziSTa baLane hetuM hoya eTale ke je kAlakata upadravathI 2heta hoya, kemake kAlakRta upadrava paNa sAmarthyane vighAtaka hoya che. ethI evA kAlakRta upadravane jene abhAva che A " pAta spaSTa 421 // bhATe mA vizeSa mApavAbhAM bhAvyu cha. "balavAn " padathI ahIM e vAta samajAvavAmAM AvI che ke te samartha rahita hoya evuM nahi paY te sAmathrya yuta khAya. pAta-rogaDita DAya mI 'alpa' 14 sarvathA abhAvanA arthamAM prayukta thayela che. sthira saMhAna-vairyaguNa saMpanna zarIra vALa sthirAgrasta sArA lekhaka (lahiyA) nI jema jenA hAthane agrabhAga sthira heya, ja te na hoya, jenI AMgaLIo paNa sthira hoya, jenA hAthapaga, pRSThAMtara ane uru A sarve supuSTa hoya, vRddhi prApta hoya, jenA baMne khaMbhAe
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 7 devakRtaM samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam / 73 yena nicitI-niviDataracayamApannau . vRtau vartulau valitau-uparikRtamAMsalabhA gasadRzau skandhau yasya sa tathA, carmeSTakadrughaNamuSTikasamAhatagAtraH-carmeSTakaMcarmanirmitamiSTakam dughaNo-mudgaravizeSaH, muSTikA-muSTireva. muSTikaH, etaiH samAhataM-saMtADita nicitIkRtaM gAtra-zarIraM yeSAM mallavizeSANAM te tathA bhUtAH, teSAM gAtramiva kSuNNagAna yasya sa tathA, carmeSTakAdibhiH samA. hatyopacitadRr3hazarIrasampannamalaM vizeSa sambandhigAtrasadRzagAtraviziSTa ityarthaH, atikSuNNazarIraH iti bhAvaH, urasthabalasamanvAgataH-urasyam-urasi-vakSasi bhavaM tacca tadvalaM. caH urasyabalaM, tat samanvAgata:-sampApta .. vakSobalasampanna:, talayamalayugalaparidhi bAhuH talau-tAlatarU tayo yamalayugalaM yugapadutpannadvayaM paridhaH argalA ca tadvadati saralau dIdhoM: pIvarau ca bAhU yasya sa tathA, yugmajAtatAla yugalasadRzasaralapIvara bAhusampannaH, laGghanalavanajavanapramardanasamarthaH tara laGghanam-' atikramaNam, lavanaM-kUrdanaM javanam-atizIghragamanaM, pramardanam-kaThinasyApi vastunazcagIkaraNaM caiteSu samarthaH kuzalaH, chekaH-dvAsaptatikalAsu kuzalaH, dakSa:ko prApta hoM, vRtta-gola ho, tathA valita-uparikrata mAMsala bhAga ke jaise ho zarIra nisakA carmanirmita iSTaka se, drughaNa-mudgara vizeSa se, aura muSTi se aura bAra 2 tADita hokara khUba majabUta ho, arthAt jo mallavizeSa hote haiM ve saba ina kriyAoM se apane zarIra ko majabUta banAte haiM-noM jaisA mana inakA zarIra hotA hai usI prakAra kA isakA bhI aisA hI majabUta zarIra ho. chAtI ke vizeSacala se jo yukta ho, eka sArtha utpanna hueM do tAlavRkSoM ke samAna evaM olA ke samAna jisake do bAhu. atisarala hoM-dIrgha ho-aura puSTa ho jo lAMghane meM, kUdane meM aura zItra gamana karane meM evaM kaThina bhI vastu ko cUra cUra karane meM samartha ho, cheka ho arthAt 72 kalAoM meM atiatIva nizcita heya vRddhi prApta haya, vRtta vartulAkAra hoya temaja valita -upara bhAgamAM sarala-paSTa hoya, jenuM zarIra cAmaDAnA cAbakhAthI. dudhaNa-sudugara vizeSathI ane muSTithI vAraMvAra tAti thaIne khUba majabUta-sakhata-thaI gayuM hoya, male-pahelavAne-pitAnA zarIrane A badhI yAtanAo sahana karIne-majabUta manA cha ta bharatAnA zarI2.. . bharapUna zarI2-tamanu pa chAya chAtInA vizeSa baLathI je yukta hoya, ekI sAthe utpanna thayelAM be tAla nI jema ane argalAnI jema jenA baMne bAhue ati sarala hoya, - dIheNa ane puSTa hoya, je eLagavAmAM kUdavAmAM ane zIza gamanamAM temaja --
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtraH / avilambena kAryakArI, praSThaH-agresaraH, kuzalA-samyakriyAparijJAnasampannA, medhAvI-pUrvAparAnusandhAnadakSaH, ata eva nipuNazilpopagata:-nipuNazilpamatikriyAkauzalam tadupagataH-samprAptamtathA-sakalakriyAsu samyakauzalasampannaH, etAdRzaH ko'pi bhRtikadArakaH ekaM mahAntaM-zalAkAhastaka-zalAkAnAM-tRNaH vizeSanirmitAnAM pratanutadbhAgAnAM hastaka-samudAya zalAkAmayIM sammA.... nImityarthaH / daNDasammocchanI-daNDayuktA samprocchanI daNDa samprocchanI-sadaNDasaMmArjanI tAM vA veNuzalAkikIM-vaMzazalAkAnirmitasammAnI vA gRhIsvA-: hastenA''dAya rAjAGgaNaM vA rAjAntaHpuraM rAjJAM nivAsasthAnAbhyantarabhAgaM thA; devakulaM-devAlayaM vA, sabhAM-pariSadaMbA, prapAM-jalazAloM vA, ArAma-nagaranikaTavarti sarvajanopabhogyaM kRtrima banam, udyAnam-nagaranikaTavartiyAnavAhana kuzala ho, dakSa ho-pratyeka kArya kA avilambakArIH ho.. praSTha-agresara ho, catura ho-pratyeka kriyA sambandhI sacce jJAnavAlA ho. medhAvI hopUrvApara ke anusandhAna karane meM dakSa ho, isI kAraNa jo bahuta hI acche...... rUpa meM pratyeka kAryakarane ko kuzalatA vAlA ho. esA vaha bhRtyadAraka jaise eka yaDe se zalAkA hastaka ho-tRNavizeSoM se nirmita vuhArI ko, athavA daNDa sampocchanI-daNDyukta saMmArjanI-vuhArI ko, athavA-veNuzalAkiko vaMzazalAkA nirmita saMmArjanI ko, lekara rAjaprAGgaNa ko, rAjAntaH purako, athavA rAjAke nivAsasthAna ke bhItarI bhAgako, athavA devAlaya ko, yA kisI pariSadA ko yA kisI prapA-pyAU ko, yA kisI ArAma ko nagara nikaTavartI evaM sarvajanopabhogya kRtrima vana ko, yA kisI udyAna ko nagaranikaTavartI aise yAnaH vAhana krIDAgRhAdi yukta kRtrima 44 vastuna 5 manAvadhAmA samathyA Doya, hAya-To 72: dAmAmA yatigNa hoya, 46 Doya-hare 424 syamA ti choya, aTa-asa2 lAyA catura hAya, dareka kriyAnI bAbatamAM sAcuM jJAna dharAvatuM hoya, meghAvI hoya, pUrvAparanA anusaMdhAnamAM je te hoya, ethI ja je je sArI rIte dareke dareka kAmamAM kuzaLa hoya eve te rya dAraka jema zalAkA hastaka hoya eTale ke vRNe vizethI enA vavAmAM AvelI sAvaraNIne hAthamAM lIdhelI hoya, ke daMDa saMpracachanIyukata samAjanI sAvaraNIne ke veNuzalAkAnI dhAMsanI saLIonI banelI sAvaraNIne laIne rAjaprAMgaNa ke rojanA raNavAsane ke rAjAnA nivAsasthAnanA aMdaranA bhAgane ke devAlayane ke koI pariSadAne koI prapA-parabanne ke kaI ArAmanagaranI pAse ane badhA jene ega karI zake tevA kRtrima vanane ke kaI paNa udyAnane magaranI pAsenA para
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 7 devakRta' samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam 1 krIDAgRhAdiyuktaM kutrimavanaM vA atvaritaM tvarAvarjitaM yathA syAttathA sammamAjayediti pareNa sambandhaH, evam - acapalaM- cApalyavarjitaM yayAsyAttathA asa sbhrAntaM-sambhramavarjitaM yathA syAt tathA tvarAdibhiH samyaka saMmmamArjanAyA asaMbhavAdatvaritAdyupAdAnam, nirantaram, antarAlasthalamA nApUrvakaM yathA syArAdhA sunipurNa samyak sakalakacacarApasAraNapurassaraM yathAsyAttathA sarvataHsarvA dikSu samantAt sarvAmu vidikSu sampramArjayet, evameva anenaiva prakAreNa te'pi pUrvoktA api sUryAbhasya devasya AbhiyogikA devAH saMvartavAtAn vikurvanti, nanako, svarArahita capalatArahita, evaM saMbhrama rahita hokara acchI taraha se sApha karatA hai.| isI prakAra se sUryAmadeva ke una Abhiyogika devoMne saMvartaka vAyuoM kI vikurvaNA karake zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa kI ' 'eka yojana parimita vartulAkara bhUmiko acchI taraha se pramArjita kara diyA. pahile jo atvarita Adi kriyAvizeSaNa kahe gaye haiM unase sUtrakAra yaha pradarzita karanA cAhate haiM ki tvarAdiyukta hokara kiyA gayA pramArjanAdi kArya ThIka 2 rUpa meM nahIM ho sakatA hai. nirantara evaM suniMpuNa padoM se yahAM aisA samajhAyA gayA hai ki rAjAGgaNa Adi ke jo haiM unameM jitanA kUDA karakaTa vagairaha paDA ho usa para hI una rAjAnaNa Adi kI acchI saphAI antarAla sthala kahI jAtI hai. " sarvataH samantAt " pada yahAM yaha prakaTa karate haiM ki unakI saphAI cAroM dizAoM meM aura cAroM vidizAbhoM meM acchI taraha se DhaMgapUrvaka kI gaI honI cAhiye. to pUrvokta vizeSaNoM vAlA vaha bhRtya 18 A 75 saba kI saphAI vAhana vyavahAravALA temaja kIDAgRha vagerethI sapanna kRtrima vanane, tvarA rahita capalatA rahita sabhrama rahita thaine sArI rIte svaccha manAve che. temaja sUryAbhadevanA te AbhiyAgika deve e savaMka vAyuonI viNA karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra nI pAsenI eka ceAjana jeTalI vartulAkAra bhUmine sArI rIte pramArjita karI dIdhI sApha karI dIdhI je atvarita vagere kriyAvizeSaNA lagADavAmAM AvyAM che. temanAthI sUtrakAra e vAta spaSTa karavA mAge che ke tvarA vagerethI yukata thaIne karavAmAM AveluM vAsIdu vALavA jevuM kAma sArI rIte thaI zakatu nathI. niraMtara ane sunipuN padothI ahIM e vAta samajAvavAmAM AvI che ke rAjAGgaNu vagerenA je atarAlanA sthaLe che temAM jeTale kacarA vagere che tenI saphAI karavAthI ja rAjANu vagerenI sAne zete sva2chatA tha zar3e tebha cha ' sarvataH samantAt " Apar3IM the vAta batAve che ke temanI sAphasUphI ceAmera-cAre dizAemAM ane cAre vidizAomAM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___use - gajapanIya vikRtvA (sautradhAtutvAta) zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sarvataH samantAt dinu cidikSu ca, yojanaparimaNDalaM-yojanamamANavartulAkAraM kSetraM yad asti tatra yat kizcita-kimapi taNaM. vA-athavA patra vA tathaiva-pUrvoktameva tathAhikASThaM vA zarkarAM vA azuciM vA acokSa vA pUtikaM vA durabhiganyaM vA sarvam AdhUyA''dhUya-apanIyApanIya ekAnte-nirjanasthAne, eDayanti prakSipanti, eDayitvA liprameva zIghrameva te upazAmyanti-saMvartakavAyuvikaraNAnnivartante upazamya-tato nitya dvitIyamapi dvitIyavAramapi caikriyasamudghAtena samavananti samavahatya anavAdalakAni-apaH-jalAni vibhrati-dhArayantItyadAraka jaise ina pUrvapradarzita sthAnoM kI saphAI daMga ke sAtha saya tarapha se aura saba taraha se karatA hai, usI prakAra se una Abhiyogika devoMne bhI zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samIpa kI vartulAkAra eka eka yojana parimita bhUmikI saMvartaka bAyuoM kI vikurvaNA karake isI taraha se saphAI kI usameM bhI ghAsaghuma paDA thA, patte, kASTha, kaMDa, patthara Adi paDe the, azuci evaM acokSa vastue~ paDI thIM; pUnika evaM durabhigandha yukta jo bhI vahAM thA-usa sabako vahAM se vikRSita saMvartaka vAyu dvArA uDA uhA kara use kIsI ekAnta nirjana sthAna meM DAla diyA. isa prakAra yaha saphAI kA kAma karake ve ima kArya se nivRtta ho gae arthAt saMvartaka vAyukI vikurvaNA karane rUpa kAryako unhoMne banda kara diyA. isa kArya ko banda karake aba unhoMne punaH dvitIya bAra bhI vaikriya samudghAta kiyA. aura baiMkriya samudaghAta karake unhoMne abhravAdalakoM kI vikurvaNA kI. : apAvibhrati " itti abhrANi-isa vyutpatti ke anusAra sArI rIte karelI hovI joIe. te pUrvokata vizeSaNa vALo bhatyadA ka jema pUrve varNavelA badhA sthAnanI sAphasUphI sarasa te cAre taraphathI badhI rIte kare che, tema te Abhigika devee paNa zramaNa bhagavAna mahAvIranA pAsenI vartulAkAra eka jana jeTalI bhUminI saMvartaka vAyuonI vipharvaNu karIne A pramANe ja sApha sUphI karI. temAM je kAMI ghAsacAre pAMdaDa, kASTha, kAMkarA, patharA vagere paDelAM hatAM, azuci temaja aeNkSa vastuo paDI hatI, pUtika temaja durabhigaMdha yukta je kaI tyAM hatuM te sarvene tyAMthI vimurvita saMvartaka vAyu vaDe uDADIne keI ekAMta nirjana sthAnamAM nAkhI dIdhAM. A rIte A badhuM sAphasUphInuM kAma patAvIne-A kAmathI teo nivRtta thaI gayA. eTale ke saMvartaka vAyunI vipurvaNu karavA rUpa kAmane temaNe baMda karI dIdhuM. A kAmane baMda karIne temaNe pharI bIjI vakhata paNa vaikriya samudughAta karyo ane vaikriya samuddaghAtaka karIne temaNe annavAlanI (varasAdanA vAdaLanI) vidurvaNA karI.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 subodhinI TIkA sa.:7. devakRtaM namavasaNabhUmisamAja nAdikam bhrANi jaladhArakANi tAni, vikurvanti vikRtya sa yathAnAmakaH bhRttikadArakaH syAt dara kIdRzaH ? ityAha tarugaH 'yAvat'-padena yugavAn. balavAna. alpAnAGkaH, sthisiMhananaH sthirAgrahastaH pratipUrNapANipAdapRSThAntarorupariNataH, ghananicitavRttavalitaskandhaH, camaSTaka ghanamuSTikasamAhatagAMtraH, urasyabalasamanvAgataH, talayamalayugalaparighavAhuH : laGghanaplavanapramardanasamartha, chekaH, dakSaH, praSThaH, medhAvI, nipuNetyeteSAM padAnAM saGgrahaH zilpopagataH-- napuNazilpopagataH iti samastaM padam eSAM vyAkhyA'sminnerasUtre kRtA ! etAdRzo bhRnikadArakaH ekaM mahAntaM, dakavAraka-mRnmayapAtravizeSaM vo, . dakasthAlakaM-jalapUrNakAMsyAdi pA' vo; dakakalazaM dhAtumayajalakumbhaM dakakumbha-jalaghaTaM vA. gRhItvA rAjAgaNaM vA yAvad udyAnaM vA-rAjAGgaNavetyArabhya udyAnaM vetyantaM grAhyam tathA abhrazabda kA artha jala dhAraNa karane vAle aimA hai. arthAt jinase pAnI nivapa se varale aise vAdaloM ko-voM ko vikurvanA kI-unheM apanI vikriyAzakti se utpanna yiA. inakI vikuNA. karake unhoMne inase kyA kiyA-so ise dRSTAnta dekara mutrakAra yoM samajhAte. hai-jaise koI pUrvokta vizeSaNoMvAlA bhRtyadAraka eka baDhe se dakavAraka ko-pAnI bhare hue miTTI ghaDe ko, athavA dakasthAlakako-jala se bhare hue kAMse Adi ke mAtra ko, athavA-dakakalazako jala se bhareM hue kisI dhAtu ke varatana-ghaDe ko, yA dakakubhaka ko-jala se bhare hue sAmAnya kisI bhI yaDe ghaDe ko lekara pUrvokta rAjaprAGgaNa ko, athavA yAvat udyAnAnta ke samasta sthAnoM meM se kisI bhI sthAna ko cAhe vaha rAnAntaHpura ho, devakula ho, sabhA ho prapA ho, pArAma ho yA udyAna ho-varA, capalatA "apaH vibhrati" iti abhra Ni mA vyutpatti bhuga manazAnA artha pANI dhAraNa karanAra e thAya che. eTale ke pANI jemanAthI yathA niyama varase evA meghanI-vimurvaNu karI. pitAnI vikiyA zakti vaDe temane utpanna karyA. temanI vimurvaNa karIne temaNe zuM karyuM te vAta sUtrakAra ahIM dRSTAMta ApIne samajAvatAM kahe che ke-jema ke I-pUrvokta vizeSaNavALo bratyadAraka eka moTA davArakapANI bharelA mATInA mATalA-ne ke dakasbAlaka-pANIthI bharelA kAMsA vagerenA pAtra-ne ke dakakalazane-pANIthI bharelA keIpaNa dhAtunA saNa-ne, ke dakakuMbhakane-pANIthI bharelA sAmAnya koI paNa moTA ghaDA-ne laIne pUrvokata rAjaprAMgaNane ke yAvat udyAnAMtanA badhA sthAnemAMthI keIpaNa sthAnane ke bhale te rAjAntaHpura haya devakuLa hoya. sabhA hoya, prapa haya, ArAma hoya. ke udyAna-hoya tvarA capalatA ane zAMti
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIya ca rAjAGgaNaM vA rAjAntaHpuraM vA devakulaM vA sabhAM vA ArAma nA udyAna vA, 'atvaritaM yAvata sarvataH samantAt'-asvaritamacapalamayaMbhrAntaM munipuNaM sarvataH samantAt Avat-A-samantAda siJcet / evameva-ityameva te'pi maryAbhasya devasya AbhiyogikA devA AbhravAdalakAni vikurvanti, vikRtya kSiprameva-zIghrameva pastanitayanti-UNa tanatanetyAkAraM gatiM kurvanti, mastanitayitvA vidyayanti-pitaM karoti vastutastu-vidyuto vikuntItyathaiH, vidyayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sarvataH samantAda yojanaparimaNDalaM kSetra nAtyudakaM bahujalarahitaM, nAtimRttikaM vahumRttikAvarjitaM na yojanapa. rimaNDalaM kSetra yAvat paviralapraspRSTa-pratinighiDasparzanayukta, rajoreNuvinAzanaM. evaM saMbhrAnti se rahita hokara nirantara munipugarUpa se saba tarapha se acitta.surabhiaura saba taraha se sIMcatA hai isI taraha se sUryAbhadeva ke una Abhi. yogika devone abhrayoM kI vikuvaMgA kI vikRrvagA karake unase divya gaMdhodaka kI varSA kI. yahI yAta mutrakAra Age ke padoM se isa prakAra se spRSTa karate haiM-ve kahate haiM ki jaba Abhiyogaka deva abhravAloM kI vikurvaNA kara cuke -taba ve abhravAdala zIdhra hI AkAza meM taDataDa dhvani karane lage. (garajane lage) taDataha dhvanI karake phira ve vijuliyoM ke jase AcaraNa vAle bana gaye. aryAt unameM vijuliyoM kI vikaNA huI-vijuliyAM camakane lagI. vijuliyAM camakAkara phira ve zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa kI yojanaparimita vartuzakAra bhUmimeM bahu jala rahita evaM yahumRttikA varjita hokara rimajhima rimajhima nahIM2 acitta bUndoM se barase. isa taraha kI varSA ma pAnI saya jamIna meM hAM vagara thaIne niraMtara sunipuNa rUpathI cAre taraphathI ane badhI rIte chaMTakAva kare che. A pramANe ja sUryAma devanA te Abhigika dee annAmenI vidurvaNA karI. temanAthI divya acitta suvAsita gaMdakanI varSA karI. e ja vAta sUtrakAra have nikhapadethI spaSTa karatAM kahe che ke tyAre Abhigika deve azvameghAnI vidurvaNA karI cUkyA, tyAre te abhrame AkAzamAM ekadama taDataDa vRtti karavA lAgyA, taDataDa dhvani karIne pachI teo vIjaLIonA jevA AcaraNa vALA banI gayA eTale ke temanAmAM vIjavIonI vimurvaNa thaI. vIjaLI jhabUkavA lAgI. vIjaLIo camakAvIne teo zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsenI jana jeTalI vartulAkAra bhUmimAM bahupANI vagaranI ane mATI kAdavavALI thaI na jAya tevI jharamara jharamara acitta khUda varasAvavA lAgyA. A jAtanI varSomAM badhuM pANI pRthvImAM
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 7 devakRtaM samavasaraNabhUmisaMmArjanAdikam rajAMsi kSNatara reNupudgalAH, reNavaH-sthUladhUlayaH' ityubhayeSAM vinAzanaMnivArakaM divyaM ati surabhigandhodakaM sugandhADhya jalasampannaM varSa varSanti-kurvanti, varditvA 'nihatarajaH, naSTarajaH bhraSTarajaH, upazAntarajaH, prazAnta rajaH, kurvanti, kRtvA kSiprametra upazAmyanti dRSTikAryA nivartante, upazamya - nivRtya tRtIyamapi tRtIghavAramapi puSpavAdalavikaNArtha kisamudghAtena samavaghnanti samavahatya puSpatrArdala kAni-puSpapradhAnakamepAn vikurvanti, sa yathAnAmakaH - ko'pi mAlAkAradArakaH - mAlAkAraputraH syAt taruNaH yAvat zilpopagataH - taruNa ityArabhya zilpopagata samA jAtI hai aura kIcaDa nahIM hone pAtI hai-jamIna kevala tara ho jAtI C hai. yahI bAta ina nAtyudaka, nAtimRttika, praviralamaspRSTa'' ina padoM se prakaTa kI gaI hai / isa varSA se vahAM kI raja kA - zlakSNatarareNupudgaloM kI evaM reNuoM kA sthUla ghUliyoM kA nivAraNa ho gayA arthAt ye saba daba gaI. isa prakAra una abhra meghoMne divya sugandhayukta jala kI varSA kI, isase vaha sthAna nihatarajavAlA, naSTa rajavAlA, bhraSTarajavAlA, upazAnta rajavAlA aura prazAntarajavAlA vana gayA. isa prakAra se upa sthAna ko karake phira ve Abhiyogika deva apane isa dRSTi kArya se nivRtta ho gaye, nivRtta hokara ke unhoMne chattIyavAra bhI puSpavAdalakoM kI vikurvaNA karane ke liye vaikriyarumuddhAta kiyA. isa samuddhAta se unhoMne puSpapradhAnaka meghoM kI vikurvaNA kI. isase unhoMne kyA kiyA isa bAta ko aba sUtrakAra dRSTAnta dekara samajhAte haiM - isameM ve prakaTa karate haiN| N jaise koI eka kA ho aura vaha taruNa yAvat zilpopagata ina pUrvoka ja samAviSTa thai jAya che ane tethI kAya thatA nathI pRthvI phakata bhInI thaI jAya hai. ye bAta A ' nAtyudakaM, nAtimRttika maviralapraspRSTa' ' pothI spaSTa karavAmAM AvI che. A varSAthI tyAM rajanuM lakjhutaraNuM pudgalA ane reNuonuM sthUla dhULInu-nivAraNa thai gayu eTale ke A badhI raja khAI gaI. A rIte te AzramedhAe 'divya sugaMdhayukata pANInI varSA karI. tethI te sthAna nihatarajavALuM. bhraSTa-rajavALuM, upazAMta rajavALu ane prazAMtaraja vALuM thaI gayuM. A rIte te sthAnane manAvIne pachI te save Abhicegika deve potAnA' te vRSikAryathI nivRtta thai gayA. nivRtta thaIne temaNe trIjI vakhata paNa puSpa meghAnI viSurthAMzuA karavA mATe vaikriya samudghAta karyo. A samrudhAta vaDe temaNe puSpa pradhAnaka meghAnIviSuvaNA karI. enAthI temaNe zuM zuM karyuM' A vAtane sUtradhAra dRSTAMta vaDe samajAvatAM kahe che ke- jema TAi mALInA chokarAM hAya ane te taruNa cAvat zipe pagata hoya ityAdi pahelAM varNavelAM badhAM oiSaNethI yukata
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ityantaM grAhyam / ekA mahanoM puSpacchAdikA-puSpapAtravizepaM vA, puSparaTalakapuSpabhAjanavizeSa vA, puSpacare rikAM bA, gRhItvA-AdAya 'rAjA kA yAvat sarvataH samantAt'-'rAjAGgaNa'-mityArabhya sarvataH samantAda' ityantAnAM padAnAM saGgaH, tathA ca-rAjAGgaNaM vA, . rAjAntaraMHpuraM vA devakulaM vA. sabhA bA, prapAM vA ArAmaM vA udyAnaM vA, atvaritamacayalamasaMbhrAntaM nirantaraM munipuNaM mAnaH samantAd' ini sakalapadasadgahaH kacagrahagrahItakaratalaprabhraSTavipramuktena-kaceSu grahaH-grahaNaM kacagrahaH tena kacA codetyarthaH gRhItaM tataH karatalAt prabhRSTaMpatitaM, pazcAd vipramuktaM tena dazAvaNena-paJcavarNena' kumumena-puSpega, mukta. puSpapujopacArakalitaM-muktAni-strayaM patitAni yAni puSpANi neSAM pujenasamUhena ya upacAra:-suzobhitIkaraNaM. tena kalitaM yuktam acitta puSparAzisama. lataM kuryAta, evameva-itthameva te pUrvoktAH, sUryAbhasya devasya AbhiyogikA devAH vizeSaNoM vAlA ho. to vaha jaise eka baDI sI puSpacchAdikA ko-puSpapAtra vizepa ko, puSpapaTala ko-puSpabhAjana vizeSa ko, yA puSpacaGgerikA ko lekara rAjapAGgaga Adi pUrvokta udyAna taka ke sthAnoM meM se kisI eka sthAna ko, tvarA, capalatA aura saMbhrAnti se rahita hokara nirantara sunipuNa rUpa se saMca tarapha se aura saba prakAra se pahile kacanA kI taraha pakaDe gaye. phira hAtha se choDe gaye ese pacavarNavAle puSpoM seacitta puppo kI rAzi se samalakRta karatA hai. isI prakAra una pUrvokta sUryAbhadeva ke devoMne-puSpavAdala ko ko vikuvaNA karake uma zramaNa bhagavAn mahAvIra ke eka yojana parimita vartulAkAra bhUbhAga ko acina puSpoM kI rAzi se samalaMkRta kiyA. yahI bAta mutrakAra Age ke padoM dvArA isa prakAra se samajhAte haiM-jyoM hI maryAbhadeva ke una Abhiyogika hoya ane jema eka bahu moTI puSpacchAdikAne puSpapAtra vizeSane puSpapaTalane-puSpa bhAjana vizaSane ke puSpanI chAlane laIne rAjaprAMgaNa vagerethI mAMDIne pUrvokata udyAna sudhInA sthAnemAMthI koI paNa eka sthAnane tva, capaLatA, ane saMbhrAMti vagara thaIne niraMtara sunipuNatAthI cAre taraphathI ane badhI rIte pahelAM kacagrahanI jema pakaDelAM ane tyAre pachI hAthamAMthI choDI mUkelAM pAMcaraMganA puSpathI-acitta, puSka rAzithI subhita banAve che temaja te pUrvokata sUryAbhadevanA dee puSpamenI vimurvaNa karIne zramaNa bhagavAna mahAvIranA eka jana jeTalA goLAkAra bhUbhAgane, acitta puSpanI rAzithI suzobhita karyo. e ja vAta sUtrakAra have pachInA A padethI A, ____ pramANe sabhA cha. nyAre sUryamavanA te . mAliyoni hevAme . puNyabhadhAnA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU 7 devakRta samavasaraNabhUmisamAja nAdikam 3 puSpavAdalakAni vikurvanti vikRtya kSiprameva prastanitayanti prastanitayitvA yAvat padena 'kSiprameva vidya yanti vidhayitvA zramaNasya bhagavatA mahAvIrasya sarvataH samantAt' ityeSAM saGgrahaH yojanaparimaNDalaM jalajamthalajabhAsuramabhUtasyapracurabhAsurajalajasthalajAkArasya atra prAkRtatvAdvizeSaparamayogaH, vRttasthAyinaHadhovartitantayuktasya dazArddhavarNakusumasya-dazA varNasya-paJcavarNasya jAnutsedhapramANamAtram avadhiM varSe varSanti barSitvA, kAlAgurupravarakunduruSka turuSkadhUpadevoMne puSpavAdalakoM kI vikurvaNA kI to ve puSpavAdalaka AkAza meM zIhI taDataDAne lage. (garjane lage) unameM vijalI camakane lagI. bijalI camakane ke sAtha hI zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa kA eka yojana parimitta vartulAkAra bhUbhAga pracura evaM bhAmura aise acitta jalaja aura sthalana puSpakI rAzi se vyApta ho gayA. yaha puSpo kI rAzi usa para una puSpoM meghoM se varasI. puSpoM kI yaha varasA vahAM jAnUnsedha pramANa mAtra taka huI arthAt jAnuoM kI-ghuTanoM kI-jitanI U~cAI hotI hai. itanI U~cAI taka vaha puSpavarSA vahAM huI. isameM jitane bhI puSpa varase the, ve saba apane adhobhAgavartI DanDala se yukta hue hI barase the. arthAt barasate samaya puSpoM kA mukha Upara kI ora thA, aura DanDala kA mukha nIce kI ora the. isa prakAra puSparAzi varasA kara una Abhiyogika devoMne usa sthAna ko svayaM bhI aura dasare devoM se bhI svarga jaisA suravara gamanAbhiyogya banAyA aura banavAyA. pahile unhoMne usa sthAna para acitta kAlAguru dhUpa ko, acitta pravara kunduruSkadhUpa ko aura acitta turuSka rUpa vikuNA karI ke tarata ja te puSpameLe AkAzamAMthI taDataDAvA lAgyA, temanAmAM vIjaLI jhabUkavA lAgI. vIjaLInA camakArAnI sAthe ja zramaNa bhagavAna mahAvIra nI pAse eka yojana jeTale gaLAkAra bhUbhAga pracura ane bhAsura evAM acitta jala ja ane sthalaja puSparAzithI vyApta thaI gaye. A puSpazi tenI upara tepuSpa methI varasI. pupanI A varSo tyAM ghUTaNa sudhInA pramANa jeTalI thaI eTale ghUMTaNanI jeTalI uMcAI hoya che teTalI uMcAI sudhI puSpa varSA thaI. AmAM jeTalAM puSpa varasyA hatA. te badhA adhabhAga vati dAMDithI yukta thayelAja varasyA hatA. eTale ke tenI dAMDI nIcenI tarapha hatI eTale varasatI vakhate puSpanuM mukha uparanI tarapha hatuM ane dAMDInuM mukha nIcenI tarapha hatuM. A rIte puSparAzivarasAvIne te Abhigika devoe sthAnane pote paNa ane bIjAonI pAsethI paNa svarga jevuM suravara gamanAbhiyogya banAvyuM ane banAvaDAvyuM. temaNe te sthAna upara acitta kalAguru dhUpa, acitta
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazIya patre 3 maghamaghAyasAnagandhochUtAbhirAmaM - kAlAguruH pracarakunduruSkA - tukaH ete dhUpavizeSAH teSAM acittavRpAnAM yo ghamaghAyamAnaH - anizayito gandhaH tasya upatena - prasaraNenAbhirAmaM - ramaNIyam, sugandhavara gandhitam - uttamagandhavAsitam ata eva gandhavartibhUrta - gandhaguTikAsadRrza, divyam suravarAbhigamanayogyaM kurvanti, na svayameva kurvanti kintvanyairapi kArayanti kRtvA kArayilA ca mitra-sIghrameva upazAmyanti-tatkaraNakriyAto nivartante, upazamya va zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchanti, upAgamya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM trityaH-vAratrayaM yAvat yAvatpadena AdakSiNapradakSiNaM zira AvartamaJjaliM kRtvA vandante namasyanti' ityeSAM saGgrahaH, canditvA namasthitvA ca zramaNasya bhagavato mahA vIrasya antikAt - samIpAda, zrAmrazAlavanAt catyAt pratiniSkrAmanti-pratiko DAlA. isase vahAM bahuta adhika gaMdha kA vAtAvaraNa phailA gayA. isase vaha sthAna aisA rasaNIya vana gayA. ki mAnoM yaha gaMdha kI eka vizAla guTikA haiM isa prakAra karake aura karavA ke ve apane isa kArya se zIghra hI nivRtta ho gaye. nivRtta hokara phira ve vahAM pahu~ce jahAM zramaNa bhaga vAn mahAvIra vIrAjamAna the. vahAM pahu~ca kara unhoMne una zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa pUrvaka bandanA kiyA. isameM unhoMne donoM hAthoM kI aMguliyoM ke daza nagva Apasa meM juDa jAve aisI aMjali banAI aura use dakSiNakarNa bhAga se lekara zIra para tIna cAra vAmakarNa taka ghumAyA. tIna bAra ghumAkara phira unhoMne bandanA kI prabhu ko namaskAra kiyA. bandanA namaskAra karake phira ve saba ke saba zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa se aura usa AmrazAlanana nAmaka udyAna se cala diye. calakara apanI usI 82 jyAM pravara kuMdaruSTa dhUpa ane acitta turuSka dhUpa nAkhyA. jethI tyAM khUbaja tIvra gaMdhanuM vAtAvaraNa prasarI gayuM. ethI te sthAna evuM ramaNIya khanI gayuM ke jANe te meATI sugaMdhanI meATI zuTikA (gALI) na hAya ! A pramANe karIne ane karAvIne te potAnA kathI jaldI nivRtta thaI gayA. nivRtta thaine pachI te zramaNa bhagavAna mahAvIra trirAjamAna hatA. tyAM paheAMcIgayA tyAM pahoMcIne temaNe te zramaNa bhagavAna mahAvIranI traNa vakhata AdakSiNA pradakSiNA karI. AmAM temaNe baMne hAtheAnI AMgaLIonA dazekazanakhA paraspara joDAI jAya evI rIte aMjalI banAvI. ane tene jamaNA kAnanA bhAgathI laIne mastaka upara traNa vakhata DAkhA kAna sudhI pheravI. traNa vAra pheravIne temaNe zramaNa bhagavAnane vandana temaja namaskAra karyA. vandana ane nama skAra karIne pachI teo save zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsethI ane te AmrazAla
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA s.7 devakRta samavasaraNabhUmisamAjanAdikam niHsaranti, pratiniSkramya nayA-devajanaprasiddhayA-utkRSTayA-uttamayA yAvat yAvatpadena-'prazastayA tvaritatayA capalayA caNDayA javanayA zIghrayA utayA divyayA devagatyA tiyaMgasaMkhyeyAnAM dvIpamamudrANAM madhyamadhyena' ityeSAM sahaH, vyatitrajanno vyatitrajantaH-gacchantoH gacchantaH yatraiva saudharmaH kalpaH, yatraiva sUryAbhaM vimAna, yatraiva sudharmA sabhA yatraiva sUryAbho devastava upAgacchanti, upAgamya mUryAbha de kara talaparigRhotaM zIra Avarta mastake-lalATe analim-aJjalipuTaM kRtvA jayena-jayazabdena vijayena vijayazabdena vardhayanti -tvaM jaya tvaM vijayasva' iti zabdocAraNenAbhinandayanti, vardhavitvA tAM-pUrvottAm AjJaptikAm-AjJAm pratyarpayanti-AjJaptakAryasampAdanena nivedayanti / / .7 / / devajana prasiddha uttama yAvat zabdagRhIta-prazasna, tvarita, capala, caNDa, javazAlI, zIghrarUpa. uddhana divya devagati se tiryag lokavartI asaMkhyAta dvIpasamudroM ke bIcoM bIca se hote hue jahAM saudharmakalpa thA, aura usameM bho jahAM sUryA bhavimAna thA aura usameM bhI jahA~ sudharmA sabhA thI, bhaura usameM bhI jahAM sUryAbhadeva thA vahAM para Aye. vahAM Akara unhoMne sUryAbhadeva ko donoM hAthoM kI pUrvokta rUpa se aMjali banAkara aura use mastaka para ghumAkara jaya vijaya zabdoM se badhAyA. " tumhAro jaya ho-tuma vijayazIla raho" isa prakAra ke zabdoM meM uccAraNa pUrvaka usakA abhinaMdana kiyA. abhinaMdana karake phira unhoMne usake dvArA pradatta usa pUrvokta AjJA ko use lauTA diyA. arthAva Apane jaisA karane ko hama logoM se kahA thA-vaisA hamane saba sucArurUpa se saMpAdita kara liyA hai. aisA nivedana kiyA // su. 7 // vana nAme udyAnathI ravAnA thayA. ravAnA thaIne teo pitAnI te devajana prasiddha uttama yAvat zabda gRhIta-prazasta, tvarita, capaLa, caMDa, jyazAlI, zIdarUpa, uddhata divya devagatithI tiryaMga lekavatI asaMkhya dvIpa rAmudronI vacce-vacce thaIne jyAM sIdhama kalpa hato ane temAM paNa jyAM sUryAbhavimAna hatuM ane temAM paNa jyAM sudharmAsabhA hatI ane temAM paNa jo sUryAbhadeva hato tyAM AvyA. tyAM AvIne temaNe sUryAbhadevane baMne hAthanI pUrvotarIne aMjali banAvIne ane tene mastaka upara pheravIne jaya vijaya zabdo vaDe vadhAmaNI ApI. "tamAro jaya thAo tame vijayazIla thAo" A jAtanA zabdonA uccAraNa karatAM tenuM AbhinaMdana karyuM. AbhinaMdana karIne temaNe tenA vaDe apAyelI te pUrvokata AjJAne sanmAna sahita pAchI ApI dIdhI eTale ke tame amane je pramANe karavAnI AjJA karI hatI-te pramANe ja ame badhuM kAma sarasa rIte patAvI dIdhuM che. A jAtanuM nivedana karyuM. 4. chA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 rAjapraznIyamata mUlam-taeNaM se sUriyAbhe deve tesiM AbhiyogiyANaM devANaM aMtie eyasaha socA nisamma haTTatuTa jAva hiyaeM pAyattANiyAhivaI devaM sadAvei, sadAvittA eyaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! sUriyAbhe vimANe suhammAe sabhAe meghogharasiyagaMbhIramaharasaI joyaNaparimaMDalaM susaraghaMTe tikkhutto ullAlemANe 2 mahayAra sadeNaM ugghosemANe2 evaM vayAhi-ANavei NaM bho sUriyAbhe deve gacchada NaM bho sUriyAle deve jaMbuddIve dIve bhArahe vAse AmalakappAe Naya. rIe aMbasAlavaNe ceie samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdittae, tunbhe'vi NaM bho devANuppiyA! savviDDIe jAva NAiyaraveNaM NiyagaparivAla saddhiM saMparikhuDA sAiM2 jANavimANAI durUDhA samANA akAlaparihINaM ceva sUriyAbhassa aMtie pAunbhavaha / / sU0 8 // chAyA-tata khalu sa sUryAbho devaH tepAm AbhiyogikAnAM devAnAmantike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTa yAvadRdayaH padAtyanIkAdhipati devaM 'taeNaM se muriyAbhedeve' ityAdi / mutrArtha-(naeNaM se mariyAbhe deve) isake bAda vaha mUryAbhadeva (tersiAbhiyogiyANaM devANaM aMtie) una Abhiyogika devoM ke pAsa se-mukha se (eyamaTTa soccA) isa anantarokta artha ko sunakara (nisamma) aura use hRdaya meM avadhAraNa kara (hatuTTa jAva hiyae) bahuta adhika harpita huA, saMtuSTa citta huA yAvat harSa se usakA hRdaya bhara gayA. usane usI 'taeNaM se mUriyAbhe deve' ityAdi / sUtrA:-taeNaM se mariyAbhe deve) tyA2 pachI te sUryAmaheve (tesiM AbhiyogiyANaM devANaM Atie) te mAliyoni vAnI pAsethI-mumathA(eyama, soccA) AL prabhAnI vAta sAmajIna (nisamma) mane tene (syamA avadhArita zane (haThThatu jAva diyae) bhUma04 padhAre uSa pAbhyo, satuSTa thitta vANA - thayo yAvatU SathA renu vaya taramANa tha6 gayu cha mevAtaze tatkSA (pAyattANi
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 8bhagavadvandanArthasUryAbhasya dhopaNA zabdayati zabdayitvA evamayAdIt-kSipameva bho devAnumiya ! mUryAbhe vimAne sudharmAyAM sabhAyAM meghaugharasitagambhIramadhurazavdA~ yojanaparimaNDalAM musvaravATAM trikRtvaH ullAlayan2 mahatA2 zabdena udghopayan2 evamavAdIt 'AjJApayati khalu bho mUryAbho devo gacchati khalu bhoH sUryAbho devo jambUdvIpe dvIpe bhAratavarSe AmalakalpAyAM nagaryAma AmrazAlabane caitye zramaNaM bhagavantaM mahAvIramabhivanditum yUyamapi bho devAnupriyAH ! sarvathA yAvat nAditaravega samaya (pAyattANiyAhibaI devaM sadAvei) padAtyanIkAdhipati ko bulAyA. (madAvittA evaM vayAsI) bulAkara usase aisA kahA-(khippAmeva bhI devANuppayA ! sUriyAbhe vimANe suhammAe sabhAe meghogharasiyagaMbhIra mahurasada) he devANupriya! tuma zIghra hI mUryA bhavimAna meM sudharmAsabhA meM meghaugharasita gaMbhIra madhura zabdavAlI (joyaNaparimaMDalaM) eka yojana kI. vistAra vAlI (susaraghaMTa) susvara ghaMTA ko (tikato) tIna bAra (ullAlemANe 2) vajAte banAte (mahayA 2 saddhegaM ugyosemANe 2 evaM vayAhi) jora 2 se bAra bAra ghoSaNA karate hue aimA kaho (ANavei Na bho sUriyAbhe deve, gacchai Na' bho sUriyAbhedeve) he devo ! mUryAbhadeva prAjJA karatA hai, bho devo! mUryAbha deva jAtA hai, (jaMbudIce dIve bhArahe vAse Amala. kappAe NayarIe aMvasAlavaNe ceie samagaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdittae) jaMbUdvIpa nAmake dvIpa meM jo bharatakSetra hai. usameM jo AmalakalpA nagarI hai, usameM bhI jo AmrazAlavana nAmakA udyAna hai-usameM virAjamAna yADivaI devaM sadAvei) pAyaHNa senAnA senApatine mAsAvyA. (sadAvittA evaM vayAsI) mAvAne tene 2 pramANe : (khippAmeva bho devANuppiyA ! mariyAbhe vimANe suhammAe sabhAe meghogharasiyagaMbhIramahurasaha) 3 pArnu priya! tame jaladI sUryAbhavimAnamAM sudharmA sabhAmAM meghoghasita gaMbhIra madhura Av6 yuta (joyaNaparimaMDala) me yojana 261 vistA:l (susaraghaMTa) sura-2vANI baTAne (tivakhutto) tra mata (ullAlemANe 2) 43di 4thi (mahayA 2 sadegaM ugdhosemANe 2 evaM vayAhi) para bhATA sA pAravAra dhApA 42ta // pramANe 4 (ANaveiNa bho muriyA deve , gacchaiNa bho mUriyAme deve) he!! sUryAbhava mAjJA 42 cha, u vo ! sUryAbhava kanaya che. (jaMbUdIve dI bhArahevAse AmalakappAe NayarIe avasAlavaNe ceie samaNa bhagava mahAvI abhivaMdittae) dvIpa nAmanA dIpamA 2 mata kSetra cha. temAM je AmalakalpAnagarI che. temAM paNa jyAM AmrazAlavana nAme udyAna che, temAM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . rAjapraznIyasUtra nijakaparivAraH sAI saMpariTatAH svAni2 yAnavimAnAni adhirUDhAH santaH akAlaparihInameva mUryAbhasya devasyAntike prAdurbhavata // sa8 // TIkA-'taeNaM se' ityAdi-tataH-AiptikApratyarpaNAnantaram khalu sa sUryAbho devaH tepAm AbhiyogikAnAM devAnAm, antike etam-anantaroktam artham-vRttaM zrutvA nizamya-hRyavadhArya hRSTatuSTayAvadayAH-hRetuSTetyArabhya hRdaya ityantapadasaH kAryaH tathAca hRSTatuSTacittAnanditaH, prItimanAH, paramasaumanasyitaH, harpavazavisapadayaH itibodhyam, eSAM vyAkhyA pUrva kRtA / etAdRzaH san padAzramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA ke liye (tumbhe viNaM bho devANu. ppiyA ! sabiDIe'jAvaM gAiyaraveNaM NiyagaparivAra sadi saMparighuDA loI 2 jANavimANAi dukhDhA samANA akAlaparihINaM ceva muriyAbhassa dethassa aMtie pAubha raha) isaliye Apa loga bhI he devAnupriyo ! apanI 2 'samanta Rddhi ke sAtha yAMvat nAditarava ke sAtha apanI 2 parivAra maDalI se yukta hokara apane 2 vimAnoM meM caDhakara vinA vilaya kiye sUryAbhadeva ke pAsa pahu~ca jaaveN|" ..' TIkArtha-AjJanikA ke pratyarpaNa karane ke bAda, jaya sUryAbhadevane una Abhiyogika devoM ke mukha se apanI AjJAnusAra sarakArya suvihita kiyA gayA sunA-to sunakara aura use socakara vaha haSTatuSTa yAvat hRdayavAlA hubhA yahAM yAvat pada se 'haSTa tuSTa se lekara harSa vaza visarpavadayaH" itanA pATha liyA gayA. haiM. isa pATha ke pado kI. vyAkhyA vizamAna zrama vAna mahAvIrane banA 42va! bhATe (tumbhe viNa bho devANuppiyA ! sabdhiDDIe nAva NAiyaraveNa NiyagaparivArasaddhiM saMparicuDo sAI 2 jANavimANAI durUDhA samANA akAlaparihINa ceva mUriyAbhassa devassa aMtie pAunbhavaha) bheTamA bhATe tamesopa vAnupriyo ! pAtapAtAnI samRddhinI sAthe cAvat nAdiyaravanI sAthe pitApitAnI parivAra maMDaLInI sAthe pitapitAnA vimAne upara savAra thaIne jaldI sUryAbhadevanI pAse pahoMcI jAva. TIkArya--AjJA pramANe ghoSaNa thaI gayA bAda jyAre sUryAbhadeva te Amigika denA mukhathI pitAnI AjJA mujaba badhuM kAma pUruM thaI javAnI sUcanA meLavIne ane tene hRdayavAmAM dhAraNa karIne khUba ja duSTa-tuSTayAvat prasanna hRdayavALe thagayI. mI yAvat pa6thI / hRSTatuSTaM pahathI bhAMDana harpavaza visapaddhadayaH 'mATaal pATha levAmAM Avyo che. A pAThanA padanI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. '
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 8 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya ghoSaNA syanIkAdhipati--padAtyanIkAni-pAdacArisainyAni tepAmadhipati-nAyakam, devaM zabdayati-Avayati, zabdayitvA-AhUya evaM-vakSyamANaM vacanam avAdIbho devAnupriyaH kSiprameva-zIghrameva sUryAbhe vimAne, sudharmAyAM sabhAyAM medhaudharasita gambhIramadhurazabdAM-meghAnAmoghaH-samUhastasya yad rasitaM tadvat gambhIro madhuraMzcazabdo yasyAH sA meghaugharasitagambhIramadhurazabdA, tAm yojanaparimaNDalAMyojanapramANavatuMlAkArAM susvaraghaNTA-su-zobhanaH svaraH-zabdo yasyAH sA susvarA sA cAsau ghaNTA ceti susvaraghaNTA tAm trikRtvaH-vAraMtrayam. ullAlayan 2--tADayan 2-cAraM vAraM vAdayan mahatA 2-dIrpaNa 2-dena udghozyA 2vAraM vAramuccai?SaNAM kurvan evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam bada-kathaya, yad aAjJApayati-AjJAM karoti khalu bho devA ! mUyomo devaH, gacchati-yAti khalu sUryAbho devaH, kutra kiM kartuM gacchati ? ityAha-'jaMbudove' ityAdi- jambUdvIpe dvIpe-madhyajambUdrope bhArate varSe, AmalakalpAyAM nagaryAm AmrazAlabane caitye virAjamAnaM zramaNaM bhagavantaM mahAvIram abhivanditum yUyamapi khalu bho devAnupriyAH ! sarvaddharthA yAvata nAditaraveNa-sarvaddharthA' ityArabhya 'nAditapahile kI jA cukI hai. isa prakAra se Ananda se Anandita vanakara usane pAdacArI sainya ke adhipati ko-nAyaka ko-bulAyA-bulAkara usase aisA kahA--he devAnupriya ! tuma zIghra hI mUryAbhavimAna meM sudharmA sabhA meM jAgo aura vahAM jAkara eka yojana pramANa vartulAkAra vAlI susvara ghaMTA ko bajAo, isakA zabda meghoM ke samUha kI garjanA ke jaisA gaMbhIra aura madhura hai| use tIna bAra bajA 2 kara phira aisI ghoSaNA karo ki he devo ! sUryAbhadeva jaMbUdrIpAntargata bharatakSetra meM rahI huI AmalakalpA nagarI ke AmrazAlavana udyAna meM virAjamAna zramaNa bhagavAn mahAvIra ko bandana karane ke liye jA rahA hai ataH usakI AjJA hai ki tuma saba deva apanI 2 samasta parivAra Adi rUpa Rddhi se, samasta A pramANe AnaMdita thaIne teNe pAyadaLasenAnA adhipati (senApati) ne bolAvyA ane bolAvIne tene A pramANe kahyuM ke he devAnupriya! tame jaladI sUryAbhavimAnamAM sudharmA sabhAmAM jAva ane tyAM jaIne eka yojana jeTalI golAkAra vALI susvara gheTAne vagADo. Ane ivani meghonA samUhanI garjanA je gaMbhIra ane madhura che. tane traNa vakhata vagADI vagADIne pachI evI gheSaNa karo ke he deva ! thobhadeva jaMbU dropamAM AvelA bharatakSetranI AmalakakSAnagarInI AmrazAlavana uzanamAM virAjamAna zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanakaravA mATe jaI rahyo che. eTalA mATe tenI evI AjJA che. ke tame save deve pitAnI samasta pari
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 rAjapraznIyamatra raveNetyantapada saGgrahaH, tathA ca-sarvA , sarvadyutyA, sarvavalena, sarvasamudayena, sarvA''dareNa sarvavibhUtyA, sarvavibhUpayA, sarvasambhrameNa, sarvapuSpagandhamAlyAla. kAreNa, sarvatruTitazabdasanninAdena, mahatyA, RddhathA mahatyA dhutyA, mahattA balena, mahatA samudayena. mahatA varatruTitayamakasamakavAditena, zaGkhapaNavapaTaha-serIjhallarI-kharamukhI-huDaka-muraja-mRdaGga-dundubhi nirghopanAditaraveNeti bodhyam, tatra-sarvaddhAM-parivArAdikayA, sarvazrutyA-yathAzaktivistAritena saka lena zarIratejasA, sarvavalena-samastahastyazvAdi sainyena, sarvamamudayena-svastra samastaparivAreNa sarvAdareNa-sarvAdarabhAvena sarvavibhUtyA-samastayA'bhyantaravaikriyakaraNAdibAhyaratnAdisampacyA, sarva vibhUSayA sarvazrRGgAreNa sarvasambhrameNa-sarvotkRSTasambhrameNa sarvotkRSTasambhramo hi-svanAyakavipayavahubhAnanivedana parAyaNA pravRttiH, tena sarvapuSpagandhamAlyAlaGkAreNa-puSpagandhamAlyAdisarvAlaMkAreNa, sarvatruTitazabda sanninAdena-sarveSAM truTitAnAM divyAnAM vAdyAnAM ya ekatramilitaH zabdastasya saMninAdena-mahApratidhvaninA mahatyA RdyA, mahatyA dhutyA mahatA valenavipulena sainyena mahatA samudayena-samUhena, mahatA varatruTitayamaka samakapravAdite mahatA-vRhatI varaTitAnAM-zreSThavAdyAnAM yamakasamakavAditena-ekakAlaM prakarSaNa vAditena-nAdena, vastutastu-yamaka pravAditAtruTitenetyarthaH, atra-prAkRtayathA zakti vistArita saphala zArIrika tenarUpa dyuti se. sara hastI azvAdisainyarUpa cala se, satra apane 2 pUrNa parivArarUpa mamudAya se, samasta prakArake Adara bhAva se, Abhyantara meM vaikriya karane AdirUpa aura bAhara meM ratnAdi saMpattirUpa saba vibhUti se, zrRMgArarUpa saba vibhUSA se, apane nAyaka ke pati vahumAnase nivedana karane meM parAyaNa pravRttirUpa sarvotkRSTa saMbhrama se puSpa, gaMdha mAlA AdirUpa saba alaMkAroM se yukta hokara, sarvadivya bAjoM ke ekatra milita zabda kI mahApatidhvani ke sAtha 2 bahuta hI zIghra sUryAbhadeva ke pAsa pahu~co. mahatI Rddhi ke mAtha, mahatI dhani ke sAtha vAra vagere rUpa ddhithI, samasta yathA zakti vistArita sakaLa zArIrika teja rUpa ghutithI, pitAnA hAthI, gheDA vagere sinya rU5 baLathI, badha pitapotAnA parivAra rUpa samudAyathI, samasta prakAranA Adara bhAvathI, AtyaMtaramAM vaizyi karavA vagere rUpa ane bahAra ratno vagere saMpatti rUpa badhI vibhUtiothI, zRMgAra rUpa sarve vibhUSAethI, pitAnA nAyakanA pratye bahumAna darzAvavA rUpa AcaraNa rUpa sarvotkRSTa samathI, puSpa, - gaMdha, mALA vagere rUpa badhA alaMkArathI yukata thaIne, badhA divya vAjAonA sami lita zabadanA mahApratidhvani sAthe tame jaldI sUryAbhadevanI pAse pahoMce. mahatI RddhinI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 8 bhagavadvandanArtha maryAbhasya ghopaNA tyAvizeSaNaparaprayogaH / zaGkha-paNava-paTaha-bherI-jhallarI kharamukhI huDDukka-muraja. mRdaGga-dundubhinirghoSa nAditaraveNa-tatra-zaGkha:-prasiddhaH, paNa:-bhASAyAM 'hola' nAmnA prasiddho vAdyavizeSaH, paTahaH- 'paTa' iti zabdaM jahAtIti paTahaH, yadvApaTena hanyata iti paTahaH, ayamapi 'Dhola' iti prasiddho vAdyavizeSaH, bherIdundubhiH, jhallarI-valayAkAravAyavizepaH kharamukhI-kAhalA vAdyavizeSaH, huDukkAvAdyavizeSaH, murajaH, mahApramANo mardalaH, mRdaGgaH-laghumardalaH, dundubhiH-saGghacitamukhI merI; eteSAM yo ni?paH-mahAn zabdaH tasya nAditaraveNa-pratidhvaninA, nijaka parivAraiH, pAtbhoyaparivAraiH 'NiyagaparivAletyatra mAkRtatvAttRtIyA vibhatti lopaH, sArddha saMparihatAH samyaka pariveSTitAH, svAni svAni-nijAni nijAni, yAnavimAnAni yAnAni vimAnAni ca adhirUDhAH santaH, akAlaparihInam na vidyate kAlasya parihInaM-vilambo yatra tat-akAlaparihInameva kolavilambarahitaMzIghra yathAsyAttathA zIghramevetyarthaH, sUryAbhasya devasya antike-samIpe prAdurbhavata-AgacchatetyarthaH // mU0 8 // vipula sainya ke sAtha, mahAna samudAya ke sAtha evaM apane 2 parivAroM ke sAtha apane 2 vAhanoM para ArUDha hokara tuma saba eka sAtha, vajate hue zreSTa vAdhoM kI evaM zaM va, paTaha-hola, bherI-dundubhi, jhAlarI-valayAkAra vAdya-vizeSa, kharamuhI-kAhalA, huDakA-vAdyavizeSa, muraja baDA mRGgAvAya vizeSa aura dundubhi-sacita sukhavAlI bherI kI tumula ani se puraskRta hone hue thoDA bhI vilamba kiye binA Ao. isa prakAra kI sUryAbhadeva ne apanI ora se AjJA anIkAdhipatiyoM ko devoM ko sunAne ke liye dI / yaha saba pATha yahAM 'sarvadvaryA yAvat nAditaraveNa' meM Aye hue padase gRhIta huA hai / / mU. 8 // sAthe, mahatI ghutinI sAthe vipula sinyanI sAthe. mahAna samudAyanI sAthe ane pitapotAnA parivAranI sAthe, piotapotAnA vAhane upara savAra thaIne tame badhA ekI sAthe vAgatA uttama vAdyonA, zaMkha, paTahu, Dhela, bherI-duMdubhi, kaTalarI-valayAkAra pAca vizeSa, parabhuDI-ADasA, pAyavizeSa ane bhu204-mATu, bhRgvAghavizeSa abhi -sAMkaDA mukhavALI bherInA tumula davani vaDe puraskRta thatAM jarApaNa vIlaMba karyA vagara Avo sUryAbhadeve anIkAdhipati devane ghoSaNA karavA mATe A prabhAnI 2||jnyaa mAcI. mApA , sarvadarthA yAvata nAditaraveSa' mAM mAtA thAvata padathI grahaNa karavAmAM Avela che. sa. 8
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre mUlam -- taraNaM se pAyantANiyAhivaI deve sUriyAbheNaM evaM vRtte samANe haTTa jAva hiyae evaM devA / tahatti ANAe viNaNaM ari paDaNe, paDiNittA jeNeva sUriyAbhe vimANe jeNeva suhammA sabhA jeNeva meghogharasiyagaMbhIramahurasaddA joyaNaparimaMDalA sussarA ghaMTA teNetra utrAgacchar3a, uvAgacchitA taM meghogharasiyagaMbhIramahurasadaM joyaparimaMDalaM sustaraM ghaMTaM tikkhutto uhAle ! taraNaM tIse meghogharasiya gaMbhIramaharasAe joyaNaparimaMDalAe sustarAeM ghaMTAe tikkhutto uhAliyAe samANIe se sUriAbhe vimANe pAsAya vimANaNikkhuDAvaDiyasa ghaMTApaDiyA saya sahassasaMkule jAe yAtri hotthA / taraNaM tesiM sUriyAbhavimANavAsINaM bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya egataraipasattaniJccaSpamattavisaya suhamucchiyANaM surU- raghaMTAravaviulavolaturiyacavalapaDhihaNe kae samANe ghosaNako uhaladinnakannaegaggacitta uva uttamANasANaM se pAyatANIyAhivaI deve taMsi ghaMTArasiNisaMta pasaMtaMsi mahayA mahayA sa eNaM ugghosemANe2 evaM vayAsI -haMta sumaMtu bhavaMto sUriyAbhavimANavAsiNo bahave vemANiyA devA ya devIo ya sUriyAbhavisANavar3aNo vayaNaM hiyasuhatthaM - ANavei bho sUriyA deve gacchaNaM bho sUriyAbhe deve jaMbuddIvara bhArahaM vAsaM nayarIM aMbasolavaNaM ceiyaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdittae, taM tubbhe'vi NaM devAzupiyA ! savvie jAva akAlaparihINaM caiva sUriyAbhassa 9. aMtie pAu bhavaha // sU0 9 // 10
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sa. 9 bhagadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA chAyA-tataH khalu sa padAtyanIkAdhipatirdevaH sUryAbhena devena evamuktaH san hRSTatuSTayAvadayaH evaM deva ! tatheti ajJAyAHvinayena vacanaM-pratizrRNoti, pratizratya ytrai| sUryAbhaM vimAnaM sudharmA sabhA yauva meghaugharasi. tagambhIramadhurazabdA yojanaparimaNDalA susvarA ghaNTA satraiva upAgacchati, upA. gamya tAM meghaugharasitagambhIramadhura zabdAM yojanaparimaNDalAM susvarAM ghaNTAM trikRtva mArtha--(taeNa se suriyAbheNaM evaM butte samANe pAyattANiyAhi vaI deve) isa prakAra sUryAbhadeva ke dvArA AjJApita huaA yAvat usakA hRdaya Ananda se Anandita ho gayA aura bolA (evaM devA ! tahatti ANAra viNaeNaM vayaNaM paDisuNeti) he deva ! jaisI Apa AjJA dete haiM-vaha hameM pramANa hai isa prakAra kahakara usane usake pradana AjJA ke vacana ko ghaDe vinaya pUrvaka svIkAra kara liyA (paDimuNittA jeNeva sariyAbhe vimANe jeNeva suhammA sabhA jeNeva meghogharasiyagaMbhIramahurasabA joyaNaparimaMDalA sussarA ghaMTA teNeva uvAgacchai) svIkAra karake phira vaha jahAM sUryAbhavimAna thA aura usameM bhI jahAM sudharmA sabhA thI, aura usameM bhI jahAM vaha meghoM ke samudAya ke garjita jaise gaMbhIra madhurazabdavAlI eka yojana pramANa bartulAkAra viziSTa susvarA nAma ko ghaMTA thI, vahIM para AyA (uvAgacchittA taM mevoparasiyagaMbhIramaharasaha joyaNaparimaMDalaM sussaraM dhaMTa tikakhuno ullAlei) vahA~ A karake usane usa meyoM .' taeNaM se pAyattANiyAhibaI deve' ityAdi / sUtrArtha:-(taeNaM se sariyAmeNaM deveNa evaM vutte samANe pAyattANiyAti: vaI deve) sUryAya 5 mAjJApita thaye te pAhayA senAnI madhipatinAya: (hatu40 jAba hiyae) ati mane saMtuSTa thato yAvata tenu yaM mAnasthI mAna1i 25 Ayu mane mAjhyA (evaM devA ! tahatti ANAe viNa: eNa vayaNaM paDisuNeti) heva !2vI mA5 mAjJo mAyA ch| te sbhaa| bhAI pramANa rUpa che. A pramANu kahI teNe tenA vaDe apAyelA AjJAnA vacanene baha namratA pUrva 2vii3|2 4 sIdhA ( paDimuNittA jeNeva sUriyA, vimANe jeNe suhammA sabhA jeNeva meghogharasiyagaMbhIramahura sadA joyaNaparimaMDalA sumsarA ghaMTA teNeva uvAMgaccha8) l2 zane te tyA sUryAlavibhAna hutu bhane ta jyAM sudharmA sabhA hatI ane temAM paNa jyAM te meghonA samUhanA jevI gaMbhIra madhura zabda karanArI eka yojana pramANa vartulAkAre viziSTa sura nAmanI ghaMTa tI, tyA mAvyA. ( uvAgacchittA ta meghogharasiyaga bhIramahurasa joyaNe : .. ... .
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 - - rAjapraznIyasUtre ullAlayati / tataH khalu tamyAM meghaugharasitagambhoramadhurazabdAyAM yojanaparimaNDa. lAyAM susvarAyAM ghaNTAyAM vikRtva ullAlitAyAM satyAM tat mUryAbhaM vimAnaM prAsAda vimAnaniSkuTApatitazabdaghaNTApatizrutasahasrasakulaM jAtaM cApi abhUta, tataH khalu teSAM mUryAbhavimAnavAsinAM vahUnAM vaimAnikAnAM devAnAM ca ekAntaratiH prasaktanityapramattaviSayasukhamUcchitAnAM susvaraghaNTAravavipulabolatvaritacapalake samudAya ke garjita jaise gaMbhIra evaM madhura zabdovAlo eka yojana pramANa vartulAkAra viziSTa susvarA ghaTA ko tIna vAra banAyA. (taeNa tIse meghogharasiyagaMbhIramaharasadAe joyaNa parimaMDalAe sasmarAe ghaMTAe tikkhutto ullAviyAe samANIe se mRriyAle vimANe pAsAyavimANaNikkhuDAbaDiyasaghaMTApaDiyA sayasahassasaMkule jAe yAvi hotyA) isa prakAra meghaudharasita gaMbhIra madhura zabdavAlI usa yojana pramANa vartulAkAra viziSTa musvarA ghaMTA ke tIna cAra bajAye jAne para vaha mUryAbhavimAna-apane niSkuToM -upavanoM pahuce hue usake zabdoM kI pratidhvanI se saMkula-vyApta bana gayA (taeNatebhi mUriyAbhavimANavAsINaM bahUNa vemANiyANaM devANaya devINaM egaMtaraipasattaniccappamattavisayasuhamucchiyANaM sussaraghaMTAravaviulayolaturiyavavala paDiyohaNe kae samANe) tatra ekAntarUpa se ratikriyA meM- kAmabhogoM meM-tatpara bane hue ataeva nityapamatta viSaya suvi meM mUJchita hue mUryA parimaMDalaM sussaraM ghaTa tikkhutto ullAleDa) tyo mAvIna to te bheghAnA samUhanA dhvani jevI gaMbhIra ane madhura dhvani vALI eka ejana pramANa vartulAkAra viziSTa susvarA ghaTAne trazu pAra 41 DI. (taeNa meghogharasiyagaMbhIramarasadvAe joyaNaparimaMDalAessAe ghaTAe tikkhutto ullAliyAe samANIe se mariyAbhe vimANe pAsAyavimANaNikkhuDAvaDiyasaghaMTApaDiyA sayasahassa saMkule jAe yAvi hotthA) mA prabhAra meghaudharasita (bha revA. lI2) madhura zabdavALI, jana pramANa vartulAkAra viziSTa susvarA ghaMTAne traNa vAra vagADavAmAM AvI tyAre te sUryAbhavimAna pitAnA niSphaTa-upavane-sudhI pahoMcelA zabdonA pratidhvanithI samusa-vyAsa-2 yu. (taeNa tesiM muriyAbhavimANavAsINaM bahUga vemANiyANaM devANa ya devINaM egaMtara,pasa niccappama visayama mucchiyANa sussaraghaTArava viulayola turiyacatra paDiyohaNekara samAge) te vakhate ekAMtamAM ratikiyamAM kAmamAM rata thayelA ethI nitya-pramatta viSaya sukhamAM - cchita thayelA sUryAbhavimAnavAsI ghaNuM vaimAnika deva ane devIone te susvara ghaMTAnAvipu
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 9 bhagavadvandanArthaM sUryAbhasya gamanavyavasthA pratiyodhane kRte sati ghoSaNakutUhaladattaNa kAgracittopayuktamAnasAnAM sa padAtyanIkAdhipatirdevaH tasmin ghaNTArave nizAntaprazAte mahatA mahatA zabdena udghoSayannudghoSayan evamavAdIta-hanta zRNvantu bhavantaH sUryAbhavimAnavAsino bahavo. vaimAnikA devAzca devyazca sUryAbhavimAnapatervacanaM hitamukhArtham, AjJApayati bhoH mUryAbho devaH, gacchati khalu bho sUryAbho devo jambUdrIpaM dvopaM bhArataM bhavimAnavAsI aneka vaimAnika devoM aura deviyoM ko usa susvara ghaMTA ke vipula zabdokI pratidhvani se zIghrAtizIghra prativodha ho gayA. isa pakAra usake dvArA pratibodhana hone para (ghosaNakouhaladinnakanna egagga cittauvauttamANasANaM se pAyatANIyAdivaI deve) usa padAti anIkA. dhipati ne ghoSaNA ke viSaya meM jAyamAna kautUhala se jinake kAna khaDe ho gaye haiM aura isI se jisakA citta ekAgra-nizcala ho gayA hai, aura ghoSaNA saMbaMdhI viSaya ko jAnane ke liye jisakA mana vyApta ho rahA hai aise una devoM ke samakSa vaha padAtyanIkAdhipati deva (tasi dhaMTAravaMsi NisaMtapasaMtaMsi) usa ghaMTArava ke dhIre 2 vilakula zAnta ho jAne para (mahayA mahayA sadeNa ugrosemANe 2 evaM vayAsI) jora jora se bAra 2 ghoSaNA karatA huo isa prakAra bolA--(haMta, suNaMtu bhavaMto muriyAbhavimANavAsiNo bahave vemANiyA devA ya devIo ya riyAbhavimANa badaNo kyaNa hiyamahatthaM) baDe harSa kI bAta hai, Apa mUriyAbhavimAnavAsI samasta vaimAnika deva deviyAM sUryAbhavimAnapati ke hitasukhArtha vacana la zabdonI pratidhvanie ekadama pratidhita karI dIdhA A rIte tenA vaDe pratibodhita thayA bAda (gha.saNako uhaladinnakanna egagga citta upauttamANasANa se pAyatANIcAhibaI deve) te pAyadaLa senA nAyake ghaSaNa mATe kautuhala-upanna thavAthI jemanA kAna ubhA thaI gayA che ane ethI ja jemanuM citta ekAgra nizcala thaI gayuM che ane ghoSaNA saMbaMdhI viSayane jANavAmAM jemanuM mana ekAgra thaI gayuM che evA te dezanI sAme pAyaha senAnA senApati heve (taMsi ghaMTAravaMsi NisaMtapasatAsi) te ghaTAnA pani ghAme dhIme sema Aid 2 140 (mahayA maThayA sadaNa ugdhosemANe 2 evaM kyAsI) ra moTara sADhe cAra bAra ghopA 42di mA pramANe : (hata, muga tu bhavato mUriyAbhavimogavAsiNo bahave vemAgiyA devA ya detIo ya sariyAbhavimANavaiNo vayaNaM hiyasuhatya) para prasannatAnI pAta che ke Apa sUryAbhavimAnavAsI so vaimAnika deva devIo bhavimAnapatinA Dita
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 rAjapraznIyamantra varSam AmalakalpAM nagarIm aAmrazAMlayanaM catyaM zramaNaM bhagavantaM mahAvIramabhitra nditum, tad yUyamapi khalu devAnupriyAH ! marvarthA yAvad akAlaparihIna__ meva sUryAbhasya devasyAntike prAdurbhavata / mu0 9 // ___'taeNaM se pAyattANiyAhibaI' ityAdi TIkA-tataH maryAbhadevAjJAnantaram, khala sa padAtyanIkAdhipati:devaH sUryAbhena devena evam-anantaroktam uktaH-ka yetaH sana dRSTatuSTa yAyavRdayaHsuniye (ANavei bho sariyAme deve gacchai Na bho mariyAbhe deve) sUryAbhadeva ne Apa sabake liye esI AjJA dI hai kyoM ki ve mUryAbhadeva jA rahe hai (jabuDIvaM dIva bhAra vAma AmalakappaM nayarI aMthamAlavaNa ceiya samaNa bhagavaM mahAvIra abhivaMdittara) jambUdvIpa nAmake dvIpa meM vartamAna bharata kSetra meM sthita Amala kalpA nagaro ke AmrasAlavana udyAna meM virA. jamAna zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA ke liye (taM tumbhe vi Na devANuppiyA ! saviDoe jAta akAlaparihINa cetra mRriyAbhamsa devassa aMtie pAunbhavaha) isaliye he devAnupriyo ! Apa loka bhI samasta Rddhi se yukta hokara yAvat vilamba kiye vinA bahuta hI zoghra mUryAbhadeva ke pAsa pahuMca, jaaveN| TIkArtha-sUryAbhadevane jaba padAti-anIkAdhipati se aisA kahA-taba vaha bahuta adhika haSTa huA,-tuSTa huA, usakA citta Ananda se Anandita ho gayA. usake manameM baDI prIti jagI aura zobhana manavAlA vaha bana gayA. bhane sumAthanI bAta samajA bhATa gADI yetra yA chI. (ANaveDa bho muriyAbhe deve) gacchai NaM bho ? sUryAsave tmaa| sau bhATe mevI mAzA cha bha . sUryAlaya maDIthI (jaMbuddIvaM dIvaM bhArahavAsa Amalakappanara aMbasAlavaNa ceiya bhagavaM mahAvIra abhivaMdinae) drIya nAmanA dvIpamA vidyamAna maratakSetramA sthita mAma lakA nagarInA AdmazAlavana udyAnamAM virAjamAna zramaNa bhagavAna mahAvIranI amiya 11 425. bhATe 44 rahyA cha. (taM tumbhe viNa devANuppiyA ! saciTTIe jAva akAlaparihINa cetra mariyAbhassa devassa atie pAunbhavaha) sabhI se devAnupriye! tame sau pitAnI samasta kaddhinI sAthe yAvatuM moDuM karyA vagara ekadama zIdhra sUryAbhadevanI pAse pahoMcI jAva. TIkArya-sUryAbhabhadeve jyAre pAyadaLa senAnA senApatine A pramANe kahyuM. tyAre te khUba - ja haSTa temaja saMtuSTa thaye. tenuM citta AnaMdathI taraboLa thaI gayuM. tenA manamAM ba ja prIti utpanna thaI ane te zobhana manavALA thaI gaye. eTale ke sUryAbha
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA s. 9 bhagavadvandanArtha sUryAmasya gamanavyavasthA hRSTatuSTetyArabhya hRdaya ityantapadasaGgraho bodhyaH, tathA ca haSTatuSTacittA''nandinaH pItimanAH, paramasaumanasthitaH, harSavazavisarpadayaH' ityenatpadanahaH eSAM vyAkhyA pUrva kRtA / evam-ittham he deva ! 'yathA''jJApayati taza kariSyAmi' iti-etad AjJAyA sUcakaM vacanaM vinayena-namrabhAvena pratiyaNoti-pratijAnAti, pratijJAya yauva sUryAbhaM vimAnaM catra sudharmA sabhA yantraira meghaudharasitagambhIramadhura-zabdA-megha samUhagarjitaba bhIramadhurazabdavatI yojanaparimaNDalAyojanapramANavartulAkArA, susvarA ghaNTA, tatraiva upAgacchati, upAgamya,tAM meghaugharasitagambhIramathurazabdAM yojanaparimaNDalAM musvarAM ghaNTAM trikRtvA bAratrayam ullaalyti-caadyti| tataH-tadanantara khalu tasyAM meghaugharasitagambhIramadhuraarthAt mUryAbhadeva kI padatta AjJA ke prati use asaMtoSa nahIM jagA. pratyuta usakA hRdaya usa AjJA ko prAptakara mAre AnaMda ke prakarSa se mudita banakara matta mayura kI taraha nAca uThA. usane usI samaya apane svAmI maryAbha deva se prArthanA kI he deva ! jaisI Apane mujhe karane ke liye AjJA pradAna kI hai vaha pramANa hai-maiM vaisA ho karU~gA. isa prakAra apane hArdika bhAra prakaTa kara usa padAti anokAdhipatine sUryAbhadeva ke AjJA sUcaka vacana ko baDe vinaya ke sAtha svIkAra kara liyA isa prakAra svIkRtikoTi meM apane svAmI ke vacana ko rakhakara vaha jahAM mUryAbhavimAna aura jahA~ sudharmA sabhA evaM usameM bhI vaha meghaugharasita gaMbhIra madhura dhvani vAlI evaM yojana parimANa vartulAkAravAlI vaha susvaro nAmakI ghaMTA thI vahAM AyA. vahAM Akara usane usa meghaugharasita gaMbhIra madhura dhvani vAlI evaM yojanaparimANa vatulAhAra vAlI susvarA ghaMTA ko tIna bAra devanI AjJA pratye temane asaMtoSa thaye nahi paNa tenuM hadaya te AjJA meLavIne AnaMdanA AdhiyathI pramudita banIne mattamayUranI jema nAcI uThayuM. teNe te ja samaye pitAnA svAmI sUryAbhadevane vinaMtI karatAM kahyuM ke he deva! tame mane je kAma karavA mATe AjJA karI che-te mArA mATe pramANa rUpa che. huM tamArI AjJA pramANe ja karIza. A rIte pitAnA hAdika bhAva prakaTa karIne te pAyadaLa senAnA senApatie sUryAbhadevanI AjJA sUcaka vacana.ne ekadama namrabhAve ravIkArI lIdhAM A rIte potAnA svAmInI AjJAne svIkArIne te jyAM sUryAbhavimAna ane jyAM sudharma sabhA ane temAM paNa jyAM te meghagharasita gaMbhIra madhura dhvani karanArI ane jana jeTalA geLAkAra vistAra vALI suvarA nAmanI ghaMTA hatI tyAM AvyuM tyAM AvIne
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyAtra zabdAyAM yojanaparimaNDalAyAM musvarAyAM ghaNTAyA~ trikRtva ullAlitAyAM satyAM tat-pUrvoktaM maryAbhaM vimAnaM prAsAdavimAnaniSkuTA''patitazabdaghaNTApanizruta. zatasahasra maoNla-tatra-mAsAdavimAna-mAsAdayuktaM vimAna-sUryAbhanAmakam, yadvAvimAne prAsAdaH prAsAdavimAnam, asmin pakSe prAkRnatvAdvimAnazabdamya para prayogaH, tatra ye niSkuTA:-upavanAni tatra ApatitAH-vIcitaraGganyAyenA''. gatA ye zabdAH-zabdavargaNApudgalAsta ApatitazabdAH, tebhyaH samucchalitAni yAni ghaNTAmatizrutazatasahasrANi-ghaNTA sambandhipratidhvanilakSaM taiH saGkulaMvyAptaM cApi jAtama-abhUna, tataHtadanantaram khalu teSAM mUryAbhavimAnavAsinAM bahUnAM vaimAnikAnAM devAnAM ca-punaH baddInAM vaimAnikInAM devInAM ca ekAntaratiprasaktanityamamattavipaya slakhamUcchitAnAM-ekAntaratiprasaktAH-ekAntena-sarvAtmanA ratiprasaktAH-kAmabhogaparAyaNAH, ataeva-nityapramattAH-nitya-sadApramattA:-pramAdayuktAH te ca te viSayasukhamacchitAH viSayAH-zabda-rUpa-ramagandha, sparzAH, tebhyaH suvAni-viSayajanitasukhAni teSu mUrSichatA:-AsattAH, yadvA-naiH mUcchitA:-mohitAzca te tathA tepAm, musvaraghaNTAravavi.pulavolatvakarake bajAyA-jaba vaha tona vAra karake vana cukI-taba usa mUryAbhavimAna meM athavA vimAna ke prAsAdoM meM jo niSkuTa-upavana the unameM vocitaraGga nyAya se Agata usa musvarA ghaMTA ke zabdavargaNA ke pudgaloM se lAkhoM pratidhvaniyAM nikalI. so ina pratidhvaniyoM se vaha muryAbhavimAna vAcAlita ho uThA arthAt vyApta ho gayA. taba usa mUryAbhavimAna ke rahane vAle saba vaimAnika deva aura deviyAM jo ki ekAntataH kAmabhoga krIr3A meM parAyaNa the, isIliye jo nitya-pramAdayukta bane hue the aura viSayazabda-rUpa-rasa-gadha aura spaze inase janya sukha meM mRcchita-Asakta the athavA inake dvArA mohita the unako, usa susvara ghaMTA ke zabda kI jo samasta dizAoM teNe te meghagharasita gaMbhIra madhura dhvanI vALI ane jana jeTalA vistAra vALI susvarA ghaMTAne traNa vakhata vagADI. tyAre te traNa vakhata vagADavAmAM AvI tyAre te sUryAbhavimAnamAM athavA vimAnane prAsAdamAM je nibuTa -upavana hatA temAM vicitaraMganyAya thI prasarelA te susvarA ghaMTAnA zabda vargaNanA pudgalathI lAkho pratidhvanio nIkaLI. A badhI pratidhvaniethI te sUryAbhavimAna zakita thaI gayuM. eTale ke-zabdathI vyApta thaI gayuM. tyAre te sau sUryAbhavimAnamAM rahenArA vaimAnika deva ane devIo ke jeo ekAMta sthaLamAM kAma bhegakIDAmAM nirata hatA. ethI jeo sadA pramAda yukata thaIne rahetA ane viSayada, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza janya sukhamAM mUrzita-Asakata hatA athavA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. s 9 bhagavadvandanArtha sUryAmasya gamanavyavasthA ritacapalapratibodhane - susvaraghaNTAravasya yo vipulavola :- sarvadigvidikSu mahAma tidhvaniH tena tvaritacapalaM - zIghrAtizIghra yatmatidyodhanaM sUcanaM tasmin kute mani ghoSaNakutUhala datta karnaikAgraci topayuktamAnAnAM ghoSaNakutUhaladana karNAH ghoSaNe-ghoSaNaviSaye yat kutUhala- 'ko ghoSaNa 'mityutkaNThAH tata ghoSaNa kutUhalaM tena dattau kayaiste tAdRzAH, te ca te ekAgracittAH- ekAgraM-ghoSaNa va ka- viSayaM cittaM yeSAM te ekAgracittAH, te upayuktamAnasAH- upayuktaMghoSaNazravaNe vyApRta mAnasaM yeSAM te tathAbhUtAceti tathA sa padAtyanIkAdhipatirdevaH tasmin pUrvokte, ghaNTArave- ghaNTAzabde, nizAntamazAnte - nizAntaH- pUrve - nitarAM mandIbhUtaH pazcAta prazAntaH prakarSeNa sarvAtmanA zAnto yaH sa nizAnta prazAntastasmin - atyantamandIbhavanAnantaramatyantAbhAvamupagate sati mahatA mahatAdIrgha zabdena udghoSayantuddhopana - vAraM vAraM ghoSaNAM kurvan evam anupa vakSyamANaM vacanam, avAdIta 'hanta !' ini harSe aho suryAbhavimAnavAsino bahavo vaimaneA devAH | tratha bhavantaH sUryAbhavimAnapane: AjJAranIyam - AjJArUpaM meM evaM vidizAoM meM pratidhvani huI evaM una pratidhvani se jo pratibodhana - sUcana huA so usa sUcana ke hone para pahile to unheM usa ghoSaNA ke viSaya meM kutUhala jagA. 66 yaha ghoSaNA kaisI huI " aisI utkaNThA jagI phira isa kutUhala se unhoMne usa ghoSaNA ko sunane ke liye apane donoM kAnoM ko usa ora sAvadhAna kiyA. isa taraha ve ghoSaNA ke viSaya ko jAnane ke liye usa ora ekAgracitta ho gaye arthAt ghoSaNA ke sunane meM unakA mana vyApta ho gayA. aba usa padAtyanIkAdhipati devane jaba ghanTA kI ani dhIre 2 manda hotI huI bilakula zAnta ho gaI-- niHzabdatA chA gaI-- taba jora 2 zabdoM se bAra bAra ghoSaNA karate hue usane aiga kahAmAnavAsI devoM aura detriyoM ! Apa hamArI bAta ko guniye 97 tA emanA vaDe mAhita hatA, temane te cusvarA ghaMTAnA zabdanI je badhI dizAomAM ane vidizAomAM pratidhvani thaI ane te pratidhvanithI je pratibeAdhana-sUcana-yu te sUcana thayA bAda pahelAM te te ghASaNAnA viSayamAM temanA manamAM kutuhala thayu. A gheSaNA zA mATe thaI? ' evI utkaMThA thai tyAra pachI kutUhalathI temaNe te ghApaNAne sAMbhaLavA mATe peAtAnA banne kAnAne te tarapha dharyA. A rIte teo ghoSaNAnA viSayane jANavA mATe ekacitta thaI gayA. eTale ke ghoSaNA--sAMbhaLavA mATe temanu mana adhIrU thai gayuM. tyAra pachI te pAyadaLa senAnA senApati che jyAre ghaMTAnI 'dhvani' prIme dhIme thatA ekadama zAMta thai gayA tyAM niHzabdatA thaI gai tyAre moTA sAde vAraMvAra ghoSaNA karatAM temaNe A pramANe -ke he sUryabhavimAnavAsI dhruve ! ane devIe! tame sau amArI vAta sAMbhaLeA-A khUbaja khuzInI vAta huM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............... poyamI - - - - rAjapraznoyantra vacanaM hitamukhArtha-hitArthajanmAntare'pi kalyANArtha mukhArtha-tadbhave nirUpadravatArtha ca zRNvantu-tadevAha-bho:-he devAnupriyAH ! mUryAbho devaH, zramaNaM bhagavantaMmahAvIram abhivanditum jambUdvIpaM dvIpam, tatratyaM varSam,-bharatakSetram, tatratyAm AmalakalpAM nagarIm tatratyam AmrazAlavanaM caityaM gacchati, tat-tasmAt devAnu miyAH ! yUyamapi khalu sarvadarthA-parivArAdisampatyA saMpariTatAH santaH akAla parihInameva-zIghrameva sUryAbhasya devasyAntike-samIpe prAdurbhavata-prakaTIbhavata-AgacchattetyarthaH / / sa0 2 // * mUlae-taeNaM te sUriyAbhavimANavAsiNo bahave vemANiyA devA ya devIo.ya pAyattANiyAhivaissa devassa aMtie evamahaM soco Ni samma haTTatuTU jAya hiyayA appegaiyA vaMdaNavattiyAe appegaiyA pUyaH NavattiyAe appegaiyAM sakAravattiyAe evaM saMmANavattiyAe koUha lava tiyAe appegaiyA asuyAI suNissAmo suyAI aTThAI yaha bar3e hI harSa kI bAta Apako sunA rahA hUM aura sUryAbhavimAna patikI ora se ma kaha rahA hU~-aisA karane kI unhoMne mujhe AjJA dI hai. yaha unako AjJA ke vacana Apake hita ke liye-janmAntara meM bhI kalyANa ... ke liye aura isa bhava meM nirUpadravatA ke liye kAma meM Age-ve vacana isa prakAra se haiM-he devAnupriyo ! mUryAbhadeva zramaNa bhagavAn mahAvIra kI abhivandanA ke liye jambUdvIpa nAma ke dvIpa meM rahe hue bharata kSetra meM sthita AmalakalpA ke AtrazAlavana udyAna meM jA rahe haiM isaliye he devA / nupriyo ! Apa loga bhI apanI 2 parivArAdirUpa samasta saMpatti se sapa: rita hote hue vinA kisI vilamba ke zIghrAtizIghra hI mayoMbhadeva ke pAsa AyeM. / / mana.. 9 // . . ..... tamane kahI rahyo chuM...ane Ama karavAnI mane teozrIe AjJA karI che. temanA . AjJAne A vacane tamArA hita mATe bIjA janmamAM paNa zreyarUpa ane A bhavamAM nirupadravatA mATe kAmamAM Avaze te vacane A pramANe che - he devAnuM priye ! sUryAbhadeva zramaNa bhagavAna mahAvIranI abhivaMdanA mATe jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM AvelA bharatakSetramAM sthita AmalakapAnA AgraMthAlavana udyAnamAM padhAryA che. ethI he devAnupriye! tame leke paNa pitAnA parivAra rUpa samasta saMpattinI sAthe saMparivRtta thaIne vagaravilaMbe satvare sUryAbhadevanI pAse AvI pahoMcyo . lA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU9 bhagavadvandanArthaM sUryAbhasya gamanavyavasthA UI. pariNAiM kAraNAI vAgaraNAI pucchissAmo appegaiyA sUriyA bhassa devassa vayaNamaNuvattamANA appegaiyA annamannamaNuvattamANA, appegaiyA jiNabhattirAgeNaM, appegaiyA dhammoti appegaiyA jIyameyaMta phaTTa savviGkIe jAva akAlaparihINaM caiva sUriyAbhassa devassa atie pAubbhavaMti // sU0 10 // - 1 chAyA - tataH khalu te sUryAbhavimAnavAsino bahavo vaimAnikA devAva devyapadAtyanIkAdhipaterdevasya antike enamartha zrutvA nizamya hRpyatuSTayo dRrayAH, apyekake vandanapratyavikatAyai apyekake pUjanapatyayakatAyai apyeha ke satkAramatyayikatA evaM saMmAnapratyayikatA kutuhalapratyayikatAyai apyekake " 'taeNa te sariyAbhavimANavAsiNo' ityAdi / sUtrArtha - (taraNaM) isake bAda (te suriyAbhavimANanAsiNo bahave bemA NiyA devAya devoo ya) ve sUryAbhavimAnavAsI sava vaimAnika deva aura deviyAM (pApANiyAtriissa devassa aMtie eyama socA Nisamma ) padAtyanIkAdhipati ke mukha se isa bAta ko sunakara aura use hRdaya maiM dhAraNa kara (ege jAva hiyayA) hRSTa tuSTa yAvat hRdayavAle hue. so inameM se (appegaiyA vaMdaNavattiyAMe, apyegaiyA pUyaNavattiyAe appegaDyA sakAravattiyAe, evaM sammANavattiyAe, koUhalavattiyAe ) kitaneka deva vandanA karane rUpa nimitta ko lekara, kitaneka mana vacana evaM kAya se savinaya paryupAsanA - rane rUpa nimitta ko lekara, kitaneka satkAra karane " taraNa suriyAbhavimANavAsiNo' ityAdi sUtrartha - (taeNa N) tyAra pachI (te sUriyAbhavimANavAsiNo bahave bemANiyA devAya devIo) te sUryAlavibhAnavAsI sau vaimAni heva bhane devI / pAyANiyAtriisa devasa atie eyama socA Nisamma ) cAyahaNa senAnA senApatinA mukhathI AvA tenA vacane sAMbhaLIne ane tene hRdayamAM dhAraNA karIne ( tuGa jAna hiyA) DrapTa tuSTa yAvat hRdhyavAjA thayA ane temanAbhAMdhI (appegA daNavattiyAe appegaiyA pUrvaNavattiyAe appegaiyA skkaarkeTalAka deveza vaMdanA vattiyAe, evaM sammANavattiyAe koUhalavattiyAe) nimittane karavA mATe, keTalAka mana vacana ane kAyathI savinaya payu pAsanA karavA rUpa laine, keTalAka satkAra karavAnA nimittane laine, keTalAka kautuhulanA upazamana mATe
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ raajprshnoym| 100 azrutAni zroSyAmaH, zrutAn arthAn hetUn praznAn kAraNAni vyAkaraNAni prakSyAmaH, apyekake mUryAbhasya devasya vacanamanuvartamAnAH, apyekake anyonyA nuvartamAnAH, apyekake jinabhaktirAgeNa, apyekake dharma iti apyekake jItametaditi kRtvA sarvAM yAvat akAlaparihInameva mUryAbhasya devasya anti ke prAdurbhavanti // 10 // ke nimitta ko lekara, isI prakAra kitaneka sanmAna karane ke nimina ko lekara, kitaneka kautUhala dekhane ke nimitta ko lekara ( appemaiyA asuyAI suNismAmo suyAi' aTThAI heUI pasiNAI kAraNA: vAgaraNArDa pucchisAmo) kitaneka azruna arthako sunege aura zrata . arthako hetuoM, prazno, kAraNoM aura vyApha'NoM ko lekara pUche ge, aise abhiprAya ko lekara (appegaDyA, mariyAbhanma devama varaNamaNuvattamANA appegaDyA annamannamaNuvattamANA, appegaiyA jiNabhattarAgegaM. appegai yA dhammotti, appegaDyA jIyameyaM tikaTu saciTTIe jAva akAlaparihINa ceva mUriyAbhassa devarasa tie pAubhavati) kitaneka mUryAbhadeva kI AjJA hai isaliye hameM jAnA cAhiye isa bAta ko lekara kitaneka dUsare deva jA rahe. haiM isa liye hameM bhI jAnA cAhiye. isa kAraNa ko lekara, kitane ka jina bhakti ke rAga ko lekara, kitane ka yaha hamArA dharma hai. isa bhAva ko lekara kitane yaha hamArA jIta nAma kA kalpa hai isa abhiprAya ko lekara saddhi-paravArAdi rUpa sampatti se saMgariena hote hue yAvat pinA kitI lina ke zIghrAtizaghra maryAbhadeva ke pAma Agaye. navI vastu nepA bhagaze te nibhittane sAdhane-(appegaiyA asuyAi suNissAmI, suyAI aDhAI heUra pasiNAI koraNAi vAgarANAI pucchissAmo) 23 athuta ane sAMbhaLIzuM ane zrata ane hetuo, prazno, kA che ane vyAkaraNane laIna bhUdhIzu. mA aliprAyanI sAthe (appegaiyA, sArayAbhasma devassa vayagamaNukttamA,gA; appegaMiyA annamannamaNuvanamAgA. appezAmA jigamattirAgegaM. appegar3avA dhammotti appegaiyA jIvameya ti dR nAvar3Ae jAva akAlaparahoNaM ceva mUriyAbhassa. devasma atira paaubhvti| 32 sUryAsa hevanI AjJA che eTalA mATe javuM joIe A vAtane laIne keTalAka bIjA devo jaI rahyA che eTalA mATe amAre paNa javuM joIe A kAraNane laIne keTalAka jina bhaktipratye zraddhAvAna thaIne, keTalAka-A amAre dharma che, A bhAvane laIne keTalAka A amArUM jIta nAme ka95 che A kAraNane lIdhe, sarvaddhi-parivAra vagere rUpa saMpattithI saMparivRtta thaIne yAvat keIpaNa jAtanA vilaMba vagara ekadama sUryAbhadevanI pAse pahoMcI gayA.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 10 bhagavadvandanArthaM sUryAbhasya gamanavyavasthA 101 'taeNaM se sUriyAbhavimANavAmiNo' ityAdi. TIkA-'mUryAbhadevo bhagavadarzanArtha gacchato' ti padAtyanIkAdhipati. kRtaghoSaNAnantaraM khalu te--pUrvoktAH, sUryAbhavimAnavAsino bahavo devAH casUryAbhavimAnavAsinyo baDhayo devyaH padAtyanIkAdhipaterdevasya antakesanIpe etam-anantaroktam artha-vRttaM zrutvA sAmAnyataH zravaNagocaraM kRtvA, nizamya-vizepato hRyavadhArya hRSTatuSTa-yAvaddha yAH-hRSTatuSTetyArabhya hRdayA' utyantapadasaMgraho bodhyaH, tathA ca-'hRSTatuSTa cittAnanditAH, pItimanasaH, para. masaumanasyitAH harSavaza visarpadayAH' iti eSAM vyAkhyA gtaa| apyekakakacit candanapratyarikatAyai-candanasya-stuteH pratyayo-nimittaM candanapratyayaH, mo'myA'stIti vandanapratyayikaH, tasya bhAvo vandanapratyayikalA. tayai vaha TIkArtha-isake bAda jaba padAtyanIhAdhipatine aisI ghoSaMgA kI ki sUryAbhadeva bhagavAn ko vandanA ke liye jA rahA hai, taba ima bApaNA kA munakara aura use vizeSa rUpa se hRdaya meM dhAraNa karake sUryAbhavimAna vAlI saba deva aura vahAM kI laba deviyAM hRSTa tuSTa se lekara hRdaya taka ke vizeSaNoM vAlI bana gaI-tathA ca ve deva deviyAM saba ke saba jana " hRSTatuSTacittAnanditAH, prItimanasaH, paramasaumanasyitAH, harSavazavisarpadRdayAH" aise ho gaye ina samasta padoM kI vyAkhyA pahile kI jA cukI hai so inameM se kitane deva candanapratyayikatA ke liye bandanA ke liye, (yahAM vandanA-stuti kA jo nimitta hai vaha bandana pratyaya hai. yaha candana pratyaya jisake haiM, vaha vandana pratyayika hai. isa vandana pratyayika.kA jo bhAva hai vaha candana pratyayikatA hai. isakA tAtparya " vandanA ke liye " ___aisA hotA hai) sUryAbhadeva ke pAsa Akara upasthita ho gaye. aisA saMbaMdha TIkAthe-tyAra pachI jyAre pAyadaLa senAnA senApatie evI gheSaNA karI ke suryAbhadeva bhagavAnane vaMdana karavA mATe jaI rahyA che. tyAre A ghepaNa sAMbhaLIne ane tene savizeSa rUpathI hadayamAM dhAraNA karIne sUryAbhavimAnavAsI sau deva ane tyAMnI badhA devIo haTa tuSTa yAvat AnaMdayukta hRdaya vALI thaI gaI. tema ja te deva havImA 5i "haSTatuSTacittAnanditAH, protimanasaH parama pomanasthitAH harSavazavisapaDhadayAH" ya ya ma gadhA pahonI vyAyA paDA 42vAmAM mAvI, te te demAMthI keTalAka de vaMdana pratyayikatA mATe vandanA mATe, (ahIM vadanA stutinuM je nimitta che te vandana pratyaya che A vandana pratyaya jene che te vandana pratyacika che Ane artha vaMdanA mATe" Avo thAya che.) sUryAbhadevanI pAse AvIne hAjara thayAM. evo saMbaMdha ahIM lagADe joIe. A rIte ja AgaLanA padomAM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 rAjapraznIya tre nArthamityarthaH, sUryAbhasya devasyAntike prAdurbhavatItyanenAsya sambandhaH, - magre'pi. apyekake-kecit pUjanapratyAyikatAyai-manovAkAyayogeH savinayaM .. pAsanAtha, apyekake-satkArapratyayikatAyai-satkarArtham, etram-ittham apya ka.-- sammAnapratyayikatAye-sammAnArtham, apyekake kutUhalapatyayistAyai-kuttAskaNThA tadartha kautukadarzanArthamityarthaH, apyekake-azunapUrvANi-svargamokSakAni vacanAni zroSyAmaH, zrutapUrva-zravaNagocarIkRtAna arthAn-jIvAjobA padArthIn prakSyAma ityagrega sambandhaH, hetUna anyathAnupapattirUpAn 'jIvA detI kathaM pApnuvantotisvarUpAn AtmanA saha kamaNaH kathaM sambandho jAyata itirUpAn yahAM lagAnA cAhiye. isI taraha se Age ke padoM meM bhI samajhanA cAhiye. tathA ca kitaneka deva pUjanapratyayikatA ke liye-mana vacana kAyarUpa yogI se vinaya pUrvaka manu kI paryupAsanA karane ke liye, kinaneka deza matkAra pratyayikatA ke liye-satkAra ke liye, isI taraha kitaneka mammAna pratyayikatA ke liye-sammAna karane ke liye, kitaneka kutUhala pratyayikatA ke liye-utkaMThA rUpa kautuka dekhane ke liye maryAbhadeva ke pAma Akara upasthita ho gaye / hitaneka azrutapUrva svargamokSasAdhaka vacanoM ko suneMge, tathA zravaNavipacIkRta arthoM ko-jIvAnIvAdi padArtho ko pUche ge, arthAt anyathAnupapatti rUpa hetu ko lekara aisA pUche ge ki jIva devAdi gati kaise jAte haiM,? AtmA ke sAtha karmakA sambandha kase hotA hai ? saMzaya ko dUra karane ke liye aisA pUchege ki jIva aura ajIva Adi padArthoM kA svarUpa kyA hai ? anya siddhAntakAroMne jIva kA svarUpa mAnA hai vaha ThIka hai yA jainasiddhAntakAroM ne jo jIvAdi padArthoM kA svarUpa mAnA hai paNa samajavuM joIe. temaja keTalAka de pUjana pratyayikatA mATe-mana vacana kAyarUpagothI vinayapUrvaka prabhunI parthapAsanA karavA mATe keTalAka deve satkAra prAtyayikatA mATe satkAra mATe A pramANe keTalAka sanmAna pratyayikatA mATe sanmAna karavA mATekeTalAka kutUhala pratyayitA mATe sAkAra mATe A satkAra mATe A kAma rUpa gothI vinayapUrvaka prabhunI papAsanA kavA mATe, keTalAka deve satkAra uThA rUpa kautuka jovA mATe sUryAbhavadenI pAse AvIne hAjara thaI gayA. keTalAka athatapUrve svargamAkSa sAdhaka vacanene sAMbhaLIzuM, temaja zravaNa viSayI kRta arthonejIva ajIva vagere padArthone pUchIzuM, eTale ke anyathAnupapatti rUpa hetune laIne evI rIte pUchIzuM ke jIvadeva vagere gatimAM jAya che? AtmAnI sAthe kamane saMbaMdha kevI rIte hoya che? saMzaya maTADavA mATe evI rIte pUchI zuM che? ke jIva ane ajIva vagere pathArthonuM svarUpa zuM ? bIjA siddhAntakAroe je jIvanuM svarUpa batAvyuM che te ThIka che ke jenA siddhAMtakAroe je jIva vagere padArthonuM svarUpa mAnyuM che te
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 9 bhagavadvandanAtha sUryAbhasya gamana vyavasthA praznAna-maMzayApanodArtha jIvAjIvodisvarUpapracchanaviSayAn, kAraNAni-'jIvasya jJAnAditrayaM - kathamutpadyate' ityAdirUpANi, yadvA-caturgatilakSaNasaMsArabhramaNaM kathaM bhavati ?' ityAdirUpANi, vyAkaraNAni-pRSTasya jIvAdi svarUpasya uttarasayAnAntarakaraNarUpANi, pakSyAma iti vuddhayA, apyekake sUryAbhasya devasya vacanam-AjJAm anuvartamAnA:-anusagntaH , apyekake anyonyaM parasparam atuvartamAnA:-'mayA gamyate tvayApi gantavyam' ityAdi vAkyamanusarantaH, apye. kake jinabhaktirAgega-tIrthakara bhaktyanurAgeNa apyekake dharma:-asmAkamayaM dharma itibuddhayA, apyekake jItametat-jItAsyakalpo'yamammAkamiti kRtvA iti buddhA maryA-gAvadakAlaparihInam-'sarvaddharthA' ityArabhya 'akAlapari vaha Thoka hai, kAraNoM kA lekara nA pUche gari jI ko jJAnAditraya hai| utpanna hote haiM ? ityAdi athavA-caturgatirUpa saMsAra meM jIva kA paribhramaNa kese hotA hai ? ityAdi. vyAkaraNa ko lekara pUche gaye jIvAdika ke svarUpa meM prAma uttara meM aura bhI anya prazna karake usake svarUpa kA nirdhAraNa kareMge' isa buddhi se prerita hokara mUryAbhadeva ke pAsa Akara upasthita ho gaye. tathA kitaneka deva usake pAsa "mUryAbhadeva kI AjJA pAlanA cAhiye " isa abhiprAya se yukta hokara upasthita ho gaye. tathA kinaneka deva dasare kA anusaraNa karake ki maiM jAtA hU~-tuma bhI calo" isa bhAvanA ko lekara ke-usake pAsa upasthita ho gaye. tathA kitaneka deva tIrthaMkara kI bhakti ke anurAga se tathA kinaneka deva yaha hamArA dharma hai isa buddhi se, tathA kitaneka jItanAma kA yaha hamArA kalpa hai isa abhipAya se pUrvottaH "saddhi pATha se lekara akAlapAra ThIka che. kAraNone sAme rAkhIne A jAtanA prazno karI zuM ke jIvanA jJAna ditraya kevI rIte upanna thAya che? vagere athavA-caturgatirUpa saMsAramAM jIvanuM para bhramaNa kevI rIte thAya ! vyAkaraNane laIne pUchavAmAM AvelA jIva vegerenA rU pamAM je kaMI javAba apAze tene laI ne pharI bIjA prazno karIne tenA svarUpanuM nirdhAraNa karIzuM" A buddhithI prerAIne sUryAbhadevanI pAse AvIne teo hAjara thayA. temaja keTalAka deve tenI pAse "sUryAbhadevanI AjJA pALavI joIe. " A abhiprAyathI yukana thaIne hAjara thayA. temaja keTalAka deve eka bIjAnuM anusaraNa karIne " huM tyAM jaI rahyo chuM, tame paNa cAlo" evI rIte bIjAothI prerAIne temanI pAse hAjara thayA. temaja keTalAka de tIrthakaranI bhakitanA anurAgathI temaja keTalAka deve A amAro dharma che A buddhithI temaja keTalAka jIta nAmane amAre 485 cha. yA aliprAyathI, pUrva pAyA savAI' 4thI bhajana ne 52
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 11 bhagavadvandanAca sUryAbhasya gamanavyavasthA magaravihagavAlagakiMnararurusarabhacasara kuMjara vaNalayapaumalayabhatticittaM khaMbhuggayavara vaira beiyAparigayAbhirAmaM vijAhara jamala juyalajaMtajuttaMpiva accIsahassamAlaNiyaM rUvagasahassakaliyaM bhisamANaM bhibhisamANaM cakkhullo gaNalesaM suhaphAsa sassirIyarUvaM ghaMTAvalicaliyamahuramaNaharasaraM suhaM kaMtaM darisaNija NiuNoviyanisimisiMtamaNirayaNa. ghaMTiyAjAlaparikkhitaM joyaNasayasahassavitthiNNaM divyaMgamaNasajja sigdhagamaNaM NAma divvaM jANavimANaM viuvvAhi viuvvittA khippAmeva eyamANattiyaM paJcappiNAhi // sU0 11 // chAyA-tataH khalu sa sUryAbho devaH tAn sUryAbhavimAnavAsino bahUn vaimAnikAn devAn devIMzca akAlaparihInameya anti ke prAdurbhavataH pazyati, dRSTvA hRSTatuSTayAvadayaH AbhiyogikaM devaM zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt 'taeNa se sariyAbhe deve' ityAdi / sUtrArtha--(taeNa) isake bAda (se sariyAme deve) usa sUryAbha devane (te sTUriyAbharimANavAsiNo bahave vemANi yA) una mUryAbhavimAnavAsI saba vaimAnika (deza ya devIbho ya) devoM ko aura deviyoM ko (akAla parihINa veva) vinA kisI bilamba ke-zIghrAtizItra hI (yatie pAubhatramANe pAsai) apane pAsa meM upasthita hue dekhA. (pAsittA TUTa jAva hiyae AbhiyogaM devaM sadAvei) dekhakara vaha hRSTatuSTa yAvat hRdayavAlA huA. usane usI samaya Aliyogika deva ko bulAyA. (sahAvittA evaM kyAsI) 'taeNa se mariyAbhedeve' ityAdi / / sUtrAtha:-(taeNa) tyA2 5chI (se sariyAbhe deve) te sUryAnave (te mariyAbhavibhANavAsiNo yahave vemANiyA) te sUryAjavimAnavAsI (devA ya devIoya) vona mane vAgAne (asAlaparihoNaM ceya) 4 5 tanA viza 412 (aMtie pAunbhavamANe pAsai) pAtAnI pAse 2 zrayesA nayA. (pAsittA hata jAva hiyae AbhiyogaM devaM sadAvei) ne tahaTa-tuSTa yAvat zyavANI yA gayA teNe tara 1 liyA hevane yAsAvya.. (sahAvittA evaM bayAsI) gosAvIna
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyam kSiprameva bho devAnupriya ! anekastambhazatasaMniviSTa lIlAsthitazAlabhaJjikA. kam IhAmRgavRpabharaganaramakaravihagalyAlakakinnarAmazarabhacamarakuJjara banalatA padmalatA bhakticitraM stambhodgatavaravajravedikAparigatAbhirAmaM vidyAdharayamala. yugalayantrayuktamiva aciH sahasramAlanikaM khyakasahasrakalitaM bhAsamAnaM vA bulAkara usase usa prakAra kahA-(vippAmeva bho devANuppiyA! aNega. khaMbhasayasaMniviTTha lIlaTThiyasAlabhaMjiyAga, ihAmiya- usabha-turaga-nara magara -vihaga-vAlaga-kinnara-ruru-sarabha-camara-kuMjara-valaya-paumalaya bhatticittaM) he devAnupiya ! tuma bahuta hI jaldI eka aise yAnavimAna kI vikurvaNA karo ki jo sau stambhoM se yA saikar3oM stambhoM se yukta ho, unake upara sthita ho jisameM nirmita zAlabhaMjikAe~ lalitAGgasanni. vezarUpa lIlA se sthita ho, IhAmRga-ka, vRSabha-valIvarda, turaga-azva nara-manuSya, makara-grAha, viga-pakSI, vyAlaka-sarpa, kinnara, vyantaradeva, ruru-mRga, zarabha-aSTApada, camara-camarI gAyeM, kuMjara-hothI, vanalatA, pajhA latA, ina saba kI racanA vizepa se jo citra-adbhata ho, (khabhuggaya. varavairaveiyApariggayAbhirAmaM, vijAharajamalajuyalajaMtajutta pitra accIsahassa mAlaNiya) stambhoM ke Upara kI zreSTha bajravedikA se yukta huA jo ramaNIya ho, tathA samAna AkAra vAle do vidyAdhara rUpa yaMtra se jo sahita ho, saikaDoM kiraNoM se jo virAjita ho (rUvagasahassakaliyaM) saikar3oM prakAra ke rUpa jisake dRSTipatha ho, arthAt anekAkAroM se jo yukta ho, te! ma pramANe hyu (khippAmeva bho devANuppiyA! aNegakhabhasayasaMniviTTha lIlaTThiyasAlabhaMjiyAgaM, IhAmiya-usabha-turaga-nara-magara-vihagavAlaga-kinnara-ruru-sarama-camara-kujara-baNalaya-paumalayabhatticitta) Da vAnupriya ! tabha jaladI eka evA yAna vimAnanI vimurvaNu kare ke je so thAMbhalAo ke seMkaDo thAbhalAothI yukata hoya, temAM lalita aMgothI yukata evI lIlAvALI zAlabhaMjikAo (pUtaLIe) keta2sii DAya, mana bhADAbhRga, 14-12-vRSama - zIva-tu2-4va, na2-bhANusa, bha42 -zrADa, viDa-pakSI, vyAsa-sapI, chinnana-vyataraheva, 22-bhRkSa, 22ma-aSTApaha, yabhara camarI gAya, kuMjara-hAthI. vanalatA, padmalatA, A badhAnI racanA vizeSathI adbhuta yitrothI yitrita ya. (khabhuggayavaravairaveiyApari gayAbhirAmaM, vijjAharajamalajuyalajaMtajuttaM piba accIsahassamAlaNiyaM) thAmadAyAnI 652 uttama 40 vedikAthI je cukata haya, temaja samAna AkAravALA be vidyAdhara rUpa yaMtrathI je yuta kAya, se4 thI zAlatu DAya ( ruvagasahassakaliya) se! tanA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 11 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 1.7 bhAsyamAnaM cakSurlokanazlepaM zubhasparza sazrIkarUpaM ghaNTAvalicalitamadhuramanoharasvaraM zubhaM 'kAntaM darzanIyaM nipuNotthitadedIpyamAnamaNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptaM yojanazatasahasravistIrNa divyaM gamanasajjaM zIdhragamanaM nAma divyaM yAnavimAnaM vikuru, vikRtya kSiprameva etAmAjJaptikA pratyarpaya // mU0 11 // (bhisamANa, bhibhisamANaM, cakakhulloyaNalesaM, suhaphAsaM, sassirIyarUvaM, ghaMTAvalicaliyamahurama gaharasara) sAdhAraNa rUpa evaM vizeSarUpa se jo bahuta adhika camakIlA ho, dekhane para jo aisA pratIta ho ki mAnoM yaha AkhoM meM hI lagA jA rahA hai, saza jisakA zuma ho, zobhAyukta Akara se yukta ho, pavana ke sparza se bhI mpita ghaNTAsamUha ke, nirgata (nikale hue) aise zravagaramaNIya evaM manaH prasAdajanaka nAda (zabda) se jo sampanna ho (muha kaMta darisa gijja niuNovaciyamisimisiMta maNirayaghaMTiyAjAlaparikkhitaM, joyaNasayasahassavitthiNNa, divaM gamaNalaja simyagamaNa NAma divyaM jANavimANa viuvAhi) zubha ho, sundara ho, ataeva jo darzana ke yogya ho, dedIpyamAn maNi evaM ratna jisameM zilpakalA se parikarmita matikAle janoM dvArA khacita kiye gaye ho, aura jo kSudra ghaNTikA jAla se saba tarapha meM parikSita ho pramANa meM jo eka lAkha yojana ke vistAra vAlA ho, aise gamagasaja zIvragAmI divya yAnavimAna kI--virvagA karo 3 janA soDAnI na12 mAtA rAya, geTave ! mazathIyuta kAya, (misa. mANaM bhibhisamANa, cakkhulloyaNalesaM, suhaphAsaM sassirIyarUvaM ghaMTAvalicali ya mahuramaNaharasara) sAdhAraNa 35 mane vizeSa3pathI re bhUpa dhAre yamAtukhya, jetAMnI sAthe te evuM lAgatuM hoya ke jANe AMkhomAM ja te samAviSTa thaI gayuM na hAya, sparza jene zubha heya zobhAyukata AkArathI yukata hoya pavanane athaDAvAthI ghaTA samUhonI eka bIjAnI athaDAmaNathI utpanna thatA maNIya manane prasanna 42012 madhura nAha-vani-thI ke sapanna DAya (suhaM, kaMta, darisaNijnaM niuNIva 'ciyamisimitimaNirayaNaghaTiyAjAlaparikkhittaM, joyaNasayasahassa vitthigga, divaM. gamaNa sajja sigdhagamaga NAma dina jANavimANaM riSadAdi) zubha hoya, suMdara hoya, ethI je darzanIya haya, jemAM zilpakalAthI parikamita mativALA kalAkAre vaDe de dekhyamAna maNi ane ratno jaDavAmAM AvelAM heya ane je nAnI nAnI ghaMTaDIonA samUhathI cAre tarapha-bhita hoya, pramANamAM je eka lAkha jana pramANa jeTaluM vistAravALuM hoya evuM gamana sAja, zIgha
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasa 'taeNaM se bhUriyAme deve' ityAdi-- TIko-sUryAbhadevAntike mUryA bhavimAnavAsidevadevI prAdurbhavanAnantaram, khalu sa:-subhivimAnAdhipatiH sUryAbho devaH tAn-svAntike prAdurbhUtAn sUryAbhavimAnavAsinaH bahUn vaimAnikAn ca-punaH syUryAbhavimAnavAsinI baDhI vaimAnikIdevIH ca-api akAlaparihInameva-zIghrameva antike-svasamIpe mAdubhavataH tathA prAdurbhavantIzca devIH pazyati, dRSTvA hRSTatuSTayAvaddhadayaH-hRSTatuSTetyArabhyahRdaya ityantapadasa ho bodhyaH, tathA ca-hRSTatuSTacittAnanditaH, prItimanAH, paramasaumanasthitaH, harSavazavisarpadayaH,ityetatpadasaGgrahaH phalitaH, epAM vyAkhyA tRtIyasUtre kRtA, etAdRzaHsansUryAbho devaH AbhiyogikaM devaM zabdayatiAIyati, zabdayitvA-AhUya evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam, avAdItabho devAnupiya ! kSiprameva-zIghrameya, anekastambhazata-saMniviSTam-aneke(viuvittA khippAmeva eyamANattiyaM paJcapiNAhi) vikuNA karake phira . hameM zIghra hI isakI sUcanA do.| TIkArtha--jaba sUryAbhadeva ke pAsa sUryAbhavimAnavAsI deva aura deviyA~ Akara upasthita ho gaI taba vaha sUryAbhadeva jo ki usa sUryAbhavimAna kA adhipati thA una saba ko zIghra AyA huA dekhakara hRSTatuSTa yAvat hRdayavAlA huA-yahAM pAvat pada se ' hRSTatuSTacittAnanditaH, prItimanAH, paramasaumanasthitaH harSavaza visarpadayaH' isa paThA kA saMgraha huA hai / ina padoM kI vyAkhyA hamane tRtIya sUtra kI vyAkhyA meM kara dI hai| isa prakAra harpotkarSa se phUle hue usa sUryAbhadevane Abhiyogika deva ko culAyA. bulAkara phira usase aisA kahA- he devAnupriya ! tuma zIghrahI aneka stambhazata saMniviSTa-aneka prakAra ke sau stambhoM para athavA aneka tivArI hiya vimAnanI vizu , (viuvittA khippAmeva eyamANattiyaM paJcappiNAhi) vijue| 4Ina mabhane hI 55052 mApI. TIkAI-jyAre sUryAbhadevanI pAse sUryAmavimAnavAsI deva ane devI AvIne hAjara thaI gayAM tyAre te sUryAbhadeva-ke jeo te sUryAbhavimAnanA adhipati hatA - teo badhAne jaldI AvI gayelAM joIne hRSTa tuSTa yAvat hadayavALa thaye. ahIM yAvat 56 5 ' haTatuSTacittAnanditaH mItimanAH, paramasaumanasyitaH hapaMtrazavisarpadadayaH sA pAhInA saba thayo cha. 2pAnI vyAjyA abhe trIta sUtra mAM karI che. A rIte hatkarSathI prasanna thayelA sUryAbhadeve abhigika devane bolAvyuM. lAvIne tene A pramANe kahyuM-ke he devAnupriya! tame satvare ghaNuM seMkaDe thAbhalAo upara ke ghaNI jAtanA seMkaDe thAbhalAovALA evA yAnavimAnanI vikuNA kare
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyodhinI TIkA. sU. 11 bhagavadvandanAtha mabhisya gamanavyavasthA anekapakArakA ye stambhAsteSAM zatam-yadA-anekAni yAni stammazatAni, tatra saMniviSTaM-sthitamavalambitamitibhAvaH, etAdRzaM 'yAna vimAnaM vikuru' ityutareNAsya sambandhaH, punaH kIdRzaM tad ? ityAha-lIlAsthitazAlabhaJjikAkaMlalitAGgasannivezarUpayA lIlayA sthitAH lIlAsthitAH, tA zAla maJjikA yatra tattathA-sundarAGgasaMnivezasampannaputtalikAyuktam . tathA-IhApApabhaturaganaramakaravihagavyAlakakinnararuruzarabhacAmarakuMjaravanalatApadmalatAbhakticitra-tatra-- IhAmRgA:-kA, pabhA:-balovadoM, turagA:-azvAH, narA:-manuSyAH , makarA:grAhAH, vihagAH-pakSiNaH, vyAlakA:-sarpAH, kinnarAH-vyantaradevAH, ruravaHmRgAH, zarabhA:-aSTApadAH, camarA:-camaragAvaH, kuJjarA:-hastinaH, vanalatA:prasiddhA:-pAlatA kasalalatAH, ihAmRgAdipAlatAntAnAM yA maktayaH-racanAvi zeSAzcitrANi tAbhizcitritam adbhutam,tathA stambhodgatavaravajravedikAparigato saikaDoM stambhoM para sthita-avalambita hue aise yAnavimAna kI-vikavaiNA karo-arthAt use apanI vikriyAzakti se niSpanna karo aisA sambandha Age Aye hue 'vikuru' isa padake sAtha isakA karanA cAhiye. yaha yAna vimAna kaisA honA cAhiye. so bAta ko vaha sUryAbhadeva aba Age ke par3oM dvArA spaSTa karatA hai ki-yaha yAna vimAna lIlA. sthita zAlAjikA vAlA ho-arthAt-isameM jo puttalikAe~ vikurvita karake banAI jAveM-ye lIlAkaratI huI hI banAI jAve usameM unake pratyeka aMga kA saMniveza vaDA manorama prakaTa kiyA jAve. IhAmRga ke, vRSabha ke, turaga ke, manuSya ke, makara ke, vihaga ke vyAlaka ke, kinnara ke mRga ke, aSTApada ke, camarI gAya ke, hAthI ke, banalatAoM ke -eTale ke tene pitAnI vikiyazakti vaDe niSpana kare A jAtane saMbaMdha pahelAM AvelAM 'vikuru' mA panI sAthe 42vo naye. 2 // yAna vimAna yu haapuddyA bAbatanuM spaSTIkaraNa karatAM sUryAbhadeva kahe che ke-A yA vimAna lalAsthita zAlabhaMjikAvALuM hoya, eTale ke AmAM je pUtaLIo vikRvita karIne banAvavAmAM Ave teo lIlA karatI banAvavAmAM Ave. temAM temanA aMgenA saMniveza (gaThavaNI) bahu ja sarasa rIte prakaTa karavAmAM Ave. IhAmRganA, vRSabhanA, turaganA, mANavAnA, makaranA viDuganA, vyAkanA, kinnaranA, mRganA, aSTApadanA, camarI gAyanA, hAthInA vanalatAonA ane pAlatAonA citro chetaravAmAM Ave che jethI A viziSTa jaNAI Ave enA dareke dareka thAMbhalA upara uttama vajanI (haMsarAonI) vedI banAvavAmAM Ave. jethI enI zebhA cAragaNuM thaI jAya, ene calAvavA mATe
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyam bhirAma-stambhodgatA-stambhoparitanI yA varA-zreSThA vajravedikA-vajraratnamayI vedikA tayA parigataM yuktaM sat abhirAma-ramaNIyam, tathA-vidyAdharayamalayugalayantrayuktamiva vidyAdharau-vidyAdharapuruSavizeSau, tayoryad yamalayugalaM-yugmajAtadvayaM-samAnAkAraM tadeva yantra-saMcAriputtalikAdvayalakSaNaM tena yukta-sahitam iva yathA, tathA, arciH sahasramAlanikam-arciSAM-kiraNAnAM sahastramarciHsahasraM tena mAlate-zobhata itiH sahasramAlanaM, tadeva arciHsahasramAlanikam, tathA-rUpakasahasrakalitaM-rUpyante-avalokyanta iti rUpANi, tAnyeva rUpakANi teSAM sahasra mpakasahastraM tena kalitaM--yukta tathA-anekAkArayuktam, bhAsamAnaM--zobhamAna-atizayena zobhamAnaM, tathA--cakSurlokanazlepaM cakSupaHnetrasya lokanaM-darzana cakSulokana tasminnadutadarzanIyatvAt zliSyatIva-lagna bhavanIva yattattayA-netrakata kadarzane netre lagnobhavadiva, tathA-zubhasparza-zumaHkomala sparzaH-sparzanaM yasya tat zubhasparzama-komalasparzasampannam, tathA-sazrI. karUpaM-zriyA sahitAni sazrIkANi tAni-rUpANi-AkArA yatra tattathA-zobhAyuktAkArasampannam, tathA ghaNTAvalibalitamadhuramanoharatvaraM ghaNTAnAm-AvaliHaura padmalatAoM ke citra ukere jAveM ki jisase yaha ajhataviziSTa zobhAzAlI-patIta ho. isake pratyeka khambhe para zreSTa vana kI vedI banAI jAve, tAki isakI zobhA meM cAra cAMda aura laga jAve-isake saMcAlana ke liye do samAna AkAra vAle vidyAdhara puruSoM ke citra saMcA. lana sthAna para banAkara rakhe jAveM, yaha saikaDo kiraNoM se suhAvanA bane, aneka AkAroM se yaha yukta ho, vaDA suhAvanA evaM manalubhAvanA yaha banakara apanI camakIlI kAnti se dekhane vAloM ko aisA jace ki mAnoM yaha AMkhoM meM hI samAMyA jA rahA hai| sArza isakA zubha-komala ho, kaThina sparza na ho, isakA AkAra prAkAra-zobhAptapanna ho, isameM jo ghaMTAoM kI Avali prakSipta ko jAve baha itanI halkI ho ki jo vAyu be sarakhA AkAravALA vidyAghara puruSanA citro saMcAlaka sthAna upara banAvaDAvIne mUkavAmAM Ave. ane te seMkaDo kiraNethI zobhatuM hoya, ghaNuM AkAthI e yukta hoya, khUba ja ramaNIya ane manahara banI gayeluM e pitAnI caLakatI kAMtithI jenArAone evuM lAge ke jANe temanI AMkheMmAM ja e samAviSTa thaI jatuM na hoya. ane sparza kemaLa hoya, kaThina sparza hoya nahi ane Ane AkAra prAkAra-mahelanA jevo zobhAsaMpanna hoya. emAM je ghaMTaDIonI paMkitI rAkhavAmAM Ave te ATalI badhI ochA vajana vALI hoya ke jethI vAyunA sparza thatAM ja hAlavA mAMDe A pramANe hAlavAthI
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU 11 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA. samUho ghaNTAvaliH, tasyA yadvAyumparzana calitaM-calanaM kampanaM madhuro manoharazca svara-nAdo yatra tattathA pacanasparzavazAdhaNTAsamUhakampanena zravaNaramaNIyamana: prasAdakanAdasampannam, zubhaM-prazastalakSaNa sampannam kAntaM sundaram ana eva darza nIyaM-darzanayogyam, nipuNocita dedIpyamAnamaNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptaM nipuNaM / zilpakalAkalitaM yathAsyAttathA ovitAni-parikarmitAni dedIpyamAnAni maNi ratnAni-maNayoratnAni ca yatra tada nipuNocita dedIpyamAnamaNiratnaM tacca tada ghaNTikAjAlaparikSiptakSudrAghaNTA ghaSTikAstAsAM jAlena samRhena parikSiptaM sarvato vyAptaM ceti tathAbhUtam, tathA-yojanazatasahasravistiIrNam-yojanalakSapramANavistArayuktam, divyaM-pradhAnaM gamanasajja-gamanAya sajIbhUtam, zIghragamanaM-zIghra gamanaM gati yasya tad yAnavimAna-yAtyaneneti yAnaM taca tadvimAnaM, yadvAyAnAya-gamanAya vimAnaM yAnavimAna-devAnAM vAhanarUpavimAnaM nagarAkAram ke sparza hote hI kampita ho uThe. isa kampanAvasthA meM jo usase nAdadhvani ho vaha aisI mIThI aura AhAdajanaka ho ki jisase kAnoM aura citta ko sukha upaje. yaha vimAna zubha-zubhalakSaNoM se saMpanna ho. kAnta dekhane meM baDA suhAvanA-sundara ho, ataeva darzanIya darzana ke yogya ho. isameM camacamAtI huI maNiyAM aura ratna jo bhI khacita kiye jAveM ve nipuNe -zilpakalA se parikarmita matibAloM dvArA hI-khacita kiye jAveM, athavA isameM jo saba ora ghaMTA jAla bichAyA jAve usa meM camacamAtI huI maNiyAM aura ratna jo khacita kiye jAveM ve saba zilpakalAbhijJoM dvArA hI khacita kiye jAveM yaha yAna vimAna yojana-lakSapramANa vistAra yukta ho, divya-pradhAna evaM gamana ke liye sajjIbhUta ho gati jisakI zIghra ho, esA tuma yAna-jAyA jAye jisake dvArA aisA athavA jAne ke temAMthI nIkaLato dhvani e mIThe ane AlhAda utpanna karanAra hoya ke jethI kAne temaja cittane sukha upajAvanAra hoya. e vimAna zubha lakSaNathI yukta hAya, kAMta jovAmAM bahu ja suMdara hoya, ethI te darzanIya-darzanane cagya hAya, emAM camakatI maNio ane ro vigere je kaMI paNa jaDavAmAM Ave te catura zilpakalAthI keLavAyelI buddhivALA kalAkAre vaDe ja jaDava mAM Ave che. athavA emAM je cemera ghaMTaDIo laTakatI hoya teomAM camakatA maNi ane rane je jaDavAmAM Ave e yAna-vimAna jana lakSa pramANa vistAra yukata hoya divya-pradhAna ane musApharI mATe susajja hoya, gati jenI zIgha hoya evuM "yAna" jenA vaDe musApharI thaI zake evuM musApharI karavA mATe ya evuM vimAna devonA vAhana rUpa vimAna-je nagaranI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 rAjapraznIyayaMtra vikuru-vaikiyazaktayotpAdaya, vikRtya kSiprameva-zIghrameva etAM-matkRnAm AjJaptikAma-AjJAm-yazrokta kAryasampAdanena pratyarpaya-nivedaya / / ma0 11 / / ___mUlam-taeNaM se Abhiyogie deve sUriyAmeNaM deveNaM evaM vutte samANe haTTa jAva hiyae karayalapariggahiyaM jAva paDhisuNei paDisuNittA uttarapurasthimaM disIbhAgaM avakramai avakkamittA veubviya. samugghAeNaM samohaNai, samohaNitA saMkhejAI jozaNAI jAva ahA. vAyare poggale paDisADei, paDisADittA ahAsuhume poggale pariyAei pariyAittA docaMpi veubviyasamugghAeNaM samohaNai, samohaNittA aNegakhaMbhalayasaMniviTuM jAva divvaM jANavimANaM viuvviuM pabatte yAvi hotthaa| taeNaM se Abhiyogie deve tassa divvassa jANavimANasta tidisiM tao tisovANapaDirUbae viuvvai, taM jahA purathimeNaM dAhijeNaM uttareNaM, tesiM tisovANapaDirUvagANaM ise eyArUve vapaNAvAse paNNatte, taM jahA vaigalayA NemA, rihAlayA paiTANA, veruliyAsayA khaMbhA, suvaNNaruppamayA phalagA, lohitarakhamaiyAo sUIo, vayaro saMdhI, NANAmaNimayA avalaMbaNA avalaMbaNavAhAo ya pAsAIyA jAva paDirUbA // sU0 12 // chAyA-tataH khalu sa abhiyogiko devaH sUryAbhena devena evamuktaH san hRSTayAvadayaH karatalaparigRhotaM yAvat pratizRNoti, pratizrutya uttarapaurastyaM liye aimA vimAna-devoM kA vAhanarUpa vimAna-jo ki nagara ke AkAra jaisA ho apanI vikriyA zakti se utpanna karo. phira zIghra hI isa merI AjJA kI pUrti kI khabara hameM pIche do, // 1. 11 // AkRti jevuM hoya-tame pitAnI vikiyA zakita vaDe utpanna karo ane tyAra bAda mArI AjJA pUrI thaI javAnI sUcanA mane Ape. 1 cuM, 11
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 12 bhagavadvandanArthe sUryAbhasya gamanavyavasthA 113 digbhAgamavakrAmati arakramya vaikriyAsamudghAtena samavahanyate, samavahatya saMkhyeyAni yojanAni yAvat yathAvAdarAna pudgalAn parizAtayati, parizAtya yathAsUkSmAn pudgalAn paryAdatte, paryAdAya dvitIyamapi caikriyasamudghAtena 'taeNaM se Abhiyogie deve' ityAdi / sUtrArtha-(taeNa) isake bAda (se Abhiyogie deve) vaha Abhiyogika deva jaba ki (mariyAbheNaM deveNaM evaM cutte samANe) smRriyAbhadevane usase pUrvokta rUpa se kahA (haTa jAba hiyae) hRSTa tuSTa yAvat hRdaya pAlA ho gayA aura aisA hokara usane (karayalapariggahiyaM jAtra paDisuNei) baDe vinaya ke sAtha donoM hAthoM kI aMjali banAkara aura use mastaka para rakhakara usakI AjJA ke vacanoM ko svIkAra kiyA. ( paDisuNittA uttarapurasthima disIbhAgaM avakamai) svIkAra karake phira vaha IzAna dizA meM gayA (apakaminA veundhiyasamugdhAeNaM samohaNai) vahAM jAkara ke usane kriya samudghAta kiyA (samoha NittA saMkhejAI joyaNAGjAva ahA bAyare poragale paDisADei) vaikriya samudghAta karake saMkhyAta yojana taka AtmamadezoM ko daNDAkArarUpa se nikAlA-yAvat-yathAvAdara-ratnoM ke asAra-pudagaloM kA usane parityAga kiyA aura (paDisADittA ahAsuhame poggale pariyAei) parityAga karake ratnoM ke yathA sUkSma pugaloM ko grahaNa kiyA (pariyAittA) taeNa se Abhiyogie deve' ityAdi / sUtrAtha:-(eNaM) tyA2 pachI (se Abhiyogie deve) te mAliyA heva nyAre (sariyAmeNaM deveNaM evaM vute samANe) sUriyAsave tene 2 pramANe hyu, tyAre te (haTa-jAva hiyae) Ta-tu-2 yAvat manavANI 25 gayo bhane mevo thAna tere (karayalapariggahiyaM jAva paDisui) bhUpa * bhAvanA bhane hAthanI aMjalI banAvIne ane tene mastake rAkhIne tenI AjJAnA vacane svIkArI lIdhAM (paDisaNittA uttApurathimaM disaubhAgaM abakkamai) vIrIne te tyAMcI zAna zAmA Ayo (apakamittA ve ubviyasamugghAegauMsamohaNai) yAMne to kAya samudadhAta yA (samohaNittA saMkhejAI joyaNAi jAva ahA cAyare poggale. paDisADei) paiThiya samuddhAta zana sadhyAta sudhI mAmazAnA 12 35mAM bahAra prakaTa karyo. yAvatuM yathA bAdara ratnane asAra-pudagalano teNe tyAga karyo ane (paDisADittA ahA sahame pongaNe pariyAei) tyA parIne 2tnAnA sA2 35 sama pAne paDa 4aa. (pariyAittA) aDAya 4Ine (docApi ve ubdhiya
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 rAjapraznIya samaya ..tya anekaratambhazatasaMniviSTaM yAvada divyaM yAnavimAnaM vikatuM pravRttazvApi abhUt / tataH khalu sa Abhiyogiko devastasya divyasya yAnavimAnasya trIdizi triNi nilopAnamatirUpakANi vikaroti, tadyathA-paurastyena dakSiNena uttareNa, teSAM trisopAnamatirUpakANAmayametadvaSo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-vajramayA nemAH, riTamayAni-pratiSThAnAni, vairyamayAH stambhAH, suvarNarUpyamayAni, grahaNa karake (doccApi ve ubviyanamugyApaNaM namohaNaha) duvArA bhI usane bakriya samudghAna kiyA. (mamohaNittA aNegagvaMmasayasaMniviThaM jAya dina jANavimANaM viuvi patratte yAni hotyA) rakriyamamudrAta karake phira vaha aneka staMzazatapara saMniviSTa hue yAvat dina yAna vimAna kI vitraNA karane ke liye matta bhI ho gayA. (naeNa se Abhiyogie deve tasla divyAla jAgavimANamta nidisi to tisovAgapaDirUvae viudai) jaba vaha bAnavimAna niSpanna ho cukA tA usa Abhiyogika devane ula divya vimAna kI tIna dizAoM meM mundara 2 tIna 2 sopAnapaMktiyoM kI virvagA kI (taM jahA) jo isa prakAra se haiM (purathimeNa, dahiNeNaM, uttareNa) pUrvadizAma, dakSiNadizAmeM aura uttaradizAma tesi tisovANapaDisvagANaM ise payArave vaNAvAse pagNate) ina tIna sopAnapaMktiyoM kI yaha varNana paddhati kahI gaI hai (naM jahA) jaise-(vAgamayA NemA, riTThAmayA paDDhANA, beruliyAmayA khabhA, muvaNyAppamayA phalamA lohitarAkhamajhyAo samugyAeNa' lamohAi) ute and 5 te vaiThiya samuddhAta yA (samo. haNittA aNegarakha bhasayasanivi jApa divyaM jANavimANa viuvi patte yAvi hotthA) paiThiya samuddhAta zane te // 43 thAMmaelamm yAvat hivya yAna-vibhAnanI vizuqu 42vA mATe taiyAra gayo. (taeNaM se Abhiyogie deve tassa divasyA jANavimANarasa tidisiM tao tisovANapaDisvae viuccai) nyAre te yAna-vibhAna yA2 25 gayu tyAre te mAliyoni ve te divya vimAnanI traNa dizAomAM suMdara suMdara traNa sopAna paMkitanI viNa .4ii (ta jahA) te 2 pramANe cha. (puradhimeNaM, dAhiNaNaM uttareNaM) pUrva dizAmA dakSiNa dizAmA mana uttaR CAmA (tami timobAgapaDirUnagANa ime eyArUve vaNNAvAsa paNatte) yA nANe sopAna patiyAnuna yA pramANe 42vAmAM mAvyu cha (taM jahA) bha (bairAmayA NemA, ridvAmayA paTTANA, veruliyAmayA khaMbhA, suvaNNaruppamayA phalagA, loditavakhamaiyAo, sUIo; vayarAmayA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ "36 suyodhinI TIkA. sU. 12 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 115 phalakAni, lohitAkSamayyaH sUcayaH, bajramayAH sandhayaH, nAnAmaNimayAni avalambanAni avalambanavAhAzca prAsAdIyAni yAvat pratirUpANi mU. 12 // 'taeNaM se Abhiyogie deve' ityAdi TIkA-tata:--sUryAbhanidezAnantaram, khalu lA-pUrvoktaH Abhiyogiko devaH sUryAbhena devena eka-anantaroktaM vacanam ukta-kathitaH sana hRSTayAvadayaH-sRSTetyArabhya hRdayainyantapadasaMgraho bodhyaH, tathA ca-haSTatuSTacittAnanditaH, pItimanAH, paramasaumanasthitaH harSavazavisarpadayA, ityetatpadasaGgrahaH phalitaH, eSAM vyAkhyA pUrva tRtIyasUtre kRtA karatalaparigRhItaM yAvat pratizRNotikaratalaparigRhItamityArabhya pratizaNotItyantapadasagraho bodhyaH, tathA ca-karatala sUIo vayarAmayA saMdhI, NANAmaNimayA avalaMbagA avalaMbaNabAhAmro ya, pAsAIyA jAva paDirUpA) vajraratnamaya inake neta hai, riSTaralamaya ina ke pratiSThAna haiM, vaiDUryanaNimaya inake stambha haiM / suvarNa rUpyamaya inake phalaka haiM, lohitAkSaratnamayI inakI sUcI hai| bajraratnamaya inakI saMdhi hai aura nAnAmaNimaya inake avalambana aura abalambanacAha haiN| ye saba trisopAna paMktiyAM citta prasAdaka yAvat pratirUpa-sundarAkAravAlI haiN| TIkArtha--sUryAbhadevane jaba usa Abhiyogika devako pUrvokta rUpa se AjJApita kiyA-AjJAdI taba vaha -- hRSTa tuSTa cittAnandita huA, prItimanavAlA huA, paramasaumanasthita huA, aura harSa ke vaza se harpita huA taba usane apane donoM hAthoM ko isa prakAra se joDA ki jisase aliyoM ke do nakha Apasa meM eka dUsarI aGgula se mila jAveM-arthAt usane donoM saMdhI, NANAmaNimayA zrAvaNA avalaMbaNavAhAo ya, pAsAIyA jAva paDirUvA) 0 2nanA tenA ne cha, 2i8 29nanA tena pratiSThAna cha, paihayaH maNionA tenA thAMbhalAo che, suvarNa rUpya (cAMdI) nA phalaka che, lohitAkSaratnanI tenI sUcI che, vajaratnanI tenI saMdhI che ane anekAneka maNione tenAM avalabana ane avalaMbanavaha che. A badhI traNa pAna paMkitao citta prasAda yAvanuM pratirUpa suMdara AkAra vALI che. TIkAI-bhadeve jyAre te Abhigika devane pUrvokata rUpamAM AjJApita karyo tyAre te haTa tuSTathI mAMDIne cAvatu hRdaya sudhInA vizeSaNethI yukta thaI gaye, temaja te haSTa-tuSTa cittavALe ane AnaMdita thaI gaye. te prItipUrNa manavALe che, te atIva sImanasthita ane havethI harSita thaye. ane teNe pitAnA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ cu N rAjazrI parigRhItaM, dazanagvaM, zira Avartam, aJjali manake kRtvA AjJAyA vacanaM pratizRNoti' ityanvapadasahaH phalitaH, eSAM vyAkhyA tRtIyasUtrato'vaseyA | tantra pratizRNotItyasya pratijAnAtItyarthaH, bhavadAjJAnumAreNa kariSyAmIti svIkRrti karotIti bhAvaH / matizrutya svIkRtya uttarapaurastyam IzAnakoNarUpaM digbhAgampUrvonaradigantarAlam avakrAmati gacchati, agrakramya gatvA baiMkiyasamudghAtena samavahanyate samavahRtya saMkhyeyAni 'yojanAni yAtrat yathAvAdarAn, 'yojanAni' ityArabhya yathAvAdAn ityantapadasado bodhyaH tathA ca - yojanAni, daNDa, nisRjati, tadyathA - ratnAnAM vajraNAM vairyANAM masAragalAnAM, haMsagarbhANA, pulAkAnAM saugandhikAnAM jyotirasAnAm, aJjanapulakAnAm hAthoM kI hatheliyoM ko Apasa meM jor3akara unheM aMjali ke rUpa meM parivartita kiyA aura phira usa aMjaliko mastaka para ghumAyA. tAtparya isakA yahI hai ki usane donoM hAthoM ko jor3A aura unheM mastaka para lagAkara usakI AjJA ke vacanoM ko svIkAra kiyA. arthAt maiM ApakI AjJA ke anupAra kArya karUMgA, isa prakAra AjJAnusAra kArya karane kI pratijJA karake vaha IzAna dikkoNa meM gayA - pUrva aura uttara dizAke antarAla madeza ko nAma IzAna dik koga hai. vahA~ jAkara ke usane vaikriya samudghAta dvArA apane Apako samavahana kiyA kriya kiyAlamudghAta arthAt AtmA ke pradezoM koM zarIra se bAhara nikAla kara usane saMkhyAna yoja na taka una AtmapradezoM koM daNDarUpa meM pariNamAyA- isameM usane sAtaveM sUtra meM vyAkhyAta hue ratnoM ke, vajroM ke vaiddhayoM ke lohitAkSoM ke, masAragallI ane hAthAne e pramANe joDayA ke jethI AMgaLIonA dazedaza nakhA paraspara eka bIjI AMgaLInI sAthe maLI zake. eTale ke tenA ane hAtheAne jeDIne tene aMjalInA rUpamAM banAvI ane tyAra pachI te aMjalInene mastaka upara devI. matalakha Ane A pramANe che ke teNe ane hAthe joDayA ane temane mastake lagADIne tenI AjJAnA vacanA svIkArI lIdhAM. eTale ke huM ApanI AjJA pramANe kArya karIza. A rIte kAma karavAnI AjJA svIkAra karIne te izAna dizAnA koNamAM gayA. pUrva ane uttara dizAnI vaccenA pradezanuM nAma IzAnadaka kANu che. tyAM jeane teNe vaikriya sAta vaDe potAnI jAtane samavata karI--vaikriya rAmudRghAta karyAM eTale ke AtmAnA pradezane zarIramAMthI khaDDAra prakaTa pharyA. prakaTa karIne teNe saMkhyAta ceAjana sudhI te Atmapradezane daMDAkAramAM pariNa ---
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA. su. 12 bhagavadvandanArtha sUryAsya gamanavyavasthA 117 aJjanAnAM, rajatAnAM, jonarUpANAm, aGkAnAM sphaTikAnAM, riSTAnAM ityetatpadasagrahaHphalitaH, eSAM vyAkhyA saptamasUtrato'valeyA, yathAvAdarAna - asArAn pudgalAn parizAtayati - tyajati yathAmAn- sArabhUtAn pudgalAMsteSAmevaratnAnAM yadvA teSAmeva ratnAnAM sArapudgalasadRzAn caikiya vimAnavikaraNasamarthAn pudgalAn paryAdatte gRhNAti paryAdAya gRhItvA dvitIyamapi dvitIyavAramapi vaikriyasa mudghAtena samadantiyuko bhati, samaya anekazatasaMniviSTaM-bahusaMkhya stambhazatayuktaM yAvatpadena - 'lIlAsthitazAlabhaJjikAkama IhA- mRga-vRSabha - turaMga - nara-makara - vihaga- vyAlaka - kinnara - ruru - zarabha - camara - kuJjara-vanalatA - padmalatA bhakticitraM, stambhodgatacaravAvedikAparigatAbhirAmaM, vidyAdhara " - ke, haMsagarbhoM ke saugandhikoM ke jyotIrasoM ke, aMjanapulAkoM ke, aMjanoM ke, rajatoM jAtarUpoM ke, aGkI ke, sphaTikamaNiyoM ke aura riSToM ke asAra pudgaloM kA parityAga kiyA aura inake yathA sUkSma-sArasUna pudgaloM ko grahaNa kiyA. athavA ina ratnoM ke sArabhUta pudgaloM ke jaise vaikriya vimAna karane meM samartha pudgaloM ko grahaNa kiyA, grahaNa karake phira usane dvitIyavAra bhI vaikiya samudghAta se apane ko samavahana kiyA arthAt vaikiya samu dUdhAta kiyA. vaisiddhAta karake phira vaha aneka staMbhazata saMniviSTabahusaMkhyakastaMbha zatayukta, lIlAsthita zAlabhaMjikAvAlA IhAmRga, chapabha, turaMga, nara, makara, vihaga, pAlaka, kinnara, ruru, zarabha, camara, kuMjara, vanalatA aura padmalatA, ina saba ke citroM se adbhuta, pratyeka staMbha meM nirmita vara vajra kI vedikA se vyAsa saMcAlaka ke sthAna para samAna AkAra vAle do vidyAdharoM kI -- pratikRti se yukta, saiMDoM kiraNoM se vyApta rUpa mita karyA. AmAM teNe sAtamA sUtramAM vyAkhya.yelAM ratnAnA, vAnA, vaiDyAnA, soDitAyonA, bhasAragahyonA haMsagalanA, bhogadhinA, jyotIrasonA, saMnTana yujha kAnA, aMjanAnA, rajateAnA, jAta rUpAnA, a`kAnA, sphaTika maNienA ane rinA asAra punlRgalAne tyajI dIdhAM ane temanA yathA sUkSma sArabhUta pudgalAne grahaNa ryA. athavA A badhA ratnAnA sArabhUta pudgalAna jevA vaikriya vimAna taiyAra karavAmAM sama evA pudgalAne grahaNa karyA grahaNa karIne teNe bIjI vakhata paNa vaikriya samuddAta vaDe pe tAnI jAtane samavahata-karI eTale ke vaikiya samRghAta karyA, vaikriya samudgha.ta karIne te ghaNA staMbhazata saniviSTa, a usaMkhyaka staMbhazata yukata, lIlA-sthita zAla bhaMjikA vALuM iMddhAbhRg, vRSabha, turaMga, nara bhaera biDDaga, vyAsa, chinnara zuru, zarala, bhara, ra, vanalatA ane padmavatA A dhAna citrothI adbhuta, jenA dareke dareka thAMLalAmAM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 rAjazrIyamatra yamalayugala yantrayuktamitra, yAcI - sahasramAlanika, rUpakasahasrakalitaM, bhAsamAnaM vA bhAsyamAnaM cakSurlokanazleyaM, zubhasparza sabhIkarUpaM, ghaNTAvalicalitamadhuramanoharasvaraM zubhaM kAntaM, darzanIyaM nipuNocitadedIpyamAnamaNiratnaghaTikAjAlaparikSiptaM, yojanazatasahasravitIrNa divyaM gamanasajja zIghragamanaM nAma' ityetaspadasa ho bodhyaH, eSAM vyAkhyA'nantarapUrvamUtre kRtA / divyaM pradhAnaM yAna vimAnaM cikartu vaikriyayotpAdayituM pravRttaH - vyApRtaH cApi abhUt / tata:- yAnavimAnavikaraNapravRttI bhavanAnantaram khalu saH pUrvoktaH AbhiyogikadevaH, tasya anekastambhazata saMniviSTatvAdivizeSaNaviziSTasya divyasya yAnavimAnasya tridizianupadaM vakSyamANAsu tisRSu pUrva-dakSiNottarAsu dikSu, 'tidisi' ityatrAnusvAraHmAkRtatvAt, tisRNAM dizAM samAhArastridika tasmin trINi- trisaMkhyakAni trisopAnapratirUpakANi trayANAM sopAnAnAm - ArohAvarohasAdhanAnAM samAhAraH trisopAnaM - sopAnapaGktihutve trisopAnAni ekaikasyAM dizi tisrastisraH sopAnapaGkyaH, tAnyeva pratirUpakANi - indarAkArasampannAni, atra prAkRtatvAdvizeSaNaparaprayogo'vaseyaH / vikaroti vaikriyazaktayotpAdayati, dikatrayakramamAhakasahasra se kalita, bhAsamAna, zratyanta - cakkIlA, dekhate hI AkhoM meM samA jAne vAlA, komala sparzavAlA, sabhIka rUpayukta, caMcala - ghaMTAoM kI madhura dhvani se vAcAlita, ityAdi zIghragamanAnta vizeSaNoM vAle pradhAna yAnavimAna ko vaikriya zakti se niSpanna karane ke liye pravRtta bhI ho gayA. yAnavimAna ke ina saba vizeSaNoM ko vyAkhyA isa sUtra se anantara sUtra meM kI gaI hai. jaba usa yAna vimAna ko karane meM vaha pravRtta ho gayA. -taba usane staMbhazatasaMniviSTatva Adi vizeSaNoM vAle divya yAnavimAna kI tIna dizAoM meM- pUrva, dakSiNa, uttara ina dizAoM meM tIna 2 sopAnapaMktiyAM jo ki kAra meM baDI sundara thIM vikurvita kI -kriya zakti dvArA uttama hirAonI vedikA khanelI che tevA temaja calAvanArAnI jagyAe samAna AkAra vALA e vidya:gharonI pratikRti vALA saukaDA kiraNethI prakAzatA, rUpaka sahasrathI kalita, bhAsamAna khUba ja camakatu. jotAnI sAthe ja je AMkheAmAM samAviSTa thaI jAya che tevA kAmaLa sparzIvALA sazrIkarUpa yukata caMcaLa ghaTAenI madhura dhvanIthI zaSThita ----vagere zIghragamanAMta vizeSaNA vALuM pradhAna yAna vimAnane vaikriya zaktithI niSpana karavA mATe pravRtta thai gayA. yAna vimAnanA A khadhA vizeSaNAnI vyAkhyA bIjA sUtramAM karavAmAM AvI che. jyAre te yAna vimAnane taiyAra karavAmAM parovAi gayA. tyAre teNe te ghaNA rokaDA thAMbhalAothI yukta vagere vizeSaNA vALA divya cAna vimAnanI traNa dizAe mAM-pUrva dakSiNa ane uttara A dizAmAM traNa traNa seApAna (sIDhI) patie ke je AkAramAM khUkha ja suMdara hatI--vikuti karI.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 12. bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 'taMbahe' tyAdi / tadyathA-paurastye-pUrvasyAM, dakSiNe-dakSiNasyAm, uttareuttarasyAM dizi teSAM-trisopAnamatirUpakANAM ayametadrUpaH-anupadaM vakSyamANasvarUpaH varNAvAsa:-varNanapaddhatiH, prajJapta:-kathitaH, tadyathA-tatra-vajramayAH-vanaratnamayAH, nemA:-bhUmibhAgAdaya niSkrAmanta:, riSTamayAni-riSTaratnamayAni pratiSThAnAni-trisopAnamUlamadezAH, vaiDUryamayAH-vaiDUryamaNimayAH stammAH, suvarNarU. pyamayAni--phalakAni trisopAnAGgabhUtAni, lohitAkSamAyayaH-lohitAkSaratna.. mayyaH mUcayA phalakadrayasaMyojakakIla kAni, vanamayA:-bajaratnapUritAH sandhayaHphalarudra pAntarAlamAgAH nAnAmaNipayAni-anekavidha pagipayAni avalampanAni-- tAisA epAla basAhAca, tatra-avalambyante-AzrIyanna ityavalambanAniniSpanna kii.| jina dizAoM meM tIna 2. sopAnapaMktiyAM vikurvita huI aba unhIM dizAoM ke nAma prakaTa kiye jAte haiM-'taMja he tyAdi-'pUrvadizA, dakSiNa dizA aura uttara dizA, ina tIna sopAna paMktiyoM ke bhUmibhAga se lekara para-taka nikale hue jo pradeza rUpa nema the ve bajaratna ke bane hue the, ina tIna sopAnapaMktiyoM ke jo mUlapradezarUpa pratiSThAna the ve ripTa ratna ke bane hue the. inake staMbha vaiDarthamaNiyoM ke bane hue the. ina tIna sopAnapaMktiyoM ke aGgabhUta jo phalaka the ve suvarNa aura rUpya ke bane hue the. donoM phalakoM ko Apasa meM joDane vAlI kIlakarUpa saMdhi lohitAkSaratna kI banI huI thI, phalakadvaya kI antarAla bhAgarUpa jo saMdhi thI. vaha vajraratna se pUrita thI, tathA tIna sopAnapaMktiyoM ke jo avalambana the-ve aneka prakArake maNiyoM ke bane hue the. tathA ava. vaikriya zakita vaDe banAvI. je je dizAomAM traNe sapAna paMkitao vikurvita karavAmAM yAvI tete ||dhii dizAyanA nAbhI ve 11vAma gAve cha. 'ta jahA' tyAdi pUrva dizA, dakSiNa dizA ane uttara dizA. A traNe sapAna paMkitaonuM varNana A pramANe spaSTa karavAmAM AvyuM che ke- A sapAna paMkitaonA bhUmibhAgathI mAMDIne upara sudhInA je bahAra nIkaLela je pradeza rUpa nema (bhAga) hatA-te vajI ratnanA banelA hatA. A traNa sapAna paMkitaonA je mUla pradeza rUpa pratiSThAna hatAM te ripTa ratnanA banelA, tenA ghAMbhalAo virRrya maNionA banelA hatA, A traNe sapAna paMktienA aMgabhUta je phalaka hatA. te sonA ane cAMdInA banelA hatA. baMne phalakane paraspara joDanArI kIlaka rUpa saMdhI lohitAkSa ratnanI banelI hatI, te phalanI vacceno je saMdhI bhAga hato te varatnathI pUrita hatuM. temaja traNa sopAna paMkitaonA je avalaMbana hatA. te
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamaho ArohatAnabarohatAM ca savalananivAraNArthamAyabhUnAH kecidazyayAH, ca-punaH avalambana vAhA:- ubhayapArzva yovalambanAyobhUtAbhittayaH kozAni triso. pAnapratispakANi ? ityAha-'pAsAIyA' ityAdi-prAsAdIyAni cittaprasAdakAni yAvatpadena-darzanIyAni abhirUpANi' itipavayaM saMgrAhAm, pratirUpANi-mundarAkArANi / / mU0 12 / / salama-teli NaM tisovANapaDirUvagANaM purao toraNe viubai,teNaM toraNA maNimayA NANAmaNista esu thaMbhe upaniviSTasaMniviTaviviha muttararUbobaciyA vivihatArArUbobaciyA IhAmiyausabhatura gaNaramakaravihagavAlagakiMnaraharusarabhacAra kuMjaravaNalaya paumalayabhatti. cittA khaMbhuggayavaravairaveDyAparigayAbhirAmA vijAharajamalajuyalajaMtajuttAviva accIsahassamAlaNiyA rUvagasahassakaliyA bhisamANA bhibhisamANA cakhulloyaNalelA suhaphAsA sassirIyakhvA pAsAIyA darisaNijjA abhirUyA // sU0 13 // lambanavAha bhI isa taraha ke bane hue the Ane jAne vAleM. phimala na paDe isa bAta ko dUra karane ke liye Azraya bhUta jo vahAM kitaneka aMbayaca banAye gaye the-ve to abalambA haiM tathA una tIna sopAnapaMktiyoM kI donoM ora para jo sahAre ke liye bhIteM banAI gaI thIM ve yahAM avalambana bAha haiN| ye tInoM hI sopAnapaMktiyAM 'pAsAIyA' ityAdi, citta prasAdaka thIM thAvat-darzanIya aura abhirUpa thIM tathA pratirUpaM -sundara zrAkAra bAlI thiiN| ma. 12 // . ghaNI jAtanA maNionA banelAM hatAM. temaja avalaMbana vAhapaNa evA ja banelA hatAM. avara javara karanArAo lapasI paDe nahi te mATe tyAM keTalAka avayaH banAvavAmAM AvyA hatA te te avalaMbana che temaja te traNa sopAna paMkitaonI baMne tarapha je Teke laIne caDhavA mATe dIvAla banAvavAmAM AvI hatI teo avalaMbana . vADa cha. 2tro sAdhAna caritamyA 'pAsAiyA' ityAdi zitta prasA64 utI. thAvat darzanIya ane abhirUpa hatI temaja pratirUpa-suMdara AkAravALI hatI. sU. 12
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 13 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 121 chAyA-teSAM khalu trisorAnapratirUpakaraNAM puratastoraNAn vikaroti, te khalu toraNAH nAnAmaNimayAH nAnAmaNimayeSu stambheSa upaniviSTasaMniviSTavividhatAntarArUpopacitAH vividhatArArUpopacilAH IhAmRgaSamataraganaramakaravihaga vyAla kinnara ruru-zaratha-camara-kubjara banalatA-pannalatoyakticitrAH stambhodgatavaravajravedikAparigatAbhirAmAH vidyAdharayamalayugala yantramuttA iva / teti NaM tilovANapaDikhvagANaM' sArtha---(telipaM tilovANapaDirUvagANaM purao toraNe viundhai) - isake bAda usane tInasopAnapaMktiyoM ke Age toraNoM jhI vikuNAI . (teNaM toraNA jANAmaNimayA) ve toraNa aneka maNiyoM ke bane hue the (NAgAmaNimaesu thaMbhesu utranividvasaMnivivivihaluttatararUyovaciyA) tathA vividha prakAra ke maNimaya staMbhoM ke Upara ye upaniviSTapAsa pAsa meM nizcala rUpa se sthita the| tathA vIca 2 meM viziSTa AkA . ropeta aneka prakAra ke muktAphaloM se yukta the. (viviha tArAkhyobaciyA) tathA aneka prakAra ke AkAra vAle jaise tArAgaNa hote haiM usI prakAra ke ArAroM se ye upazobhita the (IhAmiya-usama-turagaNara-makara-vihagabAla-kiMnara-ruru-sarama-camara-kuMjara-vaNalaya-paumalayabhatticittA) ye saba toraNa IhAga-vRka. kRpasa, ghoDA, manuSya, magara, pakSI, vyAla-sapa, kinnara-vyantara devizeSa, mRga, apTApa, camarIgAya, hAthI, vanalatA evaM pAlatA ina saba ke citroM se yukta the. (khaM jhuggayavarakaharavejhyAparigayA ' tehiM Na tilovANapaDirUSagANaM' sUtrAtha:-(teli tisozaNapaDicagANaM purao toraNe viucAi) tyAra pachI te te nANe sopAna patimAna mAnA tozanI vizu 421.(te NaM toraNA NANAmaNisayA) te to l maNiyAnA manesA utA. (NANAmaNigae thaMsemu upanividvasaMnividhivihasunatararUpAtraciyA ) mA l jAtanA maNionA thAMbhalAonI upara e upanaviSTa-pAse pAse-nizcala rUpamAM sthita hatA. temaja vacce vacce-savizeSa AkArovALA ghaNI jAtanA metiothI yukana hatA. (viviha tArArUpovaciyA) te tana 12 vAma tArAma DAya che. tapA 1 AtithI to zAmita hu. (IhAmiya usamaturaga-gara-makara-viDaga bAla-kiMnara-haru-harabha-camara-kuMjara-vaNalaya-umalaya bhatticittA) Pal yA tAbhRga, 4 (12) vRSa, 31, bhAsa, bhaga2, pakSI, vyaas-s-2"tara deva vizeSa mRga, aSTApada, camarI gAya, hAthI, vanalatA ane pAlatA 2mA sanA ziatthI muta hatA, (khabhuggayavaravairaveiyA pari...
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 rAjaprazIyana arciH sahasamAlanikA paramahalasilAH bhAsamAnAH bA lAsyagAnAH ca . lokanazNepAH zurUpazI adhIkapA mAsAdIyA darzanI abhirUpAH mniruupaaH| 3 bhirAbhA, vijAhara jamalajumalAjuttAlina aJcI sahala mAlagiyA) prata staMbha ke Upara banI huI zraSTa balavedikA se yukta hone ke kAraNa ke saya sundara the, tathA samAna AkArabAle do vidyAdhara vA yaMtroM se ye yukta the, haukaDo kiraNoM se ye zobhita bane hue the. (smagalasakaliyA, nisamAgA, vibhinamANA) soDI mAra ke spoM se-kAroM se ye yukta the. sAmAnya evaM vizeSa rUpa se go balata adhika camakIle the (cazva. loyaNalesA) devande para ve oNgmo meM samAye jA rahe haiM aise (suhaphAsA, khassiriyasyA, pAnAIyA, darimaNijjA, abhijavA paDikabA) inakA sparza vaDA hI komala thA. inakA AkAra baDA hI nuhAvanA thA, ye prAsAdIya the, darzanoya the, abhirUpa vAle evaM pratirakara nAle the| isakI TIkA kA ayeM isa pRlA jalA hI hai| vibihamuttaronaciyA' yahA~ para jo antarA zabda AyA hai bada sadyagi vIcyA arthavAlA nahIM hotA haiM. parantu yahA~ sAmathrya se use cIkSA kA gamaka hone se 'bIca 2 meM' isa artha meM liyA gayA hai| 'IhAmiya' se lekara 'paDirUyA' taka ke vijAharajamalajayalajaMtajuttAvina accIsahanamAlamiyA ) 42 thAlatA upara katarelI zreSTha vA vedikAthI yukata hovAthI te sarve suMdara hatA, temaja sarakhI AkRti vALA be vidyAdha rUpa yaMtrIthI yukata hatA seMkaDo kiraNothI te zejita hatA" (khvagasaharasakaliyA, bhisamANA vividha samANA) se mAnA pAthI-BABArAyA yuta utA. sAmAnya mane vize! 35thI te 8 mA yuTata tA. ( khullo . yaNalelA) nevAma terI mAMgomA samAviSTa 45 taya tevA tA. (suhaphAsA sarisarIyarUvA, pAlAI pA, darilaginA, abhirUpA paDirUbA) tebhne| 25 paDa ja kemaLa hato. temano AkAra baDa ja ramaNIya hate. te prAsAdIya hatA, darzanIya hatA, abhirUpa temaja pratirUpa vALA hatA. _mA panI Ane vyarthaH sUsA prabhArI 4 cha. 'vivihAttatararUko baciyA' 4 2 2' 156 mAyeso cha ma to te vIsa' * (bevaDAvavuM) artha vALo nathI chatAMe ahIM sAmarthyathI na vIsA gamaka hevAthI ye 123 ' 241 | bhATe paDI prayuta yo cha. 'IzAmiya' thI mAMDAna . .... - Y1 sudhAna! ponI vyA11 11 mAM sUtramA vAma mAvI cha. gaTadA , havat darzanIya ane AI levI joIe. e mR. 13
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- -- subodhinI TIkA sU. 13 bhagavadvandanArthaM sUryAbhalya gamanavyavasthA 'teliNaM tisobANapaDigANaM' ityAdi-- TIkA--leSAM-pUrvoktAnAM evalu trisopAnapratirUpakANAM purataH-agre * toraNAn vikati te khalu toraNAH kITasAH ? ityatrA''ha-'nAnAlaNimayA' ityAdi-nAnAmaNimayA:-anekavidhamaNisampAditAH nAnAmaNimayepu-cinidhamaNimayeSu stasye upaniviSTasaMniviSTavividhatAntarArUpopacitAH--tatraupaniviSTAH-samIpasthitAH te caMbalA api sambhAvyanta ityata Aha-saMnivi TA-samyaka nizcalatayA niviSTA:--sthitAH te ca vividha luktAntarArUpopacitAH antarAzabdayAtrItitatve'pi sAmaryAda noksAmA tayayA'ntarA'ntaretyarthaH, tathA cAntarA'ntarA-sAmA-madhye madhye spopacita rUpaividhi TairAkArairupacitAH-Rddhi. / gupagataH, vividhamutAH--vividhAH-alekAkArA mukA-muktAphalAni yatra te / vividhamuktAntarUpacitAH, atra prAkRtallAda vizeSaNapaznayogaH / tathA vividhatArArUpopavitA-vividhAni-nAnAprakArANi yAni tArANAM rUpANi / tairupacitAH--tathA--anekaprakAratArA''kArAbhizobhitAH, zepANAM vyAkhyA / ekAdaza sUtrato'valeyo / ma0 13 / / ___mUlamte si NaM toraNANaM upi aTusaMgalagA paNNatA, taM E jahA sosthiya-sirivaccha-zaMdiyAvatta-bamANaga-bhadAsaNa-kalasa. mcch-dppnnaa| tesiM ca NaM toraNANaM uNi bahave kiNhacAmarajjhae jAva subillacAmarajjhae acche saNhe ruppapaheM baharAmayadaMDe jalayAmalagaMdhie surasme pAsAIe darilaNije alikave paDilave viuvvi| teliNaM toraNANaM urmiya vahave chantAicchante ghaMTAjuyale paDAgAipaDAge uppalahatthae kuludaliNasulagasogaMdhicapoMDarIya mahApoMDarIya sayapatta sahastapattahatthae savvarayaNAmae acche jAMca paDisane piuvvai ||suu014|| padoM kI vyAkhyA 11 ve sUtra meM kI jA cukI hai. ataH vahAM se ise dekhanI caahiye| mU. 13 // TIkArtha spaSTa haiM ||m. 13 // sUtrArthanI TIkArtha mUlAI pramANe hovAthI alaga Apela nathI. sa. 13 TH
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanIyamaMtra chAyA--teSAM khalu, toraNAnAmugari aSTApTamAlakAni majJAni, tadyathA-svastika-zrIvatsa-naMdikAvate-bAI mAnaka-bhadrAlana kalalamatsya-darpaNAH / teSAM ca khalu toraNAnAmupari bahUn kRSNacAmaradhvajAn yAvat zukla cAmadhyajAn acchAla-lakSNAn khyapahAn vajamayadaNDAna jalajAmalagandhikAn sura. myAn prAsAdIyAn darzanIyAn abhirUpAn pratirUpAn vikaroti / nepAM khalu toraNAnAmupari bahUni chanAticchatrANi ghaNTAyugalAnipatAkAni patAkAH utpala. 'tesiMNaM toraNANaM' ityAdi / sutrArtha-(tesiNaM toraNANaM upi ahaTamaMgalagA paNattA) una toraNoM ke Upara ATha 2 maMgala dravya the (taM jahA) jo isa prakAra se hai (lo. tthiya-siribaccha, NaMdiyAvatta-bAhamANaga-madAsaNa-lala-maccha-dappaNA) sva. stika, zrIvatsa, nandikAvarta, badramAlaka, bhadrAsana, kalaza, matsya aura darpaNa. (tesiM ca NaM toraNANaM upi kAve kigahacAmarajjhAe jAva yukillacAmarajjhapa) una toraNoM ke Upara usane aneka kRSNacAmaradhvajAoM kI yAvata zuru -cAmara dhvajAmI kI cikurvaNA kI (acche, saNhe, rUppapaTTe, varAmayadaMDe, jalayAmalagaMdhie, suramme, pAsAIe, darisaNijje, amikhye, paDirUve, viu. vyai) ye saba dhvanAe~ svaccha thIM, cikanI thIM, rUpyapavAlI thIM vajra ratnamaya -daNDoM vAlI thIM kamala kI sugandha ke jasI sugandhavAlI thIM. baDI suhAvanI thIM, prAsAdIya thIM. darzanIya thIM abhirUpa vAlI thIM aura pratirUpa vAlI thIM (tesiM toraNANaM upi vaha ve chattAicchatte ghaMTAjuyale paDAgAipaDAge 'tesiM Na toraNANa' ityAdi / sUtrArtha-(tesi NaM toraNANaM uppi aTa maMgalagA paNanA) te taarnn| 52 mA: 28 mA dravya tA. (taM jahA) te prabhArI cha. (motthiya-sirivaccha, NaMdiyAvatta, baddhamANaga-bhadAsaNa-phalasa-maccha-dappaNA) svasti, zrIvatsa, nAbhivataH, padabhAna, madrAsana, za, matsya, gane 4. (tesiM caNaM toraNANaM uppi bahave kiNhacAmajjhae jAva sukillacAmarajjhae) te taNanI 52 te gha nyAma2 vayAnI yAvata zusa yAma2 vayAnI vizu 42. (acche, saNhe, ruppapaTTe, vairAmayadaMDe, jalayAmalagaMdhie, suramme pAsAIe, darisaNajje. abhirUve paDirUve viucai) te yAcI 2127 etI, suvANI tI, saya 58vALI hatI, kamalanA jevI sugaMdhavALI hatI, pUba ja sahAmaNa hatI, prasAdIya hatI, zanIya hutI, gaNi35 vANI tI mane prati35 pANI tI (tesiM toraNANaM uppighaTave chattAicchatte ghaTAjuyale paDAgAipaDAge uppalahatthae thAvat darzanIya ane
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA sU. 14 laya syagavadvandanArtha gamanavyavasthA halakAt kudanalinanubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazanapatralahasapatra kAn acchAn cAvat pratirUpAn vikaroti // mU0 14 / / 'tesina toraNANaM ityAdi--- TIkA--tepI khalu toraNAnAm upari-adhyabhAge aSTASTamaGgalakAni anupadaM vakSyamANAni svastikAdidarpaNAntAni prajJaptAni, tadyathA svastika-- zrIvatsa-nandikAvarta-barddhamAnaka-bhadrAsana-kalaza-matsyadarpaNAH / ca-punaH teSAM uppalahatthae, kunudaNa ligabhagasogaMdhiyapoDarIyamahApoDarIyalayapattasahastapattahatthae, sabarayaNAmae, acche jAva paDilave viusai) phira una toraNoM ke Upara usane aneka chamAtichatroM kI vikunA kI aneka chaTA yugaloM kI vikurvaNA kI, aneka patAkAtipatAkAoM kI viNA kI. aneka utpala samUha kI. aneka kumuda samUha kI, aneka nalina samUha kI, tathA aneka subhaga, saugAMdhika puNDarIka, mahApuNDarIka, zatapatra, aura sahasrapatra ke samUha kI yaha saba utpala Adi samUha sarva ratnamaya the. lakSNa the. ghRSTa the, pRSTa the, nIraja the. niSpaka the, AvaraNa se rahita chAyAvAle the, prabhAsahita the, marIcioM (kiraNoM) sahita the. udyota sahita the. gAsAdIya the, darzanIya the, abhirUpa the aura pratirUpa the. / TIkArtha-una toraNoM ke Upara usane ina svastikAdi darpaNAnta ATha maGgalakoM kI vikurvaNA kI unake nAma isa prakAra se haiM-vastika, zrIvatsa, nandikAvarta, barddhamAnaka, bhadrAsana, kalaza, matssa aura darpaNa. inake kumudaNaliNa subhaga sogAMdhiya poDarIya mahApoMDarIya sayapattasahassa pattahatthAe samvarayaNAmae, acche jAtra paDirUve viubai) tyA1 pachI te taarnn| 52 teNe ghaNA chatrAtichatronI vipharvaNa karI, ghaNA patAkAti patAkAonI vidurvaNa karI. ghaNu utpala samUhonI, ghaNa kumuda samAnI, temaja ghaNA nalina samUhAnI, temaja ghaNuM subhaga, saugaMdhika puMDarIka, mahApuMDarIka, zatapatra ane sahamrapatranA samUhAnI vimurvaNuM karI A badhA utpala vagere samUho badhA ratna jaDita hatA, laNa hatA, dhRSTa-hatA mRSTa hatA, nIraja hatA, niSpaka hatA, AvaraNa rahita temaja chAyAvALA hatA, prabhA sahita hatA, mIcIthI rahita hatA, udyota sahita hatA, prasAdIya hatA, darzanIya hatA, abhirUpa hatA, ane pratirUpa hatA. TIkA-teNe upara teNe svastika vagerethI mAMDIne darpaNa sudhInI AThe ATha maMgalakonI viNA karI. tenA nAmo A pramANe che -svastika nahita, paddhamAna, madrAsana, 412, matsya mane pazu. tyA2 "
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjazrI khalu pUrvoktAnAM toraNAnAm upari bahUna anekAn kRSNacAmaramya joga-kRSNa varNacAmarayuktadhvajAn vikarotIti pareNa sambandhaH yAvat-vana-cAra dhvajAn lohitacAmaradhvajAn hAridracAmaradhvajAna, itye -- 1 cAmaradhvajAn zuvarNacAmarayuktavyamAt vyAkhyA yugamA / etAna kIzAna ? ityata Aha-acchA-AkArApatisvacchAna punaH-lakSmA-vikaNapu galaskandhaniSpannAn rUpyapaTTAna-vajramadaNDopari rUpyamayAdinA da NDAn-vannAtnasamadaNDaviziSTAt jalajA lagandhigandhasampannAn ata eva zurakhyAna - atisanohAriNaH, 'pArasAdIyAn darzanIyAna, abhirUpAn pratirUpAn vyApa pUrvagayA / etAvAn bAvarAna vika roti / teSAM pUrvoktAnAM tasvAnAm upari bahUni anekA yatibAda usane una toraNoM ke kAra aneka kRSNacAtavyatAoM kI varNa ke cAmaroM se yukta dhvajAoM kI vikurvaNa kI. isI mahAra usane yAva da grAdya-nIlavarNa ke cAmaroM se guru dhyanAmoM kI, lohita varga ke cAmaroM se yukta banAoM kI, hAridrava ke cAroM se yukta vanAoM kI aura zuddha varNa se yukta cAmara dhvajAoM kI kuNA kI. ye saba dhvajAeM AkAza evaM sphaTikamaNi ke samAna ani svaccha thIM. cikaNa pudgala skandho se nippanna thIM, vajraratnanaya daNDa ke Upara rUpyamaya paha se suzobhita thIM inake DAMDe bana ke bane hue the kamala kA jaisA gAMva hotA hai vaisA hI inakA gaMdha thA. ataeva ve saba atimanohara the. prAsAdIye darzanIya the. abhirUpa the aura pratirUpa the. ina prAsAdI va Adi mAnna padoM kI vyAkhyA pahile kI jA cukI hai| tathA ina pUrvokta toraNoM ke Upara -- '' upara ghaNI kRSNe cAmara dhvajAonI kALA raMganA cArethI yukata evI dhvajAnI vidhruNA karI A pramANe teNe yAvatu patrathI grAhya evI nIlavarNanA cAcarAthI yukata dhvajAonI, lAlavaNuM nA cAmarethI yukata dhvajAnI. hAdri (pILA) varNInA cAmarAthI yukata banneenI ane zukala (sapheda) varNathI yukta cAra dhvAenI vipuNA karI. A badhI ghvAe AkAza ane sphaTika maNinI jema atyaMta sApha hatI. suvALA pudgala skaMdhAthI yukata hatI, vaLAya daMDanI upara rUpyumaya paTTathI te suthebhita hatI tenA IMDA vAtA anelA hatA. kamaLanI jevI suvAsa hoya che tevI ja suvAsa temanI hatI. ethI tee atIva manahara huDDA. prAsAdIya hatA. darzanIya hatA. abhirUpa hatA, ane pratirUpa hatA. A prAsAdIya vagere prati rUpAMta padAnI vyAkhyA pahelAM karavAmAM yAvata darzanIya 2 A badhA tAraNAnI upara ghaNA ghaNA chatrAtichatra-loka prasiddha eka
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 14 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 127 cchamANi-chatrAt lokamasiddhAdezasaMkhyakAdatizAyIni chatrANi. uparyadhobhAge'nekAni chatrANi chatrAticcha Ni, vikarotIti pareNa sambandhaH, tathA-tatrabahUni ghaNTAyugalAni tathA bI panAkAH patAkAtipalAkAH, tathA bahUn utpalahastakAn nIlakamalasamUhAn, kumuda nalinamubhaga saugandhikapuNDarIka mahA DarIka -zatapatra-sahanapatrahastakAna tana-mudAni kairavAgi, nalinAni-kamA zeSAH, subhagAni-kamalavizeSAH, saugandhikAni-sugandhIni kamalAni-atra nayAdisvAt svArtha uk| yahA--sugandhaH-zobhano gandhaHla prayojanamevAliti saugandhi kAni, aNtr-'pryojnm-5|1|102' iti tthk| tAni kamalavizeSAH puNDarIkANi zvetakamalAni, tAnyeva mahatvaviziSTAni sahApuNDarIkAgi vizAlazvetakamalAni, zatapatrANi-zayapatrayuktakamalAni, evaM sahastapatrANi-sahasrasaMkhyaega kamalAni, eleSAM hastakAna-samUhAn, etAn kIdRzAn ? ityata Aha--- aneka chanAtichatra-loka prasiddha eka chatra se bhI adhika chatra para nIce adhobhAga meM aneka chatra-vikurvita kiye, tathA aneka ghaNTAyugala, aneka patAkAtipatAkA, aneka nIlakamalasamUha, kumuda, nalina, subhaga, laugandhika, puNDarIka, mahApuNDarIka zatapatra aura sahasapatraka ina kamaloM ke samUha ko usane virvaNA kI. jo kairava jAti ke kamala hote haiM unakA nAma khuda hai. nalina aura subhaga bhI eka jAti ke kamala hote hai. jo kamatra acchI gadhabAle hote haiM ve saugandhika kamala haiM / athavA-acchI gaMdha hI jinakA prayojana ho ve saugandhika haiM-veta jo kamala hote haiM unakA nAma puNDarIka hai aura mahatva viziSTa puNDarIka hI arthAt vizAla zveta kamala hI-mahApuNDarIka hai| jina karalo meM sau patte hote haiM ve zatapatra kamala aura jina kamaloM meM eka hajAra patra hote haiM sahasrapatra chatra karatA paNa ghaNA chatro upara nIce adha bhAgamAM ghaNI patAkAtipatAkAo. ghaNuM nIlakamala-samUha kumuda, nalina, suga. sogaMdhika puMDarIka mahApuMDarIka zatapatra ane rAhasapratraka A badhA kamaLanA samUhanI teNe vidurvaNA karI. je kairava jAtinA kamaLo hoya che, tenuM nAma kumuda che. nalina ane subhaga paNa eka vizeSa prakAranA kamaLa ja hoya che. je kamaLa sArI vALA hoya che, te saugadhika kamaLo che, athavA to sArI gaMdha ja jemanuM prajA hoya te saugaMdhe che. je zveta kamaLa hoya che tenuM nAma puMDarIka che ane mahatva vizeSTa puMDarIka ja eTale ke vizALa zveta kamaLa ja maDA puMDarIka che. je kamaLanA so pAMdaDA hoya che te zatapatra kamaLa ane je kamaLamAM eka hajAra pAMdaDA hoya te-te sahasapatra kamaLo che. A badhA kamaLa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 rAjapraznIyastra sarvaratnamayAna-sanai ca te sanamayAH sarvaratnamayAratAstathAsIna ratnamayAna, punaH kIdRzAna ityAha-acchAna-yAvata pratirUpAn 'acchA' ityArampa pranirUpakAnityantapadamanako bodhyaH, tathAhi-'acchAna, lakSaNAna---TAna, RSTAra nIrajasaH, nippaGkAna niSkaGkaTacchAyona, samabhAna, samarIcikATa, lodghoSAn, prAsAdIyAna, darzana yAna, abhilapAn' tanA acchA-AkAzasphaTikavadatisvacchAna, lakSaNAna-viSANayudgalambandhanippannA vikAgapudgalaskandhaniSpannakozeyAdipaTabat, punaH lakSazAna-mamagAna ghuTinapaTayana, aSTAna kRtagharSaNAn kharara zANayA pApANagvADayat. pRSTAna-zuddhAna sumArazANa yA pASANa khaNDanat, anaeca-nIrajasA-syAmArikAra to rahitAna, niyAna-bhAga ___ kamala hai| yaha saba kalama samraha sAla maya the. acche the, yAvan pratirUpa the. accha se lekara pratirUpaka taka ke pado kA saMgraha yahAM yAvat pada se huA hai| tayA ca yaha saba kara ThAdi kA mata: aba the. kSA the, ghuSTa the, mRSTa the, nIrajaska the, niSpaMka the, ni: chAyAvAle the, samabha the, samarIcika (kiraNogale) the, sodyota zre, prAsAdIya the, darzanIya the, abhirUpa the aura pratirUpa the, acche the-isakA tAtparya aisA hai ki naha AkAza evaM sphaTikamaNi ke jaise svaccha the, lakSNa the-cikane pulakandhoM se nirmita the, jaise ki cikane pudAla standhoM se kauzeya (rezamI) Adi vana niSpanna hote haiM, masUNa the-jaise kI ghuTe hue bamba hote hai, dhRSTa the-khurazANa para ghise gaye pApaNa khaNDa kI taraha ghise hae jaile the, mRSTa the-zuddha the-sukumAra zAga para ghile gaye pApaNa khaNDa ke jaise samUho ratnajaDita hatA. svaccha hatA, cAvatuM pratirUpa hatA, acchathI mAMDIne pratirUpa sudhInA padane saMgraDa ahIM cAvat padathI karavAmAM AvyuM che. temaja A badhA kamaLa vagerenA samUho a7 (svaccha) hatA, suMvALA hatA, vRSTa hatA, muSTa hatA, nIrajaska hatA, niSpaka hatA, niSThakaTa chAyAvALA hatA, saMprabha hatA, samarIcika ( pApa) tA. soyota jutA, prAsAdAya // zanIya tA, ami35 tA, ane pratirUpa hatA ane accha hatA. AnI matalaba A pramANe che ke teo AkAza ane sphaTika maNi jevA svaccha hatA, lakSaNa hatA-lIsA pudgala skaMdhathI banAvavAmAM AvelA hatA jema ke lIsA puddagala kaMthI kauzaya (rezamI) vagere vastro banAvavAmAM Ave che masuNa hatA jema ke ghuMTela vastro hoya che ghaTTa hatA khurazANa upara ghaselA paththaranA kakaDAnI jema ghaselA jevA hatA. mRSTa hatA-zuddha hatA, sukumAra zALa upara ghaselA pAzANa khaMDanI jema sApha hatA, ethI nIrajasa hatA, * eTale ke svAbhAvika rajathI rahita hatA, nirmaLa hatA maLa rahita hatA, niSpaka
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ sugedhinI TIkA. sU. 15 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 129 ntukamalA hitAna-niSpaGkAn-kalaGkarahitAn-kardamarahitAn vA,niSkaGkaTacchAyAn-niSkaGkaTA-niSkavacA-AvaraNarahitA tAdRzI chAyA-dotiSAM tAn upaghAtarahitakAntInityarthaH, samabhAna-svarUpataH prabhAyuktAt mamarIcikAn-bahinissRtakiraNAn, ataeva soyotAn--bahiravasthitavastusamUhakA zakarAna, sAdIyAn-mana: prasAda janakAn, darzanIyAn-draSTuM yasyAn-sarvakAlaramaNIyAn, pratirUpAn sundarAkArAn vikaroti-kriyazaktayotpAdayati // 14 // mUlamta eNaM se Abhiyogie deve tassa divyasta jANavimANassa aMto vahasamaraji bhUmibhAgaM viuvvai / se jahA nAmae AliMgapukkharei vA nuiMgayukvarei vA saratalei vA karatalei vA caMdamaMDalei vA sUramaMDalei vA AgalAMDalei vA urabbhacammei vA vasaha cammeivA varAhacammei vo sIhacammei vA vagghacammei vA migacammeivA chagalacammei vAdIviyacammei vA aNegasaMkukIlagasahastavitae jANAvihapaMcavaNNehi maNIhi uvasobhie AvaDapaJcAvaDaseDhipaseDhi sovatthiya pUsamANavagavadvamANagamacchaMDagamagaraMDagajAramAraphullAvalipaumapatta nirmala the ataeva nIrajama the-sAmAvika rana se rahita the, nirmala theAnevAle maiMla se rahita the, niSpaMka the-kalaMka rahita yA kIcaDa rahita the, niSkaM kaTa chAyAvAle the-AvaraNarahita chAyApAle dIptivAle the. arthAt upaghAta rahita kAntivAle the, saprama the-svarUpataH prabhA sahita the, samarIcika-bAhira nikalate kiraNoM vAle the. ataeva udyota sahita the-bAhara kI vastuoM ke samUha ke prakAzaka the. prAsAdIya the-mana: praptAdajanaka the. darzanIya the,-netra ko tRpti karanevAle the. abhirUpa the. sarvakAla ramaNIya aura pratirUpa sundara AkAra vAle the / mR. 14 // hatA-laMka rahita ke kAdava rahita hatA nijhaMkaTa chAyAvALA hatA AvaraNa rahita chAyAvALA dItivALA hatA eTale ke upaghAta rahita kAMtivALA hatA. sakhatya hatA svarUpataH te pramAyukata hatA, samarIcika-bahAra nIkaLatA kiraNavALA hatA, eTalA mATe udyota sahita hatA-bahAranI vastuonA samUhane prakAzita karanArA hatA, abhirUpa hatAMsarvakALa mATe te ramaNIya hatA ane pratirUpahita suMdara AkAravALA hatAsu. 14
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 .. rAjaprazzIyam sAgarataraMgavasaMtalayapaumalayabhatticittehiM sacchAehiM sappabhehi samarIiehi saujjoehiM NANAvihapaMcavaNNehi maNIhi uvasohie taM jahA-kiNhehiM NIlehi lohiehiM sukilehi / tattha NaM je me kiNhA maNItegmi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahAnAmae jImUtaei vA aMjaNei vA khaMjaNei vA kajjalei vA gavalei vA gavalaguliyAi vA bhamarei vA bhamarAvaliyAi vA bhamarapataMgasArei vA jaMbUphalei vA adAriTei vA parahuei vA gaei vA gayaphalabhei kiNha sappeI vA kiNhakesarei vA AgAsathiggalei vA kiNhAsoei vA kilka NavIrei vA kiNhabaMdhu jIDa vA, bhava eyArUva siyA? No iNa? samajhe ovamma samaNAuso teNaM kiNhA maNI itto itaroe ceva kaMtatarAe ceva maNupaNatarAe ceva maNAmatagae ceva vaNeNaM paNNattA // sU0 15 // . chAyA--tataH sa Abhiyogiko devaH tasya divyasya yAnavimAnasya antaH baharAmaramaNIya bhUmibhAga vikaroti / sa yathAnAmakaH AliGgapuSkara miti vA mRdaGgapuSkaramiti vA sarastalamiti vA karanalamiti vA candramapDaH ' 'tae NaM Abhiyogie deve' ityaadi| sutrArtha--(taraNa) isake bAda (se Abhiyogie deve tasma divvassa jANavimANasa aMto ) usa AMbhiyogika devane upa divyaM yAnavimAna ke bhItara (bamamaramaNi bhUmi bhAga) bahumamaramagIya bhUmibhAga kI (viubaI) vikurvaNA kI (se jahA nAmara AliMgapukkhareI vA; muigapukAvarei ....... 'tae NaM se Abhiyogie deve' ityaadi| ................ sUtrA:- (taeNa) tyA2 pachI(se Abhiyogie deve tassa dijasta jAga vimAgarama aMto) te bhAliyA 3 te hivya yAna vibhA1nI 2 (yaha mana ramaNija bhUmi bhAga) AsAma mevI mAya bhUbhi mAnI (biundhaha) vigiu 42 // -- (se jahA nAmae AliMgapukavarehaDA, bhuigapurakharei vA, saralataleikA,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rokA. sU. 15 bhagavandanArtha sUbhisya gamanavyavasthA - lamiti vA maramaNDalamiti vA AdarzamaNDalamiti vA urabhracarmati vA vRSabha varmeti vA varAhacarmeti vA siMhacarmeti vA vyAghracarmeti cA mRgacarmeti vA chagalacarmeti vA dvopika carneti vA anekazaGkukIlakasahasravitataH nAnAvidhapaJcavaNaH maNibhiH upazobhitaH AvartapratyAvarta zraNiprazreNiyauvastika vA saratalei vA karatale vA caMdamaMDalei vA) vaha bhUmibhAga esA samatala thA jaisA ki AligapuSkara hotA hai, yA mRdaGga puSkara hotA hai, yA sarastala hotA hai, yA karatala hotA hai, yA candramaNDala hotA hai. (maramaMDalei vA) yA sUryamaMDala hotA hai (AyasamaMDalezavA) yA AdarzamaMDala (darpaga) hotA hai, (urabha cammei vA) yA urabhracarma hotA hai (sahacammei vA)athavA vRSabha carma hotA hai hai, (varAhavammei vA) yA varAha carma rotA hai, (sIhacammei vA) yA siMha carma hotA hai, (gyavammei vA) vyAghracarma hotA haiM, (migcmme| vA) yA mRgavane hotA hai ( jAtrA ) vA chAMgavI hotA hai (dIviyacammei vA) yA dIpivarma hotA hai, (bhogasaMkalamAsasmavitae) yaha vizeSaNa urabhra carmAdikoM kA hai. isakA tAtparya aimA kinisa prakAra aneka sahala zaMkumamANa kIlako se tADitahamA urabhrAdi dharma vista ho jAtA hai aura samatala cAlA bana jAtA hai-uso kAra se bAlavimAna kA bhItara kA bhUmibhAga samatala yA (NANAvirohigI ubalomie) nAnA prakAra ke -paMcavarNoM vAle maNioM se vaha upazobhita thA (bhAvaDa pacAvaMDa se deSa se karatale vA caMdamaMDaleDa ) te bhUmibhAga mAnatana samata tAyo mAliza puSkara hoya che ke mRdaMga samatala puSkara hoya che. ke sarasta hoya che, ke karatala hoya che ke yadramA khAya cha. (mAsaleDa vA) sUryabhAna DAya che. ( AyasamaDalei vA) 3. mAIza (mArisA) bha DAya: cha, (u0macammeivA), zya mA DAya.. cha. (vasahacammei vA), vRSabha ya sa cha, (varAhacammei vA) parADa (su). yAya cha, (sIcA vAsa yama DAya cha, (vagghacammeI vA) vyA yama hAya cha, (migammevA) mRga yama ya cha, (chagalacammei ghA) 3 ch| yama DAya-cha, (dIviyacammei vA) dIpi yaH saya cha, (agasaMkukIlagasahassavitae) mA vizeSa 27yama vagerenu cha. ma.nA. ma mA pramANe thAya che ke jema hajArezaku pramANa kIlakethI tADita thayeluM urabhra vigereDhuM carma vistRta thaI jAya che ane samatalavALuM thaI jAya che temaja yAnavimAnanI aMdara bhUmi bhAga che pA samato to: (NANAvihapaMcavaNNehi maNIhi uvaplobhie) mane : dil pAya 2ttvin mAmA ta yamitatA. (AvaDapaJcAvaDa seDhipaseDhisovasthiya /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 rAjapraznoyara puSpamANavakavarddhamAnakamatsyANDakamakarANDakajAramArapuSpAvalipadmapatrasAgarataraGgamA santIlanApadmalatAbhakticitra sacchAyaiH samabhaiH samarIcikaiH sodghAtaH nAnAvidhapaJcavarNaiH magibhiH zobhitaH, tayathA-kRSNaiH nIlaH lo detaiH hA zuka:, tatra khalu ye te kRSNAH maNayaH teSAM khalu maNInAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, sa yathA nAmakaH jImRtaiti vA aJjanamiti vA khaJjanamiti vA kajalamiti vA gavalamiti vAgavalaguTiketi vA bhramara iti vA bhramarAvaliketi vA bhramarapata disocatthiyapUsamANavagavaddhamAgagamacchaMDagamagAMDaganArAmArAphullAvali paumAtasAgarataraMgavasaMtalayapaumalayabhatticinahiM sacchAehiM mappabhehi, samarIie hiM. saujjoehiM NANAvihapaMcavaNNehi, maNIhiM ubasobhie ) Avarta patyAvarta, zreNi prazreNi, sauvastika puSpamANavaka, varddhamAnaka, matsyaNDakA makarANDaka, jAra mAra puSpAvali, pamapatra. sAgara taraGga vAmanIpuSpalatA evaM padmatA ina saba kI racanA se adana aile, evaM mamIcIna kAntivAle, cAkacikya vAle, kiraNoM vAle, aura udyAna vAle aise nAnA prakAra ke pAMca varNavAle maNiyoM se vaha samatala bhUmimAga upazobhita thA. (na jahA) ce pAMcavarNa isa prakAra hai-(kiNhe hiM, NIlehi, lohiehiM pItehiM. sukille hiM) kRSNa, nIla, lohita, pIta aura zulka (tattha paMje se kiNhA maNI-tesi Na mAgINa hame eyArUve vAgAvAse paNatta) inameM jo kRtA varNavAle maNi the-unakA vargIvAsa-vana paddhati isa prahAra hai-- (se jahA nAmae jImUtaeicA, ajaNe vA, khaMjaNai vA kajaleiyA, garalei vA, gavalaguliyAI vA, bhayarei vA bhamarAvali pAi vA bhanarapatagalArei vA) pUsamAgavagavaddhamANagamacchaMDagamagaraMDagajArAmArAphullAvalipaumapattamAgara taraMga vasaMtalayapaumalayabhatticittehiM sacchAehi sapati, sanaroi rahi, saujjoehiM NANAvihapaMcavaNNehiM maNIhiM uvasobhie) sAvatta pratyApatta, zre prati, saupasti, pu.5bhAva, va bhAna, matsya, bha4is4, M2 mAra 05 - vali, papatra, sAgara taraMga, vAsaMtI ane palatA A sarvenI racanAthI te adbhuta hatuM ane kAMtivALA camaktA, kiraNe vALA ane udyota vALA evA ghaNuM prakAranA yAMya nA bhazumAthI ta samatala bhUmimA pamita to. (taM jahA } te pAMca 2 mA prabhAra . (kiNhe hiM, Nolehi, lohiehi, pItehiM, mukillehiM) 30zu, nI3, doData pIta zu43.( tatthaNaM je se kiNhA magItesigaM maNIya ime epArave vANAvAse patte) mAre jAnA bhaniyo tA tebhana! 4. pAra-varNana-pati AmA cha-(se jahAnAmae jImRtae ivA, aMjaNei pA,
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA. sU 15 bhagavadvandanAtha sUryAbhasya gamanavyavasthA isAra iti vA jambUphalamiti vA ArdrAriSTaka rati vA parabhRta iti vA gaja iti vA gajakalabha iti vA kRSNasarpa iti vA kRSNakemara iti vA AkAzavaNDa miti kRSNAzoka iti vA kRSNa karavIraiti vA kRSNabandhunIva iti vA, bhaved etapaHsthAt ? no ayamarthaH samarthaH, aupamyaM zramaNAyuSman! te khalu kRSNa maNayaH itaiSTa. narakA epa kAnnArakA emAgArakA manojJatarakA eka varga pAta mu.11|| jaisA varga kAlakA meva kA varNavAlA hotA hai, usI prakAra kA kRSNA vAlA kRSNamaNi hotA hai ? tathA jaiA aMjanakAlA hotA hai, khaMjana kAlA hoto hai, kajala kAlo hai, gavala-bhaMsakA sIMga kAlA hotA hai, gavalaguTakA kAlI hotI hai, bhramara kAlA hotA hai, bhramarAvalI kAlI hotI hai, bhramarapanaGgamAra kAlA hotA hai, (jaMkaDe vA) pakA hubhA jAmuna kAThA hotA hai, (adAriTei vA) AriSTakakA komala zizu kAlA hotA hai, (parahuie vA) koyala kAlI hotI hai, (gaeiM vA) hAthI kAlA hotA hai gayakalabhei vA) hAthI kA baccA kAlA hotA hai, (phigappe vA) mAM kAlA hotA hai (kiNhakesarei vA) kRpuSpa kesara kAlA hai (AgAsa tyaggalei vA) zaratkAlIna AkAza khaNDa kAlA hotA hai, (kimhAmoei vA) kRSNa azoka vRkSa kAlA hotA hai, (kihakaNorei vA) kA kanera vRkSa jhAlA hotA hai (kiNhavadhujIvei vA), athavA kRSNabandhujIvaka jaisA kAlA hotA hai, (bhaMve eyArUve miyA) usI prakAra kA kAlA kRSNamaNi hotA hai yahAM yaha kathana khaMjaNei vA, kajjalei yA gavaleivA gavalaguliyAi bA, bhapareDa vA, bhabharAvaliyAi vA bhamarapataMgasAreDa vA) varSAnI bhedha saNa hAya cha, temA on ne kRSNamaNi hoya che. temaja aMjana (maza) kALuM hoya che, khajana kALuM hoya che, kAjaLa kALuM hoya che, gavala bheMsanA sIga kALAM hoya che gahanaguTikA kALI hoya che, bhamare kALA hoya che bhramarAvalI kALI hoya che, bhramara pataMgasAra kALo hoya che, (jaMbUphaleivA) pAsu A jAya cha, (adAriTei trA) bhAdraSTa nu ma pacyu / hAya (parahaei vA) yakSa Ayu DAya 2. (gaei vA) hAthI aNe DAya cha, (gayakalabhei vA) hAthInu yu DAya cha. (kigNasappehavA asA jo chAyacha, (kiNha kesarei vA) 5 puSa 22 ANI khAya cha, (dhAgA sasthigaleDa vA) 226 dIna 2 ma Na cha, (kiNyAsoei cA; BY : vRkSa aNu DAya cha, (kiNha kaNavIrei vA) paY 422 vRkSa / khAya cha (kiNhavaMdhunIvei vA) athavA to ! madhu 74 aNu aya che. (bhave eyArUvesiyA) tevo aNe 1 maNi DAya cha. mI 2014 34na prazna
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 rAjapraznIyamutre 'taraNaM se' ityAdi TIkA - tataH -- pUrvokta vikaraNAnantaram khalu sa Abhiyogiko devaH tasya nAnAmaNimaya stambhopaniviSTAdivizeSaNaviziSTasya divyasya yAnavimA nasya antaH - madhye bahusamaramaNIyaM- bahusamaH atisamatalaH, ata eva ramaNIyo bahusamaramaNIyastam bhUmibhAgaM bhUmipradezaM vikaroti vai kriyazana ghotpAdayati / sa bhUmibhAgaH kadRzaH ? ityAha-' se jahANAmae' ityAdi -maH -pUrveko bhUmi prazna paraka lagAnA cAhiye, arthAt ziSya kA aisA prazna hai ki jisa prakAra kA kAlA kAla kA megha hotA hai, athavA ajana Adi kAle haiM to kyA usI prakAra se kRSNamaNi bhI kAlA hotA hai ? inake uttara prabhu kahate haiM - (gogaTTe lamaTTe) yaha artha samartha nahIM (otrammaM samagAu po ) he Ayumana ! zramaNa ! yaha to kevala upamA hai. ( neNaM hi kaDA maNI vRttIttarAce kaMtatarAya ceva, maNAmanagara caitra, traNeNaM paNNatta ) kyoMki ve kRSNamaNI ina ukta jImUtAdimeghakoM se bhI iSTa taraka - ati jaya rUpa se iSTa kahe gaye haiM / kAnta kahe gahe haiM, evaM mano mataraka tathA manojJataraka kahe gaye haiM / TIkArya-pUrvokta vaikriya karane ke bAda usa Abhiyogika devane sanI maNimayastambhoM ke mahAre rahe hue Adi vizeSaNoM vAle divya yAna vimAna ke madhyabhAga meM aH ramaNIya aise bhUmibhAga kI bhUmi pradeza kI - trikurvaNA kI arthAt apanA vikriyazakti se use utpanna paraka hAvuM joie eTale ke ziSyanA prazna che ke je jAtanA kaLeA varSA kALAnA megha hoya che athavA aja vagere kALA hoya che te zu' tevA ja kRSNa niNuM paNuM kALA hoya hai ? senA uttaramA prabhu De che u ( goijhAI manaDe) A. artha samartha nathI. (ovammaM samaNAuyo) se AyuSmana zramabhu ! A to ubhA hai. ( teNaM hi frontmaNI itto itarAe caitra kaMtavarAra ke maNuNNavarApa cetra, maNAmatarAe caitra vaNe paNNattA) bhaI te mRNubhaNi te simita bhedha vagere ratAM pazu ISTa ta24-tradhAre--4STa hevAmAM bhAvyA. cha. aMtatara: DevAmAM AvyA cha bhane manAMma tarapha temaja maneANa naraka kahevAmAM AvyA che. TIkAH--likhita vidhruNA khAda te abhiyogika deve anekAneka maNijita cAMbhalAonA AdhAra vALA vagere vizeSaNAthI bhita divya yAnavimAnanA madhya bhAganA atizaya samatalavALA atyaMta ramya evA bhUmibhAganI--bhUmipradezanI vikuMNA' eTale ke pAtAnI vikriyAzakti vaDe tene utpanna karyAM, te bhUmibhAga kuvA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 subodhinI TIkA. sU 15 bhagavadvandanArtha sUbhisya gamanAyasthA bhAgaH yathAnAmakaH, kIdRzaH ? ityAkAyAmAliGgapuSkarAdonyupamAnAne vyasyanti - AliGgapuSkaramiti vA-AliGgo-murajo vAdhavizeSaH tasya puSkaraM carmapuTaM, nadatyantapamatalaM bhavatIti tattulyasamatalavAra deveti iti-zabdo hi sAdRzyA rthakaH, vA zabdaH samuccayArthakaH, evamagre'pi, tathA-mRdaGgapuSkaramiti vA mRdrana carmapuTavat samatala-tathA-sarastalamiti vA sarastaDAgastasya talavata mamatalaH, tathA-karatalamiti vA hastatalavat samatalaH, tathA-candramaNDalamini 97candramaNDalabat samatalaH, tathA-sUramaNDalamili vA-sUryamaNDalavat samatalaH nathA-Adarzatalamiti vA-Adarzo darpaNastasya talavatsamatala' tathA- urabhra. cameti vA-mepacamavat samatalaH, tathA-vRSabhacarmeti vA-balIva carmavatsamatalaH, tathA-parAhacarmeti vA-varAhacarmavatsamatalaH, tathA-siMhacarmeti vA-siMhacarmavat mananalaH, tathA-vyAghra cameti vA vyAghacarmavatsamatalaH, tathA-mRgacarmeni vAmRgacarmavat samanala:-nathA chagalacamati:vA-chagalazchAgastasya carmavat samatalaH, tadhA-dIpicamati bA-dvIpIladhu vyAghrazcitrakaH tasya camevara mamatalaH, tathAaneka : ku kIlakamahasratitam-urabhrAdInAM carmavizeSaNamidaM, nena-urabhraSabhRticarmaNA sahAsyavizeSyavizeSaNabhAvastathA ca anekazaGkakIlakasahasravinatorabhra kiyA. yaha bhUmibhAga kasA thA ? yahI aba Age ke kathana se spaSTa kiyA jAtA hai-isameM yaha kahA gayA hai ki jima pakAra se aliMga-mRga nAma ke vAvizeSa kA, puSkara-carmapuTa, atyanta mamanalabAlA hotA hai isI prakAra se usa yAna vimAna kA vaha madhpabhUmi bhAga bhI bilakula samatala vAlA thA. jahA~ jo iti zabda AyA hai. vaha mAdRzya artha meM AyA hai tathA 'vA' zabdoM ke saMbaMdha meM jAnanA cAhiye tathA jaimA naDAga kA nala mama hotA hai, karatala-hastatala japA mana hotA hai, cadramaNDala jamA mamatala vAlA hotA hai, darpaNa kA nala jaisA mama hotA hai, usI * prakAra se yA bhUbhAga bhI satala vAlA thA jima prakAra zakupramANa hate, have tenuM varNana A pramANe karavAmAM Ave che ke--jema AliMga mRdama nAmaka vAdya vizeSa, puSkara-carmapuTa atIva samatalavALo hoya che. temaja te yAnavimAnanI te madhya mA pazu me samAna pAmoto. pahile iti" zabda che te sAzya arthamAM AvyuM che temaja "vA" zabda samuccaya arthamAM AvyuM che. A pramANe ja have pachI A zabda jeTalI vakhata Ave te badhAne sabadha A pramANe ja jANavuM joIe. jema taDAga (taLAva) nuM taMLiyuM sima hoya che, karatala-DaLI -jema sama hiya che caMdra maMDaLa jema samatA hoya che. darpaNanuM taLiyuM jema sama sama che, temaja te bhUmibhAga paNa sama taLiyA vALA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyo vRSabhavarAhasiMhavyAghramRgacchagaladvIpicarmeti vA-iti phalitam,asthAyamarthaH anekA yAni zaGkukIlakasahasrANi zaku~pramANAnAM kIlakAnAM sahasrANi tevitaM-tADa nena vistRtIkRtamurabhrAdicarma tadvatsamatalaH, urabhrAdicarmazaGkupamANakIlakastADanaM vinA vitataM na sambhavati tataH samatalamapi na bhavanIti urabhrAdicameNastavizeSaNamupAttam / tathA-nAnAvidhapaJcavarNamaNibhirupazobhita:-anekajAtIyaiH paJcavarNamaNibhirUpazobhitaH alaGkRtaH, tathA-AvarnapratyAvarta zreNi. prazreNi sauvastikapuSpamANavakavaddhamAnakamatsyANDakamakarANDakanAramArapuSpAvalipadmapatramAgarataraGgavAsannIlatApamalatAbhakticitraiH-tatra-Avana:-bhrami:--- patyAvataH ekamyAnasya pratyabhimukha AvataH, zreNiH-tathAvidhavindu janitA. patiH, prazreNiH--zreNernirgatA'nyA zreNiH sauvastikaH-puSyamANa ko-maNianeka hajAra kilakoM dvArA tADana se lambA cauDA kiyA gayA urabhra -mepa kA camaDA, upama kA camaDA, varAhavara kA camaDA, siMha kA camaDA vyAghra kA camaDo, mRga kA camaDA, chAga-bakara kA catraDA, choTe vyAghra rU.pI cIte kA camar3A, samatala vAlA ho jAnA , usI prakAra se yaha madhyabhUmi bhAga bhI samatala vAlA thA. yahAM TE aneka zaMkukIlaka' Adi rUpa jo mUtra pATha hai use urabhra carma Adi ke vizeSarUpa se vyAkhyAta karanA cahiye. kyoM ki urabhrAdi kA jo cameM hotA hai vaha zaMku pramANa kIlakoM dvArA tADita hue vinA na lambAcoDA ho sakatA hai aura na samatala ho sakatA hai| tathA yAnavitAna kA vaha madhya bhAga nAnA prakAra ke paMcava vAle maNiyoM se zobhita thA. tathA-prAvata-bhrami, prattyAvane-eka Avarta ke abhimukha huA dUsarA Avartta, zreNI tathAvidha tathA jema zaMku pramANa aneka hajAra kalAke vaDe tADita karIne lAMbu ane coDuM banAvavAmAM AveluM urabhra-meSanuM cAmaDuM, vRSabhanuM cAmaDuM, varAhanuM cAmaDuM. siMhanuM cAmaDuM, vAghanuM cAmaDuM, mRganuM cAmaDuM, chAga-bakarAnuM cAmaDuM, nAnA vAgha rUpa cIttAnuM cAmaDuM, samatala vALuM thaI jAya che, temaja A madhyabhUmimAga paNa samatA pANA hAya cha. maDImA 'anekazaMkUkIlaka' vagere 35 2 suutrpATha che te urabra carma vagerene laIne vizeSa rUpathI spaSTatA karavI ghaTe che. kemake urabhra vagerenuM cAmaDuM hoya che te zaMku pramANa kaleke vaDe tADita thayA vagara ne lAkhuM ceDuM thaI zake tema che ane na samataLiyuM thaI zake che. temaja yAnavimAnane te madhyabhAga anekAneka pAMca varNovALA maNiethI zabhita hatuM. temaja Avarta mi pratyAvarta, eka AvartAnA abhimukha thayele bIje Ava-zreNi-tathAvidha
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ % D - ....... '.. suyodhinI TIkA. sU. 15 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA lakSaNavizeSA, varddhamAnaka-zarAvasampuTaM, matsyANDaka-prakarANDake-matsya-makara: yoraNDake, jAramArau maNilakSaNavizeSau, puSpAvaliH puSpasamUhaH, padmapatra-kamaladalaM, sogarataraGgaH-samudrataraGgaH, vAsantIlatA-vAsantIpuSpalatA, pAlatAkamalalatA, eteSAM yA bhaktiH-racanA tayA citraiH-adbhutaH, maNibhirupazobhitaiti pareNa sambandhaH, atrA''va doni maNilakSaNAni maNiparIkSakagranthAda bodhyaani| punaH kIdRzaimaNibhiH ? ityatrA''ha-sacchAye:-satIzobhanA chAyA: kAntiye pAM te sacchAyAntaiH, tathA-samabhaiH-prabhAyuktaiH-cAkacikyAbhizomiteH-- binduoM kI paMkti, prazreNi-Ni se nirgata anya zreNi, maNi lakSaNa vizeSarUpa saustika evaM puSpamANavaka, varddhamAnaka-zarAvasampuTa, matsyANDaka aura makarANDaka, maNilakSaNa vizeSarUpajAramAra, puSpAvali-puSpasamUha, padma patra kamalalatA, sAgara taraMga-samudra lahara, vAsantapuSpalatA, pAlatA-kamalalanA, ina saba kI bhakti-racanA se achuta, aise jo maNi the. una -maNiyoM se vaha-madhya bhAga suhAvanA banA huA thA. Avata Adika maNi ke lakSaNa rUpa hote haiM. ataH inakA lakSaNa maNiparIkSaka grantha se jAnanA cAhiye.. tathA. ye savamaNi zobhana-chAyA-kAntivAle the. cAka cikyarUpa apanI prabhA se yukta the, kiraNoM se yukta the evaM udyotaprakAza se yukta the. kRSNa, nIla, lohita, rakta, pIta aura zveta. ye pAMca varNa haiM. ina pAMca varSoM se ve maNI zobhita the aura ina maNiyoM se vaha bhUmibhAgaH zobhita thA. aba kRSNamaNiyoM meM jo kRSNamaNi the unakA viMduonI paMkita, prazreNizreNi vaDe nirgata bIjI zreNI, maNi lakSaNa vizeSa rUpa sovastika ane puSpamANavaka, viddhamAnaka-zarAba saMpuTa masyAMka, ane makarasaMDaka, maNilakSaNa vizeSa rUpa jAra mAra, puSpAvali puSpa samUha, padmapatra, kamaLa patra, sAgara taraMga-sAgaranA mejAe, vAsaMtIlatA vAsaMtI puSpalatA, padmalatA-kamaLalatA, A saunI bhakita racanAthI adabhuta-evA je maNio hatA, te maNiothI te madhya bhAga sohAmaNe banela hatuM. A Avartaka vagere maNienA lakSaNa rUpa hoya che, ethI emanuM lakSaNa maNi parikSaka graMthamAMthI jANI levuM joIe. temaja A sarve maNie zani-chAyA-kAMtiyukta hatA. cAkacikya rUpa pitAnI prabhAthI (camakatI). teyuta tA, zithI yuta tA. mane dyota- yukta tA, , , . nIsa, lehita, rakta (lAla), pIta ane sapheda A pAMca raMga kahevAya che. A pAMca varSothI te maNio zebhita hatAM. A maNiothI te bhUmibhAga zebhita hatuM. have kRSNa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ | lghbaan tathA-samagacikaiH-kiraNasahitaH, tathA yAtaH-prakAzasammanne., etAdRzaH nAnAvidhapaJcavarNaiH maNibhirupazobhita; / tatra paJcavarNAn nAmanidarzanAhakRSNa:1, nole.2, lohitaiH-raktaiH3, hAridraH-pItaH4, zuka:-zvetaiH5, iti pazcaNamaNibhirUpazobhitaH sa bhUmibhAgaH / ____ atha kRSNamaNInAmupamAmAha-'tattha NaM' ityAdi-tatra-paJcavarNamaNipu khalu ye kRSNA maNa yaH, teSAM-kRSNavarNAnAM maNInAm ayametadrUga:-anupada vakSyamANasvarUpaH varNAvAsaH-varNanapaddhatiH prajJaptaH, sa yathAnAmakaH-jImrata iti vA-jImatomeghaH, ma ca varSA prArambhasamaye jalapUrNo bodhyaH, varSAkAlikasyaiva meghasya kRSNavarNatvAt, tadvat kRSNavarNaH, iti zabdo hi prakArArthakaH, prakAro bhedasA. dRzyam, tayA cAyamarthaH paryavasita:-prAdRzyameghabhinnatve mati prApeNyamevagatakRSNavarNatvarUpavizeSadharmaviziSTaH, vA-zabdo'nyAnya kRSNa vrnnossmaansmuccyaarthH| evamagre'pi,tathA-aJjanamiti vA-aJjanaM-sauvoJjana. ratnavizeSo vA tadvada varNAvAma-varNanapaddhati ima prakAra se hai jaise-pAke prAraMbha samaya meM jala. pUrNa meva kRSNa varNavAlA hotA hai, varSAkAlika meva kA ho varga kRSNa hotA hai-isIliye use yahAM grahaNa kiyA gayA hai. to jaise varSAkAlika megha kA varNa kRSNa hotA hai, usI prakAra ke kRSNa varNavAlA kRSNa maNi hotA hai. yahAM jo iti zabda AyA hai vaha prakAra artha meM AyA hai. prakAra kA tAtparya hai bheda mAdRzya ataH imase yaha niSkarSa nikalatA hai ki vaha kRSNamaNi varSAkAlika meva se bhinna hotA huA bhI carcA kAlika meghagana nA kRSNavarNatA hai ta pa vizeSadharma vAlA hai. vA zabda anya anya, kRSNavarga ke upamAna ke samuccaya ke liye hai isI taraha se Age bhI samajhanA cAhiye. isI prakAra vaha kRSNamaNi moviiraajnmaNionI upamAne kahetAM sUtrakAra varNana kare che ke pAMca varSo vALA maNiomAM thI je kRSNamaNi hatA temano vaNavAsa-varNana paddhati A pramANe che--jema varSonI zaruAtamAM pANI bharelA megha kALA raMgavALA hoya che, varSA kALane megha ja raMge kALo hoya che. ethI ahIM tenuM grahaNa karavAmAM AvyuM che, te varSA kAlika meghane raMga kALe hoya che, temaja kRSNavarNa vALa kRSNamaNi paNa hoya che. ahIM je iti zabda AvyuM che te "prakAra artha mATe AvyuM che. prakArane artha' je-bheda sadazya enAthI A niSkarSa nIkaLe che ke kRSNamaNi paNa varSo kAlanA meghathI juda hevA chatAMe varSA kALanA meghamAM je kRSNatva-"kALApaNu" tadrupa vizeSa dharmavALo te maNi paNa che. "va" zabda bIjA kRSNa varNanA upamAnanA samuccaya mATe che. A pramANe have pachInA varNanamAM paNa samajI levuM joIe. A pramANe
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI. TIkA sU. 55 bhagavadvandanArtha saryAbhasya gamanavyavasthA 139 kRSNavarNaH, tathA khaJjanaM dIpazikhoparitanabhAgamalaH, zakaTacakrapipiDakA malo cA, kajjalaM-kajalaM prasiddham, gavalaM-mahiSazraGgam gavalaguTikA zabdo gavalanibir3atarasAraparaH, tannirmitA guTikA gavalaguTikAmahiSazraGganiviDatarasAranirmitaguTikA, bhramara:-prasiddhaH, bhramarAvalikA-bhramarapati, bhramarapataGgapAra itibhramarANAM pataGgasAra:- pakSAntargato. viziSTakRSNatAkalitapadezaH, jambUphalamiti-pakajambUphalam. ArdrA raSTaH-komala kazizuH, parabhRtaH kokilaH, gajo. hastI. ganakalabhaH-hastizizuH, kRSNasarpaH-prasiddhaH, kRSNa kesara:-kRSNapuSpakesaraH, 'AkAsathiggala' iti zaratkAlInamAkAzakhaNDaM, dhiggalaM. zabdoM hai| kAlA suramA yA ratnavizeSa kI taraha kAle varNamAlA hotA hai. dIpazikhA ke Upara ke bhAga meM jo mala hotA hai usakA nAma khanana hai athavA zakaTacakra kI piNDikAmeM jo mala hotA hai upakA nAma khaMjana hai kAjala kA.nAma kajala hai. bhaisa ke sIMga kA nAma garala haiM. maiMsa ke sIMga kA jo niviDa tara sAra hotA hai usakA nAma yahAM gAla hai. isa gAra ko jo golI banatI hai. vaha gavalaguTikA hai. bhramara nAma bhaure kA. hai. bhramaroM kI paMkti kA nAma bhramarAvalikA hai. bhramaroM ke pakSoM ke bhItara jo viziSTa kRSNatA se yukta pradeza hotA hai usakA nAma bhramarapataGgasAra hai.. pake hue jAmuna kA nAma jamkala hai kauve kA jo turata ko janma huA zizu hotA hai. usakA nAma AriSTa hai. parabhRta nAma koyala kA hotA. hai. gaja nAma hAthI kA hai, gajakalama nAma hAthI ke bacce kA hai. kAle sAMpa kA nAma kRSNa sarpa hai kRSNapuSpa ko kiMjalka kRSNa maNi sauvIrAMjana-kALo suramAM ke ratna vizeSanI jema kALA raMga vALA hoya che. dIpazikhAnA uparanA bhAgamAM je maLa hoya che, jenuM nAma khaMjana che. athavA te zakaTa cakranI piMDikAmAM je maLa hoya che tenuM nAma khaMjana che. mezanuM nAma kAjala che. bheMsanA zIgaDAnuM nAma gavala che. bheMsanA zIMgaDAno je nibiDatara sAra hoya che, tenuM nAma ahIM gavala che. A gavalanI je goLI banAvavAmAM Ave che te gavalaguTikA che. bhramara nAma bhamarAonuM che, bhamarAonI tIna nAma.. prabhavasi cha. prabhAsAnI pAMjAnI. ma42 2. savizeSa gutAyuta lADoya ch| tenu nAma prabha2 . pata.. sAra cha pAkelA jAMbUnuM nAma jabuphaLa che. kAgaDAnuM ratanuM janmeluM bacu hoya che, tenuM nAma AdraSTi che. parabhata nAme koyalanuM che gaja. nAma hAthInuM che. gaja kulabha nAma hAthInA baccAnuM che kALA sarpanuM nAma kRSNasa hoya che. kRSNa pakSanI Hari nAma kRSNaya sara cha. 'AgAsa thigalaM' 2mA zarata nA , bhAnu
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 rAjaprakSIya dezIyaH ntraNDArthaH, RSNAzokaH, kRSNA'zo kakSaH, agokasya kRSNAvApAdAnamitaravarNavyudAsArtham, azoko hi paJcavarNI bhavani, evamagre'pi. kRSNAkaravIra:-kRSNavarNa karNikArakSaH, kRSNabandhujI:-kSavizeSaH; tAtkRSNavarNa: bhaved etadrUpa:-jImUnAdirUpaH, maNInAM kRSNo varNaH syAt ? kadAcita ? 4ni ziSyapaznaH tatrAcArya uttara yati no ayamartha samarthaH'jImRtAdirUpaH, kRSNo vargo maNInAm ayasartho no samarthaH, yayevaM tahi jImRtAdInAM dRSTAntatvenopAdAne kimartham ? ityata Aha-'aupamyaM zramaNA''yuSmana !-he AyuSmana zramaNA enakA nAma kRSNa ke mara hai 'AgAma diggala' ya. garakolIna AkAza khaMDa kA nAma hai. thiggala zabda dezIya hai aura yaha * khaNDa' artha meM AtA yahAM azoka ke sAtha jo kRSNa vizeSaNa diyA gayA hai usakA kAraNa yaha hai ki agoka pAMcAMvoM vAlA bhI hotA hai. ataH itara vargoM ke niSedha ke liye azoka ke sAtha yaha kRSNa vizeSaNa diyA gayA hai| isI prakAra se kaNavIrAdi padoM meM Agata kRSNa vizeSa kI mArthakatA ke viSaya meM bhI jAnanA cAhiye. kRSNa bandhu jIva vRkSa vizeSa kA nAma hai| so yahAM para ziSyane ina samasta upamAnoM dvArA sA puuch| hai ki jaisA ina jImUtAdiko (meghaAdi) kA varNa RNa hotA hai, usI taraha se kyA maNiyoM kA varNa kRSNa hotA hai. arthAt jo kRNamaNi hotA hai-ve ese ho rUpa meM kAle hote haiM ? isake uttara meM AcAya kahate hai 'no aMyama? sama?' jImUtAdikoM ke jaisA kRNavarNa maNiyoM kA hotA hai yaha artha samartha nahIM hai. to phira yahAM jIbhUtAdikoM ko dRzAnta rUpa se kyoM nAma cha. 'thiggala , v dezIya che. mane te 3 'marthamA 152||y cha. DI' je azokanI sAthe je kRSNa vizeSaNa ApavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa A pra-ANe che ke azoka pAMce raMgavALuM paNa hoya che ethI bIjA cAra raMgovALA azokanA nideva mATe azokanI sAthe kRSNa vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che. A pramANe ja kaNa kaNavIra vagere padomAM vaparAyelA kRNa vizepanI sArthakatA samajI levI joIe. kRSNabaMdhujIva vRkSa vizeSanuM nAma che. ahIM ziSya A badhA upamAne vaDe A pramANe je prazna karyo che ke jema A badhA mata (magha) vagerene raMga kALo hoya te pramANe ja zuM maNione raMga kALe hoya che? eTale ke jema kRSNamaNio hoya che evAja kALAM hoya che? ene uttaramAM mAyAya 5 cha 'no ayama? smjhe| bhUta vagerenA vo Ago 2 mshina hoya che-A artha barAbara nathI. te pachI jImUta vagerene dRSTAMta rUpamAM -
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 subodhinITIkA sU. 15 bhagavadvandanAtha sUryAbha ya gamanavyavasthA dupamAmAtramuktam / tataH kim ? ityAha ? 'teNa' ityAdi--te gbalu kRSNa maNayaH- itaH-jImUtAdibhyaH iSTatarakA:-kRSNena varNenAtizayenAmIpsitA eka, tatra kiJcidakAntamapi kasyacidiSTataraM . bhavatIti akAntatA nirasanArthamAha--kAntatarakA eva--atisnigdhamanohAri-- kRSNa nAkalitatayA jImUnAdibhyaH kamanIyatarA . eva ata eva manojJanarakA eva-manamA jJAyante anukUlatayA svapravRttiviSayIkriyanta iti manojJA:-no'nukUlAste'tizayitA manojJatarAmta evaM manojJatarakA eka nizcitA tatra manojJAnaramapi kiJcitsAdhAraNaM bhavitumarhatIti sarvAtizayamUcanAyA''ha-manorakhA gayA hai ? to isake uttara meM kahA gayA hai. ki he AyuSman !. zramaNa ! yaha to kevala upamAna mAtra kahA gayA hai| ataH isase yaha phalitArtha hai ki ve kRNavarNavAle maNi ina jImUtAdikoM kI apekSA, kAlevarNavAle hone para bhI atyanta iSTa haiN| phira bhI yahAM aisI AzaMkA ho sakatI hai ki koI 2. akAnta bhI padArtha kisI bhI iSTa taraka hotA. hai. ataH ye aisI hI hoMge-so isakI nivRtti ke liye kahA gayA hai ki inameM aiso vAta nahIM hai arthAt ye akAnta nahIM haiM kintu 'kAntataraka hI hai-arthAt inakI jo kuNatA hai vaha atisnigdha hai aura mana ko .haranevAlI hai isIliye ye jImUtAdikoM kI apekSA kamanIyatara haiM aura manojataraka haiM-kyoM ki mana inheM apanI pravRtti ke liye anukUla viSaya rUpa se. mAnatA hai| manojJa naraka bhI koI 2 sAdhAraNa hotA hai-parantu ye aise nahIM haiM kintu markAtizAyI haiM isI bAta ko sUcana karane ke liye (upamAna rUpamAM) kema mUkavAmAM AvyA che. te enA javAbamAM kahevAmAM AvyuM che ke he Ayumana ! zramaNa ! A te phakta upamAnanA rUpamAM ja kahevAyuM che. ethI e spaSTa thAya che ke te kALA raMgavALA maNio A jImUta vagere karatAM. paNa vadhu kALA raMga vALA hoya che chatAMe ahIM A jAtanI zaMkA utpana thaI zake tema che ke keTalAka akAMta paNa padArtho ISTa taraka hoya , ethI A sarve paNa evA ja haze. te enA samAdhAna mATe ahIM spaSTatA karavAmAM Ave che ke ahIM A jAtanI kalpanA egya nathI eTale ke A badhA akAta nathI, paNa kAMta taraka ja che. eTale ke emanI je kRSNatA che te ati snigdha-khUba ja lIsI-che ane manane AkarSanArI che. ethI eo jImUta (gha) vagere karatAM kamanIya tara che ane mane taraka che. kemake mana emane pitAnI pravRtti mATe anukUla viSayanA rUpamAM mANe che. manejha taraka paNa keTalAka sAdhAraNa hoya che, paNa eo evA nathI, paNa sarvAtizAyI che. e ja vAtane sUcita karavA mATe mane mataraka A pramANe
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 gajapramIyamana 'matarakA eka mano'manti gacchantItimano'nAH hada yagamAH,anizayitAste manA 'matarApta evaM mano'tarakA eva, etAdRzAsne kRSNA maNa yo varNana -- rUpeNa bhajJatA: kathitAH // mu0 15 // ___atha nIlalohita maNInAmupamAmAha-- mUlam-tattha NaM je te nIlA maNI tesi NaM ime eyArUce vaNNAvAse paNNatte, se jahA nAmae vA bhiMgei vA bhigapanei vA suii vA suthapicchei vA cAsei. vA cAsapiccheda vA NIlIDa vo NIlIbhedei vA NIlIguliyAi vA sAmAei vA uccaMtei vA vaNarAIi vA haladharavasaNei vA moraggIdhAi vA ayasikusumeha vA cANakusumei vA aMjaNakesiyA kusumei vA nIluppalei vA NIlA sogei vA. NIlabaMdhujIvei vA *NolakaNavIrei vA bhaveyArUve liyA ? No iNa? samaDhe,teNaMNIlAmaNA etto itarAe ceva jAva vapaNeNaM paNattA tattha NaM je te lohiyagA maNI tesi NaM ime eyorUve va. paNAvAse paNNatte se jahANAmae ubharuhirei vA sasahireDa vA nararuhirei vA varAharuhire vA mahisarUhirei vA vAliMdagovei vA bAladivAkareha vA saMjhabhagagei vA [jaddharAgei vA jAsu aNa. kusumei vA kiMsuyakusumeha vA pAliyAya kusumeha vA jAihiMgulaei vA silappavAleha vA pavAla aMkureda vA lohiyakkhamaNIi vA lakkhArasagei vA kimirAgakaMbaleha vAcINapiTTarAsIi vA rattUppalei vA mano'matarake aisA kahA gayA hai| arthAt ye atizaya rUpa se hRdayaMgama ho haiM / isa prakAra ke ye ganagi apane kA se kahe gaye haiM // sU. 15 // kahevAmAM AvyuM che. eTale ke eo atizaya rUmamAM hRdayaMgama thaI zake tevA ja che. A pramANe A badhA kRSNa maNio pitAnA aneka rUpamAM ahIM kahevAmAM AvyA che. sU. 15 che
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA sU. 15 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA rattAsogei vA rattakaNavIrei vA rattabaMdhujIvei vA bhave eyArUvesiyA? No iNasamaTe, teNaM lohiyAmaNI itto itarAe ceva jAva vaNNeNaM paNyattA // sU0 16 // chAyA--tatra khalu ye te nIlamaNayastepAM khalu maNInAmayametadrapo varNAvAsaH prajJaptaH, sa yathAnAmako bhRGga iti vA bhRGgapatramini vA zukaiti vA zukapicchamiti vA cASa iti bA cApapicchamiti vA nolIni vA nolIbheda iti vA nInIguTiketi vA zyAmAkamiti vA uccantaga iti vA vanarAjIti vA hvAvapanAmiti vA mayUragroveti vA anasokupumamiti vA bAgakumuma 'tattha Na je te nIlA maNI' ityAdi / ' sUtrArtha-(tattha NaM je te nIlA maNI' ina pAMcavarNa vAle maNiyoM meM jo nIlavarNa vAle maNI haiM (tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte) una maNiyoM kA yaha isa prakAra varNAvAsa kahA gayA hai-(se jahA nAmae miMgei vA, bhiMgapattei vA, saeha vA, suyapicchei vA, cAseI vA, cAsapicchei vA) jaimA nIlA bhRGga hotA hai, bhRGgapatra hotA hai, zuka hotA hai, zuka kI paMca hotA hai, cAba hotA hai, cASa paMkha hotA hai, (NIlIi vA, gIlIbheei vA, zIlaM guliyAi vA, sAmAei vA uccateha vA, hagarAIi vA, halagharagei vA) nIlI hotI hai, nolo bheda hotA hai, nIlIgulikA hotI hai,-uyAmAka honA hai, dantarAga hotA hai. vanarAjI hotI hai, haladhara vasana hotA hai, (moraggIvAi vA. ayasikusumei vA, bANakusumei vA, aMjajaNakemiyA- kusumei cA, nilu| 'tatya NaM je te nIlAmaNI' ityAdi / sUtrArtha-(tattha NaM je te nIlAmaNI) 2 pAMya 1[vA maNimomAMthA re nItagan maNigo cha, (tesiNaM, maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNatte) te bhImAnI paryAvAsa-2-2, pramANe 4vAmA mAvye! cha. (se jahAnAmae bhiMgei vA. bhiMgapattei vA, suei vA, suyapicchei vA, cAsei vA, cAsapiccheda kA) je nIlelaMga hoya che, bhaMgapatra hoya che. zuka hoya che, zukanI pAMkha hoya che. yApa sAya cha, yApanI pAMgI DAya cha, (gIlIi. vA, NIlIbheei vA, NIlI guliyAi vA, uccateha vA, vaNarAIi vA, haladharaMvasaNei vA) nadI DAya cha, nIlIbheda hoya che, nIlagulikA hoya che, zyAmAka hoya che, daMtarAga hoya che, vanarAjI DAya cha, sadha2 ksana DAya cha, (moraggIvAi ga, ayasi kusumeha vA vAgakusameha thA, aMgaNakesiyA kusubhei vo, NIlAsogei vA, NIlabaMdhujIvei vA) moranI Dika hoya che, aLasInuM puSpa hoya che, vaNa kusuma hoya che, aMjana kezikAnuM
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 rAjapraznIyAtre miti vA aJjana kezikAkusumamiti vA nIlotpalamiti vA nIlAzoka iti vA nIlabandhujIva iti vA nIlakaravIra iti vA bhaveda etapaH syAt ? no ayamarthaH samarthaH, khala nIlA maNayaH ina iSTatarakA eva yAvad varNena prajJaptAH / tA khalu ye te lohitAmaNayasteSAM khalu maNInAmayametadrUpI varNA vAsaH pajJapta', tad yathAnAmakA-urabhrarudhiramiti vA zazarudhiramiti vA nararudhiramiti vA varAharudhiramiti vA mahiparudhiramiti vA bAlendragopa iti vA bAladivAkara iti vA sandhyA'bhrarAga iti vA gukhAIrAga iti vA japA. ppalei vA NIlAsogei vA jIlabaMdhunIvei bA) mayUra ko grIvA hotI hai, alasI kA puSpa hotA hai, vA kusuma hotA hai, aMjana ke zikApuSpa hotA hai, nIlotpala hotA hai, nIlAzokavRkSa honA hai, nIlabandhu jIva honA hai (nIlakaNavIrei vA) athavA-nIlakanera kA vRkSa hotA hai isI prakAra kA nIlamaNi kA nIlAvarNa hotA hai (bhaveyAve siyA) bhRgAdi rUpa varNa nIlamaNiyoM kA kadAcit hotA hai ? (No iNaDhe samaDhe) yaha artha samartha nahIM hai (teNaM NIlA maNI itto itarA ceva jAva vaNNeNaM paNNatA) kyoM ki ve nIlamaNi inase bhI adhika iSTa hI yAvata varNa se kahe gaye haiN| (natya NaM jene lohiyaMgA maNo tesiMNaM maNINaM ime eyArUve vagAyAse paNate) tathA ina pAMcavarNavAle maNiyoM meM jo lohitavarNa vAle maNi kahe gaye haiM unakI yaha isa prakAra kA varNAvAma kahA gayA hai-(se jahA NAmae urabharuhireha vA sasaMruhirei vA, nararuhireI cA, varAharuhire vA, mahisaruhirei vA, vAli. dagoveI vA, vAladivAkarei vA). jaisA lAlarudhira hotA hai, zazamadhira hotA hai, manuSyarudhira hotA hai, varAha rudhira hotA hai, mAheSa rudhira hotA hai, yaalendrpuSpa Aya che, nIlatpala hoya che, nile azoka vRkSa hoya che. nIlabaMdhu jIva hoya che, NIlakaNavIreI vA) athAto nIsanenu vRkSa Doya cha, tebhara nIsamaNuinA pazu nIsA Doya cha. (bhaveyAruvesiyA) u 35vA nasabhaNamAnApayita DAya che? (jo iNaTTe samajhe) mA artha samartha nathI teNaM NIlAmaNI itto itarA ceva jAva vaNNeNaM paNNattA) bha3 te nIlamaNiyA memanA 42di paY vadhAre 200 yAvatU 1f vANA vAmAM mAvyA cha. (tattha NaM je te lohiyaMgA maNI tesiNaM ime eyArUve vaNNAyAse paNNatte) tamana mA pAMya zubha ra sohitavA vA maNio kahevAmAM AvyA che temane A pramANe raMga batAvavAmAM AvyuM che. (se jahANAmae urabharuhireiHvA, sasaruhirei vA, nararuhirehAcA, gharAharuhirei vA, mahisaruhirei. vA, vAliMdagovei. vA, yAladivAkarei vA) jevuM lAla rudhira hoya che, sasalAnuM rudhira hoya che, mANasanuM rudhara hoya che, varAha
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 subodhinI TIkA. sU. 16 bhagavadvandanArtha sUryAbhasva gamanavyavasthA kumumamiti vA kiMzumakumumamiti vA pArijAtakusumamiti vA jAtihiGgulaka iti vA zilApavAlamiti vA pradAlAddura iti vA lohitAkSamaNiriti vA lAkSArasaka iti vA kRmirAgakambala iti vA cInapiSTarAziriti vA raktopalamiti vA raktAzoka iti vA patakaravIra iti vA raktavandhujIva iti vA bhaved etapaH syAt ? no bhayamarthaH samarthaH te khalu lohitA maNayaH ina iSTatarakA eva yArada varNana prajJaptAH // 50 16 // gopa hotA hai, bAlovAkara hotA hai, (saMzabharAgei bA, guMja dvarAgei vA, jAmuaNakusumeha bA) pAbharAga hotA hai, guMjAIrAga hotA hai, japAkusuma hotA hai, misuyakusame I vA ) kiMzuka kusuma hotA hai, ( pAliyAyakusumei vA ) pArijAtaka kuluma hotA hai (jAihiMgulei vA) jAtihiMgula hotA hai (milappavAlei vA) zilAmavAla hotA hai (pagalamaMkureI cA) pravAla aMkurahotA hai lohiyakkhamaNII bA, lakkhArasageI bA) lohitAkSamaNi hotA hai, lAkSArama hotA hai, (kimirAga kaMvalei vA, cINapiTTharAsII vA ratuppalei vA, ranA. sogeI vA, rattakaNavIreI vA, rattabaMdhunIveI vA) kRmirAgakambala hotA hai, sindurarAzi kA punavizeSa hotA hai raktotpala hotA hai, raktAzokakSa hotA hai, rakta kanera kA vRkSa hotA hai, athavA rakta bandhujIva hotA hai ? (bhave eyArUvesiyA) isa taraha maNiyoM kA varNa hotA hai ? (jo iNaDe sama) yaha artha samartha nahIM hai| (teNaM lohiyAmaNI itto itarAe ceva jAva vaNNeNaM paNattA) kyoM ki ve raktamaNi inase bhI adhika ISTa hI yAvat varNa se kahe gaye haiN| (4) nu ghira hAya cha, bhaDipa (4131) nu rudhira DIya cha, mAyendragoya hoya cha, bhAsaviDoya cha, (saMmabharAgeI vA. guMjaddharAgeha vA, jAmuaNakusumeha vA) sadhyArA Doya cha. Yang Doya cha, 15 subha jAya cha, (kiMsu ya kusumeha ga) sUDAnA puNyADoya cha,(pAlighAyakumumeha vA) patita (2siMgAra) pu.5Doya cha (jAihiMgulei vA) tiYkha hoya cha, (silapavAlei vA) zikSApravAsa Doya cha, (pavAla aMkurei vA) pravAsa ma2 DAya cha, (lohiyakkhamaNIha vA lakkhArasagei vA) sAhitAsamaliDoya cha, sAkSA2sa Doya cha, (kimirAgakavalei vA, cINapiharAmoi vA rattuppalei vA, ratAsogei vA, rattakaNavIrei vA, rattabaMdhunIveI vA) kRmirAga kaMbala hoya che, siMdura rAzine paMja vizeSa hoya che. rakata utpala hoya che, rakata azokavRkSa hoya che, rakata (lAla) kaneranuM vRkSa hoya che. athavA 24ta AdhulapAya cha.(bhave eyArUvesiyA) to zumA pramANe 1 maNimAno varSa and TIya cha ? (No iNaDhe samahe) mA ma samartha nathI. (teNaM lohiyAmagI itto itarAe ceva jAva vaNeNaM paNNatA) bha te 24tamaNimA memanA 42tai paNa vadhAre ISTa yAvata vaNovALA kahevAmAM AvyA che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 rAjaprakrIyatra . 'tatthaM NaM jete' ityAdi-- TIkA-tathA-tatra-teSu maNiSu ye te nIlA nIlavarNA maNayaH, teSAM khalla nIlavarNAnAM maNInom ayametadpo-kSyamANarUpo varNAvAmaH-varNanapaddhaniH prajJaptaH sa yathAnAmakaH-bhRGgaH-nIlavarNo bhramaraH, tathA-zukaH prasiddhaH, zukapicchaMzukapakSaH, cApaH-pakSivizeSaH, cApapicchaM-cApapakSaH, nIlI-vanampativizeSaH, nIlIbhedaH-nIlIkhaNDaH, nIlIguTikA-prasiddhA, zyAmAkam-annavizeSaH, ucca ntago-dantarAgaH, * vanarAjI-canakti, haladharavasanam-baladevavastram, maya:grovA-mayarakaNThaH, atasIkusumam-anamIpuSpam, vANakusumam-cANakSapuSpa. aJjana kezikAkusumam-aJjanakezikA banaspativizeSastatpuSpam, nIlotpalanIlakamalam, nIlAzokaH:-nIlavarNAzokakSaH, tathA-nIlabandhujIva:- nIlavarNavandhujoSavRkSaH, nIlakaravIraH --nIlavarNakarNikAravRkSaH, nannIlavarNaH / TIkArtha-una maNiyoM meM jo nIlavaNa vAle maNi haiM, una nIlavarNavAle maNiyoM kA yaha isa prakAra kA varNAvAma-varNanapaddhati-kahA gayA hai. jaisA-nIlavarNa vAlA muMga-bhamara hotI hai, zuka-tonA hotA hai, tote ke paMkha hote haiM, cASa jAti kA pakSivizeSa honA hai, cApa ke paMva hone haiM. nolI-nAma kA vanaspativizeSa hotA hai, nIlIkhaNDa hotA hai, nIlogolo hotI hai. zyAmAka nAma kA annavizeSa hotA hai, uccantago-dantarAga hotA hai, vanarAjI-canapaMkti hotI hai, haladhara-baladeva kA basanayantra hotA hai, mayUra kA kaNTha hotA hai, alaso kA puSpa hotA hai, bANakSa kA puSya hotA hai, aJjana kezikA nAmaka banampati kA puSpa hotA hai, nIlakamala hotA hai, nIlA azoka vRkSa hotA hai, evaM nIlA vandhunIvakSa hotA hai. tathA nIlA kanera kA vRkSa hotA hai aisA hI nIlavarNa kA nolAmaNi hotA hai| aba * ziSya yahAM para aimA prazna karatA hai ki zrRMgAdirUpa varNa nIlamaNiyoM kA TakAI--A maNiomAM je nIlA raMgavALA maNio che, te nIlAraMga vALAmaNionA varNavAsa-raMga-A pramANe kahevAmAM AvyA che. je nIlAraMgane bhAre hoya che, zukapipaTa hoya che, popaTanI pAMkhe hoya che. cASajAtinuM pakSi vizeSa hoya che, cASanI pAMkhe hoya che, nIlI nAmanI vanaspati vizeSa hoya che, nIlIkhaMDa hoya che, nIlaLI hoya che, zyAmAka nAme annavizeSa hoya che, uccatto-daMtarAga hoya che, vanarAjI-vanapaMkti hoya che, haLadara-baLadeva-nuM vastra hoya che, meranI Doka hoya che, aLasInuM puSpa, hoya ' che, bANavRkSanuM pupa hoya che, aMjanakezikA' nAmaka vanaspativizeSanuM - puSpa hoya che nIlakamaLa hoya che. azokavRkSa hoya che, ane nIluM - - dhajIva vRkSa hoya che. have ahIM ziSya A jAtane prazna kare che ke
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 / -subodhinI TIkA. sU. 16 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA ziSyaH pRcchati-bhaved etadrUpaH syAt-etadrUpa-bhRGgAdirUpo varNo nIlamaNInAM kadAcid bhavet ? tatrA''cArya Aha-no ayamarthaH samarthaH / yadhe tahinIlamaNInAM bhRGgAdikAnAM dRSTAntatvenopAdAnaM kimartham? ata Aha aupamyamAtrama upamAmAtram etat ustas, te svalu nIlAmaNayaH itaH bhRGgAdibhyaH, iSTatarakA eka-lolena varNenA'bhIpsitatarA eva yAvat-yAvatpadena-kAntatarakA eva manojJatarakA eka, mano'matarakA eva' ityetatpadasaGga ho bodhyaH, eSAM vivaraNamA nantarapUrvamanato'vaseyam / nargena-nIlavarNena prjnyptaaH| lohitamaNInAmupamA darzayati-tattha NaM' ityAdi / tatra-teSu maNiSu ye lohinakA:-raktAH maNayaH, te-lohitavarNAnAM maNInAM khalu ayamenadUpaH-anupadaM vakSyamANarUpo varNAvAsa:-varNanakramaH prajJaptaH, sa yathA nAmakaH-- urabhrarudhiram-meSarudhiram, zazarudhiram-zazaH-prasiddhaH, tasya rudhirama, nararukyA kadAcita hotA hai ? isake uttara meM AcArya kahate haiM-he AyuSman ! zramaNa ! yA artha samartha nahIM haiN| to isa para phira ziSyaH aisA prazna karatA hai ki yadi aisI bAta hai to phira nIlamaNiyoM kI upamA meM ina bhRtAdikoM ko dRSTAntarUpa le kyoM pradarzita kiyA gayA hai? taba isake uttara meM AcArya kahate haiM ki-yaha to kevala upamAmAtra hai. kyoM ki ve nIlamaNi ina bhRGgAdikoM kI apekSA apane nIlavarNa se abhIpsita ra hI haiM, yAvat kAntatara hI hai, manojJatara hI haiM aura mano'mataraka hI hai| ina kAntatara Adi padoM kA vivaraNa anantara mUtra meM acchI taraha se kiyA jA cukA hai ataH vahIM se inakA vivaraNa dekhanA caahiye| lohitamaNiyoM ke viSaya meM upabhA isa prakAra se hai-jaisA urabha kA rudhira lAla hotA hai, kharagoza kA rudhira lAla hotA hai, manuSya kA baMgAdirUpavarNa nIlamaNIone hoya che? enA javAbamAM AcArya kahe che ke he AyuSyana! zamaNa A artha samartha nathI. tyAra pachI ziSya pharI prazna karatAM kahe che ke je ema hoya te nIlamaNionI upamA mATe bhaMga (bramare) vagerene upamAna rUpamAM zA mATe darzA vyA che. enA javAbamAM AcArya kahe che ke Ate kkata upamA mAtra che, kemake nIlamaNi A bhaMga vagere karatAM paNa pitAnA nIlavarNathI ja savizeSa abhIsitatara che. yAvat kAMta ta2 cha, manojJata21 cha, bhane bhanAbhata24 / cha. ma titara vagere pahonu 25ttii'karaNa pahelAM sUtramAM karavAmAM AvyuM che. ethI jijJAsujane tyAMthI artha jANI levuM joIe - hitemaNionA viSayamAM upamA A pramANe che- jevuM urabhra (meSa)nuM rudhira lAla hoya che, sasalAnuM rudhira lAla hoya che, mANasanuM rudhira lAla hoya che, varahanuM .. . . ' -
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 blmbndhiiy'm dhirama-manuSyarudhiram, varAharudhiram-mUkararudhiram, mahipamadhiram-prasiddham, bAlendragopa:-abhinavotpanna indragopa:-kITavizeSaH, bAla eva sa lohitataro bhavati, pravRddhastu kiJcitpANDuro rakta varNa iti prakRSTa lauhityayotanArtha vAlapadopAdAnam, bAladivAkaraH vAla:-abhinavodinaH divAkaraH-sUryaH, sa cAtyaH ntaraktavarNo bhavati, sandhyA'bhrarAgaH-sAyaMkAlikagaganarAgaH, guJjArAgaHprasiddhaH, japApuSpam, kiMzukakusumam-palAzapuppam, pArijAtakakusumam-rijAtako devapakSavizeSaH, tasya puSpam, jAtihi lakaH-prazastahigulaH, zilAmabAlam-zilArUpaH prabAlAbhidhAno ratnavizeSaH, prabAlAraH-vAlAbhighavanaspateraGkuraH, lohitAkSamaNiH-lohitAkSAbhidhAnarmANavizeSa', lAkSArasakaHrudhira lAla hotA hai, varAha kA rudhira lAla hotA hai, mahipa kA rudhira lAla hotA hai, abhinavotpanna indragopa-juganU kA rudhira lAla hotA haiindragopa jaba taka zizu avasthA meM rahatA hai tabhotaka vaha lohitatara rahatA hai-parantu jaba vaha praddha ho jAtA hai taba vaha kucha pANDara varNa yukta varNavAlA bana jAtA hai. isaliye prakRSTa lalAI ko prakaTa karane ke liye indragopa ke sAtha bAlapada rakhA gayA hai| bAladivAkara bhI udita AsthA meM atyanta raktavarNa vAlA hotA hai. ataH jaise ina pUrvokta padArthoM kA rudhira lAlavarNopeta hotA hai usI prakAra ke raktavarNa se yukta lohita maNi hote haiN| tathA sAyaMkAlika gagana kA varNa jaisA lAla hotA hai. nathA guMjAda kA rAga jaisA lAtra hotA hai, japApuSpa jaisA lAla hotA hai, palAza kA puppa jaisA lAla hotA hai, pArijAtikalpakSa kA puSpa jaisA lAla hotA hai, prazasta hiGgulaka jaisA lAla hotA hai, zilArUpa pravAla nAmakA ratnavizeSa rudhira lAla hoya che, mahiSa (pADA) nuM rudhira lAla hoya che, tarata janmelA Indrapa -nuM rudhira lAla hoya che, Indragepa jayAM sudhI zizuavasthAmAM rahe che tyAM sudhI ja te lehitatara rahe che, paNa jayAre te moTuM thAya che tyAre te kaMIka pAMDaravarNayukata lAla raMgavALu banI jAya che. ethI ja vadhAre rakatatA prakaTa karavA mATe ja IndragopanI sAthe bAla" para vizeSaNanA rUpamAM mUkayuM che. ugato sUrya paNa atIva lAla raMgavALo hoya che. ethI A badhA uhilakhita padArthonuM rudhira lAlaraMganuM hoya che, temaja rakta raMgavALa lehitamaNi paNa lAla hoya che. temaja saMdhyAkALanAM samayamAM AkAzane raMga jema lAla hoya che, tathA gujAddhane raMga je lAla hoya che, japA puSpa jevuM lAla hoya, palAzapuSpa-kesUDA-jevuM lAla hoya che, pArijAta kalpavRkSanuM puSpa jevuM lAla hoya che, prazasta hiMgulaka jevuM lAla hoya che, zilArUpa pravAla nAmaka je pramANe lAla hoya che.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 16 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA prasiddhaH, kRmirAgakambala:-kRmirAgaranjitakambalaH, cInapiSTarAzi:-cInapipTaMsinduravizeSastasya rAzi:-punaH, raktotpalam-raktavarNakamalam, raktAzokaHraktavarNAzokakSA, raktakaravIraH--raktavarNakarNikAravRkSaH, raktabandhujIvaHraktavarNavandhu jIvAbhidhAnakSaH, tdvdrktH| bhaved etapaH syAta--ityAdInAM vyAkhyA pUrvavat // 0 16 // / atha hAridrazuklamaNInAmupamAmAha mlama-tattha NaM je te hAlidA maNI tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahANAmae caMpaei vA caMpachallIi vA caMpagabheei vA halidAi vA halidAbheei vA halidaguliyAi vA, hariyAliyAi vA, hariyAlabheei vA ciurei vA ciuraMgarAei vA varakaNagei vA varakaNaganighasei vA suvaNasippAei vA varapurisava. saNei vA allakIkusumei vA caMpAkusumei vA kuhaDiyokusumei vA taDa vaDAkusumei vA ghoseDiyAkusumei vo suvaNNajUhiyAkusuimei vA suhi jaisA lAla hotA hai, pravAla nAmake vanaspativizeSa kA raMga jaimA lAla hotA hai, lohitAkSa nAmaka maNivizeSa kA raMga jaisA lAla hotA hai lAkSArasa jaisA lAla hotAhai, kRmirAga se raJjita kambala jaisA lAla hotA hai, cIna. piSTa-minduravizeSa kI rAzi jaisI lAla hotI hai, raktakamala jaisA lAla hotA hai. raktavarNa kA azokavRkSa jaisA lAla hotA hai, raktavarNa kA kaneravRkSa jaisA lAla hotA hai, tathA raktavarNa kA vandhu jIva jaimA lAla hotA hai vaimA hI lAlavarNa kA lohitamaNi hotA hai| 'bhave eyArUvemiyA' ityAdi padoM ko vyAkhyA pahile kI gaI ina padoM ko vyAkhyA ke anumAra hai / mU. 16 // pravAla nAmanI vanaspati vizeSano raMga je pramANe lAla hoya che, lehitA nAmakamaNi vizeSa no raMga je pramANe lAla hoya che, lAkSArasa je pramANe lAla hoya che, kRmirAgathI raMjita kaMbala jema lAla hoya che, cInapiSTa-siMdUravizeSanI rAzi jevI lAla hoya che, raktakamaLa jevuM lAla hoya che, raktavarNanuM azokavRkSa jevuM lAla hoya che, raktavarNanuM kaneravRkSa jevuM lAla hoya che, temaja rakatavarNanuM baMdhujIva jevuM lAla hoya cha, te pramANu dAganA vADitamA Doya cha. 'bhave eyAsvesiyA' vagaire padanI vyAkhyA pahelA karavAmAM AvI che. te sU0 16 che
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ baassiim rapaNagAkusumei vA koraMTavaramalladAmei vA bIyagakusumei vA pIyAso gei vA pIyakaNavIrei vA pIyabandhujIveha vA, bhave eyArUvesiyA ? __No iNaTra samaTe, te NaM hAlidA maNI etto itarAe ceva jAva vaNNeNaM pnnnnttaa| ___tatthaNaM je te sukillA maNI tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNAvAse ppnntte| se jahAnAmae aMkei vA saMkher3a vo caMdei vA kuMdei bA daMteivA kumudodagadagarayadahighaNagozkhIrapUrei vA haMsAvalIi vA kA~covalIi vA hArAvalIi vA caMdAvalIi vA sAraiyavalAhaei vA dhaMtadhAyaruppapai vA sAlipiTurAsIi vA kuMdapuppharAsIi vA kumudarAsIi vA sukkacchivADIi vA pihuNamijiyAi vA bhiseivA muNAliyAi vA gayadaMtei vA lavaMgadaMtei vA poMDarIyadalaei vA seyAsogei vA meya kaNavIrei vA seyavandhujIvei vo, bhave e bArUve siyA?, No iNa? samahe, se NaM sukilAmaNI eto itarAe ceva jAva vaNNeNaM paNNattA ||suu. 17 // chAyA-natra khalu ye te hAgdriA maNayaH teSAM mlu maNInAM ayametakhUpoM varNAvAsaH prajAtaH, sa yathAnAmakaH campaka isi yA campakatvagiti vA nastha NaM je te hAliddAmaNI' ityaadi| "' mutrArtha-(tattha je je te hAlihAmaNI) una pUrvokta pAMca prakAra ke maNiyoM meM jo pItavarNa (pIle raMga vAle) maNi haiM (tesi NaM maNINaM ime eyArUce vaNNAvAse paNNatte) una maNiyoM kA yaha varNAvAsa isa prakAra se hai-(se nahA nAmae-caMpaei vA, caMpachallIi vA, caMpagabheei bA, ilidAi vA) 'natya Na je se haalihaamnnii'| ityaadi| ___ sUtrArtha:-(tattha NaM je te hAlihAmagI) te Geemita pain andu bhAmAmA 2 pIing- gANA-bhaNiya cha, (tesiNaM maNI NaM ise eyArUce vANAvAme pattete bhAzumAnA vAsa mA pramANe cha-(se jahA nAmaecaMpApai vA, caMpa ullIDa vA caMpagabheei vA, halihAbheei vA) 2. pArnu
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3D subo dhenITIkA. sU 17 bhagavadvandanAtha sUryAbhastha gamanavyavasthA campakabhedaiti vA haridreti vA haridrAbhedaiti vA haridrAguTiketi vA haritAliketi vA haritAlabheda itivA haritAlaguTi keti vA cikura iti vA cikurAGgarAga iti vA varakanakamiti vA varakanakanikaSa iti vA suvarNa zilpakamiti vA parapurupavasanamiti vA AIkIkusumamiti vA campAkusumamiti vA RSmapiNDikAkusumamiti vA taDavaDAkusumamiti vA dhopAnakIkusumamiti vA suvarNayuthikAkusumamiti vA muhiraNyakAkusumamiti vA koraNTanavamAlyadAmeti vA haliddAbheei vA) jaisA caMpA pIlA hotA hai, campe kI chAla pIlI hotI hai, campA kA vRkSavizeSa pIlAhotA hai. haldI hotI hai, haldI kA TukaDA hotA hai (halidaguliyAi vA) haldI kI golI hotI hai, (hariyAliyAi vA hariyAla bheei vA) haritAla hotA he, haritAla kA puMja hotA hai, (viurei vA) cikura hotA hai, (ciuraMgarAeha vA) cikurAgarAga pIlA hotA hai (vara kaNagei vA) jAtyasuvarNa hotA hai (varakaNa ganidhasei bA) jAtyaluvarga ke vimare kI lakIra hotI hai, (suvaNNa sippAei bA) suvarNazilpaka hotA hai, (varapu. rimavasaNei bA) bAsudeva kA vastra hotA hai, (allakI kusumeha vA) Ardaka latA kA puSpa pIlA hotA hai (caMpAkusumei vA) caMpA kA puSpa hotA hai, (kuhaMDiyAkusumei vA) kUSmANDa (saphedakolA) kA puruSa hotA hai, (naDavaDA. 'kusumeha vA) taDabaDA kA puSpa hotA hai (ghoDesiyAkussumeha vA) ghoSAtakI puSpa hotA hai (suvaNNa jUhiyA kusumei vA) suvarNayuthikA-juhI kA puppa hotA hai (suhiraNNagA kusumei vA) suhiraNyakA kA kusuma hotA hai, (koraMTavaramalladAmeDa vA) puSpa pILuM hoya che, campAnI chAla pILI hoya che, campAnuM vRkSa vizeSa hoya che, uNahara Doya cha 44||ddiiy cha, (halida guliyAi vA) 942nI gANI DAya cha, (hariyAliyAi bA, hariyAlabheei vA) tAra hoya cha, ritale yuga DAya cha, .(ciurei vA) thi2 Doya cha, (ciuraMgarAei vA) yichurA pAnA Doya cha. (varakaNageI vA) natya suvaNa hoya cha, (varakaNaganighaseI vA) natya suvAgane ghasavAnI dITI DAya cha, (suvaNNasippAeI vA) suvarNa zi854 hAya cha, (varaghurisavasaNei vA) vAsudevanuM va DAya cha,(alakIkusumei vA ) mAdrasatAnu dhupa rAya cha, (caMpAkusumeha vA) yAnu pu05 saya cha, (kuhaMDiyA kusumei vA) zubhAMDa (sa ) nupu.5 lAya cha. (taDataDAkusumeI vA) ta rnu pu05 DAya cha, (ghoDesiyAkusumeDa vA) ghoSAta pu05 DAya cha, (muvaNNajUhiyA kusu. mei vA) suvarNa yUthi4-DI-tuM puSpa DAya cha, (suhiraNNagA kusumei kA suriyanu puSpa DAya cha, (koraMTavara malladAmei vA) ghaTanA puSpAnI bhASA khAyacha,
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.2 rAjapraznIyamUtro bAyakakusumamiti vA pItAzoka iti vA pInakaravIrahAte vA ponayandhunAva iti vA bhaved etadrapaH syAt ? no ayamarthaH samarthaH, te khalu dranidrA magayaH ita iSTatarakA eva yAvada varNana prjnyptaaH| ___tatra khalu ye te zuklA maNayaH tezaM valu maNInAm ayamedrapo varNAvAsaH prajJaptaH sa yathAnAmakaH aGka ini vA zaGkha iti vA candra iti vA danta iti vA kumudodakodakarajodadhidhanagokSorapUraiti vA hasAvaloti vA kora ke puSpoM kI mAlA hotI hai, (bIyagakusumeha vA) bIjaka kA kusuma hAtA hai, (pIyAmogei vA) pItavarNa kA azokaTakSa hotA hai (pIyakaNavIreI vA) pItavaNe kA kanera vRkSa hotA hai, (pIyapaMdhujIvei vA) pItavarNa kA bandhujova hotA hai, (bhave yArU miyA)sA ho una pItavarNavAle maNiyoM kA hotA hai| parantu aisA hI varNa-pItavarNa-una maNiyoM kA hotA hai ? (No iNaDhe samajhe) so bAta nahIM hai-kintu (neNaM hAlidA maNI etto itarAeceva jAva vaNNeNaM paNNattA) ve pItavarNa maNi ina satra se bhI iTataraka hI yAvat varNa ko lekara kahe gaye haiN| arthAt inase bhI adhika pIle raMga ke maNoM hai| (tattha NaM je te sukillA maNI te iNaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAme paNato) una maNiyoM meM jo zakamaNi (saphedamaNI) haiM-so una zulamaNiyoM kA varNAvAma ima pakAra se kahA gayA hai-(se jahAnAmae aMkei vA, saMkhei vA, cadei lA, kuMdeha vA, datei vA) jaisA aGka-ratnavizeSa-zuka hAtA hai zaMgva zubha hotA hai, candramA zuka hotA hai, kundapuSpa sapheda hotA hai danta sapheda hotA hai (bIyagakusumeha vA) old pu05 DAya cha, (pAyAsogei vA) // garnu mA vRkSa DAya cha, (pIyakaNavIrei vA pii|| 2 // vANA pu0parnu ane2 vRkSa DAya cha, (pIyapaMdhujIvei vA) pAsa garnu la ya cha, (bhave eyAruvemiyA) e ja raMga te pILA raMgavALA maNione hoya che? te maNione varNa-pItavarNa -yevo DAya cha 1 (No iNadve sama?) pAta yogya nathI. 5 (nega hAlidA maNI etto ittarAe ceva jAva caNeNaM paNNatA) te pIsa 2 maNimA A badhA karatAM paNa vadhAre ISTa taraka ja yAvata varNanI apekSAe kahevAmAM AvyA che. eTale ke A badhA padArtho karatAM paNa vadhAre pILA raMganA te maNio hoya che. (tattha NaM je te suzkillA maNI tesiMNaM maNINa ime eyAkhve vaNNAvAse paNNatte) te bhAgamA zusa bhae (saha maNi) cha, 2 maNimAna - pAsa varNana yA pramANa vAmana mAvyA cha. (se jahAnAmae akeha vA saMkhei vA caMdei vA, kudeha vA, daMtei vA) prabhArI ma4-2tna-vizeSa saha DAya
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 17 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA krauzcAvalIti vA hArAbalItibA candrAvalIti vA zAradikabalAhaka iti vA, dhmAtadhautarUpyapaTTaiti vA zAlipiSTarAziriti vA kundapuSparAziriti vA kumudarAzi-ritivA zuSkacchivADIti vA pehuNamiJjiketi yA visaiti vA mRNAliketi vA gajadanta iti vA labagadalakaiti vA puNDarIkadalakaiti vA zvetAzoka iti vA zvetakaravIra iti cA, zvetavandhujIva iti vA bhaved etadrUpa syAta? no ayamarthaH samarthaH, te khalu zuklAHmaNayaH ita iSTatarakA eva yAvad varNana prajJaptAH ||muu. 17 // hai (kumudo daga dagarayadahiyaNagorakhIrapUre i vA) kuluda, udaka, udakaraja-nalakaNa, dadhidhana gADhA dahI, gAya kA dugdhapUra(haMsAbaloi vA, koMcAvalIi vA, caMdAvalIi vA, sAraiyabalAhaei vA, ghaMtadhoyarUppapaTTei vA) hamAvalI, koMcAvalI, hArAvalI, candrAvali zaradakAlako megha jaisA sapheda hotA hai, tathA pahile agni meM tapAyA gayA aura bAda meM pAnI meM DAlakara acchI taraha se sApha kiyA gayA aisA rajatapatra (cAMdIkA pataDA) (sAlipiharAsIi vA, kuMdapuppharAsIi vA, kumu. darAsIda vA, sukkacchivADIi vA) zAlidhAnya kI cUrNarAzi, kundapuSparAzi, kumudarAzi, zuSkazimvAphalI, (pihuNamijiyAi bA, bhiseha vo, suNAliyAi vA, gayadaMtei vA lavaMgadalaei vA. poMDarIyadalaei vA, seyAsogei vA, seyakaNavIrei vA, seyavaMdhujIvei vA) mayUrapiccha kA madhyavartI athavA, kamalinI kA mRNAla, kamalanAla kA tantu, gajavanta (hAthI kA dAMta), lavaGgAdala puNDarIkadala, zveta azokakSa, zveta karena kA vRkSa aura zveta bandhujIva jaisA zaMkha sapheda hoya che, candramA sapheda hoya che, kuMda puSpa sapheda hoya che, dAMta sapheda DAya cha, (kusudodagadagarayadahighaNagokkhIrapUrei vA) abhu 44, 44 204 NexY, dhidhana- DI yanu dugdhapUra, (haMsAvalII vA, koMcAvalII vA, hArAvalIi vA, caMdAvalII vA, sArayAlAhaeI vA ghatadhoyaruppapaDhei vA haMsAvaLI, kecAvaLI, hArAvalI, caMdrAvaLI, ane zarada kALane megha jevA sapheda hoya che, temaja pahelAM agnimAM tapAvavAmAM AveluM ane tyArabAda pANImAM nAkhIne sArI zate sA3 42 me 204tapatra (yohAnu patru) (sAlipiDharAsIi vA, kuMdapuppharAsIi vA, kumudarAsIi vA mukkacchivADIi vA) yAmAna boTa, pupanI DhA, bhu pupane do zuSTha zivI, (pihaNamijiyAI vA bhisei vA muNAliyAi vA gajadaMteI vA, lavaMgadalaei vA, poMDarIyadalaei vA, seyAsogei vA, seyakaNavIrei vA seyavaMdhujIvei vA) bhAranA pIchAnI madhya bhAga kamalinI mRNAla, kamaLanALa taMtu gajadaMta, (hAthIne dAMta) lavaMga dala, paMDarIkala, veta azoka vRkSa, zveta kaneranuM vRkSa ane sapheda baMdhu jIva je pramANe
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 154 rAjaprabhIpa 'tattha maM jete hAliddAmaNI' ityAdi-TIkA-tatra teSu maNipu ye te haridrAH - hAridrAvatpIta varNAH maNayaH teSAM daridrANAM khalu maNInAm ayametadrUpaH - anupadaM vakSyamANarUpo varNAvAsa:varNanapaddhatiH - prajJataH, sa yathAnAmakaH - campakaiti vAcampakaH sAmAnyataH suvarNacampakaH campakatvagiti - campakavRkSachallI campakabhedaH - campakaSTakSavizeSaH, haridrA - prasiddhA haridrAbhedaH - haridrAvizeSaH, dAruharidrA yadvo daridrAbheda:- haridrAkhaNDam, haridrAguTikA - haridrAsAranirmitaguTikA, hariAlikA prasiddhA, haritAlabheda:- haritAlakhaNDam, yadvA-haritAlavizeSaH, haritAlaguTikA haritAla sAranirmita guTikA, cikuraH- pItarAgadravyavizeSaH, cikurAGgarAgaH - cikuro - raJjanadravyavizeSaH, tatsaMyogajanito yo vastrAdigato rAgaH saH varakanakam-jAtvasusapheda hotA hai, vaisA hI sapheda zukramaNi hotA hai (bhave eyArUve siyA) parantu aisA hI sapheda varNa una zukramaNiyoM kA hotA hai kyA (No haNa samaTThe so bAta nahIM hai kyoMki ( te NaM sukillA maNI etto iTTatarAevetra jAtra vaNeNaM paNNattA) ve zukuNi ina saba se bhI adhika iSTa hI yAvat varNa se kahe gaye haiM / TIkArtha-una maNiyoM meM haridrA haladI kesamAna jo maNiyAM haiM unahAridra (pIlI) maNIyoM kA yaha isa prakAra kA varNAvAsa - varNanapaddhati - kahA gayA haijaisA - sAmAnya suvarNacampaka, campaka vRkSa kI chAla, campakabheda-campakavRkSa kI chAla, campakabheda campakavRkSavizeSa, haldI, yA haldI kI gAMTha, haridrA-guTikA, haridrAsAranirmita guTikA, haratAla, haratAcavizeSa, haritAlaguTikA - haritAlasAranirmita zuddhikA, pIlAdravya vizeSarUpa cikura, cikurAGgarAga- raMjanadravyavizeSa sadeha DAya che, te prabhA 4 sadeha zubhsa bhAjI hoya che. ( bhave pyArUvesiyA ) zuM bhevo na saha raMga te zubhsa bhazimono hoya cha ? ( jo iNDe samadde) mA vAta yogya nathI, Debha ( teNaM sukkillAmaNI etto itarAe cetra jAba caNNaM paNNattA) te zumsa bhaNiyo to bhI gadhA ratAM pazu vadhU paDanA chaSTa yAvat vaNuthI kahevAma AvyA che. eTale ke te save padArtho karatAM zukala maNi vadhAre zveta che. TIkA?--te maNimAM haridrA-haLadara jevI je maNi che, te haridrA (pILI) miyAnA varNAvAsa A pramANe kahevAmAM AvyA che jevuM sAmAnya suMva saMca4, yAMdhAnA vRkSanI chAsa, saca leha-yAca vRkSanI chAsa, campaka bheda-campaka vRkSa vizeSa, haLadara ke haLadaranI gAMTha, haridrA zuTikA, haridrA sAranimi`ta zuTikA, haratAla.. haratAla vizeSa; haritAla zuTiMkA haritAla sAranirmita zuTikA pIta dravya vizeSa rUpa cikura, cikurAMgarAga rajana dravya vizeSanA saceAgathI janya trAdigata g
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 17 bhagavadvandanArthaM sUryAbhasya gamanavyavasthA 155 varNam, varakanakanikaSa :- varakanakasya-jAtyasuvarNasya yo nikaSaH kaSapaTToparisaMgharSaNam suvarNazilpakam - suvarNasya yat zilpakam - AbhUSaNAdi, varapuruSavavasanam - varapuruSo - vAsudevastasya yadvasanaM pItaM vastram, vAsudevavastra' pItametra bhavatIti tadupAdAnam, tathA - ArdrakIkusumam - ArdrakI - ArdrakalatA, tasyA kusumaM puSpam, campAkusumam campApuSpama, kUSmANDakAkusumam kUSmANDikA-kUSmANDalatA tatpuSpam taDavaDAkusumamiti vA - 'tar3avaDA' iti dezIyaHstrIliGga zabdo vRkSavizeSArthaH, 'AulI' iti bhASAprasiddhI vRkSavizeSastasya kusumam, ghoSItakIkusumaghoSAta kI 'turAI iJiprasiddho latAvizeSa stasyAH puSpam, suvarNa yUthikAkusumam-subarNayUthikA- 'jUI' iti puSpavRkSavizeSaH, tasya kutuma, hiraNyakAkusumam-- suhiraNyakA vanaspativizeSaH, tasyA kusumasU, koraNTakavara, mAlyadAma - koraNTakaM - svanAmakhyAta puSpajAtivRkSavizeSaH, tasya yAni varANi ke saMyoga se janita vastrAdigatarAga, varakanaka - jAtyasuvarNa, varakanakanikaSajAsyasuvarNa kI, kasoTI para rahI huI lakIra, suvarNazilpaka- suvarNa ke AbhUSaNa Adi, varapuruSavasana - varapuruSa - vAsudeva ke pIta vastra, (vAsudeva ke vastra pIche hI hote haiM isaliye yahAM unakA upAdAna kiyA gayA hai) Ardra kI kusumaArdrakalA kA puSpa, campAkusuma - campApuSpa, kUSmANDakA puSpa - kAzIphala kI latA kA puSpa, taDar3A kA phUla, (DabaDA yaha dezIya strIliGga zabda hai aura vRkSa vizeSarUpa artha kA vAcaka hotA hai) AulI kA puSpa (AuLI jAti kA eka vRkSavizeSa hotA haiM) ghoSAtakI puSpa (ghoSAtakI nAma toraI ar treat aar gSpa pIlA hotA hai) suvarNayUthikA-sonAjuhI kA puSpa, suhiraNyakA kusuma-suhiraNyakovanaspativizeSa kA phUla, koraMNTaka caramAlyadAmakoture isa nAma se prasiddha vRkSa ke zreSThapuSpoM kI mAlA viiykkusumrAga, vara kanaka jAtyasuvarNa, vara kanakani-jAtyasuvarNanI kasATI uMparanI lITI; suM zikSaka suvarNanA strAbhUSA vagere, vara puruSa vasata-varapuruSa vAsudevanA pILA vasa (vAsudevanA vao pILA ja hAya che ethI ahIM temanuM upAdyAna karavAmAM mAnyu' che.) bhAdra DISThusubha-bhAI satA vizeSa yuSya, abhyAsubha-yasyAyuSya, ddumaaNDhikApuSpa-kAzIphaLanI latAnu puSpa tAvaDAnu puSpa, (taDavaDA dezIya sIliMga zabda che. ane vRkSa vizeSa rUpa arthanA vAcaka che.) AulInuM puSpa (AulI jAtinuM eka dhRkSa vizeSa hoya che) dhoSAtakI puSpa (ghASAtakI nAma turIyAnuM che. AnI velanu puSpa 'pILu' hoya che.) suvarNa yuthikA-sAnA juhInuM puSpa sahiraNyanu puSpa-sahiraNyanuM vanaspati-vizeSanuM puSpa, kAra'Taka varamAlyakrama-kAradegTaka A nAmathI prasaddha vRkSanA puSpAnI mALA, khIcaka kusuma-khIyaka A nAmanA vRkSavizeSanu phUla, pItAze-pILA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAprajanIce -atyantapItatayA zreSThAni mAlyAni-puSpANi, tepo dAma-mAlyam, bIyakakusumam-dhIyako-vRkSavizeSaH, tasya kusumam, pItAzokA, pItavarNAzokakSaH, pItakaravIra:-pItavarNakarNikArakSaH, pItabandhujIyaH-pItavarNavandhunIvA-vanaspativizeSaH tatparatavarNo varNAvAsaH prajJApta iti pUrveNa sambandhaH / bhavedU etadrapaH syAt ?, ityAdipadAnAM vivaraNaM vyAkhyAnapUrvam / no ayamarthaH samarthaHna tAvadetAdRza eva pItavarNamaNInoM varNAvAsaH, kintu te haridrA maNayaH ito'pISTatarakA ena yAvatpadena-kAntatarakA eka, manojJatarakA eva, mano'matarakA eva' ityetatpadasa ho bodhyaH / varNela prajJaptAH, eSAmapi vyAkhyA pAvat / atha zu varNamaNInAmupamA varNyate--'tattha NaM je te mukillAmaNI' ityAditatra-teSu maNiSu ye te zukla:-zvetavarNAH maNayaH, teSAM zuklavarNAnAM khalu maNInAm, ayametapaH-anupadaM vakSyamANarUpo varNAvAsa:-varNanapaddhatiH, prjnyptH| sa yathAnAmaka:-'aGkaH iti vA' ityAdi, aGko-ratnavizepaH, zaGkhacandrau,-- bIyaka isa nAma ke vRkSavizepa kA phUla, pItAzoka-pItavarNa kA azokavRkSa, pItakaravIra-pIle varNa kA kanera kA vRkSa evaM pItavandhujIva-pIle varNavAlA bandhujIva nAma kA banaspati vizepa-ye saba jaise pItavarNa ke hotA haiM-hamI prakAra ke pItavarNavAle ve pItamaNi hote haiN| bhave eyArUvesiyA' ityAdi padoM kA vivaraNa pahile kiyA cukA hai| tAtparya kahane kA yahI hai ki aisA hI pItavarNavAle maNiyoM kA varNAvAsa nahIM hai kintu ve hAridramaNi ina pUrvokta pItapadArthoM se bhI adhika iSTatara haiM yAvat kAntataraka haiM, manojJataraka haiM; aura mano'mataraka haiN| ina kAntataraka Adi , padoM kI vyAkhyA hamane pahIle karadI hai| . aba prAcArya zuruvarNavAle maNiyoM kI upamA kA varNana karate haiM'tattha NaM je te sukillA' ityAdi-una maNiyoM meM jo. zvetavarNa ke maNi raMga vALuM azaka vRkSa, pIna kavIra, pILA raMganuM kaneranuM vRkSa ane pItabaMdhujI va-pILA varNavALI baMdhujIva nAmanI vanaspati vizeSa A badhA jema pILA raMganA DAya cha. 2mA prabhArI 2. pAsa vANA pItamAzayo Doya cha. 'bhave eyArUve siyA'. vagere padanI vyAkhyA paheAM karavA mAM AvI che. kahevAno hetu A pramANe che ke pItavarNa vALA maNionA varNAvAsa A pramANe nathI, paNa te hAridramaNi te A ulikhita padArtho karatAM vadhAre iSTanara che, yAvatu kAMtataraka che, mane jJa taraka che ane mane mata taraka che. A kAMtatara vagere padanI vyAkhyA ame pahelAM karI dIdhI che - mAyAya va zusa vA maNigAnI mAnuM vANuna re cha. ' tatthaNaM je te mukkillA' tyAta te maNimAmA 2 zveta panA bhaNamA cha, te veta varNavALA maNione varNavAsa A pramANe kahevAmAM Avyo che ke-je pramANe
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 17 bhagavadvandanA syAbhasya gamanavyavasthA 157 prasiddhau, kundaH-kundapuSpam, danta:--prasiddhaH, tathA kusudo-iko-dakarajodadhighala-gokSIra pUreti vA' etAni kukhadAdizabdA 'itivA' iti pratyekaM saMyojya paThitavyAni, tatra kumudaM kairavam' udakaM-jalam, udakarajA-jalakaNaH, dadhidhanaH-dadhipicchaM gADhaM dadhi, gokSIrapUraH-godugdhasamUha haMsAcalI haMsapatiH , krauJcAvalI-krauJcAH pakSivizepAH, tepAmAvaliH-patiH, hArAvalI-hArA:--- kaNThAbharaNavizeSAH, tepAmAvalI-patiH, tathA-candrAvalI-candrapatiH, zAradikavalAhakA-zAradikaH-zarahatusano balAhako-meghaH, dhmAtadhautarUpyapaTTaHpUrvamAtaH-agninA saMyojitaH, ata eva-pazcAd dhautaH-saMzodhito rUpyapaSTaHrajatapatrAM, yahA-dhmAtena-mAnena dhauto pyapaTTaH, zAlipiSTAziH-zAlInAdhAnyavizeSANAM yAni piSTAni-cUrgAni tepAM rAziH-puJjaH, kundapuSparAzi:-- kundAkhyapuSpapujaH, kumudarAzi:-kairavapujaH, zukacchivADIti dezIzabdo 'yam, zuSkA-chivADI-zimbA'phalI' iti bhASApasiddhA, pehuNaminikApehuNaM-mayUrapicchaM, tasya miJjikA-sadhyavartyavayavaH, visaM-kamalinInAlaM, mRNAlikA-kamalanAlatantuH, gajadantaH, lavaGgandalakam-labajalatApatram, puNDarIkadala. kam-zvetakamalapatram-zvetAzokaH, zvetavarNo'zokarakSaH, zvetakaravIra, zvetavarNaH karNikAraH, zvebandhujIvaH, zvetavarNo vanaspativizeSaH, tadvacchetavarNaH, bhavedetadrUpaH syAt ? ityAcArabhya varNana prajJaptAH' ityantapadAnAM vivaraNaM prAgvad bodhyam / / mU. 17 // tadevaM maNInAM paJcavidhavarNasvarUpamuktaM. sAmprataM teSAM gandhasvarUpamAha--- mUlam-tesi gaMmaNINaM ime eyArUve gaMdhe paNNate; se jahA nAmae koTapuDANa bo tagarapuDANa vA elApuDANa vA coyapuDANa vA caMpApuDANa vA damaNagapuDANa vA kuMkumapuDoNa vA caMdaNapuDANa vA haiM- una zvetavarNa ke maNiyoM kA yaha isa prakAra kA varNAvAsa kahA gayA hai-jaisA-aMka-ratnavizeSa hotA hai, zaMkha hotA hai candramA hotA hai kundapuSpa, daMta, kumRda-kairava, udaka-jala, udakaraja-jalakaNa. dadhidhana-gADhAdahI, godugdharAzI, haMsapaMkti, krauMcapakSiyoM kI paMtti tathA kaNThAbharaNavizeSa, ityAdi ye saba hote haiM so vaha kathana mUlAthai ke jaisA hI hai // sU 17 // aMka ratna vizeSa hoya che, zaMkha hoya che, candramAM hoya che, kaMda puSpa, daMta kairava, GEx-vell, 4 204-rezY, ghidhana- DI, gAyarAzi, sapati - ya pakSIonI paMkti temaja kaMThAbharaNa vizeSa vagere badhA hoya che-A badhuM varNana ahIM mUlAI pramANe ja samajavuM joIe. e sU, 17 che
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rAjapraznIyamo usIrapuDANa vA saruApuDANa vA jAipuDANa vA jahiyApuDANa vA maliyApuDANa vA pahAmaliyApuDANa vA ketagipuDANa vA pATalipu. DANa vA NomaliyApuDANa vA agurupuDANa vo lavaMgapuDANa vA kappUrapuDANa vA vAsapuDANa vA aNuvAyaMsi vA obhijjamANANa vA kuTTijamANANa vA bhaMjijamANANa vA udhirijamANANa vA vikittirijamANANa vA paribhujjamANANa vA paribhAijjamANANa vA bhaMDAo vA bhaMDaM sAharijamANANa vA orAlA bhaNuNNA maNaharI ghANamaNaniikarA savvao samaMtA gaMdhI abhinissavaMti, bhava eyArUva siyA ?, No iNa8 samaThe, te NaM maNI ettoiTTattarAe ceva gaMdheNaM paNNattA sU. 18 // chAyA-teSAM khalu maNInAmayametadrUpo gandhaH prajJaptaH, sa yathA nAmaka koSTapuTAnAM vA tagarapuTAnAM vA elApuTAnAM vA coyapuTAnAM vA caMpApuTAnAM vA damanakapuTAnAM vA kuddumapuTAnAM vA candanapuTAnAM vA uzIrapuTAnAM vA marukapuTAnAM jAtIpuTAnAM vA yUthikApuTAnAM vA mallikApuTAnAM vA snAnama. . 'tesi NaM maNINaM' ityAdi / mutrArtha-(tesi NaM maNINaM ime eyArave gaMdhe paNNatte) una maNiyoM kA yaha isa prakAra kA gaMdha kahA gayA hai-(se jahA nAmae kohapuDANa vA, tagarapuDANa vA, elApuDANa vA, coyapuDANa vA, caMpApuDANa vA damaNagapuDANa pA) jaisA koSThapuTakA, tagarapuTa kA, elApuTa kA, coyapuTa ko, caMpApuTa kA, damanakapuTa kA, (kuMkumapuDANa vA, caMdaNapuDANa vA,) isIrapuDoNa vA kuMkumapuTa kA, candanapuTa kA, usIrapuTa kA, (maruApuDANa vA) maruApuTa kA 'jAIpuDANa vA' jAti 'tesiNaM maNINaM' ityAdi / sUtrArtha:-(tesi NaM maNINaM ime eyArUve gaMdhe paMgatte) te mANagAnA Aya 20 prabhArI 4vAmA yAve cha. (se jahA nAmae koThapuDANa vA tagara puDANa vA elApuDANa vA, coyapuDANa cA, caMpApuDANa vA damaNa gapuDANa vA) vo 108 XTanA, ta2 TanA, geDA (medAyI) ghuTanA, vyAya ghaTanA, pATanA, bhana paTanA, (kukumapuDANa vA, caMdaNapuDANa vA, usIrapuDANa vA) ma ghuTane yahana bhuTano, SAll2 ghuTane, (majhaApuDANa vA) bharavAnA ghuTane (jAI puDANa pA)
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 subodhinI TIkA. sU. 18 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA " TikApuTAnAM vA ketakIpuTAnAM vA pATalIpuTAnAM vA navamallikApuTAnAM vA agurupuTAnAM vA lavaGgapuTAnAM vA karpUrapuTAnAM vA vAsapuTAnAM vA anuvAte vA udbhidyamAnAnAM vA kuTayamAnAnAM vA bhajyamAnAnAM vA utkIryamANAnAM at fontmANAnAM vA paribhujyamAnAnAM vA paribhAjyamAnAnAM vA bhANDAta bA bhANDaM saMTriyamANAnAM vA udArAH manojJAH manoharAH ghrANamanonirRtikarAH sarvataH samantAt gandhA, abhiniHsavanti bhaved etadrUpaH syAt ? no bhayamarthaH samarthaH, te khalu maNayaH ita iSTanarakA eva gandhena prajJaptAH // su. 18 // puSpa ke puTakA (juhiyA uDANa vA ) yUthikA puSpa ke puTa kA, (malliyApur3ANa (vA) mallikA puSpa ke puTa kA (vhANamalipApuDANa vA ) snAnamallikApuTa kA (ketagipur3A vA) ketakI puSpa ke puTa kA (pADalipuDANa vA) pATalapuSpa ke phuTa kA ( No maliyApuDANa vA) navamallikA ke puTakA (agurupuDANa vA) aguru ke ke puTa kA ( lavaMgapuDANa vA ) lavaMga ke puTakA (kappUrapuDANa vA ) kapUra puTa kA, (bAsapuDANa vA) vosake puTa kA (aNuvAyaMsi vA obhijjamAgANa vA, kuhijamANANa vA bhaMjijamANANa vA) anukUla vAyu ke calane para . unakI udbhidyamAna avasthA meM, kuTayamAna avasthA meM, bhajyamAna avasthA maiM (ukkirijjamANANa vA vikirijamANANa vA paribhrajamANANa vA paribhAijamANANa vA ) utkIryamANa avasthA meM, vikIryamANa avasthA meM, paribhujyamAna avasthA meM paribhAjyamAna avasthA meM, avathA eka bhANDa se dUsare bhANDa meM le jAne kI avasthA meM ( orAlA, maNuNNA magaharA, ghANamaNaNivbukarA lati puSpanA cuTanA (jahiyA puDANa vA ) yUthina puSyanA ghuTanA (malliyA puDANa bA) mahilA puSyanA puTane (hAgamalliyApuDANa vA) snAna mahilA yuTano (keta gipuDANa vA) tI puSpanA ghuTano ( pADalipuDANa vA) pATasa puSyanA ghuTane (No malliyApuDANa vA) navamahisamma (yabhelI) nA ghuTanA, (agurupuDANa vA) agurunA puTanA (lacaMgapuDANa vA ) savaMganA ghuTanA, ( kappUrapuDANa vA ) myUranA ghuTanA, (vAsapuDANa vA ) vAsanA ghuTanA, (aNutrAyaMsi vA abhijamA NANa vA, kuTTijjamANANa vA bhaMjijjamAgAna vA) anusa pavana vahevA sAge tyAre temanI udbhabhidyamAna avasthAmAM, kudyamAna avasthAmAM, bhajyamAna avasthAmAM ( ukkirijamANANa vA vikirijjamANANa vA paribhujjamANANa vA paribhAijjamA NANa vA) utDIryamAzu avasthAmAM, viDIryabhANu avasthAmAM, parilulyamAna sthAnamAM, paribhAjyamAna avasthAmAM, athavA eka pAtrathI khIjA pAtrAmAM laI bhavAnI avasthAmAM (orAlA, maNuNNA sagaharA, ghANamaNaNivvuikaro santrao samaMtA ava
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamatre 'tesi NaM maNINaM' ityAdi-- TIkA--tepAM-kRSNa-nIla-lohita-horidra-zuklAnAM khalu maNInAm ayametadrUpaH-anupadaM vakSyamANarUpo gandhaH prajJapsaH, sa yathAnAmakA-koSTapuTAnAM vA-ityAdi-koSThaM-gandhadravyavizeSaH, tasya ye puTA:-puTikAH tepAM-'kopThapuTAnAM" ityAdI bahuvacanopAdAnaM gandhAtizayadyotanArtham, ' tathA-tagarapuTAnAM savao samaMtA gadhA abhinissavaMti)u dAra, manojJa, manohara evaM ghrANa aura 'mana ko ni tikAraka (mukhakAraka) aisA gaMdha saba dizAoM meM aura saya vidizAoM meM phailatA hai. isI prakAra se inakA bhI gaMdha saya dizAo meM aura sarva vidizAoM meM phailatA hai (bhave eyArUve siyA) to kyA ina maNiyoM kA bhI aisA hI-isa prakAra kA hI-gaMdha hotA hai ? uttara (No iNa8 sama?) yaha artha samartha nahIM hai kyoM ki (teNaM maNI etto itarAe ceva gaMdhegaM paNatI) ye saba maNiyAM apane 2 gaMdha kI apekSA se ina lava pUrvokta gaMdha dravyoM se bhI adhika gaMdhavAle mAne gaye haiM ata: ye iSTa taraka haiM ityAdi saba kathana pahile jaisA jAnanA caahiye| TIkArtha--una kRSNa, nIla, lohita, hAridra aura zukra maNiyoM kA isa prakAra kA yaha gaMdha kahA gayA hai. koSTha-eka prakAra gaMdha dravya vizeSa hotA hai. isakI jo puTikAe~ hotI haiM-vaha koSThapuTa hai. yahAM jo saya jagaha bahu vacana kA prayoga kiyA gayA hai vaha unakI gaMdhAtizayatA ko gaMdhA, abhinistavaMti) SIR, manA, manohara bhane nA bhane manana nivRttiA24 (tarata ja parama AnaMda ApanAra) e gaMdha badhI dizAomAM ane sarve vidi zAomAM prasarI jAya che te pramANe ja temane paNa gaMdha badhI dizAomAM ane sa hizAyAmA prasarI taya cha. (bhave eyarave siyA) to zu 20 sa mANayAnA dha pa ma to Doya cha ? uttara (go iNaDe samajhe) 20 artha samaya nathI. bha3 (teNaM maNI elo ittttnraaece| gaMveNaM paNNattA) mA sarva bhaague pitApitAnA gaMdhanI apekSAe A pUrve varNavelA gaMdhadranA gaMdha karatAM paNa vadhAre sarasa gaMdha vALA mAnavAmAM AvyA che. ethI te ISTataraka che. vagere badhu kathana pahelAMnI jema ja samajI levuM joIe. TakAthe-te kRSNa, nIla, lehita hAridra ane zukala maNione gaMdha A pramANe kahevAmAM AvyuM che. keSTha-eka prakAranuM gaMdha dravya vizeSa hoya che. enI je puTikAo hoya che, te keSTha puTa che ahIM je badhI jagyAe bahuvacana-praga karavAmAM AvyuM che, te temanI atizaya gaMdhane batAvavA mATe ja karavAmAM AvyuM.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 subodhinI TIkA. sU. 18 bhagavadvandanArthaM sUryAbhasya gamanavyavasthA vA - tagaramapi gandhadravyavizeSa eva tasya ye puTAstepAma, tathA - elATAnAM vA - elA-' ilAyacI' iti bhASA prasiddhA, tasyAH puTAnAM tathA coyapuTAnAM - coyaM gandhadravyaM tasya puTAnAm, tathA campApuTAnAM campA - puSpavizeSastasyAH vA - damanakaM sugandhiyukta vanaspativizeSaH, puTAnAm, tathA - damanakapuTAna tasya puTAnAm, tathA kuGkumapuTAnAM vA kuGkumaM - kesara' iti bhASAmasiddhaH sugandhidravyavizeSaH, tasya puTAnAm, tathA - candanapuTAnAM vA - candanaM - zrIkhaNDacandanaM tasya puTAnAm, tathA - uzorapuTAnAM vA uzIraM - vIraNanAmakatRNamUlaM tasya puTAnAm, tathA-marukapuTAnAM vA - maruko - mugandhivanaspativizeSaH, tasya puTAnAm, tathA - jAtI puTAnAM vA-jAti jAI iti prasiddhaH puSpavizeSastasyAH buTAnAm, tathAyUthikApuTAnAM vA - yUthikA- 'jUI' itiprasiddhaH puSpavizeSaH, tasyAH puTAnAm, tathA - mallikApudAnAM vA mallikA- 'belI' itiprasiddhaH, gandhapuSpavizeSaH, tasyAH puTAnAm, tathA - snAnamallikApuTAnAM vA-snAnamallikA - snAnayogyo mallikApuSpa dyotana karane ke liye hI kiyA gayA hai. tagara bhI eka prakAra kA gaMdha dravya vizeSa hai. elA isa nAma ilAyacI kA hai, coya bhI eka prakAra kA gaMdhadravyavizeSa hotA hai. campA isa nAma kA puSpavizeSa hotA hai. isameM utkaTa gaMdha hotI hai. sugandhipatra yukta eka prakAra kA jo vanaspati vizeSa hotA hai usakA nAma damanaka hai. kuGkuma nAma kesara kA hai. candana se yahAM zrIkhaNDa candana liyA gayA hai, uzIra nAma khazakhaza kA hai. yaha eka prakAra kA ghAsa ke tRNa jaisA hotA hai. maruka nAma maruA kA hai. yaha bhI eka prakAra kA gaMdhadravya vizeSa hai. yUthikA nAma juI puSpa kA hai. jAti nAma jAI puSpa kA hai| mallikA nAma moghare ke puSpa hai. ise kahIM 2 belA kA phUla bhI kahate haiM / snAna yogya mallikA puSpa kA V tagara paNa eka vizeSa gadha dravya che. elA elacIne kahe che. cAya paNa eka vizeSa dravya hoya che. campA nAme puSpa vizeSa hAya che. temAM ugra gaMdha hAya che. sugadhipatra cukata eka jAtanI vanaspatI vizeSa hoya che tenuM nAma damanaka che. kukuma nAma kesaranuM' che, caMdanathI ahIM zrIkhaMDacaMdana levAyuM che. uzIra khazakhazane kahe A eka jAtanuM tRNu hAya che. maruka nAma maravA (DamarA) tuM che A paNa eka jAtanuM gadhadravya vizeSa hoya che. yUthikAnAma jIi puSpanu' che. jAtinAma jAI puSpanu che. mallikAnAma megananA puSpadru che. A puSpane hindImAM belA puSpa paNa kahe che. snAna cAgya mallikApuSpa vizeSanuM nAma snAnamallikA che. kevaDAnA pu paDyuM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 rAjazrIyamutre vizeSaH, tasyAH pudAnAm tathA ketakIpudAnAM yA ketakIpuSyavizeSaH, tasyAH puTAnAm, tathA-pATalIpuTAnAM vA pATalI- 'gulAba' iti madaH vizeSaH, pATAnAm, tathA navamallikApudAnAM yA-nayamallikA- puSpavizeSaH, tasyAH puMTAnAm, tathA - agurupuTAnAM vA - kAlAguru, tasya pudAnAsa tathA dAna bA lavaGga - prasiddhaM tasya dAnAm, tathA karpUrepudAnAM yA karpUreM-prasiddhaM tasya pudAnAm tathA-vAsapuTAnAM vA vAsaH mRgayavizeSaH, tasya puThAnAm, anu vAte vA AdhAyaka puruSANAmanukule vAle macalite sati pUrvokAnAM pudInAM udbhidyamAnAnAM vA udbhAvyamAnAnAm, kudyamAnAnAM vA udvahanyamAnAM bhajyamAnAnAM vA khaNDayamAnAnAM etadvizeSaNadvayaM koSThapuTAdInAM hayANAm teSAmeva kuna lakSNaskhaNDIkaraNasambhavAt na tu yUthikAdInAm, utkIryamANAnAMUdhaH kriyamANAnAM koSThAdipudAnAM koSThAditryANAM vA vikIryamANAnAM vA - itastato vikIryamANAnAM vA paribhujyamAnAnAM vA - paribhogAyopabhujya - vizeSa kA nAma snAnamallikA hai. kevaDhe ke puSa kA nAma kI hai. gulAba ke phUla kA nAma pAvalI hai. navamallikA bhI eka prakAra ke pupa vizeSa kA nAma hai. kAlAguru kA nAma aguru hai lauMga kA nAma lavaGga hai. kapUra nAma kapUra kA hai. bAla bhI eka prakAra kA sugaMdhidravyavizeSa hotA haiM. ina saba ke puToM se tAtparya hai tarake Upara unheM rakhanA. arthAt samudAyarUpa meM inakA jamAva karanA. isase ina sabakI gaMdha meM utkaTatA AjAtI hai. yahI bAta Age ke padoM dvArA AcAryane ziSya ko samajhAI hai. ve kahate haiM ki jaba ye koSThapuTAdika sugaMdha kraya vidArita kiye jAte haiM okhalI meM kUTe jAte haiM, choTe 2 unake TukaDe kiye jAte haiM, U~ce nIce kiye jAte haiM - arthAt bakhere jAte haiM, hara udhara phailAye jAte haiM, paribhoga ke kAma meM liye jAte haiM, apane pAsa ke puruSa AdikoM nAma ketakI che gulAmanA puSpa vizeSanuM nAma pATalI puSpa che. navamallikA paNa eka jAtanA puSpa vizeSanuM nAma che. kAlAgurunuM nAma aNurunuM che loganuM nAma liviMga che. kapUranuM nAma kapUra che. vAsa paNa eka jAtanuM sugaMdhita dravya vizeSa heAya che. A gadhAnA puTathI ahIM A artha samajavAnA che ke DhagalAnA rUpamAM A sarvenI jamAvaTa karavI. ethI A madhAnI suvAsamAM utkaTatA AvI jAya che. eja vAta nimna padmA vaDe AcArya ziSyane samajAvatAM kahe che ke jyAre A khadhA kapuTa vagere suMgadha dravya. vidyArita karavAmAM Ave che--khAMDaNiyAmAM khAMDavAmAM Ave che, nAnA nAnA tenA kakaDA karavAmAM Ave che nIce upara pharavAmAM Ave che .eTale ke vikheravAmAM Ave
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. su. 19 bhagavadvandanA, sUryAbhasya gamanavyavasthA mAnAnA, paribhAjyamAnAnAM pArSavatibhyaH dIyamAnAnAm bhANDAd vA bhANDaM saMhiyamANAnAm-ekasmAtpAtrAt pAtrAntaraM nIyamAnAnAm, udArA:-vismRtAH manojJA:-manohAriNaH, manoharA:-mano'vakUlAH, ghrANamanonitikarA:-ghrANasya manasazca nitikarAH-zAntipradAH, ityevaM prakArA 'gandhAH sarvataH-saryAla dikSu samantAt-sAslu vidikSu abhiniHsravanti-sarvatobhAvena niHsaranti / evamukte ziSya pRcchati-bhaved etapasyAva ? iti-teSAM nagInAmetadrUpo gandhaH syAt-kadAcid bhavet ? guruH kathayati-no ayasartha samarthaH' ityAdi pUrvavat |s.181 ityevaM gandhavarNanAmuktvA teSAM maNInAM sparzavarNanamAha ___ malama-teli NaM maNINaM ime eyArUve phAse paSNate, se jahAnAmae AiNei vA rUei vA bUrei vA NavaNIei vA haMlagabhatuliyAi vA sirIsakusumaniLyei vA bAlakusumapattarAsIi vA, bhave eyArUve liyA ? No iNaDhe samatu, teNaM maNI etto iTutarAe ceva jAva phAseNaM paNNatA // sU0 19 // ke liye diye jAte haiM, athavA eka pAtra se aura dUsare pAtra meM jaba rakhe jAte haiM taba inakI bahuta baDI gaMdha aisI dizAoM aura vidizAoM meM phailatI hai ki jisase mana kA haraNa ho jAtA hai. mana ko AnaMda AtA hai, manako rucatI hai ghrANendriya aura mana meM eka prakAra kI zAMti AtI hai. aba isa para ziSya pUchatA hai ki una maNiyoM kA isa prakAra kA gaMdha kyA kadAcit hotA hai ? taya guru usase kahate haiM ' yaha artha samartha nahIM hai ' ityAdi Age kA aura saba kathana pahile kiye gaye kathana ke anusAra hI jAnanA caahiye.| arthAt inase bhI adhika sugaMdhi ina ratnoM kI thI. suu.18|| che, Ama tema phelAvavAmAM Ave che paribheganA kAmamAM levAmAM Ave che. pitAnI pAsenA puruSa vagerene ApavAmAM Ave che athavA te eka pAtrathI bIjA pAtramAM mUkavAmAM Ave tyAre emanI evI tIvra suvAsa dizAo ane vidizAomAM prasarI jAya che ke jethI manapaNu AkarSita thaI jAya che. manane AnaMda prApta thAya manane game che. dhrANendriya ane manane eka jAtanI zAMti prApta thAya che. A badhI vAta sAMbhaLIne ziSya prazna kare che ke te maNione gaMdha Ave ja hoya che ke zuM ? tyAre javAbamAM guru tene kahe che ke-A artha samartha nathI" vagere pahelAnA jevuM ja kathana ahIM paNa che. eTale ke A ratnone gaMdha te A padArtho karatAM paNa ati tIvra che. sU, 18 che
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra chAyA-teSAM glu maNInAmayametadrUpaH sparzaH prajJaptaH, sa yathAnAma: ajinamiti vA katamiti vA bUra iti vA navanItamiti vA haMsagarbhatUliketi zirIpakusumanicaya iti vA bAlakusumapatrarAziti vA, bhaved etayaH syAt ? no ayamarthaH samarthaH, te khalu maNaya: ina iSTatarakA evaM yAvat spazena prajJaptAH muu.19|| 'tesiNaM maNINaM ime eyArUce phAse' ityAdi TIkA--tepAM-kRSNAdimaNInAM pUrvAktAnAm ayametadrUpa:-anupadaM vakSyamA NarUpaH sparzaH prajJaptaH, sa yathAnAmakaH ajinamiti bA-tatrAjinaM carma, tAdRzaH una maNiyoM ke sparzakAvarNana-- 'tesiM NaM maNINaM ime eyArUve phAse paNNatte' ityaadi| sUtrArtha--(tesi NaM maNINaM ime eyArUve phAse paNatta) una maNiyoM kA yaha isa prakAra kA sparza kahA gayA hai (se jahAnAmae AiNei vA, rUei vA, bUrei vA, NavaNIei vA haMsagamatRliyAi vA sirIsakusumanicaei vA vAlakusumapattarAsII vA) jaisA-sparza ajina-mRgacarma kA hotA hai, dUra kA hotA hai, navanIta kA hotA hai, haMsagarbhatalikA kA hotA hai, zirIpa. kusumasamUha kA hotA hai, vAlakusuma ke pattoM ke samUha kA hotA hai, usI prakAra kA sparza una maNiyoM kA hotA hai / (ave eyArUve siyA) kyA inake jaisA hI unakA sparza hotA hai ? (No iNaThe samaThe) yaha artha samartha nahIM hai| kyoM ki (teNaM maNI etto ItarAe ceva jAva phAseNaM paNNattA) ve maNI iname bhI iSTataraka hI yAvat sparza se kahe gaye haiN| te maNionA sparzanuM varNana. "tesiM NaM maNINa ime eyArUve phAse paNatte' ityAdi / sUtrArtha-( tesiM NaM maNINaM ime eyArUve phAse paNNate) te bhAnumAnA spa 24 prabhArI pazupAmA mAvyo cha. (se jahAnAmae AiNei vA, rUei cA, bUrei vA, NavaNIei vA, haMsagambhatUliyAi vA, sirIsakusumanicaei vA yAlakusumapattarAsIivA) 250 lina bhRgayA- khAya ch| 3ne| he che. bUrane hoya navanIta mAkhaNa-ne hoya che, haMsagarbha tUlikAne (pAtharavAnA gAdalAne) hoya che, zirISanA puSpanA samUhane hoya che. nAnA puSponA patronA samUhane heya cha, 2 // 25 te bhaNiyAno sAya cha. (bhave eyArUve siyA) zu memanAM 2 / 25 te bhANagAnA DAya cha 1 (No iNa samaDhe) PAL ma samartha nathI. bha (teNaM maNI etto iMdranarAe ceva jAva phAseNaM paNNattA) te bhAmA - emanA karatAM paNa vadhAre ISTa taraka cAvat sparza vALA kahevAmAM AvyA che.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU 19 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA sparzasteSAM maNInAm, evamagre'pi, rutaM-tUlam, vUraH-vanaspativizeSaH, navanIta-pratItaM, haMsagarbha tUlikA-haMsagarbhaH-haMsaH-caturindriyakITa vizeSaH, garbha:tannirvatitaM tantu jAlaM, tena nirmitA tUlI-zayyA haMsagarbhatUlI, saiva haMsagarbhatUlikA, zirISakusumanicayaH-zirISo vRkSavizeSaH, tasya yAni kusumAni-- puSpANi teSAM nicayaH-samUhaH, bAlakusumapatrarAziH vAlaM yat kusumaM-puSpakalikA tasya pratrANAm-avayavAnAM rAziH, tatsparzaH, bhaved etapaH syAd' ityAdi pUrvavat // sU0 19 // mUlam-taeNaM se Abhiyogie deve tassa divvassa jANavimANassa bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahaM pecchAgharamaMDavaM viuvvai aNegakhaMbhasayasaMniviDhe abbhuggayasukayavaraveiyAtoraNavararaiyasola bhaMjiyAgaM susiliTTavisiTUla saMThiyapasatthaveruliyavimalakhaMbhaM NANAmaNikaNagarayaNakhaciyaujjalabahusamasuvibhattabhUmibhAgaM IhAmiyausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNa layapaubhalayamatticittaM kaMcaNamaNirayaNathUmiyAgaM NANAviha paMcavaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharaM cavalaM sarIikavayaM viNi TIkArtha-pUrvokta kRSNAdi maNIyoM kA sparza jaisA ajina-camaDe kA rUtatUla kA, ghara-vanaspati vizeSa kA, navanIta-makkhana kA, ha~sagarbha tulikA-ha~sa-cauindriya kITa vizeSa se nivartita tantujAla se nirmita zayyA kA, zirIpa puSpa ke samraha kA, evaM puSpakalikA ke pattoM kA sparza hotA hai-vaisA hai. vAkI ke 'bhavedratadrUpa: syAt ' padoM kA aura saba kathana pahile kiye gaye kathana ke jaisA hI jAnanA caahiye| isase bhI anantaguNA komala sparza ina ratnoM kA hai // mU. 19 // TIkAtha-pUta kRSNa vagere maNione sparza jevo ajita-cAmaDAne sUtAnA, bhUra-vanaspati vizeSanA, navanIta-mAmAnI, sagama tUli-sa-yo'ndraya kITa vizeSathI nivartita taMtu samUhathI banAvavAmAM AvelI zayyAno, zirISa puSpanA samUhana ane puSpa kalikAnA pAMdaDAno sparza hoya che. te ja maNione paNa DAya cha. zeSa pahAnI Atha bhavedaetadrapaH syAt ' mA parnu 4thana paDalAnI ma ja jANI levuM joIe. A sarve padArtho karatAM paNa aneka gaNe kemaLa sparza A ratnane che ke sU, 19 che
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 168 rAjapraznIyA talam upacitacandanakalazaM candanaghaTaskRtatoraNapratidvAradezabhAgam Asakto. saktavipulavRttamalambitamAlyadAmakalApaM paJcavarNasarasasurabhimuktapuSpapujhopa. cArakalitaM kAlAgurupravarakuMduruSkatumakadhUpamadhamadhAyamAnagandhonAbhirAma sugandhavaragandhitaM gandhavartibhUtaM divyatruTitazabdasaMpraNAditam apsarogaNasaMgha. vikIrNa mAsAdIyaM darzanIyam abhirUpaM pratirUpam // 10 20 // thA. gozIpa, evaM sarasarakta candana, inake paMka se pracura pAcauM aMguliyoM ke hAthe vahAM para lagAye hue the. (ubaciyacaMdaNakalasaM caMdaNacaDamukayatoraNapaDiduvAra desabhAga) candana se carcita hue kalaza isameM rakhe hue the. pratyeka dvAra para jo toraNa banAye gaye una para jo ghaDe rakhe hue the ve candana se carcita kara ke rakhe gaye the (AsattosattaviulavaDavaggAriya. malladAmakalAvaM,paMcavaNNasarasamurabhimukapuSphapuMjobayArakaliyaM) isa meM jo mAlAoM kA samUha laTakAyA gayA thA, vaha bhUmi taka laTakatA thA, tathA Upara taka saMlagna thA. bahuta vistIrNa thA evaM golA thA, isa meM jo jagaha 2 para puSpa vikhere gaye the ve paMcavarNa ke the, tAje the. khazayayukta the (kAlAgurupavarakuMdurukaturukadhUvamadhamadhaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM, sugaMdhivaragaMdhiyaM gaMdhavaTibhUyaM) yaha prekSAgRha maMDapa kAlAguru pracurakunduruSka, turuSka ina saba dhUpoM kI phailI huI gaMdha ke utkarpa se ramaNIya thA. uttamagaMdhoM meM jo zreSTha gaMdha thA usa se yaha yukta thA. isaliye yaha aisA jJAta hotA thA ki jaisA maMDapa lIMpavAmAM AvyuM hoM. temaja tenI dIvAla cUta vagerethI sapheda karavAmAM AvI hatI. gerecana temaja rakatacaMdananA pAMce AMgaLIonA thApA tyAM lagADavAmAM bhAvyA hutA. (ucaciya caMdaNakalasaM caMdaNaghaDasukaya toraNapaDiduvAradesabhoga) caMdananA lepanathI zobhAtA kaLaze temAM mUkavAmAM AvyA hatA. dareke dareka daravAjA uSara je toraNa banAvavAmAM AvyAM hatAM, ane temanA upara je kaLaze goThavavAmAM yAvyA utA. te yaha sa vAbhA mAvyA tA. (Asattosatta viulavaTTa vagdhAriyamalladAmakalAvaM, paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjozyArakaliya ) emAM je mALAonA toraNe laTakAvavAmAM AvyAM hatAM te bhUmine sparzatA hatAM temaja upara sudhI paNa pahoMcelAM hatAM. te bahu ja vistIrNa temaja gaLAkRti vALAM hatAM. te maMDapamAM amuka amuka sthAne puSpa vikheravAmAM AvyAM hatAM te paMcavarNanAM tai, alon di tebha08 sugadha yuta utai. (kAlAgurUpavarakuMdarUkkaturukkadhUva madhamadhaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM, sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavabhRiya) te prekSAgaDa bha75 4aadaaguru, pracura kudruSka, turuka A badhA dhUpanI prasarelI uttama sugaMdhathI ramaNIya ho,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 20 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA - 'taeNa se Abhiyogie deve' ityAdi TIkA-tataH-yAnavimAnavikaraNAnantaraM khalu saH-pUrvoktaH Abhiyo giko devaH tasya-vikRtasya yAnavimAnasya bahumadhyadezabhAge-atimadhyadezabhAge atra--asmin bhAge khala mahat-vizAlaM prekSAgRhamaNDapaM-nATayazAlArUpaM vikaroti / tacca kIdRzam ? ityapekSAyAmAha-anekastambhazatasaMniviSTam-ane kAni=bahuni stambhazatAni sanniviSTAni saMlamAni yatra tat-anekazatastabhma yuktamityarthaH,-saMniviSTim tathA-abhyutasukRtavaravedikAtoraNavararacitazAla yaha gaMdha kI battIrUpa ho. (divyatuDiyasahasaMpaNAiyaM accharagaNasaMghavikiNaM, pAsAIyaM darilaNijja, abhirUvaM paDirUvaM) divya vAjoM kI zrotra manohArI dhvani se vaha mujita banA huA thA. apsarAoM ke samUha se vaha vyApta thA. prAsAdIya thA. darzanIya thA. abhirUpa thA aura pratirUpa thaa.| TIkArtha-isa prakAra ke vizeSaNoM se viziSTa yAna vimAna kI vikurvaNA karane ke bAda pUrvokta usa Abhiyogika devane vikRta usa yAna vimAna ke atimadhya deza bhAga meM eka vizAla prekSAgRha maMDapa kI -nATayazAlAkI-vikurvaNA kI isa prekSAgRha maNDapa meM aneka stambha zata saMlagna the. isameM sundara vedikAe~, toraNa evaM zAlabhaMjikAe~ (puttalikAeM) jo atyunnata rUpa se acchI taraha se banAI gaI thIM ve zilpizreSTha dvArA banAI gaI thIM, isameM jo stambha the, ve bahuta acchI taraha se yathA sthAna para milAkara lagAye hue the sAdhAraNa stambha nahIM the. vilakSaNa zreSTha gadhemAM paNa je zreSTha gaMdha hoya che tethI te yukta hatA. evI te gaMdhanI battI PAto . divya tuDi yasahasaMpaNAiyaM accharagaNasaMghavikiNNaM pAsAIyaM darisaNijjaM. abhivaM paDirUva) hivya pAyAnI zravaNu-madhura dhvanimAthI te guMjita banelo hate. apsarAonA samUhathI te vyApta hatuM, prAsAdIya hate, dazenIya hatA, abhirUpa hato ane pratirUpa hatuM. TIkALuM--A jAtanA vizeSaNothI yukata yAnavimAnanI vikRNa karyA bAda te Abhigika deve vikRta te yAnavimAnanA ati madhya deza bhAgamAM eka vizAla prekSAgRha maMDapanI-nATayazALAnI-vimurvaNu karI. te prekSAgRha maMDapamAM seMkaDe thAMbhalAo hatA. temAM suMdara vedikAo, teraNa ane sarasa kalAtmaka rIte banAvavAmAM AvelI je zAlabhaMjikAo (pUtaLIo) hatI te zreSTha zilpakAre vaDe taiyAra karavAmAM AvelI hatI, temAM je thAMbhalAo hatA, te bahu ja suvyavasthita rIte yathAsthAne
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 rAprajanIma bhanjikokA abhyudgatAH atyunnatA mukato suSTuniSpAditAH baravedikAtoraNavararacitazAla bhanjikAH-varAcatAH vedikAca varavedikAH vara yedikAyatoraNAnica vararacitazAlabhajikAzca vararacitAH-zilipa zreSTha munippAditAH zAlabhanjikAH -puttalikAzca yatra tAdRzam, tathA-suzliSTa viziSTa laSTa-sasthita vaiyavimalastambha-suzlipTA:-muSTa militAH viziSTAH vilakSaNAH laNDasaMsthitAH-sundara . saMsthAnayuktAH, baiDUryavimalastambhAH-baDyaratnamayAH bimalA:-nirmalAH stambhAH yatra tAdRzam tathA-nAnAmaNikanaka-ratna khacitonjyalabamamamRvibhaktabhUmibhAga-nAnAmaNibhiH anekamakAramaNibhiH kanakaratnaiH-kanakaH-svarNaiH snaizca khacitA-yuktaH yadvA-khacitAH nAnAmaNayo yatra sa khacinanAnAmaNiH, prAkRtatvAta nAnAmaNikhacitaH, iti para nipAtitavizeSaNa padama, saca ujjvala -vizuddhaH bahasamA atyantasammaH muvibhaktA-kRtalalyavibhAgaH bhUmibhAgo yatra tAdRzamA, tathA-IhAmRgapabhaturaganaramakaravihagavyAlakasinnararulArabhacamara kubjaravanalatApadAlatAbhakticitram-tatra-IdAgo-kA, vRpabha:-balIvaH, turagaH-azvaH, naraH-manupyA, makaraH-grAha;, vihagaH-pakSI, vyAlakA-sarpaH, kinnaraH-vyantaradevavizeSaH, rurU-mRgaH zaramaH-apTApadaH camara:-banyo gauH, kuJjaro-hastI, vanalatA-banotpannalatA. pajhalatA-kamalinI etadIhA stambha the, sundara saMsthAna se ye yukta the, vaiDUryamaNi ke ye bane hue the aura nirmala the. isa prakSAmaMDapa kA jo zUmibhAga thA vaha acchI rIti se vibhAga saMpanla thA. aneka prakAra kI maNiyoM se, svarNa se evaM ratnoM se khacita thA (athavA khacita haiM nAnAmaNi jisa meM aisA thA) vizuddha thA, atyanta sama yA. tathA-ihAmRga-vRka, pama-balIva, turaga-ghoDA, nara-manuSya, makara-grAha, kirA-pakSI, vyAlaka-sarpa, kinnara-vyAntara deva vizeSa, ruru-mRga, zarama-aSTApada, camara-jaMgalI gAya, kuMjara-hAthI, bnoUbhA karelA hatA. te thAMbhalAo sAva sAdhAraNa hatA nahIM paNa vilakSaNa temaja suMdara saMsthAnathI yukata hatA. vaiDUrya maNiothI te banAvavAmAM AvelA hatA ane nimeLa hatA. te prekSAgRhane je bhUmibhAga hato te sarasa rIte suvibhAjita hato. jAta jAtanA maNiothI, suvarNothI temaja ratnothI te jaDele hate. (athavA aneka jAtanA maNie jemAM jaDelA che evA te hate.) vizuddha hato, ekadama samatala Dato temana bhRga, 4, vRSabha, 4, tu21, (ghoDa1) na2-bhAzusa, bha42-bhAra vihu-pakSI, vyAsa-sa-812-vyata2 pavizeSa, 22-21, 21-2413 pagavANu bhR vizeSa, nybh2-ymH| ||y. 02-OMAthI, vananI satAmA gane pasatA-bha
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 20 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 171 mRgAdi padmalatAntAnAM yA bhaktayo-racanAcitrANi, tAbhizcitram-adbhutam tathA-kAzcanamaNiratnastUpikA-kAJcanaM-suvarNaM tanmayaH evaM maNimayyaH ratnanayyazca stU pikA:-stamAH yatra tAdRzam, nAnAvidhapaJcavarNaghaNTApatAko parimaNDitAgrazikharaM-nAnAvidhA:-anekaprakArA ye paJcavarNaghaNTApatAkA:-kRSNa-nIlarakta-pIta-zvetarUpapaJcavarNAH ghaNTAH patAkAzca, tAbhiH parimaNDitaM-suzobhitam, azikharam-agrabhAgarUyaM zikharaM yasya tAdRzam, tathA-capalaM-cancalaM, marIcikavacaM-kiraNajAlaparikSepaM vinirmuJcat-niHsArayat, tathA-lAyitollAyitamahitaM-lAilaM-yad bhUmeomayAdinA lepanaM, ulloiyaM-aDayAnAM mAlasya ca seTikAdimirupalepanaM sampaSTIkaraNam, tena mahita-zobhitam, tathA-gogIrSasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalaM-gozopa-haricandanAkhyacandanavizeSaH, sara saM-rasamayaM raktacandana-prasiddham, etadubhayapakkaina dardaraM pracuraM yathA sthAtathA-capeTAkAreNa dattAH paJcAlitalA:-pacca atulayo yatra tAzAstalA:-hastakA yatra tAdRzam, tathA-upacita-canda nakalazam-upacitAH-nihitAH candanakalazAH tpannalatA aura pajhalatA-kamalinI ina saba kI racanAoM se vaha adbhuta thA. kAMcana-suvarNa, maNi, aura ratna ina saba ke vahAM ke stambha bane hue the. isakA agrabhAgarUpa zikhara aneka prakAra ke kRSNa, nIla rakta, pIta, zvetarUpa pAMcavarNoM vAle ghaNTAoM aura patAkAoM se suzobhita thA, capala kiraNajAla ke parikSepa ko nikAla rahA thA. gomayAdika se isakI bhUmi lipI haI thI. pIteM isa kI cUne kI kalaI le putI haI thIM-isa kAraNa yaha baDA suhAvanA laga rahA thA. gozIpa-haricandana, evaM rasamaya rakta candana ina donoM ke pase yukta hue hAthe vahA~ lagAye hue the. hAthoM kI pAMcoM a'guliyAM una hAthoM meM ulacharI huI thI, hAthoM ke talabhAga haricandana evaM rasamaya raktacandana ke lepa se lipta bane hue linI A sarvenI racanAothI te addabhuta hatuM, te maMDapanA badhA staMbhe kAMcana, suvarNa ane ratnonA banelA hatA. tene agrabhAga rUpa zikhara ghaNI jAtanA kRSNa, nIla, rakata, pIta, veta rUpa pa ca varNovALA ghaMTAo temaja patAkAothI suzobhita hatuM. capaLa hatuM. te romera kiraNene vikherI rahyuM hatuM. chANa vagerethI teno bhUmi bhAga lIdhelo hato. tenI bhIte cUnAnI DhoLathI alipta hatI tethI te atIva manahara lAgato hato, gazIrSa, haricaMdana, ane rasamaya rakata caMdana A baMnenA paMkathI yukata thayelA zALAo tyAM lagADavAmAM AvyA hatA. hAthanI pAMce pAMca AMgaLIo te zALAomAM spaSTa paNe bahAra dekhAI AvatI hatI. zALAonA madhya bhAga haricaMdana ane rasamaya lAlacaMdana lepathI lisa hatA. temAM caMdana lipta kaLaze mUkelA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 rAjapraznIyamune -candanacarcita-ghaTA yatra tAdRzAla, tathA-candanaghaTasukRtanogNapratidvAradeza bhAgaM candanabaTa-candanacarcitakalazaH sukRtAni-muSTu kRtAni suzobhitAni yAni toraNAni tAni candanasukRtatoraNAni tAni pratidvAradezaM sammina mAradeza bhAge yatra tAdRzam, tathA-Agna saktavipulattAlambinamAlpadAmakalApam-tatra AsaktaH-bhUmisaMlagnaH utsata :-uparisaMsaktaH vipulo-vistIrNaH, vRtto-catula: pralambita:-pralambamAnIkRtaH mAlyadAmakalApa:-mAnyAnAM-puppANAM yAni dA. mAni-mAlAH, tapAM kalopa:-samUho yatra nAhazam , tatha-paJcavaNe sarasapurabhimuktapuSpapucopacArakalita-paJcavarNAni-kRSNa-nIla-pIta-raktazvetarUpapavyavagaMdhuktAni sarasAni-rasayuktAni pAdAMgItyarthaH murabhINi saparimalAni ca tAni muktAni-svayaM patitAni puSpANi, teSAM ye upacArA:-racanAvizeSAH, takali taM yuktam, tathA-kAlAgurupravarakundruSkaturutkavRpamadhamadhAyanAnagandhotA. bhirAma-kAlAguru, prabaro viziSTaH kundurUkA, tumakA, ete trayo dhUpavizeSAH, te ca dhRpAH kAlAgurupravarakunduruSkaturukadhuzasteSAM yo madhamadhAyamAna:masarana gandhaH tasya yad ukRtam-utkarpatvaM, tenAbhirAma-ramaNIyam tathA-phugandhavaragandhitaM-sugandheSu-uttamagandhepu yo bara:-zreSTho gandhaH sa sugandhavaragandhaH sa saJjAto'sminniti sugandhavaragandhitaM-sarvoH pTagandhayuktam. gandhartibhUtamthe. isameM candana carcita ghaTa rakhe hue the pratidvAra deza meM jo toraNa the ve candana carcita ghaToM se suzobhita kiye hue the. isa meM baDI 2 laMbI 2 nIce taka mAlAe laTakAi gaI thI. jo Upara meM acchI taraha se saMsakta kI huI thIM, yaha mAlyadAmakalApatta thA, svayaMpatita, paMcavarNa ke kRSNa, nIla, pIta, rakta, zveta ina pAMcauvAM ke acitta Ardra, surabhita puSpoM kI racanA vizeSa se yukta thA. isa prajAmaMDapa meM kAlAguru, prabara kunduruSka, evaM turuka ye dhUpavizeSa rakhe gaye the. lo inakI phailAtI huI gaMdha kI utkarpatA le vaha ramaNIya banA huA thA, ataH yaha maryotkRSTa hatA. pratidvArA dezamAM je toraNo hatA. te caMdana carcita ghaTIthI suzobhita karavAmAM AvelAM hatAM. temAM nIce sudhI moTI moTI mALAo laTakAvavAmAM AvI hatI. je upara sArI rIte bAMdhavAmAM AvelI hatI. A mALAonA teNe jAte kharI paDelAM. pAMca varNana-eTale ke kRSNa, nIla, pIta, rakata ane zveta A 5ca varNonAM acitta-Arka, sugaMdhita punI racanA vizeSathI yukata hatAM. A prekSA maMDapamAM kAlA guru, pravara, kuMduruka, ane turuSka A save dhUpa-vizeSo karavAmAM AvyA hatA. emanI savizeSa gaMdhanI urdhatAthI te ramaNIya banela hato. ethI te sarvotkRSTa
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 573 subodhinI TIkA. su. 20 bhagavadvandanA sUryAsasya gamanavyavasthA 7 gandhavarttikArUpam, tathA - divya Titazabda saMpAditaM divyAnAM devalokamavAnAM TitAnAM - vAdhAnAM veNuvINAmRdaGgAdInAM ye zabdAstaiH saMtraNAditaM samyak zrotramanohArItayA prakarSeNa nAdisaM guJjitam, tathA apsarogaNasaGghavikIrNam-apsarasAM ye gaNAH- samUhAsteSAM yaH saGghasamudAyastena vikIrNa vyAptam, tathA prA sAdIrtha, darzanIyam, abhirUpaM pratirUpam etatpadacatuSTayaM pUrvavyAkhyAtame / sU.20 // / mUlam -- tasla NaM pecchAgharasaMDavassa bahusamaramaNijaM bhUmibhAgaM viuvvai jAva maNIMNaM phAso / tassa NaM pecchAgharamaMDavassa ulloyaM viuvvai hAmiyausabhaturaganarasagara vihagavAlaga kinnararurusarabhaca marakuMjaravaNalaya umayabhatticittaM jAva paDirUvaM / tassa NaM bahusamaramaNijassa bhamibhAgasla vahumajjhade sabhAe ettha NaM mahaM egaM vairAmayaM akkhADagaMvi uvvaha / tassa NaM akkhavADayassa bahumajjhadesabhAge esthaNaM mahaM evaM maNipeDhiyaM viuvvai / aTujoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattArijoyaNAI vAhaNaM savva - maNimayaM acchaM saNNaM jAva paDi. rUvaM / tIseNaM maNipeDhiyAeuvari etthaNaM mahaM evaM sIhAsaNaM viuvvara, tassa NaM sIhAsaNassa imeyArUve vaNNAvAse paNNatte - tavaNijaprayA / - gaMdha se yukta hone ke kAraNa gandha kI eka vattI tulya ho rahA thA. tathA divya truTita-vAjoM kI - veNu, vINA, hRdaGga AdikoM kI zrotra manohArI dhvani se yaha guMjita banA huA thA. apsarAoM ke gaNa ke gaNa isameM idhara udhara baiThe hue the. inhIM saba bAtoM se yaha prekSAgRha maMDapa prAsAdIya, darzanIya abhirUpa evaM pratirUpa banA huA thA. ina cAroM padoM kI vyAkhyA pahile kI jA cukI hai / 0 20 // gaMdhathI yukata hovA khaThThala gaMdhanI battI jevo thaI rahyo hateA. temaja Tvivya vAjAonI veNuM, vINA, mRdaMga vagerenI zravaNa madhura dhvanithI te gujita hatA. apsarAenA ToLe ToLAM temAM Ama tema beThA hatAM, Ama badhI rIte jotAM te prekSAgRha maMDaLa prAsAdIya, danIya, abhirUpa ane pratirUpa banelo hatA. prAsAdIya vagere cAre padonI vyAkhyA pahelA karavAmAM AvI che. 5 sU0 20 !
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 rAjapraznIya cakalA, razyAlayA, sIho, sovaNiyA pAyA, NANAmaNimayAiM pAyalIlagAI jaMbUNayamayA gattAI, vairAlayAsaMdhA, NANAmaNima ye vicce / se NaM sIhAsaNe IhAbhiyausamaturaganaramagaravihagavAlagaphinnaraharusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM sorasArovaciyamaNirayaNapAyapI attharagasiumarasUragaNavatayakusaMtaliMbakesarapaccutthuyAbhirAme suviraiyagyatANe uciyakhomadugullapaTTapaDicchAyaNe rastaMsuasaMkhue suramme AINagarUyasUraNavaNIyatUlaphAse maue pAsAIe darisaNije abhi rUce paDirUve // sU0 21 // chAyA-khalu prekSAgRhamaNDapastha bahusamaraNIyaM bhUmibhAgaM vikaroti yAvat maNInAM sprshH| tasya khalu prekSAgRhamaNDapasya ullokaM vikarotiIhAmRgapamaturaganarasakaravihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjaravanalatApadma 'tassa NaM pecchAgharamaMDavassa' ityAdi / sUtrArtha-(tassa NaM pecchAgharamaMDavassa) isa prekSAgRha maMDapa ke (bahu. samaramaNijabhUmibhAga viuvai) bahusamaramaNIya bhUmibhAga kI phira isa A. bhiyogIka devane vikurvaNA kI (jAva maNINaM phAso) yahAM pahile kA gayA bhUmibhAga kA varNana saba kahanA cAhiye. aura vaha maNiyoM ke varNita spazetaka grahaNa karanA cAhiye. (tassa NaM pecchAgharamaMDavassa ulloyaM viuvaha) isake bAda usa Abhiyogika deva ne usa prekSAgRha maMDapa ke uparibhAga kI cikurvaNA kI (IhAmiya usama turaga naramakaravihagavAlagakinnararuruvamara 'tassa NaM pecchAgharamaMDabassa' ityAdi / sUtrAtha:- (tassa NaM paMcchAgharamaMDavassa) te mAya bha3panA ( bahasamaramA Nijja bhUmibhAga viucaha) gahu sama mA 2mAya bhUmimAyanI te mAliyADix ve vinu / 4 .(jAva maNINaM phAso) mI paDasA re bhUmimA 25 varNana karavAmAM AvyuM che tevuM ja samajavuM joIe. maNionA sparza viSenA varNana sudhIna varSa na hI yAvat 24thI samanyu naye. (tassa pecchAgharamaMDavarasa ulloyaM viuccaDa) tyA2 pachI tene mAliyogi heve te prekSAgaDa bh75|| 64PHUnt vizu 42. (IhAmiya usamaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabha
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - subodhinITIkA sU. 21 bhagavadvandanAtha sUbhisya gamanavyavasthA latAbhakticitra yAvat pratirUpam / tasya khalu bahulamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra khalu mahAntamekaM vajramayamakSapATakaM tasya khalu akSapATakasthya bahamadhyadezabhAge atra khalu mahatImekAM maNipIThikA vikaroti aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa, catvAri yojanAni thAhalyena, sarvamaNimayIm acchAM lakSaNAM yAvat pratirUpAm / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari aba khala mahat eka siMhAsanaM cikaroti, tasya khalu siMhAsanasya ayameta po varNAvAsaH prajJaptaH-tapanIyamayAH cakralAH, rajatamayAH siMhAH sauvarNikAH pAdAH, kuMjaravaNalayapaumaNayabhatticitraM jAva paDirUva) yaha uparibhAga IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, makara, vihaga, vyAlaka, kinnara, ruru-mRga, sara-aSTApada' camara-camarI gAya, kuMjara-hAthI, vanalatA, evaM padmalatA kI racanAoM se adbhuta thA. yAvat pratirUpa thA. (tassa.NaM bahusamaramaNijjasta bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ega vairAmayaM akkhADagaM viucaha) usa vahusamaramaNIya bhUmibhAga ke bahumadhyadezabhAga meM phira usa Abhiyogika devane eka bahuta bar3e vajramaya akSapATaka-krIDAsthAna kI vikurvaNA kI. (tassa NaM akkhavADassa vahumajjhadesabhAe etya NaM mahaM egaM maNipeDhiyaM viuvyai) phira usa akSapATaka ke bahumadhya dezabhAga meM usa Abhiyogika devane eka vizAla maNipIThikA kI vikurvaNA kI (ajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattArijoya NAI bAhalleNaM sabamaNimayaM acchaM sahaM jAva paDirUvaM tIleNaM maNipeTi yAe uvari egaM sIhAsaNaM viuccai) yaha lambAI cauDAI meM ATheyojana kI camarakujaravaNalayapaumalayabhatticitta jAva paDirUva) te 752no ghaDAma, vRSama tu2 (ghA) na2, bha72 (magara) viDasa (pakSI) vyAsa, na2, 22-(27) sarama yA 50 vANu prANI vizeSa, yabha2-yabharI ||y, 042 (hAthI) vanasatA mane paradatAnI syanAmAthI mahamuta to yAvat prati35 huto, (tasla Na bahusasaramaNi jjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadenabhAe ettha Na egavaharAmaya akkhoDagaM viuccai) te bahu sama temaja ramaNIya bhUmibhAganA ekadama madhyamAM te Abhiyogika deve eka bahu vizALa vamaya (hIrAothI jaDelA) akSapATaka-kAMDA sthAnanI vidurvaNa karI. (tassa NaM akkhavADayasta bahumajjhadesabhAe etmaNa maha egamaNipediyaviudai) tyAra pachI te akSapATakanA baha madhyadeza bhAganA ekadama madhyamAM te Abhiyogika heve ye vizAla bhAzupAnI vigI 4ii. (ajoyaNAI AyAmavikkha bheNa cattAri joyagAI bAhalleNa sabamaNimaya accha saha jAva paDirUtIleNa maNIpeDiyAe uvariega sIhAsaNa viuccai) L bhaBial ents tebhala polaaImAM ATha jana jeTalI hatI temaja uMcAImAM cAra cejana jeTalI hatI. te saMpUrNa
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 rAjapraznIyasUtre nAnAmaNimayAni pAzIrSakANi, jAmbUnadamayAni gAtrANi, vajramayAH sandhayaH nAnAmaNimayaM vicca madhyasAgaM / tat khalu siMhAsanam IhAmRgapabhaturaganaramakaravihagavyAlajhakinnarakAzarabhacanakuJjaravanalatApamalatAbhakticitra thI. tathA U~cAI meM cAra yojana kI thI. yaha pUrI kI pUrI maNiyoM se banI haI thI. AkAza evaM sphaTikamaNi ke jailI yaha svaccha thI. lakSaNa yAvat pratirUpa thI. isake bAda isa maNipiThikA ke Upara (paga sIhAsaNaM viughaDa) usane eka vizAla siMhAsana kI vikuNA kI (tamna NaM sIhAsaNassa ime yArUve vaNAvAse viucai) usa siMhAsana kA varNAvAma-varNanapaddhati isa prakAra se kahA gayA hai / (tavaNijamayAcakalA) siMhAmana ke jo cakalacakrala the-arthAt siMhAsana ke pAye jo nIce ke gola AkAra vAle avayava vizeSa the. ve svarNa ke bane hue the. (syayAmayA sIhA) isa para jo siMhoM ko pratikRti thI vaha cAMdI kI banI huI thI (sopaNiyA pAyA) siMhAsana ke jo pAye the ve suvarNanirmita the. (NoNAmaNimayA pAyasIsagAI) nAnAmaNiyoM ke bane hue pAdazIrSaka the. (jabNayamayAI gattAI) isake pArzvagata avayava viziSTa suvarNamaya the (vairAmayA saMdhI) sandhAnasthAna vajra ke bane hue the (NANAmaNimaye vicce) isakA madhya bhAga aneka maNiyoM se yukta thA. (seNaM sIhAsaNe IhAmiya usamaturaganaramagaraviharAvAlagakinnarasarUsarabhacamarakuMjara vaNalayapaumalayabhatticittaM) yaha siMhAmana ihAmRga, vRSabha, azva, manuSya, makara maNiothI banelI hatI AkAza temaja Tika maNinA jevI te svaccha hatI, lakSaNa tI yAvat prati35 utA. tyA2 pachI te maNi pAnI 52 ( ega sIhAsaNaM viughaDa) tege ye vi sihAsananI vie| 4. (tassaNaM sItAmaNassa imeyArUve vaNNAvAle viughaDa) te siMhAsananA vANuna 2 pramANe cha. (navaNijjamayA cakkalA) siMhAsanAnA ra yadI-yo meTale siMhAsananA pAyA ra nAya gANa mA12 pAsa avayava vizeSa tA te sonAnA panesA tA (syayAmayA sIhA) tenI upara je siMhonI pratikRti (kotarelI AkRti) hatI te cAMdInI banelI hatI. (sovarNiyA poyA) siMhAsananA pAyA tA te sonAnA panesA tA. (NANAmaNi mayAI pAya sIsagAI) mane mANumAthI netA 5sUcAnA pAhazISa (41 bhUvAtuM mAsana vizeSa) utA, (jaMbU NayamayAI gattAi) tenI pAyavANA 25vayava vizeSa sonAnA utA. (vairAmayAsaMdhI) sandhAna sthAna-sadhI mAra-DIzayAnA manesA (tA. (NANA maNimayevicce) tena madhya mA ma ne maNiyothI yuta tA. seNaM sIhAsaNe ihAmiya usama turaga nara makara vihaga vAlaga kinnara ruru sarabha
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 21 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 177 sArasAropacitamaNIratnapAipITham AstarakamRdumamUrakanavatvaka * kuzAntalimba kesarapratyavastRtAbhirAlam suviracitarajatalyANam upacitakSaupadukUlapaticchAdanaM raktAMzukasaMvataM suramyam AjinakalatabUranavanItatUlasparzamRdukaM prAsA. dIya darzanIyam abhirUpaM pratirUpam / / smU0 21 // vihaga, vyAla, kinnara, mRga, aSTApada, camara-calarI gAya, hAthI, banalatA" evaM padmalatA inakI racanAoM se adbhuta thA (sArasArovaciyamaNirayaNapA. yapIDhe) isake pAsaM caDhane utarane ke liye jo pAdapITha rakhA huA thA, vaha bahumUlyamaNiyoM evaM ratnoM se khacita thA (attharagamiumasUragaNavatayaku saMtaliMbakesarapaccutthayAbhirAma) isakA gadA mRdu-komala AstaraNa * * vastra se yukta thA. gahA ke bhIlara komala ke sara jaisA navIna tvacA yukta darbho ke agrabhAga are hue the. isa taraha ke maMsUraka-gadA-se yaha siMhAsana AcchAdita thA ataeva abhirAma thA. (suviraiyarayattANe) baiThane ke samayaisa para rajastrANavastra phailAkara rakhA huA thA (uvaciyakhomadugullapaTTapaDicchAyaNe) isa rajastrANavastra ke Upara eka aura jo AcchAdana vastra vichAyA jAtA thA. vaha alasI kA banA huA thA (rattasuyasaMyue) maccharadAnI isa para. sadA tanI rahatI thI (suramse, . AINagarUyabraNavaNIyatUlaphAse, maueM, pAsAIe, darisaNije, abhirUve, paDisve) isase vaha baDA ramaNIya thA jaisA camara kujara vaNalaya paubhalaya bhatticina) te siMhAsana hAmRga, vRSabha, mazva, bhAsa, bha72, viDA (pakSI). vyAsa (sapa), chinnara, bhRkA, maSTApa- vizeSa, ybhrcamarIgAma, hAthI, vanalatA ane padmalatA A sarvenI racanAothI adabhuta hatuM. (sArasArovaciya maNirayaNapoyapIDhe) tenI pAse yaDhavA utArAvA mATe 2 paayaa| bhU.tu te mata vA maNiyA ne ratnAthI ti tu. ( attharaga-- miumamUragaNavatayakusaMtaliMbake sarapaccutthuyAbhirAme ) tena S52nI ouii, bhUDa. kemala AtaraNa vastrathI yukata hatI. gAdInI aMdara kemala kesara jevAM navIna tvacA yukata darbhonA agrabhAga bharelA hatA. A jAtanI masUraka-gAdIvaDe te siMhAsana sAhita tu. methI te mAlirAma hutu (suviraiya rayattANe) mesavAnA samaye tenI 752. 2042mA 17 ||24aahit 42vAmA sAvatu . ( utraciya khomadugullaepaDicchAyaNe) te 204aa pavanI 52 me yA mAchAhana 352 vara pAtharavAmAM bhAvatu tu. te zanu manAvAmA mAsu utuH (rattaMsuyasaMvue) tenI - 52 62 mezA bha2024AnI tAdeI mati PAvatI tI. (surammeAINagarUyabUraNavaNIya tUlaphAMse; maue, pAsAie, darisaNijje, abhirUve, paDirUve) methI te du. 4.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 rAjapraznIyama tassaNa pecchAgharamaM vassa' ityAdi TIkA-tasya-anantaroktasya khalu prekSAgRhamaNDapasya yahusamaramaNIyaM bhUmibhAgama-atyantasamatalasundara bhUmibhAgaM vikaroti-Abhiyogiko devo vaikriyazaktyotpAdayati / 'jAva maNINaM phAso' yAvanmaNInAM sparzaH yAvatpadena pa.. zcadazasUtrAdArabhyaikonaviMzatitamamUtraparyantoktaM sarva bhUmibhAgavarNanaM yodhyam / tasya-pUrvoktasya khalu prekSAgRhamaNDapasya ullokam uparibhAgaM vikaroti, kITa zamuparibhAgam ? ityapekSAyomAha-" IhAmRgapabhaturaganaramakaravihagavyAlakaki bhararuruzarabhacamarakuJjaravanalatApamalatAbhakticitraM yAvat pratirUpam" itiyavicchandena-IhAmRgAyArabhapa pratirUpAntapadasaGgraho vodhyaH, saca viMzatitamamUtrAda vaseyaH vyAkhyApitastatatratrAvalokanIyaH / evaMca-etAdRzamuparibhAgaM vikaroti / sparza carmamaya vastra kA, kArpAsa kA, vara-banaspati vizeSa kA evaM Aka Adi ke raMA kA hotA hai-vaisA hI sparza isakA thA-yaha prAsAdIya thA, darzanIya thA abhirUpa thA aura pratirUpa thaa| TIkArtha-isake bAda usa Abhiyogika devane anantarokta isa pekSAgRha maMDapa ke bahusamaramaNIya bhUmibhAga ko apanI vikriyA zakti se ni rUpanna kiyA. (jAva maNINaM phAso) yahAM yAvat pada se pandrahaveM sUtra se lekara 19 veM mUtra taka kA isa bhUmibhAga kA samasta varNana- gRhIta.. huaa| hai-aisI jAnanA cAhi. isake bAda usa Abhiyogika devane isa prekSA gRha maMDapa ke Upara ke bhAga kI vikuNA' kI: isakA yaha Upara : kA bhAga IhAmRga Adi jIvoM ke citroM se adbhuta thA. yAvat matirUpa thA. yaha saba varNanaM 20 veM mUtra meM pahile kiyA jA cukA hai. tathA ina IhAmRga ramaNIya hatuM je jAtane kemala sparza cAmaDAnA vastra, rUne, bUra-vanaspati vizeSane ane arka (AkaDA) vagerenA rUno hoya che te ja sparza tene paNa hato, te prAsAdIya tu; zanIya tu mali35 tumane prati35 : . - TIkA -tyAra pachI te Abhigika deve te prekSAgRha maMDapanA baha samaramaNIya bhUmi nAgane pAnI vidhyA zati va nipanna dhyA (jAvaM maNINa phAsoM). ahIM yAvat padathI paMdaramAM sUtra thI laIne 19 mAM sUtra sudhI A bhUmibhAganuM saMpUrNa vaNane grahaNa karavAmAM AvyuM che. ema samajavuM joIe. tyAra pachI te Abhigika deve te prekSAgRha maMDapanA u5ri bhAganI vimurvaNA karI. tene te uparibhAga 'IhamRga vagere prANionA citrothI addabhuta hate yAvatuM pratirUpa hato. A badhuM varNana 20 mAM sUtramAM pahelAM karavAmAM AvyuM che. temaja A IhAmUga thI laIne prati
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ -subodhinI TIkA. sU. 21 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA r tasya khala bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadeza bhAge - atyantamadhyadezabhAge atra - asmin khalu mahAntaM - vRhat ekaM vajramaya vajraratnamayam akSa'pATakaM - krIDAsthAnaM vikaroti / tasya khalu akSapAdakasya bahumadhyadezabhAge'tra khalu mahatIm - vizAlAM ekAm maNipIThikAM - maNimayapIThikA vikaroti, aSTayojanAni AyAmaviSkambheNa dairdhya - vistArAbhyAm, aSTayojanamamANAyA vistArayuktam, catvAri yojanAni bAhalyena - yojanacatuSTayapramANoccattrayuktAm, tathA - sarvamaNimayIM - sarvAtmanA maNimayIm, acchAm AkAzasphaTikavadatistracchAm, zlakSNau zlakSNapud gala skandhaniSpannAm, yAtrat - yAvatpadena - punaH zlakSNAm, ityArabhya ' pratirUpAm' ityantapadAnAM saMgraho vyAkhyA ca caturdazamUtraTIkAtosvaseyaH, evaM ca etAdRzIM maNipIThikAM vikaroti / 179 se lekara pratirUpAnta taka ke padoM kI vyAkhyA bhI vahIM para kI gaI hai. isake bAda usa Abhiyogika devane usa bahusamaramaNIya bhUmibhAga ke bIca meM vajramaya eka kriyA sthAna kI vikurvaNA kI. bAda meM usa akSapATaka - krIDAsthAna ke bahu madhya deza bhAga meM eka maNipIThikAkI jo ki laMbAI cauDAI meM ATha yojana kA thA, aura U~cAI meM cAra yojana kA thA. vikurvaNA kI, yaha maNipIThikA sarvAtmanA maNimayI thI. AkAza tathA sphaTika maNi ke samAna ati svaccha thI, zlakSNa (cikaNa) pudgala skandha se fronna hone ke kAraNa zlakSNa thI, yahAM yAvat pada se " isa pada se lekara " pratirUpAM " yahAM taka ke padoM kA saMgraha huA hai. ina padoM kI vyAkhyA 14 veM sUtra meM kI jA cukI hai. ataH vahIM se ise jAnanA cAhiye. isa zlakSNatvAdi vizeSaNoM vAlI maNipIThikA : ke Upara - urdhvabhAga meM phira usane eka vizAla siMhAsana kI vikurvaNA kI. isa 97 lakSaga rUpAMta sudhInA padonI vyAkhyA paNa tyAM ja karavAmAM AvI che. tyAra pachI te Abhiceogika deve te bahusama temaja ramaNIya bhUmibhAganI vacce hIro jaDelA eka krIDA--sthAnanI vikuCNA karI. tyAra pachI te akSapATaka-krIDAsthAnanI ekadama vaccenA sthAnamAM eka maNui pIThikAnI ke je Ama ceAjana jeTalI lAMkhI temaja paheALI hatI ane cAra ceAjana jeTalI * cIhatI-vidhruNA karI. A maNIpIThikA saMpUrNa maNImaya hatI. AkAza temaja sphaTika maNanI jema ati svaccha hatI. lachyu lIsA-- yugasassa ghothI yuData hovArthI te sakSNa hatI. mahIM yAvat padyarthI 'zlakSNAM mA pahathI bhAMDIne 'pratirUpAM ' ahIM 'sudhInA paddone! saMgraha thayo che. yA mahonI vyAbhyA 14 mAM sUtramAM karavAmAM AvI che. tethI jijJAsuoe tyAMthI jANI levuM oie. 6
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ .: ....... . rAjapraznIsutra.. rAjapraznImutra. .. tasyAH--lakSNatvAdivizeSaNaviziSTAyAH khalu maNipIThikAyAH upari -UdhrvabhAge'tra khalu mahada-bahat ekam siMhAsanaM cikaroti / tasya-vikRtasya khalu siMhAsanasya ayametadrUpaH-anupadaM vakSyamANarUpo varNAvAsa:-varNanapaddhatiH, prajJaptaH, tathAhi-cakralA:-siMhAsanasya padAnAnadhoyattA''kArA avayava vizepAH tapanIyamayAH tapanIyaM-svarNa tanmayAH santi, tathA-siMhAH rajatamayAH-rUpyadravyamayAH, tathA-pAdAH sauvarNikA suvarNamayAH, tathA-pAdazIpakANi-pAdAnAmuparitanA avayava vizeSAH, nAnAmaNimayAni-anekaprakArakamaNiraciMtAni, tathA-gAtrANi-pArzvagatA avayavAH jAmbUnadamayAni-jAmbUnadaM-jambUnadabhavaM vi. ziSTa svarNa tanmayAni, tathA-sandhayaH-gAtrANAM sandhAnasthAnAni vajnamayA:vajraratnamayAH, tathA-vica-viccazabdo dezIyo madhyArthaH, tena madhyabhAga ityArthaH, tanmadhyaM nAnAmaNimayam .. :: .. . / tat-pUrvoktaM siMhAsanam, : ihAmRgaTaSabhaturaganaramAravihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjaravanalatApamalatA citram-IhAmRgAdiracana yA'zrutam, a... siMhAsana kA varNAvAla-varNanapaddhati isa prakAra se haiM-siMhAsana ke pAye ke nIce ke jo golAkAraavayava vizeSa rUpa cakrala the ve tapanoyamaya suvarNamaya the. tathA isa meM jo siMha banAye gaye the ve rajatamaya the isake pAda sauMvarNika-suvarNamaya the tathA-pAdazIrSaka-pAdoM ke Upara ke avayava vizeSa-aneka prakAra maNiyoM se race gaye the. tathA gAtra-pArzvagata avayava jAmbUnadamaya * the. jAmbUnada meM hue viziSTa suvarNa kA nAma jAmbUnada hai. tathA-gAtroM kI saMdhiyoM ke jo sthAna the, ve vajramaya the, " vica" yaha zabda dezIya zabda hai. isakA ___ arthe bIca yA madhya aisA hai. so isakA madhyabhAga nAnAmaNiyoM kA vanA huA thA. vaha pUrvokta siMhAsana IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, makara, vihaga, A laNava vagere vizeSaNa vALI maNipIThikAnI upara ubhAgamAM eka vizALa siMhAsananI vidhurvaNu karI. A siMhAsananI vigata A pramANe che. siMhAsananA pAyAnI nIya 22nA, avayava vizeSa-yo utA. te tapanIyamaya (sonA) hutA tema : tamA siDa nAvAma mAvyA utA te. yAhInA utA. tanA pAyA sonA ta.. tebhara pAzISa pagAnA S52nA avayava vizeSa mane tana maNigAthI: manAvAbhA mAvyA itA. tebhara - pAta : 25ksava-nahatAnasA tA. only nadamAM thayelA savizeSa suvarNanuM nAma jAbUnada che. temaja gAtronI sadhionA je sthAna hutA te bhaya hutA / vicca ' 25 26 zIya cha. yAnI mathacye athavA te madhya evo thAya che tenI cene bhAga aneka jAtanA maNiothI baneluM .. tA. bhAta sihAsana DAbhRga, vRSama, tu201, na2, bha42, viDA, vyAsa (A5) [2,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 21 bhagavadvandanArtha bhisya gasanavyavasthA 181 Rtya pratyeka paMdavyAkhyA vizatitamAda nantarasUtrAdayaseyA, tathA-sArasAropa citamaNiratnapAdapITham-upacitAni-upanyastAni khacitAni sArasArANiatipradhAnAni-bahumUlyAni maNiratnAni maNayo ratnAni ca yatra tattAdRzaM pAdapIThaM-pAdanyAsopakaraNaM yasya tat tathA-samIpasthApitamadhAnamaNiratnamayapITheyu ktam, tathA-AstarakamRdumasUraka navatvakakuzAntalisbakesarapratyavastRtAbhirAmamtatra-Astara kam-AcchAdakavana mRdu-komalaM yasya tAdRzaM yanmayUrakam-AsanavizeSa::-'gadikA' iti prasiddhaH, tadAstarakamRdumayUrakara, punaH kIdRzaM tanma surakam ? navatyakuzAntalimbakesaraM-labA-nUtanAstvaco yepA te navatvacaH, te ca te kuzAnAM-darbhANAma antAH-paryantabhAgAste-navatvakakuzAntAH, te limbakesarANicakomalakesarasahazA yasminmamUra ke tat-navatvakuzAntalimbakesaram, Astaraka mRdumasUrakaM ca tad navatyakuzAntalimbakesaraM ca-Astaraka mRdumamUraka navatvakakuzAnta limbakesarakha-komala ke larasadRzanavatva kUkuzaparyantabhA. gagarbhitakomalAstarakAcchAditamayUrakamityarthaH, vizeSaNasya pUrvAparanipAto'tra yAdRcchiko vodhyaH, tena pratyavastRtam AcchAditam ata eva abhirAmaM vyAla, kinnara, ru, zarama, camara kujara, banalatA evaM padmalatA ina saba ke citroM se a na thA, ina mRgAdi samasta padoM kI vyAkhyA 20 veM satra meM kI jA cukI hai| sAra sAra upacita maNi ratna pAdapITha vAlA thA arthAt sAra sAra-bahamUlya-maNI aura ratnoM se khacita pAdanyAsopakaraNa vAlA thA isa liMhAsala ke Upara jo gadArUpa mamUraka bichA huA thA vaha komala AcchAdakavastra se-abastRta thA. tathA isa gadde meM rUI ke sthAna meM jo nUtana tvava vAle kuzAnta bhare hue the. ve nomala kAla kesara ke jaise atyanta narama the. isa prakAra yaha siMhAsana aise ina masUrakase AcchAdita thA, ata:-abhirAma-sundazthA tathA.baiThane ke samaya isapara eka rajovarodhaka vastra 32 (mRga vizeSa), zarabha (ATha pagavALuM prANI vizeSa) kuMjara (hAthI) vanalatA ane padmavatA A badhAne citrothI addabhuta hatuM. A sarve IhAmRga vagere badhA padonI vyAkhyA 20 mA sUtramAM karavAmAM AvI che. maNi temaja ratnonA sAra rUpa padArtha ekatra karIne pAdapITha banAvavAmAM AvyuM hatuM eTale ke sAra rUpa bahu mUlya maNi ane ratno jaDeluM pAnyA prakaraNa (paga mUkavA mATe, manAvavAmAM AveluM) pAdapITha haMtuM 'A siMhAsanI upaka gAdInA rUpamAM maka pAtharavAmAM AvyuM hatuM te kemake AcchAdaka. vasathI DhakeluM hatuM temaja A gAdalAmAM rUnA sthAne je navI tvacA vALA kuzAMta bharelAM hatAM te kemala kensara jevAM atIva kemaLa 'hatAM. A pramANe A siMhAsana evo masUraka vaMDe DhaMkAyeluM hatuM. ethI te Abhira ma-suMdara-hatuM. temaja
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 rAjanIyasUtra - sundaram tathA-suviracitarajakhANaM- suviracitam - upavezanasamaye guNDu - vistA ritaM rajastrANaM - rajo'varodhakaM vastraM yasyopari nattAdRzam, tathA upacitakSaumadukUla paTTamaticchAdanam - upacitaH - parikarmitaH - susajjitaH kSoma- dukUlapaTTaH kSaumaMkSumA atasI tena nirvRtaM dukUlaM vanaM tadUpo yaH paTTa-yugalApekSayA tatprati-cchAdanaM rajakhANasyopari dvitIyamAcchAdanaM yasya tAdRzam, punaH- raktAMzukasaMvRtaM - raktAMzukena- mazakagRhAbhidhAnena 'maccharadAnI' iti bhASAprasiddhena saMvRtamAcchAditam, ataeva - suramyam-atiramaNIyam, tathA Ajinaka- khta - bUranavanItatUla sparzam - AjinakaM - carmamayaM vastra, khataM - baro-vanaspativizeSaH, tUlamarkazAlmalyAditUlam eteSAM sparza iva sparzo yasya tAdRzam, tathA prAsAdIyaM, darzanIyam, abhirUpaM pratirUpam ityeSAM vyAkhyA pUrva gatA / etAdRze siMhAsanaM catata iti payaitrasito'rthaH // mru0 21 // " mUlam -- tassa NaM sIhAsaNassa uvari ettha NaM mahaM egaM vijayadUrsa viuvvai, saMkhaMkakuMdada karayaamayama hiyapheNapuMja saMnigAsaM aura vichAyA huA thA. jo isa mamUraka ke AcchAdana - cAdara kI dhuli Adi dvArA malina hone se rakSA karatA thA. isa rajakhANa vastra ke Upara dUsarA aura bhI e vastra vichAyA huA thA. jo alasI kA banA huA thA Isa siMhAsana para maccharadAnI DhakI thI. isase bhI yaha vaDA suhAvanA pratIta hotA thA. tathA Ajinaka - carmamaya vastra kA, rUta - rupAlakA, bUra - vanaspati vizeSa kA, evaM tUla- arka, zAlmalI Adi ke rutroM kA jaisA sparza hotA hai vaisA hI isa siMhAsana kA thA tathA yaha siMhAsana prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa aura pratirUpa thA ina prAsAdIyAdi padoM kI vyAkhyA pahilekI jA cukI hai // mu0 21 // esavAnA samaye tenI upara eka khIjuM rovarodhaka vastra pAtharamAM AvatuM hatuM. je te masUrakanA acchAdana-cAdaranI dhULa vagere vaDe milana thavAthI rakSatu hatuM. te rajasANa vasanI upara eka bIjuM ...paNa vastra pAtharelu hatu je zaraNanuM khaneluM hatuM. yA siMhAsana 352-22ycharAnI DhAMDesI tI. methI pazu te atIva soDAmA lAga itu' tebhana mAninaGa-yAbhaDAnA vastrono, ruta-3nA, gUra vanaspati vizeSa tebhan tUjha - bhADAnA; zAmbhavI vagerenA inovA sparza hoya he tevo sparza te siMhAsananA pazu hetu tebhana te sihAsana, AsAhIya, darzanIya, aliya bhane pratirUpa hatA. A prAsAdgIya vagere padAnI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. 5 sU0 21 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. 22 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 183 savvarayaNAmayaM acchaM saha pAsAIya darisaNijaM abhirUva paDirUvaM / tassa NaM sIhAsaNassa uvAra vijayadUsassa ya bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahaM egaM vayarAmayaM aMkusaM viuvvai tassi ca NaM vayarAmayaMsi aMkRsaMsi kubhikaM muttAdAmaM viuvvai / se NaM kuMbhike muttAdAme annehi cau ha addhakuMbhikehi muttAdAmehiM tadadbhuccattappamANehiM savvao samaMtA saparikkhitta / te NaM dAmA tavaNijjalaMbUsagA suvaNNapayaragamaMDiyaggA NANAmaNirayaNavivihahArahArauvasobhiyasamudAyA IsiM aNNamapaNamasaMpattA vAeha puvAvaradAhiNuttarAgaehi saMdAyaM maMdAyaM eja. mANANi2 palaMbamANANi2 pajjhaMjhamANANi2 urAleNaM maNunneNaM maNahareNaM kaNNamaNaNivvuikareNaM saddeNaM te paese savvao samaMtA ApUremANAsirIe aIvara uvasobhemANAra ciTThati / ? taeNaM se Abhiyogie deve tassa sIhAsaNassa avaruttareNaM uttarapurasthimeNaM ettha NaM sUriAbhassa devassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cattAri bhadAsaNasAhassIo viuvvai / tassa NaM sIhAsaNasta purasthimeNaM ettha NaM sUriyAbhassa devassa cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cattAribhadAsaNasAhassIo viuThavai / tassa NaM sIhAsaNasta dAhiNapurasthimeNaM ettha NaM sUriyAbhassa devasla abhitaraparisAe aTaNhaM de. vasAhassINaM aTThabhadAsaNasAhassIo viuvvai / evaM dAhiNeNaM majjhimaparisAe dasaNhaM devasAhassINaM bArasabhadAsaNasAhassIo viuvvai, paJcasthimeNaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM satta bhadAsaNe viuvvii| tassa NaM sIhAsaNassa caudisi ettha NaM sUriyAbhasta devasta sola
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 subodhariter. bhagavandanArtha sUryAsya gamanavyavasthA vikaroti / tat khalu kumbhikaM gain anyeturbhirarddhakumbhikairmukAdAmabhiH tadarddhAsvamamANaiH sarvataH samantAt saMparikSiptam / tAni svalu dAmAni tapanIlambUSakAni suvarNapratarakramaNDitAmaNi nAnAmaNiratnavividhahArArddhahAropazobhitasamudayAni ISada anyo'nyayasaMyamAni vAtaiH pUrvAparadakSiNottarAgata : mandaM mandam ejamAnani 2 palahavamAnAni 2 majhaMjhAyamAnAni 2 udArega manojJena vikurvaNA kI (tasi ca NaM vayarAmayaMsi akusaMsi bhikaM sutAdAma vi i) isake bAda phira usane usa vajramaya aMkuza ke Upara kuMbhaparimANaka muktAphala mAtrA kI vikurvaNA kI ( se NaM kuMbhika muttAdAme annehiM cari bhadrakubhikehi mucAdAmehiM tadayutapamANehiM sambayo samatA saMparivikhane) phira vaha aparimANavAlA gulAdAna saro cAra aura arddhakuMbhamamAgavAlI tathA prathama suktAdAsakI apekSA AdhI U~cAI vAlI mukkA mAlAoM dvArA saba tarapha se cAroM ora se usane pariveSTita kiyA. (teNaM dAmA tavaNijalaMbUsagA, sucaNNapayaragamaMDiyaggA, NANAmaNirayaNa vivihAraddhaddArauvasobhisamudayA) ye saba mAlAe~ suvarNamaya kandukAkAra vAle AbharaNoM se yukta thIM tathA suvarNapatroM se zobhita agrabhAgavAlI thiiN| anekamaNiyoM evaM ratnoM ke jo anekaprakAra ke hAra, arddhahAra the unase upazobhita samUhabAlo thIM (Isi agamagamasaMpattA: vArahiM putrAvaradAhiNuttarAgaehiM maMdAyaM 2 ejamANANi 2palaMvamANANi 2 pajjhamANANi 2 urAleNaM maNunneNaM maNahareNaM mahu 4 vizANa valabhaya, aGkuzanA viThuvA urI. ( tasi ca NaM vayarAmayaMsi akkusaMsi kubhikka muttAdAma biuvvai) tyAra pachI tethe te vakrabhaya aGkuzanI (52 GkumapariNAbhaH bhotImonI bhAjAnI viduSIyA urI. ( se Na kubhikke mutAdAme annehiM cauhi~ addhaku bhikkeDiM muktAdAmehiM tadaccattappamANehiM savvao samatA saMparikkhita) tyAra pachI Dula parimANu vANA bhutAhAma (bhotIoonI bhAjA) ne khIjI cAra abha pramANu vALItemaja pahelI mukatAdAma karatAM adhI uMcAI bAjI bhuJjtAo. vaDe yAre taraithI tele, pariveSTita 4rI. ( teNaM dAmA tavaNijjalaMbU NANAmaNirayaNavivihahArahAraunasobhiya sucaNNapayaragamaDiyaggA, samudayA) mA sarva bhASAo sonAnA huhuinA nevAM bhAjharavANAM mAtarazothI yukta hatI temaja tema ne agrabhAga suvaNunA patrathI suzAbhita hateA. ghaNA maNie temaja ratnAnA je ghaNI jAtanA hArA addhahAro hatA temanAthI upazeAbhita hatI. si~ aNNamaNNama saMpattA vAehiM puvvAvaradahiNuttarAgaehiM maMdAya 2 ejjamANANi 2 palaMbamaNANi 2 pajjha jhamANi 2 urAleNaM maNunneNaM manahareNa kaSNa maNa nivbur3akare sagA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIso manohareNa karNamanoniTatikareNa zabdena tAna padezAn sarvataH samantAn ApUra yanti 2 zriyA atIva 2 upazobhamAnAni 2 tiSThanti / tataH khalu ma Abhiyogiko devastasya siMhAsanasya apottare uttara pauratye atra khalu sUryAbhasya devasya catasRNAM sAmAnizasAhasrINAM catasro bhadrAsanamAhasrIvikaroti, tasya khalu siMhAsanasya paurastye atra khala sUryA bhasya devasya canasTagAmagramahipINAM catasro bhadrAsanasAhastrIvikaroti, tabhya kaNNamaNanivvuikareNaM te pae se sanno samaMtA ApUremANA 2 mirIe aIva 2 utrasosemANA 2 citi) ye saba mAlAe~ Apasa meM eka dUsarI se kucha 2 dUra thIM. tathA pUrva, apara, dakSiNa evaM uttara ina cAroM dizAoM se bhAgatavAyu dvArA manda 2 rUpa se dhIre 2 vAra 2 kaMpita kI jA rahI thIM. isaliye ye thoDI sI idhara udhara calAyamAna hotI rahatI thI isa kAraNa paraspara meM saMparka ho jAne se punaH punaH ye bAcAlita zabdAyamAna ho uThanI thIM, isase usa yAna vimAna asanna pradezoM ko unakA udAra manojJa, manohara evaM karNa mana ko zAntipradAna karanevAlA zabda saba ora se samasta dizAoM meM vyApta kiye hue.thA-isa taraha kI ye mukkAmAlA apanI gomA se bahuta 2 zobhita ho rahI thiiN| (taeNaM se Abhiyogie deve tassa sIhAlaNarasa avaruttare NaM uttarapuratyimeNaM smRriyAmarasa devassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cattAri mahAsagaMsAhassImo viuvvai) isake bAda usa Abhiyogika devane uma siMhAsana ke vAyavyakone meM evaM IzAnakone meM sUryAbhadeva ke cArahajAra sAmAnika te paese sacao samaMtA ApUremANA 2 mirIe aIva 2 upasobhemANA 2 viTaMti) A sarvemALa e eka bIjAothI DI DI pharI hatI, temaja pUrva, apara dakSiNa ane uttara A cAre dizAothI vahetA pavanathI dhIme dhIme vAraMvAra hAlI rahI hatI. ethI te DI DI Ama tema calita rahetI hatI. A kAraNathI ekabIjAnI athaDAmaNathI vAraMvAra vAcAlita (zakhita) thaI jatI hatI. ethI te yAnavimAnanA nikaTa pradezane te mALAe no udAra, mana, manahara ane kAnane gamato, zAMti AyanAre zabda cAre taraphathI badhI dizAomAM vyApta karela hate A pramANe te mationI mALAo pitAnI zobhAthI khUba ja zobhita thaI rahI hatI. ' (nae NaM se Abhiyogie deve tassa sIhAsaNassa avarUttareNaM 'uttara purAtthimeNaM ettha NaM muriyAbhArata devassa caigaM sAmANiyasAhassIgaM ca. nAri bhadAsaNasAhamsI bho viuccai) tyAra pachI te gAliyogi here yAra 312
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 - subodhino TIkA. sU. 22 bhagavadvandanArtha' bhisya gamanavyavasthA khalu siMhAsanasya dakSiNapaurastye atra khalu sUryAmasya devasya AbhyannarapariSado'STAnoM devasAhasrINAmaSTa bhadrAsanasAhasrIvikaroti, evaM dakSiNe madhyamapariSado dazAnI devasAhasrINAM daza bhadrAsanasAhasrISikaroti, dakSiNapazciye bAhyapariSado dvAdazAnAM devasAhasrINAM dvAdazabhadrAsanaptAhasrIkiroti, pazcime saptAnAmanIkAdhipatInAM sapta bhadrAsanoni vikaroti / tasya skhalu siMhAsanasya devoM ke liye cArahajAra bhadrAsanoM kI bikurvaNA kI (tassa NaM mohAsaNassa purathimeNaM etyaNa sariyAbhassa devassa cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cattArI mahAmaNasAhaslIo viuvvaI) isake bAda usane usa siMhAsana kI pUrva dizA meM sUryAbhadeva kI parivAra sahita cAra agramahiSiyoM ke lI pe cAra hajAra bhadrAsanoM kI vikurvaNA kI (tassa NaM sIhAsaNasta dAhiNapurathimeNa etthaNaM mariyAbhassa deva ssa amitara parisAe aTTAha deva sAhasINaM aTTha mahAsaMNasAhassIo viuccai) isake bAda usane usa siMhAsana ke agnikone meM sUryAbhadeva kI AbhyantaraparipadA ke ATha hajAra devoM ke liye ATha hajAra bhadrAsanoM kI vikurvaNo kI / (evaM dAhiNeNa majjhimaparisAe, dasaNhaM devasAhassINaM, bArasa bhadAsaNasAhassIo viubai) isI prakAra se usane dakSiNa dizA madhyapariSadA ke dazahajAra devoM ke liye dazahajAra bhadrAsanoM ko cikurvaNA kii| naiRtyakone meM bAhya pariSada ke 12 hajAra devoM ke liye 12 hajAra bhadrAsano kI vikurvaNA kI (paJcatthimeNaM sattAha, aNiyAhibaINaM, sattabhadANe viuvvai) tathA pazcima dizA meM sAta madrAsanAnI vA 4N. (tassa NaM lIhAsaNassa purathimeNaM etya NaM mUriyAbhassa devamga karaNI agapahisINaM saparivArANaM cattAri mahAmaNanyAhassIo viubaI) tyAra pachI te siMhAsananI pUrva dizAmAM sUryAbhadevanI parivAra sahita cAra amahidhIo cAra COM2 madrAsanAnI va e|| 42. (tassa Na sIhAsaNasna dAhinaputthimeNa etthaNa sUryAbhasya deva abhitaraparisAe aTTAha devasAhassINaM aha bhadAsagamAhastIo viuThana) tyA2 pachI te siMhAsanana PRA mA sUryAmahevanA mAnyata: paripahAnA ALB S2 hevonA mATe 2418 012 madrAsanAnI: vizupA 40. (evaM dAhiMNe NaM majha maparisAe dasaNhaM devasAhassINa vArasa bhaddAsaNasAhassIo viuccai ) 21 pramANe teNe dakSiNa dizAmAM madhya pariSadanA daza hajAra devenA mATe daza hajAra bhadrAsanI vidurvaNa karI. nitya koNamAM bAhya pariSadanA 12 hajAra denAM mATe 12 tara madrAsenAnI viNA zrI. (paJcatyimega sattaha, aNiyAhiMbaINaM sattabhadAsaNe. viuccai) temanA pazcima dizAmA sAta manidhipatimAnA bhATe sAta
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 sUtre caturdizi atra svala sUryAbhasya devasya poDaNAnAm AtmarakSakadeva sAhasrINAM pAM sa bhadrAsana sAhasrIrvikAroti, tadyathA- paurastye catasraH sAhasrIH, dakSiNe casaH sAhasrIH, pazcime catasraH - sAhasrIH, uttare catasraH sAhasrIH / sU. 22 / 'tammaNaM sIhAsaNasya ' ityAdi TIkA - nasya-pUrvoktasya khalu siMhAsanasya upari-UpardhvabhAge a- asmi na khalu mahat-vRhata, ekam vijayadRSyaM - vitAnavastraM vikaroti krayazaktyotpAdayati, tat kIdRzam ? ityapekSAyAmAha - zaGkhAGka-kunda - dakarajo'mRtamathita phenapuJjasaMnikAzaM tatra - zaGkhaH - prasiddhaH, aGkaH - ratna - vizeSaH, kundaM - puSpa.. anIkAdhipatiyoM ke sAta bhadrAsanoM kI vikurvaNA kI ( tassa NaM sIhAsaNassa caudisiM ettha NaM sUriyAbhassa devassa solasaNDaM AyarakkhadevasAhassINaM solasabhAsaNa sAhasIo vivai) isake bAda usane usa siMhAsana kI cAroM dizAoM meM sUryAbhadeva ke 16 hajAra AtmarakSaka devoM ke liye 16 hajAra bhadrAsanoM kI trikurvaNA kI ( taM jahA ) jaise ( puranthimeNaM cattAri sAhassoo, dAhiNaM cattAri sAhasIo, paJcatthimeNaM cattAri sAhassIo, uttareNaM cattAri sAhasIo) pUrvadizA meM, cArahajAra kI, dakSiNadizA meM cArahajAra kI, pazcima dizAoM meM cArahajAra kI uttaradizA meM cArahajAra kI isa prakAra se 16 hajAra bhadrAsanoM kI vikurvaNA kI / TIkArtha - isake bAda usa Abhiyogika devane usa sihAsana ke - urdhvabhAga meM eka baDe vitAnavastra - (caMdanI) kI vikurvaNA kI arthAta apanI vikriyAzakti se use utpanna kiyA yaha vitAnavatra-zaMkha, aMka- isa nAmaka bhadrAsanonI vidurvA DI. (tassa Na sohAsaNassa caudisiM ettha gaM sUriyAbhassa devarasa solasaha Atharakkhadeva sAhassINaM solasabhAsaNa sAhassIo biuvvara) tyAra pachI teNe te siMhAsananI cAre dizAemAM sUryAbhadevanA 16 hajAra Atma rakSaH heve| (aMgarakSa4 deveo) nA bhATe 16 Dalara ladrAsanonI vidurvA rI ( jahA ) prema (purasthimeNa cattAri mAssIo, dAhiNeNa cacAri sAhassoo, pacasthimeNa cacAri sAhasIo, uttareNa cattAri sAhassIo) pUrva dizAmAMyAra DalaranI, dakSiNa dizAmAM cAra hajAranI, pazcima dizAmAM hajAranI ane uttara dizAmAM cAra hajAranI A pramANe 16 hajAra bhadrAsanAnI viNA karI. TIkAH-- tyAra pachI te AbhiyAgika deve te siMhAsananA urdhva bhAgamAM eka vizALa vitAna vastra (caMdaravA) nI viSu karI eTale ke pAtAnI vikriyAzakita vaDe teNe caMdaravAnI vidhruNA karI. A vijJAna vastra (caMdaravA) za, aka zveta
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ -189 suyodhinI TIkA. sU. 25 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA vizeSaH, dakarajaH-jalakaNaH, amRtamathitaphenapuJjaH-amRta-prasiddha tadeva mathitamiti amRtamathitaM-mathitAmRtaM mathitakSIrodadhijalaM, tasya phenapujaH-phenasamU hazca, etaiH saMnikAza-samaprabham, punastat kIdRzam ? sarvaratnamayaM-sarvAtmanA ratnamaya, tathA-accham-AkAzasphaTikavadatinirmalam, tathA-zlakSNaM-cikkaNapudgalaskandhanirmitam, tathA-prAsAdIyaM, darzanIyam, abhirUpaM, pratirUpam ' ete vyaakhyaatpuurvaaH| tasya-prAguktasya khalu siMhAsanasya upari-UrzvabhAge vijayaduSyasya ca bahumadhyadezamAge-atyantamadhyadezabhAge atra-asmin mahata -vRhad ekam vajramayaM-vajrarannamayam akuMza vikaroti, tasmin ca khalu vajramaye'Gkuze kusmikaM kumbhaparimANakaM, muktAdAma--muktAphalamAlAm, vikaroti / tat khalu kumbhikaM muktAdAma anyaiH-aparaiH caturbhi:-catuH saMkhyaiH, arddhakujhinakaiH arddha ratnavizeSa, kunda-puSpavizeSa, karaja-jalakaNa, evaM amRtamathitaphenapujamathita kSIrodadhi ke jalake phenapuMja ke jaiga prabhAvAlA thA sarvAtmanA ratnamaya (ratnoM se banA huA) thA, AkAza evaM sphaTikamaNi ke jaisA mvaccha yA. (atinirmala thA,) cikkaNapudgalaskandha se nirmita thA, pAsAdIya thA darzanIya thA, abhirUpa thA. pratirUpa thA, prasAdIyAdI padoM kI vyAkhyA pahIle kI jA cukI hai| isa siMhAsana ke urdhvabhAga meM jo yaha vitAnavastra vikurvita kiyA gayA thAso uma vitAnavastra ke bahumadhya dezabhAga meM usa Abhiyogika devane eka vizAla bajramaya aMkuza kI vikurvaNA kI,phira vajramaya aMkuza ke Upara usa devane kuMbhaparimANa vAlI muktAphala kI mAlA kI vikurvaNA kI yaha kubhira muktAdAmakuMbhaparimANavAlA muktAdAma-anya aura dUsarI cAra arddhakuMbhikA-aMdra ratna vizeSa, kuMda-puSpa vizeSa (maga) dakaraja jaLakaNa, ane amRta mathita phINanA paMja, mathAyelA kSIra samudranA pANInA phaNa samUha jevI prabhA vALuM hatuM. sarvAtmanA ratnamaya eTale ke saMpUrNataH te ratna vaDe banAvavAmAM AveluM hatuM, AkAza ane sphaTikamaNinI jema svaccha hatuM, atIva nirmaLa: hatuM, cikaNuM (lIsA) pudgala skaMdha vaDe te banAvavAmAM AveluM hatuM, prAsAdIya hatuM darzayanI hatuM, abhirUpa hatuM, ane pratirUpa hatuM prAsAdIya vagere padonI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. A siMhAsananI uparanA bhAga je A viratAra vastra (caMdaravA) nI vidurvaNa karavAmAM AvI hatI te te ja vitAna vastra (caMdaravA) nA bahumadhya deza bhAgamAM te Abhigika deve eka vizALa vejImaya aMkuzanI vidurvaNa karI. pachI te vajamaya aMkuzanI upara te deve kuMbha parimANa vALI muktA phaLanI mALAnI vikuvaNA karI. A kuMbhika muktAdAma eTale ke kuMbha parimANu vALI mukatAmALA bIjI cAra
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 gajazIyasUtre bhAgavibhaktakumbhaparimANakaiH tadarboccatvapramANaiH-prathamamukkAdAmapramANApekSA zroccatvapamANayuktaH mutAdAmabhiH sarvataH-margatu dikSu, samantAt manu vidikSu sAmastyena saMparikSiptaM prvessttitm| tAni valu dAmAni tapanIyalamvRekANi taenIyAni-tapanIyamayAni suvarNamayAni lampakANi-dezavizeSaprasiddhAni kundukAkArANi AbharaNAni tAni santi yeSAM tAni tatho, suvarNapratarakamaNDi. tAmANi-muvarNapratarakaiH-svarNapatraH maNDita-zobhitam agram-agrabhAgo yeSAM tAni tathA, tapA-jAnAmaNiratna vivivahAgAIhopazobhinasAnadAyA. ni-nAnAmaNiratnAnAm-anekaprakArANAM maNInAM ratnAnAM ca ye vividhAH aMne. kapakAg2amhArA:-aSTAdazasarikAH, advahArAH-navasarikAzca tairupazobhita:alaGkRtaH samudAyaH-samUho yeSAM tAni tathA, tathA-Ipat-kizcit: anyonyamasamprAptAni-paraspara-masaMlagnAni, tathA-pUdhira dakSiNottA''gata: pUrvapazcita dakSi gotAdizAbhya AgataH vAtaH-vAyumiH manda manda-zanaiH zanai ejamAnAni 2. punaH punaH . kampamAnAni, tathA palambamAnAni bhAgavibhaktakuMbhaparimANavAlI, evaM prathama muktAdAma pramANa ko apekSA AdhI UMcAirUpapramANavAlI muktAmolAoM se sava dizAoM kI ora evaM vidizAoM kI aura pariveSTita kiyA gayA, yaha muktAdAma suvarNamaya lambUpako sedezavizeSaprasiddhabandhukAra vAle AvaraNoMse-yukta thA, tathA suvarNa ke patroM se maNDita agrabhAgazalA thA. yaha saba muMktAdAma samUha aneka prakAra ke maNiyoM evaM ratnoM ke vividha hAroM se-aThAraha lara vAle hAroM se, evaM AhAroM se-nau laravAle hAroM se, upazobhita thA. paraspara meM asaMlagna thA. pUrva, apara, dakSiNa, uttara ina cAroM dizAoM se Ate hue vAyu dhIre 2 ardha kuMbhikA ardha bhAgavibhakata kuMbhaparimANa vALI ane pahelI mukAdAma (matI mALA) karato pramANamAM " adhI uMcAI pramANa vALI motIonI mALAothI cAre dizAo taraphathI ane vidizAo taraphathI pariveSTitA karavAmAM AvI hatI. A metIethI : mALA sonAnA taMbUpakethI-vizeSa prasiddha-kaMdukanA AkAra jevAM AbharaNethI yukata hatI temaja suvarNa patrothI jene agrabhAga maMDita che evI hatI. A sarve mukatAdAma samUDa aneka jAtanA maNio ane ratnonA vividha hArothI, caDhAra seravALA hAthI ane addhahArathI, navasera vALA hAthI, upa zAbhita ha. eka bIjAthI dUra dUra eTale ke asaMlagna hatA. pUrva, apara (pazcima) dakSiNa uttara A cAre dizAo taraphathI vahetA pavanathI te dhIme dhIme satata kaMpita thate rahate hate. ethI Ama tema calita thato raheto
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU, 22 bhagavadvanandanAtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 2-itastato manAR calanena calAyamAnAni / ata evaM prajhajhamAnAni -parasparaM samparkavazAt punaH 2 zabdAyamAnAni, . tathA-udAreNa-duragAminA zabdeneti pareNAnvayaH, punaH kIdRzena zabdena ? manojJena-mano'nukUlena, mano'nukUlatvaM lezato'pi syAdata Aha. manohareNa-zrotRNAM cittA''karSa keNa, puna:-karNamanonitikareNa matizrotRzravaNamanaHprasAdakena-zrotahRdayasukhotpAda.. keneti bhAvaH, etAdazena zabdena tAn-yAnavimAnAsAn pradezAn sarvataHsarvAsu dikSu samantAt-sarvAstu vidikSu-ApUrayanti 2-atizayena vyAptavanti santi zriyA-zobhayA atIva 2-atitarAm upazobhamAnAni-virAjamAnAni muktAdAmAni tiSThanti-santi / / : tataH-tadantaraM khalu sa:-pUrvoktaH * Abhiyogiko devaH tasya-pUrvoktasya lihAsanasya aparottare-vAyavyakoNe, uttarapaurastpe-IzAnakoNe, atra vAyavyakoNe IzAna koNe ca khalu saryAsya devasya catasRNAM sAmAnikamAhasrINAMcatuH sahastrasaMdhyAnAM sAmAnikAnAm-sAmAnikadevAnAm kRte catano bhadrAmanasAhalA:-catuH sahasrasaMkhyAni bhadrAsanAni vikaroti, nasya balu siMhAvAra 2 kaMpita hotA rahatA thA. ataH idhara udhara vaha calAyamAna ho jAtA thA-eka desarI mAlA se vaha paraspara meM mila jAtA thA-isa milApa se jo zabda nikalatA vaha zabda yAna vimAna ke Asanna-samIpa ke pradezoM ko saba vizAoM meM aura saba vidizAoM meM vyApta kiye rahatA. yaha zabda manojJa-mano'nukUla, zrotujanoM ke citta kA AkarSaka hone se sanohara tathA kAna aura mana ko zAnti ke kAraNa zrotra hRdaya ko sukhotpAdaka thA. isa taraha yaha mukta dAma apanI zobhA se bahuta hI acchI taraha se suhAbanA banA huA thA. isake bAda usa Abhiyogika devane usa pUrvoka siMhAsana ke aparottara-vAyatyakone meM, evaM IzAna meM, sUryAbhadeva ke cArahajAra sAmAnikadevoM ke liye cArahajAra bhadrAsanoM kI bikurvaNA kI' hate. eka bIjI mALAothI jyAre te athaDAto tyAre te athaDAmaNathI ivani nIkaLate te ivani yAnavimAnanI pAsenA pradezanI cAre tarapha cAre dizAo temaja vidizAomAM ivani thatuM rahetuM hatuM. A zabda manojJa, manane anukULa sAMbhaLanArA lokone game tevo AkarSaka, manohara temaja kAna ane manane zAMti ApanAra hevA badala zrotAnA hadayanA mATe sukha ApanAre hatuM. A pramANe A mukatAdAma pitAnI zebhAthI bahu ja sarasa rIte sehAmaNuM thaI gayuM hatuM. tyAra pachI te abhigika deve te ukta siMhAsanane apattara (pazcimettara) vAyavya koNamAM, ane IzAnamAM sUyamadevanA cAra jAra sAmAnika denA mATe cAra hajAra bhadrAsanI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 192 rAjapraznIyama sanasya paurastye-pUrvasyAM dizi atra khalu mUryAbhasya devasya saparivArANAMparivArasahitAnAM catasRNAmagramahipINAM-kRte catasro bhadrAsanasAhasrI:-catuH sahasrasaMkhyAni bhadrAsanAni vikaroti / tasya khalu siMhAsanasya dakSiNapoM rastye-agnikoNe atra khalu mUryAbhasya devasya AbhyantarapariSadaH aSTAnAM devasAhasrINAm-apamahasrasaMkhyAnAM kRte aSTa bhadrAsanasAhasrIH-aSTasahasrasaMkhyAni bhadrAsanAni vikaroti / evam-anena prakAreNa dakSiNe-dakSiNasyAM dizi madhyamapariSadaH dazAnAM devasAhasrINAM-dazasahasrasaMkhyAnAM devAnAM daza bhadrAmanasAhasrI:-dazasahasrasaMkhyAni bhadrAsanAni vikroti| dakSiNapazcime-naiRtyakoNe bAhyaparipada dvAdazAnAM devasAhasrINAM dvAdazasahasrasaMkhyAnAM, devAnAM dvAdaza bhadrAsanamAsI:-dvAdazasahasrasaMgvyAni bhadrAsanAni vikroti| pazcime pazcimAyAM dizi sasAnA--saptasaMkhyAnAM anIkAdhipatInAM--sanyanAyakAnAm,--sapta-saptasaMkhyAni bhadrAsanAni vikaroti / tasya skhalu siMhAsanasya-caturdizi-pUrvAdidikacatuSTaye. atra khala sUryAbhasya devasya SoDazAnAm AtmarakSakadevasAha strIgAM-poDazasahasrasaMkhyAnAmAtmarakSakadevAnAm, ghoDaza bhadrAsanasAhasrIHpoDazasahasrasaMkhyAni bhadrAsanAni vikaroti, tathA paurastye-pUrvasyAM dizi canasaH sAhasrIH-catvAri sahasrANi, dakSiNe-dakSiNasyAM dizi catasraH sAhasrI, pazcime-pazcimAyAM dizi catasraH sAhalIH, uttare-uttarasyAM dizi catasraH sAhasroH bhadrAsanAnAM vikaroti sarvasaMkhyayA saptAdhikaoNni catuH pazcAzatsahasrANi (54007) bhadrAsanAnAM vikarototi bhAvaH // mU0 22 // ___ mUlam-tassa divvassa jANavimANassa imeyArUve vapaNAvAse paNNatte, se jahAnAmae airuggayassa vA hemaMtiya bAliya sUriyasta vA khAiliMgAlANa vA rattiM pajaliyANa vA javAkusumavaNassa bA bAda meM usa siMhAsana kI pUrvadizA meM sUryAbhadeva kI saparivAra cAra agramahipiyoM ke lIye cArahajAra bhadrAsanoM kI vikRrvaNA kI, ityAdi TIkA kA samasta artha mUlArtha ke jaisA hI hai isa taraha usa Abhiyogika devane 54007 bhadrAsanoM kI cikurvaNA / / mU0 22 / / vidurvaNA karI. tyAra pachI te siMhAsananI pUrva dizAmAM sUryAbhadevanI saparivAra cAra ra4, (pradhAna) mahilIenA mATe cAra hajAra bhadrAsananI vikRNA karI. vagere TIkAne saMpUrNa artha mULa-artha je ja che, tema samajI levuM joIe. A rIte te Abhigika deve 54007 bhadrAsananI vimurvaNa karI. e sUtra rara
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 subodhinI TIkA. sa. 23 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA kiMsuyavaNassa vA pArijAyavaNasta vA savao samaMtA saMtubhiyansa bhave ethArUvesiyA? No iNaTresamaTe, tasla NaM divvassa jANavimANasta etto iTutarAe ceva jAva vaNeNaM paNNatte, gaMdho ya phAso ya jahA maNINaM. taeNaM se Abhiyogie deve divyaM jANavimANaM viuvvai, viuvvittA jeNeva sUriyAbhe deve teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sUriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM jAva paJcappiNei // sU0 23 // chAyA-tasya divyasya yAnavimAnasya ayametadrUSo varNAvAsaH prajJaptaH, ra yathAnAmakaH acirodgatasya vA hemantikabAlikasUryasya vA khadirAjhArANAM vA rAtrau prajvalitAnAM vA japAkusumavanasya vA kiMzukavanasya vA pArijAtavanasya vA sarvataH samantAt saGkumumitasya bhaved etadrUpaH syAta?, . 'tamma Na divyasta jANavimANassa' ityaadi| mUtrArtha-(tassa NaM divvassa jANavimANassa) usa pUrvokta yAna vimAna kA (imeyArUce) aisA yaha (vaNNAvAse) varNAvAsa (varNana paddhati) (paNNatte) kahA gayA hai- (se jahAnAmae airuggayassa. vA hemaMtiyavAliyamUriyarasa vA, khAiliMgAlANa vA ratti panjaliyANa vA) jaisA varNa acirodgata-sadya udita huz-turata uge hue-hemantaRtu ke vAlamUrya kA, tathA rAtri meM pracalita hue khera ke aGgAroM kA, (javAkusumavaNasta vA) japA puSpa ke vana kA (kiMsuyayaNassa cA) palAzavRkSa ke puSpavana kA (pArimAyaNasma vA maSI samaMtA saMkusumiyassa) tathA cAroM dizAoM evaM cAroM vidizAoM kI ora - .. 'tassa Na divvasta jANavimANassa' ityaadi| sUtrA--(tamsa Na dibassa jANavimANassa) te pUrita thAnavimAnanI (imeyArUve) 241 24t (caNNAvAse) vazuna 12 (paNNa") 4AmA mA cha. (se jahAM nAmae airuggayassa vA hemaMniyavAliyasariyassaM vA, khAiliMgA lANa vA ratiM pajjaliyANa vA) vo 2 adhiza 2-tarata ya pAsA | hemaMta tratunA bALa sUryane, temaja rAtrimAM prajavalita thayelA kheranA annA (agni na (javAkusumavaNassa vA) aru (sUha) YpanA bananA (kiMsuyavasthA vA) sAtha vRkSanA dhu05 bananI (pArijAyavaNassa vA savao samaMtA saMsumiyassa) temaja cAre dizAo ane, ane vidizAomAM sArI peThe puSita thayelAM parijAta
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra nA ayamarthaH, samarthaH tasya khalu yAnavimAnasya inaH iSTatarakA evaM yAta .... varNena prajJaptaH, gandhazca sparzazca yathA maNInAm / tataH khalu sa Abhiyogiko devo .. acchI taraha se puSpita hue pArijAna nAma puSpAna kA jaisA lAla va hAtA hai vaisA hI varNa isa divya yAnavimAna kA hai / aba ziSya aisA pUchatA hai (bhade eyAkhne siyA) ina kA jo varNa hai kyA usI varga ke jaisA isa yAna vimAna kA varNa hotA hai ? isa para guru uttara dete haiM-(NA iNaTTe samaThe) yaha artha samartha nahIM hai| kyoM ki yaha to upamAmAtra kA . pradarzana hai| kAraNa-- (tasma Na divasa jANavimANasta etto itarAe ceka jAva vaNNeNaM paNatte) usa divya yAna vimAna kA varNa ukta : mUryAdika ke varNa se bhI atizayena-atyanta abhIpsita (vAMchita) hI hai. yahAM yAvat pada se 'kAntataraka eva, manojJataraka evaM manomataraka eka ina pUrvokta padoM kA saMgraha huA hai. ina padoM kA artha 15 veM satra kI vyAkhyA meM kiyA jA cukA hai| yaha pUrvokta kathana divya yAna' vimAna ke varNa ke viSaya meM kiyA gayA hai. aba mUtrakAra isa divya yAna vimAna kA gaMdha aura sparza kelA hai isa bAta ko prakaTa karane ke liye kahate hai-(gaMdho ya phAso ya jahA maNINaM) maNiyoM kA jaimA gaMdha aura sparza. kahA gayA hai vaisA hI isakA gaMdha evaM sparza hai. maNiyoM ke gaMdha aura .: sparza kA varNana 15 ve aura 19 veM satra meM kiyA gayA so vahAM se nAmanA puSpavanane jevo varNa hoya che, teja va che te divya yAnavimAnane che. veziya mA prabhArI prazna 42 te--(bhave eyArave miyA) mA sanAva: varNa che te ja vaNa zuM te yAnavimAnane paNa hoya che ? enA uttaramAM guru - 4t mApatA 3 cha. (jo hagaTTesamaTTa) mA artha samartha nathI bhaDe yA to upamA mApA mAta2 8 varNavAmI mAvyu cha ? (taspta NaM divvassa jANavimANassa ettI itarAe ceva jAva vaNNeNaM paNNane) te yAna : vimAnane te sUrya vagairenA pazu 42di vf gatizaya--atyaMta malAsita (qilwa) cha. hI yAvat pahathI: kAntanaraka eva, manojJataraka eva, manomanaraka eva. 20 yUvAta - padene. saMgraha thayela che. A padene artha 15 mA sUtranI vyAkhyAmAM spaSTa karavAmAM Aje che. A pUrvokata kathana divya yAnavimAnanA varNanA viSayamAM karavAmAM AvyuM che. have sUtrakAra te divya yAnavimAnano gaMdha ane tene sparzake che. A vAtane 25 42di 43 cha--(gaMdhoM ya phAso ya jahA magINa) mAriyAnA ko ane sparza varNavavAmAM AvyuM che te ja yA vimAnane dha ane tene sparza che. maMNionA gadha ane sparzanuM varNana 18 mAM ane 19 mAM sUtramAM karavAmAM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinA TIkA sU. 23 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA . divyaM yAnavimAnaM vikaroti, vikRtya yatraiva maryAbho devaH, tatraiva upAgacchati, upAgamya sUryAbhaM devaM karatalaparigRhItaM yAvat pratyarpayati / / sU0 23 // 'tassa divbassa. jANavimANassa' ityAdi-- TIkA--pUrvoktasya divyasya. yAnavimAnasya ayametadrUpa:-anupadaM vakSyamANasvarUpo varNAvAsa:-varNanapaddhatiH, prajJApta, sa. yAnavimAnavoM yathAnAmakaHvakSyamANatattadvarNasadRzavarNayuktaH, ityeva spaSTayati-acirodgatasya-sadA uditasya dekhanA cAhiye. (taeNa se Abhiyogie deveM divvaM jANavimANaM viucvai) isa prakAra se usa Abhiyogika devane usa divya yAna vimAna kI vikurvaNA kI. (viuvittA jeNeva muriyAbhe deve teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA mariyAmaM devaM karayalapariggahiyaM jAva, paJcappiNei) vikurvaNA karake phira vaha sUryAbha deva jahAM thA vahAM gayA. vahAM jAkara ke usane usa sUryAbha deva ko, donoM hAthoM kI, dazaM nava jisameM juDa jAveM aisI aMjali banAkara aura use mastaka para rakha kara jaya vijaya zabdoM kA uccAraNa karate hura vadhAyA. vadhA karake phira usane ApakI AjJA ke anusAra maiMne saba kAma kara diyA hai aisI usakI AjJA ko pIche lauTA diyaa| TIkArtha isI ke anusAra hai| yahAM karayala pariggahiyaM ' jAva' meM jo yAvat pada "AyA hai. usase 'dazanakhaM ziraAvata, mastake ajaliM kRtvA, jayena vijayena varddha yati, vayitvA etAm AjJAptikAm ' ina padoM kA sagraha huA hai. inakI vyAkhyA pahile kI jA cukI hai // sU0 23. // bhAvyu cha. jijJAsumyA tyAMthI na za cha (tae Na se Abhiyogie deve dina jANavimANa viuccai) mA pramANe te mAliyoNi ve te hivya yAnavimAnanI vizu 42. (viuvittA jeNeva mariyAbhe deve teNeca uvAgacchaha, uvAga cchittA mariyAbhaM devaM karayalapariggahiya jAva pacappiNei) vi 4Ine pachI te sUryAbhadeva javAM hato tyAM game tyAM jaIne teNe sUryAmadevane baMne hAthanI, daza nakho jemAM joDavAmAM AvyAM che evI aMjali banAvIne ane tene mastake mUkIne ja vijaya zabdonuM uccAraNa karatAM vadhAmaNI - ApI. vadhAvIne teNe teozrInI AjJA pramANe kAma saMpUrNa thaI gayuM che te prabhAleMnI vinatIza mA sUtranA Attha 2mA pramANe cha. mI 'kara-. yalapariggahiyaM jAva ' ma ' yAvat 54 cha, tetha. dazanakha ziraAvarta' . mastake aMjaliM kRtvA, jayena vijayena vardU yati, vayitvA etAm. AjJa. ptikAm / ma pahAnA sayaDa 42vAmI mA0yecha. sanI vyAya pasai 42pAmA bhAvI // 23 // .. .
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamaMtra hemantikabAlikAryastasya hemante bhavo yo bAlikA bAla eva bAlikaH atra vinayA- . dityAdRk sa cAsau mayaMzceti haimannikavAlika sUryastasya hemantaRtubhavatrAla. yasya yo varNaH tAdRzo vo divyayAnavimAnasya, evamagre'pi. tathA-khAdirAnArANAM-khadiradAhena ye aGgArA:-agnayastepAma, kIdRzAnAM tepAm ? rAtrI prajvalitAnAm, tathA-japAkusumavanasya-japAvyapuSpavanasya, tathA kiMzukavanasyapalAzabanasya, tathA-pArijAnavanasya-pArijAtanAmakapuSpavanasya kIdazasya?sarvanA-sarvAlu dikSu lamatana:-avidikSu ca sAmastyena samamitasyasamyakapuSpitasya yAzo varNastAdRzo ko divyayAnavimAnasya bodhyaH / atrAntare ziSyaH pRcchati-bhaved etadrapaH syAt ? eteSAM yo varNastatsano yAnavimAnasya varNo bhavet ? gururuttarayati-no ayamarthaH samarthaH kintu upamA namAtrapradarzanamidam / tasya khalu yAnavimAnasya varNaH itaH-ukta prakAraka maryA. disakAzAt ipTatarakA-raktena varNanAtizayenAbhIpsitaeva-yAvat-yAvatpadenakAntataraka eva, manojJataraka eva, mano'mataraka eva' etattadamA vodhyA, varNana prajJaptaH' : eSAM vyAkhyA paJcadazamUtrano'tra seyaa| tasya yAnavimAnasya gandhaH ca-punaH sparzaH kIdRzaH ? ityapekSAyAmAhayathA maNInA-maNInAM gAhazo gandhaH sparzazca tAdRzo'myApi vodhyaH / magonAM gandhasparzayorNanamaSTAdazatame ekonaviMzatitame ca mRtre vilokanoyam / nataH tadantaraM khalu saH-pUrvoktaH Abhiyogiko devaH divyaM yAnavimAnaM vikaroti, vikRtya yatratra sUryAbho :deva AsIt tatraiya upAgacchati, upAgamya mUryAbhaM devaM karatalaparigRhItaM yAvat-yAvatpadena 'dazanakhaM, zira AvataM, mastake, * ajaliM, kRtvA, jayena, vijayena, kaIyati, vayitvA etAm, AzatikAm' ityetatpadasadI voTayaH, pratyarpayati epAM vyAkhyA gatA // mu0 23 // mUlamta eNaM se sUriyAme deve Abhiyogiyassa devassa aMtie eymno nisamma haTTa jAva hiyae divvaM jiNidAbhigamaNajoggaM uttaraveuvviyarUvaM viuvvai, viuvvittA cauhi aggamahisIhi saparivArAhi, dohi aNIpahi, taM jahA-gaMdhavvANIeNa ya NaTTANIeNa yaM saddhi saMparikhuDe taM divvaM jANavimANaM aNupayAhiNI karemANe 2 purathimilleNaM tisovANapaDirUvaeNaM durUhai, duruhitA jeNeva sIhA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197, subodhinI TIkA. sU. 24 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA saNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe snnnnispnne| taeNaM tassa sUriyAbhassa cattAri sAmANiyasAhassIo taM divvaM jANavimANaM aNue zahiNI karemANA uttarilleNaM tisovANapa. DirUevaNaM duruhaMti durUhittA patteyaM 2 puvvaNatthehi bhaddAsaNehi NisIyaMti, avasesA devA ya devIo ya taM divvaM jANavimANaM jAva dAhigelleNaM tisovANapaDirUvaeNaM durUhati, durUhittA patteyaM 2 puvvaNatthehi bhahAsaNehi nisIyati // sU0 24 // chAyAtataH svalU sa maryAmaH deva Abhiyogikasya devasya antike etamartha AtmA nizamya dRSTa yAd hRdayaH divyaM jinendrAbhigamanayogyam uttarakriyarUpaM vikarIti, vikRtya ghanabhiragramahiSIbhiH dvabhyAmanIkAbhyAm, tadyathA-gandharvAnIkena ca nAdayAmakina ca sArddha saMparighRtaH tad divyaM yAna taeNa se riyAme dekheM' ityAdi / sUtrArtha-(taraNa) inake bAda (se sariyAbhe deve Abhiyogiyassa devassa aAnie eyanaE nisammA haTa jAba hiyae) usa sUryAbha devane jaya Abhiyogika deva ke mukha se isa apanI AjJApUrti ho jAne kI arthAt yAna vimAna ko caikriya dvArA niSpanna kara cukane kI bAta suno-to sunakara aura use radaya meM avadhAraNa kara vaha bahuta hI adhika saMtuSTa evaM prasannacitta hubhA (divyaM jiNidAbhigamaNajoggaM uttaraveundhiyarUvaM viunbai) aura usane usI samaya jinendra ke pAsa jAne yogya divya utsara vaikriya zarIra kI vikurvaNA kI (vauvittA cauhi aggamahisIhi saparivArAhi dohi 'taeMNa'. se muriyAme deve ityAdi / sUtrArthaH-(tae Na) tyA2 pachI (se sariyAme deve Abhiyogiyasya devasya atie eyama nisamma haTa jAva hiyae) te sUryAnave nyAre mAliyogiH devanA mukhathI pitAnI AjJA pUrI thaI javAnI eTale ke vikriya zakti vaDe yAnavimAnanI vikRNA thaI javAnI vAta sAMbhaLIne ane tene barAbara hadayamAM dhAraNa 4Ina-te. satI saMtuSTa tebha prasannacitta thayo. (vicca jiNiMdAbhigamaNajogga . uttAveutriyarUna viucvai) mane tethe tara jinendranI pAse 41 yojya divya uttara vaiyi zarIrI viSNu za. (viuvittA ca uhi agga
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ....... .... . rAjapraznIyamatra vimAnam anupradakSiNIkurvan 2 paurastyena trisopAnapratirUpa keNa Arohati; Aruhya yatraiva siMhAmanaM tatraiva upAgacchati, upAgamya mihAsanavaragataH paura styAbhimukhaH saMnipagaH / tataH khalu tasya mUryAbhasya devasya catasraH sAmA. nikasAhasyaH tad divyaM yAnavimAnam anupradakSiNIkurvatyaH autarAheNa triso. pAnapratiskeNa Arohanti, Aruhya pratyekaM sa pUrvanyAteSu bhadrAmaneSu nipodanti, aNIyAhi-ta jaDA-gaMdhavyANIeNa ya, gahANIeNa ya saddhiM saMparikhuDe te divyaM jANavimANaM aNupayAhiNI karemANe 2 purathimillaNaM tisovANapaDirUvaeNaM durUhai) vikurvaNA karake vaha parivAra sahita cAra mahiSiyoM ke sAtha evaM gandharvAnIka aura nRtyAnIka ina do anIkoM ke sAtha usa divya yAna vimAna para pradakSiNA karake pUrvadigbhAga (pUrvadizA ke) trisopAnapratirUpaka se hokara caDhA (dumvahitA jeNaMca sIhAsaNe, teNeva uvAgacchai) cahakara vaha jahAM siMhAsana thA vahAM gayA. (ubAgacchitsA sIhAsaNavaragae puratyAbhimuhe saNNisaNe) vahAM jAkara vaha pUrva dizA kI tarapha muMha karake uma para baiTha gayA (taeNaM tasma mUriyAbhassa devassa cattAri sAmANiyasAhassIo taM divyaM jANavimANa aNupayAhiNI karemANA unarilleNaM tisocANapaDirUvaeNaM durUhati) isake bAda usa sUryAmadeva ke cAra hajAra sAmAnika deva usa divya yAna vimAna kI pradakSiNA kara ke uttara dizA kI ora kI trisopAna paMktiyoM se hokara usa para caDhe (duruhinA patteyaM mahisIhiM saparivArAhiM dohiM aNIyAhi-taM jahA gadhavANIeNa ya, kahAjIeNa ya saddhi saMparibur3e ta divya jANavimANa aNupayAhiNI karemANe 2 purathimilleNaM tisovANapaDibaeNaM durUhai ) vi sane pachI te ptivAra sahita cAra agra (pradhAna) mahilAonI sAthe ane gaMdharvonIka ane nRtyAnIka A be anIkenI sAthe te divya yAnavimAna para pradakSiNA karIne pUrva digabhAga (pUrva dizA ta25) nA trisapAna prati354 52:42. yaDhayo. (durUhitto jeNeva sIhAsaNe, teNeva uvAgacchai) yahIna te yA siMDAsana hatu tyAM gayo.. (uvAga cchittA sIhAsaNavaragae puratyAbhimuhe saNimaNNe) tyAM na te pUrNa hizAnI ta bhu5 4Ina tenI 52 mesI bhayo. (taeNa tassa muriyAmasya devassa cattAri sAmANiyasAhassIo taM divyaM jANavimANa anupayAhiNIkaregANA uttarilleNa tisovANapaDirUvaeNa durUhaMti) tyAra pachI te sUriyAbhadevanA cAra hajAra sAmAnika de te divya yAnavimAnI pradakSiNA karIne uttara dizA taraphanI tripAnapatio upara thaIne tenI upara caDyA. (9
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 24 bhAvadvandanArtha mUryAbhasya gamanavyavasthA 199 avazeSA devAzca devyazca tadivyaM yAnavimAnaM yAvad dAkSiNAtyena trisopAnapatirUpakeNa Arohanti, Aruhya pratyekara pUrvanyasteSu bhadrAsaneSu niSIdanti / / su. 24 // 2 putravaNatthehi bhadAsaNehiM Ni pIyaMti) caDhakara ve apane 2 pUrvaniyojita " bhadrAsanoM para jAkara baTha gaye (avasesA devA ya devIo ya taM divaM jANavimANaM jAva dAhiNilleNaM nisovANapaDisvaeNaM durUhati) bAkI ke deva aura deviyo bhI usa divya yAna vimAna para yAvat dakSiNa dizA kI ora kI trisopAna paMkti se hokara car3he (durUhittA patteyaM 2 punaNatthehi bhaddA. saNe nisIyaMti) caDhakara ve pratyeka apane 2 pUrva niyojita bhadrAsanoM para jAkara baiTha gae, isakI bhI TIkA kA artha isI mUlArtha jaisA hai| 'haTTa jAva hiyae' meM jo yaha yAvat pada AyA hai usase 'haSTa pada se lekara hRdaya taka ke padoM kA grahaNa huA hai. tathA ca-haSTa tuSTa cittAnanditAH pItimanAH, paramasaumanasyitaH, harSavazavisapaDhadayaH, ye saba pada yahA~ gRhIta hue haiN| ina padoM kI vyakhyA tRtIya mUtra meM kI gaI hai| viziSTa AkAra kA nAma pratirUpaka hai. usa vimAna kI jo trisopAnapaMkti thI vaha viziSTAkAra se yukta thIM. ataH aisI pratirUpaka trisopAnapaMkti se hokara vaha usa divya yAna vimAna para cddh'aa| 'jANavimANaM jAba dAhiNilleNa' meM jo yaha yAvat "da AyA hai-usase 'anupradakSiNIkurvantaH 2' isa pada hittA pattaya 2 puThavaNatthehi bhaddAmaNehiM NisIyati) yIna te pAtapAtAnA nizcita madrAsanA 52 44ne mesI 1yA. (avasesA devA ya devIo ya divva jANavimANa jAva - dAhiNillaNaM. tisovANapaDisvaeNa durUhati) zrI 2sa va ane hevImA para te hivya. yAna vibhAna 52. yAvat dakSiNa dizAnI ta23nI trisopAna pati 952 thane yadayA. (daruhitA pa teyaM 2 puvyaNatthehi bhadAsaNehi nisIyaMti) yadI te 124 pAtapAtAnA pUrva nizcita bhadrAsane upara jaIne besI gayA. A sUtrane TIkAthe paNa bhUlAI je ja che. 'haTTa jAba hiyae' bho re ' yAvata' pa cha tethI " hRSTa" pahathI bhAMDAna " hRdaya" sudhAno pAnI rAyaDa, 42vAbhA mA0yo cha rebha " hRSTatuSTacittAnanditaH prItimanAH paramasaumanasthitaH, harSavaza visapadayaH' mA save po mAhI yA 42vAmA sAvyAM cha. mA pahAnI. vyAcyA trI sUtramA 42vAmA bhAvI chiviziSTa AkAranuM nAma pratirUpaka che. te yAnavimAnanI je traNa nisaNIo vALA pAna paMkita hatI te savizeSa AkAravALI hatI. evI te sIDIo upara thaIne te divya yAnavimAna 52 yaDhayo. jANa vimANaM jAva dAhiNilleNaM' bha yAvat /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjazrI ' se suriyA deve' ityAdi TIkA -- tana:- AjatakArpaNAnantaraM khalu saH-pUrvoktamUryAmo devaH abhiyogasya devasya antike samIpe etaM pUrvoktam, artha-viSayaM yAna vimAnavikaraNarUpam zrutvA nizamya hRSTa yAvada hRdayaH- hRSTetyArabhya hRdaya ityaPaveer bodhyaH tathA ca tuSTacittAnanditaH, mItimanAH paramamau manasthitaH pazarisapAdayaH' ityetatpadaH phalitaH, eteSAM vyAkhyA tRtIyamutrato grAyA / divyaM - jinendrAbhigamanayogya uttaravekriyarUpam vika roti, vikraya saMparivArAbhiH - parivAra sahitAbhiH catasRbhiragramahipaubhiHmukhyadevAbhiH-tathA-dAbhyAm anIkAbhyAM sainyAbhyAm sArddha saMparivRtastAdayaM - vimAnamArohatIti pareNa sambandhaH tatra kAbhyAM dvAbhyAm ? ityapekSAyAmAha - tadyathA - gandharvAnIkena - gandharvasainyena 1, ca-punaH nATayA'nIkena - nATanaTanaM tatkAriNAnI ke na sainyena2, sArddha saha saMparivRtaH pariveSTitaH san tatpUrvoktaM divyaM yAnavimAnam anupadakSiNIkurvan 2 pUrvatoraNAnukUlyena vAraM vAramanupadakSiNIkurvana paurastyena pUrvadigbhavena trisopAnapratirUpakeNa pratirUpakaviziSTAkAra ca tat trisopAna - sopAnapaGkatrayamiti trisopAnapratirUpakaM tena tathA-mundararUpayuktasopAnarpA yeNa, atra mAkRtatvAda vizeSaNaparamayogaH, tad divyaM yAnamArohati Aruhya yatraitra - yasminneva sthAne siMhAsanamAsIt, yasminneva sthAne upAgacchati, upAgamya siMhAsanavaragataH paurasyAbhimukhaHpUrvAbhimukhaH saniSaNNaH samupaviSTaH / tataH sUryAbhadevasyopavezanAnantaraM sUrya deva :- sAmAnikasAharu yaH- catuH sahasrasaMkhya sAmAnikadevAH kta divyaM gAnavimAnam anumadakSiNI kurvatyaH auttarAheNa- uttaradigbhave trisopAnapratirUpakeNa zrArohanti, ArUDhA bhavanti, Aruhya pratyekam 2- ekaikasya sAmA nikadevasya kRte pUrvanyasteSu prAkrasthApita sAmAnikadevasama saMkhyeSu bhadrAsaneSusvasvAsanAnusAreNa nipadanti- upvishnti| avazeSAH sUryAbhatatsAmAnika devAtikA saMgraha huA hai / " patteyaM 2 " pada se yaha prakaTa kiyA gayA hai ki ve Abhyantara paripadA ke deva, madhyama pariSadA ke deva, evaM bAhyapari padA deva vahAM apane 2 pUrva niyojita AsanoM para jAkara baiThe || mu0 24 || 1 Ake D. tethI (anupradakSiNI kurvantaH 2 ) yA mahano saMgraha thyo . ' pacayaM 2' padmathI A vAta spaSTa karavAmAM AvI che ke AtyaMtara pariSadrAnA deva, madhyama pariSa dAnA deva ane bAhya pariSadAnA deva tyAM pAta pAtAnA purva nizcita pAne mesI gayA / sU0 24 ft
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuzedhinITIkA sU. 25 bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 201 riktA AbhyantarapariSadevAH, ca punaH devyaH tad divyaM yAnavimAnaM yAvat yAvatpadena'anuSadakSiNI kurvantaH 2 ityetatpadalaGgraho yodhyaH, dAkSiNAtyena-dakSiNadigbhavena nilopAnapratirUpakeNa Arohanti, Aruhya pratyekam-AbhyantarapariSanmadhyamaparipAyapariSatsambandhinAM devAnAM devInAM ca kRte tatsamasaMkhyeSu pUrvanyasteSu-pUrvasthA. pine bhadrAsaneSu svasvAsanAnusAreNa niSIdanti-upavizanti // mu0 24 // mUlam-taeNaM tassa. sUriyAbhassa devassa taM divvaM jANa vimANaM durUDhassa samANasta aTTa maMgalagA purao ahANupuvAe saMpa. TriyA, taM jahA sotthiya sirivaccha jAva dppnnaa| tayANaMtaraM caNaM puNNakalabhabhiMgAradivvAyachattapaDAgA sacAmarA saNaraiyA aaloiydrisnniyaa| vAuthyavijayavajayaMtIpaDAgA UsiyA gagaNatalamaNulihaMtapurao ahANupubIe sNpdiyaa| tayANaMtaraM ca NaM veruliyabhisaMtavimaladaDaM palaMbakoraMTamadAmovasobhiyaM caMdamaMDalasaMnibhaM samussiyaM vimalamAyavattaM pavarasIhAsaNaM ca maNirayaNabhatticittaM sapo. yapIDhaM sapAuyAjoyasamAuttaM kiMkarAmarapariggahiyaM purao ahANupuvvIe saMpaTTiyaM / tayANaMtaraM ca NaM vairAmayavaTTalaTusaiThiyasusiliTraparighaTTamaTTa supaiTTie visiSTe aNegavarapaMcavaNNakuDabhIsahassussiya parimaMDiyAbhirAme vAuchuyavijayavejayaMtIpaDAgacchattAticchattakalie tuMge gagaNatalamaNulihaMtasihare joaNasahassamUsie mahaimahAlae mahiMdajjhae purao ahANupuvIe sNpttttie| tayANaMtaraM ca NaM surUvaNevatthaparikacchiyA susajjA savvAlaMkAravibhUsiyA mahayA bhaDacaDagarapahagareNaM paMca aNIyAhivaINo purao ahANupubIe sNpttttiyo| tayANaMtaraM ca NaM vahave AbhiogiyA devA ya devIo ya saehira rUvehi saehira visesehiM saehira videhi saehiraNejjAehiM saaihiraNevatthehi purao
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ... ... ... rAjaprazroyasatra ................... ... . . . ... .. 1, - '. . ahANuputvIe sNpttttiyaa| tayANaMtaraM ca..NaM, sUriyAbhavimANavAsiyo bahave vemANiyA devAH ya devIo ya savihIe. jAvAraveNaM devaM purao pAsao ya maggao ya samaNugacchaMti // sU0 25 // .. . chAyA--tataH khalu tasya mUryAbhasya tad divyaM yAnavimAnamArUtasya sataH aSTASTamaGgalakAni purataH yathAnupUrvi sampasthitAni, tadyathA-svastikazrIvatsa yAvad darpaNAH / tadanantaraM ca khalu pUrNakalazabhRGgAradivyA''tapatrapa* tAkA:-saMcAmarAH darzanaratikAH lokadarzanIyA yAtohAvijayavejayantI* patAkA utsRtA : gaganatalamanulikhantI purato yathAnupUrvisammasthitAH / tadana taeNaM tassa mrariyAbhassa' ityaadi| sUtrArtha-(taeNaM tassa mariyAbhassa devassa taM divvaM jANavimANaM dusdassa samANassa aTTamaMgalagA purao aMhANughubIe saMpahiyAM) isake bAda jana vA ..mUryAbhadeva usa...divya yAna vimAna para acchI taraha se car3ha cukA-tava usake Age krama se ATha ATha maMgala-prasthita hue (taM jahA) ve ATha 2 maMgala isa prakAra se haiM-(sotthiyasirivaccha jAva dappaNA) svastika, zrIvatsaH yAvat darpaNa (tayANataraM ca NaM puNNakalasabhiMgAra. divAyavattapaDAgA sacAmarA damaNaraiyA AloiyadarisaNijjA ya) inake yAda pUNa kalaza-jalapUrNa ghaTa, bhRgAra-jhArI, divya Atapatra aura patAkAe calIM, ye patAkAe~ cAmara sahita yI, tathA inako dekhane meM prIti hotI thI aisI thIM. (vA--- udayavijayajayaMtIpaDAgA UsiyA gagaNanalamaNuliyatI purao ahANupubdhIe . ..tANaM. tassa sariyAbhassa' ityaadi| sUtrArtha-(tae NaM tassa muriyAbhassa devassa taM divaM jANavimANa durUdaH / 'ssa samANassa. advamaMgalagA puraoM ahANupuvIpa saMpaTiyA tyAra pachI nyAre te sUryAmadeva te yAnavibhAta. 52 sAdI zate yatI . yo. tyAre tenI sAme, menu mAhe ma bha prasthita thayA. (taM jahA) te mA bhAu ma mA prabhAra . (sotthiyasirimaccha jAba dappaNA) svasti, zrIvatsa, yAvat (NA) (tayAH taraM ca ga puSNakalasabhiMgAra divA ya chattaparAgA sa cAmarA daMsaNaraiyA bAlora, iyadarisaNijjA ya) tyAra pachI pUrNa 43, (orerytg ) 2 aza, vya. Atapatra (chatra) ane patAkAo AgaLa cAlavA mAMDI. "A patA cAmara, cuta tI tamana memanA 26 lavAmA zrIti, sanAya tavI itI. (vAudaya vijaya, vejayaMtI paDAgAjasiyA gagaNatalamaNulihaMtI purao ahANupuccIe saMpaSTiyA) . . . . 7. : .
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzodhinI TIkA. ma. 25 bhagavaSvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 203 ttaraM ca khalu pUryabhAsamAna vimaladaNDaM pralambakoraNTamAlyadAmopazobhita candamaNDalanibhaM samutsRtaM vimalapAtayatraM pravarasiMhAsanaM ca maNiratna bhakticitra sapAdapIThaM sapAdukAyugmasamAyuktaM ghaTukikarAmaraparigRhItaM purato yathAnupUrSi sampasthitam / tadanantaraM ca vajramayavRttalaSTasaMsthitastuzliSTaparipRSTamuSTalupa. tiSThita viziSTaH .. anekavarapaJcavaNakuDabhIsahasrotsRtaparimaNDitAbhirAmaH bAtoitavijayavaijayantIpatAkAcchanAticchatrakalitaH . tuGgo gaganatalamanulikhasaMpaTTiyA) inake bAda vAyu se kaMpita vijaya vaijayantI-vijayasUcaka vaijayaH ntarUpa patAkA bhAkAza taka ko sparza karatI huI kama se calI. (tayA NaM" taraM ca NaM yeUniyabhisaMtarimaladaMDa, palaMgakoraTamalladAmovasobhiyaM caMdamaMDalasaMnibhaM samussiya bimalamAyadatta patharasIhAlaNaM ca-maNirayaNabhatticitta sapAya: * pIda sapAuyAjoyasamAuttaH bahakikarAmarapariggahiyaM purao pANupuThalIe - saMpaTTiya) isake pIche vaiDUryamaNI kI prabhA se prakAzita daNDathAlA, chaTakatI huI koraTamAlA se suzobhita, candramaNDalamaTaza, tathA unA uThAyA huA mila chatra Age calA, isake bAda zreSTha siMhAsana pAdapITha yukta pAdukAyugmanahita, jo uttama maNiratnoM kI racanA.se vicitra thA, ina saba vimala chantra, aura zreSTha siMhAsana ko aneka kiMkara, karmacArI denoM uThAye para rahe. (tapANaMtaraM caNa vairAmayabaddalasaMThiyasusiliTThaparighaTTamahasupaihie. visiddha, aNegavarapaMcavaSNakuDabhIsahassusiyaparimariyAlizame, vAuTayavinayavA siipddaagtyAra pachI pavanamAM laherAtI viya vaijayantI-vijaya sUcavatI vaijayantI rUpa patAkA mAyane 25zatA bhanuma yAtaaal. ( tayANa taraM ca Na, veruliyabhisaMta vimaladaMDaM, palaMgakoraMTamalladAsovasobhiyaM caMdamaMDalasaMnibhaM samussiyaM vimala. mAyavatta pabarasIhAsaNaM ca maNisyaNabhatticitta, sapAyapIDhasapAuyAjoya. samAuta bahu kikarAmarapariggahiyaM puraoM ahApuvIe saMpaSTiya) tyA2 pachI jaya mANunI pramAthI prazita isi-arj. aextI mAthI suzAsita, yadra maMDaLa jevI temaja uMce upADeluM vimaLa chatra AgaLa cAlyuM tyAra pachI zreSTha sihAsane je pAdukAyugma sahita uttama maNiratnonI racanathI temaja citra vicitra hatuM te cAlyuM A badhAM vimaLa chatra, zreSTha siMhAsanane ghaNuM kiMkara, karmaka sAdhAraNa puruSa ane pAyala samUhe pita pitAnA hAthamAM upADIne cAlI rahyA hAla tayANa tara ca Na vraamyvtttthlsNtthiy| musiliTTaparighaTTama mupahaTim visi. aNegavarapaMcavaNakuMDa bhIsahasamusiyaparima DiyAbhirAbhe, bAu yatija B i ', ". .
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 rAjapraznIyasane cchi kharaH yojanasahasrasamucchritaH mahAtimahAn mahendradhvajaH purato yathA'nupUrti sNprsthitH| tadanantaraM ca khalu surUpanepathyaparikakSitAH susajjAH sarvAlaGkAra bhUSitAH mahatA bhaTacaTakaraprakareNa paJcAnIkAdhipatayaH purato yathA'nupUrvi saMpasthitAH / tadanantaraM ca khalu bahava AbhiyogikA devA devyazca svaiH2 cchatta nicchattakalie tuge, gagaNatalamaNulihaMtasihare, joyaNasahassamUsie, mahaimahAlae mahiMdajjhae purao ahANupugvie saMpaDie) isake Age ke Age-mahendradhvaja calA, yaha mahendradhvaja bajraratna kA banA huA thA, isakA AkAra gola aura sundara thA. cikanA thA. kharazANa para . ghise gaye pApANa khaNDa kI taraha yaha mRSTa thA, samyaka sthita thA. viziSTha thA. paMcavarNa kI aneka choTI 2 UMcI dhvajA sahasroM se parimaMDita yA anaeva baDA suhAvanA thA, vAyu se kampita vijaya mucaka vajayantiyoM se, patAkAoM se tathA chatrAtichatroM se yukta thA, U~cA thA, isakA aMgrabhAga AkAza tala ko chU rahA thA. eka hajAra yojana kI isakI U~cAI thI. isI kAraNa yaha mahAtimahAn thA. (tayANaMtaraMca Na suruvaNevasthaparikacchiyA musajjA savAlaMkAravibhUsiyA mahayA bhaDacaDagarapagareNa paMca aNIyADivaINo purao ahANupuccIe saMpaTiyA) isake Age aneka yodhAoM ke samUha ke sAtha pAMca anIkAdhipati cale-inakI vezabhUpA sundarAkAra vAlI thI. ye saba apanI 2 sAmagrI se sannaddha the. evaM samasta alaGkAroM se vibhUSita the, vejayaMtI paDAgacchattaM nicchattakalie tuMge, gagaNatalamaNulihaMtasihare, joyaNasahassamUsie, mahaimahAlae mAhidanjhae purao ahANuputrie saMpaTie) tyAra pachI pAdapIThanI AgaLa mahendra dhvaja cAle. te mahendra brija vAmaya ratnane banela hatuM. tenI AkRti geLa ane suMdara hatI. lIsI hatI, zANa upara ghaselA pASANa khaMDanI jema te mRccha, samyapha rIte sthita hato, viziSTa hatuM, pacavarNanI ghaNI nAnI nAnI uMcI sahastro dhvajAothI paritaMDita hato. ethI te bahuM ja sehAmaNe lAgatuM hatuM. pavanathI hAlatI vijyanI sUcaka haiyaMtIothI patAkAothI temaja chatrAtithI yukata hate. uMce hatuM, ene AgaLano bhAga AkAzane spazI rahyo hate. enI eka hajAra yojana jeTalI uMcAI hatI. ethI ja te mahAtihAna hate. tayANaMtara ca NaM surUvaNevatthaparikacchiyA musajjA sabala'kAravibhUmiyA mahayA bhaDacaDagarapahagareNa paMca. agIyAhIvaINo purao ahANupuccIe saMpaTTiyA) tenI mAga yodhAyAnA samUhAnI sAthe pAMya anAdhipati yA, temano paheraveba suMdara hato. teo sarve pita pitAnI sAmagrIthI susajja hatA.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA sU. 20 bhannArtha sUryAbhisya gamanavyavasthA rUpaiH vizeSaH svandaiH svaH2 niryAtaH straiH nepathyaiH purato saMprasthitAH / tadanantaraM ca khalu sUryAbhavimAnavAsino bahavo kaumA nikA devA devyazva sarvadvaryA yAvad raveNa sUryAbhi devaM purataHpArzvataca mArgatazca samanugacchanti // 025 // 'taraNaM tassa sUriyAbhassa' ityAdi ThIkA -- tataH - yAnavimAne svasvasthAne sUryAbhadevAdInAmupavezanAnantaram, khalu tasya-pUrvoktasya - - sUryAbhasya devasya tad -- uktaprakArakaM divyaM- + (tANataraM ca bahave AbhiogiyA devA ya devIoya saehiM 2 ruvehiM sahi 2 visesehi, sahi 2 videhiM. 2 saehi jAehiM saehiM 2 netratthehiM purao ahANuputrIe saMpaTTiyA) inake Age aneka Abhiyogika deva, evaM deviyA~ calIM, ye saba deviyAM apane 2 AkAroM se apane 2 bhedoM se, apane 2 parivAra samUhoM se, apane 2 upakaraNoM se, aura apane 2 veSo se yukta thIM (tayANaMtaraM caNaM mUriyAbhavimANavAsiNoM bahave bemANiyA devA ya devIo ya sabba Me jAna raveNaM devaM purao pAsao ya maggao ya samanugacchaMti) inake Age sUryAbhavimAnavAsI aneka vaimAnika deva aura deviyAM calIM ye saba sUryAbhavimAnavAsI deva deviyAM samasta Rddhi samasta zruti Adi me yukta hotI huI samasta truTita Adi ke tumula nAda ke sAtha 2 sUryAbhadeva ko Age, pIche evaM Asa pAsa meM ghera kara calIM / te sarva sAthI suzolita hutA. (tayANa' tara ca Na bahave AbhiyogiyA devA ya devIo ya sahi 2 vehi, sahi 2, visesehi, sahi 2 videhi, saehi 2, NejjAehi, sahi 2, vatthehi, purao, ahANuputrIe saMpaTTiyA ) temanI AgaLa ghaNA AbhiyAgika devA, temaja devIe cAlyAM. A badhA deva devIe pota potAnA AkArothI, pAta pAtAnA bhedathI, pAta peAtAnA parivAra samUhothI, pota potAnA upamraNothI bhane pota potAnA vezAthI yukta tAM. (tayANa tara ca riyAbharimANavAsigo bahave vaimANiyA devA ya devIo ya sambie jAva raveNa deva purao pAsao ya maggao ya samaNugacchati ) temanI AgaLa sUryabhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika vA ane daivIe cAlyA. te sarve sUryavimAnavAsI deva devIo pAta peAtAnI samasta Rddhi, samasta zrRti vagerethI saMpanna thaine, samasta truTita vagerenA tumula dhvaninI sAthe sUryAbha devanI AgA pAchaLa ane AsapAsa ceAmera vITalAine cAyAM.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 rAjazrIres yAnavimAnam ArUDhasya sataH aSTASTakAni-aSTasaMkhyAni maGgalakAni puna:a yathA''nupUrva - yathAkramam saMprasthitAni calitAni tathathA - svastika - zrI. vatsayAvaddarpaNAH svastikazrIvatsetyArabhya darpaNA itiparyantapadI zo, tathA ca- svastika1- zrIvatsara nandikAvarta3 varddhamAnakara bhadrAsana5 kalaza6. matsya 7 darpaNAH' ityetatpadasaH / etadvivaraNaM tRtiiyo'vseym| tadanantaram, -aSTamaGgalakasaMprasthAnAnantaram ca khalu pUrNakalazabhRGgAra divyAMta patra patAkAHtatra - pUrNakalazaH- jalapUrNaghaTaH bhRGgAraH - pAtra vizeSaH 'jhArIti bhASAmasiddhaH, divyAsupatra - divyacchatraM patAkAH, etA kIdRzyaH ? sacAmarAH - vAmarasahitAH, darzana ratikAH- darzane - avalokane ratiH - prIti ryAsu tAstathA, iha - darzanaratikamaNikimapi matvAnnAlokadarzanIyaM saMvatyata Aha-AlokadarzanIyAH- Aloke , TIkArya - jaya usa yAna vimAna meM apane 2 sthAna para sUryAbhadeva Adi acchI taraha se baiTha cuke tayaM usa yAna vimAna ke Age saba se pahile svastika, zrIvatsa nandikAvarta, mAnaka, bhadrAsanaM, kalaza, mahasya aura darpaNa ye ATha maMgalaka prasthita hue, arthAt leM inakA vivaraNa tRtIya se jAna lenA cAhiye. inake calane ke bAda ke Age pUrNa kalaza-jalapUrNa ghaTa, bhRGgAra-jhArI, divya chatra evaM etAkAra jo ki cAmaroM mahita thIM, avalokana hone para jisameM prIti ho jAtI, thI, tathA maMgalarUpa hone se bAhara jAne ke samaya jisakA dekhanA Ava tyaka mAnA gayA hai calIM yadyapi 'dazanaratikA' pada se AMboka darzanIya pada kA artha A jAtA hai phira bhI jo isa pada kA yahA~ upodAna kiyA gayA hai vaha isa bAta ko pradarzita karane ke liye kiyA gayA hai ki " TIkAH--jyAre te cAnavimAnamAM pAta peAtAnA sthAne sUryAladeva vagere sArI rIte besI gayA tyAre te yAnavimAnanI AgaLa sauthI pahelAM svastika, zrIvatsa, nadiAvarta, varddhabhAna, sadrAsana, usarA, matsya, bhane yIzu se mAha yAMgatibha prasthita thayA. eTale ke cAlyA. A badhAnuM varNana trIjA sUtramAMthI jANuM levu leDo, tyAra pachI tebhanI AgaMja pUrya usa pAlI lareseo ghaTa, lugAra-ArI, divya Atapatra ane patAkAo-ke je cAmarothI yukata hatI, zvetAMnI sAthe temanI kRti prIti utpanna thai jatI hatI, temaja magaLarUpa hovA maMdala bahAra javAnI vaNate ?manu' darzana zAvazyaka bhAnavAlAM Ayu hai - yAdI le ? ' darzana ratikA' pAMthI AlAka darzanIya padyane artha AvI jAya che chatAMe je a. * pardane ahIM je grahaNa karavAmAM AvyuM che. te A vAtane spaSTa karavA mATe ke je jovAmAM suMdara
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU, 25 bhagavadvandanAtha sUryAbhasya gamanavyavasthA 207 pahiH prayANasamayabhAvinidarzane darzanIyAH draSTuM yogyAH maGgalavAta, saMpasthitAH iti pareNa sambandhaH tatra bacanavipariNAmI yodhyH| tathA bAtozrutavijayavaijayantIpatAkA-bAtopatA-pavanakampitA yA vijayavaijayanto-vijayasUcakanayantI. tadrUpA patAkA / . sA kIdRzI ? ucchRtA-urdhvagatA tathA-gaganatalamanulikhantI-AkAzatalaM spRzantI purataH-agre yathAnupUrvi-yathAkrama saMpasthitA / tadanantaram khalu vaDUyabhAsamAnavimaladaNDaM-vaihayaMzabdo vaiDUryamma aparaH, tenabaiDUryamayaH bhAsamAno zobhamAnaH dimala:-nirmalazca daNDo yasya tat tathAvaiDUryaratnamayazobhamAnanirmaladaNDayuktam AtapatramitipareNa sambadhyate, tadAtapatraM punaH kIdRzam ? malambakoraNTamAlyadAmopazobhita-pralamjhana-lamAnena kor| mAlyaMdAmnA-koraNTapuSpamAlayA upazobhitam samalaItam, punAcandramaNDalanimaMjo dekhane meM sundara hote haiM ve amaMgalarUpa bhI ho sakate haiM ataH Aloka darzanIya nahIM bhI ho sakate haiM parantu ye patAkAe~ aisI nahIM thIM-ye darzanaratika bhI thIM aura Aloka darzanIya bhI thiiN| Upara meM pada saMsthitAni' esA AyA haiM. so yahAM para usakI -vibhakti kA * vipariNAma karanA cAhiye. arthAta 'saMpasthitAH ' aimA pada samajhanA cAhiye. inake Age yathAkrama vijaya vaijayantI patAkA calIM-yaha patAkA vijaya sUcaka hotI hai-ataH Isa rUpa se isakA nAma par3A hai. yaha acI thI. aura itanI U~cI thI ki jo AkAzataka kA sparza kara rahI thIM. isake bAda Atapatra-(chatra) calA. isa Atapatra kA daNDa vaiDUryamaya, thA: adaeka camakIlA thA aura nirmala thA. yaha Atapatra laTakatI huI koraMTapuSpoM kI mAlA se upazobhita ho rahA thA. candramaNDala ke jaisA gola thA. zveta hoya che, te kadAca amaMgaLa rUpa paNa thaI zake che. eTalA mATe A leka darzanIya nahi hoya enI paNa saMbhAvanA rahe che paNa A badhI patAkAo evI nahi hatI. saya 4zanati paNa tI ane. 20 4zanIya pazu hatI. 52 'saMbasthitAni' A pada paNa AvyuM che. te ahiMyA tenI vibhakitamAM pheraphAra (vipariNAma) karaNe naI. meTale 'sapasthitAH' mArbu 56 sabhA naye. temanI ma manu vijaya yaMtI patAkAo cAlI. e patAkA 'vijaya sUcaka hoya che. ethI tene vijaya yaMtI kahevAmAM Ave che. te uMcI hatI, ATalI uMcI hatI ke je AkAzane paNuM spazI rahI hatI, tyAra pachI Atapatra (chatra) cAlyuM. tapAtranI dAMDI geTa maya hatI ethI camakatI hatI ane nirmaLa hatI. A Atapatra lakatI karaMTa puSponI mALAthI upazobhita thaI rahyuM hatuM. te caMdra maMDaLanI jema goLa hatuM, te
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 gajapraznIyamace - candramaNDalavad vartulaM zveta-zobhitaM cinAdana, prakAzamAnaM ca punaH samunmataMsamyagRvaMgatam AkAzasthaTikavat pAnapatraM-chatraM sammasthina mini pareNa samba. dhyate, ca punaH pravarasiMhAsanaM,-zreSThasiMhAsanaM, tana kIdRzam ? maNiratnamakticitra-maNiratnAnAM yo bhaktiH-racanA nayA citram-adbhutam. guna:-sapAdapIThaMpAdasthApanArthAsanasahitam, punaHmapAdukAyugmamamAyuktaM-pAdukayoyugmaM pAdukAyumma 'joya' zabdasya dezIyasya yunmArthakatvAt tadarthaH tasya yat samAyuktaM-mamAyojana tena sahitam samAyojitapAdakAyakam, punaH-yaddhirAmaraparigRhItaM-bahusaMkhya sevakadevaparivRtam : purato yathAnupUrvi sammasthitam / tadanantaram-Atapatra-- mavarasihAsanamasthAnAnantaram ca khalu vanamayavRttalapTasaMsthinamuzliSTapa :ghRSTamRSTasupratiSThitaH-vajramayaH-bajraratnamayaH, tathA-ttalaSTamaMsthitaH naM vatule lapTa-sundaraM ca maMsthinam-AkAro yasya sa tathA, yadA-vRttaM naSTa ca yathA syAt tathA saMsthitaH, tathA-suzliSTaH-samyakazlepaNayuktazcikaga ityarthaH tathA-paridhRSTaH-paridhRSTaH iva-varazANaparighRSTapAyANavaNDavat mRSThaH-mRSTa ithA. cittAlAdaka thA. Upara meM acchI taraha se uThA-tanA huA thA. AkAza evaM sphaTikamaNi ke jaisA yaha svaccha thA. isake Age zreSTha siMhAsana cala rahA thA-thaha mihasana maNiyoM evaM ratnoM kI racanA se asuna thA, sapAdapITha-pAda sthApana ke liye Asana sahita thA evaM pAdukAyugma se samanvita thA. " yahAM joya zabda dezIya hai aura yaha yugma artha kA vAcaka hai| ise aneka kiGkarabhUta devoMne apane 2 skandhoM para uThA rakhA thA. inake Age Atapatra aura pravara siMhAsana ke Age-mahendradhvaja calA. yaha mahendradhvaja bajraratnamaya thA. isakA AkAra vRtta-gola aura laSTasundara thA athavA yaha vRtta evaM laSTa rUpa se saMsthita thA. athA suzliSTa -samk zleSaNa se yukta thA. arthAta cikanA thA. parighRSTa kI taraha (sapheda) hatuM. cittane alaMda ApanAruM hatuM, sArI peThe upara ukeluM temaja tANeluM hatuM. AkAza temaja sphaTika maNinI jema te svaccha hatuM, tenI AgaLa zreSTha siMhAsana cAlatuM hatuM. A siMhAsana maNio temaja ratnonI racanAthI adabhuta hatuM. te basapApITha-eTale ke paga mUkavA mATenA Asana sahita hatuM. temaja pAdukA yugmathI yuTata tu; mI 'joya' za6 dezAya cha. mana te yubha marthana pAya: cha. pakSa kiMkarabhUta devAo tene pitA pitAnA khabhA upara ucakI rAkhyuM hatuM. enI : AgaLa Atapatra temaja pravara siMhAsana ane tyAra pachI mahendra devaja cAlyA. e ahendra 4002lamaya chato. menI mA2 vRtta-gaNa-mane vaTa-su42 to. athavA te vRtta temaja laSTa rUpathI saMsthita hatA ane suzliSTa-samyaka leSaNathI - yukta hate. eTale ke lIse hate. paridhaSTanI jema-arthAt zANa upara , ghaselA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ". subo dhanI TIkA. sU 25 bhagavadandanAtha sUryAsya gamana pavasthA sukumArazAgamRSTapASAgavaNDavat, supratiSThataH-samyakasthitA na tu tiyakapatiH tatayA kuTilIbhUtaH mahendradhvaja ityagrimeNa sambandhaH, ata eva zeSadhvajebhyo viziSTaH atizAyI, tathA--anekavarapaJcavarNakuTabhIsahasrocchritapa imaNDitA. bhirAmaH-anekAni-bahusaMkhyAni barANi-pradhAnAni paJcavarNAni-kRSNa 1 nIla2 pIta3 lohita4 zvetavarNAni ucchUinAni-UdhrvagatAni kuTabhIsahasrANi-laghu. patAkAsahasrANi atra prAkRtatvAd ucchitasya paraprayogaH, tai parimaNDitaH-- zobhitaH ata evAbhirAmaH ramaNIyaH tathA vAtoztavijaya vaijayantIpatAkAcchatrA -ticchatrakalitaH-tA-vAtaiH pavanaiH uddhatA -utkampitAH vijayavaijayantyaHvijaya bhUcikAH baiMjayantyaH, patAkAH,aparAHsAmAnyoH patAkAzca,chatrAticchatrANichatrAt sAmAnyacchatrAt atizAyIni chatrANi ca etaiH kalitaH-yuktaH, tathA-tuGgaH, uccaH, tathA-gaganatalam-AkAzatalam, anulikhacchi varaH-anuli khat-spRzatazikhAmagrabhAgo yasya sa tathA-gaganatalacumbizikhagyuktaH / yojanasaha -kharazANaH para ghise gaye pApANa khaNDa kI taraha yA mRSTa kI taraha-sukumAra zANa para mRSTa hue pApANa khaNDa kI taraha supatiSThita thA-samyaka sthita thA tiyaka patita rUpa se kuTila nahIM thA. isIliye yaha mahendradhvaja zeSa jAoM kI apekSA viziSTa thA-atizAyI thA. tathA bahusaMkhyaka evaM pradhAna pAMcavoM kI-kRSNa, nIla; pIta, lohita evaM zveta varNoM kI hajAroM choTI 2 uvagata dhvajAoM se parimaNDita thA. isI kAraNa yaha mahendradhvaja abhirAma thA. tathA-vAtoDUta-vAyu se kaMpita huI-vijaya vaijayantI rUpa patAkA se tathA sAmAnya patAkAoM se, evaM sAmAnya * chatra se bhI atizAyI aise chatroM se ... yukta : .. thA. UcA thA evaM AkAza tala ko apanI uccatA se isakA agrabhAga chU rahA thA. eka hajAra yojana taka kI U~cAI meM yaha thA. isIliye yaha mhendrpASANa khaMDanI jema athavA te mRSTanI jema sukumArazANa para ghaselA pASANa khaMDanI jema supratiSThita hato sArI rIte sthita hato. tiryakra patita rUpathI kuTila nahi. hate. ethI te mahendradhvaja bIjI jAo karatAM viziSTa hate. atizAyI hatI temaja baha saMkhyaka ane pradhAna pAMcavarNonI-kRSNanIla, pIta, lohita ane veta vaNAnI sahastro nAnI nAnI urdhvagata davAo parimaMDita hatA. ethI ja A mahedradhvaja abhirAma hatuM temaja vAtAdhUta-pavanathI laherAtI vijaya baijayaMtI rUpa patAkAthI ane sAmAnya patAkAothI, ane sAmAnya chatra karatAM paNa atizAyI evA chatrothI cakta hatAM. uMcA haoN anaeN AkAzane potAnI uMcAIthI sparzI rahyo hato. enI A uMcAI eka hajAra yojana jeTalI hatI. ethI je te mahendravaja khUba ja vizALa
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja sahasrasaMkhyA paricchinayojanaparyantam, ucchritaH UrdhvadezagataH, ata eva mahAti sahAna - atizayavRhattaraH, etAdRzo mahendradhvajaH purato yathAnupUrvi yathAkramaM saMsthitaH / tadanantaraM - mahendradhvaja samprasthAnAnantaraM na khalu surUpa nepathyaparikakSitAH- parikakSitaM parigRhItaM surUpanepathyaM -sundarAkArayuktaveSaH yaiste tAza, atra prAkRtatvAda vizeSaNaparaprayogaH asya 'paJcAnIkAdhipatayaH' itya tatayaH, te kozA' ? susajjAH - strasAmagrImAdAya sannaddhAH tathAsarvAlaGkArabhUSitAH - sarvAbharaNazobhitAH, tathA mahatA- vRhatA, bhaTacaTakarapakareNa-madAnAm - anekavidhAnAM yodhAnAM ye'neke caTakarA:- samUhAsteSAM yaH makaraH- samUhastena atra - pAkarazabdo dezIyaH samUhArtho bodhyaH / paJca paJca saMkhyakAH, anIko dhipatayaH - sainyanAyakAHpurato yathAnupUrva - yathAkramaM saMpasthitAH / tadanantaraM - paJcAnIkAdhipatisaMprasthAnAnantaraM ca khalu bahavaH-bahu saMkhyAkAH abhiyogikA devA devyazca svai: 2- nijaiH 2 rUpaiH- AkAraiH svaH svaiH vizeSaiH,-bhedaiH, svaiH svaidRndaiH - parivArasamUhaiH svaiH raNeM , straH ravaiH nepathyaiH-veSaiH purato yathAnupUrvisaMmasthitAH / tadanantaram - abhiyogakAnAM devAnAM devInAM ca saMprasthAnAnantaraM ca khalu sUryAbhavimAdhvaja bahuta adhika vRhattara thA. isa mahendradhvaja ke Age pAMca anIkAvipati-cale ye pAMcoM anIkAdhipati surUpanedhyaparikakSika the. arthAt sundarA kAra yukta veSa inhoMne parigRhIta kara rakhA thA. yaha ' surUpanepathya parikati pada paMca anIkAdhipatiyoM kA vizeSaNa hai| ye pAMcoM hI anI kAdhipati susajja the - apane 2 sAmagrI ko lekara sannaddha hue cala rahe the tathA samasta AbharaNoM se zobhita the. anekavidha yodhAoM ke samUha se ye ghire hue the. yahAM ' paDhakara ' yaha dezIya zabda hai aura isakA artha samUha hai / inake Age aneka Abhiyogika deva aura deviyAM apane 2 AkAroM se, apane 2 bhedoM se, apane parivAra samUha se, apane 2 upakaraNoM se hato. A mahendradhvajanI AgaLa pAMca anIkAdhipatie cAlyA. e pAMca anIkAdhipatie surUpanepathyaparikakSita hatA eTale ke sudara paheraveza temaNe dhAraNu karelA hato. the surUpanepathyaparikakSita ' pada paMca anIkAdhipati zabdanu' vizeSaNa che. e pAMce anikAdhipatie susajja hatA. peAta peAtAnI sAmagrIthI sajja thaIne cAlI rahyA hatA. ane samasta AbhUSaNAthI zASita hatA. ghaNA cedhAonA samU hothI mego vITajAyeA hatA. ahIM parakara , khA zabda dezIya zabda che ane AnA atha samUha che. emanI AgaLa ghaNAM Abhiyogika deva devIe pAta pAtAnA AkArathI, pAta peAtAnAM bhedAthI, pota potAnAM parivAra samUhathI pAta 6 z w svairniyatiH- upaka :
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 25 bhagavadvandanAye maryAmasya gamanavyavasthA navAsino bahavo jaimAnikA devAH, ca-punaH parayo naumAnikyo devyazca sarvendroM yAvad-raveNa sarvotipadAdArabhya 'raveNe' ti paryantapada saGgraho bodhyaH, tathA-sarvadA, sarvadhutyA, sarvabalena, sarvasamudayena, sarvA''dareNa, saryavibhUtyA, sarvavibhUSayA, sarvasambhrameNa,sarvapuSpamAlyAlaGkAreNa, sarvatruTitazabdasaMninAdena, mAtyA RdA, mahatyA dhutyA, mahatAbalena, mahatA samudayena, mahatAvaratruTitayamakasamakamavAditena, zaGkha-paNava--padaha-bherI-jhallarI khara. mukhI-huikkA-murana-mRdA-dundubhi-nirghoSa nAditaraveNe' ti epAM vyAkhyA assttmsuutrmo'vseyaa| sUryAbha decaM purata:-agre, pArzvataH-pArzvayoH, mArgata:pRSThe ca samanugacchanti-pariveSTaya gacchanti / / ma0 25 // aura apane 2 veSoM se yukta hue cala rahe the. inake saMprasthAna ke anantara aneka sUryAbhavimAnavAsI deva aura deviyAM calo. ye saba usa samaya apanI sarvaddhi se, sarvadhuti se, sarvabala se, sarva samudaya se, sarva Adara se, sarva vibhUti se, sarva vibhUSA se, sarva saMbhrama se, sarva puSpamAlAoM evaM alaMkAroM se, sarva TitoM ke zabda saMninAda se mahatI Rddhi se, mahatI dhuni se, mahAyala se, mahA samudAya se cala rahI thiiN| yahAM yaha pATha tathA 'mahatA varatruTitayamakasamakavAditena' zaMkha--paNava--paTaha--- bherI-mallarI-kharamuhI-huDakA-muraja nAdita raveNaM, taka kA pATha yAvat pada se gRhIta huA hai| ina padoM kI vyAkhyA aSTama sUtra se jAnanA cAhiye. ye saba muryAbhadeva ko Age pIche evaM donoM ora se pariveSTita karake calane lage // sU0 25 // pitAnA upakaraNathI ane pita pitAnA paheravezathI susajaja thaIne cAlI rahyAM hatAM. emanA pachI ghaNuM sUryAbhavimAna vArasI deva devIo e seve te samaye pita pitAnI sarvaddhithI, sarvaghatithI, sarva oLathI, sarva samudayathI, sarva AdarathI, sarva vibhUtithI, sarva vibhUSAthI, sarva saMbhramathI, sarva puSpa mAlAothI ane alaMkArathI; sarva TitenA zabda saMninAda (dhvani) thI, mahatI RddhithI, mahatI ghatithI maha thI, ma samudAyathI yAdI rahA tai. Di mApA mAra mahatA varavaTita yamaka samaka pravAditana, zaMkha, paNava paTaha-bherI prallarI kharamuhI, hukkA -muraja nAdita raveNa' adhinA pAI 'yApat' pathI sADIta thayo cha. . padanI vyAkhyA AThamAM sUtrathI jANI levI joIe. e save sUrya devanI AgaLa pAchaLa ane comera vIMTALAIne cAlavA lAgyA. e sUtra rapa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 rAjapraznIyasUtre mUlabhU-taeNaM se sUriyAle deve teNaM paMcAMNIyaparikkhitteNaM bairAlayabalasaMThieTA jAra joyaNasahaslamUsieNaM mahaimahAlaeNaM mahiMdajjhaeNaM purao kajimANeNaM cauhi sAmANiyasahassehiM jAva solasahiM AyaravadevasAhassIhi anlehiya vahahiM sUriyAbhavimANavAsohi belaANiehiM devehi devIhi ya saddhiM saMparibuDe savviTThae jAva veNaM sohammata kappasla majhamajjheNaM taM divyaM deviti divvaM devajuI divvaM devANusAvaM upadaMsemANe 3 paMDijAgaremANe 2 jeNeva sohammakappala uttarille NijjANamagge teNeva uvAgacchai, uvAgacchitA joyaNasayasAhassiehi viggahehiM AveyamANe vIIva ramANe tAe ukiTAe jAya tiriyamasaMkhijANaM dIvasamudANa majjhaM majheNaM vII vayasANe 2 jeNeva naMdIsaravaradIve jeNeva dAhiNapurathimille raikarapavvae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittAtaM. divyaM devihi divvaM devajuI divvaM devANubhAvaM paDisoharemANe 2 paDisaMkhevemANe 2 jeNeva jaMbUddIve dIve jeNeva bhArahe vAse jeNeva AmalakappA nayarI. jeNeva aMbAlAlavaNe ceie .jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIra teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM teNaM divveNaM jANavimANeNaM tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa uttarapurasthime disibhAge taM divvaM jANaviAmANaM IsiM cauraMgulamasaMpattaM dhaNitalaMsi Thavei ThavittA cauhi aggamahisIhi saparivArAhiM dohiM aNIehi, taM jahA-gadhevvANIeNaya NaTTANIeNa ya saddhiM saMparibuDe tAo divvAo jANavimANAo purathimilaNa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 26. bhagavadvandanArtha sUryAbhasya gamanavyavasthA .........213 tisovANapaDirUvaeNaM paJcoruhai / taeNaM tasta sUriyAmasta devasta cattAri sAmANiyasAhassIo tAo divyAo jANavimANAo uttarillaNaM tisovANapaDirUvaeNaM paccoruhaMti, avasesA devA ya devIo ya tAo divvAo jANavimANAo dAhiNileNaM tiso. vANapaDirUvaeNaM paJcoruhaMti // sU0 26 // ....... . chAyA-tataH khalu sa maryAbho devaH tena pazcAnIkaparikSiptena vana mayavRttalaSTasaMsthitena yAvat yojanasahasrocchitena mahA'timahatA / mahendradhvajena purataH kRSyamANena catasRbhiH sAmAnikasAhasrIbhi vitu SoDazabhiH Atma- rakSakadevasAhatIbhiH anyaizca bahubhiH sUryAbhavimAnavAsibhi vaimAnikai rdevairdevI zizca sAI saMparitaH sarvaddharthA yAvat raveNa saudharmasya kalpasya madhyamadhyena taeNaM se mUriyAbhe deve' ityAdi / mutrArtha-(taeNaM se mariyAbhe deve. teNaM paMcANIyaparikhitteNa). isa taraha vaha sUryAbhadeva usa, pacAnIka se parikSipta hue (mahiMdajjhaega) mahendra dhana se jo ki(vaharAmayavaTTalahasaMThieNa jAva joyaNasahassamasieNaM mahaImahAlaeNaM mahiMdajhaeNaM purao ko jamANeNaM)vajra kA banA huA thA. aura jisakA A* kAra gola eva sundara thA yAvat jo eka hajAra yojana kI UcAI vAlA thA aura isI kAraNa jo vahuta adhika vRhata thA, evaM Age le jAyA jA rahA thA (cauhi sAmANiyasahassehi jAva. solasahi ...AyarakkhadevasAhassIhi annehiya bahUhiM sariyAbhavimAgatrAsohiM vemANiehiM devehi ya saddhi saparivuDe). tathA cAra hajAra sAmAnika devoM se yAvat 16 hajAra AtmarakSaka devoM - tae NaM se mariyAbhe deve' - sUtrArtha- (tae NaM se muriyAbhe deve teNa paMcAgIyaparikhittaNa) mA zate te sUryAlaya te 5 yAnIthIpazikSita thayehA (mahiMdajjhaeNa) bhandriyasthI 12 (pairAmaya valaTThamAThieNa jAva joyaNasahassabhUsilaeNa mahaimahAlaeNaM mahiMdajjhaeNaM - purao kAjamANeNa) 0.43. nAvAmA mATo to mane renI AkRti gauNa ane suMdara hatI yAvata je eka hajAra jana jeTalI uMcAI vALa hatuM ane ethI te bahu ja viza sto bhane 2mANa vAmAM AvI rahyo hato. (cauhi sAmANiya. sahassehiM jAva solaehi AyarakkhadevasAhassIhi annehi ya vahUM hi mUriyo- . bhavimANavAsIhi vemANiehi. devehi devIhi ya saddhi saMparikhuDe) tebhara yA2 hajAra sAmAnika devethI yAvat 16 hajAra aMga rakSaka devethI temaja bIjI paNa ghaNA
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 rAjapraznIyastra tAM divyAM devaddhiM divyAM devadhuti divyaM devAnubhAvamupadarzayamANaH2 pratijAgrata2 yauna saudharmakalpasya auttarAko niryANamArgaH tatraya upAgacchati, anyaany bhaalhaalkaaglibin slir`nnr' bnyaa 3gyaa yAvatiyaasaMkhyeyANA bIpamanunANAM madhyamadhyena vyatitrajan2 yatreya nadIvara eravIpaH yatraica dakSiNapaurastyo ratikaraparvataH tatraiva upAgacchati, se evaM anya aura bhI aneka sUryA bhavimAnavAsI vaimAnika deva aura detriyoM se yukta huA (sabiTTAe jAva radeNaM sohammassa kappassa manamajJaNa taM dina devi divya devajui divdha devANubhAva uvasobhemANe 2 eDijAgaresANe 2 jeNeca sohammakappassa uttarille NijANamagge teNetra uvAgacchai) saddhi ke sAtha aneka bAjoM kI tumula dhvani pUrvaka sodharma kalpa ke madhya madhya se usa divya devaddhi ko, divya devadhati ko divya devAnubhAva ko, pAra bAra dikhAtA huA, cAra yAra gamanavyavasthA meM ugrama sahita hotA huA jahAM para saudharma kalpa kA autagaha-uttA digbhavaniH laraNamArga thA vahAM para AyA (uvAgacchittA joyaNasayasAhastiehi diggahehi zrAveyamANe vIIvayamANe tAe ukiTAe jAva tiriyamasaMkhijANa dIva samu bAga majjhaNajjheNa vIIkyamANe 2 jeNeva naMdosaravaradove, jepheva dAri. papurasthimille raikarapadhae teNeva uvAgacchai) vahAM Akara ke vA Ane lakSa pramANa dehabhAgoM se nIce utaratA 2, mArga kA ullaGghana karatA 2 uma prasiddha utkRSTa devagati se tiryagloga saMbaMdhI asaMkhyAta dvIpa samudroM sUryAlavibhAnavAsI mAni deva bhane vAmAthI yuti yye| (saviDoe jAtra raveNa sohammala kappassa majjhamajhega dina devi dina devajjuI dina devAgubhAva ucasobhemANe 2 paDijAgaremANe 2 jegeva sohammappassa uttarille NijANamagge teNeva uvAgacchai) saddhinI sAthe bhane dhonA tubhusa dhvaninI sAthe saudharma kalpane vaccethI te divya devaddhine, divya devahutine, divya devAnubhAvane, vAraMvAra pradarzita karato, vAraMvAra AgaLa javAnI utsukatA batAvato jyAM saudharma kalpane otarAha-uttara dizA taraphane nisaraNa mArga hatuM tyAM AvyuM. (uvAgacchitsA joyaNasayasAH msiehiM viggaDehiM AveyamANe vAIvayamANe tAe ukkiTThAMe jAva tiriyamasakhijANa dIvasamudANa majajha majjheNa vIIvayamANe 2 jeNeva naMdIsaravara diive,jenne| dAhiNa purathimilale raikara pavvae teNeva uvAgacchada) tyAM mApIna potAnA dakSa prabhAzu as nAgAMthI nIce utaratAM utaratA, mArgane oLaMgatAM oLaMgatAM te prasiddha ukRSTa deva gatithI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU, 26 bhagavadvandanAtha sUryAbhasya gamanavyavasthA upAgamya tAM divyAM devardi, divyAM devadyuti, divyaM devAnubhAvaM matisaMharan 2 patipin 2 yatraiva jambUdvIpo dvIpaH yatraiva bhArata varSa yatraiva AmalakalpA nagarI yatraiva AmrazAlavanaM caityaM yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upA gacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tena divyena yAnavimAnena trikRtvaH AdakSiNaM pradakSiNaM karoti, kRtvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ke madhyabhAga se hokara jahAM nandozvara vara dvIpa thA, jahAM agni koNe meM ratikara parvata thA vahAM para AyA (uvAgacchitA ta divya desiMdhu divaM devajjuI dina devANubhAva paDisAharemANe 2 paDisaMkhemANe 2 jeNeva jaMvRdIve dIve jeNeva bhArahe vAse jeNeva AmalakappA nayarI jeNeva aMbasAlavaNe ceie jeNeva samaNe bhagava' mahAvIre teNeva uvAgacchai) vahAM Akara usa divya devaddhi kA, divyadevadhuti kA, divya devAnubhAva kA dhore 2 saMharaNa karatA huA dhIre 2 use saMkSipta karatA huA jahA~ para jambUdvIpa nAmakA dvIpa thA, jahAM bharatavarSa thA, jahAM AmalakalpA nAmakI nagarI thI aura jahAM AmrazAla vana thA evaM usa meM bho jahA~ zramaNa bhagavAn mahAvIra vIrAjamAna the-vahAM para AyA. (uvAgacchittA samaNa bhagava mahAvIra tegaM divveNaM jANavimANeNa tikkhutto AyAhiNa payAhiNa karei) vahAM Akara ke usane usa divya yAna vimAna se una zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tIna bAra pradakSiNA kI. (karitA samaNassa bhagavo mhaatiyaMga leka saMbaMdhI asaMkhyAta dvIpa samudronA madhyabhAgamAMthI pasAra thaIne jyAM nahIzvara dvA5 to, nyai AA zubha ti:2 pata huto, tyA mAvyA. ( uvAgacchittA taM divya devi divya devajjuI divvaM devANubhAva paDisAharemANe 2 paDisakhevemANe 2 jeNeva jaMbUdIve dIve jeNeva bhArahe vAse jeNeva AmalakappA nayarI jeNeva avasAlavaNe ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchada) tyA bhAvIna te hivya vaddhi, hivya vadhutirnu, hivya vaatubhAvanuM dhIme dhIme saMharaNa karato, dhIme dhIme tene saMkSipta karate jyAM jaMbudvIpa nAme dvipa hatuM, jyAM bhArata varSa hato, jyAM AmalakalpA nAme nagarI hatI ane jyAM AjhazAlavana hatuM ane temAM paNa jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna DatA tyA mAvyA (uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIra teNa dinveNa jANaM vimANeNa tiktutto AyAhiNa payAhiNa kareha) tyo mApIna teNe te hi05 vimAnayI te zrabhA bhagavAna mahAvIranI cAra prakSiA 4. karittA samaNassa. bhagavo mahAvIrassa uttarapurasthime disimAge ta divyaM nANavimANa isi
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre utarapaurastye digbhAge tad divyaM yAnavimAnam ISat caturaGgulamasamprAptaM dharaNitale sthApayati, sthApayitvA catasRbhiragramahiSIbhiH saparivArAbhiH dvAbhyA manIkAbhyAm, tadyathA- gandharvAnIkena ca nATathAnIkena ca sArddha saMvRtaH tasmAd divyAdyAnavimAnAt paurastyena trisopAnapratirUpakeNa pratyavarohati tataH khalu tasya sUryAbhasya devasya catasraH, sAmAnikasAhasyaH tasmAd divyAd mAnavimAnAt autarAheNa trisopAna pratirUpakeNa pratyavarohanti / avazeSA devAtha devyazca tasmAd divyAd yAnavimAnAd dAkSiNAtyena trisopAnapratirUpakeNa pratyavarohanti / / 0 26 // 216 .. vIramsa uttarapuranthime disibhAge ta dinna jANavimANa Isi cauraMgulama sapaMttevaragitalaMsi Thaver3a) pradakSiNA karake phira usane apane upsa divya yAna vidhAna ko bhagavAn mahAvIra kI ora IzAna dizA meM bhUmi se kucha cAra aMgula Upara khaDA kiyA. (ucittA cauhi~ aggagamahisIhiM saparivArAhi dohi ahi- taMjahAM-jaghanvANIraNa ya nahANIeNa ya sahi parivuDe tAo dikhAo jAgavimANAo purathimilana tisovApaDi rUpaNaM paJcoruhai) khaDA karake phira vaha saparivAra agramahiSiyoM ke sAtha aura do anIkoM ke sAtha-gadhanIka ke sAtha evaM nATyAnIka ke sAtha - usadivya yAna vimAna se pUrvadizA saMbaMdhI - pUrvadizA kI ora ke sopAna Rya se hokara nIce utarA (taraNa suriyAmassa devassa cattAri sAmA freereepIo tAo divvAo jANavimANAoM uttarillega tisocANapaDitreNa paccomhaMta) isake bAda usa sUryAbhadeva ke ve cAra hajAra sAmA 'liMka deva usa divya yAna vimAna se uttara dizA kI ora ke sopAna ce raMgula saMpatta gharajinalaMsi Thave3) pradakSiNA urIne par3I tethe yaunAnA dvivyaM cAnavimAnane zramaNa bhagavAna mahAvIranI tarapha izAna koNamAM bhUminI cAra aMzula upara sthira zambhu'. (ThacittA caurhi agganahisIhi saparivArAhi dohi bhagIrarhi taM jahA saMghavyANIeNaya nahANIe ya saddhi saMparivuDe tAo divvAoM jANatrimA NAo purathimilleNaM tisotrANapaDieNa' paJcorudRi) sthira rANAne te peAtAnA parivAra agramahiSIe sAthe ane ramane nATyAnInI sAthe te hivya yAnavibhAnabhAMthI pUrva dizAtaraznI bhae siiddiio| anIkAnI sAthe--gaMdharvAnIkanI sAthe Gpara dhavane nAtha uttatho, (tae Na' tassa sUriyA bhasma devasta cattAri sAmA piyasAhasIo tAo divyAo jANavimANAoM uttarilleNaM tisovANapaDhirUveNa paJccorUhati) tyAra pachI te sUryAlahevanA yAra hamara sAmAni devo te divya yAna vimAna uparathI uttara dizAnI traNa sIDI upara thaine nIce utaryAM. 15
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 26 bhagavadvandanArtha maryAbhasya gamanavyavasthA 'taeNaM se mariyA deve' ityAdi'--. TIkA-tataH tadanantaraM khalu saH-pUrvoktaH sUryAbho devaH, tena pUrvoktana, paJcAnIkaparikSiptena-tatra-paJcAnIkAni yathA-padAtyanokam 1, azvAnIkam2, kuJjarAnIkam3, vRSabhAnIkam, sthAnokam5, taiH paJcabhiranI keH-sainyaiH parikSipta:-pariveSTitaH, tena 'mahendradhvajene'-ti pareNAnvayaH, punaH kIdRzena tena ?-vajramayattalaSTasaMsthinena-bajrAyaH--vanaratnamayaH, vRtta:-catulazca yo laSTasaMsthitaH-sundarasaMsthAnamampannastena, yAvata- -yAvatpadena- -muzliSTaparighRSTa mRSTasupatiSThitena viziSTena anekavarapaJcavarNakuTamIsahasrocchriparimaNDitAbhirAmeNa vAtodbhatabijaya vaijayantIpatAkAcchanAticchatrakalitena tuGgena gaga- / nanalamanulikhacchikhareNa' ityetatpadasaJja ho codhyaH, yojanasahasrocchUitena mahAtraya se hokara nIce utare. (avaseptA devA ya dezoo ya tAbho divyAo jANavimANAo dAhiNilleNa tisovANapaDirUvaraNa pacorUhaMti) isake bAda azeSa deva evaM deviyA~ usa divya yAna vimAna se dakSiNa dizA kI ora ke sApAnatraya se hokara nIce utre| TIkArtha-isake bAda pUrvokta mUryAbhadeva usa pUrvokta padAtyanIrU, azvAnIka, kujarAnIka, vRSabhAnIka evaM sthAnoka, ina pAMca anIkoM se sainyoM se pariveSTita huA saudharmakalpa ke autarAha niryANa mArga para AyA vaha mahendradhvaja vajramaya thA, vRtta-catula-gola thA. eva AkAra meM laSTa-sundara thA. yahAM yAvat pada se isa mahendradhvana ke 'suzliSTa paripRSTha mRSTa' Adi se lekara 'gaganatalamanulikhacchi vara' taka ke saba vizeSaNa gRhIta hue haiM. yaha mahendradhvaja eka yojana taka kI U~cAI vAlA thA. aura isase abasesA devA ya devIo ya tAo divyAo jANa vimAgAo dAhiNilleNaM tisovANapaDirUvaeNa' pacoruhaMti) tyA2 5chI unii 29sA he Ane vaay| te divya yAna vimAnamAMthI dakSiNa dizAnI traNa sIDIo upara thaIne nIce utaryA. TIkArya-tyAra pachI te sUryAbhadeva padAyanI (pAyadaLasenA) asthAnIka, (azvasenaa) huzanI (hAthIse11) vRSabhAnI bhane 2thAnI (sthasenA) se pAMya mniikethI-senAothI-pariveSTita thayelA mahendravajathI yukta thayelA saudharmakalpanA otarAha-nirmANa mArga upara AvyA te mahendra dhvaja vajamaya hate, vRtta-vartala goLa ito, mane mA2mA daTa suMdara ito. mADI yAvat 54thI bhaDandravatA "suzliSTa parighRSTa mRSTa vagerethI bhAna 'gaganatalamanulikhacchikharaH' sudhInA dhA vize-. SaNanuM grahaNa thayuM che. e mahendradhvaja eka jana sudhInI uMcAI vALA hatA ane
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanI " nigahatA' eSAM vyAkhyA paJcaviMzatitamamutrato'vaseyA / etAdRzena mahendradhvajena purataH a kRSyamANena nIyamAnena 'sAde saMparivRta' ityagrimeNAnvayaH tathA catasRbhiH sAmAnikamAmIbhiH catuH mahasusaMkhya sAmAnikadevaiH yAvata - pAvatpadena catasRbhiragra mihipIbhiH saparivArAbhiH AbhyantarapariSado'STAbhirdevasAhasrIbhiH madhyamapariSado dazabhirdevamAtrabhiH bAhyaparipado dvAdazamAsrobhiH AbhiH tisRbhiH pariSaddhi saptabhiranIkAdhipatibhiH" ityetatpadasa bodhyaH poDazabhirAtmarakSakadeva sAhasrIbhiH anyekSa bahubhiH sUryAbhavimAnavAsibhirvamA nikairdeauH ca punaH devIbhiH sAndre-saha parivRtaH pariveSTitaH sarva yAcadraveNa - 'sarvaddharghA' itipadAdArabhya 'raveNa' iti paryantapaso bodhyaH tathA ca sarvaya, sarvadhutyA, sarvavalena, sarvasa sudayena, sarvAssvareNa, sarvavibhUtyA sarvavibhUSayA sarvasambhrameNa, sarva puSpamA lyAlaGkAreNa sarvatruTitazabdasaninAdena mahatyA yA mahatyA tyA mahatA yaha bahuta vizAla thA. ina pUrvaka samasta vizeSa padoM kA artha 25 ve sUtra meM vyAkhyAta kiyA jA cukA hai| yaha mahendradhvaja sUryAbhadeva ke Age 2 devatAoM dvArA uThAyA jA rahA thA. sUryAbhadeva ke 1 sAtha cAra hajAra mAmAnika deva the. apane 2 parivAra sahita cAra agramahipiyoM thIM Abhyantara pariSadA ke ATha hajAra deva the. madhyamaparipadA ke daza hajAra deva, bAhyaparipadA ke bAraha hajAra deva the. sola hajAra AtmarakSA deva the. tathA aura bhI aneka deva evaM deviyAM sAtha meM thIM jo ki usI sUryAbhavimAna kI rahane vAlI thIM. sarvaddhi ke sAtha jo yAda AyA hai usase aSTama mutrameM Agata sarva pada se lekara rava taka ke pATha kA saMgraha huA hai| tathA ca sarvaddhi, sarvazruti, sarvavala, sarvamamudaya, srvaadrethI e bahu ja vizALa hato. A badhA vizeSAne a 25 mAM sUtramAM spaSTa karavAmAM Avyo che. A mahendradhvaja sUryAbhadevanI AgaLa AgaLa devatAe vaDe lai javAi rahyo hane sUryAbhadevanI sAthe cAra hajAra sAmAnika devA hatA. peAta peAtAnA parivAra sahita cAra agramahiSIe hatI. abhyaMtara pariSadAnA ATha hunnara devA hatA. madhyama pariSadAnA daza hajAra devA, khAdghapariSadAnA 12 hajAra devA hatA. seALa hajAra aMgarakSaka devA hatA. temaja bIjA paNu deva devIe sAthe hatAM. ke jeo teja sUryAvimAnanA rahenArAM hatAM. ahIM saddhinI sAthe je cAvat pada AvyuM che, tethI AThabhAM sUtramAM nyAvesA, ' sarvaddhi ' / pAThanA saMgrahe thayA che. saddhi sadyuti, sakhaLa, bhAMDIne ' rava sarvaOsamudAya, sarvAdara sarva vibhUti, sa 218
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU, 26 bhagavadvandanAtha sUryAbhasya gamanavyavasthA valena, mahatA-samudayena, vastra Titayamakasalaka-vAditena, zaGkha-praNava-paTaha-- bherI-jhallarI-kharamukhI-huiMkA-muraja-mRdaGga dundubhi-ni?panAditaraveNa' itye. tatpadasaGgrahaH, eSAM vyAkhyA assttmmtrto'vleyaa| saudharmasya madhyamadhyenaatyantamadhyena tA-prasiddhAM, divyAm-adbhutAM devaddhi-devasamRddhi, divyAM deva ghuti-devamakAzaM, divyaM devAnubhAvaM-devaprabhAvam, upadarzayamANaH2-punaHpunaH pradazayana, pratijAgrat 2 gamanavyavasthAyAM samudhuktaH, yatraiva saudharma phalpe aunarAhaH uttaradigbhavaH, niryANamArgaH-niHsaraNamAH, tatraiva upAgacchati, upAgamyayojanazatasAhastrikaiH-yojanalakSapramANaH vigraha:-deha dehabhAgaH avapatan 2adhA'trataran 2 vyaninan mAga mullaGghayan 2 tayA-prasiddhayA utkRSTayAuttamayA yAvat-yAvatpadena- 'tvaritayA, capalayA, caNDayA, javanayA, zosarvavibhUti, sarvavibhUSA sarvasa bhrama, sarvapuSpamAlyAlaMkAra, sarva Tita zabdasaMninAda, mahatIRddhi, mahatIdhuti, mahAn bala evaM mahAn samudAya se tayAM mahAn varatruTita yamaka samaka pravAdita aise zaMkha, paNaha, bherI, jhallarI, kharamukhI, huDukA, murana, mRdaGga dundubhi inake nirghoSanAditaraca se yukta huA vaha sUryAbhadeva saudharmakalpa ke atyanta madhyabhAga se hotA huA usa prasiddha divya-adbhuta-deva samRddhi, divya devadhuti-deva prakAza, divya devAnubhAva-devaprabhAva ko dikhAtA 2 tathA gamanavyavasthA meM samudhukta vanA huzrA jahAM sodharmakalpa kA uttara dizA kI ora jo nirmANamArga thA vahAM para AyA. pUrvokta ina sarvaddhi Adi padoM kI vyAkhyA AThaveM satra meM kI jA cukI hai so vahIM se ise jAnanA cAhiye. vahAM Akara ke vaha yojana lakSa pramANa dehabhAga ke kramazaH nIce utarA aura mArga kA kramazaH ullaGghana karatA huA apanI prasiddha uttama yAvat tvarita. capala, caNDa Adi 'vibhUSA, sarva saMbhrama, sarva mukhya mAthAlaMkAra, sarva truTita zabdasaMninAda, mahatI ddhi, mahatIghuti, mahAna baLa ane mahAna samudAyathI. temaja mahAna vara truTita ya sabhA pravAhita mevA , pazupa, 42, merI, AN, marabhumI, hu , mUjamRdaMga, daMbhI A badhAnAM nirdoSanAdita zabdathI yukta thayelA te sUryAbhadeva saudharmaka95nA ekadama madhyabhAgathI pasAra thaIne te prasiddha divya-adabhuta deva samRddhi, divya devaghati, deva prakAza, divya devAnubhAva devaprabhAvanuM pradarzana karato karato cAlavAmAM utsuka thayele te jyAM saudharmakalpano uttara dizA tarapha je nirmANa mAga hato tyAM AvyA sarvaddhi vagere A samasta padonI vyAkhyA AThamAM sUtramAM karavAmAM AvI che. tyAMthI ja jijJAsuoe A padane artha jANI levuM joIe tyAM AvIne te jana lakSa pramANa deha bhAgathI anukrame nIce utaryA ane
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra ghayA, dUtayA divyayA devagatyA' ityetan58 , vyAkhyA pccmmtrto'vleyaa| tiryam-tiyAdezamAzritya asaMkhyeyAnAm-asaMkhyAtAnAM dvIpasamudrANAM--dvIpAnAM samudrANAM ca madhyamadhyena-atyantamadhyadezabhAgena vyatikrAman 2-calan 2 nAna ullaGghayana. 2. ityarthaH, yatraiva nandIzvaradvopaH yatraiva dAkSiNapaurastyaH-agnikoNamthaH, ranikaraparvataH tatraiva upAgacchati upA. gamya tAM divyAM devaddhi, divyAM devadyutim divyaM devAnubhAvaM pratisaMharana 2 zanaiH zanaiH saMharan pratisapina 2-zanaiH zanaiH saMkSiptIkurvan / yatraiva jambU dvIpo dvIpaH, yatraitra bhArataM varSa-dakSiNakSetra, yatraitra grAmalakallA nagarI, yatraiva AmrazAlavanaM catyam, yatrana zramaNo bhagavAna mahAvIraH, tatrava upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM, tena divyena yAnavimAnena vikRtvaHvAratrayam AdakSiNaM pradakSiNaM karoti, kRtvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya vizeSaNoM vAlI devagati se asaMkhyAna dvIpa samudroM ke madhyabhAga se hokara-unakA ullaGghana kara jahAM nandIzvara nAmakA AThavAM dvopa thA vahA~ para AyA. gati ke vizeSaNa bhUta tvarita Adi padoM ko vyAkhyA pAMcaveM sUtra meM kI jA cukI hai| vahAM Akara vaha usake agnikoNa meM sthita gAnikara parvata para gayA. vahAM jAkara ke usane divya devarddhi, divadyuti, divyadevAnubhAva kA dhore 2 saMkoca kiyA dhIre 2 use saMkSipta kiyA. phira vaha vahAM se jahAM jambUdvIpa nAma kA dvIpa, usameM bhI jahAM bharatavarSa -dakSiNabharatakSetra, umameM bhI jahAM AmalakalpA nagarI, usameM jahAM Amra zAlayana catya aura usa meM bhI jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAnamAna the-yahAM AyA-vahAM Akara ke usane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko usa divya yAna vimAna se tIna bAra pradakSiNA kI pradakSiNA karake phira mArgane anukrame oLagate oLaMgata pitAnI prasiddha uttama yAvata tvarita, capaLa caMDa vagere vizeSa vALI devagatithI asaMkhyAta dvIpa samudronI madhyamAM thaIneoLagIne-jyAM naMdIzvara nAme AThame dIpa hatA tyAM AvyuM. gati saMbaMdhI vizepaNa zabdonI eTale ke tvarita vagere padanI vyAkhyA pAMcamAM sUtramAM karavAmAM AvI che. tyAM AvIne te te hipanA agnikoNamAM sthita ratikara parvata upara gayA. tyAM jaIne teNe divya devaddhi, divya devaghuti, divya devAnubhAvano dhIme dhIme sakeca karyo, dhIme dhIme saMkSipta karyo tyAra pachI te jyAM jaMbudvIpa nAme dvIpa ane temAM paNa jyAM bharatavarSa-dakSiNa bharatakSetra temAM paNa jyAM Amalaka nagarI, temAM paNa AmrazAlavana caitya ane temAM paNa zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna hatA. tyAM AvyuM. tyAM AvIne teNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane te divya yAna vimAnathI traNa
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 subodhinI TIkA. sU. 26 bhagavadvandanArtha sUryAbhimya gamanavyavasthA uttarapaurastye digbhAge - IzAna koNe tad divyaM yAnavimAnam ISat - kiJcit, gharaNitale - pRthivIcaturaGgulam - alicatuSTayapramANam - asamprAptam, amaMlagnaM tale sthApayitvA saparivArAbhiH - parivArasahitAbhiH catasRbhiragramahipImo. 'sAI saMparivRto yAnavimAnAt pratyavarohatI' ti pareNa sambandhaH evamagre'pi, dvAbhyAmanI kAbhyAm, kAbhyAM dvAbhyAmityapekSAyAmAha - tadyathA - gandharvAnIkena 'ca nATayAnIkena ca sArddha - saha saMparivRtaH - sapariveSTitaH, tasmAd divyAd yAnavimAnAt paurastyena - pUrvadigbhAge trisopAnapratirUpakeNa sundara sopAnapaGkitrayeNa pratyavarohatti - adho'vatarati / tataH - sUryAbhadevasya divya yAnavimAsAmAnikanAt pratyavataraNAnantaraM khalu tasya sUryAbhasya devasya catasraH, sAhasraH- catuHsahasrasaMkhyasAmAnikadevAH tasmAd divyAdyAnavimAnAda aura rAheNa - uttaradigbhavena trimopAnamatirUpakeNa pratyavarohanti / avazeSA sUryAbha-tatsAmAnikadevato'tiriktA devAH, ca-punaH devyaH tasmAd stra svAdhiSThinAd divvAda yAnavimAnAda, dAkSiNAtyena - dakSiNadigbhavena, triso pAnapratirUpakeNa pratyavarohanti - pratyavataranti // mru0 26 // usane apane usa divya yAna vimAna ko zramaNa bhagavAna mahAvIra ke IzAna kone meM pRthivI se cAra aMgula Upara khaDA kara diyA. khaDA karake phira vaha usa divya yAna vimAna se parivAra sahita apanI paTTa deviyoM ke sAtha utarA. sAtha meM usake gaMdharvAnIka aura nATyAnIka bhI the. utarate samaya pUrvadigbhava (pUrvadizA kI ora ke) trisopAnapratirUpaka se - sundara sopAnapaMktitraya se Dhokara nIce utarA thA. jaba vaha sUryAbhadeva isa taraha se usa divya yAna vimAna se nIce utara cukA - taba usa sUryAbhadeva ke cAra hajAra sAmAnika deva, uttaradigbhava ( uttara dizA kI ora ke) trisopAna pratirUpaka se hokara usa divya yAna vimAna se nIce utare, bAkI ke ora deva aura deviyAM bAda meM dakSiNadigbhAga ( dakSiNa dizA vAra pradakSiNA karI. pradakSiNA karIne pachI teNe peAtAnA te divya cAnavimAnane zramaNa bhagavAna mahAvIranA izAna kANumAM pRthivIthI cAra AMgaLa upara sthira karyuM. sthira karIne te dvivya yAna vimAna uparathI piravAranI sAthe pAtAnI agramahiSIonI sAthe utaryA. tenI sAthe gaMdharvonIka ane nATyAnIka hatuM. utaratI vakhate te pUrva dizA taraphanI traNa sIDIo ke je atyaMta suMdara hatI upara thaIne nIce utaryo. A pramoNe . jyAre te sUryAbhadeva te divya yAnavimAna uparathI nIce utarI gayA tyAre sUryAbhadevanA cAra hajAra sAmAnika devA uttara dizA taraphanI traNa sIDI upara thaIne te yAna vimAna uparathI nIce utaryA. avazeSa rahelA badhA devA ane devI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasutre mUlamta eNaM se sUriyAbhe deve cauhi aggamahisIhiM __ jAva solamIhi AyarakkhadevasAhastIhi annehi ya vahahiM sUriyAbha vimAnavAsIhiM vemANiehiM devehiM devehi ya saddhi saMparibuDe sabbiti / jAva NAiyaravaNaM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaI, uvAgacchittA nasaNaM bhagavaM mahAvIraM tikavutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai nasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-ahaM NaM bhaMte ! sUriyAbhe deve devANuppiyANaM baMdAmi NamaMsAmi jAva pajjuvAsAmi // sU0 27 / / chAyA-tataH gvalu ma maryAbho devaH catasRbhiragramahiMpIbhiH yAvat poDazabhiH AtmarakSakadevasAisrobhiH anyaizca vahabhiH mayA bhavimAna vAsimiH vaimAnikaiH devaiH devIbhizca sAI saMparivRtaH sarvaddharyA yAda nAditaraveNa kI ora ke) trisopAna pratirUpaka se hokara usa divya yAna vimAna se nIce utare / / ma. 26 / / - 'taeNa se muriyAbhe deve' ityAdi / mUtrArtha-(taeNa) jaba ve paripadatraya ke deva evaM unako deviyA~ usa divya yAna vimAna se nIce utara culo. taba isake pazcAt vaha mUryA bhadeva apanI cAra agramahipiyoM ke sAtha yAvat (solamA AyAkkha devasAhassohi annehi ya bahUhi muriyAbhavimAnavAsIhiM vemANiehiM devehi ya devIhi ya saddhi saMparikhuDe) solaha hajAra AtmarakSaka devoM ke sAtha tathA anya aura bhI sUryAbhavimAna vAsI vaimAnika deva aura deyiyoMke mAtha tyAra pachI dakSiNa dizA taraphanI traNa sIDIo upara thaIne te divya yAna vimAna mAMthI nIce utaryA. 26 che 'tae Na se muriyAbhe deve' ityAdi / / sUtrArtha-(tae Na) nyAre tetro paripahanA ? tehavAmI te divya cAna vimAnamAMthI nIce utarI gayA. tyAre sUryAbhadeva pitAnI cAra agramahilIe (paTanA) nI sAthe yAvata (solasIhiM AyarakkhadevasAhamsIhiM anneAhe ya vahahiM sariyAbhavimAnavAmIhi vemANiehi devehi ya devIhi ya saddhiM maMyarikhuDe) La hajAra AtmarakSaka devenI sAthe temaja bIjA paNa sUryAbhavimAnavAsI vaimAnika
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinITIkA sU. 27 samasya bhagavadvandanam svaparicayazca 222 yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchati, upAgamya zramaNa : bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA epamavAdIt-ahaM khalu bhadanta ! mUryAbho devaH devAnupiyANAM vande namasyAmi yAvat paryupAse // mU0 27 // 'taeNaM se mariyAbhe deve' ityAdi TIkA-tata:--pariSattrayadevatadevInAM yAnavimAnA-pratyavataraNAnantaraM khalu saH mUryAbho devaH catasRbhiragramahiSIbhiH yAvat poDazabhirAtmarakSakadevasAha(sabiDie jAva NAiyaraveNaM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai) apanI samasta Rddhi se yukta huA yAvat bAjoM kI tumula dhvanipUrvaka jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra the vahAM AyA. (uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM tikavutto AyAhiNapayAhiNaM karei karittA vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM kyAsI) vahAM Akara ke usane zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tona cAra pradakSiNA kI. pradakSiNA karake phira usane unako bandanA kI, namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira usane unase aisA kahA --(ahaM NaM bhaMte ! mRriyAbhe deve devANuppiyANa vaMdAmi, NamaMsAmi, jAva pajjuvAsAmi) he bhadanta ! maiM mUryAbhadeva Apa devAnupriya ko vandanA karatA hUM, namaskAra karatA hUM yAvat paryupAsanA karatA huuN| ... TIkArtha-isa sUtra kA isI mUlArtha ke anurUpa hI hai. vizeSatA kevala aisI hai ki 'aggamahisIhiM jAva' meM Agata yAvat pada se 16 he mana havAmAnI sAthe (saviGkIe jAva NAiyaraveNaM jeNetra samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai) potAnI samasta ddhanI sAthe yAvat pAna-mAnI tubhusa pani sAthai nyo zrama mavAna mahAvIra hutA tyAM mA0yo. (uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai, namaMsai, vaMdittA namaMsittA evaM kyAsI) tyA bhAvIna teNe na pA2 zrama bhagavAna mahAvIranI pradakSiNa karI pradakSiNA karIne pachI teNe temane vaMdana karyA, namaskAra karyA. vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI teNe teozrIne A pramANe vinaMti 42 // (aha NaM bhate ! bhUriyAbhe, deve devANuppiyANaM caMdAmi, NamaM, sAmi, jAva pajjuvAsAmi) lata ! sUryAlaya sA5 hevAnu priyana vana karUM chuM. yAvata paryuM pAsanA karuM chuM. te TIkartha- A trane artha mUla artha pramANe ja che. phakata vizeSatA ATalI cha 'aggama hisIhiM jAva' bhAM mAvesA yAvata 56thI 16 St2 Atma
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazvIyasUtre riniparyannapada " 1 1 , strIbhiH - canasRbhirapramahipobhiriti samArabhya poDazabhirAtmarakSakadeva sAhasrImi bodhyaH tathAhi catasRbhiragramahiSIbhiH saparivArAbhiH, tisRbhiH pariSadbhiH saptabhiranIkAdhipatibhiH poDazabhirAtmarakSaka devasAhasrobhi riti / anyaizva - agramahiNyAtmarakSakAtiriktaizca bahubhiH - anekaiH sUryAbhavimAna vAsibhirvaimAnikai devaiH devIbhisArddha saMparivRtaH - sampariveSTitaH 'sarvadra yAvad nAditaraveNa sarvaddharyetyArabhya nAditaraveNetiparyantapadasaGgraho bodhyaH, tathAhi sarvadvaryA, sarvatyA, sarvavalena, sarva samudayena, sarvAdareNa sarvavi nRtyA, sarvavibhUSayA sarvasambhrameNa sarvapuSpamAlyAlaGkAreNa, sarvatruTita zabdda saMninAdena mahatyA RddhayA, mahatyA tyA mahatA balena mahatAsamudrana hajAra AtmarakSaka devoM ke, atirikta tIna paripadA ke devoM kA, sota anokAdhipatiyoM kA aura cAra agramahipiyoM ke parivAra kA saMgraha huA hai / ' saciDIe jAva NAiyaraveNaM' meM jo yAvat pada AyA hai| usase 'sarva' pada se lekara 'nAdita vega' yahAM taka ke padoM kA saMgraha huA hai| tathA ca - ' sarvaddhi se sarvadhuti se, sarvavala se sarva samudaya se sarvAdara se sarvavibhUti se, sarvavibhUpA se, sarvasaMbhrama se satra puSpamAlyAlaMkAra se sarva truTita zabda saMninAda se, mahatI Rddhi se, mahatI dyuti se, mahAna bala mahAna samudAya se, mahAna vastrudina yamaka samaka pratrAdita aise zaMkha - paNatra - paTaha - bherI-jhallarI - kharam hI - huDukkA - muraja- mRdaGga - dundubhi ke nirdhopanAdina rava se yukta huA vaha muryAmadeva jahAM zramaga bhagavAn mahAvIra virAjamAna the - vahAM AyA aisA saMbaMdha lagAnA cAhiye. ina sarvarddhi Adi se lekara nAditaraveNa taka ke padoM kI vyAkhyA rakSaka devonA khAkInA traNa pariSadAnA devAnA, sAta anIkAdhipatine! ane cAra azrabhaDiSIgonA privaarne| saMgraha thayo cha. 'saviDIe jAva NAiya veNaM ' bhAM ? yAvat yaha Avyu N che, tethI 'sarvaddharyA' paDhathI bhAMDIne ' maDI sudhInA cahonA saMgraha thayo che bhane 'sarvaddhithI' sarvadhutithI, sarvajaNathI, nAditaraveNa ' sarva samuhAyathI, sarvAhasthI, sarva vibhUtithI, sarva vibhUSArthI, sarva saMbhramathI, sarva puSpamAlyAlaMkArathI sa truTita zabda saninAdathI, mahatI RddhithI, mati tithI mahAn maLathI, mar3Ana samudRAyathI, mahAna vara truTita yamaka, samaka pravAdita evA zakha, paNava-paTaha bherI- jhallarI kharamahI, huDukakA muraja, mRdaMga duMdubhinA nirdhISa nAdita ravathI yukata thayelA te sUryAbhadeva jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAmAna hatA tya' Avye vo artha abhAvo 'the yA 'sarvaddhi' vagerethI bhAMDIne ' nAditaraveNa , 204
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 27 mUryAbhasya bhagavadandanam mbaparicayazca mahatA varatruATatayamakasamakapravAditena, zaGkha-paNava-paTaha-bherA-jhallarIkharamukhI- huDukkA--muraja--mRdaGga- dundubhi-nirghoSa-nAdita-raveNe-ti eSAM vyAkhyA assttmmuutrto'vseyaa| ebhiH saddharyAdibhiH yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH tatraiva upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAviraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namaspati, vanditvA ca evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-he bhadanta / ahaM khalu sUryomo devo devAnupriyANAM bhavatAM vande, atra 'vande' iti kriyAyoge karmaNaH sambandhaH mAtravikSAyAM paSThI bodhyaa| tathA-namasyAmi-namaskaromi yAvat-yAvatpa dena-satkaromi, sammAnayAmi, : kalyANaM, magalaM, daivataM, caityam 'ityetatpadasaho yodhyaH, paryupAse' eSAM vyarakhyA caturthaztrato'vaseyA // sU0 27 / / - mUlam-sUriyAbhAi samaNe bhagavaM mahAvIre sUriyAbhaM devaM eva vayAsI-porANameyaM sUriyAbhA! jIyameyaM sUriyAbhA ! kiccameyaM sUriyAbhA! karaNijameyaM sUriyAbhA! AiNNameyaM sUriyAmA ! abbhaNuNNAyameyaM sUriyAmA ! ja NaM bhavaNavaivANamaMtara'joisa vemANiyA devA arahate bhagavate vadaMti namasaMti, vadittA namaMsittA tao pacchA sAI sAI nAmagottAI sAhiti; ta porANameyaM sUriyAmA ! jAva abbhaNuNNAyameyaM suuriyaabhaa| // sU0 28 // AThave mUtra meM kI gaI hai. so vahIM se ise jAnanA cAhiye / 'NamaMsAmi jAva pajjubAsAmi' meM jo yaha yAvat pada AyA hai usase 'satka'romi, sammAnayAmi, 'kalyANaM, maMgalaM, devataM, catyam? 'ina caturtha mUtrokta padoM kA saMgraha kiyA gayA hai| inakI vyAkhyA umI caturtha bhUtra meM kI gaI hai| so vahIM se ise jAna lenA cAhiye. mU0 27 // . adhInA pahonI vyAyAma. sUtramA 42vAma mAvI. cha. tajJAmAge tyAMcI onelt naye. 'NamaMsAmi jAva pajjuvAsAmi.' bhA 2 yAvat' 56 mAvyu cha tethI "satkaromi, * sammAnayAmi, kalyANa, maMgalaM, daivataM caityam' A cothA sUtramAM kahelAM pade saMgraha karavAmAM AvyuM che. A sarvenI vyAkhyA te ja yauthA sUtramA 42vAbhA mAvI cha. ziAmAge tyAMthI 14, atel ye naye / sU0 27 / . . ...
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA' ... ... . ....... rAjapraznAyasa 226....... ... chAyA--mUryAbha iti zramaNo bhagavAna mahAvIraH maryAbhaM devamevamavA. dIda-purANametat sUryAbha / jotametat suuryaabh| kRtyametat sUryAbha! karaNI yametat ? mUryAbha ! AcIrNametat sUryAbha ! abhyanujJAtametat sUryAbha! yat khalu avanapativAnavyantarajyotipavaimAnikA devA to bhagavato vandante, namasyanti vanditvA namasyitvA tataH pazcAt svAni svAni nAmagotrANi kathayanti tat purANametat sUryAbha ! yAvat abhyanujJAtametat mUryAbha mU0 28 // 'sariyAmAi samaNe bhagavaM mahAvIre' ityAdi / mUtrArtha-(mariyAmAi) he mUryAbha isa prakAra se sambodhana karake (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNa bhagavAn mahAvIra ne (mariyA de evaM dayAsI) usa mUryA bhadeva se isa prakAra kahA-(porANa meyaM mUriyAmA ! jIya .. meyaM sariyAmA ! kiccameyaM mRriyAmA ! karaNijameyaM mariyAmA ! AiSNameyaM muriyAbhA! abhaNuNNAyameyaM sariyAbhA!) he mUryAbha! yaha vandanAdi nirabaMdha karma purANa hai. cirakAla se calA A rahA hai. he sUryAbha ! yaha / devatAoM kA jItakalpa hai, he mUryAbhadeva ! yaha kartavya hai, he muryAbhadeva ..! yaha sarve, ke dvArA pAcaraNIya hai tathA prAcIna puruSoM dvArA yaha Aca.. rita huA hai, he mUryAbhadeva ! isa prakAra se niravadya kArya karane kI anuH modanA kI gaI hai. (jaMNaM bhavaNavaiyANamaMtarajoisavemANiyA devA. arahaMte bhagavate vadaMti, namasaMti vaMdittA, namaMsittA to pacchA sAI mAI nAma gottAI sAhiti) jo bhavanapati, vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika 15.. mariyAbhAi samaNe bhagavaM mahAvIre ! ityaadi| sUtrArtha:-(mariyAbhAi) 8 sUryAla! ALprabhA gAdhIna (samaNe. bhagavaM mahAvIre) zrabhA bhAvAna mahAvIra (mariyAnaM devaM evaM vayAsI) te sUryAna, havane sA pramANe . yuM (posaNameyaM mUriyAmA ! jIyameyaM sariyAmA! kiccameyaM mariyAbhA! karaNijjameya mUriyAmA! AiNNAmeyaM ! sariyAbhA ! abhaNuNNAyameyaM mUriyAmA !) sUryAla ! 1 bahana ko nizvadha 4 purANa cha. thirkAlathI cAlatuM Ave che. he sUryAbha!. A devatAone jItakaka5 che he sUryAbha deva ! mA prativya cha. 3 sUryAma heva! sa bhATa AyIya. cha. tebhara prAcIna havA 48 A. mAyarita thayeTa cha. hai sUryAbhava!, U: pramANe ni25 abhaH 42vAnI ganubhAhalI pAbhA bhAvI. cha. (jaNaM bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiyA devA * arahate bhagavate vaMdaMti, namasaMti, vaMdittA, namaMsittA tao pacchA sAI sAI nAmagInAi sAhiti) sapanayati, pAnadhya tara, nyotiSi: mane mAniH ..
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 subodhinI TIkA. sU 28 bhagavadvarA sUryA 'suriyA bhAi samaNe' ityAdi TIkA-suryAbha iti-he sUryAbha iti sambodhya zramaNo bhagAyAn mahA vIraH sUryAbha devam evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta he sUryAbha ! etad-vandanAdi purANaM cirakAlAdAgataM, yadvA-devaparamparAgataM etadajIjItakalpaH kRtyaM - kartavyam karaNIyaM- sarvairAcaraNIyam tathA AcIMga prAcIna`rAcaritam, tathA-abhyanujJAtam anumoditam, yat khalu bhavana pani vAnavyantara vanditvA ca tataH pazcAt svAni svAni nijAni nijAni nAmagotrANi - nAmAni gotrANi ca kathayanti uccAnti tat-candana namasyananAmagotrakathanaM he sUryAbha ! purANaM yAvadbhyanujJAtam arthAt purANametat bha jItametat sUryAbha deva arhata bhagavanto ko vandanA karate haiM, namaskAra karate haiM, bandanA namaskAra karake phira apane 2 nAmagotroM ko kahate haiM (taM paurANameyaM muriyAmA ! jAna abbhaNuSNAyaseyaM muriyAmA ! ) ataH he sUryAbha ! yaha nirakArya purAtana vadyakRtya vandana namaskAra karake nAmagotra kA kathanarUpa hai yAvat abhyanujJAta hai / TIkArtha- isa sUtra kA TIkArtha isa mUlArtha ke jaisA hI hai. parantu jo TokA meM kahIM 2 para vizeSatA makara kI gaI hai vaha isa prakAra se haiM - yaha devabandanAdi karma purANa hai - cirakAla se calA A rahA hai athavA bAda ''apane paramparA se calA A rahA hai | nA namaskAra karane ke nAmagotra kA kathana karanA yaha bhI purANa hai "jAva abhaguNgAya' meM jo yAvat pada AyA hai usase yahAM 'jIvameyaM mUriyAbhA ! kicameyaM mUri deva ahuM te bhagavAne vaMdana kare che; namaskAra kare che, vadanA temaja namaskAra zane pachI pota potAnA nAmagotronuM ubhyAraNa 12 9. (taM rANameyaM mUri yAmA ! jAva abbhaNuNNAyameyaM sUriyAbhA ! ) yethI he sUtrala ! yA nizvaya kAmavaMdana namaskAra karIne nAmagotranuM uccAraNa rUpa kAma purAtana che abhyanujJAta che. TIDArtha- yA sUtrano atha bhUsa yAMtha devo na che. yA kSamAM ne sthAne vizeSa kaMthana spaSTa karavAmAM AvyuM che te bhA prabhANe che. yA vahana vagere cha cirakAlathI thatAM AvI rahyAM che. vaMdanA namaskAra karyA pachI pAtA che. Tava para parAthI cAlatAM Ave nAma gAtronuM uccAraNa karavuM te paNa bhASA purAla B. 'jAtra adhmaguNgAya' bhA ne meyaM mriyAmA' kricameyaM suriyAmA ! karavijjameyaM suriyAmA AiyamevaM tethI maDI' 'jIya
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 rAjapraznIya .... kRtyametat sUryAbha ! karaNIyametat sUryAma ! AcIrNametat mUryAbha ! abhyanujJAtamenat mUrdhAbha ! iti padasoM bodhyH| epAM vyAkhyA'sminneva sUtre pUrva kRtaa| etanniravadhakRtyatvAdbhagavatoktam / sAvadhakArye tu te karaNakAraNAnuH modanarahitA bhavantIti vijJeyam // mU0 28 // ....... mUlamta eNaM se sUriyAbhe deve samaNeNaMbhagavayA mahAvIreNaM evaM chatte lamANe haTTa, jAba hiyae samaNaM bhagava mahAvIraM vadai nasaMsaha, vadittA namalittAHNacAsapaNe NAidUre sussUmamANe NamaMsamANe abhisuhe viNaNaM paMjaliMuDe pajjuvAsai ||suu0 29 // chAyA-tataH balu sa sUryAbho devaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktA, sat hRSTa yAvad hRdayaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namaspati, yAmA ! karaNijameyaM marigAbhA ! AiNNameyaM mUriyAmA !' isa pUrvokta pATha kA saMgraha huA hai| ina padoM kI vyAkhyA isI mUtra meM pahile kI jA cukI hai| tAtparSe kahane kA yaha hai ki ina vandanAdi karmoM ko kartavyakoTi meM jo bhagavAnane kahA hai-so ye saba karma niravadya karma haiataH , inheM. kartavyakoTi meM kahA gayA hai| jo sAvadha kama hote haiMunameM to bhagavAn karaNa, kAraNa, evaM anumodanA inase rahita hI hote hai aisA jAnanA cAhiye. // mU0 28 // ....... 'tae NaM se mRriyAbhe deve. ityaadi| mutrAthe-(taeNa) isake bAda (seM mariyAme deve) vaha maryAma deva (samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM bunai samANe haTa jAva hiyae) jaya zramaNa riyAmA!' mA pani saha thayo cha. yA save pahanI jyAcyA mA sUtramA . pahelAM karavAmAM AvI che matalaba e che ke A vaMdana vagere kamene je bhagavAne kartavyanI kakSAmAM mUkyAM che tethI A badhAM karmo niravadyakarma che. ethI ja emanI nA tavyATimA 42vAmA pAnI cha. 2 sAvadha bhI rAya cha, tamAbhI to saavAna karaNa, kAraNa ane anumodana A badhAthI rahita ja hoya che samAnI sU0.28 // ..... ...... naNaM se mariyA deve, ityaadi| 2. sUtrArtha-(taeNa) tyA2 54ii. (se sariyAbhe, deve) te sthAna hai| (samaNeNaM bhagakyA mahAvIreNaM evaM vutte samANe dRSTa jAba hiyae) nyAre zrama (lavAna meM '.3
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukAdhanA TIkA sa. 29 sUryAbhasya bhagavatparyupAsanA 222 vanditvA namasyitvA nAtyAsanne nAtidUre zuzraSamANaH namasyan abhimukho vinayena prAJjalipuTaH paryupAste // mu0 29 // 'taeNaM se sariyAme deve' ityAdi-. TIkA--vyAkhyA nigdsiddhaa| navaram-tatra-paryupAsanA trividhA yathAphAyikI1, vAcikI2, mAnasikI ceti, tatra kAyikyA yAvat saGkucitA. grahastapAdaH zuzrUSamANo namasyan abhimukho vinayena prAJjalipuTaH paryupAste 1, vAcikyA-'yada yada bhagavAn vyAkaroti evametad bhadanta! tathaitada bhadanta ! bhagavAn mahAvIra se isa prakAra kahA gayA-taba vaha hRSTa-tuSTa yAvat hRdaya. cAlA huA. (samagaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai) usane unI samayU zramaNa bhagavAn mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiyA (vaMdittA namaH sittA paccAsaNNe NAidare summasamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMja. liuDe pajjuvAsai) vandanA namaskAra karake phira vaha na atidA aura na atipAsa aise ucita sthAna para dharma sunane kI abhilASA se bhagavAna ke samakSa donoM hAthoM ko joDakara paryupAsanA karatA huA baDe vinaya ke sAtha baiTha gyaa| . TokArtha-isakA TokArtha spaSTa hai yahAM para paryugApanA tIna prakAra kI 'gaI hai-kAyiki 1 vAcikI 2 aura mAnasikI 3, inameM donoM hAthoM ko 'joDakara caraNoM ko yathAsthAna para saMkucita karake usako baiThanA, dharmasunane kI icchA se yukta honA aura baDe vinaya ke sAtha prabhu ke samakSa apane yogyasthAna para baiThanA yaha kAgikI paryupAsanA hai / bhagavAnne apane uepAranI bhA gadhI vA1 Airl tyAre te iSTatuSTa yAvat 4yavANI thy|. (sama bhagavaM mahAvIraM vaMdaha, namasai) teNe tatkSa zrama lagavAna mahAvIra nAza nabha72 4yA. (vaMdittA namaMsittA NaJcAsaNNe NAiIre sumsusamANe NamaMsamA abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsai) vanAtabhara nabha24.2 4Ine pachI ne na vadhAre dUra ane vadhAre najIka ema cogya sthAne dharmazravaNanI IcchAthI bhagavAnanI pAse baMne hAtha joDIne paryuM pAsanA karate ekadama vinamra thaIne besI gayA. TIkArya-Ane TIkIrtha spaSTa ja che. ahIM payu pAsanA traNa prakAranI batAvavaamaa mAtrI chavidhI (1), pAthilI (2), ane mAnasiI (3), 'mAmAM mana hAtha joDIne, pagone yathA sthAna sacIna tenuM besavuM, dharmazramaNuM mATenI IcchA thavI ane ekadama nagna thaIne prabhunI sAme pitAnA grasthAne besavuM ne kAcikI papa sanA che. bhagavAne pitAnA upadezamAM je dharmanuM vyAkhyAna karyuM te prati he bhadata!
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 rAjapraznAyama avitazrametad bhadanta ! asaMdigdhametad bhadanta ! iSTametad bhadanta ! pratISTametad bhadanta ! iSTapratiSTametad bhadanta! tad yathaitat yUyaM vadaya' evamapratikUlayana paryu pAste 2 / mAnasikyA-mahAsaMvegaM janayitvo tIvadharmAnugagaraktaH paryu gamte, eSAM vyAkhyA aupapAtikamatrasya catuHpaJcAzattama.matrasya matkRtapIyUpa karSiNITIkAto'valeyA / / mU0 29 // ___ mUlam-taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre suriyAbhasta devassa tIse ya sahaimahAlayAe parisAe jAva dhamma parikahei parisA jAmeva disi pounsUyA tAmeva disi paDigayA // sU0 30 // .... ......chAyA--tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH sUryAbhasya devasya tasyAzca mahA'timahatyAH paripadaH yAvat dharma parikathayati pariSad yAmeva dizaM prAdurmUtA tAmeva dizaM pratigatA // mU0 30 // deza meM jo dharma kA vyAkhyAna kiyA unake prati 'he bhadanA yaha aisA hI hai, he bhadanta ! yaha sarvathA astitha hai, he bhadanta! yaha asaMdigdha hai, he bhadanta ! yaha iSTa hai he bhadanta ! yaha pratISTa hai, he bhadanta ! yaha iSTa pratISTa donoM rUpa hai-jaisA Apa kaha rahe haiM isa taraha anukUlatA se sahita hokara unake vacanoM kI sarAhanA yaha vAcikI paryupAsanA hai| apane meM mahAMsaMvegamAtra ko utpanna karake totradharmAnurAga se rakta honA isakA nAma mAnasikI paryupAsanA hai| ina padoM kI vyAkhyA aupapAtika sUtra ke 54vaM mUtra kI pIyuSavarpiNI TIkA meM mane kI hai so vahAM se jAnanA cAhiye / sa. 29 / / ... taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' ityaadi|.. ..... sUtrArtha -(taeNaM) isake bAda (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNa bhagavAna yA ge cha, mahanta ! mA te chaha mahata! mA sathA avita cha. mahata! yA sasahigya cha , mata ! 2 8 cha. hai. mata! mA pratISTa cha, he mahata! mA 458pratI Ta na. 35 cha: 15 ma AjJA 42 chatebha cha 'mA pramANe anukULatA sahita thaIne temanA vacane vakhANavAM te vAcikI parya pAsanA che. potAnAmAM mahAsaMvegabhAvane utpanna karIne tIvra dharmAnurAgathIrakata thavuM te mAnasittii payupAsanA cha. mA. sarva pahAnI vyAyA : mau5pAti sUtranA: 54mA - sUtranI pipaliyA TIma meM vApI cha, sAsugAme tyAMcI tI de leyaH / / 2. 28 // tieNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' ityAti / sUtrArtha-(na eNaM) tyAra pachI (samaNe bhagavaM mahAvIre) zrama vAna mahAvAra
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU 37 bhagavato dharmakathA 236 'taeNaM samaNa' ityAdi-- TIkA--tataH tadanantaram khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH sUryAbhamya desya upalakSaNatayA zvetamya rAjJaH dhAriNIpramukhAnAM devInAM ca tasyAHpUrvoktAgazca mahA'nimahatyA:-ati-hattagayAH pariSadaH sabhAyAH yAvatyAvatpadena 'RSipariSadaH, munipariSadaH, yatipariSadaH, devapariSadaH, anekazatAyAH anekazatavRndoyAH, anekazatandaparivArAyAH, AghavalA, atibalA, mahAbalaH aparimitabalavIryatejomAhAtmyakAntiyuktaH zAradanavastanitamadhuragambhIrakrauzvanirghoSa dundubhisvaraH urasivistRnayA kaNThe vartitayA zirami samA. kIrNayA agadgadayA amammanayA sphuTaviSayamadhuragambhIra prAhikayA sarvAkSarasannipAtikayA pUrNaraktayA sarvabhASAnugAminyA sarasvatyA yojananihAriNA svareNa arddhamAgadhyA bhASayA bhASate ahaMn' ityetatpadasaGgraho bodhyA, dharma mahAvArane (mariyAbhassa devassa) mUryAbhadeza ko tathA (nose ya mAimahAlayAe parisAe) usa vizAla pariSadA ko (jAva dharma parikahei) yAvan dharma kA upadeza diyA (parisA jAmevadisiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA) pariSadA jisa dizA se prAdurbhUta huI thI uso dizA kI ora pIche calI gaI. , TIkArtha-isake bAda zramaNa bhagavAn mahAvIrane mUryAbhadeva ko. upalakSaNa se zveta rAjAoM ko, dhAriNIpramukha deviyoM ko aura pUrvokta ati. vizAla pariSadA ko, yAvatpadagrAhya RSiparipadA koM, munipariSadAko, yatipariSadAko, devapariSadAko, aneka zatasaMkhyAvAlI, anekazatabanda (samUha) vAlI, aneka zatasamUhayukta parivAravAlI usa sabhA ko 'anna prabhu zruta cAritrarUpa dharmakA upadeza dete haiM. isa zAzvataniyama ke anusAra ardhamAgadhI * bhASA dvArA zrutacAritrarUpa dharma kA upadeza diyA. bhagavAn kaise the-so ( riyAbhassa devassa). sUryAlavane temAla (tIse ya mahaimahAlayAta parisAe) te vA pariSadyAna (jAvadhamma.parikahei) yAvat dhamanI paheza dhyo (parisA jAmeva disiM pAumbhUyA tAmeva disiMpaDigayA) pazSiA hA tarathI pI tIta hiMzA. 2504, pAchI ta 2DI... 1. TArtha tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre sUryAbhadevane upalakSaNathI zratarAjAone, dhAriNI pramukha devIone ane te pUrvokta ativizALa pariSadane cAvatapada grAhI SipariSadAne, muni pariSadAne yatipariSadAne deva pariSadAne ghaNuM seMka saMkhyAvALI, ghaNA seMkaDo samUhavALI, ghaNa seMkaDe samUha yukta parivAravALI te sabhAne "ahaMta prabhu zratacAritrarUpa dharmane upadeza Ape che. A zAzvata niyama. mujaba ardhamAgadhI bhASAmAM tacAritrarUpa dharmane upadeza Ape. bhagavAna ke hatA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre parikathayati' eSAM vyAkhyA aupapAtikamutrasya paTpaJcAzatamUtrasya matkRtapIdhUpavarSiNI TIkAlo'vaseyA / dharmaparikathanamakAratha aupapAtikamutrato grAhyaH / pariSad RSyAdipariSad zrImahAvIra prabhuparikathitadharmopadezavacanazravaNAnantaraM yAmeva dizamAzritya prAdurbhUtA mamAgatA nAmevadizaM pratigatA parAvRtya gatA mu. 30| kahate haiM- bhagavAna sAvara prabhu apratibaddhabalazAlI the. atizaya baliSTha the. anupama prazastazakti saMpanna the. aparimita bala, vIrya, teja, mahAtmya, evaM kAnti se yukta the. cala meM yahAM para zArIrika zakti kA saMgraha huA hai. aura vIrya se jIva kI asAdhAraNa zakti kA grahaNa huA hai. prabhAva kA nAma mAhAtmya hai, zArIrika sundaratA kA nAma kAnti hai. bhagavAna kI dhvani zaratkAlIna navIna meghako garjanA jaisI madhura evaM gaMbhIra thI. krauMcapakSI ke maMjula nirdoSa kI taraha mIThI evaM dundubhi ke svara kI taraha bahuta dUra taka jAnevAlI vakSasthala ke vistIrNa hone se vahA~ para vistAra kA mAsa huI, kaMThe ke batula hone ke kAraNa vahAM para golarUpa se sthita huI.. I.. mastaka meM vyApta huI, gadgadarUpa se rahita huI, maga maga zabda se rahita huI. phuTavAla, madhura evaM gaMbhIrarUpa se yukta sakalavAyasvarUpasamasta akSaroM ke saMyogavAlI, sakala bhASAmaya, svara evaM kalAdikoM se utpanna tathA mAlakoza nAmaka rAma se yukta, sarvabhAvApariNamanasvabhAvavAlI emI jina vANI se jo eka yojanataka dUra jAne vAle svara se yukta 239 te vize kahe che ke bhagavAna mahAvIra prabhu apratimaddhabaLavALA hartA, atizaya khaLavAna hRtA. anuSaMbha prazastaM zakti saMpanna hutA. aribhita maNa, vIrya, tela, mAhAtmya 'ane kAMtithI yukata hatA. baLathI ahI zArIrika zakitanA saMgrahu thayA che ane vIryathI AtmAnI asAdhAraNa zaktinuM grahaNu thayu che, prabhAvanuM nAma mahAtmya che. zArIrika suMdaratAnu nAma kAMti che. bhagavAnanA dhvani zaratkAlIna navIna meghanA gana jevA madhura ane gaMbhIra hatA. kaucapakSInA manulanirdoSanI jema mITho temaja duMdubhInA svaranI jema bahu dUra sudhI paheAMcI zake tevA hatA. vakSabhAga vistIrNa hAvAthI tyAM vistAra prAsa, kaThabhAga vartula hAvAthI tyAM gALAkAre sthita, mastakamAM vyAsa. gadgad '35vIM rahita, bhAzubhAzu 35thI rahita, sTuTa (spaSTa) viSayavANI, madhura tebhana gaMbhIra rUpathIyukata, sakalavADmaya 'svarUpa' saMmasta 'akSaronA saMyALavALI, sakalabhASAmaya. svara temaja kalA vagerethI utpanna ane mAlakoza nAmaka geyarAgathI yukta, sASA para 1 Numana svabhAvavALI evI jinavANIthI ke je ekayeAjana sudhI dUra ' janArA dhvanIthI zruta hatI ane jenuM bIjuM nAma ardhamAgadhIbhASA hatI, evI adha mAgadhImAdhAmAM
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 31 sUryAbhasya bhagavasidhyAdipraznottarazca 233... mUlam ---taeNaM se sUriyAbhe deve lasaNasta bhagavao mahAvIra ssa aMtie dhamma socA nisamma haTutuTu jAba hiyae uTAe uTTeiudvittA samaNaM bhagavaM mahAvI vaMdai NamaMsai vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-ahaM NaM bhaMte ! sUriyA deve kiM bhavasiddhie abhavasiddhie ? sammaviTI micchAdiTTI ? parittasaMsArie aNaMtasaMsArie ? sulabhabo hie dullabhabohie ? ArAhae virAhae ? carile acarime ? sUriyAbhAi samaNe bhagavaM mahAvIre sariyAmaM devaM eva vayAsI-sariyAmA ! tuma NaM bhavasiddhie, jo abhavasiddhie, jAva carime No acarime // sa. 31 // ___chAyA-tataH khalu sa mUryAbho devaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke dharma zratvA nizamya hRSTatuSTa yAvad hRdayaH utthayA uttiSThati, utthAya thI aura jisakA dUsarA nAma ardhamAgadhI bhASA thA-aisI ardhamAgadhI bhASA se arhanta upadeza dete haiM-yaha saba pATha yahAM yAvat pada se gRhIta huA hai| isa pAThakA isa prakAra kA artha aupapAtika sUtra ke 56 veM sUtra meM kiyA gayA hai. dharmakathA aura usakA prakAra yaha saba viSaya aupapAtika sUtra se yahAM grahaNa karanA cAhiye. isa prakAra Rpi Adi kI pariSadA zrI mahAvIra prabhu se kathita dharmopadeza sunakara jisa dizA se AI thI. usI dizA kI ora pIche calI gaI / sU. 30 // 'taeNaM se sUriyAbhe deve' ityAdi / sUtrArtha---(taeNaM) isake bAda (mUriyAle deve ) vaha sUryAbha deva (samaNa. ssa bhagavao mahArIrassa aMtie dhamma socA) zramaNa bhagavAna mahAvIra se ahata upadeza kare che. A pATha ahIM yAvat padathI saMgrahIta thayuM che. A pAThane A jAtane artha aupapAtika sUtranA padamA sUtramAM karavAmAM Ave che. dharmakathA ane tene prakAra A sarva viSaya oyapAtika sUtrathI ahIM grahaNa kare joIe. A pramANe kaSi vagerenI pariSadA zrI mahAvIra prabhu vaDe kathita dharmopadeza sAMbhaLIne je dizA taraphathI AvI hatI. te ja dizA tarapha pAchI jatI rahI. sU0 30 || 'ta eNaM muriyAle deve' ityaadi| sUtrAtha.---:-(ta eNaM) tyA2 pachI (se sUriyAme deve) te sUriyAlava (samaNassa bhagavao tahAvIrassa aMtie dhamma socA) zrama saMgavAna mahAvIra
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 rAjaprazrIyasUtre , zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati vanditA namastviA evamavA. dIt ahaM khalu bhadanta / graryAbho devaH kiM bhavasiddhiH zrabhavasiddhikA ? samyagdRSTiH mithyAdRSTiH parItasaMsArikaH ananta saMsArikaH ?, gulamabodhikaH durlabhayodhikaH ? ArAdhako virAdhakaH ?, caramo'caramaH ? sUryA / iti zramaNI bhagavAna mahAvIraH sUryAbhaM devamevamavAdIt sUryAbha ! tvaM khalu bhavasiddhiko no abhavasiddhikaH ? yAvat caramo no avaramaH // 031 // dharmopadeza sunakara (nisamma) aura use hRdaya meM avadhAraNa kara ( jAva hiyae uThAe uheMr3a, uTTittA samaNa bhagavaM mahAvIraM vedaha, nagara) hRSTa huA yAvat tuSTahRdaya bAlA huA aura phira vaha svayaM apanI utthAna se uThAuda kara usane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA kI namaskAra kiyA. (vaMditA narmasittA evaM vayAsI) bandanA namaskAra kara vaha phira unase isa prakAra kahane lagApUchane lagA (ahaM NaM bhaMte sUriyA deve kiM bhavasiddhie avaddhi) he bhadanta meM sUryAbhadeva kyA bhavasiddhika hU' athavA abhavasiddhika hUM ? (sammaTTI micchA diTThI) samyakadRSTi yA midhyAdRSTihaM ? (parittasaMsArie anasArie) parIta saMsArika hUM? yA anantasaMsArika hUM ? (sulabha bohie dumayohie) gulabodhika hUM ?gA durlayoSika hUM (ArAhae virAra) ArAdhaka hai yA virAvaka hU ? (carime acarime) carama hU yA acarama hUM ? ( dUriyAmA samaNe bhagavaM mahAvIre sUriyAbhaM devaM evaM vayAsI) he isa prakAra se sUryAbha deva ko saMbodhita karake zrama bhagavAn mahAvIra ne usa sUryAbha deva se aisA cAsethI dharmopadeza sAMlaNIne (nisamma ) ane tene hRdayamAM dhAra ne ( tuGa jAba hiyae uThAe, uTher3a, uhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdara namasai) hRSTa thayA, yAvatu tuSTa hRdayavALA thaye ane te peAtAnI ja utthAnazakita vaDe Ubhe thane teSu zrabhaSu bhagavAna mahAvIrane vahana ne namA2 . ( vaMdittA narmamittA evaM vyAsI) ne vahanA tebhana namaskAra zrIne tetheozrIne yA prabhA vinaMtI 42tAM pUchanA sAbhyeo hai (ahaM NaM saMte suriyA deve kiM bhavasiddhie abhavasiddhie) he bahaMta! huM sUryAaheva zuM lavasiddhi chuDe lavasiddhi (samma diTTI micchA diTThI) sabhya dRSTi chu SThe bhithyA dRSTi ? (parita saMsArie anaMta saMsArie) parIta, saMsAriSTa chu' Tu gmanaMta sAMsArika cha ? ( sulabhavohie dullabhAhie ) susamaNIsilodhi ? ( ArAhae virAhae ) mArA vizeSa chu? (carime acarime) garama chu ma chu ? (muriyAmAi samaNe bhagavaM mahAvIre suriyAmaM deva evaM vayAsI) tyAre 'he sUryAla ! yA pramANe sUryAsadevane sodhIne zrabhayu
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 31 sUryAbhasya bhavasidhyAdipraznottarazcaM 'taeNaM se muriyAme deve' ityAdi-- ___TIkA--tataH-pariSatpratigamanAnantaraM khalu sa sUryAbho devaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike-samIpe dharma zrutvA-sAmAnyataH-zravaNa-gocaraM kRtvA nizamya-vizeSato hRyavadhAya, hRSTatuSTa yAvadhRdayaH sRSTa tuSTe tyArabhyahRdayaityantapada. saGgraho bodhyaH, tathAhi-'hRSTatuSTacittAnanditaH, prItimanAH, paramasaumanasthitaH, harSavazavisarpadayaH' iti eSAM vyAra.yA pUrvavat / etAdRzaH sana utthayAutthAnena uttiSThati-utthito bhavati, utthAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati vanditvA namasthitvA ca evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam avA. dIta-he bhadanta ! ahaM khalu sUryAbho devo bhavasiddhikA-bhave-ito'ntaraM manuSyajanmani siddhiH-muktiryasya tAdRzo'smi kim-kimuta abhavasiddhikAkahA-(mUriyAmA ! tumaM NaM bhavasiddhie No abhavasiddhie jAva carime No acaribhe) he sUryAbha ! tuma bhavasiddhika ho, abhavasiddhika nahIM ho yAvat carama ho acarama nahIM ho| TIkArtha-jaba dharmopadeza sunakara paripadA apane 2 sthAna para calI gaI. taba una zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pAsa dharmopadeza sunakara aura use hRdaya meM avadhAraNa kara hRSTa tuSTa cittAnandita hue, prItimana vAle hue, paramasomanasthita hue evaM harSa ke yaza se harSita hRdaya vAle hote hue ve sUryAbhadeva svayaM hI apane sthAna se UThe aura UThakara unhoMne una zramaNa bhagavAn mahAbIra ko vandanA ko. unheM namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra se aisA pUchAhe bhadanta ! maiM bhavasiddhika hu ? yA abhavasiddhika hUM-arthAt isa bhava ke magavAna mahAvI te sUryAmahevane 21 pramANe [. (sariyAmA! tumaM NaM bhavasi. ddhie No abhavasiddhie jAva carise No acarime) sUryAbha ! tabhe apsiddhika che, avyavasiddhika nahi cAvata carama che acarama nahi. TakAthadharmopadeza sAMbhaLIne jyAre pariSadA pitApitAnA sthAne jatI rahI tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmopadeza sAMbhaLIne ane tene hadayamAM dhAraNa karIne haSTatuSTa cittAnaMdita thayelA prItimanavALA thayelA, paramasImanasthita thayaeNlA ane harSAtirekathI hutihudayavALA thayelA te sUryAbhadeva jAte ja potAnA sthAna uparathI UbhA thayA. UbhA thaIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karI namaskAra kayo vaMdanA namaskAra karIne pachI temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vinaMtI karatAM A pramANe kahyuM ke he bhadata! bhavasiddhika chuM ke abhavasiddhika chuM? eTale ke A bhava pachI jemanuSyabhava prApta thaze tyAre
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra tadviparItosmi ekasminnevabhave chuktigAmI yahA-anekabhaveyu satsu mukti gA. mItipraznAzayaH / bhagavanmahAvIra dezanAzravaNajanitavairAggayuktacetAH sUryAbho devaH dRSTvA punarbhagavantaM pRcchati-samyagdRSTitamyak ddhAvAnasmi, kimuta mithyA dRSTirahamasmi ? iti / svasya samyagdRSTitva nirNayaM-praznAnantaraM samyagdRSTerapikasyacit parimitaH saMsAro bhavati kasyaciJcAparimitaH, evamupazamazreNizikharArUDhA api ke cidanantasaMsAriNo bhavantIti svavipaye pRcchati-ahaM parIta. saMsArikA-parIta:-parimito yaH saMsAra:-saMsaraNaM, kho'styasya sa tathAbhUto. 'smi, yadvA anantasaMsArikA-ananto yaH saMsAro'tyasyeti tathAbhUto'smi ? / anantara prApta manuSya bhava se merI mukti hogI ? yA aneka bhavoM kI prApti ke bAda merI mukti hogI? tAtparya yaha hai ki maiM eka hI bhAva meM muktigAmI hUM yA aneka bhavoM ke hone para muktigAnI hUM. isa prakAra se zramaNa bhagavAn kI dezanA se janita vairAgya yukta cittavAle maiM sampadRSTi ha? yA mithyAdRSTi hU~? arthAt sUryAbha devane unase pUcha kara phira bhagavAna se aisA pUchA hai bhadanta ! maiM samyak zraddhAvAlI hUM yA mithyAnaddhAvAlA hUM yadi samyaka zraddhAvAlA hUM to usa . meM bhI kyA maiM parIta saMsArika hUM yA aparIta-ananta sAMsArika hUM ? yaha prazna isaliye kiyA gayA hai ki kisI samyagdRSTi kA saMsAra parIta hotA hai evaM kisI samyagdRSTi kA aparIta-aparimita hotA hai arthAt upazama aNipara ArUDha hue kitane sasyA:STi ananta saMsArI bhI hote haiM isa liye apane meM samyagdRSTitva kA nirNaya ho jAne para bhI usa sUryAbhadeva ne apane viSaya meM aisA pUchA hai ki maiM parimita saMsAra vAlA hUM yA aparimita-ananta saMsAra vAlA hai| parIta saMsArika bhI koI jIva sula. mArI yukti thaze ke ghaNuM bhanI prApti pachI? matalaba A pramANe che ke huM eka ja bhavamAM mukitagAmI chuM. ke aneka bha pachI mukitagAmI chuM? A pramANe zamaNu bhagavAna mahAvIranI dezanAthI utpanna thayela vairAgyathI yukata cittavALA sUryAbhadeve teozrIne A rIte prazna karI pharI A pramANe vinaMtI karatAM prazna karyo ke he bhadaMta ! huM samyaka zraddhAvALe chuM eTale ke samyagdaSTi chuM ke mithyAtvI chuM. jo huM samyapha zraddhAvALo chuM te temAM zuM huM parIta sAMsArika ke aparIta anaMta sAMsArika chuM? A prazna eTalA mATe karavAmAM AvyuM che ke keTalAka sabhya dRSTine saMsAra parIta hoya che ane keTalAka samyagra daSTine saMsAra aparIta-aparimita hoya che eTale ke upazama zreNi upara ArUDha thayelA keTalAka samyaga dRSTi anaMta saMsArI paNa hoya che. eTalA mATe pitAnAmAM samyagra dRSTine nirNaya thaI gayA pachI paNa te sUryAbhadeva pitAnA saMbaMdhamAM A jAtane prazna
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU 31 sUryAbhasya bhavasidhyAdiprazottarakSa 227 parIta saMsAriko'pi kazcitslamabodhiko bhavati kacica durlabhodhiko bhavati, tatrAhaM ko'smIti pRcchati sulabhabodhikaH-sulabhAvodhiryasya sa tathA janmAtare sulabha jainadharmaprAtikaH evaM durlabhavodhikaH - janmAntare durlabha jainadharmaprAptikaH / tatra sulabhavodhiko'pi kazcita vortha vA'pi tAM virAdhayati kazcica pAlayati tayA virAdhaka ArAdhako vA ? itipRcchati - ArodhakaH - ArAdh yati sampana pAlayatItyAdhikaH- bodhipAlakaH, virAdhakaH- bodhyapAlaka:tatrAssiantspi kazcit tadbhavamokSagAmI na bhavati kazcica tathA bhavati tatra ko'hamiti pRcchati-caramaH anantaramAvi bhavakaH, acarama :- tadviparItaH, evaM bhavAlA hotA hai aura koI durlabha bodhivAlA hotA hai, ataH ina meM se maiM kauna hUM khulabhavodhika hUM, yA durlabhavodhika hUM janmAntara meM jise jainadharsa kI mAptirUpa bodhi sulabha hotI hai yaha sulabhabodhika aura janmAntara meM jainadharma kI prApti jise durlama hotI hai. vaha durlabha hai / suyodhika bhI koI jIva bodhi ko prApta karake bhI usakI virAdhanA kara detA hai, aura koI usakI paripAlanA karatA hai to inameM se saiM kauna hUM ? kyA usa bodhi kA ArAdhaka hU' yA virAdhaka hUM ? bodhi ko jo acchI taraha se pAlatA hai palA hU ArAdhaka - bodhipAlaka hUM ? yA far as kA pAlaka hUM ? ArAdhaka bhI koI jIva tadbhava mokSagAlI hotA hai, aura koI tatra mokSagAmI nahIM bhI hotA hai. ataH inameM se maiM kauna hUM ? kyA carama anantara bhAvika hUM yA isa se viparIta hU ? isa prakAra se prazna karane vAle sUryAmadeva se prabhu karyAM che ke huM parimita saMsAravALA chuM ke aparimita-anaMta saMsAravALA chuM. parIta saMsArika paNu keTalAka jIvA sulabha kheAdhivALA hAya che ane keTalAka durlabhakhoSika hAya che ethI e emAM huM kevA prakAranA chuM ? atyaMta sulabhaAdhI chuM ke durlabhameAdhika chuM ? janmAntararamAM jene jaina dharmanI prAptirUpAdhisulabha hAya te culabhakhodhika ane janmAMtaramAM jainadharmInI prApti jene durlabha DAya che te dula bhakhodhika che. sulabhanoSika paNa keTalAka chatra kheAdhine meLavIne paNa tenI virAdhanA kare che ane keTala ke tenI paripAlanA kare che. te AmAM huM kANu huM ? zuM te aidhineA ArAdhaka chuM ke viAdhaka chuM ? dhine je sArI rIte pALe che evA hU edhi pAlanAra chuM ? ke virAdhaka chuM eTale ke ArAdhaka chuM. ke vira.dhaka ArAdhaka paNu keTalAka jIva tanUbhava meAkSagAmI hAya che, ane keTala:ka tadbhava meAkSagAmI paNa heAnA nathI. ethI A sarvAMmAM huM keNu chuM? zuM huM... carama-anaMtara bhAvibhavaka
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra prazne kRte mUbhi devaM pratyuttarayati zramaNo agavAn sahAvIra:-he mUryAma iti sambodhya zramaNo bhagavAn mahAvIraH suryAbhaM devamevam-anupadaM vakSyamANa vacanam avAdIta-he mUryAbha! tvaM khallu bhavasiddhikA-anantarabhavamokSagAmI no abhavasiddhikA-tadviparIto nAsi, yAvat-'yAvatpadena- 'tvaM samyagdRSTiH no mithyAdRSTiH, tvaM parItasaMsAriko no anantasaMsArikaH, tvaM sulabhayodhiko nodurlabhavodhikaH, tvamArAdhako no virAdhakaH, ityetatpadasaGgraho bodhyaH, tathA tvaM caramo no acaramaH ' etAni prAgvyAkhyAtAni / // mU0 31 // mUlam-taeNaM se sariyAle deve samaNeNaM bhagavayA mahAvI reNaM evaM vutte samANe haTatuTUcittamANadie paramasomaNassie pIimaNA harisavasavisappamANahiyae samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-tunbhe NaM bhaMte ! savvaM jANaha savvaM pAsaha savvao jANaha savvao pAsaha savvaM kAlaM jANaha-savva kAlaM pAMsaha savve bhAve jANaha savve bhAve pAsaha jANaMtiNaM devANuppiyA mama puTviM vA paccho vA sameyArUvaM divyaM debiDiM divva devajuiM divva devANubhAvaM laddhaM pattaM abhisamapaNAgayaMti, taM icchAmi NaM uttara meM kahate haiM he sUryAma ! tuma isa bhava se anantara prApta manuSya bhava meM mokSagAmI hone ke kAraNa bhavasiddhika ho, abhavasiddhika nahIM ho isI taraha se tuma yAvatpadagRhIta samyagdRSTi ho, mithyAdRSTi nahIM ho, tuma parIta saMsArika ho, ananta saMsArika nahIM ho, tuma sulabhavodhika ho, durlabhavodhika nahIM ho, tuma ArAdhaka ho, virAdhaka nahIM ho| tathA tuma carama ho acarama nahIM ho // mU0 31 // chuM ke ethI viparIta chuM? A rIte prazna karanArA sUryAbhadevane prabhue uttaramAM kahyuM ke he sUryAbha! tame A bhava pachInA prApta thayela manuSya bhavamAM mokSagAmI devA badala bhavasiddhika che. abhavasiddhika nathI. A pramANe ja tame samyam daSTi che, mithyASTi nathI. tame parIta saMsArika che, anaMta saMsArika nathI. tame sulabha bedhika che. durlabha bedhika nathI. tame ArAdhaka che, virAdhaka nathI. temaja tame yama ch| 21:32ma nathI.. // sU0 31 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 32 nATyavidhidarzanAya bhagavanta prativakti 239 devANuppiyANaM bhattipuvvagaM goyamAiyANa samaNANaM niggaMthANaM divvaM deviDi divyaM devajuiM divvaM devANubhAva divya battIsaibaddhaM naTTavihiM upadasittae // sa0 32 // chAyA--tataH khalu sa sUryAbho devaH zramaNena bhagavatA mahAvIrega evamuktaH san hRSTatuSTacittA''nanditaH paramasaumanasthitaH prItimanAH harpavaza. visarpadahRdayaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namaspati, vanditvA namasyitvA evamavAdIta-yUyaM khalu bhadanta ! sarvajAnItha sarva pazyatha sarvato jAnItha sarvataH pazyatha sarva kAlaM jAnItha sarva kAlaM pazyatha sarvAn bhAvAn jAnItha sarvAn 'tae NaM se mUriyAbhe deve' ityAdi / sUtrArtha-(taeNaM se mariyAne deve samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNa evaM vutte saNANe hatuDacittamANa die parama momaNassie pIImaNA harisavasavisappa. mANahiyae samaNa bhagavaM mahAvIraM vadai, namasai) isake bAda zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA isa prakAra se samajhAye gaye usa mUryAbha devane haSTa STa cittAnAndita hokara, prItiyukta mana sahina hokara, paramasaumasyita hokara evaM harSa ke vaza se vimapat hRdaya vAle hokara una zramaNa bhagavAn mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiyA, (vAdittA namAsittA evaM vayAsI) vandanA namaskAra karake phira usane unase isa prakAra kahA-(tumbheNa' bhaMte ! savvaM jANaha, savvaM pAsaha, sandhI jANaha sapao pAsaha, satvaM kAlaM jANa ha, savvaM kAlaM pAsaha, sambe bhAve jANaha savve bhAve pAsaha) 'tae Na se muriyAme deve' ityAdi / sUtrArtha -(taraNa se sUriyAbhe deve samaNeNa bhagavayA mahAvIreNa evaM vutne samANe hadvatudacittamAdie paramasomaNassie pIimagA harisavasavisappa. mAgahiyae sapaNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai) tyA2 5 zrama bhagavAna mahAvIra vaDe A pramANe samajAvavA mAM AvelA te sUryAbha deve haSTa tuSTa cittAnaMdita thaIne, prItiyukta mana sahita thaIne, parama saumasthita thaIne ane harSAtirekathI prasanna hadayavALo thaIne te zramaNa bhagavAna mahAvIrane vadana temaja namaskAra karyo. (vaMdittA nama sittA evaM vayAsI) vahanA tebhara nabha24.24 pachI ta tesAzrIna vinatI 2di 2prabhAga 4 (tulega bhaMte ! savvaM jANaha savvaM pAsaha sapao jANaha savvao pAsaha sarvakAlaM jANaha, sabakAla pAsaha, saMvve bhAve jANaha savve bhAve pAsaha) 3 mahata! mA5 madhu and! ch|, madhu ago ch|. madhe
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 rAjapraznIyasUtra bhAvAn pazyatha, jAnanti khantu, devAnubhiyAH mama pUrva vA pazcAd vA ametadrayAM divyAM devaddhi divyAM devadhuti divyaM devAlubhAvaM labdhaM prAptamabhijamanvAgatamiti, tadicchAmi khalu devAnupriyANAM bhaktipUrvakaM gItamAdikAnAM zramaNAnoM nigraMnthAnAM divyAM devaddhi divyAM devadyuti divyaM devAnubhAvaM divyaM dvAtriMzadvidhaM nATayavidhimupadarzayitum / / mU0 32 // he bhadanta ! Apa saba jAnate haiM saba dekhate haiM, sarvataH-sarvatra-uloka, adholoka, mAloka evaM aloka meM vidyamAna lamasta padArthoM ko Apa jAnate ho aura dekhate ho, saba kAla ko Apa jAnate hai aura saba kAla ko Apa dekhate ho, sAsta bhAvoM ko-paryAyoM ko Apa jAnate ho aura unheM dekhate ho (Na duvANuppiyA mama pubdhi thA pacchA vA mameyArUpaM diyaM devi divvaM denANubhAvaM laddha pattaM abhisamaNNAgati, taM icchAmiNa devANuppiyAga bhattipunagaM goyamAyANa samaNANaM niggaMdhANa divvaM deva divyaM devajuI divyaM devANubhAva diya battIsahanaddhaM naTTavihi ubadasittae) he devAnupriya ! Apa merI pahile kI, pIche kI isa prakAra kI divya devarddhi ko, divya devadhuti ko, divya devaprabhAva ko, jo ki labdha hai, prApta hai, abhisananvAgata hai jAnate haiN| aba maiM devAnupriya nirgranthoM ko bhaktipUrvaka usa divya devarddhi ko, divya devadyuti ko divya devAnubhAva ko aura 32 prakAra kI divya nATyavidhi ko dikhAne kI icchA karatI huuN| sarvatra udghaleka, alaka maleka ane alakamAM vidyamAna sakala padArthone ApazrI jANe che ane juo che. sarva kALane ApazrI jANe che ane sarva kALane ApazrI jue che. samasta bhAvene-paryAne ApaNI jANo cho ane temane juo che. (Na devANuppiyA mama puddhi vA pacchA vA mameyAkhyaM divyaM devi divvaM devANubhAvaM laddha patta abhilamaNNAgati, taM icchAmi NaM devANuppiyANa bhatti pudhaga goyamAiyANaM samaNANaM, niggaraNa dina devA va divyaM devajuI dica devANubhAva dina battIsAvA naTTavihiM uvadaMsittae) hai yAnupriya ! tame mArI pahelAnI, AgaLanI A jAtanI divya devaddhine, divya deva zutine, divya deva prabhAvane je labdha che, prApta che, abhisamanvAgata che. jANe che. have huM devAnupriya nine bhakita sAthe te divya devaddhine divya deva tine, divya devAnubhAvane ane 32 prakAranI divya nATaya viSine batAvavAnI IcchA rAkhuM chuM.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 32 nATAvadhidarzanAyabhagavanpaprati prArtha yati _ 'taeNaM se muriyAbhe deve' ityAdi- TIkA--tataH-bhaganmahAvIrakathanAnantaram, khalu mUryAbho devaH zramagena bhagavatA mahAvIreNa evam prakAreNa 'tvaM bhavasiddhikatvAdiviziSTo'sI' tyevaMrUpeNa ukta:-kathitaH san hRSTa tuSTacittAnanditaH paramasaumanasthitaH prItimanAH harSavazavisarpadayA' eSAM vyAkhyA tRtiiymuutrto'vseyaa| etAdRzaH maryAbho devaH amagaM bhagavantaM mahAvIraM vandane namasyati, vanditvA namasyitvA ca evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-he bhadanta ! yayaM khalu sarve jAnItha-kevalajJAnena, jJAnaviSayI kurutha, punaH sarva pazyatha-kevaladarzanena sarva sAkSAtkurutha, anena dravyaviSayaM jJAnamuktam / tatra sarvazabdasya dezasAka ____TIkArtha-bhagavAna mahAvIra ke kaha cukane ke bAda arthAt usa mUryAbhadeva se jaba mahAvIra prabhune aisA kahA ki tuma bhavasiddhika Adi vizepaNoM se viziSTa ho-taba vaha mUryAbha deva hRpTa tuSTa cittAnandita huA, paramasaumanasthita huA, pIti manavAlA huA aura harSa se harpita hai hRdaya jisakA aisA huA. ina padoM kI vyAkhyA tRtIya sUtra meM kI gaI hai so vahIM se jAnanA cAhiye. isa prakAra kI harSAtirekasthiti meM harpita hue usa mUryAbha devane zramaNa bhagavAn mahAvIra. ko vandanA kI, unheM namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake phira vaha isa prakAra unase kahane lagA-he bhadanta ! Apa apane kevala jJAna se saba jIvAdika dravya ko jAnate haiM aura kevala darzana se una saba jIvAdika dravyako sAkSAt -rUpa se dekhate hai, isa taraha samasta jIvAdika dravya viSayaka jJAna ApakA .' TIkAI-bhagavAna mahAvIra svAmInA kahyA pachI eTale ke te sUryAbhadevane jyAre mahAvIra prabhue A pramANe kahyuM ke tame bhavasiddhika vagere vizeSaNothI yukata che tyAre te sUryAbhadeva hRSTatuSTa cittAnaMdita thaye parama saumanasthita thaye, prItimana vALo thaye ane harSathI harSita hadaya vALa the. A sarva padanI vyAkhyA tRtIya sUtramAM karavAmAM AvI che. tyAMthI ja jijJAsuoe jANI levuM joIe. A A rIte harSAtirekathI harSa pAmelA che. sUryAbhadeve zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana karyo. teozrIne namaskAra karyA. vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI te teozrIne A pramANe vinaMtI karatAM kahevA lAgyuM ke he bhadata ! ApazrI pitAnA kevaLajJAna vaDe sarva jIva vagere dravyane jANe che ane kevaLa darzanathI te sarva dravyone pratyakSarU pamAM juve che. A rIte samasta jIvAdika vagere viSe ApanuM jJAna che
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ nara rAjanIyasUtre lpe'pi 'sarvagrAmAdhipatirayam ityAdau prayujyamAnatvAtsacarAcara viSayajJAnadarzana sampannatvaM vIre na siddhamanastatsAdhanArthamAha - sarvatra:- sarvatra dikSu urdhvamadholoke ceti bhAvaH sarva vidyamAnaM padArtha jAnItha evaM pazyatha, anena kSetra vi pajJAnamuktam / tatra sarva dravyakSetraviSayaM vartamAnakAlikamAtramapi jJAnaM darzana vA saMbhAvyetetyata. sarvakAlaviSayajJAnadarzanasampannatvaM vIre madarzayitumAha-hai aisA usa sUryAbha devane kahA / sarva zabda deza mAkala saMpUrNatA meM bhI prayujyamAna hotA dekhA jAtA hai jaise yaha saba grAma kA adhipati hai. yahAM sarva zabda deza sAkalpa meM prayukta huA hai. kyoM ki vaha pUre grAma kA adhipati na hokara Adhe grAma kA adhipati hai parantu phira bhI aisA kahA jAtA hai ki yaha pUre gAMva kA adhipati - mAlika hai. so yahAM sarva zabda isa artha meM prayukta nahIM huA hai. nahIM to prabhu meM sakala padArtha jJAna darzana saMpannatA middha nahIM ho sakatI hai, isI bAta kI puSTi karane ke liye aisA kahA gayA hai ki Apa urdhva adholoka meM evaM aloka meM vidyamAna sarva padArtha ko jAnate haiM aura dekhate haiN| isase sUryAbha devane prabhu ke jJAna ko samasta kSetrako viSaya karane vAlA prakaTa kiyA hai| aisA bhI ho sakatA hai ki jo jJAna darzana samasta dravya ko evaM samasta kSetra ko viSaya karane vAlA hotA hai vaha kevala vartamAnakAla ko lekara hI use viSaya karatA ho. so aisA jJAna darzana mahAvIra prabhu phA nahIM hai kintu vaha sarva kAla ko lekara hI bhUta, bhaviSya aura varta 4 te sUyAbhadeve A pramANe kahyuM sa zabda deza sAkalya saMpUrNatAmAM paNa prayukata thayela jovAmAM Ave che jemake Asa grAme adhipati che. ahIM sa zabda deza sAkalyamAM prayukata thayela kemake te saMpUrNa grAmanA adhipati nathI paNu ardhA gAmanA ja adhipati chatAMe A pramANe kahevAya che ke te AkhA grAmanA adhipati-bhAjhIGa-che, to aDDI sarva zaNDa mA artha prayukta thayesa. nathI. nahIM ttara prabhumAM sakala padAae jJAna darzIna sapannatA siddha thai zakata ja nahi. A vAtanI puSTi mATe ja A pramANe kahevAmAM Avyu che ke ApazrI " "adhA lAkamAM temaja alAkamAM vidyamAna sa` padAne jANA che ane jue che. ethI sUryAladeve prabhunA jJAnane samasta kSetrane viSaya karatAra khatAvyu che. evu paNa thai zake ke je jJAna darzana samasta dravyane temaja samasta kSetrane viSaya banAvanAra hAya che--te phakata vartamAna kALane laIne ja viSaya banAvatA hAya-ne AvuM jJAna darzIna mahAvIra prabhunuM
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 32 nATayavidhidarzanAya bhagavanta pratiprAtha' yati 243 sarva kAlaMnAnotha-sarvam-atItaM vartamAnaM bhaviSyantaM ca kolaM jAnItha, evaM sarva kAlaM pazyatha,-etena kAlaviSayaM-jJAnamuktam / tatra-mImAMsakAdimate sarvadravya-sarvakSetra-sarvakAlaviSayakasyApi jJAnasya savaiparyAyadhi SayatA na sambhAvyatetyata Aha-sarvAta ...bhAvAn jAnItha sarvAnsakalAn-bhAvAn - paryAyAna pratidravyamAtmIyAna parakIyAMzca kevalajJAnena jAnItha evaM sarvAn bhAvAn kevaladarzanena - pazyatha / nanu bhASA darzana viSayA na bhavanti tathApi 'sarvAna bhAvAn-pazyatha' iti kathaM saGgaccheteti cecchUyanAm-- mAna ina tInoM kAlo ko lekara hI-samasta dravya aura kSetra ko viSaya karane vAlA hai. aura aise jJAna darzana se saMpannatA vora meM hai iso bAta ko dikhalAne ke liye 'sarva kAla jAnIya' aisA kahA gayA hai. arthAt bhUnakAla, bhaviSyatkAla . aura vartamAna kAla ina saba kAlo ko Apa jAnate haiM aura ina saba kAloM ko Apa dekhate haiN| isa taraha prabhu ko jJAna sarvakAla viSayaka hai aimA... kahA gayA hai| mImAMsakAdi ke mata meM sarva dravya sarvakSetra, aura sarvakAla viSayaka bhI jJAna meM sarvaparyAya viSayatA saMbhavita nahIM hotI hai ataH aisI bAta yahAM nahIM hai isI bAta ko prakaTa karane ke liye aisA kahA gayA hai ki he bhavanta ! ApakA jJAna samasta bhAvoM ko jAnatA hai, arthAt pratyeka dravya kI apanI paryAyoM ko aura parakIya paryAyoM ko kevalajJAna se Apa jAnate haiM aura kevala darzana se unheM dekhate haiN| yahAM para koI (bauddha) aisI AzaMkA karatA hai nathI. paNa te sarva kALane laIne ja-bhUta, bhaviSya ane vamana A traNe kALe ne laIne samasta dravya ane kSetro viSaya banAvavAra che ane evA jJAna darzana vaDe -~-sapannatA vIramA cha me pAtale 258 42vA bhATe 'sarva kAlaM janItha ' 215 pramANe kahevAmAM AvyuM che. eTale ke ApazrI bhUta. bhavigata ane vartamAna A sava kALane jANanAra che ane sarva kALAne ApazrI juo cho. A rIte prabhunuM jJAne sarvakALa viSayaka che. A vAtane spaSTa karavAmAM AvI che. mImAMsako vagerenA mata mujaba sarva dravya, sarva kSetra ane sarvakkaLa, viSayaka jJAnamAM paNa sarva paryAya viSayatA samivita tI nathI. paY: PAL tanI vAta. mahA sabhApI nahi me| vAtane spaSTa karavA mATe A pramANe kahevAmAM AvyuM che ke he bhadata ! ApazrInuM jJAna samasta bhane jANanAruM che. eTale ke dareke dareka dravyanI pitAnI paryAne ane parakIya paryAne kevaLa jJAnathI Apa jANe che ane kevaLa darzanathI temane juo cho. ahIM keIka (bauddha) A jAtanI zaMkA paNa uThAvI zake ke bhAve darzananA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 rAjapraznIyasUtre bhAvA hi utkalitarUpatayA darzanavipayA na bhavanti kintu te'nutkalitarUpatayA darzanaviSayA bhavantyeva tathA coktam-'nirvizeSa vizeSANAM graho darzanamucyate' iti, evaM cAnutkalinarUpatayA bhAvAnAM darzanaviSayatA siddheti na dopH| jAnanti khalu devAnupriyAH mama pUrvam-upadaryamAnanATyaviveH mAk, prazcAtupadayamAnanATayavidherunarakAlam vA mamaitadrUpAm etAdRzIma, divyAma-- adbhunAra, devadi-devamamRddhi, divyA devadhuti-devaprakAzam, divyaM devAnubhAvaM - devaprabhAvaM labdham-upArjitam, labdhaM ca anyasthAnagatamapi kiJcid bhavati yathAki bhAva darzana ke vipathUyata nahIM hote haiM phira Apa aisA kyoM kahate haiM ki Apa samasta bhAvoM ko kevaladarzana se dekhate haiM ? to isa zaMkA kA samAdhAna aisA hai ki padArtha yadhapi utkalita rUpa se nAma jAtyAdi kalpanA rUpa se-darzana ke viSaya nahIM hote haiM. kintu phira bhI ve anutkalitarUpa se sAmAnyarUpa se to darzana ke viSaya hote hI haiM / so hI kahA hai-nivizeSa vizeSANAM graho darzanamucyate ' arthAt vizeSoM kA nAma nAtyAdikalpanA rUpa vizeSatA se rahita hokara jo grahaNa hotA hai usakA nAma darzana hai. isa taraha se bhAvoM meM apane anutkalita rUpa se darzana dvArA grAhyatA siddha ho jAtI hai| isa prakAra kahakara aba vaha prasu se aisI prArthanA karatA hai ki he bhadanta ! maiM jo 32 prakAra kI nATya vidhi dikhalAne kA icchuka ho rahA hU~ so upadayamAna usa nATaya vidhi ke pahile aura usake uttara kAla meM Apa merI isa prakAra kI aisI-divya-adbhuta, devarddhi ko, divya devadhuti ko-devaprakAza ko, divya viSaya bhUta thatA nathI te pachI tame evI rIte kahevAnI hiMmata zA mATe kare che. ke Apa samasta bhAvene kevaLa darzana vaDe juo che. te A zaMkAnuM nivAraNa evI rIte thaI ke ke joke padArtho utkalita rUpathI nAma jAti vagere kalpanA rUpathIdarzananA viSaya thatA nathI chatAMe teo anukalita rUpathI te darzananA viSaya lAyaka cha. bha. 'nirvizeSa vizeSANAM graho darzanamucyate' theTa vishpinuM nAma jAti vagere kalpanA rUpa vizeSatAthI rahita thaIne je grahaNa thAya che, tenuM nAma darzana che. A rIte bhAmAM pitAnA anukalita rUpathI darzana vaDe grAhyA siddha thaI jAya che. A pramANe kahIne pachI te prabhune evI rIte vinaMtI karatAM kahe che ke he bhadaMta ! huM je 32 jAtanI nATacavidhi batAvavA mATe tatpara thaI rahyo chuM te upadazyamAna te nATacavidhinI pahelAM ane pachI ApazrI mArI A jAtanI evI-divya-abhuta, devaddhine, divya devaghutine-deya prakAzane, divya devAnuM
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 subodhinITIkA sU 32. na TAvidhidarzanAya bhagavantaM pratiprArthayati rAjakIya koSanyastaM vittamAtmIyam ata Aha- prAptam - upArjita mat svAyattIbhUtam, tatra prAptamapi kiJcidantarAyavazAt nopabhogyaM bhavatItyata Aha-abhisa manvAgatam - abhi- Abhimukhyena sam - sAGgatyena prApteH anu-pathAd AgataM bhogyatAmupagataM devadikaM bhavanto jAnantIti pUrveNAnvayaH / tataH tasmAt tAdRza - devaryAdikAnAM bhavadviditatvAt, tatsampanno'haM tatsa phlIkaraNAya divyAM devaddhiM divyAM devadyutiM divyaM devAnubhAvaM divyaM dvAtriMzadvidha- dvAtriMzatprakArakaM devAnubhAva ko - devaprabhAva ko - jise maiMne upArjita kiyA hai, upArjita hone para bhI jise maiMne svAdhIna kiyA hai arthAt jo labdha upArjita kiyA hotA hai vaha rAjakIya koSa meM nyastavitta kI taraha anyasthAna gata bhI hotA yaha divya devaddhi Adi aisI nahIM hai so mere dvArA labdha hai kintu upArjita huI bhI graha saba mere hI AdhIna hai, pAsa meM hai, tathA yaha saba divya devarddhi Adi aisI nahIM haiM jo prApta huI hone para bhI antarAyavazAt upabhogya nahIM ho. kintu ye saba mere dvArA upabhoga karane meM ArahI haiM so yaha saba Apa to jAnate hI haiN| ataH Apake dvArA vidita hone se maiM una divya devarddhi Adiko se yukta huA unakI saphalatA nimitta 32 prakAra kI nATayavidhi ko devAnupriya ! nirgrantha- bAhya evaM Abhyantara granthi rahita - gautama Adi zramaNa janoM ko dikhalAnA cAhatA hUM / 32 tAtparya kevala itanA isa sUtra kA haiM i Apa to apane kevalajJAna, kevaladarzana dvArA merI pUrvokta kAlabhAvI bhAvane deva-prabhAvane ke me' jene upArjita karyA che, upArjita hAvA chatAMe jene me svAdhIna nAnyeA che. eTale ke labdha upArjita hAya che. te rAjakIya kASamAM A sa (rAjAnA khajAnAmAM) mUkelA dhananI jema anyasthAnagata paNa hAya che. to mArA vaDe meLavela A divya daiddhi vagere evI nathI paNa upArjita karelI paNa mArI ja svAdhIna thayelI che-mArI ja pAse che temaja A satra dvivya devaddhi vagere evI nathI ke je prApta thayela hAvA chatAMe vighnanA kAraNe upabhAgya hAya nahi. A sarve mArA vaDe upabhoga karavAmAM AvI rahI che. ane A badhu te ApazrI jANA ja che. ethI ApazrI mATe vidita evI te idevaddhi' vagerethI yukta thayela huM temanI saphalatA mATe 32 prakAranI nATyavidhine hai devAnupriya ! nitha khAdya ane AbhyaMtara-graMthi rahita thaIne--gautama vagere zramaNa janAne batAvavA mAguM . 32 thI phakta ATaluM ja A sUtramAM jANamAnuM che ke ApazrI teA kevaLajJAna kevaLa darzIna vaDe mArI pUrvokta kALabhAtI divya devaddhi vagere sarvAMte spaSTa rUpamAM jANu
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 rAjapraznIyasUtre nATyavidhi-nRtyavidhAnaM devAnupriyANAm nirgrandhAnAM-yAdyAbhyantaragranthirahitAnAM gautamAdikAnAM zramaNAnAM ca upadarzayitum-pradarzavitum, icchAmiabhivAJchAmi // mu0 32 // mUlamta eNaM samaNe bhagavaM mahAvIre sUriyAbheNaM deveNaM evaM vutte samANe sUriyAbhasta devasla eyama, No ADhAi No parijANAi tusiNIe sNcittttii| taeNaM se sUriyAbhe deve samaNaM bhagavaM mahAvIraM docaMpi evaM vayAsI-tujhe gaMbhaMte ! savvaM jANaha jAva uvadaMsittae tikaTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikhutto AyAhiNapayApayAhiNaM karei, karittA vaMdai namasai baMdittA namaMsittA uttarapurasthimaM dimIbhAgaM avakamai, avakamittAveubviyasamugdhoeNaM samohaNNai, samoiNittA saMkhijAI joyaNAI daMDaM nisirai, nisirittA ahAvAyare0 2 ahAsuhume0 2 doccaMpi veuvviyasamugghAeNaM jAva bahusamaramaNi bhUmi bhAgaviuvvai, se jahAnAmae aliMgapukavarei vA jAva maNINaM phAso tassa NaM bahusamaramaNijasta bhUmibhAgasta va majhadesabhAge pecchA. gharamaMDava viuvvai, aNegakhaMbhasayasaMniviTaM vapaNao aMto bahusamaramaNi bhUmibhAga viuvvai, ulloya akhADagaM ca maNipeDhiyaM ca divya devaddhi Adi saba ko spaSTa rUpa se jAnate haiM aura dekhate haiM-parantu ye jo gautamAdi anya zramaNa nigrantha jana haiM-ve chadmastha hone ke kAraNa .merI isa divya devaddhi Adi ko spaSTa rUpa meM nahIM jAnate haiM aura na -- dekhate haiM ataH 32 prakAra kI nATayavidhi dvArA maiM apanI isa divya devarddhi ! Adi ko inheM dikhalAnA cAhatA hU~ / / sU0 32 / / / e che ane jue che paNa e je gautama vagere bIjA zramaNa nirca -teo chavAstha havA badala mArI A divya devaddhi vagerene spaSTa rUpathI jANatA nathI ane jetA nathI. ethI huM mArI pitAnI divya devaddhi vagerene 32 prakAranI nATacavidhivaDe patAqn Pchu chu'.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 33 sUryAbhasya samudghAtakaraNam viuvvi| tIse NaM maNipeDhiyAe uvari sIhAsaNaM saparivAra jAva dAmA ciTThati ||suu 33 // chAyA--tataH khalu zramaNo bhAvAn mahAvIraH sUryAbhena devena evamuktaH san sUryAbhasya devasya etamatha no Adriyate no parijAnAti tUSNIkaH sNtisstthte| tataH khalu sa sUryAbho devaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM dvitIyamapi ekamavAdIta-yUyaM khalu bhadanta ! sarva jAnItha yAvad upadarzayitum iti kRtvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNamadakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA uttarapaurastyaM digbhAgamavakrAmati, avakramya vaikriyasamudghAtena samavahanyate. samahatya saMkhyeyAni yojanani daNDaM nisRjati, taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' ityaadi| . sUtrArtha-(tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sariyAbheNaM deveNaM evaM vutte samANe) jaba sUryAbha devane zramaNa bhagavAna mahAvIra aise sA kahA-tacA 'unhoMne (mariyAbhasta devassa eyamamu No ADhAi, No parijANAi-tusiNIe saMciTTii) sUryAbhadeva ke isa kathana ko Ahata nahIM kiyA, usakI anumodanA nahIM kI. kintu ve cupacApa hI rahe (taeNaM se muriyAme deve samaNaM bhagavaM mahAvIraM docapi evaM bayAsI) taba usa sUryAbha devane duvArA bhI zramaNa bhagavAna mahAvIra se aisA hI kahA-(tumbhe NabhaMte ! savvaM jANA, jAva uvadaMsittae tikaTu samaga bhagavaM mahAvIraM tikhutto AyAhiNa payA hiNaM karei, karittA vaMdai, namaMsaha baMdittA namaMsitA uttarapurasthima disIbhAga abakkamai, avakamittA veuniyasamugghAeNa samohaNNai) he bhadanta ! Apa 'taeNa samaNe bhagavaM mahAvIre , ityaadi| .. sUtrAtha-(taeNasamaNe bhagavauM mahAvIre sariyAbhega deveNa eva', butte samANe) jyAre sUryAbha deve zramaNa bhagavAna mahAvIrane A pramANe vinaMtI karI tyAre teoshriiy (mUriyAbhassa devamsa eyama, No ADhAi, No parijANAha-tusiNIe saMciTTai) sUryAsa hevanA 2 // 4thananamA2 jyo nahI tanI manubhAhanA nahI paNa tamAzrI mauna thadhana mesI 18 2vA. (tae Na se muriyAme deve samaNa bhagavaM mahAvIraM docca pi evaM vayAsI) tyAre te sUmi 3 mA mata 555 zrI zramAra bhagavAna mahAvIrane mA pramANe vinatI 4 -(tubameNa bhaMte ! .. savvaM jANaha, jAva ubadasittaettika samaNaM bhagavaM mahAvIraM timakhutto AyA. hiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdaI, namasai vaMdittA namaMsittA 'uttarapurasthimaM dimIbhAgaM avakkamai, avakkamittA veuvviyasamugdhAraNa samohaNNai )
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 33. sUryAbhasthasa mudghAtakaraNam 249 'ntabahu samaramaNIyadezabhAgaM vikaroti ullokamakSapATakaM camaNipoThikAM ca vikaroti tasyAH khalu maNipIThikAyA. upari siMhAmanaM saparivAraM yAvad dAmAni tiSThanti / sU0 33 / / . 'taeNaM samaNe bhagavaM' ityAdi / TIkA-'tataH-maryAbhadevasya divyadeva(dhupadarzanecchAnivedanAnantaram, gcala zramaNo bhagavAn mahAvIraH sUryAbhena devena evam-anantarokta vacanam ukta:samaramaNIya bhUmibhAga ko vikurvaNA ko. yahAM para pIche kA 15 ve mUtra se lagAkara 19 ve mUtrataka ko 'maNoNaM sparzaH ' taka kA saba isa viSaya kA pATha yAvat zabda se gRhIta huA hai| usa samatala bhUmibhAga ka ThIka madhyabhAga meM phira usane prekSAgRha maMDapa kI vikurvaNA ko. (agakha bhamayasaMniviTuM vAo ato bahusamaramaNijja bhUmibhAga viubvai. ulloyaM akhADagaM ca maNipeDhiyaM ca viunbai) yaha prekSAgRha maMDapa aneka staMbhazata para avalambita thA. isakA varNana pIche kiyA jA cukA hai. isa prekSA gRha maMDapa ke bhItara-madhya meM phira usane vahasamaramaNIya bhUmibhAga kI vikuNA kI phira usake kAra ke bhAga ko. malla-krIDA sthAna kI evaM maNipIThikA kI vikuNA kI (nI se Na maNipeDhiyAe uri sIhAsaNaM saparivAraM jAva dAmA ciTThati) usa maNipIThikA ke Upara phira usane sapa. rivAra siMhAsana ko vikuvaMgA kI yAvat pAMca mAlAoM kI vikuveNA kI. / TIkArtha-jaba sUryAbha devane apanI divya devaddhi Adi ko dikhAne ko icchA prakaTa kI-taba usake vAda-arthAt maryAbhadeva ke dvArA isa bhAM sUtra sudhIna 'maNInAM sparzaH' sudhInu varNana yAvat 204thI gRhIta thayuta samataLa bhUmi bhAganI barAbara madhya bhAgamAM teNe prekSAgRha maMDapanI vidurvaNu karI. (aNegakhaMbhasa yasaniviTTha vaNo aMno bahu samaramaNijnaM bhUmibhAga viu. vaI, ulloyaM akkhADagaM ca maNipeDhiyaM ca viuccai) te prekSa bha75 ghaNuM seMkaDo thAMbhalAo upara avalaMbita hatA. A prekSAgRha maMDapanuM varNana pahelAM karavAmAM AvyuM che. e prekSAgRha maMDapanI aMdara vacce teNe bahu samaramaNIya bhUmi bhAganI vidurvaNa karI, pachI tenA upari bhAgatI, mala-kIDAsthAnanI ane maNi. pAnI vizu 4ii. (tIse NaM maNipeDhiyAe udhara sIhAsaNa saparivAra jAvadAmA ciTuMti) te bharA pAnI upa2 tyA2 pachI teNe saparivAra siddaa'sa nI vimurvaNuM karI yAvatuM pAMca mALAonI vikuNA karI. . . . TakAI-- jyAre sUryAbha deve pitAnI divya devaddhi vagerene batAvavAnI IcchA prakaTa karI tyAre te pachI eTale ke sUryAbha deva vaDe A pramANe kahevAyA pachI te
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ '.. . rAjapraznIyasUtre ................................. ... . kathitaH san sUryAbhasya devasya etamartham-anantaroktaM divyadevAdikopaM darzanarUpaM no-na Adriyate-na svIkaroti tathA-no parijAnAti-nAnumoda: yati, kintu tUSNIkA-maunAvalambI sNtisstthte-avtisstthte| tataH-tadarthasyA darAnumananAkaraNapUrvakamaunAvalambanena bhagavataH saMsthityanantaram khalu sa sUryAbho de : zramagaM bhagavantaM mahAvIraM dvitIyamapi vAram. evam-anugadaM vakSyamANaM vacanam'. abAdIta-he bhadanta ! yUyaM khalu 'sarva jAnItha thAvad upadarzayitum sarva jAnIthetyArabhyopadarzayitumityanta padasahastadarthazcAnantaroktamUtrato'caseyaH, iti kRtvA anantaroktavacanamuktvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvA-vAratrayam, AdakSi. Na dakSiNaM karoti, kRtvA bandate namasyati, vanditvA namasyitvA ca uttarapaurastyaM / digbhAgama-IzAnakoNam, abakrAmati-gacchati, avakramya vaikriyasamudghAtakoti-vaikriyasamuddhAtayukto bhavatIti samuditArthaH, samavahatya saMkhye. prakAra se kahe jAne ke bAda una zramaNa bhagavAn mahAvIra ne usa mUryAbha de| ke isa anantarokta divya devaddhi Adi ko 32 prakAra kI nATya vidhe dvArA dikhalAne kI bAta ko svIkAra nahIM kiyA, aura na usakI anumodanA hI kI. kintu usa samaya ve kevala cupacApa hI rahe. jada snAbha, devane apanI bAta ko prabhu ke dvArA anAhata evaM ananumata pUrvaka monAvalambana se baiThA huA hI dekhA-tavaM usa mUryAbha devane punaH dvitIya bAra bhI una zramaNa bhagavAn mahAvIra se aisA hI kahA ki he bhadanta ! Apa to apane kevalajJAna dvArA saba jAnate hI haiM jaisA ki usane 32 veM mUtra meM kahA hai. isa prakAra kahakara usane zramaNa bhagavAn mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira vaha IzAna digrakoNe meM gayA. vahAM jAkara ke usane vaikriya samuddhAta kiyA. isase zramaNa bhagavAna mahAvIre te sUryAbha devane te anaMtarokta divya devaddhi vagerene 32 prakAranI nATyavidhi vaDe batAvavAnI vAtane svIkArI nahIM ane tenI anumodanA paNa karI nahi. paNa te vakhate teo cupa thaIne ja besI rahyA. jyAre sUryAbha deve pitAnI vAtane prabhu vaDe asanmAnIta ane teozrIne cupa thaine besI rahelAM ja joyA tyAre sUryAbha deve pharI bIjI vAra paNa te zramaNa bhagavAna mahAvIrane A pramANe ja vinatI karatAM kahyuM ke he bhadaMta! ApazrI te pitAnA kevaLajJAna vaDe badhuM jANe ja che.....Ama teNe 3ra mAM sUtra pramANe badhuM kahyuM A pramANe kahIne teNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karI. namaskAra karyA. vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI te IzAna digU kaNamAM gaye. tyAM jaIne teNe vaikriya samudraghAta kI.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 1 subodhinI TIkA. sU. 33. sUryAbhasya samuddhAtakaraNam yAni-saMkhyAtAni yojanAni-saMkhyAtayojanapramANaM daNDaM nima nati-niHsAra .. yati, nisRjya yathAbodarAn-yathAmUkSmAna-sthUlabAirAna pudgalAn parityajya yathAsUkSmAn pudgalAn gRhNAti' vizeSata:-vikaraNaprakAraH paJcamamUtrato'va seyaH / dvitIyamapi vAraM vaikriyasamudghAtena yAvat bahusamaramaNIyaM bhUmibhAga vikaroti, sa bhUmibhAgaH kIdRza ? ityAha-sa yathA nAmakaH-AliGgapuSkaraMAliGgo-murajanAmA vAyavizeSastasya puSkaraM camapuTakaM tadvat samatala, yAvatyAvatpadena-mRdaGgapuSkaramiti vetyAdInAM padAnAM saGgraho bodhyaH, kiyatparyantAnAm? inyAha-maNInAM. sparzaH-paJcadazamatrata ArabhyaikonaviMzatitamamUtraparyantoktAnAM padAnAMnAhaH kAryaH, tadarthazca tata eva bodhyH| tasya-uktavizeSaNa. viziSTasya khalu bahasamaramaNIyasya-bahupsama:-atyantasamatalaH, ata evaramaNIyaH-zobhanazceti bahumamaramaNIyastasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAgeusane apane AtmapradezoM ko zarIra se bAhara saMkhyAta yojana pramANa rUpa meM daNDAkArarUpa se nikAlA. inheM nikAla kara usane yathA bAdara pudgaloM kA parityAga kara yathA sUkSma pudgaloM kA grahaNa kiyA. yahAM vikaraNa prakAra paMcama mUtra se jAnanA cAhiye dvitIya bAra bhI phira usane vaikriya samudghAta kiyA. isase usane eka bahusamarama gIya bhUmi bhAga kI vikurvaNA kI. yaha bhUmibhAga jaisA AliGga nAmake cAdya vizeSa * kA carmapuTa hotA hai vaisA samatala thA. yahAM yAvatpada se ' mRdaGga puSkara miti ' ityAdi padoM kA saMgraha 'maNInoM sparzaH' taka huA hai| ina padoM ko 15 ve sUtra se lekara 19 ve mUtra taka pahile prakaTa kiyA jA cukA hai| ataH vahAM se ina saba saMgRhIta padoM kA vivaraNa jAna lenA cAhiye. isa prakAra se ukta vizeSaNa viziSTa usa bahusama evaM ramaNIya bhUmibhAga tethI teNe pitAnA Atma pradezane zarIramAMthI saMkhyAta ye jana prama Na rUpamAM daMDAkAra rUpamAM bahAra kADhavya. bahAra kADhIne teNe yathA baMdara pugalene tyAga karIne yathA sUma pudgalenuM grahaNa karyuM. ahIM vikaraNa prakAra paMcama sUtrathI jANI levuM joIe teNe bIjI vakhata pharI vaikiya samughAta karyo. tethI teNe bahurAma ramaNIya bhUmibhAganI vidurvaNu karI e bhUmibhAga AliMga nAme vAgha vizeSa carma puTaka hoya che te 14 samatadAto . mI yAvat pahathI mRdaGgapuSkaramiti' vagerethI 'maNInAM sparzaH' sudhInA padone saMgraha thayo che. A sarve padane 15 mAM sUvathI mAMDIne 19 mAM sUtra sudhI pahelAM prakaTa karavAmAM AvyAM che. ethI jijJAsuo e tyAMthI artha jANI levuM joIe. A pramANe ukta vizeSaNa viziSTa te bahu samaramaNIya bhUmibhAganA bahu ja madhya dezabhAganA pachI. teNe eka prekSAgRha maMDapamAM ghaNA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ : : ____ rAjapraznIyasUtra atyanta madhyadezalAge prekSAgRhamaNDapaM nATayazAlAmaNDapaM vikaroti, tat. kITa zam ? ityAha-anekastambhazatasaMniviSTam-anekazatasaMkhyastambhoparimamatraH lambitam anya varNakaH-varNanamakAro viMzatitamamatrato'gantavyaH / tasya prekSAgRha maNDapasya anta-madhye bahusamaramaNIya bhUmibhAgaM viroti, ullokam urvaribhAgam akSapATakaM--mallakrIDAsthAnama.. maNipIThikAm-maNimayAsanam ca-vikaroti, tara yAH khalu maNipIThikAyAH upari arzvabhAge siMhAsanaM saparivAraM-vijaya.. dRSyA'Gkuza-muktAdAmasahitam, yAvat-yAvatpadena-vijayadRSyAdInAM varNana grAhyam / e dAmAni mAlyAni paJca-tatra catvArimuktAdAmapariveSTanarUpANi eka muktA. dAneti . bodhyAni, maNipoTikA- siMhAsanaM taduparyulokAkuza-muttAdAmnAM . ke atyanta madhya dezAga meM phira * usane eka prekSAgRhamaMDapa-nATayazAlA kI vikurvaNA kI. yaha prekSAgRha maMDapa aneka zatasaMkhyaka stambhoM ke Upara avalambita thA. isa prekSAgRha maMDapa kA varNana prakAra 20 veM mUtra meM kiyA gayA hai. mo. vahIM se ise samajhanA cAhiye. isake bAda usane usa prekSA gRhamaMDapa ke madhya meM bahusama evaM ramaNIya bhramibhAga. kI vikuNA ko. isameM usane ulloka-uparibhAga kI, akSapATaka kI-mallakrIDAsthAna kI, aura maNipIThikA kI-maNImaya Asana kI vikurvaNA kA. isake bAda usane usa maNipIThakA ke Upara eka vijayadRSya, aGkuza evaM muktA dAma sahita siMhAsana kI vikurvaNA kI. yahAM. yAvata pada se vijaya dRSyA. dikoM kA varNana grahaNa kiyA gayA hai. pAMca yahAM mAlA.. jo kahI gaI haiM unameM cAra mAlAe~ to muktAdAma ko pariveSTita karane vAlI kahI gaI haiM aura eka muktAdAma kahA gayA hai. maNipIThikA, siMhAsana usake Upara... (nATaya Na) nI viva' 31..ye prekSAgRha bha75 pa se thAlavA .. avalaMbita ho e prekSAgRha maMDapanuM varNana 20 mAM sUtra pramANe samajavuM joIe. tyAra pachI teNe te prekSAgRha maMDapanI vacce baha samaramaNIya bhUmibhAganI vimurvaNA karI. emAM teNe ulloka-uparibhAganI. akSapATanI, malla kIDA sthAnanI ane maNi pIThikAnI-maNimaya AsananI viNa karI. tyAra pachI teNe maNipIThikanI upara eka vijaya jUtha (caMda) aMkuza ane mukatAdAma sahita siMhAsananI vikuvaNa karI. ahIM cAvata parathI vijaya daLa (caMdara) vagerenuM varNana grahaNa karavAmAM AvyuM che. ahIM je pAMcamAlAo grahaNa karavAmAM AvI che, temAMthI cAra mAlAo te mukatAdAmane pariveSTita karanArI kahevAmAM AvI-ane ekadAmanuM grahaNa thayuM che. maNipIThika, siMhAsana uparane ullAka, aMkuza ane mukatAdAma A sarvanuM varNana : :
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU 34 sUryAbhasya samudghAtakaraNam ___253 varNanamekaviMzatitamamUtrAdArabhya dvAviMzatitamUtramasya 'tiSThanti' padaparyantAdavaseyam / ityetatmUcanAyAha-tiSThanti' iti // mU. 33 / / * mUlam-taeNaM se sUriyAbhe deve samaNassa bhagavao mahA. vIrassa Aloe paNAmaM karei, karittA aNujANau me bhagavaM ttika sIhAsaNavaragae titthayarAbhimuhe snnnnisnnnne| taeNaM me sUriyAbhe deve tappaDhamayAe NANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihaniuNociyamisimisiMtaviraiyamahAbharaNa kaDagatuDiya varabhUsaNujjalaM pIvaraM palaMba dAhiNaM bhuyaM psaarei| tao NaM sarisayANaM sarittayANaM, sarisavvayANaM sarisalAvaNNaguNokveyANaM egAbharaNavasaNagahiyaNijjoyANaM duhao saMvaliyaggaNiyatthANaM Aviddhati. layAmelANaM piNaddhagevija kaMcuyANaM uppIliyacittapaTTapariyarasapheNa gAvattaraiyasaMgaya palaMbavatthaMtacittacillalaganiyaMsaNANaM egAvalikaMTharaiyasobhaMtavacchaparihatthabhUsaNANaM asayaM NaTusajjANaM devakumArA Nigacchai // sU0 34 // kA ulloka. aGkuza evaM muktAdAma ina saba kA varNana 21 ve mUtra se lekara 22. veM satra ke tiSThanti ' isa pada taka kiyA gayA jAnanA cAhiye. isI bAta kI sUcanA ke liye 'tiSThanti' pada kA prayoga kiyA gayA hai| m013| ' 'tae NaM se muriyAbhe deve' ityAdi / mantrArtha-(tae NaM) isake pazcAt (se) 'usa (mariyAme deve samasta bhagavao mahAvIrassa Aloe paNAmaM karei) mUryAbha devane zramaNa bhagavAna 21 mAM sUtrathI bhAMDIna 22 bhAM sUtranA 'tiSThanti ' 2 // 54 sudhI 42vAmAM mAnya cha tabha samAtne ye. - pAtane 258 42vA bhATa tiSThanti' pahanA praveza karavAmAM AvyuM che. 33 "taeNa se mariyAbhe deve' ityAdi / sUtrArtha-(taeNa') tyA2 - 5chI (se) te (mariyA deve samaNassa bhagavA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 rAjapraznIyasUtre chAyA-tataH khalu sa sUryAbho devaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya Aloka praNAmaM karoti, kRtvA anujAnAtu me bhagavAniti kRtvA siMhAsanavaragataH tIrthakagamimukhaH sNnissnnnnH| tataH sa maryAbho devastatprathamatAyAM nAnAmaNikanakaratnavimalamahAI nipuNopacinadedIpyamAnaviracitamahA''bharaNakaTakatruTinabarabhUpagojjvalaM pI. varaM malamba dakSiNaM bhujaM prasArayati / tataH gbala mazAnAM sadatvacAm sadRzyayasAM sadRzAlAvaNyarUpayauvanaguNopapetAnAmekA''bharaNavasanagRhIta niryo. mahAvIra ko samakSa meM praNAma kiyA (karitA aNu nANau me bhagavaM tikaTu sIhAsaNavaragae titthayarAbhimuhe maNimaNNe) praNAma karake phira daha una tIrthakara kI ora mukha karake siMhAsana para 'bhApAna mere isa kArya kI anumodanA kareM ' kaha kara baiTha gayA. (naeNaM se mugyiAbhe deve tappaDhamayAe jANAmaNikaNagara yaNavimalamahariyaniugovaviyamisimisitaviraiyamahAbharaNakaDa'gatuDiyavarabhUmaNujjala pIvaraM palaMya dAhiNaM / muyaM pasAreha) isake pIche usa sUryAbha devane saba se pahile apane dAhine hAtha ko phailAyA psaar| yaha usakA dAhinA hAtha aneka prakAra kI maNiyoM ke suvarNa ke evaM ratnoM ke nirmala, mahAI-bhAgyazAliyoM ke yogya, nipuga zilpiyoM dvArA banAye hue evaM atyanta camakIle aise bahamUlya AbhUSaNoM se, tathA vizepa kaTaka evaM truTitarUpa AbhUSaNoM se camaka rahA thA. pIvara-puSTa thA aura dIrgha thA. (nao Na sarisayANa marisattayAga maricayANa marimalAvaNAmahAvIramsa Aloe paNAmaM karei) sUryAsave zrama kArAvAnane sAbha prabhAe yA. karittA aNujANau me bhagavattika sIhAsaNavaragae tityayarAbhimuhe saNi. saNNe) praNAma Ine pachI te taya 42nI 125 bhuga zamIne siMhAsana . 52 'lagavAna bhaa2|| 21manI manubhAhanA 2' DIna mesI gayo. (nae NaM se mu. riyA deve tappaTamayAe NANAmaNikarNagarayaNavimalamahariyaniuNotraciyamimimisiMtaviraiyamahAbharaNa-kaDaga-tuDiya-parabhUmaNujjalaM pIvaraM palaMyaM dAhiNaM bhuya pasAreha ) tyA2, pachI te sUryAsa heve sau pADasA potAnA jamaNA hAthane phelAvyo. teno e jamaNe hAtha ghaNI jAtanA maNIonA, suvarNa 'temaja ratnonA nirmaLa mahAI-bhAgyazAlIo mATe gya, nipuNa zilpIo vaDe banAvavAmAM Avela atIva camakatA evA bahu kImatI AbhUSaNotho, temaja kaTaka bhane truTita 35 bhAbhUpothI yamI rahyo to. pAva2-pu-hato, * mane TIsAMgA . (taMbhoNaM sarisayANe sarisattayANa sarisabayANaM sarisalAvaNNa rUba
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya subodhinI TIkA. sU. 34 sUryAbhasya samudghAtakaraNam gAnAM dvighAtaH saMcalitApranyastAnAm, zraviddhatilakA''melAnAM pinaddha graiveyaka cukAnAm utpIDita citrapaparikara saphenakA''vartaracitasaMgata palamyavatyAnta citradedIpyamAnanivasanAnAm ekAva likaNTharacitazobhamAnavakSaH pUrva bhUpaNAnAm aSTazataM nATyasajjAnAM devakumArANAM nirgacchati // mR0 34 // rUvajovaNaguNovaveyANaM egAbharaNavasaNagahiyaNijjoyANaM duhao saMvaliyaggaNitthANa ) isa usake dakSiNa hAtha se 108 eka mau ATha devakumAra nikale, ye saba ke saba devakumAra samAna AkAra vAle the, samAna varNa se yukta camaDI vAle the. samAna umara vAle the. samAna lAvaNya, rUpa evaM jaise AbharaNoM ko eva vastroM ko yauna rUpa denoM se the. yukta eka pahire hue the inhoMne jo uttarIya vastra ( dupaTTA ) dhAraNa kara rakhA thA, usake donoM chor3a inakI kaTi ke donoM ora baMdhe hue the ( AviddhatilayAmelANa. piNaddhagevijjakaMcuyANaM uppIliya cittapaTTapariyarasa pheNagAvattara gAvalikaMTharaiyasobhataiyasaMgaya, palaMbavatthaMnacittacillalaganiyaMsaNANa, vacchaparihRtyabhUsaNANaM asaya majjANaM devakumArANaM Nigaccha) inake lalATa para tilaka aura mastaka para mukuTa baMdhA huA thA. gale meM inhoMne graiveyaka - (gale kA AbhUSaNa) aura zarIra kI rakSA ke nimitta aGgarakSaka vastra cogA- (pairoM taka laTakatA huA DholA aMgA) pahira rakhA thA. kamara jo vicitra varNavAle va meM inakI kaTibadhana -- vamarabandha thA. saMnajovaNaguNovaveyANaM gAbharaNavasaNa gahiya NijjoyANaM duhao liyaggaNitthANa) tenA te malA hAthabhAMthI 108 me se sATha deva bhaashniikanyA. e sarva devakumAreA sarakhA AkAra vALA hatA. samAna varNavALA cAmaDII cukata hatA. sarakhI uMmara vALA hatA. samAna lAvaNya, rUpa ane yauvana rUpa guNothI cukata hatA. temaNe je uttarIya vastra dhAraNa karelu hatu. tenA ane cheDAe temanI ubharanI Na'ne taraI mAMghelA hatA. (AviddhatilayA melANaM piNaddhagevijjakaMcuyANa palaMbavatthaMtacittacillalagauppI liyacittapaTTapariyarasaphegagAva tarahayasaMgaya, niyaMsaMNANaM, egAva likaMTharaiyasobhaMtavaccha parihatthabhUsaNANa aDDa upara tilaka ane sayauM sajjANa' devakumArANaM Niggaccha) tebhanA lATA bhastaGa 'Gcara 'bhuGkuTa mAMSaisA hutA, gaNAMbhAM tebhaNe aveya ( gajAnu' gharelu ) gate zarIranI rakSAnA mATe ane aMgarakSaka vastra (aMgarakhuM) paherelu hatu. kamaramAM temaNe keMTibadhana (kamara khadha) ke je vicitra varNavALA vastranuM hatuM--temaja teoe je adhA vastra dhAraNa karelu hatu--temanA agrabhAga phrena viniMgaRRma sahita Avatta
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 rAjapraznIyasUtre 'taeNaM se mariyAne deve' ityAdi.- . TIkA-tataH-bhUmibhAgAdidAma paryanta vikaraNAnantaraM khalu sUryAbho devaH . zramaNasya bhagavato mahAvIrasya Aloke-darzane-bhagavatsamakSamiti bhAvaH, praNAmaM karoti, kRtvA " anujAnAtu-anumodayatu me-mama mAmityarthaH, bhagavAn iti kRtvA-ityuktvA siMhAsanavaragataH tIrthakarAbhimukhaH sNninpnn:-smupvissttH| tataH-upavezanAnantaram, khalu sUryAbho devaH tatprathamatAyAM tasya nA'TyavidheH prathamatAyAma-Arambhe, dakSiNa bhuja prasArayatIti pareNa sambandhaH, kA thA. tathA inhoMne jo ayovastra dhAraNa kara rakhe the una ke agrabhAga phena vinigama se sahita Avarta-veSTana se nATyavidhi ke yogya kiye gaye the aura vahRta dIrgha the. lambe the. tathA citravarNa se saMpanna the. dedIpyamAna the. ina saba ke vakSaHsthala kaMTha meM dhAraNa kI. huI thI. ekA valIhAra se sundara bane hue the. ye saba ke saba pracura AbhU / pahire hue the. nRtyakriyA meM ye saba 108 deva kumAra tatpara bane hue the. isa taraha ke 108 deva kumAra upa mUryAma deva ke pasAre hue dAhine hAtha se nikle| ..... . .... .. TIkArtha jaba bhUmibhAga, evaM dAma taka ke padArthoM kI viku rvaNA vaha mUryAbha deva kara cukA taba usane bhagavAn ke samakSa praNAma. kiyA / aura aisA kahA ki bhagavAn mere isa kArya kI anumodanA kare isa prakAra kahakara vaha unakI tarapha apanA muha kahake siMhAsana para baiTha gayA.. viTanathI nATyavidhinA mATe yogya karavAmAM Avyo hato. bahu ja lAMbA ho tabhA tri vicitra vIthI saMpanna hato. te savenA pakSobhA pA32vI -- vali hArathI suMdara banelA hatA. e seve khUba AbhUSaNe paherelA hatA. e sarve 108 hevaamaa| nRtya jiyA tatpara ganesa tA. mAtanA 108 vimA sUryAbhavanA asArekhA ma DAyamAMthInInyA. karI TIkArtha-jyAre te sUryAbha deve bhUmibhAgathI mAMDIne dAma sudhInA badhA padA-', -yonI vizu NeIdhI tyAre tere .. - mAvAnane praNAma 4yA .ane 20 pramANe - vinaMtI karatAM kahyuM ke he bhagavAna mArA A kAmanIA5 anumodanA kare evI rIte vinaMtI karIne te teozrInI tarapha mukha rAkhIne siMhAsana upara besI gaye beDA pachI te sUryAbhadeve nATyavidhinA AraMbhamAM pitAnI jamaNI bhujAne phelAnI tenI A bhuja ghaNuM jAtanA caMdrakAMta vagere maLIothI, suvarSothI temaja 17 .
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 suvodhanI rIkA. sU. 34 sUryAbhasya samudghAtakaraNam kIdRzaM bhujam ? ityapekSAyAmAha-mAnAmaNikanakaratnavimala.ma.hAInipuNopacittadedIpyamAnaviracitamahA''bharaNa paTakaTitavarabhUSaNa jAvalaM.-- nAnA---aneka vidhAni yAni maNi kanakaratnAni-tatra-maNayaH candrakAntaprabhRtayaH, kAkAnisuvarNAni, ratnAni-katanAdIni ca-tathA-vimalAni-nimelAni tathA-mahAhoNi-mahAntaM-bhAgyazAlinamupabhoktAramarhanti-tayogyAni bhavantIti tathA, yadvA-utsavamantiIti tathA, tathA-nipuNopacitAni-nipuNa yathAsyAttathopacitAni-parikarmitAni dedIpyamAnAni-atisphuranti ca viracitAni-zilpikRtAni yAni mahA''bharaNAni-bahumUlyAni viziSTAni bhUSaNAni tathAkaTakatruTitavarabhUSaNAni-tatra-kaTakAni-karamUlabhUSaNavizeSAH, truTitAnibAhubhUSaNavizeSAH, tadrUpANi varabhUSaNAni ta nAmaNikanakaratnAdibhirujjvalam-. bhAsuram, tathA-dhIvara-puSTam pralamba-dIrgha dakSiNaM bhuja-bAhuM prasArayativistArayati / tataH-tasmAd dakSiNabhujAt khalu devakumArANAmaSTazatam-aSTotta razata nirgacchati-niHsarati, kIdRzAnAM devakumArANAm ? ityAha-mazAnAM -samAnA''kArasampannAnAm, tatrA''kAreNa kasyacit samAno'pi varNena vaiThane ke bAda usa mUryAbhadevane nATayavidhi ke AraMbha meM apanI dakSiNa bhunA ko phailAyA yaha usakI bhujA aneka prakAra ke candrakAMta Adi maNiyoM se, suvarNoM se evaM karketana Adi ratnoM se, tathA nirmala evaM bhArayazAlI upabhoktA ke yogya athavA utsava ke mamaya yogya, bahuta acchI taraha se sApha kiye hue ataeva-camakane vAle aise bahumUlya AbharaNoM se tathA karamUlabhUpaNarUpa kaTako se evaM bAhubhUpaNarUpa truTitoM se isa prakAra nAnAmagikanakaratnAdikoM se ujvala. thI-camacamA rahI thI. pIvara-puSTa thI, aura dIrgha-lambI thI. isa prasArita dakSiNa bhuja se 108 devakumAra prakaTa hue. ye devakumAra sadRza-samAna AkAra sappanna the, AkAra karkatana vagere ratnothI temaja nirmaLa ane bhAgyazALI upabhokatA gya athavA to utsavanA avasara mATe yogya, bahu ja sarasa rIte svaccha banAvelA eTalA mATe camakatA evA bahumUlya AbharaNothI temaja karamUlabhUSaNa rUpa kaTakethI. ane bahabhUSaNa rUpa truTitethI A pramANe aneka jAtanA maNikanaka ratna vagerethI ujavaLa hatI. camakatI hatI, pIvara-puSTa hatI ane dIrgha lAMbI hatI. prasArelI e jamAnuM bhujAmAMthI 108 devakumAro prakaTa thayA. e devakumAre sadaza-sarakhA AkAravALA hatA. AkAranI dRSTie sarakhApaNuM hovA chatAM keTalAkamAM varNana daSTie sarakhApaNuM hotuM nathI. ethI ahIM ema samajavuM nahi. eo sarve
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre samAno na bhavatIti varNanaH samAnatvapratipAdanArthamAha-sadRktvaMcAM-sadRk . -sadRzI tvacA yeSAM te sahakatvacastepAM-samAnavaNatvaksampannAnAm, tatra saha. kvagavi kazcid vayaso sahazo na bhavatIti vayasA sahazatvapratipAdanAthemAda --sahagavayasA-saha-samAnaM vayo yeSAM te sagkya sasteSAm-samAnavayaH sampannAnAm. tatra samAna vayA api kazcid visadRzolAvaNyAdibhiguNaissa mbhAvyata iti lAvaNyAdibhirguNaiH sadRzatvapratipAdanArthamAha-sadRzalAvaNyarUpa-yauvana guNopapetAnAM sadRzAH-samAnA ye lAvaNyarUpayauvanaguNAH-tatralAvaNyaM-muktAphalakAnti pratibimba mivayaccAkacikyamaGgeSu pratibhAti tat, uktaca 'muktAphalasya chAyAyAH prtivimbmivaantraa| . , pratibhAti yadaGgeSu tllaavnnnnmihocyte| 1 / ' iti / rUpam-AkAraH, ___ yauvanaM-tAruNyam tadrapA guNAH, yahA-lAvaNyAdIni guNAzca dAkSiNyAdayaH, tairupa se samAnatA hone para bhI kisI 2 meM varNa kI apekSA samAnatA nahIM hotI hai-ataH yahAM aisA nahIM thA. ye saba ke saba varNa kI apekSA bhI samAna varNayukta, samAna tvacA vAle the, kitaneka aise bhI hote haiM, jo varNa kI apekSA samAnatA vAle to hote haiM parantu vaMya kI apekSA samAnatA vAle nahIM hote haiM ataH inameM aisI bAta nahIM thI-ye saba vaya kI apekSA bhI samAna the. vaya kI apekSA samAna hone para bhI kinhIM 2 meM lAvaNyAdi kI apekSA visadRzatA bhI pAyI jAtI hai so yahA~ para aisI bAta nahIM thI. ye saba lAvaNyAdika kI apekSA bhI sazatA vAle the. muktAphala kI: kAnti ke prativimbi jaisA aGgo meM jo cAkacikya-camakAhaTa hotA hai isakA nAma lAvaNya hai-kahA bhI hai _ 'muktAphalamya chAyAyAH' ityAdi / rUpa nAma AkAra hai, yauvana nAma . taruNAI kA hai. ina rUpa guNoM se ye saba yukta the. athavA- lAvaNya varNanI dRSTie paNa sarakhA varNavALA, samAna tvacA (cAmaDI) vALA, keTalAka vaLI evA paNa heya che ke je varNanI dRSTie sarakhA hovA chatAMe vayanI dRSTie paNa samAna hatA. vaya (uMmara) nI daSTie sarakhA hotA nathI tethI ahIM ema samajavuM ke teo sarve vayanI dRSTie paNa sarakhA hatA vayanI daSTie samAnatA hovA chatAM keTalAkamAM lAvaNya vagerenI apekSAe sarakhApaNuM thatuM nathI. te ahIM evI vAta samajavI nahi. eo sarve lAvaNya vagerenI dRSTie paNa sarakhA hatA. motIomAM kAMti rUpe je padArtha OMDaNe te sAya upAya cha. are dyu cha "muktAphalasya chAyAyAH". vagere rUpa AkAranuM nAma che, yauvana, tAruNyanuM nAma che. eo sarve e badhA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 34 sUryAbhasya samudghAtakaraNam 259 petAnAM yuktAnAm, tathA - ekA''bharaNavasanagRhIta- niryogAnAm-gRhAtaH - dhA ritaH ekaH - samAnaH AbharaNavasananiyogaH- AbharaNaM bhUSaNa' vasanaM - vastraceti tapo niryogaH-nATayopakaraNaM yesteSAm =dhAritasamAna bhUSaNavastranATayopakaraNAnAm, yahA - eke - samAne AbharaNavasane yeSAM teca te gRhIla niryogAzceti ekAbharaNavasana gRhIta niryogAsteSAm, tathA dvIghAtaH dvayoH pArzvayoH saMvalitAgranyastAnAm - saMvalitAni - saMveSTitAni agrANi - agrabhAgA yasya tad saMvalitAyaM - prasaGgAduttarIye vastraM tad nyastaM - svazarIroparidhArita yesteSAm | Avidvati kAme lAnAm AviddhI pAritI tilakAssmelo di laka:- lalATe pavizeSaH Amela:- zekharaH- mukuTa caitI yesteSAm, tathA pinaddhagraiveyaka dukAnAm pinaddhaM dhAritaM graiveyakaM grIvAbharaNaM kaJcukamaGgarakSakavastra vaiste tathA teSAm, tathA utpIDitacitra paTTaparikarasa phenakamartha - : racitasaMgata palasvavastrAnvacitra dedIpyamAnanivasanAnAm - utpIDanaH aspatAssbaddhaH citrapaTa:- vicitravarNapaTTaH, sa eva parikaraH kaTibandhanaM yaiste ca te saphenakA''vata racitasaMgata pralambavatrAnta citra dedIpyamAnanivasanAH phenaH agrabhAgaH, yukta - the. ina sabane eka ho Akara Adi se evaM dAkSiNyAdiguNoM se ye ke realisraNarUpa AbharaNoM ko evaM hroM ko dhAraNa kara rakhA thA. tathA jo uttarIya vastra inhoMne dhAraNa kiyA thA. vaha apane donoM choToM se inakI kamara ke donoM ora baMdhA huA thA. lalATa meM tilaka e mastaka Upara mukuTa inhoMne dhAraNa kara rakhA thA. gale meM ina sabake hAra thA aura zarIra meM cogA - ( pairoMtaka laTakatA huA DhIlA aMgA) pahira rakhA thA. kamara meM inhoMne jo pahacandha kiyA thA vaha vicitra varNavAle se kiyA thA. arthAta vicitravarNavAle se inhone apanI kamara ko bAMdha rakhA thA. tathA inhoMne jo adhovastra pahirA huA thA. usake * rUpa guNAthI cuta hatA athavA te lAvaNya vagerethI ane dakSiNya vagere guNAthI ja AkAranA nATacopakaraNa rUpa. AbharaNAne meyo yukta hutA. gema sarve temaja vastrone dhAraNa karelAM hatAM ane je uttarIya vastra emaNe dhAraNa kareluM hatu te baMne cheDAothI kamaranI baMne bAjue AMdhelu hatu. bhAlamAM tilaka ane temaNe mastaka upara mukuTa dhAraNa karelA hatA. teo badhAnA gaLAmAM zarIra upara aMgarakhA paherelA hatA. kamaramAM temaNe je vastra mAdhyuM hatuM. vicitravarNa vALu hatu eTale ke vicitravarNa vALA vastrathI temaNe potAnI hAra hutA. mane kamara
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 rAjapranIya sUtre vinirgamenAsahitoya saMgatAH- nATyavidhi sa eva phenakaH, sa cAtra tadvinirgamaparastena phenakana phena AvataH veSTanamiti saphenakAssvartastena racitAH kRtAH, yogyAH, pralambA=dIrghAH pralambamAnAH, vastrAntAH - vastrAgrabhAgA yasya (nivasanasya ) tat tathA tam, citraM citravarNasampannaM dedIpyamAnaM prasphurat nivasanaM paridhAnavastra yeSAM te tathAbhUtAsteSAm, tathA ekAvalikaNTharacitazobhamAnatrakSaH pUrNabhUSa gAnAm - kaNTharacitA- kaNThe-gale racitA-dhAritA yA ekAvaliH - nAnAvidhamaNigrathitahAraH sA ekAvalikaNTharacitA, tathA zobhamAnaM - zobhAM prApnuvad vakSa:- uHsthalaM yeSAM te ca te pUrNabhUSaNAH- pUrNAni pracurANi bhUSaNAni yeSAM te tathA teSAm atra mULe 'parivattha' zabdo dezIyaH pUrNArthastenokto'rthaH / nATaya sajjAnAM - - nRtyatatparANAm etAdRzAnAM devakumArANAm aSTazataM nirgacchati tadakSiNA jAnnissarati // 34 // atha sUryAmadeva nAmajAdaSTottarazatasaMkhya devakumArikANAM nirgamanamAhamUlam -- tayAAMtaraM ca NaM NANAmaNi jAva pIvaraM palaMbaM vAmaM . bhuyaM pasArei tao NaM sarilayANaM sarittayANaM sarivvaINaM sarisalAvaNNaruva jonvaNaguNotraveyANaM egAbharaNavasaNagahiya nijoyANaM duhao saMvedhiyagganiyatthINaM Aviddha tilayA melANaM piNaddhageveja kaMcuINaM 1 agrabhAga aise the jo phena ke vinirgama se sahita veSTana se nATyavidhi ke yogya kiye hue the. tathA lambe the. isa pahire hue vastra kA varNa vicitra thA, tathA yaha svaya dedIpyamAna thA. inakA vakSaHsthala inake dvArA kaNTha dhRtanAnAmathigrathita hAra se zobhA ko pA rahA thA. isa taraha ve pracura bhUpaNoMvAle the. yahAM 'parihattha' yaha dezIya zabda hai aura isakA artha pUrNa aisA hai / sabake saba devakumAra nRtya karane meM tatpara bane hue the || su0 34 // bhAga bAMdhelI hatI. ane temaNe je adhevastra paherelu hatu. te vastranA AgaLanA evA hatA ke je phINunA vini`ma sahita veSTanathI nATyavidhi mATe ceAgya-anAvelo hatA. temaja lAMbe hatA. te vastranA varNa vicitra hatA tathA te vastra jAte camakI rahyuM hatuM teee aneka maNienA guMthelA hAro dhAraNa karelA hatA jethI temanA vakSA suthebhita thaI rahyA hatA. A pramANe te sarve puSkaLa pramANamAM AtmapaaNgothii susannti hatA. ahIM' 'parihattha' AA hezIya rASTa che bhane ma samhA atha 'pUrNa" evA hAya che e sarva devakumAro nRtya karavAmAM tatpara thai rahyA hatA sU.34A
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU 35 sUryAbhasya samuddhAtakaraNam NANAmaNigyaNabhUsaNaviroiyaMgamaMgANaM caMdANaNANaM caMdaddhasamalalADANaM caMdAhiyasomadaMsaNANaM ukANaM viva ujjovemANINaM siMgArAgAracAruvesANaM hasiyabhaNiyaciTriyavilAsasAlaya saMlAvaniuNaju tovayorakusalANaMgahiyA ujANaM aTUsayaM nadRsajjANaM. devkumaare| yANaM Niggacchai // sU0 35 // ... chAyA--tadanantaraM ca khalu nAnAmaNiratna yAvat pIvaraM pralamba vAma bhujaM prasArayati, tataH khalu sahazInAM satvacA sahagvayasAM sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopapetAnAm ekA''bharaNavasanagRhItaniryogAnAM dvidhAtaH saMvellitAgranyastAnAm AviddhatilakA''melAnAM pinaddhagraiveyakakaJcukAnAM nAnAmaNi aba sUtrakAra isa 35 veM mUtra dvArA yaha prakaTa karate haiM ki mUryAbhadeva kI vAma bhujA se 108 devakumArikAe~ nikalIM-'tayANaMtaraMca Na NANAmaNi' ityaadi| mantrArtha-(tayANa'taracaNa) isake bAda usa muryAbhadevane apane (vAmaM bhuyaM pasAreI) bAMye hAtha ko pasArA yaha upakA bAMyA hAtha bhI dAhine hAtha kI taraha hI NANAmaNi jAva pIvara palaMba) aneka prakAra kI maNiyoM ke. yAvat bahumUlya AbhUSaNoM se yukta thA puSTa thA. aura lamcA thA. (taoNaM sarisayANaM sarittayANa', savidhayANa sarisalAvaNa.. rUpajodhaNaguNovaveyANa egAbharaNabasaNagahiyanijoyANa. duhao savelliyagganiyatyogaM, .. Avidvatila yAme lAga) usake samAna AkAra sUtrakAra have AvA patrIsamAM sUtravaDe e vAta prakaTa karavA mAMge che ke te sUryAbhadevanI ANI munnathI 108. devamAriyo 42 is ' tayANa taraM ca NaM NANAmaNi'. ityAdi |m 35 / sUtrAtha-- (tayANa taraca Na) tyA2 pachI te sUyAnave potAnA (vAmaM bhayaM: pasAreI) // hAthane asAya. tent 20 mA DAya 54 mA yinI ra (NANAmaNi jAva pIcara palaMbaM) gil. andnA bhANu mAthI yAvat bhUya.. mAbhUSaNothI yuta to mane id st ( ta oNaM sarisayANa sarittayANaM .. sarivyayANa sariyalAvaNyarUvajoyaNaguNovaveyANa, egAbharaNavasaNagahirA ... nijoyANa. duhao saMvelliyagganiyasthINaM, AviddhatilayAmelANa) tebhayo ". sarakhI AkRtivALI, sarakhA varNavALI, sarakhI uMmaravALI, lAvaNya rUpa yauvana guNa
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIya sUtra ratnabhUpaNavirAjitAGgapratyaGgAnAm candrA''nanAnAM candrArddhasamalalATAMnA candrA.dhikalaumyadarzanAnAm ulkAnAmiva udyotamAnAnAm zRGgArAgAra cAruveSANAm haMsitabhaNitasthitavilAsa salalita saMlApanipuNayuktopacArakuzalAnAm gRhotI. jasAm aSTazataM nATayasajjAnAM devakumArikANAM nirgacchati / / sU0 35 // 'tANaMtaraM ca NaM' ityAdi -- TIkA -- tadanantaram -- aSTottarazatasaMkhya devakumAra nirgamanAnantarama ca khalu nAnAmaNi yAvat-pIvaramnAnAmItyArabhya pIvaramityantapada sa vAlI, samAnavarNa vAlI, samAna vayavAlI, samAnalAvaNyarUpa yauvanaguNoM vAlI, nATaka ke yogya eka se AbharaNoM evaM vanoM ko dhAraNa karane vAlI donoM ora kamara meM apanI 2 odano ke choDoM ko Apasa meM jinhoMne bAMdha rakhA thA aisI, tilaka evaM mukuToMvAlI, (pinaddhageveja kaMcuINa, NANAmaNirayaNabhUsavirAiyaMga maMgANaM, caMdANaNANaM. caMdasama lADAnaM, caMdAhiyasomadaMsaNANaM ukkANa vitra ujjovemANINa) galemeM graiveyaka evaM zarIra meM colI ko dhAraNa karanevAlI, aneka prakAra kI maNiyoM se evaM ratnoM se nirmita AbhUSaNoM se virAjita pratyeka aGgavAlI candra ke jaise mukhoMbAlI, ardhacandra ke jaise lalAToM vAlI, candra se bhI adhika saumyadarzanAvAlI, ulkA ke jaise camakanevAlI ( siMgArAgAra cAruvesANaM ) zrRGgAra ke gRhatulya sundara vepavAlI, ( hasiyamaNiyacidviyavilAsa sala liya salAva niuNajuttovayAra kusalANaM gahiyAujjANa apaya nahasajjANaM devakumAriyANaM NimAcchaI) hasita ha~sane meM, bhaNita bhASaNa meM, sthiti meM, vilAsa meM salalita saMlApa meM lIlAsahitaparaspara bhASaNa meM, tathA paTu puruSa yogya racanA meM, atyanta kuzala, vALI, nATaka mATe cogya evA AbharaNA ane vastro dhAraNa karelI, kamaranI ane bAjue jemaNe potAtAnI e TaNInA ane cheDA bAMdhI rAkhyA hatA evI tisa mane muThuTovANI (pinaddha gevejja kaMcuINa, NANAmaNirayaNabhUsaNaviraiyaMgamaMgANa, caMdANaNANa caMdaddhasamalalADANa caMdAhiyasomadaMsaNANa ukkA citra ujjomANInaM) gaNAmA zeyara bhane upale (jyAuna) caDeresI, ghANA.. jAtanA maNie ane ratnA jaDelI AbhUSAthI sucAnita sarva agAvALI, candramukhI, apacandra jevA lalATovALI, candra karatAM paNa vadhu saumya darzanavALo, ulkAnI nema thabhaTavAvANI (siMgArAgAra cAruvesANa ) zrRMgAra gRhanI bha sudara veSavANI ( hamiMga bhaNiyaciDiyavilAsasala liyasa lAvaniuNajutotrayArakusalANa gahiyAujjANaM zrapaya nadRsajjANa devakumAriyANa Niggacchadda) sita-hasacAmA, azita-sa bhASAzubhAM sthitimAM, vidyAsabha', sasasita sakhAyamA sIsA sahita
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3DS sughodhino TIkA. sU. 35 sUryAbhasya samudghAtakaraNam ho bodhyAH, tathA ca-nAnAmaNikanakaratnavimalamahArhanipuNoMpacitadedIpyamAnaviracitamahAbharaNa kaTakaTitavarabhUpaNojjvala pIvaram iti pralambam epA vyAkhyA'nantaroktamantrAdavagantavyA vAmaM bhujaM prasArayati / tataH-prasAritAdAmabhujAt khalu sadRzInAM-samAnAkArasampannAnAM sahaktvacAM-sadRzavarNayuktatva sampannAnAm, saharavayamAM-samAnavayaH sampannAnAm sadRzalAvaNya rUpayauvanaguNopapetAnAM-samAna lAvaNyAkRtitAruNya-dAkSiNyaprabhRtiguNasampannAnAmya, ekA bharaNavasanagRhItaniryogAnAm-dhAritasamAnabhUSaNa vastranATayopakaraNAnAm, dvidhAna :'dvayoH pArzvayoH saMvellitAnanyastAnAM-dhAritasaMveSTitAnottarIyaNAm Aviddhati-. . lakA''melAnAM-dhAritatilakazikharANAm, pinauveyakakancukAnAM-dhAritagrIvAbharaNakancukAnA nAnAmaNiratnabhUSaNaviracitAGgapratyaGgAnAM-bahuvidhamaNiratnayuktabhUSaNazobhitAGgopAGgAnAm, candrA''nanAnAM-candramukhInAm, candrAddha samalalATAnAm arddha vibhakta candrasamAna lalATayuktAnAm, candrAdhikasaumyadarzanAnAmcandrato'pyadhikAlAdakadarzanavatInAm / ulkAnAmiva udyotamAnAnAm-prakA zamAnAnAm ,zRGgArAgAracAruveSANAM-zRGgArANAmagArANi- gRhANi-zRGgArasampannAH tAzca toH cAruveSA-mundaraveSasampannAstAsAm, tathA-hasitabhaNitasthitavi. lAsasalalitasalApanipuNayuktopacArakuzalAnAm-hasitaM-hasanaM, bhaNita-bhASaNa sthita-sthitiH vilAsa:-krIDanam, salalitasaMlApaH lIlAsahitaparaspara bhASaNama, nipuNayuktopacAra:-paTupuruSayogyaracanA eSu kuzalAMnA-caturANAma. tathA-gRhItI. jasAM-ghRtazArIrikasAmarthyAnAm, tathA-nATayasajjAnA-nRtyatatparANAm, etA. zInAM devakumArikAnAm, aSTazatam-aSTAdhikazataM nirgacchati-yUryAbhadevasya vAmabhunAd niHsarati / / mU0 35 // zArIrika sAmarthya ko dhAraNa karanevAlI, evaM nATaka karane meM tatpara banI huI - aisI 108 devakumArikAe~ nikalI. // 35 // / isa mUtra kA TIjhArtha isa mUlArtha ke jaisA hI hai sirpha yahAM NANAmaNi' ke jAba pada se nAnAmaNi isa pUrvokta pATha se lekara 'pIvara' taka kA pATha saMgraha kiyA gayA hai |m0 35 // paraspara vArtAlApamAM, temaja catura puruSa gya racanAmAM , atIva kuzaLa zArIrika sAmarthyane dhAraNa karanArI ane nATaka karavAmAM tatpara banelI evI 108 deva kumArikAo prakaTa thaI yA sUtrana Tamartha bhUla smatha ko chata hI 'NANAmaNi 'nA yAvat pahathI 'nAnAmaNi' mA pUrvajita pAthI bhAMDaana 'pIvara' sudhIna pAnI saMgraha thayuM che. pUrvokata pAThane artha 34 sUtramAM karavAmAM AvyuM che. A sU35 1
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajapraznoyasUtre - mUlam-taeNaM se sUriyA deve aTrampayaM saMkhANaM viuvvai, aTUlayaM saMkhavAyagANaM viuvvai, aTTalayaM siMgANaM viuvvai, asayaM liMgavAyagANaM viuThavai, adRsayaM saMkhiyANaM viuvvai, asayaM sakhiyavAyagANaM viuvvai ahasayaM varamuhINaM vi'vvai aTusayaM kharamuhi. vAyaNaM viuvvai, asaya peyaNaM viuvvai, aTTa sayaM peyavAyagANaM ciucvai, asayaM paripariyANaM viuvvai, evamAiyANaM egUNapaNaM AujjavihANAI viuvvai, viuvvittA te bahave devakumArA va devakumArIo ya sadAveda // sU0 36 // chAyA-tataH khalu sa mubhA devaH aSTazanam zaGkhAnAm vikaroti, aSTazataM zAsavAdakAnAm vikaroti, aSTazataM zRGgANAM vikragati, aSTazataM zRGgabAdakAnAM vikaroti, aSTazataM zakhikAnAM vikarAti, aSTazataM zazikAvAdakAnAM cikaroti, aSTazataM kharamukhInAM vikaroti, apTazataM peyAnAM vikaroti, aSTa taeNaM se sariyA deve ityaadi| sUtrArtha-(taeNa) isake bAda arthAt 108 devakumArikAoM kI vikuNA karane ke bAda se sariyA deve) usa mUryAbha devane (aTThasaya) 108, (sakhANa viucai) zaMkhoM ko vikurvaNA kI. (aTThasayaM saMkhavAyagANaM viuvyai) 108 zaMkhavAdakoM kI vikurvaNA kI (aTThasaya siMgANa viuvvai) zrahoM kI vikurvaNA kI (aTThasaya siMgavAyagANa viuccai) 108 choTe 2 zaMkhoM kI vikurvaNA kI (asahayaM saMkhiyavAyagANa viuccai) 108 una choTe 2 zakho bajAnevAloM kI cikurvaNA kI. (aTThasaya kharamuhINa viu. . 'taeNaM se sUriyAbhe deve ityAdi / . sUtrArtha--(taeNa) tyA2pachI mero 108 vimAziyonI vigf yA pachI (se muriyAbhe deve) te sUryAnave (aTThasayaM) 108 (saMkhANa viunbai) mAnI vie| 431, (aTThasaya saMkhavAyagANa viucaha) 108 pAnI viThu 421. (aTTamaya siMgANa viu0pai) 108 zrRgAnI vi . (aTThasaya siMgavAyagANa viubai) 108 zrevAnI vigu 4za. (aTThasaya maMkhiyANaM viuvvai) 108 nAnA mAnI vidhu'| 4. (aTThasayaM sakhiyavA. gagaraNa riunkai) 108 te nAnA zamAne 403nArAyAnI vigagu 4ii. .(aTTa
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU 36 sUryAbhasya samudghAtakaraNam 265 zata paripirikANAM vikaroti, evamAdikAni ekonapazcAzatam AtodhavidhAnAni vikaroti, vikRtya tAn bahUn devakumArAMzca devakumArIzca zabdayani // 5036 // 'taeNaM se mariyAbhe deve' ityAdi TIkA--spaSTam navaram-thAnA-mahApaTaDhAnAma-aSTazata' vikaroti / tathA-paripirikANAm-paripiriyAM' iti dezIyaH zabda aurNanAbhikapuTAvana ddhamukhavAdyavizeSaH, AtodyavidhAnAni-vAdyaprakArAn ekonapaJcAzatam--mUlabhedA.. pekSayA . ekonapazcAzatsaMkhyAni - vikroti| zeSA vAghabhedA e teSvevAntabhavanti, zabdayati-ahiyati // sU0 36 / vvai). 108 kharamukhivAdakoM kA vikurvaNA kI (aTTamayaM peyANaM viundhai,aSTamaya peyavAyagANaM viundhai), 108 peyoM ko vikugA kI. 108 peya.. 'vAdikoM kI vikurvaNA kI. (aTThasaya paripariyAga viubai. ekamAiyANa egaNapaNa' AujavihANAI viucaha. viudhittA te bahave devakumArA ya. devakumArIo ya sadAvei) 108 pariparikAoM ko vikuvaMgA kI. isa taraha usane 49 prakAra ke Atoya vidhAnoM rAjA ko vikuvaMgA kI ina sara.. vAdyA.. vizeSoM kI vikurvaNA karake phira usane aneka devakumAroM ko evaM devakumArikAoM ko bulAyA. / - - - - 'TIkArtha-isakA artha spaSTa hai peya eka jAti ke mahApaTaha (baDA Dhola) hote hai, 'paripiriyA' yaha dezIya zabda hai. isa nAma kA eka vizeSAkAra kA vA hotA hai. isakA mukha makaMDI ke jAla se avanaddha , rahanA hai mUla bheda saya khAmuhINa viuThavaI .) 3.8 bharabhujAnA viva' 4 : (ahasAya kharamuho vAyagANaM piuvvai) 1.8 meM mubhI pAnI pise (asa / peyANaM viuvvai. asayaM peyavAyagANaM piudhai) 108 yonI viga 4 tema108 peya-(vAya vizeSa) 45, (ahasaya paripariyANe viundhai, evamAiyAMga egamagaNaM AujjavihAgAI vinA viuvitA te vahave devakumArA ya devakumArIo ya saddAvei) tyA2 pachI 108 prissrikAonI virvaNuM karI. A pramANe teNe 49 jAtanA AghAnanI vika karI. A vAva vizeSonI vikarvaNu karIne pachI teNe devakumAre te ja devabhaarismaan vyArAvyA. . . . . , sUtrana TI spaSTa 04 cha. peya- latanA moTA yaTa (nagArA, ne cha. paripariyA' mA deza 4 Ava cha.. mA me manAya vizeSa hAya. .
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 rAjapraznIyasUtra mUlam -taeNaM te vahave devakumArA ya devakumArIo ya sUriyANaM deveNaM sadAviyA samANA haTTa jAba hiyayA jeNeva sUriyAme deve teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA sUriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM jAva vaddhAti, vaddhAvittA evaM vayAsI-sadisaMtu NaM devANupiyA! jaM amhehiM kAyavvaM / taeNaM se sUriyAbhe deve te vahave devakumArA ya devakumArIo ya evaM vayAsI gacchaha NaM tunbhe devANuppiyo! samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNa payAhiNaM kareha,karittA badaha namaMsaha, vaMdittA namaMsittA goyamAjhyANaM samaNANaM niggaMthANaM taM divyaM deviDUi divvaM devajuiM divvaM devANubhAvaM divvaM vattIsaibaddhaM. NavihiM uvada seha uvadaMsittA khippAmeva eyamANattiyaM pnycppinnh| // sU. 37 // chAyA---tataH khalu ne bahavo devakumArAzca devakumAryazca sUryAbhena devena zabditAH santaH hRSTayAvavRdayAH yatratra sUryAbho devastatraivopAgacchaMti upAgatya kI apekSA usane isa prakAra se 49 vAdinI (vAnoM) kI vikurvaNA kI. zeSa vAyabheda inhIM vAnoM meM antarbhUta ho jAte haiN| mu. 36 // . ' 'taeNa te yahave devakumArA ya' ityAdi / mutrArtha-(taeNa) isake bAda (te bahave devakumArA ya devakumArIo ya) ve saba devakumAra evaM devakumArikAe~ jo ki (mUriyAbheNa deveNa sahAciyAM samANA) mUryAbhadeva ke dvArA bulAI gaI thIM (jAva hiyayA jeNeva mariyAbhe deve teNeva uvAgacchati) harpita evaM saMtuSTacina huI unakA hRdaya tenuM meM kareLiyAnI jALa vaDe maDheluM rahe che. mULa bhedanI apekSAe teNe Ama ja vAdi (vAjAo) nI vimurvaNA karI. bAkInA vAjAo AmAM samAviSTathaI jAya che. su.36 - 'taeNaM te vahave devakumArA ya ityAdi' / / 37 // . sUtrArtha- (taeNaM) tyA2 pachI (te vahave devakumArA ya devakumArIo ya) a saM bhA2 bhane vibhArizamA resI (mUriyAbheNaM deveNa sadAviyA . samANA) sUryAlaya 5 mAMsApAmA mAvyAM tai. (haTTa jAva hiyayA jeNeva muriyAbhe deve teNeva uvAgacchati) pita tebhara saMtuSTa vitta thayAM. tabhanAM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 subodhinI TIkA. sU 37 sUryAbhasya samuddhAtakaraNam sUryAbhaM devaM karatalaparigRhItaM yAvat varddhayanti, varddhayitvA evamatrAdiSuH-saMdizantu khalu devAnupiyAH! yadasmAbhiH kartavyam, tataH khalu sa sUryAbho devastAn bahUn devakumArAMzca devakumArIzca evamavAdIt-gacchata khalu yUyaM devAnupiyAH! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM kuruta, kRtvA bandadhvam namasyata, vanditvA namasthitvA gautamAdikAnAM zramaNAnAM AnaMda se harSita hone lagA. taba ve jahAM sUryAbhadeva thA. vahA~ para AI (uvAgacchittA suriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM jAva baddhA ti) vahAM Akara una sabane bUryAbhadeva ko donoM hAthoM kI aMjali banAkara yAvada use mastaka para rakhakara badhAI dI. (badvAvittA evaM vayAsI) badhAI dekara phira unhoMne usase isa prakAra kahA - (saMdisaMtu Na devANupiyA ! jaM amhehi kAyaya) he devAnapriya ! Apa hameM AjJA deM-jo kAma hamAre dvArA honA hai use karane kI (taeNaM se mariyA deve te bahave devakumArA ya devakumArio ya evaM kyAsI) taba usa sUryAbhadevane una saba devakumAroM se evaM devakumArikAoM se isa prakAra kahA-(gacchaha Na tumbhe devAnuppiyA! samaNa bhagava mahAvIraM tivaskhutto AyAhiNapayAhiNaM kareha) he devAnamiyoM? Apa loga jAveM aura zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tIna bAra pradakSiNA kareM (karittA vedaha, namaMsaha) unako vaMdanA kareM, namaskAra kare, (vaMdittA. namaMsittA goyamAjhyANa samaNANaM niggaMthANaM taM divvaM devi divvaM devajaha - hada AnaMdathI harSa pAmyAM. tyAra pachI teo jyAM sUryAbhadeva hatA tyAM AvyAM. (uvAMgacchittA mariyAbhe deve karayalapariggahiyaM jAva baddhAveti) tyA mAvAna teoe sUryAbhadevane baMne hAthanI aMjali banAvIne cAvata tene mastake mUkIne dhAmaNI bhApI (baddhAvittA evaM bayAsI) yAmI mAghIna tebho tene mA pramANe dhuM (saMdisaMtu Na devANuppiyA ! ja amheM hiM kAyavya) 8 vAnupriyaM! mA5 sabhA re Ama sabhArAthI thAtu DAya tene 42vAnI mAjJA se (taeNa se mUriyAbhe deve te bahave devakumArA ya devakumArio ya evaM vayAsI) tyAre te sUryAladeve te sau devakumAre ane devakumArikAone A pramANe kahyuM (Ai Na tumbhe devANupiyA ! samaNa bhagavaM mahAvIra tikhuso AyAhiNaNyAhiga kareha ) hevAnupriyA! tabhe sau on bhane zrama mAvAna bhApIranI zumata prakSiA rIna. (karitA vaMdaha namasaha) tegAdhIna pahana tathA nm:||2 / (vAdittA nama sittA goyamAiyANa', samaNANa nigga
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 . . . : rAjapraznoyasUtre nirgrandhAnAM tAM divyAM devaddhi divyAM devadyuti divyaM devAnubhAvaM divyaM dvAtrizadvidhaM nATayavidhim upadarzayata, upadaya kSiprameva etAmAjJaptikAM pratyarpayana |m.35|| TIkA-'taeNa te bahave' ityAdi-vyAkhyA nigadamiddhA // 10 37 // mUtram --taeNaM te bahave devakumArA ye devakumArIo ya sUriyAbheNaM deveNaM evaM vuttA samANA hatuTa jAva hiyayAM karayala jAva paDisuNe ti, paDisuDittA jeNeva saMmaNe bhagavaM mahAvIreM teNeva uvAgacchaMti, uvAgaMcchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti, baMdittA namasiMttA jeNeva goyamAigrA samaNA niggaMthA teNeva uvAgacchaMti |suu. 38 / 1 chAyA-tata: khalu te bahavo devakumArAzca devakumAryazca mUryAbhena devena evamuktAH santaH hRSTatuSTa yAvahRdayAH karatala. yAvat pratizRNvanti, pratidivyaM devANubhAva divvaM vattIsahabaddhaNavihiM uvadaMseha, uvadaMsittA khippA meva eyamANattiya paccapiNaha) vandanA. namaskAraH karake phira Apa loga gautamAdizramaNa nigraMthoM ko usa divya devarddhi ko, divya devadyuti ko divya de sAnubhAva ko evaM divya 32 prakAra kI nATayavidhi ko dikhalAve dikhalAkara pIche merI isa pradatta AjJA kI pUrti ho jAne kI sUcanAmujhe deN|mu0 37 // isa mUtra kA TIkArtha spaSTa hai / mU0 37 / / sUtrArtha--(taega) isake bAda (te vahave devakumArA ya devakumArIo ya mUriyAbhegaM deveNa evaM vunA samANA haTTa jAva hiyayA karayala jAva paDimuNe ti) una saba devakumAroM ne evaM devakumArIkAoM ne jo ki thAgauM taM dina deviDa divyaM devajuI dina devANubhAva' dina battIsai vaDhU NavihiM uvadaMseha, uvadasittA khippAmeva eyamANattiya paJcappiNaha ) vadanA temaja namaskAra karIne tame sau gautama vagere zramaNa nigraMthane divya dRddhine divya devatine, ; divya devAnubhAvane ane divya 32 jAtanI nATya nidhi batAvo batAvIne pachI A kArya pUruM thaI javAnI mane jANa kare. sU.37 2.. sUtranA, yA paTa: cha. sU. 37u 'taeNate bahave devakumArA ya devakumArIo ya' ityAdi / / sUtrArtha- (taeNa) tyA2 yachI (te. bahave, devakumArA ya devakumArIoya mUriyAmeNa deveNa evaM vuttA samANA haTTatuTa jAtra hiyayA karayala jAya paDimuNe ti) mA vaamaa| tabhanna vibhArisamA 12yA pUrvajita 3the sUryA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 38 sUryAbhamya samudghAtakaraNam 6 :16 zrunya yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH tatraiva upAgacchanti, upAgatya zramaNa bhagavanta mahAvIra vandante namasyanti, vanditvA namasyitvA yauva gautama dikAH zramaNA nirgranyA- nazaiva upAgacchanti / / sU0 38 // ' dIkA--'taeNate bahave devakumArA' ityAdi-vyAkhyA nigadasiddhA i. 38i - mUlam-taeNate bahave devakumArA devakumArIoya samAmeva samosaraNaM kareMti, karitA samAmeva paMtIo baMdhati, badhittA samAmeva paMtio . namasaMti, namaMsittA samAmeva paMtio avAmamaMti, avamitA samA meva unnamaMti, unnamittA evaM sahiyAmeva onamaMti evaM sahiyAmeva unnamaMti, uNNamittA thimiyAmeva oNamati thimiyAmeva unnamaMti saMgayAmeva onamati saMgayAmeva unnamaMti, unnamittA samAmeva mAM bhadeva ke dvAga pUrvoktarUpa se AjJApita kiye gaye the haSTatuSTa yAvat hRdayavAle hokara evaM donoM hAthoM ko jor3akara usakI pradatta AjJA ko svIkAra kiyA (paDisuNittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAga. cchati) svIkAra, karake phira ve sabake sara jahAM zramaga bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye (uvAgacchittA) vahA~ Akara ke unhoMne (samAM bhagavaM mahAvIraM vaMti nati ) zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vadanA kI, namaskAra kiyA (vaMdattA namaMsittA jeNeva goyamAjhyA samagA niggaMthA teNeva uvAgacchaMti) vandanA namaskAra karake phira ve jahAM gautamAdi zramaNa nigrantha the, vahAM para Aye / ima sUtra kA TIkArtha spaSTa hai / m038|| - deva vaDe AjJApita thayelAM che - hajhe tuSTa yAvat hadayavALA thaIne ane baMne hAthane DIne temanI AjJAna 2vIrI. (paDisuNittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre neNeva uvAgacchati) svArIne pachI tamA nyo zramAna vAna vimAna DatA tyAM gayA. (uvAgacchittA) tyo ni tere (samaNa bhagava mahAvIra vadati, namasati ) zrama lagavAna bhADAtIne vana tamA nabhA2 cyA (vadittA nama sittA jeNeva goyamajhyA samaNA niggathA teNeva uvAgacchaMti) vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI teo jyAM gamata vagere zramaNa nirgathe hatA, tyAM gayA. A sUtrane TIkA spaSTa che. je sU38 che
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ...... ::. rAjapraznAyasUtre nimradhAnAMnA diyA devarSi divyAM devadyuti divyaM devAnubhAvaM divyaM dvAtrimAdhi nArayavidhim upadayAta. upadarya kSiprameva etAmApti kA pratyarpayatama 37 // TIkA-tANa ne yahave' ityAdi-vyAkhyA nigadamiddhA // 10 37 / / garam --nAegAM te vahave devakumArA ye devakumArIo ya sUriyAmeNaM deveNaM evaM buttA samANA hatudra jAva hiyayAM karayala jAva paDimuNeti, paDisuDittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIreM teNeva uvAgacchati, ubAMgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti, vaMdittA namasittA jeNeva goyamAiyA samaNAniggaMthA teNeva uvAgacchati |suu.38|| chAyA-nataH khalu te bahavo devakumArAzca devakumAryazca sUryAbhena devena enanAH mantaH haTatuSTa yAvaddayAH karatala yAvat prativanti, patidivya devANu bhAvaM. divvaM yattIsahabaddha NavihiM upadaMse haiM, uvadamittA khippA mena eyamAni paccapiNaha) vandanA. namaskAra karake phira Apa loga gauramAdi pramaNa niyoM ko usa divya devaddhi ko, divya devadyuti ko divya de dAnamAra ko divya 32 prakAra kI nATyavidhi ko dikhalAve dikhalAkara pIche merI isa pradatta AjJA kI pUrti ho jAne kI sUcanAmujhe deN|mu0 37 // . . sa mantra kA TIkArya mpaTa hai| ma0 37 // mRtrA--(nAga) usake bAda (ne baDave devakumArA ya devakumArIo namariyA meM gaMdezeNa evaM bunA samAmA haTata jAva hiyayA karayala jAva pani tio una naya devakumAroM ne evaM devakumArIkAoM ne jo ki bhAna na dina dekhi dinca devajuI dina devANubhAva' dina battIsai pa ni vAda se.. upada sicA khiyAmeva eyamANaniya paJcappiNaha ) - te namarakAra karIne e gItama vagere zrama nine divya dRddhine - vina, vikhya darabhAvane ane divya 32 jAtanI nATaya nidhi batAve _ 5 pAnI bhane 3. // 1. 37 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-m subodhinI TIkA su. 38 sUryAbhasya samudghAtakaraNam 269 graataNa bhagavAna mahAvIraH tatraiva upAgacchanti, upAgatya zramaNa 'bhagavanta' mahAvIra' bandante namasyanti vanditvA namastviA yava gauta dikAH zramaNA nirmanthA tatraiva upAgacchanti // sU0 38 // 1. TIkA--taeNa te have devakumArA' ityAdi vyAkhyA nigadasiddhA / 38. mUlam - taNaM te bahave devakumArA devakumArIo ya samAmeva samosaraNaM kareMti, karitA samAmeva paMtIo baMdhaMti, badhittA samAmeva paMtio namasaMti, namasittA samAmeva paMtio avanaMti, atraNamattA samA meva unnamaMti, unnamittA evaM sahiyAMmeva onamaMti evaM sahiyAmeva unnamaMti, uSNamitA thimiyAmeva oNamati thimiyAmeva unnamaMti saMgayAmeva onamati saMgayAmeva unnamaMti, unnamittA samAmeva 3 - " sUryAbhadeva ke dvArA pUrvoktarUpa se AjJApita kiye gaye the haSTapuSTa yAvat hRdayavAle hokara evaM donoM hAthoM ko jor3akara usakI madanta AjJA ko svIkAra kiyA- (paDiNittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva ubAgacchaMti) svIkAra karake phira ve sabake saba jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye ( uvAgacchittA) vahAM Akara ke unhoMne (samagaM bhagavaM mahAvIraM vadatinasaMsaMti) zramaNa bhagavAn mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiyA (vaMdattA namasittA jeNeva goyamAiyA saMmaNA niggaMdhA teNena uvAgacchaMti) vandanA namaskAra karake phira ve jahAM gautamAdi zramaNa nirgrantha the, vahAM para Aye / isa sUtra kA TIkArtha spaSTa hai // mR0 38 || dhruva vaDe AjJApita thayelAM che -haSTa tuSTa cAvatA hRdayavALA thaIne ane ane hAtheAne 'leDIne tebhanI AjJAne svImarI (paDiNittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati) svIzrarIne pachI tethe gadhA nyAM zrabhANu bhagavAna virAnmAna 2 DutA tyAM gayA. ( uvAgacchitA tyAMne tethe (mamaNa bhagava mahAvIra vadati, nama sa ti ) zrabhANu lagavAna mahAvIrane vaMdanA tema namasra karyo '(vadittA namaH sittA jeNeva goyamaiyA samaNA niggaMdhA teNetra uvAgacchaMti) vadanA temaja ' namaskAra karIne pachI teo jyAM gaumata vagere zramaNa niSrathA hatA, tyAM gayA. A sUtranA TIkA spaSTa che. ! sU 38 5
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 rAjapraznIyasUtra pasaraMti, pasaritA samAmeva AujjavihANAiM gehaMti, giNihattA samAmeva pavAeMsu pagAiMsu prnnciNsu| // sU. 39 // chAyA--tataH khalu te devakumArAzca devakumAryazca samameva samavasaraNa kurvanti, kRtvA samameva paktIvaghnanti, baddhvA samameva paktito namasyanti, namasyitvA samameva paktitaH avanamanti, avanamya samameva unnamanti, unnamya evaM sahitameva avanamanti, evaM sahitameva unnamanti, unnamya stimitameva, avanamanti stimitameva unnamanti, saMgatamevAvanamanti, saMgatamevonnamanti, unnamya samameva prasaranti, prasanya samametra AtodhavidhAnAni gRhNanti gRhotyA mamameka prAvAdayan pAgAna prAnRtyan / mU. 39 / 'taeNaM te vahave devakumArA' ityAdi-- ____TIkA--tataH-bhagavanmahAvIra-gautama zramaNasamIpe gamanAnantaraM khala te-tatsamIpAgatAH, bahavaH-apTazatasaMkhyAH , devakumArAH ca-punaH tAvatyo devakumAyaH samameva-ekakAlameva, samavasaraNaM-samAgamanaM kurvanti milantIti samuditArthaH, kRtvA samameva pI-reNoH, vaghnanti, baddhvA samakAlameva patito namasyanti-namaskurvanti,namasthitvA samameva patitaH-zreNitaH, ava 'taeNaM te bahave devakumArA devamArIo ya' ityaadi| . mutrArtha--(taeNaM) isake bAda (te ghaDave devakumArA devakumArIbho ya de saba devakumAra evaM devakumArikAeM (pamAmeva samoptaraNaM kareMti) eka hI kAla meM mila gaye Agaye. (karittA samAmeva paMtIo vaMdhati) eka hI sAtha paMktimeM baMdha gaye (vaMcittA samAmetra namasati) aura eka hI sAtha poktavaddha hue sabane namaskAra kiyA. (namaMsittA samAmeva paMtimro avaNamaMti) namaskAra karake phira sabane ekahI sAtha kAla meM paMkti baddha hue nIce jhuke (avaNa mittA samAmeva unnamati) nIce jhukakara phira maya eka 'taeNa te bahave devAkumArA ya devakumArIo ya' ityAdi / sUtrArtha- (taeNa), tyA2 pachI (te vahave devakumArA devakumArIo ya) tegA 6 bhA2 mina hevAbhArizamI (samAmeva samosaraNa kareMti) 30 samayamA yI sAthe bhajI gayA. (karitA samAmeva paMtIo baMdhati) yI sAthe tima anuThabhe romAM-25 gayA. (baMdhittA samAmeva patiyo namasaMti) nmane gayI sAthai simA yesA tasA padhAyAma sona namA2 4yA. (nama sittA samAmeva patio aNamaMti) nabha2412 4zana pachI saume 424 mamA pati. thApana nIya nabhyA. (avaNamittA samAmeva unnamati) nIya nabhI pachI sau
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 39 sUryAbhasya samudghAtakaraNam namanti-nIcairbhavanti, avanamya samameva unnamanti-uccairbhavanti-UrdhvamavatiSThante, evam-anena prakAreNa sahitameva militameva yathA syAttathA sahaiveti bhaavH|' avanamanti, evaM sahitameva unnamanti, unnamya stimitameva-nizcalameva abanamanti,stimitameva unnamanti,saGgatameva militameva yathAsyAttathA sahaiva amanamanti, tathA-saGgatameva unnamanti, unnabhya samameva prasaranti-vistRtA bhavanti-pRthaka pratham bhavantIti bhaavH| prasRtya samameva AtodyavidhAnAni vAditrabhedAna gRhNanti-dhArayanti, gRhItvA samameva tAni vAdyAni prAvAdayan-pravAditavantaH. tathA-mAgAyan-prakarSeNa gotavantaH, tathA-mAnRtyan-pranRttavantaH ||m, 39 / / hI sAtha U~ce ko uThe-U~ce hue arthAt khaDe ho gaye. (unnamittA evaM sAhiyAmeva onamAMti evaM sAhiyAmeva unnamati) U~ce uThakara phira de milakara nice jhuke, aura milakara hI U~ce uThe (uNNamittA thimiyAmeva onamaMti, thimiyAmeva unnamaMti) uThakara phira ve stimitarUpa (nizcalarUpa) se nIce jhuke aura stimitarUpa se hI Uce uThe (sa gayameva onamaMti, saMgayAmeva unnamati,) tathA sAtha hI sAtha ve saba jhuke aura sAtha hI sAtha ve saba UMce uThe (unnamittA samAmeva pasaraMti, pasarittA samAmeva AujavihANAI geNhaMti, gihittA samAmeva pavAeM su, pagAi'su, paNaciMsu) uMce uThakara phira ve saba ke saba eka hI samaya meM phaila gaye. alaga 2 ho gaye. alaga 2 hokara unhoMne sabane eka hI samaya meM AtodhavidhAnoM (vividhavAjo) ko pakaDa liyA aura eka sAtha hI eka hI samaya meM una bAjoM ko banAyA, acchI taraha se gAyA aura acchI taraha se nRtya kiyaa.| isakA TIkArtha mUlArtha ke anurUpa hI hai // mU0 39 / / sAthai 752 cyA meTase 3 l thayA (unnamittA evaM sahiyAmeya onamaMti, evaM sAhiyAmeva unnamaMti) GAn us tesA ||dhaa mI sAthe 52za nIya nabhyA mane pachI sehI sAthai zarIramA thayA. (uNNamitta thimiyAne onamaMti, thimiyAmeva unnamaMti) mA dhane pachI teyA stibhita 35 nizcaNa 35thI nIya nabhyA mane stibhita 35thI lAmA thayA, (saMgayAmeva onamati, saMgayAmeva unnamaMti) mecI sAthe sau nabhyA mane hI sAthe sau saya yA. (unnamittA samAmeva pasarati; pasaritA samAmeva AujavihANAI gehaMti, giNhittA mamAmeva pacAeM su pagAisu paNAMccisu) ye hIna pachI tamA save se sbhcamAM vikherAI gayA. Ama tema phelAI gayA. vikherAIne badhAoe ekI sAthe A vidyAne ghaNI jAtanA vAjAone lIdhA ane ekI sAthe eka ja samayamAM te vAjAone vagADavA. ane badhAe khUbaja sarasa rIte gAyuM ane nRtya karyuM. A sUtrane TIkArtha mUla artha, pramANe ja che ! sU. 39
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7ra rAjapraznIyasUtre mulam---kiM te? ureNa maMda sireNa tAra kaTheNa vitAraM tivihaM tisamayareyagaraiya. guMjAvaMka kuharovagUDha rattaM tihANakaraNasuddhaM sakuharaguM. jaMta vasataMtItalalayagahasupautta mahura sama salaliyaM maNohara miDa ribhiyapayasaMcAra surai suNai varacArurUvaM divyaM NasajaM geMyaM' pagAyAvi hotthA / sU. 40 / . - . chAyA--kiMte urasi mandaM zirami nAraM kaNThe citAraM trividhaM trimamayarecAracitaM guJjA'cakrakuhagepagUDhaM raktaM tristhAna karaNazuddha : sakuharaguza ' 'kiMte ? ureNa madaM sireNa tAraM' ityaadi| satrArtha-(te) una pUrvokta devakumAroMne evaM devakumArikAoM ne (f.) kima prakAra se (geya) gAnA gAyA yahI bAta sUtrakAra ne isa mUtra dvArA praSTa kI hai ve kahate haiM ki una logoM ne (ureNa mada) pahile to gAna ko hRdaya meM mandarUpa se uThAyA-gAyA vAda meM (sireNa tAraM) zira meM use pahile kI apekSA kucha U~ce svara se uThAyA. (tiviha timamayareyagaraiya gujAvakakuhaH rovagUDha ratta tiTogakarasuda) isa taraha jo bhI gAnA unhoMne gAyA vaha ukta ina tIna prakAra se karake gAyA ata: vaha pratyeka unakA gAnA trisamaya recaka se racita thA. recaka zabda kA artha hai zvAsa ko bAhara nikAlanA trisamayakA artha hai tIna kAla vibhAga vizeSa jisa recaka meM haiM vaha isa recaka se no gAnA saMpanna hotA hai vaha gAnA trisamayaM recake ravita _ 'kite ? ureNa maMdaM sireNa tAra'. ityAdi / sutrArtha-(te) pUta te devakumAra temaja devakumArikAo (jaM) kevI rIte (geya) gItA gAyAM te mI sUtrA2 sA sUtra 4 aTa 42 cha-tamA cha -te yoga ( ureNa mara) paDalA to ta saMyamA bha ma 35mA yu. tyA2 pachI (sireNa tAI) ziramA tene paDasA 42444 sADhe 6pAyu mAyu tyA2 pachI (kaMTe citAraM) 44mAM padhAre 252 upAyu (tivihaM tisamayareyagarahaya guMjAvaMkakuharovagRha ratta tihANakaraNasuddha) mA prabhArI tebhArI ne kaMI gAyuM te pUrvokata traNa rIte gAyuM. ethI temanuM dareke dareka gIta trisamaya cakathI racita hatuM. recaka zabdano artha thAya che zvAsane bahAra kADhavo. trisamayane arthe A pramANe che ke traNa kALa vibhAga vizeSa je recakamAM che te, A recakathI je gIta cukata hoya che je gIta trimaya recaka racita hoya che. temaja temanuM te gIta - -
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 40 sUryAbhasya samudghAtakaraNam ura. tantrItalatAlalayagrahasaMprayuktaM madhuraM samaM salalitaM manohara' mRduribhitapadasaJcAra' surativaracArurUpaM divyaM nATayasajaM geyaM magItA api abhavan // 40 // hotA hai. tathA vaha unakA gAnA gunnAkakuharopagRha thA, arthAt guMjApradhAna aise avakra zabda nikalane ke mArga ke anatikUla vivaroM se upagRha -yukta thA, rakta-rAgayukta thA, tathA tristhAna karaNa se zudra thA. arthAt zira evaM mastaka meM svarasaMcArarUpa kriyA se zuddha thA. (sakuharaguMjatavaMsataM tItalatAlalagragaha susaMpauttama hara mama salaliya maNohara) tathA isa gAne meM jo vaMza-bAMpurI banAI jA rahI thI vaha apane vivarasahita kujita ho rahI thI. vINA bhI isakA sAtha de rahI thI / tala karatala kA bajAnA, tAla denA, laya kA honA, ina saba apane sAdhanoM se vaha gAlA yukta thA, isaliye vaha gAnA madhura thA, sama thA. salalita - madhura svara evaM mUcrchanA se yukta thA mana ko haraNa karane vAlA (miribhiyAya - cArasUraisuNaivaracArurUvaM divyaM hasaja-geyaMpagI yAci hotyA) mRdu evaM ribhita aise padasaMcAra se yukta thA, sunane vAloM ko proti kA janaka thA, zobhana samApti se yukta thA, pradhAna sundara svarUpatrAlA thA, apUrva thA. evaM nRtya meM tatpara thA. aise gAne ko unhoMne gAyA / 293 guMjAva kuharApagUDha hatu. temaja eTale ke guMjA pradhAna evA avakra zabda nIkaLavAnA mAnA apratikUla vivarethI upagUDha yukata hatuM, rakata-rAga cuta hatuM temaja svara saMcAra rUpa tristhAna karaNuthI zuddha hatuM. eTale ke ura; zira ane mastaka myiAthI zuddha hutu. (sakuharaguMjata satatItalatAlalaya mahasusa paukta' mahUra sama salaliyaM magohara) tebhana mA gItamAM ne vAMsaNI vagAuvAmAM bhAvI itI te potAnA vivasahita gujita thai rahI hatI. vINA paNu sAthe sAthe vagADavAmAM AvI rahI hatI, tala-tALIe vagADavI, tAla ApavA, laya A ve peAtAnA sAdhanAthI te gIta yukata hatuM. ethI te gIta madhura hatuM, sama hatuM. sAlita, madhura svara ane bhUrcchanA yukta hatuM manohArI hutu. ( siuribhiyapayasa cAra surakSa suNaivaracArurUvaM divya' hasajja' geva pagIyAni hotyA ) bhUhu bhane zilita evA padyasaMcaraNathI yukta hatuM. sAMbhaLanArAo mATe prema utpanna karanAruM hatuM, AAlana samAptithI yukata hatuM. pradhAna su Mdara svarUpavALuM hatuM. apUrva hatuM. ane tatpara hatuM. evA gItane teo badhAe gAyu
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 274 'rAjaprazIyasUtre 'kiM te? ureNa madaM' ityAdi- TIkA - - kiM kathaM kena prakAreNa te pUrvoktAH devakumArA devakumAryayaivaM geyaM magItavanta iti pUrveNa sambandhaH / uttarayati - urasi - hRdaye mandam magItAH, evaM zirasi nAram - atyuccaiH kaNThe vitAram - atyuccetarAm etena yathArthalakSagopetaM pragotavanta iti sUcitam gAne hi prathamato gItamutkSipya 'utkSepakAle ca gItaM mandaM bhavati 'Adimiu ArabhaMtA' (AdimRdumArabhamANAH ) iMti vacanAt evamane gAnaguNakSatisambhavAt, anaeva - 'urasi mandam' ityu samiti, tato gAyatAM janAnAM sUryAnamabhinat svaro'tyuce bhavati ca svaro TIkArtha - - kisa prakAra se devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne gAnA gAyA - isI bAta ko mutrakAra ne isa sUtra dvArA prakaTa kiyA hai. kahate haiM ki una devoMne jo gAnA gAyA gAMnA pahile to unhoMne hRdaya meM mandarUpa se gAyA, bAda meM use kaNDa meM pahile ko apekSA kucha u~ce svara se gAyAM aura phira bAda meM dhvani ko kaNTha meM lAkara use aura adhika U~ce svara se gAyA. isa taraha gAne ke jo lakSaNa hote haiM una lakSaNoM se upeta karake unhoMne gAnA gAyA ya isa taraha kathana se sUcita kiyA gayA hai. gAne meM pahale gIta ko uThAyA jAtA hai ataH jaba gIta ko uThAyA jAtA hai nava vaha gIta (mitra) mRdu - manda hotA hai, kyoM ki ' AdimiuM ArabhaMtA' aisA niyama hai. yadi aisA nahIM kiyA jAtA hai to gAnaguNa meM kSati AmakatI hai. isI kAraNa 'urasi mandaM' aisA kahA gayA hai / isake bAda gAnevAloM ke mastaka ko e TIkA devakumAra ane devakumArikA gIta kevI rIte gAyuM. te ja vAta mRtrakAra A sutra vaDe spaSTa karavA mAMge che. A sUtramAM teo kahe che ke te devAe je gIta gAyuM tene pahelAM temaNe hRdayamAM maMda rUpamAM gaLyu. tyAra pachI tene kaMTha pradezamAM pahelAM karatAM kaika UMcA svare gAyuM ane tyAra pachI dhvanIneka pradezamAM lAvIne tene pahelAM karatAM paNa meTA svare gAyuM A rIte gAvAnA je lakSage! hAya che. te sarva lakSaNaiAthI yukata gIta temaNe gAyuM A vAta A thAya che. je gAvAmAM sau pahelAM gItane upADavAmAM Ave che. ethI jyAre kathana vaDe sUcita ucAunAmAM Ave che tyAre te (miu) mRhu-maMDa hoya che. bhiDe 'Adimitra AtA ! latano niyama le bhAvu vAmAM Ave nahi to gItanI yuktAbhAM kSati tha zaDe tema hai methI 'urasImanda' 'hevAmAM mAnyuche che. tyAra pachI gAvAvALAnA mastakaneA abhidhAta karatA svarakhahu ja uMcA thai jAya che ,'
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. su. 40 sUryAbhasya samudghAtakaraNam dvitIyaM vA tRtIya sthAnamA dharAdhati, ata evAkam 'zirAsa tAram' iti, ma ca svaraH zirasaHprati-ninaH san kaNThe bhramati, tatra bhraman madhurataro bhavati, ata evokama- 'kaNThe fvatAram' iti, iti saGgItamakriyA / evaM trividhaMtriprazArakaM, pratyekaM virecakara vila-trayaH samayAH - kAlavibhAgavizeSA yasmin saH, etA:zo recakaH- zvAsavahirnissAraNarUpa:, tena racitaM - sampAditra geva pragItavantaH / tathA-guJjA'rakrakuharopagUDha-guJjA-guJjanaM tatpadhAnAni yAni ayakANi-zabdaniH saraNamArgApatikUlAni kuharAgi-vivarANi taiH upagraha - abhighAta karatA huA sara Ane U~cA ho jAtA hai usa sagama vaha svara dvitIya athavA tRtIya sthAna para ArUDha ho jAtA hai, isaliye 'zirasi tAram' aisA kahA gayA hai / vaha para jaba mastaka se nivRtta hotA huA kaNTha meM bhramaNa karatA hai. taba vaha bhramaNa karatA huA vaha madhuratara ho jAtA hai, isIliye 'kaThe vitAram' aisI saMgIta kI prakriyA hai. isa prakAra tIna taraha kA pratyeka geya unhoMne trisamayarecaka se racita huA hI gAyA. jisa recaka meM zvAsake bAhara nikAlane malA samaya-kAlavibhAgavizeSa lagate haiM usakA nAma vinamayarecaka hai. isa trisamayayukkarecaka so jo gAnA saMpAdita hotA hai vaha gAnA trisamaya recakAcita hotA hai / tathA ' gunjAbakakuharopagUha geyaM geyavantaH' aisA gAnA gAyA ki jo gujAvakakuharopagUha thA gunja nAma gurujana- gUMjane kA hai. jisa gAne meM guMjana pradhAna kuhara-vivara athaka zabdoM ke nikalane ke mArga se abhatikUla hote hai, aura aise kuharoM se jo gAno upagUr3ha-yukta hotA hai, vaha gAnA 1 camate te svara mIla trIma sthAna para sAiTa thAI laya che, bheTalA bhATe 'zira si tAram' Ama vAmAM mAyuM che. methI te svara kyAre bhastasthI thAchI ise kaMThamAM kre che tyAre tyAM pharatA te strara madhura tara thaI jAya che. evI ja kuMThevitAram' A pramANe trAsAM bhAvyu che. metrI saMgItanI aDiyA cheza traNa jAtanuM dareke dareka gI temaNe trisamaya recakathI racita thayeluM ja gAyuM. - recakamAM zvAsane bahAra kahADavamAM-traNa samaya--kALa vibhAga vizeSa lAge che, te trisamaya-reyA-racita hoya cha tetra 'guJjAvakakuharopagUDha geyaM geyavantaH ' temaNe evuM gAyu ke je guMjAva kurApagaDha hatu. guMjA guMjananuM nAma che. je gItamAM zuM na pradhAna kuhara-trivaravarka zabdone nIkaLavAnA mArgane apratikULa avA hAthI je gIta upagUDha----yukata--hAya che, te gIta sujAna 6 hAya
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtre 276 yukta geva gatavantaH evamagrezana, tathA-rakta-ta-viyAnaka zuddha - tristhAneSu uraH ziraH kaNTheSu na karaNa- kriyA svarasaJcAra, tena zueva ca - uraH zuddha ziraH zuddha kaNDavuddha ca natrAya krama:- yadi urabhi saJcAna svaraH svabhUmikAnusAreNa vizAlo bhavati tadA uraH zuddho bhavati, tAdRzasvarayogAdgItasuraH zuddhamucyate evamagre'pi yadA ca kaNThe sasvaraH sazcarito bhavati tatra ca na sphurati tadA kaNThazuddhI vyate yadA sa zirasi saJcaritaH san sAnunAsiko bhavati tadA sa giraH zuddho vyapadizyate, yadvAtristhAnarUpaiH karaNaiH - sAdhanaiH zleSmaNA'vyAkulayAcchudergIyamAnamapi zuddham kaNThaziraHza zuddhAt tristhanikaraNazuddham, tathA-sakuharaguJca zatantrInalanAlaya gujApradhAna avakra kuharoM se yukta hone se gujAvaka kuharopagRha mAnA jAtA hai| tathA jo unhoMne gAyA - vaha rAga-rAgayukta thA, tathA tristhAna karaNa se zuddha thA-ura zira, kaMTha ina tIna sthAnoM meM karaNasvaramaMcArarUpa kriyA se zuddha thA, isa taraha uraH zuddha. ziraH zuddha aura kaMThazuddha gAnA gAyA yahA~ aisA krama deM-yadi uraH sthala meM saMcaraNa karatA huA svara apanI bhUmikA ke anusAra vizAla hotA hai - taba vaha uraH zuddha svara kahalAtA hai. aise svara ke yoga se gIta uraH zuddha kahA jAtA hai. isI prakAra se Age bhI jaba kaNTha meM vaha svara maMcarita hotA hai-vahAM phaTatA nahIM hai taba vaha svara kaNThe zuddha kahalAtA hai aura jaba vaha mastaka meM savarita hotA huA anunAsikasahita hotA hai taba vaha svara zizuddha kahalAtA hai. athavA zlemA se avyAkula hone ke kAraNa hue aise tristhAnarUpa karaNoM se gIyamAna bhI gAnA uraHkaMTha evaM zira zuddha hotA hai ataH vaha bhI tristhAna karaNa avakra kuharI yukata hevA badala guMjAva kuharApagUDha mAnavAmAM Ave che temaja je gIta temaNe gAyu' te rakata----rAga yukata hatuM temaja tristhAna-karaNathI zuddha hatuM, uruM, zira ane kaMTha A traNe sthAneAmAM gIta gAvAmAM Avyu. ahIM A jAtane krama che. jo urasthaLamAM saMcaraNu karatA svara peAtAnI bhUmikA mujaba vizALa hAya che tyAre te uraH zuddha svara kahevAya che. evA svaranA ceAgathI gIta uraH zuddha kahevAya che A pramANe tenA pachI paNa jyAre kaMThamAM te svara saMcarita hAya che, tyAM phATI jatA nathI tyAre te svara kaThe zuddha kahevAya che. ane jyAre te mastakamAM saoNMcArita thatA anunAsika sahita thAya che tyAre te svara ziH zuddha kahevAya che athavA zleSmAthI avyAkuLa AvA khadala zuddha thayelA evAM traNa sthAna rUpa karaNAthI nIyamAna gIta paNa u kaMThe ane ziraH zuddha hAya ethI te pazu tristhAna karaNa
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ :77 subodhinI TIkA sU 40 sUryAbhasya samuddhAtakaraNam graha susaMprayukta mahara:-vahitaH guJjan-guJjino bhavazca yA baMzaHmaH, tathAtantrAvINA, nalaM-karatalaM tAlaM-latsvarAnuvati yathAsyAttathA lagaH-sAmyaM tantryAH svara kA vA, enepAM grahaNera-yathAvadgrahaNena supamprayuktam--suSTu sampAditam, ana eba madhura-zravaNaramaNIyaM mama-samAnaM salalitaM madhurasvA mUchanAsahatam, ata eva-manohara-zrotRjanamanoharaNa kArakaM, tathA-mRduribhitapadasazvAra-maduH-komalasvarayuktaH. patra svaro'jhareyu gholanA svaravizezeSu ca saJcAn ragatIva pratimAsate ma padamacAro ribhita ucyate evaM ca mRduH-ribhitaH padamacAro yatra nad mRduribhitapadasamvAraM murati-su-zobhanA ratiH-mItiH zuddha kahalAtA haiN| tathA jo gAnA unhoMne gAyA vaha sakuhara guMjavaMzavAlA thA. arthAt jo vahAM vaMza-bAMgluro bajAI jA rahI thI vaha vivarasahita thI. aura gujina svaravAlI thIM. taMtrI-vINA bhI yukta thA. athavA layavAlA -taMtrI ke svara prakAravAlA thA. isIse baha zravaNa ramaNIya bana rahA thA. sama thA samAna thA. salalita-madhura svara evaM muunchn| se yukta thA. ataeva zrotRjanoM ke mana ko haraNa karane vAlA thA. tathA mRduribhita. padasacAravAlA thA. pada saMcAra vahAM mRdu-komala mbaravAlA thA. evaM gholanA mvaravizeSoM meM saMcAra karatA huA svara pada saMcAra ko raMga mA rahA hai aisA patimAmita hotA thA, jahAM svara gholanA svaravizeSoM meM saMcAra karatA huA pada saMcAra ko raMga rahA hai aisA mAlUma detA hai yaha padasaMcAra ribhita kahalAtA hai| isa taraha vahAM pada saMcAra mRdu aura rebhita thA. sunane vAloM ko usameM bahuta acchI prIti jagatI rahatI thI. isa kAraNa vaha surAta thA-arthAta zuddha kahevAya che. temaja je gIta temaNe gAyuM te samuharagujaazavALuM hatuM eTale ke je tyAM vaMza-vAMsaLI vagADavAmAM AvI rahI hatI te vivara sahita hatI ane guMjita svara vALI hatI. taMtrI-Na paNa tyAM vagADavAmAM AvI hatI, tala-tAla paNa apAI rahyo hato, te gIta layathI paNa yukta hatuM. athavA laya yukta tatrInA svara prakAravALuM hatuM. ethI ja te zravaNa ramaNIya hatuM. sama hatuM. samAna hatuM. salalita hatuM. madhura svara temaja mUchanAthI yukta hatuM. ethI zretAenA manane AkarSanarU hatuM. temaja mRduribhita pada saMcAravALuM hatuM tyAM pada saMcAraNa mRdu-kesaLa-svaravALuM hatuM temaja gholanA khA jAtanA svara, vizeSamAM saMcaraNa karatuM te svara-pada-saMcaraNane raMgI rahyuM hoya tema lAgatuM hatuM. jyAM svara ghelA svara vizeSomAM saMcaraNa karato pada saMcaraNane raMjita karato hoya tema lAge che te pada saMcAra ribhita' kahevAya che. A rIte tyAM pada saMcAra mRdu ane ribhita hatuM. sAMbhaLanArAone temAM bahu ja prIti utpanna thaI rahI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3D laakh 278 zrogAM yatra tat suranimItyutpAdakam, tathA- nati-mu-zobhanA natiH-namanaMsamAti yatra tat tathA-vAcAmarUpa-raM-pradhAnaM.-sundaraM rUpaM svam-yasya nAthA, divyam-apUrvam, nATyamanta-nRtyatatparaM geyaM-gItaM pagInA:-pragIlavantaH apiapizabdaH samuccaye, abhinana-abhUvan / m.10|| mUlam-kiM te ? uddhamaMtANaM saMkhANaM siMgANaM saMkhiyANe kharamuhINaM peyANaM paripiriyANaM, AhanmaMtANaM paNavANaM paTahANaM, apphAlijjamANANaM saMbhANaM horaMbhANaM tAlijjatANaM merINaM jhallarINaM dudu. hINaM, AlavaMtANaM murayANaM muhaMgANaM naMdImuiMgANaM, uttAlinaMtArNa AliMgANaM tuMvANaM gomuhINaM mahalANaM, mucitANaM vInANaM vipacINaM vaLakoNaM kuhijatANaM mahaMtINaM kacchamINaM cittavIgArNa sArijatANa vahIsANe sughosANaM digholA, phudinaMtINaM bhAmarINa chabbhAmarINa parivAiNINaM chiratINaM tUNANaM tuMbaNANa, AmoDijAMnANaM AmoyoNaM bhAgaM (jhaMjhANa) naulANaM, acchi jaMtI gaM mugaMdANaM huDau gaM vici kI gaM vAi jatAgaM karaDANaM hiMDisANaM kiANeyANa kaDabAga, vAimaMtAga dadaragANaM dadarigA kutyukA kalaliyANaM prIti kA utpAdaka thA. gAne kA avasAna-samApti-mundara DhaMga na jahAM hotI thI baha gAna sunati kahalAtA hai-yahAM aisA hI thA. isaliye yaha bhI munAti thA tathA isakA vara-pradhAna, evaM cAra-sundara thA, isaliye yaha darabArarUpA thA. apUrva thA isaliye yaha divya thA. nRtya tatpara thI. isaliye yaha nATya gaja thA. | mU0 10 // hatI. ethI te surati hata-eTale ke premotpAdaka hatA, jatInI samAptijyAM suMdara rIte thAya che, te gIta sunati kahevAya che. ahI evuM ja hatuM. evI ja e paNa sunati hatuM. teja suMdara hatAM eTalA mATe e vara cArUM. rUpa hatuM apUrva hatuM ethI te divya hatuM nA tatpara hatuM ethI te jaTaya wiretog. 40 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - subodhinI TIkA. sU. 41 sUryAbhasya samuddhAtakaraNam maDayANa,AtADi jatANaM talANa tAlANa kasamAlANaM, ghaTijatANaM rigisiyANaM lattiyANaM magariyANaM sumAriyANa phuminjatANaM vaMsANaM velU ga vAlIga parijINaM baddhagA gaM / sU0 41 // chAyA-kiM te ? udadhmAyamAneSu zaGkeSu zAr3he zasi kAmu kharamuvISu peyA paripirikAsu AhanyamAneSu paNaveSu paTaheSu AmphAlyamAnAsu bhambhAlu hora mbhAmu tADyanAnAla meroSu alageSu dundubhiSu AlAtsu surajezu mRdaGgaSu nandImRdaGgeSu uttADyamAneSu AliGgeSu kustumneSu gomu vISu mardaleghu mUcchartha mA 'tei udRtANa' ityaadi| . mUtrArtha-(kiMte) aura bhI kisa prakAra se una devakumAroMne evaM devakumArikAoMne gAnA gAyA. isI bAta ko Age aura bhI mutrakAra isa mantradvArA pradarzita kara rahe haiM (uddhamaMtANa saMkhANa, siMgANa', saMkhiyANaM, kharamuhINa, peyAga, paripiriyANa) zaMkhoM ke, zraoM ke, zaMkhikAoM ke, kharasuviyoM ke, pepoM ke. paripirikAoM ke banane para (AhammatAgaM pagavANaM, paTahAga, apphAlijjAmANa, bhaMbhAga hobhAga) paNavoM ke paTahoM ka, tADita hone para tathA bhagAoM evaM horaMbhAoM ke banAye jAne para (tAlija tAga bherINa jhallarINa dudahIga) tathA bheriyoM ke jhallariyoM ke eka dundubhiyoM ke vajane para (AlacaMtAga murayANa', mugANa. nadInugAga) murajoM ke, mRdanoM ke e nandI mRinoM ke bajAne para ( uttAlijatAgaM 'kile uddhatANa'' ityaadi| sUtrA-(kiMte) te hevaamaa| tamA hemaarii4|| ye bhI zata paNa 4, Dho gIta yu-te vAtana sUtra2 2sUtra 43 2504 43 -- ( uddhamanAga saMkhANa, siMgANa, maMkhiyANa, sAmuhINaM, peyANa paripigyiANa) zaMkhe, yuga, zaMkhikAo, kharamukhio, piye paripirikAo vagADavAmAM AvyA tyAre (AhammaMtAgaM paNavANa: paTahAga', aTakAlijjA bhANaM hora mANaM) paTa paTa vagADavAmAM AvyA tyAre temaja bhUlAo ane horaMbhAe jyAre 12534Ri AR055 tyAre (tAlijjatANaM. merINa jhallIgaM duMduhIga) tebhA dezamA yo mane dulImA ma mAvI tyAre (AlavatANa purayANaM. muhaMgANa, naMdImugANaM) bhune, bhR| anI bhR yAre 4034ni bhAvyA tyAre (uttAlijjatANa AliMgANaM kutumANa gomuhINaM malANaM, munchi
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 rAjanIyasUtre nAgu voNA vipISu vallakA kuzyamAnAsu mahato kA citra vagAe sAryamANA vAsu suvopAsu nandighoSA kuTyamAnAsu bhrAmarISu SaDbhrAmarISu parivAdinISu spRzyamAnAsu nUgA tumbareNAsu AmoTanAneSu AmaTeSu kumbheSu ( jhajhA) nakuleSu cchidyamAneSu mukundeSu kA vidyamAneSu karaTeSu DiNDimeSu kiNikeSu kaDambe vAdyamAneSu dadderakeSu dardarikAsu kutumbe madeSu AtopAneSu talanAleSu kAMsyatAleSu ghanAnAsu riGgimikAsu latikA marikA zizumAra kriyamANeSu vaMzeSu veNutru vAlo parISu vaddhakeSu / . 41 / AliMgANa kututrANaM gomuhINaM maddalANa mucchitANaM vINANa tripaMcIga vallakINa, kudvija tANa mahatI kacchabhoNaM cittavINANa ) AliGgoM ke kustumboM ke gomutriyoM ke, mardoM ke bajane para, vINAoM ke vipaJciyoM ke balakiyoM ke banane para baDI 2 kacchaviyoM ke evaM citravINAoM ke bajane para (sArijja tANa raddhIsANaM suvosA maMdighomANa) vadhvImAoM, bo pAoM evaM naMdighoSAoM ke banane para (phuTija tIrNa bhrAmarINa ubhAmarINa parivAiNIga chippatINaM tUNANa tuMbavINANa ) tathA bhrAmarI, bhrAmarI, parivAdinI evaM inake bajane para tathA tUNA tumvavINA inake bajane para (AmoDija'tANa' AmogANaM kubhANaM (jhaMjhANaM) naDalANaM, acchi jaMtINaM sugaMdANaM huDakINaM vi cikaNaM) tathA Amoda, kumbha ( jhajhA) evaM nakulA inake bajane para tathA kuncha, cAkA evaM viviko inake bajane para (vArajjatA karaDANaM DiDimANaM kiNiyANaM karDabANa, vAina' vANa, daddarigANa, kutkutrANaM. kausiyANa, mahuyANaM) karaTa, DiMDiMga, kiNika, eva jjatAgaM vINANaM tricINaM vallakINaM, kuTTijaMtANaM mahaMtINaM kacchamINa vittaviNANaM) mAjhiMge, istuo, gobhumIyo, bhaIo, pIo, vitha zime, vADIyo, bhoTI cha tesara trivimA vADavAbhAM nyAvI tyAre ( sArijja tANaM RddhImAgaM sughAMsANaM gadighosANa) vIsA sughoSAo, tebhana nadvighoSAnyo lyAre vaJAuvAmAM nyAvI tyAre (phuhinaM to bhrAmarINaM channAmaroNaM parivAdaNIgaM chipatINaM lUgANaM koNANaM) te zrAmarza, SaDbhrAmarI, parivAhinI, saptataMtrI, tUSA tumapIlAmI kyAre vagAuvAmAM bhAvI tyAre (AmoDija'tANaM zranayANa' kubhAmaM ( jhajhAMga) naulA acchijjatIgaM sugaMdA huDukkIgaM vicikkI) temaja AmeTa, kuMbha (jhaMjhA) ane nAlA temaja mukuMda, huDukA ane vicikakI jyAre bajAudAbhAM zAdI tyAne (bAijja tANa karaDAga' DiDimANa kiNiyANa, kaDa
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 sunodhinI TIkA sU. 41 sUryAbheNa nATayavidhipradarzanam ki te ? uddhamaMtANaM' ityAdi TokA-punazca kim-kathaM kena prakAreNa te-devakumArAH devakumAryazca, pagItavantaH, iti pUrveNa saha sambandho vAcyaH / uddhamAneSu-mUle prAkRtatvAtyaptamyarthe paSThI, emagre'pi-tena zoSu umAyamAneSu-zabdAyamAneSu satma pagItavantA-manRtavantazca / evaM zrRGgeSu zrRGgAkAra-vAdyavizeSeSu umAyamAneSu kaDamba ina ke bajane para tathA daduHraka daI rikA, Rtumba, kalazikSA evaM maDeka inake bajane para, tathA tathA (AnADijjatANa talANa, tAlANa, kasatAlANa ghaTija tANa riMgisiyANaM lattiyANa mAriyANa, mumAriyANa) karatala tAloM ke evaM kAMspatAloM ke bajane para, tathA riGgisikA, lattikA, makarikA, evaM zizumArikA ina vAdhavizeSoM ke bajane para (phumijatANa vasANa, velUNa', vAlINa, parillINa, baddhagANa' tathA vaMza-vaMzI, veNu, cAlI, parilI evaM baddhaka ina sabake mukha kI vAyuoM se pUrita hokara bajane para una saba devakumAroMne e devakumArikAoMne gaayaa| TIkArtha-isa mUtra dvArA pUrvokta viSaya kI hI puSTi kI gaI haiM, arthAt aisA hone para una devakumAroMne eva devakumArikAoM ne gAnA gAyA-kaisA hone para ? to isake liye isameM kahA gayA hai ki-zaMkhoM ke bajAye jAne para, zRGgoM ke zRGgAkAra vAle vAyavizeSoM ke bajAye jAne para, vANa vAIjjatANa, daddarigANa kunthuvANa kulasiyANa maDuyANa) 428, . Dima kiNika, ane kaDaMba jyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre temaja daraka, darikA, stu 3, 4824 mane 24 tyA 2i mAvyA tyAre (AtADijjatANa', talANa, tAlANa' kaMsatAlaghaTijjatAgArigisiyAga lattiyAga' magariyANa, susumAriyANa) 42tasa tAal, siyatA yAre pApAmA mAvyAM pAre temA rigisika, lattikA, marikA ane zizumArikA A badhA vAghavizeSa vagADavAmAM mA0ya tyAre (phumijatANa vesANa velUNa vAlINa, parillINaM baddhagANaM) temaja vaMza-vAMsaLI veNuM, vAlI, parilIane baddhaka mane vAyuthI parita thaIne A badhA vAjAo vagADavAmAM AvyA tyAre te devakumAra temaja devakumArikAoe gIta gAyuM. TakAthe-A sUtra vaDe pUrva varNita viSayanI ja puSTi karavAmAM AvI che. eTale ke-evuM thayuM tyAre te devakumAra temaja devakumArikAoe gIta * gAyuM. zuM thayuM tyAre temaNe gIta gAyuM te enA mATe A sUtramAM kahe. vAmAM AvyuM che ke zuM tyAre vagADavAmAM AvyA tyAre, zRMga-zaMganA AkAra
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ | maasudul matsu tathA-zakSikAma-hasvazavavizeSeSu gvaramugnI-bAyavizeSeSu peyAmurahAikAslu, paripirikAsu-vAyavizeSeNu udadhyAyamAnAgnu, satImu tathA gaNaveNuikAsu laghuDhakAstu vA, paTahepu-ukAra AhanyamAneSu samu. tathA-mammAnabhI bhI zabdakArakatAvizeSeSu-merIbhedeSu horambhAga-maddAhazAmu, vINA vipaJcIsu-tantrItrayayuktavINA ca AmakAlyamAnAyU mamtena tAiyamAnAsa patIpu, tathA-bherI-hakkAphukRtivAya vizeSeSu, jhallarIpu-cauvanAdvAra vistIrNavalayAkArAsu bAdhavizeSabhRtAmu, dandabhiyu-bheryAkAraMpu saGgacitamukheSu deva vAdyapizeSeSu ca dADayAmAne pu-AhanyamAneSu sanmu, tathA-murajepu-mahApramANazazikAbhI-choTe ra zAkhoM ke banAye jAne para, varamukhiyoM ke banAye jAne para pevAoM ke-mahAhakAoM (baDAhola) ke, evaM paripirikAnAma vArizepoM ke banAye jAne para una devakumAroM ne evaM devakumArikAoMne gAyA. isI taraha kA sambandhaAge bhI lagAnA cAhiye-isI prakAra se Age bhI aimA hI kAyana jAnanA cAhiye. tathAca paNa ba-bhANDaThakA azrayA laghuDakA ( choTAhola ) aura paTaha-dukkA inake banAye jAne para, tathA mambhAI -bhI bhI zabda kAravAdyavizeSoM jo ki merI ke hI bhedoM meM haiM-bajane para, horammAoM ke-mahADakAoM ke evaM vINAoM ke-vipaJciyoM ke tantrIyayurA boNeAoM ke hAthoM se banAye jAne para, tathA-bhariyoM ke DhakkAkRtibAle vAdyapizeyoM ke, jhallariyoM ke camaDe se maDe hue, eka vistIrNa valaya ke AkArabAle bAvizeSoM evaM dundubhiyoM ke-dherI ke AkAra vAle nayA saMkucita mukhavAle aise devoM ke vAdyavizeSoM ke tADita hone para, tathA jevA vAghavize jyAre vagADavAmAM AvyA tyAre zaMkhikAo-nAnA nAnA zaMkhe jyAre vagADamAM AvyA tyAre, kharamukhIo jyAre vagADavAmAM AvI tyAre piyAe -mahATakakAo (moTA nagArAo) temaja paripirikAnAmaka vAghavize jyAre vADavAmAM AvyAM tyAre te devakumAre temaja devakumArikAoe gIta gAyuM. A rIte ja. cheka sudhI samajI levuM joIe. ane 5Nava bhAMDaDhakakA athavA laghukakA (nAnuM nagdha) ane paTa-DhakkA jyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre temaja bhaMbhAo-bhIbhI zabda karanArA vAghavizeSo ke je bherInA ja bhede che vagADavAmAM AvyAM tyAre, he raMbhAe -mahADhakakAo, ane vIo, vipaMcIetaMtrI traya yukata vINAone hAthI vagADavAmAM AvyAM tyAre, temaja zerIo, DholanI AkRti vALA vAdhavizeSo, jhallarIe -cAmaDAthI maDhelA ane moTA valaya (kaMkaNa) nA AkAra jevA vAgharizeSo ane duMdubhio-lerInA jevA AkAravALA temaja sAMddhame vALA evAM denA vAgha
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ saboradhanI TIkA. sU. 16 sUryANa nATyavidhipradazanam mardaleSu mRdaGgeSu-laghumardalepu, nandImRdaSeSu-mRdaGgavizeSeSu ca Alapatsu-AlAeM kurvata satsu, tathA-Ari neSu-surajarAdhavizeSeSu, kustumbeju-carmAyanapuTepu vAdyavizeSeSu, gomugvI-vAcavizeSu maI le-ubhayataH marega vAdhavizeSeSu ca uttADayamAneSu-mukhoparitADayamAneSu latsu, tathA-vINA-prasiddhAsu, viSa cIpu-tritantrIpu-vINAsu vallakISu-bahutantroSu vINAsu ca mRcchayamAnAstu nathA-mahatIpu-zanatantrISu viNAsu, kacchapISu-tannAmnIghu vINAsu citravINAragu apUrvavINAsuca kuTayamAnAsu lansu, tathA-mathvImAsu-slughopAsu ca lAryamANAnu, sahI kriyamANAtu satISu, tathA bhrAmarI-vINAvizeSeSu, SaDbhrAmarI proNAvizeSa parivAdinIvu-saptatantrI vINAlu ca kuTaramAnAglu-sphuTayamAnAsu satI, taza-tUNAsu-vAdyavizeSeSu tumyatrINAsu-tumkyukAsu vINAsu ca spRzyamAnAsu. murago ke mahApramANavAle mardaloM ke, mRdaGgoM ke laghumadaloM ke aura nandImRdaGgoM ke mRdago vizeSoM ke bajAne para tathA AliGgoM ke murajavAyA vizeSoM ke, kustumbo ke-varmAvanapuTavAle bAdhavizeSoM ke gomukhiyoM ke vAdyavizeSoM ke maIlo ke-ubhayataH mama aise vAdyavizeSoM ke mukha meM lagAkara bajAne para, tathA vINAoM ke, vipacciyoM ke-tritantriyoM ke, evaM vINA vakrakI-bahatatriyoM ke evaM doNAoM ke bajane para, tathA-mahatI - zatatantrI vINooM ke, kacchapInAmaka vINAoM ke citra vINAoM ke--- apUrva vINAoM ke banAye jAne para, tathA-vadhvIsAo ke, sughoSAoM ke nandighoSAoM ke sajita kiye jAne para, tathA-vIgA vizeSarUpa bhrAmariyoM ke bINAvizeSarUpa paDjhAriyo ke, paravAdiniyoM ke eva saptatantrI vINAoM ke banAye jAne para tathA-bAdhavizeSarUpa tUNAoM ke, tumbavINAoM vize tADita karavAmAM AvyAM tyAre temaja mura, meTA male, mRdaMga. laghumarda ane nadI mRdaMga, mRdaMgavize jyAre vagADavAmA AvyA tyAre temaja AliMge, muraja, vAghavize, karatu, carmAnaddha puTavALA vAghavizeSo, gomukhIo-vAyavizeSa, madale bane bAjuthI sarakhA AkAra vALA vAdyavizeSo meMmAM mUkIne jyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre, temaja vINAo, vipacIo, tritaMtrIo ane vINA vallakI -bahutaMtrIo, ane vINuo jyAre vagADavAmAM AvI tyAre temaja mahatI - zanataMtrI-vINAo kacchapI nAmaka vINAo, citravINAe, apUrvavINA vagADavAmAM AvI tyAre temaja vadhIsAo sudhaSAo naMdIghoSAo jyAre sajita karavAmAM AvI tyAre, temaja vINuM vizeSarUpa bhramarIo, vINAvizeSarUpa brAmarIo para vAdinIo temaja saptataMtrI vINA vagADavAmAM AvI tyAre temaja vAdyavizeSarU tUNAo, tuMbavINAo; tuMbayukta vINAo, hAthanI AMgaLIo mRIne vagADavAmAM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 rAjapraznIyasUtre alinyahana ko gena saMyojyatAnAsu ca satoSu tathA-Amode-vAyavizeSeSu kumbhepu-paTeSu kacit 'jhejhAga" iti pAThaH, tatyakSe-jhaJjhAsu vAdyavizeSeSu nakulAsa monAneSu satsu nayA- tukundekhu -suraja-vAdyavizeSeSu huDakA - pAya vizeSeSu vivikIvAdyavivacchinenAne sattA- karaTe pu- (DhAsu) vAdyavizeSe DiNDimeSu DhakkAvizeSeSu kiNikeSu - kaDaveSu ca vAdyamAneSu satyu, tathA-darikeSu carmAvanadvakha zAkAra vezeSu daIrikAyu-vAdyavizeSa. kutupucAdyavizeSeSu kalazikAsu-hUmpakalazA kAravAdya vizeSeSu, mahake bAdyameva vAnAne tathA valavAle -karavAle kAMsya tAleSu - kAMsyamayacAdyavizeSeSu ca AtADyamAneSu satsu tathA riGgisikA - ke- tumba yukta vINAoM ke hAtha kI avikara bajAye jAne para tathA vAdyavizeSa AmoToM ke, ghar3I ke tathA 'jha'jhANa' pATha ke anusAra jhaMjhA (jAMja) rUpa vAdyavizeSoM ke evaM nakulAoM ke bajAye jAne para tathA vAdyavizeSarUpa gurajoM ke, vAdyavizeSa rUpa huhukkAoM ke evaM vAdyavizeSarUpa vicikiyoM ne bajAye jAne para, tathA vAyavizeSa kAToM ke karaTAmoM ke DhamAvizeSarUpa-DhAlarUpa - DiDimoM ke evaM kiNikoM ko kaDamboM ke bajAye jAne para, tathA darda carmAvanaddhamukhabAle, aise kalAkAra bAdhavizeSoM ke bajAye jAne para, vAdyavizeSarUpa daddarikAoM ke, vAdyavizeSarUpa kustumboM kevAle vizeSoM ke choTe kalazAkara vAle vAdyavizeSarUpa kalazikAoM ke, evaM vAdyamarUpa manakoM ke bajAye jAne para, tathA karatala vAloM ke, kAMsyatAloM kAMsyamayavAdyavizeSoM ke tAloM ke, tAr3ita kiye jAne para tathA vAdyavizeSarUpa riGgimikAoM ke, cAdyavizeSarUpa latikAoM AvelA vAthavizeSo tathA amAro, ghaDA temaja nAme vAvazeSo ane skulAe jyAre vagADavAmAM AvI tyAre temaja vAdyavizeSarUpa jhajhANaM pATha muja ja muro, vAdyavizeSarUpa hRdukakA ane vAdya vezeSarUpa vicikakA jyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre temaja vAdya vaizeSa kaTo-karaTAe, DhakakAvizeSa rUpa--oNlarUpa DiDime ane kiNikAkA e jyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre temaja daka----cAmaDIthI maDhelAmeA vALA--kAza jevA AkAravALA vavazeSo vagADavAmAM AvyAM tyAre, vAdya vizeSarUpa narikA, vAdyavizeSarUpa pustucaryAvanaddhapuTavALA vAdyavizeSo nAnA kalaza jevA AkAravALA vAdyavizeSarUpa kalizakAe ane vAdyapraNedarUpa mahu! tyAre vagADavAmAM AvyAM tyAre temaja karatala tAle, kAMsyatAle, kAMsyamaya vArtAvazeSo-tAlA, jyAre bhRgADavAmAM AvyA tyAre temaja vAdyavizeSa, rUpa 'igisikAvAvizeSarUpa -- *
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunodhinI TIkA. sU. 41 sUryAbhaNa nATyavidhipradarzanam 285 vAdyavizeSeNu, lattikAsu-vAya vizeSeSu-mapharikAsu-vAdhavizeSeSu zizumArikAsuvAdyavizeSeSu ca ghaTayamAnAmu-saMgharyamANAsu satISu, tathA-vaMzepu-vaMzInAmaka sukhavAdyavizeSe vaNupu-leSveSu anekaparvasu vAlodhu-tUga vizeSeSu parilo ghu vAdyavizeSeSu baddhakeSu-tUgavizeSapuca kUkriyamANepu-mukhavAyubhiH pUryamANeSu satsu pragItA apyabhavan' iti pUrva kriyayA'nvayaH // 50 41 // mUlam-taeNase divegIe divve navAie evaM abbhue siMgAre urAle maNunne maNahare gIe maNahare namaNahare vAie upijalabhUpa kahakaha divve devaramaNe patte yAvi hotthaa| taeNaM te bahave deva kumArA ya devakumArIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrasla sosthiyasivicchaNadiyAvana mANagabhadAsaNakalasamacchadappaNanaMgalabhatticittaM NAma divva navihiM ubadaseti // sU0 42 // chAyA-tataH khalu tad divyaM gI divyaM nATyam divyaM vAditaM e vas adbhutam zRGgAram udAra manoharaM gItaM manohara nRtyaM manoharaM vAdinam utpiJjalabhUtaM ke, vAdyavize rUpa makarikAoM ke aura vAyavizeSarUpa zizumArikAo ke, saMgharNyamANa hone para tathA vaMzInAmaka mukhavAgavizeSarUpa vaMza ke. anekaparyayukta veNu ke, tUNavizerUpa vAliyoM ke bAdyavizeSarUpa pariliyoM ke evaM tU va zepa baddhakoM ke mukhakI vAyu se phUke jAne para devakumAroM evaM devakumArikAoM ne gAnA gAyA / / mU0 41 / 'taeNaM se divve gIe' ityaadi| sUtrArtha-(taeNaM) uktavAdya vizeSoM ke bajane para jo devakumAroM eka devakumArikAoM ne gAnA gAyA. usa gAne ke bAda (se) vA vaadyvilattikAo vAghavizeSa rUpa marikAo ane vAghavizeSarUpa zizumArikAo jyAre eka bIjAthI saMgharthamANa thaI tyAre temaja vaMzI nAmaka mukhavAghavizeSa rUpa vaMza, ane pIvALA veNuM, tuNa vizeSarUpa bAlIo va ghavizeSarUpa parisio ane tRNa vizerUpa baddhake jyAre meMnA pavanathI pUrita karvAmAM AvyA tyAre te devakumAro temaja devakumArikAoe gIta gAyuM sUtra 41 'taeNaM se divve gIe ityAdi / sUtrapatha'-- (laeNa) pUrva vetA pAdho pAyA gane vA tamAna hemAzima ye gIta // tyA2 pachI (se) te pAca vopanI sAyana (dive
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189...... gajAnorama kAkA bhUtaM divyaM devaramaNa prayatna cApi abhavan / nataH calate bAyaH deyakamArA devakumAye zramaNapya bhagavato mahAvImya mvastika 1 zrIvanma 2 nandi kArta 3 barddhamAnya. 1 radrAsana 5 balaza 6 matsya 7 darpaNa 8 mahandabhakticitra' nAma diyaM nATagavidhimupadarzayanti // mR0 12 / / 'naeNaM me diye' ityaadi| TIkA-tata:-uktavAdyavizeSeNu bAdhamAne mantra pragAnAnantaraM balu tA-vAyavizeSasahacAgni divyam-apUrva gItam divaya vAdina-cAdana dinyaM -pradhAnaM nATaya-naTanam, pavam-anena prakAreNa adayutam-pAzraryakArakama, zahAra-zRGgAro'snyammina ini gRhAra-mAropetAra, yA-jAra' nAma alacana yadgItaM cAdanaM nRtya vA'nyAnyavizeSakaraNenAla namica bhavani nacyAramucyate, udAra-vizAlaM paripUrNa guNa yuktanvAta nanu pacidapi nyUnam ana 13-manojJa-darzakAnAM zrotRNAM ca manaHpamAdakam manaHpamAdakatvaM mAnA. nyato'pi bhavitumarhatIti prakarpa vizeSa pratipAdayinumAna-manoharaM-manA-cina harani gInAdive dinAmapi aticamatkArina yeni manohara-manovazakam gona zopa sahacarita (divve pIe dinave nahe) divya-apUrva gIta, apUrvavAdana, apUrva nATadha (evaM anupa siMgAre, urAle, maNunne, maNahara) isa prakAra se adbhuta Azcarya kAraka huA. ye maya apUrva gItAdika zrRgAra se yuktaH the. athavA-svaya zrRMgArarUpa the, kyoM ki-jo mIna, vAdana evaM nRtya anyAnya vizeSatAoM ke karane se alaMkRta hue ke jaise alaMkRta hone haiM ve zA rUpa kahalAte haiM paripUrNaguNayukta hone se ye udAra-vizAla the. inameM kahIM para bhI kisI bhI rUpa se kama nahIM the. isIliye-manoz2a-darzaka janoM ke paka zrotAjanoM ke mana ko prasanna karanevAle the. sAmAnya rUpa se ye mana ko prasanna karane vAle nahIM the, kintu manohara-gItAdivediyo gaupa dive naTe) divya-2ry old, pUrva pAhana, pUrva nATaya (evaM anbhu e siMgAre, ugale, mAnne maNahare ) suta navA pA tebA te gArathI yukta hutAM athavA te jAte zRMgAra rUpa ja hatAM kemake je gIta, vAdana ane nRtya anyAnya vizeSatAone lIdhe jevI rIte alaMkRta thavAM joIe tevI rIte alaMkRta thayA hatAM tethI te zRMgArarUpa kahevAya paripUrNa guNa cukata havA badala e sarve udAra-vizALa hatAM, emanAmAM koI paNa sthAne koI paNa rIte khAmI hatI nahI ethI ja mane-jenArAo ane sAMbhaLanArAonA manane prasanna karanAra hatAM sAmAnya rUpathI e badhAM manane prasanna karanArAM nahotA paNa maneharagata vare jANanArane paNa aticamakAra cukata hovA badala manane vazamAM karanArAM hatAM
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAdhinI TIkA. na. 11 maryAmeNa nATayavidhidarzanam 287 tathA-manoharaM. nRtyaM manohara vAdinam, utpinna nabhUtaM-vyAkulIbhUtam, sapAkahakahabhUta-pramodakalakalabhUtamanirantara nATyagItabAineSu vividhaprakAradarzanataH samucchalatpamohasinyunarajAndolinAdigviAdiGamADalapati darzakajana mukhoccaritaprazanAvacanoccauruccaiH prasaraNakolAhalavyAkulIbhUnAm ata pAtra divya devaramaNa-dezAnAM ramagaM-krIDanam api pranAm-upasthitam abhavat / __tataH-devaramagamatyAnantaraM uchalate pUcoM kAH, dezakumArAsa tAH deva. kumAryazca zramaNasya bhagavato mahAvIrasya purataH svastika 1-zrIratA 1 ke bhI aticamakAra yukta hone ke kAraNa mana ko vaza meM karalene vAle the (gIe maNa hare naI maNahare) isa taraha gIta manohara thA, nATaya manohara thA (maNadare bAie) vAdana manohara thA. (urodhamalabhUta, mahakAe. divve devaramaNe patte yAvi hotyA) usa samaya devoM kA koDanakarma ho ki vyAkulIbhUna thA, kahakahadhUna thA-pramoda se kalakala jinameM ho rahA thA aisA thA, arthAna--nirantara jo nATaya, gIna evaM vAdana kriyAoM meM vividha prakAra ke abhinayAdiko kA darzana diya vidizavartI darzakananoM ko ho rahA thA. usa samaya unake antaHkaraNoM meM pramodasindhu (Ananda kA mAgA) apanI pUrNamAtrA se laharA rahA thA. ataH unake muraba se anAyAsa hI prazaMsA smaka bacanoM kA uccAraNa baDe jora se ho jAtA thA-umase usa samaya elA bhArI kolAhala maca jAtA thA. hama kAraNa vaha nATaya, gItAdika kArya pramoda se kalakala beta yahAM prakaTa kiyA gayA hai| (napaNa te have devakumArA ya devakumArIo ya samagaspa bhagavao mahAvIrasma motthiyaM (gIe maNahare na magahare) zata gIta manA ra tu ane nATaya maha2 hetu (maNahare vAie) pani manAGa2 tuH (appinalabhUe kahakahabhUe, dibve devaramANe pavane yAvi hotthA) te samaye devAnunI 4 2 vyAzIbhUta tu, -- kahabhUtu hatu AnaMdamAM AvIne kalakala jemAM thaI rahyuM hatuM evuM eTale ke nATaya gIta temaja vAhana phliAomAM je satata ghaNI jAtanA abhinaye vagere darzaka joI rahyA hatA tyAre temanAM hRdayamAM AnaMda sAgara saMpUrNapaNe taraMgita thaI rahyo hate ethI temane meMthI anAyAsa ja prazaMsAtmaka vacananuM uccAraNa moTA sAde thaI jatuM hatuM. tethI tyAM bhAre ze ra--ghAMghATanuM vAtAvaraNa utpanna thaI jatuM hatuM. ethI ja te jaya, gIta vagere kArya pramodathI kalakalamUta Ama prakaTa karavAmAM sAvyu cha. (taeNaM te vaha devakumArA ya devakumArIo ya samaNasma bhagavI mahAvIrassa sosthiya sirivaccha gaMdiyAttavadramANagabhadAmaNa kalasamaJchadappaNa
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyam nandikArate 2-ImAna 4-bhadrAsana 5-kalaza 6-matsya 7-dapaMga8 mana labhakticitra-svastikAdi darpaNAntAnAmAnA maGgalAnAM yA bhaktiH racanA, syA citram,-arddhanam, gAma nATyavidhi prayana naH upadarzayanni-1 / mR. 42 / mUlam --taeNaM te bahane devakumArA ya devakumArIo ya samameva samosamaNaM ya.reti, karitA taM cetra bhANiyavyaM jAva divye devarapaNe pavana yAvi hotyA, taeNaM te bahare devakumArA ya devakumArIo ya samaNarasa bhagavao mahAvIrasta AvaDapacAvaDase DipaseDhisotthiyasovasthiapUsasANakyachamANagamacchaMDamagaraMDajAramAraphullAvalipaumapattasAgarataraMgavasaMtalayapaumalayabhatticittaM NAmadivvaM navavihiM uvadaMseti 2 / evaM ca ekke kriyAe NavihIe samosaraNAdiyA esA vattavvayA jAba divve devaramaNe pavane yAvi hotthA // sU0 43 // chAyA--tataHgnala te bahavo devakumArAzca devakumAryaca samameva namaH vamaraNaM kurvanti, kRtvA nadeva bhaginavyaM yAvat divyaM devaramaNa pravRttaM cApi sirivacchagaMdiyAvattavadramANagabhadApaNa kalasamacchadApaNa maMgalabhatticina NAma divaM naTTavihIM upada seti) devaramaNa pravRtti ke bAda una devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne phira zramaNa bhagavAna mahAvIra ke Age svastika 1, zrIvatsa 2, nandikAvarta 3, baImAnaka, 4, bhadrAsana 5, kalaza 6, matsya 7, darpaNa 8, ina ATha mAMgaloM kI racanA se adbhuta prathama nATayavidhi kA pradarzana kiyA. isakA TIkArtha mUlArthake anusAra hI hai // 42 // maMgala bhatticita NAmaM divva navihIM uvadaMsaM ti) 312mA pravRtti pachI te devakumAra ane devakumArikAoe zramaNa bhagavAna mahAvIranI sAme svaritaka, 1shriivts 2. nIvata 3, 4 bhAna 4, ladrAsana, 5, 56 , matsya 7, 65 8, A ATha maMgalanI racanAthI addabhuta prama nATayavidhinuM pradarzana karyuM. - A sUtrane Takartha mUlAI pramANe ja che. sU42 5
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 subodhino TIkA. sU. 43 sUryAmeNa nATyavidhipradarzana abhavat, tanaH khalu ne bahavo devaRgArAzca devakumAryazca zramaNasya bhagavanA mahAvIrasya Avarta matvAtaMtraNipazreNi svastikamovastikaputramANavaka 'taeNaM te vaha ve devakumArA ya devakumArIzrI ya' ityaadi| * mUtrArtha - (taeNaM) ima svasnikAdi aSTa maMgaloM kI racanA se adbhuta pradhama nATayavidhi kI samApti ke bAda (baha ve devakumArA ya devakumArIoM ya) ve saba devakumAra aura devakumArikAe~ (lamayeva samosaraNaM kareMti) eka hI samaya meM eka jagaha mila gaye. (karitA taM cetra bhaNiyalaM jAtra divve devaramaNe pAna yAti hotyA) milakara unhoMne pahile kI taraha kArya kiyA-elA yahAM kahanA cAhiye. aura yaha pUkti kathana yahAM 'devaramaNaM prAttaM cApi abhavat ' isa 43 veM mUtra ke antima pATha taka grahaNa karanA cAhiye. (laeNaM te bahade devakumArA ya devakumArIo ya samaNasla bhagavatro mahAborasamma AvaDapaJcAvaDa seNipaNisosthi yasobatthiyapUsamANabaddha mANagAmacchaMDamagaraM ijAramAraphulAvalipa umapattasAgarataraMgavasaMlalayapaumalayabhani citta' NAta divaM navihiM ubada se ti) isake bAda unna saba devakumAra eva devakumArIkAnoM ne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samakSa Avarta 1, pratyAvarta 2, zreNi 3, prazreNi 4, svastika 5, mauramtika 6, naeNaM te bahave devanAga ra devakumArIo ya' ityaadi| * sUtrArtha-tANa) svasti vagere 18 mahInI zyanAthI suta prathama nATaya. vidhinu: prazana puthayu tyAra pachI (te kave devakumArA ya devakumArIo ya) te save bhaa3|| bhane hevAbhAriyA (mameva samosaraNa kareM ti) 2ii 15.te 24 21 sthAne me 25 gayA. (rittA ta cetra bhAgi yavvaM jAba dibve de para maNe patte yAvi hotyA) ye thane temaNe pADasAnI mA ya yu Ayu yI samanyu naye. ane. 2 // 4thana gaDI devaramaNa prata cApi amaban' mA 43 bhAM sUjanA matima pATha sudhI a 42 naye. (tapagate vaha deza kumArA ya devakumArIo ya samaNarama bhagavao mahAvIrasta AvaDa. cAraDaseNipasegimotthiyanovatyiyapUmamANa vavamANagamacchaMDamagara DajAramAraphullAvalipaumapattasAgarataragavasaMtalayapaumalayatticitta NAma dina navihiM unase ti ) tyA2 pachI te sarva devakumAra mane vaabhaarikAoe zramaNa bhagavAna mahAvIranI rAme avarsa 1, pratyAvarta 2, zreNi, 3, prazreNa, 4, svastika pa, sauvastika , puSpamANuvaka 7, vardhamAnaka 8, masyAMka 9,
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ . rAjapanIyama va mAnakamatsyANDaka makarANajAramArapuyApalipadmapatramAgarataragayAmantI. pAlanAbhakticitra nAma divya nATayavidhimupada ganni / ecapakaka.. mmina nATyavidhau samayamaraNAdikA papA batrayatA yAvad divyaM devaramagaM pratta cApi abhavat / / ma043 / / / 'taeNaM te bahare devakumAga ya' ityAdi-- TIkA-tanaH-mvastikoyaSTamaGgala bhakticitranATyapadarzanAnantarama gvanTa ne bahavo devakumArAzca dezakumAryazca yamameva-yamAnakAlagatra padeva mamadamANaM kurvanita -patra milagotyarthaH, kRtvA ekatramilityA tadeva-jaitapena 'samame namanti avanam 1 mamameyonnamanni' ityAdi-ekacatvAriMzanamasUtroktaM puppamANavaka 7, varSamAnaka 8. mamyADaka, makagaNDaka 11, jAra 11, mAra 12, puSpAvali 13. padmapatra 14. sAgara tara 15, bAma. natIlatA 16, padmalatA 17, inakI racanA se adabhuna dvitIya nATakavidhi kA pradarzana kiyA. (pavaM ca ekaviyAe pavihIga samosaraNAiyA aisA vatanvayA jAva dilace devaramaNe pavate yAci hAtyA) isa taraha eka eka nATayavidhi meM devakumAra devakumArIkAyoM kA samavasaraNa-eka kAla meM eka jagaha milanA Adi rUpa vaktavyatA yAvat 'devaramaNa pravRttaM cApi abhavat' ima 43 ve mUtra ke antima pATha taka maMyojita karake kahanA cAhiye ___TIkArya--svastikAdi ATha maGgaloM kI racanA se vicitra prathama nATaka vidhi ko pradarzita kara cukane ke bAda ve saba devakumAra aura 'devakumAri-: kAe~ eka hI sAtha eka sthAna para ikaTThI ho gaI-ikaTThIhone ke bAda phira unhoM ne eka hI kAla meM 'samamevAvanamanti avanamya samamevInna manti' makarAMDa, 10, jAra 11, mAra 12, puSpavali 13, padmapatra 14, sAgara tara ga 15 vAsaMtI latA 16, pAlatA 17 A sevenI racanAthI addabhuta bIjI nATayavidhinuM na yu (eva ca eke virUyAe Navihoe mamAmagNAiyA emA vatta vyayA jAca dive devaramaNe pavato yAvi hotyA) mA pramANe 434 434 naattyvidhimAM devakumAra temaja devakumArikAonuM samavasaNa-eka kALe eka sthAne ekatra ya vagere 35 4thana-yAvat 'devaramagaM pravRtta cApi abhavata' // 43 mAM sUtranA aMtima pATha sudhI jANavuM joIe. TIkAtha--tika vagere ATha maMgalanI racanAthI vicitra prathama nATaka vidhinuM pradarzana karavAmAM AvyuM tyAra pachI te sarve devakumAre ane devamArikAo ekI 2.the ye sthAne yetra 7 gayA. metra yA tebhANe mevagate 'samamevAva namanti avanasya samamevonnamanti' vagere pUrita pA bhu45 32 42 mA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 53 sUryAbheNa nATyavidhipradarzanam 291 tathA-vAcatvAriMzattamaM-tricatvAriMzattamaM ca sUtraM catuzcatvAriMzattamasthaM yAvat divyaM devaramaNaM pravRttaM cApi abhavat-abhAdityanta padajAtaM bhaNitavyaM-paThanIyam tadvyAkhyA coktamUtrato'seyA / ____tana:-tadanantaraM gvalu te devakumArAzca devakumAryazca zramaNasya bhagavato mahAvIrasya gautamAdi zramaNAnAM purataH nirgranthAnAM purataH Avarta 1 pratyAvI 2zreNi3-prazreNi4- svastika'5-sauvastika.6--puSpa7-mANavaka8-vardhamAnaka9matsyANDaka makarANDaka10-jAra 11-mAra 12-puSpAvali13-padmapatra 14-sAgara. taraGga15-cAsantIlatA16-padmalatA17-bhakticitram etadvivaraNaM paJcadazatrato'. vase yam-etAdRzaM nAma-prasiddha dvitIyaM nATayavidhim upadarzayanti 2 / 'evaM ce' ityAdi pUrvoka pATha ke anumAra jo ki 41 ve sUtra meM evaM 42 ve mUtra meM tathA 44 ve sUtra meM 'yAvara divya dezaramaNaM prana cApi abha. vat ' yahAM taka kahA gayA hai saba kAma kiyA aisA vaha saba pATha yahAM bhI kahanA cAhiye, isa saba pATha ko vyAkhyA una 2 mutroM meM kahI jA cukI hai--so vahIM se ise samajhanA caahiye| isake bAda una devakumAroM evaM devakumArikAoM ne zramaNa bhagavAna mahAvIra evaM gautamAdi zramaga nigranthoM ke samakSa isa dvitIya nATakavidhi kA pradarzana kiyA. isameM unhoMne pAvat 1, pratyAvarta 2, zreNi 3, prazraNi 4, svastika 5, mauvastika 6. puSyamANaka 7, vardhanAnaka 8, matsyANDaka 9. makagaNDaka 10, jAra 11, mAra, 12, puSpA pali 13, padmalanA 14, sAgarataraMga 15, vAsantIlatA 16, aura padmalatA, 17, inakI racanA kI 15 veM mUtra meM inakA vivaraNa kiyA hai, inako racanA sUtramA bhane 43 mA 44 mAM sUtramA ' yAvat divyaM devaramaNa pravRtta pApa gamatu ahIM sudhI kahevAmAM AvyuM che-badhuM kAma karyuM A jAtano sa pUrNa pATha ahIM paNa samajevo joIe. A badhAM pAThanI vyAkhyA te sUtromAM kahevAmAM AvI che to tyAMthI jijJAsuoe jANI levI joIe. tyAra pachI te devakumAra temaja devakumArikAoe zramaNa bhagavAna mahAvIra ane gautama vagere zramaNa nigraMthanI sAme A bIjI nATyavidhinuM pradarzana karyuM mAmA tagAramAvata 1, pratyAyatta 2, aNi 3, praNi 4. svata5, sau vastika 6, puSamANavaka 7, vardhamAnaka, 8 masyAMka 9, makarAMDa, 10 jAra 11, mAra 12. puSpAvali 13, padmalatA 14, sAgara taraMga 15; vAsaMtIlatA 16, ane palatA 17, A badhAnI racanA karI. 15 mAM sUtramAM A sarvenuM varNana karavAmAM
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ naalaar tyAdi-evaM ca anena pUrvokaprakAre / ekasmina-e kamminne kamlina nAdaya vidhI-pratyeka nATaya kArya samavasaraNAdikA-devakumAradevakumArI milanAdikA epA-itaH pUrvamatrokkA vaktavyatA yAvad divyaM devaramaga pravRttaM cApi abhavat / ityantA saryA dvAtriMzatsvapi nATayavidhinu saMyojanIyA tathA ca -ekonacAcAriMzattamasUtrasthAni 'samAme va sano paraNa kareMti, karinA mAtra paMnIo baMdhati. paMdhittA samAmeva paMtImo namanti' ityAdIni mAryANi padAni tathA catvAriMga ttamana, ekacatvAriMzattanaM ca evaM satra, tathA dvicatvAriMza nAmamUtrasthAni dinthe devaramaNe paratte yAtri hotyA' ityattAni padAni saMgrAhyAgIti. phAlanam / mAM vyAkhyA tanamanano'baseyA / 2 / / / ma) 43 / / se vaha nATayavidhi bar3I adbhuta dho, isa taraha eka 2 nATakavidhi meMpratyeka nATakakArya meM devakumAroM evaM devakumArikAoM kA milanA Adi kAma saba jAlA pUrva mUtroM meM kahA jA cukA hai vaha saba 'devaramaNaM pravRttaM cApyamA ban' isa 43 ye mUtra ke antima pATha taka kahanA cAhiye arthAna-32 prakArako jo unhoM ne nATakavidhi kA pradarzana kirA. upa pratyeka nAridhi meM yaha satra unhoMne kriyA. aisA hAeka nAvidhi meM maMgojita kAnA cAhiye. tathAca--39 veM mUtra meM sthiA 'samAmeva banAkaraNaM kareMti karitA samAkSetra paMtImo bati, vaMdhitA samAna patImo namaMti' ityAdi samasta pada, tathA 40 vA aura 11 vAM samana mutra evaM 42 satra 2 sthita 'divye devaramaNe parate yAvi hotyA' yaha saba pATha kahanA cAhiye |s, 43 / Avyu che. A badhAnI racanAthI te nATayavidhi ekadama addabhuta hatI A rIte eke eka nATavidhimAM, dareke dareka nATayakAryamAM devakumAra temaja devakumArikAonuM milana vagere kAma je pramANe pUrva mAM varNita che te pramANe badhuM "varamAM pravRtta cApyabhavat 23 // 43 mA sUcanA atima 43 sudhI taY naye. geTave ke ura prakAranI nATayavidhinuM temaNe je pradarzana karyuM, te dareke dareka nATavidhimAM A badhuM temaNe karyuM. evuM dareke dareka nATayavidhi mATe jANI levuM joIe temaja 38 mAM sUtra- 'samAmeva samosaraNaM kareti karitA, samAmeva patIo vayaMti, baMdhitA samAmeva paMtotro namasaMnni' pore yA po, temA 40 mA 12 46 sUtramA yA tamA4 42 mA sutramA sthita 'dive devaramaNe patte yAci hotthA ' A sarva pAka grahaNa karI joIe che su. 43 che
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 44 sUryAbheNa nATyavidhipradaza nam 293 mUlam-taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrasta0IhAmiya usama turaga naramagara vihagavAlagakinnara ruru sarabhacamara kuMjara vaNalayapaumalayabhatticittaM NAlaM divvaM NavihiM ubadaMseti 3 / sU0 44 // chAyA-tataH khalu te bahavo devakumArAH devakumAryazca zramaNasya bhagavato mahA. vIrasya0 hAmRga vRSabha turaga nAmakaravigaha vyAlaka kinnara-hara zama camara kunjA -manalatA-pAlanA bhakticitraM nAmadivyaM nATyavidhimupadarzayanti 3 // . 44 // TokA-'taeNaM te ityAdi / tana:-AvartavatyAvartAdirUpa dvitIya nATayavidhidarzanAnantaraM khalu te-yoktAH devakumArAH, devakumAryazca zramaNampa bhagavato mahAvIrasya gautamAdizramaNAnAM purataH, IhAmRga-vRSabha-turaga-nara makara 'taeNaM te bahave ityaadi| sUtrArtha--phira ve bahuta se devakumAra aura devakumAriyAM eka jagaha milakara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke sonane IhAmRga Adi ko vimichattiracanA se yukta aisI tIsarI nATakavidhi ko dikhalAtI haiN| unameM mRga vRka nAmakA eka jaMgalI pazu, vRSabhaturaga nara makara prasiddha haiM, trihama-pakSI vyAla-sape ruru aura camara mRga kI jAti hai| sarama eka jaMgalI pazu hai, kuMjara hAthI, dhanalatA jhalanAkSa kI latA ke nAma haiM ina IhAmRga Adi kA AkAra banAkara nRtya karane rUpa nATakavidhi ko digvalAte haiN| mu.44 // TokArtha isI ke anumAra smjhleveN| isakA vizeSa vivaraNa vIsaveM mUtra se samajhaleve / 044 / 'tapaNaM te bahave' ityAdi / sutrArtha-tyAra pachI te ghaNAM devakumAro ane devakumArIkAo eka sthAne ekaThA thane bhagavAna mahAvIranI sAme IhAmRga vagerenI vicchitti-racanAthI yukata evI trIjI nATyavidhi batAvI. e nATayavidhimAM iMDAmRga vRka (varu nAmanuM eka jaMgalI prANI) vRSabha, tu201, na2, 542, prasiddha cha. vipakSI, vyAsa-sapI, 2. ( bhRga vizeSa) ane cama-mRganI eka vizeSa jAta, sarabha (aSTApadaka pazu vizeSa) kuMjara, hAthI, vanalatA, pAlatA-vRkSanI latAonA nAmono samAveza thAya che. A IhAmRga vagerenA AkAra mujaba banAvIne nRtya karatAM nATayavidhinuM-pradarzana kare che pasUtra 44 che TIkAthe A sutra mujaba che. vizeSa vivaraNa mATe juo sU. 2, s. 44 !
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre viga vyAlaka-kinnara-ruma-zarabha-camara kuJjara bananA-pahAtAbhaktacitrametadvivaraNaM viMzatinamamatrato'yaseyam. patAhAM divyaM tRtIyaM nATayavidhimupadarzayanti 3 // mR0 44 // malama-egao vaMkaM duhaovakaM egao khuhaM duhao khuhaM egao cakavAlaM duhao cavAlaMka cakkaddhacakvAlaM NAmaM divvaM NaTTavihiM ubadase nizA caMdAvalipavibhattiM ca sUrAvalipavibhattiM ca valiyAvalipavibhakti ca haMsAvalipavibhattiM ca egAvalipavibhattiM ca tArAvalipavibhatti ca muttAvalipavibhattiM ca kaNagAvalipavibhattiM ca rayaNAvalipavibhattiM ca NAma divvaM NaTTavihi uvadaMse ti 5 / sU0 45 // chAyA-ekato cakraM dvidhAto cakram ekatAgvaM vidhAtaHkham ekanazcakra . bAlaM dvidhAtazcakravAlaM cakrAIcakravAlaM nAmadivyaM nATayavidhimupadIyanti / 'egao vaMkaM' ityaadi| mRtrArtha--phira ve devakumAra devakumAriyAM bhagavAna ekanovakra grAdi rUpa cauthI nATakavidhi ko dikhalAte haiN| umameM ekanocaka vaha nATaka kahalAtA hai jisameM naTaloka ekahI dizA meM dhanupa ke AkAra kI zreNi banAkara nAcate haiM, isI prakAra jima meM do dizAmeM paraspara Amane sAmane dhanupAkAra zreNi banAkara nRtya kiyA jAya vaha dvidhAto vakra hai. jisameM eka tarapha khaDDA kA AkAra banAkara nRtya kiyA jAya vaha ekata gva _ aura donoM tarapha bar3e ke A kAra se nRtya kiyA. jAya vaha vidhAno gva' kahalAtA hai, jisameM ekahI dizA meM cakrAkAra se naTo kA nRtya ho vaha 'egao vaMka' ityaadi| sUtrArtha--tyAra pachI te devakumAra ane devakumArikAo bhagavAnane eka varda vagere rUpa cothI nATayaridhi batAve che. temAM ekate vakra te nATaya kahevAya che ke jemAM naTe eka ja dizAmAM dhanuSAkAra thaIne nAce che, Ama ja je nATayavidhImAM be dizAomAM paraspara eka bIjAnI sAme thaIne dhanupAkAra rUpe zreNI banAvI nRtya karavAmAM Ave te dvidhA vakra che jemAM eka bAju khADAnA AkAra rUpe nRtya 42vAmA mAve te 'ekataH kha' bhane mAne pAtu mAnA 22 35 nRtya 52mA yA ta 'dvidhAtokha' pAya mA ta 44 hizAmA 12 nre|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ suceodhinI TokA. sU. 46 sUryAmeNa nATayavidhipradarzanam candrAvalipravibhaktiM ca mUrAvalipavibhaktiM ca baliyAvalipavibhaktiM ca hamAvalipravibhaktiM ca ekAvalipavibhaktiM ca tArAvalipavibhaktiM ca mukkA balipravibhaktiM ca kanakAlipavibhaktiM ca ratnAvalipravibhaktiM ca nAma divya nATayavidhimupadarzayanni5 / mR0 45 // TIkA-'egato vaMka' ityAdi-mugama, navaraM-pravibhaktiH prakRSTa racanA / / 5.45 // mUlam-caMduggamaNapavibhattiM ca sUruggamaNapavibhattiM ca uggamaNugamaNapavibhattiM NAmaM divvaM NaTTavihiM ubadaMseti / 6 / caMdAgamaNapavibhatti ca sUrAgamaNapavibhanti ca AgamaNAgamaNapavibhatti NAmaM divvaM NaTTavihiM uvadase ti / / caMdAvaraNapavibhanti ca sUrAvaraNapavibhatti ca AvaraNAvaraNapavibhatti NAmaM divvaM NavihiM ubadaseti / 8 / / ___ caMdatthamaNaMpavibhatti ca sUratthamaNapavibhanti ca atthamaNa'tthama. Napavibhatti nAmaM divyaM Navihi ubadaMseti / 9 / ekatazcakravAka aura paraspara sanmukha do dizAoM meM cakrAkAra se nRtyahI vaha dvidhAtazcakravAla kahalAtA hai| tathA jisameM arvacakrAkAra arthAt Aghe vakra ke AkAra se naTo kA nRtya ho vaha cakrA cakravAla nAma kA nATaka kahalAtA hai| isa prakAra kI nATakavidhi se ve devakumArAdi nATaka dikhalAte haiN| yaha cauthI nATakavidhi hai| isI prakAra candrAli, muryA pali. hamAvali Adi usa usa nAma se usa usa AkAra se kI jAne vAlI pAMcavIM nATakavidhi ko bhI svayaM samajhalenA cAhiye // ma.45 // nRtya 421AmA mAve te 'kae tazcakravAla' 52 52252 sAme sAme ye hazAmA 22thI nRtya 42 tene dvidhAtacakravAla vAya che. tebha 2mA ma 2 meTI ardhA yAnI 24 // 2 3 4 naTI nRtya 42 te cakAcakrapAla nAbhanu nATaya kahevAya che. A jAtanI nATayavidhithI te deva ku ri vagere nATayo batAve che A cethI nATayavidhi che. A pramANe caMdrAvali, sUryAvali, haMsAvali vagere nAmaka nATavidhio pitAnA nAma mujaba ja AkRtivALI pAcamI nAsyavidhine samajI levI joIe. e sUtra 45 .
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ striiH __caMda maMDalapaviti ca sUramaMDalapavibhati ca nAgamaMDalapavinti ca jakhamaMDalapavibhantiM ca bhUyamaMDalapavibhati ca rakakhassabhaMDalapavi. bhani ca mahoraMgamaMDalapavibharti ca gaMdhavyamaMDalapavibhantiM ca maMDalapapavibhanti ca maMDala maMDalapavibhanti NAmaM divyaM Navihi ubada seti10|| usamalaliyavikataM sIhalaliyavikata. hayavilaMbiyaM gayavilaMviyaM mattaya vilaliyaM mattagayavilasiyaM yakliMvira NAmaM divya gavihiM ubadasati 1 // sagaDuddhipavinti ca sAgarapavibhattiM ca nAgarapavibhattiM ca sAgaranAgarapavimati NAmaM divya mahavihiM ubada seti 12 // __NaMdApavimati ca caMpApavimati ca naMdAcaMpApavibhatti NAmaM divvaM NavihiM ubada seti / 13 / macchaMDApavibhatiM ca sayaraMDApavimati ca jAropavimati ca mArApavibhanti ca macchaMDA-sayaraMDA jArAmAgapavibhanti pAmaM divyaM Nadihi Dava seti / 14 // kattikakArapavibhanti ca khatti khakArapavibhanti ca ganti gakArapavibhatti ca yattighakAraparibhatti ca'uttiH kArapavibhatti ca kArakhakAragakAradhakAraGakArapavimati NAnaM dilaM vihi uvadasati // 15 // evaMcakAra vaggo'vi 16 TakAravagovi 17 takAravaggo'vi 18, pakAravaggo'vi19 asogapallavapavibhanti ca aMbapalavapavibhatti ca jaMbU pallavamati kosaMvapallavapavibhattiM ca pallavapallavapavibhakti NAnaM divaM Navihi uvada seMti // 20 // paumalayApavibhatti jAtra sAmalayApavimati ca layApavitti NAmaM divyaM NavihiM ubadautiArA dayaNAsaM NavihiM uvadati vilaMbiyaM NAma Navihi 23 duyaliviyA NAma NaTTavihi uvadaMseti aMciyaribhiyaM 26 aMciyaribhiyaM 27 AramaDa 28 bhasola29ArabhaDanaM solaM 30 uppAya nivAyaparinivAyapavataM saMkuciyaMpasAriyaMrIyArI yabhaMtasaMbhaMtaMNAnaM divyaM NavihiM ubada sati 31 ||suu0 46 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA su. 46 sUryAmeNa nATyavidhipradarzanam chAyA - candrodgamanapravibhava sUktirogapravibhakti udgamodgamanamavibhakti nAma divye nATayavidhimupadarzayanti | 6 | candrAgamanapravibhakti ca surAgamanapravibhaktica AgamanAgamanapratribhakti nAma divyaM nATayavidhimupadarzayanti |7| 297 'caMduggamaNapabhiti ca' ityAdi / sUtrArtha- una devakumAroM evaM devakumArikAoM ne jo divya chaThI nATayavidhi dikhalAI usameM unhoMne pahile candrodaya kI prakRSTa racanA kI aura usa racanA se yukti karake vaha nATakavidhi dikhalAI, tathA rodgamanamavibhakti-sUryodaya kI racanA se yukta nATakavidhi dikhalAI. isa prakAra udgamanodgamanaracanA nAmakI nATakavidhi dikhalAI, yaha chaThI nATakavidhi hai, tAtparya kahane kA yaha hai ki isa chaThI nATakavidhi meM candrodgamananavibhakti evaM surodgamanapravibhakti kA pradarzana unhoMne kiyA. inakA nAma udgamanodgamana nATakavidhi hai | 6 | cadAgamaNapavibhatti ca surAgamaNapatribhatti ca AgamaNAgamaNapavibhatti NAmaM divya dRvihi unase ti - 7- cadrAgamana pravibhakti - candrake Agamana kI racanA se yukta aura surAgamanapravibhakti - sUrya ke Agamana kI racanA se yukta isa prakAra antaranaadarkti nAmakI sAtavIM isa divya Free kA unhoMne pradarzana karAyA / 7 / dumaNapavibhartti ca' ityAdi / sUtrA"--te devakumAre ane devakumArikAoe je divya chaThThI nATayavidhinuM pradarzana karyuM. temAM temaNe pahelAM candroyanI praSkRTa racanA karI ane te racanAthI yukta nATakavidhi batAvI, tyAra pachI sUrAgamanapravibhakita-sUryoMdayanI racanAthI sukata nATakavidhi batAvI A pramANe urdUgane dUgamana racanA nAmanI nATakavidhi pradarzita karI. e chaThThI nATakividha che. kahevAnA hetu A pramANe che ke e chaThThI nATakavidhimAM candrogamana pravibhakata ane surAgamana pravibhakitanuM temaNe pradarzana karyuM. enuM nAma ugamanA gamana nATavividha che. 565 cadAgamaNapaciti ca surAgamaNapavibhatti ca AgamaNAgamaNapavibhakti"NAma dior vihi ucada se ti - 7, yandrAgamana avilati yandranA bhaagbhnanI racanAthI yukata surAgamana pravibhakita-sUryanA AgamanathI racanAthI yukata A pramANe Agamanagamana pravibhakita nAmanI sAtamI e drivya nATakavidhinuM temaNe pradarzana: Iyu // 7 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 gajanIyama candrAvaraNapravibhaktiM ca sarAsaraNa pravibhaktica AvaraNAvaraNapavibhari nAma divya nATayavidhimupadarzayanti / 8 / . candrAmtamanapravibhaktiM ca marAstamanavibhaktiM ca astamanAstamanamavibhakti nAma divya nATazavidhigupadarzayanti / 9 / ___ candramaNDalapavibhakti ca mUramaNDalapavibhakti ca nAgapADalamavibhatti ca yakSamaNDalapavibhaktiM ca bhUtamaNDalapavibhaktiM ca rasomaNDalapavibhakti mahoggama caMdAvaraNapatribhattiM ca sarAvaraNapavittiM ca AvaraNAvaraNapavibhatti NAma divya NavihiM uvadaMse ti-8-candrAvaraNapravibhakti-candrAkAracitrIpena AvaraNapaTa kI suracanA se yukta evaM maryAvaraNa vibhakti maryAkAra citrayukti AvaraNa se yukta isa prakAra AvaraNAvaraga praviki nAma kI isa pAThavIM nATakavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. 1 81 caMdatthamaNapavibhattiM ca mUratvamaNapavibhattiM ca atyamaNA'tyamaNapavibhatti nAma divya, 9- candra ke asta hone kI racanA se yukta, evaM sUrya ke asta hone ko racanA se yukta isa prakAra astamanAstamanapravibhakti nAmakI isa nauvIM dipa nATakavidhi kA unhone pradarzana karAyA. / 9 / caMdamaMDalapavibhattiM ca muramaMDalapavibhani ca nAgamaMDalapavibhattiM ca javakhamaNDala0 10-candramaNDalamavibhakti-candramaNDala kI muracanA se yukta, evaM muramaNDalapavibhakti-sUryamaNDala kI suracanA se yukta, nAgamaNDala pavibhakti-nAgamaNDala kI sturacanA se yukta, yakSamaNDalapravibhakti-yakSaNDala kI muracanA se caMdAvaraNapavibhattiM ca sUrAvaraNapavibhatti ca AvaraNAvaraNapavibhatti 'NAma divvaM gavihi ubadaMseti-8-yandrI1215 pratimati-ya-drA52 mitropeta AvaraNa paTanI sarasa racanAthI yukata ane sUryAvaraNapravibhakti-sUryAkAra citrayukata AvaraNathI yukta A pramANe AvaraNavaraNa pravibhakti nAmanI e dilya AThamI nATayavidhinuM temaNe pradarzana karyuM che caMdanthamaNapavibhattiM ca saratthamaNapavibhatti ca atyamaNA'tthamaNapatribhatti nAma' diva-9-yandranA APAnI syanAthI yu4ta mane sUryanA 2janI synAthI yukata A pramANe asta-nAstamAna pravibhakti nAmanI e navamI divya nATayavidhinuM temaNe pradarzana karyuM che ! caMdamaDalapavibhatti ca muramaMDalapavibhali ca nAgapaMDalapavibhatti 'ca janAvamaMDala010-5ndrabhasa pravimati-yandramAnI suzyanAthI yuta mane sUramaMDaLa pravibhakita-sUryamaMDaLanI sucanAthI yukata, nAgamaMDaLa pravibhakti-nAgamaMDalasuracAthI yukta, yakSamaMDaLa pravibhakita - kSamaMDaLanI sucanAthI yukata, bhUta maMDaLa pravi
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 46 sUrzameNa nATyavidhipradazanam 299 NDalapavibhakti' ca gandharSamaNDalapavibhakti' ca maNDalapavibhaktiM ca maNDala maNDalapavibhakti nAma divyaM nATayavidhipnupadarzayanti / 10 // RSabhalalitavikrAntaM ca sihalalitavikrAntaM ca hayavilambitaM gajAnilambitaM mattahayavilasitaM macagajavilasitaM drutavilambitaM nAma divyaM nATayavidhimupadarzayanti / 11 // zakaToddhIvibhaktiM ca sAgarapravibhaktiM ca nAgarapravibhaktiM ca sAgaranAgaramavibhakti nAma divyaM nAvyavidhimupadarzayanti 1121 yukta, bhUtamaNDalapavibhakti-bhUtamaNDala kI sRracanA se yukta, isI taraha rakSomaNDala kI, mahoragamaNDala kI, aura gandharvamaNDala kI suracanA se yukta isa prakAra maNDalamaNDalapavibhakti nAmakI isa dazavI nATayavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. / suu0|| usabhalaliyavicaMta' lIhalaliyavikata hayavilaMbiyaM mattagayavilaliyaM 11-RSabhalalitavikrAnta baila kI lalita gati se yukta, siMhalalitavikrAntasiMha kI lalitagati se yukta,, hayavilambita-ghoDe kI lalitagati se yukta isI prakAra gajavilambita-hAthI kI sundara gati se yukta, (mattayavilasita-- matta azva kI zobhanagati se yukta, mattagajavilasita-mattahasti kI zomanagati se yukta, isa prakAra drutavilambita nAmakI 11 vIM nATakavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. / 11 / sagaDuddhipaviniM ca sAgarapatribhattiM ca ityAdi zakaToddhIvibhaktizakaTa kI avayava racanA se yukta, sAgarapravibhakti-samudra kI suracanA ke bhakita-bhUtamaMDaLanI sucanAthI yukta A pramANe ja rakSAmaMDaLanI maheragamaMDaLanI ' ane gaMdharvamaMDaLanI sucanAthI yukata A pramANe maMDaLamaMDaLa pravibhakti nAmanI A dazamI nATakavidhinuM temaNe pradarzana karyuM. 10 che usabhalaliyavikkata sIhalaliyavikkata hayarilaMbiyaM mattahamA vilasiya-11-*Sama sAsta lazia-nii sasita gatithI yuta, siDanI - litagatithI yukta, havilaMbita-ghoDAnI lalita gatithI yukata A pramANe gajavi. lasita-hAthInI suMdara gatithI yukata, mattagaja vilasita-matta ghaDAnI zAbhanagatithI. yukta matagaja vilasita-matta hAthInI zobhana gatithI yukta A pramANe pratavilabita nAmanI 11 mI nATakavidhinuM temaNe pradarzana karyuM11 sagaDuddhipavibhattiM ca sAgarapavibhattiM ca nagarapavibhatti' ca ityAdi 12 zakaddhI pravibhakita-zakaTanI avayava racanAthI cukata sAgara pravibhakti-samudranI
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gAjapraznIya sUtra 300 nandApavibhakti ca campApavibhakti ca nandA-campApavibhani nAma divyaM nATyavidhimupadarzayanti // 13 // matsyANDakamavibhakti ca makarANDakapavibhakti ca jArapravibhaktiM ca mAra. pravibhaktiM ca matsyANDaka-makarANDaka jAramArapravibhakti nAma divyaM nATya vidhimupadarzayanti / 14 / ketikakArapravibhakti ca kheni khakAra pavizvakti geni gavArapravikti ca yukta, nAgara pavibhakti-nagaranivAsIjana kI muracanA se yukti, manAha mAgA nAgaramavibhakti nAmakI 12 cI divya nATaka vidhi kA unhoMne pradAna karAyA. // 12 // gaMdA pavibhattiM ca capApavibhatti ca naMdApAravibhakti gAma ityAdi / / 13 / / nandA pavibhakti-nandA-puSkariNI vApI (vAvaDI) kI suracanA se yuka, evaM caMza pravi. bhakti-caMpApuSpakSa kI racanA se yukta, isa prakAra nandAvapApavimati nAmakI yaha divya 13 bI nATakavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. / 13 // maccha'DApavibhattiM ca maparaMDApavimAna ityAdi / matsyANDakapavibhakti-matmyANDaka kI suracanA se yukta mAgaNDaka pravibhakti-makara-grAha ke aNDa kI racanA se yukta, jAra pravibhakti-maNi lakSaNavizeSarUpa jAra se yukta maNi kI racanA se yupha, mAra mavibhati-maNilakSaNavizeSarUpa mAra se yukta maNi kI racanA se yukta, isa taraha matsyANDaka makANDaka jAra mAra pravibhakti nAmakI 14 vI divya nATakavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. / 14 / suracanAthI yukata, nAgarapravibhakita nagaranivAsijananI sucanAthI yukta A pramANe sAgara nAgara pravibhaktinAmanI 1ra mAM divya nATaka vidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM 1rA gaMdApavibhattiM ca caMpApavibhattiM ca naMdAcaMpApavibhattiM NAma ityAdi 113 // naMdA pravibhakita-naMdA puSkariNI vAvanI sucanAthI yukta, ane caMpAvibhakita caMpApuSpavRkSanI racanAthI yukta A pramANe naMdAcaMpA pravibhakita nAmanI A divya 13 mI nATakavidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM. 13 ! macchaDApavibhattiM ca mayaraMDApavibhaktiM ca ityAdi / 14 / bhalyAMva bhakita malyAMDakanI sucanAthI yukta, makarAMDaka pravibhakti-makara-grAhanA IDAnI suracanAthI kata, jAra pravibhakita-maNilakSaNa vizeSarUpa thI yukata, maNinI racanAthI yukata, mAra pravibhakita-maNilakSaNa vizeSa mArathI yukata maNinI racanAthI yukta, A pramANe masyAMka maDarAMDaka jAra mAra pravibhakita nAmanI -14 mI divya nATaka
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 46 sUryAneNa nATyavidhipradarzana gheti ghakArapravibhaktiM ca DeniGakAravima hiMca kakArarAvakAragakAraghakAra. GakArapra- vibhakti nAma divyaM nATayavidhimupadarzayanti / 15 / / evaM cakAravargo'pi 16 TakAra vargo'pi 17 takAra. vargo'pi 18 pakAravargo'pi 19 azokarallavibhakti ca AmrapallavapravibhaktiM ca jambuketi kakArapavibhaktiM ca kheti khakArapravi' ca ityAdi. // 15 // isake bAda brAhmalipi meM jo kakAra-ka-kA AkAra hotA hai usa AkArarUpa se sthita hokara devakumAra Adi nace-isa abhiprAya le kakAra pravibhakti-kakAra akSara kI suracanA se yUkti, khakAra pratribhaki -khakAra akSara kI muracanA se yukti, gavAramavibha-ktigakAra akSA kI suracanA se yukta, ghakAra pravibhakti-ghakAra akSara kI suracanA se yukta, kAravibhakti-kAra akSara kI suracanA se yukta, isa taraha kakA kha kAragakAraghamAraDa kArapavibhakti nAmakI 15 vI divya nATayavidhi kA pradarzana unhoMne karAyA. yahAM akArAdika svaroM kI evaM yakArAdika vyajanoM kI sucanA kA yoga nATakavidhi meM nahIM dikhalAyA gayA hai / 15 // evaM cakAravaggo vi 16, TakAra vaggo vi 17, takAra vagmo vi 18 pakAravaggo vi 19 asogapallavapavibhatti ca ityAdi 20 isI taraha kA kathana cakAra vargameM, TakAra vargameM, takAra vargameM. pahAravarga meM bhI jAnanA cAhiye / azokapallavapravibhakti azokapallA kI suracanA se yukta, Amrapalla. vidhinu bhAge prahazana zavyu. // sU. 44 // . ketikakArapavibhattina khetigvakArapavibhattiM ca ityAdi / tyAra pachI brAhmalipimAM je kAra-ka-no AkAra hoya che, tenA AkAranI jema sthita thaIne devakumAra vagere nAcyA. A abhiprAyathI kakAra pravibhakita-kakAra akSaranI suracanAthI yukata, khakAra pravibhakita-khakAra. akSaranI sucanAthI yukata gakAra pravibhakita-gakAra akSaranI sucanAthI cukata, ghakAra pravibhakita-ghakAra akSaranI sucanAthI yukta, kAra pravibhakita-kAra akSaranI suracAnAthI yukata A pramANe kakAra, prakAra, gakAra, ghakAra, ghakAra pravibhakti nAmanI 15 mI divya nATakavidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM ahIM akAra vagere 2 akAra vagere ronI temaja yakAra vagere vyaMjanonI sucanAne vega nATaka vidhimAM batAvavAmAM Avyo nathI. 15. evaMcakAravarago vi 16, TakAra vaggovi 17 takAramago vi 18. pavAra vagago 19, asogapallavapavibhatti ca -ityAdi 20, 21 ta 1 thana cakAra vargamAM, TavamAM tavargamAM pagamAM paNa jANavuM joIe. azoka pallavapravibhakitaazekapallavanI suracanAthI yukata Amrapallava praribhakita-AmrapallavanI sucanAthI yutaka
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 : suyodhinI TIkA. su 46 sUryAbheNa nATyavidhipradarzanam drutanAmAnaM nAma divyaM nATyavidhimupadarzayanti / 22 / bilambitaM nAma nATayavidhimupadarzayanti 23 // drutavilambitaM nAma nATyavidhimupadarzayanti / 24 / azcitaM25, ribhitam26. azcita ribhitam27, ArabhaTa 28 bhasolam29 ArabhaTamasolam30 utpAtalipAtaparinipAtamavRttaM saGkucitaM prasArita rItArItaM bhrAntaM saMbhrAntaM nAma divyaM nATayavidhimupadarzayanti / 311 // . 46 // zIghratA se yukta 22 vI divya nA vidhi kA pradarzana kiyaa.| isake bAda vilambita-vilambatayukta-23 vo nATakavidhi kA pradarzana karAyA. bAda meM drutavilambita-pahile deta bAdameM vilambita aisI 24 vIM divya nATakavidhi kA pradarzana kraayaa| isake anantara unhoMne prazastagamana kI racanA se yukta 25 vI divya nATakavidhi kA pradarzana kraayaa,| ribhita isa nAmakI 26 vIM nATakavidhi kA pradarzana karAyA. / ancitaribhita-azcita evaM ribhita ina donoM zugoM se yukta, 27 vI divya nATakavidhikA unhoMne pradarzana kraayaa| ArabhaTa-ArabhaTa isa nAmakI 29 vI divya nATakavidhi . kA unhoMne pradarzana karAyA. ArabhaTa masola-ina donoM kI racanA se yukta 30 vI nATakavidhi kA upadarzana karAyA. utpAta. nipAta-parinipAtayavRtta-utpAta-kUdanA, nipAta-nIce giranA, parinipAtatigche giranA-inameM pravRtti yukta, saMkucita-saMkocayukta, prasArita-hastacaraNAdikoM ke pasArane se yukta. rItArIna-gamanAgaganayukta, bhrAnta-bhramaNayukta,-samrAnta-bahuta kuta-jaladI tvarAthI yukata evI 22 mI nATakavidhinuM pradarzana karAvyuM. tyAra pachI vilakhita vilaMbayukata-23 mI nATavidhinuM pradarzana karAvyuM tyAra pachI DUta vilabiMta-pahelAM kUta ane pachI vilaMbita evI 24 mI divya nATakavidhinuM pradarzana karAvyuM tyAra pachI temaNe prazasta gamananI racanAthI yukata 25 mI divya nATakavidhinuM pradarzana karAvyuM ribhita A nAmanI ra6 mI nATakavidhinuM pradarzana kAvyuM aMcita ribhita--aMcita ane ribhita A baMne guNethI yukata 27 mI divya nATakavidhinuM divya temaNe pradarzana karAvyuM. AbhaTa-AbhaTa A A nAmanI 28 mI divya nATakavidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM, bhasala A nAmanI ra9 mI divya nATayavidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM. AbhaTa-bhala A baMnenI nI racanAthI yukata 30mI nATakavidhinuM upadarzana karAvyuM. utpAta, nipAta, parinipAtapravRtta, utpAta kUdavuM nipAta nIce paDavuM, parinipAta-vAMku paDavuM, A sarvemAM pravRttiyukata, saMkucita-saMkocayukta, prasArita-hAthapaga vagere ne phelAvavAthI yukata,
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra 'caMdragamaNapavibhatti ca' ityAdi-- TIkA--candrodagamana pravibhaki-candrasya udgamanam-udayaH, tasya yA pravibhaktiH-manamAnadhunam nATayavidhimupadarza yantIti pareNAnvayaH, tathAmarodgamanapavibhaktiH-sUryodayasuracanAyukti, udgananodgamanapavibhaktimudagama nodagamanara vanAtmakaM nAma paSThaM divyaM-pradhAna nATayavidhim updrshynti|6| candrA''gamanazibhakti-candrA''gamana suracanA yuktim murAgamanapavibhaktimUryA''gamanasuracanAyuktim, AgamanA''gamanapravibhakti saptamaM divya nATayavidhimupadarzayanti / candrA''varaNapravibhakta-candrAmAracitropetA''varaNapaTasuracanAyuktam evaM maryAvaramapravibhakti-sUryAkAracitrayuktivaraNopetam, AvaraNAvaraNa vibhakti nAmA- , pTama divya nATayavidhiyupadarzayanni / candrAstamana pravibhakti-candrasya yadasta manam-tasya yA pavibhaktiH-suracanA tadyuktam., evaM mAstamanamavibhani 'astamanAstamanavibhaktiM nAma navamaM divyaM nATya vidhimupadarzayanti / 9 / candramaNDalapavibhakti-candramaNDalamAcanAyakA, eka muramaNDalamavibhakti mUryamaNDalasa canAyuktam, nAgamaNDalamavibhUktiM nAgamaNDalasuracanAkti,yakSamaNDalapavibhakti yakSamaNDalara suracanAyuktam, bhUtamaNDalapavirbhAta-bhUtamaNDalasuracanAyuktamA evaM rakSomaNDalamahoragamaNDala gandharva maNDalapravibhakta maNDalamaNDapavibhakti nAma dazamaM divya nATyavidhimupadarzayanti / 10 / RSabhalalitavikrAntaM-balovardalalitagatiyuktam, siMhalalitagativikrAntam-sihalalitagatiyuttam, iti, (hayavilasthitam azvavilamitratagatiyuttamiti, evaM-gajavilambitam-hastivilambita, gatiyukta miti manapavilasitaM-mattAzva zobhanagatiyuktama. evaM mattagajavilasita mA hastizI bhanagatiyuktam, drutavilarivataM nAkAdazadivya nATayavidhimupadarzayanti // 11 // kaTodvIpavibhaktiM zakaTasya 'uddhI' zakaTAsyavavAcako dezIyaH zabdaH, zaTAvayava racanAyuktam, sAgarapravibhakti-samudrasuracanAyuktama. nagara nivAsijanasuraca nAyukta.m sAgaranAgara pavibhakti-nAma dvAdaza divya nATyavidhimupadA "ta / 12 / sundara bhramaNa se yukti, ina ina saba vizeSaNoM se viziSTa aisI 31 vI divya nATakavidhi kA unhoMne pradarzana karAyA. isa maMtra kI vyAkhyA mUlArtha jaisI hI hai|| mU0 46 // zatArIta-jamanA gamana, yuta, bhrAMta-bhramaNuyuta, saMbhrAMta- suMdara bhramayI yuta, A sarva vizeSaNathI cukata evI 31mI divya nATayavidhinuM temaNe pradarzana karAvyuM. A sUtrane TIkAthe mUlAI pramANe che. sutra 46
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 46 sUyAmeNa nATyavidhipradarzanam 305 nandAmavibhakti-nandApuSkariNI - vApImuracanAyukam, campApavivaktiM campA - puSpavRkSasuracanAyurkie, nandA - campApravivakti nAma trayodaza divya nATayavipadarzayanti |13| matsyANDakamavibhakti - matsyANDakasuracanAyuktam makarANDakapraviktimamakaro grAhastasyANDasuracanAyuktam, jArapravibhakti - jAro-maNilakSaNavizeSaH, talakSitamaNisuracanAyuktam, eva mAramavibhakti-mAro-maNilakSaNavizeSaH, tallakSitamaNisuracanAyuktam, matsyANDakajAramArapratribhakti nAma caturdazaM divya navidhimupadarzayanti | 14 | tadanantaraM keti - brAhmayAM lipau "+" ityAkAraH kakAraH tAdRza saMsthitA devakumArAdayoM vRttavanta ityabhiprAyeNa kakArapravibhakti - kakArAkSara suracanAyukta' nATakAvadhimityAbhaktam, evaM kheti khakArapravibhakti mityAdAvapi brAhmI lipiranusaraNIyA, zeSaM sugamam / svarANAM yakArAdInAM ca vyaJjAnAnAM muracanAyogo nATayavidhau na darzitastatraitihAsikaM kAraNaM mRgyam / azokapallavamavibhakti - azoka pallavasuracanA yuktam AmrapallavaprabhaktimAmrapallavasuracanAyuktam jambU palavala bhaktiinambUvRkSapallavasuracanAyuktam, kozAtrapallaballa vibhakti - kozAmra: - AmravRkSasadRzaH, tatpallavasuracanAyuktam, pallavapallala pravibhakti nAma viMzatitamaM divyaM nATyavidhimupadarzayanti / 20 / padmalatA pratribhakti - kamalalatA suracanAyuktam yAvat - yAvatpadeva - 'nAgalatApravibhaktim, azoka latApratibhakti, campakalatAmavibhakti, catalatApatribhakti, latA pravibhakti, vAsantIlatApravibhakti, kundalatA pravibhaktim, atimuktakalatApravibhaktim ityeSAM saGgrahaH, tathA - zyAmalatApravibhakti - zyAmAyAlatAyAH muracanAyuktam latApravibhakti nAmaikaviMzatitamaM divyaM nATayavidhimupadazaiyanti / 21 / tadanantaraM hutaM zIghranAyukta nAma dvAviMzatitamaM divyaM nATayavidhimupadayanti |22| tato vilambita - vilambayukta' nAma trayoviMzatitamaM nATayavidhimupadarzayanti | 23 | drutavilambitaM- pUrva drutaM paJcAd vilambiyukta nAma caturviMzaditamaM nATayavidhimupadarzayanti / 24 | aJcitam - aJcanaM prazastagamanam tad racanA yukta nAma paJcaviMzatitamaM divyaM nATyavidhimupadarzayanti ||25|| ribhitaM - tannAmaka SaDaviMzatitamaM divyaM nATayavidhimupadarzayanti ||26|| avcitaribhitaM - pUrvoktAJcitaribhitobhayaguNasaMpannaM nAma saptaviMzatitamaM nATayavidhi mupadarzayanti || 27 || ArabhaTam - ArabhaTanAmakamaSTaviMzatitamaM nATayavidhi
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306. gajapraznIyasUtra cupadarzayanti // 28 // bhasolaM-masolAbhidhaM nAmaikonatriMzattamaM nATyavidhiTa. parga yanti // 29 // ArabhaTabhasolam-ubhayaracanAyukta nAma triMzattama nATayavidhimupadarzayanti ! // 30 // utthAnanipAtaparinipAtapravaktam-tatra-utpAta:-kRdanam, nipAta:-nIcaiH patanam, parinipAta:-tiryakUpatanam eteSu pratta-pravRttiyuktamsaMkucitaM-mocayukta-prasirita-hastapAdAdisAraNayuktas, rItArIta-gamanAgamanana, mAnna-pramAyukta, saMbhrAntaM-samyaganamaNa yuktam pUrvoktavizeSaNaviziSTa nAmaikatriMzattamaM nATayavidhimupadarzayanti / 3 // // mR0 46 // galam-taeNaM te vahabe devakumArA ya devakumArIo ya zlamAmeva samosaraNaM kareM ti jAva divve devaramaNe patte yAvi hotthaa| daeNaM te vahave devakumArA ya devakumArIo ya samaNasta bhagavao mahAvIrassa puvvabhavacariyaNivaddhaM ca cavaNacariyanivaddhaM ca saMharaNacariya nivaiMca jammaNacariyanita ca abhiseacariyalibaddhaM ca vAlabhAvacariyanibaddhaM ca jovaNacariyanibaddhaM ca kAmabhociriyanibaddhaM ca nikkhasaNacariyalivaddhaM ca tavacaraNacAreyaniSaddhaM ca NApAyacariyaniya ca titthapavattaNacariyanivaddhaMca-parinivvANacariyanivaddha ca carimacariyanibaddhaM ca NAmaM divya NavihiM ubdNseti||| suu047|| chAyA-tatA calu te bahavo devakumArAzca devakumAryazca samameva samava maraNaM kurvanti, yAvat vyiM devagamaga pravRtta cApyabhavat / tataH khalu te bahavo 'taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArio ya' ityAdi / mUtrArtha-(taeNaM) isake bAda (te bahave devakumArA ya devakumArIo tha mamAmeva samosaraNa kareMti) una saba devakumAroM evaM devamArikAoM meM eka hI kAla meM samavasaraNa kiyA arthAt ve mava ke maba eka hI sAtha eka sthAna para ekatrita hue (jAva dinve devaramaNe pavane yAvi hotthA) . 'lakSaNaM te bahave devakumArAya devakumArIo ya 'ityaadi| / / trArtha-(tapaNa) tyArapachI ( ne vahave devakumArAya devakumArIoya samAmeva samosaraNaM kareMti) te gadhA hebhaare| mane devAbhArivAgAye the| sAtha samavasaraNa karyuM eTale ke teo badhA ekI sAthe eka sthAne ekatra thayAM. (kAva dibve devarapaNe parato yAvi hotyA) yAvata 24t prabhAvyi 412mA pravRtta thu
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 47 sUryAmiNa nATyavidhipradarzanama "devakumArAtha devakumArAryazca zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pUrvabhavacaritanibaddha' caritaviddhaM ca saMharaNacaritanibaddha ca janmacaritanivaddha ca abhiSekacaritanibaddha ca bAlabhAvacarita nivaddha ca yauvanacaritaniyaddha ca kAmabhogacaritanibaddha ca niSkramaNacaritanibaddha tapazcaraNacaritaviddhaM ca jJAnotpAdacaritanivaddhaM tirtha pravartanacaritanibaddha ca parinirvANacarita nivaDU ca caramacaritanika nAma dvivyaM nATayavidhimupadarzayanti |32| || su0 47 // 207 yAvata isa prakAra divya devaramaNa pravRtta huA. (taeNaM te bahave devakumArA devakumArI samasta bhagavao mahAvIrassa putramavacariyanivaddhaca cavaNacariyanivaddha ca saMharaNacariyanibaddha jammaNacariyanivad ca abhiseyacariyanivaddha ca bAlabhAvacariyanivaddha ca jovaNacariya nibaddha ca kAmabhogacariyanibaddhaM ca nikhaNacariyanibaddha ca) isake bAda una saba devakumAroM ne eka devakumArikAoM ne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pUrvabhava ke caritra se nivaddha nATakavidhikA cyavanacaritra se nivaddha nATyavidhi kA, saMharaNacaritra se nivaddha nATakavidhikA janmake caritra se nibaddha nATakavidhi kA abhiSeka ke caritra se nibaddha nATakavidhi kA, bAlabhAva ke caritra se nivaddha nATa vidhi kA, yauvana ke caritra se nibaddhanATakavidhi kA, kAmabhoga ke caritra se nibaddha nATakavidhi kA, niHkramaNa ke caritra se freevidhi kA (tavacaraNacariyanibaddha ca NANuppApacariyanibaddha ca tatthavattaNariya-parini + cariyanibaddhaM ca carimacariyanivaddha ca NAmaM divvaM nadyanirhi unase ti) (taraNaM te bahave devakumArAo ya devakumArI ya samaNassa bhagavao mahAvI rassa putramavacariyanibaddhaM ca cavaNacariyanivaddhaM ca saMharaNacariyaniSaddhaM ca jammaNacariyanibaddhaM ca abhiseyaMcariyanivaddhaM ca bAlabhAvavariya nibaddha ca jonvaNacariyanivaddha ca kAmabhogacariyanivaddha ca nikvaNacariyanivaddha ca) tyArapachI te sa` devakumAreA temaja devakumArikAoe zramaNa bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanAcAtrithI niddha nATakavidhinuM cyavana cAritrathI nikhaddha nATakavidhinuM, saharaNa cAritrathI niSaddha nATakavidhinuM janmanA cAritrathI nikhaddha nATakavidhinuM, abhiSe cAritrathI nikhaddha nATakavidhinu, mALabhAvanA cAritrathI niddha nATakavidhinu, cauvananA cAritrathI nikhaddha nATakavidhinuM kAmabhAganA cAritrathA nibaddha nATakavidhinuM, niSkramaNanA (hIkSAnA) zAstrithI nimaddha nATa vidhituM tatracaraNacariyanivaddha ca NANuSpAyacariyaniSaddha ja, titthapatrattaNacariya- parinivvANa carinibaddhaM ca carimacariyaddhiH ca NAsaM dinaM navirhiH unase ti) tayanA zAstriMthI nimaDUnATaya
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajapraznIyamatra TIkA-'tapaNa te vahave devakumArA' ityAdi-vyAlyAnigadasiddhA !ma.47/ - mUlam --taeNaM te vahave devakumArA ya devakumArIo ya cauThivahaM vAittaM vAeMti, taM jahA-tataM vitataM ghaNaM jhusiraM / taeNaM te vahave devakumArA ya devakumAriyAo cauvihaM geyaM gAyaMti, taM jahA utrikhattaM pAyaMta maMdAyaM rojhyAvasANaM c| taeNaM te bahave devakumArA ya devakumAriyAo ya cauvihaM Navidhi ubadaseM ti, taM jahA-aMciyaM ribhiyaM ArabhaDaM bhasolaM ca / taeNaM te vahave devakumArA ya devakumAriyAo ya cauvvihaM abhiNayaM abhiNayaMti taM jahAM-ditiyaM pADiyatiyaM sAmaMtovaNi. vAiyaM aMtomajjhAvasANiya ca // sU0 48 // __chAyA--tataH khalu te vo devakumArAzca devakumAryazca caturvidha vAditraM vAdayanti, tadyathA-tata 1 vitataM 2 ghanaM 3 zuSiram / tapa ke caritra se nibaddha nATakavidhi kA, jJAnotpAdacaritra se nibaddha nATakavidhikA, tIrthapravartana ke caritra se nibaddha nATakavidhi kA evaM caramacaritra (antimacaritra) se nivaddha nATakavidhi kA isa taraha ina saba ke caritroM se nibaddha divya nATakavidhi kA pradarzana kiyA. vyAkhyA mRlArtha ke jaisI hI hai // sU0 47 // . 'taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArImo ya ityaadi| ___ mantrArtha-(taeNaM) isake bAda (te bahave devakumArA ya devakumArIo ya una devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne caturvidha vAditra-(vAjoM) kA vAdana dhinuM nitpAda caritrathI nibaddha nATakavidhinuM tIrthapravartananA-cAritrathI nibaddha nATakavidhinuM, parinirvANunA caritrathI nibaddha nATakavidhinuM ane garamacAritra (antima caritra) thI ni nATavidhi // pramANe 0 saunA yastriothI nigaDU divya nATakavidhionuM pradarzana karyuM. AtranI vyAkhyA mUlAI pramANe ja samajavI su.ba 'tapaNaM te vahave devakumArA ya devakumArIo ya ityaadi| sUtrArtha:-(taeNaM) tyA2 pachI (te vahave devakumArA ya devakumArII ya) te devakumAra temaja devakumArIoe caturvidha vAditro (cAra jAtanA vAjAne) vAyAM. ,
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 subodhinI TokA sU. 48 sUryAmeNa nATayavidhipradarzanam tataH khalu bahavo devakumArAzca devakumArikAzca caturvidha geyaM gAyanti, tadyathA-utkSiptam 1 pAdAntam 2 mandaka 3 rocitAvasAnam 4 // ____ tataH khalu te bahavo devakumArAzca devakumArikAzca caturvidha nATaya vidhimupadarzayanti, tadyathA azcita ribhitam 1 ArabhaTa 3 bhamolam 4 ca tataH gvalu te bahavo devakumArAzca devakumArikAzca caturvidhamabhinayamabhinayanti. tadyathA-dArTAntikaM 1 prAtyantika' 2 sAmantopanipAtikam 3 antarmadhyAvasAni ca 4 / / mR0 48 // . kArya kiyA (taM jahA) ve caturvidha bAje isa prakAra se haiM- (tataM vitataM dhaNaM jhusira) tata, vinata, ghana aura zuSira / (taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArIo ya cauvihe geyaM geyaMti) isake bAda una saba devakumAroMne evaM devakumArikAoM ne caturvidha gAnA gAyA. (taM jahA) vaha caturvidha gAnA isa prakAra se hai-(ukvitta, payaMtaM, maMdAya, roiyAvasANaM ca) utkSipta pAdAnta. mandaka aura robhivAvasAna (taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArIo ya cauniha gavihi uvadaMseMti) isake bAda una devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne cAra prakAra kI nATakavidhi kA pradarzana kiyA. (taM jahA) vaha cAra prakAra kI nATakavidhi isa prakAra se hai-nATakavidhi isa prakAra se hai-- (aMciyaM ribhiyaM AbhiDaM, bhasolaM ca) acita. ribhita, ArabhaTa aura msol| (taeNaM te bahave devakumArA ya devakumAriyAo ya ghAvi abhigAyaMti) isake bAda una devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne cAra (ta jahA) te yatuviya 41 22 pramANe cha. (tana' vitataM ghaNa' bhasiraM ) tata, vitata, dhana, bhane zuSi2. (taeNa te bahave devakumAga ya devakumArIo ya caunvihaM geyaM geyaMti) tyAra pachI te sa havAmAza tamana hetumAriyAye yAra nail onal bhAyA. (taM jahA) te yAra satanA bhItI ! prabhArI cha. ( ukkhita payaMta, maMdAya. roiyAvasANaM ca) Grary, virid, ma64 mane zayitAsAna ( taraNaM te bahave devakumorA ya devakumArIo ya ca uni vihi ucaMda seti) tyAra pachI te devakumAra ane devakumArikAoe cAra prakAranI nATavidhinuM pradarzana karyuM, (tauM jahA) teyAra prA2nI nATayavidhi mA pramANe cha- (ciyaM, ribhiyaM ArabhaDaM, bhasolaM ca) Athita, lalita, mAramaTa bhane lasosa (taeNaM te bahave devakumArA ya devakumAriyAo caucivaha abhiyaM aciNayaMtityA2 pachI ta hevaamaa| tabhara hevAbhArimANe yA2 tana! ali.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjazrIyama nANaM te vaha devakumArA' ityaadi| - kA--divyanATayopadarzanAnantaraM khala ne-bAnAH devakumArAH, ca -punaH devakumArya caturviya-catuHprakAraM vAditra-vAdya vAMdayanti, tathAnata-mRdaGgapaTavAdi 1, vitataM-vINAdi 2, dhanakamijJAdi 3 zUpirama -zarada yAdi / - tataHcAditravAdanAnantara khala, te bahavo devakumArAH ca-punaH deva. kumArikAzca caturvidha geya-gIta gAyanti, tadyathA-unkSipta-prathamata Ara. bdham 1, pAdAnta-pAdazo vRddhi gatam . drAdi-bhAgacatucyAtmakapAdavaddham 2, bhandaka-hasva manda-mandamanda-madhye gAna mUchanAdiguNAlaGka ta sana zanaiH prakAra ke abhinaya kI vidhiko pradarzita kiyA ( jahA) baha cAra prakAra kA abhinaya isa prakAra se hai-(ditiya, pADiyaMtiya, sAmaMtodaNivAjhya aMgomajjhAyamAgiyaM) dAntika, prAtyantika, sAmantopanipAtika aura antamadhyAvamAnika / TIkArtha-divya nATaka kA pradarzana jaba ve devakumAra aura devakumArikAe~ kara cukI-taya usake bAda unhoMne cAra prakAra ke-tata-mRdaGga paTahAdika, vitata-vINAdika. ghana. kAMsya Adika aura zupira-zastra vaMzI Adi ; ina cAnoM ko banAyA / ina cAra prakAroM ke bAjoM ke banane ke bAda phira una saba devakumAroMne evaM devakumArikAoM meM cAra prakAra kA gAnA gAyA--jo isa prakAra se haiM-utkSipta 1, pratha. mataH AraMbha kiyA gayA. pAdAnna-ki, bhAgaca puSTa yAmaka pAda se use . baddha kiyA, mandaka-dhIre 2 manda 2 rUpa se bIca meM mUcrchanAdi guNa se nayana pradarzana' yu. (ta' jahAM) te niya: MAA B pramANe cha. (ditiya, pahiyAtiya, sAmaMtovaNivAiya aMtomajJAvasANiyaH) danti, prAtyati sAmatApanipAti: bhane santamAyAvasAni....... TIkAtha-jyAre devakumAre temaja te devakumArikAoe divya nATakavidhinuM pradarzana pUruM karyuM, tyAra pachI temaNe cAra jAtanA-tata-mRdaMga, paTa vagere, vita-vINuM vagere ghana-kAMsya pore bhane zupira-1, vAsaNI vAgAne yAM. . - A cAra jAtanA vAjiMtro vagADyAM bAda te sarve devakumAre temaja devakuma ri: kAoe cAra rIte gIta gAyuM te A pramANe che- ukSipta 1, pahelAM AraMbhAyeluM - pAdAMta 2, tyAra pachI bhAgacatuSTayAtmaka pAdathI baddha karAyelAM. maMdaka 3, dhIme dhIme maMda maMda rUpathI vacce mUcchanA vagere guNathI alaMkRta karAyeluM ane tyAra pachI tene
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 38 sUryAbheNa nAvyavidhipradarzanam 319 Z zanaiHghanarUpatAM prAptam 3, rocitAvasAnaM - yathArthIkRtAntam ante satyApinaMsaGgItarAgamiti bhAvaH / yA gItazrotubhyo rocitaM-ruciviSayIkRtam atra sAnam-anto yasya tat / caH samucaye |4| tataH khalu te devakumAta 'devadevakumAraare afir padarzayanti tadyathA - aJcita 1, rii tam 2 ArabhaTa 3 bhasola 4 ca / tataH zeyamAnAnantaraM khalu te devakumArAH ca punaH devakumArikAca caturvidha-catuHprakAram, abhinaya - gAtraM ce yAm abhinayanti - kunti tadyathA-dAntikam 1, mAtyantikam 2 mA manonita 3, antarmadhyAvasAnimiti 4 etAnabhinAna kurvanti // 48 // mUlam - taraNaM te bahave devakumArAya devakumAriyAo ya goyamAjhyANaM samaNANaM nigrmathANaM divvaM devi divvaM devajuI divvaM devAbhAva divvaM vattIsar3abaddha nADayaM uvadaMsittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikto AyohiNapayAhiNaM kareMti, karitA vadati namasaMti, vaMditA nasaMsittA jeNeva sUriyA deve teNeva uvAgacchati ubAga cchittA sUriyAmaM deva kara pala pariggahiyaM sirasAvattaM satthae aMjali use alaMkRta kiyA aura phira use bolanArUpa meM prApta karAyA, rocitAmAna-anna saGgIta ke rAga se satyApita kiyA - athavA jo gAnA anta meM gIta zrota janoM kI ruci kA viSayabhUta ho jAtA hai aisA use kiyA. 1 unhoMne cAra prakAra kI nATaka vidhi kA pradarzana kiyA vaha nATakavidhi aJcina, rimita, AgbhaTa aura bhamola ke bheda se cAra prakAra kI hai / isake bAda una saba devakumAroM ne evaM devakumArikAoM ne zarIra kI ce sTArUpa cAra prakAra kA abhinaya kiyA. jo Upara dilAyA jA cukA hai / 48 / gholanA rUpamAM prApta kareluM, citAvasAna 4 ane chevaTe saMgItanA rAgathI saMskAra yukta karAyelu avA tA je gIte zrotAenA mATe rucikara thaIne viSayabhUta thAya che evu gIta temaNe gAyuM. tyAra pachI temaNe cAra jAtanI nATakavidhinuM pradarzana karyuM. te nATakavidhi acita, ribhita, ArabhaTa, ane bhamelanA bhedathI cAra prakAranI che. tyAra pachI te devakumAra temaja de kumArioe zara ranI ceSTArI cAra prakAranA bhinayAnuM pradarzana karyuM. emanI vigata upara pramANe ja samajavI // sa0 48o
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra vaha japaNaM vijaeNaM bAti, vadAvitA eyamANattiyaM paJcapiNaMti / / sU0 49 // chAyA-tataH khalu te bahavo devakumArAzca devakumArikAzca gautamAdikAnAM zramaNAnAM nigranthAnAM diyAM devaddhi divyAM dehAti divyaM devAnubhAvaM divyaM dvAtriMzadvidhaM nATakam upadarya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vikRtvAdakSiNapradakSiNaM kurvanti, kRtvA bandante namamyanti, vandinvA namasyitvA yatraiva maryAbho deva. mtatraiva upAgacchanti, upAgamya sUryA meM devaM krtlprigRhii| zira Avarta mastake aJjaliM kRtvA jayena vijayena vAdayanti, vayitvA pavamAjJaptikA prtyrpyntiaamR.49|| 'taeNa te bahave devakumArA ya devakumAriyAo ya' ityAdi / mUtrArtha-(taeNaM)isake bAda (te bahave devakumArA ya devakumAriyAo ya) una saba devakumAroM ne aura devakumArikAoM ne (goyamAiyANaM samaNANaM nigaMthANaM dina devi divyaM devajuI divva devANubhAva divyaM yattIsaibaddhaM nADayaM ubadasittA samaNaM bhagavaM mahavIraM tikato AyAviNapayAhiNaM kareMti) gItamAdi zramaNa nindhoM ko divya devarddhi, divyadevadhuti, dinya devA. nubhAva aura divya battIma prakAra ke nATaka ko divAkara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tIna bAra AdakSiNa pradakSiNA kI. (karitA vaMdati, namasaMti. vaMdittA namaMsittA jeNeva mUriyAbha deve teNeva uvAgacchati) tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa karake phira unhone unako vandana kiyA-namaskAra kiyA. vandana namaskAra karake phira ve jahAM maryAbhadeva thA-vahAM para Aye (uvAgacchittA sUryAyAbha devaM karayalapariggahiyaM sirasAvata matthae aMjali kuTu jaeNaM vijaeNa' taeNaM te bahave devakumArA ya devakumArIo ya / sUtrAtha:-(taeNaM) tyA2 5chI (te bahave devA mArAya devakumArIo ya)te mayA hemaa| tabhA devAbhArimAme (goyamAiyANaM samaNANa niggathANa' divyaM devi divya devajuI diya devANumAvaM dina battIsaibaddha'nADaya uva. daMsittA samaNaM bhagavaM bhagavaM mahAvIra tivadutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti) gautama vagere zramaNa nine divya devavruti, divya devAnuM lava ane divya batrIsa prakAranA nAsyone batAvIne zramaNa bhagavAna mahAvIranI traNa vakhata AdakSiNa karI. (karittA baMdaMti, namamaMti, vaMdittA namaMsittA jeNeva mUriyAbhe deve teNeva uvAgacchati) jarA mata mAsieY prAkSiA 4zana tebhara pahana tebhara nabhA2 ryA. vaMdana ane namaskAra karIne pachI teo badhAM jyAM sUyAbhadeva hatuM tyAM gayA.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 - savAdhinI TIkA. sU. 90 sUryAbhega nATavidhipratisaMharaNapa - TIkA--'taeNa' te bahave devakumArA' ityAdi, vyAkhyA sugamA |muu. 49 / ' mUlam-taeNaM se sUriyAbhe deve taM divya devi divvaM devajuI divvaM devANubhAvaM paDisAharai paDisAharettA khaNeNaM jAe ege egbhuue| taeNaM se sUriyAbhe deve samarNa bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayA hiNaMkarei,kerittA vaMdai namasai,baMdittA nabhasittA niyagapariyAlasaddhi saMpari vuDe tameva divvaM jANavimANaM durUhai durUhittA jAmeva disaM pAubhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 50 // chAyA--tataH khalu sa maryAbho devastAM divyAM devaddhi divyAM deva ti divyaM devAnubhAvaM pratisaMharati, pratisaMhRtya kSaNena jAta eka eka bhuutH| tataH baddhA ti) vahAM Akara ke unhoMne mUryA madeva ko donoM hAthoM kI aMjali banAkara aura use mastaka para rakhakara jaya vijaya zabdoM ke uccAraNa karate hue badhAyA. (baddhAvinA ekamANatiya paJcappiNatti) badhAkara usakI isa AjJA ko pIche arpita kara diyA. arthAt hamane ApakI AjJA anusAra saba kArya kara diyA hai. aisA-umase nivedana kiyA / TIkArtha mUlArtha ke jaisA hI hai. // sU049 // 'tapaNaM se mRriyAme deve ityaadi| mantrArtha--(taraNaM) isake bAda (se bhUriyAme deve) usa sUryAbhadevane (ta divvaM deviDa di devajuI divvaM devANubhAi paDisAharai) usa divya (uvAgacchittA mUriyAma deva karayalagariggahiya sirasAvatta matthae aMjali kaTu jaeNa vijaeNa baddhA ti) tyAM pAyI tamA sUryAbhavana bhane hAyAnI aMjalI banAvIne ane tene mastake mUkIne jaya vijaya zabdonuM uccAraNa karatAM qdhAbhae mAthI. (vaddhAvittA ekamANattiya paJcappiNati) ghAma pAna sUryadevane AjJA samarpita karI eTale ke teo badhAe maLIne nivedana karyuM. ke "ApazrInI AjJA pramANe amee badhuM kAma pUruM karyuM che " A sUtrane TIkA mUlAI pramANe ja che. te sUI 49 "taeNaM te muriyAme deve' ityaadi| sUtrArtha -(taeNa) tyAra pachI (se sUriyAbhe deve) te sUryAsave (tadina devidi hinda devajaI divya devANubhApaDisAharai) hivya vAdina. hi vadhutina mana hinyavAnumApane paataa| zarIramA praviSTa 30li (paDisAha.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 - '-c 140 cAra zramaNa maga PPPY TRA , ETAH ------....... .. ........rAjaprakrIyatra.. ----- --- tyaHAdakSiNama rIti, kRtvA bandata namasyati, vanditvA namasyitvA nimaparivAra mAdra riTataH time divya cAnavimAnamArohati AruhyA yAmeva dizeNApAdana lAmeva dizA ani mAtA 'taeNa, se ariyAbha deve' ityAdinAniiwi TIkA-tanaH devakumAradevakumArikANI mabhidevAjJA pratyarpaNAnantaram khalu mA-pUrvoktaH suyobhA devA, tAM-pUrvavikRtAM divyA devadri divyA devayuti divyaM devAnubhAvaM pratisaMharati-svazarIra pravegavati, matimahatyaH kSaNene nAkena siMgala zraNa kAlenA ekAkabhutaH-aneka prakobhUna iti ekabhUtaH-ekalaM gataH jAtaHanUta, zeSa spaSTam // Ohifi. it devadi ko divya devaghati ko, aura divya devAnubhAva ko apane zarIra meM bhaviSTa kara liyA : (parDimAharettA khaNeNa jAgaM e paMgabhUe) zarIra meM praviSTa karake vaha isa prakAra se eka hI kSaNa meM eka rUpa ho gayA. itaeMga" se pariyAme deve samAM bhAva mahAvIra tikkhuto AyAhipayAhiNa kareha) isake bAda usa mayobhadevane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bhIna bAra AdakSiNa pradakSiNA kI (karitA vadaha, namasaI) sIna bAra AdakSiNA pradakSiNA karake phira usane unheM candana kiyA-namaskAra kiyA (vAdinA namaMsittA niyagaparivArasaddhiM parivuDhe tame dive jANa. trimANa durUDaI) vandanA namaskAra karake phira vaha apane parivArajanoM ke sAtha usI divya dhAna vimAnA para AruDa ho gayA durUhicA jAme dimi pAubhAra tAme disa paDigae) Aruddha hokara phira vaha jisa dizA se prakaTa huA lAla AyA thA, usI dizA meM pIche calA gayA. / / sU010 // rettA kharoNa nAge agabhUeAli praveza, CHHA EMARATHPAYyotieNa semariyA devAsamaNa bhAva: mahAvIra tikakhula AyAhiNApayAviNa krirei) sArI liha, bhaEATSLM 'URArse aur Elay AEResile (karitta! vaMdanA saha 3) traNa vakhata ANiI pradakSiNA karIne pachI teNe teo teozrIne jiMdA karyA nabhA2 yA (vaMdittA namasittA niyagaparivArasaddhi saMparighuDe tameva dina jAgatrimANa harUhaha) nAma (HP, zana mAtA rAnI a yayA HIGHEthA duruhitA jAmeva disi pAubhA tAmena disa aDigAe jAne tI yA hate- teja dizA tarapha pAcho jato rahyo pra sUtra 50 che
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 - TARA davadavA vikAda 8CS INITIANE und sugodhinI TIkA sU. 51 devaddhipratimaharaNaviSaye praznottaram ? mUlam --bhate tti bhagavaM goyase samaNa bhagava mahAvIra badai, namasaI, vaMdittA namabhittA eka vayAsI sUriyAbhassa bha ! devassa esA divvA deviDa divvA devajjuI dive devANubhAve kati gae, kahi aNuppaviThe ? goyamA sarIra gae, sarIraM aguppaviTe se, keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai- sarIra gae~ sarIra aNuppavitai ? goyamA ! se jahAnAbhae kUDAgArasAlA siyA duhao litA gunA guttaduvArA NivAyA NivAyagaMbhIrA tIseNaM kUDAgArasAlAe adUrasAmate eltha NaM mahaM 'ege jeNasamUhe ciTThA taeNaM se jaNasamUI ega maha abbhavalaga vA vAsarva laga vA mahA pAsai,pAsittA taM kUDAgArasAlaM aMtoaNuppavisittA pAM.ciTUi, se toTreNa goyamA! evaM buccaI sarIra gaeM sarIra aNuppakTriomA sU051 // chAyAbhadanta ! Iti bhagavAna gautamaH zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate nammyati, vanditvA namasthitvA evamatrAdIna- maryAbhastha khala bhadantaM ! devasya eSA dilyA. devadiH divyA devadhutiH divyo devAnubhAvaH ka gataH ke ,Parbi saMtetti bhagava, goyame ityAdi. 16--07:! - !* mAtrArtha-bhaMtetti) he bhadanta / isa prakAra se sambodhita karake bhagavAna gautamaneH (samaNa! bhagata mahAvIra) zramaNa bhagavAna mahAvIrako 'vandanoM kI: namaskAra kiyA-dinA nama sittA evaM yAsI) bandanA nimaskAra karake phirA unhoMne unase isa prakAra pU riyAmarasa labhate ? devassa esI divAnandeciThThI, divA devajuI, dibve devANubhAne kahi gae boyA mAmalA ATM Inc ym| htyaadi| Slee yA matAcA he ! A pramANe che s airesistart 1 (samA bhagavaM mahAvIra SHE MATI SHRA J AISH . dittA namasilA evaM bayAsI) ma mA nabhae teyAzrIna nii; bhAye (mariyAbhassANa, saMto devassa, emA diyA dedhidivA devajjuI, dvizve devANubhAva kahi gara kahi, aNuSpaviTe) N FREE : JAIN POTENTIATI
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 gajapraznIyasUtraM anupraviSTaH ? gautama zarIraM gataH shriirmnuprvissttH| sa kenArthena bhadanta ! pavamucyate zarIra gataH zarIramanupaviSTa : / gautama ! yathAnAmakaH kuTA''kAra gAlAsyAta dvidhAto liptA guptA guptadvArA nivAtA nivAtagambhIrA tasyAH khala kaTA''kArazAlAyAH adarasAmante atra gvalu mahAneko janasamUhastiSThati; kahi aNuppaviDhe) he bhadanta ! mRryA bhadevaM kI yaha divya devaddhi, divya devadhuti, aura divya devAnubhAva kahA~ gayA ?. kahAM anupraviSTa ho gayA ? isake uttara meM prabhune unase kahA-(goyamA ! maroraM gae maroraM aNuppavi) he gautama ! mUryAbhadeva kI yaha divya devaddhi divya devadhuti aura divya devAnubhAva usake zarIra meM calA gayA hai, usake zarIra meM praviSTa ho gayA. / (se ke. gaTTeNa bhaMte ! evaM buccai-sarIra gae, sarIraM aguhe) he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki mUryAbhadeva kI divya devarddhi Adi saba usake zarIra gata ho gaye haiM usake zarIra meM praviSTa ho gayA haiM ? (goyamA) he gautama ! ( se jahAnAgae kUDAgArasAlA siyA duhI littA guttA guttaduvArA NivAyA NivAyagabhIrA) jaise koI eka kUTAkArazAlA ho, aura vaha donoM ora bhItara bAhara meM gomayAdi se lipta ho. bAhara meM usake cAroM ora koTa ho, kapATa se vaha Ata dvAravAlI ho, tathA jisameM pavana kA praveza na hosake aisI vaha yahata gabhIra ho (tIseNaM kuDAgArasAlAe adUrasAmate etthaNaM mahaM ege jaNasamUhe ciTThai) usa he bhadaMta ! sUyAbhadevanI A divya devaddhi ane divya devaghati ane divya devAnuM mAva kyAM adazya thaI gayAM ? kapAM anupraviSTa thaI gayA? enA javAbamAM prabhue kahyuM ke(goymaa ! sarI' gae sarIra aNunavidra) gautama ! sUryAbhovanI sAhitya vAddha divyaghati ane divya devAnubhAva tenAM zarIramAM jatA rahyAM che, tenAM zarIramAM praviSTa gayAM cha. (se keNa?Na bhaMte ! evaM vucai-marIraM gae, marIra aNuppaviThTha) he bhadrata ! ApazrI zAkAraNathI Ama kahe che ke sUryAbhadevanA divya devaddhi vagere sau tenA zarIrabhAM praviSTa 56 gayA cha ? (goyamA) he gautama! (se jahAnAmae kUDAgArasAlAsiyA duhaolittA guttA gutaduvArANivAyA NivAyagaMbhIrA) jema keI eka phUTakAra zALA hoya ane te baMne tarapha eTale ke aMdara ane bahAra chANa vagerethI lIdhelI hoya, tenI cAre tarapha dIvAla hoya ane kamADathI te A vRta dvAravALI hoya eTale ke bAraNuM vAseluM hoya temaja jemAM pavana pravezI zakato na saya savA te bha lI2 khAya (tIseNa kUDAgArasAlAe adarasAmaMte patthaNa maI ege jaNasamUhe ciTThaI) te ttaa||2 zApAnI pAMse pa 2 pAra nahi bhane
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ - subodhinI TIkA. sU. 51 devarddhi pratisa haraNaviSaye praznottaram 217 tataH khalu sa janasamUhaH ekaM mahad abhravAdalakaM vA varSavAdalakaM vA mahAvAtaM vA ejamAnaM pazyati. dRSTvA tAM kUTA''kArazAlAm antaramanumavizya gvala niSThati, ma tenArthena gaitama ! evamucyate-zarIraM gataH zarIramanupaviSTaH |m. 511 ... 'bhaneti bhayavaM goyame' ityAdi. TokA-bhadanta ! iti-he bhadanta ! iti saMbodhya bhagavAna gautamaH zramaNa bhagavataM. mahAvIraM vandane namasyati ca, vanditA namAyA ca evam-anupadaM vakSyamANaM vacarne abAdIta-he bhadanta ! mUryAbhasya balu ep| pUrvoktA divyA devaddhiH devasamRddhiH kUTAgArazAlA ke samIpa na bahuta dUra para aura na bahuta pAsa meM kintu ucita jagaha meM lokasamUha baiThA ho (taeNase jaNasamUhe ega maha apabaddalaga vA vAsabaddalaga vA mahAvAsaM vA ejamANa' pAsai) aba vaha janasamUha eka vizAla abhravAdaka ko yA varSavAdalaka ko yo mahAbAta ko Ate hue dekhe (pAsittA ta kUDAgArasAlaM aMto aNuppavimittANa cii) to dekhakara usa kuTAkAra zAlA ke bhItara jaise baha ghusa jAtA hai (se teNa?Na goyamA ! evaM vuccada sarIraM gae sarIra aNuppaviche) isI kAraNa se he gautama ! maiMne aisA kahA hai ki vaha devaddhi Adika maba usake zarIra meM praviSTa ho gyaa| TIkArtha-he bhadanta ! isa prakAra se saMbodhita karake bhagavAna gauta mane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA kI. unhe. namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira unhoMne unase isa prakAra pUchA-he bhadanta ! sUryA. bhadena kI yaha pUrvokta-divya devarddhi:-devasamRddhi, divya devadhuti-devaprakAza, ma pAMse pazu nA yeg yAnya sthAne MAYS Azad DAya ( taega se jaNa samRhe ega mahaM abhavaddalagaM vA vAnavalagaM vA mahAvAsa vA ejamANaM pAsaI) have te janasamUha eka vizALa abhravAdalakane ke vadhavAdakane (jhaMjhAvAtane) ke mahApaatne sAvato dumsa (pAsittA ta kUDAgAramAla' aMto aNuppavisittA ciTThai) tyAre 2 lene se chuuttaa|2 thAna 2542 2 te pravezI taya cha , (se teNaTeNa goyamA! evaM vucai sarIra gae sarora aNupavihe) tamana he gaumata ! tamane huM kahuM chuM ke te divyadevaddhi vagere sau tenA zarIramAM praviSTa thaI gayAM. TakAI he bhadaMta! A pramANe saMbodhita karIne bhagavAna gautame zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA karI, namaskAra karyo, vaMdanA temaja namaskAra karIne pachI temaNe teozrIne A rIte prazna karyA ke he bhata! sUryAbhadevanI te pukata divya
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ ar TA KITE jayazrIyama tathA-diyA devadyutiH-devaprakAzaH divyo devAnubhAva devaprabhAvaH -kutragataH liGgavyatyayena gAteti devaddha yo sambandhanIyam / evaM anupaviSTaHpraveza kRtAni / Iti gautamanaM zrutvA bhagavAna vIra uttarayati-gautama he gautama ! sa devadvarthAdiH zarIraM maryA bhadevasya kAyam-gatA, tathA-tasyaitra zarIramanupaviSTaH tadantarlIno'bhavatA zrIgautamaH punaH pRcchati- he bhadanta! kenArthenakena prakAreNa gataH / zarIramanu vissttH| evam etAdRzaM vacanamUcyate-kathyate / tannaH bhagavAna vIra uttarayati |-he. gautama ! sa-devAdiH yathA nAmakA evaMprakAreNa zarIramanupaviSTaH-yathA-yena prakAreNa kaTA''kArazAlA-krUTo-girizikharaM tasyA''kAra ivA''kAro yasyAH sA kaTo''kolA, no cAsauzAlA ceti kUTI''kArazAlA, yadvA kUTokAreNopalakSitA zAlA TIkArazAlA-zikha.... rAkRtyupalakSitagRham, syAna bhaveta, sAkIdRzI ? ityAha-vidhAtA-ubhayatA... divya devANubhAva-devaprabhAva yaha sarva kahAM calA gayA kahA~ , praviSTa ho gayA / isa gautama, ke prazna ko sunakara bhagavAna mahAvIra ne una se isa prakAra, kahA- hai gautama / vaha saMgha. usakI devaddhi Adi usa mUryAbhadeva ke zArIra meM calA gayA hai, usameM praviSTa ho gayA hai-arthAt usameM antalIna ho gayA hai. isa para gautama ne prabhu se aisA pUchA-he bhadanta ! aisA zrApa kisa kAraNa se kahate haiM ki mUryAbhadeva kA vaha devaddhi Adi saya usake zarIra meM calA gayA hai, usameM antalIna ho gayA hai ? isake uttara meM prabhu unase kahate haiM-he gautama! vaI devadi Adi saba isa dRSTAnta ke anumAra usake zarIra meM praviSTa ho gayA hai upameM antalIna ho gayA hai jaise koI eka girizikhara ke AkAra jIsI zAlA ho-athavA zikhara kI AkRti se - 2he. prakAza ( dubhAva dha thayu thaI gayA " EyAM praviSTa thaI gayA * gIta nA A jAtanA praznane sAMbhaLIne hema hAMre mane A pramANe kahyuM che. huM to tene te sarva dUdha vagere bhadevanA zarIramAM to ghA che, temAM praviSTa thaI gayAM che eTale ke zarIramAM tallIna thaithI che. A sAMbhaLIne gotane pharI prabhune a ne jhaH karyo bhadama ! AryazrI Ama kAraNuthI kahe che kiMgasUryAbhadevanAbate satra vigere tenA zarIramAM jatI rahI. temAM antalIna thaI gayAM tenA jvAbama spriMbhu temane kahe che ke sItamate devaddhi vagere sarva nIce mujabanA psita pramANe tenA zarIramAM praviSTa thaI gayA temAM aMtalIna thaI gayAM jema koI eka parvatazikharane adhikArI zALA hoya athavA te zikharanI AkRtithI yukata
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. su 50 devapritisaMharaNaviSaye praznottaram =-779.77. jvahirantazcetyu bhayopadezayaligomayAdinA talevA-guptAbahiH prAkAraveSTitA tathA guptadvArA- kapATapuTAvRtadvArA, tathA-nivAtA - viziSTapravezarahitA kiJcida gRhaM prAyo nirvAtaM na bhavatItyAha-nivartigambhIrA nirmAtA satI gambhIrA mahatI - vizAlA catasyAH bala | kudAkArazAlAyAH adUrasAmante--nAtidUre nAtisamIpe ca atra - asmina pradeze mahAn ekaH janasamUhaH-lokasamUhaH tiSThati - nivasati / tataH tadanantara khela saH --- pUrvokaH janasamUhA eka mahat vizAlam abhrakAlam - AkAzasthamegham !kIdRzamabhravAlakama ityAha-- vavArdakIta tAdRzaM bAlakajalavarSaNaM kurvan vA athavA mahAvAta caNDavAyu ejamAnaya Agacchantam abhi mukhamAgacchanta pazyati avalokate to kaTAI kArazAlAm antaH madhye tasyAH kUTakArazAlAyA Abhyantare ityarthaH, anumavizya khalu tiSThati,, pUrvokta divyadevadryAdiH tenArthena tena prakAreNa he gautama! evam ucyate in zarIra gataH - zarIramanumAneSTa Marathi bhItara bAhera donoM aura govara Adi se lipI "upalakSita zAlA putI ho, guptA | bAhara prAkAra se pariveSTita ho, guptadvArA-kapATapura ho, nivAtA havA kA jisameM praveza na ho, aisI hemes in mind mIra vizAla doha " AvRtta sIpa vizAla hI tathA vAtarahita hone ke kAraNa usa kUTAkAra zAlA kI pAsana adhikAra kina adhika eka loka samUha baThAI maiThA ko bahatA ho, aba vaha lokasamUha eka abhravAka - AkAzastha megha ko, jo ki jaladRSTi karane vAlA hai dekhatA" "athavA Ate hue pracaNDa aghI ke pravAha ko devatA hai noTa vaha jaldI se usa kuDAkAra zAlA ke bhItara praviSTa ho jAtA hai. isI prakAra hai kaLA hoya ane te a Mdara bahAra ane tarapha chANa-vagerethI lipta hAya, guptA eTale ke bahAra prAkAra dIvAlathI parivaSTita hAya, gupta dvAra vAselAM bAraNAthI kruti hoya, nivAtA pavana jemAM pravezI zakle naheAya evI temaja nivAta gabhIra -pavana rahita DovA mahada gaMbhIra - vizANa hoya haTAu2- zAjAnI pAsa vadhAre hara - temaja vadhAre najika paNa nahi evA yogya sthAne mAdhusAnuM DhoLa paNa nahi be hAya rahetu hAya, have te TALu eka bhAre aAvAda taka AkArAnA meghane ke hAya jue che pravAhane jue che. to Avu netAnI sAthe ja te TALu cUMTAIne zALAnA keMg praviSTa thaI jAya che. temaja te divya dezo savane saMyAsathI khara pratiSTha athavA to bhAbhe bhApatI athau gAMdhInA pha
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 rAjapraznIyama mUlam---kahiM NaM bhate! sUriyAbhassa devassa sUriyAbhe nAma vimANe pannate? . - goyamA! jambUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo ur3a caMdima-sUriya-gahagaNa-nakkhatta-tArArUvANaM huI joyaNasayAI evaM-sahassAI sayasahassAI bahuIo joyaNakoDIo joya NasayakoDIo joyaNasahassakoDIo vahuIo joyaNasayasahassakoDIo bahuIo joaNakoDAkoDIo urdU dUra vIIvaittA ettha NaM sohamme nAma kappe pannale pAINapaDINAyae udINadAhiNavitthipaNe dANaMdasaMThANasaM Thie aJcimAlibhAsarAsivaNNAbhe asaMkhejjAsu joaNakoDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejAo joNayakoDAkoDIo parikSetreNaM ettha NaM sohammANaM devANaM vattIsaM vimANavA. sasayasahassAI bhavaMtI ti mkkhaayN| te NaM vimoNA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa| tesiNaM vimANArNa bahumajjhadesabhAe paMcavaDiMsayA pannattA, ta jahA-asogavaDiMsae sattavaNNavaDisae caMpagavaDisae cUyavaDisae ma sodhammavaLisae te Na vaDisagA savva rayaNAmayA acchA jAva paDirUvA! tassaNaM sohammavaDisagassa mahA. vimANassa purasthimeNaM tiriya asaMkhejAI joyaNasayasahastAI vIi. gautama ! maiM ne aisA kahA hai ki sUryAbhadeva kA vaha saba devarddhi Adi usake zarIra meM praviSTa ho gayA hai-annurlIna ho gayA hai| mu. 51 / / thaI gayAM che eTalA mATe ja he gautama! me A pramANe kahyuM che ke sUryAbhadevanI te sarva deva vagere tenA zarIramAM praviSTa thaI gayAM che antalIna thaI gayA che. su.pa1
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 321 subodhinI hai kA sU. 52 sUryAbhavimAnava nam vaittA ettha Ne sUriyAbhassa devassa sUriyAbhe NAma vimANe paNNate, addhaterasajoyaNasayasahassAI AyAmavikkhabhaNaM auNayAlIptaM ca vAvanna ca sahassAiM aTTa ya aDayAlajoyaNasae parikkheveNaM sU. 52 // chAyA-ke khalu bhadanta ! sUryAbhasya devasya sUryAbhaM nAma vimAna prajJaptam / gautama! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyAH bahusamaramaNIyAd bhUmibhAgAta UrdhvaM candra-sUrya-grahagaNa-nakSatra-tArArUpANAM bahUni yojanazatAni evaM-sahasrANi zatasahasrANi bahIryojanakoTI: yojanazatakoTI yojanasaharakoTI bahIryojanazatasahasrakoTIH bahI yojanakoTI-: . koTIH Urdhva dUraM vyativrajya atra khalu saudhamoM nAma kalpaH prajJaptaH prAcInA 'kahiM Na bhate! mariyAbhassa devassa' ityaadi| sUtrArtha--(kahi Na bhaMte ! mariyAmarasa devassa yUriyAbhe vimANe paNNatte) hai. bhadanta ! sUyAbhadeva kA sUryAbha nAmakA vimAna kahAM para hai ? (goyamA). gautama ! (jabUdIve dIve maMdarassa paccayassa dAhiNeNa imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAbo bhUmibhAgAo u caMdima-mariya-gahagaNa-nakvatta tArAkhvANaM bahuI joyaNasayAI evaM sahassAI-sayasahassAI bahuIoM joyaNakoDoo joyaNasayakoDoo joyaNasahassakoDIo bahuIo joyaNasayasahassakoDIo vahuIo joyaNakoDAkoDoo uTTa dUra vIivaittA etthaNaM sohamme nAma kappe pannata) jambUdvIpa meM sumeruparvatakI dakSiNadizA meM isa ratnaprabhA pRthivI ke bahusamaramaNIya bhUmi-bhAga se Upara candra, sUrya, grahagaNa, nakSatra, tArArUpoM se Age aneka : . 'kahiM NaM bhate / nariyAmarasa devassa' ityaadi| . sUtrArthaH- (kahiNa mate ! mUbhiyAbhassa devassa... stariyAme vimANe pagatte) mahata! sUryAmadeva sUryAsanAmavimAna 4yAM cha ?. (goyama) gauta! (javRddIve dIve maMdarassa pavvayasma dAhiNeNa imIse rayaNappabhAe pudI vIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo uDDa cAdima-sariya-hagaNa-nakravatta -tArAkhvANa bahuIo joyaNakoDIo joyaNasayakoDIo joyaNasahassako o, bahuIo joyaNasayasahassakoDIo, bahuIo. noyaNakoDA koDIo uTTa dUra vIivahattA esthaNa sohamme nAma kappe panna) jabUdvIpamAM sumeru parvatanI dakSiNa dizAmAM A ratna prabhA pRthivInA bahusamaramaNIya bhUmibhAganI upara caMdra, sUrya, graha, gaNa, nakSatra tArA rUpathI paNa dUra ghaNuM karADa - - -
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 rAjaprazzIyamutre 'vAcInA''yataH udagdakSiNavistIrNaH arddhacandrasaMsthAnasaMsthitaH / acirmA. libhAsarAzivarNAbhA asaMkhyeyAH yojanakoTAkoTI AyAmaviSkambhena asaMkhyeyAH yojanakoTIkoTIH parikSepeNa atra khalu saudharmANAM devAnAM dvAtriMzad vimAnA. cAsazatasahasrANi bhavanti, iti aakhyaatm| tAni khalu vimAnAni sarva ratnamayAni acchAni yAvat pratirUpANi! teSAM khalu vimAnAnAM bahumadhyadezabhAge saMkaDoM yojanoM ko, aneka hajAra yojanoM ko, aneka lakSayojanoM ko aneka karor3a yojanoM ko, aneka koTI koTi yojanoM ko, pAra karake Agata sthAna para saudharmakalpa kahA gayA hai (pADIgapAINapaDINAyae udINadAhiNa vitthinne, addhacaMdasaMThANa saMThie accimAliAkhasarAmi vaNNAbhe) yaha. saudharmakalpa pUrvapazcimatakalambA hai, uttara dakSiNatakavistRta hai adhacandra ke AkAra jaisA isakA AkAra hai. kiraNoM ke samUha se yaha saMpanna hai ataH yaha dhuti ke samUha se saMpanna varNa ke jaisA hai (asaMkhejAmu joyaNakoDAphoDIo AyA. bhavikkha bheNa asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo parikkheveNa esthaNa sohamANaM devANaM battIsa vimANAvAsasayasahassAI bhavaMtittimakkhAyaM) yaha asaM. khyAta koTAkoTI yojana ke AyAma-(lambAI) evaM viSkambha (cauDAI) se yukta hai. tathA isakI paridhi bhI asaMkhyAta koTIkoTIyojana kI hai. isa maudharmakalpa meM saudharmadevoM ke 32 lAkha vimAnAvAsa (vimAnarUpanivAsa) haiM aisA kahA gayA hai. (teNaM vimANA saccarayaNAmayA acch| jAva paDi. rUbA) ye saba vimAna sarvAtmanA rannamaya haiM, accha-nirmala haiM yAvat pratirUpa yajano, aneka kaTi koTi cejane pAra karIne je sthAna Ave te sIdharmakalpa kahevAya che. (pADINapAINapaDiNAyae udINadAhiNavitthinne, addhacaMdasaMThANasaMThie accimAlibhAsarAsivaNNAbhe) te saurabha va pazcima sudhI do cha. uttara dakSiNa sudhI tene vistAra che. ardha candra jevI tenI AkRti che. kiraNenA samUsaathii te saMpanna cha. methI te dhutinA sabha'thI sapanna pareko cha. . (asaMkhejAsu joyaNakoDAkor3Io AyAmavikkha bheNa asaMkhejjAo joyaNa koDAkoDIzrI parikkheveNa etthaNa sohammANa devANa' battIsa vimANAvAsasayasahassAI bhavati ti makkhAya) 0 masaNyAta TITI yAna jeTalA AyAma (laMbAI) ane vikhuMbha (pahoLAI) thI yukta che temaja tenI paridhipaNa asaMkhyAta keTakiTI jananI che. A saudharmakalpamAM saudharma devonA 32 sAma vimAnAvAsa (vimAna 35 nivAsa)cha ma apAmA vyu cha.. (taNa vimANA sabavara yaNAmayA AcchA jAva paDirUvA) mA vibhAna sarvAtmanA-sapUrNa
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 - - subodhinA TokA. su 52 sUryAbhavimAnavarNanam paJca avataMsakAH prajJaptAH tadyathA-azokAvataMsakAsaptapaNAvataMsakaH campakAvatasakaH cUtAvata sakaH madhye saudharmAvataMsakaH / te khalu avataMsakA sarvaratnamayAH acchAH yAvat pratirUpAH / tasya khalu saudharmAvataMsakasya mahAvimAnasya paurastye tiryaka asaMkhyeyAni yojanazatasahasrANi vyatibajya atra khalu sUryAbhasya devasya sUryAbhaM vimAnaM prajJaptama ardhatrayodazAni yojanazatasahasrANi AyAmaviSkambhena ekonacatvAriMzaca zatasahasrANi dvipaJcAzacca aSTacatvAriMzadyojanazataM parikSepeNa / / mU0 52 // haiN| (tami Na vimANANaM bahumajjhadesabhAe paMca vaDisayA pannattA) una vimAnoM ke bahumadhyadezabhAga meM pAMca avataMsaka kahe gaye haiN| (taM jahA) jo isa prakAra se haiM-(asogavaDisae, sattavaNNavaDiMsae, caMpagaDisae, cUyavaDisae) azoka avataMsaka, saptaparNa avataMsaka, caMpaka avataMsaka aura AmrAvataMsaka (majjhe sohammavaDisae) tathA madhya meM saudharma avata'saka (teNa vaDisaga sannarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) ye saba avataMsaka sarvAtmanA ratna maya hai, svaccha-nirmala haiM yAvat pratirUpa haiN| (tassa Na sohammavaDisagasta mahAvimANassa purasthimeNa tiriyaM asaMkhejAI joyaNamayasahassAi bIi. ittA etthaNa mariyAbhassa devassa bhUriyAbhe NAma' vimANe paNane) usa saudharmAvataMsaka mahAvimAna kI pUrvadizA meM tirache asaMkhyAta lAkha yojana Age jAkara ke Agata sthAnapara sUryAbha deva kA mUryAma nAmaka vimAna kahA hai| (aTThaterasajoyaNasayasahassAI AyAmavikkha bhega' aGaNayAlIsaM ca sayasahassAI bAvanna' ca sahassAI a ya aDayAla joya. viol 1 cha, accha- cha. (tesiNa vimANANa bahumajjhadesabhAe paMca vaDisayA pannattA) te vimAnAnA mahu madhya dezamArAma pAMya avatasa cha. (ta jahA) te mA prabhArI cha (asogavaDisae, sattavaNNavaDisa e, caMpagavaDisae cUyavaDisae) - azeka avataMsaka, saptaparNa avatasaka, caMpaka avataMsaka ane AmAvataMsaka (majJa sohammavaDisae) tabha04 madhyamA sodhabha Aqd. (teNa vaDisagA sancarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) mA sava avatI sarvAtmanA taya cha, 212-ni cha yAvat prati35 cha. (tassa Na sohammavaDisagassa mahAvi. mANassa purathimeNa tiriya asaMkhejjAi joyaNasayasahassAI cIvaha etthaNa sariyAbhasta devassa mAyAbhe NAma vimANe paNata) te saudhaavsaka mahA vimAnanI pUrva dizAmAM trAMsA asaMkhyAta lAkha yajana sAme-jaIne je sthAna mAve te sthAna para sUryAbhavanu sUryAbha nAme vimAna apAya cha. (addhaterA joyamasayasahassAI AyAmavikkha bheNa aDaNayAlIsa ca sayasaharasAI
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 - rAjapraznIyasUtra 'kahiNa bhaMte ! mariyAbhassa' ityAdi---- TIkA--R-kutra khalu he bhadanta ! mrardhAbhasya devasya sUryAbha-maryAbhA. bhidhAna nAma vimAna prajJaptam / gautama ! jambUdvIpe-madhyadvIpe mandarasya meru. parvatasya dakSiNe-dakSigasyAM dizi, asyAH-vartamAnAyA: ratnaprabhAyAH pRthivyAH bahasamaramaNIyAt-atyantasamatalAdataeca ramaNIyAta mundarAta bhUmibhAgAta .-bhUmipradezAta Udhrvam-upari candra-sUrya-grahagaNa-nakSatra-tArArUpANAM tatracandra-sUryo-pratItI, grahagaNaH grahAH-yadyapi sUryAdayastathApi kUjAdayo'tra jeyAH, candra-yorupAdAnAta, teSAM gaNaH-samUhaH nakSatrANi-azvinyAdIni, tArA:maMsiddhAH, etadrUNAM jyotiSAm purataH bahUni-bahusaMkhyAni yojanazatAniNasae parikkhe ga) isakA AyAma aura niSkambha 12 // lAgya yojana kA kahA gayA hai / tathA imako paridhi 31 uncAlIsa lAkha 52 bAvana hajAra 800 ATha sau 4 yojana kI kahI gaI hai| TIkArtha-isa mUtra dvArA matrakArane maryAbhadeva ke vimAna ke saMbaMdha meM kathana kiyA hai-isameM gautamane prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! sUryAbhadeva kA sUryAbha nAmakA vimAna kahAM para hai ? isake unara meM prabhu ne usase kahA-he gautama ! jambUdvIpa nAmake dvIpa meM-madhya jambUdvIpa meM jo mumeru parvata hai-usa sumeru parvata kI dakSiNa dizA meM vartamAna isa ratnapramA pRdhivI ke bahusamaramaNIya-atyanta samatala hone se ramaNIya--- lundara bhUmibhAga se bhUmipradeza se Upara candra, muye, grahagaNa nakSatra aura . tArA ina rUpa jyotiSiyoM se Age aneka saikaDo yojanoM ko. aneka dhAvannaM ca sahassAI aTTa ya aDayAlajoyaNasA parikkheveNa) tenA mAyAma ane vidhvaMbha eTale ke laMbAI ne pahoLAI 1ra lAkha jana jeTalI kahevAya che. temaja tenI paridhi ogaNacAlIsa lAkha bAvana hajAra ATha se aDatAlIsa (38,52848) yona sI 4AmA cha. . ' TIkA--A sUtra vaDe surakAre sUryAbhadevanA vimAna saMbadhamAM spaSTIkaraNa karyuM che. gautame prabhune A pramANe prazna karyo che ke he bhadaMta! . sUryAbhadevanuM sayalavimAna kyAM che? enA javAbamAM prabhue A pramANe kahyuM ke he gautama jaNUDhIpa nAmanA dviIpamAM-madhya jaMbudvIpamAM je sumeruparvata che-te sumeruparvatanI dakSiNa dizA tarapha vidyamAna A ratnaprabhA pRthivIne bamaramaNIya atIva samatala hevAthI ramaNIya-suMdara bhUmibhAgathI-bhUmipradezanI upara candra, sUrya, graha. gaNa na ane tArA A sarva tiSkathI AgaLa ghaNA seMkaDe yejane ghaNA hajAra
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAdhinI TIkA. sU 52 vimA varNana 325 , zatama'ruyayojanAni, vyatitrajyeti pareNAnvayaH evam anena makAreNa sahasrANi bahUni yojana sahasrANi tathA zatasahasrANi - bahUni yojanazatasahasrANi bahulakSayojanAni tathA bahI :- bahurUpAH yojanakoTo bahukoTo yojanAni, tathA bahI yojana zatakoTo:- bahuzatakoTi saMkhyayojanAni, bahIH yojanaharUkoTI :- bahutra koTiyojanAni, tathA bahuvyaH yojanazatasahasra koTI :- bahulakSa koTima rupayojanAni, bahvyaHyojanakoTIkoTI :- bahukoTIkoTI yojanAni U dUra vyatitrajyavyatikramya ullaGghayatyarthaH, atra asmin sArdharajjumamANe madeze khalu saudharmonAma kalpaH prajJaptaH kathitaH sa kIdRza: ? ityatrAra-pAcInAvAcAnA''yataHpUrvapazcima rthaH ityarthaH udagdakSiNavistIrNa:[:- uttara- - dakSiNayo- dizA vistAraprAptaH, artha vandrapasthAna saMsthinaH arthavibhakacandrAkAravat sa sthitaH acirmAlikiraNasamUhasampannaH sa cAmau bhArAzivaH - yutimamUhasampannavarNasadRzaH punaH sa AyA viSkambhena AyAmena viSkambhenaca asaMkhyeyAH yojanakoTIphoTo :- asaMkhyAtakoTIkoTI yojanamamAgAyAmaviSkambhayukta iti samuditArthaga : hajAra yojanoM ko, aneka lAkha yojanoM ko, aneka karoDa yojanoM ko tathA aneka yojanakoTi ko, aneka zatakoTiyojanoM ko, aneka sahasra koTi yojanoM ko, aneka lakSa koTi yojanoM ko aura koTikoTI yojanoM ko ullaGghana karake arthAt Upara meM itanI dUra jAkara Aye hue sthAna para - 1 // DeDha rAjUpramANa pradeza meM - saudharma nAmakA kalpa kahA gayA hai. yaha kalpa pUrva se lekara pazcima taka Ayata - dIrgha hai, tathA uttara se lekara dakSiNadizA taka vistIrNa hai-vistAra ko prApta hai isakA AkAra ardhavibhaktacandra ke jaisA hai. varNa isakA ghutisahasra se sampanna hai asaMkhyAta koTIkoTI yojana pramANa AyAma evaM viSkambha se yaha yukta hai. tathA isakI paridhi bhI asaMkhyAta koTIkoTI yojanapramANavAlI hai aisA yaha dUra jaine yojanA, ghaNA lAkha yojanA, ghaNA karoDa yAjane temaja ghaNA koTi yojane aneka zruta koTi yojanA aneka sahasra yAcejanA aneka lakSa kATi yojane ane aneka kATi keTi cAjane eLagIne eTale ke upara ATale adhe AvelA sthAna upara 1aa rajU pramANa pradezamAM saudharma nAmaka kalpa kahevAmAM Ave che. A kalpa pUrvathI pazcima sudhI Ayata-dI lAMbA-che. temaja uttarathI dakSiNa dizA sudhI vistI che. tene AkAra avibhakata caMdra jevA che. tene varNa tisamUhathI saMpanna che. asaMkhyAta phATI koTI yejana pramANa AyAma ane viSNubhathI A yukta che. temaja tenI paridhipaNu asaMkhyAta kATI keTI - cAjana
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - rAjapramIyam evaM parikSepeNa-paridhinA' asaMkhyeyAH yojanakoTIkoTI:- asaMkhyAtakoTIkoTIyojanapramANa pridhiyuktH| evambhUtaH saudharmakalpaH atra asminamodharmakarape svala saudharmANA-saudharmakalpanivAminAM devAnAM dvAtriMzat dvAtriMzasakhyAni vimAnA. vAsazatasahasrANi-vimAnarUpanivAsasthAnAnAM lakSANi bhavanti-tiSThanti, itipatata AkhyAnam-kathinam / tAni gyalu vimAnAni marvatmanA ratnamayAni acchAni-AkAzasphaTikavata nirmalAni 'yAvat yAvatpadena-lakSaNAni-- lakSNAni, ghRSTAni nIrajAMsi, nippaGkAni, nikaTacchAyAni, samamANi, samarIcikAni, soyotAni, prAmAdIyAni, darzanIyAni abhirUpANi etAni saMgrAdyANi vyAkhyA ca caturdazastrato bodhyaa| tathA-pratirUpANi, asyApi vyAkhyA tata eva bodhyA / teSAM pUrvoktAnAM khallu vimAnAnAM bahumadhya. dezabhAge-atyantamadhyadeza mAge paJca-paJcasaMkhyAH avatasakA:-vimAnAnAM zirobhUSaNavizeSAyamANA-zreSThavimAnA ityarthaH prajJaptAH, tadyathA-azokAvanasakaH1, saptaparNAvataMsakaH3, cUtAvataMsakaH4, madhye-saudharmAvataMsakA5 / saudharmakalpa hai. isa saudharmakalpa meM-saudharmakalpanivAsI devoM ke 32 lAkha vimAnarUpa nivAsasthAna haiM aisA jinendra devoM ne kahA hai / ye saba vimAna sarvAtmanA ratnamaya haiN| AkAza evaM sphaTikamaNi kI taraha nirmala haiN| yahAM yAvat pada se- lakSNa, ghRSTa, nIraja, nippaMka, niSkakaTachAya, saprabha, sama, rIcika, sodadhota, :prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ' ina saba padoM kA saMgraha huA hai ina padoM kI vyAkhyA 14 ve mUtra meM kI jA cukI hai. ataH vahIM se ise jAnanA cAhiye, tathA prasAdIya haiM. isakA bhI artha usI 14 veM sUtra meM likhA jA cukA hai. ina vimAnoM ke bahumadhyadezabhAga meMatyantamadhyasthAna meM pAMca avata'maka-zira ke AbhUSaNa jaise zreSTha vimAna pramANa vALI che, e te saudharma karyuM che. A saudharmakalpanivAsI denA 3ra lAkha vimAna rUpa nivAsasthAne che, Ama jinendra dee kahyuM che. A sarva vimAne sarvAtmaka ratnamaya che, AkAza. ane sphaTika maNinI jema te nirmaLa che. ahI yAvat 54 thI lakSaNa, ghRSTa, nIraja, niSpaMka, niSkakaTa, chaya, samabhasamarIcika, soyota, mAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ' 20 se pahonA saMyaI thayo cha, / badhAM padenI vyAkhyA 14 mAM sUtramAM karavAmAM AvI che. ethI jijJAsuoe tyAMthI jANI levuM joIe. temaja te prAsAdIya che. Ane artha paNa 14 mA sUtramAM spaSTa karavAmAM AvyuM che. A vimAna bahumadhya dezabhAgamAM, atyaMta madhyasthAnamAM pAMca avataMsa-mastakanA AbhUSaNanI jema zreSTha vimAne kahevAmAM Ave che. jema ke
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 52 sUryAbhavimAnavarNanam tA''dyAzcatvAraH pUrva-dakSiNa-pazcimottarAmu dikSu bodhyAH te khalu avata' sakAH sarvaratnamayAH-sarvAtmanA ratnamayAH, acchAH yAvat pratirUpAH, yAvatpa dena taMgrAhyANi padAnyatraivasUtre likhitAni, teSAM vyAkhyA nadvata, tasya-pUrvoktasya khalu saudharmAvata sakasya mahAvimAnasya paurastye-pUrvasyAM dizi tiyak-asaMkhyeyAni asaMkhyAtAni yojanazatasahasrANi yojanalakSANi vyatijya-vyatikramya atraasmin asaMkhyayojanalakSatiryakamadezAtparasmin pradeze khalu maryAbhasya devasya, mUryAbhaM tadAkhyaM vimAnaM prajJaptama, tasya sUryAbhavimAnasya mAnamAha-ardhatrayodazAni-sArdhAni dvAdazayotanazatasahasrANi-yojanalakSANi-sArdhedvAdazalakSayojanAni ApAmaviSkambheNa-daiya-vistArAbhyAm prjnyptH| ekonacatvAriMzatzatasahasrANi-lakSANi dvipaJcAzat sahasrANi aSTa catvAriMzadadhikApTayojanazatAni (3952848) parikSepeNa-paridhinA mUryAbhavimAnaM prajJaptam / ini kRta saMgvyAH UnaSaSTisaMkhyA'dhikAjJeyA0 // 5 // kahe gaye haiM. jaise-azokAvataMsaka 1, saptaparNAvataMsaka 2, campakAsaka 3, AmrAvataMsaka, evaM bIca meM saudharmAvataMsaka isameM Adi ke cAra abataMsaka to cAra dizAoM meM haiM ve saba avatasaka sarvAtmanA ratnamaya haiM accha haiM yAvat pratirUpa haiM-yAvat pada me yahAM-lakSA, dhRSTa Adi pUrvokta pokA saMgraha 'huA hai| isa saudharmAvataMsaka mahAvimAna kI pUrvadizA meM asaMkhyAta lAkha yojana pAra karake-arthAt asaMkhyAtalakSayojanatiryakapradeza se Age-pradeza meM mUryAbhadeva kA sUryAbha nAmakA vimAna kahA gayA haiisa sUryA bhavimAna kA AyAma aura viSkaMbha-laMbAI cauddaaii-12|| lAkha yojana kA kahA gayA hai-tathA isakA parikSepa-paridhi-3952848 unacAlIsa lAla bAvana hajAra AThaso aDatAloma yojana kA kahA gayA hai|| m. 52 // azekAvataMka 1, saptapaNuvataMsaka 2, caMpakAvavaMsaka 3, AgrAvataMsaka 4, ane madhyamAM saudharmAvata sakarUpa, AmAM prathama cAra avataMsake teM cAre dizAomAM che-te badhA avataMsake sarvAbhanA-ratnamaya che, accha-nima che yAvata pratirUpa che yAvatuM 54thI mahI 'lakSNadhRSTa' pore pUrvaDisa phne| saMbaDa thayA cha. AbhA saudh:mavataMsaka mahAvimAnanI pUrva dizAmAM trAMsA asaMkhyAta lAkha ejana oLaMgIne eTale ke asaMkhyAta lAkha yojana tiya pradezathI AgaLanA pradezamAM sUryadevanuM sUryAbhanAmaka vimAna kahevAya che. A sUryAbhavimAnanA AMyAma ane vidhvaMbha (laMbAI pahoLAI) 12 lAkha jana jeTalI kahevAmAM AvI che. temaja tenI paridhi (parikSepa) 352848 ogaNacAlIsa lAkha bAvana hajAra AThaso aDatAla sa ejana jeTalI kahevAya che. pra sU0 52 +
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328.. ..." rAjapraznIyasatre mUlam--seNaM egeNaM pAgAreNaM savvao samaMtA saMparikkhitte, seNaM pAgAre tipiNa joyaNasayoI uI uccatteNaM, mUle ega joyaNa. sayaM vitrakhaMbheNaM, mUle zithanna majjhe pannAsaM joyaNAI vizkhaMbheNaM. uppi paNavIsaM joyaNAI vikhaMbheNI mUle vitthipaNe majjhe saMkhitta upi taNue gopucchasaMThANasaMThie savvarayaNAmae acche jAva pddiruuve| seNaM pagAre jANAvihapaMcavaNNehi kavisIsaehi uvasobhie, taM jahA-kaNhehi ya nIlehi ya lohiehi ya hAlidehi ya sukillehi ya / / teNaM kavi sIsagAegaM joyaNaM A meiNaM addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM desUrNa joyaNaM urdU uccattaNaM savva rayaNAmayA acchA jAva paDirUvA ||suu. 53 // chAyA-tat khalu ekena prakAreNa sarvataH samantAt saMparikSiptam, sa khalu.. pAkAra strINi yojanazatAni Urdhvamuccatvena, mUle eka yojanazataM viSkambheNa, mUle vistIrNo madhye paJcAzada yojanAni viSkambheNa, upari. pacaviMzatiryojanAni viSkambheNa, mule vistIrNo madhye saMkSiptaH upari tanukA gopucchasaM ... sthAnasaMsthitaH saratnamayaH acchaH yAvat prtiruupH| - 'seNaM egeNaM pAgAreNaM sabao samaMtA saparivikhatte' ityaadi|... ... sUtrArtha--(se Na, geNa pAgAreNa sampao samaMtA saMparikkhitte) yaha vimAna eka prAkAra killA se cAroM dizAoM meM evaM cAroM vidizAoM meM pariveSTita hai (te pAgAre tiNi joyaNasayAI uDaH ucaleNa, mUle egaM joyaNasaya vikkhabheNa, majjhe pannAsajoyaNAI vikkhaMbheNa. upi paNavIsa joyaNAI. vikkhINa) yaha mAkAra Uparake bhAgameM UMcAI kI apekSA 300 tIna sau yojanakA hai. arthAt isakA Upara kA bhAga 300 yojana pramANa 'seNa: egeNa pAgAreNaM sabao samatA saparikkhitte' ityAdi / sUryA-(seNaM egeNaM pAgAreNaM sanco samatA saparikkhitte) vimAna the. prAR () thI yAre hivAmAmA parivaSTita cha. ( se gapAgAre . tiNi joyaNasayAi uDaH uccazeNa, mUle ega joyaNasaya vikkha bheNa, majha pannAsaMjoyaNAi vikkha bheNaM, upi paNavIsa joyaNAi vikkhaMbheNa) 0 prAdhAra (keTa) nI uMcAImAM uparanA bhAgamAM 300 traNa jana jeTalI che, eTale ke Ane
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sa. 53 sUryAbhavimAnavarNanam sa khalu prAkAro nAnAvidhapaJcavarNa: kapizIrSakairupazobhitaH, tadyathAkRSNaizca nIlezca lohitaizca hAriTraizca zuklazca / tAni khalla kapizIpakANi eka yojanamAyAmena, ardhayojanaM viSkambhega, dezonaM yojanamrdhvamuJcatvena sarvaranimayAni yAvat pratirUpANi // 0 53 // se egeNaM pAgAreNaM' ityAdi-- u~cA haiM. mUla meM yaha prAkAra viSkaMbha kI apekSA eka sau yojana kA hai. arthAt isakA mUlabhAga eka sau yojana pramANa vistAravAlA hai tathA madhya meM yaha pacAsa yojana vistAravAlA hai. arthAt 50 yojanapramANa vi. stAra se yukta isakA madhya bhAga hai. aura isake Upara kA bhAga 25. yojana pramANa vistAra se yukta hai (mUle vitthinne, majjhe saMkhitte, uppi taNue, gopucchasaMThANasaMThie, sabbarayaNAmae' acche jAva paDirUve ) isa taraha yaha prAkAra mUlabhAga meM adhikavistAravAlA hai, madhyabhAga meM saMkSipta hai. aura Upara meM alpatara vistAra vAlA hai. ataeva yaha gopuccha ke AkAra jaile saMsthAnavAlA hai| yaha prAkAra sarvAtmanA ratnamaya hai nimela hai yAvat pratirUpa hai, (seNa pAgAre jANAvihapaMcavaNNehi kavisIsaehiM upasobhie ) yaha pAkAra aneka prakAra ke pAMcavarNIvAle kapizIpako--(kaMgUroM) se alaMkRta hai (tajahA) ve pAMca varNa isa prakAra se haiM (kaNhehi ya, nIlehi ya, lohiehi ya, hAlidehi ya, sukillahi ya) kRSNa 1, nIla 2, lohita 3, hAridra 4 aura zukla 5 ( teNaM kapisIsagA ega joyaNa AyAseNa, uparanA bhAga 300 ejana pramANa jaTalo UMce che. A prakAra mUlamAM vidhvaMbhakanI apekSAe eka cena jeTalo che eTale ke Ano mULabhAga ekaso jana pramANu vistAravALo che. temaja madhyamAM A 50 pacAsa ejana vistAra dharAve che. eTale 3.50: yauna prabhA vistAravANI mAnA: bhadhyamAna cha. ane tena! aparimA 25 yauna pramANa vistAra vANa cha...(mUle bitthinne, majjhe sakhio , uppitaNue gopucchasa ThANasaM Thie, sabarayaNAmae acche jAMca paDirUve) 20 pramANe te prAkAra mULabhAgamAM Adheka vistAravALe che, saMdhyabhAgamAM saMkSipta che ane uparibhAgamAM alpatara vistAravALe che. ethI te gepuchanA AkAra jevA saMsthAne pANa cha mA prA2 sarvAtmanA 2labhaya cha. ni . cha. yAvat prati35 cha. (se NaM pAgAre jANAvihapaMcavaNNehiM karilIsaehiM unasobhie) ..yA AhAra ghae otdit pAyAfat pizI. (HigarAya) thI ta ..cha: ( jahA) te. pAyapaNe mA prabhAle cha. (kaNhehiya, nIlehi ya, lohiehi ya hAlidehi ya, sukillehi ya) 1 1, nIma 2, mohita, ridra.4, . zu48
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 - haarmsbiiy' ? TIkA--tat pUrvokta vimAnam, khalu ekena prAkAreNa sarvataH-sarvadikSu samantAt-sakalavidikSu parikSipta-pariveSTitam / sa prAkAraH Urdhvam upariuparitanabhAge uccatvena-ucchayeNa trINi yojanazatAni-triMzadyojanapramANocoparitanabhAga iti samuditArthaH, mUle-viSkambheNa vistAreNa eka yojanazatam-ekazatayojanapramANavistArayuktamUlabhAgakaH, madhye paJcAzad yojanAni viSkambheNa--paJcAzayojanamamANavistArayuktamadhyabhAgakaH, upari paJcavizatiyojanAni viSkambheNa pnycviNshtiyojnprmaannvistaaryuktopritnbhaagkH| addhajoyaNa vikkha bheNa, demaNaM joyaNaM uDa uccatteNa samvarayaNAmayA acchA jAva paDirUga) ye kapizIrSaka pratyeka eka yojanapramANa dIrghatA se yukta haiM, inakA vistAra Adhe yojana kA hai. inakA UparI bhAga kucha bhAganyUna eka yojana pramANa hai. ye sava sarvAtmAnA ratnamaya haiM. accha-nirmala haiM yAvat pratirUpa hai| TIkArtha--isa mUtra dvArA mUtrakArane sUryAbhavimAna ke viSaya meM kathana kiyA hai isameM unhoMne yaha kahA hai ki yaha mUryAbhavimAna cAroM dizAoM evaM vidizAo meM eka prAkAra se-koTa se pariveSTita - ghirA huA hai isa prAkAra kA UparI bhAga tInasau 300 yojana pramoNa UMcA haiM mUlabhAga eka sau yojana pramANa vistAra vAlA hai. aura isakA madhyabhAga 50 pacAsa yojana pramANa vistAravAlA hai| tathA isake uparI (teNa kavisIsagA egaM joyaNaMAyAmeNa, addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM, desUrNa joyaNa uDU uccatteNaM savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) mA 433 434 kapizIrSaka (koMgo) eka jana pramANa jana UMce che. temane uparibhAga-eka janamAM lagIra ochA pramANa vALo che. A sau sarvAtmanA ratnamaya che. a7 cha.-ni chayAvatU prati35 cha. TI-A sUtravaDe sUtrakAre suryAvimAnanI bAbatamAM spaSTIkaraNa karyuM emAM temaNe ema kahyuM che ke A sUryAbhavimAna cemera-cAre dizAo temaja vidizAomAM eka prAkAra-keTathI pariSTita-gherAyeluM-che, A prAkAra-keTa ne uparibhAga 300 traNaso yojana jeTalA UMcA che. mULa bhAga eka se jana pramANa vistAravALe che ane tene madhyabhAga 50 pacAsa ejana pramANu vistAra vALe che. temaja tene uparanA bhAgano vistAra 25 janane che A rIte A prakAra mULa bhAgamAM ane madhyabhAgamAM upasvina bhAganA vistAranI dRSTie adhi
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 53 sAnimAnavarNa nam evaM ca sa prAkAraH mUle vistIrNaH-mUlabhAge madhyoparitanabhAgApekSayA'dhikavistArayuktaH madhye-madhyabhAge saMkSiptaH-mUlabhAgApekSayA nyUnavistArayuktaH, upari-UrzvabhAge tanukA-mUlamadhyabhAgApekSayA-alpataravistArayuktaH, paJcaviM zaniyojanamAtra vistArayuktatvAt, mUle-zatayojanavistArayukto madhye ca paJcAzadyojana vistArayukta ityuktatvAt / ata eva sa gopuccha saMsthAnasaMsthitaH-gopucchaM hi---mUle sthUlaM madhye tadardhapramANam, agre ca mUlamadhyApekSayA'lpapramANamiti gopucchasya saMsthAnena tulyaM yat saMsthAnam-AkAraH tena saMsthitastathAgopucchAkAreNa saMsthitaH / punaH sa sarvaratnamayaH-sarvAtmanA ratnamayaH accha:-AkAzasphaTikavannirmala:, yAvat-yAvatpa dena saMgrAhyANi padAni, teSAmarthAzca caturdazamUtrato'vaseyAni / punaH sa prAkAro bhAga kA vistAra 25 yojana kA hai. isa taraha yaha prAkAra mUlabhAga meM, madhyabhAga meM evaM uparitana bhAga meM vistAra kI apekSA adhikavistAra yukta hai. madhyabhAga meM mUlabhAga kI apekSA nyUnavistAra vAlA hai. urvabhAga meM mUla madhya bhAga kI apekSA alpatara vistAravAlI hai. kyoM ki yaha uvabhAga meM paccIsa yojana mAtra vistAra se yukta kahA gayA hai. tathA mUla meM sau yojana vistAra yukta aura madhya meM pacAsa yojana vistAra se yukta kahA hai. isa kAraNa yaha gopuccha ke AkAra jaise AkAra vAlA ho gayA hai. kyoM ki gopuccha mUla meM sthUla hotA hai, madhya meM mUla ke pamANa se Adhe pramANa , vAlA hotA hai, tathA Age ke bhAga meM mUla evaM madhya kI apekSA vaha alpapramANa honA hai. tathA vaha sarvAtmanA sarva ratnamaya hai, evaM AkAza tathA sphaTikamaNi ke jaisA nirmala hai. yahAM yAvat pada se jina zlakSNAdi abhirUpAnta padoM kA saMgraha huA hai unakA ka vistAra dharAve che. madhyabhAgamAM mULabhAganI apekSA nyUna(alpa) vistAravALe che. UrdhvabhAgamAM mULa madhyabhAganI daSTie alpatara vistArathI che kemake A Urdhva bhAgamAM paccIsa ejana mAtra vistArathI yukta kahevAya che. temaja mULamAM so yojI vistAra yukta ane madhyamAM pacAsajana vistAra yukta kahevAya che. ethI te gopucha nA AkAra jevA AkAra vALo thaI gayuM che. kemake mULamAM sthaLa (jADuM) hoya che. madhyamAM mULabhAga karatAM pramANamAM ardhapramANuvALuM hoya che temaja agrabhAgamAM mULa ane madhyakaratAM te a95 pramANa vALuM hoya che. temaja te sarvAtmanA sarvaramaya che ane AkAza temaja sphaTika maNinA je nirmaLa
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra nAnAvidhapaJcavarNaiH, anekaprakArapaJcavarNe :, kapizopakaiH upazobhitaH-alaGkataH, tatra-paJcavarNatvameva darzayitumAha-tadyathA-kRSNaiH1 nolaiH2 lohitaH3 hAridraH-pItaiH4, shur-shvetaiH| etAdRzaiHkapizIrSakaiH upazobhitaH iti pUrve nnaanvyH| tAni khalu kapizIrSa kANi AyAmena ekaM yojanam-ekayojanapramANadeyayuktAni pratyekaM santi, tathA-viSkambheNa-vistAreNa ardhayojanam ardhayojanapramANavistArayuktAni santIti samuditArthaH Urdhvam-upari uccatvenaucchrayeNa dezonaM-kiJcidbhAganyUnaM yojanam, kiJcidbhAganyunayojanapramANocco. paritanabhAgakAni santIti samuditArthaH sarvaratnamayAnItyAdi prAgvat // ma. 53 // -- mulam-sUriyAbhassa NaM vimANassa egamegAe bAhAe dArasa. hassaMbhavaMtIti mkkhaayN| teNaM dArA paMca joyaNasayAiM urdU uccattaNaM aAijjAiM joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, tAvaiya ceva paveseNaM, seyA varakaNagathUmiyAgA IhAmiyaulabhaturagaNaramagaravihagavAlaMgakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayavaravayarave. iyA parigayAbhirAmA vijAharajamalajuyala jaMtajuttAviva accIsahassa. mAlaNIyArUvagasahassakaliyA bhisamANA bhibbhisamANA cakkhulloartha 14 veM mUtra se jJAta karanA cAhiye. yaha prAkAra kapizIrSakoM -(kaMgUroM) se upazobhita hai: ye kapizIrSaka nAnA prakAra ke paMcavarNoM se . kRSNa, nIla 2, lohita-rakta 3, hAridra-pIna 4, evaM zula-zveta 5 inase yukta haiM / ye pratyeka kapizIrSaka AyAma se eka yojana ke haiM, tathA viSkaMbha se Adhe yojana ke haiN| inakI U~cAI kucha kama eka yojana kI hai. ye saba sarvAtmanA ratnamaya Adi vizeSaNoM vAle haiM // 53 // che ahIM yAvata padathI laNa vagerethI mAMDIne abhirUpa sudhInA padane saMgraha samaja. te sarva padone artha 14 mA sutramAM lakhAya che te jijJAsuo tyAMthI jANavA prayatna kare A prakAra (keTa) kapizIrSaka (kAMgarAo) thI uparobhita cha. mA pizI anekatanA pAyavadhI - za, 1, nIrA 2, alsta-ele 3, hArika-pIta 4, ane zukala-sapheda-A badhAthI yukata hatA. A dareke dareka kapizIrtha (kAMgarA) AyAmathI eka jana jeTaluM che temaja vidhvaMbhathI ardhA jana eTale ke emanI uMcAI eka ejanamAM ceDI kama jeTalI che. A badhA sarvAtmanA ranamaya vagere vizeSaNathI yukta che. sUtra 53 che
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 54 sUryAbhavimAnavarNanam yaNalesA suhaphAsA sssiriiyruuvaa| vanno dorANa tesiM hoi- jahAvairAmayANimbhA, riTrAmayA paiTANA, veruliyamayA khaMbhA, jAyarUvobaciyapavarapaMcavannamaNirayaNakohimatalA, haMsagamamayA eluyA, gobhejamayA iMdakIlA, lohiyakkhamaIo dAraceDIo, joIralamayA uttaraMgA, lohiyakkhamaIo sUIo, vayarogayA saMdhI, nANAmaNimayA sasuggayA, vayarAlayA aggalI aggalapAlayA,rayayAlayAo AvattaNa peddhiyaao| aMkuttarapAsagA niraMtariyaghaNakavADA, bhittIsucevabhittiguliyA chapannA tiNi hoti, gomANaliyA tattiyA, NANAmaNirayaNavAlarUvagalIlaTiyasAlabhaMjiyAgA, vayarAmayA kUDA, rayaNAmayA ussehA savvatavaNijamayA ulloyA, NANAmaNirayaNajAlapaMjaramaNivaMsagalohiyakkhapaDibalagarayayabhUmA, aMkAmayA pakkhA pakhabAhAo, joIrasamayAvaMsA vaMsakave yAo, rayayAmayAo paTTiyAo, jAyarUba maIo, ohADaNI vayarAmayAo uvaripucchaNIo savvaseyazyamAmaye pacchAyaNe aMkamayAkaNagakUDatavaNijathUbhiyAgA, leyasaMkhatalavisalanimmaladadhidhaNagokhIrapheNarayayaNigarappagAsA tilagarayaNaddhacaMdacittA nANAmaNi dAmAlaMkiyA aMtovahiM ca sahA tavaNijavAlayApatthaDA suhaphAsA massirIyalyA pAsAIyA darisaNinA abhirUvA paDirUvA // sU0 54 // chAyA-mUryAbhasya khalu vimAnasya ekaikasyAM vAhAyAM dvArasahana 'mariyAmarasa Na vimANassa'. ityaadi| mUtrArtha--(sUriyAmassa Na vimANasta egamegAe vAhAe vArasahassa 'bhariyAbhassa Na trimANasa' ityaadi| . sUtrArtha:--(sariyAmassa. Na vimANasa egamegAe bAhANa dAravAhamaya
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 rAjapraznIyasUtre bhavatItyAkhyAtam, tAni khalu dvArANi pazca yojanazatAni Urcamuccatvena, sArtha. 6niiyaani| yojanazatAni viSkambhega, tAvantyeva pravezena, zvetAni varakanakastUpikAni ihAmRga-vRSabha-turaga-nara-makara-vihagavyAlaka-kinnara-kA-zarabha camara-kuJjara --banalatA-padmalatAbhakticitrANistambhodagatavaravanavedikAparigatAbhirAmANi vidyAdharayamalayugalayantrayuktAnIva adhiH sahasramAlanIyAni rUpabhavatItimaka bAya) mUryA bhavimAna kI eka 2 bAhA meM-abalambana bhitti meM eka eka hajAra dvAra haiM aisA kahA gayA hai (teNa dArA paMca joyaNa sayAI uda uccatteNa, uDa injAi' joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, tAvaiyaM ceva paveseNa) ye pratyeka dvAra 5 sau pAMca sau yojana ke UMce haiM aura 250 ke vistAra bAle haiN| aura itane hI yojana ke praveza vAle haiN| (seyAvara kaNagathUmi yAgA) varNa inakA zveta hai. uttama suvargamaya zikharoM se ye yukta haiM ( IhAmiyausamaturagaNaramagaravihagAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravarNalayA umalayabhatticittA, vasuggayavarakyaraveiyA pariggayAbhirAmA) IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, makara, vihaga, vyAlaka, kinnara, ruru, zarabha, camara, kuMjara, vanalatA, padmalanA inakI racanA se ye saba dvAra adbhuta haiN| inake stambhoM ke Upara jaratna kI sundara vedikA banI huI hai. isameM re baDe suhAvane lagate haiN| vijAharajamala juyala jaMtu juttAviva acIsahasta mAlaNIyA) eka se AkAra vAle do 2 vidyAdharoM kI puttalikAoM se ye bhavaMtIti makkhAyaM) 215 vibhAnanI hare hare pAlAmA-masana lattibhA me 2 reTamA hAsa-6 pAna-me-cha, mAma 43vAya cha. (teNa dAro paMca joyaNasapAI ur3a ubaroNaM, abhainjAiM joyaNasayAI vikkha bhega', tAvaiyaM ceva paveseNa') 5. 123 124 612-pAya yoganareTalI yA dharAve che. ane 25, yojana jeTalo vistAra dharAve che eTalA jana jeTaluM tere praveza pANucha. (se yAvara kaNagamiyAgA) : saH 2 . cha. tebhA | sAnAnA zimarAthI ta cha (IhAmiyausabhaturagaNaramagara vihagavAlagakinnara harusarabhavamarakuMjAvaNalayapaumalayabhatticittA, khaMbhugNaya varavayara veiyA parigayAbhirAmA) 4AmRta, vRSabha, tu21, 12, bha42, vi, yA-(sa), .nnira, 2(bhRga vizeSa) zarama, yama . 2 (4thI) panadAtA, pAlatA A sarvanI racanAthI te cukta temaja addabhuta hatAM, emanA thAMbhalAonI 952 02nanI su42 vechi -methI tabhI matI somA sAme cha. (vijAharajamalajuyalajaMtajuttAviva accIsarassamAlaNIyA) sa2 12 // vidyAdharanI pUtaLIothI te yukta che. saha kiraNathI te zebhita thaI rahyuM che,
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 54 sUryAbhavimAnavarNanam kasahasrakalitAni bhAsamAnAni vAbhAsyamAnAni cakSurlokanazleSANi sugvaspAni sazrIkarUpANi / varNo dvArANAM teSAM bhavati, tadyathA-vana mayAH nemAH, riSTamayAni pratiSThAnAni, vaiDyamayAH stambhAH, jAtarUpopacitapravarapaJcava maNiratnakuTimatalA, haMsagarbhamayA elukAH, gomedamayAH indrakIlAH, lohi tAkSamayyaH dvAraceTayaH jyotIrasamayAni uttarAGgAni lohitAkSamayyaH suucyH| baJamayAH sandhayaH, nAnAmaNimayAH samudgakAH, vanamavyogalAH argalapa. yuru haiM hajAroM kiraNoM se ye zobhita haiM / (rugamahaspaliyA, jisamAgA, bhimbhisamANo, cakkhulloyaNalelA, muhaphAsA, sassirIyarUnA) hajAroM rUpoM se ye yukta haiM, baDe sundara haiM. bahuta camakIle haiM. dekhane para ye aise mAlUma hote haiM jaise mAnoM AMgtroM meM samA rahe hoM, inakA parga yaDA sukhakArI hai-arthAt ye saba komala sparzavAle haiM. inake AkAra zobhAsaMpanna haiM (vannodArANa tesi hoi-taM jahA-varAmayA jimmA, rihA mayApaiTANA, veruliyAmayA khaMbhA, jAyaruvotraciyapavarapaMcaNNamaNirayaNakoTTi. matalA) ina dvAroM kA varNa-svarUpa aisA hai-nema inake vajramaya hai, pratipThAna-riSTa ratnamaya haiM, stabha-vaiDUryamaya haiM, staMbhoM ke jo kuhimatala hai ve svarNa se yukta zreSThe paMcavarga ke maNi aura ratno vAle haiM (haMsagambhamayA elayA, gomejamayA idakIlA, lohiyaka bamaIo dAraceDIo, joIrasamayA uttaraMgA, lohiyakkhamaIo, mUIo, baharAmayA saMdhI, nANAmaNimayA sAgayA, vayarAmayA agalA, aggalapAsayA) inakI dehaliyAM haMsagarbha nAmaka (rUvagasahassakaliyA, bhisamAgA, bhibhisamANA, cakravuloyaNalesA, muhaphAsA, sasmirIyakhvA) / pAthI te yurata cha. bhUpa suMdara cha 04 12 yukta che. evAmAM te evA lAge che ke AMkhomAM ja praviSTa thaI gayA hoya. emane sparza ane tyaMta sukhakArI che eTale ke tesarva kemala sparzavALA che. emane AkAra zobhAsaMpanna che. (banno dArANa teri hoi-taM jahA baharAmayANimmA', rihAma yA paiMDhANA, veruli yAmayA khaMbhA, jAyarUbovaciyapavarapaMcavaNNamaNirayaNakoTimatalA) mA vaa| -4210-yA-no (135) vo cha amana nema-samaya cha, pratiSThAna-ziSTa -ratnamaya che, taMbha pai ya che, staMbhanA kumaTTikale che te svarNathI yukta zreSTha pAMyavanA mali bhane ratnAvA cha. (haMsagAbhamayA, elayA, gomejamayA iMdakIlA, lohiyakkhamaIo dAraceDIo, joIrasamayA uttaraMgA, lohi yakkhamaIo maIo, baigamayA saMdhI, nANAmaNimayA samuggayA, vayayA mayA, aragalA, agalapAsayA). amanA merI salanAmA navizeSathI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra sAdAH, ratnamayya AvartanapIThikAH, akottarapAkAni nirantarikatranapATAni, bhiniveva bhililikAH paTpaJcAzat timro bhavanti gomAnasikAH tAvatyaH nAnAmaNiratnamAlapAlIlAsthitazAlabhajikAkAH vajramayAH kuTA ratnamayA utsedhAH, sarvatapanIyamayA ullokAH, nAnAmaNiratna ratnavizeSa kI banI huI hai. inake idrakIla gomeda ratna ke bane hue haiM, inakI hAra zAgvAe~ lohitAkSaratna kI banI huI haiN| uttaraMga-dvAra ke Upara ke niyaMga sthita aMga jyoti mama nAmaka ratna ke bane hue hai. inakI aciyAM lohitAkSa ratnoM kI banI huI haiM, saMghiyAM inakI batrAtna kI banI huI haiM inake samudgaka aneka maNiyoM ke bane hue hai. inakI argalAra bancaratna kI banI huI haiM tathA jo argalApAzaka hai ve bhI vanaratna ke bane hue haiN| (zyayAmayAo AvattagahiyAo) inakI Avartana pIThi kAe~ cAMdI kI banI huI hai| (akutarapAgA niraMtarivagagakavADA, bhi. ttIsuceva. bhittiguliyA, chappannA tinni hoti) inake. uttarapAvaMka aMka nAmaka ratna ke bane hue haiM, inake kapATayugala itane maghana haiM ki inameM thoDA bhI antara nahIM hai. ina pratyeka dvAroM kI donoM ora mittiyoM meM hI :165 sittigulikAeM haiM (gomANamiyA tanigA, NANAmaNi rayaNa vAlarUvagalIlahiya sAlabhaMjiyAgA, barAmayA kUDA. rayaNAmayA uslehA, saJcatarvANajamayA ulloyA) itanI hI gomAnasikAe~ haiN| inameM khelane ke liye jo puttalikAeM rakhI huI haiM ve nAnAmaNiyoM kI evaM ratnoM kI banI huI banelA che. emanA IndrakIla, gameda ratnanA banelA che. emanI kAra zAkhAo lehitAkSaratnanI banelI uttaraMga-dvAra (daravAjA) uparanA tiryam sthita vibhAga ti rasanAmaka rananA banelA che. emanI sUcIo lehitAkSa ratnonI banelI che. emanA samudaga aneka maNionA banelA che, emanI argalAo vajaratnanI banelI chetbhaa pratyAza cha ta 54 1202lanA maneA cha. (syadhAmayAo AvajaNa peDhiyAo gemanI mApattana pAyo yahAnI ganekI cha (aMkuttarapAmagA niraMtariya ghaNakavADA, minI ceSa bhittiguliyA, chappannA ninni hoti) emane uttara-pArvaka aMka nAmaka ratnanA banelA che. emanA baMne pATa (kamADa) ekadama saMghana che tethI cheDI paNa vacce chidra jevI nathI. emanA dareka daravAjo mAnI na mAno hama 4 168 mittiguliyA. (gomANasiyA tattiyA, jANAmaNirayaNavAlasvagalIlaTi ya sAlabhaMjiyAgA, baharA mayAkUDA, rayaNAmayA ussehA, sanyatavANijjAmayA ulloyA) meTalI gobhAnasiyo cha mAM ramavA mATe je pUtaLIo mUkelI che te anekAneka maNio temaja ratnanI
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - subodhinI TIkA. sU. 54 sUryAbhavimAnavarNanam jAlapacaramaNivaMzakalohitAkSaprativaMzaka racitabhUmA aGkamayA: pakSAH pakSabAhAH jyotIrasamayoH vaMzAH, vaMzakavellukAni rajatamayyaH paTTikAH, jAtarUpamayyaH avaghATinyaH, vanamayyaH upariprogchanyaH, sarvazvetarajatamayaM pracchAdanam, aGka tathA inake zrAkAra sarpa jaise haiM tathA dekhane vAloM ko ye aisI mAlUma paDatI hai ki mAnoM ye khela hI rahI haiN| ina para jo kUTa bane hue haiM ve vajraratna ke bane hue haiM. ina kUToM ke jo zikhara haiN| ve rajatamaya haiM tathA inake jo Upara ke bhAga haiM ve sarvAtmanA tapanIyamaya (svarNamaya) haiM / (NANAmaNirayaNajAlapaMjaramaNivaM jagalohiyakkhapaDivaMsagarayayabhUmA, aMkAmayApa. kkhA pakbabAhAo) inake dvAroM meM jo gavAkSa. haiM ve aneka jAtIyaratnoM ke bane hue haiM tathA inameM vaMza lage hue haiM ve maNisaMbaMdhIvaza lage haiM tathA tathA ina vaMgI ka Upara'jo aura vaMza lagAye gaye haiM ve lohitAkSaratna saMbaMdhI haiM inako jo bhUmi hai vaha rajatamaya hai / tathA inake dvArabhAgadvaya meM sthita 'jo pakSa haiM ve aura pakSavAha-bAjUkA bhAga haiM ve donoM aMkaratnamaya haiM (joIrasamayA vasA, vaMsakaveluyAno syayAmayAo paTiyAo, jAyarUpamaIo ohADaNIo, vayarAmayAo uvaripucchaNIo) inake jo pRSThavaMza haiM ve jyotIrasa nAmaka ratnoM ke bane hue haiM tathA jo vaMzakavellaka haiM, ve bhI jyotIrasa nAmaka ratnoM ke bane hae haiM. tathA :nako pakAe~ haiM ve cAMdIrajata kI banI huI haiM. avaghATaniyAM DhakanekAbhAga jAtarUpasvarNa kI banI huI haiN| uparipronchaniyAM banaratna banelI che. tathA emanA AkAro sApa jevA che. jenArAone A pUtaLIo evI lAge che jANe te ramI rahI hoya. emanA upara banelA kUTa vajaratnanA banelA che. A kraTanA je zikhara che te rajatamaya che temaja emanA je uparanA bhAge che te sAtmanA tapanIyamaya suvarNa bhaya cha. (NANAmaNirayaNajAlapaMjaramaNiva sagalohita yakkhapaDisagarayayabhUmA, aMkAmayA pakkhA pakhavAhAo) amanA 2alaemAM je gavAkSo che, te ghaNI jAtanAM ratnanAM banelA che temaja emAM je vaMza lAgelA che te lohitAkSaratna saMbaMdhI che. temaja emanI je bhUmi (AMgaNu) che te rajatamaya che. emanA baMne daravAjAomAM sthita je paDyo che te ane pakSavAho cha ta mana ma 2lA manesA cha. ( joIrasamayA vaMsA, vaMsakavelluyAo, rayayAmayAo paTiyAo, jAyarUvamaIo ohADaNIo, vayarAmayAo, uvA ripucchaNIo) memanA 1041 cha ta nyotArasa nAmanA 2tnAnA maneA cha temaa| je vaMzavelaka che, te paNa tIrasa nAmaka ratnanA banelA che, temaja emanI paTTIkAo che te cAMdInI banelI che, avaghATanIo DhAMkanane bhAgajAta rUpa svarNane banela
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 rAjapraznIyamutra mayAni kanakakUTatapanIyastRpikAkAni zvetAni zakuntalavimalanirmaladadhidhana. gokSIraphenarajatanikaraprakAzAni tilakaratnAdracandrANi nAnAmaNidAmAlakatAni antarSa hizca'lakSNAni tapanIyavAlukApastaTAni sukhamparzAni sazrIkarUpANi prAsAdIyAni darzanIyAni abhirUpANi pratirUpANi // 0 54 // kI banI huI haiN| (sabaseyarayayAmaye pacchApaNe, aMkamayA kaNagaDatavaNijadhUbhiyAnA, seyasaMvatalavimalanimmaladadhighaNagokhIraMpheNarayayaNigarappagAmA) monchaniyoMke Upara evaM kavellakoM ke nIce kA jo AcchAdana hai vaha sarvAtmanA zurUvarNa vAle rajata kA banA huA hai. isa taraha ye saba dvAra akaralamayazikharoM se yukta haiM, svarNa vizeSanirmita laghuzikharoM se mahita haiM, zvetavarNavAle haiM, ataeva ye nirmala zaMkhatale ke jaise nirmala dadhidhanajaise, godugdha ke phena jaise, cAMdI jaise prakAzavAle haiN| (tilagarayaNaddhacaMdacittA, nANAmaNidAmAlaMkiyA, aMtovahiM ca saNDA, taraNijavAluyApatthaDA, suhaphAsA. sassirI yarUvA pAsA IyA, darisaNijjA abhirUvA paDirUvA) tathA zreSThatilaka evaM ardhacandra inase adbhuta haiM, aneka prakAra kI mAlAoM se upazobhita haiM, bhItara bAhara meM cikane haiN| inameM jo aGgaNa ve tapanIya-svarNa kI bAlukA ke bane hue haiM. inakA sukhada sparza hai. ye saba sazrIkarUpavAle haiM, mAsAdIya haiM darzanIya hai, abhirUpa haiM aura pratirUpa haiN| cha. 52 paanaa| 5002tanI galI cha. (sabaseyarayayAmaye, pacchAyaNe; aMka mayA : kaNagakUDanavaNijjathUbhiyAgA, seyasaMkhatalavimala-nimmaladadhiSaNa gokhIra pheNarayayaNigarappagAsA) prAMchanI mAnI 52 ane pesAnI nIya re AcchAdana che te sarvAtmana zukala (ta) varNavALA rajata (cAMdI) nA banelAM che. A rIte A sarva dvAre (daravAjAo) aMka ranamaya che. svarNamaya zikharethI yukta che, svarNa vizeSa nirmita laghuzikharethI sukata che, sapheda varNana che, ethI te nirmaLa matadapA tema4 yahI 24 A yudhata cha. (tilagarayaNaddhacaMdacittA, nANAmaNi dAmAlaMkiyA, aMto yahiM ca saNhA, tavaNijjavAlayApatthaDA, suhaphAsA, samsirIyarUvA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA) temaja te sarva zreSTha tilaka ane ardhacandrathI adbhuta che. ghaNI jAtanI mALAethI uparobhita che, bahAra ane aMdaranA bhAgamAM lIlA che. emAM je aMgaNu (AMgaNuM) che te tapanIya-suvarNa-nI vAlukAritI) nAM banelAM che. emane sparza sukhada che. A sarve sazrIkarUpa che, prAsAdIya che, darzanIya che abhirUpa che ane pratirUpa che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvodhanA TokA. sU 54 sUryAbhavimAnavarNanam 'mariyAbhassa NaM vimANassa' ityAdi TIkA-mUryAbhasya-sUryAbhanAmakasya khalu vimAnasya ekaikasyAma-eka sthAmekasyAM vAhAyAm-avalambanabhitnI dvArasahasraM dvArasahasram, sahasra saharU dvArANAM saMkhyA bhavatIti AkhyAtam-uktam, tAni-sahasra sahastra dvArANi khalu urdhvam-uparibhAgAvacchedena uccatvena-ucchyeNa paJcayojanazatAni-paJcazatayojanapramANAni. viSkambheNa-vistAreNa ardhatRtIyoni-yojanazatAni-pancAzadadhikazatadvayAvacchinnayojanapramANAnIti samuditArthaH / pravezena-pravezapadezavicchedena tAvatyeva anantarottasaMkhyakayojanapramANAnyeva / punaH zvetAni-- zvetavarNAni tathA-varakanaka stUpikAkAni-uttamasuvarNamayazikharayuktAni, tathAihAmRga-RSabha-turaga-nara-magara-vihaga-vyAlaka-kinnara-ruru-zarabha-camara-kuJjara-- banalatA-padmalatA-bhakticitrANi-IhAmRgAdipajhalatAntaracanAbhiraztAni, IhAmRgAdInAM vyAkhyA ekAdazasUtre gtaa| stambhodgatavaravajravedikAdisazrIka TIkArtha-usa mUryAbha nAmaka vimAna kI eka eka thAhA bhAgameM abalambana nabhitti meM-dvArasahastra eka eka hajAra dvAra hai aisA kahA gayA hai. ye saba pratyeka dvAraUpara ke bhAga kI ucAI ko lekara pAMcasau 500 yojana U~ce haiM tathA 250 aDhAI sau yojanavistAravAle haiM. tathA pravezapradeza kI apekSA lekara 250sau yojana ke hai arthAta isakA pravezapradeza-250 yojana hai. ye saba hI dvAra zveta varNa ke hai tathA inakI jo zikhareM haiM ve saba uttama suvarNa kI banI huI haiN| isa dvAroM para IhA-mRga, vRSabha, turaga Adi jIvoM kI racanA ho rahI hai, isase ye dvAra dekhane meM bar3e abhuta pratItahote haiM ina IhAmRgAdikoM kI vyAkhyA gyArahaveM satra meM kI jA cukI hai tathA 'khaMjhuggayavaravayaraveDayA' Adi pada se TIkArya-te sUryAbhanAmaka vimAnanI dareke dareka vAhAmAM-avalaMbanabhittimAM-dvAra sahasa eka eka hajAra dvAre (daravAjAo) che. ema kahevAya che. AmAMne dareke dareka daravAjA uparanA bhAganI UMcAInI dRSTie pAMcase (500)jana jeTalI UMcAI dharAve che, temaja 250-aDhIse ejana jeTalA vistAravALe che. temaja praveza pradezanI apekSAe 250 ejana jeTaluM che eTale ke pravezapradeza 250 ejanane che. A badhA daravAjAo sapheda raMganA che. temaja emanA je zikhare che te badhA uttama suvarNanA banelA che. A badhA daravAjAo upara IhAmRga, vRSabha, turaga vagere vagere prANIvizenI racanA thayelI che. ethI A sarva daravAjAo jevAmAM bahuja addabhuta lAge che. IhAmRga vagere prANIonI vyAkhyA agiyAramA sUtramAM karavAmAM mAvI cha tema04 'khaMjhuggarAbaravayaraveiyA' vagere pahathI bhAMDIne 'sassirIyarUvA'
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 rAjapraznIyam 2 - rUpaparyantapadAnAM vyAkhyA-ekAdazamage gtaa| nepAM-pUrvI kAnoM dvArANI varNa:svarUpam , evaM bhavati-tadyathA-nemAH-dvArabhRmibhAgAvaM niSkrAntAH pradezAH vajramayAH-vacaratnamayAH, pratiSThAnAni-mUlapAdAH rimayAni-riTaratnamayAni, stambhAH-caiDUryamayA-caiyaratnamayAH, te kIdRzAH ? ityAha-jAtarUpopacitapravarapaJcavarNamaNiratnakuhimatalA:-jAtarUpeNa--svarNena upacitAH-yuktA ye pravarA-zreSThAH paJcavarNAH-kRSNa-nIla-pIta-raktazvetavarNAH maNayaH-candrakAntA dayaH, tathA tAdRzAni ratnAni-katanAdIni cetyubhayaH 'kuTimatalaM-niyaddhaMbhUmitalaM- yeSAM te tathA, elukA:-ayaM dezIyo dehalyarthakaH zabdastena dehalya ityarthaH, te ca haMsagarbhamayAH-haMsagarbha nAmaka ratnavizeSamayAH, indra kolA:dvArAvayavAH gomedamayAH-gomedaratnama yAH, dvAraceTayaH-dvArazAkhAHlohitAkSamanyaH lohitAkSaratnamayyaH, uttarAGgAni-uttarANi dvArasyoparitiryakasthitAni aGgAni-.. lekara 'sassirIyakhyA' pada taka kI vyAkhyA bhI usI 11 veM butra meM kara dI gaI hai. ina kathitadvAroM kA svarUpa kaisA hai ? so aba yahI vAta prakaTa kI jA rahI hai. ina saba dvAroM ke nemadvAra ke bhUmibhAga se upara nikle| hue pradeza-vajraratnamaya hai. pratiSThAna-mUlapAda-riTaratnamaya hai. staMbha-khaMbhe vaiDUryamaya hai. ina khaMbhoM kA kuTimavala-nivaddhabhUmitala-suvarNa se upacitayukta zreSTha pAMcavarNo ke-kRSNanIla, pIta, rakta, zvetavarNa ke maNiyoM se / -candrakAnta Adiko se-tathA isI prakAra ke vargavAle kake tanAdi ratnoM / se banAyA gayAhai. InakI elukA dehaliyAM-(elukAzabda dezoya hai aura vaha dehalI isa artha kA vAcaka hai) ha~sagarbha nAmaka ratnavizepoM kI banI huI indrakoladvAra ke avayava gomeda ratna ke bane hue hai dvAraceTiyAM-dvArazAkhAe~-lohitAkSaratna nirmita haiM, uttarAGga-uttara dvAra ke Upara tirache sthitaaga-avayava. jyotiipada sudhInI vyAkhyA paNa agiyAramAM sUtramAM karavAmAM AvI che. A badhA daravAjAonAM svarUpa kevAM che? eja vAta ahIM have spaSTa karavAmAM Ave che ke-A badhA daravAjAonA nema-daravAjanA bhUmibhAgathI upara nIkaLele bhAga-vAramaya che. pratiSThAna-bhUjapA-riTaratnabhaya cha. stamA thAmasAyAba bhaya cha. yA thAlamA enuM kuddhimatala-nibaddhabhUmitala -suvarNathI yukata zreSTha pAMca varNanA-kRSNa, nIla, pIta, rakata, vetavarNanA-maNiothI caMdrakAMta vagerethI-temaja A jAtanAja varNanA kaketana vagere ratnathI banAvavAmAM AveluM che. emanI elukAo-uMbasao (elukA zabda dezIya che ane te uMbaro A arthane vAcaka che.) haMsa garbhanA makaranavizeSonI banelI che; Indrale-dvAranA avaya-gemeTarananA banelA che. dvAra zAkhAo-lehi. tAkSarananI banelI che. uttarAMga-uttaradvAranI uparanA goThavelA aMge-avaye- -
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU. 55 sUryAbhavimAnavarNa nam ... 341 avayavAH jyotIrasamayAni--jyotIrasAbhidhAnaratnamayAni, sUcayaH-phalakadvaya sambandharakSAdakSAH pAdukAsthAnIyA: lohitAkSamavyaH-lohitaratnamayyaH, sandhayaHphalakAnAM sandhAnAni vajramayA:-bajaratnamayA:-vatraratnapUritAH, sasudagakAHsampuTAni nAnAmaNimayA:-anekamaNimayAH, agalA:-vajramavyA-bajraratnamayyaH, evamargalApAzakAH-argalAniyamanAvayavAH yeSu argalA pravezyante, te'pi vaJcaratnamayAH AvartanapIThikA-indrakIlakAzrayAH rajatamayyAH-rUpyamayyaH / punaH ko zAni dvArANI ? tyAha-aGkottarapArzvakAni-aGkAbhidhAnaratnamayottarapArzvayuktAni, punaHnirantarikaghanarUpATAni ladhvantararahitaniviDa kpaattyuktaani| teSAM dvArANAM pratyekamubhayoH pAzcayoH bhittiveva-kuDayeSveva nAnyatra bhittigulikAH-pIThikA sthAnIyAH catuSkoNavedikArUpAH, tisraH-nirAkRttAH SaTpaJcAzat aSTapaSTayadhikaikazatasaMkhyA bhavanti / tovatyaH-tAvatpramANAH pUrvoktapramANA eva. rasa nAmaka ratna-se nirmita haiM. mUciyAM phalakadvaya ke sambandha kI rakSA karanevAlI-kIlikAe~, jo ki pAdukA ke sthAnIya hotI haiM lohitAkSaratnamayahaiM phala ko-paTiyoM ke sandhiyAM-sandhAnavajAya haiM arthAt vajraratna se pUrita hai, samudgala-sampuTa aneka maNimaya hai-argalAe~-khalAeM vajraratnamaya haiM, argalApAzaka-jinameM argalAe~ praveza karAI jAtI hai aise sthAna bhI vanaratnamayadeM. AvartanapIThikAe-dvArabhAgavizeSaindrakIlaka ke Azraya-rUpyamaya haiM. dvAroM kA varNana-dvAroM ke jo uttarapArzvabhAga hai ve aMkanAmaka ratna ke bane hue hai. tathA ina dvAroMmeM jo kapATayugala lage hue haiM unameM thoDA sA bhI antara : nahIM hai-bilakula saTe hue lage hai. ina dvAroM kI Asa pAsa kI ora kI bhittiyoM meM hI pIThikAsthAnIya-catuSkoNa vedikArUpa bhittigu . tIrasa nAmaka rananA banelA che. sUcIo ke je baMne phalakanA sAMdhAne TakAvI rAkhe che te kalikAo ke je pAdukA-sthAnIya hoya che-lehitAkSa ranamaya che. phalakanI saMdhio-sAMdhAo-vajaya che-eTale ke vajaratnathI pUrita che, samugalasaMpuTa-ghaNA maNionAM banelA che. argalAo (AMgaLIo) vajIranamaya che. argalApAzaka-jemAM AMgaLIo praveze che-paNa vajIranamaya che Avartana pIThikAo-I-kalanA Azraya -rUmaya che. bAraNuonuM varNana - daravAjAonA je uttara pArthabhAge che te aMkanAmaka ratnanA banelA che. temaja A daravAjAomAM je baMne bAraNAo che, temAM jarA paNa aMtara nathI eTale ke baMne bAraNAonAM saMdhibhAganI vacce jarApaNa khAlI jagyA rahetI nathI. A bAraNAonA AsapAsanI dIvAlemAM je pIThikA sthAnIya ?
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342. rAjapraznIyasUrya aSTapaSTayadhikazatasaMrakhyAH (168) gomAnasikAH-zayyAkArA Ayatavedi. kArUpAH santi / nAnAmaNiratnavyAlarUpakalolAsthitazAlabhanjikAkAni-nAnAmaNiratnAni-anekamagirannamayAni byATampakANi sarpakAgaH lIlAsthitagA. lamaJjikA:-krIDanArthasthitaputtalikAzca yeA tAni tthaa| kuTA:-mADabhAgAH 'mer3hI' iti bhASAmasiddhAH, vajramayA, utsedhAH-zivarANi-mAbhAgasambandhIni rajatamayAH-s.pyamayAH, ullokAH-uparitanabhAgAH sarcata panIyamayA:sarvAtmanA tapanIyalakSaNavilakSaNa suvarNamayAH, punastAni-dvArANi kIdRzAni ? nAnANiratnajAlapaJjaramaNivaMzakalohitAkSaprativaMzaka rajatabhUmAni, tatra-nAnA. . maNiratnAnAm aneka jAtIyamaNiratnAnAM jAlapaJjarANi gavAkSoparaparyAyANi yeSu dvAreSu tAni-nAnAmaNiratnajAlapaJjarANi, maNisambandhino vaMgA yepo tAni-maNivaMzakAni, lohitAkSANAM maNinAM lohitAkSaratnasambandhinaH prativaMzakA vaMzoparitanavaMzAH yeSAM tAni-lohitAkSamatikAni, rajatasya% likAe 168 hai, tathA itanI hI zayyAkAra jaisI AyatavedikArUpa gonA nasikAe haiM. aneka maNiyoM evaM ratnoM ke inameM sarpo ke AkAra bane hue haiM tathA krIDA karatI huI puttalikAe~ banI huI haiM ina dvAroM meM kuTa -meDI-meDA jo bane hue haiM ve saba vajraratna nirmita hai. tathA ina kUToM ke jo utsedha-zikhara haiM ve rUdhyamaya hai. ulloka-uparitanabhAga sarvadhA tapanIya-suvarNa ke haiM. ina dvAroM meM jAlapaMjara--gavAkSa bhI hai, so ye gavAkSa aneka jAtIya maNiratnoM ke bane hue haiM. tathA ina dvAroM meM jo vAMsa haiM ve saba ke saba maNiyoM se sambandhita haiM tathA bAMsoM ke Upara bhI jo vana lagAye gaye hai ve lohitAkSa ratnoM ke hai tathA inakI jo bhUmi haiM vaha rajatasambandhinI haiM.. dvArabhAga dvayasthita -catuSkoNa vedikArUpa-bhittizulikAo-168 che. temaja ATalI ja zAkAra jevI Ayata vidikArUpa gemAnasikAo che. ghaNuM maNio ane ratna emAM sAponA AkAre banelA che temaja kaDAo karatI pUtaLIo banelI che. A daravAjAomAM kaTa-zikharabhAga banelA che te sarva: vArananA che. temaja A konA je ulle -zikhare che te cAMdInA che. ulleka-uparano bhAga saMpUrNapaNe tapanIya suvarNana che. A darajAomAM jAlapaMjare-gavAkSo-paNa che, te aneka jAtIya maNI ratnanA banelA che. temaja A daravAjAomAM je vase che. badhA maNiothI banAvelA che, temaja vAMsenA upara paNa je vAMse mUkavAmAM AvyA che te lehitAkSarothI banAvela che, -
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 54 sUryAbhavimAnavaNanam 343 rajatasambandhinI bhUbhiryeSAM tAni-rajatabhUmAni tataH padacatuSTayamya krmdhaaryH| pakSA:-dvArabhAgadvayasthitavedikArUpAH tathA-pakSavAhAzca pakSakadezAzca ubhaye'pye te aGkamayA:-aGkaratnamayAH, vaMzAH mahAntaH pRSThavaMzA:-jyotIrasamayA:jyotIramAbhidhAnaratnamayAH, nayA vazakavelakAni-dIpUSThavaMzAnAsubhayatastiyatrasthApitavaMzarUpANi jyotiirsmyaani| paTTikAra-vaMzAnAmuparikasbAsthAnIyAH rajatamayyaH,--rUpyamayayaH, avaghATanya:--AcchAdanArtha yA kambAyaTistadu paristhApyamAnamahApamANakilikaca (kASTaracaNDa) sthAnIyAH jAtarUpamaDhayaH -jAtarUpAbhidhAnasvarNavizeSamayyaH, uparimonchanya:-avaghATakonAmuparibanacchAdanArthacikkaNataratRNavizeSasthAnIyAH vajramayyaH vajraratnamayyA, pacchAdanaM-proJchanI nAmupari kavellakanAmadha AcchAdanam-sarvazvetarajatamayaM-sarvazvetaM-sarvAtmanAzvetaM zuruvarNa yad rajataM tnmym| dvArANi punaH kIdRzAni? ityatrAha-aGkamayakanakakUTa tapanIyastUpikAkAni-tatra-aGkamayAni-ajhuratnamathAni, pakSapakSayAhaprabhRtInA maGkaratnamayatayA dvArANAmapi tabAhulyenAratnarUpatvAta nathA-kanakakUTAnisvarNamayazikharayuktAni, tathA-tapanIyastUpikAkAni-svarNavizepamayalaghuzikhara yuktAni, atra padatrayasya karmadhArayaH punaH kIdRzAni ? zvetAni-zvettavarNAni, vedikA rUpa pakSa tathA pakSabAha-pakSakadeza, ye donoM aGkaratnamaya the, vaMza -baDe 2 pRSThavaMza jyotirasanAmaka ratna ke bane hue hai. vaMzavelaka-dodha -pRSThavAle vaMzoM ke Upara kambA sthAnIya paTTikAe~ rUpyamaya haiM. abaghATanIya-AcchAdana ke liye kambA ke Upara sthApyamAna bahuta vizAla kApThakhaNDa-paMce jAtarUpa nAmaka svarNa vizeSa kI banI huI haiM. avaghATaniyoM ke Upara sAndrarUpa se chAne ke liye cikanatara tRNavizeSa ke sthAnApanna jo upariproJchaniyAM haiM ve bajaratna ke banI huI haiM. pracchAdana-poJchaniyoM ke Upara aura kavellakoM ke nIce jo AcchAdana hai vaha sabaMdhA zuklavarNa temaja emanI bhUmI che terajatasaMbaMdhinI che. kArabhAga dayasthitadikarUpa pakSa temaja pakSa vAha pathIkadezae baMne ekaratnanA che. vaMzameTA moTA pRSTavaMza tirasa nAmaka rananA banelA che. vaMzaka velaka-dIrghapRSThavALA vazenI baMne bAjunA (tra sa) kalA vaMza (vAsa) paNa tIrasa nAmaka ratnanA banelA che. vizenA uparanI kaMbe sthAnIya paTTikAo rUdhyamaya (cAMdInI) che. avaghATanIo-AcchAdana mATe kaMbAnI upara mUkelA meTe kAThamaMDa-paMceatarUpa nAmaka suvarNa vizeSanI banelI che. avaghATanI upara sAndrarUpathI chAvA mATe lIsA tRNa vizeSanA sthAne je EchanI kSamamAM levAmAM AvI che te ja vajAya che. pracchAdananI upara ane kavellanuM je AcchAdana che te saMpUrNapaNe zukalavarNanI cAMdanuM baneluM che. A rIte pakSavAha vagere aMkaranA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 rAjapraznIyasu ata eva- satalavimalanirmaladadhidhanagokSIraphenarajatanikaraprakAzAni, tatra zatalaM-tadevavimalaM-svacchavaNaM prAkRtatvAdihavizeSaNaparaprayogaH, vimalazasa talamiti paryavasitam nirmaladadhidhanaH-svacchagADhadadhi, goloraphenaH-godugdhaphenaH, rajata rUpyam, eteSAM yo nikaraH-samUhaH tasya prakAzaiva prakAzo yeSAM tAni tathA, nirmalazaGkhatalAdimamUhasadRzazvetavarNAni,-tathA--tilakaratnAdra candracitrANitilakaratnAni-tilakapThAni-zreSThatilakAni adacandrA:-ardhabhAgavibhaktacandrAzvetyubhayazcitrANi-nAnArUpatvAdazrutAni, tathA-nAnAmaNidAmAlakRnAni-aneka prakArakamAlAzobhitAni, antarvahizva-abhyantara-bAhyapradezayozca pralakSNAnicikaNapyudgalaskandhanirmitAni, , tapanIyavAlukAprastaTAni-tapanIyavAlukA:svarNamayasikatA, tA evaM prastaTa:-aGgaNa yeSu tAni tathA, sukhasparzAnisukhadasparza yuktAni, zeSa prAgvat / / 50 54 // ___ mUlam-tesiNaM dArANaM ubhao pAse duhao nisIhiyAe solasacaMdaNakalasaparivADIo paNNattAo, teNaM caMdaNakalasA varakamalapaiTANA surabhivaravAripaDipuNNA caMdaNakayacaccagA AviddhakaMTeguNA paumuppalapihANA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahayA mahayA dakuMbhasamANA paNNattA smnnaauso!| tesiM NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa solasa NAgadaMtaparivADIo paNNattAo, te Na NAgadaMtA muttAjAlaMtarussiyahemajAlagavakkha jAlakhikhiNIghaMTAjAlaparikkhittA abbhu ggayA abhiNisiTTA tiriyasusaMpariggahiyA ahepannagaddharUvA pannagaddhavAlI cAMdI kA banA huA haiM. isa taraha pakSa, pakSavAha Adi Atraratna maya hone ke kAraNa ye dvAra aMkaratnamaya hai, svarNamaya inakI zikhare haiM, svarNavizepanirmita inakI choTI 2 zivareM hai 'seya saMkhatala' Adi pada se lekara 'paDimbA' taka ke pado kA artha mUlArtha ke jaisA hI hai / / su. 54 // hevAthI A daravAjAo karatnanA che, senAnA che, zikharavALA che. temanA nAnA zipa ge vizeSa gatanA suvAnA maneA cha. 'seya saMkha nala' vagere 54thI bhAsane 'paDitvA' sudhInA pahonI 14 bhUdA prabhArI cha. // 210 54 // .
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 55 sUryAbhivimAnavarNanam saMThANa saMThiyA savvavayarAmayA acchA jAva paDirUvA mahayA mahayA gayatasamANA paNNattA samaNA'so ! | tesu NaM NAgadaMtarasu bahave kiNhasuttabaddhA vagvAriyama ladAna kalAvA nIlAlohitahAlidasukilla sutavaddhA vagvAriyama dAmakalAvA / te paNaM dAmA tavaNijalaMbUsagA suvaNNapayaragamaMDiyA nANAvihamaNirayarNAya vihahArauvasobhiyatasudayA jAva sirIe aI aIva uvasobhemANA citi / tesi nAgadaMtANaM uvari annAo solasa solasa nAgadaMtaparivADio paNNattA / te SaNaM vAgadaMtA taM caiva jAva gayadaMvasamANA paNNattA samaNAuso ! | tesu NaM NAgadaMtasu bahave syayAmayA sikagA paNNatA / tesu NaM. rayayAmasu sikaesu bahave veruliyAmaIo dhUvaghaDio paNNattAo / tAo NaM dhUvaghaDio kAlAgurupavara kuMduruturukadhUvamaghamavaMta gaMdhu dUyAbhirAmAo sugaMdha varagaMdhiyAo dhavahibhUyAo o leNaM maNuSNeNaM saNahareNa ghANamaNaNivvuikareNaM gaMdheNaM te paese savvao samatA AparesANA ApUremANA jova citi ||suu. 55 // chAyA - teSAM khalu dvArANAmubhayoH pArzvayoH dvivAto naivedhikyA poDaza SoDaza candanakalazaparipATayaH prajJaptAH, te khalu candanakalazA varaka 345 'tesiNaM dArANaM usao pAse' ityAdi / sUtrArtha - (tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao nisIhiyAe solasa solasacaMdaNa kalasa parivADIo pAo) una hAroM ke vAma dakSiNa pArzva ke eka 2 upavezana sthAna meM 16 - 16 candanakalazoM kI paMktiyAM kahI gaI haiM / 'tesi NaM dArANaM ubho pAse' ityAdi / sUtrArtha - (tesiNa dArAgaM ubhabho pAse duhao nikhIhiyAe solasa solasacaMdana kalasaparivADIo paNNattAo) te haravAlagonA abhI bhI khAlunA reDe dareka upavezana sthAnamAM 16, 16, caMdana zaiAnI goThavaNI karavAmAM AvI che.- A
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 rAjapraznIyasUtre lapratiSThAnAH surabhivaravArimatipUrNAH candanakalazakRtacarcAkAH AvikaNTeguNAH pajhotpalapidhAnAH sarvaratnamayAH acchA yAvat pratikhyAH mahAntaH mahendrakumbhasamAnAH prajJaptAH zramaNa ! Ayupman ! tepI khalu dvArANAmubhayoH pArzva yo vidhAto napedhikyAM poDaza poDaza nAgadantaparipATayaH prjnyptaaH| te gvA nAgadantAH mukkAjAlAntarocchi(te NaM caMdaNakalasA varakamalapaiTANA, murabhivaravAripaDipuNNA caMdaNakayaca. cagA AviddhakaMTheguNA, paumuppalapihANA, sabarayaNAmayA acchA jAya paDirUvA mahayA mahayA iMdakubhasamANA paNNattA samaNAumo) he zramaNa ! AyuSman ! ve candana kalaza pradhAna kamalarUpa AdhArapara sthira hai, sugaMdhita uttamajala se paripUrita hai, candana se inake Upara lepa kiyA gayA hai. inake kaTho para rakta matra baMdhe hue haiM, inake mukha pakSa aura utpala ye dono Dhakana ke rUpa meM rakhe gaye haiM, ye saba kalaza sarvathA ratnamaya haiM AkAza aura sphaTika maNi ke jaise nirmala haiM, yAvat pratirUpa hai, bahuta baDe haiM aura vRhat mahendrakuMbha ke samAna kahe gaye hai| (teli NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa lolasa NAgataparivADIo paNattAoM) una dvAroM ke vAmadakSiNapAzca ke eka eka upavezana sthAna meM 16-16 choTI 2 khUTiyAM kahI gaI haiN| (teNaM NAgatA muttAMjAlaMtarusliyahemajAla. leNacaMdaNakalasA vara kamalapaiTTANA, surabhivaravAripaDipuNNA caMdaNakaya. cacagA Aviddhaka TheguNA, paumuppalapihANA sadarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahayA iMdakubhasamANA paNNatA samaNAuso) he zrama! mAyumana ! te caMdana kalaze pradhAna kamaLa rUpa AdhAra para sthita che. uttama sugaMdhita pANIthI paripUrita che, temanA upara caMdananuM lepana karavAmAM AvyuM che, kalazanA kaMTha pradezo rakta (lAla) sUtrathI bAMdhelA che. temanA mukha kamaLa ane utpala A baMnethI AcchAdita che. A badhA kalaze ekadama ratnanA banelA che AkAza temaja phaTika maNinI jema te badhA nirmaLa che yAvat pratirUpa che, bahu vizALa che, tathA moTA mahendrakuMbha 2vA 44vAya cha. (siNaM dArANa umao pAse duhao NisIhiyAe solama solasa NAgadaMtaparivADIo paNNattAo) - RaicAnA mI bhane bhae mAtunA hare 424 pavezana sthAnamA 16-16 nAnI nAnI bhITImA 4vAya cha. (te Na ___NAgadaMtA . muttAjAlaMtahassiya hemajAlagavakkhajAlavikhiNIghaMTAjAla
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 55 sUryAbhavimAnavarNanam tahemajAlAvAkSajAlakiGkiNIghaNTAjAlaparikSiptAH abhyudgatAH abhinisRSTAH tiryaksusaMparigRhItAH adhaH pannagArdhapAH pannagAdha saMsthAnasaMsthitAH sarvavajramayAH acchA yAvat matirUpA mahAntaH mahAgajadantasamAnAH prajJaptAH zramaNa! AyuSya. man! teSu valu nAgadantake pu bahavaH kRSNa sUtrabaddhAH avalambitamAlyadAma kalAyAH nIlalohita-hAridra-zu mUtrabaddhAH avlmbinmaalpdaamklaapaaH| tAni khalu gavakkhajAlakhikhiNI ghaMTAjAlaparikkhittA) ye khUTiyAM muktAphala samUha ke bIca meM avalambamAna svarNamayamAlA samudAya se tathA gavAkSAkAra ratnavizepa ke samUhoM se tathA choTI ghaMTAoM ke samUhoM se sarvataH pariveSTita haiM, (amuggayA abhiNi sihA tiriyasusaMparigahiyA ahe pannagadakhvA pannagaddhasaMThANa saThiyA savyavayarAmayA acchA jAva paDirUvA mahayA mahayA gayadaMtasamANA paNNattA samANAuso!) ye saba khUTiyo sAmane kI ora nikalI huI haiM, tathA bAhara kI ora bhI nikalI huI haiM. tazA tiryagabhittipradezoM dvArA ye saba acchI taraha se apane meM sthirarupa se avalambita kI huI hai. arthAt bahuta hI acchI taraha se ye saba jUTiyA~ gaharerUpa se bhittiyoM meM ThukI huI hai ki jisase ye idhara udhara na ho sake, atisarala aura dIrgha hone se inakA AkAra sa4 ke adhobhAga kA jaisA AkAra hotA hai vaisA hai ye saba sarvathA ratnamaya haiM yAvat pratirUpa haiM, vizAla haiM ataH he zramaNa AyuSman ! ye vizAla gajadanta ke jaisI kahI gaI haiN| (telu NaM NAgadaMtaelu bahave kiNhamuttaraddhA vagdhAriyamallaparikkhittA) 2 mATAmA bhAtIyAnA ye saTatI bhAgamA tamA apAkSAAra ratna vizeSanA samUhathI, ane nAnI ghaMTaDIonA samUhathI mera vITaMLAyelI che. (a0bhuggayA abhiNisihA tiriyasusaMpariggahiyA ahe pannagaddhakhvA pannagaddhasaMThANasaMThiyA savyavayarAmayA acchA jAva paDirUvA mahayA mahayA gamadaMtasamANA paNNatA samaNAuso !) mA madhI bhITImA sAme nakSI cha. temaja bahAranI tarapha paNa nIkaLelI che, temaja tiryaga bhitti pradezavaDe A badhI sArI rIte majabUtIthI avalaMbita karavAmAM AvI che eTale ke bahu ja sArI rIte te badhI khIMTIo dIvAlanI ekadama aMdara ThekelI che. jethI teo Amatema khasI zake na ha A khaTIo sIdhI ane lAMbI hovA badala AkAramAM te sarSanA nIcenA bhAga jevI hatI, teo badhI ratnamaya che yAvatu pratirUpa che, vizALa che, he zramaNa Ayuzmana ! ethI ja e badhI moTA hAthI dAMta jevI kahevAmAM AvI che (tesurNa kAgada naesu bahave kimutpaddhA bagdhAriyamalladAmakalAvA nIla.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznoyasUtra 348 dAmAni tapanIyalambUsakAni suvarNapratarakamaNDitAni lAnAvidhamagiratnavividha vihAropazobhita-samudayAni yAvat zriyA atavAtIya upazobhamAnAni tisstthnti| teSAM khalu nAgadantAnAmupari anyAH poDaza poDaza nAgadanaparipATayaH prajJa ptaaH| te khala nAgadantAH tadeva yAvat gajadantasamAnAH prajaptAH zramaNa ! Ayumat dAmakalAvA. nIlalohitahAliisakillanuttabaddhA vagdhAriyamalladAnakalAvA) una nAgadantoM-khuTiyoM ke Upara aisI kitane prakAra kI mAlAra laTakI huI haiM jo kAle dhAgAoM le baddha hai-grathita hai-tathA kitanika mAlAe ailI hai jo nIla, lohita pIna, evaM zveta dhAgAoM se gAMdhita hai| (te NaM dAmA tavaNijjalaMbUsagA suvaNNapayagmaMDiyA nANAvihamaNirayaNa vivihahAraubasobhiyasamudayA jAya sirIe aIva 2 upasobhemANA citi) ye saba mAlA suvarNa ke AbhUSaNoM se bhUpita agrabhAgavAlI haiM. evaM suvarNapatroM se zobhita haiM. ina mAlAoM kA samUha aneka prakAra ke maNiyoM evaM ratno' se racita aise vivadha-18 laravAle, nau laravAle Adi aneka taraha ke-hAroM se alaMkRta haiM, ataH inako zobhA hI nirAlI hai. aipI nirAlI nobhA se ye mAlAe atyadhika zobhita hai| (nemiNaM NAgatANaM uri annAo solasa solasa nAgadaMtaparivADIo paNattA) isa nAgadanto ke Upara aura dUsarI 16-16 nAgadantoM kI paMktiyAM kahI gaI haiM / (teNaM NAgadatA taM ceva jAca gayadaMtasamANA paNNacA samaNAuso !) ye saba nAgadantalohitahAlihasukillamuttabaddhA vagvAriyamalladAmakalAvA) te bhITImAnI upara evI keTalIka jAtanI mALAo laTakI rahI che je kALI derIothI bAMdhelI che--gUMthelI che. temaja te AmAMthI keTalIka mALAo te evI paNa che ke jeo nIsa, mohita, pIta bhane zveta harAyAdhI yetI cha. (teNa dAmA tavaNijalabRsagA suvaNNapayaramaMDiyA nANAvihamaNirayaNavivihahArauvasobhiyasamu. dayA jAya sirIe aIva 2 uvamomemANA ciTThati) mA madhI bhaajaay| sonAnA AbhUSaNothI bhUSita agrabhAgavALI che ane suvarNa patrothI bhita che A mALAenA samUho ghaNI jAtanA maNio temaja ratnothI banelA evA vividha 18 seravALA nava seravALA evA ghaNI jAtanA hArethI suzobhita che ethI emanI zobhA ja adbhuta che. e addabhuta zobhAthI A badhI mALAo atyadhika zobhita che. tasiMNaNAgadaMtINa upari annAyo solasa solasa nAgadataparivADozro paNNattA) mA bhATIyAnI 052 54 soNa sau .jATI havAmAM Ave che. (teNa NAgadaMnA taM caiva jAva gayadaMtasamANA paNattA samaNAuso) zrama AyuSmana
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU 55 sUryAbhavimAnavarNanam ra teSu khalu nAgadantakeSu bahUni rajatamayAni zikyakAni jJaptAni / teSu khattu rajatamayeSu zikyakeSu bahavo vaiDUryamayyo dhUpaghaTayaH prajJaptAH / tAH khalu dhUpaghaTayaH kAlAgurumavarakunduruSkaturuSka dhUpamaghamaghAyamAnagandho hUlAbhirAmAH gandhavartibhUtAH udAreNa manojJena manohareNa ghrANamanonivRtikareNa gandhena tAn pradezAn sarvataH samantAt ApUrayantya ApUrayantyaH yAvat tiSThanti / sU. 25| khUTiyAM - he zramaNa ! AyuSman ! pUrvokta varNana ke anusAra yAvat mahAgaja ke dantasamAna kahI gaI haiM / (tesu NaM NAgadaMta bahave rayayamayA sikagA paNNattA) ina nAgadantoM ke Upara aneka rUpyamaya sIke kahe gaye haiM / (telu N rayayAmaesa sikaeyu bahave veruliyAmaIo dhUtraghaDio paNNattAo) ina sIkoM ke Upara aneka vajraratnamaya dhUpaghaTiai kahI gaI haiM / (tAo ga dhUvaghaDio kAlAgurupavarakuMduruturukavamaghamagha tagaMdhuyAmirAmAo sugaMdhadaragaMdhiyAo gaMdhahiyAo orAleNaM maNuNNegaM magahareNa ghANamaNaninkuhakareNaM gagheNaM te pase saccaoM samaMtA ApUremANA 2 jAva cihnati) kAlAguru, mavarakunkuruSka, turuSka ina ghRpoM kI phailatI huI sugaMdhi se ramaNIva aisI ve dhUpaghaTikAe uttama gaMdha se adhivAsita hotI huI gaMdha guTikA ke jaisI pratIta hotI haiM aura udAra, manoja, manohara nAsikA aura manako nirRtikAraka aisI gaMdha se apane samIpa ke pradezoM ko cAroM ora se saba dizAoM meM evaM vidizAoM meM yAvat sugaMdhita karatI rahatI haiM / ! A badhI khIMTIe pUrNAMkata na muja mayAvat mahAgajanA DhAMta jevI kahevAmAM AvI che. mA mITIMgonI upara ghaNAM yAMhInA zIama che (tesuNaM nAgadaMta esu bahave rayayamayA sikagA paNacA ) jITIgonI para ane yAnA sIo hutA. (tesruNa rayayAmaela sikkae bahave veruliyAmaIo bagha DIo paNNattAo) yA zIkSamonI upara dhaNI vanna ratnanI a'nesI dhUpaghaTiyo uDevAmAM bhAvI cha (nAo Na dhRvaghaDIo kAlA-gurupavarakuMdurukkaturukka dhUmaghamamatrAyamAnagaMdhu yAbhirAmAo sugaMdha varamaMtriyao gaMdhavaTTibhUyAo orAdeNaM maNuNNegaM magahareNaM vANamaNa ninhakareNaM gaMdhe te pase sabhI samaMtA AremANA 2 jAva cihnati ) sAguru pravara kunTuruSNa, turuSka A dhUpAnI prasarelI suga MdhithI ramaNIya evI te dhUpaghaTakAe uttama sugaMdhathI adhivAsita thatI ga MdhaguTinA jevI lAgatI hatI ane udAra, maneAjJa ke AnaMda ApanArI evI maneAhara ane ghrANu tathA manane nivRttikAraka eTale gaMdhathI peAtAnA niTakastha pradezone cAmera dizAo ane vidizAomAM yAvata suvAsita karI rahI hatI.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 - rAjapraznIyasUtra TIkA-'tesi NaM dArANaM ityAdi-tepAM-pUrvoktAnAM khalu pratyekam ubhayoH-dvayo madakSiNayoH pAca yo:-bhAgayoH ekaikanaipedhikIsatvena dvidhAtaH dviprakArAyAM naiSedhikyAm-upavezanasthAne ekaikasyAM poDaza poDaza candanakala. zaparipATayaH-candaghaTaparayaHprajJaptoH, te khalu candanakalazAA varakamalapatipaThAnA:-pradhAnakamalarUpAdhArasthitAH, tathA-murabhivaravAritipUrNAH-sugavyattamajalaparipUritAH, tathA candanakRtacarcAkAH-carcAkA:-candanakRtalepanA: candanacacitA iti bhAvaH tathA AviddhakaNTheguNAH AropitagrovAmutrAH-raktamUtrazo. bhitakaNThe dezA iMti maatrH| tathA-padmotpalapidhAnA:-padma-mUryavikAzikamalama. utpalaM-candravikAzi kamalaM kuvalayAparaparyAyaM cetyubhayaM pidhAnam-pAcchAdanaM yeSAMte tthaa| tathA sarvaratnamayAH,sAtmanA ratnamayA: thA-acchA:-AkAzasphaTikavannimalAHyAvata yAvatpadena glakSNAH, lakSgAH ghRSTAH, mRSTAH nIrajasaH, nirmalAH, niSpaGkAH, niSkaTacchAyAH, maprabhAH, samarIcayaH, soyotAH, mAsAdIyAH TIkArtha--una pratyeka hAroM ke vAma dakSiNa bhAga meM eka eka upavezana sthAna meM 16-16 candana kalazoM kI paMktiyAM kahI gaI haiN| candana kalazoM kI ye paMktiyAM pradhAna kamalarUpa AdhAra para sthita hai| inameM sugaMdhi se yukta uttama jala bharA huA hai. tathA ina para candana kA lepa kiyA huA hai| inakI grIvA para rakta mUtra baMdhA huA hai. usase ye baDe suhAvane pratIta hote hai / pama-mUryavikAsIkamala, evaM utpala-candravikAzI inakA una kalazoM para hakana lagA huA hai. ye saba kalama sarvathA ratnamaya hai, tathA AkAza aura sphaTika maNi ke jaile atyanta nimala hai| yahA~ yAvat pada se lakSNA, lakSNAH, ghRSThA, mRSTAH, nIrajasaH nirmalAH, niSpakAH, niSkaMkaTacchAyAH, samabhAH samarIcayaH, sodhotAH, TIkAI_te dareke dareka daravAjAnA DAbI jamaNI taraphadareke dareka upavezana sthAnamAM seLa soLa caMdana kalazonI katAra hatI. caMdanakalazenI A katare pradhAna kamaLa rUpa AdhAra upara sthita che. AmAM suvAsita pANI bhareluM che. temaja caMdananuM lepana karavAmAM AvyuM che. emanI grIvA upara lAla raMga de bAMdheluM che. tethI e atIva sehAmaNuM lAge che. paddha-sUryavikAsI kamaLo, ane utpala cavikAsI kuvalaye A kalaze upara AcchAdana rUpe mUkavAmAM AvyAM che. A badhA kalaze sarvathA ranamaya che temaja AkAza tathA sphaTikamaNinI jema atyaMta nirmaLa che. mI yAvat 54thI ' lakSNAH zlakSNAH ghaNTAH mRSTAH nIrajasaH, nirmalA:, niyaMkAH niSkaMkaTacchAyAH, saprabhAH, samarIcayaH, sodyotAH, prAsAdIyAH,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyodhinI TIkA. sU. 54 sUryAbhavimAnavarNanam darzanIyAH, abhirUpAH, ityeSAM padAnAM saGga ho bodhyaH, tathA-pratirUpAH, eSAM vyAkhyA caturdazasUtre gtaa| teSAM-pUrvoktAno khalu dvArANAM pratyekamu bhayoH pArzvayoH ekaikanaSedhiH kIsatvena dvidhAtaH-dvipakArikAyAM naiMSedhikyAm, pratyeka poDaza SoDaza nAgadantaparipATayA-laghuzaGkuzreNayaH prajJaptAH, te khalu nAgadantAH mukkAjAlA. tocchtihemajAlagavAkSajAlakiGkizIghaNTAjAlaparikSiptAH--muktAjAlAnAMmuktAphalasamUhAnAm antare-abhyantare-madhye yAni ucchUinAni-abalambamAnAni hemajAloni-svarNajayamAlAsamUhAH, tathA-gavAkSajAlAni-gavAkSAkAraratnavi. zeSasamUhAH, tathA-kiGkiNIghaNTAjAlAni-kSudraghaNTAsamUhAH, taiH parikSiptAH-sarvato veSTitAH, tathA-abhyudgatA, tathA-abhimukhamudgatAH, tathA-abhinisRSTAHabhimukhaM-bahirbhAgAbhimugvaM nisRSTA -niHsmRtAH, tathA-tiyaksusaMparigRhItAH, tiya gbhiH-tiryagbhittipradezaH stu-suSTu atigayena saM-samyak-kizcidapyaca. lanena-susthiratayA parigRhItA-avalambinIkRtAstathA, tathA-adhaH pannagAI .prAsAdIyAH darzanIyAH, abhirUpAH' isa pATha kA saMgraha huA hai. tathA ye saba kalaza pratirUpa haiM, ina satra padoM kI vyAkhyA caudahaveM mUtra meM kI jA cukI hai. ina pratyeka dvAroM ke vAma dakSiNa bhAga meM vartamAna eka 2 naiSedhikI-upavezanasthAna meM laghuzaMku zreNiyAM 16-16 ko saMkhyA meM kahI gaI haiM ye saba nAgadanta-khUTiyAM, muktAjAloM ke-muktAphala samUhoM ke madhya meM abalambamAna-laTakatI huI-svarNamaya mAlAoM ke samUhoM se tathA gavAkSAkAra ratnavizeSoM ke samUhoM se tathA-kiGkiNI ghaTAoM ke jAloM se-choTI ghaTAsamUhoM se-parikSipta hai-saba ora ' se veSTita hai, ye laghuzaMkuNiyAM abhyudgata haiM-sAmane kI ora nikalI huI hai tathA bAhara kI ora bhI nikalI huI haiM ityAdi rUpa se mUlArtha ke jaipA hI Age darzanIyAH, abhirUpAH ' mA paThana! saMghaDa thayo cha tama bhA yA yaza pratirUpa che. A sarva padanI vyAkhyA 14 mA sUtramAM karavAmAM AvI che. A dareke dareka daravAjAonI DAbI ane jamaNI taraphathI dareke dareka daravAjAonI DAbI ane jamaNI taraphanI dareke dareka nadhikI-upavezasthAnamAM laghuzaMkunI 16,16, nI katAre kahevAmAM AvI che. A sarva nAgadaMta-khIMTIe-mutAjAnA-mukatAphala samUhonA madhyamAM avalaMbana-laTakatI-senAnI mALAonA samUhathI temaja gavAkSAkAra ratnavizeSonA samUhathI temaja kiMkiNuM ghaMTAonA jAlothI-nAnI nAnI ghaMTaDIonA comera pariveSTita che. A laghu zaMku zreNIo-abhugata che sAmenI tarapha bahAra nIkaLelI che vagere-rUpamAM mUla arthanI jema ja zeSa kathana samajI levuM joie.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 rAjapraznIyasUtre spaSTayitumAha- pannagAdha vajraratnamayAH, acchA rUpA:- ati saraladIrghatayA sarpAghobhAgAkArAH etadeva saMsthAnasaMsthitAH, tathA sarvavajramayAH - sarvAtmanA yAvat- yAvatpadena - mAravat saMgrAmANi patirUpAH, eSAM vyAkhyA prAgvat / tathAmahAntaH, mahAgajadantasamAnA:- gajarAjadantAkArAH prajJaptAH 'zramaNa he AyuSyaman !' iviziSyaM prati sambodhanam / teSu pUrvoktaM nAgadantakeSu ca cacaH aneke kRSNasUtrabaddhAH kRSNasUtragrathitAH avalambi tamAlyAdAmakalApA:- pralambamAnIkRta puSpamAlAsamUhopetAH tathA nIlalohitahAridra zuddha sUtrabaddhA: - kimanto nAgadanvAnIlara kapItazvetaDorakagrathitAH te'pi alatimAladAsakalApAH, tAni - anantaroktAni khalu dAmAni - mAlyAni tapanIyalambUkAni-svargabhUtAnAmAni sumata rakamaNDitAni - svarNapatrazo bhitAni nAnAvidhamaNiratna vividhahAropazobhitasamudayAni nAnAvidhAni - aneka prakArANi yAni maNiratnAni maNayazca ratnAni ca teSAM tatsambandhinaH vadracitAH ye vividhAH - aSTAdazasarikanavasarikAdi bhedenAnekamakArAH hArAH taiH, upazobhitaH-alaGkRtaH samudayaH-samUho yeSAM tAni tathA / yAvat yAvatpadena iSad . anyo'nyamasamprAptAni vAtaiH pUrvAparadakSiNottarAgataiH mandaM mandamejamAnAni ejamAnAni pralambamAnAni2 prajJAyamAnAniraM udAreNa manojJena manohareNa karNa manonitRtikaraNa zabdena tAn pradezAn sarvataH samantAt ApUrayamANAni2' ityeSAM padAnAM saGgraha bAdhyaH, tathA-triyA- atIvAtIva upazobhamAnAnira kA kathana jAnanA cAhiye. 'acchA jAva' meM jo yaha yAvat pada AyA hai usase 'zlakSNaH, zlakSNAH, dhRSTAH sRSTAH, nIrajasaH, nirmalaH, niSpa kAH, niSkakaTacchAyAH, saprabhAH, samarIcayaH, sodyotAH, mAsAdIyAH, darzanIyAH, " bhirUpAH, pratirUpAH isa pUrvokta pATha kA saMgraha huA hai| 'samudayo jAva' meM jo graha yAvatpada AyA hai usase ISadanyonyamasaMmAptAni vAtaiH pUrvAparadakSiNotarAgaH mandaM mandamejamAnAni ejamAni, malambamAnAni 2 prajhajhAyamAnAni, 2 udAreNa, manojJena, manohareNa, karNamanonivRttikareNa, zabdena tAn pradezAn 'acchA jAna' bhAM' ? yAvat yaha Ave che. tethI 'zlakSNAH, zlakSNAH ghRSTAH mRSTAH nIrajamaH nirmA, niSpakAH, niSkaTaTacchAyAH, samabhAH samarIcayaH, sod dyotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH abhirUpAH pratirUpAH yA pUrveti pAThA saMgraha thayo cha 'samudayo jAva! bhane yAvat paDha Ave che, tethI ' ISadanyonyamasaMprAptAni, vAtaH pUrvAparadakSiNottarAgataiH mandaM mandamejamAnAni ejamAnAni, pralambamAnAni 2 majhajhAyamAnAni 2, udAreNa, manojJena, manohareNa, karNamanoni ,
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mubodhinI TIkA. sU. 55 sUryAbhavimAnavarNanam tiSThantiH eSAmISadAditiSThantItiparyantAnAM padAnAM vyAkhyA pUrva dvAviMzatitame22 sUtre kRtaa| teSAM-pUrvoktAnAM khalu nAgadantAnAmupari anyAH-tadatiriktAH SoDaza. SoDaza-pratyekaM poDaza SoDaza nAgadantaparipATyA-nAgadantazreNayaH prjnyptaaH| te khalu nAgadantAH kidRzAH? ityapekSAyAmAha-'taM cetra gayadaMtasamANA' ityAdi tadeva-yAvat-gajadantasamAnAH tadeva-atraiva sUtre yadukta tadeva sarva varNanaM vijJeyam / yAvat-mahAganadantasamAnAH prajJatAH he zramaNa ! he AyuSman / / tepu-pUrvokteSu khalu nAgadantakeSu bahUni-anekAni rajatamayAni rUpyamayAni zikyAni bhANDAnAmuparisthApanArtha tadavalambirajjurUpANi zikyAni tAnyetra zikyakAni prjnyptaani| teSu pUrvokteSu khalu rajatamayeSu zikyaH vaiDUryamayyA-vaiDyaratnamayyaH dhUpaghaTayaH-dhUpapUrNakalazikAH prjnyptaaH| tAH pUrvoktAH khalu dhUpaghaTayaH kAlAgurupavarakunduruSkaturuSkadhUpamaghamaghAyamAnagandhodhUtAbhirAmA:-kAlIguru:-tannAmakaM sugandhadravyaM pravaraH zreSThaH kunduruSkaH dhUpavizeSaH, turuSkA-yAvanodhUpa:'lohabAna' iti bhASAmasiddhaH, teSAM yo maghamaghAyamAna:-prasarpana gandhaH tasyo dUtena-prasaraNena abhirAmA:-ramaNIyAH, sugandhavaraNandhitA:-uttamagandhA. dhivAsitAH, ata eva gandhavartibhUtA:-gandhaguTikAsadRzyaH, udAreNa-mahatAmanojJena-ramaNIyena manohareNa-cittApahArakeNa, ghrANamanonitikaraNa-nAsAmana: zAntikArakeNa, gandhena tAna-tadAsannAn pradezAn sarvataH-sarvadikSu samantAta sarvavidikSu ApUrayantyaH2-punaH punaH adhirAsayantyaH yAvat-yAvatpadena-zriyA, atIvAtIva, upazobhamAnAni ityeSAM padAnAM saGaho bodhyA, epa vyAkhyA prAgvat |idRshyo dhUpaghaTikAstiSThanti / / / mU0 55 // huA jAla jaisA banAyA jAtA hai usakA nAma sIMkA-yA chIMkA hai. yahI bAta yahAM 'zikya' pada se prakaTa kI gaI hai. turuSka kA nAma bhASA meM lomAna hai. 'ApUremANA jAva' meM jo yaha yAvatpada AyA hai usase 'zriyA atIvAtIva upazobhamAnAni' ina padoM kA saMgraha huA haiM / inakI vyAkhyA pahile kI taraha se hI jAnanI cAhiye / / mU0 55 / / savataH samantAt ApUrayamANAni 2' ina padoM kA saMgraha huA hai. tathA "sirIe aIca 2 unasobhemANA ciTThati' ina padoM kI tathA Ipadanyo'nyama saMprAptAni Adi padoM kI vyAkhyA pahile 22 veM sUtra meM kI jA cukI hai bhANDo ko upara meM rakhane ke liye rajjU Adi kA jo eka laTakatA ttikaraNa, zabdena tAn pradezAn sarvataH samantAt ApUrayamAntyaH 3' kA pahAnA saya thayo cha. tamanana 'sIrIe aiva 2 usobhemANA ciTThati * pahAnI tamana 'iSadanyo'nyamasaMprAtAni' vagaire pahAnI vyajyA pAulA 22 mA sUtramAM karavAmAM AvI che. vAsaNa vagerene mUkavA mATe derI vagerene laTaka sAdhana banAvavAmAM Ave che te zI kahevAya che e ja vAta ahIM "zizaa yathATa 52mA mAvI cha. tu204 me sAmAna martha 'samanyA. 'ApUremANAjA'
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 rAjapraznIyasUtre ___mulam-tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa solasa sAlabhaMjiyAparivADIo pnnnnttaao| tAo NaM sAla. bhaMjiyAo lIlaTriyAo supaiTriyoo sualaMkiyAoNANAvihazagavasaNAo gANAmallapiNaddhAo muTThigijjhAsumajjhAo AmelagajamalajugalabahiyaabbhunnayapINaraiyasaMThiyapIvarapaoharAo rattAvaMgAo asiyakesIo miuvisayapasatthalakkhaNasaMvelliyagA. sirayAo IsiM asogavarapAyavasamuTriyAo vAmahatthaggahiyaggasA. lAo IsiM addhacchikaDakkhaciTThiehi lUsamANIoviva cakkhullo paNalesehi ya annamannaM khijjamANIo viva puDhavipariNAmAo svAsayabhAvamuvagayAo caMdANaNAo caMdavilAsiNIo caMdaddhamaNiDAlAo caMdAhiyasomaIsa gAo ukkAviva ujjovemANAo vijjughaNamarIisUradipaMtateyaahiyayarasannigAsoo siMgArAgAracAruvesAo pAsAIyAo jAva citttthti| // sU0 53 // ___chAyA-teSAM gvala hAgaNAmubhayoH pArzvayoH dvidhAtaH naiSedhikyA poDazaSoDaza zAlabhalikAparipATayaH prajJaptAH, tAH khalu zAlabhaJjikAH lIlA 'taisi Na dArANaM ubho pAse' ityAdi / mutrArtha - (tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa molasa sAlabhaMjipA parivADIo paNNattAo) una dvAroM kI donoM vAma dakSiNa bhAga kI naiSedhikiyo meM-upavezanasthAnoM meM-16-16 zAlabhaMjikAoM (puttalikAo) kI paMktiyAM kahI gaI haiM (tAo NaM sAlabhaMjiyAo lIlabhA 2 yAvat 56 vyu cha tethI " zriyA atIvAtIvaupazobhamAnAni " mA padono saMgraha thaye che A sarva padenI vyAkhyA pahelAnI jema ja samajavI joIe, supapA 'tesi Na dArANaM usao pAse' ityAdi / . sUtrArtha-(sesi Na dArANa ubho pAse duhamo NisIhiyAe solasa solasa sAlabhajiyA paDivADIo paNNattA) te 42pAya bhI-bhI ta25 bedhikIomAM (upazana sthAnamAM roLa soLa zAlabhaMjikAo (pUtaLIo) nI katAre
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3D subodhinI TIkA. sU. 56 sUryAbhavimAnavarNanam 3525 sthitAH supratiSThitAH svalanAnAnAvidharAgavalanAH nAnAmAlyapinaddhAH muSTigrAhyasumadhyAH AmelakayamalayugalavRtAbhyunnatapInaracitasaMsthitapIvarapayodharAH raktA'pAGgAH asitakezyaH mRduvizada prazastalakSaNasaMvellitAgrazirojAH iSad azo. TThiyAo supahiyAoM sualakiyAo NANAviharAgavasaNAo NANAmallapiNaddhAoM muhigijjhasumajjhAo) ye saba zAlabhaMjikAeM vahAM krIDA karatI huI dikhalAI gaI haiM. ye vahAM acchI taraha se pratiSThita kI huI prakaTa kI gaI haiM. saba prakAra ke zrRGgAroM se unheM alaMkRta kiyA gayA hai tathA inhoMne jo vastra pahire haiM ve aneka prakAra ke raMgoM se raMga hue pahire haiM aneka prakAra kI mAlAe bhI inhoMne pahira rakkhI haiN| inakA madhyabhAga arthAta kaTipradeza itanA patalA-kRza kahA gayA hai ki vaha eka muhi meM samA jAve aisA atikRza prakaTa kiyA gayA hai (AmeragajamalajugalabaTiyaabhunnaya pINa raiya saMThiyapIvara moharAo) eka sAtha eka hI rUpa meM banAye hue jo do mukuTa una mukuToM ke samAna golAkAra vAle, tathA atituGga-evaM paripuSTa AkAra se yukta aise donoM sthUla snanoM vAlI tathA (rattAne gAbho, asiya kesio, miuvisayapasatthalakkhaNa saMveliyaggasirayAo) rakta netrAntabhAga vAlI, kRSNavarNavAle kezavAlI, mRdu-komala, vizada-nirmala, praza-- stalakSaNoMvAle-paraspara saMzleSaNarUpa zobhanalakSaNoM, ghugharAlevAloMvAlI, (isiM pAmA bhAvI cha. (tAoNa sAlabhaMjiyAo lIlahiyAo supaiTTiyAbho sualaMkiyAo NANIviharAgavasaNAo NANAmallapiNaddhAo muTThigijnasumajjhAo) 2 madhI ARARI (pUtajI) . 42tI tAvAmAM bhAvI che. badhI sArI rIte pratiSThita karelI prakaTa karavavAmAM AvI che. sarva prakAranA zRMgArethI temane zaNagAravAmAM AvI che temaja temaNe je vastro paherelAM che te aneka jAtanA raMgathI raMgelAM che. ghaNI jAtanI mALAo temaNe paherelI che. emane madhyabhAga eTale ke kamara--eTalI sAMkaDI batAvavAmAM AvI che ke te eka muThImAM ja samAviSTa tha4 ya. (Amelagajamalajugalabahiya a0bhunnayapIraiya saMThiya pIvara poharAo) me sa 2 me404 saramA manAsA me bhuTAnA 24 sa2 goNa AkAra vALA, temaja bahu ja unnata, sAmenI tarapha vakSamAMthI bahAra nIkaLatA ane paripuSTa mAzI yuta mevA meM vizANa ratnAvAjI tamana (rattAvaMgAo, asiya kesio, mi utrisayapasatthalakAvaNasaMvelliyaggasirayAo) 24ta (anet) netrAnta bhAgavALI kALA raMganA vALa vALI mRdukamaLa, vizada-nirmaLa, prazasta lakSaNe yukata, paraspara saMleSaNa rUpa zobhana lakSaNavALA vAMkaDIo vALa vALI)
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 rAjapraznIyasUtre kavarapAdapasamutthitA vAmahastagRhItAnazAlAH iSadakSikaTAkSaceSTitaH lUpayantya iva cakSurlokanazlepaizca anyo'nyaM khidhanya iva pRthivIpariNAmA; zAzvatabhAva mupagatAH candrA''nanAH candravilAsinyaH candrArdhasamalalATAH candrAdhikasaumyadarzanAH urakA iva udghotamAnAH vidyuddhanamarIciyadIpyamAnate jo. . dhikatarasaMnikAzAH zaGgArAgAra cAruvepAH prAmAdIyAH yAvada tiSThanti |m.56|| aglogavara........samuTTiyAo) zreSTha azokavRkSa se mAno abhI hI utpanna huI haiM aisI aisI pratIta hone vAlI, (vAmahatyaga........mAlAmA) vAmahasta se jinhoMne azokakSa kI agrazAkhAko pakaDa rakAbI hai emI (Isi addhAcchikaDakkha.......cihiehi lUmamANIyoviva) jisa kaTAkSa meM AMkheM AdhI mica gaI haiM aise kaTAkSoMvAlI, arthAt tiryagrarUpa se kaTAkSoM kA vikSepa karanevAlI, ata: isa prakAra kI ceSTAyoM dvArA devoM ke mana ko pIDita sI karanevAlI ho rahI ho mAno aisI, (cakAvulloyaNale se. hi ya annamanna khijamANI bho viva) netrAvalokanasaMzlepagoM dvArA ApaNa meM kheda ko prApta hotI ho na mAnoM aisI, (puDhavipariNAmAo somaya. bhAvamuvagayAo caMdAgaNAo caMdamomadagNAo uvAviva ujjovemANAo) pRthivI ke pariNAma svarUpa aisI, vimAna kI tarapha ninya ainI, candra jaise mukho vAlI aisa candra jaise vilAsa svabhAva vAlI sI, ardhavibhaktacandra ke tulya lalATavAlI aisI, candra se bhI adhika AGkadikAraka darzanavAlI aisI. tathA ulkA--(prakAza puMja jaisI camakatI huI) kI taraha camakane vAlI (isiM asIgavara........samuTTiyAtro) zreSTha mI vRkSathI tata panna thayelI DAya tevI (nAmahatthaMgga........sAlAyo) asA hAthIbho ma vRkSanI mazAmA AdI rAbhA cha tevI (Imi addhAnchikaDavakha........ciTTiehi lamamANIoviva ) kSamA mAMgI mA ya ta TAsAvANI theTa ti4) rUpathI kaTAkSo pheMkanArI, ethI evI kAma ceSTAothI jANe ke denA manane pIDita 42tI DAya tavI (cakkhulloyaNale sehiya annamana khijjamANIo viva) netrAvaTotxt sarakhepA 43 52252 meha prApta thayesI (puDhavi pariNAmAoM sAsayabhAvabhuvagayAo caMdANaNAo caMdasomadaMsANAo ukkAvivaujovemANAo)pRthivInA pariNAma 21352vI, yA vibhAna revI, yunata yandrA mukhavALI, candra jevA vilAsI svabhAvavALI, ardha vibhakata caMdra jevA lalATa vALI cadra 42tA papadhumAlA zanAvANI tabhaor Sex 2vI 4 thI yamatI, vijjU
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 357 subodhinI TIkA. sU. 56 sUryAbhavimAnavarNanama TIkA- 'tesi NaM dArANaM ubhao' ityAdi - teSAM pUrvoktAnAM khalu dvArANAm ubhayoH - dvayoH -- nAma-dakSiNayoH pArzvayoH - pratyekamekaikaneSedhikI satvena dvidhAvaH - prakArAyAM naiSedhikyAm upavezanasthAne pratyekaM SoDaza SoDaza zAlabhaJjikAparipATayaH - puttalikAzreNayaH prajJaptAH, tAH khalu zAlabhaJjikAH lIlAsthitAH- krIDanArthasthitAH supratiSThitAH-su-puSThu pratiSThitAHsaMsthitAH, tathA-svalaGkRtAH- atizayena bhUSitAH, tathA nAnAvidharAgaMvasanAHanekaprakAraka rAgaraJjitavastrayuktAH, tathA-nAnAmAlya pinaddhAH pinaddhAni AtriddhAni nAnA - anekavidhAni mAlyAni - mAlA yAsAM tAstathA / anekamakArakamAlAzobhitAH, tathA - muSTigrAhyasumadhyamAH- muSTigrAhyaM muSTimeyam - atikRzaM sumadhyaM suSThu madhyaM - madhyAGga kaTipradezo yAsAM tAstathA / tathA AmelakayamalayugalavartitAbhyunnatapInaracitaM saMsthitapIvarapayodharAH - Amelakamalayugalavartita amelakayoH-ze bAyI ryad yamalayugalaM-yugmajAnadvayaM-samaNikaM tadvadvRttau - golAkArau abhyunnatau - atituGgau pInaracita - saMsthitau -sthUlIkRtASsariyukta ana evaM pIvarau sthUlau payodharau stanau yAsAM tAstathA / tathA aisoM, (vijjUyaNamarIisUradippata teya ahiyaparasannigAsAo, siMgArAgAracArusAo, pAnAIyAo jAna citi) bijalI ke bahuta adhika kiraNa samUha se, tathA sUrya ke camakIle teja se bhI adhikatara prakAzagalI aisI, tathA pAra ke gRha tulya sundara vepavAlI aisIM prAsAdIya yAvat pratirUpa zAlabhaMjikAeM usameM thIM. mUlArtha ke jaisA ho TIkArtha haiM. 'netrAvalokana saMzleSaNaiH' kA tAtparya aisA hai ki netroM dvArA Apasa meM eka dUsare kI tarapha dekhane se tathA Apasa meM AMkhoM ke milAne se bhI jAnoM duHkhita honevAlI aisI / tathA antima yAvatpada se 'darzanIyAH, abhirUpA, pratirUpAH, ' ina padoM kA saMgraha huA hai / ina padoM kI vyAkhyA paDhile kI jA cukI hai / nU. 56 // caNamarIimaradipya tateyavyayiyaramannigAsAo, siMgArAgAra cAruvesAo, pAsAha yAo jAva citi) pIjInA rizu samUhothI tebhana sUryanA zrabhattA tethI paNa vadhAre prakAza vALI, zrRMgAranA ghara jevI su Mdara veSatrALI, evI prAsAdIya yAvata pratirUpa zAlabhaMjikA (pUtaLIo) temAM hatI mUla artha jevA ja TIkA samajavA. 'netrAvalokana saMzlepaNaiH to artha yA pramANe thAya cheDe netrAvaDe paraspara zreSTha bIjAnI sAme jovAthI temaja paraspara AMkhe meLavavAthI paNa jANe ke pIDita thai nArI te bhUtajIo hatI. tebhana chissA yAvat pathI 'darzanIyAH, abhirUpAH, pratirUpAH,' mA honA saMgraha samanvo mA sarva yahonI vyAkhyA pahelAM svAbhAva cha // sU0 56 // , *? -
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre raktA'pAnA:-raktanetrAntabhAgayuktAH, tathA-asita kezya:-kRSNavarNakezayuktAH, etadevasavizeSamADa-mRduvizada prazAstalakSaNasaMvellatAgrazirojA:-mRdayaH-komalA: vizadAH-nirmalAH prazastalakSaNA:-paramparazleSaNarUpazobhanalakSaNopetAH maMvellitAyAH-saMvepTinAgrabhAgakAH zirojA:-kezA : yAsA tAstathA, tathAISada-kiJcit azokavarapAdapamamusthitAH-azokavarapAdapAta-azokAbhidhAno. ttamakSAt samutthitA:-samudgatA utpannA iva, nadhA-vAmahasta gRhItAgrazAlA:vAmahastabhRtAzokakSAgrazAgvAH, nathA-IpadakSikaTAkSaceSTite-Ipardha-kiJcidhaM ati-netraM yatra ya IpadardhAkSA' tAdRzAH kaTAkSAH liyaMgakSiprakSepAH, tapaH ceSTitaiH ceSTAbhiH kRmayantya itra-devAnAM manAMsi paripIDaantya iva cakSulo. karaNaleH-netrAvalokanamaMzlepaNaH ca anyo'nya-paramparam vidyannya iva-- khedaM prApnuvantya iva pRthivIpariNAmAH-pRthvIpariNAmamvarUpAH zAzvatamAnityatAm upagatA:-prAptA vimAnavanninyA iti bhAvaH nathA-candrA''nanA:candramukhyaH, nathA-candravilAsinyA-candravahilAsazIlAH, tathA candrArthasamalalATA:-ardhavibhaktacandratulpalalATasampannAH, nathA-candrAdhikasaumyadarzanA:candrato'pi adhikADhAda darzanavatyaH ulkA Iva-tejaH puJjA ivaudghotamAnA:prakAzamAnAH, tathA-vidyudghanamarIcimUryadIpyamAnatejo'dhikatarasannikAzAHvidyutaH-vidyutmambandhinyA yAH ghanAbahulatarAH-marIcayaH kiraNasamUhAstebhyaH, tathA-sUryasya dIpyamAnaM sphurat yattejazvetyubhayasmAd adhikataraH viziSTataraH sannikAzaHprakAzo yAmAM tAstathA, tathA-zRGgArAgAracAravepA:-zaGgArasyAgAraM-gRha-- siva cAsa-sundarI vepo yAsA tAstathA tathA-prAsAdIyAH, yAvat-yAvatpa dena-darzanIyAH abhirUpAH, patirUpAH' itipadAnAM saGgraho bodhyAepAM vyAkhyA gtaa| etAdRzyaH zAlabhaJjikAstiSThanti-santItyarthaH / / mu0 56 // . mUlam-tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa solasa jAlakaDagaparivADIo papNatto, teNaM jAlakaDagA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa| tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao nisIhiyAe solasasolasa ghaMTAparivADIo papaNattA,tAsi gaM ghaMTANaM imeyArUve vaNA2. vAse paNNatte, taMjahA-jaMbUNayAmaIoghaMTAo, vayarAmaIo lAlAo,
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 57 sUryAbhavimAnavanam NANAmaNimayA ghaMTApAsA, tabaNijamaIo saMkhalAo, rayayA mayAo rajjao tAoM NaM ghaMTAo ohassarAo mehaslarAo haMsassarAo koMcassarAo sIhassarAo duMduhissarAo gaMdissarAo NaMdiyo sAo bhaMjussarAo maMjughosAo sussarAo sustaraghosAo urAleNaM maNunneNaM maNahareNaM kaNNamaNanivvuikareNaM sadeNaM paese savao samatA ApUremANAo ApUremANAo jAva ciTuMti // sU0 57 // chAyAteSAM khalu dvArANAsubhayoH pArzva yo vidhAto naivedhiyAM SoDaza SoDaSa jAlakaTakaparipATayaH prajJaptAH, te khalu jAlakaTakA sarvaratna mayA acchAH yAvan pratirUpAH / teSAM khalu dvArANAmubhayoHpAyoH dvidhAto naiSedhikyA SoDaza poDaza ghaNTAparipATayaH prajJaptAH, tAsAM khalu ghaNTAnAma yametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, .'tesiM NaM dArANaM ubho pAse' ityaadi| sUtrArtha-(tesiM NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisohiyAe solasa solama jAlakar3agaparivADIo paNNattAo) una dvAroM ke kAma dakSiNa pAzvabhAga kI naiSedhikI meM 16-16 jAliyoM se yukta aise ramya saMsthAnavAle sthAnavizeSoM kI paMktiyAM kahI gaI haiN| (tega jAlANaM kaDagA sambarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) ye saba jAla kaTaka sarvathA ratnamaya hai. nirmala haiM yAvat pratirUpa haiN| (neli Na dArANa ubhabho pAse duhI nisIhiyAe solasa solasa ghaMTAparivADIo paNNatA) ina dvAroM ke dakSiNavA papAcabhAga meM jo naSedhikiyAM baiThane ke sthAna hai -unameM 16-16 ghaMTAzreNiyAM kahI gaI hai| 'tesiM NaM dArANaM ubhao pAse' ityAdi / sUtrAtha-(tesiM Na dArANa umao pAse duhao NisIhiyAe solama solasa jAlakaDagaparivADIo paNNattAo) te 120 mAnA aA bhI taraphanI naiSepiMkImAM 16-16 jALIthI yukata evA ramya saMsthAnavALA sthAnavizeSanI pAztiyA cha. (teNaM jAlANaM kaDagA sancarayaNoma yA acchA jAva paDirUvA) A badhA jALa kaTaka saMpUrNa paNe ratnamaya che, nirmaLa che yAvat pratirUpa che. (tesiM NaM dArANaM ubho pAse duhI nisIhiyAe solasa. solasa ghaTA. pariDIo paNNattA) mA 42vAtayAnA kSAzupAmA mare naighiIya cha
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 rAjapraznIyasUtra tayathA-jAmbUnadaramyo ghATAH, vanamagyo lAlAH, nAnAmaNimayAH ghaNTApAzcAH, tapanIyamayyaH zabalAH, ra natamayo rajavaH / tAH khalu ghaNTA: oghasvarAH, mevasvarAH haMsasvarAH kraunasvasaH siMhasarAH dundubhisvarAH nandimbarA nandiyoSAH, majumbarA majughopAH, ambarAH susvaracopAH, udArega manohareNa karNamano. nitikaraNa zabdena tAn pradezAna marvataH samantAt ApUrayamANA ApUraya. mANAH yAvat tiSThanti |mu0 57 // (tAsiNa ghaMTANa imeyArUce vaNNAvAse pAte) una ghaMTAyoM kA yaha isa prakAra kA varSAvAsa-varNana-prakAra kahA gayA hai| (ta jahA) jaise-(ja'. NayAmaIo ghaTAoM, baharAmaIzro,lAlAoM NANAmaNimayAcaMTApAsA, tavaNijamaIo saMkhalAo, syayAmayAo, rajjuo) ye ghaTAe~ jAmbUnada nAmake svarNavizeSa se banI huI haiN| tathA inake bhItara jo laTakatI haI lambI lAlArA hai ve vajraratna kI banIhuI haiN| tathA ghaMTAoM ke jo pArzvabhAga hai-ve aneka jAtIya maNiyoM ke bane hae haiN| tathA jina khalAo para ye ceTAeM laTaka rahI hai-ve zrRkhalAe~ tapanIya nAmaka svarNa vizepa kI ghanI huI haiN| tathA rajatamaya inakI rassiyAM haiN| (na.o NaM ghaMTAo ohassarAo mehassa. rAo kocamsarAo mIhassarAo, duMduhissarAyo gaMdissarAo) ye ghaMTAe pravAha se pakta svara vAlI haiM, megha jaise gaMbhIra svaravAlI haiM, hasa. ke jaise madhura svaravAlI haiM. kroca ke jaise madhura svara vAlo haiM siMhanAda jaise tabhA saNa sA ghaTAyo pAtamA cha. (tAsiNaM ghaMTANa ImeyAsave vaNNAvAse paNatte) te baTAyAnuna mA pramANe cha. (taM jahA) (jaMbUNayAmahao ghaMTAo, vairAmaIo lAlAo, NANAmaNimayA ghaMTApAsA; tavaNijamaio saMkhalAo, syayAmayAo rajjUo) 2 dhA TAya namUnahanAbhanA suvartha vizenI banelI che. temaja emanI aMdaranI ghaMTa vagADavA mATenI laTatI je vastu che te vAratnanI banelI che. temaja ghaMTAonA je pAzvabhAga che te ghaNuM jAtanA maNionA banelA che. temaja je khalAonA AdhAre e badhI ghaTAo laTakI rahI che te khalAo tapanIya suvarNanI banelI che. emanA deraDAo cAMdInA banelA che. (tAoNaM ghaTAo oharasarAo mehassarAmao sassarAo kocassarAo sIhassarAo, duMduhissarAo maMdissarAo) mAdhI ghaTAyI pravAI * yuta vALI che, megha jevA gaMbhIra svaravALI che temaja hasa jevA svaravALI che. kacana jevA madhura svaravALI che, siMhanAda jevA svaravALI che, bherI svaravALI , 2 raktanA vAdyone kani je ekI sAthe karavAmAM Ave tenuM nAma
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAdhinI TIkA. sU. 57 sUryAbhavimAnavarNanam 361 TIkA-'tesi NaM dArANaM ityAdi-teSA-pUrvoktAnAM khalu dvArANAm umayoH pArzvayoH pratyekaM dvidhAta:-dviprakArAyAM naiSedhikyAm-upavezanasthAne pratyekaM SoDaza SoDaza jAlakaTakaparipATayA-tatra-jAlakaTakA jAlA''kIrNA rasyasaMsthAnayuktAH,saMsthAnavizeSA teSAH paripATayaH zreNayaH prajJaptAH, te khalu jAlakarakA sarvaratnamayAH-sarvAtmanA ratnamayAH acchAH AkAzasphaTikavannirmalAH yAvat-yAkapadena zlakSNAH, lakSgAH, dhRSTAH, mRzAH, nIrajasaH, nirmalAH, niSpaGkAH niSkaGkara cchAyAH, sapabhoH, samarIcayaH, soyotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhi. rUpAH, eSAM padAnoM tathA-pratirUpAH, asya ca vyAkhyA prAgvat / teSAM-pUrvoktAnAM khalu dvArANAm ubhayoH pAcayo, dvidhAto naiphe. dhikyA pratyeka poDaza SoDaza ghaNTAparipATayaH, ghaNTAzreNayaH prajJaptAH, tAsAmanantaroktAnAM ghaNTAnAm ayametapaH-anupadaM vakSyamANasvarUpaH varNAvAsa:-- varNanapaddhatiH, prajJaptaH tadyathA-jAmbUnadamayyaH-jAmbUnadAbhidhasvarNavizeSamayapaH svaravAlI bherI jaise svara vAlI haiM, 12 prakAra ke vAdyoM kA jo eka sAtha nAda hotA hai usakA nAma nandi hai isa nandi ke jaise svaravAlI haiM tathA isa nandi ke jaise ucca zabdavAlI haiM. majumbara vAlI haiM, maMjughoSa (komala AvAja) vAlI haiM, susvaravAlI haiM, tathA susvaraghoSavAlI haiM ina vizeSaNoM vAlI ve ghaMTAe~ (urAleNaM maNuNNeNaM kaNNamaNanivvuikareNaM saddeNaM te paese mavvao samaMtA ApUremANAo2 jAva ciTThati) udAra, manojJa, evaM karNa aura mana ko niti kAraka zabda se una pradezoM ko saba tarapha evaM saba ora vAraMvAra guMjAtI rahatI haiN| TIkArtha--una pUrvokta dvAroM ke dakSiNa vAmapArzvabhAga meM jo upavezana sthAna haiM, unameM 16-16 ghaNTAzreNiyAM kahI gaI haiN| ina ghaMToM kA vIvAsa isa prakAra se hai-ye ghaMTAe~ jAMbUnada svarNavizeSa kI banI huI naMdi che, A naMdI jevA svaravALI che. temaja A nadi jevA ja moTA zabdavALI che, maMju svaravALI che, maMjughoSa-kamaLa svara susvaravALI temajasusvara ghaSavALI che. mA madhA vizeSothI yuta te ghaTAyA (urAleNaM maNunneNaM maNahareNa kaNNamaNa nindhuikaregaI saddeNa te paese sannao samatA:ApUremANAmora jAva cihati) udAra, majJa, manehara, tathA kAna ane manane AnaMda ApanAra dhvanIothI AsapAsanA pradezane cAre taraphathI te ghaMTAo vAraMvAra zabdata karatI rahe che. TAI-te pUrvokta daravAjeonI jamaNI ane DAbI bAjue je upavezana thAne che. teomAM soLa soLa ghaMTazreNIo che. A ghaMTAonuM varNana A pramANe che. A ghaMTAo jAMbUnada nAmaka suvarNa vizeSanA banelA che temaja emanI aMdara
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 rAjapanIya sUtra ghaNTAH, vajramayyaH-vajraratnamayayaH, lAlA:---ghATAmadhye palambamAnapiNDa rUpAH, 'nAnAmaNimayAH-anekajAtIyamaNimayAH, ghaNTApA:-ghaNTAnAM pAzcamAgA:, tapanIyamvarNavizeSamayyaH zaGalA-ghaNTAvalambanaloharajjusthAnIyA.. rajatamayyA:-rUpyamayyaH, rajjava:-davarikAH / tAH khalu ghaNTAH oghasvarA:-audhana-- ' pravAheNa svaro yAnAM tAstathA, tazA-meghasvarA:-mevaradagambhIrascarAH, tathA' haMsasvarAH haMsamyeva madhuraH svaro yAsA tAH, tathA-kauzcasvarAH kauzcamyeca madhuraH 'svaro yAsAM tAH, tathA-siMhasrA:-siMhanAdasahazasvarayuktAH tathAH-dundubhiH svarAH-bherIsazasvarayuktAH, tathA-nandisvagaH-nandiH- dvAdazavidhavAghAnAM sahahaiM tathA inake bhItara, ghaMTA jisase halAkara bajAyA jAtA hai aisI laTakanI huI jo lAlAe hai ve vajraratna kI banI huI haiM, tathA ina ghaTAyo ke jo pAva bhAga hai ve tapanIya svarNavizepa ke bane hue haiN| jina loharajjusthAnIya zrRMkhalAoM para ye ghaMTAe~ laTakI huI hai. ve zrRMkhalAe~ rupya kI banI huI haiN| tathA ina zrRMkhalAoM meM jo DorI lagAne meM AI hai vaha DorI bhI rajatako banI huI haiM ina ghaMTAoM kA jo svara bajAne para nikalatA hai yaha pravAharUpa se calatA rahatA hai. ikadana zAnta nahIM ho jAtA hai. nikalate samaya vaha megha ke samAna gaMbhIrasvara vAlA hotA hai. jaisA svara hesa kA madhura hotA haiM vaimAhI madhura svara ina ghaMTAoM kA hai. krauMcapakSI kA svara jaisA sunane meM moThA lagatA hai. vaisA hI svara ina ghaMTAoM kA lagatA hai jaise siMha dahADanA hai vaise hI ye ghaMTAe bajane para apanI AvAna nikalatI haiN| tathA bhege kA svara jaisA bharA huA sA nikalato hai-sA hI. svara ina ghaMTAoM kA nikalatA hai| 12 prakAra ke vAnoM kA eka sAtha ghaMTAo jemanAthI vagADavAmAM Ave che evI laTakatI laTakaNIo che te vajAratnanI banelI che temaja A ghaMTAenA je pArzvabhAga che te tapanIya (svarNa) nI banela che. lokhaMDanI zRMkhalAonA sthAne te ghaMTAo cAMdInI zRMkhalAonA AdhAre laTakI rahI che temaja A zRMkhalAomAM je derIo che te paNa rajata (cAMdI) nI banelI che. A ghaMTAomAMthI nIkaLate dhvani pravAharUpe satata vanita thato rahe che. te sAva zAMta thaI ja nathI. dhvani tyAre ghaMTAomAMthI dhvanita thAya che tyAre meghanA je te gaMbhIra lAge che. haMsanA madhura davani jevo ja A ghaMTAone madhura dhvani che. koMgrapakSinA svara jevAM sAMbhaLavAmAM mIThe lAge che. jema siMha garjanA kare che temaja A ghaMTAo paNa tyAre vagADavAmAM Ave tyAre zabda kare che. temaja bherIne dhvani jema guru gaMbhIra thaIne nIkaLe che te ja A - ghaMTAomAMthI paNa nIkaLe che. bAra jAtanA vAjAone ekI sAthe vagADavAmAM Ave ane
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ "subodhinI TokA. sU. 57 sUryAbhavimAnavarNanam 363 nAdaH, tadvatsvaro yAsAM taastthaa| tathA-nandighoSAH-anantaroktanandivad ghoSo. uccaiHzabdo yAsAM taastthaa| tathA-maJjasvarA:-priyazabdAH tathA-majaghopA:priyoccaiH zabdAH, tathA-susvarA:-zravaNataTaramaNIyasvarayuktAH, tathA-susvaraghoSAH-zobhanasvarayuktanodasampannAH etAdRzyo ghaNTAH udAreNa-mahatA manojJena-zobhanena manohareNa manaHprasAdakena karNamanonitikareNa- zravaNamanaH pramodajanakena zabdena tAn-dvArAsannAn pradezAn sarvataH-sarvadikSu samantataHsarvavidikSu ApUrayamANA ApUrayamANA:-puna: puna:-pUrayantyaH-vyApnukatyaH yAvat-yAvatpadena-'zriyA'tIvAtIvopazobhamAnA upazobhamAnAH' ityetatsanahare bodhyaH, etAdRzyo ghaNTAHtiSThanti-santi // 0 57 // ___ mUla-m-tesi ] dArANaM ubhao pAse duhao nisIhiyAe solasa solasa vaNamAlAparivADIo paNNattAo, tAo NaM vaNamAbajane para jAmA svara AkAza aura pRthivI ko gujita kara detA hai usI prakAra se ina ghaMTAoM kA svara bhI AkAza evaM pRthivI ko guMjA detA hai. ataH ina ghaTAoM ke zabda bahuta jora ke nikalate haiM, jora ke nikalane para bhI ve vibhISikA (bhaya) janaka nahIM hote haiM kintu baDe miya lagate haiM. inako sunakara zrotAjanoM ko baDA apUrva Ananda AtA hai. yahI vAtta susvara ghoSa zabdoM dvArA prakaTa kI gaI hai| ina pUrvokta vizeSaNoM vAlI veM ghaMTAeM apane udAra-vipula, manojJa-zobhana, manohara-manaH prasAdaka, evaM karNa manau ' nivRtti kAraka aise zabda se dvArAsanna pradezoM ko saba dizAoM evaM vidizAoM meM vyApta karatI huI yAvat apanI sundaratA se adhika suhAvanI lagatI haiM // mU0 57 // je jAtano sammilita thayele dhvani teomAMthI nIkaLe che ane AkAza temaja praSTi vIne zabdathI guMjita karI mUke che te pramANe ja A ghaMTAone dhvani paNa AkAza. ane pRthivIne gujita karI mUkato hato. ethI A ghaMTAone dhvani bahuja moTethI nIkaLato hato ane chatAM e te vibhISikA janaka eTale ke bhaya utpanna karanAra nahIM hato. paNa te bahuja priya lAgato hato. tene sAMbhaLIne zrotAone bahu ja apUrva AnaMda thato hato. e ja vAta susvara temaja susvaraghoSa zabdo vaDe prakaTa karavAmAM AvelI che. A pUrvokta vizeSAvALI te ghaMTAo pitAnA udAra-vipula, manepsa-zobhana, manoharamanaprasAdaka, ane karNamane nivRti kAraka (kAnone atIva sukhada anubhUti karAvanAre) vanithI daravAjAnI AsapAsanA pradezone sarva dizAmAM temaja vidizAomAM vyApta karatA yAvatuM sauMdaryathI vadhAre rucikara lAgato hate. sU paNa che
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 rAjanIyasUtre lAo NANAmaNimayadumalaya kisalayapadhvasamAulAo chappayaparibhujjamANasohaMtasassirIyAo pAsAIpAo jAva paDiruvAo / tesi NaM dArANaM ubhao pAse duhao NisIhiyAe solasa solasa pagaMThagA paNNattA, teNaM pagaThagA aDhAilAI joyaNAI AyAma vikkhaMbheNaM paNavIsaM joyaNasayaM bAhalaNaM savvavayarAmayA acchA jAva pddiruvaa| siNaM paThagANaM uvariM patteyaM patteyaM pAsAyavaDeMsagA pannattA, te pAsAyavaDhagA aijAI joyaNasayAI uDDU uccatteNaM paNavIsaM joyaNasayaM vikkhaMbheNaM anbhuggayamUsiyapahasiyAviva viviha aNi rayaNabhatticittA vAuya vijayave jayaMtIpaDAgacchattA icchattakaliyA tuMgA gagaNatalamaNulihaMta siharA jAlaMtara rayaNa paMjarummiliyavva maNikaNagathubhiyAgA viyasiyalayavattapoMDarIya tilagarayaNa caMda citto NANAmaNidAmAlaMkiyA aMto bahiM ca saNhA tavaNijavAluyApatthaDA suhaphAsA sassirIyaruvA pAsAIyA darisaNijA jAva dAmA ||suu. 58 // chAyA-tepAM khalu dvArANAmubhayoH pArzvayoH dvighAto naiSedhikyAM SoDaza poDaza vanamAlA paripATayaH prajJaptAH, tAH khalu banamAlAH nAnAmaNimayama tAkisalayapa labasamAkulAH SaT padaparibhujyamAna zobhamAnasazrIkAH prAsAdIyAH / yAvat pratirUpAH 'tesi NaM' dArANa' ubhao pAse' ityAdi / sUtrArtha - (tesi NaM dArANaM uao pAse duhao nimIhiyAe molasa - 2 vaNamAlAparivADIo paNNattAo) una dvAroM ke vAmadakSiNapArzvabhAga meM eka 2 upavezana sthAna meM 16-16 vanamAlAoM kI ktiyoM kahI gaI haiM / (tAo NaM vaNamAlAo NANAmaNimayadumayalaya kisalayapallava samAu 'tesiNaM' dAraNa ubhayo pAse' ityAdi / sUtrArtha --- (te siNaM dArANaM ubhayo pAse duhao nisIhiyAe solama 2 vaNamAlAparivADIo paNNattAoM) te haravAlamonA DAmA bhAlu lAganA hare dareka upavezana sthAnamAM seALa seALa vanamALAe vanapakatI hatI. (tAoM NaM
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 58 sUryAbhavimAnavarNanam 365 teSAM khalu dvArANAmubhayoH pArzvayoHdvidhAto naiSedhikyAM poDaza poDazaprakaNTakAH prajJaptAH, te khalu prakaNTakAH ardhatRtIyAni yojanazatAni AyAmaviSkambheNa, paJcaviMzati yojanazataM bAhalyena, sarvavajramayAH acchAH yAvada prtiruupaaH| tepAM khalu prakaNTakAnAmupari pratyekaM pratyekaM prAmAdAvataMsakAH prajJaptAH, lAo, chappayaparibhujamANasohaMtasassirIyAo pAsAIyAo jAva paDirUvAo) ve vanalatAe aneka jAti ke maNiyoM se bane hue drumo evaM latAoM ke kisalayoM-abhinavapallavoM evaM pallavoM-sAmAnyapatroM se yukta hai bhramaroM dvArA ye AsvAdyamAna haiM, baDI acchI suhAvanI ye lagatI haiM. isIse inakI zobhA nirAlI hai tathA ye banalatAeM prAsAdIya, darzanoya, abhirUpa evaM pratirUpa haiN,| (tesiM NadArANa ubhao pAle duhao NisIhiyAe solasa solasa pagaMThagA paNNattA) una dvAroM ke vAma pArzvabhAga meM eka 2 upavezana sthAna meM 16-16 vedikArUpa prakaNThaka haiN| (teNa pagaMThagA ahAijAI AyAmavivakha bhega paNavIsaM joyaNasayaM bAhalleNa sanyavayarA. mayA acchA jAva paDirUvA) ve pakaNThaka aDhAI sau yojana ke lambe aura cauDe haiM tathA viNDabhAva se ye 2500 yojana ke haiM / ye saba sardazA vajramaya haiM, nirmala yAvat patirUpa hai / (tesi NaM pagaMThagANa upari pattaya pazeyaM pAsAyaba. sagA pannattA) una pratyeka prakaNThakoM ke Upara zreSTha prAmAda kahe vaNamAlAo NANAmaNimayadumalaya kisalayapallayasamAulAo, chappayapari bhujamANamohaMtasassiroyAo pAsAiyAo jAva paDirUvAo) te vanakhAnAmA aneka prakAranA maNiothI banelA vRkSo temaja latAonA kisa-navI kuMpaLa-tathA sAmAnya pAMdaDAothI yukta che. bhamarAo vaDe te AsvAdyamAna che-eTale ke bhamarAo tenI upara besIne rasapAna karI rahyA che. te khUba ja sohAmaNuM lAgI rahI che. ethI emanI zobhA adUbhuta thaI paDI che. temaja te vanalatAe prAsAdIya, darzanIya, abhi35 bhane prati35 cha. (tesi Na dArANa ubhayo pAse duhI gipIhiyAe solasa solasa pagaThagA paNNatA) te 42vAjamAnI 319ii mAnA hare 424 95. vezana sthAnamA so so Plz cha. (teNa pagaThagA aDAijAI joyaNAI AyAmavikkhabhegaM paNavosa joyaNasaya bAhalleNa' saca kyarAma yA acchA jAva paDirUvA) te 8 maDhIsA yona 22sA ane paDA cha. tamA piMDabhAvathI 2500 ejana jeTalA che. A badhA saMpUrNapaNe vajImajamaya che, nirmaLa cha, yAvata prati35 cha. (tesi pagaMThagANaM uri patte ya patteya pAsAyavaDe sagA. patnattA) te 43 424 nI 52 zredeg3 sA hevAya che. (te NaM pAsAya
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 rAjapraznIya sUtre te gvalu prAsAdAvasakA arthatRtIyAni yojanazatAni Urdhvamuccatvena paJcaviMzati yojanazatAni viSkambheNa, abhyudgatotsRtabhAsitA iva vividhamaNiratnabhakticitrAH vAtoDatavijayavaijayantIpatAkAcchavAlicchakalitAH tuGgAH gaganatala. manulikhacchikharAH jAlAntararatnAH paJjaronmIlitA ica, maNikanakaratapikAkAH vikasitazatapatrapuNDarIkatilakaratnArdhacandracitrAH nAnAmaNidAmAlakRtAH antagaye haiN| (teNa pAsAyavaDeMsagA aDDAijjAI joyaNasayAI u uccazeNa paNavIsaM joyaNasayaM vikakha bheNa anbhuggaya zresiyapahasiyAviva vivihamaNira paNabhatticittA pAuDDayavijayavejayaMtIpaDogacchattAicchattakaliyA tuMgA) ye prAsAdAvataMsaka 250 yojana u~ce haiM, tathA 2500 yojana ke vistAra vAle haiN| inake jo sAmane kI ora sakala dizAo' meM praba larUpa se dIpti nikalatI hai usase aisA pratIta hotA hai ki mAnoM ye sara usa dIpti se baddha se ho gaye haiM. aneka prakAra kI maNiyoM evaM ratnoM kI racanA se ye saba baDe abhyuta pratIta hote haiN| tathA-vAyu se kaMpita jo vijayaujayantIpatAkA aura chatrAticchatra ina donoM se ye alaMkRta hai / 250. sau yojanapramANa U~cAI se yukta hone ke kAraNa ye bahuta UMce hai| (gagaNatalamaNulihaMtasiharA, jAlaMtararayaNapaMjarummiliyaca. maNiruNagathUmiyAgA, viyaliyasayapattapauDarIyatilagarayaNadacaMdacittA) isIliye inake zikhara ke agrabhAga AkAzatala ko sparza kiye hue haiN| atizaya cAkacikya se yukta hone ke kAraNa ye aise pratIta hote haiM ki mAnoM isI samaya ye paMjara vaDe sagA aGgAijAi joyaNasayAi uDaH uccattaNaM paNavIsaM joyaNasayaM vikkhabheNaM anjhuggayamRmiya pahasiyAviva vivida maNirayaNabhatticittA bAu. dayavijaya vejayaMtI paDAgacchattAicchanakaliyA tagA) mA prAsAdAyata sI (zre prAsAde) 250 ejana jeTalA UMcA che temaja 2500 ejana jeTalA vistAravALA che. emanAthI je sAmenI tarapha, badhI dizAomAM prabaLarUpathI dIpti nIkaLe che tethI emapratIti thAya che ke jANe ke e badhAM te dIptithI ja baddha thaI gayA hoya. ghaNuM jAtanA maNIo ane ratnonI racanAthI eo e khUbaja addabhuta lAge che. temaja pavanamAM laherAtI vijaya vaijayantI patAkA temaja chatrAti7thI ne alaMkRta che. 250 se jina jeTalI UMcAI vALA hovAthI te ekadama khUba UMcA che. (gagaNanalamaNulihaMtasiharA, jAlaMtararayaNapaMjarummiliyana, maNikaNagathUbhiyAgA, viyamiyasayapattapoMDarIyatilagarayaNadvacaMdacittA) methI memanI uparanI Toce AkAzane spazI rahI che. atizaya caLakATathI yukta havA badala eo evA lAge che ke, jANe hamaNAM ja pAMjarAthI bahAra kahADavAmAM AvyA che. camaka
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 637 subodhinI TIkA sU. 58 sUryAbhavimAnavarNanam / bahizca lakSaNAH tapanIyavAlukAprastaTAH sugvasparzAH sazrIkarUpAH prAsAdIyAH darzanIyAH yAvad dAmAni // mU0 58 // TokA--'tesiNaM dArANaM ityAdi-teSAM khala dvArANAnubhayoH pArzvayoH pratyekaM dvidhAtaH-dvimakArAyAM naSedhikyAm-upavezanasthAne, poDaza poDaza pratyeka se bAhara nikAle gaye hai, cAkacikya (camakAhaTa) inameM isa kAraNa se hai ki inakI jo gavAkSa haiM unameM zobhA ke nimitta bIca meM vaiDUryAdiratna lagAye gaye haiM / maNi evaM suvarNa ina donoM se nirmita huI zigvaro se ye yukta haiN| vikasita zatapatra-kamala evaM puNDarIka-zvetakamala ye donoM apanI pratikRtirUpa se inameM vartamAna hai, tathA tilakaratna evaM ardhacandra inake AkAroM se ye abhyuta bane hue haiM, (NANAmaNidAmAlaMkiyA aMto bahiM ca sahA, tavaNijavAluyA patthaDA, suhaphAsA, samsirIyarUvA, pAlAIyA darisaNijjA jAva domA) aneka jAtIyamaNimAlAoM se ye yukta haiM, suzobhita haiM. bhItara bAhara ye saba prAsAdAvataMsaka cikane haiM. tapanIya suvarNa kI bAlukA ke prastaTo se ye yukta haiM. inakA sparza sukhada hai, zobhAsahita AkAra se ye lava sampanna haiN| citta ko prasanna karane vAle haiM, darzanIya haiM, abhirUpa hai pratirUpa haiN| ____TIkArtha-una donoM ke tarapha jo upavezana sthAna hai, unameM pratyeka meM 16-16 vanamAlAoM kI paMktiyAM haiM. inameM jo vRkSa evaM latAeM haiM A badhAmAM eTalA mATe che ke emanA je gavAkSe che temAM zobhA mATe vacce vacce viDUrya vagere ratno gUMthavAmAM AvyA che maNi temaja suvarNa A baMnethI banelA zikharethI e yukta che vikasita zatapatra-kamaLa ane puMDarIzvetakamaLa ane pitAnI pratikRtinA rUpamAM eomAM vidyamAna che. temaja tilakaratna ane ardhayndrnaa mAthI 2al aa mahamuta thA yA cha. (NANAmaNidAmAla kiyA aMto vahi ca mAhA, tavaNija vAluyA patthaDA, suhaphAsA sasmiIyarUvA pAlAIyA darimaNinjA jAva dAmA) ghI tanA bhazumAnI bhayAthI gem| yukata hatA, subhita hatA. A badhA sarvazreSTha prAsAdo aMdara ane bahArathI cIkaNuM (le.lA) hatA. tapanIya senAnIvAlukAnA prastarethI, e yukata hatA emane sparza sukhada che, eo sarve bhAyukata AkArathI saMpana che. cittane prasanna karanArA che. darzanIya che. abhirUpa che ane pratirUpa che TIkAI-tedaravAjAonI baMne tarapha je upavezana sthAne che te dareke darekamAM seLa soLa vanamALAonI paMktio che. emAM je vRkSo ane latAo che te badhAM ghaNI jAtamAM maNiothI banelAM che. emanA kisala-kaMpaLe-pallave-sAmanya pAMdaDA ... - -
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 gApraznIyasUtre poDazasaMkhyAH banamAlAripATayaH anupadavakSyamANasvarUpavanamAlAzreNaya: prajJaptAH tAH ca vanamAlAH nAnAmaNimayaH manTanAkimalayapalavasamAkulA:nAnAmagimayA:-anekajAnIyamaNimagAH ye malatAkigalayapallavA-tantra-dumAH vRkSA latAzceni drumalatAmtAyAM ye kimAlaya-padayA:-tatra-kisalayA-abhinavapallavAH, pallavA-sAmAnyaralavAzca taH mamAkutrAH-yunAH. nathA-paTpadaparibhujyamAnazobhamAna sazrIkA:-paTpadaH bhramaraiH paribhujyamAnAH-yAsvAyamAnAtha tAH zomamAnAH virAjamAnaH ata eva nAzca mazrIkA:-muzobhAmampannA, tathA -prAsAdIyAH, tathA-darzanIyAH, abhirUpAH, pratirUpAH, eSAM vyAkhyA pUrva kRtA / teSAM khalu dvArAgAmubhayoH pAryayoH pratyekaM dvidhAna:-dvividhAyAM nepedhikyAM pratyekaM ghoDaza pADaza prakaNThakA:-vedikArUpAH prajJAptAH / te khallu prakaNThakA:- ardhatRtIyAni yojanazatAni AyAmaviSkambhaNa mArdhazatadvayamaMkhya yojanapramANaghyAvaratArayuktAH, paJcaviMzati yojanazata-paJcaviMzatyadhika yojanave saba aneka jAtIya maNiyoM ke bane hue haiM, inake kimalayoM-kopaloM se evaM palavoM se sAmAnya patroM se-ye anamAlAeM. yukta hai / ina banala-tAo meM bhramarapaMktiyAM ghUma rahI haiM ataH vanamAtrAeM unake dvArA AsvAdyamAna ho rahI hai inakI zobhA nirAlI hone ke kAraNa ye sara ghaDI suhAvanI pratIta hotI haiM, degvanevAlo ke manako ye varavaza apanI aura AkRSTa kara letI haiM ataH ye prAsAdIya haiM, nayA dekhane yogya kAraNa ye darzanIya hai: aura pratirUpa haiN| ina prAsAdAdi padoM kI vyAkhyA pahile kI jA cukI haiN| ina dvAroM ke vAmapArzvabhAga meM jo upavezana sthAna hai unameM pratyeka meM 16-16 vedikArUpa prakaNThaka haiM. ye prakaNThaka laMbAI cauDAI meM 250 yojana ke hai. tathA piNDabhAga se inakA vistAra 250 sau yojana kA othI A badhI vanamALAo cukI che. A vanamALAomAM bhamarAonA TeLeTeLA uThI rahyA che. ethI A badhI vanamALAo temanA vaDe A svAdyamAnA thaI rahI che. emanI zobhA addabhuta hovAthI A badhI khUba ja sehAmaNI lAgI rahI che. jenArAonA manane te ekadama potAnI tarapha AkRSTa karI le che. ethI eo prAsAdIya che temaja jovA gya havA badala darzanIya che. abhirUpa che ane pratirUpa che. A prAsAdika vagere padanI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. A daravAjAonI DAbI bAjue je upavezana sthAne che, te dareke darekamAM bheLaseLa vedikArUpa prakaMThake che. A praka ke laMbAI temaja paheLAmAM 250 ejana jeTalA che. temaja piMDabhAvathI
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 suvAdhino TIkA. sU. 58 sUryAbhavimAnavarNanam zatam bAhalyena-piNDa mAvena, tathA-te sarve vanamayAH-satminA vajraratnama yAH acchAH yAvat-yAvatpadela 'lakSNAH, alakSNAH: ghRSTAH, mRSTAH, nIrajasaH, nirmalAH, niSpaGkAH. niSkaGkaTacchAyAH, maprabhAH, samarIcayaH sodyotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH' ityeSAM saGkaho yodhyaH, tathA---- / pratirupA' eSAM vyAkhyA pUrva kRtA / teSAM khalu prakaNThakAnAmupari pratyekaM pratyekam bhAsAdAvataMsakAH-prAsAdazreSThAH, prajJaptAH, te khalu prAsAdAvatalakAH arthatRtIyAni. yojanazatAni Urdhvamuccatvena-sArdhazatadvayasaMkhyayojanapramANocatAyukto bhAgasametAH, paJcavizati yojanazataM vizambheNa-paJcaviMzatyadhikayojanazatapramANavistArayuktAH tathA- abhyudgocchU napabhAsinA-abhyudgagatA abhimukhatayA sarvato niHstA ucchatA prabalatayA sasadikSu prasRtA ca yA prabhA-dIptiHtayA sitA-baddhAH iva tiSTha ntIti / tathA-vividhamaNiratnabhakticitrAH-aneka jAtIyamaNiratna racanA'khatAH tathA-vAtodatavijayavaijayantIpatAkAcchannAticchatrakalitA:---vAtena--vAyulAha utA:-utkampitAH yAH vijayavaijayantIpatAkA-abhyudayamUcaka yajayantIrUpapatAkAH, channAticchatrANi-upayuparisthitacchatrANi cetyubhayaiH klitaaH-alhai| yahAM yAvat pada se lakSyAH , lakSNAH. pRSTAH,. mRSTAH, nIrajalaH, nirmalAH, niSkakaTacchAyAH, samasAH, samarIcayaH, sodhotAH, prAsAdoyAH darzanIyAH, abhirUpAH,' gRhIta hue isa pAThe kI tathA pratirUpa istu pada kI vyAkhyA pahile likhI jA cukI hai. ina pIThavizeSarUpa prakaNThako ke Upara jo 16-16 prAsAdAvataMsaka kahe gaye hai. unakI lambAI coDAI kA pramANa sUtra ke artha ke samaya meM hI prakaTa kara dI gaI hai| abhyudaya caka jo vaijayantI rUpa patAkA hotI hai vaha yahAM vijaya vaijayantIpatAkA zabda se kahI gaI hai tathA chatroM ke Upara jo aura channa emane vistAra 250 ejana jeTaluM che A badhA vAnA banelA che. svacchatAmAM A badhA AkAza temaja Tika maNi jevA nirmaLaaccha- che. ahIM cAvat padathI lakSA. alakSaNAH vRSTAH pRSTAH, nIrajasaH nirmalAH, niSka kaTacchAyAH, samabhAH, samarIcayaH, sodhotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH, padagrahIta thayAM che. A padanI vyAkhyA pahelA karavAmAM AvI che. A pIThavizeSa prakaMThanI upara ja soLa soLa prAsAdAvataMsake kahevAmAM AvyA che temanI laMbAI temaja pahoLAInI bAbatamAM sUtranA arthanuM spaSTIkaraNa karatAM ja badhI vigata kahI che. abhyadayanI sUcaka je vaijayaMtIrUpa dhajA hoya che-tenA mATe ahIM vijaya vija
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 rAjapraznIyasatra kRtAstathA, tathA-tuGgAH-ucchritAH ardhatRtIyayojanazatapramANocatAyuktatyAta, ata eva gagananalam-AkAzamaNDalam anulikhacchiAvarA:-spRzadagrabhAgAH, tathAjAlAntararatnapaJjaronmIlitA iva-jAlAni (gavAkSA:) jAlakAni teSAmantareSumadhyeSu vilakSaNazobhArthAni yAni ratnAni-caiDyAdIni tAni santyeSu te jAlA. ntararatnAH, mutre luptavibhaktikaM padaM prAkRtatvAt, tathA-paJjaronmIlitA i%3D paJjarAda unmIlitA:-sampratyeva niHsaritA iva aticAkyacikyayuktatvAta ayaM bhAvA-yathA maJjUSAyAM sthApitaM kimapi vastu tatkSaNanistAritaM sadabhaGgAGgacchavitvAnnitAntaM zobhate tathA te'pi prAsAdAvataMsakA iti / tathAmaNikanakastUpikAkA:-maNisuvarNAbhayamayazikharayuktoH, tathA-vikasitazanapatrapuNDarIkaratnArddhacandracitrAH-vikasitAni-praphullAni yAni zatapatrapuNDarokANizatapatrANi kamalAni, puNDarIkANi-zvetakamalAni cetyubhayAni dvArAdau zobhArtha pratikRtitvena tiSThanti, tAni, tathA-tilakaratnAni-mastakanyastavindu vizeSAH, bhittyAdiSu tAni zobhArtha nyasyante, tathA-ardhacandrA:-dvArAdI zobhA hote haiM ve chatrAticchatra zabda se kahe gaye haiN| tathA 'jAlAntara ratnapaMjaronmIlitA iva' pada se yaha prakaTa kiyA gayA hai ki ina pratyeka prAsAdAvataMsako kI gavAkSoM meM vilakSaNa zobhA ke nimitta vaiDUrya Adi ratna khacita kiye gaye haiN| ina ratnoM kI cAkacikya se yukta hue ye prAsAdAvataMsaka aise jJAta hote haiM ki mAnoM ye abhI hI paMjara se bAhara nikAle gaye hai| jaise-ma'juSA meM rakhI huI koI vastu abhaGgAGgachavi vAlI banI rahane ke kAraNa nikalane para navIna sI pratIta hotI hai- usI prakAra se ye bhI aise hI pratIta hote haiM / tilakaratna mastakanyastavinduvizepa-jo kI zobhA ke nimitta bhI- Adi pada rakhe jAte haiM vahAM para yaMtI patAkA zabdano prayoga karavAmAM Ave che. ane chatronI upara je bIjA chatro hAya cha te chatrAtichatra vAya cha. tara 'jAlAntararatnapaMjaronmIlitA iva' padathI e vAta spaSTa karavAmAM AvI che ke A dareke dareka prAsAdAvataMkanA gavAhoma abhuta zebhAnI vRddhi mATe virya vagere ratna jaDelAM che. A ratnanI camakathI A badhA prAsAdAvata ke evA lAge che ke jANe hamaNAM ja pAMjarAthI bahAra kahADavAmAM AvyA che. jema peTImAM mUkelI kaI vastu abha, zabhA saMpanna rahe vathI jyAre bahAra kADhavAmAM Ave che tyAre navI jevI ja lAge che-temaja A badhA paNa evA ja lAgatA hatA. tilakaratnamaratakanyasta vi--vizeSake je, zobhA mATe bhIMta vagere para mUkavAmAM Ave tyAM mUkelA hatA temaja zobhA mATe daravAjA vagere
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 373 mubodhinI TIkA. sU. 58 sUryAbhavimAnavarNanama thardhabhAgavibhaktacandrAkArAnyasyante, taicitrA:-adbhutAH, nAnAkAra vicitradhitracitraNacamatkRtAH, tathA-nAnAmaNidAmAlaGkRtAH-anekajAtIyamaNimAlAzo bhitAH, antarbahizca-Abhyantare vA bAhye bhAge-tadavacchedena te prAsAdAvatasakAH lakSNA:-cikkaNapudgalaskandhanirmitAH tathA-tapanIyavAlukAprastaTA:-- mvarNamayabAlukAprastayuktAH. tathA-sukhasparzAH-sukhadasparzayuktAH, tathA-lazrIkarUpA:-zobhAyuktAkArasampannAH, prAsAdIyAH-dRzyadarzanakAriNAM cittaprasA. dakAH, darzanIyA:-avalokanIyAH, abhirUpAH, iti prAgvat yAvad dAmAniita Arabhya dAmavarNanaparyantaM bodhyam, tathA ca-prAsAdAvataMsakAnAmAntabhUmi varNanam, uparyullokavarNanam, siMhAsanavarNanam, tadupari vijayadRSyavarNanam banAGkuzavarNanam, muktAdAmavarNanaM ca yathA yAnavimAnaprakaraNe kRtaM tathA'trAdhi bodhyam / etatsarva viMzatitamaikaviMzatitamayoH suutryorvlokniiym| tathAprakaNThekAnAM-pIThavizeSANAmupari dhvajAH-patAkAH, chatrAticchatrANi-chatroparyaMparicchatrANi ca yAnavimAnaprakaraNavad atra varNanIyAni !! mU0 58 // rakhe hue haiN| tathA zobhA ke nimitta dvAra Adi para arddhacadra ke AkAra .. bhI bane hue haiN| jAba dAma' pada se yahAM yaha sUcita kiyA gayA . hai ki jaisA yAnavimAna ke varNana prakaraNa meM antabhUmi kA varNana, upayu lloka kA varNana, siMhAsana kA varNana isake Upara vijayadRSya kA varNana, bajrAGkuza kA varNana, aura muktAdAma kA varNana kiyA gayA hai usI prakAra se yahAM para bhI ina saba kA varNana karanA cAhiye. yaha saba varNana 20 ve aura 21 mUtra meM kiyA gayA hai / tathA prakaNThakoM kI dhvanAoM kA patAkAoM kA chatrAtichatroM kA varNana bhI yAnavimAna varNana karaNa kI taraha se hI yahAM jAnanA cAhiye / mu0 58 // 752 21 yandranA 2 pA satA 'jAva dAma' 54thI mahI ye pAta susthita karavAmAM AvI che ke jema cAnavimAnanA varNana prakaraNamAM antabhUminu varNana, u+ lekanuM varNana, siMhAsananuM varNana, tenI upara vijya duSyanuM varNana, varjakuzanuM varNana ane muktAdAmanuM varNana karavAmAM AvyuM che temaja ahIM paNa A badhAnuM varNana samajavuM joIe. A badhuM varNana 20 mAM ane 21 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. temaja prakaMTakanI dhvajAonuM patAkAonuM chatrAtinuM varNana prakaraNanI jemaja ahIM jANI levuM joIe. e sUtra 58 ,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyastre mUlam -- tesi NaM dArANaM ubhao pAse solasa solasa toraNA paNNatA, NANAmaNibhayA NANAmaNimaesa khaMbhesu uvaniviTusanniviDA jAva paumahatthagA / tesiM NaM toraNANaM patteyaM purao do do sAlabhaM jiyAo paNNattAo, jahA heTTA taheva / tesi NaM toraNANaM purao dA do nAgadaMtA paNNattA jahA haTTA jIva dAmA / tesi NaM toraNANaM purao do do hayasaMghADA gayasaMghADA narasaMghADA kinnarasaMghADA kiMpurisasaMghADA mahoragasaMghADA gadhavvasaMghADA usabhasaMghADA savvarayaNAmayA acchA jAba paDirUvA, evaM paMnI o vIhIo mihuNAI / teliNaM toraNANaM purao do do paumalayAo NiccakusumiyAo jAva savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / tesi NaM toraNANaM purao do do disAsovatthiyA paNNattA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruvaa| tesiNaM toraNANaM purao do do caMdaNa kalasA paNNatA, te NaM caMdaNakalasA varakamalapaTTAno taheva / tesi NaM toraNANaM purao do do bhiMgArA paNNattA, teNaM, bhiMgArI vara kamalapaiTTANA jAva sahayA sattagayasuhAgitisasANA paNNattA samaNAuso ! | || sU0 59 // chAyA - teSAM dvArANAmubhayoH pArzvayoH poDaza poDaza toraNAH prajJaptAH, nAnAmaNimayAH nAnAmaNimayeSu stambheSu upaniviSTasanniviSTAH yAvat padmaha 372 'taisiNa' dArANaM ubhao pAse' ityAdi / mutrArtha --- (tesiMga dArANaM ubhabho pAse molasa moLasa toraNA paNNattA) ina dvAroM ke dakSiNacAma pArzva bhAga meM jo upavezana sthAna hai unameM 'temiNaM dAgaNaM ubhayo pAse' ityAdi / sUtrArtha -- (te siMNa dArANaM ubhayo pAse solsa solasa toraNA paNNattA) A daravAjAonI jamaNI DAkhI tarapha je upavezana sthAna che te dareke darekamAM sALa
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU. 59 sUryAbhavimAnavanam 373 stkaaH| teSAM khalu noraNAnAM pratyekaM purataH Rs dve. zAlabhaJjike majJapte. yathA adhaH tathaiva / topAM khalu toraNAnAM purato hau hau nAgadantau prajJaptI, yathA'dhaH yAvad dAmAni / teSAM khalu toraNAnAM purato hau dvau hayasaMghATau gajasaMghATau narasaMghArTI kinnarasaghATI kiMpuruSasaMghATau lahoragasaMghATau gandharvasaMghATau kRSNabhasaMghATo sarvaratnamayau Acchau yAvat pratirUpau, evaM patI vIthI: meM 16-16 toraNa kahe gaye haiN| ye saba toraNa (NANAmaNimayA, NANAmaNimaesu gva mesu uvaNi viThThasanniviTThA jAba paumahatthagA ) aneka prakAra ke bhaNiyoM ke bane hue haiM, tathA aneka prakAra ke maNiyo ke banehue stabhoM Upara ke nizcalarUpa se sthita haiM, yAvat utpala hastaka haiN| (tamiNa toraNANa patteyaM purao do do mAlasaMjiyAo paNattAo) ina toraNoM meM se pratyeka toraNa ke Age do do zAlamanikAe kahI gaI hai| (jahA heDhA taheva) jisa prakAra kA zAla bhajikAoM kA varNana 56 veM mUtra meM kiyA gayA hai-usI prakAra kA inakA varNana yahAM para bhI jAnanA cAhiye. (teNi toraNANapurao do do nAgadaMtA paNNattA,) jahA heThThA jAba dAmA) ina toraNoM ke Age do do nAgadanta kahe gaye hai| jisa prakAra kA varNana inakA 66 ve mUtra meM kiyA gayA hai. aisA hI varNana inakA yahAM para bhI dAma paryanta kahA gyaa| jAnanA cAhiye. tesiMNa toraNANa purao do do hayalaMdhADI, gayasaMghADA narasa'ghADA. kinnAsavADA kipurisaghADA. mahorasaMghADA. gadhandhamaghADA, usamapaMghADA, manyayaNAmayA acchA jAya paDirUvA) una toraNo soNa tAra! 4AmA mAyA cha. 2al ri al25 (mANAmaNimayA, NANAmaNimaemu khaMbhemu upaNiTimanniviTThA jAva paumahatthagA)pAnA bhalimAthI patA vAmAM AvyAM che. temaja ghaNA prakAranA maNiothI banelA thAMbhalAonI upara nizcala 35thI sthita cha. yAvat utpAta cha. (te piNaM paneyaM puraAM do do sAla maMjiyAo paNNattAo) mA toraNamAthI hare hare tANAnI sAme gaNela. mi (pUtaNImA)cha. (jahA heDA tahetra) sa mAnu varNana ma 56mAM sUtramA 42vAma mAvyucha tema04 DI 59 samanyu naye. (teniNaM toraNANaM purao do do nAgadaMtA paNNattA jahA heDA jAva dAmA) At taNanI sAme babbe nAgadaMti che 56 mAM sUtra pramANeja ahIM paNa badhuM varNana dAma sudhI samAna. (tesiMNaM toraNANaM purao do do hyasaMghADA, gayasaMghADA, narasaMghADA, kinnarasaMghADA, kiMpuriyama ghADA, mahoragasa ghADA, gadhanksavADA, usamasaghADA, savvarayaNAmayA acchAjAva paDirUvA) te toraNanI sAme 7 ya.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIya 24 mithune teSAM gvantu toraNAnAM dve dve padmalate yAta zyAmalate nityaM kumite yAvat sarvaratnamaye purataH acche yAvat pratirupe / teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau diksavasti prajJaptI sarvaratnamayo acchI yAvat pani / teSA khalu toraNAnAM purato dvau dvau candanakalazau majJAnau, te khalu candanakalazAvara ke Age do dohasaMghATa - azvayugma, do gajasaMvAda- hAthIkA yugma do do nayugma, do do kinnara yugma dodo kiMpuruSa-yugma, do do mahoragayugma, do do gandharvayugma, do do vRSabhayugma hai. ye saba sarvAtmanA ratnamaya hai, nirmala hai yAvat pratirUpa haiM ( evaM paMtIo, bIDIo miNAr3a) isI prakAra se do 2 zreNiyAM haiM, do do vIthiyAM haiM aura do do strIpuruSa ke yugma haiM / (tesiMNa toraNANa purao do do paumalayAo jAtra sAmalagAo, ) tathA una toraNoM ke Age do do padmalatAeM yAvat do do zyAmalatAeM kahI gaI hai / (Nica kusumiyAyo jAva sanvarayaNAmayAo, acchA jAva 'DisbA) ye saba latAeM nitya kumumoM se yukta banI rahatI haiN| yAvat sarvathA ratnamaya kahI gaI haiM aura bahuta hI nirmala haiM, yAvat pratirUpa haiM ( tesiMNa toraNANa purI do do disA soyA paNNattA, sanvarayaNAmayA, acchA jAva. paDhikhacA) una toraNoM ke Age do do diksauvastika kahe gaye haiM. ye matra bhI sarvAtmanA ratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat pratirUpa hai / (tesi NaM toraNANa purao do do caMdaNa kalamA paNNattA teNaM caMdaNakalasA vara kamalapar3asaMghATa--azvayujbha, babbe nirayugma ambe ki puSa yugma mahAraga yugma, e gandhava yugma mukhya vRSabha cugma che, A jadhAM sauMpUrNapaNe ratnabhaya hai, nirmANa hai, yAvat prati3 che, evaM paMtIo vIo miNA) yA pramANe bheSIgo cha, mamme vIthiyo che ane gaNje strI curupanA yujbha cha, (lesiNaM toraNA NaM purao do do paumalyAo, jAtra sAmalayAo ) tebhana yA toraNonI sabhe madhye pdmstaao| che yAvat jajJe shyaabhstaao| che.( Nicca kusumiyAo jAva savvarayaNAmayAo, acchA jAva paDivA) mA aghI batAo hamezA yuSpavatI janI rahe hai. yAvat sarvathA ratnamaya kahevAmAM AvI che. ane te bahu ja nirmaLa che yAvatu pratirUpa che. (tesiMNa toraNANa purao do do disA sobatthiyA paNNattA, savvarayaNAmyA, acchA jAva par3ivA) yA toraNonI sabhemadhye vAya che. A badhA paNu sapUrNa paNe ratnamaya che, nimmULa che. (tesi gaM toraNA purao do do caMdaNakalasA paNNattA tarayugma e bhauvasti - cAvat pratirUpa che teNaM caMdraNakalA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 59 sUryAbhavimAnavarNanam kamalapratiSThAnA tathaiva / teSAM khalu toraNanAM purato drau dvau bhRGgArau prajJapno, te khachu bhRGgArAH varakamalapratiSThAnA yAvat mahAmatagaja chu vA'5 kRtisamAnAH prajJaptAH zramaNA AyuSman ! // mU0 59 // TIkA-'tesi NaM dArANaM ubho pAse' ityAdi-teSAM-pUrvoktAnAM khalu dvArANAM pratyekam-ekaikasya dvArasya ubhayo:-dvayoH pAca yorekaikaneSe. dhikIsatvena yA dviprakAga naSedhikI upavezanasthAnarUpA tatra SoDaza poDaza toraNAH prajJaptAH te kIdRzAH? ityapekSAyAmAha-nAnAmaNimayA; anekajAtIyamaNimayAH, tathA-nAnAmaNimayepu stambheSu upaniviSTa sanniviSThA-upaniviSTAHsAmIpyena sthitAH, samyag nizcalatayA niviSTA:-sthitAH yAvat-yAvatpadena vividhamuktAntarArUpopacito, vividhatArArUpovicitAH, ihAbhRga-vRSabha-turaga-- hANA taheva tesiMNa toraNANa purao do do bhiMgArA paNanA ) una toraNoM ke Age do do candana kalaza kahe gaye haiN| ye candanakalaza sundara kamaloM ke Upara pratiSThita haiN| ina toraNoM ke Age do do bhiMgAra-bhRGgAra kahe gaye hai / (teNa bhiMgArA varakamalapaivANA) ye bhRGgAra sundara kamaloM ke kAra pratiSThata haiM / (jAba mahayA matagaya muhAgiti samAgA paNNatA samaNAuso) pAvat he anaNa! AyuSman ! ye bhRGgAra mattagajarAja ko sukhAkRti jaile haiN| TIkArtha-ina pUrvokta dvAroM meM se pratyeka kAra ke dakSiNa nAma pArzva bhAga meM jo eka 2 upavezana sthAna kahA gayA hai. usameM 16-16 toraNa kahe gaye haiN| ye mara toraNa aneka jAtiya magiyoM ke bane hae hai| tathA aneka maNimaya staMbhoM ke Upara ye nizcala rUpa se niviSTa hai| varakamalapaiTThANA taheva tesiNaM toraNANaM purao do do bhiMgArA paNNatA) A badhA toraNonI sAme baLe caMdana kaLaze kahevAya che. A caMdana kaLazo suMdara kamaLanI upara mUkavAmAM AvyAM che A toraNonI sAme babbe bhiMgAra bhaMgAra vAbhA mAvyAM cha. (te NaM bhiMgArA varakamala paThANA) mA ngaa| suMdara bhaNI 52 pratiSThata cha. (jAva mahayA managaya muhAgiti samANA paNNattA samaNAu mo) thAvata he zramaNa ! he Ayuzmana ! A bhaMgAra matta gajarAjanI mukhAkRti jevA che. TIkANa -pUrvokta daravAjAonAMthI dareke dareka daravAjAnI jamaNI temaja DAbI tarapha je eka eka upavezana sthAna che temA soLa soLa tAraNe aneka jAtiya maNionAM banelA che. temaja aneka maNimaya staMbhenI upara sthira rUpamAM goThavelAM cha. mI yAvat pahathI " vividha muktAntarArUpopacittA vividhatArArUpopacitA'
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 rAjapraznIyastre nara-sakara-vihaga-vyAlaka-kinnara-sama-zarama-casara-kuJjara-vanalatA-pAlanA -bhakticitrAH stambhodgatavara--vedikAparigatAbhirAmAH, vidyAdharayamala yugala yatra yuktaina atriH sahasramAlanIyAH rUpakamAlanIyAH rUpakasahassakalitAH bhAsamAnAH kAmAsyamAnAHcakSurlokanazlepAH sukha sparzAH sazrIkarUpAH ghaNTAlicalitamadhuramanohara svarAH zubhAH kAntAH darzanIyAH nipuNopacitadedIpyamAnamaNiratnaghaNTAjAlapari kSiptAH yojanazatasahassavistIrNAH divyA: prAsAdIyAH darzanIyAH abhirUpAH, matirUpAH, teSAM toraNAnAmupari bahUni cchannAticchatrANi, panAkAtipatAkA: ghaNTAyugalAni, nalinahastakA. utpalahastakAH, ityeSAM sahaH, tathA-padmahastakAH, epI vyAkhyA auSapAtikamutre matkRtAyAM pIyUpacarpiNITakAyAmavalokanIyA, vividhatAntaretyAdipadAnAM vyAkhyAatratya trayodazatrato'tra seyaa| tepA bandu noraNAMnA pratyekam-ekaikasya purataH-agrataH, dve dve zAlabhaJjike prajJapte, tAH kIdRzyaityapekSAyAmAha-yathA'dha: saptapaJcAzattasamUtra varNitAH, tathaiva-tenaiva-prakAreNAtrANi vaNenIyAH, teSAM khalu toraNAnAM purataH hau chau yahAM yAvat pada se 'vividhamuktAntarArUpoecittA vividha tArA popacitA' se lekara 'utpalahastakAH' taka ke 13 veM matrokta padoM kA saMgraha huA hai so ina suktAntarAdi pado kI tathA padma hastaka kI TIkA vahIM para kI gaI hai. tathA ina padoM se atirikta aura jo pada isa pATha meM. Aye haiM una padoM kI TIkA aupapAtika mutra para jo pIyUpavarSiNI dIkA mere dvArA likhI gaI hai vahAM para kI gaI hai so vahAM se jAnanA cAhiye / isI prakAra se una toraNoM meM se pratyeka toraNa ke Age do 2 zAmajikAe~ (puttalikAeM) kahI gaI haiM-ina zAlabhaMjikAoM ke viSaya kA varNana jaimA 57 veM satra meM kiyA gayA hai. vaisA hI varNana yahAM para bhI inakA karanA cAhiye. tathA ina toraNoM ke Age jo do thI bhAMDIne 'utpalahastakAH' sudhInA 13 mA sUtrAta pahAnI saDa thayo cha. A mukatAntara vagere padonI temaja padmahastaka padanI TIkA tyAM ja karavAmAM AvI che. tathA A pade sivAyanA je pada A pAThamAM AvyAM che te badhAMnI TIkA meM papAtika sUtranI pIyUrSiNI TIkAmAM karI che. te sarva jijJAsuo tyAMthI jANI zake che. A pramANe te teraNAmAMthI dareke dareka teraNanI sAme babbe zAlabhaMjikAo (pUtaLIo) hoya che A zAlabhaMjikAo viSenuM varNana 57 mAM sUtramAM karavAmAM Avela varNana pramANe ja samajavuM joIe temaja khIMTIo upara je pAMcavarNonI
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU. 59 sUryAbhavimAnadhanam nAgadantau pajJaptI, te kIdRzA ? ityapekSAyAmAha-yathA'dhAyena prakAreNa SaTpacAzattamamUtre'bhihitAH, tena prakAreNAtrApi grAhyAH, teSu nAgadanteSu dAmAni pancavarNAni santIti te'pi tadvaganIyA ityAha-yAvaddAmAni-dAma varNanapa. yentamatra saMgrAhyam tadarthazca 56 paTapaJcAzattamamUtrato vijJeyaH / teSAM khalu toraNAnAM purataH dvau dvau hayasaGghATau dvau dvau azvayugme evaM narakinnarakiMpuruSamahoragagandharvaSabhasaMghATo vaacyau| kIdRzA ete saMghATA? ityAha'sabarayaNAmayA' ityAdi, sarvaratnamayAH acchAH yAvatpadena-saNhe-lakSNAH ghRSTAH, muTAH nIrajasaH, nirmalAH, niSpaGkAH, niSkaGkaTacchAyAH, saprabhAH, samarIcakAH, sodyotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH ityeSAM saGgo bodhyaH, tathA eSAM vyAkhyAyAM cadurdazamUtra vyAkhyAyAM gtaa| evam-anenaprakAreNa dvAda patI-zreNI, tathA- dve dve vIthI-vIthike, yathA-ve dvemithune-strIpuMsayugme pjnypte| nAgadanta-khuTiyAM kahI gaI haiM unakA varNana 56 veM bhUtra meM jaiso kiyA hai. vaiga hI yahAM para bhI jAnanA cAhiye. ina nAgadantoM ke Upara jo pAMcavarNoM kI mAlAeM kahI gaI haiN| so inakA bhI kathana pahile 56 ve sUtra meM kiyA gayA hai. usI taraha kA vaha yahAM para bhI karanA cAhiye yahI vAta yahAM para 'jAva dAmA' isa pada dvArA prakaTa kiyA gayA hai. tAtparya kahane kA yaha hai ki yaha saba varNana 56 veM sUtra meM kiyA gayA hai. ataH vahAM se hI yaha jAnane yogya hai. bAkI ke aura saba pado kA artha malArtha ke jaisA hI hai. 'savva rayaNAmayA acchA jAva' meM jo yaha yAvada ' pada AyA hai usase yaha 'zlakSNAH, zlakSaNAH, ghRSTAH, mRSTAH, nIrajasaH nirmalA:, niSpakAH, niSkaMkaTacchAyAH, saprabhAH, samarIcikAH, sodyotA, pAsAdIyAH, darzanIyAH. abhirUpAH' pATha saMgRhIta huzrA hai| so isa pATha ke padoM kI tathA pratirUpa isa pada kI vyAkhyA caudahaveM mUtra meM kI jA mALAo kahevAya che. temanuM varNana paNa 56 mAM sUtramAM karAelA varNana pramANe 1 mahI 5Y samAnaNe. 'jAvadAmA' 56 53 24 bAta spaSTa 42vAbhI AvI che. tAtparya A pramANe che ke A badhuM varNana 56 mAM . sUtramAM karavAmAM AvyuM che. tethI badhA pAThakee tyAMthI ja jANI levuM joIe. bAkI rahelA badhA pahAnA patha bhUdArtha prabhArI va samanvo. 'sacarayaNAmayA acchA jAvA' bhAre yAvat 56 cha tethI mA 'lakSNAH, lakSNAH, dhRpTAH, mRSTAH, nIrajasaH, nirmalAH, niSpaMkAH, niSkaMkaTacchAyAH, mapabhAH, samarIcakAH, sodyotA. prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH' 8 sahIta thayecha. 8na pahAnI tabhara 'pratirUpa' pahanI vyAbhya14 mAM sUtramA 42vAmA bhAvI cha. 'do do pa
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjamanIyasUtre ' " teSAM khalu toraNAnAM purato dve dvepayA - yAvatpadena nAgalate azokalate campakalate. canalate cAmralate bAsantikalate atimukkakalate, kundraH late, ityeSAM padAnAM saGgraho bodhyaH, tathA - zyAmalate pratyekaM te kohayo ? ityapekSAyAmAha - nityaM -sadA kusumitAH puSpitAH, 'jAva' yAvata, yAvatpadenanityaM marate, nityaM pacavite nityaM snakine nityaM gucchite, nilaM gulmite, nityaM yamalite nityaM yugalite nityaM vinamite nityaM praNamite, savibhakapatima jaryavataMsakaghare, nityaH kusumita - mayUrita - palacita svayaMkita gucchita gulmita-gamalita-yugalita-vinamita-praNamita suvibhaktaM pratimaJjaryatrataM makaghare, sampi NDitadRptabhramaramadhukarIprakaraM parilIyamAnamatta padakusumAMsavalolamadhuragumagumAyamAna gujjade zabhAge, iti padAnAM saGgrahastadarthazca aupapAtikasUtrato jnyeyH| tathA - sarvaratnamaye sarvAtmanA ratnamayau, acche yAvat yAvatpadena-lakSNAdi padAnAM saGgraho bodhyaH, tathA pratirUpe, epAM. vyAkhyA pUrva kRtA / 378 , 1 2 cukI hai| 'do do pamalayAo 'jAtra' meM jo yaha yAda AyA haiusase 'nAgalate, azokalate campakalate, Amrakalate, vanalate,' vAsantikalate, avimuktalate, kundalate' ina padoM kA saMgraha huA hai. 'pica' kusamiyAo jAba' meM jo yAvatpada AyA hai, usase 'nityaM mayUrite, nityaM elavite, nitya stabakite, nityaM vinamite nityaM praNamiteM, suvibhaktapratimaJjaryavataMsakadhare, nityaM kusumita-mayUrita - pallavitaM - stava kita-gucchita - gulmita-yamalita- pragalita cinamita- paNa mita-suvibhakkama nimajayaMvataMsakadhare sampiNDi tadRptabhramaramadhukarI prakaraparilIyamAnamatta padakusumAvalolamadhuragumagumAyamAnagu'dezabhAge' ina padoM kA saMgraha huA hai. ina padoM kA artha aupapAtika mUtra kI TIkA se jAnanA cAhiye. tathA 'acchA jAva' yahAM pUrvokta zlakSNAdi malagAo jAva' mAM ne yAvat par3ha che. tethI 'nAgalaMte, azokulate, campakalate. cAmralate, vanalate, vAsantikalate, atimuktakalate, kuntakalate yA hotA saMgraha thyo cha, 'nityaM mayUrite nityaM pallavite.. . nityaM stavaH kite, nityaM vinamite nitya praNamite, suvibhakta pratimaJjaya cataM sakaghare, NityaM kusumita- mayUrita - pallavita - svayaMkita - gucchita - gulmita yamalita yugalita vinamita-praNamita suvibhakta maJjaryavataMsakaghare, sampiNDita dRpta. bhramara madhukarI kara parilIyamAnamattapaTpadakusumAsavalolamadhuragumagumAyamAna guMja dezabhAge' yA honA saMgraha thayo che. yA yono artha sopaMcAti sutranI TInI sevA lekhe. tebha' acchAnAva' ahIM yAvat pahathI pUrvota 3 " *
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sudAdhinI TIkA. sU. 59 sUryAbhavimAnavarNanam ... ..tepAM khalu toraNAnAM purataH dvau dvau diksauvastiko prjnyptau| tau sarva ratnamayo acchau, yAvatpadena atraiva sUtro pUrvasahItAni padAni vodhyAni, tathA-pratirUpau, vyAkhyA'mIprAM prAgvat / teSAM khalu toraNAnAM purataH dve dva ' candanakalazaucandanaghaTau prajJaptau, te khalu candanakalazAH vrkmlprtisstthaanaaH| sundarakamaloparisthitAH, tathaiva-paTapaJcAzattamasUtroktavadeva 'vijnyeyaa| . teSAM khalu toraNAnAM purataH dru * dve bhRGgArau-suvarNamayajalapAtravizeSau ' 'jhArI iti bhASApasiddhau, prajJaptau) te khallu bhRGgArAH varakamalapratiSThAnAH uttamakamaloparisthitI yAvatpadaina paTpaJcAzattamamaMtroktAnAM 'surabhivaravAri'pUrNAH' ityAdi kalazavizeSaNa padAnAM saGgraho boyaH, vyAkhyA caipA tata eka bodhyA / tathA-mahAmattagajamukhAkRtisamAnAH-macagajarAjamukhAkArAH prajAtAH, he aMmaNaM ! he AyuSman ! iti // sU0 59 // . . . . . . ... mulam-tesi gaM toraNANaM purao do do aayNsaa| pNnnnnttaa| tesigaM AyasANaM imeyArUve vaNNAvAse papaNatta, taM jahA-tavaNijjamayA-pagaMThagA, veruliyamayA thaMbhayA, vairAmayA do vAraMgA, nAnAmaNimayA valakkhA aMkamayA maMDalA, aNugghasiyanimmalAe chAyA padoM kI vyAkhyA pUtra meM kI jA cukI hai. candana kalaza sundara kalaza ke Upara -usI taraha se sthita hai, aisA jo kahA gayA hai| so * yahAM ila 'tathaiva' pada se 56 ve sUtra meM kahA gayA isa viSaya saMbaMdhI varNana grahaNa karanA cAhiye. 'bhRgAra zabda kA artha bhASAprasiddha jhArI hai 'varakamalapaiTANA jAva' meM jo. vaha yAvatpada AyA hai usase 56 veM mUtra meM kahe gaye 'murabhivaravAripUrNAH' ityAdi kalazaH vizeSaNoM kA saMgraha ' huA hai . huna' padoM ko vyAkhyA usI mUtra meM kI gaI hai| mU0 59 // kalakaNa vagere padono saMgraha thayo che. A badhAM padonI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. candana kalaza suMdara kalazonI upara tevI ja rIte goThavelA che. Ama je kahevAmAM manyu cha, tethI mahI 'tathaivaM' 54thI 56 mA sUcanA sA viSaya sadhI pani aNu sabhA meya. 'bhRgAra' zAhana! artha ArI thAya cha. . 'varakalamapaTTaDhANA jAba' mA 2 yAvata 56 mAve cha tethI. 56 mA sUtramA Aveda "surabhivaravAripUrNAH' vagere sazAnA vizeSaNAtu aMDA 42vAMmA mA0yu cha. 2 sarva padanI vyAkhyA te atramAM ja karavAmAM AvI che. e sR. 59 che
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 rAjapraznIyasUtre samabaddhA, cadamaMDala paDiNigAsA, mahayA mahayA addhakAyasamANA paNNattA samaNAuso ! tesi NaM toraNANaM purao do do varanAbha thAlo paNNattA, accha ticchaDiyasAli taM dulaNahasaMdiTTupaDipuNNA iva cihaMti savvajaMvRNayamayA jAva paDirUvA mahayA mahayA rahaca - kavAlasamANA paNNattA samaNouso ! | tesi NaM toraNoNaM purao do do pAIo paNNattAo, tAo NaM pAio acchedgaparIhatthAo NANAmaNipaMcavaNNassa phalahariya gassa bahupaDipuNNAo vitra citi, savvarayaNAmaIo acchAo jAva paDiruvAo mahayA mahayA gokaliMjaracakasamANIo paNNa tAo samaNAuso ! | tesiNaM toraNANaM purao do do supaiTTA paNNattA, NANA vihapasAhaNabhaMDaviraiyA iva cidvaMti savvara NAmayA acchA jAva paDivA / tesi NaM toraNANaM purao do do manoguliyAo / paNNattAo tAsuNaM maNoguliyAsu bahave suvaNNa - ruppamayo phalagA paNNattA / tesu NaM suvaNNarupamaesu- phalagesu bahave vayarAmayA nogadattayA paNNattA / tesuNaM vayarAmaesa nAgadaMtaesu bahave vayarAmayA sikkagA paNNattA / tesu NaM vayarAmaesa sikagesu kinhasutta sikagava tthiyA nIlasuttasivatthiyA lohiyasutta sikagavatthiyA hAliddasuttasikagavatthiyA sakalasuttasikagavatthiyA bahave vAyakaragA paNNattA savvaveruliyamayo acchA jAva paDivA / tesi NaM toraNA NaM purao do do cittA, rayA karaDagA paNNattA se jahA NAmae ranno cAuraMtacakkavahissa citte rayaNakaraMDae veliyamaNiphalihapaDalapaJcoyaDe sAe pahAe te pase savvao samaMtA
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 subodhinI TIkA sU. 6. sUryAbhavimAnavarNanam obhAsai ujjovei tAvei pabhA sei| evameva te'vi cittA rayaNaka raMDagA sAe pabhAe te paese sambao samaMtA obhAsaMti ujjAveMti taveti pabhAti / tesi gaM toraNANaM purao do do hayakaMThA gayakaMThA narakaMThA kiMnarakaMThA kiMpurisakaMThA mahoragakaMThA gaMdhavvakaMThA usabhakaMThA savvarayaNA mayA acchA jAva pddikhvaa| tela Na hayakaMThaesu jAva usabhakaMThaesu do do pupphacaM. gerIo mallacaMgerIo cuNNacaMgerIomadhacaMgerIo vatthacaMgerIo A bharaNabhaMgerIo siddhatthacaMgerIo lomahatthacaMgerIo paNNattAo, savvarayaNAmayAo acchAo jAva pddiyaao| tAsuNaM pupphacaMgeriyAsu lomahatthacaMgeriyAsu do do pupphapaDalagAiM jAva lomahatthapaDalagAI savvarayaNAmayAI acchAI jAva pddiruuvaaiN| siNaM toraNANaM purao do dosIhAsaNA paNNattAM / tesiNaM sIhAsaNANaM vaNao jAva daamo| tesi Ne toraNANaM purao do do ruppamayA chattA pnnnnttaa| te NaM chattA veruliyavimaladaDA jaMbUNayakanniyA vairasaMdhI muttAjAlaparigayA aTusahassavarakaMcaNasalAgA daddara malayayasugaMdhisavvouyasurabhi sIya lacchAyA magalabhatticittA cNdaagaarovmaa| tesi gaMtoraNANaM purao do deo cAmarAo paNNattAo, tAoNaM cArmarAo caMdappabhaveruliyavaparanANAmaNi rayaNa khaciyacittadaMDAo suhuma rayayadIhavAlAo saMkhaMka kuMdadagarayayamayamahiyapheNapuMjasaMnigAsAo savvarayaNAmayAo a. cchAo jAva pddiruuvaao| tesiNaM toraNANaM purao do do telasamuggAkoTTasamuggo pattasamuggA coyagasamuggA tagarasamuggA elAsamuggA
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamatre 282 hariyAlasasuggA hiMgulayasasuggA maNotilAlamuggA aMjaNasamuggA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // sU. 60 // .... __ chAyA-tepAM gbala toraNAnAM purato drau dvau AdI prajJaptau teSAmAdarzA nAmayametadrUpo varNAvAma prAptaH, nayathA-tapanIyamayAH prakaNThakA , vaiDUryamayAH stambhakAH, vajramayAni dvArAGgANi nAnAmaNimayAni balAkSaNiM aGkamayAni maNDalAni anavadharSitanirmalayA chAyayA samanuvAddhAH candramaNDalapatinikAzAH mahAntaH mahAntaH akAyalamAnAHprajJaptAH zramaNA''yupyana ! / teSAM valu . . 'tesi NaM toraNA NaM purao' ityAdi ! vArtha-(temi Na toraNANapurao do do AyaMsA paNNattA) una toraNoM ke Age do do darpaNakahe gaye haiM. tesiMNa AyaMsANaM imeghArUve vagAvAMse paNNatte) una Adarzo kA isa prakAra se yaha varNana kahA gayA hai. (jahA) jaise-(tavaNijamayA pagaMThagA, veruliyamayA agA, vaharAmayA docAragA, nAnAmaNimayA valakkhA aMkamayA maMDalA) ina AdI kI jo pITha hai, vaha tapanIyamaya hai. arthAta jisa sthAna para ye rakkhe hue haiM vaha sthAna suvarNa kA banA huA hai. inake staMbha vaiDUryamaNi ke bane hue haiM, ina dvArake avayava bhI ar3ayamaNi ke bane hue haiM, nAnAmaNiyoM ke inake kaNThAbharaNa kada ke alaMkAra vizeSa bane hue hai, aMkaratna ke inake maMDala bane hue haiM, (aNugdhasiya limmalAe chAyAe samaNubaddhA; caMdamaMDala paDiNiMgAsA, mahaMyA mahayA andrakAyasamANA paNNattA samaNAuso) ye darpaNa' gharpaNa kiye binA .'tesiM the. toraNANe purao' ityAdi / satrArtha-(tesiM gaM toraNANaM puraoM do do AryamA paNNatA ) te '62 24 tAzunI sA maNNA (masAyA) vAya che. temi NaM AyaMbhANaM imeyArUce vaNNAvA paNNate) te. paNa varNana AT PAL pramANe 42vAmI mAye cha. (taM jahA) bha (tavANijamayA pagaMThagA, veruliyanayA thaMbhagA, barAmayA dobAragA, nAlArmANamayA balakArakhA akamayA maMDalA) ApaNanA je pITha che te tapanIya maya che, eTale ke je sthAna upara te mUkelA che te sthAne suvarNanA banelA che. tenA thAMbhalAo beDUrya maNinA banelA che. tenA dvAranA ave paNa pUrvamaNinA banelA che. aneka maNionA temanA kaMThAbharaNuM vizeSa anatA cha, tmn| ma 2542(nanA panetA cha. ( aNugghasiya nimmalAe
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAnavarNanA : rU83 toraNAnAM purato dvaivajranAbha sthAle prajJapte tAni bala acchatricchadritazAli. taNDulanakhasaMdaSTa pratipUrNAni iva tiSThanti / sarvanAmbUnadamayAni cAvat patirUpANi mahAnti mahAnti rathacakravAlalamAnAni prajAtAni zramaNA''yupman! / teSAM khalu toraNAnAM purato de dve pAyau prajJapte, tAH khalu pAtryaH accho dakaparihastAH nAnAmaNipaJcavarNaiH phalaharitakaiH bahupratipUrNA iva tiSThanti, ho svabhAvataH apanI nirmalaprabhA se saMyukta hai. tathA-vRtta ujjavala hone se candramaNDala ke jaise haiN| bahuta bar3e haiM / ataH he zramaNa AyuSman / Adhe zarIra ke barAvara kahe gahe haiM. (tesi Na toraNANa purA do do vairanAbha . thAlA paNNattA, ' acchaticchaDiyasAlitaMdulaNahasaMdiTThapaDipuNNA , iva ciTThAMti) ina toraNoM meM se pratyeka toraNa ke Age do do vajranAbha sthAla-jisakA madhyabhAga vajraratna se naMTita haiM aise thAlapAtra vizeSa-kahe gaye haiM ye saba bananAbha sthAla nirmala-svaccha aise tIna bAra choTe gaye -zodhe gaye-zAlitaNDuloM se pratipUrNa hue hai, pAtra kI taraha se haiM (satrajaMbUNayamayA, jAva paDirUvA, mAyA maIyA rahacavAlasamANA ' paNNattA samaNAuso) ye zramaNa ! AyuSman ! ye lava bajranAbha sthAla sarvathA. jambUnada nAmaka svarNa vizeSa ke bane hue haiN| yAvat pratirUpa haiM tathA bahuta caMDe haiM aura jaisA gola ratha kA cakra hotA hai aise kahe gaye haiN| (tesi Na toraNANaM puraoM do do pAIo paNNattAo) ina toraNoM ke Age do do choTe 2 pAtra kahe gaye haiN| (acchodagaparihatthAo NANAmaNipaMcagaNamsa phalachoyAe samaNubaddhA.caMdamaMDalapaDiNigAMsA, mahayA mahayA addhakAyasamANA paNNatA samapAuso) te paNa ghasAyeda na lAvA chAMye svAmAvi rIta nimaNa pribhAthI yukata rahe che temaja vRtta ujavaLa havA badala caMdra maMDaLa jevAM lAge che. te bahu ja vizALa che tethI he zramaNa AyuSyana! teo ardhA zarIranI jeTalA DevAya cha. (tesiMNaM toraNANaM purao do do varanAma thAlA pagattI, accha. nicchaDiyasAlitaMdalaNahasaMdipaDipuNNA iva ciTThAMti) 2 tANamAthI dareke dareka toraNonI sAme babbe vajInAbhasthAla-ke jemano madhyabhAga vajaratna jaTita che evA thAla-pAtra vizeSa kahevAya che. A sarve vanAbha sthAle nirmaLa -svaccha traNa vAra khAMDIne sApha karelA zAli te DulethI bharelA che, ane patranI rema che. (savva jaMbUNayamayA, jAtra paDirUvA, mahayA mahayA rahacakavAla samANA paNattA samaNAuso) he zrama ! mAyupman ! 251 yA nAma sthA sarvAtmAnA jaMbUnada nAmaka suvarNa vizeSanA banelA che. yAvatu pratirUpa che temaja bahuja vizALa che ane rathacakanI jevI goLa AkRti vALA upAya cha. (tesiM NaM toraNANa purao do do pAIo paNattAo) 24. 15!
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 rAjapraznIyasUtre sarvaratnamayyaH acchA yAvat pratirUpAH mahatyo mahatyo gokaliJja cakrasamAnAH prajJAptAH zramaNA''yuSman ! teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau supatiSThako majJaptauM, te khalu nAnAvidhamasAdhanabhANDavirAjitA iva tiSThanti / sarvaratnamayAH acchAH yAvat prtiruupaaH| teSAM khalu toraNAnAM purato dve dve manogu. hariyagassa bahupaDipuNNAo viva ciTThati) ye choTe 2 pAtra nirmalajala se paripUrNa haiM ataH pAMca prakAra ke anekavidha maNi nisameM lage hue haiM aise haritavarNavAle phaloM se ye bahuta sundara DhaMga se bhare hue na ho mAno aise mAlUma par3ate haiN| (savvarayaNAmaIo acchAo jAva paDihavAo mahayA mahayA, gokaliMjaracakasamANImo paNNatAyo) ye saba choTe 2 pAtra sarvathA ratnamaya hai : nirmala hai, yAvat pratirUpa hai, pRthula (baDA) haiM ataeva he zramaNa AyuSman ! gAya ko cArA jisameM rakhate haiM aise vaMza nirmita TokarI ke samAna ye AkAra meM gola gola kahe gaye haiN| (tesi ga toraNANaM puro do do supaTThA paNNattA) ina toraNoM ke Age do do sumaSThika pAtra vizeSa kahe gaye haiN| (gANAviha pasAhaNabhaMDaviraiyA, iva ciTThati) ye supratiSThaka nAnA prakAra ke prasAdhanoM ke sAdhanabhRta sarvopadhi AdiupakaraNa vAle pAtroM se bhare hue jaise pratIta hote haiM / (sambarayaNA mayA acchA jAva paDisvA) ye saba sarvathA ratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat patirUpa haiN| tesi NaM toraNANaM purao do do maNoguliyAo, paNNatAo) toraNAnI sAme ye nAnA pAtra upAya cha. (acchodagaparihatthAo, NANAmaNi paMcavaSNassa phalahayagamsa bahupaDipuNNoo viva ciTThAta) mA nAnA nAnA pAtre nirmaLa jalathI paripUrNa che, ethI pAMca jAtanA anekavidha maNi jaTita hovAthI A badhA pAtra harita varNavALA suMdara phaLathI bharelA hoya tema dekhAya che. savara yaNAmaIo acchAo jAca paDiruvAo mahayA mahayA gokaliMjara cakkaramANIyo paSNatAo) mA gadhA nAnA pAtra sarvathA ratnamaya cha, nirmaLa che, yAvat pratirUpa che, pRthula che ethI ja he zramaNa AyuSyan ! gAyane cAra jemAM mUkavAmAM Ave che tevA vAMsanA TepalA jevA goLa AkRtivALA kahevAya che. ( tesi e' toraNANa purI do do muiTThA paNattA) tArAnI sAbhe 25o suprati upAya cha. (NANAviha pasAhaNabhaMDa viraiyA, iva ciTThati) e supratiSThake nAnA prakAranA prasAdhanA sAdhanabhUta sarvoSadhi vagere upakaraNa vALA pAtrAthI marezAnI ma sAge cha. ( savarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) me | sarvAtmanA ratnamaya cha, ni cha yAvata prati35 cha, (tesiM the tora
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAnaNavanam - 1 like prajJapte / tAsu khalu manogulikAsa bahUni suvarNa-rUpyamayAni phalakAni prajJaptAni teSu khalu suvarNarUpyamayeSu phalakeSu vo vajramayA nAgadantakAH prajJaptAH / teSu gkhalu vajramayeSu nAgadantakeSu bahUni vajramayAni zikyakAniprajJaptAni / teSu khalu vajramayeSu zikyakeSu kRSNamutrazikyakAvasthitAH nIlasUtrazikyakAvasthitAH lohitamUtrazakyakAvasthitAH hAridrasUtra zikyakAvasthitAH zuha mUtrazikyakAvasthitAH bahavo vAtakarakAH prajJaptAH sarvavaiDUryamayAH acchAH yAvat pratirUpAH teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau citroM una toraNoM ke Age do do manogulika - Asana vizeSa kahe gaye haiM / (tANaM maNoguliyA bahave suvaNNarupamayA phalagA paNNattA) una mano gulikAoM para aneka suvarNa evaM cAMdI ke bane hue pATalA kahe gaye haiM (te NaM suvaNNarupamaesa phalagesa bahace vayarAmayA nAgada tayA paNNattA) una suvarNa evaM cAMdI ke bane hue pATalAoM meM aneka vajraratna kI kIle lagI huI kahI gaI hai| (NaM vairAmaesa nAgadatae bahave vayarAmaya sikagA paNNattA) una vajramaya kIloM ke upara aneka vajraratna ke bane hue chIke TaMge hue kahe gaye hai | ( tesu NaM vatrAmaesa sikage kiNhasuta sivatthiyA nIlasuttasikagavatthiyA lohiyasuttasikagavasthiyA hAlidasuttasikagavatthiyA sukillasutta sikkagavatthiyA bahave vAyakaragA paNNattA ) una vajraratnamaya chIkoM ke Upara kRSNa sUtravAle chokoM se baMdhe hue, nIlamUtrabAchIkoM meM baMdhe hue, lAla mutrAtrAle chIkoM meM baMdhe hue. pIna (pIlA) mutranAle gANaM purao do do maNoguliyAo, paNNattAo) te toraNonI sAme mane manAgulikAo-Asa 1-zAsana vizeSa hevAya cha ( tAsu NaM maNoguliyAsu vahave suvaNNaruppa phalagA paNNattA) te manosiyo Asana para yAMhI tema sonAnA anesA ghAsA pATalAo hevAya cha. (tesiM NaM sutraNNarupamaesa phalagesu vahave vayarAmayA nAgadaMtayA paNNattA) te seAnA temaja cAMdInA banelA pATalAemAM ghaNA vAratnanI khIlIe ThekelI che tema vAya cha. (tesu Na vaharAmaesa nAgadaMta esu bahave vayarAmayA sikagA paNNattA te vajraratnanI khIlAnI upara ghaNA vAratnanA banelAM zIkAe bhavelAM che tema kahevAya che. (temu gaM vairAmaemu sikkagesu kinhasuttasikkagavatthiyA nIlamuta ferenatryA lohiyamuttasikkagavatthiyA hAlimuttasikkagavatthiyA sukilla sunasivatthiyA bahave vAyakaragA paNattA) te varatnanA zIghrayotI upa2 zIkAomAM AMdhavAmAM AvelA kALA deArAvALA, zrIkAemAM bAMdhavAmAM AvelA nIlA dorAvALA, zIkAomAM bAMdhavAmAM AvelA rAtA dArAvALA, zIkAmAM bAMdha 385
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 386 strii ratnakaraNDako majJaptau, sa yathAnAmakaH rAmaH cAturana cakravartinaH citraH rannakaraNDakaH vaiDUryamaNisphaTikapaTalamatyavamta: strayA prabhayA tAn pradezAna sarvataH samantAda avabhAmayati udyotayati tApayati prabhAmayati / evameva te'pi citrAH ratnakaraNDakAH svayA prabhayA tAna pradezAna sarvataH samantAn ababhAsayanti udyotayanti tApayanti prabhAmaryAnta / teSAM gvaTa noraNAnAM purataH chIkoM meM baMdhe hue, evaM sapheda mUtrabAle chIkoM meM baMdhe hupa aneka zAna karaka-phalaza vizeSa rakhe hue. kahe gaye haiM / (samye beliyamayA acchA jAva paDisvA) ye saba bAta karaka ceharyamaya ta nirmala / yAvata pratirUpa kahe gaye haiN| (tasiMNaM toraNANaM puraoM do do cinA rayaNa karaMDagA paNattA) una toraNoM ke Age do 2 aguna ratnakaraNDaka kahe gaye haiN| (se jahAnAmA ranno cAuraMtacakavahissa citte rayaNa karaMDae vemaliyamagiphalipaDalapacoyaDe sAe pahAe te paese sacao mamatA obhAsai unnoveDa tAveDa pabhAsei) jaise-pakhaMDAdhipati rAjA kA citra-yadabhuta ratnakaraNDaka baMdaryamaNi // sphaTikamaNi se AcchAdita huzrA apanI prabhA se apane pAmake pradezoM ko cAroM dizAoM meM tathA cAroM vidizAoM meM prakAzita karatA hai, udyotita karatA hai, tApita karatA hai, pabhAsita karatA hai (evameva ne vi. cittA rayaNakaraMDagA sAe pabhAe te pae se sacao samaMtA obhAmaMti, ujoti, tAveMti pabhAseM ti) isI taraha se ve toraNAvasthita ratnakaraNDaka vAmAM AvelA pILA derAvALA ane zIkAomAM bAMdhavAmAM AvelA sapheda derAvALA dhaar| pAta424-460 vize5 bhUsai upAya cha. (savve vegaliyamayA acchA jAva paDirUvA) mA adhA pAta:24-4 vizeSa- bhaya mane niNa yAvata prati35 kahevAmAM AvyA che. (tesiMNaM toraNA Na purao do do cittA rayaNakaraMDagA paNNanA) te tara. honI sAme ye mahAbhuta 2tna424 ghaDavAya cha. ( se jahAnAmae ranno cAu. raMtacakkATissa cio gyaNakaraMDae vemaliyamaNiphalihapaDalapacoyaTe mAe pahAe te paese samvo samaMtA obhAmaha ujjoveda tAveda pabhAseDa) cha khaMDanA adhipati rAjAnI addabhuta ratnakaraMDaka dauDUryamaNi ane sphaTikamaNithI - AcchAdita thayelI chabI pitAnI prabhAthI AsapAsanA pradezane cAre tarapha dizAomAM temaja vidiziomAM prakAzita kare che. udyotita kare che, tApita kare che. prabhAsita kahe che. (evameva te vi cittA rayaNakaraDagAsAe pabhAe te paese sanyo samaMtA obhA. ___ saMti, ujjoveM ti, tAveMti pabhAse ti) tebhana ta tAna ? sAme bhUdA 2tna
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAnavarNanam statekaNThau gajakaNThau narakaNThau kinnarakaNThau kiMpuruSakaNThau mahoragakaNThau gandharvaNThau vRSabhakaNThau sarvaratnamayau acchau yAvat pratirUpau / teSu khalu hayakaNTheSu yAvad vRSabhakaNTheSu dve dve pucaGgeya mAlyacaGge cUNaca gandhacakre vastra AbharaNacaMDeya siddhArtha lomahastaca prajJapte, sarvaratnamaya acche yAvat pratirUpe / tAsu khalu puSpaca GgerikAsu yat lomabhI apanI prabhA se una apane Amanna pApta sthAnoM ko saba dizAoM evaM vidizAoM meM prakAzita karate haiM udyotita karate haiM, tApita karate haiM, prabhAsita karate haiM / (tesi NaM toraNA NaM purao do do hayakaMThA gayakaThInarakaMThA kinnarakaMThA kiMpurisakaMThA, mahoragakaMThA, gaMdhavtrakaThA, usa bhakaMThA, savvarayaNAmagrA acchA jAva paDivA) una toraNoM ke Age do do ghoDe kI AkRti jaise ghoDalA kahe gaye haiM, isI prakAra do do gajakaThe, narakaMTha. kiMnaraka MTha, kiMpuruSakaMTha, mahoragakaMTha, gandharvakaMTha aura hRSabhakaNTha kahe gaye haiM / ye saba hathakaNThAdika sarvathA ratnamaya haiM, accha-nirmala yAvat - pratirUpa haiM / (tesu NaM hayakaMThaesu jAva usakaTheesa do do puppha caMgerIo mallacaMgerIo cuNNacaMgerIo gaMdhacaMgerI, vatthacaMgeroo, AbharaNacaMgerIo, siddhatthaca gerIo, lomahatthaca geroo, paNNattA) una hayakaThoM se lekara pabhakaThautaka ke Upara do do puSpaca' gerIkAe~ - puSpa rakhane kI cArikAe~ cUrNaca gerikAe, gaMdharvavagerikAeM vastravagairikAeM, AbharaNacarikAe, siddhArtha - sarSapaca gerikAeM, evaM lomahastacaMgekAe kahI gaI haiM / karaDakA paNa peAtAnI prabhAthI peAtAnI AsapAsanA pradezane sarvI dizAe temaja vidizAomAM prakAzita kare che, udyotita kare che, tApita kare che, prabhAsita kare che. ( tersi NaM toraNAM purao do do hayakaMThA gayakaMThA, narakaMThA kinnarakaMThA kiMpurisakaMThA, mahoragakaMThA gaMdhavkaMThA, usakaThA. savarayaNA mayA acchA jAva paDivA) te tAralonI sAbhe mamme ghoDAnI AkRti nevA ghoDasAma AhevAya hai. mA prabhAho na janme hai, na244, unnara:4, puruSaH 4 mahoragahu~, ga dhavaka ane vRSabhaka" kahevAya che. A badhA yaka vagere sarvAtmanA ratnamaya che. agcha-nirmANa yAvata prati3 che. (telu NaM iyakaThaesu jAva usabhakaMTheelu do do puSpacaMgerIo malacaMgerIo, cuNAcaMgerIo, gaMdhaca gerIo, vatthacaMgerIo, AbharaNaca gerIo. siddatthaca gerI zro, lomahatthaca gerIo paNNattAo) te huyaka ThAthI mAMDIne vRSabhakA sudhInA badhA upara khakhkhuM puSpa mUkavAnI chAMma cUNa mUkavAnI chAkhA, gadha mUkavAnI chAkhA, vasra mUkavAnI chA, AbharaNu mUkavAnI * ==== 387
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 rAjapraznoyasUtra hastacaGge rekAsu de dve puSpapaTalake yAvat lomahastapaTalake sarvaratnamaye acche yAvat prtispe| teSAM khalu toraNAnAM purataH dve de siMhAsane prajJapte / teSAM khalu siMhAsanAnAM varNako yAvat dAmAni / teSAM khalu toraNAnAM purataH he dve rUpyamaye chatre prjnypte| tAni khalu itra i pAnimADAni jAmbU nadakarNikAni vajrasandhIni muktAjAlaparigatAni aSTasahasavarakAJcanazalAkAni (sancarayaNAmayAo acchAo jAva paDirUvAo) ye saba caMgerikAeM sarvathA ratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat pratirUpa haiN| (tAmu NaM pumacaMgeriyAsu jAva lomahatthaca geriyAsu do pupphapaDalAI jAva lomahatthapaDalagAi savarayaNAmayAI acchAI jAva paDirUvAi') ina puSpaca gerikAoM se lekara loma hastacagerikAoM taka kI saba cagerikAoM ke mukhoM para do do puSpapaTalaka-puSpamaya AcchAdana vizeSa kahe gaye haiM / ye saba paTalaka sarvathA ratnamaya haiM, nirmala haiM, yAvat pratirUpa haiN| (tesiM gaM toraNANaM purao do do sIhAsaNA paNattA) ina toraNoM ke Age do do siMhAsana kahe gaye haiM (tasiMNa sIhAsaNANaM vaNNao jAva dAmA) ina siMhAsanoM kI varNana paddhati dAmoM (mAlAoM) ke varNana taka pahile jaisI kahI gaI hai vaisI jAnanI cAhiye (tesi NaM nogNANaM purao do do ruppamayA chattA paNattA) una toraNoM ke Age do do rajatamaya chatra kahe gaye haiN| (oNa chattA veruliyavimaladaMDA, jaMbUNayakanniyA, vairasaMdhI, muttAjAlaparigayA, chAyo bhane soma tayAzima (1) pAya cha. (savarayaNAmayAo acchAo jAva paDivArUo) mA madhI yozizamI (chAyA) savathA ratnamaya cha, nimaga cha yAvat prati35 cha. (nAsu NaM pupphacaMgeriyAsu jAva lomahatyacaMgeriyAmu do pupphapaDalAI jAva lomahatthapaDalagAI savagyaNAmayAI acchAI jAva paDirUvAI) mA 05 yAgeriyo (chAyA) thI bhAMDIna samasta yorimnm| (chAbo) sudhInI sarva caMgerikAo (cha) nA meM para babbe puSpa paTalaka-puSpathI banelA AcchAdana vizeSa (DhAMkaNuo) kahevAya che. A badhA pATalake (DhAMkaNuo) sarvathA 2lamaya cha. ni cha, yAvat prati35 cha. (tesiNaM toraNANa purao do do sIhAmaNA paNNattA) te tozanI sAme madhye siMhAsanA vAya cha (tesi NaM sIhAsaNA NaM vaNao jAva dAmA) te siMhAsanAnu' varNana pahelI dAme mALAe) sudhAravAmAM AvelA paNa jema ja samajavuM naye. (tesi NaM toraNANaM purao do do ruppamayA chattA paNNattA) 'ta toraNAnI sabhe mamme yAhInA chatrI upAya cha.(to Na chattA veruliyavimala . daDA, jaMvRNayakanniyA, vairasaMdhI, muttAjAlaparigayA, aTTasahassavarakaMcaNa
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. su 60 sUryAbhavimAnavarNanam 389 dardaramala jasugandhi sarva RtusurabhizItalacchAyAni maGgalabhakticitrANi candrA sskAropamAni / teSAM khalu toraNAnAM purataH dve dve cAmare majJapte / tAni khalu cAmarANi candraprabhavaiDUrya vajanAnAmaNiratnakhacitacitradaNDAni sUkSma rajatadIrghavAlAni anusaharUmavaraka' caNasalAgA, daddaramalayaya sugaMdhisanvouyasurabhisI palacchAyo, maMgalabhatticittA caMdAgArovasA) ye rajatamatra chatra baiDUryamaNi ke sila daNDavAle haiM / ina chAtroM ko karNikAeM jAmbUnada nAmaka sone ko banI huI hai / vajaratna kI inakI sandhiyAM banI huI haiM. muktAnAla se ye pariveSTita haiM uttama sone kI banI huI inakI 1008 zalAkAeM haiM. inakI chAyA pracura zrIkhaNDacandana kI jaisI sugaMdha se yukta hai evaM samasta RtuoM meM zobhanagagdha se yukta haiM, tathA zaityaguNa se yukta hai. ye sava chatra svastikAdika ATha maMgaloM kI racanA se adbhuta haiM / tathA candramA ke AkAra jaise gola hai / (siNaM toraNA purao do do cAmarAo paNNattAo-ta -tAoNaM cAmarAo caMdappama veruLiyavayaranANAmaciragaNa vaNiya. cittadaMDAo) uda toraNoM ke Age do do cAmara kahe gaye haiM. ye cAmara candrakAntamaNi vaiDUryamaNi aura vajraratna Adi nAnAmaNiyoM vAle daNDoM se yukta haiM ataH inake ye daNDa aneka varNavAle hone se daNDa adbhuta haiM. ina cAroM ke jo bAla haiM - ve bahuta dIrgha-lambe haiM, evaM yukSma haiM. aura ye saba bAla rajata-cAMdI ke bane hue haiM / yahI bAta ( sumarayayamalAgA, daddaramalayayasugaMdhi soyasurabhisI yalacchAyA maMgalabhatticittA caMdIgArovamA) te thAMhInA chatrI vaidUryamaNinA vibhasa ( svaccha ) hAMDIvAnA hai. A chatronI kaNikAo jAMbUnA nAmaka sutra vizeSanI banelI che. emanI sadhIe vajraratnanI banelI che. ee mukatAjAlathI pariveSTita che. A khadhAmAM senAnI khanelI 1008 zAlakA che. emanI chAyA pracura zrIkhaMDacaMdananA jevI sugaMdhathI yukta che, temaja zItalaguNuthI yukata che. A badhA chatro svastika vagere ATha maMgaleAnI racanAthI cuta adbhuta che. temaja candranA AkAra jevA geALa che, - (teSiNaM toraNAga purao do do cAmarAo paNNacAo-tAo e cAmarAo cadappabhaveruliyAnANAmaNi rayaNasvaciyacitsAha 'DAo) te teAraNeAnI mA khambe camA kahevAya che, A badhA cAmarI candrakAMtaNa, sUrya maNi ane vAratna vagere aneka maNiethI yukata dAMDIe vALA che. chatronI dAMDIe vividha vaNu vALI hAvA khadala adbhuta zaiAbhA dharAve che. A camareAnA je vALa che, te bahu ja lAMkhA che ane samache ane A badhA vAgdha cAMdInA banelA
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 rAjamanIgama: zaGkhAGkakundada 6 rajo'mRtamarthita phenapuJjasannikAzAni sarvaratnamayAni acchAni yAvat pratirUpANi / teSAM khalu toraNAnAM purataH dvau hau tailasapudgo koSThasamudgau patra samudgau coyakasamudgautasamudgau palAsamudgau haritAlasamudgau hisage manaHzilAsamudgau aJjanasamudgau sarvaratnamayo acchI yAvat pratirUpoM // mu0 60 // dIbAlAo ) isa pada dvArA makaTa ko gaI haiM. (saMvakuM dadgarayayamayamahiyaNa puMjasaMnigAsAo) ye saba cAmara zekha, aMka, kunda, dakaraja evaM mathita amRtaphenapubja ke jaise zubhravarNavAle haiM (savvarayaNAmayAo acchAo jAva paDivAoM ) tathA sarvaNa rajatamaya hai evaM accha-nirmala yAvat pratirUpa hai| (tesi NaM toraNANaM purao do do telasamuggA ko samuggA pattasamuggA coyagasamuggA tagarasamuggA elAsamuggA hariyAlasamuggA, hiMguyasamA momilAlasuggA, ajaNasasuggA, sancarayaNAnayA acchA jAva paDiyA) ina toraNoM ke Age do do tailasamudga - sugaMdhitaila se pUrNa saMpuTa, do do koSTha samudga do do patra samudga, do do coyaka samu dga, do do tagaramamudga. do do elA- (elacI) samugad, do do haritAla do do hiMgalamugad, do do manaHzilA samudga aura do do ajana samudga kahe gaye haiN| ye saba samudga sarvathA ratnamaya haiM yAvat nirmala hai pratirUpa haiM / cha. gA vAta (muhumaradIhavALAo) yA pahavaDe auTa 12vAmAM bhAvI hai. (lekhakaku dadagarayayamayamahiya pheNapuMja saMnigAsAo) A sa yabharozAma, aMka, kuMda, dakaraja ane marthita amRta phaina puja jevAM zubhra (zvetA) vaNu vALA che. (maraNamayAo acchAo jAna paDinAo ) tabha sarvathA rajatamaya che ne cha nirmANa yAMvarta pratiya che. (nesi NaM toraNANaM purao do do tellasasuggA kohasamuggA pattasamuggA, coyagamamuggA tagarasamuragA elAsamuggA hariyAlasamuggA, hiMgulayasamuggA maNosilAsamuggA aMjaNasamuggA, saccaraNAmacA, acchA jAna paDivA) bhA mavA tAraNAnI sAme akhe tela samudrA--suvAsita tailathI bharelA saMpuTA, abbe keSTha samudgA, khae patra samudgA, makhkhuM ceAyaka samudragA, khambe tagara samugA babbe hiratAla samudrA mamme elA (elacI) samudgA, khajje manaHzilA samudgA ane khakhkhu jana samudrA kahevAya che. A badhA samu sarvathA ratnamaya che, nirmaLa che, cAvatu pratirUpa che.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhino TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAnavarNanam 321 ___TIkA-'tesi NaM toraNANaM purao' ityAdi-teSAM-pUrvoktAnAM khalu toraNAnAM purata:-agrataH dvau dvau Adarzo-darpaNau prjnyptau| toSAM khalu AdarzAnAm ayametadrapaH-anupada vakSyamANasvarUpaH varNAvAsaH-varNanamArgaH prajJaptaH, tadyathApSAmAdarzAnAM prakaNThakAH-pIThavizeSAH, tapanIyamayAH-svarNavizeSamayAH, prajJaptA iti prennaanvyH| evamagre'pi, vaiDUryamayAH-vaiDUyamaNimayAH stambhakAH-- mayAni bajraratnamayAni, dvArAGgANi-dvArAvayA nAnAmaNimayAni balAkSANikaNThAbharaNavizepAH aGkamayAni-aGkaratnamayAni maNDalAni-prativimbasthAnAni kAcasthAnIyAni, punamte darpaNAH ? . kIdRzA ityAha--anavagharpitanirmalayAanavadharpitena-avagharSaNAbhAvena-vinA'pi gharSaNaM svabhAvAt yA nirmalA svacchA tayA chAyayA-prabhayA samanubaddhA-saMyuktAH, tathA candramaNDalapratinikAzAHvRttojvalatvena candramaNDalatulyA, tathA-mahAnto mahAnta:-atimahAntaH, kiya. tparimitAtimahAntaH? ityatrAha-ardhakAyasamAnAH-zarIrArdhapramANAH prajJaptA zramaNA ''yuSman !-ziSyasaMbodhanamidam / teSAM khalu toraNAlA purato hai va vajranAbhasthAle vajraratnanaTitamadhyabhAgayuktau-pAtravizeSau, prajJapte, tAni stholAni ca acchatrizchaTitazAlitaNDulana khasaMdaSTamatiparNAni acchA:-vizuddhasphaTikavat nirmalAH, te ca trizchaTitAH-cAravaMya zodhitAzca te nagvasaMdaSTA:-narsavituSIkRtAzca te zAlitaNDulAHdhAnyavizeSasambandhitaNDulAH taiH pratipUrNAni tathA, iva-tAzataNDulaparipUrNapAtravat vajranAbhathAlAni tiSThantisanti, atetaNDulavizeSaNasya nakhasaMdaSTasya pUrvaprayogayogyatve'pi paranipAtaH prAkRtatvAt, punaH kIdRzAni tAni sarvenAmvUnadamayAni-sarvAtmanA-jAmbUnadAbhidhasvarNavizepamayAni, yAvat-yAvatpadena TIkArtha isakA mUlArtha ke jaisA hI hai parantu jahAM 2 vizeSatA hai vaha isa prakAra se hai-AdarzoM ke prakaNThaka se tAtparya pITha(Asana) vizeSa hai, maNDala zabda se yahAM prativimba sthAna liyA gayA hai aura vaha darpaNarUpa hai| 'samaNAuso' yaha pada ziSya ke saMmbadhana ke liye kahA gayA haiN| 'savyajaMbUNayamayA jAva' meM jAva yAvat pada AyA hai usase TIkAI- A sUtrano TakAthe mUlArtha jevo ja che. paNa jyAM jyAM kaMIka samajavA jevI savizeSa vastu jaNAI AvI che tenuM spaSTakaraNa ahIM karIe chIe Adaza (darpaNe) nA prakaMThathI ahIM pITha (Asana) vizeSa samajavuM. maMDaLa zabda maha pratimA sthAna bhATa prayuta thayeTA re mane te pAna 35 cha. ('samagAuso) 2 // paha zibhyanA samAdhana mATe prayukta thayera cha. 'sacajabUNayama yA jAda'
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 rAjapraznIyasUtre 'acchAni' ityArabhya abhirUpANi, iti paryantAna padAni pAravat saMgrahyAgi, tathA pratirUpANi, epAM vyAkhyA prAgvat / punastAni mahAnti mahAnti ratha cama samAnAli-rathacakravadvalAkArANi pranatAni zramaNAyupmana ! / teSAM khalu toraNAnAM purataH tu tu pAThyau-jaghu-pAtre prajJapte, tAH balu pAcyaH kIdRzyaH ? ityapekSAyAmAha-acchodakaparihamtAH nirmalajalaparipUrNAH, nAnAvidhapaJcavarNe:-nAnA anekavidhA maNayaH paJcavarNA yeSu tAdRzaH haritavarNa: phalaiH, bahupratipUrNA:-samyambhRtA va tiSThanti / mUle-'NANAmaNipaMcavaNasya phalahariyazassa' ityatra-mAkRtatvAt tRtIyArthe paSThI, ekavacana vizeSaNaparanipAtazca / tAza sarvaratnamayya-sarvAtmanA ratnamayyaH, tathA-acchAH, yAvat-prati paH, epAM saMgraho vyAkhyA ca mAgvat / tAva mahatyA mahatyaH-pRthulAH pRthulAH, tathA-gokaliGgacakrasamAnA:-gavAM yata kalija-vaMzamaya bhakSaNapAtraM 'TokarI' iti bhApA prasiddhaM tanne cAnAratvAda-golAkAratvAccakravartulaM tena samAnAH prajJaptAH, zramaNA''yuSman ! / teSAM khalu toraNAnAM purataH dvau hau supratiSThako pAtra vizeSau prajJaptA, te khalu supratiSThakA nAnAvidhaprasAdhanabhANDavirAjitA uva-nAnAvidhAniyaha prakArANi pazcavarNAni yAni prasAdhanabhANDAni prakRSTAni sAdhanAni-sarvopadhyAdIni yatra tAdRzAni yAni bhANDAni pAtrANi taH virAjitAH-samalatA:paripUrNAH iva tiSThanti / punasne supratiSThakAH kIdRzAH ? ityAha-sarvaratnamayA:acchAH, yAvat-yAvatpadena 'lakSaNA' ityAdInAM rUhaH prAgvat, tathApratirUpAH, ejAM lakSNAdipratirUpAntAnAM padAnomarthastu prAgyadeva / teSAM khalu toraNAnAM purato dve dve manogulike-pIThike AsanavizeSau majJapte, tAsu khalu manogulikAsu-tatpIThikopari bahani anekAni suvarNarUpyamayAni-suvarNarajatavayAni phalakAni-'paTiyA' iti bhASAprasiddhAni pIThikAcichaNatAdRDhatAdilampAdanArthAni sthUlapatrAkArANi vastRni prajJaptAni teSu yahAM 'accha' pada se lekara 'abhirUpa' taka ke padoM kA saMgraha huA hai. ina padoM kI vyAkhyA pahile kara dI gaI hai.| manogulikAoM para jo pATiyA kahe gaye haiM. so pIThikA kI cikkaNatA ke liye, evaM dRDhatA Adi ke sampAdana ke liye sthala patrakAra ke rUpa meM ye kahe gaye hai| bhare yAvata pahabhAva cha tathA mahI 'acchA' pathI bhAjIna. 'abhirUpa' sudhInA padane saMgraha thayela che. A padanI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che mane gulikAonI upara je pATalA vizepa kahevAmAM AvyA che, te pIThikAnI cikavaNutA mATe tamA DhatA vigere bhATe sthUsa patrA2 35mA vAmAM mAnyA cha. 'obhAsaI, ujjA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhinI TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAnavarNanam khalu suvarNarUpamayeSu phalakeSu vahavo vajramayAH- vajraratnamayAH nAgadantakA:-- laghuvizeSAH prajJatA, neSu kha vacanayeSu nAgadantakeSu bahUni bahusaM rUpakAni vajramayAni - vaJcaratnamayAni zikyakAni - bhANDAvalamvanasAdhanAni, 'chIkA' iti bhASA prasiddhAni prajJaptAni teSu khalu vajramayeSu zikyakeSu bahavo vAtakarakA:= [:=kalazavizeSAH prajJaptA iti pareNa sambandhaH kidRzelu zivayakeSvavasthitAH ? ityapekSAyAmAha - kRSNa sUtra zivayakAvasthitAH - kRSNAni-kRSNavarNAni sUtrANi yeSu tAdRzAni yAni zikyakAni teSu avasthitAHbaddhAH sthitAH kecid nIlasUtra zikyakAvasthitAH kecicca lohitasUtra zikyakA vasthitAH kecicca hArimutrazikyakAvasthitAH kecicca zuklamUtrazikyakAdasthitAH, evaM ca kRSNa - nIla-rakta-pIta - zvetabhedAt paJcavarNasUtramaya zikyakAvasthitAH vahavaH - aneke vAtakarakAH jalarahitAH kalaza prajJaptAH, teca sarva vaiDUryamayAH sarvAtmanA vaiDa ryaratnamayAH, acchAH, yAvat pratirUpAHacchA" ityArabhya pratirUpA:' iti paryantapadAnAM saGgraho bodhyaH, tepAM vyAkhyA prAgvat / teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau citrau = adbhutau ratnakaraNDakau prajJaptau sa yathA nAmakaH - rAjJaH cAturantacakravartinaH = SaTkhaNDAdhipateH citra:adbhutaH, ratnakaraNDakaH-vairyamaNisphaTikapaTala pratyavastRtaH - baiDUryamaNiH vaiDUryamayyamaNimayaHsan sphaTikapaTalapratyavattRttaH - sphaTikamaNimayena paTalena -chAdanena pratya'obhAi, ujjovei, tAveI, pamAse' ityAdi ye kriyApada samAnArthaka haiM parantu yahAM para jo unakA alaga 2 prayoga kiyA gayA hai vaha atizaya rUpa se prakAza ke pradarzana ke liye kiyA gayA hai / sugaMdhipaca kA nAma patra evaM sugaMdhidravyavizeSa kA nAma coyaka hai- elA nAma ilAyacI kA hai. yahA~ 'acchA' pada ke bAda jo jAva "da jahAM jahAM AyA hai-usase acchA se lekara pratirUpAnta taka ke padoM kA saMgraha vahAM 2 huA hai aisA jAnanA cAhiye || su0 60 // 393 vei, tAvei, bhAi' vagere yA madhAM paTTo sabhAnArtha' che, yA aDIM ? mA hone svataMtra rIte prayoga karavAmAM Avye che te atizaya rUpathI prakAza pradarzana mATe karavAmAM Avyo che. sugaMdhipatranuM nAma patra ane suga Mdhidravya vizeSanu nAma cAyaka cha. bhedA meAyItuM nAma hai. 'acchA' yaha pachI nayAM nayAM 'jAva' yaha khAvya he tethI hare hare! sthAne 'acchA' thI bhAMDIne 'jAna' sudhInA atizcAntaH bhhote| saMgraha thayA che tema samajavu joie. ! sU. 60 u
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 rAjaprazayasUtre vastutaH = AcchAditaH svayA - nijayA, prabhavA - dIptyA tAn - ratnakaraNDAsannAn, pradezAn sarvataH sarvadikSu samantAt - sarvavidikSu avabhAsayati - prakAzayati, udyotayati, tApayati, prabhAsayati etAni samAnArthakAni punaratizayaprakA zanArthamuktAni tena prakRSTaM prakAzayatItyarthaH / evameva- pUrvoktaratnakaraNDakaca deva ne'pi - toraNAgrasthitAapi ratnakaraNDakA svayA - svakIyayA mamayA - tAn pradezAn=AsannasthAnAni sarvataH samantAt avabhAsayanti, uddyotayanti tApayanti - prabhAsayanti / teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau kaNThI- azvakaNThAkRtiko 'ghoDA' itibhASA prasiddhau prajJa evaM gaja-nara- kinnara - kiMpuruSa mahoraga- gandharvanRpANAmapi dvau dvau kaNThau prajJaptau / tatra te hayakaNThAdikAH sarve sarvaratnamayAH- acchAH, yAvat pratirUpAH, -'acchAH' iti padAdArabhya pratirUpA iti paryantapadAnAM saGgrahaH prAgvat, tadathe mAyadeva | teSu kaNTheSu yAvadupakaNThe me ago mate ityu ttareNa sambandhaH, evaM dve dve mAlya cayoM, cUrNacaGgeryo gandha, vastra caGgeyya, AbharaNacaGgeyyoM, siddhArthacaGgayyoM lomahastacaGgeyya prajJapte / tAH puSpAdiGge: sarvaratnamayA:- acchA H yAvat pratirUpAH 'acchA:' iti padAdArabhya 'pratirUpA' iti paryantapadAnAM saGgo'tha mAravat / tAsu khalu puSpacaGgerikAsu yAvad lomahastacaGgerikA dve meM puSpapaTalake= puSpamayAcchAdanavizeSau yAvat yAvatpadena mAlyapaTalake, cUrNapaTalake. gandhapaTalake, vastrapaTalake, AbharaNapaTalake, siddhArthapaTalake iti saMgrAhyam, tathA - lomahastapaTala ke eSAM vyAkhyA spaSTA / tAni khandra puSpAdipaTalakAni sarvaratnamayAni acchAni yAvat yAvatpadena mAgvadgRhItAnAM padAnAM tathApratirUpANi' asya ca vyAkhyA mArayat / teSAM khalu toraNAnAM purataH dve dve sihAsane prajJapte teSAM khalu siMhAsanAnAM varNAvAsa:- varNana paddhatiH yAvad dAmAni dAsavarNana paryantAni bodhyAni tacca padajAtamekaviMzatitama dvAviMzatitamamatrataH sAdhyam tadarthazca tata eva bodhyaH teSAM khalu toraNAnAM purato dve dve rUpyamaye - rajatamaye chatre jJate / tAni rajata mayAni khalu chatrANi vaidimaladaNDAni-vairyamaNimayasvacchadaNDayuktAni punaH jAmbUnadarNikAni - jAmbUnadAbhidhasvarNa vizeSamayakarNikAyuktAni,' punaH vajrasambandhini vajraratnamayadaNDazalAkA sandhAnAni, punaH muktAjAlaparigatAnimuktAphalajAlapariveSTitAni punaH aSTa sahasracarakAJcanazalAkAni - aprasahasrasaM
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhinI TIkA. sU. 60 sUryAbhavimAna varNanama 395 khyakottamasuvarNa mayazalAkAyuktAni, punaH daramalayajasugandhisarvaRtusurabhizotala cchAyAni-daIrANi-pracurANi yAni malayajAni-zrIkhaNDacandanAnti, teSAM sugandha iva sugandho yasyAM sA daIramalayajasugandhiH sA sarvaRtusurabhiH sarveSu RnuSu zobhanagandhasampannA zItalA-zaityaguNasamampannA chAyA yeSAM tAni tathA, punaH maGgalabhakticitrANi maGgalAnAM-svastikAdyaSTamaGgalAnAM bhaktayA-racanayA citrANi bahutAni, punaH candrA''kAropamAni-candramaNDavavad vartulAni santi / teSAM khalu toraNAnAM purato ve cAmare prajJapte lAni khalu cAmarANi candra. prabha-vaiDUrya-va-nAnAmaNi-ratnakhacitacitradaNDAni khacitAni-saMlagnAni candragbha-vaiDUrya-nAnAmaNi-ratnAni-tatra-candraprabhaH-candrakAntanAmAmaNi vaiDUrya baiDUryanAma ratnaM prasiddhaM, vaz2a-bajraratnaM, nAnAmagiratnAni anekajAtIyamaNi ratnAni ca yeSu (daNDeSu) te chandraprabha-vaiDUrya va.-nAnAmaNiratnakhacitAH-khacita candraprabhAdinAnAmaNiratnAH ityarthaH, tAdRzAH citrA:-anekavarNatvAdazaitAH daNDA yeSu tAni nathA, punaH sUkSmarajatadIrdhakAlAni-sUkSmAHmatakRtAH rajanadIrghabAlAH rajasa mayadIrgha kezAHyeSu tAni tathA sUkSmarajatamayadIrgha kezayuktAni,punaH zaGkakundadakarajomRtamadhitaphenapuJjasaMnikAzAni zaGkhA-prasiddhaH, aGka ratnavizeSa, kundaM kundAbhidhapuSpam, dakarajaH-jalakSaNaH, amRtamAthitaphenapuJjaH-mathitAmRtaphenasamUhA, ete zvetavarNAH santi, taiH saMnikAzAni sadRzAni tAni cAmarANi punaH sarvaratnama yAni-sarvAtmanA ratnamayAni, acchAni yAvat pratirUpANi-- 'acchAni' ityAdipadAnAM saMgrahastadarthazca pUrvapad bodhyH| cAmarazabdasya. strI-puMsakaliGgatvaM, tona mUle strItvena nirdezaH teSAM khalu toraNAnAM purato dvau dvau tailasamudgau-sugandhitailapUrNasaMpuTau tathA dvau dvau koSThasamudgau-sugandhi. dravyavizeSasaMpuTau evam patracoyaka-tagare-lA-haritAla-hizu-lanaHzilA'JjanAnAM dvau dvau samudgA-tatra patraM-sugaMdhipatram, coyakaM-mugandhidravyavizeSaH, tagaro'pi mugandhitarudAruvizeSaH, elA-tripuTA 'ilAicI' iti bhApAprasiddhA, haritAla-hiGgelau prasiddhau,manaHzilA prasiddhA, aJjanaM-kajjalam, eSAM samudgau dvau dvau prjnyptau| te tailAdisamudgau sarvaratnamayA-sarvAtmanA ratnamayA:-, acchA yAvat matirUpA yodhyAH // 0 60 // mUlam-- sUriyAbhe NaM vimANe eMgamege dAre aTrasayaM caka jjhayANaM aTUsayaM2 migajjhayANaM garuDajhayANaM kuMcajjhayANaM chatta. ujhayANaM ricchajjhayANaM sauNijjhayANaM sIhajjhayANaM ulabhajjhayANaM,
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39.6 rAjaprazrIyasUtre aTTasa seyANaM cavisANaM nAgavarakeUNaM, evameva sapuSvAvareNaM, sUriyAbhe vimANe egamege dAre asIyaahiyaM ke UsahasaM bhavaiti makkhAyaM, tesi NaM dArANaM egamege dAre paNyadi 2 bhomA paNNattA, tesi NaM bhomANaM bhUmibhAgA ulhoyA va bhANiyavvA, tesi NaM bhomANaM ca bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM sIhA saNe paNNatta | sIhAsaNavaNNao saparivAro avasesesu bhomesu patteyaM panteyaM bhaddAsaNA paNNattA / tesiNaM dArANaM uttamAgArA solasavihehiM rayaNehi uvasobhiyA, taM jahA - rayaNehiM jAva rihiM / tesi NaM dArANaM upiM aTUTTu maMgalagA sajjhayA jAva chattAicchattA / evameva sapuvvAvareNa sUriyAbhe vimANe cattAri dorasahassA bhavaMti ti makkhAyeM / sUriyAbhasta vimANassa cauddisiM paMca paca joyaNasayAI avAhAe cattAri vaNasaMDA paNNattA, taM jahA- asogavaNe, sattavaNNavaNe capagavaNe, cUyagavaNe puratthimeNa asogavaNe, dAhiNeNa sattavavavaNe paJcatthimeNa capagavaNe, uttareNaM cUyagavaNe / te Na vaNasaMDA sAiregAI addhaterasajoyaNasaya sahassAI AyAmeNA, paMca joyaNasayAI vikkhaMbheNa patteyaM parAya pAgAraparikkhittA kiNhA kiNhobhAsA, hariyA hariyo bhAsA, sIyA sIyomAsA niddhAnidrobhAsA tivvA tivvobhAsA, kivhA kiNhacchAyA, nIlA nIla ma
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 61 sUryAbhavimAnavarNanam cchAyA, hariyA hariyacchAyA, sIyA sIyacchAyA, niddhA niddhacchAyA, vaNakaMDitaDiyacchAyA rasmA mhaamehnikurNbbhuuyaa|te NaM pAyavA mUla maMto vaNakhaMDavaNNao // sU0 61 // ___ chAyA-sUryAbhe khalu vimAne ekaikasmin dvAre aSTazataM cakradhvajAnAm aSTazataM 2 mRgadhvajAnAm garuDadhvajAnAM krozcadhvajAnAm chatradhvajAnAM RkSadhvajAnAMzakunidhvajAnA siMhadhvajAnA~ vRSabhadhvajanAm, aSTazataM zvetAnAM caturvi pANAnAM nAgavaraketUnAm / 'sUriyAbheNa vimANe' ityAdi / mUrthi-(mUriyAbheNa vimANe) mUryAbha vimAna meM (egamege dAre) eka 2 dvAra meM (aTThasayaM cakkajjha yANaM, ahamayaM 2 migajjhayANaM, garuDajjhayANaM kuMcajjhayANa, cha-tejhayANaM riccha jyANa sauNijjJa yAga, sIhaJjha yANa usabhajjhayANa) 108 eka sau ATha cakradhvajAeM-cakrAnidhvajAeM hai, 108 eka sau AThe mRgadhvajAe~-mRgADitadhvajAe hai 108 eka sau AThe garuDadhvajAe-garuDAGkitadhvanAe hai, 108 eka sau AThe krauMcadhvanAe-kauMcanAmaka pakSivizeSa se aMkita dhvajAeM haiM, 108 eka sau ATha chatradhvajAe chatrAGkitadhvajAeM haiM, 108 eka sau ATha akSadhvanAeM-Rcha-rIkSa-nAmaka jaMgalI pazavizeSa se aMkita dhvajAe haiM, 108 eka sau ATha zakuni-dhvajAe pakSi aMkita dhvajAe haiM, 108 eka sau ATha siMhadhvajAe siMhAtadhvanAe hai, 108 eka sau ATha vRSabhadhvajAe balIvarda ke cihna se akitadhvajAe .. 'mugyiAbheNaM vimANe' ityAdi / sUtrAtha-(mariyAbheNaM vimANe) sUryAbhavibhAnabhA ( egamege dAre) ha 424 42pAlamai (aTThasaya cakajjhayANaM, aTThasaya 2 migajjhayANa garuDajjha. yANa', kuMcajjhayANa' chattajjhayANaM. ricchajjhayANaM sauNijjhayANa, sIhajjhayANa, usamajjhayAga) 108 4 sI 218 A Lqorial. uis unt che, 108 eka se ATha mRgadhvajAo mRgAMkita davAo che. 108 garuDadhvajAo -garuDAMkita vijAo che. 108 koMcadhvajAo-kIcanAmaka pakSi vizeSathI aMkita dhvajAo che, 108 eka so ATha chatra dhvajAo - chatrAMti dhvajAo che. 108 eka so ATha RkSa dhvajAo-akSa rIcha-nAme jaMgalI pazuvizeSathI aMkti davAo che. 108 eka so ATha zakuni dhvajAo paNi aMkita davAo che, 108 eka se ATha siMhadhvajAo-siMhAMkita davAo che. 108 eka se ATha vRSabha devatAo
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre evameva sapUrvApareNa khalu mubhi vimAne ekaikasmin dvAre azItya dhikaM ketasahasra bhavati ityAkhyAtam / teSAM khalu dvArANAmekakasmin dvAre paJcaSaSTiH paJcaSaSThiH bhaumAni prajJaptAni, teSAM khalu bhaumAnAM bhUmibhAgAH ullokAzca bhaNitavyAH, te khalu bhImAnAM ca bahumadhyadezabhAMge pratyekaM pratyeka siMhAmane pajJapte siMhAsanavarNakaH sprivaarH| avazepeSu bhaumeSu patyekaM pratyeka bhadrAsanAni hai ( ahasa seyANa cavisANaM nAgavara ke UgaM evameva sapuccAvareNa yariyAme vimANe egamege dAre asIya ahiyaM kesahassa bhavaittimakAlAya) 108 eka sau ATha zulavarNavAle evaM cAra dantavAle gaja ke cihna se aMkita dhvajAe haiN| isa taraha maryAmavimAna ke eka 2 dvAra meM cakradhvaja se lekara nAgavara ketu paryantaH saba dhvajAe 1080 eka hajAra assI hai esA tIrtha kara devoM kA evaM gaNadhAroM kA kathana hai / (tesi NadArANa egamege dAre paNaSTiM 2 bhomA pattA, tesiMNa bhomANa' bhUmibhAgA ulloyA ya bhANiyabA) una dvAroM meM se eka eka dvAra meM 65-65 bhauma-upari gRha kahe gaye haiM. ina upagrahoM ke-candrazAlAoM ke kathana meM bhUbhibhAga aura ulloka kahanA cAhiye, (tasiMNa bhomANa bahumajjhadesabhAe patteyaM pattaya sIhAsaNe paNNatte) una uparigRhoM ke ThIka madhyabhAga meM eka eka uparigRha meM sUryAbhadeva ke upavezanayA ya eka eka siMhAsana kahA gayA MilenA bihathI madi Lat-yo cha. (aTThasayaM seyANaM cautrisANaM nAgavarake UNa, evameva sapuvyAvareNaM mrariyAjhe vimANe egamege dAre asIya ahIyaM ke Usahassa bhavai ti makAlAyaM) 108 savAvA tabha04 yA2 dAMtavA hAthInA cihnathI aMkita davAo che, A pramANe sUryAbhavimAnanA dareke dareka dvAramAM cakradhvajathI mAMDIne nAgavara ketu paryata sarva dhvajAo 1080 eka hajAra bhezI cha. me tItha 42 hevonu tama gazudhanu thana cha (temi NaM dArANa egamege dAre paTTi 2 bhomA paNNatA, tesiMNa bhobhANa bhUmibhAgA ulloyA ya bhANiyavyA) te 42vAyAbhAthI re 624 42vatamAma 65, 65 lIma-uparigraho kahevAmAM AvyAM che. e upagrahenA-candrazALAonA kathana mAM bhUmi tama dAnu pAna 4thana sabhA naye. (tesiNaM bhomANa bahumajjha desamAe paroyaM patteya mIhAsaNe paNatte) parikhAnA 2012 mdhybhAgamAM dareke dareka upagrahamAM sUryAbhadevanA mATe upavezana egya eka eka siMhAsana
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 61 sUryAbhavimAnava nam prajJaptAni / teSAM khalu dvArANAm uttamAkArAH SoDazavidhaiH ratnaiH upazobhitAH, ratnaizca yAvariSTaiH, teSAM khalu dvArANAmupari aSTASTamaMgalakAni sadhvajAni yAvat chatrA ticchtraanni| evameva sapUrvApareNa sUryA vimAne catvAri dvArasahasrANi bhavanti ityaakhyaatm| maryAbhasya vimAnasthya caturdizi paca paca yojanazatAni abAdha yA catvAro banakhaNDA: prajJaptAH, tadyathA-azokavanaM saptaparNavanam campakavanam, hai (sIhAsaNa caNNao saparivAro aba se sesu bhobhela pateya patteya' bhadAlaNA paNNattA) saparivAra siMhAsana kA yahAM varNana karanA cAhiye bAkI ke bhaumoM meM pratyeka bhauma meM bhadrAsana kahe gaye haiN| (tesi Na dArANa upimAgArA solalavihehi rayaNehi unasobhiyAna jahA-rayaNehi jAba riTehi) ina dvAroM ke uttamAkAra-dvAra ke Upara ke bhAga 16 prakAra ke ratnoM se upazobhita haiM / ve ratna katanAdi sAmAnya ratnoM se lekara riSTa taka jAnanA cAhiye. (tesi Na dArAga uppiM aTa maMgalagA, sajjhayA jAba chantAicchattA) una hAroM ke Upara ATha 2 mAMgalika dhvajAoM sahita yAvat chatrAticchatra taka hai| ( evameva sapubbAreNa muriyAme nimANe cattAri dArasaharamA bhavaMni timakavAya) isa prakAra se maryAbha vimAna meM cAra hajAra dvAra haiM esA tIrthaMkara evaM gaNadharI ne kahA hai / (mariyAbhassa vimANassa caudisiM paMca paMca joyaNamayAI abAhAe canAri vaNasaMDA paNattA) mUryAbhavimAna kI cAroM dizAoM meM pAMca sau cha tema 4aa cha. (sohAmaNa vaNNao saparivAro arase se bhome mu, . patteya patteyaM bhaddAmaNA paNattA) bhI sapazvara siMhAsanAnu pani sabhA naye. tebhAna mI raDatA hare 424 parizmA mdraasn| 4vAya cha. (tesiNaM dArANa uttamAgArAmolasavihehiM rayaNehiM ubalobhiyA-taM jahA rayaNehi jAtra riTrahi) se 42vAyAnA uttbhaa||2-42vaanii 52 bhAgo tanA ratnAthI zobhita che. karketana vagere sAmAnya ratnothI mAMDIne risTa sudhInA ratnonuM varNana maDI sabhA sadhya. (temi Na dArANaM upi aTra maMgalagA. sajjhayA jAya chattAicchattA) te 42pAtamAnI 52 mAu mA mAsa taya! sahita yAvat chatrAtirachatro cha. (evameva sapuvAvareNa mariyAbhe vimANe cattAri dArasahassA bhavati nimakagvAya') mA pramANe sUryAbhavimAna yA2 2 dvArA cha, tema tIrtha 42 tathA gadharAvye yuM cha. (mUriyAbhasma vimANaspsa caudisiM paMca paMca joyaNasayAI avAhAe cattAri vaNa saMDA paNanA)
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 : : :.... . rAjapraznIyasUtra Amravanam / paurastye azokacanaM, dakSiNe saptaparNavanaM, pazcime campakavanam . ittare Anayanam / te khallu banAvaNDAH sAtirekANi prayodazayojanazatasahasrANi zrAghAyena pancayojanazatAni vitambheNa, pratyekaM pratyekaM prAkAraparikSiptA, kRSNA kRSNAva bhAlAH, haritAH haritA-cabhAsAH zItAHza tAsabhAmA: snigdhAH snigdhAvabhAsaH totAH tIprAva mAsAH kRSNAH kRSNacchAyAH nIlA nola. chAyAH haritAH haritacchAyAH zItAH zItacchAyAH, snigdhAH snigdha chAyAH, ghanaTilaTitacchAyA: syAH mhaameghnikurmbbhuutaaH| te khal pAdapAH mUlavanta banakhaNDavarNakaH ||mR. 6 // pAMca sau yojana ke antara meM cAra vanapaNDa kahe gaye haiN| (taM jahA) jo isa prakAra se hai-(asogavaNe, saptaparNavana, caMpakavana aura Amravana (purasthimeNaM asogavaNe, dAhiNeNa sattavaNNavaNe, paJcasthimeNa ca pagavaNe, uttareNa cUyagavaNe) pUrvadizA kI ora azokavana hai, dakSiNadizA kI ora saptaparNabana hai. pazcimadizA kI ora capakavana hai aura uttaradizA kI ora Amravana hai| (teNa vanasaMDA sAiregAI adbhuterasa joyaNasayasahassAI AyAmeNa joyaNalayAI vizva bheNa poya patteya pAgAraparikvittA kihA, kiNhobhAsA) ye vanapaNDa AyAma kI apekSA 12 // lAkha yojana se bhI kucha adhika haiM aura viSkama kI apekSA 5 sau yojana ke haiN| ye saba vana sUryAvimAnanI cAre dizAomAM pAMca pAMca ejananA vistAramAM cAre dizAmaamaa bana51 upAya cha. (ta jahA) mA pramANe 2. (asogavaNe, satta vaNNavaNe caMpagavaNe, cUyagavaNe) mazIna, satapAvana, 54vana bhane mAvana pUrva dizA tarapha azakavana che, dakSiNa dizA tarapha saptaparNavana che pazcima dizA tarapha caMpaka vana cha bhane uttara dizA ta25 pAvana cha. (to Na vanasaMDA sAiregAI - addhaterasa joyaNasayasahassAi AyAmeNa joyaNamayAI vikkha bheNaM patteyaM patnaya pAgAraparikkhittA kiNhA, kiNhobhAsA) ye vanapA AyAmanI apekSA 12 // lAkha ejana karatAM paNa kaMIka vadhAre che ane vikhaMbhanI apekSAe pAMcaso ejananA che. e badhA vane svataMtra rIte prakArathI prariSTita che. ane kRSNa temaja kRSNakAMtivALA cha, (hariyA, hariyo mAsA, soyA, sIyomAsA, nidvA nidobhAsA. nidhA, tiyomAsAH kihA, kiNhacchAyA, nIlA, nIlacchAyA, hariyA, hariyacchA. yA, mIyA sIyacchayA, niddhA niddhacchA yA ghaNaphaDinaDitacchAyA rammA mahAmehanikuravabhUyA) rita cha. rita 4ildan cha, zIta sva35 cha, zIta sild. ,
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ - supAdhimI TIkA. sU. 61 sUryAbhavimAnavarNanam TIkA-'mUriyAbhe NaM vimANe' ityAdi-sUryAbhe khalu vimAne ekaikasmin--pratyekadvAre aSTazatam--aSTAdhikazataM, cakradhvajAnAM cakrAGkitadhvajAnAm, punaHaSTazatam mRgadhvajAnAM mRgAGkitadhvajAnAm, evaM garuDadhvaeka 2 karake eka 2 mAkAra se pariveSTita haiN| tathA kRSNa aura kRSNA kantivAle haiN| (hariyA, hariyomAsA, sImA, sI gomAlA, niddhA nidvomAsAtivvA, tinyobhAsA, kiNhA, kiNhacchAyA, nIlo, nIlacchAyA, hariyA hariyacchAyA, sIyAsIyacchAyA, niddhA niddhacchAyA, ghaNakaDitaDitacchAyA, rammA, mahAmehanikuraMbabhUyA) harita haiM, haritakAntivAle haiM, zIta svarUpa haiM, zotakAntivAle haiM, snigdha hai aura snignakAntivAle haiM, tItra haiM, aura tIvra avabhAsavAle haiM, kRSNa haiM; kRSNa chAyAvAle haiM, nIla haiM, nIla chAyAbAle haiM hare haiM, harIchAyA vAle haiM, zIta haiM, zIta chAyA ghAle haiM, snigdha haiM snigdha chAyAvAle haiM, vRkSoM kI zAkhAeM eka dUsare vRkSoM kI zAkhAoM se Apasa meM milI huI thI. ye vanaSaNDa baDe hI -- suhAvane haiN| ve. vanaSaMDa mahAmegha ke vizAla samudAya jaise haiM (teNa, pAyava mUlamaMto vanasaMDa vaNNao) ina vanapaNDoM ke vRkSa jamIna ke bhI tAra gaharI phailI huI baDI 2 jaDoM vAle haiM ityAdi rUpa se vRkSoM kA varNana yahA~ para karanA cAhiye, isa prakAra se yaha vanaSaNDoM ko varNana hai| TIkAtha-sUryAbhavimAna ke pratyeka dvAra meM 108 cakradhvajAe haiM, arthAt ina dhvajAo meM cakra kA cihnavAlA huA hai. isa kAraNa inheM cakracihnopalakSita hone ke kAraNa cakradhvanAeM kahI gaI hai, isI prakAra se Age anya dhvajAoM meM bhI una 2 cihnoM se yukta hone ke kAraNa tatta. vALa che, snigdha che. ane snigdhakAMti che. tIvra che ane tIvra avabhAsavALA che. dRzya cha, go chAyAvANa cha. nI cha, nasIchAyAvAcha, elei cha, eleii chaayaavALa che, vRkSanI zAkhAo paraspara ekabIjA vRkSonI sAthe bhegI maLelI che. e banA bhAbhadhAnA vizAla samudAya vA sAge cha. (oNaM pAyavA mUlamaMto vasasaDa vaNNao) se banAnA / pRthvInI mahara 31 paDAyasI moTI bhArI javALA che, vagere rUpathI ahI vRkSonuM varNana samajI levuM joIe. A pramANe A vanaDenuM varNana che. TakAtha-sUryAbhavimAnanA dareke dareka daravAjAmAM 108 cakradhvajAo che, eTale ke dhvajAomAM cakanuM cinha baneluM che ethI ja emane cakacihita hovA badala chakaLAo kahevAmAM AvI che. A pramANe ja bIjI davAomAM paNa te te cihno thI yukta havA badala tannAmadheyatA jANavI joIe. 108 thI mRgAMkti daqjAo
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 . rAjapramIyasUtra jAnAM, garuDAtidhvajAnA, kauzcadhvajAnAM-kraucanAmaka pakSivizeSAkitadhvajAnA, chatradhva nAnAM-chatrAGkitadhvajAnAm RkSadhvajAnAm-nakSAbhidhavanyapazuvizepAGkitadhvajAnAM, zakunidhanAnAM-pakSyatitadhvajAnA, siMhadhvajAnAM-siMhAdita dhvajAnAM vRSabhadhvajAnAM-balIva kitadhvajAnAM ca pratyekamaSTAdhikazataM bodhyam / tathA zvetAnAM zullavarNAnAM caturvipANanAgavaraketUnAM caturdantagajAGkitadhvajAnAm aSTazatamasti / evameva-anenaivaprakAreNa sUryAbhe vimAne-sUryAbhavimAnayatini ekaismin pratyekasmin dvAre sapUrvApareNa-pUrvAparasaMkhyAsahitena-cakradhvaH jata Arabhya nAgabara ketuparyantAnAM dazasaMkhyakAnAM dhvajAnAM pratyekamaSTottarazatasaMkhyakatvAtsarvasaMkalanena azItyadhikaM ketusahasra-ketUnAM patAkAnAM sahasra bhavati-sampadyate iti-etat aakhyaatm-tiirthkrgnndhrairuktm| . teSAM khalu dvArANAm ekaikasmin dvAre paJcapaSTiH paJcapaSTiH bhaumAni - uparigRharUpANi prajJaptAni, teSAM khalu bhaumAnAM bhUmibhAgAH ullokAca bhaNitavyAH-varNanIyAH, te ca yAnavimAnamya' yathA varNitAstathaiva tadvarNana meka nnAmadheyatA jAnanI cAhiye. 108 mRgAGkita dhvajAe hai| 1.8 garuDAkita dhvajAe haiM, 108 krau'cAGkita dhvajAe meM. 108 chatradhvajAe haiM, 108 RkSa-(rIcha) dhvajAeM haiM / 108 zakuni dhvajAe hai| 108 siMha dhvajAeM haiM / tathA 108 hI vRSabhadhvajAeM hai| aura 108 hI zuklavarNavAle evaM cAra dAMtoMvAle zreSTha nAga ke cinhavAlI nAgavara dhvajAeM haiN| isa prakAra mUryAbhavimAna ke eka eka dvAra meM cakradhvaja se lekara * nAgavaradhvaH z2AyoM taka saba dhvajAe 1080 ekahajAra astihotI haiM aisA tIrthakara aura gaNadhara devoMne kahA hai| una dvAroM meM se pratyeka dvAra meM 65.65 bhauma-uparigRha uparake ghara hai| ina uparigRhoM ke bhUmibhAga aura ulloka (caMdaravA) yahAM bhaNitavya haiN| ataH jisa prakAra se inakA varNana yAnavimAna ke prakaraNa meM kiyA gayA hai. usI prakAra se inakA varNana yahAM para karanA cAhiye.. cha 108. (27) yA cha. 108 zani vanamA cha. 108 siyatamA che. temaja 108 vRSabha davAo che. 108 sapheda raMgavALA ane cAra dAMto vALe zreSTha nAga (hAthIo) nA cinhavALI nAgavarI davAo che. A pramANe sUryAbhavimAnane dareke dareka dvAramAM cakadhvajAo sudhI badhI dhvajAo 1080 che. Ama tIrthakara ane gaNadhara devee kahyuM che. te kAramAMthI dareke dareka kAramAM 5, 65 bhauma-uparigRho -cha. ye parini bhUmimA mana Beats (A2i) mI bhalASTa cha. methI yAna-vimAnanA prakaraNamAM je pramANe enuM varNana karavAmAM AvyuM che. temaja aDI.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 61 sUryAbhivimAnavarNa' nam 403: vizatitamasUtrasya TIkAto bodhyam / teSAM khalu bhaumAnAM bahumadhyadeza bhAgeatyantamadhyadeza bhAge pratyekam ekaikasmin bhaume siMhAsanaM -sUryAmadevasyopavezanayogyaM siMhAsanam bhaNitavyamiti pUrveNa smbndhH| tadvarNanaM caikaviMzatitrato bodhyam siMhAsanavarNakaH siMhAsana varNanaka padasamUhaH saparivAra :- siMhAsanoparivijayadRSyaM tanmadhye'GkuzaM tatra ca muktAdAmaM tadveSTanamuktAdAmAni santIti sakalaparivArasahito vodhyaH, etadvarNanaM - dvAviMzatitamamutrAt bodhyam / avazeSeSu siMhAsanAdhiSThitAtirikteSu bhaumeSu pratyekaM pratyekam tadantarvartini ekasminnekasmin bhaume bhadrAsanAni prajJaptAni / bhadrAsanavarNanaM dvAtriMzatsUtrAdavaseyam / teSAM khalu dvArANAm uttamA''kArAH - dvAroparibhAgAH SoDazavidhaiH - SoDazaprakAraiH ratnaiH upazobhitAH alaGkRtAH, tadyathA - ratnaiH - sAmAnyataH karke tanAdibhiH 1 yAvat-yAyAnavimAna ke sambandha meM inakA varNana 21 veM sUtra ko TIkA meM kiyA gayA ina bhaumoM ke bahumadhyadezabhAga eka eka bhauma meM svayabhideva ke upavezanayogya eka siMhAsana kahA gayA hai. ina si hAsanoM kA varNana bhI 21 ve sUtrakI TIkA meM kiyA gayA jAnanA cAhie, saparivAra siMhAsana kA vana-vijayadRSya, usake madhya meM aMkuza, muktAdAma aura muktAdAma ko veSTana karanevAlI anya Ara mukkAmAlAeM ityAdi saba siMhAsana se lagatA huA kathana- 22 ve sUtra maiM kiyA gayA hai avazeSa -- sihAsana se adhiSThita bhauma se atirikta bhaumoM meM pratyeka bhauma meM bhadrAsana kahe gaye haiN| ina bhadrAsanoM kA varNana 22 ve sUtra meM kiyA gayA haiM ina dvAroM ke Upara ke jo AkAra haiM-bhAga haiM-ve 16 prakAra ke kaketanAdi ratnoM se alaMkRta haiM ve solaha prakAra ke ratna ye haiM- 1 sAmAnyaratna kake tanAdi vagairaha, 2 bajraratna, paNa samajavuM joie. 21 mAM sUtranI TIkAmAM emanu N varNana karavAmAM AvyuM che. e sarva uparigrahonA ahumadhya dezabhAgamAM dareke dareka uparihamAM sUyaeNbhadevanA mAMTe esavA ceAgya eka eka sihAsana kahevAya che. e siMhAsanane lagatuM varNana pa 21 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. saparivAra siMhAsananuM varNana eTale vijaya 25 hRSya tenA madhyabhAgamA aGkuza, bhutAhAbhayane muGatahAbhane vITajAyeMsI bIjI mukatAmALAe vagere sa` siMhAsanane lagatu kathana 22 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. mavazeSa eTale ke je uparigRhAmAM siMhAsanA nathI evAM dareke dareka uparigRhAmAM bhadrAsanA kahevAya che. e sarva bhadrAsanAnuM varNana 22 mA sUtramAM 1zvAmAM Avyu cha, the dvAraunI upara ne mAra lAga che te 16 aAranA kuketana vagere ratnAthI alaMkRta che, te seALa jAtanA ratnA A pramANe che--1 sAmAnya
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ * rAjanIyasUtre tpadena - vajraH2, baiDUryaiH 3, lohitAkSaH 4, masAragalle : 5, haMsagarbhe 6H, pulakaiH 7, saugandhikaiH8, jyotIrasaiH9, aJjanaiH 10, aJjanapulakai : 11, rajataiH 12, jAtarUpaiH 13, aGkaH 14, sphaTikaiH 15 ityeSAM saGgrahobodhyaH, tathA riSTaiH 16, eSAM vyAkhyA paJcamasUtrAdavagantavyA / teSAM khalu dvArANAmupari aSTASTamaMDalakAni-svastika 1- zrIvatsa 2 - nandikAvarta3- varddhamAnaka4 - bhadrAsana 5 - kalaza 6 - matsya7- darpaNa8 bhedAdaSTAvaSTau yAnavimAnatoraNavad bodhyAni tAni caturdazasUtrato jJeyAni tAni kIdRzAni ? iti jijJAsAyAmAha - sadhvajAni kRSNa1-nIla2lohita3- hAridra4-5 bhedAtpaJcavarNadhvajazobhitAni yAvat - yAvatpadenaacchAH zlakSNAH, rUpyapaTTAH, vajramayadaNDAH, jalajAmalagandhikAH, suramyAH, 3 vaiDUryaratna, 4 lohitAkSaratna, 5 masAragallaratna, 6 ha~sagarbha, 7 pulAka, 8 saugandhika, 9 jyotirasa, 10 abjana, 11 ajanapulaka, 12 rajata, 13 jAtarUpa, 14 aMka, 15 sphaTika. ye saba ratna yahAM yAvat pada se saMgRhIta hue haiM / tathA 16 vAM ratna riSTa hai jo sUtra meM kaha hI diyA gayA hai / inakI vyAkhyA pAMcave sUtra se jAnanA cAhiye. - ina dvAroM ke Upara ATha 2 maMgala haiM-ATha magalaka ye haiM - svastika 1. nandikA 3, barddhamAnaka 4, bhadrAsana 5, kalaza 6, matsya 7, aura darpaNa zrIvatsa 2 8 / yAna vimAna ke 9 toraNoM kI taraha inheM jAnanA cAhiye / inakA varNana 14 veM putra meM kiyA gayA hai| ye ATha maMgalaka kRSNa, nIla, lohita, hAridra aura zukla ina pAMca varNavAlo dhvajAoM se zobhita haiN| yahAM yAvat pada se 'acchAH, zlakSNAH, ruppapaTTAH, vajramayadaNDAH, jalajAmalagaM dhikaH, ratna ketana vagere, 2 vAratna, 3 baiyaratna, 4 leAhitAkSaratna 5 masAragallarana iMsagala', 7 pusA, 8 sogaMdhi, nyAtirasa, 10 sana 11, sanna yusabhu, 12 2049, 13 lata3tha, 14 : 15 sTUTi bhA ahIM yAvat padathI gRhIta thayAM che. . 16 gu ratna STi- che, jenuM kathana sUtramAM sarva ratnA karavAmAM AvyuM ja che. A khadhAnI vyAkhyA 5 mA sUtramA karavAmAM AvI che. e dvArAnIupara ATha ATha maMgalakA che. ATha maMgalakA A pramANe che--svastika 1, zrIvatsa 2, nahibhavata 3, vaddhamAna, 4, bhadrAsana pa, pusa 6, bhatsya 7, ane darpaNa 8. yAna-vimAnanA 8 tAraNAnI jema emaneSTha samajavAM joie. emanuM varNana 14 mAM sUtramAM karavAmAM AvyuM che. e ATha maMgalakA' kRSNu nIla, aAhita, hAridra ane zukala A pAMca vadhu vALI vajAethI cAbhita che. ahIM yAvat padathI 'acchAH, zlakSNaH kaSpapaTTA, vajramayadaNDAH jalajAmalagaMdhikAH
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhino TIkA. sU. 61 sUryAbhavimAnavarNanam prAsAdIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH, pratirUpAH, teSAM toraNAnAmupari bahUni, ityeSAM samaDo vodhyH| chatrAticchatrANi-enadvarNanaM caturdazasUtrato bodhyam / ' evameva itthameva sapUrvApareNa-pUrvasaMkhyAnasahitAparasaMkhyAnena saha yojanayA sarvANi saGkalitAni saMkhyAnAni sUryAbhe vimAne catvAri dvArasahasrANidvArAMNAM sahasrANi bhavanti-sampadyante iti etad AkhyAtaM tIrthakaragaNadharairuktam / sUryAbhasya vimAnasya caturdizi-pUrvAdidikcatuSThaye panca paJca yojanazatAni-pratyekaM paJca paca yojanazatAni abAdhAyAm-antare catvAro vanaSaNDA:anekajAtIyottamakSasamUharUpAH, prajJaptAH, tapathA-azokavanam-azokakSa* banam1, saptapaNa vana-saptaparNazakSavanamre, campakavanam-campakakSa vanam3, cUtakavanam-Amravanama4, tatra azokavanaM paurastye-pUrvasyAM dizira, saptaparNavanaM suramyAH, prAsAdIyAH darzanIyAH, abhirUpAH pratirUpAH teSAM toraNAnAmupari bahUni ' isa pATha kA saMgraha huA hai. 'chatrAticchantra' kA varNana 14 veM satra meM kiyA gayA hai, saba milAkara kula dvAra maryAbhavimAna meM cAra hajAra haiN| aisA kathana tIrthakara evaM gaNadharoM kA hai| sUryAbhavimAna kI cAroM dizAoM meM pAMcasau pAMcasau yojana ke antarAla meM aneka jAtIya uttama vRkSoM ke samUha rUpa cAra vanapaNDa haiM. azokavana-isa vana meM kevala azoka nAma ke vRkSa haiM, isaliye ina vana kA nAma azoka vana jaisA huA hai. saptaparNavana-isa vana meM saptaparNa nAmake vRkSa haiM, isaliye isa cana kA nAma saptapaNa'vana jaisA huA hai, campakavana-isa vana meM campaka ke vRkSa haiM ataH isa vana kA nAma campaka vana jaisA huA hai, cUyavana Amravana-isa vana meM Ama ke hI vRkSa haiM ataH isa vanakA nAma Amravana aisA huA hai, isa vanoM meM se jo azokavana hai vaha pUrvadizA meM hai, suramyAH pApAdIyAH darzanIyAH, abhirUpAH pratirUpAH teSAM toraNAnAmupari bahani' mA 4 saya thiyo cha. 'chatrAmichatra' nu na 14 mA sUtramA 42vAmAM AvyuM che. suryAbhavimAnamAM kuLadvAre cAra hajAra che. tIrtha kara temaja gaNadharonuM AvuM kathana che. sUryAbhavimAnanI cAre dizAomAM pAMca pAMcase jana jeTalA vistAramAM ghaNuM jAtIya uttama vRkSethI yukta cAra vanaDe che. azokavana-e vanamAM phakata azoka nAmaka vakSe che, ethI e vananuM nAma azekavana paDyuM che. saptapa vana-e vanamAM saptaparNa nAmanA ja vRkSe che, ethI e vananuM nAma saptaparNa che, caMpakavana e vanamAM caMpakanA vRkSo che, ethI e vananuM nAma caMpakavana che. cUtakavana-e vanamAM AMbAnA ja vRkSo che ethI e vananuM nAma Amravana evuM pADavAmAM AvyuM che, e vanamAMthI je azokavane
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4.6 rAjaprazrIsU dakSiNe- dakSiNasyAM dizira, campakavanaM pazcime - pazcimAyAM dizi3, AmravaNamunare uttarasyAM dizi / te vanapaNDAH AyAmena -deNa sAtirekANi-sAdhikAni ardha trayodazayojanazatasahasrANi - sArdhadvAdazalakSapramANa yojanAni viSkambheNavistAreNa paJcayojanazatAni paJcazatapramANa yojanAni / punaste vanakhaNDAH pratyekaM pratyekam ekaikazaH prakAraparikSiptAH- AvaraNapariveSTitAH punaste kRSNAH- kRSNavarNAH, kRSNAvabhAsAH - yAvati vanabhAge kRSNAvabhAsapatrANi santi tAvatiH canabhAge kRSNavarNAvabhAsanaM viziSTAH / 'vanakhaMDavaNNao' vanaH , ma paNDanvarNakaH vanaSaDAnAM varNakaH varNaH varNanakArakaH padasamUhaH aupapAtika sUtrato bodhyH| tadvayAkhyA-satkRtAyAM poyUpavarSiNI TIkAyAM vilokanIyA // 61 // tesi NaM vanasaMDANaM aMto bahusamaramaNijA bhUmibhAgA paNNattA, se jahAnAmae AliMgapukkharei vA jAva NoNAvihapaMcava saptaparNavana dakSiNa dizA meM haiM, campakavana pazcima dizA meM haiM, aura Amravana uttara dizA meM hai / ye vanapaNDa AyAma kI apekSA 12|| lAkha yojana se kucha adhika haiM / aura vistAra kI apekSA pAMcasau yojana pramANa ye pratyeka vanakhaNDa eka mAkAra se pariveSTita hai / 'kiNhA, kiNho bhAsA, hariyA hariyo bhAMsA' ityAdi padoM ke artha kA varNana pIyUpavarSiNI TIkA se jo ki aupapAtika sUtra ke Upara likhI gaI hai vahAM se jAnanA cAhiye, ye vana kRSNa isaliye kahe gaye haiM ki inakA varNa kRSNa hai, tathA jinane vanabhAga meM kRSNAvabhAsavAle patra haiM utane vanabhAga meM ve canapaNDa kRNavargAtrabhAsanaviziSTa hai / aupapAtika sUtra meM tIsare sUtra kI TIkA meM yaha saba varNana kiyA gayA hai || sU0 61 // , che. te pUrva dizAmA che, saptarpaNuvana dRkSiNa dizAmA cha, zayazvana-pazcima dizAbhAM che ane Amravana uttara dizAmA cha, ye vanaSaDo mAyAbhanI apekSAye 12zA sAtha ceAjana karatAM kaMika vadhAre che ane vistAranI apekSAe pAMcase ceAjana jeTalA prabhANu vANA che. the 'hare hare vanaSaDa ADAra ( dIvAsa ) thI pariveSTita " kahA, kiNhobhAsA, hariyA hariyo bhAsAkore cahoneA artha sopapAti sUtranI pIyUSaNI TIkAmAMthI jijJAsuoe jANI govale. ye vanA varSoMthI pRRSNu hAvA mahA 04 kRSNa aDevAbhA yAvyAM che temaja vana DaoN kRSNa varSovabhAsana viziSTa che. opapAtika e saMtu varNana karavAmAM AvyuM che. 5 0 61 // jeTalA vanabhAgamAM e sUtranA trIjA sUtranI TIkAmAM
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 subodhinI TIkA sU. 61 sUryAbhavimAnavarNanam gaNehiM maNIhi ya taNehi ya ubasobhiyA, tesi gaM gaMdho phAso Neyavvo jhruum| tesiNaMbhaMte taNANa ya maNINa ya putvAvaradAhiNuttarAgaehi saMdAyaM bhaMdAyaM eiyANaM veiyANaM kaMpiyANaM cAliyANaM phaMdiyANaM ghaTi: khobhiyANaM udIriyANaM kerisae save bhavai ? se jahAnAmae sIyAe vA saMdamANIevA rahassa vA sacchattassa sajjhayassa saghaMTassa saMpaDAgasta satoraNavarassa saNaMdighosassa sakhiNi hemajAlaparikkhittassa hemavayacittatiNisakaNagaNijuttadAruyassa susaMpiNaddhacaka maMDaladhurAgarasa kAlAyasasukayaNemijaMtakammarasa AiNNavaraturagasusaMpauttassa kusalaNaracche sArahisusaMpariggahiyasta sarasayabattIsatoNaparimaMDiyassa sakaMkaDovayaMsagasta sacAvasarapaharaNaAvaraNabhariyajodhajujjhasajjasta rAyaMgaNaMsi rAyateuraMsi vA rammaMsi vA maNikuhimatalaMsi abhikkhaNaM abhikkhaNaM abhighaDijjamANasa vA niyahijamANassa vA orAlA maNoNNA aNoharA kaNNamaNa-nivvuikarA satvao samaMtA abhiNistavaMti, bhaveyArUve siyA ? No iNaDhe smtte| // sU0 63 // .. . chAyA-teSAM khalu vanaSaNDAnAm antaH bahusamaramaNIyAMbhUmibhAgAH prajJaptAH sa yathAnAmakaH AliGgapuSkara . iti vA yAvat nAnAvidhapaJcavarNaiH maNibhizca 'tesi NaM vanasaMDANa ato' ityAdi / : sUtrArtha - (tesi NaM vanasaMDANaM aMto bahusamaramaNijI) una vanapaNDoM ke madhyabhAga meM bahusamaramaNIya bhUyibhAga kahe gaye haiN| (le jahAnAmae 'tesi Na vanasaMDANaM ato' ityAdi / ___ sUtrAtha-(tesi Na vanasaMDAga aMto bahusamaramaNijjA) pate naSanA bhadhyamAmA masabharamaNIya bhUmimAgo vAya cha. (se jahA nAmae AliMgapu
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 rAjaprazrIyasUtre tRNaitha upazobhitAH, teSAM khalu gandhaH sparzaH jJAtavyo yathAkramam / teSAM khalu bhadanta ! tRNAnAM ca pUrvAparadakSiNotarAgatavataH mandaM manda mejitAnAM vyejitAnAM kampitAnAM cAlitAnAM hitAna kSobhitAnAm udIritAnAM kIdRzaH zabdo bhavati ? | T grANa cAliyANa, phaMdiyANa, ghaTTiyA ( AliGgapure vA, jAva NANAvi paMcatraNehiM maNIhi yatayehi ya u sobhiyA, tesiNaM gaMdho phAso yadhvojakamaM) ye bhUmibhAga ramya haiM, ye isa prakAra se samatala haiM ki jaisA samatala AliGga AliGga-puSkara hotA hai yAvat ye saba bhUmibhAga pAMca vAle nAnAprakAra ke maNiyoM se evaM tuja se upazobhita haiN| yahAM yAvat pada se Akara isa pada se lekara nAnAvidhapaMcavarNaiH, maNibhiHtRNaizca upazobhitAH isa antimapadaka jitane madhya meM pad Aye hue haiM una sabakA saMgraha huA hai| (tersi NaM gaMdhI phAso yatro jahakamaM) ina maNiyoM kA gaMdha sparza jaisA kramazaH pahile kiyA gayA hai vaisA jAnanA cAhiye / (temiNaM bhaMte / vaNaNa ya maNINa ya putrAvaradAhiNuttarAgaehiM maMdAyaM maMdAyaM paiyANaM vezyANa RSikhobhiyANa. udIriyANa ke risae ? ) he bhadanta ! una tRNoM kA evaM maNiyoM kA pUrva, pazcima, dakSiNa evaM uttara ina cAra dizAoM se Aye hue pavanadvArA dhIre2 kampita kiye Ane para, vizeSarUpa se kaMpita kiye jAne para, bAra 2 kaMpita kiye kkhare vA, jAva NANAtri paMcatraNehiM maNIhiya uvasobhiyA, tesiNa gaMdho phAso yo jakkama) me bhUmibhAga ramya cha, the AsiMga yugmuranI prema sarva rIte samatala che. cAvat e sava bhUmibhAgeA pAMcavavALA anekavidha maNui temaja tazothI upazolita che. ahI ' yAvata' pahathI 'AliGgapuSkara' yA pathI bhAMDIne 'nAnAvidhapaMcatraNaH maNibhiH tRNaizca upazobhita:' mA atibha yaha sudhInI vacce jeTalAM pado AAvyAM che, e sarvanA saMgraha samajavA joIe. (temiNaM gaMdho phAso yantro jahakkarma ) the bhaziyonA gaMdha rakhane sparzI je jAtanI anukramatA pahelA vavavAmAM AvI che tevI ja anukramatA paNu samajavI aDIM ye. (tesiga bhaMte ! taNANa ya maNIna putrAvaradAhiNuttarAgaehiM madAya ehayANaM veiyANaM kapiyANaM cAliyANa phaMdiyANa, ghaTiyANa, khobhiyANaM, udIriyANaM kerisae sadde bhavai ? ) he bhadata ! e tRNAne temaja miNuonA pUrva pazcima, dakSiNu ane uttarane A cAre dizAomAMthI vahetA pavanathI dhIme dhIme kaMpita karavAthI, vizeSa rUpathI pita karavA badala, vAra vAra kapita karavA khadala, Ama tema cAlita karavA badala, Ama tema
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvodhinI TIkA. sU. 62 sUryAbhavimAnavarNanamra 409 sa yathAnAmakaH-zibikAyA vA syandamAnikAyA vA rathasya vA sacchatrasya sadhvajasya saMghaNTasya sapatAkasyaM satoraNavarasya sanandighoSasya sakiGkiNi hemajAlAriliptasya haimAttacitratinizakanakaniyuktadArukasya susaMpinaddhacakramaNDaladhurAkasya kAlAyasasukRtanemiyantrakarmaNaH AkIrNavaraturajAne para, idhara udhara calAyamAna kiye jAne para, hazara udhara kucha 2 calAye jAne para, paraspara meM saMghaTita kiye jAne para. apane sthAna se cacala kiye jAne para tathA atizayarUpa se prerita kiye jAne para kaisA zabda hotA kahA gayA hai ? (se jahAnAmae sIyAe vA saMdamANIe vA rahassa vA. sacchattasta vA sajjha yasla saghaTassa sapaDogassa satoraNavarassa saNa dighosarasa sakhikhiNI hemajAlaparikkhittassa)jaisA zabda pAlakhI kA hotA hai,athavA syandamAnikA kA hotA hai. athavA sthakA hotA hai vaisA hI zabda tRNa aura maNiyoM kA hotA hai aisA sambandha yahAM para lagAnA cAhiye yahAM se Age ratha ke ye vizeSaNa haiM-unakA artha isa prakAra se hai-jo ratha chantra sahita ho, dhvajA. sahita ho. ghaMTAsahita ho, patAkAsahita ho, uttamatoraNasahita ho, nadighoSa sahita ho, kSudraghaTikAyukta suvarNamayajAla se pariveSTita ho, (hemavayacittatiNimakaNagani0) himAcalotpanna evaM vismayakAraka aisI lakaDI se jo ki tinizavRkSa kI ho aura suvarNa se zobhita ho banA ho, (susaMpiNaddhacakamaMDaladhurogassa, kAlAyasasukayaNemijatakamsassa) cakramaMDala aura dhurA jisakI bahuta acchI taraha se baMdhI huI ho, jisake pahiyoM ke kaIka kaIka cAlita karavA badala paraspara saMghaTita savA badala, pitAnA sthAnethI caMcala karavA badala-tathA atizaya rUpathI prerita karavA badala, ke zabda thAya che (se jahAnAmae sIyAe vA saMdamANIe vA rahassa vA sacchattassa vA saMjjhayassa saghaMTasla sapaDAgarasa satoraNavarassa saNaMdighosassa sakhirikhaNI hemajAlaparikkhittarasa ) reve| za4 pAsaNInA rAya sya-bhAnizAnA khAya che, athavA rathane hoya che. te ja zabda tRNa ane maNione paNa hoya che. e artha ahIM kara joIe. enA pachI rathanA vizeSaNonuM varNana A pramANe karavAmAM Ave che. je ratha chatra yukata hoya, dhvajA sahita haya, ghaMTAsahita hoya, naMdighoSa sahita hAya, kSudraghaTikA yukta suvarNamaya jAlathI pariveSTita hAya, (helavayacittatiNisakaNaganiva) himAyadA pradezamA thye| tabha04 mahamuta seva! tiniza nAmaka vRkSa vizeSanI lAkaDImAMthI ke je suvarNathI zebhita hoya, ( musaMpiNaddhacakkamaMDaladhurAgassa, kAlAyasasukayaNebhijaMtakammasla )
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 rAjapraznIyasUtre gasusamprayuktasya kuzalanaracchekasArathi- susaMparigRhInasya zarazatadvAtriMzataNaparimaNDitasya sakaGkaTAvataMsakasya sacApazaramaharaNA''varaNabhRtayodhayuddhasavasya rAjAgaNe vA rAjAntaHpure vA ramye vA maNikuTTimatale abhIkSNamabhIkSNamabhighaTayamAnasya vA nivaya'mAnasya vA udAgaH sanojJAH manoharAH karNamanonivRttikarAH zabdAH sarvataH samantAt abhiniHstravanti, bhaved etadrUSaHsyAt? no ayamarthaH smrthH|m.62| Upara uttama lohe kI saMgharSaNa rakSA karane ke nimitta hAle cahI huI hoM, (AiNNavaraturagasusaMpauttassa kusalaNaraccheyasArahisusaMpariggahiyassa) AkIrNa jAti ke uttama ghoDe jisameM jute hue hoM, ratha hAMkane vAloM meM saba se catura sArathi jisakA saMcAlana kara rahA ho (marasayabattIsatoNapari. maMDiyansa sakaMkaDAkyaMgassa sacAvasarapaharaNabhariya jodhajujjhasajassa ) ekasI 100 zaroM kI 32 tUNIroM se jo maMDita ho, dhanupa yANa paharaNa evaM kavacoM se jo bharA ho evaM yuddhakArI yodhAoM ke saMgrAma ke liye jo sajAyA gayA ho aise ratha ke (rAyaMgaNaMsi vA rAyateurAMsi vA) rAjaprAMgaNa meM, athavA rAjA ke antaHpura meM, athavA (rammasi maNikuhimatalasi) ramaNIya maNiyoM ke kuhimatala meM (abhikkhaNa 2) vAra cAra (abhighaDijnamANassa vA niyahijjamANassa vA) abhighaTayamAna hote samaya yA lauTate samaya (orAlA maNoNNA yaNoharA kaNNamaNa-nivvuDakarA sacao samaMtA abhiNissavati) jo udAra, manojJa, manohara zravaNa mana AnandakAraka zabda saba dizAoM cakamaMDala ane dhurA jemanI khUba ja sArI rIte bAMdhelI hoya, jenA paiDAonI upara zre somanI saMgharSa thI 2kSA bhATe paTTI yAvesI DAya, ( aiNNavaraturagasusaMpaunasla kusalaNaraccheyasArahisusaMparipariggahiyassa ) mA jAtinA uttama ghaDAo jemAM jotarelA che, ratha hAMkanArAomAM sauthI catura sArathI ra sanyAsana 42 hAya, (sarasayavattIsatoraNaparimaMDiyassa sakaMkaDAkyagassa sacAva sarapaharaNaAvaraNabhariyajodhajujjhasajjassa) me se| 100 na. 32 tUNIrethI je suzobhita hoya, dhanuSa bANadi praharaNa ane kavaccethI je yukta hoya ane yuddhakheDanArA ddhAothI saMgrAma karavA mATe je susajijata karavAmAM Avyo geko 20 (rAyagaNasi vA rAyaMteuraMsi vA) 24 prAMgazubhAM, mathavA rAnA matapuramAM, athavA (rammasi maNikuTi matalaMsi) bhIya ma(yonA bhitavamA (abhikkhaNaMra) vAravAra (abhighaDijjamANassa vA niyaTijamANassa vA) malighaTayamAna DAya athavA pA71 52tI mate (orAlA, maNopaNA maNoharA kaNNamaNa-nivvuikarA sacao samaMtA abhiNissavaMti) je udAra, maneNa, manahara zravaNa manane AnaMda ApanAra zabda sarva dizAo
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rokA. sU. 62 sUryAbhavimAnavarNanam TIkA-'tesi NaM vaNasaMDANaM' ityAdi-teSAm-anantaroktAnAM, khalu vanapaNDAnAm anta:-madhye bahusamaramaNIyA-atyantasamatalAH ramyAH, bhUmibhAgA:-prajJaptAH, te bhUmibhAgAH kIdRzAH? iti jijJAsoyAmAha-sa yathA. nAmakaH' ityAdi-sa-kiJcinnAmakaH 'AliGgapuSkaraH' iti vA yAvat nAnAvidhapaJcavarNaiH maNibhizca tRNaizca upazobhitA:-AliGgapuSkara iti veti padAdArabhya nAnetyAdhupazobhito ityantapadAnAM saGgraho bodhyaH, sa ca savyAkhyaH paJcadazasUtrAdArabhyASTAdazasUtraparyantAnnibandhAdavaseyaH tepAM-maNInAM khalu gandhaH sparzaHjJAtavyaH yathAkrama-kramamatullaGdhya krameNeti yAvat, sparzAntavarNanamaSTAdazamUtrAdArabhyaikonaviMzatitamasUtraparyantanibandheSu draSTavyam / evaM ca paJcadazamumrata ArabhyaikonaviMzatitamasUtraparyantaM vilokanIyam / evaM vidizAoM kI aura zabda nikalate haiM aise hI zabda una tRNoM eva maNiyoM ke hote haiN| (bhaveyArUvesiyA) he bhadanta ! to kyA inhIM rathAdikoM kA jaisA unakA zabda hotA haiM ? (No iNahe samaDhe) he gautama ! yaha artha samartha nahIM hai| ____TIkArtha- anantarokta una vanaSaNDoM ke madhya atyanta samatalavAle ramaNIya bhUmibhAga kahe gyehaiN| ye bhUmibhAga kaise haiM to isake liye kahA gayA haiM ki ye bhUmibhAga AliGgapuSkara ke jaise matavAle haiM Adi gadi isa viSaya ko dekhanA hoto pUrva meM kathita 15 veM sUtra se lekara 18 ve sUtrataka ke nibandha ko dekhanA cAhiye yahI bAna "AliMgapukkharei vA jAva NANAbihapaMcavaNNehi maNIhi taNehiM uvasobhiyA' ke yAvat pada dvArA prakaTa kI gaI hai. ina maNiyoM kA gandha evaM sparza kaisA hai? yadi yaha bAta jAnanA ho to isake liye 18 vA mUtra dekhanA cAhiye. inameM kramazaH ina viSayoM ane vidizAomAM prasare che tevA ja zabda te to temaja maNione hoya che. (bhaveyArUve siyA) mata! to zusa 25 vagere va zaN4 tebhanI 5 DAya cha? (No iNaTe sama) hai gautama ! 20 ma susamata na vAya. TIkAtha-pUrve varNita varSanA madhyabhAgamAM atIva samatala ramaNIya bhUmibhAge kahevAmAM AvyAM che. e bhUmibhAgo kevA che te tenA mATe A pramANe varNana karavAmAM mA cha- bhUmimA mAsi yu42 vA samataam cha. vagere. mA bhaabatamAM kaI jijJAsune vadhAre jANavAnI IcchA hoya te teo e A sUtranA ja 15 thI 18 sudhInAM sUtrAne pAMthI devo naye. me vAta 'AliMgapukkharei vA jAva NANAvihapaMcavaNNehi maNIhi taNehi uvasobhiyA' nA yA pa6 dvArA prakaTa karavAmAM AvI che. e maNione gaMdha kevo hato? sparza kevo hato? e viSe jANavAnI IcchA rAkhatA hoya teoe 18 muM ane 19muM sUtra jevuM joIe. A
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 rAjaprannIyasUtra he bhadanta ! teSAM khalu tRNAnAM ca maNInAM ca parvAparadakSiNottarA''gataiH-pUrva-pazcima-dakSiNottaradigbhyaH -AgataiH vAyubhiH manda-mandaM zanaiH zanaiH ejitAnA-sAmAnyataH, kampitAnAM-vyejitAnAM-vizeSataH kampittAnAm, phaspitAnAM-punaH punaH kampamAnAnAm, cAlitAnAm-itastatacalittIRtAnAm , spanditAnAm-IpacAlitAnAm, ghahitAnAM-parasparaM saMgharSa prAptAnAm , kSobhitAnA-svasthAnAcAlitAnAm, udIritAnAm-atipreritAnAm kIdRzaH-mathambhUtaH zabdaH prajJaptaH ? he bhadanta / kiM vakSyamANasnarUpaH zabdo bhavati ? / sa yathAnAmakA-zivikAyoH 'pAlakI iti thApAmasiddhasya yAnavizeSasya vA-athavA syandamAnikAyAH-puruSapramANAvakAzasampanna zivikAvize. pasya, vA-athavA rathasya-masiddhamya ye zabdA ityagrimeNa smbndhH| kIdRzakA varNana kiyA gayA hai. isa taraha yaha saba viSaya 15 ve mutra se lekara 19 veM sUtrattaka abhihita huA hai| aba gautamasvAmI prabhu se aisA pUchate haiM-he bhadanta ! pUrva, pazcima, uttara aura dakSiNa se jaba vAyu Akara ina tRNamaNiyoM ko sAmAnyarUpa se kaMpita karatA hai, yA vizeSarUpa se kaMpita karatA hai, inheM idhara udhara caMcala karatA hai, yA thoDerUpa meM inheM caJcala . karatA hai, yA paraspara meM inheM saMgharSa yukta karatA hai, yA apane sthAna se inheM calAyamAna karatA hai, yA atizaya meM inheM prerita karatA hai-taba inakA zabda kaisA hotA hai ? to isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama ! usa samaya meM inakA zabda pAlako ke yA syandamAnikA-puruSamamANa avakAza se saMpanna yAnavizeSa ke, athavA ratha ke jo zabda hote haiM arthAt inase jo zabda nikalate hai vaisA hotA hai. aba yahA~ se Age sUtromAM vyavasthita kramathI varNana karavAmAM AvyuM che. e pramANe A badhAnuM spaSTIkaraNa 15 mA sutrathI mAMDIne 19 mAM sUtra sudhI karavAmAM AvyuM che have gautama svAmI prabhune evI rIte prazna kare che ke he bhadaMta! pUrva, pazcima uttara ane dakSiNa dizAo taraphathI vahetA pavana e tRNamaNione sAmAnya rUpamAM kaMpita kare che ke vizeSa rUpamAM kaMpita kare che emane Ama tema caMcala kare chedhIme dhIme caMcala kare che, ke emane paraspara sagharSayukta kare che ke pitAnA sthAna parathI emane vicalita kare che ke atizaya rUpamAM emane prerita kare che? jyAre AvuM thAya che tyAre emAM kaI jAtane dhvani utpanna thAya che? prabhu A praznamAM uttaramAM kahe che ke he gautama! te samaye emAMthI nIkaLatA dhvani pAlakhInA ke svandamAnikA-puruSa pramANa avakAzathI saMpanna yAna (vAhana) vizeSanA, ke rathane je jAtane dhvani hoya che eTale ke emAMthI je jAtane dhvani uddabhUta thAya che--te dhvani emAMthI nIkaLe che. have enA pachI je pade AvelAM
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 413 subodhinA TIkA. sU 62 sUryAbhavimAnavaNe nam sya rathasyeti jijJAsAyAmAha-sacchatrasya-chatrasahitasya, sadhvajasya-dhvajayu. ktasya, saghaNTastha-ubhayato ghaNTAyuktasya sapatAkasya patAkAyuktasya, satoraNavarasya-pradhAnatoraNayuktasya, sanandiyopasya hAizaprakAracAyayuktasya, kiGkiNihemajAlaparikSitasya-kSudraghaNTikAyukaluvarNamayajAlapariveSTitasya, haimavatacipratinizakanakaniyuktadArukasya-tatra-haimavataM-himAcalotpannaM ci-vismayakara' tinizakanakaniyuktidAru-tinizasya-vRkSavizeSasya yat kanakaniyuktaM--suvarNazobhitadAru-kASThaM tad yasya sa haimavatacitratinizakanakaniyukadArukasya tathA, sUsaMpinAdvacakramaNDaladhurAkasya-su-yuSThu saM-sabhyapinaddha baddhe cakramaNDaladhure-- cakramaNDala ca dhU:-akSazcetyanayoH samAhAraste yasya sa susaMpinaddhacakramaNDala. dhurAkastasya tathA, kAlAyasasukRta nemiyantrakarmaNaH-kAlA'yasena-uttamajAtikRSNalohena su-suSTu kRtaM nemiyantrakarma-ne-cakrAntabhUtasparzibhAgasya saMghajo pada haiM ve rathake vizeSaNa rUpa hai jo isa prakAra se hai-sacchatrajo ratha chatrasahita hai, sAja-vajA se yukta hai, sabaNDa-donoM ora ghaNTA sahita hai, sapatAla-pattAkA sahita hai, satoraNavarayukta-pradhAnatoraNasahita hai, sanandighopa-chAdaza prakAra ke bAjoM se yukta hai. saki. DiNI hemajAlaparikSipta~-zudra ghaTikAmAle hemajAla se pariveSTita hai haimavalacitratinizakanakaniyuktadAruka--himAlayaparvata para utpanna huI tathA vismaya kAraka elI ninizavRkSavizeSa kI suvarNazobhita lakaDI se jo banAne meM AyA hai, (susaMpitaddhacakramaMDaladhurAka) acche prakAra se jisameM cakramaNDala evaM dhurA bAMdhe gaye hai, kAlAyasasukRtanemiyaMtra karmA-uttama jAti ke kRSNa loha se jisameM nebhiyaMtra karma kI racanA kI gaI hai arthAt cakrAnta bhU-rzibhAga ko saMgharSaNa se rakSA karane ke che te badhAM rathanA vizeSaNa rUpamAM che. te A pramANe che. sacchatra je ratha chatra. yukata che, dhvaja-dhvajAthI yukta che, saghaMTa-baMne tarapha jene ghaMTAo che, sapanAkapatakAo sahita che, sataraNa vara yukta-pradhAna taraNa sahita che, sanadaoNSa-bAra jAtanA vAjAothI yukta che, sakiMkiNI hemAlaparikSipta-nAnI nAnI ghaMTaDIonA samUhathI yukata che, haimavatacitrazikanakaniyukata dAruka-himAlaya parvata upanna thayelI temaja abhuta evI tiniza vRkSa vizeSanI suvarNa zebhita kASThathI je nirgata che, susaM. pinaddhacakramaMDaLadhurAka-jemAM cakramaMDaLa ane dhurA vyavasthita rIte bAMdhelI che. kAlAyasa sukRta nemiyaMtra karmA-uttama jAtinA kALA lokhaMDathI jemAM nemiyaMtra karmanI racanA
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ baalaamu paNato rakSArtha yad yantram arakopariphalama.maNDalAvaraNaM tasya karma-racanA yasmina sa kAlA''yamasukRtanemicakrakarmA, nasya tathA, AkIrNavaraturagamasaMprayuktagyaAkIrNA: AkIrNajAtimanto varA:-unnamA turagAH azvAH susaMprayuktAH suSTu samyagyojitAH yasmin sa AkIrNa varataraganusaMmayuktastasya atra prAkRtavAn tAntasya paranipAto bodhyaH / kudAlanaracchekasArathimsa saMparigRhItasya--- nipuNapuruSacaturasArathimuSThumamyakaparigRhInagya, zarazatadvAtriMzanaNaparimaNDitasya zarazatasya-zatasaMkhyazarANAM yAni dvAtriMzatraNAni-dvAtriMzatsaMkhyakayANakopAH, taiH parimaNDitasya-alaMkRtamya sacApazarapraharaNA''varaNabhRtayodhayuH sajasya sacApazarA:-dhanu:-sahitavANAH, praharaNAni-kunta-tomara-parazuprabhRta ni zastrANi AvaraNAni-kavacAni ca etairbhata:-paripUrNaH, sa yodhayuddhasajjaH-yodhAnAM-yuddhakAriNAM yad yuddhaM-saMgrAmaH, tasmai sajA-udyatIkRtaH iti iti sacApapraharaNA''caraNabhRtayolajastasya tathA, etAdRzAmya rathamya punaH rAjAgaNe vA rAjontaHpure vA-athavA ramye-ramaNiye maNikuTimatale maNi. liye arakoM ke Upara phalakamaNDalarUpa AvaraNa jisameM lagAyA gayA hai, AkI. rNavaraturagasusa prayukta AkIrNajAti ke uttama ghoDe jisameM jute haiM, kuzala naraccheka sArathistusaMparigRhAMta nipuNa puruSoM meM bhI catura sArathi dvArA acche prakAra se jo parigRhIta ho rahA hai, zarazatadvAtriMzANaparimaMDitazatasaMkhyakazaroM ke 32 saMkhyaka bANakopo' se jo parimaMDita hai, sacApazarapraNA''varaNabhRtayodhayuddhasaja-dhanupamAhita vANoM se, kunta, tomara, parazu Adi zastroM se, evaM kavaca Adi upakaraNoM se jo paripUrNa hai, yuddhakArI yodhAoM ke saMgrAma ke liye jo sajja-udyAptIkRta hai aisA vaha ratha rAjAGgaNa meM yA rAjAnta:pura meM, athavA ramaNIya maNivaddhabhUmi para karavAmAM AvI che, eTale ke cakrAMta bhUpazibhAganA saMgharSaNathI rakSA karavA mATe kASThanA paiDAonI upara lokhaMDanI paTTI AvaraNa rUce jemAM lagADavAmAM AvI che, AkIrNavara turaga susaMprayukata-AkIrNa jAtinA uttama ghoDAo jemAM jotarelAM che. kuzalanarakasArathi susaMparigRhIta-nipuNa puruSomAM paNa sarvAdhika catura sArathI vaDe je sArI rIte haMkAI rahyo che, zarata drAviMzajJaNapaDimaDita-zatasaMkhyaka nA 32 saMkhyaka bANa keSo (1NI) thI ne parimaMDita che. sacApa zarapraharaNAvaraNa bhUtadhayuddha sajja-dhanuSa sahita bANathI,kuMta, temara, parazu vagere zastrothI ane kavaca vagere upakaraNothI je paripUrNa che, yuddha mATe tatpara dhAonA mATe je sajaja karavAmAM AvyuM che, e je ratha rAjAMgaNamAM ke raNavAsamAM ke ramaNIya
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 62 sUryAbhavimAnaNavanas 415 baddhabhUmitale abhIkSNamabhIkSNaM - vAraMvAram abhighaTayamAnasya saMvRSyamANasya vA'athavA nivartyamAnasya --- etAdRzasya rathasya ye udArAH uccaistarAH, manojJAH, madhurAH, karNamano nirRtikarAH zravaNamana AnandakArakAH zabdAste sarvataH - sarvadikSu samantAt - sarvavidikSu abhisravanti - niHsaranti, tAdRzastuNamaNizabdaH / bhaved etadrUpaH syAt ? - tRNamaNInAmuktagthazabdasadRzaH zabdaH kadAcit bhavet ? tatra bhagavAnAha - no ayamarthaH samarthaH uktarathazabdarUpo'zrastRNamaNInAM no samarthaH - na yujyate | | 0 62 / / U punarapyAha- mUlam - se jahANAmae veyAliyavINAe uttaramaMdAmucchiyAe aMke supaiDiyAe kusalanaranArisu saMpariggahie caMdaNasAranimmiyakoNaparighaTTiyAe pugvarattAvarantakAlasamayaMsi maMdAyaM maMdAyaM veiyAe paveiare cAliyAe ghaTTiyAe khobhiyAe udIriyAe orAlA maNuSNA maNaharA kaNNamaNanivbuikarA sadA savvao samaMtA abhinissarvati, bhaveyAve siyA ? jo iNaTTe samaTThe / vAravAra saMdhRSyamANa hotA hai, athavA ina pUrvokta sthAnoM se jaba vaha alent hai taba usa ratha ke jo jora 2 ke zabda hote haiM-usase dizAoM evaM vidizAoM kI ora nikalate haiM, jo ki manojJa-madhura, evaM karNa aura mana ko Ananda kAraka hote haiM-aise hI zabda una tRNoM aura maNiyoM ke hote haiM / aba gautamasvAmI prabhu se isa para yo pUchate haiM ki he bhadanta ! jaisA zabda Apane ukta ratha kA kahA hai to kyA ThIka isI prakAra kA tRNamaNiyoM kA zabda kadAcit hotA hai ? to isake uttara meM prabhu kahate haiM - nahIM - nahIM gautama ! esA artha samartha nahIM hai |muu. 62 / rmANajita bhUmi upara vAraMvAra sakhyamANa thAya che ke e ukata sthAna upara thaI ne jyAre te pAchA phre che tyAre che rathanA moTA dhvani manejJa, madhura temaja kAnaane manane AnaMda ApanAra rUpamAM dizAe ane vidizAomAM vyApta thaI jAya che--tevA ja dhvani te ane maNuione paNa hAya che. have gautamasvAmI prabhune A pramANe prazna kare che ke he bhadata ! jevA trine tame ukata rathanA kahyo che zu tevA ja dhvani te tRNu maNienA hoya che? teA enA uttaramAM prabhu kahe che ke A vAta cegya nathI. // sU0 62 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 rAjapraznIyasUtre se jahANAmae dinarANa vA kiMpurisANa vA mahoragANa vA gaMdhavvANa vA sahasAlavaNagayANaMvA naMdaNavaNagANaM vAsomaNasavaNagayANaM va paMDagavaNagayANaM vA himavaMtamalayamaMdaragiriguhAsamannAga yANaM vA egao sannihiyANa samAgayANaM sannisannANaM samuvavidyA NaM pasuiya pakkIliyANaM gIyaraigaMdhavvahasiyamaNANaMgajaM pajja katthaM geyaM payavaddhaM pAyavaddhaM ukkhittayaM pAyattAya saMdAyaM roiyAvasANaM sattasarasamannAgayaM chadosavippamuka ekArasAlaMkAraM aTuguNovaveyaM, guMjAvaMkakuharovagUDhaM rantaM tiTroNakaraNasuddhaM sakuharagujaMtavaMsI. taMtItalatAlalayamahasusaMpauttaM mahuraM samaM sulaliyamaNoharaM mauribhiyapapasaMcAra suNativaracAharUva divvaM NaTaM sajja geyaM pagIyANaM bhaveyArUve siyo? haMtA siyA // sU0 63 // __chAyA--sa yathAnAmakaH vaitAlikavINAyA uttaramandAmUcchitAyAH aki zupratiSThitAyAH kuzalanaranArIsusaMparigRhItAyAH candanasAranirmitakoNaparighaTTitAyAH pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye manda mandaM vyejitAyAH pravyejitAyAH cAlitAyAH ghaTTitAyAH kSobhitAyAH udIritAyAH udArAH manojJAH mano. __'se jahANAmaeveyAliyavINAe' ityaadi|| mutrAya-( se jahANAmae veyAliyavINAe uttaramaMdAcchiyAe aMke supaiDiyAe kusalanaranArisulaMpariggahiyAe caMdaNalAranimmiyakoNaparivaSTiyAe, putrarattAvarattakAlasamayaMsi maMdAyaM maMdAyaM veiyAe paveiyAe cAliyAe ghaTTiyAe khobhiyAe udAriyAe) jaise uttaramadAmUrcchanAvAlI, kroDa-aGka meM rakhI gaI, kuzala naranAriyo dvArA acchI taraha se pakaDI gaI, candana 'se jahANAmae yAliya vINAe' ityAdi / sUtrA-(se jahANAmae veyAlie vINAe uttaramaMdAmucchiyAe ake supaiTTiyAe kusalanaranArimusaMpariggahiyAe cadaNasAraninmiyakoNapari- / ghaTTiyAe puncarattAvarattakAlasammayAMsi maMdAyaM maMdAya veiyAe paveiyAya cAliyAe ghaTTiyAe khobhiyAe udIriyAe) ma uttamahA-bhUnANI, 3 mANAmA
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417 heir subodhinI TIkA. sU. 63 sUryAbhavimAnavarNa nam harAH karNa-manonitikarAH zabdAH samantAt abhiniHstravanti, bhaved eta. dUpaH syAt ? no ayamarthaH smrthH| - sa yathAnAmakaH kinnarANAM vA kiMpuruSANAM vA mahoragANAM vA gandha vANAM vA bhadrasAlavanagatAnAM vA nandanavanagatAnAM vA saumanasyavanagatAnAM vA paNDakavanagatAnAM vA himvanmalayamandaragiriguhAsamanvAgatAnAM vA ekatA ke sArabhAga se racita daNDa se pariziSTa huI, pUrvApararAtrakAla ke samaya dhIre 2 kApita kI gaI, vizeSa rUpase kaMpita kI gaI cAlita kI gaI, ghaTita kI gaI, kSobhita kI gaI, udIrita kI (bajAI) gaI, aisI vaitAlika vINA ke (orAlA maNuNNA maNaharA kaNNamaNanivvuikarA sadA savvao samaMtA abhinissavaMti) udAra, manojJa, manohara evaM karNa tathA manako AlAda karane vAle zabda dizAvidizAoM kI ora nikalate haiM-aise hI zabda una tRNoM maNiyoM ke nikalate haiN| (bhaveyArUvesiyA) he bhadanta ! to kyA isI vINA ke jaisA unakA vaha zabda hotA hai ? (No iNasamadve he gautama ! yaha artha samartha nahIM hai| (se jahANAmae kiMnarANa vA kiMpu. risANa vA mahoragANa bA gaMdhayANa vA bhavasAlavaNegayANa vA naMdaNavaNagayANaM vA sosaNasavaNagayANa vA paMDagavaNagayANaM vA) he bhadanta ! josA gAne. vAle kinnaroM kA, yA kiMpuruSoM kA, mahoragoM kA yA gadhoM kA zabda hotA hai vaisA hI zabda kyA ina tRNoMkA aura maNiyoM kA hotA hai ? aisA mUkelI, kuzala naranArIo vaDe sArI rIte hAthamAM pakaDelI, caMdananA sAra bhAgathI racita daMDathI pariSTa thayelI, pUrvAparavAtrakAlanA samayamAM dhIme dhIme kapita karAyelI, vizeSa rUpathI kepita karAyelI, cAlita karAyelI ghakrita karAyelI, kSobhita zayeTI, Rta rAyedI (4||vaamaaN mAvezI) vaitAni pAnI (orAlA maNupraNA maNaharA kaNNamaNanivvuikarA sadA savvao / samaMtA abhinissavati) udAra, maza, manohara, ane kAna tathA manane AnaMda ApanAre dhvani jene dizAo temaja vidizAomAM prasare che. tevo ja dhvani e tRNo ane maNiomAMthI paNa nANe cha. (bhaveyArUve siyA) mata to zubhare52 me vIvo panI tebhanI pazu hAya ? (jo iNaDhe samaSTe) hai gautama mA athaH samaH nathI. (se jahANAmae kiMnarANa vA kiMpurisANa vA mahoragANa vA gaMdhavANa vA bhadasAlavaNagayANa vA naMdaNavaNagayANa vA somaNasavaNagayANa vA paDagavaNagayANa vA) matako maanaa| nizenA zaha chAya cha zuvAra 254ye to| ane maNine mahAragona ke gaMdhane zabda hoya che zuM teja zabda e tRNe ane maNine paNa hoya che? e praznArthaka saMbaMdha ahIM samaje
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasatra sannihitAnAM :samAgatAnAM sannipaNAnAM samupaviSTAnAM pramuditamakrIDitAnAM gItaraligandharva harpitamanasAM gadhaM padya kathyaM geyaM padabaddha pAdavadvam utkSiptakaM pAdAntakaM mandaM rocitAvasAna saptasvarasamanvAgata padopavimamuktam eko praznArthaka saMbaMdha yahAM lagAnA cAhiye, ye 'bhadAsAlavaNagayoNa' Adi paSThayanta vizeSaNa 'kinnarANa' Adi padoM ke hai-tathA 'gaja paja" Adi dvitIyAvibhattayanta vizepaNa 'geya" isa pada ke haiM yaha saba mana meM dhAraNa karake isa mantra kA artha isa prakAra se karanA cAhiye-(bhadasAlavaNagayANa' vA) bhadrasAlavana ke bhInara gaye hue athavA-(naMdaNavaNagayANa vA) nandana vana ke bhItara gaye hue athavA-(somaNasavaNagayANa') saumanasavana ke bhItara gaye hue, yA (paMDagavaNagayANaM vA) pANDukavana ke bhItara gaye hue, ye (himavaMtamalayamaMdaragiriguhAsamannAgayANaM vA) himAcala, malayAcala-mandarAcala kI guphA meM ekaTe hue, yA vaise hI (ego sannihiyANa samAgayANaM0) eka jagaha ikaTe hue, eka jagaha mile hue eka jagaha baiThe hue (pamuiyapakIliyANaM gIyaraigaMdhavyahasiyamaNANa) pramudita hue prakrIDita hue tathA gItAnurAgI gaMdharva kI taraha pramuditacittavAle bane hue evaM (gaja paja katthaM geyaM, payavaddha, pAyavaddha, ukkhittayaM, pAyattAyaM, rojhyAksANa, sattasarasamannAgaya chaddosa vi. ppamukka, ekkAra sAlaMkAraM aTTaguNovaveya0) gadyamaya, padyamaya, kathanIya, padayukta, pAda baddha, gAneyogya, utkSiptaka, pAdAntaka, manda2 gholanAtmaka, rocitA. naye. bhahasAlavaNagayANa" vagaireSayAta vizeSa 'kinnarANa" vagere pahAnA cha. 'gajja paja' ko dvitIya vimaityAta vizeSa 'geya' pahanA cha. - madhu samalane mA sUtranAma ong naye. ( bhaddasAlavaNagayANa vA) masAtavanamA gye| (naMdaNavaNagayANa vA) nahananamA gayesA (somaNasavaNagayANa vA) saumanasa panamA gye| (paMDagavaNagayANaM vA) pAMDavanamA gaye , (himavaM tamalayamAdaragiriguhAsamannAgayANaM vA) himAya, bhasyAyasa-rAyasanI zukSamA 4 thye| mAma 1 (egao sannihiyANa samAgayANa) me sthAne satra thayesA, me sthAna me dhana mehatA (pamuiyapakkIliyANa' gIyaraigaMdhanvahasiyamaNANa ) prabhuhita thayesA, 8ll3d thayesA tebha gAtAnuti :vanI bha prabhuti cittavANA thye| mana (gaja pajakatthaM geya, payavaddha, pAyavaddha ukkhittayaM, pAyattAya roiyAvasANa, sattasarasamannAgayaM, chaddo savippamukka, ekkArasAlaM kAra ahaguNovaveyaM0) gadhabhaya, padyamaya, 4thanIya, padyuta pAdabaddha, gAvA gya, ukSisaka, pAdAMtaka, maMda maMda ghelanAtmaka, recitA
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ yodhinI TIkA sU. 63 sUryAbhavimAnavarNanam dazAlaGkAram aSTaguNopapetam, guJjAvakakuharopagUDha rakta tristhAnakaraNazuddhaM sakuharaguJjadvaMzaMtantrItalatAlalayagrahasusaMprayukta madhuraM sama sulalitamanohara mRdukaribhitapadasaJcAra sunativaracAmarUpaM divyaM nATatha saja geya pamI. tAnAM, bhaved etadrUpa: syAt ? hanta ! syAt // mU0 63 // ___ 'se jahAnAmae veyAliyavINAe' ityAdi TIkA-sa: pUrvoktaH zabdaH yathAnAmakA vaitAlikavINA-vaitAlikajAtIyA vINA, tasyAH zabdAH iti pareNa sambandhaH, kIdRzyAstasyAH ? iti jijJAsAyAmAhauttaramandAcchitAya:--uttaramandAmUrcchanAvizeSaH, tathA macchitAyA:saMspRSTAyAH aGke--kroDe, supratiSThitApA:--saMnitriSTAyAH, kuzalanaranArIsusaMparigRhItAyAH-nipuNapuruSastrI-suSThusamyakaparidhRtAyAH, canda nasAvasAna, saptasvarasamanvAgatta, eDadoSaviSamukta, ekAdaza alaGkArayukta, aSTaguNo. papeta, guJjAvakakuharopagUDha, rakta, tristhAnakaraNazuddha, sakuharaguJjadaMzatantrotalatAlalaya graha se susaMprayukta, madhura' sulalita, manohara. mRdukaribhitapadasa cArasaMpanna, sunativaracArurUpayukta, divya evaM nATayasajja aise gIta ko gAne vAle pUrvoktakinnaroM Adi devoM kA zabda hotA hai ? (haMtA siyA) hAM, gautama ! aisA hI zabda una tRNa maNiyoM kA hotA hai| TIkArtha-yahAM sUtra meM 'veyAliyavINAe' pada se lekara 'udIriyAe' padataka ke pada isa 'veyAliyavINAe' ke vizeSaNa haiM-isameM gautamane prakSu se aisA pUcho hai ki-he bhadanta ! utaramandAmUrcchanA se mUJchita-saMspRSTa huI, goda meM bahuta hI acchI taraha se saMbhAla kara rakhI huI, bajAne vAle nipuNa strI puruSa dvArA acchI taraha se pakaDI huI candanavRkSa ke vanasAna, samasvara samanvAgata, paDadoSa vipramukata, ekAdaza alaMkAra yukata, ATha guNo yukata, guMjAvaka kuharapagUDha, rakata, tristhAna karaNa zuddha, sakuharagu jaduvaMza taMtrI tala tAla laya grahathI susaMprayukata, madhura, sulalita, manahara, mRdukaribhita pada saMcAra saMpanna, sunativara cArurUpayukata, divya ane nATaya sajja evA vizeSaNethI yukta bhItane gAnA na vagaire vAnI re tana pani ya cha zu (bhaveyArave siyA) va za ta ta maNimAnA hAya ? (hatA siyA(is gautama ! e ja zabda te vaNe maNione hoya che. --sA sUtrabhA (veyAliya vINAe) padhthI bhADAne 'udIriyAe' 5 adhInA paho (veyAliyarINAe) na vizeSa cha. AbhA gautama prabhune mAtA prazna karyo che ke he bhadatA uttara maMda mUcha nAthImUcchita-saMskRSTa thayelI, kheALAmAM saMbhALa pUrvaka sArI rIte mUkI rAkhelI, catura vagADanArA strI puruSo vaDe sArI rIte
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara0 rAjapraznIyamatra . ranirmitakoNaparighahinAyAH candanatarusArabhAgaracitavINAvAdanadaNDa paripRSTAyAH, pUrvAMpararAtrakAlasamaye rAtra pUrvapazcimabhAgarUpakAlAvasare manda manda-zanaiH zanaiH vyejitAyAH-vikampitAyAH, pravyejitAyAH-pavikampitAyAH, cAlitAyAHIpatkampitAyAH, ghahitAyA:-dhRSTAyAH, kSobhitAyAH, kSobhaM nItAyAHudIritAyA:pAvalyena preritAyAH, udArAH mahAntaH manojJAH ramaNIyAH manohA:-mano'nukUlAH, RNa-manonitikarA:-zravaNa-mana AnandakArakAH zabdAH sarvataH-sarvadikSu, samantataH-sarvavidikSu ca abhiniHsravanti-parito niHsaranti, bhaved etadrUpaH syAt pUrvoktavINAzabdarUpastRNamaNizabdaH kadAcid bhaved ? tato bhagavAnAhano ayamarthaH samarthaH-anantaroktavINAzabdarUpo'rthaH no samarthaH-tRNamaNizabdo na bhavitu yujyte| punarapyAha-sa yathAnAmakaH-kinnarANAM-kinnarajAtIyAnAM vA athavA kiMpurupANAM-kiMpurupajAtIyAnAM devAnAM vA-yadA-mahoragANAM-mahoragajAsArabhAga se racita vINAvAdana daNDa se paripRSTa huI, rAtri ke pUrva pazcima bhAgarUpa kAlAvasara meM dhIre2 vikampita huI, pravyejita-vizeSarUpa se kaMpita huI, calitahuI-kucha2 kaMpita huI ghaTita huI, sobhita huI acchI taraha se banAI gaI aisI vaitAlika jAtIya vINA ke jaise dizAoM evaM vidizAoM kI zrora udAra-mahAn, manojJa-ramaNIya, manohara-mano'nukUla, evaM karNa tathA manako Ananda kAraka, zabda nikalate haiM, to kyA isIrUpa ke zabda pUrvokta tRNamaNiyoM ke kadAcit hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama! yaha artha samartha nahIM hai. arthAta vINAHkA jaisA zabdarUpaartha kahA gayA hai vaisA zabdarUpa artha tRNamaNiyoM kA nahIM kahA gayA hai| jhAlIne rAkhelI caMdana vRkSanA sAra bhAgathI racita vINAvAdanA daMDathI parighaTa karAyelI. rAtrinA pUrva pazcima bhAga rUpe kAlAvasaramAM dhIme dhIme vilaMpita thayelo prabejIta--vizeSarUpathI kaMpita thayelI, cAlita thayelI kaMIka kaMpita thayelI, ghakrita thayelI kSobhita thayelI sArI rIte vagADAyelI evI vitAlika jAtIya vINAe dizAo temaja vidizAomAM udAra-mahAna manoramaNIya maneharamane nukUla ane kAna tathA manane AnaMda ApanAre zabda nIkaLe che, te zuM A ja jAtane zabda te pUrvokata tRNa maNiemAMthI nIkaLe che? enA javAbamAM prabhu kahe che ke he gautama! A vAta egya kahevAya nahi. eTale ke vINA je zabda varNavavAmAM AvyuM che, te tRNa maNiene kahevAmAM AvyuM nathI. * ve gautamasvAmI prabhune 5 prazna 42 cha mahata! 'bhadasAlavaNa gayANa'.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 63 sUryAbhavimAnavarNanam 422 tIyAnAM vA-yadvA-gandharvANAM-gandharvajAtIyAnAM devAnAM kIdRzAnAM kinnarAdInAm ? iti jijJAsAyAmAha-bhadra sAlavanagatAnAM vA-athavA nandanavanagatAnA, saumanasyavanagatAnA, paNDakavanagatAnAM, himavanmalayamandara giriguhAsamanvAga tAnAM-himAcala-malayAcalamandarAcalakandarAgatAnAM bA, ekataH-ekatra, sannihitAnAM-militAnoM, samogatAnAM prAptAnAM, sanniSaNNAnAM-saMsthitAnAM, mamupaviSTAnA-samyagupaviSTAnAs. pramuditaprakrIDitAnAM, ye pUrva pramuditAH prahRSTAH pazcAt prakoDitAste pramuditaprakrIDitAsteSAm gItaratigandharvaharSitamanasAMgItAnurAgigandharvavatmamuditacittAnAm, gadya-vAkyasamUha, padya-zlokaM, kathyakathanIyam, padabaddha-padayukta pAdabADhU-zlokacaraNayuktam, geyaM-gAnayogya-gItaM, tadageyaM caturvidham utkSiptakaM-prathamataH samArabhyamANana ?, pAdAntakaM-pAdAntayukta -vRddhAdi-caturbhAgarUpapAdavaddham iti bhAva'2, manda-madhyabhAge mUchanAdi guNayuktatayA manda manda' gholanAtmakam 3, rocitA'vasAnaM-yathocitalakSaNayuktatayA satyApitAntam 4, saptasvarasamanvAgata paGga-Rpabhara gAndhAra3..aba gautamasvAmI prabhu se punaH pUchate haiM ki he bhadanta ! . 'bhadasAlakaNaMgayANaM' Adi isa * pUrvokta pATha ke anusAra bhadrAsAlavana meM gaye hue Adi vizeSaNoM vAle kinnara jAtIya Adi devoM kA aisA gAnA gAte samaya ki jo jAnA cAhe gadya-vAkyasanUharUpa ho, padya-chandobaddha zloka Adi rUpa ho, kathya-kathanIya ho, padabaddha-padayukta ho, pAdabaddha-zloka ke caraNa rUpa pAda se sahita ho, geya-gAne yogya ho, utkSiptaka-prathamataH samAH rabhyamANa ho1, pAdAntaka-pAdAnta se yukta ho2, arthAt caturbhAgarUpa caraNa se baddha ho, manda ho-arthAt madhyabhAga meM mUrcchanAdi guNa se yukta hone ke kAraNa manda2 gholanAtmaka ho 3 rocitAvasAna-yathocitalakSaNoM se yukta hone ke kAraNa satyApitAnta ho 4, saptasvara--pahu1, RSabha2. gAndhAra3. vagere pUrvokata pATha mujaba bhadrasAlavanamAM gayelA vagere vizeSaNa yukta kinnara jAtIya vagere deve jyAre gIta gAvA mAMDe che tyAre-te gIta bhale gadya-vAkya samUha rUpa hoya, ke padya-chandabaddhaka vagere rUpa hoya, kazyakathanIya heya padabaddha-padayukta hoya pAdabaddha zlekanA caraNa rUpa pAdathI yukata haya, geya--gAvA gya hAya, uMkSispaka-prathamataH samArambhamANa hoya, 1, pAdAntaka-pAdatathI yukta hAya re, eTale ke caturbhAga rUpa caraNathI baddha hoya, maMda hoya eTale ke madhyabhAgamAM mUInA vagere guNothI yukata hovA badala manda manda zelanAtmaka hoya,3 nacitAvasAna- yathocita lakSaNethI yukta havA badala satyApitAMta hoya , samasvara-SaDUja-1,
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 rAjapraznIyasUtre madhyama4-pazcama5 dhaivata6 niSAda7 medAt saptaprakArasvarayuktam, paDadopavipramuktam bhIta1-dUto2-ripattho3-ttAla4 kAkasvarA5-'nunAsa6 rUpaiH paGgidopai. vimuktam, ekAdazAlaGkAram-ekAdazasaMkhyAlaGkArayuktam aSTaguNopapetampUrNa1-raktAra-'laGkRta3-vyattA4.'vighuSTa5-madhura6-sama7 sulalita8 rUpairaSTAbhi guNairyuktam te cASTau guNA evamuktAH puNNaM rattaM ca alaMkiyaM ca vattaM taheva avighuttN| mahuraM samaM sulaliyaM, advaguNA hoti geyassa // 1 // " chAyA-pUrNa rakta alaGkRtaM ca vyakta' tathaiva avighuSTam / madhuraM samaM sulalitamapTa guNA bhavanti geyasya // 1 // iti" ayamarthaH-pUrNa-geyasyAGgaM sakalasvarakalAbhiryuktam 1, rakta-geyarAgeNa bhAvitasya geyasyA. raktamityucyane 2, alaGkRtam-anyAnyasphuTasvara vizepazo bhitama3. vyaktam-akSarasvaramakaTanasaMyutam4, evam-avighuSTaM-vikrauzanamiva yad visvara na bhavati tat5, madhura-madhumatca kokilArutavanmadhurasvaram6, samaM-tAlavaMzasvarAdisAmyopetam7, sulalita-svaragholanAprakAreNa zuddhAtizayena lalatIva-vilAsavat yat sukumAlaM tt8| ete'STau guNA geysy-bhvnti| etadvirahitaM tu viDamyanamAtra taditi / guJjAvakrakuharopagUDha-tatra guJjA-guJjanaM, tatma dhAnAni yAni avakrANi-zabdaniH saraNamArgA'pratikUlAni kuharANi-vivarANi madhyama4, paMcama5. dhaivata6, aura niSAda7 ina sAta svaroM se yukta ho, paDdopoM se-bhIta 1, ta 2, uppistha 3, uttAla 4, kAkasvara 5, anunAsa 3, ina chaha dopoM se rahita ho, ekAdaza-11 alaMkAroM se se yukta ho, aSTaguNoM se-1 pUrNa 2 rakta, 3 alaGkRta, 4, vyakta, 5 avighuSTa, 6, madhura 7, sama, 8, sulalita aura-ina ATha guNoM se yukta ho, so hI kahA hai-'puNNa ratta, alaMkiya" ityAdi / (gumjAvakrakuharovagUDha)-gurujApradhAna jo zabda niHsaraNa ke mArga ke apratikUla kASabhara, gAMdhAra 3, madhyama 4, paMcama 5, dhavata 6, ane niSAda7, A A sAta svarethI yuzta DAya, 7 prA2nA povAna-lIta 1, dUna 2, pitya 3, SttAsa 4, 4 / 4252 5, anunAsa 6, A cha deSo vagaranA hoya, ekAdaza 11 alaMkArothI yukta hAya aTake(ATha) guNathI 1 pUrNa 2 rakata, 3 alaMkRta, 4 vyakta 5 avighuSTa6, madhura7, sama8 sulalita bhane madhu2 mA mAThe 28 guNothA yuta uAya cha ? 'puNNa', rattaM, alaMkiyaM' ItyAdi guMjAvakuhAvagUDha-guMjApradhAna je zabda nisaraNanA mArgane apratikUla vivAre ane te vivAthI yukta hoya, rakta-rAga yukata hoya, tristhAnakaraNa zuddha-ura, zira
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhino TIkA. sU. 63 sUryAbhavimAnavarNanam 423 taiH upagUDha - yuktam, raktaM - rAgayuktam tristhAnakaraNazuddham - tristhAneSu -- uraH ziraHkaNTheSu yatkaraNa - kriyA - svarasaJcAraH tena zuddham evaM caM uraHzuddha kaNThazuddha ca- etadvivaraNaM catvAriMzattamasUtrato grAhyam etAdRzaM geyaM magItAnAM gItavatAM yAdRzaH zabdo bhavati etadrUpaH = etAdRzaH zabdastRNamaNInAM kadAcida bhavet ? tato bhagavAnAha - haMta ! syAt / kinnarAdigItazabdatulyastRNamaNInAMzabdo bhavediti bhAvaH // mU0 63 // vivaroM se yukta ho, rakta-rAgayukta ho, tristhAna karaNa zuddha - ura zira aura kaNTha - ina tIna sthAnoM meM svarasaMcAra rUpa kriyA se zuddha ho, (aise gAnA ko gAnevAle kinnarAdi devoM kA ) jaisA zabda hotA hai aisA hI zabda tRgamaNiyoM kA kadAcit hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - hAM gautama ! kinnarAdigIta zabda tulya tRNamaNiyoM kA zabda hotA hai. geva ke jo ATha guNa pUrNa, rakta Adi prakaTa kiye haiM so unameM pUrNa kA tAtparya haiM geya kA sakala svara kalAoM se yukta honA 1 rakta kA tAtparya hai geyarAga se usa bhAvita gIta kA yukta honA 2, anya anya sphuTasvara vizeSa se zobhita usa geya kA honA so ala hai 3: vyaktaakSara, svara - inakI spaSTatA se yukta honA 4, vikrozana kI taraha cillAne Adi kI taraha visvara nahIM honA isakA nAma avighuSTa hai, madhumatta kokila ke svara kI taraha jo madhura svara usakA nAma madhura guNa yukta ge hai / Adi kI samAnatA se-- jo geya yukta hotA hai vaha sama se yukta hotA hai tAla, vaMza, svara, ane kaM' A traNe sthAneAmAM svara saMcAra rUpa kriyAthI zuddha hAya jevA zabda emane hoya che evA ja zabda tRNu maNiene paNa heAya che ? enA ja javAmamAM prabhu kahe che ke hAM gotama ! kinnara vagerenA gItanA zabda jevA ja tRNu Nuone zabda hAya che. geyanA je ATha guNo pUrNa rakata vagere prakaTa karavAmAM AvyAM che te temanAmAM pUrNa nA artha hAya che gAnanA badhAM svarAthI soMpanna hoya 1 rakatanA a che te bhAvita gIta geyarAgathI yukta hAya, 2 alaMkRta eTale ke te gIta anyAnya spheTa svar-ekadama spaSTa uccarita hoya 3. vyasta -- akSara svr-ekadama spaSTa khelAyela haiAya 4 avighuSTa-eTale ke vikrozananI jema cIseA vagere pADIne gItane svarathI visvara karavA nahI, madhumattA kAyalanA svaranI jema je madhura yukta hoya che tenuM nAma madhura guNa yuktageya che. tAla, vaMza, svara vagerenI samatAthI je geya yukata hAya che te sama che. svadyAlanA prakArathI eTale
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Taratara mUlam - tesi NaM NasaMDANaM tattha tattha tahiM tahiM dekheM vaha Io khuDDA khuDDiyAo vAviyAo pukkhariNIo dIhiyAo guMjA. liyAo sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo vilapatiyAo acchAo sahAo rayayAmayakUlAo samatIrAo vayarAmayapAsoNAo tavaNi jatalAo suvaNNasubharayayavAdayAo ve ruliyamaNiphAliya paDalapacoyaDAo sujoyArasutArAo NANAmaNititthasuvaddhAo co NAo AputrasujAyavappagaMbhIra sIyala jalAo saMchanna pattabhisamuNAlAo bahuuppalakusuyanaliNasubhagasogaMdhiya poMDarIyalaya pattasahassapa kesaraphullo ciyAo chappayaparibhujamANakamalAo acchavimalasalila puNNAo paDihatthabhasaMtamacchakaccha bhaaNegasauNamihuNagapavi cariyAo patteyaM patteyaM paumavarave diyA parivakhattAo patteyaM patteyaM vaNasaMDa parivittAo appegaiyAo AsavoyagAo appegaiyAo bAru. NoyagAo appegaiyAo khIroyagAo appegaiyAo ghaoyagAo appegaiyAo khodoyagAo appegaiyAo pagaIe uyagaraserNa paNNatAo pAsAdIyAo darisaNijAo abhiruvAo paDirUvAo / tAsi NaM vAvINaM jAva vilapatiyANaM patteyaM patteyaM cauddisiM cattAri pharaka haiM. svara ghoLanA prakAra se arthAt zuddhAtizaya se- jo baDhA hI sudAvanA lagatA hai vaha sulalita hai, ye geya ke ATha guNa hote haiM / ina guNoM se rahita geya kevala viDambanAmAtra hotA hai| uraH zuddha, kaNThazuddha inakA vivaraNa 40 veM satra meM kiyA gayA jAnanA cAhiye. // mu0 63 // 1 ke zuddhAtizayathI je atIva sarasa lAge te che sulalita che, mA badhA geyanA AThe guNA che. A guNAthI rAhita geyata viTaMbaNA bhAtra hoya . ' uraH zuddha, kaNTha zuddha' bhanuM spaSTIrA 40 bhA sUtrabhAM vAmAM Avyu che. sU0 13 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU 64 sUryAbhavimAnavarNanam 425 tisovANapaMDirUvagA paNNattA teti NaM tisovANapaDirUvagANaM aya meyArUve vaNNovAse paNNatte, taM jahA-vairAmayA nemA jahA toraNANaM jhayA chantAicchattA za NeyavA // sU0 64 // * , chAyA-teSAM khalu vanapaNDAlAM tatra tatra tasmin tasmin deze bayaH kSullAH kSullikAH vApikAH puSkariNyaH dIrghikA: guJjAlikAH sarakAH saraHsara patikA lipatikA acchA zlakSNAH rajatamayakUlAH samatIrAH vanamayapASANAH tapanIyatalAH suvarNazubhrarajatavAlukA vaiDUryamaNisphaTikapaTalapratyaktaTAH svavatArammU 'teliNaM vaNasaMDANaM' ityAdi / . mUtrArtha-(tesiM NaM vaNasaMDANaM) una vanapaNDoM ke (tattha) pratyeka sthala meM (tahiM 2 dese) usa 2 dezameM-eka eka sthala ke eka 2 bhAga meM (bahUIo khuzakhuDDiyAo vAviyAo pukkhariNIo dohiyAo gujAliyAo) aneka choTI 2 kApikAeM, puSkariNiyAM, dIpikAeM, gujAli. kAe' (sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo, vilapaMtiyAo acchAo, sahAo, rayayAlayakUlAo samatIrAo) sarazreNiyAM, sarAsaraHzreNiyAM, bilapa. ktiyAM. svaccha, zlakSNa kahI gaI haiM, inake kUla (taTa) rajatamaya haiM, (vayarAmayapAsANAo) inake pASANa vajramaya haiM, (tavaNijatalAo) tala inake tapanIya suvarNa ke bane hue haiM (suvaNNasumbharayayavAluyAo) inameM jo vAlukA hai vaha suvarNa kI evaM zubhrarajata kI hai (veruliyamaNi-- phAliyapaDalapaJcoyaDAo) uMce 2 jo inake taTa haiM ve vaiDUryamaNi aura spha 'tesi NaM vaNasaMDANaM' ityAdi / sUtrAtha:-(tesiM NaM vaNasaMDANaM) tevanAnA (tattha 2) hare hare syAmA (tahiM 2 . dese) hare '124 sthalamA 43 424 mAmA (bahUIo khuDDA khuDDi yApro bAviyAMtro pukkhariNIo dIhiyAo gujAliyAo) upt nAnI nAnI vAvA, puPietal, lal Yalima (sarapaMtiyAo sarasarapatiyAo, vi. lapatiyAo acchAo, sahAo, syayamaya kUlAo samatorAo) sa2 zrImA sarasAra zreNIo, bilapaMktio. svaccha slaNa kahevAmAM AvI che. emanA taTe yAhIna cha tama tIrapradeza samatala cha. (vayarAmayapAsAgAo) samAnA paassaanne| panamaya che. (tavaNijjatalAo) omanA ta mAgI tapanIya suvarNanA anesA cha. (suvaNNasubbharayayavoluyAo) mebhAre 2tI cha teso 'nAnI tathA nyAhAnI cha. ( verUliyamaNiphaliyapaDalapacoyaDAo ) yA yA manA to cha te
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtra ttArAH nAnAmaNitIrthasubaddhAH catuSkoNAH AtupUrvyamujAnavapragambhIrazItala. jalA: saMchannapatravisamRNAlAH bahatpalakumudanalinanubhagamogandhikapuNDarIkazatapatrasahasrapatrakesaraphullopacitAH pahapadaparisujyamAnakamalA: acchavimalamA lilapUrNAH pratihastabhramanmatsyakacchapAnekazakunamithunakavi caritAH pratyeka pratyeka TikamaNiyoM ke samUha se bane hue haiM (myuoyAra muutArAo) inameM praveza karanA aura inameM se bAhara nikalanA bilakula mulabha hai (NANA. maNitittharabaddhAo) inake jo ghATa bane hue haiM ve nAnA jAtIya maNiyoM ke bane hue hai (caukoNAo) ye saba cAra konoM se yuna, haiM (ANupucamujAyabappA bhIrasIyalajalAo) inakA jo jala ke nIce kA sthAna haiM vaha gaMbhIra evaM zaityaguNayukta jala se yukta (channapattabisaguNAlAo) inameM jo padmapatra, visa, mRNAla haiM ve saba jala se AcchAdita haiM (bahuupala. kumuyanaliNamubhagasogAdhiyapoMDarIyasayapattasahassapatta kesaraphallovaciyAo ) kezarapradhAna evaM vikasita aise aneka utpaloM se, kumudoM se, nalinoM se, subhagoM se saugandhiko se: puNDarIkoM se, zatapatroM se, evaM sahasra patroM se ye yukta hai (chappayaparibhujamANakamalAo, acchavimalasalilapuSNAo inake kamala bhramaroM se bhujyamAna-AsvAdyamAna hai| nirmala aura vimala salila se ye paripUrNa haiN| (paDihatyabhamatamacchakacchamANegasauNamiNagayavicAriyAyo) aneka idhara udhara calate hue maccha vaiDU mANa bhane 25Ti maNuiyAnA samRDayA manamA cha (suoyAramuutArAo) samAnAmA ta tabhI hA2 bhAva mema saraNa cha. ( NANAmaNititthasuvaddhAo) memanA ? pATI nApAmA mAveza cha. te ane tIya bhAzumAnA bhAnAvavAmAM mAtA cha. (caukkoNAo) 20 yA yatuzAthI ta cha. (ANupucamujAyavappagaMbhIrasIyalajalAo) omanure pAnI nIyanu sthAna eTale ke taLiyuM che te gaMbhIra ane zItalaguNathI yukata evA pANIthI yukata che. (saMchannapArisamuNAlAo) memanAbhA 2 pApatrI, visabhRNA cha sarva pANIyA mAhita cha. ( bahuuppalakumluyanaliNasubhagasaugadhiyapauDarIyasayapatta sahassapattakesaraphullovaciyAo ) za2-pradhAna mane visita mane utpalethI, kumudethI, nalinethI, subhagothI, saugaMdhithI puMDarikethI, zatapathI ane sahasapatrAthI yurata cha. (chappayaparibhujjamANakamalAo, acchavimalasalila, puNNAo) samAnA bhagA prabhAthI sunnyamAna-mAsvadhabhAna-cha. megA vimA bhane nima sasisa (pAell) thI pariva cha. (paDihatyabhamaMtamacchakacchabhaaNegala
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 64 sUryAbhavimAnavarNanama 427 padmavara vedikAparikSiptAH pratyekaM pratyekaM vanakhaNDaparikSiptAH apyekikAH AsavodakAH apyekikAH vAruNodakA apyekikAH kSIrodakAH apyekikAH ghRtodakAH akikAH kSododakAH apyekikAH prakRtyA udakarasena prajJaptAH mAsAdIyAH darzanIyAH abhirUpAH pratirUpAH / tAsAM khalu vApInAM yAvat bila. pakAnAM pratyekaM pratyekaM caturdizi catvAri trisopAnapratirUpakANi prajJaptAni teSAM khalu trisopAnapratirUpakANAm ayameto varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA- vajramayAH nemAH yathA toraNAnAM dhvajAH chatrAticchatrANi ca jJAtavyAni / sU. 64 / kacchapoM se evaM aneka pakSiyugaloM ke idhara udhara ke gamana se ye paripUrNa - vyApta hai' (pateyaM patteya paumacara vedikAparikkhittAo) ye pratyeka vApI Adi jalAzaya padmavaravedikA parikSipta haiM (patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhittAo) tathA pratyeka vanavaNDa se parikSipta haiM ( appegaiyAo Asavo yagAo, appegaiyAo vAruNoyagAo, apegaiyAo khIroyagAo, appegaiyAo ghaoyagAo, appepaiyAo khodoyagAo, appegaiyAo pagaIe uyagaraseNa paNNattAo) inameM kitaneka vApI (bAvaDI ) Adi jalAzaya Asava ke samAna jalavAle haiM, kitaneka varuNa ke samAna jalavAle haiM, kitaneka kSIra ke samAna jalavAle hai, kitane ghRta ke samAna jalavAle haiM, kitaneka ikSurasa ke samAna jalavAle haiM, evaM kitaneka sAmAnya jalavAle jala ke jaise jalavAle haiM / (pAsAIyAo, darimaNijjAo, abhirUvAo paDiruvAo ) ye sava vApI Adi jalA zaya mAsAdIya haiM, darzanIya haiM, aura abhirUpa haiM pratirUpa hai ( tAsi NaM vAvINa jAva vilapatiyANaM paroya' pateyaM cauddisiM cattAri tisovANa DibagA paNNattA) urNamihuNagayavicAriyAo) se Ama tema vyAsa bharacha-kuchayo temana ane cAkSiyugalAnA yAbhatebha gamanathI te pRSTa 35thI vyApta che. (patteyaM patteyaM paubaravedikA parikkhittAo) me hare hare vAva vagere sAzayeo yadmavara vehiathI parikSipta cha (patteya' 2 vaNalaMDa parikkhittAo) tema 4 hare hareGa vanaSauthI parikSita 8. ( appegaiyAo AsavoyagAo, appegaiyAo, vAruNoyagAo, appegaiyAo khIroyagAoM, appegaiyAzra ghaoyagAo, appegaiyAo kho doyagAo, appegaiyAo pagaIe uyagaraseNaM, paNNattAoge ) semanAmAM DeTasATha vAva vagere jalAzaye Asava jevA pANIthI yukata che, keTalAka vAruNunA jevA pANI vAlA che. keTalAka zeraDInA rasa jevA pANIvAlA che. ane keTalAka sAmAnya pANI nevA pAethothIyuta (pAsAIyAo, darisaNijjAo, abhirUtrAo paDitrAoM) e sarva vAva vagere jalAzayA prAsAdIya che, daza nIya che,ane abhirUpa che. pratirUpa che. (tAsi NavAvINaM jAva vilapatiyANaM patteyaM patteyaM cauddisiM cattAri tisAvANa
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 .: / rAjapraznoyasUtre . TIkA-'tesi NaM vaNasaMDANaM' ityAdi-teSAM khalu canapaNDAnAM tatra tatra pratyekasmin sthale tasmin tasmin deze-ekaikasya sthalasya ekaikasmin mAge vahayaH-anekAH, kSudrA:-sAmAnyataH svalpAH, zudrikA:-atyantakSudrAHvApikA-bAyaH, puSkariNya:-kamalazobhitajalAzayavizeSAH, dIdhikAH dIrghavApyaH, guJjAlikAH-golAkArAH puSkariNyaH, sarapaktikAH-saraHzreNayA, ina bApikAoM se lekara yAvat vilapaMktiyoM ke madhya meM se eka 2 vApyA. dika kI cAroM dizAoM meM sundara sopAnapaMktitraya kahe gaye haiM (tesi timovANapaDirUvagAgaM apame yAve va gAvAse paNNatta-taM jatA-baharAmayA nemA, eka toraNANaM jhayA chattAicchattA ya NeyanA) ina sundara sopAnapaMktitrayoM kA varNAcAsa isa prakAra se kahA gayA hai-catraratna ke bane hue inake nema haiM-bhUmibhAga se nikale hue pradeza haiM jaise toraNoM kI dhvajAoM kA chatrAticchatroM kA varNana pahile kiyA jA cukA hai. isI prakAra meM ina vApI Adiko ke trisopAnatirupakoM ke pratyeka triso.. pAnapratirUpaka ke toraNoM kI dhvajAoM kA evaM chatrAtichatroM kA varNana karanA caahiye| . TIkArtha-una vanapaNDoM ke eka eka sthala ke eka eka bhAga meM aneka zudra-sAmAnyarUpa se svalpa evaM kSudrikA-atyanta svalpa aisI aneka vApikAe', puSkariNIyA~-kamala zolina jalAzaya vizepa, dIrghikA-baDI 2 vApIkAeM,-gunjAlikA-golAkAra puSkariNiyAM, sarapaMktie-sara:paDirUvagA paNNatte) 2 pAthI bhAna visatiyA sudhInA 42 424 retzayanA madhyabhAgamAM mera suMdara, sepanapaMkio sudhInA dareke dareka jalAzayanA bhadhyamAgamA yAbhera suMdara sopAnayamitatraya cha. (temiNaM tilovaannpddiruuvgaa| ayameyAsave vaNNAcAse pANa-taM jahA vairAmayA nemA, jahA toraNANaM jjhayA chattAicchattA ya NeyavA) se sura sApAnatimmAnA vAsa A pramANe kahevAmAM Avyo che. vajaratnanA banelA temanA nema che-bhUmibhAgathI nIkaLela pradeza che. jema teronI davAonuM temaja chatrAti7nuM varNana pahelAM karavAmAM AvyuM che temaja e vAva vagerenA tripAna pratirUpanA dareke dareke tripAna pratirUpakanA toraNanI davAo temaja chatrAtichatranuM varNana samajavuM joIe. TIkAtha-te vanakhaMDanA dareke dareka sthalanA dareke dareka bhAgamAM aneka suda - sAmAnya rUpathI svalpa ane budrika atyaMta svalpa evI aneka vA, puSkaraNIo, kamala zebhita javAzaya vizeSa, dIghikAmoTI moTI vA, guMjAlikA-goLa AkAra
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 64 sUryAbhavimAnavaNa nam sarAsaraHpatikAH-yAlu sara paktipu ekamlAtsaramaH sakAzAdanyasmin sarali, tasmAdanyasmin. eva laJcArakapATena jalaM saMcarati tAH, zilapatikAHbilAnIva bilAni-vilasahazAni kUparUpajalasthAnAni, tepAM, patayaH zreNayaH, tAH kIdRzyaH iti 'jijJAsAyAmAha acchAH AkAzasphaTikavannirma kAH, evaM lakSaNAHzlakSNapudgalaskandhanirmitapradezAH bahiH lakSNamUtranirmita paTavat rajatamacakUlAH rUpyamayatIrayuktAH, sampatIrA:samAnanIrayuktAH, bajAyapApANAH bajaranamayaprastarayuktAH, tapanIyatalA-suvarNamayatalayuktAH, suvarNazubhrarajatavAlukA:suvarNa-zukla varNarajatamayavAlukAyuktAH, vaiDUryamaNisphaTikapaTalapratyavastaTA-vaiDUryamaNi sphaTikamaNisamUhanirmitatuGgAtaTayuktAH, svastArabhUttArAH-mukhapUrvakapavezanirgama(tAlAba) zreNiyAM, sara:-sarapaMktimAe-eka tAlAba se dUsare tAlAba meM dusare tAlAba le tIsare tAlAba meM, tIsare tAlAba se cauthe tAlAba meM jala kA saMcAra kapATa dvArA hotA hai-aile tAlAboM kI zreNiyAM, tathA bila' zreNiyAM-klitalyakaparupajalasthAnoM kI paMktiyAM jo ki AkAza evaM spaTikamaNi, ke jaisI nirmala haiM, evaM lakSaNa-nisake bahiH pradeza cikane sUtra se nirmita paTa kI taraha cikane pudgala skandhoM se bane hue haiN| ye saba jalasthAna rUpyamayatIra se yukta haiM, ye tIra bhI saba samAna haiM. jina pASANoM se ye jalAzaya banAye gaye haiM. ve pASANa vaja. maya hai. inake talamAga tapanIya suvarNa ke bane hue haiM. suvarNa evaM zurlavarNa kI cAMdImaya inakI bAlukAeM haiN| inake baDe 2 vizAla taTa haiM jo vaiDUrya maNiyoM evaM sphaTikamaNiyoM ke samUha se nirmita hue haiM. yuta purieIsI, sa2:5timA-sa2:-(sazevara) aNimA, sasa25 ttyaasarovaramAMthI bIjA sarevaramAM, bIjA sarevaramAMthI trIjA sarevaramAM trIjA sarevaramAM thI cothA sarovaramAM jaLanuM saMcaraNa saMcAra kapATa vaDe thAya che evA sarevaranI zreNio, temaja bila zreNio bila jevA parUpa jaLasthAnonI zreNio ke je AkAza temaja maNi jevI nirmaLa che ane kSaNa-jemanA bAhyapradezo suMvAnA sUtrothI nimita vastranI jema lIsA pudgala skaMdha vaDe banAvavAmAM AvelA che. A sarve jaLAzanA kinArAo cAMdInA banelA che ane badhA samatala che. je paththara vaDe e jaLAza banAvavAmAM AvelAM che te paththaro vajImaya che. emanAM taLIyAM sonAnAM banelAM che. emanI retI senA ane cAMdInI banelI che. emanA moTA moTA niArAo che. je viryamaNio temaja sphaTikamaNionA samUhathI banAvavAmAM AvelA che. e jaLAzayamAM javA AvavAnA mArgo evAM che
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 rAjapraznIyasUtre yuktAH, nAnAmaNitIrthasubaddhAH-anekajAtIyamaNibhiH samyagbaddhAvagAhanasthAnayuktAH, catuSkoNAH koNacatuSTayayuktAH, onupUrvyamujAtavapragambhIrazItalajalA: Anuvya'Na-krameNa-adho'dhaH krameNa sujAta:-muniSpanno yo vapraH-jalasthAnaM tatra gambhIra gabhIra zItala-zaityaguNasampannaM jalaM yAsu tAstathA, saMchannapatra visamRNAlA:-jalAcchAditapadmapatravisamRNAlayuktAH, vahUtpalakusudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkazatapatrasahasrapatrakesaraphullopacitA:-kesaraphullAni-kesarapradhAnAni phalAni-vikasitAni yAni bahUni-puSkalAni utpalAni utpalAdi sahasrapatrAntAni-tatra-utpala-candravikAzikamalavizeSaH kumudaM-candravikAzizvetakamalavizeSaH, nalina-kamala subhagaM-sundaraM yata saugandhikaM sugandhyetra saugandhikaM atra binayAditvAhapratyayaH, zobhanagandhayuktakamalavizeSaH, kalAraparaparyAya kamala, puNDarIkaM-zvetakamalaM, zatapatra-zatasaMkhyapatrayukta kamalaM, sahasrapatrasahastrasaMkhyapatrayukta' kamalaM ca ebhirupacitA:-upetA, paTpadaparibhujyamAnakailameM maveza karane ke tathA nikalane ke jo sthAna haiM ve aise hai ki jinase AnA jAnA sukhapUrvaka hotA haiM. anekajAtIyamaNiyoM se acchI taraha bane hue tIrtha-avagAhanasthAna se ye yukta haiM, cAra konoM se ye samanvita haiM, inakA jo jalasthAna hai-vaha nIce 2 gaharA hotA gayA hai aura zatyaguNasaMpanna jala se yukta hai. jalAcchAditapanapatra, visa, mRNAla se ye hina haiM. inameM utpala-candravikAzI kamala vizepa hai, kumuda-candravikAzI zvetakamala haiM, nalina-moTI 2 nAlayAle kamala haiM, subhaga-sundara gaMdhavAle kamalavizeSa haiM. subhaga-naugandhika kamala kA nAma kalhAra bhI hai, puNDarIka 'zvetakamala haiM, zatapatra-zatasaMkhyaka patrayukta kamala haiM. sahastrapatra-sahastrasaMkhyakapatravAle kamala bhI hai-tAtparya yaha hai ki ye saba jalAzaya aneka utpala-sAmAnya kamala, kumuda-gatrivikAsIkamala AdikoM se yukta haiM, pttpdke tethI saraLatA pUrvaka AvajA thaI zake che. ghaNAM jAtIya maNiothI sArI rIte banAvavAmAM AvelA tIrtho-avagAhana sthAne -thI te cuta che. cAra khUNAothI e yukata che. emanA jaLasthAno anukrame UMDA thatAM gayAM che. ane zItaLa jaLathI yukata che. jalAcchAdita padmapatra, visa, mRNAlathI e yukata che. emanAmAM utpale candravikAsI vizeSa kamaLa-che, kumudacandravikAnI sapheda kamaLe che, nalina-moTI meTI dAMDIovALA kamaLo-che, subhaga uttama suvAsathI yukata kamaLo-che, subhaga-sIMgadhika kamaLanuM nAma kalhAra paNa che, puMDarIka sapheda kamaLa che, zatapatra-zatasaMkhyakapatra yukata kamaLe che, sahamrapatra-hajAra saMkhyA jeTalA patro vALAM kamaLa paNa che, vAne hetu e che ke e a jaLAzaye ghaNuM utpale-sAmAnya kamaLe, kumude, -
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvodhinI rokA. sU. 64 sUryAsavimAnavarNanam 431 matsthakacchA: , malAH bhramarA''svAdyamAnakamalayuktAH, acchavimalasalilapUrNA :- acchAni svarUpata AkAzasphaTikavannirmalAni vimalAni - AgantukamalarahitAni ca yAni saci lAni - jalAni taiH pUrNAH sRtAH pratihastabhramanmatsya kacchapAne kaza kuna mithunaka pravicaritAH - pratihastAH bahavaH bhrantaH - itastatazcalantaH, matsyAH - mInAH - kacchapA : - kUrmAH yAsu tAstathAbhUtAH, tAzca tAH anekazakunamithuna karmAvicaritAH - anekAni bahUni yAni zakunamithuna kAni - pakSiyugalAni taiH pavicaritAH - itastato gamanena sarvato vyAptAH, pratyekaM pratyekaM pUrvoktavApyAdyantargatA ekekA evaM sarvAH canapaNDaparikSiptAH - vana samUha pariveSTitAH tatra apyekikAH- kazcidvApikA :- AsavodakAH Asavamitra - drAkSAsavAdi sam udakaM -jala' yAsAM tA AsavodakAH, a MkikAH vAruNodakAH vArugItulyajalayuktAH, apyekikAH kSIrodakAH dugdhatulya jalayuktA, avyekikA, dhRtodakA:dhRtatulyajalayuktAH, adhyekikAH kSododakAH- ikSurasatulyajalayuktAH, adhyekikAH paribhujyamAnakamala- inameM jo kamala haiM ve bhramarAvali - bhramarapaMktiyoM se yukta haiM-inakA rasAsvAdana bhramara karate rahate haiM. inameM jo jala bharA huA haiM, vaha strarUpataH AkAza evaM sphaTikamaNi ke jaisA nirmala hai tathA Agantuka mala se rahita hai. inameM aneka maccha, kacchA idhara udhara calate rahate haiM, tathA aneka zakunamithuna - pakSiyugala sadA inheM itastataH saMcAlana se vyApta kiye rahate haiM, ina vApI (bAraDI) Adi jalAzayoM meM se pratyeka jalAzaya banavaNDa se parikSipta hai - pariveSTita hai. inameM kitaneka jalAzaya drAkSAsava Adi ke jaise pAnIvAle haiM. kitane vAruNodakavAruNI ke tulya jalavAle haiM, kitaneka-kSIrodaka-dUdha jaise jalavAle haiM, kitaneka vRtodaka-trI jaise jala vAle haiM, kitaneka kSododaka- ikSurasa jaise jala --rAtri vikAsI kamaLo vagerethI yukta che, SaDDapaTTuparibhrujyamAna kamaLa-emanAmAM je kamaLA che te bhramara paMktiothI yukata che, bhramarA emanu rasAsvAdana karatA rahe che. emanAmAM je jaLa bharelu rahe che te svarUpataH AkAza ane sphaTikamaNi jevuM nirmALa che temaja bahArathI AvatA maLI-kacarA vagerethI rahita che, emanAmAM ghaNAM mA, kacchape! Ama tema pharatA rahe che, temaja ghaNAM pakSIonAM joDA sadA emanA jaLane saoNMcAlita karatA rahe che, e vAva vagere jaLAzayeAmAMthI jaLAzaye dareke dareka jaLAzayeAvanaSaDathI parivyApta che. pariveSTata che. emAnA keTalAka jevAM pANI vALAM che, keTalAMka vAruNAdaka-vAruNI drAkSAsava vagere (midarA) nA jevAM pANIvALAM che. jyAre keTalAMka kSIreAda dUdha jevAM pANIvALA che, keTalAka dhRtAdaka ghI jevAM jaLathI yukata che, keTalAka zodeika-zeraDAMnA rasa jevA jaLathI yukta che, keTalAka svabhAvika jaLarUpa rasathI yukata che, e save jaLAzayeA prAsAdIya -
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rAjapraznIyamatra prakRtyA svabhAvena udakarasena-jalarUparasena yuktAH prajJaptAH, tAzca mAsAdIyAH darzanIyA:abhirUpAH pratirUpAH, epAM vyAkhyA prAgvat / ____tAsAM gvala vApInAM yAvad bilapatikAnAM-bApyAdi vilA kA. paryantAnAM pUrvamasminneva sUtre varNitAnAM madhye pratyeka pratyekam-ekaikasyAH vApyAdeH caturdizi-divacatuSTaye catvAri tritopAna pranimpakANi-sundaraso. pAnapatriyANi, prajJaptAni / teSAM khalu trisopAnapratirUpakANAm ayameta. drUpaHanupadavakSyamANasvarUpaH, varNA''bAsaH-varNanapaddhatiH, prajJaptaH, tadyathA-canamayAH,- nAnA pAH nemAH bhUmi nAgAda niSkAsanna pradezAH, trilopAnavarNana' dvAdazavato bodhyam / toraNAnAM teSAM trisopAnapratirUpakANAM pratyekaM tora. NAnAM sambandhino dhvajAH chatrAticchantrANi ca jJAtavyAni, etadvivaraNaM caturdazamatrato grAhyam // mU0 64 // mUlam-tAsi paMkhuDDo khuDDiyANaM vAvINaM vilapaMtiyANaM tattha tattha tahi tahiM dese vahave uppAyapavvayagA niyaiyapavyayagA jagaIse yukta hai, kitane ka svAbhAvika-jalarupa rasa se sahita haiN| ye saba jalAzaya prAsAdIya darzanIya abhirUpa evaM pratirUpa haiM. ina padoM kI vyAkhyA pahile karadI gaI hai: vApI se lekara kUparUpa vilaparyanta ke pratyeka jalAzaya kI cAroM dizAo meM arthAt-pratyeka jalAzaya ke cAroM ora mundara 2 sopAnapaMktitraya haiM ina pratyeka sopAnapaMktitrayoM kA varNana isa prakAra se haiMvajraratnamaya inake nema-zUmibhAga se Upara nikale hue pradeza haiM. ina trisopAnoM kA varNana 123 mUtra meM kiyA jayA jAnanA cAhiye trisopAnapratirUpakoM ke pratyeka trisopAna ke toraNoM kI dhvajAoM kA evaM chatrAtichatroM kA kathana karanA cAhiye, ina saba kA vivaraNa 14ve mUtra meM kiyA gayA prakAra ke jaisA jAnanA cAhiye. // mU0 64 // dezanIya, abhirUpa ane pratirUpa che. A padethI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvI che. vApI (vAva)thI mAMDIne parUpa bija sudhInA dareke dareka jaLAzayanI cAre dizAomAM eTale ke dareka jaLAzayanI cAre tarapha suMdara suMdara traNa traNa sapAna paMkitao che. A dareke dareka sevAnapaMktitranuM varNana A pramANe che-vAratnanA - emanA nama-bhUmibhAgathI bahAra nikaLelA pradeza che. A tripAnanu varNana 12 mAM sUtramAM karavAmAM AvyuM che. tripAna pratirUpakenA dareke dareka tripAnano teraNonI davAonuM temaja chatrAtichanuM kathana samajavuM joIe. A sarvenuM varNana 14 mAM sUtramAM karavAmAM AvyuM sUtra 64
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhino TIkA. sU. 65 sUryAbhavimAnavaNa nam pavyayagA dAruijjapavvayagA dayasaMDavA dayasaMcagA dagamAlagA dagapA-- sAyagA usaDDA khuDDA khuDDagA aMdolagA pakkhaMdolagA svarayavAsayA acchA jAva pddiruuvaa| tesu NaM uppAyapavvaesu jAva parakhaMdolaesu bahUI halAlaNAI koMcAlaNAiM garulAlaNAI uNNayAlaNAI paNayAsaNoiM dIhAsaNAI savAlaNAI pakhAsaNAI magarAlaNAI usabhAsaNAI sIhAsaNAI paumAlaNAI disAsovatthiyAI savvarayaNAmayAiM acchAi jAva paDirUvAiM // sU0 65 // chAyo-tAsAM khalu kSudrA'kSudrikANAM vApInAyAvat zilapaktikAnAM tatra tatra-tasmin tasmin deze bahava utpAtaparvatakAH niyatiparvatakAH jagatIparvatakA: dAruparvatakAH, dakamaNDapAH da kamaJcakAH dakamAlako dakaprAsAdakAH unmRtAH kSudrakSudrakAH AndolakAH pakSAndolakAH sarvaratnamayAH acchAH yAvat pratirUpAH / 'tAli NaM khuDDAkhuDDiyANa' ityAdi / sUtrArtha-(tAli Na khuDDAkhuDDiyANa vAvINaM jAba vilapatiyANa) ina kSudra-choTI akSudra-vaDI bAvaDIoM se lekara vilapaMttiyoM taka (tattha2 tahiM2 dese) pratyeka sthala ke eka2 bhAga meM (vahave uppAyapavyayagA) aneka utpAda parvata haiM (niyaiyapavyayagA) aneka liyatiparvata haiM (jagaI pavyayagA) aneka jagatI parvata haiM (dAruijjapavyayagA) aneka dAruparvata hai (dagamaMDavA, dagamaMcakA dagamAlagA, dagapAsAyagA, usaGkhA, khuDDA khuDDagA, aMdolagA pakkhaMdolagA savvarayaNamayA acchA jAva paDirUvA) aneka phaTikamaNDapa haiM. 'tAsi NaM khulA khuDiyANa' ityAdi / sUtrArtha-(tAsi khuDI khuGiyANa :vAvINa' jAba vilapaMtiyANa) -kSudra-nAnI, akSudra-moTI pAvothI bhAMDIna sitamyA sudhIna ( tattha 2 tahi 2 dese) hare 424 sthAnamA hare 424 bhAgamA (vahave uppAyapacayagA) ghal SpAda to cha. (niyaiyapatprayagA) ghA niyati pt| cha. (jagaha pavyayamA) ! 4AtI to cha. (dAruijjapatra yagA) ghA hAra pato cha. (dagama DavA, dagamaMcakA dagamAlagA, dagapAsAyagA, usaDDA khuDDA khuDDagA,aMdo lagA, pakkha dolagA, savarayaNAmayA acchA jAba paDirUvA) ghATi bhayo che, ghaNuM sphaTikamaMce che, ghaNA sphaTika prAsAda che, emAM keTalAMka UMcA che. keTalAka ghaNA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre teSu khalu utpAtaparvateSu yAvat pakSAndolakeSu bahUni haMsAsanAni krauJcAsanAni garuDAsanAni unnatAsanAni praNatAsanAni dIrghAsanAni bhadrA sanAni pakSAsanAni sakarAsanAni vRSabhAsanAni siMhAsanAni padmAsanAni dikmauvastikAni sarvaratnamayAni yAvat pratirUpakANi // 0 65 // Ta TIkA -- 'tAsiNaM khuDDAkhuDiyANaM' ityAdi - tAsAM - pUrvoktAnAM khalu kSudrAkSudrikANAM - laghUnAM mahatInAM yAvat yAvatpadena puSkariNInAM dIrghikANAM aneka sphaTika maJca haiM, aneka sphaTika mosAda haiM, inameM kitaneka Uce haiM, kitane bahuta choTe haiM aneka Andolaka - jhale haiM, aneka pakSiyoM ke Ando laka haiM ye saba sarvaratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat pratirUpa haiM / (temu NaM uppAyapantraesu jAtra pakkhaMdolaesu bahU haMsAsaNAI' koMcAsaNAI garulA saNAI) una utpAda parvatoM se lekara pakSAndolakoM taka meM saba meM aneka ha~sAsana, aneka krauMcAsana aneka garuDAsana (unnayAsaNAI, paNayAsaNAI, dIhAsaNAI) aneka unnatAsana, aneka praNatAsana aneka dIrghAsana ( bhAsaNAI, pakkhAsaNAIM, magarAsaNAI, usabhAsaNAI, sIhAsaNAI, paumAsaNAI, disAsovatthiyAi savvarayaNAnayAI acchAI jAtra paDivAi) aneka bhadrAsana, aneka pakSAsana, aneka makarAsana, aneka nRpabhAsana, aneka siMhAsana evaM aneka diksauvastika hai' ye saba sarvathA ratnamaya hai accha haiM yAvat pratirUpa haiM / TIkArtha -- una choTI baDI bAvaDioM ke yAda- puSkariNiyoM ke dIrghikAoM ke, jAlikAoM ke, saraH paMktiyoM ke, saraH saraH paMktiyoM 'nIyA hai. ghaNA bhAnhosar3I-gulAmo-che, ghaNA pakSIgonA mAnhoso hai. me sarve ratnabhaya che, nirmANa yAvat prati35 hai (tesu NaM uppApacaesa jAva pakkhaMdolaesu bahUdda' haMsAsaNAI ko cAsaNAI garulAsaNAI) yA utyAha parvatAthI bhAMDIne pakSAnhosaDI sudhInA madhAbhAM dhaNA sAsanA, dhaNA yAsanA. dhAM garuDAsanA ( unnayAsaNAI, paNayAsaNAr3a dIhAsagAi) dhAM unnatAsanA, dhAM pryutaasn| ghaNAM dIrghAsanA (bhaddAsaNAi' pakkhAsaNAI magarAsaNAi umabhAsaNAI sIhAsaNAr3a paumAsAI, disAsotthiyAI saccarayaNAmAI acchAI jAtra bhadrAsanA, ghaNAM pakSAsanA, ghaNAM makarAsane, ghaNAM vRSabhAsanA ghaNAM siMhAsane ane ghaNAM 'paDirUpa, ghaji diksIstikA che. e badhAM sarvathA ratnamaya che, accha che yAvat pratirUpa che. TIkAe nAnI meATI vApIkAe yAvat puraNuM Ane, dIkAone guMjAlikAone, sara:pattione saraHsaraH 5'kitaone temaja phUpasthAnIya khilene dareke dareka
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 65 sUryAbhavimAnavarNanam 435 guJjAlikAnAM saraHpaktikAnAM saraHmaraH paktikAnAm' ityeSAM padAnAM saGgrahaH, tathAcipakAnAm eSAM vyAkhyA''vyavahitapUrvamUtrato bodhyA / tatra tatra pratyekasmin sthaLe, tasmin deze - ekaikasya sthalasyaikasmina bhAge bahavaH aneke utpAta parvatakAH utpAtaparvatAH 1: yatra bahavaH sUryAbhavimAnavAsino vaimAnikA devA devyazca samAgatya vicitrakIDArthaM vaikriyazarIraM kurvanti, niyatiparvatakAH niyatyAniyamena - sthitAH parvatAniyata parvatAH yatra sUryAbhavimAnavAsino vaimAnikA devA devyatha bhavadhAraNIyenaiva vaikriyazarIreNa sadA krIDantastiSThanti, jagatIparvatakAHparvetavizeSAH, dAruparvatakAH - dAru - kASThaM tannirmitA iva parvatakAH, dakamaNDapAH, sphaTikamaNDapAH-dakamaJcakAH - sphaTikamaJcakAH dakamAsAdAH sphaTikaprasAdAH, tatra kecit utsRtAH unnatAH kecit kSudrakSudrakAH - kSudrAH sAmAnyato hasnAH kSudrakAH- atikSudrA, AndolakA :- manuSyANAmAndolakA ivAndolakAH, pakSAndolakA :ke tathA kUpasthAnIya biloM ke eka eka sthala ke ekara dezameM - bhAga meManeka utpAta parvata haiM. para sUryAbhavimAnavAsI aneka vaimAnika deva eva deviyAM Akara vicitra krIDA ke liye vaikriya zarIra kI niSpatti karate haiM. aneka niyatiparvataka haiM - yahAM para sUryAbhavimAnavAsI aneka vaimAnika deva evaM deviyAM bhavadhAraNIya vaikriya zarIra se sadA krIDA karate rahate haiM, aneka dAruparvata haiM dAru nAma kASTha kA hai ye parvata kASTha se nirmita hue Dhera kI taraha se hote haiM. aneka dakamaNDapa haiM-daka nAma sphaTika kA hai- so sphaTika ke aneka maMDapa haiM. aneka sphaTika ke maMca haiM. aneka spha Tika ke prAsAda haiM. inameM kitaneka unnata haiM. kitaneka kSudra -choTe hai, aura kitane atikSudra hai. manuSyoM ke jaise jhUlA hotA hai - vaise hI asi - -- sthaLanA dareke dareka bhAgamAM ghaNA utpAda paMtA che. ahIM sUryAvimAnavAsI ghaNAM vaimAnika devadevIe ekatra thaIne vicitra kroDAe mATe vaikriya zarIranI niSpatti kare che. ahIM sUryabhavimAnavAsI ghaNAM vaimAnika deva devIe vaimAnika zarIrathIha MmezAM krIDA karatA rahe che, ghaNA jagatI padegtA che. e paNa eka vizeSa jAtanA patA che. ghaNAM dAru patA che, dAru kASTha (lAkaDA) nuM nAma che, e padegtA kASThanA DhagalAnI jema hAya che. ghaNA da maMDapA che. daka sphaTikane kahe che. eTale ahIM tRNAM sphaTika nAmauyoM cha. dhAyAsTraTinA bhayo che, dhAgA sTUTinA AsAho (bhaDeseo) cha, emAMthI keTalAMka UMcA che. keTalAka kSudra nAnA--che, ane keTalAka atikSudra-ekadama nAnA che. mANasAne je jAtanA hIMcakAe hAya tevA ja tyAM ghaNA hIMcakAo che.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyamaMtra pakSiNAmAndolakA - - ivAndolakAH, te ca sarvaratnamayAH sarvAtmanA ratnamayAH, acchAH yAvat pratirUpAH -- 'acchA ityArabhya pratirUpA iti paryantAnAM padAnAM sahI bodhyaH tadarthaH prAgvat | teSu pUrvokteSu khalu utpAtaparvateSu yAvat pakSAndolakepu-utpAnaparvatAdi parvatepu, damaNDapAdipakSAndolakaparyanteSu sthAneSu bahUni anekAni haMsAsanAnihaMmAkAraNyAsanAni, evaM krauJcAlamAni garuDAsanAni - unnanAniuccAsanAni praNAsssanAni - nimnAsssanAni dIrghAmanAni - AyatAsanAnizayyArUpANi bhadrAsanAni pacAsanAni-pakSyAkArAsanAni' evaM makarAsanAni, nRpabhAnAni mihAssvanAni, padmAsanAni, diksauvantikAni-dakSiNAvarttaaneka Andolaka hai, tathA jaise pakSiyoM ke baiThane ke liye sthAna vizeSa hote haiM vaise hI vahAM aneka pakSAndolaka haiM. ye saca sarvAtmanA ratnamaya haiM evaM accha -nirmala haiM yahAM yAvat pada se acchapada se lekara pratirUpa taka ke padoM kA saMgraha huA hai. ina padoM kA artha pahile likha diyA gayA hai / ina utpAda parvatoM se lekara pakSAndolakoM taka sthAnoM meM aneka haMsAsana haMsa ke AkAra vAle Asana hai, isI prakAra aneka krauMca ke AkAra vAle krauMcAsana hai, gaDa ke AkAra vAle mana hai, aneka uce 2 unnatosana haiM, aneka praNatAsana - ni nAsana haiM. aneka dIrghAsanaAyatAsana haiM, ye zayyArUpa hote haiM. aneka bhadrAsana haiM, aneka pakSiyoM ke AkAra jaise pakSyAsana hai, isI prakAra kara ke AkAra jaise aneka makarAsana hai, vRSabha ke AkAra jaise aneka pAna, siMha ke AkAra jaise aneka siMhAsana hai, padma ke AkAra jaise aneka padmAsana haiM. temaja pakSIone besavA mATe sthAna vizeSa hAya che; tevAM tyA ghaNA pakSAndAlakAnApakSIonA mATe batAvavAmAM Avela hIcakA vizeSa che. A badhAM rArvAtmanA ratnamaya che ane accha-ni`la che. ahI yAvata padathI acchapadathI mAMDIne pratirUpa sudhImAM padonA saMgraha samajavA joie. A sarva padmAnA artha pahelAM spaSTa karavAmA Avye che. e utpAda pa tAthI mAMDIne pakSAndAlakAsudhInA sa` sthAne mAM ghaNAM huM sAsane --haMsanA AkAra jevAM AkAra vALAM Asane che. A pramANe ja ghaNAM kocanA akAra jevAM DhocAsanA che. garuDanA AkAravALA ghaNAM garUDAsane che. ghaNAM UMcA UMcA unnatAno che. dhAM prANutAsano - nimnAsanA - cha. dhAM dIrghAsana -- AAyatAsanA che. A pramANe makaranA AkAra jevA ghaNAM makarAsanA che; vRSabhanA AkAra jevAM ghaNAM vRSabhAsaneA che, siMhanA AkAra jevAM ghaNAM siMhAsanA che. padmanA AkAra jevAM ghaNAM 836 '
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ sugadhinI TIkA. sU. 66 sUryAbhavimAnavarNanam svastikAlanAni, tAni kIdRzAni ? iti jijJAsAyAmAha-acchAni yAvat pratirUpANi-'acchAni ' ityArabhya ' pratirUpANi ' iti paryantAni padAni saMgrAtyANi tadvyAkhyA pAravat // mU0 65 // ___ mUlas-telu NaM vaNasaMDesu tattha tattha tahi tahiM dese bahane AliyadharagA mAliyagharagA kapalAgharagA layAgharagA acchaNagharagA picchaNagharagA majaNagharamA pasAhaNagharagA gasagharagA mohaNagharagA sAlagharagA jAlagharagA kusumagharamA cittagharagA gaMdhavvagharagA AyaMlagharagA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa| tesu NaM Aliyagharagesu jAva AyaMsagharagesu tahiM tahi gharaesu bahUI halAsaNAI jAva disA sovasthi AsaNAmayAI rayaNAI jAva paDirUvAI // suu066|| chAyA-teSu khalu vanaSaNDeSu tatra tatra tasmin tasmin deze bahani AlikAgRhakANi mAlikAgRhakANi kadalIgRhakANi latAgRhakANi AlanagRhakANi prakSaNagRhakANi majjanagRhakANi prasAdhanagRhakANi garbhagRhakANi dakSiNAvartasvastika ke jaise aneka divasovastikAsana hai ye saba accha vizeSaNa se lekara pratirUpa taka ke vizeSaNoM vAle haiN| ina acchAdi pratirUpAntaka ke padoM kI vyAkhyA pahile yathAsthAna kI jA cukI haiM / ku. 65 / 'tesu NaM caNasaMDesu' ityaadi| mUtrArtha-(temuNaM vaNasaMDelu tattha 2 tahi2 dese) una vana khaNDoM meM pratyeka sthala ke pratyeka bhAga meM (AliyadharagA, sAliyagharagA, kayalIgharagA, acchaNagharagA, picchaNagharagA) AlizAgRha, mAlikSAgRha, kadalIgRha, latAgRha, AsanagRha, prakSagagraha (majaga gharagA, papAhaNagharagA. padmAsano che, dakSiNAvartasvastikanA jevA ghaNAM dikasIvastikAsana che. e sarve accha vizeSaNathI mAMDIne pratirUpa sudhInA vizeSaNothI saMpanna che. accha vagerethI pratirUpAntaka sudhInA padonI vyAkhyA pahelAM yathA sthAne karavAmAM AvI che mR. pA. 'tesuNaM vaNasaMDe' ityAdi / sUtrArtha--(testu NaM vaNasaMDesu tattha 2 dese) te vanamA hare? 124 sthaganA 12 124 mama (AliyagharagA, mAliya gharagA kayalIgharagA, layA gharagA, acchaNagharagA, picchaNadharagA) mAsiDa, bhAsiDa, 4IDa, satADa
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre 438 mohanagRhakANi zAlAgRhakANi jAlagRhakANi kusumagRhakANi citragRhakANi gAndharvagRhakANi AdarzagRhakANi sarvaratnamayAni acchAni yAvat pratirUpANi / teSu khalu AlikAgRhakepu yAvat zrAdarzagRha keSu tatra tatra gRha ke pu yahani haMsosanAni yAvat diksauvastikAsanAni sarvaratnamayAni yAvat prtiruupaanniaar.66| 'tesu NaM vaNasaMDe' ityAdi TIkA-tepu-parvoktaSu vanaSaNDeSu tatra tatra-pratyekasthale, tasmin tasmin deze-tasya sthalasya pratyekasmin bhAge vahani-anekAna AlikAgRhakANiAlimvanaspativizeSaH, sevA''likA, tanmayAni gRhakANi AlikAgRhaNi 1, evaM mAlikAgRhakANi-mAli:-vanaspativizeSaH, saiva mAlikA, tanmayAni ganmagharagA, mohanagharagA, sAlagharagA. jAlagharagA, kusumagharagA, cittagharagA, gaMdhavagharagA, AyaMsagharagA) majanaghara, prasAdhanagRha garbhagRha, mohana graha, zAlAgraha, jAlagRha kusumagRha, citragRha, gAndharvagRha evaM Adarzagraha, haiN| ye saba gRha sarvAtmanA ratnamaya hai. accha hai yAvat pratirUpa haiN| (temuNaM Aliyagharagesu jAva AyaMsagharagesu tahiM tarhi gharaesa bahUI sAsaNAI jAva disAsobatthiyAmaNAI rayaNAmayAI jAva paDirUvAi) ina AlikA gRhoM se lekara AdarzagrahoM taka ke jitane bhI gharoM meM se pratyeka ghara meM aneka haMsAsana haiM yAvat diksauvastikAsana hai ye saba Asana sarvAtmanA ratnamaya hai / TIkArtha-isakA mUlArtha ke jaisA hI hai-Alika gaha-Ali isa nAmakI eka vanaspati hotI hai-isa vanaspati ke bane hue jo ghara haiM ve prAlikAgRha haiM. mAlikAgRha-mAli bhI eka joti kI vanaspati hotI mAsana, prekSAgRDa, (majjanagharagA, pasAhaNagharagA, ganbhagharagA, mohaNagharagA, sAlagharagA, jAlagharagA, kussumagharagA, cittagharagA gadhanvagharagA, Aya sagharagA) mana, prasAdhanagRha maDA, mAhunaDA, zAhI, ALI, subhADA, citragraha, gAMdharvagraha ane Adarzagrahe che, A sarve gRha sarvAtmanA ratnamaya che. 127 cha, yAvata prati35 cha. (tesu NaM Aliyagharagesu jAca zrAya sagharagesu tahiM tarhi gharaesu bahUI haMsAsaNAI jAva disAsovatthiyAsaNAI rayaNAmayAI jAna paDirUvAI) mA mAmilAthI bhAMDIne mAthasudhInAM 2i - gRhe che te sarva gRhamAMthI dareke darekagrahomAM ghaNAM haMsAsane che. yAvata diphasovastikAsane che. e seve Asano samanA ratnamaya che cAvata pratirUpa che. TIkArya--A sUtrane TIkArtha mUlArtha pramANe ja che. AlikAha-Ali nAme eka vanaspati vizeSa hoya che, A vanaspatinA banelAM je grahe che te AlikAho che. mAliMkAgraha-mAlipaNa eka vizeSa jAtanI vanaspati hoya che, A jAtanI vanaspati vaDe
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 66 sUryAbhavimAnavarNanam gRhakANi mAlikAgRhakANi-mAlinAmakavanaspatimayagRhAgira, kadalI gRhakANi3 latAgRhakANi4 AsanagRhakANi-sukhapUrvakopavezanagRhANi 4, prekSaNagRhakANinATayazAlA.5, majanagRhakANi-snAnazAlA:6, prAsAdhanagRhakANi-maNDanazAlA:7, garbhagRhakANi-garbhagRhAkAragRhANi8, mohanagRhakANi--vAsabhavanAni9, zAlAgRhakANi-padRzAlApradhAnAni gRhANi 10, jAlagRhakANi jAlaM-gavAkSastadhuktAni gRhANi 11, kusumagRhakANi-puSpapuJjazobhitagRhANi 12, citragRhakANicitrapradhAnAnigRhANi 13, gAndharvagRhakANi-nRtyagotavAdyayogyAnigRhANi14, AdarzagRhakANi-darpaNamayAnigRhANi15, tAni kIdRzAni ? iti jijJAsAyAmAhasarvaratnamayAni-sarvAtmanA ratnamayAni, acchAni yAvat matirUpANi-acchAni' ityArabhya 'pratirUpakANi' itiparyantapadAni sAhyANi tadarthaH prAgvat, hai. isa vanaspati se nirmita hue gRha kA nAma mAlikA gRha hai. kadalIgRha-kelavRkSa ke bane hue gRha kA nAma kadalI gRha hai. aneka latAoM ke samUha se bane hue ghara kA nAma latAgRha hai. sukhapUrvaka jina meM baiThA jAtA hai.ve Asanagraha hai. nATyazAlA kA nAma prekSagagraha hai snAnazAlA kA nAma majanagRha hai-jise Aja kI bhASA meM vAtharuma kahA jAtA hai, jahAM jAkara zaGgArAdi kiyA jAtA hai usa ghara kA nAma prasAdhanagRha haiM. garbhagRha ke AkAra jo ghara hotA hai usakA nAma garbhagRha hai. nivAsabhavana kA nAma mohanagRha hai. paTTazAlA pradhAnagRha kA nAma zAlAgraha hai. jisameM aneka gavAkSa hote hai. usa gRha kA nAma gavAkSagRha hai. puSpaja se upazobhita ghara kA nAma kusumagRha hai. citrapradhAnagRha kA nAma citragRha hai, nRtya, gIta, evaM vAdya yogya gRha kA nAma gAndharvagRha hai. darpaNamaya gRha kA nAma AdarzagRha hai " acchA jAca paDirUvA " meM Agata yAvat pada se accha pada se lekara banAvavAmAM AvelAM gRha mAlikAspRhA kahevAya che. kadalIgaha-keLavRkSanA banelAM grahe kadalI graha che. guNI latAo nA samUhathI banelA graho che jemAM sArI rIte ArAmathI besI zakAya te Asana graha che. nATayazALAnuM nAma prekSAgRha che. snAnazALAnuM nAma majajanagRha che. jene aMgrejI bhASAmAM bAtha rUma kahe che. jyAM-zRMgAra vagere karavAmAM Ave che tene prasAdhana grUDa kahevAya che. garbhagRhanA AkAra jevuM guDa garbhagRha kahevAya che. nivAsa bhavananuM nAma mehanagraha che. paTTazALA pradhAna hatuM nAma che. zALAgraha che. jemAM ghaNA gavAkSe heya che te grahanuM nAma gavAkSaha che. puSya puMjathI uparobhita gharanuM nAma kusumagRha che. citrapradhAna gRhanuM nAma citragraha che. nRtya, gIta, ane vAdya egya grahanuM nAma gAMdharvagraha che. darpaNamaya gRhanuM nAma Adarza-- zRta cha, 'acchA jAva paDirUvA' mA mAvelA yAvat pahathI aApahathI bhAMDIne
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAzI teSu pUrvoktaSu kha AlikAgRha-yAvada Adarza gRha-zAntikAgRha kAcAdante tatra tatra tye nipAni nAmAni yAvada divasauvastikAsanAni-haMsAnAdidikkAsanaparyannAmyAganAni paJcapaSTitamatroktAni majJaptAni tAni kAni ? iti jijJAsAyAmAha - sarvaratnamayAni yAvat pratigapANi sarvaratnamayAnItyArabhya pratikRpAnipAni padAni vizeSaNatayA saGgIyANi tadarthamAt // gR0 66 // tahi tahi deve mUlam - tesu NaM vaNasaMDesu tattha tattha jAimaMDavagA jUhiyomaMDavagA - mahiyA maMDavagA gavamAliyA maMDavagA vAsaMti saMDavagA dahivAsuMyamaMDagA sRriDiyamaMDavagA taMbolimaMDacA mu diyAsaMDavA NAgalayAmaMDavagA ahamuttayalayA saMDavA apphoyA maMDavagA malayAmaMDavagA savvarayaNAmayA acchA jAva paDiruvA / tesu NaM jAimaMDavasu jAva mAnnuyAmaMDavasu vahave puDhavi silApaTTagA haMsAsaNasaThiyA jAba disAsobatthiyAsaNasaMThiyA aNNe ya bahave varasayaNAsaNavisiddhasaMTANasaMThiyA puDhavisilApaTTagA paNNattA samaNAuso ! oINagakhyavaraNavaNIyatRlaphAsA saccaravaNAmagrA acchA jAva paDivA / TaTa pratirUpa pada taka ke samasta padoM kA saMgraha huA hai. ina gRhota padoM kA artha yathAsthAna likha diyA gayA hai. samasta gRhoM meM jo 2 Asana kahe gaye haiM ve saba Asana 65 ve sUtra meM prakaTa kara diye gaye haiM / 'raNAmayAr3a jAna paDivA" meM jo yAvat pada Ayo hai usase sarvaratnamaya pada se lekara pratirUpa taka ke samastapada vizeSarUpa se yahAM se grahaNa kiye gaye hai sU. 66| pratirUpa sudhInA badhAM padonA saMgraha thayA che. A badhAM padonA artha pahelAM yA sthAne spaSTa karavAmAM Avye che. A badhAM gRhAmAM je je AsanA che te AdhAM AsanoM mAM sUtramA spaSTa zvAsAM gAyo che 'raNAmagAr3a' jAva paDivAI' bhAM ? yAvat yaha mAveSu' tethI 'sarvaratnamaya' thI bhAMDIne 'pratirUpa' sudhInA badhA pado vizeSa rUpamAM grahaNa karavAmAM AvyAM che. 5 s0 66
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 67 sUryAbhavimAnavarNanam 441 ___ tattha NaM bahave vemANiyA devA ya devIo ya AlayaMtisayaMti citi nisIyaMti tuyati hasaMti ramaMti lalaMti kIlaMti kiti mohaMti purANANaM suciNNANaM suparivaMtANaM subhANaM kaDANaMkammA jaMkallANANaM kallANaM phalavivAgaM paccaNubbhavamANAviharaMti / sU. 67 / __chAyA--teSu khalu vanaSaNDeSu tatra tatra tasmin tasmin deze vahako jAtimaNDapakA: yUthikAmaNDapakAH mallikAmaNDapakA navamAlikAmaNDapakAH vAsantImaNDapakAH dadhivAsukAmaNDapakAH mUrillikAmaNDapakAH tAmbUlImaNDapakAH mRdvIkAmaNDapakAnAgalatAmaNDapakAH atimuktakalatAmaNDapakAH AsphotAmaNDapakAH mAlu. kAmaNDapakAH sarvaratnamayA acchA; yAvat pratirUpAH / 'tesu Na vaNasaMDesu' ityAdi / sUtrArtha-(temu Na vaNasaMDesu tattha 2 tahi tarhi dese vahave jAima'Da. kyA jUhiyAmaMDavagA) una vanaSaNDoM meM una 2 sthAnoM meM aneka jAtimaMDapaka, aneka yUthikA maMDapaka, (malliyAmaMDavagA) aneka mallikA maDapaka, ( NavamalliyAmaMDavagA) aneka navamallikAmaMDapa, ( vAsaMtima DavagA) aneka vAsantImaMDapaka, (dahivAsuyamaMDavagA) aneka dadhivAsukAmaDapa, (sarilliyamaDavagA) aneka mUrillikAmaMDapa (taMbAliyamaDavagA ) aneka tAmbUlImaMDapaka, (mudiyAmaDavagA) aneka mRddhIkAmaDaka, (NAgalayAmaDavagA) aneka nAgalatAmaDapaka, (ahamuttalayAmaDagA) aneka atimuktakalatAmaDapaka, (apphoyAmaMDavagA) asphotAmaDapaka (mAluyAmaDavaMgA) 'tesu NaM vaNasaMDesu' ityAdi / sUtrArtha (tesu Na vaNasaMDeMsu tattha 2 nahi tahiM dese bahave jAimaDa. vago jahiyAmaMDavagA) te vanamA teta vizeSa sthAnobha e timau8 yuuthi| mapI, (malliyAmaMDavagA) 5 mA bhapa (NavamalliyA maMDavagA) ! navabhAli (yabhedI) bhayo, (vAsaMtimaDavagA) ghA vAsatI mapa (dahivAsuyamaMDavagA) ghag dhivaasu| mapI, (marilliya. maMDavagA) []! sU imayA, (taMbAliyamaMDavagA) n diyeii mapI (mudiyA maMDavagA) gha bhRdvIi (drAkSA) mI (NAgalayAmaDavagA) // nAma to mp| (aimuttalayAmaMDavagA) ! atimutatA bha3481, (apphoyAmaDavagA) gha mAtA bhajapI, (mAlayAmaDavagA) mane ! bhAvuAmacha.
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre teSu khalu jAtimaNDapakeSu yAvata mAlukAmaNDapakeSu bahavaH pRthivIzilApaTTakA haMsAsanasaMsthitAH yAvad diksauvastikAsanasaMsthitAH anye ca vahave varazayanAsanaviziSTasaMsthAnasaMsthitA pRthivIzilApaTTakAH prajJaptAH, zramaNA''yuSman ! AjinakastaranavanItatUlasparzAH sarvaratnamayA: acchAH yAvat aura aneka mAlukAmaDapaka haiM (savarayaNAmayA acchA jAba paDirUvA) ye saba maDapaka sarvathA ratnamaya hai, accha hai yAvat matirUpa haiN| (tesu NaM jAibhaDavaesu jAva mAlughAmaDavesu vahave :puDhavisilApaTTagA haMsAsaNa sAMThiyA jAra disA sovatthiyAsaNasaMThiyA) ina jAtimaMDapo se lekara mAlakAmaMDapoM taka ke samasta maM po meM pRthivIzilApaTTaka kahe gaye hai ye pRthivIzilApaTTaka koI hasAsana ke AkAra jaise AkAravAle haiM yAvat koI dizAsauvastika Asana ke AkAra jaise AkAravAle haiN| (aNNe ya bahave varasayaNAsaNavisiha saMThANasaMThiyA) tathA isa pRthivI zilApaTTaka se bhinna jo aura kitaneka pRthivI zilApaTaka haiM ve AkAra prakAra se vilakSaNa aise uttama zayana aura Asana se jaise AkAra vAle haiN| (puDhavisilApaDagA paNNattA) isa prakAra se vahAM pRthivIzilApaTTaka kahe haiN| (samaNAuso) yaha pada saMbodhana hai (AINagakhyadUraNavaNIyatUlaphAsA savvarayaNAmayA acchA jAya paDirUvA) ina pRthiyIzilApaTTakoM kA sparza ajina-camanirmita vastra ke sparza jaisA hai, ruI ke jaisA sparza hai, vRra-banaspati-vizeSa ke (sabbarayaNAmayA acchA jAva paDirUko) mA save bha34 sarvathA nabhaya cha, accha che nyAya timu NaM jAimaMDabaesu jAva mAluyAmaMDavaesa vadave puDhavisilopaTagA haM. sAsaNasaThiyA jAva disAsovatthiyAsaNasaMThiyA) mA tanA bhapAthI bhAMDIna mAlukA maMDapa sudhInA badhA maMDapamAM pRthivIzilApaTTake che. A pRthivI zilApakemAMthI kaI haMsAsananA AkAra jevA che yAvata kaI dizA sauvastikAsananA mA2 21 12 vANA cha..(aNNe ya bahave varasayaNAsaNavisiTThasaMThANasaMThiyA temaja pRthivI zilApaTTakathI bhina je keTalAka bIjA pRthivIzilApaTTake che. te Ayara prakArathI vilakSaNa temaja uttama zayana ane AsananA jevA AkAravALA che. (puDhavisilApaTTagA paNattA ) mA pramANe tyAM pRthivI zikSApAmA mAvyA cha. (samaNAuso) AyuSyan ! zrabhaY ! (AINagaruyadharaNavaNIyatUlaphAsA sanvarayapAmayA acchA jAva paDirUvA) // pRthivI zisApAnI sparza mAnina-yama -thI nirmita thayelA vastranA sparza je che. rUnA sparza je che, bUra-vanaspati
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 67 sUryAbhavimAnavarNanam 443 prtiruupaaH| tatra khalu bahavo vaimAnikA devAzca devyaca Asate zerate tiSThanti niSIdanti tvagvartayanti hasanti ramante lalanti krIDanti kIrtayanti mohanti purA paurANAM sucIrNAnAM suparikrAntAnAM zubhAnAM kRtAnAM karmaNAM kalyANAnAM kalyANaM phalavipA pratyanubhavanto viharanti / / mU0 67 / / TIkA---'tesu NaM vanasaMDesu' ityAdi-teSu-pUrvokteSu azokavanAdiSu vanaSaNDeSu tatra tatra tasmin tasmin deze, bahavaH, aneke, jAtimaNDapakA:jaisA hai, navanIta-makkhana ke sparza jaisA hai, tUla-kapAsa ke sparza jaisA hai, ye saba sarvathA ratnamaya haiM accha-nirmala haiM, yAvat pratirUpa haiN| __(tastha Na bahave vemANiyA devA ya devIo ya AsayaMti sayaMti, ciTuMti, nIsIyaMti, tuyati, hasaMti, ramaMti, lalaM tiH kIla ti, kihAti) vahA~ aneka vaimAnika deva aura deviyAM rahatI haiM, sotI haiM arthAta leTatI haiM khaDI rahatI haiM, baiThatI haiM karavaTa badalatI haiM ha~sI karatI haiM, ramaNa karatI haiM vilAsa karatI haiM, krIDA karatI haiM. kIrtana karatI haiM, (mohati, purAporANANa suciNNANa suparika tANaM subhANa' kaDAga kammANa kallANAga kallANa' phalavivAga paJca. gubbhavamANA viharaMti) maithuna kriyA karatI hai. isa taraha ve devadeviyAM pUrvabhava meM acchI taraha se kiye hue kalyANakAraka zubhakarmoM ke kalyANa rUpa phala kA bhoga karatI huI vahAM Ananda se rahatI haiN| TIkArtha-una pUrvokta azokAdi vanaSaNDoM meM una 2 pradezoM meM aneka jAtilatA ke maNDapa haiM arthAt camelI ke vitAna haiM, isI prakAra vizeSanA sparza je che, navanIta-mAkhaNanA sparza je che, tUla-kapAsanA sparza je che. A sarve sarvathA ratnamaya che. accha nirmaLa che. cAvata pratirUpa che. (tattha NaM vahave vemANiyA devA ya devIo ya AsayaMti sayaMti ciTThAMti, nisIyaMti, tumati, hasaMti, ramaMti, lalati, kIlaMti kIhati) tyAMza bhAni devadevIo rahe che, sUve che, eTale ke UMghe che, UbhA rahe che, bese che karavaTa badale eka bIjAnI sAthe vinoda kare (gammata) kare che, ramaNa kare che, vilAsa kare che. kIDA 42 cha, tana 42 cha. (mohati purAporANANa suciNNANaM suparika tANaM subhANa kaDANaM kammANaM kallANANaM kallANaM phalavivAgaM paJcaNubbhavamANA viharaMti) mathana kyiA kare che. A pramANe te devadevIo pUrvabhavamAM sArI peThe karelAM kalyANa rUpaphaLane bhegavatAM tyAM sAnaMda nivAsa kare che. TIkAtha-te pUrve varNavelA azoka vagere vanakhaMDamAM te te pradezomAM ; ghaNI jAtanA latAonA maMDapa che. eTale ke camelInA maMDapo (vitAne) che. A pramANe
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre jotilatAmaNDapakAH - maNDapA: 1, evaM yUthikAmaNDapakAH - yUthI -- 'jUhI ' - ti bhAvAprasiddhAH, saiva yUthikA, talatAmaNDitA maNDapakA: 2 mallikAmaNDapakA:- mallikAbhUpadI - 'velI' - ti bhASAmasiddhA tallatAmaNDitA maNDapakA: 3, mallikAmaNDapakAH navamAlikA maNDapakA:-navamAlikA saptalA-saptapatrayuktA latA tar3atAmaNDitA maNDapakA4: vAsantImaNDapa kAH- vAsantImAdhavIlatA, tanmaNDitA maNDapakAH5, dadhivAsukA maNDapakAH = vanaspativizeSaH, talatAmaNDitA maNDapakA 6, sarilikAma NDapakA :- sUri :- sUryamukhI sUryamukhI vanaspativizeSaH saiva sarilikA tallatAma NDitA maNDapakAH7, tAmbUlImaNDapakAH - tAmbUlatAmaNDitamaNDapAda, mRdvIkA , " x yUthikA - jUhIlatA ke maNDapa haiM, mallikAvelA kI latA ke maNDapa haiM. navamallikA - saptapatravAlI latA ke maNDapa hai- arthAt yahAM jo maMDapa batAyeM jA rahe haiM ve saba una bhinna 2 latAoM se maMDita haiM -- isaliye usa usa nAmake ve maMDapa ho gaye haiM. jaisA yahAM jaMgaloM meM bhinna 2 prakAra kI veloM ke vitAna hama dekhate haiM unake nIce baiThane Adi ke sthAna banA liye jAte haiM ve usI bela ke maMDaparUpa se prasiddha ho jAte haiN| vahAM vasantIlatA se maMDita maNDapa haiM. mAdhavI latA kA nAma vAsantI latA hai . dadhivAsukA maMDapa - dadhivAsukA yaha eka prakAra kI vanaspati hai - isakI latA se maMDapAkAra se maMDita jo sthAna hai vaha dadhivAsukAmaMDapa haiM, murillikAma' Dapaka-sUryamukhI jo vanaspati vizeSa hotA haiM usakA nAma sUrilli hai, isa murillirUpa sUrillikA latA se maMDapAkAra rUpa se maMDita jo sthAna vizeSa hai vaha sUrilikAmaMDapaka hai, tAmbUlalatA se maMDita yUthikA--jUhI--latAnA maMDapeA che. mallikAlatAnA maDapeA che. navamallikA~~~saptapatra vALIlattAnA maMDapA che eTale ke ahIM je je maDapAtu varNana karavAmAM AvI rahyuM che. te badhA judI judI jAtanI latAnA nAmathI mati che. ethI vizeSa jAtanI latAnA nAmathI te maMDapA saMedhita karavAmAM AvyA che. ahIM vanakhaMDomAM judI judI jAtanI latAnA maDapA ApaNe joie chIe temanI nIce besavA vagere mATe sthAnA manAvavamAM Ave che, te teja latAnA maMDapanA nAmathI prasiddha thaI jAya che. tyAM vAsantI latAthI maMDita maDapa che. mAdhavI latAnuM nAma vAsaMtI latA che. dadhivAsukAma Dapaka--daghivAsukA A eka jAtanI vizeSa vanaspati che. enI latAthI maMDapAkAra je sthAna taiyAra karavAmAM Ave che te dhivAsukA maMDapaka che. rilikA maDapaka-sUrya mukha je vanaspati vizeSa hAya che, tenuM nAma sarilli A sUrislipa sUrilakAnI latAthI maMDapAkAra rUpathI maDita) je sthAne vizeSa hAya che te sUri
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TAkA. sU. 67 sUryAbhavimAnavarNanam 445 maNDapakA drAkSAlatAmaNDitamaNDapAH 9, nAgalatAmaNDapakAH- nAgake saralatAmaNDapA: 10, atimuktakalatAmaNDapakA :- tinizalatAmaNDapakAH, yadyapi atimukkAko vAsantI vAcako'pyasti tathA'pi vAsantImaNDapakA : ityuktatvAdatra tiniza parogRhyate 11 / AsphotAmaNDapakAH- AsphotA- aparAjiteti prasiddhA latA, tanmaNDitAmaNDapAH 12, mAlukA maNDapakAH - mAllukAekAsthikaphalA vanaspativizeSAH, tanmaNDitA- maNDapAH, te kIdRzAH ? iti jijJAsAyAsAha- acchAH- AkAzasphaTikavannirmalAH, joma' pAkArarUpa hotA haiM usakA nAma tAmbUlalatA maMDapaka hai. ise bhASA meM virejA kahate hai. isameM pAna utpanna kiye jAte haiM.) drAkSAlatA se maMNDita jo sthAna hotA hai vaha mRdvIkAmaMDapa hai. jise : bhASA meM aMgUra kI jAte kahate haiM / nAgakezara kI latA se yukta jo sthAna hotA hai vaha nAgalA 'Dapaka hai. ye saba maMDapaka vahAM hai isI prakAra vahAM tinizalatA maMDapaka bhI haiM, inhIM kA nAma atimuktakalatA maGapaka hai. yadyapi atimuktaka nAma vAsantIlatA kA bhI hai. parantu usakA maMDapa yahAM svatantra rUpa se kahA gayA hai ataH atimuktakapada se tinizalatA hI yahAM grahaNa karanI cAhiye | AsphotAmaMDapa - AsphotA nAma aparAjita latA kA hai isase maMDita maMDapa kA nAma AsphotA maMDapa hai. mAlukAma Dapa - ekAsthika phalavAlI (ekaTalIvAlI) jo vizeSa prakAra kI vanaspati hotI hai usakA nAma mAlukA hai. isa mAlukA se maMDita maMDapa kA nAma mAlukA maMDa paka hai. ye saba maMDapa AkAza aura sphaTika kI taraha nirmala haiM, tathA llikA maMDapaka tAMbUlalatAthI mAMData je maMDapAkAra sthAna heAya che, tenuM nAma tAMbUlalatAma Dapaka che. ene bhASAmAM 'virejA' kahe che. emAM pAna utpanna karavAmAM Ave che. drAkSAlatAthI Di je sthAna heAya che. te mRDhIkA maMDapa che. jene bhASAmAM 'aMgUranI jhADI" kahe che. nAgakezaranI latAthI yukata je sthAna hAya che te nAgalatA maMDapaka che. A sarve maMDapA tyAM che. mA pramANe tyAM tinizalatAnA ma TapakA paNa che. emane ja atimukatakalatA maMDapo paNa kahe che. jo ke vAsaMtI latAnuM nAma paNa antimukataka che, paNa AnA maMDapane ullekha ahI svataMtra rIte karavAmAM AvyA ja che. tethI ahIM atimukataka padyathI tinizcayalAnuM grahaNa karavuM ja cAgya kahevAya. AskotAmaMDapa-AsphotanAma-aparAjitA nAmanI latAnuM che, AnAthI maMDita maMDapanuM nAma AotA maMDapa che. mAlukAma`Dapa-ekAsthita phUlavALa (eka gADelIvALI) je vizeSa prakAranI vanaspati hoya che tenuM nAma mAlukA che. A mAlukA mA~Dita maMDapanuM nAma, mAlukAma Dapa che. A badhA maMDape AkAza temaja
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 rAjapraznIya sUtre sarvaratnamayAH yAvat pratirUpAH' sarvaratnamayA' ityArabhya 'pratirUpA' iti paryantAni padAni saMgrAdyANi, tadarthaH prAgvat / teSu-pUrvokteSu khalu 'jAtimaNDapakepu yAvat mAlukAmaNDapakeSu jAtimaNDa.. pAdimAlakAmaNDapaparyanteSu maNDapeSu, bahavaH-aneke, pRthivI zilApaTTakA:-pRthi vIzilArUpA paTTakA:-AsanavizeSAH prajJaptA ityagrimeNa yogaH, ne kIdRzAH ? iti jijJAsAyAmAha-'haMsAsanasaMsthitAH-yAvad diksauvastikAsanasaMsthitAH' haMsA. sanasaMsthitA'ityArabhya diksauvastikAsanasaMsthitA iti paryantAni padAni saMgrAhayA Ni, tathAca kecit haMsAsana saMsthitAH haMsAsanAkAreNa sthitAH evaM kecit-krauJcA sanasaMsthitAH, kecit garu DAsanasaMsthitAH, kecit unnatAsanasaMsthitAH, kecit sarvathA ratnamaya haiM. yAvat pada se yahA~ isa sarvaratnamaya pada se lekara pratirUpataka ke samasta padoM kA saMgraha huA hai. ina pado kA artha pahile yathAsthAna likhA jA cukA hai| ina jAti maMDapoM se lekara mAlukAmaDapa taka ke jitane bhI. maMDapa haiM-una saba meM aneka pRthivIzilApaTTaka-pRthivIzilArUpapaTaka-Asanavizepa kahe gaye haiM. ye pRthivI zilApaTTa Asana vizeSa 'hasAsana saMsthitAH sAsana kA jaisA AkAra hotA hai usa AkAravAle haiM, so saba aise AkAravAle nahIM haiM kintu-ke cit' koI pRthivIzilApaTaka hI aise AkAravAle haiM. yahI bAta yahAM yAvat pada se kahI gaI hai. ataH kitaneka pRthivIzilApaTTaka aise bhI haiM ki jinakA AkAra krauMcAsana ke jaimA hai, kitaneka ese bhI haiM ki jisakA AkAra garuDAsana ke jaisA hai, sphaTikanI jema nirmaLa che, tathA sarvathA ratnamaya che, yAvat padathI ahIM A sarva ratnamaya padathI mAMDIne pratirUpa sudhInA badhAM padane saMgraha thayela che. A padene artha pahelAM yathAsthAne lakhavAmAM AvyuM che. A jAtimaMDapathI mAMDIne mAlukAmaMDapa sudhInA jeTalA maMDapa che, te badhAmAM ghaNuM pRthivIzilApaTTaka pRthivIzilArUpa padake Asana vizeSa-kahevAmAM mAvyAM cha. se pRthivI zikSA mAsana vizeSa hasAsana saMsthitAH sana 2 // 22 vALA Asana vizeSa hoya che, tevA AkAravALAM che. paNa badhAM A jAtanA AkAravALA te nathI ja paNa cita" pRthivIzilApaTTaka ja A jAtAnA AkAravALA che. e ja vAta ahIM "thAvata' padathI kahevAmAM AvI che. keTalAka pRthivI zilApaTTake evA paNa che ke jemane AkAra kacAsana jevo che. keTalAka evA paNa che ke jemane AkAra garuDAsana jeve che, keTalAka evA paNa che ke jemane .
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAdhinI TIkA. sU. 67 sUryAbhavimAnavarNanam 447 paNatAsanasaMsthitA kecid-dIrghAsanasaMsthitAH, kecid-bhadrAsanasaMsthitA, kecitpakSyAsanasaMsthitAH, kecit makarAsanasaMsthitAH, kecid vRSabhAsanasaMsthitAH, kecit siMhAsanasaMsthitA, kecit-padmAsanasaMsthitAH, kecit-diksauvastikAsanasaMsthitAH, haMsanAdipadavivaraNa paJcaSaSTitamamUtrato bodhyam / ___anye ca tatpRthivIzilApaTTakAtiriktA api, bahavaH varazayanAsanaviziSTasaMsthAnasaMsthitAH-viziSTAni-AkAraprakArAbhyAM vilakSaNAni yAni varANi-pradhAnAni zayanAni-zavyAH AsanAni-upavezanasAdhanAni ca teSAM yat saMsthAnam-AkAraH, tena saMsthitAH, atra prAkRtatvAdvizeSaNasya paramayogaH, etAdRzAH pRthivIzilApaTTakAH prajJaptAH-tIrthakaragaNadharairuktAH, zramaNA''yuSman / kitaneka aise bhI haiM ki jisakA AkAra unnatAsana ke jaisA hai, kitaneka aise bhI haiM ki jisakA AkAra praNatAsana ke jaisA hai, kitaneka aise bhI haiM ki jisakA AkAra dIrghAsana ke jaisA hai, kitaneka aise haiM ki jinakA AkAra bhadrAsana ke jaisA hai, kitaneka aise haiM jo pakSyAsana ke jaise haiM, kitaneka aise haiM jo makarAsana ke AkAra jaise AkAravAle haiM. tathA kitaneka aise haiM jo baila ke AkAra jaise Asana ke tulya hai. kitane ka aise haiM siMhAsana ke jaise AkAravAle haiM kitaneka aise haiM jo padmAsana ke jaise AkAra vAle haiM aura kitaneka pRthivI zilApaDaka aise bhI haiN| jo diksauvastikAsana ke jaise AkAravAle hai-ina haMsAsanAdi padoM kA vivaraNa 56 - mUtra meM kiyA jA cukA haiN| ina pRthibozilApaTTako se atirikta aura bhI pRthivIzilApaTTaka aise haiM ki jinakA AkAra prakAroM se vilakSaNa aise zreSTha zayyA evaM upavezana ke sAdhanoM ke AkAra unnatAsana jevo che. keTalAka evA paNa che ke jemane AkAra prabhutAsana je che, keTalAka evA paNa che ke jemane AkAra dIrvAsana jevo che, keTalAka evA paNa che ke jemane AkAra bhadrAsana jevo che, keTalAka evA che ke je pasyAsana jevA che, keTalAka evA che ke magaranA AkAra jevA Asane che, temaja keTalAka evA paNa che ke je latAnA AkAra jevA che. keTalAka evA che ke je siMhAsana jevA AkAravALA che. keTalAka evA che ke padmAsana jevA AkAravALA che. ane keTalAka pRthivIzilA pake evA paNa che ke je dikasIvastikAsana jevA AkAravALA che. A haMsAsana vagere padonuM varNana 56 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. A pRthivI zilApaTTaka sivAyanA bIjA paNa pRthivIzilATTake che ke jemane AkAra AkAra prakAre thI vilakSaNa evI uttama zayyA ane upazananA sAdhanonA AkAra jevuM che. zramaNa ! AyuSyan ! evA tyAM . . !
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyama zrI vIra sambodhanam te kI dazA ? ini jijJAsAmAda--Aninayara-navanItRlampaza:- Ajinakam - ajinaM-- narma nirmita zAyada vanaspativizeSaH, navanItavibhAjima, nRtaM kArpAsa, eteSAM sparza ina sparzo yeSAM tathA punaH sarvagnamayA acchA yAvat pratirUpAH, -sarvaratnamayatvAccha syAdi maniparyantavizeSaNaviziSTAH tadvizeSaNavAcakapadasaMgrahastadarbha mAnA patiSu prathivIziyA ke khantu bahavo vaimAnikAH sUryAbhava sanyAsitaH devA devya Amane- pazamukhaM sAmAnyatastiSThanti, zeratena tu nidrAnti devAnAM nidrAyA abhAvAn, tiSThanti 950 AkAra jaisA hai. aise vahAM he zramaNa ! AyuSman ! nokara gagavarAdikoM grAma tivI ziva hai| zramaNa ! AyuSman ! aisA yaha povana gautama ke prati vIra bhagavAn ne kiyA hai| ye pRthivI vika ANinaka - carmanirmitantra ke sparza jaise sparzavAle haiM kRtaalI Adi ke tUla ke sparza jaise sparzavAle haiM, vRra-yanampati vizeSa ke svarNa jIte haiM, navanIta-bhASApasiddha ke uparI paise vAle hai-pAsa ke sparza jaise sparzavAle haiM. ye pRthivImimAna hai accha hai yAvat pratirUpa hai| ina padavIna vizeSaNa kA artha pahile likhA cukA hai| ina ukta para aneka vaimAnika deva evaM deviyAM arthAt-ryA - sAmAnya rUpa seAmukhaviThate haiM, sote haidara kara dete haiM, sone nahIM hai kyoMki devoM ke
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 68 vanaNDasthita prAsAdAvata sakavarNanam 442 UrdhvAvasthAnena vidyante, niSIdanti - upavizanti, svagvatenaM kurvanti - pArzvapari vartanaM kurvanti, hasanti- hAsaM kurvanti ramante - ratimAbadhnanti, lalanti - vi lasanti, krIDanti - krIDAM kurvanti, kIrtayanti varNayanti mohante - maithuna sevanaM kurvanti, purA-pAgbhave purANAnAM - pUrvajanmajAtAnAM karmaNAmiti pareNa sambandhaH, evaM sucIrNAnAM suvidhikRtAnAM suparAkrAntAnAM - zobhanaparA masampAditAnAm ata eva - zubhAnAM - zubhaphalAnAM kRtAnAM kalyANAnAM - vAstabikakalyANaphalAnAM karmaNAM kalyANaM - kalyANarUpaM phalavipAkaM - pariNAmaphalaM pratyanubhavantaHekaikazo'nubhavaviSayaM kurvantaH santaH viharanti - tiSThanti / / 0 67 // atha vanapaNDasthitamAsAdAvataMsakAdivarNayitumAha mUlam -- tesi NaM vaNasaMDANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM pAsAyavaDeM sagA paNNattA / te paNaM pAsAyavaDe sagA paMca joyaNasayAI uDDa uccataNaM, aDDAijAiM joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, abbhuggaya mUsiyapahasiyA iva taheva bahusamaramaNijabhUmibhAgo ulloo sIhAsarNa saparivAraM / tattha yAM cattAri devA mahiDDiyA jAna paliovamaTTiyA parivasaMti, taM jahA - asoe sattapaNe caMpae cUe // sU0 68 // nidrA kA abhAva rahatA hai. ArAma karate haiM, hAsya karate haiM, Apasa meM prema pradarzita karate haiM, vilAsa karate haiM, vividha prakAra kI krIDA karate haiM, kIrtana karate haiM, aura maithuna sevana karate haiM. isa prakAra pUrvopArjita evaM zubhaparAkrama se saMpAdita, zubhaphalaprada, kalyANarUpa karmoM ke kalyANarUpaphalavizeSa kA anubhava karate rahate haiM || sU0 67 // aba sUtrakAra vanapaNDasthita prAsAdAvataMsakAdikoM kA varNana karane ke liye kahate haiM- 'tesi NaM vaNasaMDANaM ityAdi / biMdhatA nathI bhuta ArAma ure che, vinoda ( gammata) pure che, paraspara premapraharzana kare che. vilAsa kare che, jAtajAnI krIDA kare che, kIrtana kare che, ane maithuna sevana kare che. A pramANe pUrvAMpArjita zubhaparAkramathI sapAdita, zubhalaprada, kalyANu rUpakamone vizeSanI anubhUti karatA rahe che. ! sU. 67 have sUtrakAra vanakhaDasthita prAsAdAvatasaka vagerenu varNana karavA mATe kahe che. 'te siNaM vaNasaMDANa' ityAdi /
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre -- chAyA- - tepAM khalu vanapaNDAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM prAptA. dAvataMsakAH prajJaptAH / te khalu mAsAdAvataMsakAH paJca yojanazanAni succatvena, arddha tRtIyAni yojanazatAni viSkambheNa abhyudganocchitAH prahasitA iva tathaiva bahusamaramaNIya bhUmibhAga ullokaH siMhAsanaM saparivAram / tatra khalu catvAro devA maharddhikAH yAvat palpopamasthitikAH parivasanti, tadyathA - azokaH saptaparNaH campakaH cUtaH // bhrU0 68 // 450 sUtrArtha - - (tesi NaM vaNasaMDANaM bahumajyasabhAe patteya pateya pAsA cavaDe sagA paNNattA ) una banavaNDoM meM se pratyeka ghanakhaNDa ke vilakula madhyabhAga meM mAsodA saka kahe gaye haiM / ( teNaM posAyavaDhe sagA paMcajoyaNasayAI uDDa uzeNa, aDAijjAI joyaNasayAI vikkhabheNa ) ye prAtAdAvataMsaka 500 sau yojana UMce haiM aura . 250 yojana vistAra vAle haiM / ( aggayamUsiyA pahasiyA itra taheva bahusamaramamibhUbhibhAgo ulloo sIhAsaNaM saparivAra) tathA ye bahuta UMce haiM isaliye apanI ujjvala prabhA se mAnoM haMsa rahe haiM, pahile ke varNana jaisA bokI kA varNana jAnanA cAhiye. ataH 'vivihamaNirayaNabhatticittA' isa pATha se lekara 'paDikhvA' taka kA pATha inake kathana ke viSaya meM yahAM kahanA cAhiye. ulloka evaM saparivAra siMhAsana ina saba meM hai aisA bhI kathana yahAM kahanA cAhiye (tattha NaM cacAri devA mahiDiyA jAna palivamaTTiyA parivasaMti-taM jahA asoe sattapaNe caMpae, cUe) ina prAsAdAvataMsakoM meM maharddhika yAvat palyopama . sUtrArtha - (taisi Na vaNasaMDANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteya pAsAgavaDe' sagA paNNattA ) te vanaNaM DobhAMthI hare hare vanaDonA hama madhyabhAgabhAM asAhAvaMsaThI ahevAya cha. ( leNa pAsAyavaDe sagA paMcajoyaNasayAI uDDa uccate ADhAijjAI joyaNasayAI vikkha bheNa) me AsAhAvatasaDIya 00 pAMyaseo yonna bheTalA anyA cha bhane 250 so payAsa yojana vistAravANA che. (anbhu 5 " yamUsiyA pahasiyA iva taheva bahusamaramaNijjabhUmibhAgo ulloo sIhAsaNa saparivAra) tebhara meyo mahu? yA che. methI potAthI ujvaNaM pramAthI jANe ke hasatA na heAya tema lAge che. zeSa vana emanu pahelAnA varNana jevu ja samajavu' taiIe. ethI trivikramaNirayaNabhatticittA' 'paDivA' sudhIne pATha yA nathI saMbaMdhita sahI samanvo lehaye. uso A pAThathI mAMDIne ane saparivAra siMhAsana A badhAmAM che. evu' kathana paNa ahIM samajavu joie. (tattha NaM cattAri devA mahiDiyA jAna paliotramariyA parivasati ta jahA
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 68 dhanaSaNDasthitaprAsAdAvata sakayaNa nam 451 'tesi NaM' ityAdi TIkA-teSAM khalu banapaNDAnAM pratyekaM pratyekam-ekaikasya vanapaNDasya bahumadhyadezabhAge prAsAdAvataMsakA:-prAsAdAnAm-avataMsakAH zekharakA iva. prAsAdAvataMsakA:-zreSTheprAsAdAH prjnyptaaH| te khalu pAsAdAvataMsakAH paJca. yojanazatAni-paJcazatayojanAni Urdhvamuccatvena, atRtIyAni yojanazatAni sAhizatayojanAni viSkambheNa-vistAreNa vijnyeyaaH| punazcaite-abhyudgatocchritA atyuccAH, prahasitA iva vetojvalaprabhayA hasanta iva ca vijJeyAH / abmuggayasiya' ityatra makArAgamo vibhaktilopazca ApatvAd yodhyaH / puna ceme prAsAdAvataMsakA-kIdRzA? ityAha 'taheva' ityAdi, tathaiva pUrvavadeva'vivihamaNirayaNabhatticittA' ityAramya 'paDirUyA' ityantaH pATho grAhayaH, tathA ca-vividhamaNiratnabhakticitrA:-vividhAnAm anekaprakArANAM maNInAkI sthitivAle cAra deva rahate haiM, unake nAma ye haiM-azoka. saptaparNa, caMpaka aura aan| TIkArtha--una cAra vanaSaNDoM meM se pratyeka vanaSaNDa ke bahumadhyadezabhAga meM bhAsAdoM ke mukuTa pa aise zreSTha bhAsAda kahe gaye haiM / ina pAsAdAvataMsakoM kI UcAI 500 yojana kI hai aura vistAra 250 yojana kA hai. isa taraha ye saba mAsAdAvataMsaka bahata Uce haiM aura apanI ujjvala prabhA se aise pratIta hote haiM mAnoM ye saba ha~sa rahe haiM. ina prAsAdAtrataMsakoM kA varNana 'vivihamaNirapaNabhanicittA' se lekara 'paDirUvA' pada taka karanA cAhiye, yaha bAta yahAM taheva' pada se prakaTa kI gaI hai tathA ca-saya prAsAdAvataMsaka aneka prakAra ke candrakAnta Adi maNiyoM kI asoe, sattagapaNNe, caMpae, cUe) l prAtamA bhaddhi yAvat pttyaapamanI sthitivALA cAra de rahe che. temanA nAme A pramANe che. azaka, satavarNa caMpaka ane Amra TakAtha-te cAra vanakhaMDamAMthI dareke dareka vanakhaMDenA bahumadha dezabhAgamAM * prAsAdamAM mukuTarUpa evA zreSTha prAsAdo kahevAya che. A prasAdAvataMsakonI UMcAI 500 pAMcaso ejana jeTalI che ane vistAra 250 basopacAsa yojanA jeTalo che. A pramANe A badhAM prasarAvataM ke bahu ja UMcA che. ane potAnI ujajavaLa prabhAthI Ama lAge che ke jANe eo seve hasIna rahyA hoya A prAsAdAvartasakanuM varNana 'vivihamaNirayaNabhatticittA' thI bhAMDIne 'paDirUvA' sudhInA 56 sudhA samanyu naye. ma pAta mI 'taheva' pahathI 2504 42vAmAM mAvI cha, tabha01 mA save prAsAdAvAMsako ghaNuM jAtanA caMdrakAMta vagere maNionI temaja kaketana vagere ratnonI
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre candrakAntAdInAM ratnAnAM karketanAdInAM ca bhaktibhiH racanAvizepaiH citrA aneka rUpAH-AzcaryamayA iti yaavt| tathA-bAtoDUtavijayavaijayantIpatAkAcchatrAticchaca. kalitAH vAtoDUtAH pavanaprakampitA yA vijayavaijayantyA vijayasUcakA mahAnto dhvajAH, patAkA laghudhvajAH, chatrAticchatrANi-uparyuparisthApitAni chatrANi ca taiH kalitAH yuktAtuGgAH uccAH, ata eva-gaganatalollikhacchikharAH-gaganatalam AkAzatalam ullikhanti= abhilaGghayanti zikharANi-zirobhAgA yeSAM te tathoktA:--AkAzatalasparzi zirobhAgayuktA ityarthaH / tathAjAlAntararatnAH-jAlAni-jAlakAni--prasAdabhittisthitAni, tepAmantareyu= madhyepu zobhArtha jaTitAni ratnAni yeSu te tathoktAH-ratnajaTitagavAkSamadhyabhAgayuktA ityrthH| tathA-pajaronmIlitA iva paJjarAta vaMzAdinirmitAcchAdanavizeSAt unmIlitA: tatkAlanissAritA iva shobhmaanaaH| ayaM bhAvaHyathA vaMzAdinirmitAt paJjarAnissAritaM ratnAdikam avinaSTakAntitvAdatyantaM zobhate, evaM te'pi mAsAdAvataMsakAH zobhante iti / tathA-maNikanakastUpikAH maNikanakAnAM maNisahitasUvarNAnAM stUpikA-zikharANi yeSAM te tathA-maNievaM karketanAdi ratnoM kI racanA se Azcaryamaya bane hue haiM tathA pavana prakampita evaM vijayamUcaka aisI vaDI 2 dhvajAoM se laghupatAkAoM se evaM upayu paristhApita chatroM se yukta ho rahe haiM, tuGga-bahuta UMce haiM. isI liye inake zirobhAga AkAza tala ko ullaMghana karanevAle jaise bane hue hai. ratnajaTita hai gavAkSa jinameM aise madhyabhAga se ye sava sahita haiM, jaise vaMzA dinirmitapaJjara se nikAlA gayA ratnAdika avinaSTakAntivAlA hotA huA atyanta suzobhita hotA hai. isI prakAra se ve prAsAdAvataMsaka bhI zo bhAsaMpanna haiN| inake zikhara bhAga maNi sahita suvarNa ke bane hue hai ina ke racanAthI adUbhuta thaI paDayA che. tathA pavana prakaMpita ane vijaya sucaka evI meTI maTI dhvajAothI ladhupatAkAothI ane upayu paristhApita chatrathI maMDita thaI . rahyA che. tuMga-ghaNuM UMcA-che ethI ja emanA zikhare AkAzatalane ullaMdhita karanArA jevA lAge che. ratna jaTita che gavAkSa jemanAmAM evA madhyabhAgathI A sarve yukta che. jema vAMsa vagerethI banAvavAmAM AvelI peTImAthI bahAra kADhavAmAM AveluM ratna avinaSTa kAMtivALuM hoya che. ujavala kAMtivALuM hoya che, atIva surobhita hoya che, A pramANe ja te prAsAdAvataMsake paNa zebhA saMpanna che. emanA zikhara bhAga maNi sahita suvarNanA banelA che. emanA dvAra vagere upara prakRlita sAmAnya
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 68 vanaSaNDasthitaprAsAdAvata'sakavarNa nam kanakamayazikharayuktA ityarthaH / tathA-vikasitazatapatrapuNDarIkA:-vikasitAni= praphullitAni zatapatrANi-sAmAnyakamalAni puNDarIkANi-zvetakamalAni ca citritatvena dvArAdau yeSAM te tathA-zata patrapuNDarIkacitrasuzobhinadvArAdiyuktA ityrthH| tathA tilakaratnAI candracitrA tilakaratnani bhityAdiSu ratnamaya tilakAni, arddhacandrA: arddhacandrAktayazca dvArAdau santi yeSAM te lathA-bhintyAdiSu nimiteH tilakaratnaiH, dvArAdau nirmitAbhizcandrAkRtibhizca saMyuktA ityarthaH / tathA-nAnA. maNidAmAlanA-nAnA anekavidhAni maNidAmAni-maNimayAni mAlyAni, taiH alakRtAH sushobhitaaH| antarbahizca lakSaNA ciknnaaH| tapanIyavAla kApastaTA:-tapanIyavAlukAnAM svarNamayasikatAnAM prastaTaH antarAlabhAgo yeSu te tathA svarNamayavAlukAnirmitAntarAlabhAgayuktA ityarthaH / tathA-mukhasparzAH mukhajanakasparzavantaH, sazrIkarUpA:-zobhAsampannA, mAsAdIyA-darzakajanamana:pramodajanakAH, darzanIyo:-prekSaNIyAH, abhirUpAH sarvakAlaramaNIyAH pratirUpA:=sarvottamAzca bodhyA iti / tathA-bahusamaramaNIyabhUmibhAgaH bahusamaramadvAra AdikoM para praphullita sAmAnya kamala evaM puDirIka-zveta kamala citrita haiM-ataH inase inake dvAra baDe muhAvane pratIta hote haiM. bhitti AdikoM para nirmita tilakaratnoM se evaM dvAra AdikoM para banI huI candrA kRtiyoM se ye saba saMyukta hai| tathA nAnAmaNiyoM dvArA nirmita dAmoM se mAlAoM se-ye suzobhita hai bhItara bAhara ye saba tarapha cikane haiM. inake antarAla svarNamayabAlukAoM ke bane hue hai. inake sparza sukhajanaka haiM ye saba sazrIka rUpavAle hai, arthAt zobhAsaMpanna hai, darzanIya hai-prekSaNIya haiM, prAsAdIya hai-darzakajanoM ke manomodaka haiM, abhirUpa-sarvakAlaramaNIya haiM aura pratirUpa-sonama haiM / yahAM bahupamaramaNIya bhUmibhAga kA varNana aura paMDarIka-kata-kamaLa-citrita che. ethI emanA dvAre atIva sohAmaNA lAge che. bhIMta vagere upara nirmita tilakaratnathI ane dvAra vagere upara banAva vAmAM AvelI cadrAkRtiothI A sa yukata che. temaja aneka maNio vaDe banAvavAmAM AvelI dAme-mALAothI eo suzobhita che. eo badhA aMdara bahAra ekadama lIsA che. emanA aMtarAle svarNanI retIthI banAvavAmAM AvelA che. emanA spaze sukhajanaka che, A badhA suMdara rUpavALA che. eTale ke zabhA saMpanna che. darzanIya che, prekSANIya che, jenArAonA manane AnaMda ApanArA che. abhirUpa-sarvakALa mATe ramaNIya che, ane pratirUpattama che. ahIM bahu samaramaNIya bhUmibhAganuM
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 rAjapraznIyasUtre NIyabhUmibhAgavarNanam, ullokaH prAsAdoparitanabhAgavarNanaM saparivAraM siMhAsanam itarasiMhAsanasahitamukhyasiMhAsanavarNana ca bodhyam / tara=neSu prAsAdAya. taMsakepu khalu mahadrikA yAvata palyopamasthitikAH catvAro devAH parivasanti / yAvatpadenAtra-mahAdhutikAH mahAbalAH mahAsaukhyAH mahAnubhAvAzca gRhyante / mahardikAdInAmarthaH puurvmuktH| te devAH ke ? iti tannAmAni darzayatitadyathA-azokaH saptaparNaH campakaH cUta iti| tatra-azokavanasthitaprAsAdAvataMsakavAsitvAddevo'dhyazoko bodhyaH / evamagre'pi / te khalu azokAdayo devAH stra stra vanapaNDasya, sva sva prAsAdAvataMsakasya sva sAmAnikadevAnAM, svasvAgramahiSINAM saparivArINAM, svasvapariSadAM, svasthAnIkAnAM mba ulloka-mAsAdoM ke Upara ke bhAga kA varNana tathA saparivAra siMhAsana kA varNana-itara siMhAsana sahita mukhyasiMhAsana kA varNana karanA cAhiye. ina prAsAdAyataMsako meM maharddhika yAvat-mahAdhu taka, mahAbaliSTha, mahAsukhabhoktA aura mahAprabhAvazAlI tathA eka palya kI sthiti vAle cora deva rahate haiN| ina mahaddhika Adi vizeSa padoM kA artha pahile kahA jA cukaahai| ina cAradevoMke nAma isa prakAra se hai azoka 1, saptaparNa 2, caMpaka aura aamr| azokadeva azokAna meM sthita prAsAdAvataMsaka meM rahatA hai. isa kAraNa ho isa deva kA nAma bhI azoka aisA ho gayA hai. isI prakAra se anya, devoM ke nAma ke viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / 'ye azokAdika deva apane 2 vanakhaNDa kA, apane 2 prAsAdAtaMsa kA, apane 2 sAmAnika devoM kA, apanI saparivAra agramahipioM kA, apanI 2 pariSadAoM kA - varNana ane ulleka-prAsAdanA uparanA bhAganuM varNana temaja saparivAra siMhAsananuM varNana bIjA siMhAsananuM sahita mukhya siMhAsananuM varNana samajavuM joIe. A prAsAdAvartAsakamAM mahAddhika yAvat mAhAdyutika mahAbaliSTha, mahAsukha bhoktA ane mahAprabhAvazALI temaja eka 5lyanI sthitivALA de rahe che A mahaddhika vagere vizeSaNa padene artha pahelAM karavAmAM AvyuM che. ecAra denA nAma A pramANe che-azaka 1, saptaparNa 2, caMpaka 3, ane Amra 4 azokadeva azokavanamAM sthita prAsAdAvartAsakamAM rahe che. ethI ja A devanuM nAma paNa azoka rAkhavAmAM AvyuM che. A pramANe bIjA denA nAmanA saMbaMdhamAM paNa jANI levuM joIe. e sarva azoka vagere de tipitAnA vanakhaMDanA, pitApitAnA prAsAdava/sakanA pitApitAnA sAmAnika denA, pitAnI saparivAra agramahiSIonA, pitapatAnI pariSadAonA pitA potAnI
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinA TokA. sa 69 sUryAbhavimAnAntargatabhUmibhAgavarNanam svAnIkAdhipatInAM, svascAtmarakSakANAM ca AdhipatyaM purovartitvam bhattatvaM svAmitvaM mahattarakatvam AjJezvara-senApanya kArayantaH pAlayanto yAvad viharanti' ityarthako mUlapAThAmAcInapustakeSvAsIditi prAcIna TIkA'valokanato jJAyate iti||068| samprati sUryAbhadevavimAnasya antargatavahusasaramaNIyabhUmibhAgAdikaMvarNayati malam-sUriyAbhassa paM devavimANassa aMto bahusamarama gije bhUmibhAge paNNate, taM jahA-vaNasaMDavihaNe jAva vahave mANiyA devA ya devIo ya AlayaMti jAva viharati / tassa NaM bahasamaramaNi. jassa bhUmibhAgassa bahumajjhadese ettha NaM mahege uvagAriyAlayaNe paNNatte-egaM joyaNasayasahasse AyAmavikkhaMbheNa tipiNajoyaNasa. yasahassAI solasasahassAiM doSiNa ya sattAvIsaM jodhaNasae tinni ya kose aTThAvIsaM ca dhaNusayAi terasa ya aMgulAI addhaMgulaM ca kiMci visesAhiyaM parikkheveNaM, joyaNabAhalleNaM savvajaMbaNayAmae acche jAva paDirUve // sU0 69 // apanI 2 anIkoMkA, apane 2 anIkAdhipatiyoM kA, aura 2. AtmarakSaka devoM kA, Adhipatya, purovartitva, bhartRtva, svAmitva, mahattarakatva aura AjJezvara senApatya karate hue ina sava kA pAlana karate hue yAvat vihAra karate haiM aise arthavAlA mUlapATha prAcIna pustakoM meM thA aisA prAcIna TIkA ke avalokana se jJAta hotA hai / sU0 68 // ___aba sUryAbhadeva ke vimAna ke antargata bahusamaramaNIya bhUmibhAgA dika kA sUtrakAra varNana karate haiM-- anIkenA, pitapatAnA anIdhipationA ane pitAnA AtmarakSaka denA Adhipatya, puravartitva, bhartRtva, svAmitva, mahattarakatva ane Azvara senApatyarUpa zAsana karatAM, A sarvenuM pAlana karatAM yAvat vihAra kare che. "evA arthane sUcavate mULapATha prAcIna pustakamAM hato prAcIna TIkAone jevAthI A badhuM jJAta thAya che. sUi 68 che have sUryAbhadeva vimAnanA aMdaranA bahusamaramaNIya bhUmigAganuM sUtrakAra qgfna 42 cha. 'mUriyAbhassa NaM devatrimANassa' ityAdi /
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznoyasUtre chAyA-sUryAbhasya khalu devabimAnasya antarva[samaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tadyathA-vanaSaNDavihono yAvad baddavo vaimAnikA devAzca devyazca Asate yAvad viharanti / tasya khalu bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadeze atra khalu mahadekam upakArikAlayanaM prajaptam ekaM yojanazatasahasram AyAmaviSkambheNa trINi yojanazatasahasrANi poDazasahasrANi de ca saptaviMzati 'mariyAbhassa NaM devavimANassa' ityaadi| munnArtha-(mariyAbhamsa NaM devavimANassa aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAme pANa) sUryAsanAnaka deva vimAna ke madhya meM bahusamaramaNIya -atyanta sama hone se atyanta ramaNIya aisA bhUmibhAga kahA gayA hai (taM jahA-vaNasaMDavihUNe jAva bahave vemANiyA devA ya devIo ya AsayaMti, jAba viharati ) vanakhaDarahita yAvat vaimA nika deva aura deviyAM kahAM rahate haiM-tAtparya kahane kA yaha hai ki AliGgapukavareivA' yahAM se lekara 'jAba viharati' taka kA pATha jo ki 65 ve sUtra meM banaSaNDa ke varNana meM kahA gayA haiM chaha pATha yahAM para nahIM grahaNa kiyA hai-vAkI kA aura saba pATha yahAM varNana meM grahaNa kiyA gayA hai isakA kyA artha hai yaha saba vahIM para dikhA diyA gayA hai. ataH vahIM se ise jAnanA cAhiye. (tassa NaM bahusamaramaNijjasta bhUmibhAgassa bahumajjhadese ettha NaM mahege uvagAriyAlayaNe paNNatte-egaM joyaNasayasahassa AyAmavitra bheNa tiNijoyaNamayaNasahassAI solasasahassAI doNi ya sUtrArtha:-(mRriyAbhassa NaM devavimANassa aMto bahusamaramaNijje bhUmi. bhAge paNNate) sUryAsanAma vibhAnanA madhyamA paaisbhrbhe|y-mtyaat samAvAthI 2maNIya mevo bhUmimA vAma mAve cha. (taM jahA-vaNasaMDaviNe jAva vahave vemAgiyA devA ya devIo ya AsayaMti, jAva viharaMti) vanahita yAvata vaimAni deva mana hevImA 4yAM 29 cha. tAtpaya mA prabhArI cha, 'prAliGga pukkha reivA' mAthI bhAsana 'jAva viharaMti' sudhInA yA 268 mAM satramA vanakhaMDanA varNanamAM kahevAmAM AvyuM che-te pAThanuM grahaNa ahIM karavAmAM AvyuM nathI. bAkIne badho pATha A varNanamAM grahaNa karavAmAM AvyuM che. Ane artha zo che te vizeSaNa tyAM ja spaSTatA karavAmAM AvI che ethI tyAMthI ja jANI levuM joIe. (tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa vahamajjhadese etthaNaM mahege ucagA. riyAlayaNe paNNa-egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkha bheNaM tiNi joyaNasayasahassAI solasasahassAI doNi ya sattAvIsaM joyaNasae tiNi 5 kose
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 457 subodhinI TIkA. sU. 68 vainaSaNDasthitaprAsAdAvataMsakavarNanam yojanazate trIzca krozAn aSTAviMzatiM ca dhanuzzataM trayodaza ca ajulAn addhImulaM ca kiMcidvizeSAdhika parikSepeNa, yo nana vAhalyena, sarvajAmbUnadamayam acchauM yAvat pratirUpam // mU0 69 // 'mariyAbhassa gaM' ityAdi-- TokA-maryAlasya khalu devavimAnastha=mUryAbhadevasambandhinaH sUryAbhanAmaka-devavimAnasya antaHmadhye bahusamaraNIyaH atyantasamo'tyantaramaNIyazca sattAvosaM joyaNasae tiNi ya kIle aTThAvIsaM ca dhaNusAyAi terasa ya aMgu. lAi addhagulaM ca kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM ) uma bahusakaramaNIya bhUmibhAga ke ThIka madhyabhAga meM eka vizAla upakArika layana kahA gayA hai. yaha upakArikAlayana eka lAkha yojana kI laMbAI cauDAIvAlA hai. tathA isako paridhi 316227 yojana kI tathA 3 koza ko evaM 128 dhanuSa kI evaM kucha adhika 13 // aMgula kI hai (joyaNa bAileM gaM) isakI moTAI eka yojana kI hai / (savvajaMcUNayAmae acche jAva paDirUve) yaha pUrerUpa meM sarvathA -jAMbUnada nAma ke suvarNa kA hai. tathA AkAza evaM sphaTikamaNi ke samAna accha nirmala hai. yahAM yAvara pada se 'saNhe, ghar3e, maha, nIrae nimmale. nippa ke, nikaka cchAe, sappabhe, samsirIe, saujjoe. posAIe, daMsaNijje, abhirUve' isa pATha kA saMgraha huA hai| ina padoM kA artha 14 veM sUtra kI TIkA se dekha lenA cAhiye, ataH yaha pratirUpa savottama hai. aTThAvIsa dhaNusayAI terasa ya aMgulAI addhaMgulaM ca kiMcivisesohiya parivakheveNaM) te samarabhAya bhubhimAnI parI2 madhyabhAgamA 4 vaza upakArikAlayana kahevAmAM AvyuM che. A upakArikAlayana ekalAkha yojana jeTalI laMbAI pahoLAI vALuM che, temaja enI paridhi 316227 cojana jeTalI tathA traNa keza 28khI mane 128 dhanuSanI mane 444 kyAre 13 // 2 lI cha. (joyaNa bAhalleNaM) nagenI on15 me yAna dI cha (savvajaMbUNayAmae acche jAya paDirUve) L sAmanA sunimita cha. tathA mA tema04 24 malinI ma ani cha. mI yAt 54thI 'rUNhe, ghaTe, maTe nIrae, nimmale, nippake, nika'kaDacchAe sappabhe, sastirIe saujjoe, pAsAIe, dasaNijje abhirUve' pAnI saDa thayo cha. mA ponI maya 14 mAM sUtranI TI mAM karavAmAM AvyuM che. A pratirUpa-sarvottama che.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 rAjapraznIyasUtre bhUmibhAgaH prajJaptaH, tadyathA-dhanaSaNDavihIno yAvad vaimAnikA devAca devyazca Asate yAvaviharanti / ayaM bhAvaH-'AliMgapukavarei vA' ityArabhya 'jAva viharati' ityantaH pATho'STapaSTitama (68) sUtrokto vanapaNDavarNanarahitaH sama sto'tra graahyH| tadartho'pi tatraiva vilokanIya iti / tasya khalu bahumamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge=atizaya madhyapradeze atra khalu ma vizAlam ekam-upakArikAlayanam-upakaroti upaSTamnAti-dhArayati prAsA. dAvataMsakAdIn yA sA upakArikA-upakAryA-vimAnasvAmisambandhimAsAdAvataMsakapIThiketyarthaH, sA layanamiva-gRhamiva tat prajJaptam kathitam / tadupa. kArikAlayanam ekaM yojanazatasahasram eka lakSayojanAni AyAmaviSkambhega= dairyeNa vistAreNa ca, tathA-trINi yojanazatasahasrANi poDaza sahasrANi dvai ca saptaviMzati yojanazate saptaviMzatyadhika-dvizatAdhika-poDazasahasrottarANi trINilakSANi (316227) yojanAni, zrIna krozAna aSTAviMzatiM ca dhanuzzatamaSTAviMzatyadhikaikazatasaMkhyakAni dhanUpi trayodaza ca amulAn, a gulaM ca kicidvizeSAdhika prikssepenn-pridhinaa| yojanam ekaM yojanaM vAhalyena sthaulyena cAsti / tatkIdRzam ? ityAha-sarvanAmbUnadasayam sarvadezAvacchedena svarNamayam, accham AkAzasphaTikaratnavadatinirmalam, yAvatpadena-saNhe ghaTe maTTe nIraye nimmale nippaMke nikavecchAye sappa sassirIye saujjoye pAsAIye daMsaNijje abhirUve' eSAmarthazcaturdaza (14) mutraTIkAyAM vilokanIyaH / pratirUpa sarvottamaM cAstIti / sU0 69 // ___TIkArtha mUlArtha ke jaisA hI hai " upakArikA-upakaroti-upaSTa nAti--dhArayati mAsAdAvataMsakAdIn yA sA upakArikA-upakAryA-vi. mAnasvAmisambandhiprAsAdAbata sakapIThikA" isa vyutpatti ke anusAra jo prAsAdAvata'sakAdikoM ko dhAraNa karatI hai vaha upakArikA-prAsAdAvata sako kI pIThikA hai. yaha pIThikA layana-gRha ke samAna hai. ataH yaha upakArikAlayana hai // sU0 69 // ___ -sUtrana TI10deg bhUdA prabhArI cha: 'upakArikA-upakarotiupaSTabhnAti-dhArayati prAsAdAvataMsakAdIn yA sA upakArikA-upakAryA-vimAnasvAmisambandhi prAsAdAvatasakapIThikA' mA vyutpatti bhu045 2 prAsAhAvata saka vagerene dhAraNa kare che te umakArika-prAsAdAvartasakenI pIThikA che, A pIsiyana gRha revu cha. tethI te rilAyana cha. // 90 . .. .
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 70 padmavara vedikAvanapaNDavarNana'ca upakArikAlana' ca padmavaravedikayA vanapaNDena ca pariveSTitamiti - padmavedikAM vanapaNDaM ca varNayitumAha 459 mUlam - seNaM egAe paubhavara veiyAe egeNa ya vaNasaMDeNa ya savvao samatA saMparikkhitte / sA NaM pausavaraveiyA addhajoyaNaM Da uccateNaM paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM, uvakAriyaleNasamA parikakheveNa / tIse NaM paramavaraveiyAe imeyArUve vaNNAvAse paNNatte, taM jahAvayarAmayA nimmo riTThAmayA paTThANA veruliyAmayA khaMbho suvaNNarupayA phalagA lohiyakkhamaIo sUIo nANAmaNimayA kaDevarA pANAmaNimayA kaDevarasaMghADagA NANAmaNimayA rUvA NANAmaNimayA svasaMghADagA aMkAmayA pakkhA pakkhabAhAo joiralAmayA vaMsA vaMsaka vellugA rayaNAmaIo pahiyAo jAyarUvamaI ohADaNI vairAmayAuvaripucchaNI savtraraNAmae acchAyaNe / sA NaM paramavaraveiyA ega. megeNaM hemajAleNaM gavakkhajAleNaM khikhiNIjAleNaM ghaMTA jAleNaM suttAjAleNaM maNijAleNaM kaNagajAleNaM rayaNajAleNaM paDamajAleNaM savvao samatA saMparikkhittA / te NaM jAlA tavaNijalaMbUsagA jAva ciTThati tIse NaM paramavaraveiyAe tattha tattha tahiM tarhi dese bahave hayasaMghADA jAva usabhasaMghADA savvarayaNAmayA acchA jAna paDirUvA jAva vIhIo paMtIo mihuNANi layAo se keNaTuNaM bhaMte ! evaM buccai - paramavaraveiyA - paumavaraveiyA ?, goyamA ! pausavaraveiyAeNaM tattha tattha tarhi tahi dese voiyAsu ya oiyAphalaesu ya iyApuDaMtaresu ya khaMbhesu ya khaMbhavAhAsu ya khaMbhasIsesu khaMbhapuDaMtaresu sUIsu sUImukhesu sUIphalaesu sUIpuDhaMtaresu pakkhesu pakkhavAhAmu / C
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 -4 0 rAjapraznIyasUtre pakkhaperaMtesu pakkhapuDaMtaresu, bahuyAI uppalAI paumAI kusumAI NaliNAI subhagAiM sogaMdhiyAiM puMDarIyAI mahApuMDarIyAI syvttaaii| sahassavattAI savarayaNAmayAiM acchAI jAva paDirUvAi mahayAvAsikachattasamANAI paNNattAi samaNAuso ! se eeNaM aTeNaM goyamA! pumvrveiyaa-pumvrveiyaa| paumavaraveiyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA ? asAsayA? goyamA ! siya sAsayA siya asosyaa| se keNaDhaNaM bhaMte !evaM buccai siya sAsayA siya asAsayA ? goyamA dabaTyAe sAlayA, vannapajavehi gaMdhapajjavehi rasapajjavehi phAsapajjave hi asosyaa| se eeNaTeNaM goyamA! evaM buJcai-liya sAsayA siya aasaasyaa| pauvaraveiyA NaM bhaMte ! kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! Na kayAviNAsi, Na kayAvi Natthi, Na kayAvi Na bhavissai,bhuvi ca bhavai ya bhavissai dhuvA NiyayA sAsayA akkhayA avvayA avaTiyA NiccA pumvrveiyaa| sANaM pau. mavaraveiyA egeNaM vaNasaMDeNaM savvao samaMtA sNprikkhittaa| __se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNAI cakavAlavikkhaMbheNaM, uvayAriyAleNasame parikkheveNaM, vaNasaDavaNNao bhANiyavo jAva vihrNti| tassaNaM uvayArilayaNassa caudisiM cattAri tisovANapa DirUvagA paNNattA, vaNNao, toraNA aTTa maMgalagA jhayA chttaaicchttaa| tassa NaM uvayAriyalayaNassa uvari bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva maNINaM phAso // sU0 70 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' sU 70 padmavaravedikAvanaSaNDavarNanaMca 461 chAyA-tatkhalu ekayA pAvaravedikayA ekena ca vanaSaNDena ca sarvataH samantAt saMparikSiptam / sA khalu padmabaravedikA addhayojanasamuccatvena, paJcadhanuzzatAni-viSkamseNa upakArikAlayanasamA parikSepeNa / tasyAH khalu padmavara vedikAyAH ayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-vajramayA nemAH riSTamayAni pratiSThAnAni, vaiDUryamayAH stambhAH, suvarNarUpyamayAH phalakAH, lohitA. yaha upakArikAlayana padmavaravedikA se evaM vanapaMDa se pariveSTita hai isa kAraNa padmavaravedikA kA aura banaSaNDa kA sUtrakAra varNana karate haiM-- ' se Na egae paumavara veiyAe' ityAdi / sUtrArtha--(se Na egae paumavara veiyAe egeNa ya vaNasaDeNa ya savvao samatA saparivizvato) vaha upakArikAlayana eka padmavara vedikA se evaM eka vanapaNDa se cAroM dizAo meM evaM cAroM vidizAoM meM ghirA huA hai| (sANa paumavara veiyA adbhajoyaNa uDU uccatteNa paca dhaNusayAI vikkha bheNa) vaha padmavaravedikA adhayojana kI U~cI hai. evaM pAMca sau yojana kI vistAra vAlI hai (udhakAriyaleNasamA parikkheveNa) isakA parikSepa jitanA parikSepa upakArikAlayana kA kahA gayA hai utanA hI hai / (tIseNa paumavaraveiyAe imeyArUve vaNAvAse paNNatte) una panavara vedikA kA varNAvAsa-varNanapaddhati-Isa prakAra se kahA gayA haiM. (ta jahA-vayarAmayA nimmA, rihAmayA paTTANA, veruliyAmayA khaMbhA, suvaNNaruppamayA phalagA) vana- A upakArikAlayana padyavaravedikAthI ane vana khaMDothI pariveSTita che ethI padmavaravedika ane vanakhaMDanuM sUtrakAra varNana kare che-- __ 'seNa egae paumavaraveiyAe' ityaadi| sUtrAtha--se Na egae paumavaraveDyAe egeNa ya vaNasaMDeNa ya savvao , samatA saMparikkhitte) te Sozisayana bhane padmapara velthiI mane ye nathI pyAre hizAyamA bhane nyAre vidizAmAmA sAvarata cha. (sANa paumavaraveiyA~ addhajoyaNaM uDU uccattaNa paMca dhaNusayAI vikkha bheNa) te pavazvacchiI ardhA jana jeTalI UMcI che ane pAMcase lejana jeTalo vistAra dharAve che. (ucakAriyaleNa samA parikkheveNa) mAnA pA225 (paridhi) SReynn| 28 parikSaya havAmA mAyA cha teso cha. (tIse Na' paumavaraveiyAe imeyArUve vaNNAvAse paNNace) te 5512veni que-qgdegna paddhati--21 pramANe cha. (tajahA-vayarAmayA nimmA, riTThAmayA paiTThANA veruliyAmayA kha'bhA, suvaNNaruppamayA phalagA )1002tnanA menA nema cha. arthAt sUbhimAthI mA2 nI gelA
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 rAjapraznIyasUtre kSamayyaH mUcyA, nAnAmaNimayAni phalevarANi,, nAnAmaNimayAH kalevarasaMghATakAH, nAnAmaNimayAni rUpANi, nAnAmaNimayA rUpasaMghATakAH, azmayA: pakSAH pakSavAhavA,jyotIrasamayAH vaMzA vaMzakavellukAni,ratnamayyaH paTikAH, jAtarUpamayI avaghATinIH, banamayo upari procchanI, sarvaratnamayasa AcchAdanam / sA khalu padmavara vedikA ekaikena hemajAlena gavAkSajAlena kiGkiNIratnamaya inake nema haiM. arthAt bhUmibhAga se Upara kI ora nikale hue pradeza hai, riSTranAmaka ratnamaya isake pratiSThAna-sUlapAda haiM. baDyaratnamaya isake stambha haiM suvaNe evaM rajatamaya isa ke phalaka hai (lohiyAva maI bhI mUI o, nANAmaNimayA kaDevarANANAmaNimayA kaDevarasaMghADagA,NANAmaNimayAkhvA NANAmaNimayA. rUvasaMghADagA aMkAmayA pakkhAya pakSaghAhAzro)lohitAkSarasnamaya inakI mUciyAMphalakadvaya(dopaTiyA-ko joDanevAlI kIleM haiM. vividha ratnamaya inake kalevara haiM arthAt manuSyazarIra hai. aneka maNimaya kalevara saMghATa manuSyazarIrayugma haiM, nAnAmaNimaya isake rUpaka haiM, nAnAmaNimaya rUpakayugma hai, aGkaratnamaya pakSa hai, tathA aGkaratnagaya hI pakSavAha-vedikA ke ekadeza hai. (joisamayA vaMsA, 'sakavellugA, rayaNAmaIo paTTiyAo. jAyarUvamaI ohADANI, vairAmayA uparipucchaNI, sandharayaNAmae acchAyaNe) jyotIrasamaya-jyotiratnamaya-vaMza evaM paMzakavelluka hai. baDhe zreSThavaMzoM kA nAma vaMza hai aura baDe zreSTha vaMzoM kI donoM tarapha tirache rakhe jAnevAle vaMza vaMzakavelluka haiM. rajatamayapaTTie-va'zoM ke Upara kamyasthAnIya lapeTanevAlI paTikAe haiM. suvrnnpradeza che. ribdanAmaka ratnanA banelA enA pratiSThAna mULapAda-che.varyaratnamaya-enA sto cha. sAnA mAne nyAhIna manA cha. (lohiyakrakha maIo maIo, nANA maNimayA kaDevarA NANAmaNimayA kaDevarasaMghADagA, NANAmaNimayA ruvA NANA maNimayArUbasaMghADagA amayA pakkho pakvavAhAo) enI sUcIo-ane phalakane sAMdhanAro khIla-lehitAkSaratnanI che. enA kalevare vividha jAtanA ratnanA che. arthAt mAnavazarIra che. ghaNuM maNimaya kalevara saMghATa manuSya zarIra cuma che. vividha maNimaya enA rUpake che. vividha maNimaya rUpaka yugma che. aMka ratnamaya pakSo che. tathA pakSavAha (vedikAne eka dezo bhAga aMka ratnanA ja che, (joirasamayA vasA vaMsakavellugA, rayaNAmaIzrI pahiyAoM jAyarUvamaI ohADaNI, baharAmayA uvaripucchaNI, sandharayaNAmae acchAyaNe) nyotI24 - ranamaya tena:vaMza anevaMzavelu che. moTA zreSThavaMzo vaMza kahevAya che. ane meTA zreSTha vaMzanI baMne tarapha trAMsA goThavAyelA vaMze vaMzaveluka kahevAya che. paTTikA-vaMzanI upara kaMbasthAnIya AveSTita karavAmAM AvelI paTTikAo- cAMdInI che. suvarNa
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU 70 pamaravedikAvanapaNDavana'ca 463 jAlena ghaNTAjAlena muktAjAlena maNijAlenaH kanakajAlena ratnajAlena padmajAlena sarvataH samantAt sNprikssitaaH| tAni khalu jAlAni tapanIyalambU vizeSamayI-avaghATinI-AcchAdana ke hetubhUta kamba ke Upara rakho gaI kalica-paMca ke jaisI avaghATinI hai. vajraratnamayI uparimonchanI hai-niviDatararUpa se AcchAdana ke hetubhUta atyanta cikane tRNoM ke samUha jaisI yaha progchanI hotI hai sarva ratnAtmaka AcchAdana hai, yaha pronchanI ke upara evaM kavellukoM ke nIce hotA hai. (sANa padmavara veiyA egamegeNa hemajAlega gavakkhajAleNa. khikhiNInAleNa, ghaMTojAleNa, muttAjAleNa, maNijAleNa, kaNagajAleNaM, rayaNajAleNa. paumajAleNa savvao samaMtA saMparikkhittA) yaha padmavaravedikA usa 2 pradeza meM eka eka hemajAla se -suvarNanirmita eka eka lambe mAlA samUha se eka eka gavAkSanAla segavAkSAkRtikalambe ratnamaya mAlAsamUha se, eka eka kiMkiNI jAla selaMbe choTI 2 ghaMTikAoM ke dAmasamUha (mAlAsamUha) se eka eka lambe ghaNTAjAla se-ghaNTAmaya mAlAsamUha se, eka eka muktAjAla se lambe muktAphalamaya dAmasamUha se, eka eka maNijAla se-eka 2 laMbe maNimayamAlA samUha se eka eka kanakajAla se-eka 2 laMbe suvarNamayamAlA samUha se, eka 2 ratnajAla se-ratnamayamAlA samUha se, eka eka lambe padmajAla sesarvaratnamaya padmAkAra mAlAsamUha se, cAroM dizAoM aura cAroM vidivizeSanI avaghATinI AcchAdana mATe kaMbanA upara mUkelI kaliMca-paMca jevI ava- ghATinI--che. vajIratnanI uparanI pUMchanI che. niviDatararUpathI sArI rIte AcchAdana karavA mATe ghaNuM lIsA tRNonA samUho jevI A prachanI hoya che. sarva ratnAtmaka mAchAhana cha. mA dinInI 52 tamaH 4venI nIye DAya cha. (sA Na paumavaraveiyA egamegeNa hemajAleNa gavakvajAlega', vigviNIjAleNa, ghaMTAjAleNa muttAjAleNa. maNijAleNa, kaNagajAleNa rayaNajAleNa', paumajAleNa savvao samatA saMparikkhittA) L 5vazvajita ta pradezamA eka eka hamajAlathI-suvarNanI banelI eka lAMbI mALAnA samUhathI--eka eka gavAkSa jAlathI-gavAkSAkRtilAMbA ratnamaya mALAnA samUhathI, eka eka kiMkiNI jAlathI -lAMbA-nAnA nAnA ghaMTikAonA dAma (mALA) samUhathI, eka eka lAMbA ghaMTA jAlanI ghaMTAmaya mALA samUhathI, eka eka mukatAjALathI-lAMbA mukatAmaya dAma (mALA) nA samUhathI eka eka maNi jAlathI eka eka lAMbA maNimaya mALAnA samUhathI, eka eka kanaka jAlathI eka eka lAMbA suvarNamaya mALAnA samUhathI eka eka ratna jAlathI ratnamaya mALA samUhathI eka eka lAMbA padmajAlathI-sarva
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre 44 SakANi yAvat tiSThanti / tasyAM khalu padmavaravedikAyAM tatra tatra tasmin tasmina deze bahavohayasaMghATa / yAvad RSabhasaMghATAH sarvaratnamayAH acchA yAvat pratirUpAH yAvad vIthayaH paGktayo mithunAni latAH / atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-pavara vedikA padmacaravedikA ? gautama ! padamavaravedikAyAH khalu zAoM kI ora acchI taraha se pariveSTita hai. (teNa jAlA tavaNijjalasagA jAva cihnati) ye saba hemajAlAdika svarNamaya AbhUSaNa vizeSa haiM jinameM aise haiM (tIse Na' paumacaraveiyAe tattha 2 tahiM 2 dese bahave hayasaMvADA jAva usabhasaMghoDA savvarayaNAmaya acchA jAna paDikhvA jAna vIhIo patIo miNANi layAo) usa padmavara vedikA ke una 2 sthaloM ke eka 2 deza meM aneka hayasaMvAda-samAna AkAra vAle tugayugma haiM, yAvat vRSabhasaMghATa-samAna AkAravAle balIvarda yugma haiM, ye saba sarvathA ratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat pratirUpa haiN| isI prakAra padmavaravedikA meM aneka vIthiyAM - hayAdi zreNiyAM hai-- paMktiyAM hai, mithuna haiM, evaM latAe haiM / (sekeTTe bhate ! evaM bucai paumaravezyA paramavaraveyA) he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki yaha padmanaravedikA hai, padmavara vedikA hai- arthAt padmavara vedikA padmavaravedikA isa zabda dvArA vAcya kyoM huI haiM ? (goyamA) he gautama ! ( paumavaraveyAe NaM tattha 2 tarhi tarhi ratnamaya padmAkAra mALAnA samUhathI cAre dizAe ane cAre vidizAomAM sArI rIte pariveSTita: ( te NaM jAlA navaNijjalaMbUsagA jAva ciTThati ) A sarve Debhannasa vagere suvANunA mAlUSANA vizeoSANu - te pramANe che. (tIse Na pa - mavaravezyAe tattha 2 tarhi 2 dese vahave hayasaMghADA jAva usamasaMghADA savvarayaNAmayA acchI jAna paDiruvA jAva vIhIo paMtIo mihuNANi layAo) te pAvaravezvikAnA te te sthaLeAnA eka eka dezamAM ghaNA hayasaMghATa-samAna AkAra yukta turaga yugma (be gheADAo) che. yAvat vRSabha saghATa-samAna AkAravALA khaliva (jaja) yugya che. mAgadhAM sarvathA ratnabhaya che, nirmANa che. yAvat pratii cha pramANe"te padmavara vedikAmAM ghaNI vIthie hayAti-zreNuio-che-pa'kita che, mithuna cha bhane satAo cha. (se keNa dreNa bhate ! evabuccai paumaveDyA paumavara veiyA) he bhadata ! Avu... Apa zAkAraNathI saaidhita karA che ke A pAvaravedikA che, pAvara vedikA che, eTale ke padmavara veMdrikA padmamavara vedrikA zabda dvArA vacce kema thai zake che? (goyamA) he gautama! ( paumavara veiyAe NaM tattha 2 tarhi tarhi dese veiyAsu veda
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ ____subodhinI TIkA. sU. 70 pama paravedikA vanaSaNDavarNanaca tatra tatra tasmin tasmin deze bedikAsu vedikAvAhuSu ca vedikAphalakeSu ca vedikApuTAntareSu ca stambheSu ca stambhadAhuSu ca stambhazirassu stambhapuTAntareSu sUcISu sUcImukheSu sUcIphalakeSu sUcIpuTAntareSu pakSeSu pakSabAhuSu pakSaparyanteSu pakSa TAntareSu bahukAni utpalAni pamAni kumudAni nalinAni subhagAni saugandhikAni puNDarIkANi mahApuNDarIkANi zatapatrANi sahasrANi marvaratnamayAni dese veiyAsu vezyAvAhAmu ya veiyAphalaemu ya veiyApuDataresu ya khaMbhemu ya kha bhavAhAmu ya kha bhasIsesu kha bhaDanaresu suI u suImukhesu suIkalaema suIpuDataresu pakkhemu pakhavAhAsu pakkhaperaMtemu. purakhapuDatarema) 'he gautama ! padmavaravedikA ke usa ula bhAga ke upavezana sthAnoM meM vedikA ke una 2 phalako meM-paTToM meM, vedikAyugma ke antarAloM meM tathA vedikA ke staMbhoM meM, staMbhoM ke zikharoM meM, nathA stambha yugma ke antarAla bhAgoM meM, tathA sUciyoM meM-phalakadvaya ke saMghAna kI upakaraNa bhUta kiloM meM, mUcImukhoM meM-mucIyoM se bhidhamAna phalakapradeza ke pratyAsanna dezoM meM tathA sUcIphalako meM-maciyoM ke Upara nIce vartamAna phalaka pradezoM meM, sUcIpuTAntaroM meM sUcIyugma ke antarAlabhAgoM . meM pakSoM meM-vedikA ke eka 'eka dezoM meM, pakSabAhuoM meM-vedikA ke eka eka dezavizeSoM meM, pakSa ke prAntabhAgoM meM aura pakSapuTAntaroM meM-pakSayugma ke antarAloM meM, (bahuthAI upapalAI, umAI', kusumAiNaliNAI, subhagAI sogaM. dhiyAI, puMDariyAI mahApuMDarIyAI, sayavattAi sahassavattAha, sanarayaNA yA bAhAmu ya veiyAphalaelu ya vejhyA puDaMtaresu ya kha bhesu ya kha bhavAhAstu / ya khabhalIsesu. khaMbhapuDaMtaresu suIsu suImukhesu suIphala emu suIpuDataresa pakva bAhAsu pakkhaperaMtesu pukkhapuDataresu) ra gautama! pavazvahitAnA te te. bhAganA upavezana sthAnamAM, vedikAnA te te phalakamAM-paTTomAM, vedikAyugmanA aMtarAlemAM temaja vedikAnA staMbhamAM, staMbhanA zikharamAM tathA be stanI vaccenA pradezamA, sUcImAmAM-2 sIne sAMdhanAza mosomA sUcIbhumImA-sUcImAthI nivmAna phalaka pradezanA pratyAsanna dezomAM temaja sucI phalakamAM -sUcIonI upara nIce nA phalaka pradezomAM, sUcI puTAMtamAM-sacI yugmanA madhyabhAgamAM, pakSomAM-vedikAnA eka eka dezomAM, pakSabAhuomAM-vedikAnA eka eka dezavizeSomAM, pakSanA prAMtamAgomAM mane paTAntarAbhAM-pahama yugmanA mantavamA (bayAI uppalAI, paumAI, kustumAI. NaliNAi, subhagAI, sogaMdhiyAi puMDarIyAI, mahA-- puMDarIyAi, sayavattAisarassarattAi, savarayaNAmayAi, acchAijAva paDi
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre acchAni yAvat pratirUpANi mahAvArSikachatrasamAnAni majJaptAni zramaNAyujman ! tat etenArthena gautama ! evamucyate padmayaravedikA padmavaravedikA / padmavevaravediko khalu bhadanta ! kiM zAzvatI azAzvatI ? gautama ! syAt zAzvatI syAt azAzvatI / atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-syAt zAzvatI mayAI acchAIjAva paDirUvAI majhyAvAsikachattAsamANAi paNNattAI samaNA. uso) he zramaNa ! AyuSman ! aneka utpala-candravikAzIkamala, aneka padma-sUryavikAzIkamala, aneka kumuda-candravikAzIkamala, aneka nalina kucha 2 lAla kamala, aneka subhaga-kamala vizeSa, aneka saugandhika-kalhAra kamala, aneka puNDarIka-zvetakamala, aneka mahApuNDarIka mahAzveta kamala, aneka zatapatra-zatapatrayuktakamala, aneka sahasrapatra-sahasrapatrayukta kamala haiN| ye saba sarvathA ratnamaya haiM accha haiM yAvat pratirUpa haiM. ye saba kamalAdika varSAkAlikameghAmbu ke nivAraNArtha nirmita hue vizAla chatra ke jaise kahe gaye haiM (se eeNaM aTeNaM goyamA ! paumavaravaiyA paumavaraveiyA) isa kAraNa he gautama ! padmavaravedikA padmavaravedikA isa zabda ke dvArA vAcya kahI gaI hai| (paumavaraveDyA NaM bhaMte ! ki sAsayA asAsayA) he bhadanta ! yaha padmavaravedikA zAzvata hai yA azAzvata hai ? (goyamA ! siya sAsayA siya asAsayA) he gautama ! padmavaravedikA kisI apekSA se -dravyAstikanaya ke mata se-nitya-zAzvata hai aura kisI apekSA se-paryArUvAI mahayA vosikkachattasamANAIpaNNattAIsamaNAuso) hai mAyuSman ! zamaNu ghaNAM utpale-candravikAzI kamaLa, ghaNAM paDyo-sUryavikAzI kamaLa, ghaNu naline sAdhAraNa mAtrAmAM lAla evAM lAla kamaLa, ghaNuM subhage-kamaLa vizeSa, ghaNA sogaM- dhike--kahAra kamaLo, ghaNuM puMDarIke-sapheda kamaLa, ghaNuM mahApuMDarIke-mahAta kamaLa, ghaNuM zatapatra-zatapatra (saMpAMkhaDIo) yukata kamaLo ane ghaNu sahastrapatra sahasa (hajAra) patravALA kamaLe tyAM che. e seve saMpUrNata: ratnamaya che. accha che. cAvatu pratirUpa che. e badhAM kamaLa vagere varSAkALanI jaLa varSothI rakSaNa meLavavA bhATe manApAmA mAvA ni chatrI vA 4vAya cha. (se eeNa aTeNa goyamA! paumavaravejhyA paumavaraveiyA) methI / hai gaumata! padabhava24yama12vA 2za6 54 vAcya thAya cha.. (paumavaraveiyAM Na mate ! ki sAsayA asAsayA) mahata! 'pavesiyAvAta cha rAveta cha ? (goyamA siya sAsayA siya asAsayA), gautama ! pApazvA me shtdravyAstikanayanAmata mujaba-nitya zAzvata che ane bIjI rIte-paryAyastikanayanA matathI
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 467 subodhinI TIkA sU. 70 padmavaravedikAvanaNaNDavarNanaca syAt azAzvatI ?, gautama ! dravyArthatayA zAzvatI, varNaparyavai : gandhaparyaveH rasaparyavaiH sparzaparyave, azAzvatI, tat etenArthena gautama ! etramucyate-syAt zAzvatI syAt ashaashvtii| padmavara vedikA khalu bhadanta ! kAlataH kiyacira bhavati ? gautama ! na kadApi nAsIt, na kadApi nAsti, na kadApi bhaviSyati,abhavaJca bhavati ca bhaviSyati ca, dhruvA nityA zAzvatI akSatA avyayA avasthitA nityA padmadaravedikA / yAstikanaya ke mata se anitya-azAzvata hai| (se keNaDheNaM bhaMte ! evaM bucai miya sAsayA siyaM amAsayA) he bhadanta ! aimA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki pardaimara vedikA kathaMcit zAzvata hai, aura kathaMcit azAzvata' hai ? (goyamA ! dabaTTayAe sAsayA, cannapaja vehiM. gaMdhapajavehi, rasapajjavehi, phAsapajavehiM asAsayA) he gautama! dravyAthikanaya kI apekSA se vaha zAzvata hai evaM varNaparyAyoM ko apekSA se, gaMdhaparyAyoM kI apekSA se, sparzaparyAyoM kI apekSA se, vaha azAzvata hai| ( se eeNa?NaM goyamA ! evaM buccai siya sAsayA siya asAsayA) isa kAraNa he gautama ! maiMne aisA kahA hai ki vaha kacit zAzvata hai aura kathaMcit azAzvata hai| (paumavaraveiyA NaM bhaMte ! kAlao ke vaJcira' hoI) he bhadanta ! kAla kI apekSA se baha padamavaravedikA kaba taka rahegI? (goyamA! Na kayAvi NAsi NakayAvi Natthi,Na kayAviNa bhavissaI, bhuviM ca bhavai ya bhavissai ya dhuvA NiyayA sAsayA akkhayA avyayA avaTiyo NicA paumavara veiyA) he gautama! vaha padmavara vedikA pahile kabhI nahIM thI aisA bhI nahIM hai, vartamAna meM bhI vaha nahIM hai aisA bhI nahIM haiM aura bhaviSyakAla meM vaha nahIM hogI aisA bhI nahIM hai manitya mazAvata- cha. (goyamA ! dabaTTayAe sAsayA, vannapaja ve hiM, gadhapajja vehiM, rasapajjavehi, phAsapaja vehiM asAsayA) 3 gautama ! dravyAthi 4. nayanI apekSA e zAzvata che ane paryAyo-varNapanI apekSAe gaMdha paryAyonI apekSAe 2sapAyonI apekSAye, mAvata cha. (se eeNatuNa goyamA ! evaM vuccai miya sAsayA siya asAmayA) mA 2YthI ra gautama! meM yA pramANe 4hyu cha / te 4thayita zAzvata cha bhane 4thAyit ta cha... (paumavaraveiyA mate ! kAlo kevaJcira hoi) ke mahanta ! AnI apekSA te 5bhavazvIi yA sudhI raherI ? (goyamA ! Na kayAviNAsi. Na kathAvi Natthi, Na kayAviNa bhavissai, bhuvi ca bhavai ya bhavissAi ya dhuvA NiyayA sAsayA akkhayA adhdhayA avaTiyA NicA paumavaraveiyA) gautama ! te padabhavazvAi pahalA hI hutI nahI, mema paNa nathI, vartamAnamAM paNa te nathI, A vAta paNa yogya kahevAya nahIM. ane bhaviSyakALamAM te raheze nahI A paNa yogya nahI kahevAya. paraMtu te pahelAM hatI
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasu sA khalu padmavara vedikA ekena vanapaNDena sarvataH samantAt saMparikSiptA / tatkhalu vanapaNDaM dezIne dve yojane cakravAlaviSkambheNa, upakArikAlayanasamaM parikSepeNa, canakhaNDacarNako bhaNitavyo yAvad viharanti / 468 tasya khalu upakArikAlayanasya caturdizi catvAri trisopAnamatirUpakANiprajJaptAni varNakaH, toraNAni aSTASTamaGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi / kintu vaha pahile thI, aba bhI hai aura Age bhI rahegI. isa kAraNa vaha tra hai zAzvata hai, akSata hai, avyaya hai, aura nitya hai ( sANaM paramavaravayA egeNaM vaNasaMDeNa sacao samaMtA saMparikkhittA) vaha padmavaravedikA eka arers se cAroM dizAoM ko ora se cAroM vidizAoM kI ora se parikSipta hai / ( se Na' caNasaMDe deNAI do joyaNAI ca cakavAlavikkha bheNa uvayAriyAle same parikkheveNa aNasaMDa vraNao bhANiyaco) yaha vanapaMDa cakravAla viSkaMbha kI apekSA se kucha kama do yojana kA hai, tathA upakArikAlayana ke samAna isakA parikSepa hai. yahAM canapaNDa kA varNana karanA cAhiye, aura vaha varNana ( jAva viharati ) isa pATha taka grahaNa karanA cAhiye. (tassa uvayAriyAleNassaM caudisiM cattAri tisavANapaM DitragA paNNattA-vaNNao toraNA amaMgalagA, jhayA chatA icchattA) usa upakArikAlayana kI cAroM dizAoM meM cAra zreSTha sopAna - paMktitraya hai. varNana inake Age toraNa haiM. varNana. aSTa aSTa maMgalaka haiM, dhvajAeM haiM. chatrAtichatra haiM / [tassa NaM utrayAriyAlayaNassa ucariM bahusamaramaNijje bhUbhibhAge paNNatte jAva maNINa phAso) usa upakArikAlayana ke hamaNA paNu che ane bhaviSyamAM paNa raheze. ethI te dhruva che, zAzrvata che, akSaya che, mavyaya che, avasthita cha, bhane nitya che. (sA NaM paumacaraveiyA zugeNa vaNasaMDeNa savvao samatA saMparikkhittA ) te paTTabhavaravehi me vanaDe thI yAre dizAmA tarI tebhana yAre vihizAmo taraithI parikSipta che (seNaM vaNasa desuNAI do joyaNAI cakavAla vikkha bheNaM, uyArile same parikkheveNa vaNaDavaNNao bhANiyanco ) te vanakhaMDe yaTuvAsa viSNuMlanI apekSAthI saheja kama e ceAjananA che temaja upakArikAlayananI jema Ane parikSepa che, aDIM' vanamaMunu varNana 42 ho bhane te varzana (jAva viharati ) mA bhAI sudhI thahue! 4 lebhe (tassa NaM' uvayAriyAleNassa caudisiMca tAri tisovApavinA paNNattA vaSNao toraNA ahama galagA, jhayA chattAicchattA) te uparikSadAyananI yAre dizAyAmAM cAra zreSTha seApAna
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU.70 padamavaravedikAvanapaNDavarNanaMca tasya khalu upakArikAlayanasya upari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, yAvanmaNInAM sparzaH // mU0 70 // 'se Na egAe' ityaadi| TIkA---tat khalu-upakArikAlayana khalu ekayA padmavaravedikayA padmAkArayA varavedikayA ekena vanaSaNDena ca sarvataH sarvadikSu samantAt-sarvavidikSu samparikSiptam samyakapariveSTitam / lA khalu padmavaravedikA a yojanam arddha yojanapramANA urdhvamuccatvena prajJatA, tathA paJcadhanuzzatAni paJcaza. tadhanUSi viSkambheNa prajJaptA parikSepeNa paridhinA ca upakArikAlayanasamA upakArikAlayanatulyA, arthAta saptaviMzatyadhika-dvizatAdhika-poDazasahasrottarANi trINilakSANi yojanAni trIn krozAn, aSTAviMzatyadhikaikazatasaMkhyakAni dhanUSi, trayodaza ca arjulAni, a mulaM ca kiMcidvizeSAdhika parikSepeNa prjnypteti| tasyAH khalu padmavara vedikAyAH ayametadrUpa:-vakSyAmANaprakAro varNAvAsaH-varNana varNa:-vAstavikasvarUpakIrtanaM tamyAvAsa iva=nivAsa iva-varNAvAsa Upara-UrzvabhAga meM bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahA gayA hai. isakA varNana 'jAva maNINaM phAso' isa pAThe taka grahaNa yahAM karanA caahiye| TIkArtha-upakArikAlayana eka padmavara vedikA se padamAkAra sundara vedikA se aura ekavanapaMDa se saba dizAoM kI ora evaM vidizAo kI ora acchI taraha se pariveSTita hai| yaha padmavaravedikA UMcAI meM Adhe yojana kI hai aura vikama meM 500 dhanuSa kI hai parikSepa isakA upakArikAlayana ke barAbara hai. arthAt 316227 yojana kA tathA 3 koza kA evaM 125 dhanuSa kA tathA kucha adhika 13 / / aMgula kA hai. paMkitao che. varNana emanI sAme raNe che. varNana ATha ATha maMgalake che. dhvajA mA cha. chatrAtichatro cha. (tassa Na uvayAriyAlayaNassa uvari bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAvamaNINa phAso) te 42yananI 752-mAmA gaI samaraNIya bhUmimA 4vAya cha. mAnu varNana 'jAva maNINa phAso' 2 yA sudhI grahaNakaravuM joIe. TIkartha-upakArikalana eka padumavaraMvedikAthI--padmAkAra suMdara vedikAthI ane eka vanakhaMDathI sarva dizA tarapha ane vidizAonI tarapha mera sArI rIte pari. veSTita che. te padmavadika UMcAImAM ardhA jana jeTalI che ane viSkabhamAM 500 pAMcase dhanuSa jeTalI che. A pArakSepa ukArikAlayana jeTaluM che eTale ke 316rara7 janane tathA traNa kesane ane 128 dhanuSane tathA saheja vadhAre 13 AMgaLano che. A padmavadikAne varNavAsa-vAstavika svarUpane batAvanAra pada
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 rAjapraznIyama -vAstavika svarUpavarNanaparaH padasamUhaH prajJaptaH tadyathA-vajramayA:-bajaratnamayA: nemAH bhUmibhAgAdupari niSkromantaH pradezAH riSTamayAni-riSTanAma karatnamayAni pratiSThAnAni-mUlapAdAH, vayamayA: vaiDyaratnamayAH stammAH, suvarNarUpyamayA: svarNarajatamayAH, phalakAH, lohitAkSamayyA lohitAkSaratnamayyaH, sUcyA phalakadvayasandhAnopakaraNabhUtAni kIlakAni, nAnAmaNimayAni=vividha ratnamayAni, kalevarANi-manuSyazarIrANi, nAnAmaNimayAH, kalevarasaMghATA: manuSyazarIrayugmAni, nAnAmaNimayAni, rUpANi rUpakANi, nAnAmaNimayA rUpa. saMghATakA: rUpakayugmAni aGkayAH aGkamarannamayA pakSAH vedikArUpAH pakSa. vAhavazva-vedikaikadezabhUtAH, jyotIrasamayA: jyotIrasaratnamayAH vaMzAH vaMzakavelukAni, tatra-vaMzI:-mahAntaH pRSThavaMzAH, vaMzakavellukAni ca teSAM mahatAM pRSThavaMzAnAmubhayatastiryak sthApyamAnA vaMzAH / tathA-rajatamayya paTikAH vaMzA isa padmavaravedikA kA varNAvAMsa-vAstavika svarUpa ko varNana karane vAlA padasamUha isa prakAra se haiM-isa padmavaravedikA ke nema-bhUmibhAga se Upara kI ora nikale hue pradeza-vajraratna ke haiM, mUlapAda riSTanAmaka ratnake bane hue haiM, staMbha vaiDUryaratna ke bane hue haiN| suvarNa evaM rupya ke bane hue phalaka haiM lohitAkSa maNi kI banI huI do phalakoMko Apasa meM milAnevAlI kile' rUpa saMdhiyAM hai| vividha prakAra ke ratnoM ke bane hue manuSya ke zarIra rUpa kalevara haiN| (nAnAmaNiyoM ke bane hue kalevara saMghATa manuSya zarIrayugma haiN| nAnAmaNiyoM ke bane hue rUpaka haiN| nAnAmaNiyoM ke bane hue rUpasaMghATaka--rUpaka yugma bhI haiN| aMkaratnoM ke bane hue pakSa---vedikArUpa pakSa evaM pakSayAha haiN| jyotI rasa ratna ke bane hue vaMza-ghaDe 2 pRSThavaMza, vaza kave luka una ghaDe 2 vaMzo kI donoM ora tirache rakhe gaye vaMza hai samUha-A pramANe che. A padmavaravedikAnA nema bhUmibhAgathI bahAra nIkaLelA pradeze vajIratvanA che. mUlapAda riSTa nAmaka ratnanA banelA che. staMbha viDrarya ratnanA banelA che. suvarNa temaja cAMdInA banelAM phalake che. be phalakane joDanArI khIlo jevI saMdhio lehitAkSa maNinI banelI che. vividha prakAranA ratnonA banelA - mANasanA zarIrarUpa kalevare che. aneka maNionA banelA klevara saMghATa manuSya zarIra yugma che. aneka maNionA banelA rUpake che. aneka maNionA banelA rUpa saMghATakarUpaka yugma paNa che. aMkaranA banelA pakSa-vedikA rUpa pakSa ane pakSavAho che. . tIrasa ratnanA banelA vaMza moTA moTA pRSThavaze, ane vaMzavelthaka moTA - moTA vizenI baMne tarapha trAMsA mUkelA vize--che. ratnanI paTTikAo che. e
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 471 sunAdhinI TIkA. sU. 70 padmavaravedikAvanaNaNDavarNana'ca nAmuparikamvasthAnIyAH, jAtarUpamayI jAtarUpa-suvarNavizeSastanmayI avaghA. TinI AcchAdanahetukamboparisthApyamAnamahApramANI kalizcasthAnIyA, vajramayI-vajaratnamayI upari avaghATinyA upriprogchnii-nividdtraacchaadnhetushlkssnntrtRnnvishesssthaaniiyaa| tathA sarvaratnamayam-sarvaratnAtmakam AcchAdanam=polchanInAmupari kave kAnAmadha aacchaadnmiti| sA khalu padmavaravedikA tatra tatra pradeze ekaikena-ekenaikena, asya hemajAle netyAdI sarvatra saMbandho bodhyA, tatazca-ekaikena hemajAlena-svarNamayena lambamAnena dAmasamUhena, ekaikena gavAkSajAlena-lambamAnena gavAkSAkRtikaratnavizeSadAmasamUhena- ekaikena lambamAnena-kiGkiNIjAlena-kiGkiNyA kSudraghaNTikAH tAsAM jAlena-dAmasamUhena, ekaikena lambamAnena ghaNTAjAlena-ghaNTAmayadAmasamUhena, ekaikena lambamAnena muktAjAlena muktAphalamayadAmasamhena, ekaikena lambamA. mAnena maNijAlena-maNimayena= dAmasamUhena, ekaikena lambamAnena ratnamaya paTikAeM haiM ye vazoM ko Apasa meM saghanarUpa se joDane vAlI-kasakara rakhanevAlI kambasthAnIya hotI hai| jAtarUna suvarNa kI banI huI avaghATanI hai. yaha avaghATanI vastroM ke Upara vaMzoM jaisI chAI jAtI hai. uparimoMchanI vajraratna kI banI huI hai. ina paMcoM ke Upara ghAsa ke samAna jo chAI jAtI hai vaha uparimonchanI hai. AcchAdana mocchanI ke Upara eka kavelukoM ke nIce hotA hai| yaha padmavaravedikA una 2 pradezoM meM eka eka hemajAla se svarNamaya lamve dAma (mAlA) samUha se, eka eka gavAkSajAla se, lambe gavAkSAkRtika vizeSadAmalamUha se, kiMkiNIjAla se-kSudraghaMTi kAoM ke dAmasamUha se, eka 2 lambe ghaNTAmayadAmasamUha se eka eka lambe muktAphalamayadAmasamUha se,. eka eka lambe maNimaya dAmasamUha se, eka vazene paraspara saghana rUpathI sAMdhanArI-kasIne rAkhanArI-kaMbasthAnIya hoya che jAtarUpanAmanA sonAthI banelI avaMghATanI vaMzanI upara paMconI jema AcchAdita karavAmAM Ave che. upari oNchanI vAratnanI banelI che. A aMgenI upara tRNa jevI je AcchAdana mATe vaparAya che te upari oNchanI che. AcchAdana prejhanInI upa ane kenI nIce hoya che. A paddamavara vedika te te pradezamAM eka eka hamajAlathI suvarNamaya lAMbA dAma (mALA) samUhathI, eka eka gavAkSa jAlathI, lAMbA gavAkSajevI AkR tivALA dAma samUhathI, eka eka kiMkiNI jAlathI nAnI ghaMTaDIonA dAma samUhathI, eka eka lAMbA mukatAphalamaya dAma samUhathI ekaeka lAMbAmaNimayadAma samUhathI ekaeka lAMbA
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre maNijAlena = maNimayena dAmasamUhena, ekaikena lambamAnena kanakajAlena suvarNayena, dAmasamUhena ekaikena labhyamAnena ratnajAlena = ratnamayena dAmasamUhena, ekaikena lambamAnena padmajAlena = sarvaratnamayena padmAkAreNa dAmasamUhena ca sarvataH samantAt=caturdizi samparikSiptA =sampariveSTitA / tAni hemajAlAdIni kIdRzAni ? iti darzayitumAha- 'te NaM jAlA' ityAdi / tAni pUrvoktAni khala hemamayAdIni jAlAni tapanIyalambUSakANi tapanIyA: svarNamayAH lambU pakAH=AbharaNavizeSA yeSu tAni svarNamayalambUSakayuktAni, 'jAna' yAvatpadenasuvarNapratara kamaNDitAgrANi nAnAmaNiratnavividhahArArddha hAropazobhitasamudAyAni ISadanyonyAsamprAptAni vAtaiH pUrvAparadakSiNottarAgateH mandaM mandam ejamAnAni ejamAnAni pralamvanAni pralambamAnAni zabdAyamAnAni zabdAyamAnAni udA reNa manojJena manohareNa karNamanonirRtikareNa zabdena tAn pradezAn sarvataH samantAta pUrayamANAni ApUrayamANANi zriyA atIva atIva upazobhamAnAni iti saMgRhyate / arthastveSAM pUrvamuktaH / suvarNapratarakamaNDitAgrAdivizeSaNavizi STAni tiSThanti / tasyAH khalu padmavaravedikAyAH tatra tatra sthale tasmin eka lambe ratnamaya dAmasamUha se eka 2 lambe sarvaratnamaya padmAkAra dAmasamUha se, cAroM dizAoM kI ora aura vidizAoM kI aura acchI taraha se pariveSTita hai. ye saba hemajAlAdika svarNamaya AbharaNa vizeSa haiM yahAM yAvat pada se 'suvarNamatarakamaNDitAgrANi nAnAmaNiratnavivizvadvArAhAropazobhitasamudAyAni, IpadanyonyAsamprAptAni ityAdi pATha se lekara 'zriyA atIva 2 upazobhamAnAni' yahAM taka ke pATha kA saMgraha huA hai / isa pATha kA artha pahile likha diyA gayA hai| isa padmavara * ratnamaya dAmasamUhathI,eka eka lAMbA sarva ratnamaya padmAkAradAma samUhathI, cAre dizAonI tarapha ane vidizAonI tarapha sArI rIte parivaSTita che. e sarve hema jAla vagere svAnubhaya mAbharaNa vizeSa che.----aDI maNDitAgrANi, nAnAmaNiratnavividhahArAddhaM hAropazobhitasamudAyAni, ISa " yAvat pathI suvarNapratarakadanyonyAsamprAptAni' vagere pAThathI bhAMDIne 'zriyA atIva 2 upazobhamAnAni' ahI sudhInA pAThanA saMgraha thayA che. A pAThanA artha pahelAM spaSTa karavAmAM AnyA che. A pamakaravedikAnA te te sthaLanA eka eka dezamAM -samAna AzvANA turaMga (ghoDA) yugbha cha. aDIM, narasa ghADA, kiMnarasa ghADA, kiMpurisasa ghADA, mahoragasaghADA, gaMdhavvasaMghADA' mA pAhano sagraha thayo che. AA cAhanA artha paDelAM spaSTa avAmAM Avyo 472 yAvata, padathI ghaNA hayasa lATe 'gayasa' ghADA,
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 473 subodhino TIkA. sU. 70 pabhavaravedikA vanaSaNDavarNanaca tasmin deze-mAge tatsthalaikadeze bahavaH aneke hayasaMghATA: mAnaliGgaturagayugmAni santi / yAvatpadena-'gayasaMghADA narasaMghADA kinnarasaMghADA kiMpurisasaMghADA mahoraMgasaMghADA gaMdhavasaMghADA' chAyA-gajasaMghATAH narasaMghATAH kinnarasaMghATAH kimpuruSasaMghATAH mahoraMgasaMghATA: gandharvasaMghATAH' iti saMgrAhyam / tatazca natra-bahavo gajasaMghATA:samAnaliGga gajayugmAni santi / evaM tatra narasaMghATAdigandharvasaMghATAntAzca santi, tathA vRpabhasaMghATAzca santi / ta ene hayasaMghATAdikRpabhasaMghATAntAH sarvaratnamayAH acchA thAvat ptiruupaaH| yAvatpadena-kSNAH dhRSTAH mRSTAH nIrajaskAH nirmalAH niSpaGkAH niSkaGkaTacchAyAH sapamAH mazrIkAH sodhotAH prAsAdIyAH darzanIyA abhirUpAH' iti saMgrAhyam / arthastveSAM caturdazastraTIkAyAM vilovedikA ke usa 2 sthala ke eka eka deza meM aneka hayasaMghATa-samAna AkAra vAle turaga (ghoDA) yugma haiM. yahAM yAvatpada se 'gayasaMghADA, narasaMghADA, kinnarasaMghADA, kiMpurisasaMghoDA, mahoragasaMghADA, gaMdhavasa ghADA' isa pATha kA saMgraha huA hai. isakA artha isa prakAra se hai-gajasaMghATa AkAra vAle gajayugma haiM, samAna AkAra vAle narayugma haiM, samAna AkAravAle kinnarayugma hai, samAna AkAravAle kiMpurupayugma haiM samAna AkAra vAle mahoragayugma haiM, aura samAnaliGgavAle gaMdharvayugma haiN| tathA vRSabha saMghATa haiN| ye hayasaMghATa se lekara vRSabhasaMghATa taka ke saba savATa sarva ratnamaya haiM, accha haiM yAvat pratirUpa haiN| yahAM yAvat pada se lakSyAH , ghaSTAH, mRSTAH, nIrajaskAH, nirmalAH, nimakAH, niSkaracchAyA, marabhAH, sazrIkAH, sodhotAH, prAsAdIyAH darzanIyAH abhirUpAH, isa pATha kA che. A pavaravedikAnA te te sthaLanA eka eka dezamAM ghaNuM hayasaMghATa-samAna mA2vA tu2|| (1) yubha cha 2maDI yAvat pahathI (gayasaghADA, narasaMghADA. kinnara . saMghADA, kiMpurisasaMghADA, mahoragasaMghADA, gaMdhavasaghADA' mA pAuna saDa thaye che. Ano artha A pramANe che. gajasaMghATa-samAna AkAravALAgaja yumo che. samAna AkAra vALA nayume che, samAna AkAravALA kinnara yume che. samAna AkaravALA kipuruSa yugma che, samAna AkAravALA mahAraga yugyo che ane samAna liMgavALA gaMdharva yu che. temaja vRSabha saMghATe che. A hayasaMghATathI mAMDIne vRSabhasaMghATa sudhInA sava saMghATa sarvathA ratnamaya accha che, yAvatu pratirUpa che. mADI yAvata, pahathI 'lakSNAH, ghRSTAH, mRSTAH, nIrajaskAH nirmalAH niSpakAH niSkakaTacchAyA:, samabhAH, sazrIkAH - sodyotAH, prAsAdIyAH, darzanIyAH,
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazIyastra 474 kniiyH| tathA-yAvatpadenAna 'ecas' iti saMgRhyate / nanazca-evam anenaprakAreNa tasyAM padmavaravedikAyAM bahasaH cothyA hayAdi vIthyaH / dvayoH pArzvayorekaikazreNibhAvena yat zreNidvayaM sA kothiH| tathA-bahavyaH pantayaH hayAdipatayaH / pazci ekadivyAsthatA bodhyaa| tathA-bahUni mithunAni hyAdimithunAni / mithunaM strIpurupayugmaM bodhyam / etAni larvaratnamayAdipratirUpAntavizeSaNaviziSTAni bodhyAni nathA-bahavyaH latA: padmalatAdizyAmalatAntAlanAH nityaM kussuminAdi pratirUpAntavizeSaNaviziSTAstatra bodhyA iti / 'sA kathaM padabhavaravediketyucyata ? iti zipyaH pRcchati-'se keNa?NaM' ityaadi| he bhadanta ! kenArthena kena hetunA sA vedikA 'padmavara - vedikA padmabaravedikA' ityevamucyate? bhagavAnAha-gautama! padamabara vedikA . saMgraha huA hai| isa pATha kA artha 14 ve sutrakI TosA karane samaya likhA jA cukA hai| tathA yAvatpada se yahAM 'evam' isa pada kA saMgraha hotA hai, isa prakAra se isa padmavaravedikA meM anekahayAdi vIthIM hai| -dono ora jo eka eka zreNi hotI hai usakA nAma bothI hai. aisI usameM hyAdiko kI aneka vIthiyAM haiN| aneka hayAdipaktiyAM hai-pakti. nAma eka dizA meM rahI haI zreNi kA hai| aneka hayAdi mithuna haiM. strIpuruSa ke jor3e kA nAma mithuna hai| ye saba sarvadhA ratnamaya haiN| yahAM sarvathA ratnamaya pada se lekara pratirUpa pada taka ke sava vizeSaNa lagAnA cAhiye / tathA aneka latAe- padmalatA se lekara zyAmalatA taka kI saba latAeM haiN| ye nitya kumamita Adi matirUpAnta vizeSaNoM vAlI haiM / aba gautama svAmI prabhu se aisA pUchatA hai-he bhadanta ! yaha-pAvaravedikA 'padmavaravedikA' isa nAma se kyoM kahI gaI ? isake uttara meM abhirUpAH' mA pAnI saMghADa thayo cha. mA pAni martha 14 mA sutranI Tast karatAM lakhavAmAM Avyo che. temaja yAvatpadathI ahIM "ivA' A padane saMgraha thaye che. A pramANe te padamavaradikAmAM ghaNI haya vagerenI vIthio che. baMne tarapha je eka eka zreNi hoya che te vIthI kahevAya che. temAM hArdikanI aneka vIthIo che. hayAdinI (avedinI) ghaNu paMkitao che. ekadizAmAM AvelI zreNine paMkita kahe che ghaNu hayAdi mithuno che. strIpuruSanA jeDAne mithuna kahe che. A badhAM sarvathA ratnamaya che. ahIM sarva ratanamaya padathI mADIne pratirUpa pada sudhInA badhA vizeSaNe lagADavAM joIe. temaja ghaNI latAo-pamalatAthI mAMDIne zyAmalatA sudhInI badhI latAo che. eo nityakusumita vagere pratirUpAMta vizeSaNo vALI che. hayagomatasvAmI prabhune A jAtane prazna kare che ke he bhadaMta! A pavaravedikA 'padmavara vedikA A nAmathI kema abhihita thaI che.? enA javAbamAM prabhu kahe che ke
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ' subodhinA TokA' sa 70 padmavaravedikAvanaSaNDavaNanaca yAH khalu tatra tatra tasmin tasmin bhAge vedikAsu-upavezanasthAnarUpAsu vedikAbAhupu vedikApArtheSu ca vedikAphalake vedikApaTTeSu ca, vedikApuTAntareSu. 'vedikApuTAni-vedikAyugmAni-tadantareSu tadantarAlamAgeSu ca, tathA-stambheSu stambhabAhuSu, . stambhazirassustambhazirobhAgeSu, stambhapuTAntareSu-stambhayugmAnta. : rAlabhAgeSu, tathA-mUcI-phalanadvayasandhAnopakaraNabhUteSu kIla keSu sucImukhesUcIbhidyamAnaphalakapradezapratyAsannadezeSu, tathA-mUcIphalakeSu-sUcIbhibhidyamAnA ye phalakapradezAste'pyupacArAt sUcIphalakAstepu-sUcInAnuparyavIvartamAneSu phalakapradezeSu, sUcIpuTAntareSu-sUcIyugmAntarAla bhAgeSu tathA-pakSeSu-vedikaikadezeSu, pakSabAhuSu vedikaikadeza vizeSeSu, pakSaparyanteSu-pakSaprAnta bhAgeSu, pakSapuTAntareSu-pakSayugmAnArAlabhAgeSu ca bahukAni pracurAgi utpalAni-kuvalyAnicandravikAsikamalAni, padmAni-sUryavikAsikamalAni, kudAnicandravikAsikamalAni, nalinAni IpadratAni kamalAni, subhagAni-kamalavizeSAH,saugandhiprabhu kahate haiM-he gautama ! yaha, padmavaravedikA usa usa bhAga meM, una 2 upavezana sthAnoM meM, apane AsapAsa meM, apane phalakoM meM-pahoM meM, "apane yuranoM ke antagAla bhAgoM meM, tathA stambhoM meM, stambhoM ke zirobhAgoM meM, stambhayugma ke antarAlabhAgoM meM, tathA phalakachaya ko Apasa meM jor3ane bAlI kIlikoM meM, sUcIpurakhoM meM-sUcIyoM le bhidyamAna phalakapradezoM meM-muciyoM ke Upara nIce vartamAna phalakapadezoM meM, sUcIpuTAntaroM meM sUcI yugma ke antarAla bhAgo meM, tathA pakSoM meM-vedikA ke eka eka dezameM, pakSabAhuoM meM-- vedikA ke eka . eka deza vizeSa meM pakSa ke prAntabhAgoM meM pakSapuTAntaroM meM pakSayugma ke antarAla bhAgoM meM aneka utpala haiM candravikAzIkamala haiM, padma haiM---sUryavikAzI kamala hai, kumuda haiM-candravikAzI kamala hai nalina hai-kucha 2 lAlara gAle kamala haiM, sulaga haikamala vizeSa haiM, saugandhika haiM-kalhAra nAyaka kamala hai, puNDarIka haiM gautama! A padamavaradikA . te bhAgamAM, te te upavezana sthAnamAM, pitAnA samIkSA nA pradezamAM, pitAnA phalakamAM-paTTomAM potAnA sumenA aMtarAla bhAgamAM staMbhamAM staMbhanA zirobhAgamAM, staMbhayumanA aMtarAla bhAgamAM tathA phalakadrayane paraspara joDanArI bIliye, sUcImukhomAM-sUcIothI bhidhamAna lakapradezamAM, sUcIonI upara nIce vartamAna phalaka pradezamAM, sUcI puTAntaramAM, sUcI yumanI aMtarAya bhAgomAM, tathA pakSamAM-vedikAnA eka eka dezamAM pakSabAhuomAM-vedikAnI eka eka dezavizeSamAM, pakSanA prAMta bhAgomAM, pakSa purAntamAM-payumenA aMtarAla bhAgomAM -ji paTo cha-yandraviAzImo cha. pano cha-sayAvizI bhI cha. bhuTTo che- candravikAzIkamaLe che, naline che-saheja saheja lAla raMgavALA kamaLe che.
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 rAjapraznIyasUtre kAnikalAranAmakAni kamalAni, puNDarIkANi=zvetakamalAni, mahApuNDarIkANi= mahAzvetakamalAni, zatapatrANi-zatapatrayuktAni kamalAni, sahasrapatrANi-sahasrapatrayuktAni kamalAni ca snti| he zramaNAyuSman? etAnyutpalAdIni sarvaratnamayAni acchAni yAvat pratirUpANi, tathA-mahAvArSikacchatrasamAnAni mahanti-vizAlAni yoni vArSikANi varSAkAlikameghAmbu nivAraNArtha nirmitAni chatrANi teSAM samAnAni= tulyAni prajJaptAni / he gautama ! sA vedikA etena-arthena kAraNena padmanaravedikA padmavaravedikA' ityevamucyate iti| punautamasvAmI pRcchati paumayaraveiyA gaM' ityaadi| padmavaravedikA khalu bhadanta! ki zAzvatI nityA kim azAzcantI anityA ? bhagavAnAha-gautama ! syAt zAzvatI syAt, azAzvatI, kathaMcinnityA kathaMcidanityA ityarthaH punaHpRcchati-sA padmavara vedikA kenArthena zvetakamala haiM, mahApuNDarIka-baDe 2 zvetakamala haiM zatapatra haiM-zAtapatrayukta kamala haiM, sahasrapatrayukta kamala haiM, he zramaNa ! AyuSman ! ye saba utpa* lAdika sarvaratnamaya haiM accha haiM. yAvat pratirUpa hai. tathA vizAla chatra ke samAna jo ki varpAkAlika megha ke nivAraNa karane ke liye bane hue hote haiM isI kAraNa he gautama ! isa vedikA ko padmavaravedikA isa nAma se kahA gayA hai| ava gautamasvAmI prabhu se aisA pUchate haiM-he bhadanta ! yahapadmabaravedikA zAzvatI-nitya hai yA azAzvatI-anitya hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama ! yaha padamavaravedikA kathaMcit zAzvatI nitya hai aura kathaMcita-azAzvatI-aninya hai, isa para punaH gautama prabhu se aisA pUchate haiM ki he bhadanta ! Apane jo ise kathaMcit nitya aura kathaMcita subhago che-kamaLa vizeSa che. saugadhike che-kalhAra nAmaka kamaLe che, puMDarIke cha-zvetabhA cha, bhArI-bhATA bhoTa! vetabhA cha. zatapatra cha-sopAMmaDIsovAsa bho . sahasapatra yuta bhano cha-3 mAyubhan ! zrama ! ma sava' utpalAdika sarvathA ratnamaya che. accha che yAvat pratirUpa che temaja vizALa chatra jevA heya che ke je chatra varSAkAlIna varSAnA pANIthI rakSaNa meLavavA mATe banAvavAmAM Ave che. AvI che. AthI ja he gautama! te vedikAne padmavaravedikAnA nAmathI saMbodhavamAM Ave che. have gautama svAmI prabhune A pramANe pUche che ke he bhadaMta! A pam12ve-ishaashvtii-nity-ch mazaktI manitya cha uttara ? gautama ! A padmavadika kathaMcit zodhatI che ane kaMcitaazAzvAtI anitya che. enA pachI pharI. gautama prabhune prazna
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 477 subodhinI rokA. sU. 70 padma paravedikAvanaSaNTavarNanaca kena kAraNena-'syAt zAzvatI syAt azAzvatI' ityevamucyate ? / bhagavAnAhagautama ! dravyArthatayA drazAstikanayamatena shaashvtii| ayaM bhAva:-dravyAsti. kanayo hi dravyabhavAstavikatvena manyate, na tu paryAyAna dravyaM ca sakalAkA rAnvayipariNAmi ca bhavati, sakalAkAronvayitvAta. pariNAmitvAcca dravyaM sakalakAlabhAvi bhavatItidravyArthatayA zAzvatIti / tathA-varNaparyavaiH varNaparyAyaiHtattatpadArthasamutpadyamAnabhinnabhinnavarNaiH, tathA-gandhaparyavaiH gandhaparyAyaiH, rasapa. paryavai rasaparyAyaH sparzaparyavaiH sparzaparyAyaH upalakSaNAta-tattatpadArthagatapu anitya aisA kahA hai so isameM kAraNa kyA hai ? imake uttara meM prabhu kahate haiM- he gautama ! dravyAstika naya ke mata se vaha padmavara bedikA nitya hai aisA kahA gayA hai, tAtparya isakA yaha hai ki dravyAstikanaya dravya ko hI vAstavika mAnatA hai. paryAyoM ko vaha vAstavika nahIM mAnatA hai kyoM ki dravya hI sakala AkAroM meM-paryAyo meM-anvayarUpa se vartamAna rahatA hai-ataH sakala AkAroM meM anvaya rUpa se vartamAna hone ke kAraNa yaha pariNAmi nitya mAnA gayA hai. sarvathA kUTastha kI taraha nitya nahIM mAnA gayA hai. isaliye sakala zrAkAroM meM andhayI hone se evaM pariNAmI hone se dravya sakalakAlabhAvI hai-ataH vaha isa naya ke anusAra zAzvata kahA gayA hai. tathA varNa paryAyoM kI apekSA se-tattatpadArthoM meM samutpadyamAnabhinna 2 vargoM kI apekSA se-tathA gaMdhaparyAyoM kI apekSA se, rasaparyAyoM kI apekSA se sparza paryAyoM kI apekSA' se, kare che ke he bhadaMta ! Ape je ene kathaMcit nitya ane kathaMcita anitya Ama kahI che to enI pAchaLa zuM kAraNa che? enA javAbamAM prabhu kahe ke he gautama! dravyAstika nayanA matathI te padmavaravedika nitya che Ama kahevAmAM AvyuM che. tAtparya e che ke dravyAstikanaya dravyane ja vAstavika mAne che, paryAne te vAstavika mAnavA mATe te taiyAra nathI kemake dravya ja sarva AkAramAM paryAmAM-anvayarUpathI vartamAna rahe che. ethI sarva AkAramAM anvayarUpathI vartamAna hovA badala pariNAmi nitya mAnavAmAM Ave che. phUTasthanI jema sarvathAnitya to nahi ja gaNAya. ethI sakalakAramAM anvayI hovA badala ane pariNamI hovAthI dravya sakalAlabhAvI che. ethI te A naya mujaba zAzvata kahevAya che. temaja varNaparyAnI apekSAe tattanyadArthomAM samutpadyamAna bhinnabhinna varNonI apekSAthI temaja gaMdha paryAnI apekSAthI, rasaparyAnI apekSAthI, sparzaparyAnI apekSAthI ane upalakSaNathI tattatvadAIgata
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 rAjapraznIyasUtre dgalavicaTanocaTanaizca zAzvatI anityaa| ayaM bhAvaH-paryAyAstikanayo hi paryAyameva pradhAnatayA manute na tu dravyam / paryAyo hi pratikSaNabhAvitayAvinAzIti prativastu azAzvatam / ata etanmate padmavaravedikA azAzvatIti / he gautama ! sA panavara vedikA etena-dravyAstika-paryAyAstika nayamatAzrayaNarUpeNa arthana=hetunA 'syAt zAzvatI syAt azAzvanI' ityevamucyate iti / dravyAstikanayamate hi sarva vastu nityam / utpAdavinAzau tu sarpasyotphaNatvaviphaNatvavAdAvirbhAvatirobhAvamAtram / nAstyantAsa / utpAdo na cApi sato nAzaH, 'nAyato vidyate bhAvo nAbhAvo vidhane sataH' iti vacaH evaM upalakSaNa se tattatpadArthagatapudagalaparamANuoM ke vicaTana uccaTana kI apekSA se yaha padmavaravedikA azAzvatI-anitya kahI gaI hai tAtparya yaha hai ki paryAyAstikanaya paryAya ko hI pradhAnarUpa se mAnatA hai. dravya ko nahIM, paryAya pratikSaNa * bhAvI hotA hai. ata'vinAzI hotA hai, isa apekSA pratyeka vastu azAzvata hai. isa taraha he gautama ! yaha padmavarave dikA 'dravyAstika aura paryAyAstikanaya ke mantavyAnusAra 'syAt zAzvatI. syAta azAzvatI' aisA kahA gayA hai, dravyostikanaya ke mata meM samasta vastue~ nitya haiM, utpAda vinAzarUpa jo unakI avasthAe~ haiM ve to sarpa ke utphaNatva, viphaNatva kI taraha kevala AvirbhAva tirobhAvamAtra haiM. yaha niyama haiM ki jo padArtha sarvathA asat hotA hai usakA utpAda nahIM hotA hai aura jo ikadama sat hotA hai usakA vinAza nahIM hotA hai-'nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo vidyate sataH' isa taraha ke vacana ke anusAra yaha pudgala paramANuonAM vicaTana uccananI apekSAthI A padmavaravedika azAzvatI anitya- kahevAmAM AvI che. tAtparya AnuM e che ke paryAyAstikanA paryAyane ja pradhAnarUpathI mAne che dravyane nahi paryAya pratikSaNa bhAvI hoya che, ethI te vinAzI hoya che A apekSAe dareke dareka vastu azAzvata che A pramANe che gautama! A pravaravettikaa dravyAkti: ane paryAyAsti nayanA mata bhu045 'syAt zAzvatI, syAt azA / at' Ama kahevAmAM AvI che, dravyAstinayanA mata mujaba badhI vastuo nitya che, utpAdavinAzarUpa je temanI avasthA che te to sarvanA uhatva, viphaNatvanI jema phakata avirbhAva tIbhAva mAtra che. niyama A pramANe che ke padArtha sarvathA asata hoya che tenuM utpAdana thatuM nathI ane je ekadama sat hoya che tene vinAza thatAnathI. 'nAsato vidyate bhAvo, nAbhAtro vidyate sata' nabhulma 2mA panava2
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 479 subodhinI TIkA. sU. 70 pajharavedikAvanaSaNDavaNaM na'ca nAt / tatazeyaM padmavaravedikA kiM ghaTAdibad dravyArthatayA zAzvatI ? uta. sarvakAlamekarUpA ? iti saMzayoM jAyate / tadapalodanAtha pRcchati-paumavaraveiyA NaM' ityaadi| uktarUpA padamabarabedikA khalu bhadanta! kAlataH kiccira bhavati-kiyantaM kAlamavatiSThate ? iti / bhagavAnAha-he gautana ! sA padmavaravedikA khalu na kadApi nAsIta-anAditvAtsarvadaivAmIditi bhUtakAlacintAyAma, tathA-na kadApi nAsti sarvadevAstIti vartamAnakAlacintAyAm tathAna kadApi na bhaviSyati sarvadeva bhaviSyatIti bhvissykaalcintaayaam| itthaM niSedhamukhena tasyAtrikAlAvasthAyitvaM matipAdya sampali vidhimukhena tadevAhabhurvi ca' ityAdi / sA padmavara vedikA abhavacca-AsIdeva, bhavati ca astyeva, padmavara vedikA kyA ghaTAdika kI taraha dravyArthikanaya kI apekSA se zAzvatI hai ? yA sarvakAla meM ekarUpa se zAzvatI haiN| isa prakAra ke saMzaya se yukta gautama prakSu se aisA pUchate haiM-he sadanta! ukta svarUpavAlI padamavaravedikA kAla kI apekSA se 'kithaciraM bhavati' kitane kAlataka ThaharatI hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama? vaha padmavara vedikA -pahile kabhI nahIM thI, aisA nahIM hai kintu anAdi hone se vaha sarvadA hI thI. isI prakAra vaha vartamAna meM nahIM hai aisAbhI nahIM hai kyoM ki vaha sarvadA hI rahatI hai. isI prakAra se baha bhaviSyakAla meM bhI kamI nahIM hogI aisA bhI nahIM hai kyoM ki vaha sadA hI rahanevAlI haiM. isa taraha niSedhamukha se usa pAvaravedikA meM trikAlasthAyitA kahakara aba sUtrakAra vidhibhukha se nikAlasthAyitA kA kathana karate hue kahate haiM-'jhuvica' ityAdi-yaha padasavara vedikA he gautama ! pahile thI hI, aura Age rahegI hI. isI kAraNa vaha padamabarave. vedika zuM ghaTAdikanI jema dravyArthika nayanI apekSAe zAzvatI che! ke sarvakAlamAM eka rUpathI zAzvatI che! A jAtanI dvidhAmAM paDelA gautama prabhune prazna kare che ke mata! ta sva35vAjI padabhava2 vechiI innI apekSA kiyaccira bhavati' keTalAkALa sudhI rahe che? enA javAbamAM prabhu kahe che ke he gautama! te padavaravedikA pahelAM keI paNa divase nahotI, AmapaNa nathI paraMtu anAdi hovA badala te sarvadA hatI. A pramANe ja te vartamAnamAM nathI AmapaNa nahi kemake sarvakALa rahe che. A pramANe je te bhaviSyakAlamAM paNa kadI nahIM hoya Ama paNa nathI kemake te sadA rahenArI che. A pramANe niSedha mukhathI te padamavara vedikAmAM trikAla sthAcitA DIna have sUtraka vidhibhupatha di .. sthAyitAnu thana 42di 4. cha. 'bhuvi ca' IryAdi te pamavara vedika he gautama pahelAM hatI ja hamaNuM che ja ane pachI paNa
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 rAjaprazrIyamatre bhaviSyati ca=bhaviSyatyeveti / ata evApavAve de dhruvatvAdeva - niyatA = sva-svarUpe niyatarUpeNa sthitA niyatatvAdeva-zA= sarvakAlamavanazIlA, zAzvatattvAdeva - kSayA na vidyate kSayaH = yathAsthitasvarUpa paribhraMzo yasyAH sA, avinaashiniityrthH| ayaM bhAva: yathA satataM gaGgAmi dhupravAha nirgamane'pi pauNDarIkahUdaH svarUpeNa sarvadA'vatiSThate tathaiveyaMvara vaidikA'pi budgalAnAM vighaTane'pi tAvanmAtrA'nyapudgalAt sarvadA svarUpeNAvatiSThate ni / akSayatvAdeva-avyayAyayarahitA-svarUpe hiMcidapi parivartanAbhAvAt / ata eva avasthitA=mAnupottaraparvatAda yahi samudra iva sarvadA svamamANe saMsthitA / tata eva - nityA= svapramANe sarvadA'vasthAyitvAt dharmAdikA meru kI taraha hai, dhruva hone se hI niyata hai - apane svarUpa meM niyatarUpa se sthita hai. niyata hone se hI zAzvata hai-kAla bhavana (vidyamAna) zIla hai. zAzvatI hone se hI akSaya hai-yathAsthita svarUpa se vaha paribhraSTa nahIM hai- arthAt vaha avinAzinI hai. tAtparya yaha hai ki jisa prakAra nirantara gaMgA evaM sindhu nadIkA pravAha pauNDarIka hada se nikalatA rahatA phira bhI vaha svarUpa se sarvadA avasthita rahatA hai. usI prakAra padmavedikA bhI pudgaloM ke viTana meM bhI nAvanmAtra anya puga loM ke uccaTana hone se sarvadA svarUpa se avasthita rahatI hai. akSaya hone ke kAraNa vaha avyaya hai-vyayarahita hai kyoM ki isake svarUpa meM thoDAsA bhI parivartana nahIM hotA hai ataeva mAnuSotsaraparvata se vAhira ke samudra kI taraha vaha sarvadA svapramANa meM saMsthita- avasthita rahatI hai. isI kAraNa vaha dharmAstikAyAdika dravya ke samAna nitya hai. aisIvaha padmavara vedikA raheze ja A kAraNathI te padmamavara vedikA merunI jema dhruva che, dhruva hAvAthI ja niyata che. ane potAnA svarUpamAM niyatarUpathI sthita che, niyata hAvAthI ja zAzrvatI che. sa.kALa (vidyamAna) zIla che. zAzvatI hAvo badala ja akSaya te yathAsthita svarUpathI te paribhraSTa thatI nathI eTale ke te avinAzinI che. tAtparya A che ke jema gaMgA ane siMdhunAM pravAha niraMtara pauMDarIka hRdathI prajAhita thatAM rahe che chatAM e te svarUpathI sadA avasthita rahe che temaja padmavaravedikA paNa pudgaleAnA vicaTana (nAza)mAM paNa tAvanmAtra anyapudgalAnuM uccaTana (upanna)DAvAthI sadA svarUpathI avasthita rahe che. akSaya hovAthI te avyaya che-vyaya rahita che kemake enA svarUpamAM saheja paNa pari vartana thatuM. nathI ethI. mAnuSottara patathI bahAranA samudranI :jema te sarvAMdA sva pramANamAM saMsthita--avasthita rahe che. ethI ja te dharmAstikAyAki dravyanI jema nitya
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU.70 padamavaravedikAvanaNaNDavarNanaca stikAyAdivaditi / sA khalu padmavara vedikA ekena vanapaNDena sarvataH sapsantAt caturdigavacchedena smprikssiptaa-smprivessttitaa| tatA jhabaravedikA caturdi gvarti khalu vanapaNDaM dezone kiMcidne dve yojane cakra vAlaviSkammeNAsti, paridhinA ca upkaarikaalynsmmsti| vanapaNDavarNakA vanapaNDavarNanaparo granthaH 'kRSNaM kRSNAvabhAsam' ityAdhArabhya 'yAvada viharanti' ityantaH samasto'pi pATho'traica dvASaSTitamasUtrana ArabhyASTaSaSTitamasUtraparyantaH varNito bhaNi. tavyA vaktavyaH tadartho'pi tatrata eva bodhya iti / itthaM padmabarabedikAM banarakhaNDaM ca varNayitvA punarupakArikAlayanaM varNayitumAha-'nassa Ne' ityAdi / tasya khalu upakAdikAlayanasya caturdizicatasRSu dikSu catvAri trisopAna pratirUpakANi-trayANAM sopAnAnAM samAhArabilopAnapatitrayaM, tasya bahutve trimo pAnAni, tAnyeva pratirUpANi-viziSTarUpayuktAnItitrisopAnapratirUpakAgieka banaSaNDa se cAroM ora se ghirI huI hai. padamabarabedikA ko cAroM ora se gherane vAlA yaha vanaSaNDa cakravAla vistAra kI apekSA se kucha kama do yojana ke vistAravAlA hai tathA parikSetra kI apekSA yaha upakAre kAlayana ke jaise hai arthAt upakArikAlayana kA jitanA pramANa pahile kahA gayA hai utanA hI pramANa isake parikSepa kA hai. isa vanapaNDa kA varNana karane vAlA pAThe isa prakAra se haiM-'kRSNa, kRSNAvamAlam' ityAdi-yaha pATha yahAM se yAvad viharanti' * taka kA 62 vetra se lekara 68 matratA pahile varNita kiyA jA cukA hai. isa prakAra mUtrakAra padmavara dedikA, banakhaNDa kA varNana karake punaH upakArikAlayana kA varNana karane ke liye 'taslaNaM ityAdi mUtra kahate haiM-isameM unhoMne kahA hai ki upakArikAlayana kI cAroM dizAoM meM viziSTarUpa yukta sopAnapaMkti haiM isakA varNana karanevAlA pada che. evI te pAvaravedika eka vanakhaMDathI comera pariveSTita che. padavaradikane cAre taraphathI pariveSTita karanAra vanakhaMDa cakravAla vistAranI apekSAthI saheja kama be jana jeTalA vistAravALo che temaja parikSepanI, apekSAe te upakArikA layana jevo che. eTale ke upakAdikAlyananuM pramANa jeTaluM pahelAM spaSTa karavAmAM AvyuM che teTaluM ja pramANa AnA parikSepanuM che. A vanakhaMDanuM varNana karanAra pATha A pramANe cha:-"kRSNa, kRSNAMvabhAsam' vagere mA pA8 mAthI 'yAvada virahanti' sudhA daramA sUtrathI mAMDIne 68 mA sUtra sudhI pahelA varNavavAmAM AvyuM che. A pramANe sUtrakAra padmavadika ane vanakhaMDanuM varNana kara ne pharI upakArikAlayananuM varNana 421 / mATe 'tassa NaM' ityAdi sUtra 4 cha. 2mA sUtramA temaNe yuM chextrikAlayananI cAre dizAomAM viziSTa rUpa yukata sopAnapaMktitraya che. enuM varNana
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 rAjapraznIyasUtra viziSTarUpayuktAni sopAna tatrayANi prajJaptAni / varNakA-trisopAnapratirUpakavarNanaparaH padasamUho yAnavimAnavarNanapara padasamUhvad yodhyaH, sa ca dvAdazamUghokto vijnyeyH| tathA-toraNAni tepAM trisopAnapatipamkANAM purovartIni toraNAni vijnyeyaani| tadvarNanaparo granthaH 'toraNA jANAmaNimaesa thaMbhesu' ityArabhya 'jAva paDirUvA' ityantaH pUrvokto bodhyaH, sa ca trayodazasUtre proktaH iti / tathA-appASTamaGgalakAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi, ghaNTAyugalAni. patAkAtipatAkAH, utpalahastAH. kumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApu. NDarIkazatapatrasahasrapatrahastAzca teSAM toraNAnAmupari vijnyeyaaH| epa varNana caturdazasUtre vilokanIyam / etAni sarvANi sarvaratnama yAni acchAni yAvat pratirUpANi bodhyAnIti / tasya khalu upakArikAlayanasya upari UrzvabhAge bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prjnyptH| sa hi bhUmibhAgaH 'se jahAnAmae samUha yAnavimAna ke varNaka karane vAle pada samUha kI taraha se jAnanA cAhiye. yaha varNana 12ve sUtra meM kiyA gayA hai| ina viziSTarUpayukta sopAnapaMktitrayoM ke Age toraNa-haiM. inakA varNana karane vAlA grantha 'toraNA NANAmaNimaesu thaMbhesu' isa pATha se lekara 'jAva paDirUvA' pATha taka pahile kahA jA cukA hai. yaha saba pATha 13 ve sUtra meM AyA hai. aSTa aSTa maMgalaka, dhvajAe~, chatrAticchatra, ghaNTAyugala, patAkAtipatAkA, utpalahasta, kumuda, nalina, subhaga, saugaMdhika, puNDarIka, mahApuNDarIka, zatapatra, sahasapatra, ina toraNoM ke Upara haiM, inakA varNana karanevAlA pATha 14ve sUtra meM kahA jA cukAhai. ye saba sarvathA ratnamaya haiM, accha-AkAza sphaTika kI taraha nirmala haiM-yAvat pratirUpa hai. isa upakArikAlayana ke Upara udhvabhAga meM bahusamaramaNIya bhUmibhAga hai, yaha bhUmibhAga 'se jahAnAmae Ali. cAnavimAnanA varNana jevuM ja samajavuM joIe. 1rama sUtramAM A varNana karavAmAM AvyuM che. A viziSTarUpa cukata se pAnapaMkitatranI sAme toraNe che. emanuM varNana 'toraNA NANAmaNimaemu thaMbhesu' mA 54thI bhAMDIna. 'jAvapaDirUvA' 8 sudhA pahelAM karavAmAM AvyuM che. A pATha 13mA sUtramAM Avela che. ATha ATha maMgalaka Landal, chAtirachatrI, ghAyugadI patiyatA, tyasta, muha, nalina, sumA, saugaMdhika, punDarIka, mahApunDarIka zatapatra, sahastrapatra, A toraNenI upara che, emanA varNana saMbaMdhI pATha 14mA sUtramAM che. A badhAM sarvathA ratnamaya che, accha, AkAza, sphaTikanI jema nirmaLa che, yAvat pratirUpa che. A upakArikAlayananI upara UrvabhAgamAM masabharamaNIya bhUmimAga. cha, mA bhuumilaa| 'se jahAnAmae AliMgapukkhareivA'
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' sU 70 padmavaravedikAvanaSaNDavarNanaca AliMgapukkharei bA' ityArabhya 'te NaM maNI etto itarAe ceva phAseNa paNattA' ityanto yAnavimAnavarNanagranthavarNitamakAraparo bodhyH| amumevArtha baLamAha-jAvamaNINaM phAso' idaM sarva prayodazamatrata ArabhyaikonaviMzatitamasU'valokanIyam // mu0 70 // samprati tasmin bahusamaramaNIyabhUmibhAge 2madhyadezabhAgAvacchedena sthitaM mUlapAsAdAvataMsakaM, tacaturdisattino'nyAn prAsAdAvataMsakAna bhUmi bhAgAdIn dhvajAdIMzca varNayitumAha ___mUlam-tassa Na bahusamaramaNijjasta bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM mahege mUlapAsAyavaDe sae pnnnntte| se NaM mUlapAsAyavaDe sae paMca joyaNasayAiM uDa uccattaNaM aijAI joyaNa sayAI vikkhaMbheNaM abbhuggayamusiya-vapaNao, bhUmibhAgo, ulloo, sIhAsaNaM saparivAra bhANiyavvaM, aSTa maMgalagA jhayA chttaaicchttaa| se Na mUlapAsAyavaDe sage aNNehiM cauhi pAsAyavaDe saehiM taya . cattappamANamettehi savvao samaMtA sNprikkhitte| te NaM pAsoyavaDesagA aDhAijjAiM joyaNasayAI uI uccatteNaM paTAvIsaM joyaNasayaM vikkhaMbheNaM jAva vnnnno| te NaM posAyavaDeMsayA aNNehiM ca hiM pAsAyava.saehiM tayadhuccattappamANamettehi savvao lamaMtA saMparigapukkha rei vA' ima pATa se lagAkara teNaM maNI etto itarAe ceva phAsaNaM paNNattA' isa pATha taka yAnavimAna kA varNana karane vAle grantha meM varNita prakAra kI taraha se ho jAnanA cAhiye. isI bAta ko dikhalAne ke liye 'jAva maNINaM phAso' aisA pATha kahA gayA hai. yaha saba varNana 13ve mUtra se lekara 19veM mUtrataka meM dekhanA cAhiye // mU0 70 // mA pAthI mAne teNaM maNo etto itarApa va phAsaNaM 10||ttaa' 240 pATha sudhI yAnavimAnanuM varNana karanArA granthamAM varNita prakAranuM jema ja samajavuM joIe. A pAtane matAvA bhATe 'jAva maNINaM phAmA'mA tanI 48 vAmAM mAvye! che. A badhuM varNana 13mA sUtrathI mAMDIne 1lmA sUtra sudhI jijJAsuoe ne jo . // sU0 70 //
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 rAjapraznIyasUtre kttiA te NaM pAsoyavaDe sayA paNavIsaM joyaNasayaM urdUuccattaNaM vAsaTri joyaNAI addhajoyaNaM ca vikhaMbheNaM avbhuggayamusiya--vaNNao, bhamibhAgo ulloo sIhAlaNaM saparivAra bhANiyavvaM, aTramaMgalagA jhayA chttaaicchttaa| te NaM pAsAyavaDe sagA aNNehi cauhi tayaddhacattappamANamettehiM savvao sasaMtA saMparikkhittA / te NaM pAsAyavaDe. sagA bAsaTTi joyaNAI addhajoyaNaM ca uDU uccattaNaM ekatIsaMjoyaNAI kosaM ca vikkhaMbheNaM-vaNNao, ulloo, sIhAsaNa-saparivAraM, pAsAyavaDe sagANaM uvari adRTumaMgalA jhayA chattAicchattA // sU0 71 // - chAyA-tasya khalu vahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge : atra khalu mahAneko mUlamAsAdAvatasakaH prjnyptH| sa khalu mUlamAsAdAvatasakaH paJca yojanazatAni urdhvam uccatvena arddhatRtIyAni yojanazatAni ___ aba sUtrakAra isa bAta kA varNana karate haiM ki usa bahusamaramaNIya bhUmibhAga meM bilakula madhyabhAgameM mUlapAsAdAvataMsaka hai aura usakI cAroM dizAoM meM anya aura prAsAdAvataMsaka haiM, bhUmibhAga Adika haiM, dhvajAdika haiM 'tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa' ityaadi| mUtrArtha-(tassa NaM vahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe) usa bahusamaramaNIya bhUmibhAga ke madhyabhAga meM (etthaNaM mahege mUla- . pAsAyavaDhesae paNNatte) eka bahuta bar3A mUlaprAsAdAvataMsaka kahA gayA hai. (se NaM mUlapAsAyavaDeMsae paMca joyaNasayAi uDDaH uccazeNaM) yaha mUlapAsA, , have sUtrakAra te bahusamaramaNIya bhUmibhAganA ekadama madhyabhAgamAM mUlaprAsAdAvatuMsaka che ane tenI cAre dizAomAM bIjA paNa prAsAdAvartasake che, bhUmibhAga vagere che, dhvajadika che, tenuM varNana kare che - 'tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa' ityAdi / sutrArtha-(tassa NaM vahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahujjhadesabhAe) te pasabharamaNIya bhUmimAnA bha madhyabhAgamA (patthaNaM mahege mUlapAsAyavaDesae paNNatta) me mA vi prAsAdAvata' sa vAya cha. (se NaM mUlapAsAyavaDe sae paMca joyaNasayAI uGka uccazeNaM) mA bhUta prAsAhAtasayAmA paaNyse| yAna
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rokA. sU. 71 mUlaprAsAdAvata'sakAdinirUpaNam 485 viSkambheNa, abhyudgatocchrita varNako bhUmibhAga ullokaH siMhAsanaM saparivAra bhaNitavyam / aSTASTa magalakAni dhvajAH chatraticchavANi / sa khalu mUlaprAsAdAvataMsakaH anyezcaturmiH prAsAdAvataMsakai tada.catvapramANamAtraiH sarvataH samantAt samparikSiptaH / te khalu prAsAdAvataMsakAH arddha tRtIyAni yojanazatAni urdhvamucatvena paJcaviMzati yojanazataM viSkambheNa yAvad varNakaH / te khala dAvataMsaka U~cAI meM pAMcapau yojana kA hai (aDhAi jAi joyaNasayAI vikakhabheNaM abbhuggayamusiya vaNNaoM) 2||sau yojana isakA vistAra hai. tathA yaha abhyupagatocchUita Adi pUrvokta vizeSaNoM se viziSTa haiM. isI bAta ko 'varNaka' pada se prakaTa kiyA gayA hai-(bhUmibhAgo ulloo sIhAlaNaM saparivAra bhANiyavvaM, aTThamaMgalagA jhayA chatAicchantA) bhUmibhAga, ulloka, . saparivAra siMhAsana, AThe ATha maMgalaka, dhvajAe~ aura chatrAticchatra ina saba kA yahAM para kathana karanA cAhiye (se Na mUlapAsAyavaDe sage aNNehiM cauhi, pAsAyabaDe saehi tayazcattappamANamettehiM savvao samaMtA saMparikkhitte) vaha mUlaprAsAdAvataMsaka anya cAra prAsAdAvataMsakoM se jo ki mUlapAsAdAvataMsaka se Adhe UMce haiM. cAroM dizAoM meM saba taraha se ghirA huA hai. isa taraha (teNaM pAsAyavaDe sagA, aDAijjAI joyaNasayAI uDDe uccatteNa paNNavIsaM joyaNasaya vikkhaMbheNaM jAva baNNaoM) ye prAsAdAvataMsaka 250sau yojana UMce haiM 125 yojana vistAravAle haiM. yAvat varNaka Tako cha. (aGgArajAI joyaNasayAI vikhaMbheNaM avjhuggaya mRsiya vaNao) rA so jana eTale ene vistAra che. tathA abhyapagatarizna vagere pUrvokatavizepothii. yuta cha. me pAtane 'varNaka' pahathI matAvAmA AvI cha.(bhUmibhAgo ulloo sIhAsaNaM saparivAra bhANiyanvaM, amaMgalagA jhayA chattAicchattA) bhUmibhAga, uleka, saparivAra siMhAsana, ATha ATha maMgalake, davAo ane chatrAtirchtro 2 adhAtu: sahI 4thana sama ya . (se Na mUlapAsAyavaDe sage aNNehi cauhiM. : pAsAyavaDe saehi tayacattappamANamettehiM savao samaMtA saparikkhitte) te bhUtaprAsAvitasa-ilon yA2 prAsAvata'sAthI 12 mUla prAsAdAvartasakethI ardhA uMcA che. cAre dizAomAM sArI rIte pariveSTita che. zyA pramANe (te Na pAsAyavaDeMsagA aDDAijjaiz2oyaNasayAI uDDa uccatteNa paNNavIsa joyaNasayaM vikkha bheNa jAva vaNao) se praasaavt's| 25 .. masApayAsa jana jeTalA UMcA che ane 125 pejana vistAra vALA che. yAvat varNaka (teom :
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre . prAsAdAvataMsakAH anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaiH tadarddhAccatvamamANamAtraiH sarvataH samantAta samparikSiptAH / te khalu prAsAdavataMsakAH paJcaviMzatiM yojanazatam urdhvamuccatvena dvApaSTi jojanAni arddhayojanaM ca viSkambheNa abhyudgatocchrita0 varNako bhUmibhAga ullokaH siMhAsanaM saparivAra bhaNitavyam, aSTASTamaGgalAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi / te khalu prAsAdAvataMsakAH anyaizraturbhiH prAsodA vataMsakaiH tadarddhAccatpramANamAtraiH sarvataH samantAt samparikSiptAH / te khalu ( te pAsAvaDe yA aNNehiM caurhi pAsAyAmitiyamAName tehi san samatA saparivikhatA) ye prAsAdAvata saka anya aura cAra prAsAdAvataMsakoM se ki jinakI UMcAI una prAsAdAta sakoM se bhI hai cAroM dizAoM meM acchI taraha se ghire hue haiM (te Na pAsAyavarDiyA paNavIsa joyaNasaya uDa" uccatteNa vAsaTThi joyaNAI addhajoyaNaM ca trikkha bheNa abhuggagamUsa - vraNao bhUmibhAgo, udghoo, sIhAmaNa parivAra bhANiyantra) isa prakAra ye prAsAdAvatasaka 125 yojana UMce haiM aura 62 || yojana vistAra vAle haiM. yahAM abhyupagatocchina pATha se lekara yAvat pratirUpa pAThataka kA varNana karanA cAhiye. bhUmibhAga kA, ulloka kA, saparivAra siMhAsana kA varNana bhI yahAM bhinnara sUtroM se karanA cAhiye. ( amaMgalagA jhayA chattAicchattA) ATha 2 maMgalaka, vajAe~ evaM chatrAtichetra ina sabakA kathana yahAM paraM karanA cAhiye ( teNa pAsAyavaDe sagA aNNehiM carhi pAsAyacavaDeM saehiM tayamuJcattapasANamettarhi savaoo samatA saMpari pAsAyavasiyA aNNehiM cauhi pAsAgravarDisaehiM tayaduccattappamANamete hiM sao samatA saMparivizvattA) me prasAhavata sI khIla yA anya AsAhAya tasakeAthI--ke jemanI UMcAi te prAsAdavata sakeAthI adhi che. cAre dizAomAM sArI rIte pariveSTita che. (te NaM pAsAyavarDisayA paNavIsaM joyaNasya uDDa uccatteNaM. bAjogAI addhajoyaNaM ca vikkhaMbheNaM anbhuggaya siya-vaNNao bhUmi bhAgo, ulloo, sIhAsaNaM saparivAraM bhANIyantra) yA pramANe me prsaadhaavata'sakA 125 ceAjana UMcA che ane daraDA ceAjana vistAravALA che. ahIM 'amyu gatocchrita' cAuthI bhAMDIne 'yAvat pratirUpa' sudhInA pAunA sAtha samanvo leye. bhUmi bhAganuM, ullAkanuM, saparivAra siMhAsananuM varNana paNa ahIM judA judA sUtrodhI samannvu leye. (aTTa maMgaLagA jhayA chattAicchattA) Ahe AI, maMgala DI, dhvannayo bhane chAtitro yA dhAtu sthana cAzu mahIM samanyu le (te NaM pAsAyavaDe sagA aNNehiM cauhi pAsAyavaDe sahi tayaduccattapyamANamettei savvao samatA saMparikkhittA) se prAsAdyAvataMsI : mIla anya prasAhAvata: 486
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 71 malaprAsAdAvasakAdinirUpam 487 prAsAdAvata sakAH dvApaSTiM yojanAni ayojana' ca urdhvamuccatvena ekatriMzad yojanAni krozaM ca viSkambheNa varNaka, ullokaH, siMhAsana saparivAra, pAsAdAvata sakAnAmupari aSTASTamaMgalakAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi ||s, 72 // . 'tasla gaM' ityAdi TIkA-tasya khalu-upakArikAlayanopari vartamAnasya khalu bahusamaH ramaNiyasya animnonnatatvena atizaya sAmyavataH saundaryayuktasya ca bhUmibhAgasya bhUmyekadezasya bahumadhyadezabhAge atra khalu * mahAneko mUlamAlAdAvataMsakA mukhyaprAsAdAvatasaMkaH prjnyptH| sa khalu mUlapAsAdAvata'sakA urdhvavikhanA) ye prAsAdAvataMsaka anyaaura prAsAdAvataMsakoM ki jinakI UMcAI ina prAsAdAvataMsakoM se AdhI hai cAroM ora se ghire hue hai (te Na pAsAyavaDeM sagA vAsahi joyaNAi addhajoyaNa ca uGka uccatteNa ekatIsa joyaNAI kosa ca vikkha bheNa vaNNao, ulloo, sIhAsaNa saparivAra pAsAyavaDe sagANa uri aTThamagalagA jhayA chattAicchattA) isa prakAra ye prAsAdAvataMsaka 62 / / yojana ke UMce haiM, tathA 21 yojana aura eka koza ke vistAravAle haiM, yahAM para varNaka ulloka, saparivAra siMhAsana tathA prAsAdAvataMsakoM ke Upara ATha2 magalaka, dhvajAe aura chatrAtichatra ina sabakA varNana karanA caahiye| TokArtha-upakArikAlayana ke Upara vartamAna usa bahusamaramaNIya na nIcA aura na UMcA kintu bilakula ekasA tathA suhAvanA aise bhUmibhAga bhUmike ekadeza ke bahumadhya bhAga meM eka bahuta baDA mUlapAsAdAvata'saka hai. mUla zabda kA artha yahAM mukhya hai. mUlapAsAdAvataMsaka kI UMcAI pAMcasau sAthI mA cha-yAre mA methI pariveSTita cha. (te Na pAsAyavaDe sagA vAsahi joyaNAI addhajoyaNa ca uDU uccattaNa ekkattIsa joyaNA kosa' ca vikkha bheNa' vaNNao. ulloo, sIhAsaNeH saparivAra pAsAyavasigANa upari aTa maMgalagA jhayA chattAhacchattA) 0 pramANe ye prAsAhAta sI 12 // yorana jeTalA UMcA che tathA 21 jana ane eka koza jeTalA vistAravALA che. ahIM varNaka ulleka, saparivAra siMhAsana tathA prAsAdAvaMtasakenI upara ATha ATha maMgalaka, dhvajAo ane chatrAtiRtro A badhAnuM varNana samajavuM joIe. TIkAI-upakArika layananI uparanA te bahu samaramaNIyana nIcAM ke na UMcA paNa ekadama samatathA sahAmaNu bhUmi bhAganI bhUminA eka dezanA bahu madhya bhAgamAM eka khUbaja vizALa mUla prAsAdAvataMsaka che. mUla zabdane artha ahIM mukhya e pramANe che. A mUla prAsAkAvataMsakanI UMcAI pAMcaso jananI che tathA
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajaprazIya sUtre mucatvena paJca yojanazatAni pazcazatayojanAni vijJeyaH, tathA arddhavRnIyAni yojanazatAni = sArddhadvayazatayojanAni viSkambheNa = vistAreNa vijJeyaH / tathAsa mUlaprAsAdAvataMsakaH abhyudgatocchrita0 ityAdivizeSaNaviziSTo yodhyaH / amumevArthe sUcayitumAha- 'ambhuggayabhUmiya0 vaSNao' ityAdi / varNaka granthaH'avbhuggaya musiya' ityArabhya 'paDirUve' ityantaH pAThaH ekonaSaSTitamamratroklo bodhyH| tathA-bhUmibhAgaH= mUlamAsAdAtrata' sakamadhyagatabhUmibhAgavarNanam, paJcada zassUtra, ullokaH=mUlamAsAdoparitana bhAgavarNana mekaviMzatitame mutre tathA saparivAra sihAsanam = itara siMhAsana sahita mukhya siMhAsanavarNanaM caikaviMzatitama dvAtriMza titamasUtroktavad bhaNitavyaM = vaktavyam / tathA pUrvavadeva aSTASTa maGgalakAni= svastikAdIni, dhvajAH, chatrAticchatrANi ca caturdazamuttAni vaktavyAnIti / sa khalu pUrvoko mUlaprAsAdAvata sakaH tadarddhAccatva pramANamAtraiH = mUlaprAsAdAtrayojana kI hai. tathA vistAra isakA 250 yojana kA hai. tathA yaha mUla prAsAdAvataMsaka abhyupagatocchrita Adi vizeSaNoM se viziSTa hai. isI bAta kI sUcanA sUtrakArane 'asuggayamusiya0 vaNNao' isa pATha dvArA dI hai yahAM 'anyuggaya musiya' isa pATha se lekara 'paDilave' 'taka kA pATha 59ve' sUtra meM kahA gayA jAnanA cAhiye. tathA bhUmibhAga - mUlaprAsAdAvata saka ke madhya gata bhUmibhAga kA varNana 15 veM sUtra meM, ullokamUlaprAsAda ke Upara ke varNana 21 veM sUtra meM, tathA saparivArasiMhAsanakA varNana - itarasiMhAsana sahita mukhyasiMhAsana kA varNana - 21veM aura 22veM mUtra meM kiyA gayA jAnanA cAhiye. tathA pahile kI taraha hI ATha 2 svastikAdika maMgalaka, dhvajAe~ evaM chatrAticchatra ye saba yahAM 14ve sUtrokta kahanA cAhiye. vaha pUrvokta mUlaprAsAdAvana saka apane pramANa se Adhe pramANavAle anya cAra praasaadaadenA vistAra 250 cAjana jeTaleA che. tathA A mUla prAsAdAvata...saka abhyupagati vagere vizeSaNAthI viziSTa che. e vAtanuM sUcana sUtrakAra 2mA ghAu vaDe 4re che. "aggaya musiya" yA cArathI bhAMDIne "paDirUve" anyuragayamusiya vaMgaNao" sudhInA pATha pa9 mA sUtramAM kahevAyA che temaja bhUmibhAga-mUla prAsAdAvata'sakanA madhyagata bhUmibhAganuM varNana 15 mA sUtramAM, ulleka mUla prAsAdanI uparanA bhAganuM varNana 21 mA sUtramAM, tathA saparivAra siMhAsananuM varNana--bIjA si hAsanA sahita mukhya siMhAsananuM varNana 21 mA sUtramAM ane 22 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. temaja pahelAMnI jemaja ATha AThe svastika vagere maMgalaka, dhvajA ane chatrAti tra A badhAM ahIM 14mA sUtra mujaba samajavAM joIe. te nAkata mUlaprAsAdAvatta...saka peAtAnA pramANathI ardhA pramANavALA khIjA anya cAra prAsAdAvata'sakAthI 488 66
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 489 subodhinI TIkA sU. 71 mUlaprAsAdAvataMsakAdinirUpaNam taMsakoccatvapramANArDoccatvamamANayuktaiH, anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsaka, sarvataH samantAta-caturdigavacchedena samparikSiptAH privessttitaaH| te mUtramAsAdAvatasakA caturdigavacchedena sthitAH prathamazreNigatAH khalu prAsAdAvataMsakAH arddha: tRtIyAni yojanazatAni sAddha dvizatayojanAni unam uccatvena, paJcaviMzati yojanayatam=paJcaviMzatyadhikazatayojanAni viSkammeNa-vistarega vijJeyAH / tasako se cAroM ora se ghirA huA hai, mUlaprAsAdAvatalaka cAra dizAoM meM aura prathamazreNigata haiN| unakI ucAI 250 yojana kI hai tathA 125 yojanakA inakA vistAra hai. 'jAva. vaNNao' yahAM varNanagrantha isa prakAra se hai--ve prAsAdayAtalaka 'amuggaya musiya' vizeSaNa se lagAkara 'paDirUvA' taka ke samasta vizeSaNoM se viziSTa hai. tathA inake bhUmibhAga kA varNana. ulloka kA varNana evaM saparivAra siMhAsana kA varNana pahile kI taraha jAnanA cAhiye. tathA ATha ATha maMgalaka, dhvajA. aura chatrAticchanna inakA bhI varNana yahAM pahile kI taraha karanA cAhiye. prathama zreNigata ye prAsAdAvata'saka prathamazreNikamAsA. dAvataMsaka se AdhI UMcAI vAle haiM aura Adhe vistAravAle haiM tathA anya aura cAra prAsAdAvataMseko se cAroM ora se ghire hue haiM. ina dvitIya zreNigata prAsAdAvata sakakI UMcAI prathama zreNigatamAsAdAvataMsakoM kI apekSA AdhI hai aura vistAra bhI AdhA hai. isa taraha inakI ucAI 125 yojana kI aura vistAra inakA 62 // yojana kA hai aisA jAnanA cAhiye. yahAM cAre taraphathI vIMTaLAyeluM che. e mUlaprAsAdAvataM ke cAre dizAomAM che ane prathamaNigata che. emanI UcAI 250 ejana jeTalI che tathA 125 pejana jeTalosbhnii vistAra cha. "jAva vaNNao" . mI vanaya mA prabhArI cha: se prAsAta "prabhuyagayamusiya" vizeSaguthI bhAMDIna "paDikhvA, sudhInA badhA vizeSaNothI viziSTa che. temaja emanA bhUmibhAganuM varNana ullekanuM varNana ane saparivAra siMhAsananuM varNana pahelAnI jema ja samajavuM joIe. temaja ATha ATha maMgalake, davAo ane chatrAtiRtronuM varNana paNa ahIM pahelAMnI jemaja samajavuM joIe. prathamaNigata e prAsAdAvatuMsaka-prathama zreNika prAsAdAvAMsakathI adhi uMcAIvALA che ane avistAravALA che. temaja eo bIjA anya cAra prAsAdAvataMsakethI cAre tarapha pariveSTitapaNu che, e dvitIyaNigata prAsAdAvartasakenI UcAI prathamazraNigata prAsAdAvataMsanI apekSAe adhI che. ane vistAra paNa ardhA che. A pramANe emanI UMcAI 125 pejana jeTalI ane vistAra emane kara jana jeTaluM che. Ama samajavuM joIe. ahIM paNa emanA varNanamAM
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 rAjapraznIyasU ! 'jAvavaNNao' yAvaddvarNakaH-varNanagranthaH, tathAhi-te khalu prAsAdAvataMsakAH 'amuggayamuliya' ityArabhya 'paDirUvA' ityantaiH sakalavizeSaNairviziSTA vodhyaaH| tathA-bhUmibhAgavarNanam ullokavarNanaM saparivArasiMhAsanavarNanaM ca prAgvad yodhyam / tathA-aSTASTa maGgalakAni, dhvajAH chatrAticchatrANi cApi vijnyeyaani| te khalu-prathamazreNi gatAH prAsAdAvataMsakAH tadoccatvapramANamAtra prathamazreNika prAsAdAvataMsakoccatva pramANArboccatvapramANayuktaiH anyaizcaturbhiH mAsA. dAvataMsakaiH sarvataH samantAt samparikSiptAH / tadardoccatya pramANameva darzayatite khalu-dvitIya zreNigatAH khalu prAlAdAvataMsakAH paJcaviMzati yojanazatam paJcavizatyadhikAni ekazatayo janAni urdhvamuccatvena, dvApaSTiM yojanAni addha yojanaM ca lAIvASaSTiyojanAni viSkambheNa vijnyeyaaH| 'abhuggayamupara bhI inake varNana meM 'abhuggayamusiya' vizeSaNa se lekara 'paDirUvA' taka ke samasta vizeSaNoM ko lagAnA cAhiye tathA inake bhUmibhAga kA varNana. ulloka kA varNana, inake uparitanabhAga kA varNana. tathA saparivAra siMhAsana-itarasiMhAsana sahita mukhyasiMhAsana kA varNana pahile kI taraha se kahanA cAhiye. tathA ATha ATha magalaka dhvajAeM aura chatrAticchanna inakA bhI kathana yahAM para karanA cAhiye. ye dvitIya zreNigata prAsAdAvataMsaka tRtIyazreNigata anya aura cAra prAsAdAvataMsakoM dvArA cAroM ora se acchI taraha se ghire hue kahe gaye haiM. ina tRtIyazreNigata mAsAdAvatasako * kI UMcAI aura vistAra dvitIya)Ni gata mAsAdAvataMsa ko kI apekSA AdhA hai| isa taraha ye tRtIya zreNigata pAsAdAvataMsaka acAI meM 62 // yojana uce aura 31 yojana eka koza ke vistAravAle haiN| "abhuggayamusiya" vizeSaguthI bhAMDana "paDirUvA" :sudhIna yA vishessnnaane| saMgraha samaje joIe. tathA emanA bhUmibha ganuM varNana ulekanuM varNana emanA uparitana bhAganuM varNana tathA saparivAra siMhAsana-bIjA siMhAsane sahita mukhya siMhAsananuM varNana pahelAnI jema ja samajavuM joIe. tathA ATha-ATha. maMgalake, dhvajAo ane chatrAhicchatronuM kathana paNa ahIM samajavuM joIe. e dvitIya zreNigata prAsAdAvataM ke bIjA anya cAra tRtIya zreNigata prAsAdAvataMkathI cAre tarapha sArI rIte vIMTaLAyelA che. e tRtIya zreNivALA prAsAdAvartasakenI UMcAI ane emane vistAra dvitIyaNivALA prAsAdAvataMsakonI apekSAe ardhA che. A pramANe A trIjI zreNivALA prAsAdAvataM ke UMcAImAM darA jana jeTalA UMcA ane 31 jana ane eka kesa jeTalA vistAravALA che. A prAsAdAvataMsakonuM varNana paNa
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhinI TIkA. sU. 71 mUlaprAsAdAvata sakAdinirUpaNam 491 siyavaNao' teSAM prAsAdAvataMsakAnAM varNakagranthaH 'abhyudgatocchrita' ityArabhya 'pratirUpAH' ityantaH sakalo varNakaH -varNanagrantho vAcyaH / tathA-teSAM prAsAdAvataMsakAnAM bhUmibhAgavaNa namra ullokaH = prAsAdoparitana bhAgavarNanaM, tathAsaparivAra' siMhAsanam = itara siMhAsana sahitamukhya siMhAsanavarNanaM ca bhaNitavyaM = pUrvavad vaktavyam / tathA - aSTASTamaGgalakAni, dhajAH, chatrAticchatrANi ca vaktavyAnIti / tathA-khalu - dvitIya NigatAH khalu prAsAdAvagAH tadddhacacatvapramANamAtrai' = dvitIya zraNigatamAsAdAvata sakApekSayA'ryoccaiH anyaizvaturbhiH prAsAdAvataMsakaiH sarvataH samantAt samparikSiptAH / tadarddhAccatvamamANa meva darzayati-no khalu prAsAdAvataMsakAH dvASaSTi' yojanAni arddha yojana ca = sArddhadvASaSTiyojanAni urdhvasuccatvena, ekatriMzad yojanAni koza ca = krozAdhikaika trizadyojanAni viSkambheNa vijJeyAH / eteSAM prAsAdAvata.sakAnAM varNakaH = abhyudgatocchritAdirUpo varNanagranthaH pUrvavad bodhyaH / tathAullokavarNanaM saparivAra sihAsavarNanaM ca pUrvavad vijJeyam / prAsAdAvataMsakAnAmupari svastikAdIni aSTASTa maGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi ca pUrvavad bodhyAnIti // sru0 71 // sudharmasabhAdIni vastUni pratipAdayitumAha- mUlam -- tassa NaM mUlapAsAyavaDe sassa uttarapura sthimeNaM ettha NaM sabhA suhammA paNNattA evaM joyaNasayaM AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM vAvantari joyaNAI uDDa uccateNaM. aNegakhaMbhasayasaMniviTThA abbhuggayasukayavayaraveiyA toraNavararaiyasAlabhaMjiyA jAba accharagaNa saMghaviSyakiSNA pAsoIyA 4 | ina prAsAdAvataMsakoM kA varNana bhI pUrvokta abhyupagatocchritAdi vizeSaNoM dvArA karanA cAhiye isI taraha se bhUmibhAga kA varNana, ulloka kA varNana evaM saparivAra siMhAsana kA varNana bhI pUrvAkAnusAra karanA cAhiye. ina prAsAdAvataMsakoM ke Upara svastikAdika ATha2 maMgalaka. dhvajAeM aura chatrAticchatra pUrvavat jAnanA cAhiye || sU. 71 // 67 pUrvokata alyupagatA tAti vizeSaNe vaDe samajavuM joIe, A pramANe bhUmibhAganu varNana, ulleAka (uparanA bhAga) nuM varNana ane saparivAra siMhAsananuM varNIna paNa pUrNAMkatAnusAra samajavu' joie. e prAsAdAvatasakeAnI uMpara svastika vagere ATha ATha maMgalako, dhvajAo ane chatrAticchatronuM kathana paNa pahelAMnI jemaja sajavu joie, sR.71A
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjamanIyasUtre sabhAe NaM suhammAe tidisi tao dvArA paNNattA, taM jahA puratthimeNaM dAhiNerNa uttareNaM / te NaM dvArA solasa joyaNAI uDDa uccatteNaM, aTTa joyaNAI vikkhaMbheNaM, tAvaiyaM ceva paveseNaM, seyA varakaNagathUmiyAgA jova vaNamAlAo / tesi NaM dArANaM uvariM aTUTU maMgalayA jhayA chattAicchattA / tesi NaM dArANaM purao patteyaM pattarya muhamaMDave paNataM / teNaM suhamaMDavA evaM joyaNasayaM AyAmeNaM paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM sAiregAI solasa joyaNAI uDDuM uccateNaM vaSNao sabhAe sariso / tesi NaM muhamaMDavANaM tidisiM tao dvArA paNNattA, taM jahA - puratthimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM / te NaM dvArA solasa joyaNAI uDDa uccatteNaM aTThajoyaNAI vikkhaMbheNaM, tAvaiyaM ceva paveseNaM, seyA varakaNagarthAbhiyAgA jAva vaNamAlAo / tesiNaM muhamaMDavANaM bhUmibhAgA, ulloyA / tesi NaM muhasaMDavANaM uvariM aTUTU maMgalagA jharyA chatta icchattA / tesi NaM muhamaMDavANaM purao pattayaM pattayaM pecchAghara maMDave paNNatte / muhamaMDavavattavvayA jAMva dvArA bhUmibhAgA ulhoyA // sU0 72 // 1 / 492 / chAyA- --tasya khalu mUlamAsAdAvataMsakasya uttarapaurastye anna khalu sabhA sudharmA prajJatA, ekaM yojanazatam AyAmena paJcAzad yojanAni viSkambheNa, aba sUtrakAra sudharmAsabhA Adi kA varNana karate haiM - 'tassa Na' mUlapAsAyavaDeMsayassa uttarapuratthimeNa" ityAdi / sUtrArtha - ( tassa NaM mUlapAsAvaDeMsayassa udarapurasthimeNa ettha Na' sabhA muhammA paNNattA) usa mUlaprAsAdAvataMsaka kI IzAnadizA meM sudharmA huve sUtrAra sudharbhAsalA vagerenuvaNuna 42 che. - ' tassa NaM mUlapAsAyavaDeMsayassa uttarapura sthimeNaM' ityAdi / sutrArtha - (tassa NaM mUlapAsAyavaDe saMyassa uttarapurAtthimeNa etthaNa sabhA summA paNNattA) te bhUta AsAhAvataMsanI IzAna dizAbhAM sudharmA nAbhanI salA
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 72 sudharmasabhAdi varNanam dvAsaptati yojanAni urdhvamuccatvena, aneka stambhazatalanniviSTA abhyudgatasukRtavajravedikA toraNavararacitazAlabhanjikA yAvat apsarogaNasaGghaviprakIrNA prAsAdIyA 4 / / ___sabhAyAM khalu sudharmAyAM tridizi trINi dvArANi prajJaptAni, tadyathA paurattye dakSiNe uttre| tAni khalu dvArANi poDaza yojanAni urdhvamuccatvena aSTa yojanAni viSkambheNa tAvantyeva pravezena, zvetAni barakanakastUpikA nAma kI sabhA kahI gaI hai (ega joyaNasaya AyAmeNa, paNNAsa joyaNAivikkhaMbheNaM, bAvattari joyaNAH ur3a uccattaMga, aNegavaM masayasaMniviSThA abbhu. ggayasukayavayaravejhyA toraNAvararaiyasAlabhaMjiyA jAna accharagaNasaMghaviSpakiNNA pAsAIyA4) yaha sabhA 1au yojanakI lambI hai evaM 50 yojana kI vistAra vAlI hai. 72 yojana kI UMcAI hai. aneka sau khaMbhoM ke Upara yaha saniviSTa hai, isameM atyunnata evaM acchI taraha niSpAdita kI gaI sundara bedikAeM, toraNa evaM zAlabhaMjikAeM banI huI hai. yAvat yaha apsa. rAoM ke samUha se vyApta hai, prAsAdIya4. (sabhAe NaM suhammAe tidisiM tao dArA paNattA) isa sudharmA sabhA kI tInadizAoM meM tIna daravAje haiM (ta' jahA-purasthimeNa, dAhiNeNaM uttareNaM) jo pUrva dizA meM dakSiNa dizA meM aura uttaradizA meM haiM (teNaM dArA solasa joyaNAIuDa uccaroNaM) ye daravAje 16 yojana ke UMce haiM (aTThajoyagAI vikkhaMbheNa) ATha yojana ke vistAra 4ThevAya cha. (egaMjoyaNa sayaM AyAmeNaM, paNNAsa joyaNAi vikhaMbheNa', vAyattari, joyaNAi uDa' uccaroNa aNegakha bhasayasaMniviSThA annagmayanukaya vayaraveiyA toraNavararaiyasAlabhaMjiyA jAva accharagaNasaMghavippakiNNA sAIyA 4) / samA se yonakSI eioii cha bhane 50 thAna kI vistAravALI che. 72 jana jeTalI enI UMcAI che. ghaNuM seMkaDa thAMbhalAo upara A saMniviSTa che. AmAM amyunnata ane sArI rIte niSpAdita karavAmAM AvelI suMdara vedikAo che. toraNa temaja zAlabhaMjikAo banelI che yAvat A apsarAonA samUhothI vyAsa cha. prAsAhIya cha 4. (mabhAe NamuhammAe tidisiM tao dArA paNNatA) mA sudharmA samAnI hizAmAbhA ja 42vAsamA cha. (ta' jahA-purasthimeNa', dAhiNeNaM.uttareNa) pUrva dizAmAM, dakSiNa dizAmA anetta hizAmAMcha. (teNadArAso. lasa joyaNAI uGka uccatteNa) ye 42vA 16 yo resA yA cha, (aTTa joyaNAI vikkhaMbheNa) 18 yonaTako bhanI vistAra cha. (tAvaDayaM ceva.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 rAjapraznIyasUtre grANi yAvad vnmaalaaH| teSAM khalu dvAgagAm upari aSTAH maGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi / tepAM gvala dvAgaNAM purataH pratyeka pratyekaM mukhamaNDapaH prajaptaH / te khalu mukhamaNDAH ekaM yAnanazanam aAvAmena, paJcA. zada yojanAni viSkaraNa, sAtirekANi poDazayojanAni Udhvamuccatvena varNakaH sabhAyAH sdRshH| teSAM khalu mukhamaNDapAnAM tridizi trINi dvArANi prajJaptAni, tadyathA. cAle haiM. tAvaDaya ceva payeseNa) tathA A0 yojana ke hI pravezavAle haiM. (seyA varakaNagabhiyAgA jAva vaNamAlAo) ye saba daravAje zveta hai, zreSThamUtraNa kI zikhara vAle haiM IhAmRga ityAdi dvAra varNana se lekara vanamAlAvarNana taka kA saba varNanapATha yahIM liyA gayA hai. aisA jAnanA cAhiye. (teli Na dArANaM ucari ahamaMgalA jhayA chattAicchattA) una dvAroM ke Upara ATha ATha svastika Adi maMgalaka hai. dhvajAe haiM chatrAtichatra hai (tesi Na dArANa purao poya poyaM muhamaMDave paNNace) una dvAroM ke Age eka eka mukhamaNDapa kahA gayA hai (teNaM muhama Daga ega joyaNasaya AyAmeNa, paNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNa lAiregA solasajoyaNAI uhu~ uccazeNaM caNNao sabhAe sariso)ye mukhamaMDapa AyAma (cauDAI) meM 50 yojana ke haiM, kucha Adhika 16 yojana kI uMcAI hai bAkI kA inakA varNana mudharmAsabhA ke jaisA hai| (tesi NaM muhamaMDavANaM tidi siM tao dArA, paNNattA, te jahApurathimeNaM, dAhiNeNaM, uttareNa) una mukha maNDapoM kI tIna dizAoM meM paveseNaM) tathA mA8 yojanA pravezAcha. (seyA varakaNagathUbhiyAgA jAtra vaNamAlAo) ko gadhA 42vaano| sa cha, uttama suvarNA zimazA cha, 'IhAmRga' vagaire dvA2 qthI bhAMDIna 'vanamAlA' pani sudhAtu madhu varNana mI hA pravAmAM mAvyu cha. (tesi NadArANa uvari aTTa magalA jhayA chattAicchatA) ko vArAnI 52 218 mA8 svasti vagaire bhAga cha, vana-yA cha, bhane chAti-chatra cha. (tesiNa dArANa purao pattayaM patteyaM muhamaMDave prANo) e hAranI sAme dareke dareka kAranI AgaLa eka eka mukhamaMDapa kahevAya che. (teNa muhamaMDavA ega joyaNasayaM AyAmeNa, paNNAsaM joyaNAi vikkhaMbhega sAiregAI solasa joyaNa urlDa uccazeNa vaNo sabhAe sario) e mukhamaMDapa AyAma (laMbAI) mAM 1 jana jeTalA che ane vikhaMbha (pahoLAI) mAM 50 ejana jeTalA che. 16 jana karatAM saheja vadhAre jeTalI emanI UMcAI cha. samAnupADInu pani sudhAsamA ra cha. (tesi Na muhama DavANa tidi. siM to dArA paNNattA, ta jahA purathimeNa, dAhiNeNa uttareNa) se bhubha
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 495 subodhinI TIkA. sU. sudharma sabhAdi varNanam SoDaza yoja " paurastye, dakSiNe uttare / tAni khalu dvArANi nAni uccatvena aSTa yojanAni viSkambheNa tAvadeva pravezena zve. tAni varakanakastUpikAgrANi yAvad vanamAlAH / teSA khalu mukhamaNDapAnAM bhUmibhAgA ullokAH / teSAM khalu mukhamaNDapAnAm upari aSTASTa maGgalakAni dhvajAH chatiticchatrANi / teSA~ khalu mukhamaNDapAnAM purataH pratyekaM pratyekaM prekSAgRhama NDapaH prajJaptaH, mukhamaNDapa vaktavyAtA yAvad dvArANi bhUmibhAgA ullokAH // sR.72 // tIna daravAje haiM- jaise pUrvadizA meM 1 dakSiNa dizA meM eka aura uttaradizA meM 1 (te Na dArA solasa joyaNAI', uGgha ucchatega, aTThajoyaNAi vikkhabheNaM, tAtraiyaM ceva paveseNa) ve dvAra solaha yojana ke uMce haiM, ATha yojana ke vistAravAle haiMaura ATha hI yojana ke praveza vAle haiM (sevA varakaNamadhUbhiyAgo jAva vaNamAlAo) ye saba dvAra sapheda haiM, zreSTha suvarNa kI zikharoMvAle haiM IhA mRga Adi se lagAkara banamAlAvarNana taka kA saba varNana pATha yahAM lagAnA cAhiye / (tesi NaM muhamaMDagaM bhUmibhAgA ulloyA) ina sukhamaMDapoM ke bhUmibhAga aura ulloka haiM aisA varNana bhI yahAM karanA cAhie. (tesiM NaM muhamaDavANa uvariM aTTha maMgalA jhayA chattAicchattA) una mukha maMDapoM ke Upara ATha ATha maMgalaka, dhvajAeM evaM chatrAticchatra haiM aisA jAnanA cAhiye, (tesiMNa muhaDavANa' purao patteyaM patteyaM pecchAgharamaMDave paNNatte) ina mukhamaMDapoM ke Age pratyeka mukhamaMDapa meM eka eka prekSAgRha maMDapa kahA gayA hai / (suhasaMDavavattannayA jAna dArA bhUmibhAgA ulloyA) prekSAgRha - maDapeAnI traNa dizAomAM traNa daravAjA che. jemake pUrva dizAmAM 1, dakSiNadizAma 1, ane uttaraddizAbhAM1,(teNa N dvArA solsa joyaNAI. uDDa uccazeNa' ajoyaNAI vikkha bheNa', tAvaiyaM cetrapaveseNa) me dvArA soNa yogna neTasA yA Ayojana bheTalA apezavA / cha. (meyA varakaNagathUbhiyAmA jAtra vaNamAlAoM) me madhA dvArA sapheda che, uttama suvarNanA zikharAvALA che. IMhAmRga vagerethI mAMDIne vanamAlAnA vArjuna sudhInA samasta pAhano mahIM saMgraha samana ( tersi NaM muhama'DavANa bhUmibhAgA, ulloyA) ye bhuNabhaDayonA bhUbhilAgo bhane uslo cha, bhevu bhae vArjuna khar3IM samannvu leye. ( tersiNaM suha maMDavAga uvariM aTThaTTha maMgalA jhayA chattAicchattA) se bhujabhauyonI upara ATha mAha maMgalaDI, valayo bhane chatrAtichatro cha, Ama samannvu lehaye. (tesiM NaM muhamaMDavANaM purao patteyaM patteyaM pecchAghara maMDave pAte) me bhubhabhayonI sAme hare hare: bhuNabhaucabhAM yeme prekSAgRha uDevAya cha, (muhamaMDavavattanvayA jAva dArA bhUmibhAgA ulloyA) prekSAgRha
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 rAjanIyasUtre 'tassa Na' ityAdi TIkA -- tasya = pUrvoktasya khalu mUlaprAsAdAvataMsakasya uttarapaurastye= uttarapUrvAntarAle digbhAge - IzAna koNe atra khalu sabhA sudharmA prajJatA / sA sudharmA sabhA eka yojanazatam = ekazatayojananAni AgAmena=dedhyaiNa, paJcAzad yojanAni viSkambheNa = vistAreNa dvAsamati yojanAni urdhvamuccaravena vijJeyAH / punaH sA sudharmA sabhA kIdRzI ? iti darzayitumAha- 'aNegakhaMbha jA va accharagaNa' ityAdi / atra yAvacchandena ' accharagaNa0 ' zabdena ca saMgrAhyaH pAThoviMzatitamasUtrato vijJeyaH, tadartho'pi tacaiva vilokanIyaH / tathA - prAsAdIyAH, darzanIyA abhirUpAH pratirUpA' iti artharatveSAM pUrvamuktaH / evaMvidhavizeSaNaviziSTA sA sudharmA sabhA bodhyA / itthaM sabhAM varNayitvA samprati tasyA dvArAdIni pratipAdayati' sabhAeNaM ityAdi / 1 sabhAyAH khalu sudharmAyAH tridizi = diktraye trINi dvArANi prajJaptAni, tadyathA- paurastye= pUrvasmin digbhAge, dakSiNe= dakSiNasmin digbhAge, uttare= uttarasmin digbhaage| tAni = pUrva-dakSiNottaradigbhAgAvacchedena sthitAni khalu dvArANi ekaikazaH SoDaza yojanA ni=poDazayojana pramANAni urdhvamuccatvena== ucchritatvena, aSTa yojanAni viSkambheNa = vistAreNa, tAvantyeva = aSTau yojanAni eva pravezena ca bodhyAni / tAni khalu dvArANi - zvetAni = zubhrANi carakanakara lUpikAkA ni= zreSThAni yAni kanakAni suvarNAni teSAM stRpikAH zikharANi yeSu tAni - uttama suvarNa nirmita zikharasahitAni, 'jAva vaNamAlAo' yAvadvanamAlAH, 'IhAmRgavRSabha' ityAdi dvAravarNanata Arabhya vanamAlA varNanamaDapoM kI vaktavyatA mukhamaMDapa kI vaktavyatA ke jaisI jAnanI cAhiye tathA dvAravarNana, bhUmibhAga kA varNana aura ulloka varNana pahile kI taraha se jAnanA cAhiye / TIkArtha - isakA mUlArtha ke jaisA hI hai. 'sAlabhaMjiyA jAva accharagaNa saMgha0' ityAdi pATha meM jo yAvat zabda AyA hai vaha yaha prakaTa karatA hai ki ' accharagaNa' 'isa zabda se saMgrahya pATha 20 ve sUtra se jAnanA cAhiye. maMDaponI vakatavyatA sukhama DapanI vatavyatA prarmANe ja samajavI joie. temaja dvAravarNana, bhUmibhAganuM varNana ane ullekavarSoMna pahelAMnI jemaja samajavu joie, TIDArtha - mAno TIartha bhUsArtha nevA che. 'sAlabhaMjiyA jAva acchagaNa saMgha0 " vagere pAThamAM je yAvata zabda che te - ' accharagaNa' artha paNa tyAMja A 426 vAta prasTa re A zabdathI saMgrAhya pATha 20mAM sutra mujaba jANavA joie. AnA
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ . subodhinI TIkA sU. 72 sudharmasabhAdi varNanam . - 497 paryantaH so'pi varNanapAThazcatuSpaJcAzatsUtrata ArabhyaikonaSaSTitamastragato bodhyH| tathA- 'tesi NaM dANaM' ityAdi-teSAM khalu dvArANAsa upariudhyapradeze aSTApTa-aSTASTasaMkhyakAni maGgalakAni-svastikAdirUpANi, dhvajAH, channAticchatrANi ca vijJeyAni / tathA-teSAM khalu dvArANAM puratA agre pratyeka pratyekam ekaikasya dvArasthAna ekaiko mukhamaNDapa dvAramukhasthito maNDapaH prjnyptH| te khalu mukhamaNDapA ekaikaza ekaM yojanapAdam-ekazatayo janAni AyAmena-daiyeNa, paJcAzad yojanAni viSkambheNa-vistAreNa, tathAsAtirekANi sAdhikAni poDazayojanAni Urdhvam uccatvena vijJeyAH / 'vaNNao sabhAe sariso' iti eteSAM varNakagranthaH 'anekastambhazatasanni viSTAH' ityAdirUpaH iti eteSAM varNakagranthasahazo bodhyH| teSAM khalu mukhamaNDapAnAM tridizi= trINi diktraye dvArANi prajJaptAni / tadyathA-paurastyepUrvasminnU / digbhAge, . dakSiNe-dakSiNa digbhAge, uttre-uttrdigbhaage| diva. yavyavasthitAni khalu dvArANi SoDaza yojanAni urdhvam uccatvena, aSTa yojanAni viSkambheNa, tAvantyeva-aSTa yojanAnyeva pravezena vijnyeyaani| tAni khalu dvArANi zvetAni zubhrANi varakanakastUpikAkAMnijAtyakanakamazikharayuktAni-ityAdi-vizeSaNaviziSTAni bodhyAni / 'jAva. vaNamAlAo' dvAravarNanaparo vanamAlA varNanaparyantaH lakalo'pi granthaH pUrvavada bodhyH| tathA teSAM mukhamaNDapAnAM bhUmibhAgA ullokAzca pUrvavad vodhyaaH| tathA-teSAM khalu mukhamaNDapAnAm upari= urvabhAge aSTASTa maGgalakAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi ca vijJeyAnIti / tathA-teSAM khalu mukhamaNDapAnAM purataH agre pratyekaM pratyekam ekaikaH prekSAgRhamaNDapaH-prekSaNaM prekSA-kautukam tadartha gRharUpo maNDapaH-yatrAgatya janAH prekSaNakAni kurvanti avalokante ca tAdRzo maNDapaH isakA artha vahIM para likhA gayA hai. 'prAsAdIya' padake sAtha jo 4 kA aGka likhA gayA ... hai usase yaha batalAyA gayA hai ki prAsAdIya pada ke sotha darzanIya abhirUpa aura pratirUpa padoM kA grahaNa huA hai. ina padoM kA arthe pahile kahA jA cukA hai| isa prakAra . sudharmAsabhA kA varNana karake Age ke pATha dvArA sUtrakArane usake dvAroM kA varNana kiyA hai. spaSTa 42vAmA mAvyo cha. 'prAsAdIya' pahanI sAthai 24 yAranI ma mAmA AvyuM chetethI e vAta batAvavAmAM AvI che ke prAsAdIya padanI sAthe darzanIya abhirUpa ane pratirUpa padenuM grahaNa thayuM che. A padone artha pahelAM spaSTa karavAmAM AvyuM che. e pramANe sudhamasabhAnuM varNana karIne te pachInA pATha vaDe sUtrakAre
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ . rAjapraznIyaso prajJaptaH / 'muhamaMDavavattatrayA jAba dArA bhUmibhAgA ulloyA' tekSAgRhamaNDapavakta vyatA mukhamaNDapavaktavyatAtulyA bodhyA / tathA-dvArANi, dvAravarNana, bhUmibhAgAHbhUmibhAgavarNanam, ullokAH-ullokavarNanaM ca pUrvavad. bodhyam // ma0 72 / / sammati vahulamaramaNIyabhUmibhAgabahumadhyadezabhAgasthitaM akSapATakam, akSapATakasthitAni vastUni ca pratipAdayitumAha- .... - mUlam---tesi NaM bahusAmaramaNijINaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesalAe patteyaM patteyaM vairAmae akhADae pnnnnte| tesi NaM. vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM pattayaM maNipeDhiyA pnnnntaa| tAo NaM maNipeDhiyAo aTra joyaNAi AyAmavi. .. khaMbheNaM, cattAri joyaNAI bAhalleNaM, savvamaNimaIo acchaa| jAra pddiruuvaao| tAliNaM maNipeDhiyANe uri patteyaM patteyaM sIhAsaNe pnnnntte| sIhAsaNa vaNao sprivaaro| tesi NaM pecchAgharamaM. DavANaM uri aTU maMgalago jhayAM chattAicchattA tesi NaM pecchAghara: maMDavANaM purao pattayaM patteyaM maNipeDhiyA ppnnttaa| tAo NaM maNipeDhiyAo solasa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM aTUjoyaNAi bAhaleNaM savvamaNimaIo acchAo jAva pddiruuvaao| tAli NaM uvariM patteyaM pattayaM thabhe paNNatte! te NaM thabhA solasa joyaNAI AyAmavi. kkhaMbheNaM, sAiregAI solasa joyaNAI uTheM uccattaNaM, seyA saMkhaMka 'IhAmRgapabha' ityAdi dvAravarNana se lagAkara vanamAlA varNanataka kA jo varNanapATha hai vaha sava 54veM satra se lekara 59ve sUtraM taka kA yahAM grahaNa karanA cAhiye aisA phahA. gayA hai| mU72 // tenA dArAnu na 4yu cha. 'IhAmRga vRpabha' pore dvAra va nathI bhAMDIna 'vanamolA' varNana sudhInAM je varNanapATha che te badhe 54mA sUtrathI mAMDIne 5mAM sUtra sudhI mI sADIta thayeTo samaya naye. // saM. 72 //
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI kA. sU. 73 akSapATakasthita vastunirUpaNam 499 I kuMdadagaraya amayamahiya pheNapuMjarsanigAsA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / tesi NaM thUbhANa uvari aTUTTu maMgalagA jhayA chattAichatto jAva sahasrasapattahatthayA / tesi NaMthUbhANaM pattayaM patteyaM cauddisiM maNipeDhiyAo paNNattAo / tAo NaM mANepeDhiyAo aTu joyaNAI AyAmavikkha meNaM, cattAri joyaNAI bAhalleNaM, sabvamaNimaIo acchAo jAva paMDirUvAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri jiNapaDimAo jiNussehapamANamettAo saMpaliyaMkanisannAo thUbhAbhisuhIo sannikkhittAo citi, taM jahA--usabhA vaddhamANA caMdANaNA vAriseNA // sU0 73 // 11---- chAga - teSAM khalu bahulamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka vajramayaH akSapATakaH prajJaptaH / teSAM khalu vajramayANAm akSapAdakAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyeka maNipIThikA prajJaptA / tAH artha sUtrakAra bahusamaramaNIya bhUmibhAga ke bahumadhyadezabhAga meM sthita akSapaTaka aura akSapAdaka meM sthita vastuoM kA kathana karate haiM-'tesiNa' bahusamaramaNijjA NaM bhUmibhAgANa' ityAdi / sUtrArtha - (te siNa bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhasabhAe patteyaM patteya' baharAmaeakvADae paNNatte) una bahumaramaNIya bhUmibhAgoM ke bahumadhyade - zabhAga meM pratyeka meM vajramaya akSapAdaka - upavezanayogya AsanavizeSa kahA gayA hai - (te siNaM baharAmayANa akkhADagANaM bahumajjhadesabhAe pazeya patteya' maNipeDhiyA paNNattA) una vajraratnamaya akSapAoM ke bahumadhyadezabhAga have sutrakAra bahusamaramaNIya bhUmibhAganA bahu madhyadezabhAgamAM sthita akSapATaka ane akSapATakamAM sthita vastuonuM kathana kare che- 'tesi NaM bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANa" ityAdi / sUtrArtha - (tesi NaM bahusamaramaNijANa temibhAgANa vajjhadesabhAe pazeyaM patteyaM bairAmaie akkhADae paNNaze) te mahusabharabhaNIya lubhilAganA mahu madhyadezabhAgamAM dareke darekamAM vAmaya akSapATaka-upavezanayeAgya AsanavizeSauddevaay che. (te si NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 rAjapraznIyasUtre 3 3 khalu maNipIThikAH aSTayojanAni AyAmaviSkambheNa catvAri yojanAni bAhalyena sarvamaNimayyaH zracchA yAvat pratirUpAH / tAsAM khalu maNipIThi kAnAmupari pratyeka pratyeka siMhAsanaM prajJaptam / siMhAsanavarNakaH saparivAraH / teSAM khalu prekSAgRha maNDapAnAm upari aSTASTamaGgalakAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi / teSAM khalu prekSAgRha maNDapAnAM purataH pratyeka pratyekaM maNipIThikA prajJaptA / tAH khalu jogapIThikA: poDaza yojanAni AyAmaviSkambhega, aTa meM pratyeka pratyeka meM maNipIThikA kahI gaI haiM / (tAoNaM maNipeThiyAo ajoyaNAI AyAmavikkha bheNa cattAri joyagAi bAhalleNaM, savvamaNimaIo acchAo jAna paDinAo ) ye saba maNipIThikAeM viSkaMbha kI apekSA se grATha yojanakI kahI gaI haiM. tathA moTAI kI apekSA cAra yojana kI kahI gaI haiM, - ye saba sarvathA ratnamaya haiM, accha-nirmala haiM, yAvat (tAsi Na' maNipeDhiyANa' uvari pazteyaM patteyaM sIhAsaNe paNNatte) inake Upara - pratyeka maNipIThikA para ekara siMhAsana kahA gayA haiM / (sIhAsaNavaNNabha saparivAro) yahAM para saparivAra siMhAsana kA varNana karanA cAhiye (tesi NaM pecchAgharamaMDavANa uvari zrama galagA jhayA chattAicchattA) usa prekSAgRhamaMDapoM ke Upara ATha ra maMgalaka tathA dhvajAeM aura chatrAticchatra kahe gaye haiM / (tesiMga pecchAghara maNDavArNa purao pa patteyaM maNipeDhiyA paNNattA) una prekSAgRhamaMDapoM ke sAmane pratyekamaNDapa ke Age maNipIThikA - eka eka maNipIThikA kahI gaI hai (tAo gaM maNipeDhi - maNiper3hiyA paNNattA) te vannaratnanA akSayATonA bahu madhyahezalAgabhAM hare harezbhAM bhshiciitthi| hevAmAM mAvI che. (tAo NaM maNipeDhiyAo aDDajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattAri joyaNAI vAhalleNaM, santramaNimaIo acchAoM jAtra paDitrAo) mA gadhI bhazicIAiyo AyAma ane viSNuM sanI apekSA mATha yona jeTalI kahevAya che. temaja meATAinI apekSAe cAra ceAjana jeTalI kahevAya che. yA gadhI sarvathA ratnabhaya che, chache, nirmANa che, yAvat atizya che. (tAsi NaM maNipeDhayANaM vAraM patteyaM patyaM sohAsaNe paNNatte) bhanI upara-Dhare hare! bhali pIThiDA upara se me siMhAsana havAya che. (sIhAsaNavaNNao saparivAro) gahIM saparivAra sihAsananuM varNana ukhu lehaye. (tesi NaM pecchAghara maMDavANa uvari aTTaha maMgalagA jhayAM chattAicchattA) te prekSAgRhabhauyonI upara bhAI bhAI bhaMgasI tathA dhvalago bhane chatrAticchatro hevAya che. (tesi NaM pecchAgharamaMDavANa purao patteyaM patteyaM maNipeDhiyA paNNattA) te prekSAgRha bhaDayonI sAbhe hare hareDa bhauMDapanI sAbhe bhaNi'ipIThiDA-1 me, bhaNipIDiA uDevAya . ( tAo Na maNipeDhi - "
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' su 73 akSapATasthitavastunirUpaNam 501 yojanAni bAhalyena. sarvamaNimayyaH acchAH yAvat prtiruupaaH| tAsAM khalu upari pratyeka pratyeka stUpaH prjnyptH| te khalu stUpAH SoDaza yojanAni paayaa| maviSkambheNa, sAtirekANi poDaza yojanAni U muccatvena, zvetAni zaGkA kundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasannikAzAH sarvaratnamayAH acchA. yAvata prtiruupaaH| leSAM khalu stUpAnAmupari aSTASTa maGgalakAni dhvajAH chatrAticchayAo solamajoyaNAI AyAmavikakha bheNa-ajoyAi 'bAhalaNa savvamaNiIo acchAo jAva paDirUvAo) ye maNipIThikAe~ AyAma aura viSkama ko apekSA solaha yojala kI haiM tathA moTAI meM ye ATha yojana kI haiM ye saba sarvathA maNimaya hai tathA AkAza evaM sphaTikamaNi ke samAna nirmala haiM yAvat pratirUpa haiN| (tAsi Na uri poya poya paNNatte) ina maNipIThikAoM ke pratyeka maNipIThikA Upara eka2. stUpa kahA gayA hai. (teNa thUbhA solasajoyaNAI AyAmavikkha bheNa, sAiregAiM solamajoyaNAI uDDU uccatteNa, seyA savaM kakudadagara yaamayamAhiyapheNapujasaMnigAlA) ye ratUpa AyAma eva viSkama meM solaha solaha yojana ke haiM tathA 16 sole2 yojana le bhI kucha adhika UMce haiM. ye saba stUpa zvetavarNa ke haiM. isaliye zakha aMkaratna, kundapuSpa, jalabindu evaM amRta ke mathana se jAyamAna phenapuMja ke jaise prabhAvAle dekhAI dete haiM (savvarayaNAmayA, acchA jAva paDirUvA) ye stUpa sarvathA ratnamayahaiM, accha haiM yAvat pratirUpa hai (tesiM Na thabhANa uvari aTa magalagA jhayA chattAicchattA jAca sahassa0) una stUpoM ke Upara ATha2 yAo solasa joyaNAI AyAmadhikkha bheNa ag joyaNAi' bAhalleNa savvamaNimaIo acchAo jAva paDirUvAo)ye bhAzupI mAyAma mana vig: bhanI apekSAthI seLa jana jeTalI che temaja moTAImAM e sATha jana jeTalI che. A badhI sarvathA maNimaya che temaja AkAza ane sphaTikamaNinI jema nirmaLa che yAvat prati35 cha.(tAsiNaM uvari pattayaM pateya thabhe paNNI) ye maNipAyAnI 852 hare 424 mAzupI8t S52 me ge stU5 4upAya cha. (teNaM thamA solasa joya NAI AyAmavikkhaMbhega, sAiregAI solasa joyaNAi uDU uccattaNa', seyA, saMvaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNa jasaMnigAsA) ye stUpa mAyAma mana viSNu bhamAM soLa jana jeTalA che. ane 16 ceMjana karatAM paNa saheja vadhAre UMcA che. A badhAstUpa zvetavarNanA che. eTalA mATe eo zaMkha, akaratna, kuMdapuSpa, jala. misane abhRtananA mathanathI utpanna na 24 pramANa dANe cha.(mamvarayagA mayA, acchA jAva paDirUvA) se stUpo sakthA nabhaya cha, 27 cha, yAvat prati35 cha. (tesiM NaM thabhA gaM upari aSTa maMgalagA jhayA chattAicchattA
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 sU trANi yAvat sapatra hastakAH nepA~ khalu tRpAnAM pratyeka pratyeka caturdizi maNipIThikA: prajJatAH / tAH khalu maNipIThikA: avyayojanAni grAmavi " 1 kambheNa catvAri yojanAni bAhalyena sarvaratnamayya: acchA yAvat manirUpAH / tAsAM khalu maNipIThikAnAm upari catasro jinamatimAH jinotsedhapramANamAtrAH samparyaGkanivaNNAH stUpAbhimukhyaH saMnikSiptAH tiSThanti tadyathA rUpabhA kaI sAnA candrAnanA vAriNA // 0 73 // maMgalaka, dhvajAeM aura chAticchatra yAvat sahasrarUpa kahe gaye haiM / (siM gaM thUbhANaM pattayaM patteyaM cauddirmi maNipeThiyAo paNattAtro) una stRmoM meM eka eka saNipIThikA cAroM dizAoM meM kahI gaI hai| (tAoNa maNipeDhiyAyo joyaNAI AgAmavikkhabheNa cattAri joyaNA' bAhalleNa saccamaNimaIo acchAo jAva paDivAoM) se satra maNipITikAeM AyAma viSkaMbha kI apekSA AThara yojana kI haiM tathA inakI sthUlatA - moTAI, cAra yojana kA haiM. ye saca sarvathA ratnamaya haiM, accha he yAvat pratirUpa haiM (nAsi Na maNIpeDhiyANa' uvariM cattAri jiNapaDimAoM jiNussehapamANamettAo saMpali nisannAo bhAbhamuhIo sannikkhinAo citi taM jahA-usabhA baddhamANA caMdANaNA vAriseNA ) ina maNipIThikAoM ke Upara cAra jina patijAe hai, jinakA zarorotsedha - UMcAI jitanA kahA gayA hai, ina pratimAoM kA utanA hI utsedha hai. ye saba pratimAeM paryaGkAsana se baiThI huI hai jAtra sahassa0 ) ye stUyonI upara ATha ATha maMganI, dhvanyo bhane chatrAticchatro yAvat sahastrapatra bhaNo IDevAya cha. (tesiM NaM thUbhANaM patte cauhisi maNipeThayAo. paNNattAo) ye stUpobhAMthI hare hareH stUpAM go: : bhaz2ipIThina cAra dizAmAbhAM uEvAya che, (tAoNaM maNipeDhiyAo ajoyaNAI AyAmavikhaMbheNaM cattAri joyaNAI pAhalleNaM savvamaNimaIo acchAo jAva paDitrAo) A badhI maNipIThikAe AyAma ane viSNu banI apekSAe ATha ceAjana jeTalI che. tathA emanI sthUlatA-meATAi-cAra ceAjana jeTalI che. A khadhI sarvathA ratnamaya che, chache, yAvat prati3 cha (tAsiNaM maNiper3hiyA NaM ucariM cattAri jiNa paDamAbho jiNu sehapamaNamettAoM saMpaliyaMkanisannAo bhAbhIo sanni dikhattAo citi taM jahA - usabhAvaddhamANA caMdrANaNA vAriseNA ) yA bhshiciikAonI upara cAra jinapratimAo che. jinA zarIranI UMcAI jeTalI kahevAmAM AvI che teTalI ja UMcAi te pratimAonI paNu che. A badhI pratimAe pakAsanathI
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 73 akSapATa phasthitavastunirUpaNam 503 . . . 'tesiNaM'. ityAdi- .. TokA--teSAM prekSAgRhamaNDapasambandhinAM khalu bahaptamaramaNIyAnAatyantasamAnA manoharANAM ca bhUmibhAgAnA bahumadhyadeza bhAge pratyekaM pratye. saya ekaikaH bajramaya: bajraratnamayaH akSapATakaH upavezanayogya AlanavizeSaH prjnyptH| tepAM khA valayANAm akSapATakAnA bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyekama ekaikA maNipIThikA-maNimayI vedikA prjnytaa| tAH khalu maNipIThikAH aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa, tathA catvAri yojanAni bAha lyena sthaulye vijJeyAH / tAH maNipIThikAH sarvaratnamayyA sarvAvayavena ratnamayyaH acchA yAvatpratirUpAH acchAdipratirUpAntavizeSaNaviziSTA bodhyAH / tAsAM khalu maNipIThikAnAM madhye ekaikasyA maNipIThikAyA upari pratyeka pratyekam= ekakam siMhAsana prajJaptam / siMhAsanavarNakaH / saparivAra:=parivArarUpabhadrAsanasahitasiMhAsanavarNanaM ekaviMzatitame dvAviMzatitame ca sUtre drssttvym| tathA-teSAM khalu prakSAgRhamaNDapAnAm upari aSTASTa maGgalakAni svasti, kAdirUpANi, dhvajAH, chatrAticchatrANi ca vijJeyAni / teSAM khalu prekSAgRhamaNDapAnAm ekaikasya prekSAgRhamaNDapasya purataH agre pratyekaM pratyekam ekaikA aura inako sukha stUpa kI tarapha hai ye pratimAeM haiM RSabhabhagavAn kI, varddhamAna bhagavAn kI, caMdrapramabhagavAn kI aura vAriSeNa bhagavAn kii| TIkArtha--isakA mUlArtha ke jaisA hI hai. parivArarUpa bhadrAsana sahita siMhAsana kA varNana 21ve aura 22ve mUtra meM kiyA gayA hai| 'chattAicchatA jAva sahassapattA' meM jo yAvat zabda AyA hai usase 'ghaNTAyugala, patAkAtipatAkA, utpalahastaka,-utpalasamUha, kumudahastaka, nalinahastaka, subhagahastaka, saugaMdhahastaka, puNDarIkahastaka, mahApuNDarIkahastakazatapatra hastaka' isa pATha kA saMgraha huA hai. ina sabakA varNana 14 ve sUtra meM kiyA gayA hai |muu. 73 / beThI che. ane emanuM mukha ratUpanI jema che. RSabha bhagavAnanI, vaddhamAna bhagavAnanI, ca draprabha bhagavAnanI temaja vAriNu bhagavAnanI e pratimAo che. TIkAI-A sUtrane mUlAI pramANe ja che. parivArarUpa bhadrAsana sahita siMhAsnnu vAna 21mA sana 22mA sUtramA 42vAmI mAvyu cha tathA 'chattAicchattA jAva sahastapattA' mA ? yAvat za6 mAvasa cha tathA 'ghaNTAyugala, patAkAtipatAkA, utpalahastaka, utpalasamUha, kumudahastaka, nalinahastaka, subhagahastaka, saugandhahastaka, puMDarIkahastaka, mahApuNDarIkahastaka, zatapatrahastaka' mA pAnI saMgraha thayela che. A badhAnuM varNana 14mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. sRi. 73
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapranIyasUtre maNipIThikA majJaptA / tAH khala maNipIThikA: poDaza yojanAni AyAmaviSkambheNa cAhalyena= sthaulyena aSTa yojanAni vijJeyAH / tathA sarvaratnasayyaH sarvAvayavena ratnamayyaH, acchA yAvat pratirUpAzca bodhyAH / tAmAM khalu futanar ekaikasyA maNipIThikAyA upari pratyeka pratyekam = ekaikaH stUpaH prajJaptaH / te khalu stUpAH poDaza SoDaza yojanAni AyAmaviSkambheNa, sAtirekANi= sAdhikAni poDaza yojanAni urdhvam uccatvena vijJeyAH / tathAte stUpAH zvetAzvetavarNAH zaGkhAGkakundadakara jo'mRtamathitaphenapuJjasannikAzAtatra zaGkhaH - prasiddhaH aGkaH sphaTikararanaM kunda = puSpa vizeSaH, dakarajaH = udakavinduH amRtamathitaphenapuJjaH - amRtasya yad sathitaM = mathanaM tena jAtA ye phenAstepAM pukhaH = samUha : ' tatmannikAzAH = dhavalatvena zaGkhAdisadRzAH sarvaratnamayAH= sarvAvayavena ratnamayAH acchA yAvat pratirUpA bodhyAH / tathA teSAM kha stUpAnom upari aSTASTa= aSTASTa saMkhyakAni maGgalakAni svastikAdIni, dhvajAH, chatrAticchatrAste yAvata = ghaNTAyugalAni patAkAtipatAkAH utpalahastakAH utpalasamUhAH kumudahastakA nalinahastakAH subhagahastakAH saugandhikahastakAH puNDarIka hastakAH mahApuNDarIka hastakA zatapatra hastakAH sahasrapatra hastakAca ghodhyA | ghaNTAyugalAdi sahasrapatrAntAH zabdA yAvatpadena caturdaza sUtroktA grAhyAH / tathA teSAM khalu stUpAnAM pratyekaM pratyekam = ekaikasya stUpasya catudizi maNipIThikA: majJatAH / khalu maNipIThikAH aSTa aSTa yojanAni AyAmavi kamsena, catvAri yojanAni bAhalyena sarvaratnamayyaH- acchA yAvat pratirUpA vijJeyAH / tAsAM khalu maNipIThikAnAm upari = uparibhAge catasra = caturasaMkhyakA jinapratimAH = pratikRtayaH jinotsedhapramANamAtrAH jinazarIrocatyamamANapramitAH saMpalyaGkaniSaNNAH = paryaGkAsanane nopaviSTAH stUpAbhimukhyaH stUpadizi kRtamukhya:- sannikSiptAH =samyaGgivezitAH tiSThanti tadyathA - RpabhA 1 varddhamAnAra candrAnanAra vAriSeta|4 | 0 73 // 402 1 , mUlam - tesi NaM pramANaM purao patteyaM patteyaM maNipeDhiyA paNNattA / too NaM maNipeDhiyAo solasa joyaNAI AyAma vikkhabheNaM aTTa joyaNAI bAhalleNaM, savvamaNimaIo jAva paDiruvAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM patteyaM patteyaM ceiyarukkhe paNNatte / Doi ceiyarukkhA aTTa joyANAI uDDa uccatteNaM, addhajoyaNaM, ubveheNaM, .
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 505 subodhinI TIkA. sU. 74 stUpavarNanam do joyaNAI khaMghA, addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM, chajoyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe, aTujoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, sAiregAiM aTU joyaNAMI savvaggeNaM pnnnnttaa| tesi NaM ceiyarukkhANaM imeyArUve vaNNAvAse paNNatte, taM jahA-vayarAmayamUlarayaya supaiTriyaviDimA, riTAmayaviulakaMdaveruliyaruirakhaMdhA, sujAyavara jAyarUvapaDhamagavilAlasAlA nANAmaNimayarayaNavivihasAhappa sAhaveruliyapattatavaNijapattaviMTA, jaMbUNayarattamauyasukumAlapavAlapallavavaraMkuradharA vicitta maNirayaNasurabhikusumaphalabharabhariyanamiyasAlA ahiyaM nayaNamaNanivvuikarA amayarasasarasaphalA sacchAyA sappabhA sassirIyA saujjoyA pAsAiyA daMsaNijjA abhirUvA paMDirUvA / tesi NaM ceiya. rukkhANaM uvari aTTa maMgalagA jhayA chattAichattA / tesi NaM ceiyarukkhANaM purao patteyaM pattayaM maNipeDhiyA paNNattA / tAo NaM maNipeDiyAo aTTa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, cattAri joyaNAI bAhaleNa, savvamaNimaIo acchAo jAva pddiruubaao| tAsiNaM maNipeDhiyANaM uri patteyaM patteyaM mahiMdajjhae papaNate / teNaM mahiMdajjhayA saSTuiM joyaNAI uThaM uccatteNaM, joyaNaM uvveheNaM, joyaNaM vikkhaMbheNaM, vairAmayavaTTalaTThasaMThiyasusilihaparigha masupaiTriyA vilitA aNe. gavarapaMcavaNNakuDabhisahassaparimaMDiyAbhirAmA bAu<
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ lkssmiipur purakhariNI paNNatA / tAo NaM NaMdAo pukkhariNIo egaM joyaNalayaM AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNAI vikkha bheNaM, dasa joyaNAI uvvehe NaM, acchAo jAva vaNNao appegaiyAo pagae udagaraseNa paNNatAo / patteyaM patteyaM paumavaraveiyo parikkhittA patteya pattaya vrnnsNddprikkhitaa| tAsi NaM NaMdANaM pukkhariNI NaM tidisiM tisovANapaDirUvagA pnnnntaa| tisovANapaDirUvagANaM vaNNao, toraNA jhayA chattAicchattA // sU0 74 // chAyA-teSAM khalu stUpAnAM purataH pratyekaM pratyekaM maNipIThikA prajJaptI / tAH khalu maNipIThikAH SoDazayojanAni AyAmaviSkambheNa, aSTa yoja. nAni bAhalyena, sarvamaNimayyo yAvat pratirUpAH / tAsAM khalu maNipITikAnAmupari pratyeka pratyeka caityavRkSaH prjnyptH| te khalu caityakSAH aSTAra 'tesi NaM thUbhANaM purao patroya poya" ityAdi / sUtrArtha-(tesi NaM thUbhANaM purao pattaya 2 maNipeDhiyA paNNattA) ina stUpoM ke Age pratyeka stUpa ke eka eka maNimayI pIThikA kahI gaI hai. (tAoga maNipeDhiyAoM solasa joyaNAI AyAmavikkha bheNa', aTThanoyaNAI vAhalleNa sacamaNimahao jAva paDiruvAo) ye saba maNipIThikAeM AyAma evaM vistAra kI apekSA solasa2 yojana kI hai evaM moTAI meM ye saba ATha2 yojana kI hai, ye saba sarvathA maNimaya haiM yAvat pratirUpa haiN| (tAsi Na maNi peDhiyAo uri patteya patteya ceiyarukkhe paNane) una pratyeka maNipIThikAo ke Upara 'tesi NaM thabhANaM purao pattaya pattaye' ityAdi / sUtrArtha-tesi Na thUbhANaM purao pageyaM2 maNipeDhiyA paNNattA mA pAnI sAme dareke dareka stUpanI sAme eka eka maNimayI pIThikA kahevAmAM AvI che. (tAo NaM maNipeDhIyAo solasajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, aTThajoyaNA vAhalleNaM savyamaNimaIo jAba paDiruvAo) 2 madhI mANudhIsammA AyAma ane vistAranI apekSAe seLa jana jeTalI che.-ane sthUlatA-moTAImAM A badhI ATha jana jeTalI che. A badhI saMpUrNataH maNinimita che yAvat pratirUpa che. (tAsi NaM maNipeDhiyAo uri patteyaM patneya ceiyarukkhe paNNa) te hare 424
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 74 stUpavarNanam 507 yojanAni Urdhvamuccatvena, arddha yojanam udvedhena, dve yojane skandhAH, arddha yojana viSkambheNa, par3a yojanAni viDimAH, bahumadhyadezabhAge . aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa, sAtirekANi aSTa yojanAni sarvAgreNa mjnyptaaH| teSAM khalu caityavRkSANAm ayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-vajramayaH mUlarajatasupratiSThitaviDimAH riSTamayavipulakandavaiDUryaruciraskandhAH sujAtavarajAtarUpaprathamakavizAlazAlAH nAnAmaNimayaratnavividhazAkhAprazAkhavaiDUrya patratapanIyapatravRntAH jAmbUnadaraktamRdukasukumAramavAlapallavavarAGkuradharA eka2 caityakSa kahA gayA hai| (teNa ceiyarukkhA aTThajoyaNAI uDu uccattaroNa') ye caityakSa ATha ATha yojana kI UMcAi vAle haiM (addhajoyaNa uvveheNa do joya. NAI khadhA, addhajoyaNa vikkha bheNa, chajoyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe, imakA- udvadha Adheyojana kA hai arthAt inakA mUlabhAga jamIna meM Adhe yojana taka nIce gayA huA hai. inakA skandhabhAga do2 yojana kA hai. inake madhyabhAga kI urdhvagata zAkhAe chahachaha 2yojana kI haiM (aTThajoyaNAI AyAmavikkha bheNaMsAiregAI ajha joyaNAI sanaggeNa paNNattA) inakI-viDimAoM kA AyAma * aura vistAra ATha ATha yojana kA hai. tathA ye sarvAgra kI apekSA se-caityakSa ke sarvoparibhAga kI apekSA se kucha adhika ATha ATha yojana ke haiN| (tesi NaM ceiyarukkhANaM imeyArUve vaNNAvAse paNNatte) ina caityavRkSoM kA varNAvAsa isa prakAra se kahA gayA hai-(taM jahA-cayarAmayamUlarayaNasupaiTTiyaviDimA, riTThAmayaviulakaMdaveruliyaruirakhaMdhA, sujAyavarajAyakhvapaDhamagavisAlasAlA NANAbhalipInI 852' me me zaityakSa 4DavAya cha. (teNaM ceiyarUkkhA - aTThajoyaNAi ur3a uccatroNaM) L zaityakSA 8 yona. resI yAstu cha. (addhajoyaNaM unheNaM do joyaNAI khadhA, addhajoyaNaM, vikkha bheNaM. chajoyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe) abhI ve apAyAna / cha-meTale bhne| mULabhAga jamInamAM ardhAjana sudhI-be gAu sudhI nIce pahoMcele che. emane radhabhAga be janana che, emane vistAra ardhAyejana jeTaluM che. emanA madhyabhAganI GandmAmA cha yonikSI cha.. (ajoyaNAI AyAmavikkha bheNa, sAi. regAI ajoyaNAi sadhaggeNaM paNNattA) memanA-viumA-mAnA-mAyAma mane vistAra ATha jana jeTalA che. temaja e sarvAgranI apekSAe-caityavRkSanAsapari mAnI apekSAthI 218 yA4na 42ta saDaka vadhAre cha. (tesi Na ceiyarukkhANa imeyArUve vaNNAvAse paNNatte) L zaityakSA vAsa 2 pramANe vAya cha. . (ta. jahA vayarAma yamUlarayaNasupai hiyaviDimA,riTThAmaya viulakaMdaveruliyaruhara
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapranIyasUtre vicitramaNiratnasurabhikusumaphalabharabhRtanatazAlA adhikaM nayanamanonirbatikarAH amRtarasasarasaphalAH sacchAyAH samabhAH sazrIkAH sodyotAH prAsAdIyA darzanIyA abhirUpAH pratirUpAH / teSAM khalu caityavRkSANAm upari aSTASTa maNimayarayaNavivihasAhappasAhave ruliyapattatatra NijjapattaviTA) ina caityavRkSoM ke mUlabhAga vajraratnamaya haiM. viDimA - inake madhyabhAga se Upara kI aura nikalI huI sundarAkAra vAlI zAkhAe~ rajatamaya haiM inake kanda vizAla aura riSTaratna maya 'skandha inake veDUrya ratnamaya hai aura manohara haiM. inake skandhoM kI zAkhAe~ vizAla evaM zobhanajAtIya suvarNa kI banI huI haiM. inako zAkhAe~ eva prazAkhAe' aneka prakAra ke maNiyoM evaM ratnoM kI banI huI haiM. inake patra vairya ratnamaya hai. patroM ke vRnta- DanTala tapanIyasvarNasya haiM (jaMbUNayarattama uyasukumAlapatrAlapallavavaraMkura dharA, vicittamaNirayaNa surabhikusumaphalabharabhariyana miyasAlA, ahiyaM nayaNamaNanivyuhakarA amayarasasarasaphalA) jAmbUnada nAmakaviziSTa suvarNa ke, komala,, lAla, sukumArasparzavAle inake pravAla hai, pallava haiM, aura prathamadbhidyamAna aGkura haiM / inakI zAkhAeM aneka prakAra ke maNiyoM ke evaM ratnoM ke sugaMdhita puSpoM se evaM phaloM se khUba ladI huI haiM. ataeva namrIbhUta haiM. netro ko evaM manako ye vRkSa bahuta Ananda, dete haiM. amRtarasa ke jaisA rasa inake phaloM meM bharA huA hai ( sacchAyA, sappabhA, sassirIyA, sau joyA, pAsAIyA, daMsaNijjA, abhirUvA paDi vA ) inakI chAyA baMDI sundara kharauMdhA, sujAyavarajAya rUdapar3hamaga visAlasAlA. NANAmaNimayarayaNaviviha sAhappasAhave ruliyapattatavaNijjapattavidyA) yA bhaityavRkSAnA bhUja lAga varatnabhaya che. viDimA--emanA madhyabhAgathI uparanI tarapha nIkaLelI sundarAkAravALI zAkhAe rajatamaya che. emanA kaMdA vizALa ane riSTharatnamaya che. skaMdha emanA vaiDU ratnamaya che ane manahara che. emanA skadhAnI zAkhAe vizALa che, ane zAbhanajAtIya suvarNanI banelI che. emanI zAkhAe temaja prazAkhAe ghaNI jAtanAM mahli ane ratnAnI anelI che. emanAM pAMdaDAe ve ratnamaya che. pAMdaDAonAM vrate (hIM TAMgo tapanIya suvarNabhaya cha. (jaMbUNayarattama uMya sukumAlapavAlapallavavarakaradharA, vicittamaNirayaNasurabhikusumaphalabharabhariyana miyasAlA, ahiya: nayaNamanicikarA amayarasa saMrasaphalA) yUnaH nAmanA vizeSa suvarNunA, suDIbhaNa, sAsa, suThubhAra sparzavANA khebhanA avAMso cha; yadAva che ane. prathama * huubhidhamAna aMkura che ... emanI zAkhAe ghaNI jAtanA maNie ane ratnAnAM sugadhita puSpothI ane phaLeAthI khUba vyAsa thai rahI che. ethI nagna thaI rahI che. netrAne temaja manane e vRkSeA mahuja AnaMda Ape che. emanAM faLAmAM abhRteSu.2sa larelu cha. ( sacchAyA, sappabhA, sassirIyA, saujjoyA, pAsA - 508
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA su74 stUpavarNanam 509 maGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi teSAM khalu caityavRkSANAM purataH pratyekaM pratyekaM maNipIThikA prajJaptA / tAH khalu maNipIThikA: aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa catvAri yojanAni bAhalyena, sarva maNimayya: acchA yAvatpratirUpAH / tAsAM khalu maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM mahendradhvajaH prajJaptaH / te khalu mahendradhvajAH paSTi yojanAni Urdhvamuccatvena yojanamudvedhena, yojanaM viSkambheNa, vajramayavRtta laSTasaMsthitasuzliSTaparighRSTasRSTasupratiSThitAH hai, per saat ast nirmala hai. vaDe suhAvane lagate haiM, udyota sahita haiM, prAsAdIya haiM darzanIya haiM, abhirUpa haiM aura pratirUpa haiM ( tesi NaM veiyaru'kkhANaM ucariM aTThamaMgalagA jhayA chattAicchatA) inacaityavRkSoM ke Upara ATha maMgalaka haiM, dhvAjAe haiM, aura chatrAticchatra haiM ( tersiNaM ceiyarukkhANaM purao panteyaM2 maNipeDiyA paNNattA) una caityavRkSoM ke sAmane eka eka maNipIThikA hai (tAo NaM maNipeDhiyAo aTTanoyaNAI AyAmavikrameNaM, cattAri joyaNAI bAhalleNaM, sannamaNimaIo, acchAo jAna paMDikhyAo) maNipIThikA AyAmavistAra kI apekSA ATha ATha yojana kI haiM, inakI sthUlatA cAracAra yojana kI hai. ye saba sarvathA maNimaya haiM, acche haiM yAvat pratirUpa haiM / (tAsi NaM maNipeDhiyANa uvariM patteyaM2 mahiMdajjhae paNNatte) una pratyeka maNipIThikAoM ke Upara ekara mahendra dhvaja kahA gayA hai (teNa ma hiMdajhayA sadvi joyaNAI u uccaroNa, joyaNa utreNa, joyaNa' vikkhabheNa, rAmaThiya khusiliGa parighaTTamahamupaiDiyA visihA aNegavara paMcava IyA, dasaNijA, abhiruvA paDivA) zebhanI chAyA maDuna sArI che, omanI prabhA bahuja nirmaLa che. ee khUba ja sAhAmaNA lAge che. udyota sahita che, prAsAdIya che, irzanIya cha, ali35 cha, bhane prati35 che. (tesi NaM cehayarukkhANaM ucariM aTTamaMgalagA jhayA chattA icchattA) se caityavRkSAnI upara ATha ATha maMgalI cha, dhvnlo| che ane chatrAtirachatro che. (tesi NaM ceiyarukkhANaM purabho patteyaM2 maNiper3hiyA paNNattA) se caityavRkSonI sAme the ye bhaNipIThiche (tAo NaM maNipeDhiyAo aSTu jogaNAI AyAma vikkha bheNa cattArijoyaNAi bAhalleNa, savvamaNimaIo, acchAo jAva raDi ruvAo) meM bhaNicItipramo AyAmavistAranI apekSAye ATha ATha yonanI hai. gobhanI sthUlatA-moTA - yAra yojane bheTala cha, me aghI sarvathA bhaNibhaya che, che che, yAvat pratijJaya che (tAsi NaM maMgiper3hiyANaM uvariM patteya2 mahiMdajjhae patte) tere re! mIiAiyonI upara bhe zo! mahendradhvana hevAya cha. (teNaM madijjhayA saTThi joyaNAi uDDa uccatteNaM, *
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 rAjapraznoyasUtre viziSTA anekArapaJcavarNakuTabhIsahasraparimaNDitAbhirAmAH vAMtobUtavijaya vaijayantI patAkAH chatrAticchatrakalitAH tur3A gaganatalAbhila mAnazikharAH pAsAdIyAH 4 / teSAM khalu mahendradhvajAnAmupari aNTApTa maGgalakAni, dhvajAH, chanoticchantrANi / teSAM khalu mahendradhvajAnI purataH pratyekaM pratyekaM nandA UNakuDabhisahassaparimaMDiyAbhirAmA) mahendradhvajAe pratyeka sAThara yojana kI UMcI haiM, inakA udha eka yojana kA hai. eka yojana kA inakA vistAra hai. se laya mahendra dhvajAeM vajraratna kI banI huI hai. inakA vRna-gola hai, aura manojJa hai. ye saba susaMbaddha haiM, kharazANa) se ghise gaye pASANa khaNDa kI taraha the pranIta hotI haiM. sukumArazANa se cikane kiye gaye prastarakhaNDa kI baraha ye mAlUma paDatI haiM ye apane sthAna se jarA sI bhI nahIM cala sakatI hai, ataH susthira haiM. anya dhvajAoM kI apekSA ye saba dhanazreSTha haiM 2 laga anya aura choTI2 pAMcavoM kI sahasrapatAkAoM se muzobhina hai, ataeva (viliTThA) abhirAma-manojJa hai (vAuddhayavijayavejayaMti paDAgA chattAhacchattakaliyA, tuMgA, gagaNatalamabhilaMghamANa siharA, pAsAIyA. 4) vAyu se kApita vaDIra aura dhvajAeM evaM laghudhvajAe. inameM haiM chatroparisthApyamAna chatroM se the yukta haiM, ucca haiM ataeva inakI zikhareM-agrabhAga-AkAzatala ko ullaMghana karatI huI ke samAna pratIta hotI haiM, isa taraha ye saba joyaNaM unveheNaM, joyaNa vikhaMbheNaM vairAmaya-vala?-saMThiya-susiliTTha parighaTTamahasupaiTThiyA visiTThA aNegavara paMcavaNNakuDabhisahassaparimaMDiyAbhirAmA) A mahendradhvajAothI dareke dareka mahendradhvajA 60 jana jeTalI UcI che. emane udvedha eka jana jeTaluM che ane vistAra paNa eka ejanano che. A badhI mahendradhvajAe vajIratnanI banelI che. emane AkAra vRtta-goLa che ane maneNa che. e badhI susaMbaddha che. eo paththarane lIsA karavAnA yaMtrathI ghasIne lIsA banAvelA pASANakhaMDanI jema lAge che. yaMtrathI lIsA banAvelA prastarakhaMDanI jema te sarasa lAge che. e pitAnA sthAna parathI saheja paNa khasI zakatI nathI. eTalA mATe susthira che. bIjI dhvajAo karatAM A dhvajAo zreSTha che. A badhA je bIjI nAnI nAnI pAMyavANI sahulayatAmAthI suzAmita 2 mett| bhATa (visiTTA) malirAmabhanAI cha. (vAuddhayavijayavejayaMtIpaDAgAchattAicchattakaliyA, tuMgA, gagaNatalamabhilaMghamANasiharA, pAsAIyA4) samanAmA pavanaDe 4pita thatI mATI maTI anya davAo ane laghuSyajAo che. eo chatraparisthApyamAna chatrothI yukta cha, Bthya cha, methI samanA ! zamaza-mayamAgo-mAsane mojatA dAge cha.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ taar.74 stUpavarNanam 511 pukkhariNI prajJaptA / tAH khalu nandAH puSkariNyaH eka yojanazatam AyAmena paJcAzadyojanAni viSkambheNa, daza yojanAni udbadhena, acchA yAvad varNakaH, apyekikA prakRtyA udakara sena prajJatAH / pratyakA pratyeka padmavedikAparikSiptA, pratyeka pratyeka vanakhaNDaparikSitA / tAsAM khalu nandAnAM puSkariNInAM tridizi trisopAnapratirUpakANi prajJaptAni / trisopAnapratirUpakANAM varNakaH toraNAni dhvajAH chatrAticchatrANi // 074 || : dhvajAeM prAsAdIya yAvat pratirUpa haiM. (tesi Na mahiMdajjhayANa uvari zra maMgalagA jhayA chattAicchattA) ina mahendradhvajoM ke Upara ATha maMgalaka haiM, dhvajAe haiM aura chatrAticchatra haiM. (te siNaM majjhimANaM purao pattayaM patteyaM naMdA kkhariNI paNNattA) una mahendradhvajoM ke Age eka eka nandAH puSkariNI hai. (tA o NaM NaMdAo pukkhariNIo egaM joyaNasaye AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM, dasajoyaNA vikkhabheNaM, acchAo jAva vaSNao appegaiyAo pagae udagaraseNa paNNattAo ) ye nandA puSkariNiya AyAma kI apekSA eka sau yojana haiM, tathA vistAra kI apekSA 500 yojana kI baDI svaccha haiM, inameM se kitaneka nandA puSkariNiyoM meM svabhAvataH pAnI hI bharA hai ( patte 2 umavara veivA parikkhittA patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhittA) tathA pratyeka nandApuSkariNI padmavaravedikA se pariveSTita haiM aura vanaDa se ghirI huI haiM (tAsi NaM NaMdANa pukkhariNINa tidisi tisovANapaDiruvagA paNa ina dApuSkaraNiyoM kI tauna dizAoM meM zreSTha tIna sopAnoM kI yA prabhAai yA madhI vanlagyo AsAhIya yAvat prati3 che. (tesiMNa mahiMdajhayANa vari agalA jhayA chattA icchattA) : mahendradhvananI upara ATha yA bhgaao| cha, dhvanlamo cha bhane chatrAticchtro che. (tesi NaM mahiMdajjhayANa purao pattaya patteya naMdA pukkhariNI paNNattA) se mahendradhvanenI sAbheo me nahAyuSTha zizuI che. (tAo NaM NaMdAo putrakhariNIo evaM joyaNasya AyAmeNa paNNAsaM joyaNAi vikkha bheNaM, dala joyaNAI, vikkhaMbheNa acchAoM jAva vaNNao appegaiyAo pagaIe udgara seNa paNNattAo me nahAyuSNTuriNIbhyo mAyAbhanI apekSAe ekasesa ceAjananI che. temaja vistAranI apekSAe 500 ceAjananI che, ekadama svaccha che, emAMthI keTalIka nA puSkariNIomAM svabhAvikarIte pANI larelu 4 2 cha. (patteyaM 2 paumavara veiyAparikkhittA pattaya2 vaNasaMDaparivikhattA) te hare hare nahAyuSDa riDI padmavazvehiathI pariveSTita cha bhane vanabhaDathI vITajAyesI che. (tAsi NaM NaMdANaM pukkhariNI Na tidisiM tisovANapaDivagA paNNattA) mA nahAyuNDariNImonI na dizAbhobhAM trazu uttama sopAna 3 *
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre TIkA-'tesi NaM thUbhANaM' ityAdi teSAM khalu stUpAnAm ekaikasya stRpasya purataH agre pratyeka pratyekama ekaikA maNipIThikA maNimayI vedikA prjnyptaa| tAH khalu maNipITikAH SoDaza 2 yojanAni AyAmavika meNa, aSTa 2 yojanAni bAhalyena sthaulyena, sarvamaNimayaH sarvAtmanA maNimayyo yAvat prtiruupaaH| yAvatpadena-lakSNAH ghRSTA mRSTAH nIrajaso nirmalAH nippaGkAH niSkaGkaTacchAyAH sapramAH sazrIkAH sodhotAH prAsAdIdhA darzanIyA abhirUpAH 'iti saMgRhyate / arthastve pAM pUrvavad bodhyaH / tAsAM khalu maNipIThikAnAmU upari akaikasyA maNipIThikAyA upari pratyeka pratyekam ekaikaH caityavRkSaH prajAtaH / te khalu caityakSAH aSTa 2 pAktiyAM haiM / (tisovANapaDikhvagANa vaNNao toraNA jhayA chattAicchattA) ina tIna 2 sopAnoM kI paMktiyoM kA yahAM varNana karanA cAhiye ina trisopAna matimrUpakoM ke Age toraNa haiM, toraNoM para dhajAe~ hai, evaM chatrAticchatra haiN| TIkAtha-ratapoM meM se eka eka stUpa ke Age eka eka maNImayI vedikA kahI gaI haiM. yaha pratyeka maNimayI vedikA labAI cauDAI meM 16-16 yojana kI aura apanI sthalatA meM-moTAI meM 8-8 yojana kI haiM. ye saba vedikAe~ sarvathA maNimaya haiM. yAvat pratirUpa haiM. yahAM yAvat zabda se "lakSaNAH, ghRSTAH, mRSTAH, nIrajasaH, nirmalAH, niSpaGkAH, niSkaMkaracchAyAH, samabhAH, sazrIkAH sodhotA.. prAsAdIyAH, darzanIyAH abhirUpA:" isa pAThakA grahaNa huA hai ina padoMkA artha pahile likhA jA cukA hai| ina maNipIThikAoM ke Uparapratyeka maNi pIThIkA para-eka2 caityakSa kahA gayA hai. ina caityakSoM kI U~cAI pati cha. (tisovANapaDirUvagANaM vaNNao toraNA jhayA chattAicchattA) , A traNe sapAnapaMktionuM varNana ahIM A pramANe karIe chIe. A traNa pAna pratirUpakenI sAme toraNe che, toraNo upara davAo che ane chatrAhicchatro che. * " TIkAtha-stupamAMthI dareke dareka stUpanI sAme eka eka maNimayI vedikA kahevAya che. A dareke dareka maNimayI vedika laMbAI coDAImAM 16-16 yojanA jeTalI ane skUlatA-moTAI-mAM 8, 8 jana jeTalI che. A badhI vedikAo sarvathA bhArAbhaya cha yAvata prati35 cha. mI yAvat zapathI 'lakSNA:; ghRSTAH, mRSTA nIrajaso nirmalA: niSpaGkAH, niSkaMkaTacchAyAH, samabhAH, sazrIkAH sodhotAH prAsAdIyAH, darzanIyAH abhirUpA' mA pani sAha thye| cha. 2mA padane artha pahelAM spaSTa karavAmAM AvyuM che. A maNipIThikAonI upara dareke dareka maNipIThika upara eka eka gautyakSa kahevAya che. A darekedareka zaityavRnI
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 74 stUpavarNanam yojanAni Urdhvam uccatvena, ayojanam udvedhena bhUmigatamUlabhAgena ca vijnyeyaaH| tathA-teSAM caityavRkSANAM skandhA: mUlapradezAdArabhya zAkhA'vadhikA vRkSamAgAH dve rayojane yojanadvaya 2 pramANAH vijJeyAH, skandhAH punaH addhiyojanaM viSkambheNa bAhalyena santi / tathA teSAM caityakSANAM bahumadhyadezabhAge viDimA= urdhvagatazAkhAH SaD 2 yojanAniSaDyojanapramANAH vijJeyAH, tA biDimAH yojanAni-aSTayojanapramANA AyAmaviSkambheNa, tathA-sarvAgreNa caityavRkSa sarvoparibhAgAvacchedena tA viDimAH sAtirekANi sAdhikAni aSTa yojanA vijJeyAH / evaMrUpAste caityavRkSAH prajJaptAH-prarUpitA / teSAM khalla caityavRkSANAm ayametadrUpa: vakSyamANaprakArako varNAvAsAvarNanaparaH padasamrahaH prajJAnaH, tadyathA--vajramayamUlarajatasupratiSThitaviDimA:--catramayAni==vajraratnamayAni mUlAni bhUmeruparisthitA bhAgA yeSAM te vajramayamUlAH, tathA-rajatAH-rajatabhayyaH supratiSThitA:-sundArAkAreNa sthitAH viDimA bahumadhyadezabhAgApratyeka kI ATha 2 yojana kI hai. tathA udvedhabhUmigatamUlabhAga kI apekSA-se ye pratyeka Adhe 2.yojana ke haiM. ina caityavRkSoM ke skandha-mUlapradeza se lekara zAkhAtaka vRkSabhAga do 2 yojana ke haiM, tathA inakA pratyeka kA bAhalya Adhe-yojana kA hai. ina caityavRkSoM ke bahumadhyadezabhAga meM urdhvagata zAkhAe~ hai, ve 6-6 yojana kI pramoNavAlI haiM sarvAgra kI apekSA arthAt vRkSa ke Upara saba aura phailane kI apekSA-se ye viDimAeM kucha adhika ATha yojana kI hai| isa varNana ke atirikta ina caityavRkSoM kA aura varNAvAsa isa prakAra se kahA gayA hai-ina caityavRkSoM ke mUla-bhUmi ke Upara vAhara rahe hue bhAga-catraratna ke bane hue haiM. tathA viDimA-inake madhyabhAga se Upara kI ora nikalI huI zAkhAe~ rajatamaya haiM, aura sundara AkAravAlI UMcAI ATha jana jeTalI che tathA uddhavabhUmigata mUla bhAganI apekSAe ee darekedareka ardhA jananA che. A caityavRkSonA skaMdha mUla pradezathI mAMDIne zAkhA- vadhika vRkSa bhAga makhe jana jeTalA che. tathA ene vistAra ardhA ejana jeTalo che. A caityavRnA baha madhyadeza bhAgamAM urdhvagata zAkhAo che, te zAkhAo 6, 6 jina jeTalI che. tathA AyAma vidhvaMbhanI apekSAe eo ATha ATha jana jeTalI pramANavALI che. sarvAgranI apekSAo eTale ke vRkSanI uparanA badhA vistAraphelAva-ne daSTi samakSa rAkhIne vicArIe te e viDimAo ATha ejana karatAM saheja vadhAre che. A varNana sivAya A caityavrukSene varNavAsa A pramANe che-A varNana sivAya A rautmavRkSo mULa-bhUminI upara bahAra nIkaLelA-bhAga-vajaratnanA banelA che. tathA viDimA-emanA madhyabhAgathI uparanI tarapha nIkaLelI zAkhAo rajatamaya che,
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre. bacchedena urdhva vinirgatAH zAkhA yeSAM te rajatasupratiSThitaviDimAH, tataHpadadvayasya karmadhArayaH, vajraratnamayamUlayuktAH bahumadhyadezabhAgordhvavinirgata.. rajatamayamundarAkArazAkhAvantazcetyarthaH / tathA riSTamayavipulakandaveDryAH= vaiDUryaratnamayAH rucirA: manoharA: skandhAH yeSAM te-vaiDUryaruciraskaMdhAH, tataH padadvayasya karmadhArayaH / tathA-sujAtavarajAtarUpaprathamakavizAlazAlA:sujAtaMyobhanajAtIyam, ataeva varaM zreSTha yadu jAtarUpaM suvarNa, tanmayAH prathamakA AdhAH-taruskandhasaMjAtAH vizAlAH zAlA: zAkhA yeSAM te tathA uttamajAtIyazrepTasuvarNamayaskandhotpannapizAlazAkhAvanta ityarthaH / tathA---nAnAmaNimayaratnavividhazAkhApazAkhAvaiDUryapatratapanIyapatrantAH -- haiM inake kand-bhUmigata bhAga-riSTaratnamaya haiM evaM bahuta vizAla hai. inake skandha vaiDUryaratnamaya haiM. evaM manohara hai| inakI Adha vizAla zAkhAe~skandha kI zAkhAe~ zobhana jAtIya zreSTha suvarNa kI hai| inakI zAkhA aura prazAkhA anekavidha maNiyoM ke evaM nAnAvidha ratnoM ke haiN| ataH / ye aneka prakAra kI haiN| inake patra vaiDUrya ratnamaya haiM, patroM ke dRntasuvarNamaya haiM inake pravAla-kopala, pallava-patra, aura varAGkura zreSThaaGkura ye sava jAmbUnada nAmaka sone ke bane hue haiM, lAlavarNa ke hai, evaM komala haiM saba se prathama zAkhA meM se jo nikalate haiM ve aGkura, kucha2 patrabhAga jinameM prakaTa ho jAtA hai ve pravAla aura jinameM patrabhAva pUrNarUpa se prakaTa ho jAtA hai vaha pallava hai inakI zAkhA aneka prakAra ke maNiyoM evaM ratnoM ke sugaMdhita puSpo se evaM phaloM se bharI huI haiM. ataeva ye saba nIce kI ora jhukI huI haiM. ye saba ke saba adhikarUpa se netra aura mana ane suMdara AkAravALI che. emanA kaMda-bhUmigata bhAga-riSTharatnamaya che ane bahuja vizALa che. emanA che viCya ratnamaya che. ane manahara che. emanI AdyavizALa zAkhAo-dhanI zAkhAo -zobhana jAtIya suvarNanI che. emanI zAkhAo ane prazAkhAo aneka vidhamaNie ane nAnAM vidha ratnanI che. ethI e aneka prakAranI che. emanAM pAMdaDAo zaiDUryaratnamaya che. pAMdaDAonA vRnta-suvarNamaya che. memanA pravAsa-paNI-58eq-patra mane pasaM2zreSTha ma2 (4) mA ii aniy. nada nAmaka suvarNanA banelAM che. lAlaraMganA che ane kemaLa che. zAkhAomAM je sau prathama nIkaLe che te aMkura kaMIka kaMIka patrabhAva jemanA udubhavavA lAge che te pravAla ane jemAM patrabhAva pUrNarUpathI prakaTa thaI jAya che te pallava che. emanI zAkhAo aneka jAtanA maNio ane ratnanA sugaMdhita puSpothI ane phaLothI yukata che. ethI teo sarve nIcenI tarapha namelI che A badhI vadhAre paDatI netra ane manane sukha
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 74 stUpavarNa nam nAnAmaNiyyA anekavidhamaNyAtmikA:ratnAH mAnAvidharatnamayyo vividhA - anekaprakArikAH zAkhAH prazAkhAzca yeSAM te-nAnAmaNimayaratnavividhazAkhA. prazAkhA:-anekavidhamaNiratnamayavividhazAkhApazAkhApayuktA ityrthH| tathAvaidUryANi vaiDyaratnamayAni patrANi yeSAMte-vaiDUryapatrAH, vaiDUryaratnamayapatrayuktA ityarthaH / tathA-tapanIyAni svarNamayAni patrahantAni-patrabandhanAni yeSAM te-tapanIyapatravRntAH, svarNamayapatrabandhamayuktA ityrthH| tataHpadatrayasya karma dhAraye,-nAnAmaNimayaratnavividhazAkhAprazAkhetyAdighaTitaM padaM bodhyA / tathA jAmbUnadaraktamRdukasukumAramavAlapallavavarAduradharA:-jAmbUnadA jAmbUnadanAmakaviziSTasvarNamayAH, raktA:raktavarNAH mRdukA: komalA:-mRdukatvena dRzya.. mAnAH sukumArA komalasparzAH pravAlAH ISanmaulitapatrabhAvAH pallavA: pari pUrNaprathamapatrabhAvarUpAH varAGkurA-prathamamudbhidyamAnA arAsteSAM dhraa:-dhaarkaaH| tathA-vicitra maNiratnasurabhikusumaphalabharabhRtanatazAlA:-vicitrANAma aneka "prakArANAM maNInI ratnAnAM ca yAni surabhINi-sugandhIni-kusumAni-puSpANi phalAni ca, taiH bharam-atizaya yathA syAttathA bhRtA: paripUrNAH ata eva ntaa:nmriibhuutaaHshaalaa| skandhodagatazAkhA yoSAM te tathA-anekavidhamaNiratnamayasugandhita puSpa phalabhArAvanatazAkhAyuktA ityrthH| tathA adhikaM yathA syAttathA nayanamanonitikarA-nayanamanasoH sukhakarAH, tathA-amRtarasasamarasaphalA:amRtasya yo rasaH tasya samatulyo raso yeSAM tAni tathAbhUtAni phalAni yeSAM te tathA--amRtarasasamarasayukta phalayuktA ityrthH| tathA--sacchAyA:-- chAyayA sahitAH-cAkacikyayuktAH, ata eva-saprabhA-bhAyuktAH, tataekasazrIkA: zobhAsampannAH, sodhotA:-udyotena vastvantarapakAzanena sahitAH, sodhotA:-vastvantaraprakAzanasAmarthyayuktAH, prAsAdIyA darzakajanamanApramodajanakAH darzanIyAH-prekSaNIyAH, abhirUpAH sarvakAlaramaNIyAH, pratirUpA:ko sukhakara hai. inake phala amRta rasa ke tulya rasa se bhare hue hai ye sava catyavRkSa cAkacikyarUpa chAyAvAle haiM prabhAyukta hai zobhAsaMpanna haiM udyota vastvantara (anya vastu) ko prakAzita karanevAle prakAzaMse-sAhita haiM. darzaka jana ke mana ko. pramodajanaka haiM, darzanIya-prekSaNIya haiM abhirUpa-sarvakAla ramaNIya haiM aura pratirUpa-sarvottama haiM. ina caityakSoM ke Upara ATha ATha ApanArI che. emanAM phaLo amRtarasa jevAM rasathI bharelAM che. A badhA zaityavRkSo cAjyacikya rUpa chAyAvALA che, prabhAyukta che. bhAsaMpanna che. udyota-bIjI vastune prakAzita karanArA prakAzathI yukta che. jenArAonA manane pramudata karanArA che, dazanIya che, prekSaNaya che, abhirUpa-sarvakALa ramaNIya che ane pratirUpa-sarvottama che. A
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 - rAjapraznIyasUtre sarvottamAzca vodhyAH / tathA-teSAM gabalu caityakSANAm upari aSTATa-aSTASTa saMkhyakAni svastikAdIni maGgalakAni, dhvajAH chatrAticchatrANi ca vijnyeyaani| tepAM khalu caityakSANAm ekaikasya caityakSasya purataH agre pratyeka pratyekam ekaikA maNipIThikA prajJaptA / tAH khalu maNipIThikA; aSTa yojanAni-aSTa yojanapramANA AyAmaviSkaraNa, catvAri yojanAni-caturyojanapramANAH bAhalyena sthaulyona, sarvamaNimayyaH sarvAvayavena maNimayyaH acchA yAvat prati. rUpAzca bodhyaaH| tAsAM khalu maNipIThikAnAm upari ekaikasyA maNipIThi. kAyA upari pratyeka pratyekam ekaiko mahendradhvanaH mahendradhvajanAmako dhvaz2avizeSaH prajJaptaH / te khalu . mahendradhvajAH SaSTiM yojanAni-paSTi yojanapramANA acaM muccatvena, yojanam eka yojanapramANA: udvedhena-bhUmigatabhAgena, yojanamekayojanapramANAzca viSkambheNa sthaulyena, tathA mahendradhvajAH vajramayatta laSTasaMsthittamuzliSTaparipRSTamRSTasupratiSThitA:- tatra- vajramayAH = vajraratnamayAH vRttalaSTasaMsthitAH vatta vattalaM lapTa manojJa sasthita saMsthAnam AkAro yeSAM te tathA vartulamanoharAkAravanta ityarthaH, tathA-suzliSTA: susambaddhAH, parighRSTA:parighRSTA itra parighRSTAH khurazANayo ghRSTapASANakhaNDamiva pratIyamAnAH. svastikAdika maMgalaka haiM. dhvajAeM haiM evaM chatrAticchatra hai. inameM se pratyeka . caityakSa ke Age eka eka maNipIThikA hai, eka eka maNipIThikA kA AyAma aura viSkama ATha 2 yojana pramANa hai. inakI pratyeka kI sthalatA cAra yojana kI haiM. ye saba sarvathA maNimaya haiM svaccha haiM, yAvat pratirUpa haiM, eka eka maNipIThikA ke Upara eka 2 mahendradhvaja-mahendraH dhvaja nAmakA dhvaja vizeSa hai. ye mahendradhvaja 60 yojana taka U~ce hai. inakA udvadhabhUmigata bhAga-eka yojana pramANa hai. ye saba, vajraratnamaya haiM, gola haiM, aura manohara AkAravAle haiM / muzliSTa hai, parighRSTa hai-khurazANa se ghise. caityavRkSonI upara ATha ATha svastika vagere maMgalake che, davAo che, ane chatrAtichage che. A caityavRkSamAMthI darekedarekanI sAme eka eka maNipIThIka che. dareke dareka maNipIThikAnA AyAma ane viSka ATha ATha yojana pramANe jeTalA che. emanI darekedarekanI sthUlatA cAra cArjana jeTalI che. A badhA sarvathA maNimaya che, svaccha che. yAvat pratirUpa che. eka eka maNipIThikAnI upara eka eka mahendradhvaja mahendra dhvaja nAmaka davaja vizeSa che. A mahendradhvaje 60 ejana, jeTalA UMca . . cha. memanA havedhA-bhUmigata mAge-me yAna prabhAvAmA cha... mAyA 40 2tnabhaya cha. koNa cha, bhane bhanA2 maa||21|| cha. suniTa cha... pari 18 cha,.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rokA. sU. 74 stUpavarNanam 567 mRSTAH - kharazANayA ghRSTapApANakhaNDamiva pratIyamAnAH, mRSTAH - sRSTA iva mRSTAH - sukumArazANayA cikaNIkRta prastarakhaNDamiva pratIyamAnAH, supratiSThitAH ipadapi calanAbhAvAt susthirAH, vajramayAdisupratiSThitAntazabdAnAM vizeSaNasamAsaH / ata eva viziSTAH = anyadhvajApekSayA zreSThAH, tathA anekavara paJcavarNakuTa bhI sahasraparimaNDitAbhirAmAH - anekAH - anekaprakArikAH varAH=zreSThAH paJcavarNAHyA kuTabhyo=laghupatAkAH, tAsAM sahasreNa parimaNDitAH suzobhItAH ata eva - abhirAmAH = manojJA:, tathA - bAlodUta vijaya vaijayantIpatAkAH- vAtena utAH=kampitAH vaijayantyaH = bahaddhvajAH patAkAH = ghudhvajAzca yeSu te tathA pavanakampitavaijayantIpAyuktA ityarthaH tathA chatrAticchatrakalitAH chatro paristhAdhyamAnacchatrairyuktAH tuGgAH-uccAH, ataeva gaganatalAbhilaGghamAnazikharAH gaganatalam=AkAzatalam abhilaGghamAnAni = udgacchanti iva zikharANi yeSAM te tathA-AkArAtalasparzi zikharayuktA mAsAdIyA yAvat pratispA va bodhyaaH| gaye patthara kI taraha eka se haiM, aura sukumAra zANa se cikane kiye gaye patthara kI taraha cikane haiM, apane sthAna se jarA bhI nahIM cala sakane ke kAraNa supratiSThita haiM, aura isI se ye susthira haiM / anya dhvajAoM kA apekSA inhI saba kAraNoM ko lekara ye zreSTha kahe gaye haiM / ye saba mahendradhvaja aneka hajAroM choTI 2 sundara dhvajAoM se maNDita haiM. ataeva baDe suhAvane lagate haiM, inameM jo vijaya vaijayantI bRhaddhvajAe (baDIdhvajAeM) aura laghu dhvajAe~ (choTI dhvajAe~) lagI huI haiM. ve vAyu se kaMpita hone para baDI manojJa pratIta hotI haiM / ina saba ke Upara chatrAticchatra-chatroM ke Upara bhI chatra lage hue haiM ye tuGga ucca haiM / ataeva aise mAlUma paDate haiM ki mAnoM inake agrabhAga gaganatala ko hI ullaGghana kara rahe haiM ityAdi Age - paththarAne lIsA karanArA maMtrathI ghaselA paththara jevA lIsA che. peAtAnA sthAna uparathI saheja paNa calita thatA nathI eTalA mATe te supratiSThita che ane ethI ja te susthira che. khIjA dhvajonI apekSAe A badhA kAraNeAthI ee zreSTha kahevAya che A badhA mahendro ghaNI sekaDA nAnI nAnI sudara dhvajAothI mati che. ethI ee khUbaja ramya lAge che. emanAmAM je vijaya naijayaMtI mahatlR dhvajA (mATI dhvajAe) ane laghujAe (nAnI dhvajAe) che. te pavanathI pita thaI te ekadama ramya lAge che. A badhAnI upara chatrAti MtrA chatrAnI upara paNa chatro che. ee tuMga-uMcA che. ethI AkAzane emanA agrabhAgA oLaMgatA hoya tema lAge che.. zeSa madhu sthana bhUsArtha nevuna che. nahA puNDarizrIgonA vArjunamAM ? 'acchAo
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1018 rAjapraznIyasUtre tathA-tepo khalu mahendradhvajAnAmupari aSTATa-aSTASTasaMkhyakAni svastikAdIni maGgalakAni, dhvajAH, channAticchatrANi ca bodhyaani| tathA- teSAM khalu mahendra. dhvajAnAmekaikasya purataH agre pratyekaM pratyekara ekaikA nandA-nandAbhidhAnA puSkariNI vijnyeyaa| tAH khalu nandAH puSkariNyaH ekaM yojanazatam-ekazata. yojanapramANA zrAyAsena yeNa, paJcAzad yojanAni-paJcAzadyojanapramANA viSkambheNa-vistAreNa, daza yojanAnidazayojanapramANAH udvedhena gAmbhIryeNa, tathA-acchA yAbad varNakaH-yAvatpadena-lakSaNAH rajatamayakUlA ityAdirUpo varNakagranthaH paJcapaSTitamamakto bodhyA, yAvat-tAsu nandAsu puSkariNISu madhye apyekakA katipayAH prakRtyA-svabhAvena udakarasena jalAsvAdena yuktAH prjhtaaH| tathA-tAsu nandApuSkariNISu pratyekaM pratyekam ekaikA puSkariNI pAyaravedikAparikSiptA: padmavara vedikAbhiH pariveSTitA, padmavaravedikAvarNanamekasaptativamasUtre'valokanIyam / tathA-pratyekaM pratyekaM nandA puSkariNI vanapaNDaparikSiptAbanasamUhapariveSTitA ca vodhyaa| vanapaNDavarNanaM dvApaThisUtrata ArabhyASTa paSTitamasutraparyantaM vilokanIyam, tathA-tAsAM khalu nandApuSkadirigonAm ekaikasyA nandApuSkariNyAH tridizi-diktraye triptopAnapratirUpakANi-trayANAM sopAnAnAM samAhArastrisopAna=sopAnapatitraya, tasya bahutve trisopAnAni, tAnyeva pratirUpakANi viziSTa rUpayuktAnIti trisopAnapratirUpakANi viziSTarUpayuktAni lopAnapatitrayANi, prajJaptAni / trisopAnapratirUpakANAM varNakAvarNanapadasamUho dvAdazamUtroktayAnavimAnavarNanagatapadasamUhavad bodhyH| tathA-teSAM trisopAnapratirUpakANAM purovartIni toraNAni, toraNopari vidyamAnA dhvajAzchatrAticchatrANi ca pUrvavad bodhyAnIti // mU0 74 // kA aura saba kathana mUlArtha ke jaisA hI haiM / naMdA puSkariNiyoM ke varNama meM jo (acchAo jAva vaNNao) yaha "jAva" pada AyA hai usase yahAM 'lakSNAH rajatamayakUlAH' ityAdirUpa varNana pATha liyA gayA hai yaha pATha 65 ve sUtra meM AyA haiM, padmavaravedikA kA varNana 71 veM sUtra meM kiyA gayA hai| vanapaNDa kA varNana 62 veM satra se lekara 68 veM sUtrataka kiyA jAva vaNNao' 'jAva' 56 pAva cha. methI mI "lakSNAH rajatamayakUlA:' vagere rUpa vaka pAThane saMgraha samaja joIe. A pATha 65 mA sUtramAM Avela che. padmavara vedikAnuM varNana 71mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. vanakhaMDanuM varNana 62 mA sUtrathI mAMDIne 68 mA sUtra sudhI karavAmAM AvyuM che. tripAna pratirUpakenuM -
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3D subodhinI TIkA' su 75 sudharma sabhAvarNanam mUlam --mabhAe NaM suhammAe aDayAlIsaM maNogaliyosA. hassIo paNNattAo, taM jahA-purasthimeNaM solasa sohassIo, paJcathimeNaM solasasAhassIo, dAhiNeNaM aTusAhaslIo, uttareNaM atttthsaahssiio| tAsuNaM maNoguliyAsu bahave suvaNyaruppamayA phalagA pnnnnttaa| tesu NaM suvannaruppamaesu phalagesu bahave vairAmayA NAga daMtagA pnnnnttaa| tesu NaM vairAmaesu NAgadaMtaesuH kiNhasuttabaddhava. dRvagyAriyamalladAma kalAvA ciTThati / sabhAe NaM suimmAe aDayA- , lIsaM gomANasiyAsAhassIo pannattAo, jaha maNogaliyA jAva .. nnaagdNtgaa| tesu NaM NAgadaMtaesu vahave rayayAmayA sikagA pnnnntto| , tesu NaM rayayAmaesu sikagesu bahave veruliyA maIo dhUvaghaDiyAo pnnnnttaao| tAoNaM dhUvaghaDiyAo kAlAguru jAva ciTuMti ||suu. 75 // chAyA-sabhAyAM khalu sudharmAyAm aSTa catvAriMzad manogulikAsA hasrayaH prajJaptAH, tadyathA-paurastye SoDazasAhasyaH, pAzcAttye poDazasAhasra yA, gayA haiM nisopAnapatirUpakoM kA varNana 12 ve sUtra meM kathita yAnavimAna ke varNana meM Agata pada samUha kI taraha se jAnanA cAhiye // 074 // sUtrArtha-(sabhAe NaM muhammAe aDayAlIsaM maNoguliyA sAhassIo paNNattAo) sudharmA sabhA meM 48 hajAra manogulikA-manogulikA nAmaka pIThikA (Asana) vizeSa kahe gaye haiN| (taM jahA-purasthimeNa solasasAhassIoM, paJcasthimeNa solasasAhassIo, dAhiNeNa aTThasAhassIo, uttareNa atttthvarNana 12 mA sUtramAM kathita yAnavimAnanA varNanamAM kahelA padasamUhAnI jemaja samA naye. ||suu. 74 // 'samAe NaM suhammAe aDayAlIsa maNo guliyAsAhassIo paNNatAo ityaadi| sUtrArtha:-(sabhAe NaM suhammAe aDayAlIsa maNoguliyAMsAhassIo paNNattAo) sudhI sabhAmA 48 12 bhanAzusilAmA-manAsikA nAma thI.8memAsana vizeSa-upAya cha. (taM jahA purathimeNa solasasAhassIo, paJcatthimeNa /
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 . rAjapraznIyasUtre dakSiNe aSTa sAharU ya', uttare aSTasAhasa yaH / tAsu khalu manogulikAsu vahnaH suvarNarUpyamayAH phalakAH prajJaptAH / teSu khalu suvarNarUpyamayepu phalakepu vaDhayo vajramayA nAgadantakAH prjnyptaaH| tepu khalu bajramayeSu nAgadantakeSu kRSNamUtrapattAlambitamAlyadAmakalApAstiSThanti / manAyAM khalu sudharmAyAm amacatvAriMzad gomAnasikAsAhasra yaH prajJaptAH, yathA manogulikA yAvada naagdntkaaH| teSu khalu nAgadanta ke pu bahUni rajatamayAni zikyakAni majJaptAni sAhassIo) jo isa prakAra se haiM--pUrva dizAmeM 16 hajAra, pazcima dizA meM 16 hajAra, dakSiNadizAmeM 8 hajAra aura uttaradizA meM ATha hajAra, (tAsu Na maNoguliyAsu bahave sutraSNarupamayA phalagA paNNattA baharAmayA yogadatagA paNNattA) una manogulikAoM para aneka suvarNa evaM ruppamaya phalaka kahe gaye haiM. una suvarNarUpya ke phalakoM para aneka vannamaya nAgadaka kahe gaye haiM. (teluNa vairAmaemu NAgadataessu kiNhasuttavaddhavavagghAriyamaladAmakalAvA ciTuMti) una bajramaya-nAgadantakoM ke Upara kAle sUtra meM baddha hue aise gola evaM laTakate hue mAlyadAmakalApa-puSpa mAlAoM ke samUha kahe gaye haiM (sabhAe Na suhammAe aDayAlIsa gomANasiyA sAhassIo pannatAo) usa sudharmAsabhA meM aDatAlIsahajAra gomAnasika-zayyArUpa sthAna vizeSa kahe gaye haiM (jaha maNoguliyA jAba NAgadatagA) manogulikAoM kI saMkhyA kI taraha yAvat nAgadantakoM kI sakhyA jAnanI cAhiye (temu NaM NAgadataesu cahave zyayAmayA sikkagA paNNattA tesu rayayAmaesu sikagera bahaveverUliyAmasolasasAhamsIo dAhiNe NaM aTTha sAhassIo, uttareNa aTTha sAhassIo) te A pramANe che. pUrva dizAmAM 16 hajAra, pazcima dizAmAM 16 hajAra, dakSiNa dizAmAM 8 huta2 ane uttara dizAma mA 12, (tAsu NasaNoguliyAsu bahave sudaNNaruppamayA phalagA paNNattA vairAmayA NAgadaMtagA paNattA) te manAzuliyonI upara ghaNuM suvarNa ane cAMdInA phalake kahevAya che. te suvarNarUpyamaya phalakenI upara dha nabhaya nAtI 4upAya cha. (tesu NaM barAmaemaHNAgadaMtaesu kiNhasutta. baddhavavagdhAriyamalladAmakalAvA ciTThati) te 10bhayanAtInI 52 ml derAmAM bAMdhelA evA goLa ane laTakatA mAlyadAmakalApa-puSpamALAonA samUhA4upaay cha. (sabhAeNaM suhammAe aDayAlIsaM gomANasiyA sAhassIo pannattAo) te sudharmAsabhAmAM 48 hajAra gamAnasika-zasyArUpa sthAnavize--kahevAya che. (jaha maNoguliyA jAvaNAgadaMtagA) bhanAzusimAnI sadhyA pramANe 4 yAvata nAtInI sadhyA navI naye. (tesu NaM NAgadaMtaesu vahave rayayAmayA sikkagA paNattA tesu 'rayayAmaesu sikkagesu bahave veruliyA maIo dhUva
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' sU 75 sudharmasabhAvarNanam 521 teSu khalu rajatamayeSu zikyakeSu bahavo vaiDUryamayyo dhUpaghaTikAH prjnyptaaH| tAH khalu dhUpaghaTikAH kAlAguru0 yAvattiSThanti // mU0 75 // 'sabhAe NaM' ityAdi TIkA-sabhAyAM khalu sudharmAyAm aSTacatvAriMzat manogulikAsAhalaya = aSTacatvAriMzatsahasaMkhyakA manogulikAnAmakapIThikAvizeSAH prjnyptaaH| tA manogulikAH kiyatyaH kasyAM dizi bhavanti ? iti darzayitumAha-tadyathAIo dhUvaghaDiyAo paNattAyo) una nAgadantako ke Upara aneka rajatamaya chIke kahe gaye haiM una raMjatamaya sIkoM ke Upara aneka bajaratnamaya dhUpaghaTikAeM kahI gaI hai / (tAo Na dhUvaghaDiyAo kAlAguru jAva ciTThati) dhUpaghaTikAeM jalatI huI kAlAguruAdi dhUpoM ke dhUpa se manohara hai; ityAdi yahAM para samasta vizeSaNa lagAnA caahiye| TIkArtha-IsakA mUlArtha ke jaisA hI hai. manogulikA kA artha haiM isa nAmakI vizeSa pIThikA, ye yahAM 48 hajAra hai kisa dizA meM kitanI 2 hai yaha Upara meM kahA jA cukA haiM, ina manogulikAoM ke Upara aneka saurNika evaM rUpyamaya phalaka-paTTa haiM. ina pado meM aneka vajraratnamaya nAgadanta. "khUTiyoM" haiM. ina khUTiyoM para kRSNamUtra meM gUthe gaye aneka puSpamAlA samUha laTake hue hai. phalaka, nAgadanta evaM mAlyadAyakalApa inakA varNana pahile kiye gaye inake varNana jaisA hI jAnanA cAhiye. zayyArUpa jo gomAnasikA yahAM kahI gaI haiM unakI bhI saMkhyA 48 hajAra hai. inameM pUrva dizA meM 16 hajAra, pazcima dizA meM 16, dakSiNa dizAmeM 8 hajAra . ghaDiyAo paNNattAo) tanAtanI 52 ! yAhInA zImA cha. tayAhInA zIyAnI 52 ghaNI 1002tnamaya dhUpaghaTiyA upAya che. (tooM NaM dhRvadha. DiyAo kAlAguru jAva ciTThati) me dhUpaghATiyo sAtA dAzura vagere dhUponA dhUpathI manahara che. vagere ahIM badhA vizeSaNe lagADavA joIe. - TIkArya--Ane TIkArtha mUlAI pramANe ja che. managulikAne artha che e nAmanI eka vizeSa pIThikA e pIThIkAo tyAM 48 hajAra che. kaI dizAmAM keTalI keTalI che te upara spaSTa karavAmAM AvyuM che. e mane gulikAonI upara ghaNAM sauvarNika ane cAMdInA phalaka-paTTo che. epaTTomAM ghaNuM vajIratnamaya nAgadate khIMTIo che e khIMTIonI upara kAlAsUtramAM gUMthelA ghaNuM puSpamALIsamUha laTakI rahyAM che. phalaka, nAgadaMta ane mAlyadAmakalApa A badhAnuM varNana pahelAM karavAmAM AvyuM che. te pramANe je ahIM samajavuM joIe. zasyArUpa je gemAnasikAo ahIM kahevAmAM AvI che temanI paNa saMkhyA 48 hajAra che. emanAmAM pUrva dizAmAM 16 hajAra, pazcimaMdizAmAM 16 hajAra, dakSiNadizAmAM 8 hajAra
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre paurastye-pUrva digbhAge poDazasahasrasaMkhyA manogulikAH, pAzcAttye pazcimadigmAge poDa zasAhasyApoDazasahastrasaMkhyA manogulikAH, dakSiNe-dakSiNa digbhAge aSTasAhasa yA aSTasahastrasaMkhyAmanogulikA tathA-uttare-uttaradigbhAge aSTasAhasa 25 aSTalahasrasaMkhyA manogulikAH, iti sarvAmanogulikA aSTacatvAriMzatsahasrasaMkhyA bhavanti / tathA-tAsu khalu manogulikAsu bahavaH suvarNarUpyamayAH phalakA:= paTTAH pjnyptaaH| leSu khalu suvarNabhapyamayepu phalakepu bavA vajramayAH vajraralamayA nAgadantAH 'khaTo' iti bhASA prasiddhAH majaptAH teSu khalu vajramayeSu nAgadanta keSu kRSNamUtrabaddhattamalambitamAnyadAnakalApA:-kRSNamUtrabaddhAH kRSNaratragrathitAH vRttAvatalA: pralamcitAzca ye mAlyadAmakalApA:-puSpasAlAsamUhAste tiSThanti / phalakanAgadanta-mAlyadAmakalApavarNana ca prAgvad vodhyam / tathA sabhAyAM khala sudharmAyAm aSTa catvAriMzad gomAnasikA sArakhyA= aSTacatvAriMzatsahasrasaMkhyAH zayyArUpasthAnavizeSarUpA gomAnasikAH prajJaptAH / 'jahamaNoguliyA jAva NAgadaMtA'gomAnalikAnAM pratidigvyavasthitAnAM saMkhyA, gomAnasikAsthitaphalakavarNanaM phalakasthitanAgadantavarNanaM ca pUrvavad bodhyam / ayaM bhAvaH-tAnu aSTacatvAriMzatsahasragomAnasikAsu pUrvasyAM dizi poDazasa. hasragomAnasikAH, pazcimAyA~ dizi SoDazasahasragomAnasikAH, dakSiNasyA~ aura uttaradizA meM 8 gomAnasikAe~ haiM. ina gomAnasikAoM meM muvarNarUpyamaya phalaka kahe gaye haiM. ina phalakoM meM vajraratnamaya nAgadantaka kahe gaye haiM. ina para chIke Tage hue haiM, inameM dhUpaghaTikAeM haiM, aura inaghaTikAoM meM vividha prakAra ke dhUpoMkI sugandha samAI huI haiN| yahAM yAvat pada se kAlAgurupravara-kundaruSkaturukadhUpadahyamAnaprasaragandhoDUtAbhirAmAH, sugandhavara gaMdhitA, gaMdhavartibhUtA" ityAdi pUrvokta vizepaNa gRhIta hue haiN| ina "kAlAgurupravara" Adi padoM kA artha pahile kahe gaye artha ke hI samAna jAnanA cAhiye // 0 75 // ane uttara dizAmAM 8 hajAra gemAnasikAo che. eka gomAnasikoomAM suvarNa ruNyamaya phalake kahevAya che. e phalakamAM vajIratnamaya nAgadaMtake kahevAya che. emanI upara zIMkAo laTakAvavAmAM AvyAM che. emAM dhUpaghaTikAo che ane e ghaTikAomAM vividha satanA dhUpAnI sumadha vyApta 2DI cha.maDIyAvatU pahathI 'kAlAgurupravarakunduruSka tujhaSka dhUpadahyamAnaprasaradgandhoddhanAbhirAmAH : sugaMdhavaraga dhitA rAMdhavartibhUtA' pore pUrita vizeSa! mI ghaY 42vAmA mAyA 'kAlAgurupravara' vagere padone artha pahelAM karAyelA artha mujaba ja Ie. sa 75/
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 75 sudhama sabhAvarNanam 523 dizi aSTamahasragomAnalikAH, uttarasyAM dizi aSTasahastragomAnasikA iti sarvAstA aSTacatvAriMzatsahasrasaMkhyAH / tAmu gomAnalikAmu suvarNarUpyamayAH phalakAH prjnyptaaH| leSu phalakeSu bajaratnamayA nAgadantakAH prajJaptA iti / tathA / teSu khalu nAgadantakeSu bahUni rajatamayAni rUpyamayAni zikyakAnichIkA' iti bhASApratiddhAni prajAtAni / leSu khalu rUpyanayeSu zikyakeSu bahavo vaiDUryamayyA vaiDUryaratnamayyo dhUpaghaTikAH dhUpapAtrANi prjnyptaaH| tAH khalu dhUpaghaTikAH kAlAgurumavara---yAvat-kolAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpadahyamAnasaradgandhodhUtAbhirAmAH sugandhavaragandhitAH gandhavatibhUtA ityAdi pUrvokta vizeSaNaviziSTA--stiSThanti / 'kAlAgurupravara'--ityAdipadAnAmarthaH pUrvavadUhaya iti / // sU0 75 // . yUlam-sabhAe NaM suhammAe aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva bhaNIhiM uklobhie maNiphAso ya ulloo y| tassa NaM bahusamaramaNijasla bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM mahegA maNipeDhiyA paNNattA, solasajoSaNAI AyAmavikakhaMbheNa, aSTra joyaNAI bAhalleNaM savvamaNimayI jAva pddiruuvaa| tIseNaM ANi peDhiyAe uvari ettha NaM mANavae ceiyakhaMbhe SaNNatte, sahijoyaNAI uDDUM uccatteNaM, joyaNaM ubveheNaM, joyaNaM vizvaMbheNaM, aDathAlIsai asie, aDayolIsai koDIe, aDayAlIsaivigyahie, sesaM jahA mhiNdjjhyss| mANavagala gaM ceiyakhaMbhassa uvari bArasa joyaNAI ogAhettA heTAvi bArasa joyaNAI vajetA, majjhe battIsAe joyaNesu ettha NaM vahave suvaNNaruppamayA phalagA pnnnnttaa| tesu NaM suvaSNaruppamaesu phala esu bahave baharAmayA NAgadaMtA paNNattA / tesu NaM vairAmaesu NAgadaMtesu bahavaM rathayomayA sikgaapnnnntaa| tesu NaM zyayAmaesa sikaesu bahave vairAmayA golavahasamuggayA paNNattA / tesu
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 H ere : rAjapraznIyasUtre NaM vairAmaesu golavalasuggaestu bahave jiNasakahAo saMnikkhitAo cittuNti| tAo NaM khUriyAsasla devassa annesiM ca vahaNaM devANaya devINa ya aJcaNijjAo jAva pjjuvaasnnijjaao|maannvgss ceiyakhaMsasta uvAra aTU saMgalagA jhayA chattAicchattA ||suu. 76 // chAyA-sabhAyAH khalu sudharmA yA antarvahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJapto yAvanmaNibhirupazobhito maNisparzazca ullokaca ! tasya khalu bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezamAge atra khalu mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, SoDaza yojanAni AyAmaviSkasleNa, aSTayojanAni bAhalyena, sarvamaNimayI yAvara pratirUpA / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mANavakazcaitya. 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi / cutrArtha-(lamAe NaM muhammAe aMto. bahusamaramaNile bhUmibhAge paNatte) sudharmAlamA ke bhItara bIca meM eka bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahA gayA hai. (jAva maNIhi uvalobhie maNiphAso ya ulloo ya) yaha bhUmibhAga yAvat nAnAvidha paMcavarNoM ke maNiyoM se upazobhita hai. ina maNiyoM ke sparzakA evaM ulloka kA yahAM varNana karanA cAhiye ( tassa NaM vahusamaramaNijjassa bhUmibhAgarasa bahumajjhadesamAe ettha NaM mahegA maNipeDhiyA paNNatA) usa yahusamaramaNIya bhUmibhAga ke bahumadhyadezabhAga meM eka vizAla maNipIThikA kahI gaI hai (solamajoyaNA AyAmavikhaMbheNa ajoyaNAha vAhaNa sabamaNimayI jAva paDirUvA) yaha maNipIThikA AyAma viSkabha kI apekSA 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi / sUtrArtha-(samAe NaM suhammAe aMto bahasamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte) sudhAsamAnA bhadhyamAM ge sabharabhaNIya bhUmimA vAma mAvyo cha. (jAva maNIhiM uvasobhie maNiphAso ya ullooya ) mA bhUmimA yAvat aneka jAtanA maNiothI uparobhita che. A maNienA spashn bhane yo mI na samAye. (tassa NaM vahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe etthaNaM. mahegA maNipeDhiyA paNNattA) bahusamaramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadezabhAgamAM eka vizALa maNipIThikA kahevAmAM mAvI cha, (solasajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM aTTa joyaNAI bAhalleNaM savamaNimayI jAMca paDirUvA) ye maNipI mAyAmavisanI apekSAye soNa
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 76 sudharmasabhAvarNanam 525 stamsaH prajJaptA, paSTiM yojanAni UrdhvamuJcatvena, yojanam udvedhena, yojanaM viSkaH / bheNa aSTa catvAriMzadastrikA, aSTa catvAriMzatkoTikaH, aSTacatvAriMzadvigrahikaH. zeSaM yathA mahendradhvajastha / mANavakasya khalu caityastambhastha upari dvAdaza yojanAni avagAhaya adhastAdapi dvAdaza yojanAni varjayitvA, madhye dvAtriMzati yojaneSu ana khalu bahavaH suvarNarUpyamayAH phalakAH mjsaa| solaha yojana kI hai, taza bAhalya se-sthUlatA kI apekSA se ATha yojana kI hai. yaha sarvAtmanA maNimaya hai yAvat pratirUpa hai (tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM mANavae ceiyakhaMbhe epaNatte) isa maNipIThikA ke Upara eka eka mANavaka nAma kA caityastaMbha kahA gayA haiM. (saDiMjoyaNAI u uccatteNa', joyaNa ubbeheNa joyaNa vikha seNa aDayAlIsaha AMsie, aDayAlIsai koDIe, aDavIsai viggahie, sesaMjahA mahiMdajjhayassa) isa caityastaMbha kA acAI 60 yojana kI haiM. unhedha (gaharAI) isakA1 yojana kA haiM eka yojana kA hI isakA vistAra haiM, isake kone 48 haiM, 48 hI isake agrabhAga haiM aura 48 hI isake vibhAga haiM isake atirikta aura saba varNana isakA mahendra dhvaja ke varNana jaisA hI hai, (mANavagassa Na ceiyakhabhasla ubari cArasa. joyaNAI ogAhettA heThThAvi bArasajoyaNAIvajettA, majjhe battIsAe joyaNetu etthaNa bahave suvaNNaruppamayA phalagA paNNattA.) isa mANavaka staMbha ke Upara 12 yojana jAkara aura nIce ke 12 yojana choDakara bAkI ke 36 yojanoM meM jana jeTalI che. temaja bAhalyathI-skUlatAnI apekSArtha-ATha jana jeTalI che. mA sAmanA bhaNuimaya cha yAvat prati35 cha. (tIse NaM maNipediyAe upari ettharNa mANavae ceiyakhaMbhe paNa ro) mA bhAzubhayapAnI 752 me mAra bAme tyasta mahevAya cha. (sahi joyaNAI uDDa uccatteNaM joyaNaM ubveheNaM joyaNaM vikhaMbheNaM aDayAlIsaI sie, aDayAlIsai koDoe, aDayAlIsaha viggahie, sesaM jahA mahiMdajjhayassa) mA zaityasta'manI yA 60 yona kI che. upa (pAyAnuM UMDANa) 1 jana jeTalo che. eka jana jeTale ja emano vistAra che. 48 enA khUNAo che. 48 enA agrabhAge che ane 48 enA vibhAgo che, e sivAyanuM badhuM varNana enuM mahendradhvajanA varNana pramANe ja samajavuM joIe. (mANavagassa gaM ceiyakhaMbhassa uri bArasajoyaNAI ogAhettA hehAvi vArasajoyaNAI vajjettA, majjhe battIsAe joyaNesu ettha NaM bahave suvaNNaruppama yA phalagA paNNattA) mA bhAzuva: smanI 52 12 yauna pahicAna bhane nIye DasA 12 jana sivAya zeSa 36 yojanAmAM ghaNuM suvarNapyamaya phalake kahevAmAM AvyAM che.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre teSu khalu suvarNarUpyamayeSu phalakeSu bahavo bajramayA nAgadantAH prajJaptAH / teSu khalu vannamayeSu nAgadanteSu bahUni rajatamayAni zikyakAni prajJaptAni / teSu khalu rajatamayeSu zikya ke Su bahako bajramayA golatasamudgakA: prajJaptAH / teSu khalu vajramayeSu golavRttamamudga ke Su bahUni jinasakthIni saMnikSiptAni tiSThanti / tAni khalu sUryAbhasya devasya anyeSAM ca bahUnAM devAnAM ca devInAM ca arcanIyAni yAvat pryupaasniiyaani| mANavakasya caityastambhasya upari aSTASTamaGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi // mU0 76 / / aneka suvarNa rUpyamaya phalaka (pATiye) kahe gaye haiM (tesu subaNNaruppamayesu phalaesubahave baharAmayA NAgatA paNattA) una suvarNapyamayaphalakoM meM bajraratnamaya nAgadanta kahe gaye haiM. (tesu Na vaIrAmaesu NAgadatesu bahave syayomayA sikAgA paNNatA) una bajraratnamaya nAgadantoM para aneka rajatamaya sIke kahe gaye haiM (tesu Na rayayAmaesu sikkaesu bahave baharAmayA golabahasamuggayA paNNattA) una rajatamaya sokoM ke upara aneka varatnamaya gola vastu ke tulya gola samudgaka-pAtra vizeSa kahe gaye haiN| (telu Na vairAmaesa gola bahasamuggaestu bahave jiNasakahAo sanikkhittAo ciTThati) una vajraratnamaya gola samudgako meM aneka jinAsthiyAM saMgRhIta kI huI rakhI hai| (tAo Na sUriyAmasta devarasa anasiMca bahaNaM devANa ya acaNijjAbhI jApa pajjuvAsaNijAo) ye jinAsthiyAM sUryAbhadeva ke liye aura anya saba devadeviyoM ke liye arcanIya haiM, yAvat paryupAsanIya haiN| ( mANavagasta (testu suSaNNarUppamayesu phalaesu vahave baharAmayANAgadatA paNNattA) te suvarNa rupyamaya 5 mA 1002tnabhaya naag| vAya cha. (tesuNaM vairAmaesu NAgadaMtesu bave syayAmayA sikkagA paNattA) te 1002tnabhaya nAgahato (jITI) 52 dhAna 204tamaya zIma upAya cha. (testuNaM rayayAmaesu sikkaelu vahave vairAmayA golavasamuggayA paNNatA) te 204tamaya zI'mAnI 52 ghag q002na.. bhaya gAvastu vA goNasabhurAnAma pAtra vizeSa uvAya cha. (telu NaM vairAmaesu golabahasAragae vahave jiNasakahAo saMnivikhattAo ciTThati) te 2012lamaya samuhagomA ghI nAsthiyA (!) bhUI rANI cha, (tAo NaM yUriyAbhansa devasla annesiMca bahaNaM devANaya devINaM ya aJcaNijAo jAva pajjuvAsaNijjAo) me minaasthiy| sUryAlavanA bhATa mane mI yA vihevAmA bhATe arthanIya cha, yAvat payupAsanIya cha. (mANagassa ceiyakhaMbhassa upari acha
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 527 subodhinI TIkA. sU. 76 sudharma sabhAvarga nam 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi-- TIkA-sabhAyAH khalu sudharmAyAH antaHmadhye-madhyabhAge bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, 'jAda maNIhi ubasobhie maNiphAso ya ulloo ya' sa bhUmibhAgaH 'AliGgapuSkaras-iti vA' ityAcArabhya nAnAvidhapaJcavaNa: maNibhirupazobhitaH' ityantam, tathA--maNisparzAdivarNanam ullokavarNanaM ca pandazasUtrAdArabhya kaviMzatitamasUtragataM bodhyam / tasya khalu bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra khalu mahatI-vizAlA ekA maNipIThikA prajJaptA / sA khalu maNipIThikA poDaza yojanAni-poDaza yojanapramANA AyAmaviSkasleNa, aSTa yojanAni=aSTayojanapramANA vAhalyenasthaulyena, sarvamaNimayI-sarvAtmanA maNimayI yaavtptiruupaa| yAvatpadena-'acchA lakSaNA ghRSTA mRSTA nIrajA nirmalA nipaGkA niSkaGkaTacchAyA samabhA sazrIkA sodyotA prAsA. ceiyakhabhAla upari aTTa maMgalagA jhayA chattAichattA) mANavaka caityakSa ke Upara ATha ATha maMgalaka, dhvajAe~ evaM chatrAticchatra kahe go hai| TIkArtha-isakA isa mUlArtha ke jaisA hI hai-yahAM jo "yAvanmaNinirUpa. zobhito maNisparzazca ullAkazca" aisA jo pATha kahA gayA hai-usameM yAvat zabda se "AliGga puSkaram iti vA" isa pATha se lagAkara "nAnAvidha paMcavaNe : maNibhiH upazobhitaH" yahAM taka kA pATha grahaNa kiyA gayA hai. tathA maNiyoM ke sparza AdikA varNana aura ulloka kA varNana 15 veM sUtra se lekara 21 veM mUtrataka pahile kiyA jAcukA hai| ataH yaha saba varNana bahI se jAnanA cAhiye, "sarva maNimayI yAvat pratirUpA" meM jo yAvat pATha AyA hai-usase "acchA, lakSaNA, ghRSTA, sRSTA, nIrajA nirmalA, niSpakSA, niSkaMkamaMgalagA jhayA chattAicchattA) bhApa: thaityavRkSanI 52 2318 mA masI , calatamA ane chatrAtichatra kahevAya che. ___ --- sUtrana TI bhUmAtha va cha. 2 'yAvanmaNibhi. rupazobhito maNizaMzca ullokazca' so re pA sADIta thayo cha. tamA 'yAvata' thI 'AliGga puSkaram iti vA' 4 pAthI bhAMDIne 'nAnAvidhapaMcavarNaH maNibhiH upazobhita!' mI sudhInA 48 sahIta samanvo naye. temaja maNio vagerene sparza vagerenuM varNana ane ullekanuM varNana 15mA satrathI mAMDIne 21mA sUtra sudhI pahelAM spaSTa karavAmAM AvyuM che. ethI A badhuM varNana tyAMthI naI se naye. 'sarvamaNimayI yAvat pratirUpA' bhAre yAvat / yA4 mATo cha tethI 'acchA, zlakSaNA, ghaSTA, mRSTA, nIrajA, nirmalA,
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamace dIyA darzanIyA abhirUpA' iti saMgrAhyam / acchAdipratirUpAntapadAnAmarthastu pUrvavad bodhyaH / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mANavako nAma caityastambhaH prajJaptaH / sa khalu mANavakanAmA caityastambhaH paSTiyojanAni-paSTiyojanapramANaH ardhvamuJcatvena, yojanam eka yojanapramANa udvedhena, yojanam ekayojanapramANo viSkambheNa, tathA-aSTacatvAriMzadanikA aSTacatvAriMzatsaMkhyakakoNayuktAH, aSTacatvAriMzatkoTikA apTacatvAriMzadagrabhAgasahitaH,apTacatvAriMzazaddhigrahikA apTacatvAriMzatsaMkhyakavibhAgayuktAzca vodhyH| 'sesaM jahAmahiMdajjhayassa' ito'tirikta sarvamapi varNanamasya mANavakacaityasya paJcaviMzatitamamUtragata mahendradhvajavarNanaSad vijJeyAna / tathA-mANavakamya khalu cityastamlasya upari-uparibhAge dvAdaza yojanAni avagAva, tathA-adhastAdapi dvAdazayojanAni varjayitvA madhye madhya bhAge patriMzati yojane-paitriMzatsaMkhyakayojaneSu aba khalTu bahavaH suvarNarUpyamayAH svarNarajatamayAH phalakAH prajJaptAH, teSu khalu suvarNarUpyamayeSu baDhayo vajramayA: bajraratnamayA nAgadantAH prjnytaaH| teSu khalu vajramayepu nAgadantepu bahani rajatamayAni zikyakAni prajJaptAni / teSu khalu rajatamayeSu zikya ke pu vayo vaz2amayA:vajraratnatrayA golavRttasamudgakAH golavada-golavastubada vRttA: vattalA: samudgakAH sampuTakAH-pAtravizeSAH prjnyptaaH| teSu khalu-vajramayeSu golavRttasamudgakapu yahUni jinasakthIni-jinAsthIni saMnikSiptAni sthApitAni tiSThanti / tAni khalu jinasakthIni sUryAbhasya devasya, anyeSAM ca bahanAM devAnAM devInAM ca acenIyAni manasA, yAvat-yAvatpadena-vandanIyAni pUjanIyAni mAnanIyAnI satkaH raNIyAni kalyANaM maGgalaM devataM caityaM ca' iti saMgRhyate, tatra-vandanIyAni vacasA, TacchAyA. samabhA, sazrIko. sodyotA, prAsAdIyA, darzanIyA, abhirUpA" ina padoM kA saMgraha kiyA gayA hai. ina pado kA artha pahile likhA jA cukA hai. "acenIyAni yAvat paryupAsanIyAni" meM jo yAvat zabda AyA hai usase "vandanIyAni, pUjanIyAni, mAnanIyAni, satkaraNIyAni, kalyANa daivata, caityaM ca" isa pATha kA grahaNa kiyA gayA hai. ve vacana dvArA vandanIya, niSpaGkA, niSkaMkaTacchAyA, samabhA, sazrIkA, soyotA, prAsAdIyA, darzanIyA, abhirUpA' mA sa pahone saDa thayo cha. 2! pahAtA matha paDasA mAmA mAvyo cha. 'arcanI yAni yAvata paryupAsanIyAni' bhA 2 'yAvata' za6 mAveTA cha tathA 'bandanIyAni, pUjanIyAni, mAnanIyAni, satkaraNIyAni, kalyANaM daivataM caityaM ca' A pAThane saMgraha thayela che. te e vacane vaDe vandanIya, pacAga praNayanAdipakAya
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 77 sudharma sabhAdivarNanam pUjanIyAni paJcAGgapraNamanAdirUpakAyavyApAreNa, mAnanIyAni-bahumAnamarzanataH, satkaraNIyAni-vastrAvAcchAdanena, tathA-kalyANa maGgalaM daivataM caityamiti yuddhathA paryupAsanIyAni=sevanIyAni ca bhavanti / tathA-tasya mANavakasya caityastambhasya upari apTASTa maGgalakAni-svastikAdIni. dhvajAH, chatrAticchatrANi ca vijJeyAnIti // stU. 76 // mUlam-tassa mANavagassa ceiyakhaMbhasta purasthimeNaM ettha NaM mahegA maNipeDhiyA paNNatto, aTTa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, cattAri joyapAI bAhaleNaM, savvamaNimaI acchA jAva paDirUvA / tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM sahege sIhAsaNe paNNatte / sIhAsaNavaNNao sprivaaro| tassa NaMmANavagasta ceiyakhaMbhasla paJcatthile NaM etthaNaM mahegA maNipeDhiyA paNNatA, aTujoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, cattAri joyaNAI vAhalleNaM, savvamaNimaI acchA jAva paDirUvA tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM mahege devasayaNijje ssnnnntt| tassa NaM devasayaNijjassa imeyArUve vapaNovAse paNNatte,taM jahA. NANAmaNimayA paDipAyA,sovanniyA pAyA, NaNAmaNimayAI, pAyasIsagAI jabUNayAmayAiM gattagAI,vairAmayA saMdhI, NANAmaNimae vicce, rayayamayA tUlI, tavaNijamayA gaMDovahANayA, lohiyaktramayA bibboynnaa| se NaM sayaNijje ubhao bibboyaNaM, duhao upaNae, majjeNayagaMbhIre, sAliMgaNavahie, gaMgApuliNavAluyA uddAlasAlisae paJcAGgapraNamanAdirUpakAyavyApAra dvArA pUjanIya. bahumAnapradarzanadvArA mAnanIya, vastrAdipradAnadvArA satkaraNIya, tathA kalyANa maGgala daivata caitya isa buddhi dvArA paryupAsanIya-sevanIya kahe gaye hai // mU0 76 / / / vyApAra vaDe pUjanIya, bahumAna pradarzanavaDe mAnanIya, vastrAdipradAna dvArA satkaraNaya, tathA kalyANamaMgaladevatacaya A buddhidvArA paryuvAsanIya sevanIya kahevAmAM AvyAM che. sU. 76
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapranIyasUtre suviraiyasyattANe uvaciyakhomadugu paTTapaDicchAyaNe AINaga-rUpaghUra-NavaNIya tUla-- phAsamaue rattaMsuyasaMvue suramme pAsAie jAna paDive || sU0 77 // 530 chAyA--tasya mANavakasya caityastambhasya paurastye atra khalu mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa, catvAri yojanAni cAhalyena sarvamaNimayI acchA yAvat pratirUpA / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mahadekaM siMhAsanaM prajJaptam / siMhAsanavarNakaH saparivAraH / tasya khalu mANakasya caityastambhasya pAcAtye atra khalu mahatyekA maNipIThikA majJaptA, aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa catvAri yoja " 'tassa mANagassa ceiyakha bhassa' ityAdi / mutrArtha tassa mANacagassa cehayakhaM bhassa purasthimeNaM etthaNa mahegA maNipeThiyA paNNattA) usa mANavaka, caityastaMbha ke pUrvadigbhAga (pUrvadizA) meM eka bahuta vizAla maNipIThikA kahI gaI hai, (aTTha joyaNAI AyAmavikkhabheNa cattAri joyaNAI cAhale satra maNimaI acchA jAva paMDibA ) isakA AyAma aura viSkaMbha ATha yojana kA hai, bAhalya- moTAI cAra yojana kI hai yaha sarvAtmanA maNimaya hai, accha hai yAvat pratirUpa haiM. (tIse Na' maNi peDiyAe jvariM ettha Na mahege sIhAsaNavaNNao saparivAro) yahAM para saparivAra siMhAsana kA varNana karanA cAhiye, ( tassa NaM mANavagassa ceiyakhabhassa paccatthimeNa ettha NaM mahegA maNipeDhiyA paNNattA) usa mANavaka caityastaMbha kI pazcima dizA meM eka vizAla maNipIThikA kahI gaI haiM (aTTha 'tassa mANavagassa cehayakhaM bhassa' ityAdi -- sUtrArtha - (tamsa mANavagassa ceiyakhaMbhassa puratthineNaM etthaNaM mahegA maNi peDhiyA paNNattA) te bhAva zaityastasanApUrva higlAga (pUrvaDizA) bhAM me ativizAma bhASyayIhi aDevAya che. (aDa joyaNAI AyAma vikakhabhegaM cattAri joya. gAva cAhale santramaNimaI acchA jAna paDibbA) bhenA AyAma bhane viSNula A ceAjana jeTalA che. mAhalya-meTAi cArayeAjana jeTalI che. A sarvAtmanA maNimaya " zacha che, yAvat prati3 . (tI se NaM maNipe dighAe uvariM etthaNaM madege sIhAsaNe paNNatte) te bhaDapIThAnI ucara me vizANa siMhAsana havAya. ( mahAmaNavaNNao saparivAro) aDI saryAzvAra sihAsananu vArjuna 4 . (nasaNaM bhAgavagamsa ceyaM bhassa pacatthimeNa ettha NaM mahegA maNiper3iyA FL7) te mANavaka caityasta...bhanI pazcimaziAmAM eka vizALa maNipIDIkA kahevAya che.
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunodhiTIkA. sU. 77 sudharma sabhAdivarNanam / nAni vAhalyena, sarvamaNimayI acchA yAvat prtiruupaa| tasyAH khalu maNipIThikAyAH upari atra khalu mahadekaM devazayanIyaM prjnyptm| tasya khalu devazayanIyasya ayametapo varNAvAsaH prajJataH, tadyathA-nAnAmaNimayAH pratipAdAH, sauvarNikAH pAdAH, nAnAmaNimayAni pAdazIkANi, jambUnadamayAni gotrakANi, bajramayAH sandhayaH, nAnAmaNimayaM vyUtaM, rajatamayI tUlI, tapanIyamayAni gaNDopadhAnakAni / lohitAkSamayANi bibbokanAni talkhalu zayanIyaM joyaNAI AyAmavikkha bheNa cattAri joyaNAI vAhallega sabbamaNimaI acchA jAva paDirUvA) isa maNipIThikA kA AyAmavistAra ATha yojana kA haiM, bAhalya cora yojana kA haiM yaha sarvAtmanA maNimaya hai accha haiM yAvat patirUpa haiM,(tIse NamaNipeDhiyAe uvari ettha NaM mahege devasaya Nijje paNNatte) isa maNipIThikA ke Upara eka vizAla devazayanIya kahA gayA hai (tassa NaM devasayaNijjassa ime. yArUve vaNNAbAse paNato) isa devazayanIya kA varNana karane vAlA pATha isa prakAra se kahA gayA hai-(tajahA-NANAmaNimayA paDipAyA, sobanniyA pAyA NANAmaNimayAI pAyasIsagAI) aneka maNimaya isake pratipAda haiM. suvarNa ke isake pAda haiM, pAdazIrSaka-pAdAgrabhAga isake anekavidha maNimaya haiM, (jaMbUNayAmayAI gattagAI vairAmayA saMdhINANAmaNimae vicce-rayayamayA tUlI, tavaNijamayA gaMDocahANayA) gAtraka isake suvarNamaya haiM. saMdhiyA isakI vajraratnamaya haiM, vyUtavAna-isakA nAnAmaNimaya hai zayyA isakI rajatamaya hai. gaMDopadhAnaka isake tapanIyamaya suvarNa ke haiM (lohiyakkhamayA viyoyaNA) (aTTa joyaNAI AyAmavikkha bheNa cattAri joyaNAI bAhalleNa sadhyamaNimaI acchA jAva paDirUvA) mA maNidhIna maayaamvistaa2| 2 / 4 yoniTasA che Ahalya cAra ejananA che. A sarvAtmanA maNimaya che, accha che yAvatu pratirUpa che. (tIse NaM maNipeDhiyAe uri etthaNa mahege devalayaNijje paNNatte) A maNipIThikAni upara eka vizALa devazayanIya (devazayyA) kahevAya che. (tassaNa devasayaNijjassa imeyArUve vaNNAvAse paNNate) // devazayanIyarnu vana 2 // prabhArI cha. (saM jahA NANAmaNimayA paDipAyA, sovanniyA pAyA, NANAmaNimayAi' pAyasIsagAI) bhAbhaya dha! mena prati cha. sonaa| mena pAha cha, pANIpa-liuon menan ugu mANasAnA manA cha. (jaMbUNayAmayAigattagAI vairAmayA saMghI jANAmaNimae vicce rayayamayAtUlI, tavaNijamayA gaMDovahANayA) menA // sonAnA cha, 1002tnanI panasI menI sadhimA cha, aneka maNione banela eno bhUtavana che. enI zayyA rajatamaya che, enA pAna tapanIya suvaSNu nA ganesA che. (lohiyakkhamayA vibboyaNA) mena dhAna
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 rAjapraznIyasUtra ubhayato biyokanam ubhayata unnataM madhye natagambhIraM sAliGganavartikam gaGgApulinavAlukA'vadAlasadRzaM suviracitarajastrANam upacitaumadukUlapaTapaticchAdanam Ajinaka-rUna-bUra-navanIta-tUlasparzamRdukaM raktAMzukasaMdRtaM suramyaM prAsAdIyaM yAvat pratirUpam / / mU0 77 // upadhAna isake lohitAkSa ratnamaya haiM. (se Na sayaNijje sAliMgaNavahie usao vinyoyaNa duhao uNNae, majjhe NayagaMbhIre sAliMganavahie) yaha zayanIya sAliGganavati hai-arthAt-zarIra ke gharAyara ke upadhAna se yukta hai. zirobhAga meM aura caraNabhAga meM isake donoM ora eka eka upadhAnatakiyA rakhA huA hai. donoM ora va unnata hai. tathA bIca meM-madhyabhAga meM-nata-(navA huA) hai aura isI se yaha gaMbhIra hai (gaMgApuliNavAluyA uddAla sAlisae suviraiyarayattAge ubaciyaralomadugullapapaDicchAyaNe, AINaga-ruyabUra-NavaNIya-tulaphAsamaue, rattaM saMpue surambhe, pAsAIe jAva paDirUve) yaha devazayanIyagaMgAkI vAlukA ke avadAlajaisA hai. rajonivArakapracchadanavastra se yukta hai. viziSTarUpa se parikarmita (gobhita)aumadukUlapaTTarUpa AcchAdana se yaha sahita hai. carmamayavastra ke. rUI ke,pUra-vanaspativizeSa ke navanIta ke, evaM kArpAsa ke sparza jaisA.isakA sparza hai. ataeca yaha komala hai maccharadAnI isa para tanI huI hai. yaha bahuta hI sundara hai. prAsAdIya hai. yAvat pratirUpa haiN.| boDitAkSa2nanA madai cha. (se Na' sayaNijje sAliMgaNavahie ubhayo viyoyaNa duhao, uNNae, majjhe NayagaMbhIre sAliMganavahie) mA shyniiy-saalignvtika che eTale ke mANasanI laMbAI jeTalA upadhAna (ozIkA) thI yukta che enA zirebhAga ane caraNabhAganI tarapha eka eka ozIkuM mUkeluM che. te baMne tarapha unata cha temA madhyamA tata-(nabhita) thayesu cha tethI 0 te galI2cha. (gaMgApuliNavAluyA uddAlasAlisae suviraiyarayattANe uciya khomadugullapaTTapaDicchAyaNe, Ai. Naga-khya-bUra, NavaNIya-tUlaphAlama ue, rattaMsuyasaMvue suramme pAsAie jAva paDirUve) A devazayanIya gaMgAnI retInA avadAla sadRza che. rajonivAraka pracchAdanavarsathI yukata che viziSTarUpathI parikamita zauyadukulapaTTarUpa acchAdanathI yukata che, carmamayavastranA, rUnA, bUranA-vanaspati vizeSanA, navanItanA (mAkhaNanA) ane kapAsanA sparza jevo ene sparza che ethI e kemaLa che, enI upara maccharadAnI lagAvelI che. e bahuja suMdara che, prAsAdIya che yavat pratirUpa che.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 77 sudharmasabhAdivarNanam 533 'tassa Na ityAdi-- TIkA-tasya khalu mANasya caityastambhasya paurastye-pUrvadigbhAge atra khalu mahatI-vizAlA ekA maNipIThikA prajJaptA / sA maNipIThikA aSTa yojanAni-aSTa yojanapramANA AyAmaviSkambheNa, catvAri yojanAni caturyojanapramANA bAhalyena, sarvamaNimayI sarvAtmanA maNinirmitA acchA yAvatpratirUpA cAsti / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mahatvizAlam ekaM siMhAsanaM prajJaptam / siMhAsanavarNakaH saparivAra: bhadrAsanasahitasiMhAsanavarNanaparo varNanAtmakapadasamUha ekaviMzatitama dvAviMzatitamasUtravad bodhyH| tasya khalu mANavakasya caityastammasya pAzcAtye pazcimadigbhAge atra khalu mahatyekA maNipIThikA prjnyptaa| sA khalu maNipIThikA aSTa yojanAni-aSTa yojanapramANA AyAmaviSkambheNa, catvAri yojanAni-caturyAja- . napramANA vAhalyena, samaNimayI acchA yAvat pratirUpA ca vijnyeyaa| tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mahat-vizAlam ekaM devazayanIya-devazayyA prjnyptm| tasya khalu devazayanIyasya ayam etadrapA-vakSamANaprakArako varNAvAsAvarNanapara padasamUhaH prajJaptaH, tadyathA-nAnAmaNimayA:= anekavidhamaNilayAH pratipAdAH-pAdAnAM pratigatAH pratipAdA:-mUlapAdAnAM surakSaNAya tadadho nirmitAH pAdAH, lauvarNikAH=suvarNamayA pAdAH mUlapAdAH, nAnAmaNimayAni anekavidhamaNimayAni pAdazIrSakANi pAdAyabhAgAH, jAmbU. nadalayAni-muvarNamayAni gAtrakANi ISAdi rUpANyaGgAni, vajramayA-vajraratnA. pUritAH sandhayA=sandhAnasthAnAni, nAnAmaNimayaM-vividhamaNimayaM vyUtaM bANi: TIkArtha-isakA isa mUlArtha ke jaisA hI hai-yahAM saparivAra siMhA. sana kA varNana-arthAt bhadrAsana sahita siMhAsana kA varNana 21 - sUtra se lekara 22 veM mUtra meM kiyA gayA hai. so vahIM se ise dekhanA cAhiye. devazayanIya kA nAtparya devazayyA se hai. mUla pAdoM kI rakSA ke liye jo nIce cAra aura pAda lagA diye jAte haiM ve pratipAda zabda se yahA~ abhihita hue haiM, gAtraka zabda kA artha yahAM pratyaGga hai yahI IpadaMga rUpazabda se yahA~ TIkA. 1 TIkArya-A sUtrane TIkArtha mUlAI jevo ja che. ahIM saparivAra siMhAsananuM varNana-eTale ke bhadrAsanasahita siMhAsananuM varNana 21mA sUtrathI mAMDIne ramA sUtramAM karavAmAM AvyuM che. jijJAsuoe tyAMthI jANI levuM joIe. devazayanIyana artha devazayyA che. mULa pAyAonI rakSA mATe je cAra nIce bIjA anya vArtAo lagADavAmAM Ave che, te pratipAda zabdathI ahIM abhihita thayA che. gAtraka zabdane -
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre bAnam, rajatamayI tUlI-tUlagarbhA zayyA, lohitAkSamayANi lohitAkSaratnamayAni vivyokanAni upadhAnakAni,tapanIyamayAni svarNamayAni gaNDopadhAnakAnigallama surikA iti| prasiddham tat khalu zayanIya devazayanIyaM sAliGgana vartikam-AliGgana val zarIrama mANopadhAnena saha vartate iti sAliGganavatikai zarIramamANopadhAnasahitam ulayato vibvokanam-ubhayataH ubhayabhAge-zirobhAge caraNabhAge ca vinyoka nam-upadhAnaM yasya tat-zirobhAga caraNabhAga-sthitopadhAnasahitama, ubhayata unnatamzirobhAge caraNabhAge ca.unnata, madhye-madhyabhAge natagambhIramnatama abanatam namratvAt gambhIraM ca mahatvAt, gaGgApulinavAlukA'vadAlasadRzam-gaGgApulinavAlukAyA yo'tradAlacaraNanyAse'dhogamanaM tena sadRzaM, tathA-suvira. citarajastrANa-suviracita rajastrANa-rajo nivAraka pracchAdana yatra tat-rajo. nivArakapacchAdanavastrasahitam, tathA-upacitakSAmanakUlapapraticchAdanam-upacitA-puSTaH-viziSTaprakArakA kSaumanukUlapaTTA-kSIma:-kSamA-atasI, tannirmito yo dukUlapaTTA-vastrapAsa eva praticchAdanam AcchAdanaM yasya tat-viziSTaparikarmita=suzobhita kSomadukUla pahAcchAdanAsahitam, tathA-Ajinaka-ruta-dara-navanIta. tulasparzamRddha kas-Ajinaka-carmamaya vastra rutaruI' iti bhApAprasiddha, yUro banaspativizeSaH, navanIta-prasiddham, tRlaMkAsaM tepAM sparza iva mRduka komalam, tathA-raktAMzukasaMvRtaM-raktAMzukena atiramaNIyena mazakagRhAbhidhAnena vastreNa 'maccharadAnI' iti bhApA pasiddhena saMvRtam AcchAditaM suramyam=atiramaNIyam prAsAdIyaM yAvatpatirUpaM ca vijJeyamini // mU0 77 / / mUlam-tassa NaM devasayaNijassa uttarapurathimeNaM mahegA maNipeDhiyA paNNattA, aTajo paNAI AyAmavikkhaMbheNaM, cattAri joyaNAI vAhalleNaM, savvamaNisaI jAva paDirUvAtIse NaM maNipeDhiyAe uvariM kArane prakaTa kiyA hai, viyokazabda kA artha upadhAna-takiyA hai, gaNDopadhAna kA artha gallamamarikA hai, caraNa ke rakhane para jo cAlukA kA nIce dhapsanA hotA hai usa dhasane kA nAma abadAla hai kSumA-nAma alasI kA hai isaalasI se jo vastra banatA hai usakA nAma kSomadukUlapaTTa hai // mR, 77 artha ahIM pratyaga che. ahIM TIkAkAre ISadaMgarUpathI A vAta prakaTa karI che. bika zabdane artha upadhAna-ozIkuM-che. gaMDopadhAnane artha galamasUrikA che. paga mUkavAthI je ratI nIce dharatImAM pesI jAya che-tenuM nAma avadAla che. sumA-aLazInuM nAma che. enAthI je vastra taiyAra karavAmAM Ave che. tene kSaumadukulapaTTa kahe che. sU.7chA
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA su 77 sudharma sabhAdivarNanam 535 ettha NaM mahege khuDDae mahiMdajjhae paNNatte, saTTi joyaNAI uDDa uccateNaM, joyaNaM vikkhaMbheNaM, vairAmai vaTTalaTusaMThiyasusiliTU jAva paDi. rUve / uvariM aTUTTa maMgalaMgA jhayA chattAicchattA / tassa NaMkhuDDAgamahiMdajjhayasa paJcatthimeNaM ettha NaM sUriyAbhassa devassa coppAle nAma paharaNakose paNNatte, savvavayarAmae acche jAva paDirUve / tattha NaM sUriyAssa devasa phaliharayaNa-khagga-gayA- dhaNuppamuhA bahave paharaNarayaNA saMnivikhattA ciTThati, ujjalA nisiyA sutikkhadhArA pAsAIyA 4 sabhAe NaM suharUmAe uvariMaTUTU maMgalagA jhayA chattA icchattA / suu.78| chAyA - tasya devazayanIyasya uttarapaurastye mahatyekA maNipIThikA prajJatA, aSTa yojanAni AyAmaviSkambheNa catvAri yojanAni bAhalyena sarvamaNimayI yAvat pratirUpA / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari anna khalu mahAnekaH kSullaka mahendradhvajaH prajJaptaH, SaSTiM yojanAni Urdhvamuccatvena, yojanaM viSka 'tassa NaM devasayaNijjassa' ityAdi / sUtrArtha - (tassa NaM devasaryANijjassa uttarapuratthimeNaM) usa devazayanIya ke uttara - paurastya meM - IzAnakone meM ( mahegA maNipeDhiyA paNNattA) eka vizAla maNipIThikA kahI gaI hai, (aTThajoyaNAI AyAmavivakhaMbheNaM) yaha apane AyAma aura viSkaMbha kI apekSA ATha yojana kI hai (cattAri joyagAI bAhallega) tathA vAhalya kI apekSA cAra yojana kI hai| (savvamaNimaI jAba paDivA) yaha sarvAtmanA maNimaya haiM yAvat pratirUpa hai (tIse Na maNipeDiyA ucariM etya NaM maheMge khuDDae sahiMdajjhae paNNatte) usa maNipIThikA 'tassa Na' devasyaNijjassa' ityAdi / sUtrArtha - (tassa gaM devasayaNijjassa utarapura sthimeNa ) te devazayyAna uttara- paurastyamAM-zAna zubhAM - (mahegA maNipeDhiyA paNNattA) : vizANa mazicIDiya uDevAya cha. ( aThThajoyaNAI AyAmaviva bheNa ) meM potAnA AyAma (sAI) ramane viSTula (caheopAdha)nI apekSA Ahe yeonna neTalI che. ( cattArijoyaNAI' bAhalleNa ) tebhana khAiyanI apekSA yAra yeonna bheTasI che, (tannamaNimaI jAva paDivA) zyA sarvAtmanA bhaNibhaya che yAvat prati3 che. (tIseNaM maNipeDhiyAe uvariM ettha NaM mahege khuDae mahiMdajjhae paNNatte) te bhaNiya ThAnI upara se vizANa kSussa
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 rAjaprazIyana mbheNa, bajramayo vRttalaSTasaMsthitamuzliSTa-yAvatpatirUpaH / upari aSTASTa maGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi / tasya khalu kSallakamahendradhvajasya pAtrAtye atra khalu mUryAbhasya devasya coppAlo nAma praharaNakoza: prajJaptaH, sarvavatramayaH accho yaavtptispH| tatra khalu sUryAbhasya devasya parigharatna-vana-gadAdhanuHpramukhANi bahUni praharaNaratnAni sannikSiptAni tiSThanti, ujjavalAni nizitAni sutIkSNadhArANi mAsAdI yAni 4 / sabhAyAH khalu sudharmAyAH upari aSTASTamaGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi / / mR0 78 // ke Upara eka vizAla kSullaka mahendradhvaja kahA gayA hai. (mAhi joyaNAha uI uccatteNa'. joyaNa' vizva bheNa, baharAmapa balaTThasaMThiyamusiliTTa jAva paDirUve) yaha kSullaka mahendradhvaja sATha yojana kA U~cA hai. eka yojanakA isakA viSkabha hai. yaha vajraratnamaya hai mundara AkAra vAlA hai yAvat patirUpa hai (upari aTa maMgalagA-jhayA chattAicchattA) isake Upara ATha ATha maMgalaka haiM, dhvajAe~ hai aura chatrAticchatra haiN| (tassa paMkhuDDAgamahiMdajjhayassa pacatthimeNa ettha Na sUriyAbhasta devassa coppAle nAma paharaNakose paNNatte) isa kSullaka mahendradhvaja kI pazcimadizA meM sUryAbhadeva kA copAla nAmakA AyudhagRha hai (savvavaIrAmae acche jAva paDisve) yaha AyudhagRha sarvAtmanA vajraratnamaya hai nirmala hai, yAvat pratirUpa hai| (ettha Na mRriyAbhasma phali. yazyaNa-khagga-gayA-ghaNuppamuhA-ghahave paharaNarayaNA saMnivivattA ciTTati) isameM sUryAbha deva ke parigharatna, khaGga. gadA evaM dhanuSa vagairaha aneka zreSThe praharaNa-hathiyAra rakhe hue haiM (ujalA. nisiyA, mutikAvadhArA, pAsAIyATa) bhaDandradhva08 upAya cha, (sahi joyaNAI uDU uccattaNa, joyaNa vikhabheNa', vairAmae balasaMThiya susiliTTha jAva paDirUve) kSussA bhaDandra sAThe jina jeTale UMce che. A viSphabha eka cijana jeTalo che. e vajIratnamaya che, su42 2mAravANA cha. yAvat prati35cha. (ucariM aTa maMgalagA -jayA chattAicchattA) menI 652 24 mA ma cha, yo mana chatrAtirachatrI cha. (tassa Na khuTTAgamahiMdajjhayassa pacatthimeNa ettha NamariyAbhassa devassa coppAle nAma paharaNakose paNNatte) 2. kSudramandradhvanI pazcimAzAmA sUryAlaya nyAyA' nAma mAyudhagRDa cha, (savya vaIrAmae acche jAva paDisve) mA Ayudha sarvAtmanA 1052nabhaya cha, nibhA cha yAvat prati35 cha. (elyaNa sariyAbhassa devassa paliya-rayaNa, khagga-gayA-dhaNu-ppamuhA-vahave paharaNarayaNA saMnikkhittA citi) emAM sUryAbhadevanAM paridha ratna, khaDaga, gadA ane dhanuSa vagere ghaNAM uttama praharaNe-
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 537 - - subodhinI TIkA. sU. 78 sudharma sabhAdivarNanam 'tassa NaM' ityAdi TIkA-tasya pUrvoktavarNana viziSTasya khalu devazayanIyasya uttarapaurastye = uttarapUrvadizorantarAlabhAge-IzAnakoNe mahatI-vizAlA ekA maNipIThikAmaNimayI vedikA prptiaa| sA maNipIThikA aSTa yojanAni-aSTayojanapramANA AyAmaviSkambheNa, catvAri yojanAni-caturyojanapramANA bAhalyena, tathA sarvamaNimayI yAvatpratirUpA / yAvatpadena-acchA lakSaNA ghRSTA mRSTA nIrajA nirmalA niSpaGkA nisskngkttcchaay| samabhA sazrIkA sodyotA prAsAdIyA darzanIyA abhirUpA' iti sNgRhyte| acchAdipratirUpAntapadAnAmarthazcaturdazasUtra vyAkhyAyAM vilokanIya iti / tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khala, mahAn=vizAla ekaH kSullako mahendradhvajaH praaptH| sa kSullako mahendradhvajaH paSTi yojanAni-paSTiyojanapramANa Urdhvam uccatvena, yojanam ekayojanapramANo viSkambheNa, tathA-yanamayaH= vajraratnamayaH, vRttalapTasaMsthitasuzliSTa yAvatpatirUpaH, atra-'vaTThalaTe' tyArabhya 'abhirUve' ityanto. mahendradhvajavarNanapAThaH ye saba hathiyAra bahata adhika ujjavala haiM, nizita haiM. vaDI tIkSNadhAravAle haiM aura prAsodIya 4 haiM (sabhAe Na suhammAe uvari aTTha maMgalagA jhayA chattAicchattA) sudharmA sabhA ke Upara bhAga meM ATha2 maMgalaka haiM, dhvajAe~ haiM aura chatrAticchatra haiN| TIkArtha--isakA mUlArtha ke jaisA hI hai 'savvamaNimaI jAva paDi. rUvA' meM Agata isa yAvat zabda se 'acchA, zlakSNA, vRSTA, mRSTA, nirajA nirmalA, niSpaGkA, niSkakaTacchAyA, sa prabhA, suzrIkA, sodyotA, mAsAdIyA, darzanIyA, abhirUpA' ina padoM kA saMgraha huA hai, ina acchodipratirUpAnta padoMkA artha caudahaveM sUtra kI vyAkhyA meM likhA jA cukA hai 'musiliTTa. jAva paDirUve' meM jo yaha yAvat pada : AyA hai so isase yaha prakaTa kiyA gayA zastrI-bhUsa cha. (ujalA; nisiyA, mutikkhadhArA, pAsAIyA4) mA samastrI bahuja ujajavaLa che, nizita che, bahuja tINa dhAravALA che ane prAsadIya phu: che." (sabhAe Na suhamgAe uvari ahaTa maMgalagA jhayA chattAicchattA) sudhA sabhAnAM uparibhAgamAM ATha ATha maMgalake che, dhvajAo che ane chatrAhicchatro che. TA--- suutrn| Ta bhUdA prabhArI 4 cha. "savamaNimaI jAva.paDi: khvA' mA mAsA yAvat pa4thI 'acchA zlakSNA, ghRSTA, mRSTA. nIrajA, nirmalA, niSpaGkA, niSkaMkaTacchAyA, samabhA, sazrIkA, sodhotA prAsAdIyA, darzanIyA, abhirUpA' mA pahAnI saMgraha thayo cha. ma mAhiti3pAnta pahonA ma 14 mAM sUtramA vAmAM mAvyo cha, 'musiliTTa jAva paDihave' bhane 'yAvat' 54
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ jubodhinI TIkA sU. 79 sudharmasabhAdivarNanam / 539 / mUlam-sabhAeNaM suhammAe uttarapurasthimeNaM ettha NaM mahege siddhAyayaNe paNNatte, egaM joyaNasa AyAmeNaM, pannAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM, bAvattari joyaNAI uDDU uccatteNaM, sabhAgameNaM jAva gomANasiyAo, bhUmibhAgA ulloyA taheva / tassa NaM siddhAyayaNassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM mahegA maNipeDhiyo paNNattA, solasajoya. NAI AyAmavikkhaMbheNaM, aTTa joyaNAI baahllennN| tIse NaM maNipeDhiyAe uvariM ettha NaM mahege devaccaMdae paNNatte, solasa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM, sAiregAI solasajoyaNAI uDDe uccattaNaM, savvarayaNAmae jAva paDirUve / ettha NaM aTusayaM jiNapaDimANaM jiNussehappamANamittANaM saMnikkhitta sNcitttti| tAsi NaM jiNapaDimANaM imeyArUce vaNNAMvAse paNNatta, taM jahA-tavaNijamayA hatthatala-pAyatalA, aMkAmayAI nakkhAiM aMto lohiyakkhapaDisegAI, kaNagAmaIo jaMghAo kaNagomayA jANU, kaNagAmayA Uru, kaNagAmaIo gAyalaTrIo, tavaNijamayAonAbhIo, riTrAmaIo,romarAIo, tavaNijjamayA cUcuyA, tavaNijamayA sirivacchA, silappavAlamayA oDhA, phAliyAmayA daMtA, tavaNijjamaIo jIhAo, tavaNijamayA tAluyA, kaNagAmaIo nAsiyAo aMto lohiyakkhapaDisegAo, aMkAmayANi acchINi atolohiyakkhapaDisegANi, riTThAmaIo tArAo, riTrAmayANi acchipattANi, riThAmaIo, bhamuhAo, kaNagAmayA kavolA, kaNagAmayA savaNA kaNagomaIo NiDAlapaTTiyAo, vairAmaIo sIsa ... ghaDIo,tavaNijamaio kesatakesabhUmIo, riTamayA uvrimuddhyaa|suu79|| .... . . . .... . .. . .
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 540 rAjapraznIyasUtre ... chAyA--sabhAyAH khalu mudharmAyAH uttarapaurastye atra khalu mahadekaM siddhAyatanaM prajJaptam, eka yojanazatam zraAyAmena, paJcAzad yojanAni viSkambheNa, hAlatati yojanAni Urdhvam uccatvena, sabhAgamena yAvat gomAnasikAH, bhUmibhAgA ullokAstathaiva / tasya khalu siddhAyatanasya bahamadhyadezamAge atra khalu mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, SoDazayojanAni AyAmaviSkambhega, aSTa yoja. 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi / sUtrArtha--(sabhAe Na suhammAe uttarapurasthime Na mahege siddhAyayaNe paNNa) sudharmAsabhA ke izAnakona meM eka vizAla siddhAyatana kahA gayA hai. (egaM joyaNasayaM pAyAmeNa, pannAsa joyaNAi vikkha bheNa, vAvariM joyaNAI u? uccazeNa, sabhAgameNa jAva gomANasiyAo, bhUmibhAgA ulloyA taheba) yaha siddhAyatana eka sau yojana kA lamyA hai aura 50 yojana kA vistAravAlA hai tathA isakI UcAI 72 yojana kI hai. sabhA ke varNana meM jaisA pahile pATha gomAnasI taka kahA gayA hai, vaisA hI pATha isa . siddhAyatana ke varNana meM kahanA cAhiye. yahAM para bhUmibhAga aura ulloka kA kathana bhI usI prakAra se karanA cAhiye. (tassa siddhAyagraNassa bahumajjhadesabhAe ettha Na mahegA maNipeDhiyA paNNattA) isa siddhAyatana ke bahumadhya dezabhAga meM eka vizAla maNipIThikA kahI gaI hai (solasajoya. NAI AyAmavikhaMbheNa aTTha joyaNAI bAhalleNa) isakA AyAma aura sabhAeNa muhammAe' ityAdi / sUtrA :- sabhAeNa suhammAe uttarapurathi meNa ettha Na mahege siddhAyayaNe paNa tte) sudhamA samAna zAna sabhA meM vizANa siddhAyatana 4vAya cha. ega jAyaNasaya AyAmeNaM pannAsa jAyaNAI vikkha bheNaM, vAvariM jAyaNAI uDU uccatteNa sabhAgameNaM jAvaM gAmANasiyAo, bhUmibhAgA ullAyA taheva) mA siddhAyatanI 15 me so yona sI cha, tena vistAra 50 ejana jeTaluM che ane uMcAI 72 jina jeTalI che. sabhAnuM varNana karatAM gemAnasI sudhInuM je pramANenuM varNana pahelA karavAmAM AvyuM che tevuM ja varNana A siddhAyatana mATe paNa samajavuM joIe. ahI bhUmibhAga ane ullekanA viSe kathana pay va. prabhArI 1 sabhA naye (tassa NaM siddhAyayaNassa bahumajjhadesabhAe etthaNa mahegA maNipeDhiyA paNNatto) siddhIyatanA madhyadezalAma me vi bhAnupA4i 4vAya cha. (selasajAyaNAI.. AyAmavikAva bheNaM aTTa jAyaNAI bAhalleNa senA mAyAma mana vi 16 yojanA mane 5 /
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rokA. sU. 79 sudharmasabhAdivarNanam nAni vaahtyen| tasyAH khalu maNipIThikAyA upari atra khalu mahAneko devacchandakaH prajJaptaH, SoDaza yojanAni AyAmaMviSkaraNa, sAtirekANi SoDaza yojanAni Urdhvamuccatvena, sarvaratnamayo yaavtprtiruupH| atra khalu aSTazataM jinamanimAnAM jinotsedhamamANamAtrANAM saMnikSiptaH satiSThate / tAsAM khalu jinapratimAnAm ayamenapo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-tapanIyamayAni hastatala pAdatalAni, aGkamayAni nakhAni antarlohitAkSapratisekAni,kanakabhayyo jaGghAH, kanakamayAni jAnUni, kanakamayA UravaH kanakamayyo gAtrayaSTayaH, tapanIyamayyo nAmayaH, riSTamayo romarAjayaH, tapanIyamayAni cUcukAni, viSkama 16 yojana kA vAhalya 8 yojana kA kahA gayA hai (tIse NaM maNipeDhiyAe upari etthaM NaM mahege devacchaMdara paNNa) isa maNipIThikA ke Upara eka vizAla devacchandaka kahA gayA hai (solasajAyaNAi AyAmavikkhabheNa') yaha AyAma-vistAra kI apekSA 16 yojana kA hai (sAiregAi solasajoyaNAi ur3e uccatteNaM sabarayaNAmae jAva paDirUve) U~cAI isakI 16 yojana kI hai. tathA yaha sarvAtmanA ratnamaya hai yAvada pratirUpa hai (etthaNaM aTThasayaM jiNapaDimANaM jiNussehappamANamittANaM saMnikkhittaM cida) yahAM para apane 2 zarIra pramANavAlI 108 jinapratimAe~ sthApita haiM (tAsiNa jiNapaDimANa imeyArUve vaNNAvAse paNatte) ina jinapratimAoM kA varNAvAma isa prakAra se kahA gayA hai-(taM jahA-tavaNijamayA hatthatalapAyatalA, aMkAmayAI, nakkhAi aMto lohiyakkhapaDisegAI,kaNagAmaIojaMghAo, kaNagAmayA jANU, kaNagAmayA ura, kaNagAmaIo gAyalaTThIzro, lavaNijja sayAo nAbhIo) ina pratimAoM ke hastatala aura padatala tapanIyasvarNamaya mAyA vistAra 8 yona vAya cha. (tIseNa maNipeDhiyAe : uvari ettha NaM mahege devacchadae paNate) mA mApABiluI 752 me vizANa heva2744 4vAya cha. (selasajAyaNAI AyAmavikaca bheNaM )) mAyAma vistAranI apekSAe 16 cejina jeTalo che. AnI uMcAI 16 jananI che. tathA A sarvAtmanAM ratnabhaya cha yAvata prati35 cha. (ettha Na aTThasayaM jiNapaDimANa jiNusseha. ppamANamittANaM saMnivakhitaM ciTThai.) mI re 424nA zarIramA prabhAvANI 108 janapratibhAmA sthApita 428ii cha. (tAsiNa jiNapaDimANa' imeyArUve vaNNAvAse vaNNatte) Mr. pratimA va pAsa PAL pramANe cha. (ta jahAtavaNijjamayA hatthatalapAyatalA aMkAmayAI nakkhAi', ato gahiyakavapaDisegAI, kaNagAmaIo jaMghAo, kaNagAmayA jANU, kaNagAmayA urU,
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ para rAjapraznIyasUtre tapanIyamayAH zrIvatsAH, zilApravAlamayAH oSThAH, sphaTikamayA dantAH tapanIyamayyo jitAH, tapanIyamayAni tAlukAni, kanakamayyo nAmikA antalohitAkSapratisekAH, aGkamayAni akSINi antarlAhitAkSapatisekAni, riSTamayyaH tArAH riSTamayAni akSipatrANi, ripTamayyo dhruvaH, kanakamayAH kapolA.. kanakamayAni zravaNAni, kanakamayyo lalATapaTikAH, vannamayyaH zIghaTyaH tapa. nIyamayyaH kezAntakezabhUmayo, riSTamayA upari mUrdhajAH / / mU0 79 // ___'sabhAe NaM' ityAdi-- TIkA-khalu sabhAyAM sudharmAyA uttarapaurastye uttarapUrvagordizorantagalabhAgeIzAnakoNe atra khallu maha-vizAlam ekaM siddhAyatanaM prajJaptam / tat siddhAhaiM nakha aMkaratnamaya haiM, jaMghAe~ kanakamaya haiM, jAnu kanakamaya hai, uru kanakamaya haiM. gAtrayaSTikanakamaya hai nAbhi tapanIyasvarNamaya haiM, romarAji riTaratnamaya haiM. cucuka tapanIyamaya haiM, zrIvatsa tapanIyamaya haiM oSTha zilApavAlamaya haiM, danta sphaTiksaya haiM, jihvA tapanIyamaya hai tAla tapanIyamaya haiM, nAsikA kanakamaya hai. tArA-kanIniko-riSTaratnamaya hai, akSipatra bhI riSTaratnamaya hai, bhaue~ bhI ripTaratnamaya haiM, kapola kanakamaya haiM, zravaNa bhI kanakamaya haiM, lalATapaTikA bhI kanakamaya hai, zIrSa ghaTI bhI vajramaya hai, cAlAnta aura bAlabhUmi tapanIya svarNamaya hai. mastaka ke Upara ke bAla riSTaratnamaya hai| TIkArtha--isakA mUlArya ke jaisA hI hai 'sabhAgameNaM jAva gomANasiyAo' aisA jo kahA gayA hai-so usakA tAtparya :aisA hai ki-sudharmAkaNagAmaIo gAyaliTThIo, tavaNijjamayAo nAbhIo) -AL pratibhA-yAnA hastatala ane padatala tapanIya suvarNamaya che. nakha aMka ratnamaya che, jaMghAe kanakamaya che, jAnu kanakamaya che, uru kanakamaya che. gAtrayaSTi kanakamaya che, nAbhi tapanIya suvarNamaya che, mahAi risTaratnamaya che, cucuka tapanIyamaya che, zrIvatsa tapanImayaya che, oSTha zilApralayamaya che, dAMta sphaTikamaya che,. jihA tapanIyamaya cha, tA tapanIya (suva bhaya):cha, nAsiA nabhaya cha, nInisa mAMganI l riTa ratnamaya che, AkSipatra paNa riTaratnamaya che, - bhammare riSTa ratnamaya che, kapila-kanakamaya che. kAna paNa kanakamaya che, lalATa pAphrikA paNa kanakamaya (suvarNamaya) che, zIrSaghaTI paNa kanakamaya che, bAlAnta ane bAlAnta bhUmi tapanIya svarNamaya che. mAthAnA vALa riTa ratnatamaya che. , TI:- gA sutrArtha bhUsAtha pramANe 1 cha. "sabhAgameNaM jAra gomANasiyAo" mAmale vAmAM Avyucha tenA mA prabhArI thAya cha
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunodhiTIkA. sU. 79 sudharma sabhAdivarNanam 543 yatanam ekaM yojanazatam ekazatayojanapramANam AyAmena paJcAzada yojanAni=pazcAzadyojanapramANaM viSkambheNa, dvAsaptati yojanAnidvAsaptatiyojana pramANam Udhvamuccatvena ca bodhyam / 'sabhAgameNaM jAva gomANasIyAo' sabhAga mena yAvad gomAnasyaH, sabhAvarNanapAThenAsyApi varNanaM gomAnasIparyantaM vijJeyam / tathA-cedaM siddhAyatanam anekastambhazatasaMniviSTAdipratirUpAntavizeSaNaviziSTa sudharmAsabhAvad bodhyam / tathA-sudharmA sabhAvarNanamastAve yathaiva sudharmAyAH pUrvadakSiNottaradigvattA ni trINi dvArANi moktAni, * tathA--dvArAgravartino mukhamaNDapAH, mukhamaNDapAgravartinaH prekSAgRhamaNDapAH, tadagravartinaH sapratimAzcaityastUpAH, caityastUMpAravartinazcaityakSAH, caityakSAgravarnino mahendradhvajAH, tadanavavattinyo nandApuSkariNyaH, tato manogulikAstato gomAnasyazca proktAH, tenaiva prakAreNAtrApi sarvamunneyam / tathA-'bhUmibhAgA ulloyA taheva' bhUmibhAgavarNanam ullokavarNanaM ca pUrvavad bodhyam / tathA-tamya khalu siddhAyatanasya bahu. madhyadezabhAge atra khalu mahatI-vizAlA ekA maNipIThikANimayI vedikaaprjnyptaa| sA maNipIThikA SoDazayojanAni-SoDazayojanapramANA AyAmaviSkambheNa, aSTa yojanAni=aSTayojanapramANA vAhalyena ca bodhyA / tasyAH khalu maNipIThikAyAH upari atra khalu mahAn-vizAla eko devacchandakA devAsanavizeSaH prjnyptH| sa devacchandakaH SoDazayojanAni=SoDazayojanapramoNa sabhA ke varNana karanevAle pATha se isakA bhI varNana gomAnasI taka karanA cAhiye. tathA'ca-yaha siddhAyatana saikaDo khaMbhoM ke Azrita hai aura yAvata pratirUpa hai. tathA sudharmAsabhA ke varNanake avasara meM jaise sudharmAsabhA ke pUrvadakSiNa aura uttaradigvartI tInadvAra kahe gaye haiM, tathA dvArAgravartI mukhamaNDapAgravartI prekSAgRhamaNDapa, prekSAgRhamaNDapAyavartI pratimAsahita caityastUpa, catyastUpAravatI catyakSa, caityavRkSAgravatI, mahendradhvaja, mahendradhvajAravatI, nandApuSkariNI, evaM nandApuSkariNiyoM ke Age manogulikAe~ aura inake ke sudharmAsabhAnA varNanavALA pAThathI mAMDIne mAnasI sudhInuM AnuM varNana paNa samajavuM joIe temaja A siddhAyatana seMkaDe thAMbhalAo para avalaMbita che ane cAvata pratirUpa che. sudharmA sabhAnA varNanamAM jema tenA pUrva-dakSiNa ane uttara dizA tarapha traNa dvAre kahevAmAM AvyAM che temaja dvArA gavati mukha maMDaLa mukhamaMDapAgravati prekSAgRha maMDapa prekSAgRhamaMDapAgravarti pratimA sahita caityastUpa tya--pAgravati caityavRkSa, caityavRkSAgravarti mahendradhvaja, mahendradhvajAgrati naMdApuSkariNI, naMdA puSkariNIonI sAme mane gulikAo ane menAgulikAonI sAme gomAnasio
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 rAjapraznIyasUtre AyAmaviSkambheNa, sAtirekANi-sAdhikAni poDaza yojanAni Urdhvamuccatvena, sarvaratnamayA= sarvAtmanA sarvaprakArakaratnamayo yAvata pratirUpo yodhyH| atra devacchandake khalu jinapratimAnAm kathaM bhUtAnAM tAsAm ? ityAha-jinotsedhapramANamAtrANAjinazarIroMcatvapramANapramitAnAm aSTazatam aSTottaramekazata saMnikSipta saMsthApita satiSThate vrtte| tAsAM khalu jinapratilAnAM varNA vAlA varNanaparaH padasamUhaH, ayametadrUpaH vakSyamANaprakArakaH prajaptaH. tadyathAtapanIyamayAni svarNamayAni hastatala-pAdatalAni=hastatalAni caraNatalAni cetyaadi| varNakapadAnAM vyAkhyA sugamA ataH svayamunneyeti // sU0 79 // mUlam-tAsi NaM jiNapaDimANaM piTrao patteyaM patteyaM chattadhAragapaDimAo pnnnntaao| tAo NaM chattadhAragapaDimAo himarayaH yakuMdeduppagAlAI sakoTamalladAmadhavalAI AyavattAI salIlaM dhAremoNIo cittuNti| tAsiNaM jiNapaDipnANaM ubhao pAse patteyaM patteyaM cAmaradhArapaDimAo pnnnnttaao| tAo NaM cAmaradhArapaDimAo caMda pahavayaraveruliya nAnAmaNirayaNakhaciyacittadaMDAo suhumarayayadI. habAlAo saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasaMnikAsAo dhavalAo cAmarAosalIlaM dhAremANIo dhAremANIo cittrti| tAsiNaM jiNapaDimANaM purao do do nAgapaDimAo jakkhapaDhimAo bhUyapaDimAo savvarayaNAmaIo acchAo jAva cittrti| tAsiNaM jiNapaDimANaM purao-aTusayaM ghaMTANaM, aTTasayaM caMdaNakalasANaM, aTThasayaM bhiMgArANaM, evaM AyaMsANaM thAlANaM pAINaM supaiTrANa maNoguliyANaM vAyakaragANaM cittaMgarANaM rayaNakaraMDagANaM hayakaMThANe jAva usabhakaMbhI Age gomAnasiyAM kahI gaI haiM usI prakAra se yahAM para bhI yaha saba kahanA cAhiye. Asanavizepa kA nAma devacchanda hai // sU0 79 // . (zasyakAra sthAna vizeSanuM) varNana karavAmAM AvyuM che, te pramANe ja ahIM paNa badhuM samajavuM joIe. devacchanda eka Asana vizeSanuM nAma che. sUtra chalA
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 80 jinapaDimAsvarupa nirUpaNam ThANaM puSpacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINaM puSkapaDalagANaM telasasuggANaM jAva aMjaNasamuggANaM, aTThasayaM jhayANaM, asayaM dhUvakaDucchuyANaM saMnikkhittaM ciTThai | siddhAyayaNassa NaM uvariM amaMgalagA jhayA chattAicchanttA // sU0 80 // chAyA - tAsAM khalu jinamatimAnAM pRSThataH pratyekaM pratyekaM chatradhArakamatimAH prjnyptaaH| tAH khalu chatradhArakamatimAH himarajatakundenduprakAzAni sakoraNTamAlyadAmadhavalAni AtapatrANi salIlaM dhArayantyo dhArayantyastiSThanti / tAsAM khalu jinapratimAnAm ubhayataH pArzve pratyeka pratyeka cAmaradhArapratimAH prajJaptAH / tAH khalu cAmaradhArapratimAH candramabhavajravaiDUrya nAnA 545 'tAsi NaM jiNapaDimANaM pio' ityAdi / sutrArtha - - ( tAsi NaM jiNapaDimANaM piTuo patteyaM patteyaM) ina jina pratimAoM meM se pratyeka pratimA ke pIche (chattadhAragapaDimAo paNNattAo) chatradhAraNa karane vAlI pratimAe~ kahIgaI haiM ( tAo NaM chattadhAragapaDimAo himarayayaku de duppagAlAI sakora TamalladA maghavalAI AyavattAI' salIlaM dhAremANIora citi) ye chatradhArakapratimAe~ apane hAthoM meM hima, rajata, kunda ke puSpa jaise kAntivAle, tathA koreMTa puSpa kI mAlAoM ke jaise svaccha AtapatroM ko chatroM ko krIDA karanekI AkRti meM khaDI huI li huI haiM (tAsi NaM jiNapaDimaNa ubhao pAse patteyaM2 cAmaradhArapaDimAo paNNattAo) una jinapratimAoM ke donoM pArzvabhAga meM eka eka camara ko 'tAsiNaM jiNapaDimANaM piTThao' ityAdi / sutrArtha :- ( tAsiNaM jiNapaDimA piTTao pattayaM patteyaM) me ninapratibhAo bhAMthI hare hare' pratibhAnI cAchNa ( chattadhAragapaDimAo paNNattAo) chatra dhAraNa DaranArI pratibhAgI hevAya cha. ( tAoNaM chattadhAragapaDimAo himarayayaku de duSpagA sAi sakora 'TamalladAmadhavalAI AyavattAI' salIla dhAremANIora cihna ti) e chatradhAraka pratimAo potapotAnA hAthAmAM hima, rajata, kuMdanA puSpa jevI kAMtivALA temaja kAra'Ta puSpanI mALAo jevA svaccha Atapatro (cho)ne lIlA pUrvau dhArae! urIne alI che. (tAsi NaM jiNapaDimANaM ubhao pAse patteyaM 2 cAmaradhArapaDimAo paNNattAo) se dina pratibhAgonI mane mAlu zo me
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 zrIsU maNiratnakhacitacitradaNDAH sukSmarAjatadIrgha bAlAH zaGkhAGkakundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasannikAzAH dhavalAzvAmarAH salIlaM dhArayantyo dhArayantyastiSThanti / tAsAM khalu jinamatimAnAM purato he dve nAgapratime yakSapatime bhUtapratime kuNDadhAramati sarvaratnamaya acche yaactisstthtH| tAsAM khalu jinapratimAnAM purataH aSTazata' ghaNTAnAm, anuzataM candanakalazAnAm, aSTazataM bhRGgArANAm, evam Ada afai sthAlAnAM pAtrINAM supratiSThAnAM manogulikAnAM vAtakarakANAM citrakarANAM dhAraNa karanevAlI pratimAe~ kahI gaI haiM ( tAo NaM cAmaravArapatimAo caMdaSpacayara veruliya nAnAmaNirayaNasvaciyacittadaMDAo sumarayayadIvAlAo saMkhaM kakuM dadagara amaya mahiya pheNapuM jasaM nikAsAo dhavalAyo cAmarAo salIla dhAremANIo (citi) ye cAmara dhAraNa karanevAlI matimAe~ dhavala cAmaroM ko unake Upara DhoratI huI khaDI haiM ina cAmaroM ke daNDa candrakAntamaNi, vajramaNi, vaiDUryaratna, tathA inake atirikta aura bhI aneka prakAra ke maNiratnoM se khacita haiM aura isIse ye anekarUpavAle pratIta hote haiM ina cAmaroM ke jo bAla hai ve sUkSma haiM, evaM bahutalambe haiM (tAsi NaM' jigapaDimANa' purao do do nAgapaDimAo jakkhapaDimAo, bhUyapaDimAo kuMDadhArapaDimAo sanvarayaNAsaIyo acchAo jAva (citi) ina jinamatimAoM ke Age do do nAgamatimAe yakSapratimAeM evaM sUtamatimAe~ kuMDadhAraka pratimAeM khaDI huI haiM ye saba nAgAdipra timAe sarvAtmanAratnamaya haiM, nirmala haiM yAvat pratirUpa haiM (tAsi NaM jiNapaDimANa purazrI ayaM ghaMTA aTThasaya caMdaNakalasANa, aTTasayaM bhiMgArANa', evaM AsANa zrabhazdhAraNa DaranArI pratibhAgI havAya hai. ( tAo NaM cAmaraghArapaDimAo caMdaSpahavayaravekaliyanAnAmaNirayaNakha ciyacittada' DAo sumarIvAlAMbho saM'kha' kakku dadagara amayamahiyapheNapuMjasa nikAsAo dhavalAo cAmarAo, salola' 'vAremANIo2 ciTThati ) me grAbhara dhAraNa DaranArI pratibhAo sapheda cAmarA DhALatI ubhI che, e cAmarAnI dAMDIe caMdrakAMtamaNi, vajramaNi, veDU ratna, temaja khIjA paNa ghaNAM maNiratnAthI jaDelI che. ethI ee aneka rUpAthI zaeNAbhita jaNAya che. e cAmarAnAvALA smRtIva sUkSma (jINA) che, pAtaLA che ane ahu ja lAMkhA che. (tAsiNaM jiNapaDimANaM purao do do nAgapaDimAo jakkhapaDimAo bhUyapaDimAo, kuNDadhAraparimAo sancarayaNAmaIo acchAoM jAva cihna ti ) ejina pratimAenI sAme khakhkhu nAgapratimAe, yakSa pratimA ane bhUta pratimA kuMDadhArapratimAo ubhI che, A madhI nAga vagerenI pratimAe sarvAtmanA ratnamaya che. nirmANa yAvat pratijJayaM che (tAsiNaM jiNapaDimANaM purao aTTamaya 7 :
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU. 80 jiNapaDimAsvarUpanirUpaNam 547 ratnakaraNDakAnAM hayakaNThAnAM yAvad vRSabhakaNThAnAM puSpacaGgerINAM yAvat lomahastacaGgarINAM puSpapaTalakAnAM tailasamudgAnAM yAvata ajanasamudgAnAm, aSTazataM dhvajAnAm, aSTazataM dhUpakaDacchukAnAM saMnikSipta tiSThati / siddhAyatanasya khalu upari aSTASTamaGgalakAni dhvajAH chatrAticchatrANi // sU0 80 // thAlANa pAINa supaiTThANa maNoguliyANa vAyakaramANa cittagarANa rayaNakaraMDagANaM) tathA ina jinapratimAoM ke samakSa ina nAgAdi pratimAoM ke atirikta 108 ghaTAe~ haiM, 108 candanake kalaza hai, 108 bhRGgAra-jhArI haiM 108 Adarza (darpaNa) hai, 108 sthAla haiM; 108 pAtriyAM hai, 108 supratiSThAna hai, 108 manogulikAe~ haiM 108vAtakaraka haiM, 108 citrakarake haiM 108 ratnakaraNDaka hai (hayakaMThANaM jAva usabhaka ThANaM puSphaca gerINaM jAva lomahatthaca gerINaM, pupphapaDalagANaM tellamAnuggANaM jAya jaNasamuggANaM aTThasaya jhayANaM, aTThappaya dhUvakaDacchuyANaM saMnikkhittaciha)108 hayakaMTha haiM (ratnavizeSa) yAvat 108 vRSabhakaMTha hai, 108 puSpaca gerikAeM hai yAvat 108 lomahastaca gerikAeM haiM, yAvat 108 puSpapaTalaka hai, 108 tailasamudgaka hai yAvat abjanasamudagaka haiM 108 dhvajAeM haiM 108 'dhrapapAtra hai| (siddhAyayaNalaNe upari aTa ma galagA jhayA chattAicchattA) usa siddhAyatana ke Upara ATha 2 maMgalaka hai, dhvajAeM hai evaM chatrAtichatra hai| ghaMTANaH aTThasaya caMdaNakalasANaM, aTThasaya bhiMgArANaM, evaM Aya sANaM thAlANa' pAINaM supaihANa moguliyANa - vAyakaragANa cittagarANa rayaNakaraDagANa) " e jine pratimAonI sAme nAgAdi pratimAo sivAya 108 ghaTAo che, 108 caMdana kaLaza che, 108 zRMgAra-parIo che, 108 darpaNa (arIsAo), 108 mane gulikAo che, 108 vAtakarake che, 108 citrakarake che, 108 ratnakaraDake che. (hathakaM ThANaM jAda usabhaka ThANa pupphaca gerINa jAva lomahatvaca gerINa, pupphapaDalagANa tellasamuggANa jAva ajaNasamuggANa aTThasaya jhayANa aTTha1 saya dhuvakaDacchuyANa sanikkhitta ciTai) 108 / cha... yAvatuM 108 vRSabhaka che. 108 puSpa cagerikAo che cAva 108 mahaMte caMgerikAo che. 108puSpapaTalake che, 108 tailasamudaga che 108 devujAo che, 108 dhUpa pAtra che. (siddhAyayaNassa NaM upari aTThamaMgalagA jhayA chattAicchattA) te siddhAyatananI 52 mA mA bhagata cha. vatanme cha bhane chAtichatrI cha.. -
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 - rAjapraznIyasUtre 'tAsi NaM' ityAdi TIkA-tAsAMpUrvoktavarNanaviziSTAnAM khalu jinapratimAnAM pratyeka pratyekam ekaikasyA jinapratimAyA pRSThataH chatradhArakapratimA: chatradhArakANAM pratikRtayaH prjnyptaaH| tAHjinapratimApRSThabhAgasthitAchatradhArakapratimAH AtapatrA Ni chantrANi salIla yathA syAttathA dhArayantyo dhaaryntystisstthnti| tAni AtapatrANi kIdRzAni ? ityAha-himarajatakundenduprakAzAni-himaM-prasiddhaM rajataM rUpyaM kunda zvetapuSpavizeSaH induH candraH, eteSAM prakAzaiva prakAzo yeSAM tAni-himarajatakundenduvatprakAzamAnAni, tathA-sakoraNTamAlyadAmadhavalAnisahakoraNTaiH koraNTapuSpagucchaiH vidyamAnAni mAlyadAmAni puSpamAlyAni yeSu tAni sakoraNTamAlyadAmAni, tAni ca tAni=zubhrANi etAdRzavizeSaNaviziSTAni chatrANi sAbhinayaM dhArayantyo dhArayantyazchatradhArakapratimA: jinapratimAnAM pRSThatastiSThantIti / tathA-tAsAM khalu jinapratimAnAM pratyekaM pratyeka ekaikasyA jinapratimAyA ubhayataH pAzve pAdvaye cAmaradhArakapatimA prjnyptaaH| tAzcAmaradhArakapatimAH dhavalA:-zubhrAH cAmarAH salIlaM dhArayantyo dhArayantyaHvijayantyo viijyntystisstthnti| kIdRzIzcAmarAH? ityAha-candraprabhavajravaiDUryanAnAmaNiratnakhacita-citradaNDAH-candraprabhA candrakAntamaNiH, bajro bajramaNiH, vaiDUrya-vaiDUryaratnaM, nAnAmaNiratnAni candrakAntavajravaiDUryebhyo'tiriktAni anekaprakArANi ratnAni taiH khacitAH jaTitA ata eva-citrAH=anekarUpAH daNDA yAsAM tAstathAbhUtAH-candrakAntavajravaiDUryAdivividhamaNiratnakhacitavicitradaNDayuktA ityarthaH, tathA-mUkSmarA natadIrdhavAlAH sUkSmAH pratanavaH rAjatA rUpyamayA dIrghAH lambAyamAnA vAlA kezA yAsu tAstathoktAH-pratanurajatamaya lamvAyamAna isa mUtra kA TIkArtha mUlArtha ke jaisA hI hai. chatradhAraNa karanevAlI pratimAoM se tAtparya hai zrAtapatra kI dhAraNa karanevAlI pratimAoM se salIla zabda kA artha hai abhinayasahita, candana kalaza zabda se yahAM candana se upalakSitakalaza gRhIta hue haiN| pIThikAvizepa kA nAma manogulikA hai| jalarahitakalaza kA nAma vAtakaraka hai. citrakara zabda se tUlikAdi jinake . A sUtrane TIkArtha mUlAI pramANe che. chatra dhAraNa karanArI pratimAo eTale Atapatra (chatra), dhAraNa karanArI pratimAo salIla zabdano artha abhinaya, sahita hoya che. caMdanakalaza zabdathI ahIM caMdanathI upalakSitakalaza ahIM gRhIta che. pIThikA vizeSanuM nAma mane gulikA che. pANI vagaranA khAlI kaLazanuM nAma vAtakaraka che. citrazakhathI ahIM tUlikA-pIMchI-vagere-jemanA hAthamAM che evA citrakAre hIta
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinA TIkA' sU 80 jigapaDimAsvarUpanirUpaNam kezayuktA ityarthaH tathA zaGkhAkundakarajo'mRtathitaphenapunasannikAzA:-- tatra-gaGkha:-prasiddhaH, aGka: aGkaratnam, kundaM zvetapuSpavizeSaH, dakarajaH-udakalaghubinduH, amRtamathitaphenapujA-amRtasya mathitena-mathanena ye phenAsteSAM ca pujA samUhaH saH, zazAdI nAmitaretarayogadvandvaH, eteSAM sannikAzA: - sadRzIriti / evaMvidhavizeSaNaviziSTAni zubhrANi cAmarANi salilaM bIja yantyo vIjayantyazcAmaradhArakapatimAH pratyekajinapratimAnAmubhayapAzve tisstthntiityrthH| tathA-tAsAM khalu jinapratimAnAmekaikasyA jinapratimAyAH purataH= agre dve dve nAgapatime, dve dve yakSapatime, i ke bhUtapratime, dve dve kuNDadhAramatime sarvaratnamayyau sarvAtmanA ratnamayyau acche yaavtisstthtH| tathAtAsAM khalu jinapratimAnAM purataH agre aSTazatam aSTottaraikazataM ghaNTAnAm, aSTazatam==aSTottaraikazataM candanakalazAnAm candanopaliptakalazAnAm aSTazatam =aSTottaraikazataM bhRGgArANAm bhRGgAranAmakapAtravizeSANAM saMnikSipta tipThatItyagreNa smbndhH| evam anena prakAreNa-AdarzAnAm darpaNAnAm aSTottaraikazatama, sthAlAnAM pAtrINAm supratiSThAnoM manogulikAnAM-pIThikAvizeSANAm, vAtakarakANAm jalarahitakalazavizeSANom, citrasarANAm-tUlikAdi hastAnA citrakArakANAm ratnakaraNDakAnAm hayakaNThAnAM ca aSTottaraikazataM saMnikSipta tiSThati / tathA-yAvatpadena koSThasamudgAnAma, patrasamudgAnAma, coyakasamudgA. nAm, tagarasamudgAnAm, elAsamudgAnAm. haritAlasasudagAnAm hiMgulakasamudgAnAm manaHzilAsamudgAnAm aSTottaraikazatam'-iti saMgrAhayam / etasarva saMnikSipta tiSThati / tathA anjanasamudgAnAm aSTottaraikazataM saMnikSipta tiSThati / etAni tailAdIni paramasurabhiyuktAni bodhyAni / tathA-dhvajAnAm aSTazatama= aSTottarakazatamra, dhUpakaTucchukAnoM-dhUpapAtrANAm aSTazatama-aSTo taraikazataM ca saMnikSipta tisstthti| tathA-tasya siddhAyatanasya khalu upari-uparibhAge aSTASTasaMkhyAkAni maGgalakAni, dhvajAH chatrAticchantrANi ca bodhyAnIti ra 80 / hAthoM meM hai aise citrakartA gRhIta hue haiN| yahAM yAvat pada se 'koSThasamudga, patrasamudga, coyakasamudga, tagarasamudga, elAsamudga, haritAlasamudga, hiMgulakasamudaga, manaHzilAsamudga, ina saba kI 108 saMkhyA gRhIta huI hai / paramasurabhiyuktatailAdika yahAM grahaNa hue hai // sa0 80 // samaral. PREM yAvat 54thI koSThasamudga, patrasamudga, coyakasasudma, tagara samudga, elAsamudga, haritAlasamudga, hiMgulakasamudga, manaHzilAsamudga, A badhAMnI 108 jeTalI saMkhyA grahIta samajavI. paramasurabhimukata talAdikanuM paNa ahIM grahaNa thayuM che. su. 8nA
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 rAjamanIyasUtre samprati upapAtasabhAM varNayitumAha- mUlam -- tassa NaM siddhAyayaNassa uttarapuratthimeNaM ettha NaM mahegA uvavAyasabhA paNNattA, jahA sabhAeM suhammAe taheva jAva maNipeDiyA aTTa joyaNAI devasayaNijjaM taheva sayaNijja vaNNao, aTTaha maMgalagA jhayA chattAicchattA / tIse NaM uvavAyasabhAe uttarapuratthimeNaM ettha NaM maheMge harae paNNatte, egaM joyaNasya AyamaNaM paNNIsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM, dasa joyaNAI uvveheNaM tatra / se NaM harae egAe pausavarakheDyAe egeNa vaNasaMDeNa savvao samaMtA saMparikkhite / tassa NaM harayassa tidisaM tisovANapaDirUvagA pannattA | tarasaNaM harayassa uttarapuratthimeNaM ettha NaM mahegA abhisegasabhA paNNattA, suhammAgamaeNaM jAva gomANasiyAo maNipeDhiyA sIhAsaNaM saparivAraM jAva dAmA citi / tattha NaM sUriyAbhasta devassa subahu abhisekke bhaMDe sanikhitte cihar3a, aTuTTha maMgalagA taheva / tIse 57275 abhisegasabhAe uttarapuratthimeNaM ettha NaM alakAriyasabhA paNNattA jahA sabhA suhammA, maNipeDhiyA aTTa joyaNAI sIhAsaNaM saparivAraM / tattha NaM sUriyAbhassa devassa subahu alaMkArie bhaMDe saMnikhitte ciha, sese taheva / tIse NaM alaMkAriyasabhAe uttarapuratthimeNaM ettha pAM mahagA vavasAyasabhA paNNatto, jahA uvavAyasabhA jAva maNipeDhiyA sIhAsaNaM saparivAraM atttthmglgaa| tattha NaM sUriyAbhassa devassa ettha NaM mahege potthayarayaNe saMnikhitte cihna / tassa NaM potthaMyarayaNassa imeyArUve vaNNAvAse paNNatte, taM jahA - rayaNAMmayAi pattagAI
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU 81 upapAtasabhA varNanam riTrAmaIo kaMbiyAo, tavaNijamae dore, nAnAmaNimae gaMThI veruliyAmae lippAsaNe, riTrAmae chadaNe tavaNijjamaI saMkalA, riTrAMsaI masI, vairAmaI lehaNI, riTAmayAiM akkharAiM, dhammie stthe| vanasAyasabhAe NaM uri aTU mglgaa| tIseNaM vavasAyasamAe uttarapurasthimeNaM ettha NaM naMdApukkhariNi paNNattA hrysriso| tIseNaM naMdAe pukkhariNIe uttarapurasthimeNaM mahege balipIDhe paNNatte satrarayaNAmae acche jAva paDirUve ||suu0 81 // . chAyA-tasya khalu siddhAyatanasya uttarapaurastye atra khalu mahatyekA upapAtasabhA prajJaptA / yathA sabhAyAH sudharmAyAstathaiva yAvat maNipIThikA aSTayoja nAni, devazayanIyaM tathaiva zayanIyavarNakaH, aSTASTamaMgalakAni, dhvajAH, chatrA 'tassa NaM siddhAyayaNassa uttaraputthimeNaM' ityAdi sUtrArtha--(tassa Na siddhAyayaNassa) usa siddhAyatana ke (uttarapuratthimeNaM) IzAnakone meM (ettha Na mahegA uvavAyasabhA paNNanA) ekavizAlaupapAta sabhA kahI gaI hai| (jahA sabhAe suhammAe taheva jAva maNipeDhiyA aTTa joyaNAI devasayaNijja taheva sayaNijjavaNNao) jisa prakAra kA varNana pahile sudharmA sabhAkA kiyA gayA hai usI prakAra kA varNana isa upapAtasabhA kA karanA cAhiye, yAvat maNipIThikA kA AyAmavistAra ATha yojana kA hai devazayanIya bhI pUrvokta ke jaise hai-arthAt jaisA 73ve sUtra meM sudharmAsabhA kA svarUpa ' varNana-pUrvAdi tIna dvAra kA varNana mukhamaNDapakA varNana, prekSAgRhamaNDapa AdikA varNana,-ina saba ke varNana ko lekara ulloka varNana taka kiyA gayA _ 'tassa NaM siddhAyayaNassa uttarapurasthime Na' ityAdi / . sUtrAtha-(tassa Na siddhAyayaNassa) te siddhAyatananA (uttarapurasthime Na)zAna mAM (ettha NaM mahegA uvavAyasabhA paNNattA)me vizANa upayAta samA upAya che. (jahA sabhAe suhammAe taheva jAva maNipeDhiyA aTTa joyaNAI devasayaNijja taheva sayaNijjavaNNao) sudhA-sAnu ma paDasA na 42vAmAM yAvyu cha tamA A upapAta sabhAnuM varNana samajavuM joIe. yAvat maNipIThIkAne AyAma-vistAra ATha ejanane che. devazayanIya-devazayyA-paNe pahelAnI jema ja che. eTale ke 73mAM sUtramAM sudharmAsabhAnuM svarUpa-varNana-pUrvAdikAratrayanuM varNana, mukhamaMDapanuM varNana, prekSAgrahamaMDapa vagerenuM varNana-A badhAnAM varNanathI mAMDIne ullevarNana sudhInuM
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre . ticchatrANi / tasyAH khalu upapAtasabhAyA uttarapaurastye atra pavalu mahA. neko hu~daH prajJaptaH, ekaM yojanazatam AyAmena, paJcAzada yojanAni viSka mbheNa, daza yojanAni udvedhena tathaiva / sa khalu huda eky| padAvaravedikayA. eke na banakhaNDena sarvataH samantAt samparikSiptaH / tasya gnala hRdasya pridizi trisopAnapratirUpakANi prjnyptaani| tasya khallu idasya uttarapaurastye atra khala hai tathA usake madhya bhAga meM sthita vizAla maNipIThikA kA varNana ATha yojana AyAmavistAra ko lekara aura cAra yojana ke bAhalya Adi ko lekara kiyA gayA hai, tathA usa maNipIThikA ke Upara vartamAna devazayanIya kA jaisA varNana kiyA gayA hai aura sudharmAsabhA ke Upara ATha2 maMgalakoM kA dhvajAoM kA evaM chatrAticchanoM kA kiyA gayA hai usI prakAra kA varNana yahAM para bhI karanA cAhiye (tIse NaM ubavAyasabhAe uttarapura. thimeNaM mahege harae paNNatte) usa upapAnasabhA ke IzAna kone meM eka vizAla da kahA gayA hai (egaM joyaNasayaM AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNAI vikkha bheNa dasajoyaNAI uvve heNaM taheva) isa hUda kA AyAma lambAI ekasau yojana kA hai evaM vistAra 50 yojana kA hai| udvedha gaharAI isakA 10 yojana kA hai| (se Na harae egAe paumavara veDyAe egeNaM vaNasaMDheNaM sabao samaMtA saMparivikhane) yaha ida eka padmavaravedikA se aura eka vanakhaNDa se cAroM ora se vahuta hI acchItaraha ghirA huA hai| (tassa NaM harassa tidisi tisovANapaDirUvagA pannattA) isa ida kI tIna dizAoM meM zreSTha sopAnatraya paMktiyAM varNana karavAmAM AvyuM che. temaja tenA madhyamAM sthita vizALa maNipIThikAnuM varNana ATha pejana AyAma vistAra ane cAra ejananA bAhalya vagerenuM varNana karavAmAM AvyuM che. te maNipIThikAnI upara vidyamAna devazayyAnuM varNana je pramANe karavAmAM AvyuM che ane sudharmA sabhAnI upara ATha ATha maMgalakanuM dhvajAonuM ane chatrAtino varNana 42vAbhA yAvyuchateta varNana mI 14 42 madhye. (tIseNaM ucAyasabhAe uttarapurasthimeNaM ettha NaM mahege harae paNNatte) te apAta samAnA UAna mA viza 6 (4) ruvAya cha. (ega joyaNesayaM AyAmeNa, .paNNAsa joyaNAI', vikkha bheNa dasa joyaNAI', uvve heNa', taheva) tanA AyAma eka yojana jeTaluM che ane vistAra 50 ejana jeTaluM che. upa ene 10 yona TI cha. (se Na harae egAe paumavaravezyAe egeNaM vaNasaDeNa savao samatA saMparikkhi) mA me pAparavAithI mane me vana yI yAbhera 4 222 te pITAye cha, (tassa NaM harassa tidisiM tisovANapaDirUvagA pannattA ) mAnI zAyemA uttama na sopAna
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 81 upapAtasamAvarNanas mahatyekA abhiSekasabhA prjnyptaa| sudharmAgamakenaM yAvad gomAnasikA maNipIThikA siMhAsanaM saparivAra yAvad dAmAni tiSThanti tatra khalu sUryAbhasya devasya subahu AbhiSekyaM bhANDasaMnikSipta tiSThati, aSTASTamaGgalakAni tathaiva / tasyAH khalu abhiSekasabhAyA uttarapaurastye atra khalu alaGkArikasabhA prajJaptA, yathA sabhA sudharmA, maNipIThikA, aSTa yojanAni,, siMhAsana saparivAram / haiM (tassa Na. harassa uttarapurasthimeNaM ettha NaM mahegA abhiseyasabhA paNattA) isa ke IzAnakone meM eka vizAla abhiSekasabhA kahI gaI hai (suhammAgamaeNaM jAva gomANasiyAo maNipeDiyA sIhAsaNaM saparivAraMjAva dAmA ciTThati) sudharmAsabhA ke varNana ke anusAra yAvat gomAnasikA (zayyAkAra Asanavizepa) kA varNana,gomAnasikA ke varNana ke bAda maNipIThikA kA varNana aura phira maNipIThikAsthita saparivAra siMhAsana kA varNana yAvat dAmavarNana paryantata jAnanA cAhiye-tattha NaM sUriyAbhassa devassa subahu abhisekke bhaMDe saMnikkhitte ciTTaI) vahAM sUryAbhadeva ke pracura abhiSeka sabadhI bhANDa rakhe hue haiM (aTTamaM. galA taheva) AThe ATha svastikAdikama galaka bhI yahA~ usI taraha se kahanA cAhiye(tIse Na abhisegasabhAe uttarapurasthimeNaM ettha NaM ala kAriyA sabhA paNNattA)isaabhiSekasabhA ke IzAnakone meM eka alaMkAra sabhA kahI gaI hai(jahA sabhA suhammA; maNiper3hiyA, ajoyaNAi sIhAsaNaM saparivAra) jaisA varNana sudhamAsabhA kA kiyA gayA hai vaisA varNana isa alaMkArika sabhA kA karanA ticyA cha. (tasma NaM harassa uttarapurasthimeNaM etthaNaM mahegA abhiseyasabhA paNNatA) mana zAna zubha me vi maniSa samA 4vAya cha. (suhammAgamaeNaM jAva gomANasiyAo maNiper3hiyA sIhAsaNa saparivAra jAva dAmA ciTThati) sudhAsamAnA na bhu45 yAvatU gAbhAnasinu pana, maansikAnA vaNane pachI maNipIThikAnuM varNana ane tyArabAda maNipIThikAsthita saparivAra siMhAsana vana sudhInu vANuna mI samanyu naye. (tattha NamariyAbhassa devassa subahu abhisekke bhADe sanikkhitte tyAM sUryAlavatA prayu2 bhAtrAmA maliSe samadhI mAM-pAsaNI-bhUkhA cha. (aTTha maMgalagA taheva) mA mA svasti vagere mana . PAST pUnAbha sabhA naye.. (tIle NaabhisegasabhAe uttarapurasthimeNaM etya NaM alaMkAriyasabhA paNNamA) PAL maniSa samAna zAnabhA 2 282 -saMal upAya cha. (jahA sabhA suhammA, maNipeDhiyA, aTTa joyaNAI sIhAsaNaM saparivAraM) sudhAsamAnure prabhArI vANuna karavAmAM AvyuM che te pramANe ja alaMkArika sabhAnuM varNana paNa samajavuM joIe.
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 rAjapraznIyasUtre tatra khalu sUryAbhasya devasya subahu alaGkArikaM sANDa saMnikSiptaM tiSThati, zeSa tathaitra / tasyAH khalu alaGkArikasabhAyAH uttarapaurastye atra khalu maha tyekA vyavasAyasamA majJaptA, yathA upapAtamasA yAvata maNipIThikA siMhAsana saMparivAra aSTASTamaGgalakAni / tatra khalu sUryAsya devasya anna khalu mahadeka pustakaratnaM saMnikSiptaM tiSThati / tasya khalu pustakaratnasya anapo. cAhiye. yahAM maNipIThikA aura saparivAra siMhAsana kA kathana jaise pahile kahA jA cukA hai vaisA kahanA cAhiye. siMhAsana kA AyAmavistAra ATha yojana kA hai / (tattha NaM sUriyAsata devassa subaha alaMkAriyamaDe saMnivitta cigs, sesa heca ) usa alaMkArika sabhA meM sUryAbhadeva ke pracura alaMkAroM se bhare hue. bhANDa rakhe hue hai| bAkI kA aura saca kathana pUrva kI taraha jAnanA cAhiye ( tIse Na alaMkAriyasabhAe uttarapura sthimeNa ettha NaM mahegA vavasAyasabhA paNNattA) usa alaMkArika sabhA ke IzAnakAne meM eka vizAla vyavasAyasabhA kahI gaI hai ( jahA uvavAyasabhA jAtra maNipIDhiyA sIhAsaNaM saparivAra aTTamaMgalagA0 ) jaisA upapAtasabhA ke viSaya meM kathana kiyA jA cukA hai isI taraha se yahAM para bhI maNipIThikAe~ haiM, saparivAra siMhAsana haiM ATha 2 maMgalaka haiM (tattha gaM' mUriyAbhassa devassa ettha NaM mahege potthayarayaNaM saMnikkhitte ciTThar3a) isa vyavasAyasabhA meM sUryAbhadeva kA eka vizAla pustakaratna rakhA huA hai / (tassa NaM potyayasyaNassa ahIM" maNipIThikA ane saparivAra siMhAsananu kathana pahelAMnI jemaja samajavu` joie. sihaasnn| yAyAma-vistAra bhAu yonna bheTalo cha (tattha NaM suriyAbhassa devassa subahu alaMkAriyasa De saMnikkhitte ciTTha, sesa taheva ) te sAri sabhAmAM puSkaLa alaMkArAthI pUrata sUryAbhadevatA bhAMDA mUkelA che. zeSa badhuM kathana caDesAMnI nebhana samannvu lehaye. (tI se NaM alaMkAriyasabhAe uttarapura sthimeNaM etthaNaM mahegA vavasAyasabhA paNNattA) te sari salAnA IzAna zubhAM eka vizALa vyavasAyasabhA DaDuvA hai. (jahA utravAyasabhA jAba maNipIr3hiyA sahAmaNa parivAraM aha maMgalagA0 ) ? pramANe upayAta salAnA viSe yUve varNana karavAmAM AvyuM che temaja ahIM paNu maNipIThikAo, saparivAra siMhAsane ane ATha ATha maMgasametuM varNuna samanvu lehaye. (tattha Na yUriyAbharasaM devassa ettha NaM mahege potyayasyaNa saMnikkhite ciTTha) A vyavasabhAmAM sUryAla hevanuM govizANa pusta ratna bhUDeMDa che. (tastra NaM potyayasyaNassa hame pArU
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 81 upapAtalamAvarNanam varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-ratnamayAni patrakANi, riSTamayyau kambike, tapanIyamayo davarakaH, nAnAmaNimayo anthiH, baiDUryamaya lipyAsanam riSTamayaM chAdanam tapanIyamayI zRkSalA, riSTamayo saSI, vajamayI lekhanI, riSTamayAni akSarANi, dhArmika zAstram / vyavasAyasabhAyAH khalu upAra aSTASTa mngglkaani0| tasyAH khalu vyavasAyalamAyAH uttaraporastye atra khalu nandA puSkariNI prajJaptA dasahazI / tasyAH khalu nandAyAH puSkariNyAH uttarapaurastye mahadeka valipITha prajJapta, sarvaratnamayA acchaM yAvat pratirUpam |suu. 81 // imeghArUce vaNNAbAse paNNatte) isa pustakaratna kA varNana karane vAlA padasamUha isa prakAra se hai-(taMjahA rayaNAmayAiM pattagAI, riThThAmaIo kaMbiyAo tavaNijjamae dore, NANAmaNimae gaMThI, veruliyAmae lippAsaNe, riThThalae cheyaNe) isake patra ratnamaya haiM. ina patroM ke donoM pRSTabhAgaratnamaya haiM, DorA isakA sucarNamaya haiM. vividhamaNimaya gAMTha hai aura lipyAsana-dAbAta vaiDUryaratnamaya haiN| AcchAdana isake riSTaratnamaya haiN| (tavaNijjamaI saMkalA) isa mapIpAtra kI zahalA tapanIya suvarNa kI banI huI hai| (riDAmaIlasI, baharAmaIlehaNI. rihAmayAi akkharAi, dhammie santhe) riSTaratna kI banIhuI isakI syAhI hai. vajraratna kI banI huI kalama hai riSTaratnasya isake akSara hai yaha dhArmika, zAstra hai| (avasAyasabhAe Na uvAra aSTa maMgalagA0) vyavasAyasabhA ke UparabhAga meM ATha 2 maMgalaka hai (tIse Na vavasAyasabhAe uttarapurasthimeNa eltha Na naMdA pukkhariNI paNNatA) isa vyavasAyasabhA ke IzAnakone meM eka naMdApuSkariNI kahI gaI hai| (hariyasarisA) yaha nandApuSkariNI hUda vaNNAvAse paNNaze) mA pusta42tnanu varNana 2mA pramANe cha, (taMja hA) prema (rayaNA mayAipattamAiMsTiAmaio kaMbiyAo tavaNijjamae dore, NANAmaNimae gaThI: veliyAmae lippAsaNe, riTThamae cheyaNe) yena patro 2tnamaya cha, ko ptron| ane pRSTha bhAge riTaratnamaya che, enI dorI suvarNamaya che, vividha maNimaya enI gAThe che ane lipyAsana-khaDi-beDUryaratnamaya che. enAM AcchAdane ripTaratnamaya che. (tavaNijjamaI saMkalA) PAL [3thA zramadA tapanIya suparNanI bhanekI cha. (riTrAmaI masI, baharAmaI lehaNI, riThThAmayAI, akkharAI, dhammie satthe) anI zAhI riSTharatnanI banelI che. kalama vajIratnanI banelI che. akSare rikTaramaya che. e zyAmi zAsa cha. ( vavasAyasabhAe NaM uri aTTha maMgalagA) vyavasAya samAnA pariNAma mA8 mAha cha. (tIse Na cavasAyasabhAe uttarapurasthimeNa ettha Na naMdA pukkhariNI paNNattA) se vyavasAya samAnA * zAnAmA se nahA puriNI vAya cha. (hariya sarisA) mA nAriNI 96 (yaza) adal cha.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre 'tassa Na" ityAdi-- TIkA-tastha khala siddhAyatanasya uttarapaurastye uttarapUrvadizorantarAlabhAgeIzAnakoNe atra khalu mahatI-vizAlA ekA upapAtasabhA prajJaptA / tasyAH sabhAyA varNana tathaiva boddhavyaM iti yathA sudharmAyAH sabhAyAH varNanaM kRtm| sa, varNakaH kiyatparimito vodhyaH ? ityAha-yAvanmaNipIThikA aSTa yojanAni devshyniiymiti| zayanIyavarNakA devazayanIyavarNanaparaH padasamUho'pi tathaiva = pUrvavadeva vodhyaH, tathA aSTASTasaMkhyakAni GgalakAni dhvajAH chatrAticcha. trANi cApyatra pUrvatradeva bodhyAni / ayaM bhAvaH-yathA-sudharmAyAH sabhAyAH svarUpacaNena-pUrvAdidvAratrayavarNanamukhamaNDapavarNana-prekSAgRhamaNDapAdivarNanataH Arabhya ullokAntavarNanaM kRtam, yathA ca tasyA bahusamaramaNIyabhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge sthitAyA mahatyA maNipIThikAyA aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM catvAri yojanAni vAhalyena-ityAdirUpa varNanaM, tasyA maNipIThikAryo uparivartamAnasya-devAyanIyasya ca yathA varNanaM, yathA ca sudharmAyAH sabhAyA upari aSTApTAnAM maGgalakAnAM dhvajAnAM chatrAticchatrANAM ca varNana trisaptatiH 73 sUtra kRtam, tathaiva sarva mantrApi vijJeyamiti / tathA tasyAH khalu upapAta. sabhAyA uttarapaurastye-uttarapUrvayordizorantarAladigbhAge-IzAnakoNe atra khalu jaisI hai| (tIse NaM naMdAe pukkhariNIe uttarapurasthimeNaM mahege balipIDhe paNNatte-savvarayaNAmae acche jAva paDirUve) isa naMdA puSkariNI ke IzAnakone meM eka vizAla balipITha-AsanavizeSa kahA gayA hai. yaha AsanavizeSa sarvAtmanA ratnamaya haiM, nirmala haiM yAkt pratirUpa hai|| . isa mUtra kA TIkAthai isa mUlArtha ke jaisA hI hai-vyavasAyasabhA meM tatvAdi ko nizcaya kiyA jAtA hai, pustaka ke jo Dore suvarNamaya kahe gaye haiM so unameM usake patra poye jAte haiN| granthi se yahAM Dore kI gAMTha lI gaI haiM, patte na nikala jAveM isIkhyAla se usameM gAMThe lagI huI hai|. 81 // (tIse Na nadoe pukkhariNIe uttarapurasthimeNa mahege balipIDhe paNNatte sabarayaNAmae acche jAva paDikhve) se nh| pUriNInA zAnAmAM me viNa masipI -mAsanavizeSa-vAya cha. A sUtrane TIkAthe mUlAI pramANe ja che. vyavasAya sabhAmAM tatkAdinA saMbaMdhamAM nirNaya levAya che. pustakanI je suvarNamaya derI che temAM pustakanA patro pareta vAmAM AvyAM che. graMthithI ahIM derInI gAMTha levAmAM AvI che. patra bahAra nIkaLI jAya nahIM te mATe gAMThe lagAvavAmAM Ave che . sa. 81 /
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 81 upapAtasabhAvarNanam mahAneko hUdaH prajJaptaH | eka yojanazatam = ekazatayojanapramANa AyAmena, paJcAzad yojanAni=paJcAzadyojanapramANo viSkambhega daza yojanAni-daza yojanamamANa udvedhenAmbhIryeNa tathaiva=nandApuSkariNI varNita prakAraka eva, arthAt - 'rajatamayakUlaH accho yAvatpratirUpaH' ityevaM varNako bodhyaH / tathA - sa khalu hUda ekayA padmavaravedikayA ekena vanapaNDena ca sarvataH samantAt = caturdigavacchedena samparikSipta=sampariveSTitaH / paNvaravedikAyA vanaSaNDasya ca varNanaM pUrvatrad bodhyam / tasya khalu hRdasya tridizi= pratyekadizi divatrayAvacchena trisopAna pratirUpakANi viziSTarUpayuktAni sopAnapaGktriyANi prajJaptAni / tathA-taspa khalu dRdasya uttarapaurastye = IzAna koNe atra khalu mahanyekA abhiSekasabhA = abhiSekArthA sabhA prajJaptA / abhiSekasabhAyAH svarUpa* varNanAdArabhya gomAnasikAvarNanAvadhika sarva varNanaM sudharmAsabhAvad vodhyamata evAha-'mudharmAgamakena= sudharmA sabhAvarNitaprakAreNa yAvad gomAnasikA' iti / tathA - gomAnasikAvarNanAnantara maNipIThikA varNana, maNipIThikAsthita saparivAra siMhAsanacarNa'naM, tadatiriktaM ca sarvavarNana' 'dAmAni tiSThanti' tiSThanti' iti paryanta sudharmAbhAvadeva bodhyam / ata evAha - 'maNipIThikA siMhAsana saparivAra viddAmAni tiSThanti ' - iti / tatra = abhiSekasabhAyAM khalu sUryAbhasya devasya subaha = pracuram AbhiSekyaM bhANDaM saMnikSipta=saMsthApitaM tiSThati / tasyA abhiSekasabhAyA upari zraSTASTasaMkhyakAni maGgalakAni, tathaiva pUrvadeva dhvajAH chatrAticchatrANi ca bodhyAni / tasyAH khalu abhiSeka sabhAyAH uttarapaurastye zratra khalu alaGkArika sabhA=ala rikaraNasabhA prajJatA / tasyA alaGkArikasabhAyAH svarUpa = dvAratraya - mukhamaNDapa prekSAgRha maNDapAdi saparivAra siMhAsanAntavarNana sudharmAsabhAvad bodhyam / etadeva sUcayitumAha'yathA sudharmA, maNipIThikA aSTa yojanAni siMhAsanaM saparivAram' iti / tatra=alaGkArikasabhAyAM khalu sUryAbhasya devasya subahu = pracuram alaGkArikaM bhANDa' saMnikSipta tiSThati / zeSaM tathaiva = alaGkArikasabhAyA upari aSTASTa maGgalakAni, dhvajAH, chatrAticchatrANi ca pUrvavad bodhyAnIti / tasyAH khalu alaGkArikasabhAyA uttara paurastye atra khalu mahatyekA vyavasAyasabhA - vyavasAyaH=tattvAdinizcayastadarthA sabhA prajJatA / tasyAH sarva varNanam upapAtasabhAvad bodhyam / anumevArthaM sUcayati - 'yathA upapAtasabhA yAvat maNipIThikA siMhAsana saparivAram, aSTApTa maGgalakAni 0' iti / tatra = vyavasAyasabhAyAM khalu sUryAbhasya devasya atra khalu mahadekaM pustakaratna sanikSiptaM tiSThati / tasya = pustakaratnasya khalu ayametadrUpo varNAvAsavarNanaparaH pada 1 557
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjazrI / 558 samUhaH majJataH, tadyathA - ratnamayAni patrakANi, riSTamayyau=riSTaratnamayya kambike=pRSThakadvayam, tapanoyamayaH - svarNamayaH davarakaH =yatra patrANi protAni avantisa, nAnAmaNimaya: = vividhamaNimayo granthiH=srstarat grathana', yena patrANi na nismaranti, baiDUryamayaM = vaidUryaratnamayaM lipyAsana =mapItram, piSTamaya' riSTaratnamayaM chAdanam = AcchAdakam, tapanIyamayI suvarNamayI zrRGkhalA= sapIbhAjanasambandhinI, riSTamayI = riSTaratnamayI maSI, vajraratnamayI lekhanI. riSTamayAni riSTaratnamayAni akSarANi, dhArmika zAstramiti / tathA-vyavasAyasabhAyAH khalu upari aSTASTa maGgalakAni dhvajAH, chatrAticchatrANi ca vijJeyAnIti / tasyAH khalu vyavasAyasabhAyAH uttarapaurastye anna khalu nandApuSkariNI prajJatA / sA nandA puSkariNI hRdasadRzI bodhyA / zrato'syAH sarvavarNanaM hRddladRza N vijJeyam / tasyAH khalu nandAyAH puSkariNyA uttarapaurastye maha deka balipIThakam=AsanavizeSaH prajJaptam / taca valipITha sarvaratnamayam acchaM yAvat pratirUpaM ca bodhyamiti // su0 81 // itthaM sUryAbhadevasya vimAnaM samyagupana sampati sUryAbho devaH utpannaH san yatkRtavAn yathA ca tasyAbhiSeko jAtastatsarvamupadarzayitumAha mUlam teNaM kaliNaM teNaM samaeNaM sUriyAbhe deve ahugovavaNNamittae cetra samANe paMcavihAra pajjattIe pajattIbhAvaM gacchai, taM jahA - AhArapajattIe 1 sarIrapajattIera, iMdiyapajattIe 3, ANapANapajasIe4, bhaasaamnnpjsiie5|| taraNaM tassa sUriyAbhassa devassa paMcavihAra pajattIe pajjantIbhAvagayassa samANassa imeyArUve ajjhathie citie kappie patthie maNogae saMkappe samuppajitthA kiM se puThiMva karaNijaM ? kiM me pacchA karaNijaM ? kiM me puThiMva seyaM ? kiM me pacchA seyaM ? kiM me puvi pi pacchAvi hiyAe suhAe khamAe NisseyasAe ANugAmiyattAe bhavissai ? // sU. 82 // isa prakAra se sUryAmadeva ke vimAna kA acchI taraha se varNana karake ava sutrakAra yaha dikhalAte haiM ki sUryAbhadevane utpanna hokara jo kiyA A pramANe sUryAbhadevanA vimAnanuM sArI rIte varNana karIne have sUtrakAra sUryAlhevnii utpatti ane temanA abhiSetu varzana re :- 'te' kALeNaM teNaM' mamaeNaM ityAdi /
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 82 upapAtAnantaraM sUryAbhadevasya cintanam 559 chAyA-tasmin kAle tasmin samaye mUryAbho devaH adhunopapannamAtrakaeka san paJcavidhayA paryAptyA paryAptimA gacchati, tadyathA AhAraparyAptyA? zarIraparyAtyAra, indriyaparyAptyA3, AnaprANaparyAptyA4. bhASAmanaH pryaaptyaa5| tataH khalu tasya mUryAbhasya devasya paJcavidhayA paryAptyA paryAptisAvaM gatasya sataH ayameta AdhyAtmikazcintitaH kalpitaH prArthito manogataH saGkalpaH samu. dapadyata- kiM me pUrva karaNIyam ? ki ne pazcAt karaNIyam ? ki me pUrva,zreyaH ? hai tathA jaisA usakA abhiSeka huA hai-'teNaM kAleNaM neNaM samaeNaM' ityaadi| svArtha-(lega kAleNa teNaM jamaeNa) usakAla meM caturtha Araka ke antima bhAga meM aura usa samaya meM-(mariyAmadeve ahaNopavaNNamittae ceva samANe) jaba ki baryAsadeva vahAM utpanna hotA huA (paMcavihAe pajjattIe pajattI. bhAva gacchada) pAMca prakAra kI paryAliyoM se paryAptibhAva ko prApta huA (ta jahA) ve pAMca prakAra kI paryAptiyA~ isa prakAra se haiM-(AhArapajjattIe 1, sarIrapajattIe2, iMdiyapajjattIe3, ANapANapajjattIe4, bhAsAmaNapajjattIe5) AhAraparyApti1, zarIraparyAptira, indriyaparyApti3, zvAlonAsaparyApti4, aura bhASAmanaparyApti5, (tae Na tarala sariyAmastha devasla paMcavihAe pajatIe pajjattIbhAvagayassa samANassa imeyArUve ajjhathie ciMtie, kappie, pasthie, maNogae, saMkappe samuSpajitthA) isa prakAra jaba vaha mUryAbhadeva AhAra zarIra AdirUpa ina pAMca paryAptiyoM se paryAptibhAva ko prApta ho cukA taba use isa prakAra kA yaha AdhyAtmika, cintita, kalpita prArthita sUtrArtha-(teNa kAleNa teNa samaeNa) te aNe yatutha mAnA mitima HTwi- bhane ta samayamA ( sUriyAbhadeve ahuNokSaNamittae ceva samANe ) sUryAbhava tyai Gpanna yadhane (paMcavihAe pajjattIe pajjanIbhAvaM gacchai) pAyamAranI payatimAthI pAtibhAvane prAta thayo. (tajahA) te pAMya prA2nI pliye| mA pramANe cha. (AhArapajjattIe-1, sarIrapajjattoe 2, iMdiyapajjattIe 3, ANapANapajjattoe 4, bhAsAmaNapajjattIe 6,) PAra pAti 1, zarI2 pati 2. Indriya paryApti 3, zvAsocchavAsa paryApti che, ane bhASAmana paryApti 5, (taeNatassa sariyAmarasa devarasa pavihAe pajjattIe pajjattIbhAva gayA samANassa imeyArUve ajjhathie ciMtie, kappie, patthie, magogae, sakappe samuppajjitthA) pramANe nyAre te sUryAlaya mA zarI2 vagere 3pa A pAMca paryAptiothI paryAptibhAva pAmI cUkyo. tyAre sUryAbhadevane A jAtano mAdhyAtmi, yitita, adita, prAthiti, manorAta, sa485 pana thayo (kiM me
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 rAjapraznIyasUtraM kiM me pazcAtzreyaH ?ki se pUrvamapi pazcAdApa hitAya mukhAya kSemAya niyasAya AnugAmikatAyai bhaviSyati / / mR0 82 // 'teNaM kAleNaM' ityAdi--- TIkA-tasmin kAle caturdhArakasyAntimabhAge tammin samaye avasare sUryAbho devaH sUryAbhe vimAne upapAtasabhAyAM devadapyAntaritAyAM devazayyAyAM prathamato'julAsaMkhyeya bhAgamAtrayA avagAhana yA adhunopapannamAtraka eva tatkAlopannamAtra eva sana pacavidhayA paJcaprakAra yA paryAptyA paryAptibhAva paryAmanogata saMkalpa utpanna huA (kiM me pucakaraNija 1, kiM me pacchAkaraNijaM kiM me puddhi seyaM ? kiM me pacchAseyaM ? kiM meM puci pi pacchA vi hiyAe. suhAe, khemAe, nisseyasAe ANugAAmiyattAe, bhavissada ?) mujhe pUrva karaNIya kyA hai ? pazcAt karaNIya kyA hai mujhe pahile kyA karanA ucita hai ? pIche kyA karanA ucita hai? pahile bhI aura pIche bhI kyA karanA ucita hai jo mere hita ke liye ho sukha ke liye ho, kSema ke liye ho, kalyANa ke liye aura paramparA sukhasAdhana ke liye ho ? / TIkArtha--usa kAla meM-caturtha prAraka ke antimabhAgameM aura usa samaya meM java ki mUryAbhadeva sUryAbhavimAna meM, devapyAntarita devazayyA meM saba se prathama ala ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avagAhanA se utpanna ho cukA thA aura isa taraha hokara vaha jaba pAMca prakAra kI paryAptiyoM se paryAptibhAva ko paryApta avasthA ko-prApta ho cukA thA. taba usake mana meM aisA saMkalpa utpanna huaa| pAMca prakAra kI paryAptiyAM isa prakAra se puvakaraNijja ! kiM me pacchA karaNijja 1 ki me puci seyaM 1, kiM me pacchA seya, ki me puci pi pacchA vi hiyAe, suhAe, khamAe, nisseya sAe ANugAmiyattAe bhavissai1) bhaa| bhATe 51deg42eNIya cha ? pazcAt 42NIya zuM che? mAre pahelAM zuM karavuM joIe? ane tyArapachI zuM karavuM joIe. ke je mArA hita mATe heya. sukha mATe haya, kSema mATe hoya, kalyANa mATe hoya ane paraMparA sukhasAdhana mATe hoya ? ! TIkAthe-te kALe cethA ArakanA aMtima bhAgamAM ane te samayamAM-ke jayAre sUryAbhadeva sUryA vimAnamAM, upapAtasabhAmAM, devadUdhyAntarita devazayyAmAM sau prathama aMgulanA asaMkhyAmAM bhAga mAtra avagAhanA mAtrathI janma pAmI cUkyA hatA. ane Ama thaIne te jayAre pAMca prakAranI paryAptiothI paryAptibhAvane paryApta avasthAne-prApta thaI cUkyo hato tyAre tenA manamAM A jAtane saMkalpautpanna thaye
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 82 upapAtAnantara sUryAbhasya devasya cintanam -tatvaM gacchati-prApnoti / paJcavidhAM paryAptimeva darzayati-tadyathA-AhAraparyA. ptyA-AhArapudgalagrahaNapariNamanahetubhUtayA1, zarIraparyAptyA anukUla vaikriya zarIraprAptirUpayA indriyaparyAptyA zarIrarUpatayApariNatasyAhArasya indriyarUpatvena pariNamanahetubhUtayA3, Ana prANaparyAptyA zvAsocchvAsalakSaNayA, tathA-bhASAmanaHparyAptyA bhASAmAyogyavargaNAdalikAnoM :bhASAtvena, manoyogyavargaNAdalikAnAM manastvena ca pariNamanahetubhUtayA5, iti| bhASA-mana:paryAptyoH zeSaparyAsikAlAntarApekSayA mAyastokatvAdekatvena vivkssnnm| tataH khalu tasya haiM--AhAraparyApti, zarIraparyApti indriyaparyApti, AnamANaparyApti, tathA bhaassaamnpryaapti| inameM AhAra ke pudgaloM ko grahaNa karane meM aura unheM pariNamAne meM hetRbhUta jo jIva kI zakti hai usakA nAma AhAraparyApti hai. anukUla vaikriyazarIramApti kI hetubhUta zakti kA nAma zarIraparyApti hai. zarirarUpa se pariNata hue AhAra ko indriyarUpa se pariNamAne kI hetubhUtazakti kA nAma indriyaparyApti hai, zvAsocAsa grahaNa karane kI hetubhUtazakti kA nAma AnamANaparyApti hai, bhASA ke yogya vargaNA ke dalikoM kA bhASArUpa se manoyogyavargaNA ke dalikoM kA manarUpa se pariNamAne kI hetubhUta zakti kA nAma bhASAmanaHparyApti hai. yahAM para jo bhASA aura mana ina do paryAptiyoM kA ekatvarUpa se kathana kiyA hai usakA kAraNa yaha hai ki ina donoM paryApniyoM kA kAla zeSaparyAptiyoM ke ke pAMca prakAranI paryAtio A pramANe che AhAra paryApti sarIra paryApti, Indriya paryApti, Ana prANa paryApti, tathA bhASAmana paryApti AhAra pudgalene grahaNa karavAmAM ane temane pariNamita karavAmAM hetubhUta je jIvanI zakti che tenuM nAma AhAraparyApti che. anaphaLa zaikriya zarIra prAptinI je hetubhUta zakita che te zarIraparyApti che. zarIrarUpathI pariNata thayelA AhArane IndriyayarUpathI pariNamita karanArI hetubhUta zakitanuM nAma Indriya parvApti che. zvAsocchavAsa grahaNa karanArI hetubhUta zakitanuM nAma 'AnaprANa payaMti che. bhASA egya vargANAnA daline bhASArUpathI mane yogya vagaNanA dalikane panarUpathI pariNamita karanArI hetubhUta zakitanuM nAma bhASAmanaH paryApti che. ahIM je bhASA ane mana A be paryAptionuM ekatvarUpamAM je kathana karavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa A che tenuM kAraNa e che ke A banne payApti
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 rAjapraznIyasUtre paJcavitA sUryAbhasya devasya paryAptyA AhAraparyAyAdirUpayA paryAptibhAvaM gatasya sataH zrayametadrUpaH = vakSyamANamakArakaH AdhyAtmikaH AtmagataHaGkura iva, tataH = punaHpunaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iva tataH- -kalpitaH - saeva vyavasthAyukto vicAraH pacita itra, tataH mArthitaH =sa eveSTarUpeNa svIkRtaH puSpita iva, manogataH saMkalpa: = manasi dRDharUpeNa nizrayaH - phalita iva samudrapadhata - samutpannaH / tameva darzayati- 'kiM me putraM' ityAdi / kiM me pUrva karaNIyam ? tathA - kiM me pUrva karttuM zreyaH = ucitam ? kiM me pazcAt karttu zreyaH ? tathA - kiM me pUrvamapi paJcAdapi ca hitAya = hitamAdhanAya, sukhAya= kAlAntara kI apekSA se stoka hai| yahAM para jo saMkalpa ke AdhyAtmagata Adi vizeSaNa diye gaye haiM- unakA abhiprAya aisA hai ki pahile to vaha saMkalpa use aMkura kI taraha Atmagata huA bAda meM vaha punaH 2 smaraNarUpa hokara dvipatrita aMkura kI taraha kucha2 puSTa huA ataH vaha cintita rUpa banA. bAda meM vahI vicAra java vyavasthAyukta bana gayA taba pallavita hue kI taraha kalpita bana gayA aura jaba vahI vicAra iSTarUpa se svIkRta ho cukA taca puSpita hue kI taraha vaha prArthita vana gayA aura jaba vaha mana meM dRDharUpa se nizcita ho cukA taba vaha phalita hue kI taraha manogata ho gayA isa taraha kA vicAra hone para usane kyA socA yahI yAta sUtrakArane 'kiM me puvi' ityAdi sUtrapATha dvArA prakaTa kI hai usane socA ki mujhe ava saba se pahile kyA karanA cAhiye aura bAda meM kyA karanA cAhiye tathA pahile kyA karanA mukta ucita hai aura bAda meM kyA karanA mukta ucita hai ? tathA pahile bhI aura bAda meM bhI kaunasA enA kALa zeSa paryo.taonA kAlAntaranI apekSAe stAka-che .ahIM ja A dhyAtmagata vagere saMkalpanA vizeSaNA ApavAmAM AvyA che. tenuM kAraNa A che ke te sakalpa sau pahelAM sUryAbhadevane Atmagata thaye| tyAra pachI te vAravAra smaraNurUpa thaine dviSatrita aMkuranI jema kaika puSTa thayeA ethI te ciMtananA rUpamAM parimita thayeA. tyArapachI jyAre te vicAra vyavasthita rIte thaI gayA tyAMre pallavitanI jema kalpita thai gayA ane jyAre teja vicAra iSTarUpamAM svIkRta thaye| tyAre puSpita thayelAnI jema te prArthita banI gayA ane jayAre te manamAM DharUpathI nizcitarUpamAM pariNata thaI cUkayA tyAre phalitanI jema maneAgata thaI gayA. A jAtanA saMkalpa jayAre tenA manamAM uddabhavyA tyAre DNe kai jAtanA vicAra karyAM eja vAta sUtrakAre "ki me puThiMva" vagere sUtradvArA aTa urI che. tethe sau caDesAM vicAra ya sau pahelAM mAre zu karavu joie ane tyArapachI zu karavu' joie ? tathA pahelAM
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 83 upapAtAnantara sUryAbhadevAya sAmAnikadevAnAMkathanam 563 sukhasAdhanAya, kSamAya-zaktimattvaptAdhanAya, nizreyasAya-kalyANasAdhanAya, Alu gAmikatAyai= paramparAslukhasAdhanAya ca bhaviSyati ? iti // 0 82 // mUlam-taeNaM tassa sUriyAbhassa devasla sAmANiyaparisovavannagA devA sUriyAbhassa devassa imeyArUvamajjhasthiyaM jAva samu. ppannaM samabhijANitto jeNeva sUriyAbhe deve teNeva uvAgacchati, uvAgAMcchattA sUriyAnaM devaM karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aJjaliM kaDDa jaeNaM vijaeNaM baddhAviti, baddhAvittA evaM bayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM sUriyAbhe vimANe siddhAyayaNaMsi jiNapaDimANaM jiNuse happamANamittANaM atayaM saMnikhittaM ciTui, sabhAe NaM suhammAe mANavae ceie khaMbhe vairAmaesu golavaTTasamuggaesu bahUo jiNasakahAo saMnikhittAo citttthti| tAo NaM devANuppiyANaM aNNesi ca bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya aJcaNijjAo jAva pjjuvaasnnijjaao| taM eyaM NaM devANuppiyANaM pudhdhi karaNijja, taM evaM NaM devAnupiyANaM pacchA karaNijja, taM eyaM NaM devAnuppiyANaM puTiva seyaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM pacchA seyaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM purdiva vi pacchA vi hiyAe suhAe khamAe nida seyasAe ANugAmiyattAe bhavissai // sU0 83 // kArya merA hita kA sAdhanabhUta bana sakatA hai ? sukhakA sAdhanathUta bana sakatA hai ? zaktimatva kA sAdhanabhUta bana sakatA hai ? kalyANa kA sAdhanabhUta bana sakatA hai ? aura paramparArUpa se bhI sukha kA sAdhanabhUta bana sakatA hai ? aisA usane socaa| sU0 82 // ane pachI huM zuM karuM ke jethI te mArA hita mATe egya kahevAya? te mane sukha ApI zake zakita api" zake kalyANa karI zake ane paraMparArUpathI. paNa sukha apI zake tema hoya ! Ama tenAM manamAM vicAra kuryo. meM 82
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 ... rAjapraznIyasUtre chAyA-tataH khalu mUryAbhasya devasya sAmAnikapariSadupapannakA devAH sUryAbhasya devasya imameta pam AdhyAtmikaM yAvat samutpanna samabhijJAya ya va sUryAbho devastatraiva upAgacchanti, upAgatya sUryAbhaM devaM karatalaparigRhItaM. zira Avatta masta ke aJjaliM kRtvA jayena vijayena vardhayanti,. vardhayitvA evamavAdipuH-evaM khalu devAnupriyANAM mUryAbhe vimAne siddhAyatane jinaprati mAnAM jinotsedhapramANamAtrANAm aSTazataM saMnikSipta tiSThati, sabhAyAM khalu .. 'taeNa tassa sariyAbhassa devassa' ityaadi| satrArtha--(taeNa tassa pariyAbhassa devalsa sAmANiyaparisovavannAmA devA) isake bAda usa mUryAbhadeva ke sAmAnika paripad upapannaka deva (sariyAbhasta devassa imeyArUvamajjhathiyaM jAva samuppanna samabhijANittA) usa sUryAbhadeva ke isa prakAra ke AdhyAtmika yAvat utpanna hue saMkalpa ko acchI taraha se jAnakara (jeNeva sUriyAme deve teNeva uvAgacchati) jahAM sUryAbhadeva virAjate the vahAM para jAte haiM (uvAmacchittA mariyA deva karayalapariggahiya sirasAvattiyaM matthae aMjaliM kaTU jaeNaM vijaeNaM kahAciMti) vahAM jAkara ve sUryAbhadeva ko namaskAra karane ke nimitta donoM hAtha joDakara usakI aMjali banAte haiM aura phira use mastaka para rakha kara jayavijaya zabdoM kA uccAraNa karate hue use vadhAI dete haiN| (baddhAH vittA evaM vayAsI) vadhAI dekara phira ve usase isa prakAra kahate haiM (evaM khalu devANuppiyANa mUriyAbhe vimANe siddhAyayaNa si jiNapaDimANa jiNusse happamANamittANa aTThasaya sanikhittaM ciTThai)Apa devAnupriya ke sUryA.. 'ta eNa' tassa sariyAbhassa devassa' ityAdi / sUtrAtha-(ta eNa tassa sUriyAbhassa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA) tyA2pachI te sUryAlahevanA sAmAni pariSada upapanna / (sariyAbhassa devassa imeyArUbamajjhasthiya jAva samuppaNaM samabhijANittA) te sUryAsavinA te pramANa AdhyAtmi yAvat lavedA sapane sArI zatAna (jeNeva sariyAme deve teNeva uvAgacchati): yo sUryAmadeva to tyAM gayA. (uvAgacchittA mUriyAbha deva karayalapariggahiya sirasAvattiya matthae aMjali. ka jaeNa vijaeNavaddhAviti) tyAM ne tamA sUryAbhavana nabha242 42 // mATe baMne hAtha joDIne aMjali banAve che ane pachI tene mastake mUkIne jayeviy Ava! 4 temAzrIna dhAmaNI yAMce cha. (baddhAvittA evaM kyAsI) vadhAbhaNI mAdhAna tagA tebhane vinatI 12ta 49 (evaM devANuppiyANa mUriyAme vimANe siddhAyayaNa si jiNapaDimANa jiNussehappamANamittANa' aTThasayaM.
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA m..3 upapAtAnantara sUryAbhadevAya sAmAnikadevAnAM kathanam 565 sudharmAyAM mANa ke caitye stambhe bajramayeSu golavRttasamudgakeSu bahUni jinasakthIni saMnikSiptAni tiSThanti / tAni khalu devAnupriyANAm anyeSAM ca bahUnAM vaimAnikAnAM devAnAM ca devInAM ca arcanIyAni yAvat paryupAsanIyAni / tadetat khalu devAnupriyANAM pUrva karaNIyam, tadetat khalu devAnuH priyANAM pazcAt karaNIyam, tadetat khalu devAnupriyANAM pUrva zreyaH, tadetat khalu devAnupriyANAM pazcAt zreyaH, tadetatkhalu devAnupiyANAM pUrvamapi pazcAdapi hitAya sukhAya kSamAya niHzreyasAya AnugAmikatAyai bhaviSyati |suu.83| bhavimAna meM sthita sidvAyatana meM jinotsedha pramANamAtrAvAlI jinapratimAe~ 108 sthApita haiM (sabhAe Na suharumAe mANavae ceie khaMbhe vaharAmaesu golabamamuggaecha bahUo jigalakahAzro saMnikkhittAo ciTThati) sudharmA sabhA meM sthita mANavaka caityastaMbha meM vajramayagolasamudagakoM meM bahuta adhika pramANa meM jina asthiyAM ekatrita kI huI rakhI haiM (tozro Na devANu. piyANa aNNeni ca bahUNa vemANiyANa devANa ya devINa ya accaNijjAo jAva pajjuvAsaNijjAo) ve Apa devonupriya ke liye tathA anya satra vaimAnika devoM evaM deviyoM ke liye arcanIya yAvara paryupAsanIya haiN| (taM eya Na devANuppiyANa pubdhi karaNijjaM, taM eyaNa devANuppiyANa pacchA karaNIjjja) ata: yaha kAma Apa devAnupriya ke liye pUrvakaraNIya hai aura Apa devAnupiya ke liye pazcAt karaNIya hai| (taM eyaNa devANuppiyANa pubbiseya, ta eyaNa devANuppiyANa pacchA seya) yaha Apa devA. nupriya ke liye saba se prathama ucita hai aura yaha Apa devAnumiya ke sanikhittaM ciTai) hevAnupriya mApanA yA vimAnamA sthita siddhAyatanamA linA saMgha prabhAemAtrAvANI 108 mina pratibhAnyA sthApita cha. (labhAe Na suhammAe mANavae ceie evaM me vairAmaesa golaghasasuggaepsu bahuo jiNa sakahAo saMnikkhittAo citi) sudhabhA samAmA sthita bhA414 caitya staramA samaya golasamudagamAM puSkaLa pramANamAM jina asthio ekatra karIne mUkI rAkhI che. (tAoNa devANuppiANa aNNesiM ca bahUNa vemANiyANa devANa ya devINa ya acaNijjAo jAva pajjuvAsaNijjAo) te mApa devAnupriya bhATetamA nya sau vaimAni | mana devIgo bhATe arthanIya yAvat 5yupAsanI - cha. (taM eya Na devAnupiyANa pubdhi karaNijja, ta eyaM Na devANuppiyANa pacchA karaNijja) methI sau paDasai 25 vAnupriya mATe 21 ma. pUrva 42jIya cha .gane mAya hevAnupriya bhATa 2mA pazcAta 42NIya cha, (ta eyaNa devANuppiyANa puci seyaM, ta eyaNa devANupiyA Na pacchA seya)mA hevAnupriya bhATe sau prathama
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rAjapraznIyasUtre TIkA-'taeNa' ityAdi-vyAkhyA nigadasinhA // mR0 83 // mUlamta eNaM se sUriyA deve tesiM sAmANiyaparisovavannagANaM devANaM aMtie egra socA nisamma haTatuTU-jAva hiyae saNijjAo absui, abbhuTTittA uvavAyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM niggacchai, niggacchittA jeNeva harae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA harayaM aNupayAhiNI karemANe aNupayAhiNIkaramANe purasthisilleNaM toraNeNaM aNupavisai, aNupavisittA purathimilaNaM tisovANapaDirUbaeNaM paJcoruhai pacoruhittA jalAvagAhaM jalamajaNaM karei, karittA jalakiDU karei, karittA jalAbhiseyaM karei, karittA Ayate cokkhe paramasuIbhae harayAo paJcottarai, paJcottarittA jeNeva abhiseyasamA teNeva uvAgacchai, uvAgacchitA abhiseyasabhaM aNupayAhiNIkaremANe aNupayAhiNIkaremANe purathimilleNaM dAreNaM aNu- . pavilai, aNupavisittA jeNeva sAhAsaNe teNeva uvAgaccha, uvAgacchittA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe saMnisapaNe // sU0 84 // liye pazcAt ucita hai (ta eyaNa devANuppiyANa putrivi pacchA vi hiyAe khamAe nisleyasAe ANugamiyattAe bhavissai) yaha Apa devAnupriya ke liye pahile bhI aura pIche bhI titalodhanarUpa hai, sukha kA sAdhanarUpa hai, kSamA kA sAdhanarUpa hai, kalyANa ko sAdhanarUpa hai, aura paramparArUpa se sukhakA saadhnruuphe| isakA TIkArtha spaSTa hai // su0 83 // mA yita cha bhane mA5 hevAnupriya bhATe yA pazcAta thita cha. (ta eyaNa devANuppiyANa puci vi pacchA vi hiyAe muhAe khamAe nisseyasAe oNugamiyatAma mavissaha) mApa vAnupriya -12 21 paDasA paY mane pachI para hitsAdhanarUpa che, sukhasAdhanarUpa che, kSamAsAdhanarUpa che, kalyANa sAdhanarUpa che ane paraMparAthI sukhanuM sAdhanarUpa che. TIkAryuM.-A sUtrane spaSTa ja che. te sUi 83 che
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinA TIkA ra 85 sAmAnikadevakathanena sUryAbhasya tattakArya karaNam 567 chAyA-tata-gvalu sa sUryAbho devastepAM sAmAnikapariSadupapannakAnAM devAnAm anti ke etamartha zrutvA nizamya hRstRSTa-yAvata-hRdayaH zayanIyAt abhyuttiSThati, abhyutthAya upapAtasabhAyAH paurastyena dvAreNa nirgacchati, nirgatya yauva idastatraiva, upAgacchati, upAgatya hRdam atupradakSiNI kurvana paurastyena toraNena anupravizati, anupavizya paurastyena trisopAnapratirUpa keNa pratyavarohati, pratyavAya 'tae Na mRriyAbhe deve' ityaadi| sUtrArtha-(tae Na se mariyAbhe deve tesiM sAmANiyaparisovavannagANa devANa aMtie eyamarsTa locA) isake bAda vaha mUryAbhadeva una mAmAnika pariSadupapanna devoM se isa prakAra ke artha ko sunakara (nisamma, hatuha jAva hiyae sayaNijjAo abkSu?) aura use hRdaya meM dhAraNa kara baDA hI prasanna evaM saMtuSTacitta huA aura zayanIya se uThA . (anuhittA upavAya. sabhAo purathimilleNa dAreNa niggacchai) aura uThakara vaha upapAta sabhA ke paurastyadvAra se-pUrvadaravAje se nikalA (niggacchitA jeNeva harae teNeva uvAgacchai) nikala kara vahAM gayA jahA~ hada thA (uvAgacchittA haraya aNupayAhiNI karemANe 2 purathimilleNa toraNeNa aNupavisai) vahAM jAkara hUna kI bAra bAra pradakSiNA kI aura phira vaha pUrva toraNa se hokara usameM praviSTa huA (aNupavisittA purathimileNa tisovANapaDirUvaeNa pacco. ruhai) praviSTa hokara vaha pUrva digdartI trisopAnapratirUpa se hokara usameM praveza 'taeNa' se sariyAbhe deve' ! ityAdi / sUtrAtha-(laeNa se sariyAbhe deve tesiM sAmANiyaparisAvavannagA Na' devANa aMtie eyama socA) tyA2 pachI te sUryAbhava te sAmA4i pA2SaTupapanna vAthI 2mA pramANe pAta samagIna (nisamma, hatu? jAva hiyae saya. NijjAo amuI) mane tena yamA dhAraNa 4zana sUpa prasanna tabha01 satA vitta thayo bhane zayanIya 52thI mo thayo. (ansuTinA uvavAyasabhAo puratthi milleNa dAreNa nigacchaI ) mane se thane te papAta samAnA paurastyadvArathI -14 // ta25na!-dvArathI-nIjyo. (niggacchittA jeNeva harae / teNeva uvAgaccha ) bhane yai 46 (dharI) tyo yo. (ucogacchittA haraya aNupayAhiNI karemANe 2 purathimilleNa toraNeNa. aNupavisaMDa) tyAM jaIne teNe hRdanI vAraMvAra pradakSiNA karI ane tyArapachI te pUrva taraNa taraphathI tabhA praviNa thayo. ( aNupavisittA purathimilleNa tisovANapaDirUvaeNa paJcoruhai) praviSTa thane te pUAi ta23nI trisApAna prati35 852 thane tamA
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjazrIyasUtre jalAvagAhaM jalamajjanaM karoti, kRtvA jalakrIDAM karoti, kRtvA jalAbhiSekaM karoti kRtvA AcAntaH cokSaH paramazucibhUto dAta pratyavatarati pratyacatIrya yantra abhiSekasabhA tatreva upAgacchati, upAgatya abhiSekasabhAm anupadakSiNIkurvan anupadakSiNIkurvana, paurastyena dvAreNa anupravizati, anupravizya yatreva siMhAsanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragataH paurarastyAbhivaH sannipaNaH // mru0 84 // 568 kiyA (pacco mahittA jalAvagAhaM jalasajaNa kareM ha) pravezakara usane usameM jalAvagAhana kiyA aura snAna kiyA (karitA jalakiDuM kareha) snAna karake phira usane jalakrIDA kI - (karitA jalAbhise karer3a karitA AyaMte cokkhe paramamUIe : harayAo pacottara) jalakrIDA karake phira usane jalase abhiSeka kiyA jalase abhiSeka karake phira usane Acamana kiyA-arthAt zarIra ke nau dvAroM kA atisvaccha jala se prakSAlana kiyA. isa taraha pavitra aura paramazuci bhUta huA vaha hUda se bAhara nikalA (paJcottarittA jeNeva abhiyasabhA teNeva uvAgaccha) bAhara nikalakara phira vaha usa ora calA ki jahAM para abhiSeka sabhA thI. (ravAgacchittA abhiseyasabha aNupayAhiNIkaremANe 2 purathimi leNaM dAreNaM aNupavisa ) yahAM Akara vaha abhiSekasabhA kI cAra 2 pradakSiNA karatA huA usameM pUrvadigvartI dvAra se praviSTa huA (aNupavisittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchar3a, uvAgacchittA sIhANavaragae puratyAbhimuhe saMnisaNe) praviSTa hokara phira vaha vahAM gayA ata. (paccoruhittA jalAvagAhaM jalamajjaNa karei) uttarIne tethe temAM sAva gADhuna karIne snAna karyuM. karitA jalaviDa : karei) snAna irIne 'cchI te DIDA urI. (karitA jalAbhiseya' karei karinA Ayate cokkhe paramasuIbhU harayAo pacottara) 4|| rIne cchA te 4thI abhiSe ye. jaLathI abhiSaka karIne pachI teNe Acamana karyuM" eTale ke zarIranA nava dvArAnu ati svaccha jaLathI prakSAlana karyuM" A pramANe pavitra ane parama zucibhUta thayelA te hRdabhAMthI maDAra nIDajyo, (paccottarikSA jeNetra abhiseyasamA teNeva uvAgacchaI) mahAra nIuNIne te abhiSeGa salA tara khAnA thayo (uvAgacchittA abhiseya sabha aNupayAhiNI karemANe 2 purAtthimilleNa dAreNa aNupavisii) tyAM paheAMcIne te abhiSekasabhAnI vAra vAra pradakSiNA karatA pUdizA taraphanA dvArathI tebhAM praviSTa thyo. (aNupavisitA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, ubAga
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 85 sUryAbhasya indrAbhiSekavarNanam TIkA--'taeNaM' ityaadi| vyAkhyA nigdsiddhaa| navaram-jalAvagAhaM. jalapravezaM jalamaU na jalena zIrazodhanaM ca karoti, jalAvagAhanaM jalamajanaM ca kRtvA jalakrIDAM karoti, jalakrIDAM kRtvA jalAbhiSekaMjalena snapanaM karoti, jalAbhiSekaM kRtvA AcAnta: navasaMkhyakAnAmapi zarIradvArANAm atisvacchajalena prakSAlanAt kRtAcamanaH, cokSaH atyalpasyApi mala ya apanayanAt pavitraH, ataeca paramazucibhUta: atizura tAM prAptaH san hudAt prtyvtrtinissrti||su.84| mUlam-tae NaM sUriyAbhassa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA Abhiogie deve sadAveMti, sadAvittA evaM kyAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! sUriyAbhassa mahatthaM mahagdha maharihaM viulaM iMdAbhiseyaM uvaTavehA tae NaM te AbhiogiyA devA sAmANiyapari. sovavannehiM devehiM evaM vutto samANA haTU jAva hiyayA karayalaparijahAM ki apanA siMhAsana thA vahAM jAkara vaha pUrvadizA kI ora muMha karake usa siMhAsana para baiTha gayA / isakI vyAkhyA spaSTa hai. jalAvagoha kA artha hai jala meM praveza karanA aura jalamajana zabda kA artha hai jalase zarIrakA zodhana karanA-yaha saba karake phira usane jalakrIDA kI jala se krIDA karake jalAbhiSeka-jala se snapana kiyA. jalAbhiSeka karake phira vaha AcAnta huA nau dvAroM ke prakSAlana se vaha cokSa-cokhA zArIrika zuddhi se yukta huA isa taraha se pavitra banA huA vaha zArIrika atizuddhatA ko prApta kara usa hada se bAhara nikalA muu.84|| cchittA sIhAsaNavaragae puratyAbhihe sanisaNNe) pratiSTa thadhane pachI te 4yAM pitAnuM siMhAsana hatuM tyAM gaye. tyAM jaIne pUrva dizA tarapha meM pharIne te siMhasana upara besI gaye. A sUtranI vyAkhyA spaSTa ja che. jalAvagAhana zabdano artha-thAya che, jaLamAM praviSTa thavuM. ane jalama jajanane artha thAya che jaLathI zarIranuM zodhana karavuM. A badhuM patAvIne tele jaLakrIDA karI jaLakrIDA karIne jalAbhiSaka -jaLasnAna karyuM jalAbhiSeka karIne te AcAtta thaye. navadvAna-prakSAlanathI teNe ekSa-cokhI-zArIrika zuddhi meLavI eTale ke A pramANe pavitra thaIne te zArIrika vizuddhatA meLavIne te hRda (dhara)mAMthI bahAra nIkaLe. sUi 84
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanI 1570 ggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali ka ' evaMdevo taha -tti ANAe viNaNaM vayaNaM paDisuNaMti, paDisuNittA uttarapuratthi me disIbhAge avakamaMti, avakkamittA veuvviyasamugdhAeNaM samoharNeti, samohaNittA saMkhejAI joyaNAI jAva doghaMpi veuvviyasamugdhAeNaM samohaNittA aTTasahassaM sovanniyANaM, kalasANaM, amahastaM rUppamayANaM kalasANaM, aTTasahastaM maNimayoNaM kalasANaM, aTTasahamsaM suvaNNaruppamayANaM kalasANaM, aTTasahassaM, suvaNNamaNimayANaM kalasANaM, anusahrassaM ruppamaNimayANaM kalasANaM, aTTasahassaM suvvaNNarupamaNimayANaM kalasANaM aTTasahassaM bhomijANaM kalasANaM, evaM bhiMgArANaM AyaMsANaM thAlANaM pAINaM supaiTTANaM vAyakaragANaM rayaNakaraDagANaM puSpacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINaM purakapaDalagANaM jAva lomahattha paDalagANaM sIhAsaNANaM chattANaM cAmarANaM tehasamuggANaM jAva aMja sasuragANaM jhayANaM aTUsahassaM dhUvakaDucchrayANaM biuvvaMti, viuvittA te sabhAvie tha veDavvie ya kalase ya jAva kaDucchue ya gipati, givhittA sUriyAbhAo vimANAo paDinikkhamaMti, paDinikkhamittA tAe ukkiTTAe calAe jAva tiriyamasaMkhejANaM jAva vIivayamANe vIivayamANe jeNeva khIrodayasamudde teNeva uvAgacchiMti, udyAgacchittA khIroyagaM gipati, jAI tatthupalAI tAI gepahaMti jAva saya saharasapattAI giNhaMti gipihattA jeNeva pukkharodae samudde teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA pukkharodayaM gevhaMti, givhittA jAI tatthupalAI samasahassapattAI tAI jAva givhaMti, givhittA
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 85 sUryAbhasya IndrAbhiSekavarNanam 571 jeNeva samayakheta jeNeva bharaherakyAI vosAiM jeNeva mAgahavaravadAsapamA sAiM titthAI teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA titthodagaM geNhaMti, gehitA titthamaTTiyaM gehaMti,geNhittA jeNeva gaMgA-siMdhu rattA-rattavaIo mahANaio teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA salilodagaM geNhaMti, geNhittA ubhao kUlamaTiyaM geNhati, gihittA jeNeva cuhivaMtasiharivAsaharapavvayA teNeva uvAgacchati,uvAgacchittA dagaM geNhaMti,satvatayare savvapupphe savvagaMdhesavvosahisiddhatthae giNhati gihitto jeNeva paumapuMDarIyadahe teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA dahodagaM geNhaMti, geNhittA jAi tattha uppalAI jAva sayasahalsapattAi tAiM gehati, gemihattA jeNeva hemavayaeravayAI vAsAI jeNeva rohiya-rohiyaMsA suvaNNakula ruppakulAo mahANaIo teNeva uvAgacchati, salIlodagaM gehati, gemhittA umao kulamaTTiyaM giNhati, gihittA jeNeva sadAvaiviyaDAvaipariyAgA vaTTaveyaIpavvayA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA savvatUyare taheva jeNeva mahAhimavataruppivAsaharapakyA teNeva uvAgacchati, taheba jeNeva mahApauma mahApuMDarIyaddahA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA dahodagaM gehaMti, taheva jeNave harivAsarasmagavAsAiM jeNeva harikaMta-nArikatAo mahANa. Io teNeva uvAgacchati, tahetra jeNeva gaMdhAvaimAlavaMtapariyAyA vaTaveyaDDapavvayA teNeva taheva jeNeva NisaDhanIlavaMtavAsaharapavayo taheva jeNeva tigicchi kesaridahAo teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA taheva mahAvidehe vAse jeNeva sIyA sIodAo mahANaIo teNeva
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 DD rAjapraznIyasUtre taheba jeNeva savvacaka bahivijayA jegeva savvamAgahavaradAmapabhAsAI titthAi teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA titthodagaM geNhaMti, geNhittA jeNeva savvataraNaIo jeNeva savvavasvArapavvayA teNeva uvAgacchati, savvatUyare taheva jeNeva aMdare pavvae jeNeva bhadasAlavaNe teNeva uvAgacchati,savvatUyare savvapupphe lavyamalle sayosahisiddhatthae ya geNhati gehitA jeNeva NaMdaNavaNe teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA savvatRyare jAva samosahisiddhatthae ya sarasagosIsacaMdagaM ca giNhaMti, gimhitA jeNeva sasoNasavaNe teNeva uvAgacchati, savvatayare jAva savvAsahisiddhatthae ya sarasagosIsacaMdaNaM ca divvaM ca suvaNadAmaM dadara- . malayasugadhie ya gaMdhe gihiti gipihattA jeNeva paDagavaNe teNeva upAgacchaMti, uvAgacchittA savvatayare jAva samvosahisiddha sthae ya sarasagAsIsacaMdaNaM ca dibbAM ca suvaNadAma dadaramalayasugaMdhie ya gaMdhe giNhati, ginihattA egao milAyaMti, milAittA tAe ukiTAe jeNeva sohammekappe jeNeva sUriyAbhe vimANe jeNeva abhime yasabhA jeNeva sUriyAbhe deve teNeva vAgacchaMti, uvAgaMcchittA sUriyAbhaM deva karayalapariggahiya sirasAvattaM matthae aMjaliM kaI jaeNaM vijaeNaM vaddhAviti, vaddhAvitA taM mahatthaM mahagdhaM mahariha viulaM iMdAbhiseyaM uvaTUveti // sU0 85 // __ chAyA--tataH khalu sUryAbhasya devasya sAmAnikapariSadupapannakA devA AbhiyogikAna dezana zabdayanti, zabdayitvA evamavAdipuH-kSiprameva bho
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 573 subodhinI TokA' su. 89 sUryAbhasya indrAbhiSekavarNanam devAnupriyAH ! mayobhasya devasya mahArthamahAdha mahArha vipulam indrAbhiSekam upasthApayata / tataH khalu te AbhiyogikA devAH sAmAnikaparipadupapannakaidevarevamuktAH santaH haSTa-yAvad-hRdayA karatalaparigRhItaM zira AvAttaM masta ke aJjaliM kRtvA 'evaM devastathA'-iti AjJAyA vinayena vacanaM pratizaNvanti, 'taeNaM sariyAbhassa devassa' ityAdi / mUtrArtha-(taeNa) isake bAda (yUriyAbhassa devAsa sAmANiyaparisova bannagA devA bhAbhiogie deke sahAvei) sUryA bhadeva ke sAmAnikapariSadupapannaka devoMne AbhiyogikadevoM ko bulAyA (sadAritA evaM bayAsI) bulAkara unase aisA kahA-(vippAmeva bho devANupiyA! mariyAsaspa devasya mahatthaM mahagdhaM maharihaM idAbhiseya uvaTThaveha) he devAnupriyo ! tumaloga sUryAbhadeva kA mahArthamahAprayojanavAlA, mahAgha adhikamUlyavAlA, mahAha-mahAjanoM ke lAyaka, aisA vipula :indrAbhiSeka-indrapada meM abhiSeka ke upakaraNoM ko upasthita karo (taeNaM te AbhiyogiyA devA sAmANiyaparimovavanneha devahiM evaM vuttA samANA hatu jAva hiyayA karayalapariggahiyaM sarasAvatta matthae aMjali kaha' 'evaM devo tahatti' ANAe viNa eNa vayaNapaDisuNa ti) taba ve abhiyogika deva jaba sAmAnikapariSadupapannakadevoMne isa prakAra unase kahA tava hRSTatuSTa yAvat hRdaya vAle hue aura umI samaya unhoMne vinaya se donoM hAtha joDakara 'Apa jaisA kahate haiM hame pramANa hai' isa prakAra se unakI AjJA ke 'taruNa suriyAbhassa devassa' ityAdi / sUtrAtha-(taeNa) tyA2pachI (suriyAbhassa devassa sAmANiyaparisova vannago devA Abhiogie deve sadAveha) sUryA navanA sAmAna pariSadupapanna hevAmA maliyAgi vAna mAlAyA. (sadAvittA evaM kyAsI) mAlAvIna nA pramANe 4 (khippAmeva bho devANuppiyA ! mRriyobhamsa devassa mahattha mahagdhaM maharihaM viula IdAbhiseyaM ubaTTaveha) devAnupriyo ! tabhe so sUryAbhavanA bhddth:bahuja kiMmatI, mahAI-bhadra puruSo mATe yogya, e vipula IndrAbhivaka-Indrapada bhATa maniSa 42vAnA sarva 5424o-upasthita 421. (tae Na te AbhiyogiyA devA sAmANiyaparisovayannehiM devehi evaM vuttA samANA hatuTTha jAva hiyayA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaDe "evaM devo tahati" ANAe viNaeNaM vayaNa paDisuNAti) tyAre te mAliyo vAme sAmAni pariSadapapanna devanI evI AzA sAMbhaLI tyAre teo bahaTa tu yAvata hadayavALA thayA ane tatkAla teo vinaMtI karatAM baMne hAtha joDIne ApanI je AjJA
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 rAjapraznIyasUtre pratizrunya uttarapaurastyaM digbhAgam abakrImAnta. uttarapaurastya digbhAgam abakramya kriyasammudaghAtena samarahanyante samaya hatya, saMkhyeyAni yojanAni yAvada dvitIyamapi vaikriyAsamudghAtena samarahatya aSTamahasra lauvarNikAnAM kalazAnAm, aSTasahasraM rUpyamayANAM kalazAnAm, aSTavaha maNimayAnAM kalazAnAm, aSTasahasrasuvarNamadhyamayAgAM kalazAnAm, apramaharUna suvarNamaNimayAnAM kalazAnAmaSTasahasra rUpyamaNimayAnI kalazAnAma, apavahana suvarNarupyamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTasahasra bhaumAnAM kalazAnAm evaM pRGgArANAm AdarzAnAM sthAlAnAM vacanoM ko nadratA ke sAtha bokAra kara liyA (eDisuNittA uttarapurasthimaM disIbhAga avakamaMti, avakkamittA veubbiyalamugdhAraNe samohaNaMti) svIkAra karake ve IzAnakone meM cale gaye. vahAM jAkara unhoMne vaikriyasamudghAtakiyA (mamohaNittA saMkhenAI joyaNAI jAva docca pi veubiyasamugghAeNaM samohaNittA asahassaM sovanniyANaM kalasANa) vaikriya samudghAta kara ke unhoMne saMgcyAtayojanoM taka apane AtmapadezoM ko bAhara nikAlA yAvat duvArA bhI phira unhoMne kriyasamudghAta kiyA-isa prakAra samudghAta karake unhoMne 1008 suvarNa ke kalazoM ko (asahassaM ruppamayANaM kalasANaM, aTThasahassaM maNimayANa kalasANa, asahassa suvaNNaruppamayANa kalasANa, aTThasahassaM suvaNNamaNimayANa kalasANa', asahassaM jhappamaNimayANa kalasANa, aTTamaharasa subaNNaruppamaNimayANa kalamANa, asahassaM momijANa kalasANa) 1008 cAMdI ke kalazoM ko, 1008 maNiyoM ke kalazoM ko, 1008 muvarNamapya ke kalazoMko, 1008 suvarNa evauM maNiyoM ke kalazoM ko che te amArA mATe pramANarUpa che." A pramANe vacane kahIne namratApUrvaka temanI AjJA vIrI sIdhI: (paDisuNittA uttapurasthima dinobhAga' Akkamati, abakra. mittA ubdhiyasamugdhAraNa namohaSNa ti) svArIne to zAnabhAtA Paa. tyai pAyAne tebho beThiya samudadhAta dhyo : (mamoha NitA saMkhejjAha joyagAi jAtra dojJapi veTavyiyasamugdhAesamohaNittA asahassaM sovanniyoNa kalasANa)ya samuddhAta 4zana tebhosaNyAta yAnA sudhIpotAnA mAtbhahe. zene bahAra kADhayA yAvatu bIjIvAra paNa temaNe bekisamuddaghAta karyo. A pramANe sabhudhAta zIne tebhAre 1008 sonAnA 4zAne (ahamahassaruppamayANa kalasANa asahassa" maNimayANa kalamANa', asahasA appamaNimayANa kalasANa, asahama subaSNappaNimayANa kalasANa, asahassa bhomijjANa. 1008 cAMdInA kaLazane, 1008 maNionA kaLazane, 1008 suvarNa
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 85 sUryAbhasyaindrAbhiSevarNanam pAtrINAM supratiSThAnAM bAtakara kANAM ratnakaraNDakAnAM puSpacaGgerINAM yAvat logahastacaGga gaI puSpapaTalakAnoM yAvat lomaharUlapaTalakAnAM siMhAsanAnoM chatrANAM cAmarANAM tailasa mudgAnAM yAvat aJjanasa mudgAnAM dhvajAnAm, apTasahasraM dhUpakaTucchukAnAM vikurvanti, vikRtya tAnna svAbhAvikAMzca vaikriyAMzca kala zAMzca yAvat kaTucchukAMzca gRhNanti, gRhItyA sUryAbhAd vimAnAt pratini1008rupyamaNimayakalazo ko, 1008 suvarNarUpya evaM maNimaya kalazoM ko, 1008 mRtikA ke kalazo ko (evaM bhigArAma AyasANa thAlAga pAINa' supaTTAma) 1008 bhRgAroM ko AdazoM ko, sthAloM ko, pAtroM ko, supratiSThAnoM ko, vAyakaragANa) 1008 bAtakarakoMko (rayaNakaraNDagANapuppha. caMgerINa jAva lomahatthacaMgerINa) 1008 ratnakaraNDako so. puSpacaMgerikAoM ko yAvat lomahastacaMgerikAoM ko (pupphapaDalagANa jAva lomahatthapaDalagANa sIhAsaNANa chattANa cAmarANa telamamuggANa jAva aMjaNasamuggANa), puSpapaTalakoM ko, siMhAsana ke, yAvat chatroM ko. tela samudgakoM ko yAvat aMjanamamu dgakoM ko (jhayANa ahamahassa dhUvakaDacchuyANa viuvvaMti) 1008 dhvajAoM ko aura 1008 dhUpakaTucchukoM ko apanI vikriyA zakti se utpanna kiyA (viuvittA te sAmAbie ya ve udhie ya kalase ya jAva kaDacchue ya giNhaMti) utpanna karake phira unhoMne una svAbhAvika evaM vikriyAjanya. kalazoM ko yAvat dhUpakaDucchukoM ko apane hAthoM se liyA (gimihatto sari vyamaya kaLaze, 1008 suvarNa ane maNionA kaLazane, 1008 rukhya maNimaya kaLazane 1008 suvarNarukhya ane maNimaya kalazane 1008 bhATInA zAne (evaM bhiMgAgaNa AyaMsANa thAlANaM pAINaM supaDaThThANaM) 1008 mAne, sAdRza (5)ne, sthAsone, pAtrone, supratiSThAnAne (vAyakaragANaM) 1008 pAta:2chAne, (syaNa karaNDa gANa, pupphacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINa) 1008 2la 42 hone pu05 yageriyAne yAvat samasta yorimAne (pupphapaDalagANaM jAva lomahatthapaDalagANaM sIhAsaNANa chattANaM cAmarANaM tela samuggANaM jAva' aMjaNasamugANaM) puSayamAne yAvat soma Darata pasIne, siMDAsanAne, chona yAmazene, tesasabhugIne yAvatU mana sabhugane, (jhayANa aTThasahassaM dhUvakaDacchuyANaM viucca ti) 1008 namgAne bhane 1008 55 492chuDAne potAnI yA zati43 Spanna yA. (viuvittA te sAbhAvie ya veuvvie ya kalase ya jAya kaDachura ya giNhati) utpanna zana pachI tebho te svabhAvika temaja vikiyA janya kaLazone yAvata dhUpa kahuchukane pitApitAnA hAthamAM
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 -- rApraznIyasye pkrAmanti, pratiniSkramya tayA utkRSTayA capalayA yAvat tiryagasaMkhyayAnAM yAvad vyativrajan vyanitrajana yauva kSIrodakama mudraH tatraiva upAgacchanti, upAgatya kSIrodaka gRhNanti, yAni tatropalAni tAni gRhNanti yAvat zatasahasrapatrANi gRhNanti, gRhInA ra traiva puSkarIda kA bAstava upAgacchanti, upAgatya puSkarodaka gRhNanti gRhItvA yAni narotpalAni zatasahamapatrANi tAni yauvad gRhNanti, gRhItvA yatraiva samayakSetra yatreca bharatairavatAni varSANi ya.va mAgadhavaradAmayAbhAyo vimANAo pAMDanikhamaMti,paDinignamittA tAe ukiTAe cacalAe jAtra tiriyanasaMkhejANa jAva bIivayamANe vIivayamANe jeNeva khIrodayasamuhe teNeva ubAgacchaMti) lekara ve usa mUbhi vimAna se bAhara nikale aura nikala. kara usa utkRSTa capalagati se yAtutiryagraloka meM asaMkhyAta yojanapramANa kSetra ko ullaGghana karate2 jahAM kSa rodadhisamudra thA vahAM para Aye (uvAga. cchintA khIroyagaM gihati) vahAM Akara ke unhoMne kSIrodakako bharA (jAvasayasahassapattAI tAI jAva givhaMni) yAvat zatasahasrapatroM ko-zatasahasraH patte vAle kamaloM ko liyA (giNDittA jeNeva pukavarodae samudde teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA pukavarodayaM gehaMti gihittA jAi tatthuppalAI sayasahassapattAI, tAI jAva riNDa ti) lekara phira ve jahAM puSkarodaka samudra thA vahAM para Aye vahAM Akara unhoMne puSkarodaka ko bharA, bharakara phira vahAM jitane utpala kamala zatasahasrapatra the una sabako yAkt liyA (giNDittAjeNeva samayakhette jeNeva bharaheravayAi. vAsAI jeNeva mAgahavaradAmapabhAsAI ali. (gimhitA mariyAbhAo vimANAo paDinikkhamaMti, paDinikkhaminA tAe ukkhioe calAe 'jAtra tiriyamasaMkhejjANa jAva vIhavayamANe vIivayamANe jeNeva khIrodayasamudde teNeva uvAgacchati) dhana teso ta suuryaabhvimAnamAMthI bahAra nikaLyA ane nIkaLIne te pitAnI utkRSTa capala gatithI yAvat tiryagalokamAM asaMkhyAtajana pramANa kSetranuM ullaMghana karatAM karatAM jayA kSIradadhi samudra to tyAM mAvyA. (uvAcchittA khoroyagaM giNhati)tyAM pAMthAna bhaNe kSAza (El2046) laghu . (jAva sayasahassapanAI tAI jAva gihati) yAvat zatasa2patrovA! bhagAne dIi, (gi hittA jeNeva pukkharodae samudde teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA pukkharodayaM geNDati, giNDittA jAI tatthuppalAI sayasahassapattAI tAI jA giNhati) sana pachI te jyA puro44 samudra hato tyAM gayA. tyAM jaIne temaNe puSkaredaka bharyuM. bharIne pachI tyAM jeTalAM zatasoptr 58 hutai te payAM yAvat sa dIghai. (giNDittA jeNeva samaya
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Fic... - - - - - .. . : 44.bAva subodhinI TIkA' sU. 85 sUryAbhasya indrAbhiSekavarNa nam......... - mAbhAsAni tIrthAni tatraiva upAgacchanti, upAgatya tIrthodaka gRhanti gRhItvA tIrthamRttiko gRhNanti, gRhItvA yatraiva gaGgA-sindhu-raktA rattavatyo mahAnadhastatraivaM upAgaccha. nti, upAgatya salilodaka gRhNanti gRhItvA ubhayataH kUlamRttikA gRhNanti, gRhItvA yatraiva kSullahimavacchikharivarSadharaparvatAstatrava upAgacchanti, upAMgatya dakaM gRhNanti, sarvatu varANi sarvapuSpANi sarvagandhAna sarvopadhisiddhArthakAna gRhNanti, gRhItvA yatraya tityAi teNeva uvAgaccha ti). lekara phira ve jahAM para samayakSetra-DhAIdvIpaH thA, jahAM bharata airavata kSetra the, jahA~ mAgadhavaradAma prabhAsatIrtha the vahAM para Aye. (uvAgacchittA titthodaga' geNha ti, giNhittA titthamaMTiya geNhati, geNDittA jeNeva gagA-sindhu-rattA-rattavaIo mahAnaIo teNeva uvAgacchati) vahAM Akara ke unhoMne tIrthodaka liyA-use lekara phira unhoMne vahAM kI mRttikA lekara phira ve jahAM gaMgA sindhu, raktA, aura raktavatI mahAnadiyAM thI vahAM para Aye (ubAMgacchittA saMlilodaga geNhati, geNhitA-ubhaoM kUlamaTiya geha ti, "geNDittA jeNeca cullahimavatasiharivAsaharapavyayA teNeva uvAgacchati) vahA~ Akarake unhoMne salilodakaM bharAsalilodaka bharakara-use bharakara . phira unhoMne vahAMse donoM taToM kI mRttikA ko liyA aura lekara phira ve jahAM kSullahimavAn varSadhara parvata aura zikhari varSadhara parvata the vahAM para Aye (uvAgacchittA dagaM geNha. ti) vahA~ Akarake unhoMne vahAM se jalaM bharA (savvatUyare savvapupphe savvagaMdhe sabboM khette jeNeva bharahesvayAi vAsAi jeNeva mAgahavaradAmAbhAsAi titthAI.... teNeba uvAgacchati) dhana pachI te| yo samayakSetra dIpa tai, arti ad au2vata kSetra tu, yA bhAvahAbha prAlAsa tAta tyA bhAvyA. (vAMgacchittA titthodaMga geNhati geNDittAH titthamaTiya geNhati. geNhitA jeNeva gaMgA-sindhu-rattA rattavaIo mahAnaIo teNeva uvAgacchati) tyA paDAcIna temaNe tIrthodaka lIdhuM. tIrthodaka laIne pachI temaNe tyAMnI muttikA lIdhI. mRttikA dAna teya .yA sindhu, 24tA bhane 24tapatI. bhAnahI! tI tyA vyA. (uvAgacchittA salilodagaM gehati, geNhitA. ubhao, kUlamaTiyaM gehati, rohitAH jeNevaH cullahimavatasiharivAsaharapavyayA / teNeva uvAgacchati) sthAvAna tebhAle saniey , satizana bhae tyAMcA mAnanA enI mATI lIdhI ane laIne pachI te jayAM sula himavAne varSadhara parvata ane zaMbhara varSadhara yati tA tyA gayA, (uvAgacchittA, durga, gehati) tyA pAyAne te tyAMcI pAlI ma. (savvatUyare savvapupphe savaMgadhe samvosahisiddhathae - -- .. . .
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 rAjapraznIyasUtra padmapuNDarIkahUdastatraiva upAgacchanti, upAgatya hudodakaM gRhNanti, gRhItvA yAni tatra utpalAni yAvat zatasahasrapatrANi tAni gRhNanti gRhItvA yatrava haimavate. ravatAni varSANi yatraiva rohitA-rohitAMzA-suvarNakUlA-rUpyakUlAH mahAnadyastatraiva upAgacchanti, salilodakaM gRhNanti, gRhItvA ubhayataH kUlamRttikAM gRhNanti, gRhItvA yatraiva zabdApAtivikaTApAMtiparyAyA vRttavaitAdayaparvatAstatraiva upAgasahisiddhatthae gihAti) tathA samasta RtuoM ke sundara puSpoM ko, samasta gaMdha dravyoM ko evaM sarvoSadhiyoko evaM siddhArthakoM ko liyA (giNDittA jeNeva paumapuMDarIyadahe teNeva uvAgacchati) phira ve vahAM se ina saba ko lekara jahAM pA evaM puNDarIkahUda thA vahAM para Aye-(uvAgacchittA dahodagaM gehati geNDittA jAI tattha uppalAI jAca sayasahassapattAI tAI geNDati, geNhittA jeNeva hemavayaeravayAI vAsAI jeNeva rohiyarohiyaMsA khuvaNaM kUla-sappakUlAo mahANaIo teNeva uvAgacchaMti) vahAM Akarake unhoMne una hUdoM se udaka bharA, udaka bharakara phira unho ne vahAM para jitane bhI utpala yAvat zatasahasrapatravAle kamala the una sayako liyA ina sayako lekara phira ve jahAM haimavata aura airavata kSetra the, jahAM rohita, rohitAMsA, suvarNakUlA evaM rupyakUlA nAma kI mahAnadiyAM thIM vahAM para Aye (salilodagaM geNhati) vahAM Akara unhoMne vahAM se salilodaka (jala) bharA, (geNhicA bhayao kUlamaTiyaM giNhati) bharakara phira unhoMne vahAM se dono taToM kI mRttikA lI, (giNDittA jeNeva sadAvai biyaDAvai pariyAgI baveyapavvayA teNeva gihati) tebha satuyAnA sudara puSpAne, sa madhadravyAna bhane soSidhimAna bhane siddhArtha ne elai. (gihittA jeNeva paumapuMDarIyadahe teNeva uvAgacchati) pachI teo tyAMthI A badhI vastuone laIne jyAM padha ane puMDarIka suda-dhara hatA, tyAM gayA. (uvAgacchittA dahodagaM gehati geNhittA jAI tattha uppalAi jAva sayasahassapattAI tAI gehati, geNhittA jeNeva hemavayaeravayAI vAsAI jeNeva rohiyarohiyasA suvaSNakUla-ruppakalAo mahANaio teNeva uvAgacchaMti) tyAM na tebho tehImAthI mayu: Hzana pachI bhaye tyAM jeTalA utpale-cAvata zatasahasa patravALA kamaLa hatAM, te sarva laI lIdhAM tyArabAda teo jyAM haimavata ane aivita kSetra hatAM jyAM rohita, rehitAMsA, suvarSadA bhane surubhyatA naminI mahAnahI tI tyAM gayA. (salilodagaM gehaMti) tyo pacAna tabho tebhAMthI salimayu. (geNDittA ubhayaoM kUlamaTiya giha ti) sarIne pachI tabhI tyAMthI manne nArAmAnI bhATI sIdhI. (giNhittA
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 579 / subodhinI TIkA. sU. 85 sUryAbhasya indrAbhiSekavarNanam chanti, upAgatya sarvaturvarAn tathaiva yatraiva mahAhimavazrukmivarSadharaparvatAH tatraiva upAgacchanti tathaiva yatraiva mahApadmamahApuNDarIkaDUdAstatraiva upAgacchanti, upAgatya idodakaM gRhNanti, tathaiva yatraya harivarSa-ramyakavarSANi yazaiva harikAntA-nArIkAntA mahAnadyastatraiva upAgacchanti, tathaiva yatraiva gandhApAti-mAlyavatparyAyA vRttavaitA. uvAgacchaMti, uvAcchittA savvatUyere taheva jeNeva mahAhimavaMtaruppivAsaharapancayA teNeva uvAgacchati) mRtikA lekara phira ve jahAM zabdApAti evaM vikaTApAti nAma ke vRttavaitADhayaparvata the vahAM para Aye vahAM Akarake unhoMne sarvaRtuoM ke uttamottama puSpoM ko yAvat siddhArthakoM (sarasu) ko liyA phira vahA~ se ve mahAhimavaMta parvata para aura ruvima parvata para Aye (taheva jeNeva mahApauma mahApuMDarIyadahA tegeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA dahodagaM gehati) usI tarahase mahApA aura mahApuNDarIka hUda the vahAM para Aye vahAM Akara unhoMne hRdodaka liyA (taheva jeNeva harivAsarammagavAsAi jeNeva harikaMta nArikatAo mahANaIo teNeva uvAgacchati-tadevajeNeva gaMdhAvAi mAlavaMta pariyAyA vahaveyaDpancayA teNeva taheva jeNeva nisaDhanIlavaMtavAsaharapanvayA taheva jeNeva tigicchikesaridahAo teNeva uvAgacchaMti) usI taraha se ve jahAM harivaSa aura ramyakavarSa kSetra the, jahAM harikAntA aura nArIkAntA mahAnadiyAM thI vahAM para Aye. usI taraha se ve jahA~ gandhApati evaM mAlyajeNeva sadAvaha--viyaDAvai-pariyAgA vaTaveya1pavyayA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA savvatUyare taheva jeNeva mahAhimavataruppivAsaharapabvayA teNeva uvAgacchati) bhATI sAdhana pachI tamA yo zahApAti bhane vidyApati nAmanA vRtAMtrya parvate hatA tyAM gayA. tyAM jaIne temaNe sarvaRtuonAM uttamattama yupone yAvat siddhArthane lIdhA pachI tyAMthI teo bhAbhivata yati 52 mana Thima yati 52 gayA. (taheva jeNeva mahApaumamahApuDarIyadahA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA dahodgaM gehaMti) mA pramANe ja teo tyAMthI mahApadma ane puMDarIka hada hatA tyAM gayA. tyAM jaIne temaNe ho sIdhu. (taheva jeNeva harivAsarammagavAsAI jeNeva harikatanArikaMtAo mahANaIo teNeva uvAgacchati-taheva jeNeva gadhAvAi mAlavata pariyAyA caTTaveyapavvayA teNeva taheva jeNava nisaDhanIlavaMtavAsaharapanvayA taheva jeNeva tigicchi kesarihahAo teNeva uvAgacchati) mA prabhArI 4 teo tyAMthI jayAM harivarSa ane uccakavarSa kSetra hatAM, jayAM harikAntA ane nArIkAntA mahA nadIo hatI tyAM gayA. A pramANe ja teo tyAMthI gApati ane
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIsUtre . dUdhaparvatAstatraiva tathaiva yaMtraiva niyaMtranolavaraparvatAstathaiva yaMtravatimiccha kesarihRdAstacaiva upAgacchanti, upAgatya tathaiva yacaiva mahAvideha varSa yatrava zItA - zItodA mahAnayastathaiva tathaiva sarvacakravarttivijayA yatreya sarvamAgadhavaradAma-prabhAsAni tIrthAni tatraiva upAgacchanti, upAgatya tIrthodaka gRhanti, gRhItvA yatreva sarvAntaratho yatraiva sarvavakSaskAra parvatAH tatraiva upAgacchanti, sarvavarANi tathaiva ca mandaraH parvato yatraiva bhadrAvanaM tatraiva upAgacchanti, vaMta nAmake vRttavaiAvya parvata the vahAM para Aye usI taraha se ve jahAM niSadha, nIlavarSadhara parvata the pahAMpara Aye, usI taraha se ve jahAM timiccha, kesari hUda the vahAM para Aye (uvAgacchittA taheba jeNeva mahAvidehe vAse jeNeva sIyA sIodAo mahANaIo teNe, taheva jeNeva saJcacakavadvivijayA jeNeva - santramA gahavaradAmapasAI titthAI teNeva uvAgacchaMta) vahIM zrA karake usI prakAra se ve jahAM mahAvideha kSetra thA, jahAM sInAsItodAmahA nadIyAM thIM vahAM para Aye usI . taraha se phira ve jahAM sarvacakravartiyoM ke vijayastaMbha the aura jahAM sarvamAdhavarAma nAma tIrtha the vahA~ para Aye (uvAgacchittA titthodgaM gehuMti) vahAM Akara ke unhoMne vahAM se tIrthoM da liyA (gevhittA. jeNeva sanvaMtaraNaIo jeNeva saJcavavacArapatrayo teNeva uvAgaccha vi) tIrthodaka lekara phira ve jahAM sarvAntara nadiyAM thIM aura jahAM sarvavakSaskAra parvata the vahA~ para Aye. vahA~ Akara unhoMne sarva RtuoM ke uttamottama puSpoM ko yAvat siddhArtha ko sarpa pakoM liyA ( jeNetra 7 580 . 04 bhATyavaMta nAbhanA vRtraThautADhya parvata, DatA tyAM- gayA, yA prabhArI? teyo tyAMcI jayAM niSadha, nola vadhara paryaMta hatA tyAM gayA. A pramANe teo tyAMthI jyAM tibhibhcha, sari: hRDhaM hutA, tyAM gayA. ( uvAgacchittA tadeva jeNeva mahAvidehe vAse jeNeva sIyA sIodAo mahANaIo, teNeva tadeva jeNeva saccacakkavahi 'vijayA jeNeva sadhvamAgahavaradAmapabhAsAha titthAi teNeva uvAgacchati) tyAM jaIne te pahelAMnI jemaja jayAM mahAvideha kSetra hatuM, jyAM sItAsIteAdA mahAnadIe hatI. tyAM. gayA tyAra pachI teo jayAM sarva cakravartionA vijrayasta bhA hRtA zAne bhyAM sarva bhAgadhavarahAbha abhAsatIrtha hetu tyAM gayA. ( uvAgacchittA titthodagaMgevhaMti) tyA carthAne tebhAge tyAMthA' 'tIrthaDe sI. (gaiNDittA jeNeva * savvaMtaraNaIo jeNeva savvavakkhArapancayA teNeva udyogacchati tIrthe sahane 1 te jayAM sarvAntara nadIo hatI, ane jayAM savakSaskAra parvata hatAM. tyAM gayA. tyAM pahoMcIne temaNe saya RtuonA uttamAma puSpAna Avat siddhArtha kA-sapA-ne
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTTA * : ... subodhinI TIkA sU. 85 sUryAbhasya IndrAbhiSekavarNanam 581 sarvatuvarANi - sarva puSpANi - sarvamAlyAni sarvopadhisiddhArthakAMzca gRhNanti, gRhItvA yatraiva nandanavana tatraiva upAgacchanti, upAgatya sarvatuvarANi yAvava sauSadhi siddhArthakAMzca sarasagozIrSa candana" ca gRhNanti, gRhItvA yatraca saumanasavana tanava upAgacchati, sarvartuvarANi yAvat sarvoSadhisiddhArthakAMca sarasagozIrSacandana ca divya'ca sumanodAmadarda ramalayasugandhikAMzca gandhAna gRhNanti, gRhItvA yatratra paNDa kavanAM tatraiva upAgacchanti, upAgatya sarvatrANi maMdare pancae jeNeva bhadasAlavaNe teNeva uvAgacchati) phira ve vahAM se nahIM maMdara parvata thA aura jahA~ bhadrazAlavana thA vahAM para AyeM / (savvatayareM savvapupphe, savyamalla, sambosahisiddhatthae yaM gehati, geNDittA jeNeva gaMdaNavaNe teNeva uvAgacchati) vahAM se sarvaRtuoM ke zraSTha puSpoM ko sarva mAlAoM ko sau padhiyoM ko evaM siddhArthakoM ko liyA, lekara phira veM jahAM nanda navana thA vahAM para Aye (uvAgacchittA savvatayare jAvaH saMvo. sAhisiddhathae sarasagosIsacadeNaM ca gihAti) vahAM Akara ke unhoMne vahAM se sarvaRtuoM ke zreSTha puSpoM ko yAvata savauSidhiyoM ko evaM siddhArthakoM ko(sarasuko)evaM sarasagozIrSacandana ko liyA (bhihitA jeNeva somasavaNe teNeva uvAgacchati) vahA~ se yaha saba lekara phira ve jahAM saumanasavana thA vahAM para Aye (savvata yare jAva samvosahisiddhathae ya sarasagosImacaMdaNaM ca divvaM ca suvaSNadAmaM / dadaramalaya mugaMdhie ya gaghe gihAti) vahAM Akara unhoMne vahAM se samasta RtuoM ke phUloM ko yAvat savAsAdhA. (jeNeva maMdare pavvae jeNeva bhadasAlavaNe teNeva uvAgacchati) tyApachI talyA tyAMcI nyAmata to anelyA zAsanasatyasanya tUyare savva pupphe, sacamalle, samvosahisiddhathae ya ha ti, geNhitA jeNe gaMdavaNe teNeva, uvAgacchati) tyAMthI sa mAna zreSTha mAne, sarva mAlAone, savapaMdhione ane siddhArtha kene lIdhAM, A badhuM laIne teo tyAMthI yA navana hetu tyA yA (uvAgacchittA savvatUyare jAva samvosahi siddhatthae. sarasaMgIsIsaMca daNaM ca gihAti) tyA temaNe tyAcI sarva * tummAnA zreSTha ane cAvaMta savoSadhione, siddhArthane ane sarasa gazIrSacandana ne lIdhAM. (gihittA jeNeva somaNasavaNe teNeva uvAgacchati) tyAthI dhI; vastu ni to kyA saumanasevana tu tyA AyA. (savvAyare jAva savvIsahisiddhatthae ya sarasaMgosIsacaMdaNaM ca divvaM ca mucaNadAma daddaramalayasugaMdhie ya gaMdhe givhaMti) tyA na tabhI tyAMcI sarva mAnA pAne yAvat sauSadhimA bhane siddhA
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanIyasUtre 582 yAvat sarvopadhisiddhArthAMdha sarasagozIpa candanaM ca divyaM ca sumanodAma dardara sugandhikAMtha gandhAna gRhanti, gRhItvA ekato milanti, militvA tayA utkRSTayA yAvad yatra saudharmaH kalpo yatraiva sUryAbhaM vimAna yaMtra abhi kasabhA yatra sUryAbho devastatra upAgacchanti, upAgatya sUryAbhaM devaM kara afrat ko aura siddhArthakoM ko liyA tathA gozIrSa candana evaM puSpoM kI mAlAoM ko liyA dardara, malaya, evaM sugaMdhita gaMdhoM ko liyA. (ginhittAjeNeva paMDagavaNe teNetra uvAgacchati, uvAgacchitA sancatyare jAva satrosahisiddhasthaya sarasagosIsa caMdaNaM ca divvaM ca suvaSNadAmaM daddaramalaya sugaMdhie ya gaMdhe giti) ina saba ko lekara phira ve jahAM pANDukavana thA vahAM para Aye. vahAM Akara unhoMne vahAM se bhI samasta RtuoM ke sundara puSpoM ko, yAvat sarvopadhiyoM ko, siddhArthakoM ko evaM sarama gozIpacandana tathA divya sumanodAma, dardara, malaya evaM mRgaMdhita gaMdhadrayoM ko liyA. (giNDitA egayao milAyaMti milAittA tAe ukiTThAe jAtra jeNeva sohamme kappe jeNeva sariyAbhe vimANe jeNeva abhiseyasabhA jeNetra sUriyA deve teNeva uvAgacchati ) ina saba ko lekara phira unhoMne Apasa meM inheM milAyA - milAkara phira ve usa utkRSTa devagati se vahAM calakara jahAM saudharmakalpa thA aura jahAM sUryAbhavimAna thA, tathA usameM bhI jahAM abhiSeka sabhA thI evaM jahAM vaha sUryAbhadeva thA vahAM para Aye (uvAga cakAne lIdhA temaja gAzI caMdanane, ane puSpAnI mALAone laIne darda, malaya zAne suga Mdhita gaMdhAne sIdhA. (ginhittA jeNeva paMDagavaNe teNeva uvAgacchati uvAgacchitA savvatUre jAtra sancosahisiddhatthae ya sarasagosIsacaMdaNaMca divvaM ca suvaNNadAmaM daddaramalayasugaMdhie ya gaMdhe giNDati) yA madhI vastuo laIne teo jayAM pAMDuna hatuM tyAM gayA, tyAM paheAMcIne temaNe tyAMthI paNa sa RtuonAM sundara puSpAne yAvat sarvoSadhine, siddhAkAne ane sarasa gozIcaMdana temaja divya sumaneAdAma, Ira; malaya ane sugaMdhita gadhadravyAne lIdhAM. (giNDittA egayao milAyata, milAitA, tAe ukkiTThAe jAva jeNeba sohamme kappe jeNeva sUriyAbhe vimANe jeNeva abhiseyasabhA jeNeva sUriyA bhe deve teNetra uvAgacchati sA prabhAze adhI vastumAne sardhane teoye adhI vastuonuM mizraNa karyuM' ane tyArapachI teo peAtAnI utkRSTa devagatithI jayAM saudharme kalpa hatA, ane jayAM sUryavimAna hatu.temaja temAM paNa jayAM abhiSeka sabhA hatI gAne bhyAM sUryAmaheva hatA tyAM gayA. ( unAgacchittA sUriyA deva kara
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 583 subodhinI TIkA sU. 85 sUryAbhasya indrAbhiSevarNanam / talaparigRhIta ziraAvarta mastake aJjaliM kRtvA jayena vijayena vayanti, varddhayisvA ta mahAtha mahAdha mahAhaM bipulam indrAbhiSekam upasthApayanti |m.85| __ 'taeNa' sUriyAbhasta devassa' ityAdi... TIkA--vyAkhyA nigdsidaa| navaram-sarvavarANi-sarva prakArANiAmalakAdikaSAyadravyANi ||muu0 85 // mUlamta e NaM taM sUriyAbhaM devaM cattAri sAmANiyasAhassIo cattAri aggamahisIo saparivArAo tinni parisAo satta aNiyAhivaiNo solasa AyarakkhadevasAhassIo anne vi bahave sUriyAbhavimAnavAsiNo devA ya devAo ya tehiM sAbhAviehi ya viuvviehi ya varakamalapaiTANehi ya surabhivaravAripaDipunnehiM caMdaNakayacacciehi AviddhakaMTheguNehi paumuppalapihANehiM sukumAlakomalapariggahiehiM aTTha sahasseNaM sovanniyANaM kalasANaM jAva aTusahasseNaM bhomijjANaM kalasANaM savvodaehi savvamaTTiyAhiM sambatUyarehi cchittA suriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM sirasAvAM matthae ajaliM kaTu / jaeNaM vijaeMNaM baddhAviti-vaddhAvittA taM mahatthaM mahagdhaM mahariha viulaM. iMdAbhiseya uvaTThati) vahAM Akarake unhoMne sUryAbhadeva ko donoM hAtha jor3akara vinaya ke sAtha namaskAra kiyA aura jayavijaya zabdoM kA uccAraNa karate hue use badhAI dI. badhAI dekara phira unhoMne mahArtha sAdhaka, mahAdha mahAjanoM keyogya usa vipula indrAbhiSeka kI saba lAI huI sAmagrA ko upasthita karadiyA / isa sUtra kI vyAkhyA isa mUlArtha ke jaisI hI hai 'sarvartuvarANi' pada se yahAM samastamakAra ke Amalaka Adi kaSAyadravyoM ko grahaNa kiyA gayA |mu. 85 / yalapariggahiya sirasAvataM matthae aMjaliM kaha jaeNavijaeNa' baddhAviti, vaddhAvittA ta mahatthaM mahagdha maharihaM viula iMdAbhiseya uvaTThati) tyAM pahocIne temaNe suyabhadevane banne hAtha joDIne namratApUrvaka namaskAra karIne ane jaya vijaya zabdanuM uccAraNa karatAM tene vadhAmaNI ApI ane tyAra pachI teoe sarva sthAnothI ekatra karIne lAvelI badhI vastuone tenI sAme upasthita karI.. ' mA sUtranal elst bhUdArtha prabhA cha, "sarvartuvarANI" yahathI mahI Amalaka vagere samasta prakAranA kASAya da grahaNa karavAmAM AvyA che. sU0 85 /
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . TaSTa ............ . - . rAjapraznIyamatra jAva.savosahisiddhathaehi ya sabviDDIe jAva pavAeNaM mahayA mahayA iMdAbhiseeNaM abhisiNcNti--|| sU0 86 // * ::: - 3. chAyAMtataH valu taM sUryAbhaM devaM catastra sAmAnikasAharuvA catasraH agramahiSyaH saparivArAH, tisraH paripaMdaH, sapta anokAdhipatayaH poDaza . . AtmarakSaka deya sAhasa yaH anye'pi bahavaH sUryAbhavimAnavAsino devAzca devyazca taiH svAbhAvikaizca baiMkriyazca barakamalapratiSThAnaizca surabhivaravAripratipUrNa: candanakRta'carcitaiH AviddhakaNTheguNaH pamotpalapidhAna sukumAla komalapariyamItaH aSTa "taeNa taM sariyAbhadeva' - ityAdi / ,. . .. ... ..: ... sUtrArtha (taeNa) isake bAda (ta sUryAbhaM devaM cattori sAmANiyasAhasIo) usa. mUryAbhadeva kA cAra, chanAra sAmAnika devaune (cattAri saparivArAo" agamahisIo) parivArasahita cAra agramariSiyoMne (tinni parisAo) tIna paripadAone (satta aNiyAhivANo) sAta: anIkAdhipatiyoMne (solasa . Ayarakva devasAhassI pro. 16hajAra "AtmarakSakadevoMne(anne vi cave sUryAbhavimAnavAsiNoM devA ya devIo ya) tathA aura bhI aneka muryAbhavimAnavAsI devoMne evaM devI yaune (tehi sAbhAviehi ya viubierDi ya varakamalapaiTANehiM yaH surabhivaravAMDipuNNehi) una svAbhAvika evaM vikriyAzakti se niSpAdita kiye gaye aise kalazoM se ki, sundara, kamaloM ke Upara sthApita kiyeM : gaye, tathA suMgadhita uttama jala se bhare hue haiM (caMdaNakayacacirahiM Aviddhaka TheguNehi) evaM caMdana se jina para lepa kiyA - 'taeNata mariyAbha deva' ityaadi| ... .. sUtrArtha (tapaNa) tyA2pachI (na mariyA meM deva cattAri sAmANiya sAhassIo) te sAlavanA tyA2 02 sAmAni devAya (cattAri saparivArAo-agamahisIo) pazciAra sahita DipImAna (tinni parisAo).. pariSadAyAne (satta aNiyAhivaigo) sA..manAdhipatimAne (solasa AyarakkhadevasAhassIyo) sau 2 mAma, vona (anne vivahavemariyAbhavimAna vAsiNo devA.ya devIo ya) temanIn. Yogi. sUryAsavimAnavAsI dona mana hevImAna (tehiM. sAbhAviehiM yAciuciehi barakamalapaihANehi yasarAbhivaravAripaDiNNehiM), te svAbhAvika ane vikriyA zaktizI, niSNAdita karavAmAM AvelA kaLazathI-ke jeo muM12 jAna GU2. bhUdA cha malA: suvAsita SHthI marekhA cha,.(caMdaNa 'kayacaciemi AAviddhaka guNe hiM) : yanaparemana .425AmAnya.cha. bhane manai zrI sthAnamA bhupamA suzolita cha. (pauMmuSpalavihANehiM)
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' su. 86 suryAbhasya indrAbhiSekavarNanam sahasreNa sauvarNikAnAM kalazAnAM. yAvat aSTasahasreNa bhaumAnAM kalazAnAM sarvodakaiH sarvamRttikAbhiH sarva tuvaraiH yAvat savauM padhisiddhArthakaizca sarvadvaryA yAvat pravAditena mahatA mahatA indrAbhiSekeNa abhiSiJcanti / / 10 86 / / 'tae NaM' ityAdi TIkA---tataH AbhiyogikadevaiH abhiSekasAmagyupasthApanAnantara khalu taM mUryAbhaM devaM catasraH sAmAnikasAhasa yA catussahasrasaMkhyakA devAH, gayA hai aura jinake kaMThoM meM puSpo kI mAlAe~ par3I huI haiM (paumuppalapihANehiM) kamalarUpa Dhakkana jinake mukha.para Dhake hue haiM (sukumAlakomalapariggahiehi) aura jo atisukumAra hAtho meM dhAraNa kiye hue ve indrapada meM abhiSeka kiyA ina kalazo meM (aTThasahasseNa sobaNiyANa kalasANa jAtra aTThasahasseNaM bhomijjANakalasANa) 1008suvarNanirmina kalaza the, yAvata 1008 miTTI ke kalaza the tathA (savvodapahiM sabamaTiyAhiM sabbatUyarehi jAva sambosahisiddhasthaehi ya sabiDIe 'jAva pavAieNa mahayA mahayA iMdAbhise eNa abhisiMcati) sarvodakoM se-samastatIthoM ke lAye hue jala se, samastatIthoM se lAI haI mRttikAse, AmalakAdi sarva prakAra ke kapAyadravyoM yAvat sauSadhiyoM se evaM siddhArthakoM se, apanI sarva prakAra kI Rddhi ke anusAra tumulabAjoM kI dhvani pUrvaka usa sUryAbhadevakA vizAlarUpa se indrapada meM abhiSeka kiyaa.| TIkArtha-jaba Abhiyogika devoMne abhiSeka sAmagrI upasthita kara dI taba usa sUryAbhadeva kA. cAra hajAra sAmAnika devoMne sakhyAdi paribhaNa35 mAchAhanathAremA samAhita cha. (sukumAla komalapariggahie hiM) garera ati sukumAra hAthamAM dhAraNa karAyelAM che. temanAthI Indrapada para abhiSeka karyo te kalazamAM (aTThasahasseNa sovanniyANa kalasANa jAva asahasseNa bhomijjANaM kalasANaM) 1008 suvarNa nirmita thI yAvatU 1008 mATInA thI tabha (sabyodaehiM savva mahiyAhiH saMvatUyarehiM jAva samyosahisiddhatyaehi ya saviDoe jAMca-patrAieNamahayA mahayA iMdAbhiseeNa abhisiMca ti) sAthI-samasta tIrthomAMthI, lAlA jaLathI samasta tIrthonI mATIthI Amalaka vagere sarva prakAranA | kaSAya dravyathIyAva sarvoSadhiothI ane siddhArthakethI pitAnI sarva prakAranI addhimujaba tamala vAjAonI tumula dhvani sAthe vizALarUpathI sUryAbhadevano Indrapada para abhiSeka karyo. TIkArtha-jyAre Abhigika devee abhiSekanI samasta sAmagrI upasthita karI tyAre te sUryAbhadevane cAra hajAra sAmAnika devoe sakhyAdi parivAra sahita cAra
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 rAjapraznIyasUtre saparivArAlakhyAdiparivArasahitAH catasraH agramaziSyaH, tisraHparipadaHvAhyAbhyantaramadhyamarUpAsvisaMkhyA: pariSadaH, sapta saptasaMkhyakAH anIkAdhipatayaH padAti-- haya--kuJjara--vRSabha-ratha-nATaya-gandharvAnokAnAM svAminaH, SoDaza AtmarakSakasAharUyA-poDaza-sahasrasaMkhyakA AtmarakSAH , tathA-ito'tiriktA. anye'pi bahavaH sUryAbhavimAnavAsino devAzca devyazca taiH svAbhAvikaH akRtrimaizca, vaikriyaiH bikriyAzaktiniSpAditaizca varakamalapatiSThAna:barakamalAni zreSThakamalAni pratiSThAnAni=AzrayA yeSAM taistathAbhUtaiH-zreSTha kamalapuSpopari saMsthApitaiH ca-punaH surabhivaravAripratipUrNai:-surabhINi-muga ndhIni yAni baravArINi zuddhajalAni taiH pratipUrNA: mRtAstauH, tathA-candanakRtacitaiH-candanena kRtaM carcita carcA-lepana yete tathA taiH-candanAnulepayuktaH, AviddhakaNTheguNaiH-aviddhA: AkSiptAH kaNThe guNAHmmAlA yeSAM te tathA taiH-kaNThe sthApitamAlyaiH, tathA-padmotpalapidhAnaH--padmAni-sUryavikAbani utpalAnicandravikAlIni, kamalAni tAni. pidhAnAni-AcchAdanAni vArasahita cAra agrasahiSiyoM ne vAhaya, Abhyantara evaM madhyamarUpa paripadAoMne, sAta anIkAdhipatiyoM ne, padAti, haya, kuMjara, vRSabha, ratha, nATaya evaM gaMdharva kI senA ke svAmiyoMne, 16hajAra AtmarakSakadevoMne, tathA inase bhI atirikta anya aura bahuta se sUryAbhavimAnabAsI deva evaM deviyoMne akRtrima evaM vikriyAzakti niSpAdita kiye hue kalazo se ki jo STha kamalapuSpoM para saMsthApita hai aura sugaMdhita zuddha jala se bhare hue the tathA jina para candana kA lepa kiyA huA thA, evaM jinake kaMTho para mAlAe~ par3I huI thI, tathA padasa-sUryavikAzI kamala evaM utpala-candravikAzIkamala ke Dhakkana jinake mukha para Dhake hue hai aura jo AtaMkomala karoM ke dvArA parigRhIta the abhiSeka kiyA, ina kalazoM meM sone ke bane hue amahiSIoe bAhya AtyaMtara ane madhyamarUpa pariSadAoe, sAta anIkAdhipatisaame, pahAti, ya, 2, vRSama, 2tha, nATaya bhane dhanI senAnA svAbhImAme, 16 hajAra AtmarakSaka dee, temaja bIjA paNa ghaNAM sUryAbhavimAnavAsI devadevIoe akRtrima ane vikriyAzaktivaDe niSpAdita karAyelAM kaLazethI-ke je zreSTha kamaLapuSpo upara saMsthApita hatAM ane suvAsita zuddha jaLathI paripUrNa hatAM, jemane candanathI lipta karavAmAM AvelAM hatAM ane jemanAM grIvA sthAne mALAothI suzobhita hatAM temaja pa-sUryavikAzI kamaLa ane utpala-candravikAzI kamaLAvaDe jemanA mukhabhAga
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 86 sUryAbhasya indrAbhiSekavarNanam : kaiH yeSAM tai:-mukhasthApitapadmotpalaiH tathA-sukumAlakomalaparigRhItaH - sukumAlakomalA=atikomalai hestaiH parigRhItAH = dhRtAstayaiH- anikomalakara paridhutaiH kalauH, kalaza bhedAnAha- aSTasahasreNa saucarNikAnAM kalazAna-aSTotara sahA saMrUpakaiH suvarNamayaiH kalazaiH yAvat aSTasahastreNa bhaumAnAM kalazAnAm = aSTottarasahasrasaMkhyakaiHmRtikAkalazaiH yAvatpadena -- aSTottarasahasrasaMkhyakA aSTottA sahatrasaMkhyakAH rUpyamaya kalazAdikAH anya pUrvasUtroktAH saMgrAyAH tathA - sarvokaiH sarvamRtikAmaH sarvatorthamRtikAbhiH, sarvaraiH AmalakAdikaiH sarvaprakArakaiH kapayaH yAtrA sarvAdhisiddhArtha:sarva prakArAbhiroSadhibhiH sarSazca yAvatpadena - sarva puSpANi sarvamAtyAni ca grAhayANi, tathA-sarvaddharyA= sarva prakArayA devasamRddhayA, yAvan mavAditena - yAva tpadena - 'satyA sarvacalena sarvamamudayena sarvAdareNa gavatyA sarvavibhU yA sarva bhrameNa sarvapuSpamAlyAGkAreNa sarvatruTitazabda sanninAdena mahatyA 1008 kalaza the yAvat mRti ke bane hue kalaza 1008 the, yahAM yAvat pada se 1008 - 1008 - rUpyamaya kalazAdikoM kA grahaNa huA hai inakA varNana abhI 2 isase pahile ke sUtra meM kiyA jA cukA hai. kalazAbhiSeka kara ke phira unhoMne isakA sarvatIrtha ke lAye hue udaka se abhiSeka kiyA, sarvamRtikAoM se abhiSeka kiyA. tathA Amalaka Adi sarvaprakAra ke kaSAya dravyoM se abhiSeka kiyA. yAvat sarvopadhiyoM se usakA abhiSeka kiyA aura sarpa se usakA abhiSeka kiyA yAvat padagrAhaya sarvapuSpoM se sarvamAyoM se evaM sarva prakAra kI devasamRddhi se usakA abhiSeka kiyA. abhiSeka ke samaya yAvat sarvaprakAra ke bAje bajAye gaye. yahAM gAvatpada se 'sarvadyutyA sarvabalena sarva samudayena sarvAdareNa sarvatribhUtyA sarva vipayA, sarvasamra AcchAdita hatA ane je A kAmaLa hAtheAmAM dhAraNa karavAmAM AvelAM hatAM abhiSeka karyAM. e kaLazeAmAM 1008 senAnA anelAM hatA. yAvat 1008 phaLaze mATInA manelAM hatAM. ahIM yAvat padmathI 1008, 1008 cAMdI vagerenA kaLazenu grahaNu karavAmAM Avyu che. A badhAnuM varNana A sUtranI pahelAnA satramAM karavAmAM A bhiSeka karIne temaNe tenA satInA uka (pANI)thI abhiSeka karyAM. samRttikAethI abhiSeka karyo .temaja Amalaka vigere sarva prakAranA kaSAya dravyethI abhiSeka karyAM. yAvat sarvoSadhiothI tenA abhiSeka karyo tathA yAvata padathI sa puSpA, sa mAlyA ane sarva prakAranI devasamRddhithI tene abhiSeka karyo Ama samajavu joIe. abhiSekanA samaye yAvatu adhI jAtanA vAjA vagADavAmAM AvyA. ahIM yAvata padatha "sarvadhutyA sarvacalena sarva samudayena, sarvAdareNa, sarvavibhUtyA, sarvavibhUSayA cha. sazA " 587
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanIyasUtre suddhA mahatyA tyA mahatA balena mahatA samudayena mahatA varatruTitayamakasamaka' iti gRhayate, arthastvepAmaSTamamutravyAkhyAto'vaseyaH iti / etAdRzena mahatA mahatA=ativizAlena indrAbhiSekeNa abhiSiJcati // 86 / / 788 mUlam - tae NaM tassa sUriyAbhassa devassa mahayA mahayA dAbhise vahamANe appegaiyA devA sUriyA vimANaM naccoyayaM nAimahiyaM paviralaphusiyareNuviNAsaNaM divvaM surabhi dhodagaM vAsaM vAsaMti, appegaiyA devA sUriyAbhaM vimANaM hayarayaM naTurayaM bhaTTarayaM uvasaMtarayaM pasaMtarayaM kareM ti appegaiyA devA sUriyA vimANaM Asi yasaMmajiovalitaM suisaMmadRratthaMtarAvaNavIhiyaM kareti appegaiyA devA sUriyA vimANaM maMcAimacakaliyaM kareMti, appegaiyA devA sUriyA vimANaM NANAviharAgoliyaM jhayapaDAgAipaDAga maMDiya kareMti, appegaiyA devA sUriyA vimANaM lAulloiyamahiyaM gosIsasarasarattacaM. daNadaddara diSNapacaMgulitala kareMti, appegaiyA devA sUriyA vimANaM uvaciyacaMdaNakalalaM caMdaNaghaDa sukaya toraNapaMDiduvArade sabhAgaM kareMti, apegaiyA devA sUriyAbhaM vimAnaM AsattosattaviulavahavagghAriyamalla dAmakalA kareMti, apegaiyA devA sUriyAbha vimANa paMcavaNNasu rabhimukapuka puMjovapArakaliyaM kareti appegaiyA devA sUriyAbha ; me, sarva puSpamAyAkAreNa, sarvatruTitazabdasa ninAdena mahatyoM, RdvadhA, muhatyA ghulyA, mahatA balena mahatA samudayena mahatA varatruTitayamakasamaka' isa pATha kA saMgraha huA hai. ina padoM kA artha AThave sUtra kI vyAkhyA se jAnanA cAhiye, isa taraha ke ativizAla ThATabATa se usa mUyabhidevakA indrAbhiSeka huA // 86 // sabasaMbhrameNa sarvapuSpamAlyAlaMkAreNa, sarvatruTitazabdasa ninAdena, "mahatyA RddhayA, pU " 1.4 mahatyA dhutyA, mahatA balena mahatA samudayena mahatA varatruTitayamakasamaka" A pAThanA saMgraha thayA che. A padonA artha AThamAM sUtranI vyAkhyAmAM lakhavAmAM AvyeA che. jijJAsuee tyAMthI joI levu joie. A pramANe khUba ThAThamAThathI te sUyaeNbhadevane indrAbhiSeka thayo. // s. 86 5
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 87 sUryAbhavimAnasya devakRtasajjIkaraNAdivarNanam 589 vimANa kAlAgurupavarakuMdurukka turukka dhUvamaghamaghata gadhuddhayAbhirAmaM kareti, appegaiyA devA sUriyA vimANaM sugaMdhagaMdhiyaM gaMdhavadvibhUya kareMti, appegaiyA devA hiraNNavAsaM vAsaMti, suvaNNavAsaM vAsaMti, rayayavAsaM vAsaMti, vairavAsaM vAsati, pupphavAsa vAsaMti, phalavAsa vAsaMti, mallavAsaM vAsaMti, gaMdhavAsaM vAsaMti, cuNNavAMsaM vAsaMti, AbharaNavAsaM vAsaMti, appegaiyA devA hiraNNavihiM bhAeMti, evaM suvannavihiM bhAeMti, rayaNavihiM pupphavihiM0 phalavihi0 malavihi0 cuNNavihi,0 vatthavihi, gaMdhavihi, tattha appegaiyA devo AbharaNavihiM bhAvaMti, appegaiyA devA cauvvihaM vAittaM vAiMtitataM vitataM ghaNaM jhusiraM, apeMgaiyA devA cauvvihaM geyaM gAyaMti, taM jahA-ukkhittAyaM pAyattAyaM maMdAyaM roiyAvasANaM, appegaiyA devA duyaM naTTavihiM uvadaMsiMti, apegaiyA devA vilaMbiyaNahavihiM uvadaMseti, appegaiyA devA duyavilaMbiyaM NavihiM uvadaMti, evaM appegaiyA devA aMciyaM naTTavihiM uvadaMseM ti, appeggaiyA devA ArabhaDaM bhasolaM ArabhaDabhasolaM uppAyanivAyapavattaM saMkuciyapasAriyaM riyAriyaM bhaMtasaMbhaMtaNAmaM divva NaTTavihiM uvadaMse ti, alpegaiyA devA cau. vihaM abhiNayaM abhiNayaMti, taM jahA-dilRtiya pADatiya sAmaMtovaNivAiyaM logaaMtomajjhAvasANiya, appegaiyA devA bukkAreti, appegaiyA devA pINeti apegaiyA lAse ti, appegaiyA devA hakAreMti, apegaiyA devA viNaMti taMDave ti, apegaiyA devA vagaMti appho. DeMti, appegaiyA devA apphoDe ti vaggati appegaiyA devA tivaI
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 rAjaprazzIyasUtre chidati apegaiyA devA hayahesiyaM kareMti, apegaiyA devA hatthigulagulAiyaM kareMti, apegaiyA devA raghaNaghaNAiyaM kareMti apegaiyA devA hayaheliyahatthigulagulAiya-rahaghaNa. ghaNAiyaM kareM ti, appe gaiyA devA ucchaleMti, appegaiyA devA pocchaleti, appegaiyA devA ukiTTiyaM kareM ti, appegaiyA devA ucchale ti, pocchaleti, appegaiyA devA tinni vi, appegaigA devA ovayaMti, apegaiyA devA parivayaMti, apegaiyA devA tinni vi, appegaiyo devA sIhanAyaM kareMti, appegaiyA devA daddaraya kare ti, appegaiyA devA bhUmicaveDa dalayaMti, appegaiyA devA tinni vi, agaiyA devA gajati apegaiyA devA vijayAAMte, appegaiyA devA vAsaM vAsaMti, appegaiyA devA tinni vi kareMti, appegaiyA devA jalati, appegaiyA devA tavaMti, apaMgaiyA devA pataveM ti, appegaDyA devA tili vi, appegaiyA devA hakAre ti, appeMgaiyo devA thukAreMti, apagaiyA devA dhakkAreti apaMgeiyo devA sAiM sAinAmAiM sAti, apaMgaiyA devA cattAri vi, apagaDyA devA devasanivArya kare ti, appegaiyA devA devujoyaM kareMti, apagaiyA devA devukaliyaM kareMti, agaiyA devA devakahakahagaM kareMti, appaMgaiyA devA devaduhaduhagaM kareMti, apegaiyA devA celukkhevaM kareMti, apagaiyA devA devasanni vAyaM devujoya devukaliyaM devakahakahagaM devaduhaduhagaM celukkheva kareMti appeMgaiyo devA upalahatthagayA jAva sayasahassapattahatthagayA, appe gaiyA devA kalahattha gayA jAva dhUvakaDucchayahatthagayA haTatuTTha jAvahiyayA savvao samatA AhAvaMti parighAvaMti // sU0 87 //
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI rIkA. sU. 87 sUryAbhavimAnasya denakRtasajjIkaraNAdivarNanam 591 chAyA-tataH khalu tamya sUryAbhasya devasya mahati mahati indrAbhiSe ke vartamAne, apyekake devAH sUryAbhaM vimAna nAnyudaka nAtimRttika praviralara pRSTa reNuvinAzanaM divyaM surabhigandhodaka varSa vrpni|, adhyekake devAH sUryAbha vimAna hatarajasaM naSTarajasa aSTarajalam upazAntarajasaM prazAntarajam kunti , apyekake devAH sUryAbha vimAnam AsitasammArjitopalipta zucisammRSTarathyA 'taeNaM tassa riyAsassa devassa mahayA mahayA iMdAbhisee vaTTamANe ityAdi / sUtrArtha--(tae tarasAmariyAmarasa devasma mahayA mahayA iMdAbhisee vaha mANe) isa taraha ke ThATabATa se jaba sUryAbhadeva kA indrAbhiSeka huA-(appegaiyA devA suriyAmaM vimANa naccoyayaM nAimadviyaM paviralaphumiyareNuviNAsaNa dina surabhigadhodagaMvAla vAsaMti) kitaneka devoM ne sUryAbhavimAna meM atigaya sugadhitajala kI varSA kI, yaha varSA itanI adhika nahIM thI ki jisase vahAM kIcaDa ho jAve, vaha to isa prakAra kI thI ki jisase vahAM kI reNu daba gaI uDI nahIM, isa prakAra se virala nanhIM, 2 bUdoM kI varSA unhoM ne kI (appegaiyA devA muriyAbha vimANa hayarayaM, naharaya, bhaTTaraya', upasataraya, pasaMtaraya kareMti) tathA kitaneka devoM ne sUryAbhavimAna ko hatarajabAlA, naTarajabAlA, upazAntarajavAlo aura prazAntarajavAlA kiyA (appegaDyA devA mariyAbha vimANa Aliyasa majiovalitaM suisamaharalyaMtarAvaNako " ta eNaM tassa sUriyAbhasta devassa mahayA sahayA iMdAbhilee, vamANe" ityaadi| sUtrArtha-(taeNa tassa mUriyAmarasa devassa mahayA mahayA idAbhilee vaTamANe) mA pramANe mAuthI nyAre suuryaabhvn| chandrAmiSe 25 gayo tyAre (appegaiyA devA muriyA vimANaM naccoyayaM nAimaTTiyaM paviralaphasiyareNuviNAsaNa divva surabhigadhodagaM vAsaM vAsaMti) 3 voye sUryAbhavimAnamAM atizaya sugaMdhita pANInI varSA karI, A varSA eTalI badhi karavAmAM AvI ke jethI tyAMnI raja dabAI jAya. kAdava thAya teTalI vadhAre varSA thaI nahotI. A pramANe te deo dhIme dhIme 22sAhana zaM pAyAM. (agaiyA devA muriyA vimANa hayagyaM, naharayaM, bhaTTarayaM. uvasatarayaM, pasaMtarayaM kareM ti) tama Tasa hevArI sUryAbhi vimAnane harajavALuM, naSTa rajavALuM, upazAMtarajavALuM ane prazAMta 204vANu yuH, (appegaiyA devA riyAbhaM vimANa AsiyasaMma
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre ntarApaNavIthikaM kurvanti, apyekake devAH sUryAsa vimAna maJcAtimaJcakalitaM kurvanti, apyekake devAH suryA vimAnaM nAnAvidharAgAvasitaM dhvajapatAkAtipatAkAmaNDitaM kurvanti apyekake devAH sUryAbha vimAna lepolepasahita gozIrSa sarasa raktacandanadaddaradattapaJcAlitala kurvanti, apyekake devAH hiyaM kareMti) tathA kitaneka devoM ne usa sUryAbhavimAna ko pAnI chir3akakara Asikta kiyA, kUDAkarakaTa Adi ke dUra karane se use saMmArjita kiyA aura gomayAdi (govara) dvArA lIpe pote gaye kI taraha upalipta kiyA. isa kAraNa vahAM kI mArga jaisI vaDI2 galiyoM ke madhyabhAga zuddha saMmRSTa aura bilakula saMmArjita ho gaye (appegaiyA devA suriyAmaM visANa' saMcAimaMcakaliyaM kareMti) tathA kitaneka devoM ne sUryAbhavimAna ko jisameM maMca ke Upara maMca lagAye gaye aisA kara diyA (appegaiyA devA variyA vimANa NANAviharAgosiyaM jhayapaDAgAi paDAgamaDiya kareti ) tathA kitaneka devoM ne vimAnako nAnA prakAra ke raMgoM se yukta banAyA dhvajA evaM patAkAtipatAkAoM se use sanA diyA (appegaiyA devA sariyAma' vimANa lAuloiyamahiyaM kare ti) tathA kitaneka devoM ne usa sUryAbhivimAna ko gomapAdi (govara) se lipe huye hue kI taraha evaM khaDiyA miTTI se pute hue kI taraha bilakula sAphasutharA evaM dhavalimA yukta banA diyA (gosIsa sarasaracacaMdaNadadara diNNapacaMgulitala kareMti) aura gauzIrSacandana aura jiocalitta suisemaTTharatthaM tarAvaNavIhiya kareMti) temaja keTalAka :devAe te sUryabhavimAnane pANI chAMTIne Asita kyuM", sAvaraNIthI kacarAM vagerene sApha karyuM. ane gAmayAdi (chANu) vaDe likSa karAyelAnI jema lIpIne ceAkakhuM karyuM. ethI tyAMnA bajAranA moTA moTA rastAonA madhya bhAge| zuddha, samRSTa ane ekadama sApha sAI thaha gayA. (appegajhyA devA sUriyA vimANa macAima cakaliyAM kareM ti) temaja keTalAka devAe sUryavimAnane jemAM maMcanIupara maMca taiyAra karavAmAM AvelA 'che. teSu janAvIhIdhu. (appegaiyA devA sUriyAsa trimANa NANAviharAgosiya jayapaDAgADpaDAgamaDiyaM kareM ti) tebhana DeMTalA hevA sUryAlavimAnane ane jAtanA raMgothI raMgIDhI temaja dhvantae, patAkAtipatAkAothI tene sutheAbhita karI dIdhuM'. (appegaiyA devA sriyAmaM vimANa lAulloiyamahiyaM kareM ti) tebhana DeTasA devAe te sUryabhavimAnane gAmayAdi (chANu) thI lipta karelAnI jema tathA khaDiyAbhaattiithii dhoNInANavAnI ne hama svaccha mane zveta manAvI hIdhu (gosIsa sarasarattacaMdaNadaddara diSNapa caMgulitala kareMti) mane gozIrSa yahana bhane sarasa 592
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvodhinI rIkA sUTa sUryAmavimAnasya denakRtasajjIkaraNAdivarNanam 593 sUryAbha vimAnam upacitacandanakalaza candanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAga kurvanti, apyekake devAH sUryAbha vimAnam AmatAvalaktavipulavRttapralambitamAlyadAyakalApa kurvanti, apyekake devA:-mUryAsa vimAna paJcavarNasurabhimuktapuSpApuJjovacArakalitaM kurvanti, apyekake devAH sUryAbha vimAna kAlAgurupravarakunduruSkraturukadhUpaprasaradgandhodratAsirAma kurvanti, apyekake devAH sarasa raktacandana ke hAthoM meM lagAkara ki jina hAtho meM pAMcoM aMguliyAM spaSTa ucharI huI thI use citrita banA diyA. (appegaiyA devA hariyAbhaM vimANaM uciyacaMdaNakalasaM caMdaNa ghaDasukAyatoraNapaDiduzaradesamAga kAti) tathA kitaneka devoMne usa sUryAbhavimAna ko gRhAntacatuSkoM meM candana carcita kalazoM se suhAvanA banAyA. tathA bahivAroM para bhI acchI taraha se candana carcita kalazoM ko sthApita kiyA (appegaiyA devA suriyA vimANaM Asattosattavi ulaTTavagdhAridhamajhAmakalAvaM kareMti) tathA kinaneka devoMne usa sUryAbhavimAna ko puSpamAlAoM ke aise samUra se ki jo usameM Upara nIce laTakAyA gayA thA yukta kiyA (appegaDyA devA sariyAma vimANa paMcava masurabhimukkapupphapuMjoya yAra kaliyaM kareM ti) tathA kitaneka devoMne usa sUryAbhavimAna ko pAMcavarNanAle evaM sugaMdhita puSpoM ke idhara udhara bikhare hue samUha kI racanAvizeSa se yukta kiyA (appegaiyA devA muriyAbha vimANa kArAgururavA kuduruturukadhUvamaghamaghatagaMdhuddhayAbhirAma kareMti) tathA kitaneka dezoM ne usa sUryA mavimAna ko kRssnnaarakatacaMdananA jemAM pAMca pAMca AMgaLIo spaSTapaNe dekhAya che tevA thApAothI yitrita manAyu (appegaDyA devA suriyAma vimarmANa uvaciyacaMdaNakalasa caMdaNaghaDakayatoraNapaDiduvAradekhabhAga |reli) tama04 48mA voge ta sUryAbhavimAnanA cAra cAra khUNAomAM candanalitakaLaze mUkIne tene suzobhita kayu" temaja dvAranI bahAra paNa caMdanacarcita kaLaza mUkIne tenI zobhAmAM abhivRddhi karI. (appegaiyA devA sariyAma vimANa ApattosattaviulabavAghAriyamalladAmakalAvaM kareMti), tema 488 vAya te sUryAlavibhAnane puSpamAlAmAnA samUhAthI yathAsthAne zAsana zomAyu: (appegaDayA devA sUriyAmaM vimANa paMcatraNasurabhimukkapupphapujIvayArakaliya kati) tebha sA voya te suuryaasvimAnane pAMcavarNavALAM temaja sugaMdhita puSpane Amatema nAkhIne suzobhita karyuM. (appegaiyA devA sUriyA vimANa jhAlAgurupavara kuMdarukkaturukkadhUvamadhamaghatagaddhayAbhirAma kareM ti) tebha sA hevAya te sUryAmavimAnane udhUpanI, pravarakuMdaruSNanAmaka sugaMdhita dravyavizeSanI, turuSka-lebAnanI comera prasaratI gaMdhathI
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznoyasUtra 594 sUryAma vibhAnaM sugandhandhita gandha nibhUta kurvanti, apyekake devAH hiraNyavarSa varSanti, suvarNa varSa vanti . rajatavarSa vanti , vanavarSa varSanti, puSpavarSavarSanti, phalacarpa varSanti mAlyavarSa varSanti, gandhavarSa varpanti, cUrNavarSa varpanti AbharaNavarSa vanti, apyekake devAH hiraNyavidhi bhAjayanti, evaM suvarNavidhi bhAjayanti, ratnavidhi0 puppavidhi phalavidhi0 mAlyavidhi0 cUrNavidhiH vastravidhi gandhavidhi0, apyekake devA AmaraNavidhiM bhAjayanti, adhyekake gurudhUra kI pravarakudaruNa cauDAnAmaka sugaMdhita dravyavizeSa kI, turuSkalomAna kI, idhara udhara phailatI huI gaMdha se manohara kiyA (ape. gaiyA muriyA viSANa sugadhaga dhiyaM, gadhaTibhUyaM kareMti) tathA kitaneka devoMne usa sUryAbhavimAna ko paurabha se vAmita hone ke kAraNa gandha kI guTikA jaisA vanAdiyA (appegaDyA devA diraNa trAma vAsaMti-muaNNavAsaM vAsaMti) tathA kitaneka devoMne ghaTita suvarNa kI varasA kI. (rayayavAsaM vAsaMti, baharabosa vAsaMti, pupphavAsaM trAsaMti, phlyaa| nAsaMti mallayAzaM vAsaMti, gadhavAmaM vAsaMti cugNavAsa vAsaMti, AbharaNavAsa vAsaMti) rajata kI varasA kI, vajra ko varasA kI, puSpoM kI varamA kI, phaloM kI barasAkI, mAlAoM kI varamA kI, gadhadravyoM kI carasA kI, cUrNa kI varamA kI, AbharaNoM kI barasA ko. (appegaiyA devA hiraNavihiM bhAeMti, evaM suvaNNavihiM bhAeMti, ra yaNa vahiM bhAeMti, puephavihi0, phalavihiM0, mallavihi0, cuNNavihi0, vatthavihiM0. gaMdhavihiM0) tathA kitaneka devoMne hiraNya vidhi-hiraNya vidhi kA vibhAjana kiyA. kitaneka devoMne suvAsita manA0yu, (appegaiyA sariyAbhaM vimANa sugaMdhagAMdhiya, gadhavahibhUyaM kareMti) tebha 21 hevAye te sUryAsavimAnane saurasa yata vA dhanI zuTiyu manAvIhIdhu. (appegaDayA devA hiraNNavAma vAsati suvaNavAsaM vAsaMti) temaja keTalAka dee tyAM ghaDAyA vagaranA suvarNanI varSA karI keTalAka devoe ghaDelA suvAnI (mAlazunal) varSA 42rI. (rayayavAsaM vAsaMti vairavosaM vAsaMti, pupphavAsa vAsaMti, phalavAsa vAsaMti, mallabAsa vAsaMti, gaMdhavAsaM vAsaMti, cuNNavAsaM vAsaMti AbharaNavAsa vAsati) 204ta (yail) nI varSA 41. vanI varSA karI, puSpanI varSA karI, mALAonI varSA karI, gaMdhadravyanI varSA karI, yUnI varSA 41. bhAmaraNonI | rI, (appegaiyA devA hiraNaviDiM 'bhAeMti, evaM muvaNNavihiM bhAeti, rayaNavihiM bhAeMti. pupphavihiM0 phalavihiM mallavihiM0, cuNyavihi0, vatthavihi. gaMdhavihiM0) tebha eets hevAye bhI devene cAMdI arpavAnI vidhi karI keTalAka dee suvarNa pradAna karavAnI vidhi saMpanna
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 87 sUryAbhavimAnasya devakRtasajjIkaraNAdivarNanam 595 devAzcaturvidha vAditra vAdayanti, tata vitata ghana zuSiram adhyekake devAzcaturvidha geya gAyanti, tadyathA- utkSipta pAdAnta manda rocitA vasAnam, adhyeka ke devAH druta nATayavidhim upadarzayanti, apye,kake devAH vilambitanATayavidhima-upadarzayanti, apyekake devA drutavilambita nATayavidhim suvarNa pradAna karane kI vidhi kA vibhAjana kiyA, kitaneka devo ne anya devoM ke liye ratna kI kitaneka devoM ne puSpakI kitaneka devAne phaloM kI kitaneka devoMne mAlAoM kI aura kitaneka devoM ne cUrNa kI vidhikA vibhAjana kiyA. kitaneka devo ne vanapradAna karane kI vidhikA, aura kitaneka devoM ne gaMdhakI pidhikA vibhAjana kiyA (tattha appegaiyA devA AbharaNa vihiM bhAe ti) tathA vahAMkitane devoM ne anya devoM ke liye AbharaNapradAna karane kI vidhikA vibhAjana kiyA. (aepegaiyA devA caunvihaM vAitta vAiti, tataM vitataM, ghamaMjhusira) tathA kitaneka devoM ne vahAM tata, vitana. ghana aura jhusira-zuSira-ina cAra prakAra ke bAjoM ko banAyA (appegaiyA devA caubvihaM geyaM gAyati-taMjahA-uvikhattAyaM, pAyattAyaM maMdAyaM, roiyAbamANaM) tathA vahAM kitaneka devoMne cAra prakArake utkSipta, pAdAnta, manda, eva rocitAvasAna-isa prakAra ke cAra prakArake gAne ko gAyA (appegaiyA devA duya naTTavihiM uvadaM se ni) tathA kitaneka devoMne vahAM itanATayavidhi kA pradarzana kiyA (appegaiyA devA vilaMviyaNavihi upadakheti) tathA kitaneka devoMne vilambita nATyavidhiko dikhalAyA (apegaiyA duyavilaMbiyaM NaTTavihiM karI, keTalAka dee bIjA dene ratno arpita karavAnI vidhI pUrI karI, keTalAka devee puSpavidhine, keTalAka dee phaLa arpita karavAnI vidhine keTalAka devoe mALA arpita karavAnI vidhine, keTalAka dee cUrNapradAna karavAnI vidhine, keTalAka devoe vaccapradAna karavAnI vidhine ane keTalAka dee gaMdhadravya pradAna karavAnI pUrI vidhine karI, (tattha appegaiyA devA AbharaNavirvAha bhAe ti) tebhana tyAM sA vArI bhI vona mAsa21 mA352 vidhi DAya cha tene pUrI 421: (appegaiyA devA caubviha vAittaM vAi ti, tata rikta, ghaNa jhasira) tebhara 4864 vAmetyAM tata, vitata, dhana:mane sira-zuSira mA yAra satanA pAnI qusyAM. (appegaDayA devA ya cauvihaM geya gAyati-taM jahA-ukkhittAya, pAyattAya madAya' roiyAvasANa) tebhantyo TA hevAme yAra * andal (GkSipta, panta, bhanda mana zayitAsAna) gAtAnu gAna 4yu, (appegaiyA devA duyaM na havihiM uvadasati) tama Tasa hevAme tyA drutanATyavidhinu ani yu. (appegaiyA "devA vila viyaNavihiM upadaM se ti) temaTA hevA visamita nATaya
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasa upadayanti, evam apye kAke devA azcita nATayavidhim upadarzayanti, aMkake devA ArapaTa bhanmAlam ArabhaTabhasolam utpAtanipAtamana saMku citaprasAritaM ritArita bhrAntasaMbhrAntanAma divya nATayavidhim upadarzayanti, apyekake devAzcaturvidham abhinayam abhinayanti,tadyathA-dAntikaM prAtyantika mAmantopanipAtika lokAntamadhyAvasAnikama, apyekake devA vutkurvanti, usa seti) kinneka devoMne itavilambita nAvyavidhi ko digvalAyA (evaM appezayA devA aMci yaM navihi uvadaMseMti) kitaneka devone aMcitanATayavidhi ko dikhalAyA (appegaDyA devA ArabhaDa', bhamola, ArabhaDa bhamola upAyaninyAyapatrana sakuciyapamAriya riyAriya bhatabhataNAma di vihi ubada se ti) kitaneka devoMne ArabhaTa nATayavidhi ko, kilaneka devAne bhamola nATyavidhi ko, kitanela debo AhabhaTa bhagola donoM prakArakI nATyavidhi ko, kitaneka devoMne utpAtanipAtapravRttanATyavidhi ko, kitaneka devIne saMku. citaprasArita mAdhyavidhi ko, kitaneka devoMne ritAritanATayavidhi ko, evaM kitaneka devAne,prAnta saMbhrAnta nAmaka divya nATayavidhi ko dikhalAyA (appegaiyA devA caviha' abhiNayaM abhiNayati, ta jahA-ditiyaM, pADaMtiya, sAmaMtovaNivAiya, loga aMtomajjhAvasANiya', appegaiyA devA tukAreMti) kitaneka devoMne cAra prakArake abhinaya kA pradarzana kiyA cAra prakAra ke abhinaya isa prakAra se haiM-dAntika, prAtyAntika, sAmantopanipAtika aura lokA. vidhinu ani 40. (appegaiyA devA duyavilaMbiyaM Navihi ubada se ni) PTA vo dutAvasatinATayavidhimatAvI. (evaM appegaDyA devA ciyaM navihiM upada se ni) 4884 hevAme mayitanATaya vidhinu prAzana 450,:(appegaiyA devA zrArabhaDa, bhasola, zrIrabhaDabhasola upAyanivAyapavattaM saMkuciyapasAriyaM riyAriya bhata saMbhatANa divaM gavihiM ucaMda le ti) 2 vome bhArasaTa nATayavidhi, keTalAka devoe bhasela nATayavidhinuM, keTalAka dee ArabhaTa bhasola baMne jAtanI nAvidhinuM keTalAka dee utpAtanipAta pravRtta nATayavidhinuM keTalAka devoe saMkucita prasArita nATayavidhinuM keTalAka dee ritArita nATayavidhinuM ane keTalAka voye prAMtAta nAma havya nATyavidhinu ..prazana yu. (appegaiyA devA ca unihaM abhiNayaM abhiNayaMti. ta jahA-diluttiya pADaMtiya sAmatovaNi vAheba loga aMnomajjhAvasANiyaM, appegaiyA devAH cukAreMti) sA devoe cAra prakAranA abhinayanuM pradarzana karyuM, darTIki , prAtyaMtika, sAmapani.
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA s. 81 paryAbhavimAnasya deva kRtasajjIkaraNAdivarNanam 597 apyeka ke devA pInayanti apyekke devA lAsayanti apyeka ke devA harkurvanti apye. kake devA vINayanti tANDayanti apyeka ke devA valganti AsphoTayanti apyeka devA AsphoTayanti valganti,apyekake devAstripadI chindanti, apyekake devA hayaheSita' kurvanti, apyekake devA hastigulagulAyita kurvanti, adhyekake devA rathaghanaghanAyita kurvanti apyekake devA hayahe. ntamadhyAvasAnika kitaneka devoMne "vut" isa prakAra ke zabda kA uccAraNa kiyA (Apegaiyo devA pINAMta, appegaDyA devA lAse ti, appegaiyA devA hakAre ti, appegaiyA devA viNati, taMDaveMti) kitaneka devoMne apane Apako phulA liyA kitaneka devoMne lAsya nAmaka kRtya kiyA, kitaneka devoMne "hakahaka" isa prakAra ke zabda kA uccAraNa kiyA, kitaneka devoMne vINA ke jaise zabdoM ko uccAraNa kiyA. kitaneka devoMne tANDava nRtya kiyA (appegaiyA devA vaggaMti aTaphoDe ti) kitaneka deva kUde aura phira pIche se unhoMne tAliyAM bajAI (appegaiyA devA apphoDe ti, baggati) kitaneka devoMne pahile tAliyAM bajAI bAda meM ve kUde, (appegaiyA devA tivaI chiMda ti) kitaneka devoMne tIna paira Age kUdanakA kArya prAraMbha kiyA (appegaiyA devA hayahesiyaM kareMti) kitaneka devoMne ghoDe ke hinahinAne jaise zabdoM kA uccAraNa kiyA. (aSpegaiyA devA hatthigulagulAiyaM kareMti) aspegaiyA devA rahadhaNaSaNAiyaM kareM ti) kitaneka devoMne hAthI ke gulagula jase zabdoM kA uccAraNa kiyA. kitaneka devoMne ratha ke ghana ghana jaise zabdoM kA. pAtika ane lekAMtamadhyAvasAnika A cAre jAtanAM abhinaye che. keTalAka devoe bhuta' mA tanA za yyAra yu, (appegaiyA devA pINati appegaiyA devA lAseMti, appegaiyA devA hakkAreMti appegaDyA devA viNa ti, taDati) keTalAka devoe pitAnA zarIrane phUlAvI dIdhuM, keTalAka dee lAsya nAmaka nRtya ryuM, keTalAka devoe haka haka" A jAtanA zabdanuM uccAraNa karyuM. keTalAka devo ye vI pI manu nyA265 jyu, 8sA voye tAMDava nRtya yu (appegaiyA devA vaggAMti apphoDeti) 864 hepoye 4 bhAryA bhane pachI TIma Dusi. (appegaiyA devA apphoDe ti, gati) 32sA vome .gkSA 42di. pANu mA hAmI bhAvAnubhama 237yuH (appegaiyA devA hayahesiya, kare ti) yA vo ghAnA 2. zaharayAra 4yu (appegahayA devA.hasthigulagulAiyaM kareMti, appegaiyA devA rahaghaNaghaNAiyaM kare ti) 484 porame hAthI jevA "gula gula zabdanuM uccAraNa karyuM, keTalAka devoe rathanA "ghanaghana jevA
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasa pitahastigulagulAyitarathaghanaghanAyita kurvanti, apyekake devA ucchalanti, apyeka ke devAH procchalanti, apyekake devA utkRSTikA kurvanti, adhyekake devA ucchalanti, mocchalanti, apyeka ke devAstrINyapi apyekake devA avapatanti. apyekake devA utpatanti apyekake devAH paripatanti, apyekake devAsnINyapi, apyekake devAH siMhanAda kurvanti, apye. kake devA darda raka kurvanti, adhyekake devAH bhUmicapeTAM dadati apyekake uccAraNa kiyA (appegaiyA deva hayahesiyahatthigulagulAiya-rahaghaNaghaNAiyaM kareM ti, appegaDayA devA ucchale ti, appegaiyA devA pocchale ti, appegaDyA devA. ukkiTThiyaM kareM ti) kitaneka devoMne eka sAtha haya ke ipita jaise zabda ko hAthI ke gulagula jaise zabdako evaM ratha ke ghana ghana jaise zabda ko kiyA. kitaneka deva Upara kI ora uchale, kitaneka deva unase bhI adhika Upara kI ora uchale, kitaneka devoMne hapadhvani kI (appegaiyA devA ucchaleti, pocchale ti, appaMgahayA devA tinni vi. apaMgaDayA devA ovayaMti) kitaneka deva uchale bhI aura adhika bhI uchale. kitaneka devoMne uchale tirache gaye aura phira nIce Aye isa prakAra tIno kArya unhoMne kiye. tathA kitaneka deva nirpha uchale hI (agaiyA devA parivayaMti) kitaneka deva Upara se nIce hI Aye (appagaIyA devA tinni vi) kitaneka deva Upara se nIce Aye, nIce se Upara gaye aura phira tirache bhI gaye. isa prakAra se tInoM bhI kAra unhoMne kiye (apagaiyA devA sIhanAyaM Avad GyAra jyu. (appegaiyA devA haya he siyaha sthigulagulAiyAraha ghaNaghaNAiyaM kareMti, appegaiyA devA ucchale ti, appegaDeyA devA poccaleMti, appegaiyA devA ukkiASTriya ba.ti) sA yogya hI sAtha yaDreSita vA zabdanuM, hAthInA "gulagula" jevA zabdanuM ene rathanA "ghanaghana" jevA zabdanuM uccAraNa karyuM. keTalAka devo upara uchaLyA, keTalAya devo temanA karatAM paNa vadhAre upara. jyA, 2 voya nA dhyo- (appegaiyA devA upachale ti, pocchale ti, appegaiyA devA tinni vi, appegayA devA ovayaMti) 48sA vo jyA ane pharI tenA karatAM vadhAre uchaLyA. keTalAka devo, chaLIne trAMsA upara gayA ane pharI nIce AvyA A pramANe traNe kAryo temaNe kayo. emAMthI keTalAka devo te 54 Suvi v. (appegaiyA devA parivayaMti) 2 vo 752thI nIya bhAvyA... ' (appegaiyA devA tinni vi) dA yo uparathI nIyaM gAyA, nAyathI 52. , gayA bhane pachI ial qg ofyA. 2mA pramANe tro AryA tabhI yA . (appegaiyA devA sIhanAyaM kareMti) te 4864 hevAye siDanA 4yI. (appegaiyA devA
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' sU. 87 sUryAbhavibhAnasya devakRtasajjIkaraNAdivarNanam 599 . devAtrINyapi, apyekake devA garjanti. apyeka ke devA vidyuyanta apyeka ke devA varSa varSanti; apyeka devA strINyapi kurvanti, apyekake devA jvAnta, apyekake devAH tapanti, apyekake devAH prattapanti apyekake devA strINyapi, adhyekake devAH hanti , pratyekake devAH thutkurvanti, apyekake kare ti) tathA kitaneka devoMne siMhanAda kiyA (aspegajhyA devA dadarayaM kareMti) kitaneka devoMne daraka kiyA arthAt candana ke lepa se lipta karake capeTA kI AkRti kI (appegaIyA devA bhUmicaveDa damayaMti) tathA kitaneka devoMne bhUmi ke Upara capeTA diyA arthAta bhUmi ke Upara hAthoM se AghAta kiyA (appegaDyA devA tinni vi) tathA kitaneka devoMne siMhanAda bhI kiyA, dardaraka bhI kiyA aura bhUmi ke Upara capeTA bhI diyA (appegaiyA devA gajati) tathA kitaneka devoMne gajena kiyA (appegaIyA devA vijayAyaMti) kilaneka devoM ne bijalI ke jaise camakane kA kAma kiyA (appegaiyA devA vAsaM vAsaMti) kitaneka devoMne vRSTi kI (appemaiyA devA tinni vi kAti) tathA kitaneka deva garaje bhI camake bhI aura barase bhI. isa taraha tInoM kArya unhoMne kiye (appegaiyA devA jalaMti, appegaiyA devA tavaMti, appegaiyA devA patatti) tathA kitaneka deva jvalita hue, kitaneka deva tapta hue aura kitaneka deva aura bhI adhika tapta hue. (appegaiyA devA-tinni vi) tathA kitaneka deva jvalitaM bhI hue, tapta bhI hue aura pratapta bhI hue-isa prakAra unhoMne ina tIno kAryoM ko bhI kiyA (aspegaiyA devA hakAre ti. dadarayaM kareMti) 66 hevAya 6624 meTa 3. yahananA bepathI lata zana thApA nI bhAti 4za. (appegaiyo devA bhUmicaveDa dalayAMti) tema 464 hevAn bhUmi 52 ta& Hi2 prA2 yasa. (appegaiyA devA tidina ci) tathA 488 // vo siMhanA pay yo mana 6624 mA bhubhi52 tala prA2 pazu yA. (appegaiyA deSA gajjati) tamana 884 hevAme na . (appegaiyA devA vijjuyAyaMti) 44 hevA qiarvilnI ma prathita thavAnu bha. 4yu (appegalyA devA vAsa vAsaMti) 28 vaya vRSTi 421. (arapegaiyA devA tinni vi kareM ti) temA keTalAka dee garjanA paNa karI. prakAzita paNa thayA ane vRSTi paNa karI. A je yo temA dhyA. (appegaiyA devA jalaMti, alpegaiyA devA tavati, ApegaiyA devA pataveM ti) tebha. 32 vo lavalita thayA, 84 hevo tasa thayA manasA va vadhAre to thayA. (appegaiyA devA tinni vi) tebha rakSA devo javalita paNa thayA, taNa paNa thayA ane prApta paNa thayA. A pramANe tema
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 rAjapraznIyasUtre devAH dhavanti, apye phake devAH svAni sthAni nAmAni kathayanti, apyekake devAzcatvAryapi, apyekake devA devasannipAta kurvanti, apyekake devA devodyotaM kurvanti, apyeka ke devA devotkalikAM kurvanti, apyekake devA devakaha kahaka kurvanti, apyeka ke devA devaduhRduhaga kurvanti apyekake devAthailokSepa kurvanti, apyekake devA devesannipAtaM devodayotaM devotkalikA devakAkahaka devaduhRdgaM celokSepaM kurvanti, apyekake devA upalahastagatA appegaiyA devA zukkAti, appegaDyA devA dhakkAre ti) tathA kitaneka devoMne "haka" isa kAra ke zabdoM kA uccAraNa kiyA, kitaneka devAne baDhe jora se niSThIvana kiyA thUkA kitaneka devoMne dhaka esA zabda kiyA (apegaiyA devA sAI sAI nAmAI sAheti, appegaDyA devA cattAri vi, appegaiyA devA devasaMnivArya kare ti, appaMgaiyA devA devujoyaM kareMti, appegaDyA devA devuH / kaliya kareMti) tathA kitaneka devoMne apane2 nAmoMkA uccAraNa kiyA, tathA kinaneka devoMne ina cAroM bAtoM ko bhI kiyA. (appegaDyA devA deva saMnivArya kareM ti, appegaiyA devA devujoya kareMti, appegaiyA devA devuvAliya kareMti, appegaiyA devA devakalahakahagaM kareM ti) kitaneka devoMne devoM ke samUha ko kiyA, kitaneka devAne desaMbaMdhI prakAza ko kiyA, kitaneka devoMne devoM kI bhIDa ko kiyA, tathA kitaneka devoMne deva saMbaMdhI kolAhala kiyA. . (appegaDyA devA devadaha dahagaM kareMti, appegaDayA devA celukkheva kareMti, appegaDyA devA devasanivAya devujoya devukkaliyaM devakahakahagaM devaduhaduhagaM, mA bo artho zyA'. (appegaiyA devA havakArati, appegaiyA devA thukkAreMti, appeg2aiyA devA dhakkAreMti) temA 48913 devoye '4' mA tanA zahanu uccAraNa karyuM, keTalAka dee bahu jorathI niSThIvana karyuM eTale ke zukayA. keTalAka havAye 54' mA zata zocyA21 yu (appegaiyA devA sAiM sAinAmAIsAheti, appegaiyA devA cattAri vi, appegaiyA devA devasanivAya' kareMti, appeappegaIyA devujjoya kareMti, appegaiyA devA devukaliye kareMti) bhara keTalAka devoe pitApitAnA nAmanuM uccAraNa karyuM tathA keTalAka devoe cAre kAryo dhyA. (appegaiyA devA devasanivArya kare ti, appegaiyA devA devujjoya, kareMti,, apegaIyA devA devukkaliyaM kareMti, appegaiyA devA devakahakahaMga kareM ti) 2sA poya ponA saDane ye dhya. Yeel vome va samAdhI prakAza karyo. keTalAka dee devonI bhIDa ekatrita karI. ane keTalAka dee deva sadhI sADasa yo. (appegahayA devA devadahadahaga kareM ti. appegaiyA devA celukkhe kareMti, appegaiyA devA devasanivArya devujjoya devukkaliyaM
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyAdhinI rIkA. sU. 87 sUryAbhavibhAnasya devakRtasajjIkaraNAdivaNa'nam apyekake devAH kalazahastagatAH yAvat dhRpakaTucchuka hastagatA hRSTatuSTa-yAvada hRdayAH sarvataH samantAt AdhAvanti paridhAvanti / / mU0 87 // ' eNa' ityAdi TIkA-tanaH lu tasya sUryAbhasya devasya mahati mahati ativi- . zAle indrAbhiSeke vartamAne indratvena pratiSThAnAvasarabhAvini abhiSeke vidya. mAne sati, apyekake kecid devAH sUryA vimAna nAtyudaka nAsti atizayam uda-jala yasmistada, tathA-nAMtimRttika nAmti anizayA atyadhikA mRttikA yasmmitat, etAdRzaM yathAsyAttathA, aviralaspRSTareNuvinAzanam-prakarSeNa virala spRSTa rUparyo yasya tat paviralaspRSTam yAvatA kardamo na bhavettAvad celukkhevaM kareMti) tathA-kitaneka devo ne deva saMbaMdhI 'duhaduha' aisA anukaraNAtmaka zabda kiyA, kitaneka zene stroM kI barasA kI, tathA kitaneka devAne devasannipAta Adi se lekara celonkSepataka ke saba hI kAma kiye. (ampegaiyA devA upalahatthagayA jAva dhruvakaDacchayahatthagayA hahatuTTha jAva hiyayA sabao samaMtA AhAvaMti parihAvaMti) tathA kitaneka deva aise hue ki jinake hAtha meM candravikAzI kamala the. yAvat dhUpakAcchuka the| ye saba deva hRSTa the evaM saMtuSTa citta the, yAvat idhara se dauDa rahe the aura paripATI se dauDa lagA rahe the| TIkArtha-isa satra kA mUlArtha ke hI jaisA hai. parantu kahI2 jo vizeSatA hai. vaha isa prakAra ma hai-'praviralaspRSTa reNuvinAzana" yaha vizeSaNa varSa pada kA hai. varSa kA artha vRSTi hai so isa prakAra se divya surabhigadhodaka kI unhoMne . deva kahakahaga devaduhaduhaga' celukkheva kareMti) tebhala 48sA hevA va samAdhI 'duha duha e anukaraNAtmaka zabda karyo, keTalAka devoe vastronI varSA karI. temaja keTalAka devAe devasannipAta vagerethI mAMDIne celeslepa sudhInA sarva kAryo karyA. (appegaiyA davA uppalahatthagayA jAna dhUvakaDacchayahatthagayA. hahatu jAba hiyayA manao samatA AhAvaMti parihAti) temana sA he| evA paNa hatA ke jemanA hAthamAM candravikAzI kamaLa tAM. pArvata dhUpa kaccha hatA. A sarva deva hRNa hatA temaja saMtuSTa citta hatA pArvatuM AmathI te doDAdoDa karI rahyA hatA ane kemAMnusAra doDI rahyA hatA. - TArtha -A sUtrane TIkAtha mUlArtha pramANe ja che. paNa keTalAMka viziSTha kathanonuM spaSTa.42 prabhArI cha.--'praviralaspRSTareNuvinAzana' mA zo ' nai vizeSaNarUpe vaparAyA che. varSano artha vRSTi thAya che. evI rIte temaNe divya surabhi
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ rApraznIyam - - arpamityarthaH, ata eva-reNu vinAzanam dhUAlaprazAntakaram. padadvayasya karmadhArayaH, etAdRzaM divya surabhigandhodaka-surabhigandham atisugandhayuktam udakajalaM yasmistat-atizayasugandhijalamaya va =vRSTiM varSanti, tathA-kecid devAH sUryAbha vimAna hatarajasanaSTarajama bhraSTarajanam upazAntarajasa prazAnta. rajama kurvanti / 'hatarajamam' ityAdInAmarthazcaturtha suutrto'vseyH| tathA-kecida devAH sUryA vimAnam AsiktasammArjinopaliptam-Asiktam-udakacchaTanena, sammArjitaM saMbhAvyamAnakacarApanayanaH, upaliyam upaLepaviSayIkRta gomayA. dinA, tadiva-upalisam- upaliptamahazam, padatrayasya karmadhArayaH, ata evazucimamRSTasthyAntarApaNavIthikam-zucIni zuddhAni saMmRSTAnikacabaropanayanataH saMmArjitAni rathyAntarANi rathyAmadhyabhAgAH ApaNavothaya, haTTamArgA iva yasmiMstattAdRzaM-hamArgamadRzazuddhasammAninAthyAntarayukta kurvanti / tathA kecid devAH sUryAbhaM vimAna maJcAtimaJcakalitam-maJcAtimadhAmanopari bhazvAH, taiH kalitaM yukta kurvanti / tathA-ke cida devAH sUryAbhaM vimAna nAnAvidharAgAvasita-nAnAvidhAH anekapakArA ye rAgA: rajjanAni taiH aba sitaMyuktaM, dhvajapatAkAtipatAkAmaNDitam-dhvajA-pahatyo vaijayantyaH, patAkA tipatAkA-patAko paristhApyamAnAH patAkAstAmiH maNDita-bhUpita ca kurvanti / kecicca devAH sUryAbha vibhAna lepollepalahitA-lepaH-gomayAdinA varSA kI ki jisa se paDatI huI binduoM kA sparza bahuta adhika viralarUpa meM ho kyoM ki aisI hI dRSTi se kama nahIM hotA hai. tathA aisI varmA hI raja kI vinAza karane vAlI hotI hai. arthAt eso dRSTi se uDatI huI dhUlI zAnta ho jAtI hai aura phira vaha dhIre2 jama jAtI hai| "hatara jasa naSTarajasa" Adi padokA artha caturtha mutra kI TIkA meM likhA jA cukA hai / maJcoM ke Upara maJcoM kA jo sthApana kiyA jAtA hai usakA nAma maJcAtimazca hai| vRhat vaijayantiyoM kA nAma dhvajA hai aura patAkAoM ke Upara jo patAkAmI kA lagAnA hai usakA nAma patAkAtipatAkA hai| gadhadakanI varSA karI ke jethI varSonA paDatA nAnA nAnA TIpAMothI raja vina thaI 15, dhUmatI thaI gaI mane 61 thayo nahi. "hatarajasaM naSTarajasaM' vAre padone artha thA sutranI TIkAmAM spaSTa karavAmAM Avyo che. maMcanI upara je aMgenI goThavaNa karavAmAM Ave che te maMcAtimaMca kahevAya che. moTI vaijyantIonuM nAma dhvajA che ane patAkAonI upara je patAkA goThavavAmAM Ave che tenuM nAma patAkAti patAkA che. caMdana carcita kalaza mAMgalika hoya che. eTalA mATe, gharanA cArecAra -
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 603 subodhinI TIkA sU. 87 sUryAbhavimAnasya devakRta sajjIkaraNAdivarNanam bhUmau lepanam, ullepaH- TikAdinA bhityAderghavalIkaraNa, tAbhyAM sahitaM suzobhita gozIrSa sarasaraktacandanadarda radattapaJcAGgu litala - gozIrSa = gozIrSacandanaM sarasaM ca yad raktacandanaM tAbhyAM saha ye dardarA:= hastatalAghAtAH, tato dattAni paJcAGgulitalAni yasmiMstattathAvidhaM ca kurvanti / tathA kecid devAH sUryAbha vimAnam upacitacandanakalazam - upacitAH = yAthAtathyena vyavasthApitAH candanakalazAH = candanacarcita kalazAH - mAGgalikakalazAH gRhantacatuSkeSu yatra tattAdRzaM tathA - candanaghaTasu tatoraNamatidvAradezabhAgaM candanaghaTAH sukRtAH = suSThu sthApitAH toraNeSu bahirdvAreSu pratidvAradezabhAgeSu ca yasya tattAdRzaM ca kurvanti / tathA kecid devAH sUryAbha' vimAnam AsaktAvasaktavipulavRttapralambitamAlyadAma kalApam tatra AsaktaH=bhUmilagnaH avasatta:= uparilagnatha vipulo vizAla: pralambitaH pralambamAno mAlyadAgakalApaH=puSpamAlAsamUho yasmitattathAvidhaM kurvanti / tathA - kecid devAH sUryAbhaM vimAnaM paJcavarNasurabhimuktapuSpapuJjopacArakalitam pazJcavarNaH surabhiH sugandhayukto mukta:= vikSipto yaH puSpapuJjaH = puSpasamUhaH, tasya upacAreNa = kalpanayA racanAvizeSeNa kalitaM = yuktaM kurvanti / tathA - kecid devAH sUryAbhaM vimAnaM kAlAgurumavarakunduruSkaturuSkadhUpaprasaradgandhoddhUtAbhirAmam natra - kAlAguruH = kRSNA guruH pravarakundu ruSka=cIDAbhidhAnaH sugandhidravyavizeSaH, turuSkaM = silakaM dhUpaH = sugandhidravyasaMyogajanitazca, eteSAM yaH pramarana = sarvato visarpan utaH = atyutkaTo gandhastena abhirAmaM=manoharaM kurvanti / 'uddhRta' zabdasya paranipAta ASatvAt / tathA kecid devAH sUryA vimAnaM sugandhagandhita - sugandhena = saurabheNa gandhita = gandhayuktam, ata eva - gandhavattibhUta = gandhavartikA sadRza N kurvanti / tathA-ke cid devAH hiraNyavarSam=aghaTitasuvarNadRSTi varSanti kecida suvarNa varSa = ghaTita suvarNadRSTiM varSanti kecid rajatavarSa = rUpyadRSTi varSanti evameva kecid varSanti evameva- kecid vajraratnadRSTim kecid puSpavRSTim kecid phaladRSTim kecid mAlyavRSTim kecid gandhadRSTis, ke cid cUrNavRSTis, ke cit, AbharaNavRSTi varSanti / tathA - kecit devA hiraNyavidhim = anyadevebhyo hiraNyapradAnarUpaM mAGgalikaM vidhiM bhAjayanti kurvanti evam = anena prakAreNa kecit suvarNavidhi anya devebhyaH suvarNapradAnarUpa mAGgalika vidhiM bhAjayati kurvanti kecid ratnavidhim kecita puSpavidhim kecit-phala vidhim, ke cit, mAlyavidhi, kecit cUrNa vidhim kecid vastravidhiM bhAjayanti, kecicca devA gandhavidhi jayanti / tatra=sUryAbhasya devasya indrAbhiSekAvare kecidra devA AbharaNa vidhiM bhAnayanti = kurvanti / " 3
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 rAjapraznIyama tathI ke cid caturvidha bAditraM vAdya vAdayanti, vAdyaprakArAnevAha'tatam' ityaadi| tatra-tatama-mRdaGgAdikam vitata vINAdikam, ghana kAMsyatAlAdikam, zuSiraM cazyAdikamiti / tathA kecida devA; caturvidha geyaM gAyanti, tadyathA-urikSapta, pAdAnta, manda rocitAsAnamiti / epaamrthH-assttctvaariNshtmsuutrto'seyH| lathA kecid devA drutaM nATayavidhimupadarzayantItyArabhya 'bhrAnta saMbhrAntanAmaM divyaM nATavidhim upadarza yanti' ityantasandarbhamoktAnAmarthaH pttctvaariNshttmmtrto'vseyH| tathAkecida devA dAntika-prAtyantizasAmantopanipAtikAntomadhyAvasAnikarUpaM caturvidham abhinayam abhinynti| dArTAntikAdInAmartho'pTacatvAriMzattamasUtrato'vaseya iti / tathA-kecid devAvutkurvanti='vut' iti zabdaM kurvanti, ke cida devAH pInayanti AtmAna sthUlaM kurvanti, kecida lAsayanti lAsya nAmakaM nRtyaM kurvanti, kecida hakurvanti 'haka-hak' iti kAndakurvanti, kecid vINayanti-vINAvacchanda kurvanti, tANDavayanti tANDava nAma nRtya ca kurvanti kecit pUrva balaganti krUrdante, pazcAt AsphoTayanti-karAsphoTa kurvanti, kecizca devA pUrvam AsphoTayanti pazcAda balganni / tathA-kecida devAH tripadI chinda. nti padatrayamulla yanti / tathA kecid devoH yaheSitam-azvazabdamiva kurvanti, kecid hastigulagulAyita hastino gulagulazabdamiva kurvanti; kecid ratha. ghanaghanAyita rathasya ghanaghanazAmika kurvanti, kecit trividhamapizabda survanti, tathA:kecida, devAH ucchalanti-sAmAnyata: kUrdante, kecit pocchalanti =vizeSataH kUrdante, kecicca utkRpTikAmaharSadhvani kurvanti, kecit ucchalana pocchalanaM ca kurvanti, kecit troNyapi ucchalana procchalana utkRSTikAM cApi kurvanti / tathA ca kecid devA: avapatanti=uparitaH adha Agacchanti, kecitutpatanti adhastanapradezAduparigacchanti, kecit paripatanti-tiryagR nipatanti, kedhicca devAH 'trINyapi kurvanti / tathA-kecida devAH siMhanAdaM kurvanti, kecid darda rapha-candanopaliptakareNa capeTAkRtiM kurvanti, kecid bhUmicapeTAM dadati-bhUmau capeTAghAta kurvanti, kecicca trINyapi dhurvanti / tathA kecid garjanti garjane kurvanti, kecid vidyudivAcaranti=vidhutaM kurvanti, kecid varSa vRSTi kurvanti, kecicca trINyapi garjana vidyuta varpa cApi kurvanti / tathA-kecida jvalanti-jvalitA bhavanti, kecit tapanti naptA bhavanti, kecit matapanti= prakarSeNa taptA bhavanti, keMcida devAH zrINyapi-jvalana tapanaM pratapanaM cApi . kurvanti / tathA-kecid hanti ='haka' iti zabda kurvanti kecit thutku
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 87 sUryAbhavimAnasya devakRtasajjIkaraNAdivarNanam 605 vanti-mahatA zabdena niSThIranti, kecid dhacanti='dhak' iti zabda kurvanti, kecit svAni svAni=svakIyAni svakIyAni nAmAni kathayanti. vadanti, kecicca devAH catvApi kurvanti / tathA-kecida devasannipAta devalamUha kurvanti, kecid devodyota-devaprakAzaM kurvanti, kecid devotkalikAM-devasaMvA 'bhIDa' iti bhASAprasiddha kunti , kecid devakahakahakaM devakolA halaM kurvanti kecid devaduduika-devalamvandhikaM 'duhaduha' ityanukaraNAtmaka zabda kurvanti, kevit-cailolepa banavaNaM kurvanti, tathA kecicca devAH devasannipAtAdi-cailonkSepAnta satra kurvanti / tathA kecidevAH utpala hastAgatAH-utpala candravikAsikamala hastagata rasthita theSAM te tathA bhUtAH, yAvat-dhAvatpadena-'padmahastagatAH kumudahastamanAH nalinahastagatAH subhagahastagatAH saugandhikahastagatA: puNDarIkahastagatA mahApuNDarIkaharatagatAH' iti saMgrAhyam, tathA-zatasahasrapatrahastagatAHkara sthita zatapatra va mala sahasrapatra kamalAH, tathA-kecida devAH kalazahastagata karadhRtakalazAH, yAvat-yAvatpadena-bhRGgArahastagatAH AdarzahastagatAH sthAlIhastagatAH pAtra hastagatAH suprati ThAna hastagatAH ratnakaraNDakahastagatAH puSpaca harIhaptagatAH mAlapaca hastagatA: cUrNa carIhastagatAH gandhacaGgerIhastagatAH vatracaGgarI hastagatAH AbharaNacArIhasnagatAH siddhArthaca GgerIhastagatAH lomarIhastagatAH puSpapaTalakaharatagatAH mAlyapaTalakahastagatAH cUrNapaTalakahastagatAH gandhapaTalakahastagatAH vastrapaTalakahastagatAH AbharaNapaTalakahastagatAH siddhArtha kapaTalakAhastagatAH lAbhahastapaTalaka hastagatAH siMhAsanahastagatAH chatrahastagatAH cAmarahastagatAH candanacarcita kalaza mAGgalika hote haiM ataH vaM gRhAnta ke catupkoM meM sthApita kiye gaye the. toraNa nAma bahiaura kA hai| "bhAjyanti" kriyA pada kA artha "karate haiM" aisA hai| mRdaGgAdika bAjoM kA nAma tata, vINAdipha bAjoM kA nAma vitata kAMsya tAlAdika kA nAma ghana, evaM zyAdika bAjoM kA nAma zudhira hai / "ukSipta" Adi cAra prakAra ke jAne kA artha 48 sUtra meM artha likhate samaya likhA jA cukA hai| dulanATayavidhi se khUNAomAM temanI sthApanA karavAmAM AvI hatI. toraNa bahAranA dvAranuM nAma che. "bhAjayanti" yA52 cha tanA matha '42 cha' mevA thAya che. bhRha vagaira vAjAonuM nAma tata, vINA vagere vAjAonuM nAma vitata, kAMcatAlAdikanuM nAma dhana, ane vaMzyAdikanuM nAma zuSira che. "ukSipta vagere cAra jAtanA saMgItane artha 48 mA satramAM spaSTa karavAmAM AvyA che. drata nATayavidhithI mAMDIne brAMsaMbrAta
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre tailasamudgakahastagatAH koNThasamudagakahastagatAH patrasamudgakahastagatAH coyakasamudagakahastagatAH, tagarajamudagakahastagatAH elAsamudgakahastagatAH haritAlasamudAkahastagatAH hi lakamamugakahastagatAH manaHzilAsamudgakahastagatAH aJjanasamudgahastagatAH' iti saMgrAhyam, tathA-dhUpakaTucchukahastagatAH, etA. dRzAH santaH haptuSTa-yAvada- hRdayA: hatuSTacittAnanditAH prItimanasaH paramasaumanasthitAH havaza visarpadayAH sarvataH samantAt AdhAvanti vizeSato dhAnti paridhAcanti paripAcyA dhAvantIti / / mU. 87 // mUlam-taeNaM taM sUriyAbhaM devaM cattAri sAmANiyasAhaslIo jAva solasaAyarakkhadeva sAhassIo aNNe ya bahave sUriyAbhagayahANivatthavvA devA ya devIo ya mahayA mahayA padAbhiseeNa abhisicaMti, abhisiMcittA patteyaM patteya karayalapariggahiyaM sirasA. va matthae aMjali kaTu evaM vayAsI-'jaya jaya naMdA ! jaya jaya bhaddA ! jaya jaya naMdA ! #iM te, ajiyaM jiNAhi, jiya ca pAlehi jiyamajheM vasAhi iMdo iva devANaM, cado iva tArANaM, camaro iva asurANaM, dharaNo iva nAgANaM, bharaho iva maNuyANaM, bahuiM pali. ovabhAI bahUI sAgarovamAI, bahUi paliovamasAgaromAiM, cauNhaM lekara bhrAnta sabhrAnta nAmataka nATaka padoM kA artha 48ve sUtra kI TIkA meM likhA gayA hai mo vahAM se jAnanA cAhiye utkRSTa kA zabda kA artha harSadhvani hai| 'utpala hastaganA' ke sAtha jo yA ta pada pAyA hai-usase padAhAta gatAH, kumudahastagatAH, nalinahastagatAH, subhagahastagatAH, sogandhi. ka.hastagatA:" Adi pATha se lekara "aJjana samudgakahastagatAH" isa antimapATha taka ke pado kA grahaNa huA hai / sU0 87 / / nAma sudhInA nATaka saMbaMdhI pade artha 48 mA sutranI TIkAmAM karavAmAM AvyuM cha. 18 shhne| ma pani cha. 'utpalahastagatA' nI sAthe yAktUpa cha. tethI "padmahastagatAH, kumudahastagatAH, nalinahastagatAH, subhagahastagatAH, saugaMdhikahastagatAH" korathI bhAsana "ajanasamudagakahastagatAH' mA . sudhInA pahanu aY samAnaNe. // sU. 87 //
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhino TIkA' su. 87 sUryAbhadevasya indrAbhiSekavarNanam sAmANiyasAhassINaM jAva AyarakkhadevasAhassINaM sUriyAbhassa vimANassa, aNNesiM ca bahUNaM sUriyAbhavimANavAsiNaM devANa ya devINa ya AhebaJcaM jAva mahayA mahayA kAremANe pAlemANe viharAhi tti jaya jaya-sadaM pauMjati // sU0 88 // chAyA-tataH khalu ta pUryAbha devaM catasraH sAmAnikasAhasyo yAvat poDaza zrAtmarakSadevamA yaH, anye ca bahavaH sUryAbharAjadhAnI vAstavyAH devAzca degazca mahatA mahatA indrAbhiSekeNa abhipiJcanti, abhiSicya pratyeka pratyeka karatalaparigRhIta zira Avata mastake aJjaliM kRtvA evamavAdiSuH'jaya jaya nanda ! jaya jaya bhadra ! jaya jaya nanda / bhadrate, ajita jaya, jita', 'taNNaM taM sArayAbha devaM' ityAdi / satrAtha-(taeNaM) isake bAda (taM mrariyAmaM de) usa sUryAbhadeva kA (canArisAmANi yamAhastAo jAtra molasa Ayarakkha deva sAhasIo aNNe ya sariyAbha rAyahANivatthanA devA ya devIo ya mahayA mahayA idAbhiseeNa abhisiMcati) cArahajAra sAmAnika dekhone yAvat solahahajAra AtmarakSaka denaune tathA anya aura bahuta se maryAbhadeva kI rAjadhAnI meM rahe hue devoMne aura devi. yoMne ativizAla indrAbhiSeka se abhiSeka kiyA. abhisiMcittA patteya' pattaya karayala parigahiyaM sarisAva matthae aMjaliM kaTa evaM kyAsI) abhiSeka karake phira pratyekane krama se dono hAthoM ko joDakara unakI aMjali banAI-aura use mastaka para se ghumAkara-namaskAra kara phira aisA 'taeNaM taM mrarithAbha deva" ityAdi ! sutrArtha-(ta eNa) tyA2pachI (taM mariyAmaM devaM) te sUryAla to (canAri sAmANivasAhamsIo jAva solasaAyarakkhadevassA hassIo aNNe ya bAve mUriyAbharAyahANivatthacA devAya ya devoo ya mahayA mahayA iMdAbhiseeNaM abhisiMcaMti) 2 12 sAmAnivAye yAvat soDaM2 mAtmarakSa vAlI temaja bIjA paNa ghaNAM suryAbhadevanI rAjadhAnImAM rahenArA devoe ane devIoe pati vya33 ndrAlile dhyo, maniSa dhyA. (abhisiMcittA patteyaM pattayaM karayala. pariggahiya sirasAvatta matthae aMjalikaTTu evaM kyAsI) maniSa 4Ina mAMge kramazaH baMne hAthane bhegA karIne aMjali banAvI ane tene mastaka para pheravIne nabha72 4aa mane mA pramANe vinAti 42tAM yu-(jaya jaya nado, jaya jaya
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 camara ina 1 ca pAlaya, jitamadhye vasa, indra iva devAnAM candraiva tArANAm, asurANAm, dharaNa itra nAgAnAM bharata itra hujAnAM bahUni palyopamAni bahUni sAgaropamANi bahUni patyopamAgameSamANi canapUNAM sAmAnika-mAhasrINa yAvat AtmarakSadevasAhasrINAM sUryAbhasya vimAnasya, anyeSAM ca kahA - ( jayajayanaMdA, jayajayabhaddA, jayajayanaMdA ! saGgha te ajiyaM tiNAhi, jiyaM ca pAlehi ) he samRddhizAlina / tuma atyanta jayazAlI ho o / he kalyANakArin / tumhArI jayajaya ho, he jagadAnandakAraka ! tumhArA bAraMbAra jaya ho| tumhArI kalyAga ho / tuma ajita zatruko svAdhIna karo / jIne hue zatru kA pAlana karo (jiyama sAhi) jIte hueapane adhIna bane hue devoM ke madhya meM raho (ido itra devANa, caMdo itra tArANI, camarI itra asurANa, dharaNo ina nAgANaM, bharaho icha maNuyANa, bahUi palio mAi, bahUDa sAgagebamAI) tuma devoM ke bIca meM indra kI taraha, nArAoM ke bIca meM candra kI taraha, asuro ke bIca meM camara kI taraha, nAya ke bIca meM dharaNa ko taraha aura manuSyoM ke bIca meM bhara kA daraha, aneka palyopamataka, aneka mAgaropamataka aura (huI palio vama sAgarotramAI ) aneka palyopamasAgaropamataka (cauI sAmANiyasAhassINaM) cAra hajAra sAmAnika devoM kA ( jAtra AyarakkhadevasAhassIna) 16 hajAra AtmarakSaka devoMkA, tathA (sariyAbhavimANavAsiNa) sUryAbha vimAna kA, evaM (aNNesica bhaddA, jayajaya naMdA ! bhaddate, ajiya jiNAhi, jiyaM ca pAchehi) he samRddhi zAlan! tema atIva jayazAlI thAe. huM kalyANakArina tamArI jaya jaya thAo. he jagadAna dakAraka ! tamArI vAraMvAra jaya thAo. tamArU kalyANa thAo. tame ajeya zatrune svAdhIna NanAvo. vinti zatrunuM tame cAlana 42 (jiyalajhe kSamAhi) premanA " 52. vinaya bhejavyA cha tevA hevAnI varaye Apa nivAsa 42. (iMdo Iva devANa caMdro iva tAraNa, camaro ina asurANaM, dharaNo itra nAMgANa, bharahoM i maNuyANa, bahUi palio mAI, bahUdda sAgarotra mAha) tame hAnIvasyendranI jema, tArAonI vacce candranI jema, asurAnI vacce camaranI jema, nAgAnI vacce dharaNanI jema ane mANaseAnI vacce bharatanI jema ghaNA palyeApamA sudhI, ghaNA sAMgaropabha sudhI gane (bahUi paoivamasAgarovamAi ) dhaMAMthA yasyopamaM sAgazayabha sudhI (caMunhaM sAMmANiyasAhassINa) yAra Dalara sAMbhAMni hevA 'ghara' (jAba aireddesAIsI) 16 Innara AtmarakSA vo para bhane ( sUriyAbhassa vimANassa) sUryAlavibhAna 'para' mane (aNNe siMca bahUNa sUriyobhavimANaH rAjazrI
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' su. 88 sUryAbhidevasya indrAbhiSekavarNanam 609 - bahUnAM sUryAbhavimAnavAsinAM devAnAM ca devInAM ca = AdhipatyaM yAvat mahala * mahada kArayan pAlayan viharastra - iti kRtvA jayajaya - zabda prayuJjanti // .88|| } TIkA --- 'taraNa' ta' ityAdi 8 C " tataH khalu taM sUryAbha deva catasraH sAmAnikasAharUyaH = caturUla hasa 'saMkhyakAH sAmAnikadevAH yAvat - yAvatpadena - ' catasraH agramahiSyaH saparibArA, tisraH pariSadaH, sapta anIkAdhipatayaH' iti saMgrAhyam, tathA - SoDaza AtmarakSasAhasrayaH =poDazasahasrasaMkhyakA AtmarakSakAH, tathA anye ca bahavaH sUryAbharAjadhAnIvAstavyA: = sUryAbhadevasya rAjadhAnyAM nivasanazIlAH devAca Gova mehatA mahatA ativizAlena indrAbhiSekeNa abhiSiJcanti abhiSicya pratyekas=ekaikazaH kRtvA krameNetyarthaH karatalaparigRhIta' zira Avanta" masta ke aJjaliM kRtvA evaM = vakSyamANAM vacanam atrAdiSuH uktavantaH, tathAhi- -jayavahUNaM sariyAmacimANa vAsiNa) sUryAbhavimAnavAsI bahuta se (devANa ya devINa ya) devadevIyoM kA ( ohevacA jAba mahayA mahayA kAremApo. pAlemANe birAhi ti jayajayaladda' pataMjati) Adhipatya yAvat karate hue, unakA pAlana karate hue, Apa rahe isa prakAra kahakara punaHjayajaya zabdoM kA prayoga kiyA / TIkArtha - isakA mUlArtha ke jaisA hI hai. parantu kahIM 2- para jo vizeSatA hai vaha isa prakAra se hai, sUryAbhadeva kA cAra hajAra sAmAnika devaune yAvatpada grAhya saparivAra cAra agramahipiyoMne. tIna pariSadAoMne, sAta anikAdhipatiyoMne tathA 16 hajAra AtmarakSaka devoMne evaM sUryAbharAjadhAnI vAstavya : devakI rAjadhAnI meM nivasanazIla bahuta se deva aura deviyoM ne ativizAla indrAbhiSeka se abhiSeka kiyA. abhiSeka karane ke bAda phira krama se eka 2 devane karatalaparigRhIta evaM zira para Avarta vAlI aisI aMjali vAsiNaM) sUryAla vibhAnavAsI ghANAM (devANa ca devINaya) devadevIo para (Ahebaca jAba mahasrA mahayA kAremA pAlemANe viharAhili, jaya jaya saha paDajati) zAsana yAvat karatAM temanuM tame pAlana karatA raheA A pramANe,kahIne pharI yajaya zabdonuM uccAraNa karyuM". TIkA-Ane mUlA pramANe ja che. paNa keTalAka viziSTa padonu spaSTIkaraNa A pramANe che. te sUyaeNma devanA cAra hajAra sAmAjika davAe yAvat padma grAhya saparivAra cAra agra mahiSIe e traNa pariSadAe sAta anIkAdhipatioe temaja sALa hAra AtmarakSaka devAe ane sUryAbhadevanI rAjadhAnImAM rahenArAM madhAM TevadevIoe atibhavya IndrAbhiSekathI abhiSeka karyAM. abhiSeka karyo khAdya anukrame ekaeka deve hAtheAnI aMjali mastaka para pheravIne A pramANe vinati karatAM kahyuM 1
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre jayananda ! nandati nandayatIti vA nanda: samRddhaH samRddhiprApako vA, tatma buddhau-he nanda ! tvaM jayajaya-nitarAM jayazAlI bhava, he bhadra ! he kalyANakArin ! tvaM jaya jaya ! he nanda ! he jagadAnandakAraka ! tvaM jaya jaya ! te tava bhadra kalyANaM bhavatu, tathA-tvam ajitaM zatru jaya svAdhInaM kurU, jitaM ca zatru pAlaya, jitamadhye svasyAdhInatAM gatAnAM madhye vasatiSTha, tathA-tvaM devAnAM madhye indra iva, tArANAM madhye candra iva, asurANAM madhye camara iva, nAgAnAM madhye dharaNaiva, manujAnAM madhye bharata iva bahUni palyopamAni bahuni sAgaro. pamANi bahUni palyopamAMgaropamANi ca caturNA sAmAnikasAhasrINAM yAvata AtmarakSadevasAhasrINAM, sUryAbhasya vimAnasya. tathA-zranyepo ca bahanA maryAbhavimAnavAsinI devAnAM ca devInAM ca Adhipatya yAvat-yAvatpadena-puro vartitvaM bhatRtva svAmitva mahattarakatvam AjJezvarasenApatya ca mahat mahada kara ke isa prakAra usase kahA-he nanda ! samRddha ! athavA samRddhi prApaka ! tuma nitarAM jayazAlI bano ! he bhadra ! kalyANakArin / tumhArI jaya ho jaya ho, he nanda-jagadAlandakAraka ! tumhArI vAraMvAra jaya ho jaya ho| tumhArA kalyANa ho. tathA tuma ajita zatru ko jIto-apane AdhIna karo aura jitazatrakA pAlana kro| tathA apane AdhIna bane haoM ke bIca meM tuma rho| tuma devoM ke bIca meM indra kI taraha tArAoM ke madhya meM candra kI taraha. asuroM ke bIca meM camara kI taraha, nAgoM ke bIca meM dharaNa kI taraha, aura manuSyoM ke bIca meM bharata kI taraha aneka palyopamakAlataka, aneka sAgaropamakAlataka, evaM aneka palyopama sAgaropamataka cAra hajAra-somAnika devoM kA yAvat 16 hajAra AtmarakSaka devoM kA, muryAbhavimAna kA tathA anya aura bho aneka sUryAbhavimAnavAsI devadevIyoM kA Adhipatya yAvatpadagrAhya-purovatitva 8-De na ! samRddha ! athavA samRddhi prApa ! tame satata yazAdI thA. usa ! kalyANakArina ! tamArI ya thAo, jaya thAo, he naMda-jagadAnaMdakAraka! tamArI vAra vAra jaya thAo, tamAruM kalyANa thAo temaja tame ! zatru para vijaya meLa ane jita zatrunuM pAlana kare. tame svAdhIna karelAonI vacce raho. tame denI vacce IndranI jema, tArAomAM candranI jema, asuremAM camaranI jema, nAgomAM dharaNanI jema ane mANasamAM bhAratanI jema ghaNuM palyopama kALa sudhI ane ghaNAM 55ma sAgarepama sudhI cAra hajAra sAmAnika deve para yAvat 16 hajAra AtmarakSaka deve para, sUryAbhavimAna tathA bIjA paNa ghaNAM sUryAbhavimAnavAsI devadevIo para zAsana yAvata pada grAhya-purAvartitva, bhartRtva, mahArakatva ane AAvara
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sa. 89 sUryAbhasya alaGkArikasabhApravezAdivarNanam atizayAtizayaM kArayan pAlayan viharasva iti kRtyA=ityuktvA jayajaya zabda prayuJjanti kurvanti // 0 88 // mUlamta eNaM se sUriyAbhe deve mahayA mahayA iMdAbhisegeNaM abhisitte samANe abhiseyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM niggacchai niggacchittA jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA alaMkAriyasabhaM aNuppayAhiNIkaremANe aNuppayAhiNIkaremANe ala kAriyasabhaM purathimillaNaM dAreNaM aNupavilai, aNupavisittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe saMnisapaNe // sU0 89 // - chAyA-tataH khalu sa mUryAbho devo mahatA mahatA indrAbhiSekaNa abhiSiktaHsan abhiSekasabhAyAH paurastyena dvAreNa nirgacchati, nirgatya yatraiva alaGkArikasabhA tatraiva upAgacchati, upAgatya alaGkArikasabhAm bhartRtva, mahattarakatva evaM AjJezvarasenApatya bahuta 2 atizayarUpa se karate hue aura unakA pAlana karate hue, raho-isa prakAra kahakara unhoMne puna: jaya 2 zabdoMkA uccAraNa kiyaa| sU0 88 // . 'taeNase bhUriyAbhe deve mahayA mahayA' ityaadi| sUtrArtha-(taeNa) isa ke bAda (se bhUriyAbhe deve) vaha sUryAbhadeva jaba (mahayA2 iMdAbhisegeNa) ativizAla iMdrAbhiSekadvArA abhiSikta ho cukA taba (abhiseyasabhAo purathimilNa dAreNa niggacchai) pUrva ke dvAra se hokara usa abhiSeka sabhA se bAhara nikalA. (niggacchittA jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchai) nikalakara phira vaha jahAM alaGkArikasabhA thI senApatyarUpa zAsana karatAM ane temanuM pAlana karatAM. rahe, A pramANe kahIne temaNe pharI jaya jaya zabdonuM uccAraNa karyuM. te sUi 88 che ___ 'ta eNa se sariyAme deve mahayA mahayA' ityaadi| * sUtrArtha-(taeNaM) tyAra pachI (se sariyAme deve) te sUryAlaya nyAre (mahayAra iMdAbhisegeNaM) mativizAla chandrAmiSe 43 maniSita 25 yUthyo tyAre (abhiseyasabhAo purathimilleNa dAreNa niggacchada) te pUrvAzthI te mali sAthI mA2 nIcyA. (niggacchittA jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchai) nAjAna ta nayAM bhari satA tI tyAM gayI. (uvAgacchittA alaMkAriyasabha
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. .taTICL 612 rAjanIyasUtre anupradakSiNIkurvana anupadakSiNIkuMcana ko alaGkArikasabhA. paurastyena dvAreNa Rtupravizati, anupavizya yatraira siMhAsana taka upAgacchati, siMhAsana baragataH posratyAbhimunaH sanniSaNNaH // 89 // . TIkA 'taeNa se' ityAdi-vyAkhyA spaSTA / mU0 8. . mUlam-taeNaM tassa sUriyAbhassa devasta lAmANiyaparimova bannagA alaMkAriyamaMDa uvaDhaneti / taeNa se sUriyAle deve tappaDhamayAe pamhalamAlAe surabhie gaMdhakAsAIe egAe sAr3Ae gAyAI lUhei, lUhitA saraseNaM golIlacaMdaNaNaM gAyAI"aNuliMpai, aNuliMpittA nolAnIsAlavAyabojha cakkhuharaM vannapharilajutta hayalAlapelavAtiregaM dhavalaM kuNanakhaciyatakarI AgAsaphaliyasasappabhaM divvaM devadUsajuyalaM niyaMgmei, niyaMsettA hAraM miNa i, piNahitA egAvali piNachei, piNacittA muttAliM piNadveda pipAdvittA eyaM. NAvali piNadei, piddhintA evaM aMpayAI kevarAI kaDagAI tuDi. yAI kaDisuttanaM dasamudANataNaM bacchasuttarga, murAva kaThamuravi pAlaMba vahA~ gayA (uvAgachittA, alaMkAriyasabha aNuppayAhiNI karemAnera alakA. riyasa purasthimilleNa, dAreNa aNupavisaI, aNupavisitA jeNeca sIhAsaNe teNeca ubAgacchada) vahA~ jAkara vaha alaMkArikasabhA kI bAra2 prada kSiNA dekara ula alaMkArikasabhA meM pUrva ke dvAra se hokara praviSTa huagA. praviSTa hokara phira vaha jahAM siMhAsana thA vahAM gayA (sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe sAMnisapaNe) vahA~ jAkara vaha pUrva dizA kI aura usa siMhAsana para baiTha gayA. isa mUtra kI TIkA spaSTa hai / sU0 89 // . aNuppayAhiNI karemANe2 purathimilleNadAreNa aNupavilai, aNupavilittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai) tyA 4 te 2at! 24 samAnI vAcA pradakSiNA karI te pUrve dvArathI te alaMkArika sabhAmAM praviSTa thaye, praviSTa thaIne jayAM siMhAsana tu. tyAM gayI. (sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe sanisaNe) tyo dhana te pUrva dizA ta23. siMhAsana, 52 mesI:gayo.' .. mA sUcanI TI 258. cha. !! Ce
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 90 sUryAbhadevasya gandhAdidhAraNa varNanam 613 kuMDalAI cUDAmaNi mAMDaM piNaddei, di ittA gathima-vedisa-pUrisasaMghAibheNa bauviheNa malaNaM kaMpparukha civa appANaM alaMkiya vibhUsiyaM karei, karito dadaramalayasugaMdhagaMdhiehiM gAyAi bhukhaMDeya, divyaM ca sumaNadAsa piNachai ||suu. 90 // chAyA-tataHgvA tasya mUryAbhasya devasya sAmAnikaparipaduSapannakA alaGkArikamANDam upa thApayanti / tataHkhalu sa sUryA go devastatpathamatayA pakSamalasukumAragA surakSyA gandha kASAyyA ekayA zATayA gAtrANi rukSayati, rUAyitvA mAra lena gozIpacandanena gAtrANi anulipati, anulipya nAsAniHzvAsAtavAhayaM cakSuhara varNa sparza yukta hayalAlApailavAlika dhavala 'taeNa tassa sariyA bhalla, devalsa' ityAdi / sUtrArtha--(taeNa) isake bAda (tasla sariyAmarasa devassa sAmANiya parisoracannagA) usa bhideva ke nAmAnika pariSadupapannaka devoMne (alaMkAriyamaMDa ucaDhati) alaMkArika bhANDako AmaraNa karaNDako ko upasthita kiyA. (taeNaM se sariyAye deve tapaDhanayAe pamhalanamAlAe surabhIe gaMdhakAsAIe ejAe ra sIpa yAdai) isake bAda rasa nidekhane sarvaprathama romayuta, mukomala basvastra vizeSa se zarIra ko poMchA. yaha baDakhaDa suMgadha se yukta thA. tathA gadha pradhAna kapAyaraMga se raMgI huI thI. (hittA saraseNa gosIsacadANeNa gAzAI aNulipaDa) zarIra ko pochane ke bAda phira usane sarasa gozIrSacandana se zarIra ko anulisa-carcita kiyA, (aNuliMpittA nAsAnIsAlavAyadojjha cakkhuharaM cannapharisajuttaM hayalAlapelavAtirega dhavala kaNaga "tae Na tassa muriyAmarasa devassa" ityAdi / sUtrAtha:-(taeNaM) tyA2 pachI (tashANa yUriyAbhalsa devassa sAmANiyaparisIvanagA) te syAmavanA sAmAni pariSa955-na4 hevAye (yala kAriyabhaDa uhave ti) PAER: Hisine mAma265 42 Ane 6pAsthita yo. le mariyA deve tapaDhamayAe pamhalamamAlAe surabhIe gadhakAsAIe egAe sADIe gAyAI lUha) tyA2 5chI sUryAlave sau pada zamayuta, subhASa vastranA kakaDAthI zarIra lUchayuM. A vastrakhaMDa sugaMdha yukata temaja gadha pradhAna kapAya 2 gayI gayo Dato. (lahitA saraseNa gosIlacaMdaNeNa gAyAI aNuliMpai) zarIra lUchyA bAda teNe sarasa gazIrSa candanathI zarIrane anulita-carcita karyuM. ... (aNuliMpittA nAsAnIsAsavAyavojhaM cakSuhara bannapharisajutta hayalAla
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 shiih kanakakhacitAntakarma AkAzasphaTikasamaprabha divya devagyayugalaM nivasati, nyuSya hAra pinatyati, pinaya ahAraM pinayati, pinahA ekAvali pinAti, pinadya muktAvali pinahyati. pinA ratnAvali pinayati, pinadA-evam aGga gvaciyatakAmaM AgAsaphaliyamamappamaM divyaM devadagya niyaMsei) zarIra ko carcita karake phira usane divya devadapyayugala ko-devavastradaya ko pahirA yaha devaduSpyayugala itanA patalA thA ki nAkakI zyAma se bhI ur3ane lagatA thA, cakSuko-AkRSTa karanevAlA thA. zubhavarNa aura zubhasparza se yukta yA, ghoDe kI lAlAke saukumArya se bhI adhika sukumAra thA., zubhra thA., kanaka sutra se racita prAntabhAgavAlA thA. tathA AkAga evaM sphaTika ke jaisI prabhA sahita thA. arthAta inake samAna ati-svaccha thA (niyasettA hAra piNadvei) aise devadRpyayugala ko pahirakara phira-usane hAra ko gale meM pahirA (piNadvittA adbhahAra piNaddheDa) hAra ko pahirakara phira-usane ahAra ko pahirA, (piNadvittA egAvali piNai) arghahAra ko pahirakara phira usane ekAvali ko pahirA yaha ekAvali vicitra maNiyoM kI hotI hai aura eka hI lara kI hotI hai (piNadvittA muttAvali piNacheda) ekAvalI ko pahira kara phira usane muktAvalI-muktAhAra ko pahirA, (piNadviAnA rayaNAvali piNandei) muktAhAra ko pahira kara phira usane ratnAvalI-ratnahAra ko pahirA. (viNa pelavAtirega dhavala kaNagarakhaciyatakamma AgAsaphaliyasamappabha divya devadasajUyala niyaMsei) zarI2ne ganusita 4zana pachI to hivya heyarapya seTale ke devavastradaya-dhAraNa karyA. A ya yugala-vastra-ATaluM badhuM jhINuM hatuM ke te nAsikAnA vAsathI paNa uDavA lAgatuM hatuM. cakSune AkRSTa karanAra hatuM. zubha varNa ane zubhasparza yukta hatuM. gheDAnI lALanI suke maLatA karatAM paNa vadhu sukumAra hatuM, zubhra hatuM kanakasUtra racita prAMtabhAga vALuM hatuM tathA AkAza ane sphaTika 2vI pramAthI yukta hatu geTa memanA 2 te mati 2127 hetu: (niya senA hAraM piNaI) mevA vaSya yugatane paDarIne pachI tethe gaNAmA 2 pAe 4. (piddhittA addhahAra piNadvei) 2 paDezana pachI ta maddhA2 par3ayoM (piNadvitto egAvaliM piNaddheha) 2 pA2 4zana pachI ta mesi dhAraNa karI. A ekAvali vicitra maNionI hoya che ane eka ja laDInI hAtha (piNaddhittA muktAvali piNadvei) pati pazana pachI taNe bhutAareil-bhAtIsanI - paharI. (piNadvittA rayaNAvali / bhutADA2 paDA thA
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 90 sUryAbhadevasya gandhAdidhAraNavarNanam 615 dAni keyUrANi kaTakAni truTitAni kaTisUtrakaM dazamudrikAnantaka vakSaH- 0 ' sUtra suraviM kaNThamuravi mAlamba kuNDale cUDAmaNi mukuTa pinahyati, pinA granthima-veSTima-pUrima- saMghAtimena caturvidhena mAlyena kalpavRkSakamitra AtmAnam avibhUSita karoti, kRtvA dadaramalayasugandhagandhikaiH gAtrANi dhavalayati, divyaM ca sumanodAma pinayati // su. 90 // dvittA evaM aMgAI keyUrAi kaMDagAI tuDiyAI kaDisutagaM, dasamuddANa' taga vacchattaga N muraIi kaMThamuraviM pAla va kuDalAI, cUDAmaNiM mauDa' piNa3) ratnahAra ko pahira kara phira usane aMgadoM ko pahirA, inake vAda keyUroM (bAjUbadha) ko pahirA, inake bAda kaTakoM ko (vaDA) pahirA, inake bAda TitoM ko pahirA, ina ke bAda kaTisUtrako pahirA, isake bAda 10 aGguliyoM meM 10 mudrikAoM ko pahirA, inake pahirane ke bAda vakSaHsUtra- vakSaHsthala meM dhAraNIyamAlA vizeSa ko pahirA, isakebAda suravi bhUSaNavizeSa ko pahirA, isake bAda kaNThamuravikaThAbharaNavizeSa ko pahirA, isake bAda prAlambauMko - isakoM ko pahirA, inake bAda kAnoM meM kuNDaloM ko pahirA, inakebAda cUDAmaNi ko mastakapara dhAraNa kiyA aura phira bAda meM brukuTa ko dhAraNa kiyA (piNadittA gaMthima, veDhima, pUrimasa ghAimeNa caugviNa malleM kapparukkhagaM pitra appANaM alaMkiyavisiya karer3a) isa taraha se pUrvokta saba AbhUSaNoM ko acchI tarahase pahira karake phira usane granthima, veSTima, pUrima aura saghAtima ina caturvidha mAlA se apane Apako kalpavRkSa kI taraha alaMkRta eva vibhUSita kiyA. tethe ratnAvalI-2tnabhANA-dhAra urI. (piNaddhittA evaM aMgayAha' keyUrAi' kaDagAr3a tuDiyA DisuttagaM, dasamuddANaM taga vacchasuttagaM muraviM kaMThamuraviM pAla va kuDalAI, cUDAmaNi mauDa' piNadei) ratnahAra paherIne cchI tethe gaMgo dhAraNa karyAM, tyArapachI keyUrA dhAraNa karyAM, tyArabAda kaTakA paheryAM. tyArabAda truTitA dhAraNa karyA, tyArapachI kaTisUtra dhAraNa karyuM. tyAra pachI 10 AMgaLIomAM 10 mudrikA paherI, tyArapachI teNe vakSaHsUtraka vakSa:sthaLamAM paheravAnImALA vizeSa paherI tyArapachI suravi--bhU SaNa vizeSa ane tyArapachI kaMThamurrAva-kaMThAbharaNu vizeSa dhAraNa karyAM. tyArepachI prAla'akA-jhUmakAone dhAraNa karyAM. tyArapachI kAnAmAM kuMDaLA paheryAM tyArapachI bhasta! para yUDAmaNi dhAraNa arthA, ane tyAramAha bhugaTa dhArA :yo. (pigaddhittA gama, veDhima, pUrima, saMghAimeNa caubviNa mallegaM kapparukkhagaM pitra appA alaMkiyavibhUsiyaM karei) mA prabhAle pUrva thita madhA AbhUSaNothI sArI rIte alaMkRta thayA bAda teNe graMthima, veSTima, purima ane sa`ghAtima A caturvidha mALAethI peAtAnA zarIrane kalpavRkSano jema ala'kRta ane vibhUSita karyu. - Sa
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rAjapraznIyasUtra TIkA---'tapaNa' ityaadi| tataH khalu-mubhisya devasya alaGkArikasabhAyAM siMhAsanopari paura. matvAbhimukhenopavezanAnantara khalu tamya maryAbhasya devasya samakSa sAmAnikaparipadupapannakA devA alaGkArikamANDa AmaraNakaraNDam upasthApayanti-upanayanti, / tataH khalla samryAbho devaH tatprathamatayA alaGkArikasabhAcA sarvatra / prAthamyena ekayA zAyyA-aGgapronchanena indrasya gAtrANi zarIrANi rakSayati monchati, kodRzyA zATayA ? ityAha-pakSmAlagukumALyA-pakSmalA=pakSmayuktA cAlau sukumAlA-mukumArA ceti tayA-pakSamayuktamukomalayA, punaH-surabhyA sugandhitayA, punaH-gandhakApAyikyA-gandhapradhAnakapAyara najitayA iti / etAdRzyA zATikayA gAtrANi progchtiityrthH| kSayitvA gAtrANi progchaya sarasena ATTaiNa gozIpacanda lena gAtrANi anulimpani, carcAti, anulipya divyaM devaghyayugala devavandvaya nivasati paridadhAti, kizA devaSyasAtizaya vibhUpA se yukta kiyA. (karittA daharamalayayugadhagaMdhiehiM gAyAi zunna Dei, divyaM ca tumaNadAma piNacheda) isa taraha apane Apako kalpakSa ke jaisA sAtizaya vibhUSA se yukta karake bAda meM usane darda-bahula jo malayaja candana usakI svagadha se surabhita cUrgoM se zarIra ko dhavalita kiyA, bAda meM phira usane divya puSpamAlAoM ko dhAraNa kiyaa.|| TIkArtha-ryAmadeva jaba alaMkArika sabhA meM pUrva dizA kI ora sunna karake siMhAsana para baiTha cukA-ta. ula muzrIbhadeva ke samakSa lAmAnika deboMne AbharaNoM ke piTAre ko lAkara rakha diyA. sUryAsadevane pUrvakti vizeSaNoMvAlA vastrakhaMDa se apane zarIra ko khUba acchI taraha se pochA. pAMchakara phira usane gIle gozIpacandana se usa zarIra ko jhaMndara . zAtiya vibhUpAthI 4 // yu". (karitA daramalayajugadhaga dhiehiM gAyAi bhUkha DeDa, dimaca sumaNAma nideva 2 pramANe pAtAnA. zaza2ne 185vRkSanIma sAtizaya vibhUpANI rAmalaMkRta karyA bAda teNe dara-bahula malayaja caMdanana sugadhathI suvAsita cUNethI zarIrane dhavala karyuM tyArabAda teNe divya puSpamALA dhAraNa karI. TIkArtha-jyA suryAbhadeva alaMkArika sabhAmAM pUrva dizA tarapha mukha karIne siMhAsana para besI gayo tyAre te sUryAbhadevanI sAme sAmAnika devoe AbharaNenI piTao lAvIne mUkI dIdhI, pUrvakathita vizeSaNavALA vastranA kakaDAthI sUryAbhadeve so pahelAM potAnA zarIrane sarasa rIte lUchayuM. tyArapachI lIlA gazIrSa candanathI teNe pitAnA zarIrane sarasa rIte carcita karyuM. tyArapachI teNe be devadUSyavasro-dhAraNa
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 90 sUryAbhadevasya gandhAdidhAraNavarNanam 617 yugalam ? ityAha- nAsA niHzvAsavAtavAhyam - nAsA = nAsikA tannirgato yo niHzvAsavAtaH- nizvAsapavanastena cADhyam = uDDAyanIyam, anena vastrasyApabhAratva' sUcitam punaH- cakSuharam = nayanAkapa kam, punaH-varNa sparza yuktam zubham, punaH- hayalAla pailavAtirekam - hayalAlAgA yat pailava=saukumArya", tato'pi atireka:= atizayya' saukumArya yasya yasmiMstatatisukumAramityarthaH punaH- dhavala zubhra, kanakakha citAntakarma - kanakena= suvarNasUtreNa khacitAni grathitAni antakarmANi - mAntabhAgalakSaNAni yasya tat-kanasUra citaprAntabhAgayukta mityarthaH tathA AkAzasphaTikasamaprabham = AkAzavat sphaTikavaccAtisvaccha miti / evavidhavizeSaNaviziSTa divyaM devayugala paridadhAtItyarthaH / tAdRzaM vastra nyuSya = paridhAya dvAram = aSTAdazasarikaM pinayati = paridadhAti tathA arddhahAraM navasarikam ekAvalIm = vicitra maNikRtAm ekasarikAM mAMlAM, muktAvalI=muktAhAra ratnAvaloM = ratnahAra ca pinayati, pina - evam anena prakAreNa aGgadAni = hastAbharaNavizeSAn DhaMga se carcita kiyA. isake bAda usane do devadRSyakoM ko pahirA, ye donoM devaduyaka itane patale alpabhAravAle the ki nAkakI nizvAsa vAyu se bhI uDane lagate the cakSuoM ko dekhane meM baDe pyAre pratIta hote the, varNa aura sparza inakA baDA suhAvanA yA lubhAvanA thA jaise azva kI lAlA sukumAra hotI evaM cikanI hotI hai aura sapheda hotI hai usI bhI isase adhika sukumAra evaM cikane the. sapheda raMga ke zubhra the. inakA mAntabhAga jo thA vaha suvarNa ke sUtra se graMthA huA thA, tathA isakI svacchatA AkAza aura sphaTikamaNi kI svacchatA jaisI thI, isake bAda usane 18 lara kA hAra pahirA, nau lara kA arddhahAra pahirA, vicitramaNikRta eka laravAlI mAlA pahirI, muktAhAra pahirA, bAda meM * prakAra se ye the- bilakula karyAM. A banne deva SyA eTalAM adhA jhINA temaja alpabhAravALA hatA ke te nAkanA nidhAsa vAyuthI paNa uDavA lAgatA hatA. AMkhAne paNa maneAhara lAgatAM hatAM. vaNu ane sparza paNa te vastronAM sehAmaNAM hatAM, jema gheADAnI lALa sukuMmAra hAya che lIsI hAya che ane sapheda hoya che, temaja A vasro tenA karatAM paNa vadhAre sukumAra, lIsA ane sapheda hatA. A vastronA prAMtabhAge suvarNa sUtrathI graMthita hatA. temaja emanI svacchatA AkAza ane sphaTika maNinI svacchatA jevI hatI. tyAra pachI teNe 18 laDIvALA hAra paheryAM, nava lInA ahAra paheryAM, vicitra maNikRta eka laDIvALI mALA paherI, muDhatAhAra paheryAM, tyAra
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 gajanIyasUtre ' " ke gaNivAdAbharaNavizepAna kaTAnilayAni truTitAni cAzurakSikAH, dazamudrikA'nantaka paridhAnIyaM vRdvikAdaza kSatra dhAraNIya mAlAvizeSa, suNivizeSa kAThasurakiNThAbharaNavizeSa mArakaNThAbharaNarizeSam kuNDale kuNDalayaM cUDAmaNi mukuTa niyati paridadhAti / pina=parihRtya, granthima-veSTima-pRthmi-saMvAtimena - granthimaM granthena nivRttaM - munnAdi grathitaM mAlyam, veSTamam vepTena= veSTanena nivRtaM tat- puppalamgAdika puSpabhUSaNAdikamityarthaH parima pUreNa puraNena nivRttaM tat saMghAtimam- saMghAtena nivRtta nAyasaMghAtena yat paraspara saMghAtyate saMyojyate tadityarthaH eteSAM samAhAradvandvaH, tena tathAnRtena caturvidhena mAlyena AtmAnaM kalpavRkSakamitra anavibhUSitam = - aGgadoM ko hastAbharaNavizeSoM ko, keyaroM ko bAheke AbharaNavizeSoM ko kaTakoM ko valayoM ko truTiyoM ko bAharakSikAoM ko gaNoM ko kaTisUtra ko, daza aGguliyoM meM daza mudrikAoM kI, chAtI Upara pahirane yogya vakSaH sUtra ko gAlA vizeSa ko, suravi ko bhUSaNavizeSa ko, kaNThasuravi ko-kalAbharaNavizeSa ko prAlayako kAnoM ke jhumakoM ko, evaM kuNDaloMko pahirA cUDAmaNi ko mAthe para dhAraNa kiyA aura phira mastaka para mukuTa lagAyA. isake bAda usane cAra prakAra kI mAlAoM ko granthimasAlA ko sutrAdi se graMthIInAlA ko, veSTimamAlAko satrAdi ke veSTana se banAI gaI mAlA ko, arthAt puSpambUsaga Adiko evaM puSpabhUSaNAdikoM ko pUrimamAlAko tantu Adi ke pUrane se taiyAra huI mAlA ko evaM saMghAtimamAlAko - nAla Adi ko paraspara meM milAkara banAI gaI mAlA ko pahirA. ina saba prakAra ke AbhU add pachI aMgadAne-hastAbharaNu vizeSAne keyUrezana-mAhunA AbharaNu vizeSaNane, kaTakAne valacAne, truTitAne-khATurakSikAone-bhUSaNAne kiTavane, dazedaza AMgaLIomAM daza mudrikAene vakSasthaLa para paheravA ceAgya vakSaHsUtrane-mALA vizeSane, muvine bhUSaNa vizeSaNane, ke muvine-kaMThAbharaNa vizeSane prAla'khakA-kAnAnA jhumakAone ane kuMDaLAne dhAraNa karyAM. cUDAmaNine mastaka para dhAraNa karyA. ane pachI mastaka para mugaTa paheryA tyArapachI teNe A cAra prakAranI mALAone-grathimamALAone-sUtrAdithI grathita mALAene, veSTima mALAene-sUtrAdinA veSTa nathI taiyAra karavAmAM AvelI mALAne eTale ke: puSpala khUsaga vagere tathA puSpAbhUSaNAdikAne--pUmimALAne-tatu vagere parovIne taiyAra karelI mALAne, ane saMghAtimamALAne nAla vagerene paraspara bhegI karIne taiyAra karavAmAM AvelI mALAne dhAraNa karI. A sarva prakAranA AbhUSaNa vagerethI susajjita
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 619 subodhinI TIkA' su. 91 sUryAbhidevasya alaGkAradhAraNAdivarNanam sAtizayavibhUSAyuktaM karoti kRtvA dardaramalayasugandhagandhitaiH dardara=bahula yata (parvata) malaya - malayodbhavAd malaya - malayaja candanaM tasya yaH sugandhaH= zobhano gandhastena gandhittaiH cUrNai: gAtrINi 'bhukha'DeD' dhavalayati, divya ca sumanodAma = puSpamAlyaM pinayati = paridhAsyati / 'cUrNai:' ityantrAkSipyate / 'sukha'DeDa' iti dezI zabdaH // 90 // mUlam - taragaM se sUriyAbhe deve kesAlaMkAreNa mahAlaMkAraNa AbharaNAlaMkAreNaM vatthAla kAreNaM cavviNaM alaMkAreNa alakiyavibhUsie samANe paripuSNAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuTThei, anbhu. TTittA alaM koriyasabhAo purathimilleNaM dAreNa paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva vavasAyasabhA teNeva uvAgacchai, vavasAyasa aNupayAhiNIkaremANe aNupayAhiNIkaremANe purathimilaNa dAreNa aNupavii, jeNeva sIhAsaNe jAva saMnisaNNe / taeNaM tassa sUriyAbhaesa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA potthayarayaNaM uvarNeti / taeNa se sUriyA deve potthayarayaNa giNhas, giNhittA potthayarayaNaM suyai, muttA potthayarayaNaM vihADei, vihADittA potthayarayaNaM vAi, vAtta dhammiyaM vavasAyaM vavasai, vavasittA potthayarayaNa- paDhinikkhamai, paNa Adiko se susajjita banA huA vaha sUryAbhadeva aisA suzobhita huA ki mAnoM alaMkAroM se vibhUSita huA sAkSAt kalpavRkSa hI hai, isake bAda usane malayajacandana kI adhika se adhika gaMdhavAle cUrNo se apane zarIra ko dhavalita kiyA aura punaH divya puSpamAlAko pahirA sUtra meM jo "bhukhaMDei" kriyApada AyA hai vaha dezIya zabda hai aura isakA artha dhavalita karanA hai / . 90 // anelA sUryAbhadeva evA suzebhata thaye ke jANe alakArothI vibhUSita thayelu pratyakSa kalpavRkSa ja hAya. tyAra pachI teNe malayaja caMdananI sarvAdhika sugaMdhavALA cUrNathI peAtAnA zarIrane dhavalita karyuM ane phrI divya puSpamALAe paherI sUtramAM je "bhukhaMDe hu" syAthaH che te dezIya zabda che bhane sAno artha dhavasita che.sU. 80lt
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasutre sIhAraNAo asuTei, abbhudvittA vavasAyasabhAo purathimillaMNa dAreNa paDinikkhAi, paDinikkhasittA jeNeva naMdA pukkhariNI teNeva uvAgacchai, uvAgacchintA gaMdAputravariNi purathimilleNaM toraNeNaM tisovoNapaDirUvaeNaM paccoruhai, paccoruhito hatthapAdaM pakkhAlei, pakkhAlittA Aya te cokkhe paramasUibhRe ega mahaM seya rayayAmaya vimalaM salilapuNNa mattagayamuhAgiibhasamANa bhiMgAra pagiNhai, pagihittA jAI tattha uppalAi jAva sayasahastapattAI tAI giNhai, gihittA gaMdAo pukkhariNIo paJcuttarai, pancuttarittA, jeNeva siddhAyayaNe teNeva pahArettha gamaNAe ||suu0 91 // chAyA-tataH khalu sa sUryAbho devaH kezAlaGkAreNa mAlyAlaGkAreNa AbharaNAlaGkAreNa banAlaGkAreNa caturvidhena alaGkAreNa alaGkRtavibhUSitaH sana pratipUrNAlaGkAraH siMhAsanAta abhyuttiSThati, abhyutthAya alaMkArasabhAyAH 'taeNa se mariyAbhe deve kesAlaMkAreNa" ityAdi / sUtrArtha-(taena) isake bAda vaha sUryAbhadeva (kemAlaMkAreNaM, mallAlaM kAreNaM, AmaraNAla'kAreNaM, vatthAlaMkAreNaM, cauvvi heNaM alaMkAreNaM alakiyavibhUsie samANe paDipuNNAla'kAre sIhAsaNAoM anbhu hei) kezoM ko prasAdhana karanevAle alaMkAra se, puSpamAlAdirUpa mAlyAla'kAra se, hArAdirUpa AbharaNAlaMkAra se, evaM devadRSyAdirUpa vastrAlaMkAra se isa prakAra ke cAra taraha ke alaGkAroM se atizaya vibhUSita huA, pratipUrNAlaMkAravAlA huAsamasta alaMkAroMko jisane yathAsthAna acchI taraha se pahira rakkhA hai aisA 'taeNaM se muriyAbhe deve kesAlaMkAreNaM' ityAdi / sUtrArtha -(taeNa) tyA2 pachI te suyAlaya (kesAlaMkAreNaM, mallAlaMkAreNaM, AbharaNAlaMkAreNaM, vatthAlaMkAreNaM, caubiheNaM alaM kiyavibhUsie samANe paDi. pugNAlaMkAre sIhAsaNAo abhui) vANAne mata 42nA21 2marAthI puSpamALAdirUpa mAlyAla kArethI, hArAdirUpa AbharaNAlaMkArethI ane devadUSyAdirUpa vastrAlaMkAthI A pramANe cAra prakAranA alaMkArethI atizaya vibhUSita thaye, pratipUrNa laMkAravALo thaye eTale ke samasta alaMkArane jeNe yathAsthAna dhAraNa karyA che e -
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ yodhinI TIkA sU. 91 sUryAbhadevasya alaGkAradhAraNAdivarNanam paurastyena dvAreNa pratiniSkAmani, pratiniSkasya yatraiva vyavasAyasabhA tantra upAgacchati, vyavasAyasamA anupradakSiNIkurvan anupadakSiNIkurvan paurastyena dvAreNa anupravizati, yava siMhAsana yAvat sanniSaNNaH / tataH khalu tasya sUryAbhasya devasya sAmAnikapariSadupapannakA devA pustakaratnam upanayanti / tataH khalu sa sUryAbho devaH pustakaratna gRhAti, gRhItvA pustakarana muJcati, muktavA pustakaratna vighaTathati, vighaTayya. pustakaratna bAcayani, vAcayitvA hA, siMhAsana se UThA (abbhuhitA-alaMkAriyasabhAo purathimilleNa dAreNa) UThakara vaha alakArikasabhA se usake pUrva digvI daravAje se hokara (paDinikkhamai) bAhara nikalA (paDinivamittA-jeNeva vavasAya. sabhA teNeva uvAgacchai) bAhara nikalakara phira ka jahAM vyaramAyasabhA thI vahAM para AyA (vavasAyasameM aNupayAhiNo karemANe 2 purathimillaNe dAreNa aNupavisai) vahAM Akara usane vyavasAyasabhA (kAryasabhA kI) bAra2 pradakSiNA kI, phira vaha usameM usake pUrva digvartI dvAra se hokara praviSTa huA (jeNeva sIhAsaNe va sannisaNNe) so jahAM para siMhAsana rakhA huA thA usa para pUrva dizA kI ora mu~ha karake baiTha gayA. (taeNa tasla sariyAbhasma devassa sAmANiyaparisovavannagA devA posthayara yaNaM uraNe ti) isa ke bAda usa sUryAbhadeva ke sAmAnika pariSadoM meM utpanna hue devoMne usa ke samakSa pustakaratna ko upasthita kiyA. (taeNa se bhUriyAbhe deve potthayArayaNa giNhaDa, gihittA pottha yarayaNa suyai, muittA potthayarayaNa vihADeha, vihADittA thayo. mane tyA25chI siDAsana 52thI aso thayo. (anmuhitA alaMkAriyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM) le thane te 24 samAnA te pUrNa dizA ta25nA dvArathI thAna. (paDinikvamai) mahA2 nIjyo. (paDinikkhamittA jeNeva navasAya. saMbhA teNeva uvAgacchai) mahA2 nIjIne pachI te yA vyavasAya sanA hutI tyo gayo. (vavasAyasameM aNupayAhiNo karemANe 2 purathimilleNaM dAreNaM aNupavisaha) tyAMne teNe vyavasAya samAnI vA vA2 prakSiA 4 mana, tyAra pachItamA pUrva ta23nA dvArathI praviSTa thayo. (jeNeva sIhAsaNe jAva sannisaNNe) bhane yo siMhAsana tu.tyAM par3AyAna pUrva dizA ta25 bhupa zana mesI gayo. (taeNaM tassa sariyAbhassa devassa sAmANiya parisovarannaga devA potthayarayaNaM uvaNeti) tyA2pachI te sUryAmavinA sAmAni paripAmA yetA vAya tanI sAme pusta4 2upasthita yu. (ta eNaM sUriyA deve pottharayaNaM giNhaha, giNhittA potthayararaNaM suyaTa muittA potyayasyaNaM vihADei vihADittA
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre dhArgika vyavasAya vyavamyati, vyavasAya pustakaratna pratinikSipati, siMhAsanAt abhyuttiSThati, abhyutthAya vyavasAyamabhAyAH paurastyena dvAreNa pratiniSkAmya atreva nandApuSkaraNI tatra upAgacchati, upAgatya nandApuSkariNI pAraratvena toraNena trisopAnapratirUpakeNa pratyavarohati, pratyavAhya hastapAda prakSAlayati, pakSAlya AcAntaH cokSaH paramazucibhUtaH eka mahAnta potthazAyaNa bApar3a, vApattA dhammiyaM balAyababalai) upasthita kI gaI usa pu takaratna ko umna maryA bhadevane uThA liyA aura uThAkara use kholA, gbolakara phira usane usa pustakaratna ko vAMcA, vAMcakara dharmasaMbaMdhI tacca kA nizcaya kiyA (bavasittA potyayagyaNa paDi nirakhamai) dharma saMbaMdhI tattva kA nizcaya karake phira umane usa pustakaratna ko yathAsthAna rakha diyA. (siMhAmaNAbho abhui) phira vaha adhiSThita siMhAsana se uThA. (anuhitA babaramAyasabhAo purathimilleNa dAreNa eDinika vamai, paDinikagnamittA jeNeva naMdApurAvariNI teNeva uvAgacchaDa) uThakara vyavasAyasabhA ke pUrva dvAra se hokara byAhara nikalA aura nigalakara jahAM nadApuSkariNI thI vahAM para AyA (uvAgacchittA nadA pukrava riNi purathimillaMNa toraNeNa tisovANapaDihavaraNa paccomahaha) vahAM Akara vaha nandA puSkariNI ke pUrva ke toraNa se-bahira se-usake pAsa Akara phira zreSTha trisopAnapaMkti se hokara usa nandApuSkariNI meM praviSTa huA (paccoruhittA hatthapAya pazkhAlei) vahAM pAtyayasyaNaM vAeDa, vaetA dhammiyaM banAyaM vayamai) te pusta 2nane suuyaandeve hAthamAM lIdhuM ane tyAra pachI tene khelyuM ane te purataka rananuM vAMcana karyuM. vAMcIna te yama saghi tatpanA nizcaya yo. (vavamittA potthayarayaNaM paDinizAna paDa) A4 tamanA nizcaya zana pachI taNe purataratnane yathAsthAna bhUTI vI (siMhAsaNAo abhuTeDa) tyA2pachI te pAtAnA siMhAsana pazthI,alI thaye:. (abhuTTittA bacamAyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM paDinivakhamai, paDinikamvamittA jeNeca naMdA puravariNI teNeva uvAgacchai) ameo thane ta vyavasAyasabhAnA pUrvakArathI thaIne bahAra nIkaLe ane nIkaLIne jyAM naMdA puSkariNI Data tyo gayo. (uvAgacchittA naMdApukkhaNi purathimilleNaM toraNeNaM timImANapauivaeNa paccorUdai) tyA 4 te naarinniin| pUrva taashuthI bahirtArathI-tenI pAse pahoMce ane pachI te zreSTha tripAna paMkita thaIne te nahA muzimA praviSTa thI. (paccokhahittA hatthapAya pakkhAlei) tyA tarI
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ 623 subodhinI TokA. sU. 91 sU ,bhidevasya alaGkAradhAraNAdivarNanam zveta rajatamaya vamala mAlalapUrNa mattagajamukhAkRtikumbha sammAna bhRGgAraM pragRhNAti, pragRhya yAni tatra utpalAni yAvat zata mahalapatrANi tAni gRhNAti. gRhItvA nandAyAH puSkariNItaH matyuttarati, pratyuttIya yatraiva sidvA. yatana tatraiva prAdhArayad gamanAya / / sU0 91 // TIkA---'taeNa se' ityAdi tataHkhala sasUryAbho devaH kezAlajhAreNakezaprasAdhanarUpeNa, alaGkAreNa, mAlyAlaGkAreNa-puSpamAlAdirUpeNa alaGkAreNa, AbharaNAlaGkAreNa hArAdirUpeNAlaGkAreNa vastrAlaGkAreNa devaduSyayugalarUpeNa ausane apane hAthoM evaM caraNoM ko dhoyA~ (pakhAlittA prAya te cokarave paramasuibhUe ega maha se ya rayayAmayaM vimala malilapuNNa mattagayanuhAgiikubha samANaM bhiMgAra paDigiNhai) karacaraNa dhokara umane Acamana kriyA-Acamana karake vaha zuddha huA, isa taraha paramazuci bhUta hue usane eka vizAla, rajata kI banI huI vimala, nirmalajala se bharI huI dalI jhArI ko jo ki mattagajarAja ke mukha kI AkRti ke samAna thI uThAyA-arthAt usameM se bharA (pagimihattA jAI tattha uppalAIjAva sa yasahassapalAI tAI givhai. gihittA nadAo pukravariNIyo paccuttarai, pacculAritA jeNeca siddhAyaraNe teNe va pahAretya gamaNAe) jhArI ko bharakara phira usane jitane bhI vahAM utpalakamala the yAvat zatasahasradalavAle kamala the una sabako vahAM se liyA, lekara yaha usa nandApuSkariNI se bAhara nikalakara phira usane usma aura jAne kA nizcaya kiyA ki jila aura siddhAyatana shaa| TIkArtha-isakA isI mUla artha ke anurUpa hai| sU. 91 // pAtAnA hAya 5 // pAyA. (pakkhAlittA AyaMte cokkhe paramasaibhae egaM maha seya rayayAmaya vimala salilapuNNa mattagayanuhAgi kubhamamANa bhiMgAra paDigiNDaI) 24 ghane to mAyamAna yumA yamanIne te zuddha thayo. yA pramANe parama zucibhUta thayelA teNe eka vizALa caMdInI banelI vimaLa, nirmaLa pANIthI bharelI mevI ArI bhattAnA bhuganI pati vA tI-pAthI marI. (pagi NhittA jAI tattha uSpalAi jAva sayasahassapattAi nAi giNhAi, nihittA nadAo pukkhariNIbhI paccuttarai paccuttarittA jeNetra nidrAyayaNe teNeva 'pahorarettha gamaNAe) Azene pAthI marIne pachI teNe tyAM rekhai Bruai-manA hatAM-cAvat zatasahastradalavALA kamaLe hatA te badhAne tyAMthI lIdhAM ane laIne te -naMdA puSkariNI bahAra nIkaLe. bahAra nIkaLIne pachI teNe sihAsana tarapha javAno nizcaya karyo. A sUtrane TIkArtha mUlArtha pramANe ja che. . 9aaaa
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyamutre laGkArega--ityeva vidhena-caturvidhena-catuSprakAreNa alaGkAreNa alakanavibhUpitaHatibhUSitaH lan pratipUrNAlahakAra paridhRtasakalAlaGkAro bhUtvA siMhAsa nAt abhyuniSThati=abhyusthito bhavati, abhyutthAya alaGkakArasabhAyAH paurastyena pUrvadikasthitena dvAreNa pratiniSkrAmatibahiryAti, pratiniSkramya yatraiva vya. vasAyasabhA-tatvAdinizcAyikA sabhA tane upAgacchati. upAgatya vyavasAya. sabhAma anupradakSiNIkurvana anupradakSiNIkurvana paurastyena dvAreNa tAm anumavizati anupravizya yatraiva siMhAsana yAvat-yAvatpadena-'tatraya upAgacchati, upAganya siMhAsanavaragataH paurastyAbhimukha" iti saMgRhyate, etAdRzAsan sannipaNa:% samupaviSTaH tataH khalu tamya sUryAbhasya devasya sAmAnika pariSadupapannakA devAstatsa. nnidhau pustakaratnam upanayanti upasthApayanti / tataH khalu sa sUryAbhoM devaH pustaka ratnaM gRhNAti, gRhItvA pustakaratna muJcati uttame pustakarakSaNIye sthAne sthApayati, muktatA pustakaratnaM vighATayati-uddhATayati, vighATaya-udghATaya pustakaratna vAcayati paThati, vAcayitvA dhArmika-dharma sambandhi vyavasAyaM-tattva nizcayaM vyavaspati-karoti, vyavasAyaM kRtvA pustakaratnaM pratinikSipatiyathAsthAna sthApayati, pratinikSipya siMhAsanAt akyuttiSThati, abhyutthAya vyavasAyasabhAyAH vyavasAyasabhAbhavanAta paurastyena dvAreNa pratiniSkramya yatraiva nandApuSkarigo tatraiva upAgacchati, upAgatya nandApuSkariNI paurastyena toraNena-nandAyAH puSkariNyAH pUrva disthitena yahiAreNa nandA puSkariNI samIpe samAgatya tripopAnapranirUpakeNa nandApuSkariNI pratyavarohati-pravi zati, pratya barahatha hastapAdahastau pAdau ca prakSAlayati jalena parizodhayati, prakSAlya AcAntaH kRtAcamanaH cokSA-zuddhaH, paramazacibhUtazca san eka mahAnta vizAla zveta-zvetavarNa rajatamaya vimala' salilapUrNa jalabhRta mattagaja .mukhAkRtikumbhasamAna-mattomadavihvalo yo gajastasya yanmukha, tasya Akra tiritra AkRtiya sya tAdRzo yaH kumbhastatsamAna tatsadRza bhRGgAra ='jhArI' iti bhASAprasiddha pAtraM pragRti, pragRhaya yAni tatranandAyAM puSkariNyAM utpalAni yAvat zatasahasrapatrANi-utpalAdi zatapatrasahasrapatrAntAni kamalAni bhavanti tAni gRhNAti, gRhItvA nandAyAH puSkariNItaH pratyuttarati=nissarati pratyuttIya ,yatreca siddhAyatanata va mAdhArayat=nizcayamakaroda gamanAya gntumitiaamuu.91| malap--taeNaM taM sUriyAbhaM devaM cattAri ya sAmANiyasAhassIo jAva solasa AyarakkhadevasAhassIo anne ya bahave sUriyAbha
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 92 sUryAbhadevasya kAryakrama vimANavAsiNo devAya devIo ya - appegaiyA devA uppalahatthagayA jAva sayasahasrapattahatthagayA sUriyAmaM devaM piTuo piTUo samuNagacchati / tae NaM taM sUriyAbhaM devaM bahave sAbhiogiyA devA ya devIo ya appegaiyA kalasahatthagayA jAva appegaiyA dhUvaka hucchrayahatthagayA haTTatuTTa jAva sUriyAbha devaM piTuora samaNugacchati / tae naM se sUriyA deva cauhi sAmANiyasAhassIhi jAva annehi ya bahUhi ya sUriyAbhavimANavAsIhi devehiya devIhi ya saddhi saMpari bur3e savvI jAva NAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe jeNeva devacchaMdae jeNeva jiNapaDimAo teNeva uvAgacchaha, uvAgacchittA jiNapaDimArga Aloya paNAmaM karei, karitA lomahatthaga ginhai, gihitA jiNaparimANaM lomahattha eNaM pamajai, sajittA jiNapaDimAo surabhiNA gadhodaNaM pahANe, vhANittA surabhikAsAi eNaM vattheNaM gAyAI lUhei, luhitA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNuliMpai, aNulipittA jipa DimANaM ahayAI devadUtajupalAI niyasei, niyaMsittA pupphAhaNaM mallAruNaM gaMdhArahaNaM cuSNAruNaM vannAruNaM vatthAhaNaM AbharaNAruhaNa karei, karitA Asatosa viulavabagghAriyamahRdAmakalAva kare, karitA kayaggahaga hiyakarayalapa-bhaTU vipyasuNaM dasavaNepa kusume mukkapuSpha pujavayArako layaM karer3a, karitA jiNa DimANaM purao acche hi sahehi rayayAmayehi accharasAta dulehiM aTTaTTu ma gale ali hai, tajahA- sotthiya jAva dappaNaM / tayAnaMtara caNaM caMdappasavairaveruliya vimalada Da ka caNamaNirayaNabhatticittaM kAlAgurupavarakuda - rukkaturakadhRvamaghamagha'tagaM ghuttamANuviddhaM ca dhRvavahiM viNimsuyata veru *** 625 3
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ garapogamatre liyamaya kacchaya paggAhaya payatteNaM dhUvaM dAUNa jiNavarANaM aH savisuddhagathajuttehi atthajuttehiM apuNagatehiM mahAvilehi sathuNai, saMthuNitA sattaTu payAI paccosakai, paccosavittA vAma jANu aMcei, aMcitA dAhiNaM jAra dharaNitalaMsi nihahu tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivADei, nivADilA isiM pANamai,paccuNNAMmattA karayala pariggahiya sirasAvatta matthae aMjali kaTu evaM vayAsI ||suu0 92 // chAyA-tarAHkhalu taM sUryAbha deva catazca mAmAnikamAiyo yovat poDaza AtmarakSa devasAhasyaH anye ca bahavaH mUryAbhavimAnavAsino devAzca devazca apyekake devA utpalahastagatA yAvat zatasahasrapatra hastagatAH maryAbha deva pRSThataH pRSThataH samanugacchanti / tataH khalu ta sUryAbha deva 'taeNaM ta stUriyAbhaM devaM' ityAdi / ___ mantrArtha-(taeNaM) isake bAda (na mariyAbhaM devaM) usa mUryAbhadeva ke (piThora lamaNugacchati) pIche 2 cle| kauna cale 1 isake liye kahA gayA hai ki-(cattAriya sAmANiyasAhaspIo, jAtra solasaAyarakkha devasAha. slIo) cAra hajAra sAmAnika deva, yAvat solaha hajAra AtmarakSaka deva tathA-(anne ya vaha mRriyAbhavimANavAsiNo devA ya devIo ya) anya aura vahata se usa sUryAbhavimAna ke rahanevAle deva aura deviyAM. inameM (appe. gaiyA devA upalahAthagayA, jAva sayasahastpattahatthagayA) kitaneka utpala haiM hAthoM meM jinhoM ke aise the. aura yArata bitaneka deva aise the ki jinhoMne hAthoM meM zatasahasradalavAle kamala le rahe the. isa prakAra se ye _ 'laeNa ta sariyAma deva" ityaadi| . sutrArtha-(taeNa) tyAre pachI (ta sariyAma deva) te sulivanI (piTThao 2 samaNugacchati) pA7 pAcha ghal a yAdayA. te e tA? yenA bhATe mahI spaSTI329 42pAmA mA cha 3 (cattAriya sAmANiyasAhassIo. jAva solasa AyarakkhadevasAhassIo ) 12 sAbhAni / yAvat soga 12 mAtmarakSa heve| tathA (anne ya yahave: muriyAbhavimANavAmiNo devA ya devIoya) bhI pay i te sUryAbhavanA vimAnamA 2nAzaM vivImA hatai. mAbhAMthI -(appegaivA devA uppalahatyagayA, jAca sayasahassapattahatthagayA) keTalAkanA hAthamAM utpale hatAM ane yAvatu keTalAka de evA paNa hatA ke temanA
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhinI TIkA mU. 12 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanama yahava AbhiyogikA devAzca devyazca adhyekake klshhstaag| yAvat apye. kake dhUpahu~cchukahastagatA hRSTatuSTa yAvada sUryAbha deva pRSTataH pRSThanaH lama gacchanti / tataHbala ma maryAbho devaH catasRbhiH sAmAnikazAhastrIbhiH yAvat anyaizca sUryAbhavimAnavAsibhi bahubhideM vaizca devIbhizca lAI samparitaH sarvA yAvara nAditaraveNa yatraitra siddhAyatana tatraiva devacchandako sava (riyA devaM piTThao 2 samaNugacchati) usa mUbhideva ke pIche 2 'cale (taraNa taM sariyAbha devaM bahave. Abhiyo ra A denA ya devIo ya appegaiyA kalasahasthagayA jAca appegaiyA dhUbara DucchuyahasthagayA-hahatuTTha jAva bhUriyAbhaM devaM himo samagugacchati) isake bAda umA sUryAbhadeva ke pIche2 aneka aura bhI Abhiyogika deva aura devIyAM calIM-inameM kitaneka devadeviyAM aisI thI ki jinake hAthoM meM kalaza the aura thAnat kitaneka devadeviyAM aisI thI ki jo dhUpakATunachukoM ko apane hAthoM meM liye huI thI. ye saba hRSTa. evaM tuSTa cittavAle the prItiyUla manAle the. parama saumasthita the aura harSa ke vaza se jinakA hRdaya uchala rahA hai aise the. (taeNaM se sariyAne deve cauhi lAmANiyasAhassIhi jAva agnehi ya mhUhi tha sUriyA bhavimANakAlIhiM devehiM ya devI hiM ya saddhiM sapari buDe sAbie jAna NAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe. jeNeca devacchedae, jeNeba jiNapaDimAo DAyamA zatasahasA bhaga tA. yA pramANe teyo sa (riyAma deva piDaora dasa maNugacchali) sRsivanI pA71 pA77yAvyA. (eNataM sUrabAbha devaM vahave aAbhiyogiA devA ya devIo ya appezadayA isahatthagayA jAya arapegAyA dhUvakakucchayahatthagayA-hatu jAva sUdhAma de piTo samaNu. gacchati) tyApachI ta somavanI pA pAcha bhane mI pay ji maanicegika deva ane devIo cAlavA lAgyAM. AmAM keTalAMka devadeva e evAM paNa hatAM ke jemanAM hAthamAM kaLazo hatAM ane yAvata keTalAka devadevIo evA paNa hatAM ke jeo pitAnA hAthamAM dhUpa karuchukene laIne cAlI rahyAM hatAM. e sarve has ane tuSTa cittavALA hatAM. prItiyukta manavALA hatAM. paramasImasthita hatAM ane jAti24thI mana yo ta tha 2i cha. meai Cai. (taeNa se riyAye / deve caahiM sAmANiya sAhasIhi jAva annehi ya bahahiM ya mUriyAmadhimANapAsIhiM dehi ya debihiya saddhi saparibuDe sabidae jANAipara veNa jeNeva siddhAyayaNe, jeNeva devacchadae, jeNeka jiNapaDimAo teNeva uvAgacchai)
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasUtre 628 yatraiva jinamanimAstatraiva upAgacchati, upAgatya jinapratimAnAmAloke maNAma karoti, kRtvA lohastakaM gRhNAti gRhItvA jinapratimAnAM lomahasta kena pramArjayati, mamAjya jinapratinAH surabhiNA gandhodakena snapayati, snapayitvA surabhigandhakapAyiNa vastre gAtrANi rukSayati, kSayitvA marasena gozI candanena gAtrANi anulimpati anulipya jinamatimAnAe anutAni devaduSyayugalAni nivAsayati, nivAsya puSpArohaNa mAlyArohaNaM gandhArohaNaM teNeva uvAgaccha isa taraha ke sUryAbhadeva, cAra hajAra sAmAnika devoM se yAvat anya aura bahuta se sUryAbhavimAnavAsI devoM aura deviyoM se ghirA huA hokara apanI samastaRddhi ke anusAra yAvat cAjoM kI tujhula dhvani pUrvaka jahAM vaha siddhAyatana thA jahAM devacchaka thA aura usameM bhI jahAM sopAnapatimAe~ thIM vahAM para gayA (uvAgacchitA jigapaDimA Alopa paNAmaM kare, karitA lomahatthaga giors, giNhittA jiNapaDimANa lomahattharaNa' majjai) vahA~ jAkara usane jinapratimAoM ko dekhate hI praNAma kiyA praNAma karake phira usane lomamayI pramArjanI hAtha meM lI aura usase jinapatimAoM ko pramArjita kiyA. ( pamajjittA niNapaDimA surabhiNA gaMdhodapUrNa hAei, vhAittA surabhikAsAieNa vatthe gAyA lahei) pramArjita karake phira usase una jinapratimAoM ko surabhigandhodaka se snAna karAyA. snAna karAkara phira usane surabhi, evaM kAyadravya se parikarmita aise aGgamonna-vastra se una jinapratimAoM ke zarIra ko poMchA (luhitA saraseNaM gosIsacaMdageNaM mAyA aNulipa, aNukiMpitA jiNaparimANaM ahayAI devadusa 1 A pramANe te sRryAbhadeva cAra hajAra sAmAnika devethI yAvat khIjA--paNa ghaNAM sUkSmabhavamAnavAsI devA ane devIethI pariveSTita thaIne peAtAnI samasta Rddhi mujaba cAvatA vAjAnI tuculadhvanipUrvaka jyAM te siddhAyatana hatu, jayAM devaccha Mda ane tebhAM pazu nayAM trisopAnapratimAoM hutI. tyAM gaye. (udyAgacchitA jiNapaDimANa Alo paNAmaM karei, karitA lomahatyayaM giDa, gihiMttA jiNapaDi mAgaM lomahasthapurNa pamajjai) tyAMne tethe bina pratibhAnitAM prazubha ryA. praNAma karIne pachI teNe leAmamathI pramAnI (sAvaraNI) hAthamAM lIdhI ane tenA paDe trinapratibhAgonu: Ayu. ( majjitA jiNapaDimAo surabhiNA gaMdhoda vhADa, hANitA surabhikAsAieNa vattheNaM gAyA lUher3a) prabhAti karIne pachI teNe te jinapratimA enuM suraliMga dhAdakathI abhisi Mcana karyuM. abhisicana kara'ne teNe surabhi, ane kaSAya dravyathI parikarmita evA agapreAMchana vasathI vinapratibhAgone ghUMchI ( hittA saraseNaM gososaca daNeNaM gAyAI aNu
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 628 rAjanIyasUtre yacaiva jina patimAstatraiva upAgacchati, upAgatya jinamanimAnAmAloke maNAma karoti, kRtvA lokaM gRhNAti gRhItvA jinapratimAnAM lomahastana pramArjayati, mamAya jinapratinAH surabhiNA gandhodakena snapayati, snapayitvA surabhigandhakaSAyikeNa vastreNa gAtrANi rukSayati, kSayitvA marasena gozIpa candanena gAtrANi anulimpati, anulipya jinamanimAnAm ahatAni devaduNyayugalAni nivAsayati, nivAsya puSpArohaNaM mAlyArohaNaM gandhArohaNaM teNeva uvAgaccha) isa taraha vaha sUryAbhadeva cAra hajAra sAmAnika devoM se yAvat anya aura bahuta se sUryAbhavimAnavAsI devoM aura deviyoM se ghirA huA hokara apanI samastaRddhi ke anusAra yAvat bAjoM kI tusula dhvani pUrvaka jahAM vaha siddhAyatana thA jahAM devaka thA aura usameM bhI jahAM vipatimAe~ thIM vahAM para gayA (uvAgacchittA jigapaDimA Ae praNAmaM kare, karitA lomahatthaga giSTai, giNhittA jiNapaDimA lomahasthapaNa' pamajjai) vahAM jAkara usane jinapratimAoM ko dekhate hI praNAma kiyA praNAma karake phira usane lomamayI pramArjanI hAtha meM lI aura usase jinapatimAoM ko pramArjita kiyA. (parmAjjattA niNapaDimA surabhiNA gaMdhodapaNaM nhAI, hAitA murabhikAsAieNa batthega gAgAI lahei) pramArjita karake phira usase una jinarmAtimAoM ko surabhigandhodaka se snAna karAyA. snAna karAkara phira usane surabhi, evaM kapAdravya se parikarmita aise amolana se na jinapratimAoM ke zarIra ko poMchA (lahittA saraseNaMgosIsacaMda jAgAI aNulipa, aNurlipitA jiNaparimANaM ahavAI devadusa A pramANe te sUryAbhadeva cAra hajAra sAmAnika devAthI yAvat khIjA--paNa ghaNAM sUkSmabhavamAnavAsI devA ane devIothI pariveSTita thaine peAtAnI samasta Rddhi mujaba cAvata vAjAnI tumuladhvanipUrvaka jayAM te siddhAyatana hatuM, jayAM devaR Mdaka ane tebhAM pazu vyAM trisopAnapratimAo hutI. tyAM gayI. ( uvAgacchitA jiNapaDimANa Alo paNAmaM kaMrei, karitA lomahatyayaM giDa, givhittA jiNapaDi mAgaM lomahastha majjai) tyAMne tethe dina pratibhAgI netAM na' azubha ryA. praNAma karIne pachI teNe leAmamayI pramAnI (sAvaraNI) hAthamAM lIdhI ane tenA vaDe ninapratibhAo: ani yu.' (majjittA jiNapaDimAo surabhiNA dahADa, hANittA surabhikAsAieNa vattheNaM gAyAr3a lUheDa) prabhAti karIne pachI teNe te jinapratimAonuM surabhiga dhAkathI, abhisicana karyuM. abhisicana karIne teNe surabhi, ane kaSAya dravyathI parikarmita evA agapreAMchana vastrathI te vinayatibhAgone jhUThI ( luhitA saraseNaM gososacadaNeNaM gAyAI aNu
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA su. 92 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam 629 , -vAsa cUrNArohaNaM vargArohaNaM cAgehaNam AbharaNArohaNaM karoti kRtvA AsaktAvasaktavipulavRttapatra sthita mAlyadAmakalApa kameti kRtyA kacagrahagRhInakaratalamabhraSTacipamuktena dazArddhavarNena kumumena muktapuSpavanopacArakalita karoti kRtvA jinapratimAnAM purataH acche rajatamaH acchAsAvandulai: aSTASTa maGgalAni Alikhati, tadyathA-khagtikaM yAvad darpaNam / tadanantara ca juyalAI niyaMsei) pochakara sarasa gAzIpacandana se unake zarIra ko carcita kiyA. carcita karake phira usane usa nipatimAoM ko amvaNDita aise devayugala ko pahirAyA. (neyabhittA pupphAruNa mallAruNa gavAruNa cuNAruNAruNaM vatpAkhahAM AmaraNAruNaM kare3) pahirA karake phira usane una para pula caDhAye. mAlAe~ caDhAI, gaMdha car3hAyA. cUrNa' - kSepa caDhAyA, tra caDhAye, evaM AbharaNa caDhAye. (kavitA] Amosana vilagvAriyamaladAmakalApa kares) yaha saba karake phira usane Upara se nIcetaka laTakate hue evaM gola aise lambe mAlyadAmakalApa ko -mAlAoM ke samUha ko una jinamatimAoM ke samakSa kiyA (karitA kayaragaha gahiya karapavimukreNa dasaNeNa kusuNa mukapuppha u jovayArakaliya karei) car3hA karake kezoM ko grahaNa karane kI taraha gRhIta hue, tathA karatala se chUTakara vikIrNa (vizva) hue aise paMcavarNa ke kusumoM se agrathita puSpoM ke samUha se ta upacAra se yukta karate jaise banA vaise usa sthAna ko kiyA. (karitA jinaparimANa' purao acchehiM, sapNehiM racayAmayehiM accha ramAta duLehi agale Alii) isa prakAra karake phira usane una ji. liMpas, aNulipittA piDimA AimAI devasajuyalAI niyaMsei ) sUhIne sarasa gADI caMdananI ne pratimAene carcita karI. rcita karIne pachI teNe te pratibhAgAne maMDita devadRzya yugasa paDerAvyAM ( niyaMsittA puSkAruNaM gaMdhAcugANaM mannAruhaNaM, vatthAmahaNaM, AbharaNAruhaNaM karei) paDerAvIne pachI tethe pratibhAo para cuppo yadAvyAM, bhASAo caDerAvI, gaMdha yUrza, varSA - vAsakSetra vaso ane AbharaNo arpita karyAM. ( karitA Asatosa ttanigdhA riyamalladAmakalApa karei ) A madhu catAvane pachI tethe uparathI nIce sudhI laTakatA, gALa ane lAMbe mAlkadAmakalApa-mALAonA samUha te pratimAone paherAvyA. (karinA kayagAhagahiyarayala bhaviSamukkeNaM dadravaNeNaM kusumeNaM mukka puSpu jovayArakaliya kareI) tyAscchI zagraDa uravAnI prema zraddhAlu urAyaikSAM hAthamAMthI chUTIne vikI thayelAM evAM pAMcanAM puSpothI arthAthata puSpasamUhAthIte sthAnane suzoSita muM (karitA jinapaDimANaM purao acche sahehi, rayayAmayehi, accharasAtaM dulehi amaMgale Alihai) yApramANe urIne tethe 1
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznAyasa khalu candra mamAna vaiyavimaladaNDa kAJcanamagiratna praticitra kAlAgurupavarakundarukaturukadhUmaprasaradgandhottamAnuviddhAM ca dhUpati vinirmuJcanna caTTaryamayaM kaTunchu ; pragRhya prayannena pUrA datvA jina parebhyaH aAzanapizu dvagranthayuktaH artha yuktaiH apunaruktaH / saMstAMti, sastunya saptASTapani pratya. bAkate. pratyayazya nAma jAna pani / kRSTvA dakSiNaM jAnu dhANitale pratimAoM ke samakSa zubhra, cikana. ra jalamaya, aise zuddhatA meM utpanna hue tanduloM se ATha ATha svastikAdika maMgalako liMgvA (ta jahAsosthiya jAva dappaNa) ve maMgalaka isa prakAra se haiM-svastika yAvat darpaNa. (tayANaMtara ca NaM caMdappabhavaizderuliyavimala Da, kavaNamaNirayANabhatti cittaM, kAlAgurupavarakudakatujhakadhuvamaghamaghataga dhuttamAviddhaM ca dhUvaSTi viNimmuyaMta veruliyamaya kaTucchuyaM paDiggahina payatteNaM prapadAU1) isake vAda candrapatra-candrakAntamaNi banna aura vaiDUryamaNi nathA ratna, ina se nirmita hai nirmala daNDa jisakA tathA kAMcana kI evaM maNiyoM aura patnI kI viziSTa racanA se vividharUpasaMpanna, kAlAgurU, pravarakundaruka aura tumaka tathA dhUpa ina kI phailatI huI gaMdha se yukta evaM dhUpayanikA ko choDate hue aise veDryamaya dhUpakaDacchuka ko acchI taraha se le karake prayatnAki jinabaroM ke samakSa usane dhUpa dI arthAta dhUpa jalAI-dhUpa jalAkara (jijANaM aTThasayavisuddhagayajurohi atyajuttehi apuNahattehi mahAvinAhi zuNaDa) phira usane jinavaroM kI 108 vizuddha--kAvyadoparahita, zlokoka, Arya se . artha saMpanna, apunarukta-pularuktidoga se rahita evaM daNDakAdinA mahAttathAle te jinapratimAonI sAme zubhra, cIkaNa, rajatamaya, zuddha bhUmimAM utpanna thayelA ghthI mA3 18 vasti maga nAvyA. (na jahA sAthiya jAya dappaNaM) ne mI ! prabhA-yAta yAvata e. (nayAgaMtaraM ca NaM cappabhakaharaveruliyavimalAiMDa vAgamaNirayagabhatticittaM. kAlAgujhA huMdakka turuSaka dhuvamaghamapaMtaga dhuttamANuviddhaca dhuvavahi vimiyata valiyamaya kaDunchuya paDiggahiyaH payatteNaM dhuvadAUNa) tyA250I yandraprasa-sinuteace, vaiDUrya bhane nathI jenI nirmaLa dAMDI banelI che, kAMcana, maNi ane ratnonI viziSTa racanAthI je. saMpana che, kAlAguru, pravara, kuMTuruSka turka ane dhUpanI sugaMdhI jemAMthI prasarI rahI che evA viDUryamaya dhUpakaDukSukane-dhUpadAnIne-sarasarIte laIne prayatnapUrvaka teNe jina-. parI : sAme 55 4. (jiNArANaM aTThasayavimuddhagayajuttA, atthajunahi, apuNastahi, mahAvitahi saMthuNaI) pachI tere navanI 108 vizuddha vyopahita, karUpa thathI cuMkata, apUrva arthasaMpanna, apunarukata-punarukitadoSa rahita, ane .
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyodhinA kA su. 90 sUryabhidevasya kAryakramavarNanam 631 nihatya tritvamRddhani gharaNitale nipAtayati nipAtya ISat pratyunnaH mayati, matyugnamayya karatalaparigRhIta' zira Avartta matake aJjaliM kRtvA evam avAdAt // mu0 92 // laha TIkA -- 'taraNa" ityAdi / tataH= tadanu khalu taM sUrya deva catasrazca sAmAnikasAhasrayaH= catussahasramakhyakAH sAmAnikadevAH, yAvata - yAvatpadena - ' catasraH agrama ugaH saparivArAH, tisraH pariSadaH sapta anikAdhipatayaH iti saMgrAhyam, tathA-ghoDaza AtmarakSasAharUyaH = ghoDazasahasrasaMkhyakAH AtmarakSakA devAH, tathA anye ca bahavaH sUryAbhavimAnavAsinI devAtha, devyaca, arameka ke== kecit devAH utpalahastagatAH yAvat - zatasahasrapatra hastagatAH zatapatra srapatrakamalahastagatAH santaH sUryAbha deva pRSThataH samanugacchanti / tataH khalu taM maryA devatra AbhiyogikA devAtha devyazca atyeka ke = kecit kalaza hastagatAH yAvata - - kecit dhUpakaTucchuka hastagatAH hRSTatuSTa = yAvata = hRSTatuSTa cintanandinAH prItimanasaH paramasaumanasthitaH harSavazavisahRdayAH sUryAbha aise stutikAvyoM se stuti kI (saMdhuNittA sattapayAi pacAsakai ) stuti karake phira vaha sAta ATha paira pIche haTA - (pacosakittA vAmaM jANu acei, acittA dAhiNa jaNu dharaNitalasi nihu~ tikkhutto muddhA dharaNitalaMsi nivADe) pIche haTakara usane vAmajAnu ko pIche liyA aura dakSiNa jAnu ko jamIna para rakkhA, isa prakAra karake phira usane tInavAra mastakako bhUmi para lagAyA - jhukAyA (nivADittA isi paccuNNa maha) jhukAkara phira thoDA use uThAyA (paccubhitA karayala parigahiyaM siramAvanaM matthae aMjali kaTTu eva vayAsI) uThAkara donoM hAthoM kI aMjali banAkara aura use zira para se ghumAkara isa prakAra kahA chaMuddizya mahAvRttavANA stutiavyothI stuti urI, (saMthuNittA satahRpayAi' paJccosakkara) stuti nepachI te sAta mAha rajasA yAhI AlyA. ( paccIsa kittA cAma jANu ace, acittA dAhiNaM jANu dharaNitalaMsa niha tikkhutto muddhANaM dharaNitalasi nivADeha) pAhI uTIne tethe DANA bUMTAne pAhI sAMdhA ane jamaNA ghUMTaNane pRthvI para mUkayo. A pramANe karIne teNe traNavAra mAthuM bhUmiprsgdd (nivADittA, isi paccuNNama i) sagADIne cchI bhAthu thoDu' upara uThAya (paccuNa mittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaDe evaM kyAsI) tyArapachI teNe banne hAtheAnI aMjali manAvI ane tene mastaka para pheravI A pramANe kahyu. :
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 gajapraznoyasUtre deva pRSThataH pRSThataH samanugacchanti / tatakhalu ma sUryAbho devaH caturbhiH sAmAnakasAhasrIbhi yAvat anyaizca bahubhizca maryAbhavimAnavAmibhirde baica devIbhizca lADU samparitaH-sa veSTita: n marvayAM yAvad NAditaraveNa-sarvadvaryA sarvazrutyA sarva valena sananAdayena sarvAdareNa sarva saMbhrameNa sarva puSpamAlyAlaGkAreNa satruTitazabdasanninAdena mahatvA dvadhA mahalyA zrutyA mahatA balena mahatA samuiyena mahatA vara Tina yamakasamakamaNAditena saMcalito yatraiva siddhAyatana tatraiva upAgacchani, upAgatya paurinyena pUrvadika sthitena dvArega siddhAyatanam anupavizati, anupravizya tatra siddhayatane yatraiva devacchandaH tatra devacchanda ke ca patrava jinapratimAstatraiva upAga cchati, upAgatya Alokadarzane satyeva jinapratimAnAM praNAmaM karoti, praNAma kRtvA lomahastakalomamayI prabhArjanI mahAti, gRhItvA tatazca-jina-- pratimAH'lomahastakena mArjayati, pramAya surabhiNA sugandhayuktena gandhoda ke na= gandhadravyamizritena pAriNA jimapratimAH snapayaMtiM. snapayitvA surabhi kApAyikeNa-murabhigandhayapAkAparikamitena ajapochalaneNa jinamatimAnA gAtrANi rUkSayati-bhochati, kSayityA saMrasena gozIpacandanena gAtrANijinaparimAnAmaGgAni anulimpati-carca yati, anulipya jinaprati mAnAm ahatAni akhaNDitAni devadadhyayugalAni nivAsayati-paridhApayati, TIkArtha-imakA bUlArtha ke jaisA hI hai-'sAveDa e jAna pAiyaraveNaM' meM jo yaha yAvatyada aAyA hai-usase yahAM 'sarvadyutyA, sarvavalena, sarvasamu. dayena, sarvAdareNa, sarvavibhUpayA, sarvasaMbhramegA, sarbapuSpamAlyAlaMkAreNa ityAdi pATha se lekara 'varacaTitayasakasamakramaNAditanaHsaMlita:' yahA~ taka kA pAThe gRhIta huA hai| accharamA' nAma zuddhabhUmikA hai| cAMDanAmaka gandhadvyAMvazeSa kA nAma ku.duruSka hai| lognAna kA nAma turuSka hai aneka prakAra ke sugandhita dravyoM ke saMyoga se dhUpa banatI hai // mU0 92 // st - sUtrana TI bhUmAtha -20 pramANe 4 cha. 'saThiyaDIe jAva pAiyaraveNaM' mAne yAvat 54 cha tethI ma. sadyutyA, sarva balena, sarvasamudayena, sarvAdareNa, sarvAvibhUpayA, :sarvasa bhrameNa, sarva puSpamAlyAla kAreNa' pore pAyI gADIne 'vara truTitayamakasamaka praNAditena navalitaH' mI sudhInA yA a yayu cha. 'accharasA' zuddha bhUbhina 4 6. yIunAma aadhdrvyvizeSane kuMTuruSka kahevAmAM Ave che. labAnane turuSNa kahe che. aneka prakAranA sugaM dhita dravyanA saMmizraNathI dhUpa taiyAra karavAmAM Ave che. sU. 9ra che
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 92 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam niyAstha puSpArohaNaM mAlyArohaNa gandhArohaNa cUrgArohaNaM varSArohaNaM vatrA rohaNam AbharaNArohagaM ca karoti / kRtvA-bhAsa jhAvamatta vipulavRttepralascitamAlyadAmakalApam-tatra AsaktaH-bhUmilagna: avanaktaH uparilagnazca vRttaHvarnulaH pralambamAna: pralambito mAlyadAmakalApo yatra tadyathA syAttathA jina. pratimAH karoti, kRtvA kacagraha gRhotakaratalapabhraSTaviSamuktena-kacagraha:kacAnAM kezAnAM grahaNaM kacagrahaH tadvad gRhota tathA-karatalAd vipramukta tyakta sat prabhraSTam= vikIga tena, 'vipramukta' zabdamyApa tvAtparanipAtaH, evaMvidhena dazAIvaNena-paJcavarNena kusumena puSpeNa muktapuSpapuJjopacArakalitamuttAnAMmutkalitAnAm-agrathitAnAM puSpANAM yaH puJjA-samUhaH, tatkRto ya upacAraH, tena phalita-yukta yathA syAttathA karoti, kRtvA jinamatimAnAM purataH agre acche-zudhaH zlakSNaiH cikaNaiH rajatamayaiH-rUpyamayaiH accharasA. tandulaiH-accharasA-zuddhabhUmiH, tatrotpannastandulaiH aSTASTamaGgalAni Ali. gvani-vinyasyati. tadyathA svastika yAvad darpaNana tadanantaraM khalu candraprabhavatra vaiDUyo vimaladaNDAm-candramabhaM vajaM vairya ca ratnAni, tanmayo vimalo-nirmalo daNDo yasyAH sA tathA tAn tathA-kAJcanamaNiratnabhakticitrAM-kAzcanasya maNInAM ratnAnAM ca yA bhaktiH racanA vizeSaH tayA citrAM-vividharUAyuktA tathA kAlAgurupavarakunduruSkaturuSkadhUpamasaradgandhottamAnuviddhAm - kAlAguru:kRSNAguruH pravarakunduruSka' cIDAbhidhAnagandhadravyavizeSaH, turuka-sillakAbhidhAnagandhadravizeSaH, dhUpa anekasugandhidravyasayogajanitaH, eteSAM yaH prasaran uttamo gandhastena anuviddhAM-yukta ci dhUpavarti dhUpavartikAM vinimuzcanta parityajanta vaiDUrya mayaMkaDucchuka pragRhya-pakarSeNa gRhItvA prayatnena-prayatnapUrvaka jinavarebhyaH kAmadevapratimAbhyo dhUpa dattvA, aSTazatavizuddhagranthayukta:aSTazatasaMkhyakA ye vizuddhAH kAvyadoSarahitA granyA:-lokaruNAstayuktAstaiH, tathA-arthayuktaiH apUrvArthayuktaiH apunaruktaH punaruktipadoparahitaiH mahArattaiHmahAnti vRttAni daNDakAdirUpANi yeSu tAni tathoktaiH stutikAvyaiH-saMstauti, saMstutya saptASTapadAna pratyavaSvakate-pazcAdgacchati, pratyavadhvaSkya vAma jAnu karSati pazcAnnayati, kRSTvA pazcAnnItvA dakSiNa jAnu dharaNitale nihatya-sthApayitvA vikRtvA vAratraya mUrdhAna-mastaka dharaNitale nipAtayati-avanamayati nipAtya avanamayya mUrdAnam Ipata pratyunnamayati-UrvIkaroti, pratyunnamayya karatalaparigRhIta' zira Avata mastake aJjaliM kRtvA evaMmyakSyamANa vacanam avAdIt uktavAn (1) // ma. 92 //
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre atha-kazcit maratuvan AdArtha sAAMsa sAgaratvamAroparyAta, yathA-iMdaM saraH sAgara iti, evaM mAtara pitaraca stubana tasmin devatvamAropayati, yathAmama mAtA pitA ca deva iti, yathA-"...mama mAyA bhaddA sanyavAhI devagurujaNaNI" itizAstramAmANyAt, tataH "Adaro na jinAtparaH" iti manami nidhAya sUryAbho devaH kAmadevapratimAyAM jinatvamAropya 'namotyuNaM' ityAdinA stauti'namotthugaM' ityAdi ___ mUlam-namo'tthuNaM arahatANaM jAva saMpattANaM, baMdai namasai, baMdittA namaMsittA jeNeva devacchaMdae jeNeva siddhAyayaNassa bahumajjha. desabhAe teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai, siddhAyayaNasta bahumajjhadesabhAgaM lomahattheNaM pamajai, divvAe dagadhArAe anbhukkhei, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitalaM maMDalagaM Alihai, kayaggahagahiya-jAva-muttapupphapuMjobayArakaliyaM karei, karetA dhUva dalayai / jeNeva siddhAyayaNassa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai, dAraceDhIo ya, sAlabhaMjiyAo ya baoNlarUbaai ya lomahatthaeNaM pamajjai, divvAe dagadhArAe abhukkhei, saraseNaM gosIsacaMdeNeNaM caccAe dalayai dalaittA puraphAruhaNa mallArahaNaM jAva AbharaNAruhaNaM karei, karittA Asattosatta0 jAva dhUvaM dalayai / jeNeva dAhiNille dAre muhamaMDave jeNeva dAhiNillassa muhamaMDavassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai, bahumajjhadesabhAgaM lomahattheNaM pamajjai, divvoe dagadhArAe abhukkhei, saraseNaM gosIsacadaNeNaM paMcaMgulitala maMDalagaM Ali. hai, kayaggahagahiya jAva dhUvaM dlyi| jeNeva dAhiNilssa muhamaMDavassa paJcasthimille dAre teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai, dAraceDIo ya, sAlabhaMjiyAo ya volarUvae ya lomahattheNaM pamajjai, divAe dagadhArAe0 sarase' gosIsacaMdaNeNaM caccae. dalai, pupphA. ruhaNaM jAva AbharaNAruhaNaM karei, Asattosatta0 kayaggahagahiya0 dhUvaM dlyi| jeNeva dAhiNilamuhamaMDavassa uttarillA khaMbhapaMtI teNeva
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA' su. 93 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam 635 uvAgacchai lomahatthagaM paromusai thaMbhe ya, sAlabhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNaM pamajai, jahA ceva paJcathimilassa.dArassa evaM dlyi| jeNeva dAhiNilassa muhamaMDavasta purathimile dAre teNeva uvAgacchai, lomahatthaga parAmusai, dAraceDIo, taM ceva savva / jeNeva dAhiNillassa muhamaMDavasta dAhiNille dAre teNeva uvAgacchai, dAraceDIo taMtra savvaM / jeNeva dohiNile pecchAgharamaMDave jeNeva dAhiNillassa pecchAgharamaMDavassa bahumajjhadesabhAe jeNeva vairAmae akkhADae jeNeva maNipeDhIyA jeNeva sIhAsaNe, teNeva uvAgacchai, lomahatthaga parAmusai, akkhADaga ca, maNipeDhiyaM ca sIhAsaNaM ca, lomahatthaeNaM pamajai, divAe daga. dhArAe saraseNaM gosIsaca daNeNaM caccaedalayai, pupphArUhaNaM0 Asattosatta-jAva dhavaM dalei / jeNeva dAhiNilassa pecchAgharamaNDavassa paJcasthimile dAre taM ceva uttarile dAre taMceva, purathimile dAre taM ceva, dAhiNe dAre taM ceva / jeNeva dAhiNile ceiyathabhe teNeva uvAgacchaI, tharbha maNipeDhiyaM ca0 divvAe dagadhArAe saraseNa gosIsa cadaMNeNaM caJcae dalei, pupphAru0 Asatto. jAva dhRvaM dalei / jeNeva paJcatthimillA. maNipeDhiyA jeNeva paJcathimillA jiNapaDimA ta ceva, jeNeva uttarichA maNipeDhiyA jeNeva uttarillA jiNa. paDimA taM caiva savvaM, jeNeva purathimilA maNipeDhiyA jeNeva purathimillA jiNapaDimA teNeva uvAgacchai, taM ceva dAhiNi / maNipeDhiyA dAhiNilA jiNapaDimA ta. ceva / jeNeva dAhiNi
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazAyasUtra 636 ceiyaruvakhe teNeva uvAgacchai taM caiva / jeNeva mahiMdajjhae jeNeva dAhiNila nadApukkhariNI teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai, toraNe ya tisovANapADerUbae sAlabhajiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNaM pamajai, divvAe dagadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNa0 pupphAruhaNaM0 Asattosatta0 dhUva dalayai, siddhAyayaNaM aNupayAhiNIkaramANe jeNeva uttarilA gaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchai taM ceva / jeNeva uttarila ceiyarukhe teNeva uvAgacchai, jANeva uttarile ceiyathabhe taheva / jeNeva paJcathimillA peDhiyA jeNeva paJcatthi millA jiNapaDimA taM caiva / uttarille pecchAgharamaMDa teNeva uvA gacchai, jA cava dAhiNillavantavyayA sA ceva savvA purathimille dAre, dAhiNillA khaMbhapaMtI taMceva saba jeNeva uttarille muhamaMDave jeNeva uttariTassa muhamaMDavassa bahumajjhadesabhAe taM ceva savvaM, paJcathimille dAre teNeva0, uttarile dAre dAhiNillA khaMbhapaMtI sesaM taM ceva savvaM / jeNeva siddhAyayaNassa uttarilla dAre taM ceva jeNeva siddhAyayaNassa purathimille dAre teNeva uvAgacchai taM ceva / jeNeva purathimilla muhamaMDave jeNeva purathimillasta muhamaMDavassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchai taM ceva, purasthimillasla NaM muhamaMDavassa dAhiNileM dAre paJcathimillA khaMbhapaMti, uttarile dAre taM ceva / jeNeva purathimile pecchAgharamaMDave evaM thabhe jiNapaDimAo ceiyarukkhA, mahiMdajjhayA, gaMdA pukkhariNI taM ceva jAva dhRvaM dalayai ||suu. 93 //
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sU. 93 sUryAbhadevasya kAryakramavaNa nam chAyA-namo'stu khalu aha~ yo vatsaMprAtabhyaH, badanta namasyati, vAnda havA, namasthitvA yatra devacchandakA yava siddhAyatanasya bahumadhyadezabhAgasta traiva upAMgacchati, lomahastaka parAmRti, siddhAyatanasya bahumadhyadezabhAga lomahastena pramANa yati, divyayA dakadhArayA abhyukSayati, sarasena gozI pacandanena 1JcAlitalaM maNDalakam AlikhAMta. kaca grahahIta-yAvat-mukta puSpapuJjopacArakalita karoti, kRtvA dhUpa dadAti / yatraiva khiddhAyatanamya jaise koI sarovara ko stuti karate hue AdarArtha usameM sAgara kA Aroga karate haiM, jaise "yaha sarIvara sAgara hai| isI prakAra mAtA aura pitAko stuti karate hue unameM devatvakA ArApaNa karate haiM jaise "ya mere mAtA pitA deva haiN| jaise-"yaha merI mAtA bhadA sArthavAhI devaguru samAna " isa zAstrapramANa se "jina deva se adhika koI AdaraNIya nahIM hai, aisA manameM rakhakara paryAbhadeva kAmadevapratimAmeM jinatya kA AropaNa kara "namAtthuNaM" ityAdi mUtra se stuti karatA hai:-'namotthuNaM AhatANa jAH saMpattANa' ityaadi| - matrArtha-(namotthuNa arahatANa jAva saMpattaNa, yAvata siddhirgAta nAmaka sthAna ko prApta hue arihanta bhagavannoM ko namaskAra ko isa prakAra kaha kara usa muryAbhadevane (va'dai nama maDa) jinapatimAoM kI vandanA kI, namaskAra kiyA (vaMdittA nama sittA jeNetra siddhAyayaNassa bahumajjha dekhAe lomahatthega pamajjai) vandanA namaskAra kara phira umne jahAM siddhAgatana kA vahumabhya dezabhAga thA vahAM jAkara rakkhe hue lomahastakoMko uThAyA aura use lekara usane usa bahumadhya dezabhoga kI pramArjanA kI (dika e dagadhArAe anmukkher3a-sarasega gosIsacadaNeNa paMcagulinalaM bhaDalagaM AlihAi) divya jala kI dhArA se use sIMcA. marasagAzIrSacandana se vahAM paMcalitalAle jevI rIte keI saravaranI stuti karatAM sarovarane AdarAI temAM sAgaranuM ApaNu kare che. jema ke A sarovara sAgara che, tevI ja rIte mAtA ane pitAnI tuti karatAM tenAmAM devApaNAnuM AropaNa kare che jemake "A mArA ma tA pitA deva che jemake- amArI mAtA bhadrA sAthavAhI devagurU samAna che" e zAstra pramANathI "janadevatha adhika keI AdaraNIya nathI." evuM manamAM samajIne sUryadeva kAmadevanI pratibhAmA navanu mAropa zana 'namotyuga' yA sUtrayI stuti re cha. __ 'namotthuNaM arahatANa jAva saMpattANaM' ityaadi| sUtrArtha-(namotthuNa arahatANaM jAva saMpanANaM) yAvat siddhiti nAma: sthAna pAmelA arihaMta bhagavaMtone namaskAra che. A pramANe kahIne te sUryAbhadeve (badaI namasai) nitimAmAne vanna tamA nabha2442 zyA. (dittA namaMmittA jeNeva siddhAyayaNassa bahumajjhademabhAe lomahattheNa pamajai) pahanA temakA namaskAra karIne pachI teNe jayAM siddhAyatanane bahu madhyadeza bhAga hato tyAM jaIne tyAM mUkelA mahastakane lIdho ane tyArapachI te bahumadhyadeza bhAganI pramArjanA karI , (divAe dagadhArAe abhukkheda saraseNaM gosIsaca daNeNaM paMcaM gulitalamaDa laga Alihai) hivya AdhArAthI te sthAna :siyana yu, tathA sarasagI.
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre dAkSiNAtya dvAra tada upAgacchAta, lomahastaka parAmazati. dvAracaTayA ca, zAlabhaJjikAca, vyAlarUpANi ca, lomahastakena pramANa yati, divyayA dakadhArayA abhakSayati, sarasena gozIcandanena carcakAna dadAti, dayA puSpArohaNa mAlyArohaNa yAvat AbharaNArohaNa karoti, kRnyA AsaktAvamaktA yAvada dhUpaM dadAti / yatraiva dAkSiNAtye dvAre mukhamaNDapo yatraiva dAkSiNAtya. spa mukhamaNDapasya bahumadhyadezabhAgastatra upAgacchati lomahastakaM parAmRzati, maMDalaka ko ligvA (kayaggahahiya jAva muttapupphapujAvayArakali' kareDa) livakara phira usane ule kacagraha gRhIta yAvat nimamukta pacavarNavAle yuSpoM meM muktapuppapu jopacArakalita kiyA. (karettA vadalayai) isa prakAra karake phira usane vahAM dhUpa dI-dhUpa jalAI (jeNeva siddhAyayaNassa dAhigillaM dAre teNeva uvAgacchai) phira vaha nidvAyatana ke dakSiNadvAra para AyA, vahAM Akarake usane (lomahatthagaM parAmusai) lomahastaka ko uTAyA ( dAraceDIbhoya sAlabhajiyAo ya, vAlarUvae ya lomahattharaNa pamajjai) uThAkara usane chAra kI zAbAoM ko, zAlabhaMjikAoM, evaM sarparUpoM ko usa lomahastaka se mApha kiyA (divAe dagadhArApa abhukkhei) divyajaladhArA se unheM siMcita kiyA (maraseNaM gomImacaMdaNeNa caccae dalayaDa) bAda meM sarasa gozIpacandana kA una para lepa kiyA (dalattA puTaphArudaNaM mallAmahaNa jAva AmaraNAruDhaNaM karei) lepa karake una para phira usane pu.pa caDhAye, mAlAe~ caDhAI,, yAvat AbharaNa car3hAye ( karittA Asattosatta0 jAva dhRvaM dalayai) yaha sabaku cha karake phira U~ce se lekara nIce taka laTakI huI golara lambA2 mAlAoM ke samUha ko usane vahAM para sajAyA yAvat phira dhUpa jalAI (jeNeva dAhizApayanathI,tyAM payAMzulitalavANA bhanI zyanA 42. (kayagAhagAheya jAva muttapupphapujAvayArakaliyaM kareDa ) syanA 4Ine pachI tethe nyathaDa slta yAvata prabhuta pAyavANai puSpothI te sthAnane samata yu (karetA dhUrvadalayai) pramANe zana taNa tyAM dhU5 4. (jeNeva siddhAyayaNassa dAhiNille dAra teNeva uvAgacchaDa) pachI ta sidvAyatananA kSidvAra ta25 gayo. gane tyAne tethe lomahatthaga parAmumaha) sobharata pAthamA sIdhI. (dAraceDIoya, mAlabhaMjiH gAoya, vAlaruvae lomahatthaeNapamanjaI) mane tyA2pachI tethe vAranI zAmAyA, zAmi / bhane sarva3pAne te sobhahasta453 sA3 4aa. (divvAe dagadhArAe abhukkheD) tyA2pachI divya dhArAthI tebhane siyata yA.(saraseNaM. gosIsa caMdaNaM caccae dalayai) tyA2mA 12sa, gauzISa yahananutebhanI 52 vepana yu (dala ittA pupphAruharNa mallAmhaNa jAva AbharaNArahaNa karei) ba5 4zana ta tabhane yu0I. bhAgAsI mane yAvata mAmaya samapita .. (karittA Asatto satta0 jAva dhRva dalayai) menA pachI tethe yethI nIye sudhI saTatI gANa lIMbI lAMbI mALAo-(mALAsamUho vaDe te samalaMkRta karyuM. yAvat pachI dhUpa karyo. jeNeva dAhiNille dAre suhamaMDave jeNeva dAhiNillassa muhama Davassa bahumajjha
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA sU. 93 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam bahumadhyadezabhAga lomahastena pramAna yati, divyayA dakadhArayA abhyukSa yati, sarasena gozoSacandanena pacAlitala maNDalakam Alikhati, kacagrahagRhIta yAvada dhUpa dadAti cava dAkSiNAtyasya sukhamaNDapasya pAzcAtya dvAra tatraiva upAgacchati. lomahastakaM parAmRzati, dvAraceTyau ca zAlamaJjikAzca vyAlarUpANi ca lomahAtena mamA yati, divyayA pilleM dAre muhamaMDave jeNeca dAhiNilasta muhamaMDavamsa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgaccha!) isake bAda vaha sUryAbhadeva jahA~ dAkSiNAtyadvAra meM mukhamaNDapa thA aura usameM bhI jahAM usa dAkSiNAtya khama DapakA bahumadhyadezabhAga thA, vahAM para AyA (lomahatthaga parAmusai) vahAM Akarake usane lomahastaka, ma usake bahumadhyadezabhAga kA pramArjana kiyA. (divyArA dagadhArAe abhukkhei) aura divya jaladhArA se usakA siMcana kiyA. (sara seNaM gosIsacaMdaNeNaM paMca gulitala maDalaga' Alihai) evaM sarasa goza candana se usa para pacAhulitalavAle maMDalaka kA lekhana kiyA. (kayAmAhahiya jAra dhUva dalagai) lekhana karake phira usane use kacagrahagRhIta yAvat vimamukta pacavarNavAle puSpoM se muktapuSpapuMjopacArakalita kiyA phira dhUpa jalAyA (jeNeva dAhijillassa muhamaDavassa paJcathimille dAre teNeva uvAgacchada) isake bAda vaha mUryAbhadeva dAkSiNAtya mukhamaNDapa ke pAzcAtya dvAra para AyA (lomahatthaga parAmusai, dAraceDopro yasAlabhajiyoo, bAlarUmA ga lomaharayeNa parApnupaDa) vahAM Akara ke usane lomahamtaka ko uThAyA. phira uma lomahastaka se dvArazAvAoM ko zAlabhaMjikAoM ko evaM yAlarUpoM ko sApha kiyA. (divAe desamAe teNeva uvAgacchai) tyArapachI te sUryAlaye yakSiNAtya dvArabhAM bhujmaMDapa hatuM ane temAM paNa jyAM te dakSiNAmukhamaDapane bahu madhya dezabhAga hate tyo gayo. (lomahatthaga parAmusai) tyAM dhana teNe so ta bAdhA (vahumajjhadesabhAga lomahattheNa pamanai) mane 57 taze te sobharata thI tenA bhAImamadhyazilAnu pramAna yu(divyAe dagadhArAe abhukkhei) yAne vyAsa dhArAthA tenu siyana yu. (saraseNa. gosIsacaMdaNeNa pacaMgulitalaM maMDalaga Alihai) mane sarasa gAzI nayI 5yAMzulitaent bhanI tyA syanA . (kayangahagahiya jAva, vaMdalayai) tyA2pachI teNe yAhIta. yApatU viprabhuta pAMcavarNavALA puSpathI te sthAnane subhita karyuM ane tyArabAda dhUpa saLagA. (jeNeva dAhiNillassa . muhama Dabassa paJcasthimille dAre teNeva uvAgacchai) tyAzpachI te sUryAbhava dakSiAtya bhumabhana! pAzcAtyadvA2 52 mAvyA. (lomahatthaga parAmusai, dAraceDIo ya, sAlabhajiyAzro, vAlaruvae ya lomahattheNa parAmagaDa) tyAM jaIne teNe mahastaka hAthamAM lIdhuM ane tenAthI dvArazAkhAo, zAlabhaMjikAo
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 gajapraznoyasUtre dakadhArayA0 sarasena gozIrSa candanena carcakAn dadAti, puSpArohaNa yAvat AbharaNArohaNa karoti, AsaktAvasakta0 kacagrahagRhIta dhUpa dadAti / yatreva dAkSiNAtya--muvamaNDapastha uttarIyA stabhastitraiva Agacchati, lomahamnaka parAmRta, stambhAMzca zAlabhaJjikAzca vyAlarUpANi ca lomahastakena. pramAja yati, yathaiva pAzcAttyasya dvArasya dhUpaM dadAti / yatreya dagadhArAe0 saraseNa gosImacaMdaNeNaM caccae dalai) bAda meM usane divyajala. dhArA se unheM siMcita kiyA aura sarasa gozIpacandana ke lepa se unheM carcita kiyA, puSpAvarohaNa kiyA, yAvat AbharaNoM kA ArohaNa kiyA. tathA ra se noce taka laTakatI huI mAlAoM ke samUha ko vahAM sajAyA, bAda meM kacagrahagRhota yAvat vimamukta paMcavarNavAle puSpoM se muktapuSpapujopacArakalita kiyA-phira dhUpa jalAI (puTaphArohaNaM jAva AbharaNAmhaNa kare:0) yahI bAta yahAM isa munna pATha dvArA prakaTa kI gaI hai| (taeNa se mariyAbho devo jeNeva dAhiNillamuhama Davassa uttarillA khabhapaMtI, teNeva uvApachai) isake bAda vaha mUryAbhadeva jahAM dAkSiNAtya mukhamaMDapa kI uttarIyA sta bhapatti thI, vahAM para AyA (lomahatthaga parAmusai, thaMbheya, sAlabhaji yAnI ya bAlarUvae ya lomahatthaeNapamajjai, jahA ceva paJcasthimillassa dArassa jAva dhurva dalayai) vahAM Akarake usane lomahastaka-roma kI banI huI saMmArjanI ko uThAyA aura usase stabhoM ko, zAlabhaMjikAoM evaM vyAla rUpoM ko sApha kiyA, tathA divya jaladhArA se sIMcane AdirUpa saba bhane vyAsa3pAna sA3 4yA. (divAe dagadhArAe0 saraseNa gosIsacadaNeNa caccae dalai) tyArapachI divyadhArAthI tamanu siyana yu: mane srsgaashiicaMdananA lepathI temane carcita karyA tathA puSpa yAvat AbharaNothI temane sajijata karyA. ane tyArabAda uparathI nIce sudhI laTakatI mALAonA samUhathI te sthAne suzobhita karyA. tyArabAda kacacahagRhIta kAvat viprayukta pAMcavarNavALAM pupi arpita 4aa bhane 55 saNasAvyA. (puTaphArohaNa jAva Abhara gAruhaNa karei0 ) bhAvAta 2481 21 sUtra 48 43 42 42pAmA bhAvI cha. .(nae Na : semariyAbho devo jeNeva dAhiNillamuhama'Darassa:uttarillA khabhAtI, teNeca svAgacchaD) tyArapachI te sUryAbhadeva jyAM dAkSiNAtya maMDapanI uttarIyA staMbha paMkita hatI tyAM Avyo. (lomahatthaga parAmusai bheya, sAlabhaMjiyAyo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNa pamajjai, jahAceva pacasthimillassa dArassa jAvaM pUrvadalayai) tyAM dhana tethe mahastaka eTale ke rUvADAvALI sAvaraNI hAthamAM lIdhI ane tenAthI sta, zAlabhaMjikAo ane vAlarUpane sApha karyA. temaja divya jaladhArAthI siMcana
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 96 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam 641 dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya paurastya dvAra tatraiva upAgacchati, lomahastakaM parAmazati, dvAraceTayau tadeva sarvam / yatraidha dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya dAkSiNAtya dvAra tatraiva upAgacchati, dvArageTayau tadeva sarvam / yatreva dAkSiNAtyasya prekSAgRhamaNDapasya vahamadhya dezabhAgo yatraiva vajramayaH akSapATako yatra maNipIThikA yatraiva siMhAsana lava upAgacchati, lomahastaka parAmazati, akSapATakaca maNipIThikAM ca kArya usane dhUpa jalAne taka kiye. (jeNeva dAhiNillassa muhamaDavamsa purayi mille dAre teNeva uvAgacchai, lomahatthaga parAmugai, dAraceDIo, ta ceva manya) isake bAda vaha dAkSiNAtya mukhamaNDapa ke pUrvadizA saMbaMdhI dvAra para AyA, vahAM Akara usane lomahastaka ko apane hAtha liyA, aura usase dvArazAkhAoM ko, zAlabhaMjikAbhoM ko evaM sarpa rUpoM ko sApha kiyA. isake bAda divyajaladhArA se sIMcane AdirUpa saba kAma usane dhUpa jalAne taka kiye. (jeNeva dAhiNillassa muhama Davamsa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchada, dAraceDIo ta ceva saba) isake bAda vaha dAkSiNAtyamukhamaNDapa ke dakSiNAtya dvAra para AyA, vahAM para bhI lomahastaka ko uThAyA, vahAM dvAraceTIko zAlabhaMjikAMoM ko evaM vyAlarUpoM ko sApha kiyA, isake bAda divyajaladhArA se sIMcane odirUpa saba kAma usane dhUpa jalAne taka kiye. (jeNeva dAhiNilassa pecchAgharamaMDavassa bahumajjhadesabhAe jeNeva vairAmae akkhADA jeNeva maNipeDiyA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, vagairecI bhAMgana dhU5 saun sudhAnan run toN pUrA dhyA. (jeNeva dAhiNislassa muhama Davasta purathimille dAre teNeva uvAgacchai, lomahatthaga parAmusai, dAraceDIo. taM ceva savva) tyArapachI te dakSiNAtya bhupama upanA hiza saMbaMdhI kAra para Aje, tyAM AvIne teNe mahastaka-eTale ke rUMchaDAvALI sAvaraNa pitAnA hAthamAM lIdhI ane tenAthI dvArazAkhAo zAlabhaMjikAo ane sarparUpane sApha karyA. tyArapachI divya jaladhArAthI sIMcana vagerethI mAMDIne dhUpa 421 // sudhInAM dhAM aryA teNe 522 4aa. (jeNeva dAhiNillassa muhama Davassa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchai, dAraceDIo taM ceva savva) tyArapachI te dakSiNAtyamukhamaMDapanA dakSiNAtya dvAra para Avyo. ane rUMchaDAvALI sAvaraNI hAthamAM laIne teNe dvArazAkhAo, zAlabhaMjikAo ane vyAlarUpane sApha karyo. tyArapachI dityajaladhArAthI sIMcana vagere mAMDIne dhUpa saLagAvavA sudhInI badhI vidhio pUrI karI. (jeNava dAhiNillassa pecchAdharamaDavassa bahumajjhadesabhAe jeNeca vairAmae akkhADae jeNeva maNipeDhiyA, jeNeva sIhAsaNe, teNeva uvAgacchai, lomaha
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - kTara rAjapraznIyaso. siMhAsana ca lomahalakena pramAna yati, divyayA dakadhArayA sarasena gozIpa candanena carca kAna dadAti, puSpArohaNam Asa kAvasakta yAvad dhUpaM dadAti / yatrata dAkSiNAtyasya prekSAgRhamaNDapasya pAzcAtyaM dvAraM tadeva uttarIya dvAra tadeva, paurastyaM dvAra tadeva dakSiNa dvAra tadeva, yatraiva dAkSiNAtyaH caityastUpastatraitra lomahatthaga parAmusai, akkhADaga ca, maNipediya ca. sIhAsaNaM ca lomahatyA eNaM pamajai) isake bAda vaha dakSiNAtya prekSAgRha maMDapa ke bahumadhyadezabhAga meM sthita vajramaya akSapATakake, maNipIThikA ke evaM siMhAsana ke pAsa AyA, vahAM lomahastaka se una akSapATaka, maNipIThikA aura siMhAsana ko sApha kiyA (divAe dagadhArAe saraseNa gosIsacaMdaNeNa caccae dalayai) tathA una sabako divya jaladhArA se siMcita kiyA evaM sarama gozIrSacandana se unheM carcita kiyA. tathA dhUpajalAne taka ke aura bhI saba kArya usane kiye (pukArahaNa, Asattosatta-jAva dhRvaM dalayai) yahI bAta isa vatra pATha dvArA prakaTa kI gaI hai (jeNeva dAhiNillamsa pecchAgharamaDavassa paJcathimille dAre ta ceva uttarileM dAre taM cetra, purathimile dAre ta' ceba, dahiNe dAre ta ceva) isake bAda vaha jahAM dakSiNAtya prekSAgRhamaMDapa kA pAcAtya dvAra thA vahAM AyA, vahAM Akara use pramAnAdi kArya se lekara dhUpadAna taka ke saba kArya kiye, isake bAda vaha dAkSiNAtya prekSAgRhama Dapa ke uttarIya dvAra para AyA, vahA~ Akara ke umane pramAnAdikArya se lekara dhUpadAnataka ke saba karane yogya kArya kiye| bAda meM vaha vahAM sthaga parAmusaha, akhADagaM ca maNipeDhiya ca, sIhAsaNa' ca lomahatthaeNa pamajjai) tyAra pachI te dAkSiNAtya prekSAgaDama upanA madhyazimAmA sthita 40maya akSapATaka, maNipIThikA ane siMhAsananI pAse AvyA tyAM lomahastaka (sAvaraNuM) thI akSapATa, maNipI&it ane. siDAsanane sAI zyA'. (divvApa dagadhArAe saraseNa gosIsacaMdaNeNaM caccae dalayai) tabha0 madhAna haya dhArAthI siyita karIne sarasa gazIrSacaMdanathI temane cazita karyA tathA dhUpa saLagAvavA sudhInAM badhAM - saMpanna yA. (pupphAruhaNa, Asattosatta-jAva dhavaM dalayai) merI bAta mAsUtra43 Ta 42vAma mAvI cha. (jeNeva dAhiNillamsa pecchAgharamaDavamsa paJcathimille dAre taM ceva uttarille dAre taM ceva, purathimille dAre taM ceya. dAhiNe dAre ta ceva) tyAra pachI te dRkSiNAtya prekSAgaDa bhaupanA pAzcAtya kAra tarapha gaye. tyAM jaIne teNe pramArjana vagerethI mAMDIne dhUpadAna sudhInAM badhAM kAryo saMpanna karyA. tyAra pachI te dAkSiNAtya prekSAgRhamaMDapanA uttarIyadvAra tarapha gaye. tyAM pahoMcIne teNe pramArjana vagere kAryathI mAMDIne dhUpadAna sudhInA badhAM kAryo
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 643 - sudhinI TIkA. sUtra 93 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam upAgacchati, stUpa maNipIThikAM ca divyayA dakadhArayA sarasena gozIpaMcandanena carcakAn dadAti, puppAro0 AmaktA0 yAvad dhA dadAti / yatraiva pAzcAtyA maNipIThikA rAtrIca pAzcAtyA jinapratimA tadeva sarvama, yatra va uttarAyA maNipIThikA yatra va uttarIyA jinapratimA tadeva sarvam, yauva paurase paurastya dvAra AyA. vahAM Akarake bhI usane pramArjanAdi kArya se lekara dhUpadAnataka ke saba kArya kiye, bAda meM vaha vahAM se dakSiNadvAra para AyA-vahAM Akara ke bhI usane pramArjanAdi kArya se lekara dhUpadAnataka ke saba kRtya kiye, isI prakAra se vaha (jeNeva dAhigileM ceiyathabhe teNe uvAganchai) vahAM se jahAM para dakSiNAtya caityastUpa thA vahAM para AyA (thUbhaM maNipahiyaM ca divAe dagadhArAe sarameNa gomIsacaMdaNeNaM caccae dalei) vahAM Akarake usane snUpa kA evaM maNipIThikA, ke pramArjana kriyA, tathA divya jaladhArA se prokSaNaAdi karake phira dhUpadAna taka ke saba kArya kiye, (paphAma0 Asatto0 jAva-dhUva dalei) yahI bAta isa mutra pATha dvArA prakaTa kI gaI hai| (jeNeva paJcathimillA aNipeDhiyA jeNeva pacatthimillA jiNapaDimA, ta ceva satra) isake bAda vaha krama se pAzcAtyamaNipIThikA aura pAzcAtyajinapratimA ke samIpa AyA, vahAM para bhI usane pramAnAdi kRtya se lekara dhUpadAna taka ke saba kArya kiye (jeNe uttarillA yogya rIte saMpanna karyA. tyAra pachI te tyAMthI paratrya dvAra para gaye. tyAM jaIne paNa teNe pUrvanI jema pramArjana vagere kAryathI mAMDIne dhUpadAna sudhInI badhI vidhio gya rIte pUrI karI, tyAra pachI te tyAMthI dakSiNadvAra para gaye. tyAM jaIne paNa teNe pahelAnI jemaja pramArjana kAryathI mAMDIne dhUpadAna sudhInI kriyAo sarasa rIte pUrI 42. An prabhAta (jeNeba dAhiNille veiyathU teNeva uvAMgacchai ) tyAMthI kSAtya zaityastUpanI pAse gayA. ( thUbhaM maNiper3hiyaM ca0 divvAe dagadhArAe sara mega gosImacaMdaNega caccae dalei) tyAM paDAcIna taNe stumA bhane mnnipIThikAnuM pramArjana karyuM tathA divyajaladhArAthI prokSaNa vagere karIne pachI dhUpadAna suMdhAnA ii yA yAjya zata sapanna yA. (puSphAru0 Asatto0 jAva dhUvaMdalei) mA vA // sUtra 4 aTa. 42vAma mAvI. cha. (jeNeva paJcathimillA maNiper3hiyA jeNeba . paJcasthimillA jiNapaDimA, taM ceva saba) tyA2 pachI te anukrame pAzcAtya maNipIThikA ane pAzcAtya jinapratimAnI pAse AvyA. tyAM 'paNa teNe pramArjana vagere kAryothI mAMDIne dhUpadAna sudhInA badhAM kAryo pUrAM karyo. (jeNetra uttarillA maNiSeDhiyA, jeNeva uttarillA jiNapaDimA taM ceva sana' .
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... rAjapraznAyasatra ____ styA maNipIThikA yatra va paurastyA jinapratimA tatra va upAgacchati, tadeva, dAkSiNAtyA maNipIThikA dAkSiNAtyA jinapratimA tadeva / yatra va dAkSiNA tyazcaityakSastatra va upAgacchati, tadeva / yatra va mahendradhvajo yatra va dAkSiNA tyA nandApuSkariNI tatra va upAgacchati, lomahastaka parAmazati, toraNAMzva maNipeDhiyA, jeNeva uttArilA jiNapaDimA, taM ceva saba, jeNeva purasthimillAmaNipeDhiyA, jeNeca purathimillA jiNapaDimA, teNeca ubAgacchada) isake bAda vaha jahAM uttarIya maNipIThikA thI aura uttarIya jinapratimA dhI-vahAM para AyA-yahAM para bhI usane pUrvokta saba kArya kiye. isake bAda vaha jahAM paurastyamaNipIThikA aura paurastya jinamatimA thI-vahAM para AyA (taM ceva) vahAM Akara ke bhI usane ve ho pUrvotta saba kArya kiye (dAhi. NillA maNipeDhiyA dAhiNillA jiNapaDimA, taM ceva) isake bAda vaha jahAM dAkSiNAtya maNipIThikA evaM dAkSiNAtya jiNapratimA thI-vahAM para bhI Akara ke usane ve hI saba pUrvokta kArya kiye (jeNeca dAhiNille ceiyaruvakhe teNeva uvAgacchai) isake bAda vaha jahA~ dakSiNAtya caityakSa thA vahAM para AyA (taceva) vahAM Akara ke bhI usane saba hI pUrvokta kArya kiye (jeNeba mahiMdajjhaye, jeNeva dAhiNillA naMdA pukhariNI teNeva uvAgacchaI) isake bAda vaha jahAM mahendradhvaja thA vahAM para AyA-vahAM se phira jahAM nandApuSkariNI thI-vahAM AyA yahAM Akara ke usane (lomahatthaga parAmu.. jeNeva purathimillA maNipediyA, jeNeva purathimillA jiNapaDimA, teNeva uvAgacchai) tyA2 54ii. tyA uttarIya mAhitI mane uttarIya pratibhA hatI tyAM gayA. tyAM jaIne teNe pUrva kathita badhAM kAryo yogya rIte saMpanna karyA tyAra pachI te jayAM poraya maNipIThikA ane pIrasya jinapratimAM hatI tyAM gayo. (ta ceva) tyAne para terI pUrveti madha yA sapanna yA. (dAhiNillA maNipeDiyA, dAhiNillA jiNapaDimA, taM ceva) tyA2 pachI te yA dAkSiNAtya maNipIThikA ane dakSiNAtya jinapratimA hatI tyAM jaIne paNa teNe pUrvokata badhAM Aryo pUrA dhyA. (jeNeva dAhiNille ceiyarukkhe teNeva uvAgacchai) tyA2 pachI tayAM dakSiNAtya zaityavRkSa hetu tyAM gayA. (ta ceva) tyAM na pazu tega vAhata ghai yA yogya zata pUrA dhyA. (jeNeva mahiMdajjhaye, jeNeva dAhiNillA naMdA pukkhariNI teNeva uvAgacchajJa) tyA2 pachI bhaDandra ta23 gayA. tyAMthI pachI te tyA nAriNI tI tyAM gayA. tyAne tethe (lomahatthaga parAmusai
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. 93 suryAbhadevasya kAryakramavarNa nam 645 trisopAnapatirUpakANi zAla bhaJjikAca vyAlarUpANi ca lomahastakena pamA. jayati, divyayA dakadhArayA sarasena gozIrSa candana puSpArohaNam Asa. tApasakta0 dhUpaM dadAti, siddhAyatanam anupradakSiNIkurvan yatrova uttarIyA nandApuSkariNI tatraiva upAgacchati tadeva / yatra va uttarIyazcaityakSastatra va upAgacchati, yatra va uttarIyazcaityastUpastathaiva. yatra va pAzcAttyA pIThikA yatra va - sai-toraNe tisovANapaDirUbae sAlabha jiyAo ya vAlarUbae ya lomahatthaeNaM pamajai) romahastaka ko uThAyA, usase umane toraNoM ko evaM trisopAnapratirUpakoM ko sApha kiyA, tathA marpa rUpakoM ko bhI sApha kiyA (divvAe dagadhArAe, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM. puSphAruNaM0 Asattosatta0 dhRvaM dalayai, siddhAyayaNaM aNu gyAhigI karemANe jeNeva uttarillA gaMdApu. khariNI teNeva uvAgacchai) bAdameM usane una sabako divyajaladhArA se pokSita kiyA, sarasa gozIpacandana se una para lepa kiyA. Upara se nIce taka laTakatI huI puSpoM kI mAlAoM ke samUha ko vahAM sajAyA, dhUpa jalAI saba pUrvokta jaise kArya yahAM para bhI usane kiye. bAdameM vaha siddhAyatana kI pradakSiNA karake jahAM uttarIyanandA puSkariNI thI vahAM para AyA. vahAM Akara ke bhI usane (na ceva) ye hI saba pUrvokta kArya kiye, arthAt dakSiNanandApuSkariNI para jo kArya kiye the-ve hI saba dhUpAntataka ke kArya vahA~ para kiye (jeNeva uttarille ceyarukkhe, teNeva uvAgacchai, jeNeva toraNe tisovANapaDirUvae sAlamAjiyAo ya bAlarUpae ya lomahatthaeNaM pamajjai) prabhAganI DAyamA dIdhI. tenAthI teNe tAraNa! mane trisApAna pratiSAne sAI yA. tamA sarpa354Ane 55 5527 4aa (divyAe dagadhArAe, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM pupphAruhaNaM0 Asattosatta0 dhRvaM dala yai, siddhAyayaNaM aNu. payAdiNI karemANe jeNeva urillA gaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchai) tyAra pachI teNe te badhAne divya jaladhArAthI prekSita karyA. ane sarasa zISacaMdananuM lepana karyuM. uparathI nIce sudhI laTakatA puSpamALAonA samUhone tyAM sajijata karyA. dhUpa saLagA vagere. badhAM kAryo pUrvokata te ahIM paNa saMpanna karyo. tyArapachI te siddhAyatananI-pradakSiNA karIne jyAM uttarIye naMdA puSkariNI hatI tyAM gaye. tyAM paDiyA para teNe (taceva) pUrita mAM a pUrA aA. meTaseto daakssiNAtya naMdApuSkariNI para je kAma karyA. hatAM te badhAM dhUpa saLagAvavA sudhInA ri mahI' 5 pusa 4aa. (jeNeva uttarille ceiyarukkhe, teNeba uvA.
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajaprazzIyasUtre pAzcAtyA jinapratimA tadeva / yatra va uttarIyaH prekSAgRhamaNDapastava va upAgacchati, yA caiva dA kSaNAtyavaktavyatA saiva sarvA, paurastye dvAre, dAkSiNAtyA matambhapaDiH tadeva sarvam / yatra va uttarIyo sukhamaNDapo yatra va uttarIyasya mugvamA NDapasya bahumadhyadezabhAgastadeva sarvam / pAtrAtya dvAra tatraiva uttarIye' dvAre uttarille ceiyarane taheva, jeNeba paJcasthimillA peDhiyA jeNeya paJcasthimillA -jiNapaDimA taM ceva) isake bAda vaha jahAM uttarIyItyakSa thA-vahAM para AyA. yahA~ para bhI ve hI jaba pUrvAkta padAnanaka ke kArya usane kiye isake bAda vaha jahAM uttarIya stUpa thA vahAM AyA vahAM Akara ke usane pahile kI taraha se hI patUga ke evaM mAgapIThikA ke pramAna yAdi dhUpataka ke saba kArya kige. isake bAda vaha jahAM pAzcAtyamaNipITikA thI, pAzcAtya jinatimA thI, vahAM para AyA, vahAM jAkara ke bhI usane ve hI saba dhUpadAnataka ke kArya kiye, sI prakAra se vaha kramanAH uttarIyamaNipIThikA aura uttarI yajinapratimA ke, paurastyamaNipIThikA aura paurastyajipratimA ke, dakSiNamaNipIThikA aura dakSiNajinapratimAke, samIya. gayA vahAM pratyeka para vahAM saba dhUpadAnatA ke kArya usane kiye. isake bAda vaha (uttarille pecchAgharamaDave teNeva uvAgacchai, jA ceva dAhiNillavattavyayA sA ceva savvA, * purathimi dAre, dAhiNillA khaMbhAtI taM ceva savaM, jeNeca uttarille muhamaDave, jeNe. utarillamsa muhamaMDabassa bahumajhademabhAe taM ceva saba) gacchai, jeNe va urille ceiyA se taheba, jeNeva paccasthimillA per3hiyA jeNeva paccathimillA giNapaDimA na cetra) tyA2 pachI te yA uttarIya tya vRkSa hatuM tyAM gayo. tyAM jaIne paNa teNe pUrvokta dhUpadAnata sudhInAM sarva kAyo pUrA karyA. tyArapachI te jyAM uttarIya stUpa hatuM tyAM game tyAM pahoMcIne teNe pahelAnI jemaja sUpa ane maNipIThikAnuM pramArjana vagere temaja chUpAnta sudhInA sarve karyo saMpanna karyA. tyArapachI te ja mAM pAzcAtyamaNipIDika hatI, ane jyAM pAzcAtya jinapratimA 'hatI tyAM gayAM. tyAM jaIne paNa teNe dhUpadAna sudhInAM badhAM kAryo pUrA karyA. A pramANe te krimazaH uttarIyamaNipIThikA ane uttarIya jinapratimA, paurayamaNipIThikA ane "patyajina pratimA, dakSiNamaNipIThika ane dakSiNa dinapratimAnI pAse gaye. tyAM paNu dareke dareka para pUrvokta dhUpadAnata sudhInA badhAM kAryo karyA. tyArapachI te (uttarille peMcchAgharamaMDave teNeva uvAgacchai, jAceva dAhiNillavattavyayA sAceca savvA. purasthibhirale dAre dAhiNillA khaMbhapatI taM cetra saMgha, jeNeva utArille muhamaMDave, jeNeca uttarillassa muhamaMDavassa bahUmajhadesabhAe
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI ThIkA. lune 93 suryAbhadevasya kAryakramavarNanam 647 jahA~ unAsAtha prekSAgaDapa thA vahA~ para AyA grahA.. para dAkSiNAtya prekSAgRha maMDapa kI taraha samasta vaktavyatA jAnanA cAhiye. arthAta isa ke bahumadhyadezakI pazcima meM, uttara meM, pUrva meM aura dakSiNadizA meM dvArakrama se bahumadhyadezamAgasthita akSapATaka Adi se lekara pratyeka dvArasthita dvArazAlAoM Adi ke vyAlampoM taka ko 15 vastuoM kI saba bhI pUga vidhiyAM jAnanA cAhiye. isake bAda vaha dakSiNAtyastabhapati ke samIpa AyA, vahAM para bhI pahile kI taraha, staMbho, zAla bhagjikAoM aura vyAlarUpoM kAmamAja nAdi se lekara dhUpadAnataka kA saba kAya usane kiyA-pasA jAnanA cAhiye. isake bAda vaha uttarIyammukhamaNDapa aura uttarIyamukhamaNDapa ke bahumadhyadezabhAga meM AyA, vahAM Akarake usane vahAM ke akSapATaka, maNipIThikA evaM siMhAsana ina sabakA pahile kI taraha se hI saba dhapadAnataka kA kArya saMpanna kiyA. (paccasthimille dAre teNeva, uttadAre dAhiNillA khaMbhapaMtI, sesaM ta ceva savva) isake bAda vaha pAzcAtya dvAra para AyA-vahAM para bhI usane dvArazAkhAoM kI zAlabjikAoM ko evaM vyAla rUpoM kA pramAnAdi se lekara dhapadAnataka kA saba kArya kiyA. isake bAda vaha uttarIya dvArasthita dAkSiNAtya stabhapaMkti ke pAsa AyA, vahAM Akarake usane staMbhazAla. bhajikAoM kA evaM vyAlarUpo kA saMmArjanAdi se lekara dhUpadAnAtaka kA taM ca samba) pachI te uttarIya prekSA 5 ta26 gayI. mI 5 dAkSiNAtya preikSAgRhamaMDapano jema ja badhI vigata samajavI joIe. eTale ke enA bahumadhyadezanA pazcimamAM uttaramAM, pUrvamAM ane dakSiNa dizAmAM dvArakamathI bahumadhyadezabhAga sthita akSapATaka vagerethI mAMDIne dareke dareka dvArasthita zALAo vagerenA vyAlarUpo sudhInI 15 vastuonI pUrvokta badhI pUjAvidhio pUrI karI. Ama samajavuM joIe. tyArapachI te dAkSiNAtya staMbha paMktinI pAse Avyo. tyAM paNa pahelAnI jemaja staMbhe, zAlabhaMjikAo ane vyAlarUpakenuM pramArjana vagethI mAMDIne dhUpadAnAMta sudhInI sarva kiyAe teNe pUrI karI. tyArapachI te utarIya mukhamaMDapa ane uttarIya mukhamaMDapanA bahumadhyadezabhAgamAM Avyo. tyAM pahoMcIne teNe tyAMnA akSapATaka, maNipIThikA ane siMhAsana A badhAnuM pahelAnI jemaja dhUpadAna sudhInuM kArya saMpanna ka .. (paJcathimille dAre teNeva. uttarille dAre dAhiNillA khaMbhapattI, sesaM taM neva sava) tyA257 te pAzcAtya 2 125 gayI. yA 5 te 2mAme nI, zAlabhaMjikAonI ane vAlarUpanI pramAjanA vagerethI mAMDIne dhUpadAna sudhIna badhI pUjAvidhi saMpanna karI. tyArapachI te uttarIya dhirasthita dAkSiNAtya staMbha- patinI pAse gaye. tyAM jaIne teNe staMbhazAla bhaMjikAonuM ane vyAkarUpanuM saMmA jana vagerethI mAMDIne dhUpadAna sudhInuM sarvakA saMpanna karyuM.
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ raznIyAjaprasUtre dAkSiNAtyA mtambhapAtaH, zeSa tadeva sarvam yatraiva siddhAyatanasya uttarIyaM dvAra tadeva sarvam, yava middhAyatanasya paurastyaM dvAra tatraiva upAgacchati tadeva / yatra va paurastyo mukhamaNDapo yatra va paurastyasya mukhamaNDapasya bahumadhya dezabhAgastatraya upAgacchati, tadeva paurastyasya khalu mukhamaNDapasya dAkSiNAtye dvAre pAzcAtyA stambhapatiH, uttarIye dvAre tadeva / paurastye dvAre tadeva / saba kArya kiyA (jeNeva siddhAyagaNassa uttarile dAre dAhiNi khiMbhapatI ta ceva, jeNeva siddhAyayaNassa purathimillaM dAre, teNeva uvAgacchai ta cetra) isake bAda siddhAyatana ke uttarIya dvAra para Ayo, yahAM para bhI usane dvArazAgvAnoM ke pramAnAdi se lekara padAna dene taka ke saba kArya kiye. isake bAda vaha midvAyatana ke pauragtya dvAra para AyA. vahAM para bhI usane vahI saba pramAnAdi se lera dhAdAnataka kA mara kRtya kiyaa| (jeNeva purathimile muhamaDave jeNeva purathimillassa muhamaMDavamsa bahumajjha desabhAe teNeva uvAgacchai ta cera) isake bAda vaha paurastyamukhamaMDapa para aura usa paurastyamukhamaMDapa ke bahumadhyadezabhAga para gayA. vahAM usane akSa pATaka, maNipIThikA aura siMhAsana ina saba kI pramAnA Adi kI evaM dhUpadAna dene taka ke aura bhI vAkI ke saba kArya kiye. (purathimillaspa NaM muhama Davassa dAhiNille dAre paJcasthimilA khaMbhapaMtI uttarille dAre taM ceya) isake bAda paurastyamugvamaMDapa ke dakSiNAtya dvAra meM jo pAzcAtya staMbha paMkti thI vahAM para AyA, vahAM AkAke usane vahAM ke staMbhau ko zAlabhabjikAoM ko evaM vyAlarUpoM ko pramArjita kiyA, aura dhUpadAnataka ke msa uttarille dAre dAhiNillA khabhapatI taM ceca. jeNeva siddhAyayaNassa purasthimille dAre, teNeva unAgacchai taM caitra) // 257 sidvAyatananA uttarIya dvAra tarapha gaye. tyAM paNa teNe dvArazAkhAonA pramArjanathI mAMDIne dhUpadAna sudhInA i Aye 4aa. (jeNeva purathimille muhamaDave jeNeva purathimi. llassa muhama Davamsa bahumajjJadesabhAe teNeva uvAgacchai taM ceva) 125chI te pIrasya mukhamaMDapa ane pauraye mukhamaMDapanA bahumadhyapradeza bhAga tarapha gayA. tyAM teNe akSapATaka, maNipIThikA ane siMhAsana A badhAnI prArthanA vagere karI bhane pachI dhUpahAna sudhAnI zeSa madhI yA pUrI 43 :(purathimillassa NaM muhamaDavassa dAhiNille dAre pacatthimillA khabhapatI urille dAre ta cova) tyArapachI te pauraye mukhamaMDapanA dAkSiNAtya dvAramAM je pAzcAtya staMbhapaMkti hatI tyAM gaye. tyAM jaIne teNe tyAMnA staMbhane, zAlabhaMjikAone ane vyAlarUpane prama
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvodhinI TIkA. sutre 93 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam 649 yatra va paurastyaH prekSAgRhamaNDapa evaM stUpo jinapratimAH caityakSAH mahendradhvajAH nandApuSkariNI tadeva yAvad dhapaM dadAti / / mR. 93 / / cAkI aura saba kArya kiye isake bAda vaha paurastyamukhamaMDapake uttarIya dvAra para AyA vahAM para bhI usane dvArazAkhA Adiko kA pahile kI taraha se hI dhUpadAnataka sabakArya kiyA. (jeNeva purathimi lepecchAgharamaMDave. evaM yUbhe, jigapaDimAo, ceiyarukavA, mahiMdajjhayA, NadApukkhariNI, taM cetra dhUvaM dalayai) isake bAda vaha paurastya prekSAgRhamaMDapa meM AyA, vahAM usane akSapATaka. maNipaThikA evaM siMhAsanoM kI saphAI Adi kI, phira pezAgRhamaMDapa kI pazci dizA meM, uttaradizA meM pUrvadizA meM evaM dakSiNadizA meM kramazaH gayA, pratyekadvAra meM dvArazAkhAoM kI, zAlabhajikAoM kI evaM byAlarUpoM kI ina tIna tIna kI-pramArjanA kI yAvat upadAnataka ke saba bAkI ke aura kArya kiye, pUrva kI taraha yahAM para bhI stUpa kI evaM maNipIThikA kI pazcima, uttara, pUrva aura dakSiNa ina dizAoM meM sthita cAra maNipIThikAoM kI jinamatimAoM kI, caityavRkSa kI. mahendradhvaja kI, nandApuSkariNI kI, trisopAnamatirUpoM kI, zAlagjikAoM kI evaM vyAlarUpoM kI pramonA kI yAvat dhUpadAnataka aura bhI saba kAma kiye / ndrita karyA. ane tyArapachI dhUpadAna sudhInA badhA kAryo pUrAM karyo. tyArapachI te paurazyamukhamaMDapanA uttarIyadvAra para gaye tyAM paNa teNe ddharazAkhAo vagerenuM pUra zate dhUpadAna vagaire madhu thu. (jeNeca purathimille pecchAgharamaMDave, eva thabhe, jiNapaDimAo, caiyaruvarakhA, mahiMdajjhayA, gaMdA pukravariNI ta' ceva jAva dhUvaM dalathai) tyA2pachI te pau28tya prekSAgaDa bha75mA gayo. tyAM teNe sksspATaka, maNipIThikA ane siMhAsanonI saphAI vagere karI ane tyArapachI kramazaH te prekSAgRha maMDapanI pazcima dizAmAM, uttaradizAmAM, pUrva dizAmAM ane dakSiNadizAmAM gaye, dareke dareka dvAramAM dvArazAkhAonI, zAlabhaMjikAonI, ane vyAlarUpakonI pramArjanA karI yAvata dhUpadAna sudhInA badhAM kAryo saMpUrNa karyA. pahelAMnI jemaja ahIM paNa stUpanI ane maNipIThikAnI pazcima, uttara, pUrva ane dakSiNa A dizAomAM sthita cAra maNipIThikAonI, cAra jinapratimAonI, cityavRkSanI mahendradhvajanI naMdA puSkariNAnI, teraNanI, tripAnapratirUpakenI. zAlabhaMjikAonI ane vyAlarUpanI pramArjanA karI yAvat dhUpadAna sudhInA badhA kAryo saMpanna karyA.
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 rAjapranIyasUtre TIkA- 'namo'tyu NaM' iyAdi / 'namosstu khalu addbhyo yAvatsaMmA' tebhyaH' ityasya vyAkhyA pUrva gatA / itthaM sa sUryAbho devo vandate namasyati / kRtavandananamaskAraH sa yatra devacchandakAbhidhAna oNsana vizeSA yatra ca siddhAyatanasya vahumadhyapradezabhAgastatropAgacchati / tatra sa lomahastakaM gRhItvA tena lomahastakena siddhAyatana vahumadhyadezabhAgaM mamAnayati, divyajaladhArayA tam abhyukSayati, sarasena gozIrSacandanena tatra paJcAGgulitalaM maNDalakam Alikhati / tataHsa taM siddhAyatanayahumadhyadeza bhAgaM kacagrahagRhIta karatalamabhraSTavipramuktena dazAdavarNena kusumena muktapuSpapuJjopacArakalite karoti, tatra dhUpaM ca dadAti / tataH sa siddhAyatanasya dakSiNadvAre samAgatya laM mahastakaM gRhItvA tena bAraceTyau= dvArazAkhe zAlabhaJjikAH vyAlarUpANi = sarparUpANi ca pramArjyA divyajaladhArayA abhyukSayati, sarasagozIrSacandanena carcakAn = anulepanAni dadAti / teSu ca punaH puSpArohaNaM mAlyArohaNaM yAvat AbharaNArohaNaM karoti / tathAtAni dvAravyAdIni AsaktAvasaktavRttamalambitamAlyadAmakalApAni karoti yAvad dhUpa ca dadAti 5 / tataH sa sUryAbho devo yatraiva dAkSiNAtye dvAre mukhamaNDapo, yatraiva dAkSiNAtyamukhamaNDapasya bahumadhyadezabhAgaH, tatraiva upAgacchati, upAgatya lomahastakaM gRhItvA tena dAkSiNAtyamukhamaNDapayahumadhyadezabhAgaM pramAjyaM divyajaladhArayA tam abhyukSayati, sarasagozIrSacandanena tatra paJcAGgulitalaM maNDalakam Alikhati, tathA-taM bahumadhyadeza bhAga kacagrahagRhItayAvad muktapuSpapuJjopacArakalitaM karoti, dhUpaM dadAti 6 / tataH sa sUryAbha devo dAkSiNAtyamukhamaNDapasya pAzcAtye dvAre samupAgatya lomahastakamAdAya tena dvAraceTyau zAlabhaJjikAH vyAlakhpANi ca pramArjayati, divyajaladhArayA tAni abhyukSayati, sarasagozIrSa candanena teSu carcakAn dadAti, puSpa | rohaNa yAvat AbharaNArohaNaM karoti tathA tAni AsaktAvasakta vipulavRttapralambita mAlyAdamakalApAni karoti, kacagrahagRgrahIta- yAtradrU-mukta puSpapuJjopacAra kalitAni karoti dhUpa ca dadAti 9 / tataH sa sUryAbho devo dAkSiNAtya - mukhamaNDapasya uttarIyastambhapaGkisamIpe samAgacchati, lomahastakaM gRhNAti, lomahastakena stambhAMca zAlabhaJjikAca vyAlarUpANi ca pramArjayati, divyajaladhArAbhyukSaNAdi dhUpadAnAntaM sarvaM karoti 12 / tataH sa dAkSi* NAtyamukhamaNDapasya paurastye dvAre samAgatya lomahastakaM gRhItvA tena dvAraceTyau= dvArazAkhe ca zAlabhaJjikAtha vyAlarUpANi ca pramArjayati / ata tathA
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ 651 suvodhinI TIkA. sUtra 93 sUryAbhadevasya kAryakramavarNanam Urdhva dhUpadAnAnta sarva varNana pUrvavad bodhyam 15 / tataH sa dAkSiNAtya mukhamaNDapasya dAkSiNAtye. dvAre samAgacchati, tatrApi lomahastena dvAraceTayA. di pramArjanAdi dhUpadAnaparyantaM samastaM kRtya pUrvavat karoti 18 / tataH ma dAkSiNAtyaprekSAgRhamaNDapabamadhyadezabhAgasthitasya vatramayAkSapATakasya 19 maNipIThikAyAH . 20 siMhAsanasya ca 61 samIpe samAgacchati, tatra 'sa lomahastakena akSapATakAdIni pramAjya divyajaladhArA'bhyukSaNAdi. dhUpadAnAnta samasta kRtya pUrvavat karoti / tataH sa krameNa dAkSiNAtyaprekSA gRhamaNDapasya pAzcAtye hAre 24, uttarIye dvAre 27, paurastye dvAre 30, dakSiNe ca dvAre 33, samAgacchati, pratyekatra pramAnaM nAdi dhUpadAnAnta, karoti (33) tataH sa dAkSiNAtyacaityastUpasamIpe samAgacchati, tatra sa stUpasya maNipIThikAyAzca pamArjanauM karoti,. divyajaladhAra yA'yukSaNAdi dhUpadAnAntaM ca karoti 35 / tataH sa krameNa pAzcAtyamaNipIThikAyAH pAzcAtya jinamatimAyAH 36, uttarIya maNipIThikAyA uttarIyajinapratimAyAH 38, parastya maNipIThikAyAH paurastyajinapratimAyAH 40, dAkSiNAtyamaNipIThikAyA dAkSiNAtyajinapratimAyAzca 42 samope samAgacchati / pratyekatra pramArjanAdi dhUpadAnAntaM karoti 43 / tataHsa dakSiNAtyacaityakSasamIpe samAgacchati, pramAja nAdi dhRpadAnAnta karoti 44 / tato mahendradhvajasamIpe samAgacchati, pamArjanAdi dhUpadAnAntaM karoti 45 / tato dAkSiNAtya nandApuSkariNI samIpe samAgacchati, tatra lomahastakena toraNAn 46 trisopAna-pratirUpakANi 47 zAlabhaJjikA vyAlarUpANi ca 49 pramArjayati, divyajaladhArA'bhyukSaNAdi dhUpAnta ca karoti (49) tataH sa siddhAyatanam anupradakSiNI kurvan uttarIyanandApuSkariNIsamIpe samAgacchati, 'taceva' tadeva-dakSiNa nandApuSkariNIva devAtrA'pi dhUpAntaM sarva karoti 53|ttH sa unarIyacaityakSasamIpe samAgacchati pUrvavadeva dhUpAntaM kRtya karoti 54 / tataH sa uttarIyacaityastUpasamIpe samAgacchati, pUrvavadeva stUpasya maNi pIThikAyAca pramAna nAdi dhUpadAnAnta kRtya karoti 56 / tato'sau krameNa pAzcAttyamaNipIThIkAyAH, 57 pAzcAtyajinapratimAyA: 58, uttarIyamaNipIThikAyAH, 59. uttarIyajinapratimAyAH 60 paurastyamaNipIThikAyAH 61 paurastyajinapratimAyAH 62, dakSiNamaNipIThikAyAH 63 dakSiNajinapatimAyAzca 64 samIpe samAgacchati, pUrvaca deva pratyekatra dhUpAnta samasta, kRtya karoti (64) / tataH sa uttarIyaprekSAgRhamaNDape samAganchati / atra
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznAyasUtre sarvA vaktavyatA dAkSiNAtya prekSAgRhamaNDapabat bahumadhyadezabhAgapazcimottara pUrva dakSiNadvArakrameNa bahumadhyadezabhAgasthitAkSapATakAdhArabhya pratyekadvArasthitadvAraceTayAdivyAlarUpaparyantAnAM paJcadazavastUnAM sarvA api pUjAvibhayo vodhyA: (72) tataH sa dAkSiNAtyastambhapaGkisamIpe samAgacchati / atrApi pUrva vadetra stambhAnAM zAlabhakSikAnAM vyAlarUpANAM ca pramAnanAdi dhUpaMdAnAnta sarva karoti (71) tataH sa uttarIyamukhamaNDape uttarIyamukhamaNDapasya bahumadhyadezamAge ca samAgacchati, tatra sthitAnAmakSapATakamaNipITikosiMhAsanAnAM pUrvavadeva dhUpAntaM saba karoti 84 / tataH sa pAzcAtye dvAre samAgacchati, tatra dvAraceTI zAla bhaJjikA vyAlarUpANAM pramArjanAdi dhUpadAnAnta samastaM kRtyaM karoti 87 / tata uttarIyadvArasthitAyAH dAkSiNAtyasta mbhapaGke: samIpe samAgacchati, tatra stambhazAlabhajikAvyAlarUpANAM pramAna: nAdi dhRpadAnAnta' karoti 90 / tataH siddhAyatanasya uttarIye dvAre samAgacchati, tatrApi dvAraceTazAdInAM pramArjanAdi dhUpadAnAntaM karoti 93 / tataH siddhAyatanasya paurastye dvAre samAgacchati pramArjanAdi dhUpadAnaparyanta sarva karoti 95 / tataH paurastye mukhamaNDape paurastsyamukhamaNDapasya bahumadhyadezabhAge ca samAgacchati, tatrAkSapATakamaNi pIThikAsiMhAsanAnAM pramA janAdi dhUpadAnAnta sarve tathaiva karoti 99 / tataH paurastyasya mukhamaNDapasya dAkSiNAtye dvAre yA pAzcAtyA stambhapaGkistatra samAgacchati stambhazAla. bhannikA vyAlarUSANAM pUrvavat pamArjanAdi dhRpadAnaparyanta sarva karoti 102 / tata uttarIye dvAre samAgacchati, dvAraceTyAdInAM pUrvavadeva dhUpaparyanta sarva karoti (105) tataH paurastye gare samAgacchati pUrvavadevaM sarve karoti 108 tataH paurastye prekSAgRhamaNDape samAgacchati, tAkSapATakamaNipIThikAsiMhAsanAnAM pUrvavat sarva karoti 111 / porastyaprekSAgRhamaNDapasya pazcimottarapUrvadakSiNeSu dvAreSu kramazo gacchati, pratyekasmin dvAre dvAraceTI zAlabhanjiko vyAlarUpANAM trayANAM pramArjanAdi dhUpadAnAnta sarva karoti ' (123) / pUrvavadatrApi stUpasya maNIpIThikAyAzca / pazcimottarapUrvadakSiNadikU sthitAnAM catasRNAM maNipIThikAnAM catasRNAM jinapratimAnAM ca, caityavRkSasya ? mahendra dhvajasya nandApuSkariNyA toraNa--trisopAnamatirUpakazAlabhabjikA-vyAla. rUpANAM ca pramArjanAdi dhUpadAnAnta sarva karoti 139) / etaHmUtramAzritya daNDino mUrti pUjAM sAdhayanti tatteSAM mohavijambhitam pravacanamAnabhijJatvAt, tathAhi
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 93 sUryAbhasya pratimA pUjAcarcA. 653 yadyapi asmina mutre patimAyAH zarIraraya parimANaviSaye-'jiNussehapamANamettAo' jinotsedhapramANamAtrA, ityetAdRzaH pAThaH satrupalabhyate, taTTIkAyAzca TIkAkRtA paJcazatadhanuHpramANa tadagI kRtam, tathApi tana samIcInaM yuktiyukta vA pratibhAti, aprAmANikatvAt, tIrthanAM bhagavatAM bhinnabhinnaprakArakAvagAhanAyAH sadbhAvena, ukta sUtra pratiditasya ekasyaiva taccharIraparimANamya ayuktatvAt, vastutaH paryAlocane tu uktamatraM. prakaraNavazAt kAmadevasyaiva pratimAyAH pramApaka vartate na tu bhagavatastIrthakRtaH pratimApamApakamiti nigUDha tatvamAse yam, aupapAtikAdimatraiSu bhagavatI tIrthakarANAM TIkArtha-isakA ima mUlArtha ke hI samAna hai parantu jo isameM vizeSatA hai vaha isa prakAra se hai-ima mUtra ko lekara daNDIloga mUrtipUjA kI siddhi karate haiM.so unakA yaha kathana pravacana mama ke anabhijJa hone ke kAraNa moha se vibhina huA hai aisA mAnanA cAhiye-yadyapi isa mUtra meM pratimA ke zarIra ke parimANa ke viSaya meM 'jiNusseha pamANamettAo' aisA pATha upalabdha ho rahA hai aura isa kI TIkA meM TIkAkArane "500 dhanupapramANa' aisA imake artharUpa meM likhA hai parantu vaha kathana apramANika hone se samIcIna evaM yuktiyukta nahIM mAlUma par3atA hai. kyoM kI avagAhanA bhinna prakAra kI kahI gaI hai, ataH isa mUtra meM pratipAdita eka hI 'tIrtha ra zarIra parimANa kA yaha kathana ayukta hai. vAstavika dRSTi se vicAra karane para to yaha ukta mutra prakaraNavaza kAmadeva kI hI mUrti ke pramANa kA kahane vAlA hai. bhagavAn tIrthakara kI pratimAkA pramANa kahanevAlA nahIM hai--yahI nigUDhanatva isameM samajhanA cAhiye. auSapAtika TIkArtha-A sUtrane TIkArtha mUlArtha pramANe ja che. paNa vizeSa je kaMI kathanIya che te A pramANe che A sUtrane laIne daMDIleke mUrtipUjAne siddha kare che. paNa temanuM A kathana pravacana marmanI anabhijJatAne lIdhe mahAviSTa ja kahevAya je B mA sUtramA pratibhAnA zarI2 paribhAnA samayamA 'jiNussehapamANamettAo' A jAtanuM kathana karavAmAM AvyuM che ane tenI TIkAma TIkAkAre 500 dhanuSa pramANa A jAtane A kathanane artha spaSTa karyo che. paNa hakIkatamAM A kathana apramANika che. tethI Ane samIcIna ane yukitayukata kahI zakAya ja nahi. kemake tIrthakarana ? avagAhanA judAjudA prakAranI kahevAmAM AvI che. ethI A sUtramAM je eka tIrthakara zarIra parimANanuM kathana karavAmAM AvyuM che te agya ja kahevAya hakIkatamAM to A sUtra prakaraNavaza kAmadevanI mUrtinA pramANanuM ja spaSTIkaraNa kare che tema paSTa lAge che. A sUtra kharekhara tIrthakaranI pratimAnuM pramANa batAvanAra nathI. eja nigUDha
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 rAjazrI zarIrasya upariSTAd uttamAGgAdArabhyaiva varNanopadhyA upayukkarAja panoyasUtre ca atAdeva zarIra varNa nopalabdheH kramabhaGgAt vakSyamANarItyA anvayavya tirekAbhyAM kAmadevamatimAvarNanameva siddhayati, natu tIrthaMkarapratigAvarNanam varNanasya vaparItyAta, tathAhi tIrthakRtAM tyAgInAM varNanaM mastakAdArabhyaiva sarva bhavati, atra adhobhAgAdvarNAnaM labhyate tathA bonAM pratimAnAM sadbhAvepi sarvatra imAnyeca catvAri nAmAni upalabhyante, nAnyeSAM tIrtha kRtAM, tatra ko heturiti na jJAyate tAvatA'pi idameva siddhaM bhavati yad imAH pratimA tIrtha kRtAnAM na santi ( 1 ) Adi sUtroM meM bhagavAn tIrthakara ke zarIra kA varNana Upara se mastaka saM lekara hI nIce taka kiyA huA dekhA jAtA hai. parantu isa rAjapakSIya sUtra meM nIce se hI lekara zarIra kA varNana kiyA gayA hai ataH isa kramaviparyA se anvayavyatireka ko lekara yahI bAta jAnanI cAhiye ki yahAM para jo varNana huA hai vaha jinapratimA kA na hokara kAmadeva kI pratimA hI varNana hai, tIrthaMkara jaise tyAgiyoM ke zarIra kA samasta varNana unake mastaka se lekara hI kiyA jAtA hai aisA mantavya samastazAstrakAroM kA hai| kiJca - anekapratimAoM ke sadbhAva meM bhI sarvatra ye cAra nAma dekhe jAte hai, anyatIrthaMkaroM ke nAma nahIM dekhe jAte haiM so isameM kAraNa kyA hai isa bAta kA koI patA ho nahIM par3atA hai. ataH isase bhI yahI siddha hotA hai ki ye mUrtiyAM anta tIrthakaroM kI nahIM hai / tattva AmAM samAhita che. opapAtika vagere sUtromAM bhagavAna tIrthaM karanA zarIranu varSoMna uparathI--mastakathI mAMDIne nIce sudhI karavAmAM Avyu che, paNa A rAjapraznIya sUtramAM nIcethI mADIne ja zarIranu varNana karavAmAM AvyuM che. eTalA mATe A kaMmaviparyAsathI anvayavyatirekanA AdhAre eja vAta mAnya samajavI joie ke ahIM je varNana karavAmAM Avyu che te jinapratimAnuM nathI paNa kAmadevanI pratimAnuM vadhu na che. tIrthaMkara jevA tyAgIonu samasta zArIrika varNana mastakathI ja karavAmAM Ave che. badhA sUtrakAre paNa eja vAtane satya mAnatA AvyA che. ane vaLI aneka pratimAonA sadUbhAvamAM paNu eja nAme 'satra dekhAya che. khIjA tItha kareAnA nAmeAnA ullekha maLatA nathI tathA khIjA tIrthaMkarAnAM nAmeA zA mATe nirupita karavAmAM AvyA nathI A vAtanI paNa spaSTatA karavAmAM AvI nathI ethI e siddha thAya che ke te mUrti aMta tIrthaMkarAnI te nathI ja. L
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 93 sUryAbhasya pratimApUjAcarcA . tatra pratimAnAmagre nAga- bhUta--yakSa- kuNDadhArakapratimAH pratipAditAH manti, tadyadi tAH pratimAstIrtha kRnAmaI tAma bhaviSyan tarhi tAmAma gaNadharazramaNAdInAmeva pAtamAH pratyapAdayiSyan na tu nAgabhUtAdInAm yatazca tAn nAvakSyat tAvatA jJAyate na tAstIrthanAM pratimA iti (2) ___ atha ca tAsAM pratimAnAmagre kalaza bhRGgAgadarza-sthAla-ratnakaraNTakA bharaNa-sarpapa-mayUrapicchAdInAM vastUnAM varNana kuna vartate. tad yadi imAH pratimAH vItarogANAM syustahi tyAginAmevopakaraNAnAm varNana kuryAt na tu vilAsinAm, atamtAH pratimAH sarAgANAmeva . uktayutta yA sidhyati na vItarAgANAm ahaMtAm, (3) ___vahAM pratimAoM ke Age nAma, bhUta, yakSa. ye kuNDadhAraka pratimAe~ kahI gaI haiM to isase vahI pratIta hotA hai ki yadi ye pratimAeM tIrthakara ahaMtoM kI hotI to unake Age gaNadhara zramaNa AdikoM kI hI pratimAoM kA samullekha honA cAhiye thA. ina nAgabhUta AdikoM kI pratimAoM kA nhiiN| ataH aisA kathana na hokara jo aiMsA kathana kiyA gayA hai usase to yahI jAnA jAtA hai ki ye tIrthaMkaroM kI pratimAe~ nahIM haiN| kiJca-ina pratimAoM ke Age kalaza, bhRGgAra, Adarza, sthAla ratnakaraNDaka, AbharaNa, sarSapa, mayUrapiccha Adi vastuoM kA vana kiyA huA dekhA jAtA hai, to yadi ye pratimAeM vItarAgayoM kI hoto to tyAgiyoM ke upakaraNoM kA varNana kiyA jAnA cAhiye thA. ina bilAsiyoM ke upakaraNoM kA nahIM, ataH yukta yukti se yahI bota siddha hotI hai ki ye pratimAeM sarAgiyoM kI haiM-vItarAga arhanto kI nhiiN| tyAM pratimAonI sAme nAga, bhUta, yakSa A badhI kuMDadhAraka pratimAone ullekha karavAmAM AvyuM che. ethI e siddha thAya che ke je A pratimAo tIrthakara ahaM tenI hAta te temanI sAme gaNadhara zramaNa vagerena 1 prAtamAone ja ullekha thaye hota. A nAgabhUta vagerenI pratimAone nahi. ethI A vAta spaSTa thAya che ke A pratimAo tIrthakaronI nathI. vI, mA pratibhAsInI sAme aza, bhR||2, sAharA sthA, 2424, AbharaNa, sarSapa, mayUrapiccha vagere vastuonuM varNana karavAmAM AvyuM che. have je A pratimAo kharekhara vItarAgonI hota te tyAgIonA upakaraNanuM ja varNana ahIM karavAmAM AvyuM hatuM. A pUrveta vilAsIonA upakaraNonuM varNana ahIM egya kahevAya nahi ethI e vAta nirvivAdarUpe spaSTa thAya che ke A pratimAo sarAgIonI che, vItarAga arahaMtonI nahI.
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjaprazrIyasa api ca 'sthAnAmutrasya tRtIye sthAne tridevA eA jinA: pratipAditAH avadhijinA: 1, manaH paryavajinA: 2, kevalajinAzca3. enastriSu kazcidapi jinaH nAttapratIyate tasmAdanenApi jJAyate yadiyaM kAmadevasyaiva matimA cakAsti natyatAm, 'kandarpo'pi jinacaiva " iti hemanAmamAlAkopa - prAmANyena kAmadevasyApi jinazabdena pratipAdinatvAta ( 4 ) 656 kiJca bhavanapatimArabhya navatraiveyaka vimAnaparyantam abhavimithyAttrinA gacchani, kevalasamyaktvanastu paJcAnuttara vimAneSu gacchantItikavitam. kintu ubhayattApi pratimApUjAphalatvena kimapi varNanAdikaM nopalabhyate tAvatA nituM zakyate yat samyaktvanAM kRte nAmita pratimApUjana mAvazyakam (5) apica - sthAnAGgastra ke tRtIyasthAna meM jinamAnabhAeM tIna prakAra ko kahI gaI hai - 1 arvAdhijinoM kI, 2 manaH paryavajinoM kI aura tIsarI keva lijinoM kI. ina tInoM meM yahAM koI jinamatIta nahIM hotA hai / ataH isase bhI yahI pratIta hotA hai ki yaha pratimA kanadeva ko hai, arahantoM kI nahIM hai| hemanAmamAlA kopa meM kandapaDipi jinacaiva, aisA kahA gayA hai, ataH jinazabda kA prayoga kandarpa- nAmadeva meM bhI hotA hai jo isa kathana kI pramANatA se vaha pratimA kAmadeva kI hI hai / kica- bhavanapati se lekara navagraiveyaka vimAnatakA abhavI midhyAdRSTijIva jAte haiM kevalasamyaktvavAle to pAMca anuttara vimAnoM meM jAte haiM parantu phira bhI ina donoM sthAnoM meM mUrti Adi kA kucha bhI varNana Adi nahIM milatA hai| isase yaha nizcaya kiyA jA sakatA hai ki samyattavI jIvoM ke liye mUrtipUjA Avazyaka nahIM hai| vaLI, sthAnAMgasUtranA tRtIyasthAnamAM jinapratimAe traNa prakAranI kahevAmAM AvI che. 1 avadhijIneAnI, 2 mana:paryaM vijranAnI, ane 3 kevAlajinAnI. A traNemAMthI ahIM eka paNa. jinanI pratIti thatI nathI. ethI e vAta spaSTa thAya che hai yA pratibhA u.mahevanI che, arhantonI nathI haimanAmamAlA" upabhAM "kandape'pi jinazcaiva" yama uvAmAM mAyuM che. methI ninarANDano prayoga kanta-kAmadeva--mATe thAya che. A kathanane pramANurUpa mAnIne ApaNe kahI zakIe chIe ke A pratimA kAmadevanI ja che. vaLI, bhavanapatithI mAMDIne navathaiveyaka vimAna sudhI avimithyASTi jIvA jAya che. samyakatvavALA neA phakta pAMca anuttara vimAnAma jAya che. chatAM e A banne sthAnezamAM smRti vagerenuM thADuM paNa varNana karavAmAM AvyuM nathI. ethI e vAta siddha thAya che ke samyaktvI jIvA mATe mUrtipUjA Avazyaka natha
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhinI TIkA sU. 92 sUryAbhidevasya pratimA pUjAcarcA 657 tathA - dharma kriyApekSayA devA nairayikAyAdhArmikAH pratipAditAH santi aMto' devAnAmanukaraNe'dharmo bhavati, tasmAt pratimApUjA sarvathA parityAjyaiva (6) kiJca yadi pratimApUjayA samyaktvasya prAptiH syAttadA'nekavAra' devabhava prAptirUpa no bhavet, samyaktvamAptyaiva mokSaprAptirapi samyadyeta ( 7 ) 'jinodharmAcaraNaviSaye 'esa me peccA hiyAe, suhAe, khemAeM' etane me hitAya, sukhAya, kSemAya ityAdipAThaH samupalabhyate, laukike ca 'pacchA purA yahiyAe suhAe khemAe' pazcAt purA ca hitAya, mukhAya, kSemAya' ityAdipAThA paramparAmApto vartate, tathA ca dharmAcaraNasya pAThe 'peccA' pretya, parabhavArtham iti IdRzaH pATho vartate kintu rAjapraznIye sUryAbhadevasya pAThe - 'pacchAya' pazcAta, purA ca, itIdRzaH pATha evaM vartate na tu 'peccA' pretya itipAThaH, tAvatApi jJAyate yat iyaM pratimA pUjA kriyA na dharmAya kalpate (8) dharmakriyA kI apekSA se devoM ko evaM nairayikoM ko adhArmika kakSA gayA hai ataH devoM kA anukaraNa karane meM adharmahAtA hai. isaliye mUrtipUjA sarvathA chor3ane ke yogya hI hai / . kiJca -- yadi mUrtipUjA se samyaktava kI prApti hotI to phira aneka bAra jo devabhava kI bhApti hotI hai, vaha nahIM honI cAhiye kyoM ki samyaktI ko dharma se mokSaprApti hI ho jAvegI / 7- jinokta dharma ke AcaraNa ke viSaya meM 'esa me peccA hiyAe, suhAe, khemAe' jo aisA pATha upalabdha hotA hai aura laukika meM 'pacchA purA ya hiyAe, suhAe, khemAe' aisA pATha paramparA se prApta hotA hai-so dharmA'caraNa ke pATha meM 'cA' aisA pATha hai. kintu rAjapranIya meM sUryAbhadeva ke pATha meM 'pacchA purAya' aisA pATha hai 'pecA' aisA pATha nahIM hai. ataH dha dharmakriyAnI apekSAe vicAra karatAM veAne ane naiyikAne adhArmika kahevA mAM AvyAM che ethI devAne anusaravAmAM adharma hAya che. ethI mUrtipujA sayA tyAja ja che. "" " vaLI, jo mUrti pUjathI samyakatvanI prApti thatI hAta teA pachI anekavAra je devabhavanI prApti thAya che te na thavI joIe. kemake samyakavIne teA dharmAMthI mokSaprApti ja thai jaze. 7-ninouta dharmanA bhAyarazunA saMbaMdhabhAM 'esa me peccA hiyAe, suhAe, semAe' ne bhI jatanoM thAu upasaNdha thAya che bhane lobhi 'pacchA purAya vi. bIe, suhAe, khemAe' para parAthI Apa pATha bhaNe hai. dharbhAnyaranA pAThamA 'peccA' mAlatA thA. che. yA rAjyazrIyamA sUryAlahevanA pAThamA 'pecchA purA ya'
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznAyasUtre yanu rAjapraznIya satre dhUrva" dAja jinavarANa' dhUpa dayA jinavare yA jinabarebhyo ,dhUpadAna, likhitam tadapi tuccham, yato hi yAdarAgnikAyaH / sArddhadvayadvIpAda, , bahirbhAge asAvena, Urva lokarUpadevaloke yAdarAgnikA. yasya - sadbhAvAma bhavAna (9).. . ... : -- (ka), kiJca jainadarzanasyAcAravicArapratipAdake AcArAGgamatre kutrApi, rUpale matimApUjAyAzcarcA'pi no kRtA vartate, mAdhUnAM zrAvakANAM ca vratAdiniyamAnAM samalaiMgva: AcArAGge. upAsakadazAGge ca pUrNarUpatayA kana:, na ko'pi viSayaH, parityaktastatra yadi bhagavAna mahAvIro patimApUjAyA jainadharmaya isa meM bhI yaha jAnA jAtA hai ki yaha mUrtipUjApa kriyA dhaI ke liye nahIM mAnI jA sakatI hai| "..: : / '8----rAjapraznIyamUtra meM 'dhruAdA niNarANa' jo aisA liyA hai baha bhI ThIka nahIM hai kyoM ki bAdara' agnikAya ko sadbhAva to DhAIdIpa meM... hI hai| isase bAhara isakA asadbhAva hai- urdhokarUpa devaloka meM bAdara. agrinakAya ke sadbhAva kA asaMbhava hone se aimA: yaha kathana ThIka nahIM hai| 2 (ka) kica-janadarzana ke AcAravicAra ke pratipAdaka AcA. rogapatra meM kisI bhI sthAna meM mUrti pUjA kI ca taka bhI nahIM kI gaI hai| imameM no..sAdhu aura zrApako ke vanAdi ni kA mamullekha haiM. aura rAmadazAmeM pUrNa rUpa se kiyA gayA koI bhI viSaya nahIM choDA hai mo yadi bhagavAn mahAvI mUrtipUjA ko naiM carma kA Avazyaka rUpa samAnate yA samajhate, to usakA bhI ulle va ve karate, parantu jo satana 8 cha. 'peccA' yA pATha nathI. methI 24 pAta siddha thAya cha 3 A mUrti pUjArUpa kiyA dharmanA mATe yogya kahI zakAya nahi. . 8, zrIyasUtra', 'dhRva dA jiNavagaNa" 2 mevI zata samyu: ... te paNa gya nathI. kemake--bAdarAgnikAyano sadubhAva te aDhI dvIpamAM ja che enAthI bahAra Ane sadbhAva che. ethI urvalekarUpa devalekamAM bAdarAgnikAyanA sadUbhAvanI asaMbhatA rahevAthI AvuM kathana egya nathI. " (kAvaNI, nananA mAyA2kyiAranA pratipA: 'yArAsUtra'bhA bhUti pUjA viSe koIpaNa sthAne carcA karavAmAM AvI nathI. AmAM te sAdhu ane zrAva. kenA zata. vagere niyamonA viSayamAM vicAra karavAmAM Ave che ane upAsakadazAMgamAM paNuM badhI bAbata para saMpUrNapaNe vicAra karavAmAM Avyo che. have je bhagavAna mahAvIra mUrtipUjA janadharmanA Avazyaka aMgarUpamAM mAnatA ke samajatA hatA te tene - -
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bom subodhinI TIkA. sU. 96 sUryAbhadevasya pratimA jAcarcA 659 Ama budhyeta tadA tAmapi avazyaM samullikhena, yatatha na mA jainamaGgitA to bhagavatA naleo na kRtaH iti nizcayate / 21 f (kha) upAsakadazAGge caM ananvasya dvAdazavatAnAM varNana vartate, tatra, pratimApUjAyAH api samullekhA vartati AsIt kiJca yathA uparyukta dvAdazatratAnAM aticAra, pratyeka pRthaka padakU pratipAditastathaiva tulyayuktyA pratimApUjAyA aticAro'pi pRthakUM pratipAdayitavya AsIt kintu kutrApi tannAma mAtramapi nolikhitam, tAvatApi nicI te yat pratimApUjA nAstIti / (ga) AnandAdi zrAvakANAM dhanamapasAmagrINAM pUrNatayA varNana miti kintu tadvarNasaGge vAjAsAmagrINAM kAcit "carcA'pi naH kRtA tatra yadi ininAnAyakI bhavettadAtisyAH tatsAmagracAJca kathanamapi * A $ 1 ! R FZ. 65 8 eka 5 8 bi Zuo He aisA nahIM kiyA hai- mo imakA kAraNa yahI hai ki vaha mUrtipUjA janadharma kI aMgabhUta nahIM hai, isIliye bhagavAna ne usakA ullekha na yahI nii tA hai| IF Pm7Y: zra IS C 1 155 " 1 SPE 1 71 (kha) udazAMga Ananda ke 12 boM kA varNana hai, nahIM para mUrtipUjA kA varNana nahIM hai, jo hi karanA ucita thA, tathA jisa prakAra 12 vratoM ke aticAra pRthaka rUpa se kahe haiM usI prakAra se tulya yukti ke anusAra mUrtipUjA ke bhI aticAroM ko pRthaka rUpa se kahanA cAhiye thA, kintu kahIM para bhI inakA nAmamAtra bhI ullikhita 'nahI' isase bhI yahIM nithapa dAtA hai' 'ki' mUrtipUjA hai' hIM nahIM / (ga) AnandAdi Apako kI dhanasaMpatti kA jaba pUrNarUpa se varNa kiyA gayA hai, to usa varNana ke mamaMga' meM mUrtipUjA kI sAmagrI 'kI' bhA cAhiye thI. kucha bhI nahIM dekhI jAtI hai paha 1 - '' z Fol gIta, se Di For pUjAnuM paNa cAkkasa ullekha karavAmAM AvyA ja hatA teramA zrImaya adhyAya, sthAne khAnA ullekha karyo nathI ethI e vAta siddha thAya che ke mUrti pUjA jainadhamanI agabhUtA nathI. A) upAsakadazAMgamAM AnadanAre tenuM varNana che. tyAM mUrti te pUjAnuM varNana nathI, jo ke tyAM varNana hovu joie ja. mana jema 12 vratAnA atiyAre navyA samA // tiyAnA khudA rUpamAM kahevAmAM AvyA tema tulyayukane anusAra mUrti pUtanA lekha judA judA rUpamAM karavo joie paNa AvI koipaNa e paNa A vAta siddha thAya che. mUrti pUjA ja narsi ...''(ga)"mAna' haiM 'kore zrAvanI dhanasaMpata yAvistRta T sthAna ullekha nathI. i Gir JI
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 rAjapranIyasUtre "avazya kuryAt bhagavataH sarvajJatvAt, anyathA bhagavatastIya' kRtaH sarvajJatvaM vyAhanyeta / 1 jainazAstreSu pariSat (janAnAM saGghaH) samavasRtaM bhagavantaM mahAvIra vandituM nirgacchati' ityevaM varNana 'samupalabhyate kintu na kutrApi kasmizcinmandire yAtrAyAM vA gamanasyollekhaH upalabdhaH, upalabhyate sa (10) 11 kiJca mahotsavAnAM varNane yathA 'iMdamai vA khadamahe vA' indrama iti vA, skandaMmaha iti vA, ityAdipAThaH upalabhyate, na tathA kutrApi 'jiNa DimAmahe vA' jinapratimA maha iti vA, ityeva pATho dRSTigocarobhavati tena arthApattityAyena idamarthAt Apadyate yat iyaM pratimApUjA na jainazrasya mAnyA, api tu amAnyaiveti (11) yadA mahAvIrasya daza zrAvakA gRhasthAzramaM dhanasampatyAdikaJca parityajya dvAdaza pratimAH pratipedire tadA te paudhazAlAyAM nivAsamakArSuH yadi yaha Avazyaka - hotI to usakI vahAM, carcA bhI avazya kI hotI kyoM ki bhagavAna to sarvajJa the. ve aise nahIM karate to unameM sarvazatva kI vAgha Ati / 10 - jainazAstroM meM pariSad janAnAM saGghaH samavasRta bhagavantaM mahAvIra vandituM nirgacchati' arthAt janoM kA samUha padhAre huve bhagavAn mahAvIra ko vandanA karane ko padhAre isa prakAra kA varNana to dekhA jAtA hai, parantu kahIM para bhI aisA nahIM dekhA jAtA hai ki kisI mandira meM yA yAtrA meM unake gamana kA ullekha huA ho / 1 11- kiJca - jaimA mahotsavoM ke varNana meM 'iMdamahei vA. - khaMdamai vA ' yaha pATha milatA hai, vesA 'jiNapADamAmahe vA' aisA pATha nahIM milatA hai / ataH arthApatti nyAya se yaha svataH siddha ho jAtA hai ki yaha mUrtipUjA jainadharma ko mAnya nahIM huI hai, kintu ama nya hI rahI. | paNa tyAM nA nAma mAtra paNa carcA karavAmAM AvI nathI, je mUrti pUta Avazyaka heta tenI carcA paNa Avazya karavAmAM AvI hAta kemake bhagavAna tA sarvajJa che. teo jo Ama na karata te temanI sarvaijJatAmAM bAdhA upasthita thAta. 7 (10) naina zAkhomAM 'janAnAM saGke samavasRtaM bhagavantaM mahAvIra vandituM - nirgacchati' yA prabhAo to varSAna levAmAM Ave yA maMdiramAM yAtrA gamana sabaMdhamAM temanA ullekha maLatA nathI. (11) vaNI, prema mahotsavAnA varSAnabhAM 'iMdamaheivA, khaMdamahei. vA' yA vA bhaje cha, te 'jiNa paDimA mahei vA' pATha bhagato nathI, bhATe arthApatti nyAyathI bhA vAtapeAtAnI meLe ja siddha thai jAya che ke o pratimapUjA jainadharmane mAnya na paNu amAnya che.
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ suodhinI TokA. 93 suryAbhadevasya pratimApUjAcarcA ityevaM lekho bartate kintu tIrthakatA pratimAmandiramupagatA ti lekho na kutrApi upalabdhaH upalabhyate vaa| yadi tasmin samaye jinasandirANi sama. bhaviSyan pratimApUjA vA abhISTA'bhaviSyat nasyA jainadharma pracArA vA bhaviSyatu tadA. te. zrAvakAzciAttAnAkarSaka zUnyapauSadhazAlAmagatvaiva purvapakSAbhimatatIrthakRtpratimAmandireSveva saMgaccheran samagasthata (12) . . bhAvAna mahAvIro rAjabhyaH zreSThibhyazca yadA kadApi jainadharmasiddhAnta. pratipAdanAvasare kevalamAtmanirAdhendriyasaMyamasvArthatyAgAdi sadguNAneva mokSasAdhanatvena samupAdizat, na tu kadApi pratimApUjAyA mandiranirmApaNasya mAkSasAdhanatvamupAdizat (13 . 12-jaya mahAvIra ke 10 zrAvakoM ne gRhasthAzrama kA aura dhana. saMpatti Adi kA parityAga kara pratimAoM ko svIkAra kiyA. taba unhoMne pauSadhazAlI meM nivAsa kiyA. aisA ullekha milatA hai. parantu aisA ullekha kahIM na milA hai aura na milatA hai ki ve tIrthaMkaroM kI mUrti ke mandiroM meM gaye. yadi usa samaya madira hote yA mUrtipUjA abhISTa hotI yA jainadharma meM umakA pracAra hotA to ve zrAvaka cittako AkarSita na karane vAlI esI manI pauSadhazAlA meM na jAkara ke tIrthaMkaroM kI mUrti ke mandiroM meM hI jaate| . . 13--bhagavAn mahAvIrane rAjAoM ke liye seThoM ke liye jaba kabhI bhI jainadharma ke siddhAntoM kA pratipAdana kiyA-taba usa avasara meM unhoMne kevala Atma nirodha, indriyasaMyama, svArthatyAga Adi sadguNoM ko hI mokSa ke sAdhanarUpa se kahA gayA hai. mUrti pUjA ko yA mandiranirmApaNa ko mokSa ke sAdhanarUpa se kabhI nahIM kahA hai.| 12. jyAre mahAvIranA 10 zrAvakee gRhasthAzrama ane dhanasaMpatti vagerenA tyAga karIne prabhiAone svIkAra karyo tyAre temaNe poSadhazALAmAM nivAsa karyo A jAtano ullekha maLe che. paNa A vAtano ullekha kaI paNa sthAne maLatuM nathI ke teo tIrtha karanI mUrtinA maMdiramAM gayA hatA. je te samaye madira, vidyamAna hota athavA mUrtipUjA abhISTa heta athavA janadharmamAM tene pracAra heta te te zrAvake cittAnAkarSaka evI ekAMta pauSadhazALAmAM na jaIne tIrthakara mUtinA mAhiramA paDezyA : hAta...... ... ...: : : (13) lagavAna mahAvIre 2204AyAnA .. bhATe bhane zeThanA bhATe yAre nyAre paNa janadharmanA siddhAntanuM pratipAdana karyuM che tyAre tyAre temaNe phakata AtmanirAdha, IndriyasaMyama, svArtha tyAga vagere sadaguNane ja mokSanA sAdhanarUpe nirUpyAM che. temaNe mUrtipUjA ke maMdiranirmApa mokSanuM sAdhana che AvuM koIpaNa sthAne kahyuM nathI.
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 ". ... . ...... .raznIyAMjaprasUtra natreSu sthAna myAna purI nagarAdInAM vana kAma. yathA bhauganikAdau campAprabhRtinagIgAM nagANAM ca yada varNana natra bahUnAM vizAlanagarI nagarANAM varNana vartate yatra yakSamandirANAM pakSamAm varNana saMbaMdha yu mmullmni| kintu jainamandirANAm tIrthaka pratimAna. na kutrApi ca kRtA bata, ayaneko mahaviSyaH, yada narimana maye tIrthakarapatimAnAM tanmandirA gAJca pracAro'bhaviSyat tadA nUna meM zAstreSu teSAmulekho niyamenA bhaviSyata yana kenApi gAnazya maMbhavata kintu phirapi nopalabhyate. nammAna siddha midaM yat pratimApUjA na prAmANikI, api tu apamANikI eveti (14) -14--jainamatroM meM sthAna sthAna para purI nagI Adiko kA varNana kiyA gayA haiM, jamA ki ,pAtika sUtra meM napA Adi nagariyo kA vagana yahAM aneka vizAla nagaroM Adi kA varNana AtA hai, parantu vicArane kI bAta yaha hai ki jahA~ yakSa mandiroM kA evaM yakSaniyoM kA jaba varNana milatA hai to hara yA bAta hai ki janama diroM kA aura janamatiyoM kA varNana nahIM milatA hai. vahIM tA vahI para bhI isa viSaya kI carcA ta bhI nahIM kI gaI hai| yaha eka mahatvapUrNa viSaya hai| yadi uma samaya tI kara mUtiyoM kA evaM unake mandiroM kA pracAra hotA nA nigama se zAstroM meM unakA ullaM / kimI na kitI rUpa meM kiyA gayA milatA-paran] hama kA kara kahI yA bhI thoDe bahutarUpa meM bhI ila pAra kA ulle va nahIM milatA hai. isa kAraNa yaha siddha ho jAtA hai ki- mAjI .. prAmANika nahIM hai, sAmAgi ho / ... T . .. (14) saMtrIbhAgA purI, nAza vagairenu: 40 :42pAmA AvyuM che. dA. ta. papAMtika caMpA vagere nagarIonuM varNana temaja vizALa nAnu: pAna 42vAbhA mAyu ( vAta dhAnuH yAna jaya sevA che ke tyAM lakSaNa dize ane yakSamUtionuM varNana to vaLe che paNa jainamaMdiro ane jortionuM varNana maLatuM nathI. tyAM koI paNa sthAne che. A viSenI carcA karavAmAM vIna kharekhara A aMka -idha levA jevI vAta che. je te samaye tIrthakaronI mUrtio ane temanA maMdiranA pracAra hota to yathAniyamazAstromAM temane game hini yomaya gaya hota. methI meM vAta siddha yAyA cha bhUla...
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... T H AN.. .. subodhinI TIkA sU. 93 sUryAbhasya pratimApjAcarcA. bhagavatA mahAra reNa bahuSveva nagareSu vihRtam, vintu yeSAM yeSAMH . nagarANA vihArasya varNanamupalabhyate tatra sarvatreva 'rakSAyatanam' ityAdirUpeNa yakSANAM kati syamandirAgAmullekho vatate,nti maitama dara NAma, jinapatimA nAzca na kutrApi ullaM ||'sti, amukanagarasya amukodyAna amukyakSasthAyatanamAlIna ityAdeivat jaisamandirANAM na kutrApi ullavo'sti yadi bhagavanmahAyogya mamaye jinamandirANyasthAsyan tadA bhagavAna mahAvIrasta va mvathatimanumanyeta, nivAsa' ca kuryAt (15) / - bhagavAn mahAvIraH sAdhUnAM sAdhInAM ca kRte vanapAtrAdInAM saMkhyA saMrakSaNAdikamya zayanopavezana calanapArzvaparivartanAhArapAnAdipratyeka kriyANAJca 15--bhagavAna mahAvIrane aneka nagaroM meM bihAra kiyA, kintu ninara nagaroM ke bIca meM vi.Ara kA varNana pAyA jAnA hai-vahAM marvatra.. hI 'yakSAyatanam' ityAdirUpa se vakSo kA aura unake mandiroM kA to samullekha milatA hai. kintu jainamandiroM kA aura tI ko kI mUrtiyoM kA samullekha nahIM milatA hai jaisA ki amuka nagara ke amuka udyAna meM amuka yakSa kA Ayatana thA aisA ullekha kiyA gayA hai usI prakAra se jAnamandira evaM janamUrtiyAM amuka nagara ke amuka udyAna meM thIM aisA likhA jA sakatA thA. parantu aimA jo kahIM para bhI likhA huA nahIM milatA hai usakA, kAraNa yahI hai ki usa samaya jainamandiroM kA evaM unakI mUrtiyoM kA... sadbhAva nahIM thA. yadi umaH samaya-bhagavAna mahAvIra ke samaya meM jinamandira hote to ve vahIM para ThaharanA ucita samajhate aura nivAsa bhI karate. 16-bhagavAna mahAvIrane sAdhuoM aura mAdhviyoM ke liye vastra AdikoM.. -- (15) bhagavAna mahAvIre aneka nagaramAM vihAra karyo ane je je nagaramAM yana tamA pasAra yA tanA [namA "yakSAyatanam" vagaire 35mA yakSAnu ane temanA maMdironuM varNana maLe che. jaina maMdiro ane tIrthakaronI mUtionuM varNana kaI paNa sthAne maLatuM nathI jema amuka nagaranA amuka udyAnamAM amuka yaMkSanuM Ayatana hatuM. A jAtane ullekha karavAmAM AvyuM che. tema janamadira ane jaina mUrtio amuka nagaranA amuka udyAnamAM hatI. evuM lakheluM joie paNa A ulekha keIpaNa ThekANe maLatuM nathI. ethI e vAta siddha thAya che ke te samaye janamaMdiro ane jana mUrtione sadUbhAva hatuM ja nahIM. je te samaye bhagavAna mahAvIranA samayamAM-jina maMdiro vidyamAna hota te teozrI tyAM ja rahevuM egya samajIne tyAMja nivAsa karata * '(16) bhagarvAna mahAvIre sAdhuo ane sAdhvIone mATe vAsapAtra vagerenI
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 rAjapraznIyaso samyaktayA vistArapUrvaka pratipAdana kRtavAn kintu pratimAnAM mandirANAzca viSaye na kutrApi kimapi prota.vAna no' vA 'cunAmi etad viSayANAM mahavaM kathitavAn tAvatA jJAyate patimApUjA na teSAmabhimanA AsIt (16) kizca yadIya patimApUjA anAdikAlaparamparAgatA bhavet bhagavato mahAcIrasya kAle ca pracalitA syAt tadA bhagavAna mahAvIro'pi anyAnyavidhivat panimApU jAyAH mandiranirmANasya ca vidhimapi avazyameva patipAdayet kintu tat AgameSu pratipAdanamakRtvA kevala mandiranirmANa kriyAM praznavyA. karaNasutrasya AsravadvAre pratyapAdayat / ato jJAyate mandiranirmANa kiyA bhAtra. vbhuutev vattate paTkAyajIvopamardakatvAt (17) kI saMkhyA rakhane kA evaM zayana, upavezana, calana, pAca parivartana, AhAra pAna Adi pratyeka kriyAoM kA acchI taraha se vistArapUrvaka pratipAdana kiyA hai, kintu mUrtiyoM evaM mandiroM ke viSaya meM kahIM para bhI kucha bhI nahIM kahA hai aura na isa viSayoM kA unhoMne kahIM para mahatva prakaTa kiyA hai, anaH isase yahI jAnA jAtA hai ki mUrtipUjA unako abhimata nahIM thii.| 17-kica-yadi yaha mUrtipUjA anAdikAla kI paramparA se bhAgata hotI to bhagavAn mahAvIrane jaise anya2 vidhiyoM kA pratipAdana kiyA hai, usI prakAra ve mUrtipUjA kI aura mandiranirmANa kI vidhi kA bhI avazyara pratipAdana karate, kintu AgamoM meM ise pratipAdana na karake kevala mandira nirmANa kriyA ko praznavyAkaraNa mUtra ke AsravadvAra meM khaahai| usase yaha bAta pratIta hotI hai ki mandiranirmANa kriyA AlabhUta hI hai-kyoM ki isa kriyA se pakAya ke jIvoM kA upamaIna himA hotA hai| saMkhyA ane zayana. upavezana, calana, pArzva parivartana, AhAra pAna vagere dareke dareka kriyAonuM savistara sarasa rIte pratipAdana karyuM che. paNa mUrtio ane maMdiranI bAbatamAM teozrIe koIpaNa sthAne kaMIpaNa kahyuM nathI ane A saMbaMdhamAM temaNe keIpaNa sthAne vizeSa mahatva prakaTa karanArI vAta kahI hoya tevuM lAgatuM nathI. AthI Ama lAge che ke mUrtipUjA teozrIne mAnya hatI nahi. (17) vaLI, je mUrtipUjA anAdikALathI cAlatI AvatI hatI ane bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM pracalita hatA te bhagavAna mahAvIre jema bIjI vidhienuM pratipAdana karyuM che, temaja teoe mUrtipUjAnI ane maMdiranirmANanI vidhinuM paNa cakakasa pratipAdana karyuM hatuM te paNa AgamAM AnuM pratipAdana na karatAM phakata praznavyAkaraNa sUtranA AsravAramAM maMdira nirmANa kriyA viSe ullekha maLe che. ethI e vAtanI pratIti thAya che ke maMdira nirmANa kyiA AsavabhUta ja che. kemake A vimAthI paDakAyanA jIvenuM upamardana hoya che.
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA mU. 93 sUrgabhasya pratimApUjAcarcA __ yauddhagrantheSu bhagavato mahAvIramya zramaNAnAM zrAvakANAJca anekAni udAharaNAni vipatipannaH bauddhaiH pratipAditAni santi, tatra yadi mahAvIra. svAmI pratimApUjAmupAdekSyata tadA te cauddhA pratimAyA prakAre pajanavidhI ca jainopari vana kaTAkSamapAtayiSyana, yatra yatra bauddhAnAM janamiddhAntaiH saha. matabhedo vartate tatra tatra taiH kaTAkSaH kRta eva, pratimApakArastatpUjAvidhiH na kaTAkSokanAH, (18) yadyapi purAtattvasya anupandhAnakaraNamamaye bhAratavarSamya bhinnabhinnadezeSu kriyatyo'pi jinamarna yo bhUgarbhAdhanAH niSkAzitAzca santi tathApi adya yAvat IdRzI ekA'pi mUrti ne nigatA yallekhena 'iyaM mahAvIramamakAlInA tatpUrvavatyanyatorthakRtpama kAlonA vartate) iti spaSTatayA vijJAyeta, pratIyeta vA tena vijJAya te-pratimA tatpU jA ca ADambarAyairIcAryatibhireva vA saMnivezitA na tu bhagavatsamateti (19) 18-vadvagranthoM meM bhagavAna mahAvIra ke zramaNoM ke evaM zrAvakoM ke aneka udAharaNa vipratipanna bauhoMne pratipAdita kiye haiM, yadi mahAvIra svAmIne martipUjA kA upadeza diyA hotA to ve bauddha jo ki mUrtipUjA ke prati vipratipanna hai jainoM ke Upara niyama se kaTAsapAta karate. jahAM jahAM bIddhoM kA jainasiddhAnta kI mAnyatAoM ke sAtha matabheda haiM, vahAM unhoMne kaTAkSa kiyA hI hai| 19---yadyapi purAtatva ke anusandhAna karane ke samaya meM bhAratIyabhinna2 pradezoM meM kitanIka mUrtiyAM bhUgarbha se nikalI huI prApta huI hai, parantu Ajanaka bhI eplI eka bhI mUrti nahIM nikalI hai ki jisake lekha se 'yaha mahAvIra kI mAmAlIna hai athavA unake pUrvavartI anyatIrthakara ke samakAlIna hai' ailI vAta spaSTarUpa se jAnI jA sakI gaI ho. sarva (18) bauddhagraMthomAM bhagavAna mahAvIranA zramaNonA ane zrAvakenA aneka udAharaNo vipratipana bauddhoe pratipAdita karyA che je mahAvIra svAmIe martipUjAne upadeza karyo hota to te bauddha-ke je mUrtipUjAnA prati vipratipanna che-jene para nizcitarUpathI-A viSe kaTAkSa karata. jyAM jyAM bauddhone jaina siddhAntanI mAnyatAonI sAthe matabheda che, tyAM tyAM temaNe kaTAkSa karyA che ja. (19) bhAratanA vibhinna pradezamAM purAtatvanA anusaMdhAna karnArAne keTalIka mUrtio bhUgarbhamAMthI prApta thaI che. paNa hajI AjasudhI evI eke gati maLI nathI ke je mahAvIra svAmInI samakAlIna ke bIjA tIrthakaronI samakAlIna ho
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ tataH ranIyAja sUtre sarvanaH mAcInA yALAjanamUrtayo DAkTara phuhararamahodayena saMvapratharama mathurAyAM samprAptAH tA api kevalam aSTAdazazatavakAlikaya eva santi na prAkAlikyaH kA api jinapratimA adyatve kutrApi upalabdhAH samupalabhyante vA / yattu pAlitAnA-AbU-tAraGgA-zatruJjaya-giranAra (taka) prabhRti parvateSu adyatve upalabhyamAnA arvAcInA jainamUrttIH atiprAcInAH pratipAdayanti tadapi tuccham yato hi mahAvIrasya nirvANAnantara meM kiyatISu zatAbdISu vyatI vAsu satISveva tatpratimAnAM sthApanA jAtA // 20 // kizca kAmadevazrAvakeNa poSaghavatasevanaM kRtam, tatprazaMsAm indraH mukhAcchukhA taM tadatAtpAdayitu devaH samupasthitaH bahuvighna vAdhAva kRtavAn tathApi tadvatAdamacyutaM taM zrAvaka bhagavAn mahAvIrI bhUrizaH prAzaM se. mAcIna jo jinamUrtiyAM DAkTara phuhararamahodayane saba se prathamapAsa ko thI, ve bhI kevala 1800 mau varSa kI hI purAnI haiM / isake pahile kI jinamatimAeM isa samaya taka kahIM bhI na upalabdha huI haiM aura na mila rahI haiN|. -- 20---jo loga aisA kahate haiM ki pAlItAnA, Ayu, tArA, zatrujaya - giranAra ( raivataka) Adi parvatoM para jo isa samaya mUrtiyAM haiMve atimAcAna haiM so aimA unakA kahanA ThIka nahIM haiM kyoMki mahAvIra ko jaba nirvANa kI prApti ho cukI, taba kitanIka zatAbdi ke cale jAne paraM kI una mUrtiyoM kI sthApanA huI hai| mathurA meM jo mUrtiyAM bhUgarbha se prApta huI haiM. ve bhI DA. phUTara mahodaya ke kathanAnusAra 1800 sau varSa kI hI prAcIna haiMisase adhika prAcIna nahIM haiM / ? . 21- kAmadeva zrAvakane jaba paughavana kA sevana kiyA taba indrane devatAoM ke samakSa usakI baDI prazaMsA kI. so indra ke mugva se usakI " SAR / . DUDa22 bhahAye sau pahelI ninamUrtiyo bhejavI hatI. te pazu 35ta 1800 se varSa jUnI che. hajI sudhI. kAipaNa sthAne enA pahelAMnI jinamRtie maLI nathI. (20) ? boDI khevI mAnyatA dharAve I pAlItANA AjU tAraMjA, zatru giranAra (raivataka) vagere parvata para je atyAre pratimAo che te atiprAcIna paNa e mAnyatA DIka nathI. kemake mahAvIranI nirvANa prAi prApti pachI mAda A pratimAonI sthApanA karavAmAM AvI che. mathurAmAM je bhUgarbha mAM pratimAe mAma vadhu che, te paNa,DA phUharara mahAdayanA mata mujaba 1800 seA varSa karatAM prAcIna nathI. (21) varNI, abhahaiva zrAvaDe nyAre ghoSadhapratanu sevana uyu N tyAre hendre devtaaAnA sAme tenA khUba vakhANa karyAM. iMdramukhathI tenA vakhANuM ghaNI zatAbdie na thayelA sAMbhaLIne 11
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. ma. 03 sUryAbhadevarA pratimApUjAvarcA 67 mata kinnu pratimApUjakAn mandira nirmApakAzca kutrApi AgamanatreSu indro vA bhAvAna mahAvIro vA na prazAsitavAn tAvanA jJAyate yat pratimA pUjA na bhagatAnabhipretA / 2' / : tapasyayA AtApanAdi duSkaratapazcaraNena ca zrAvakAdInAM vaikriyaladhyAdi samutpannam, AnandabhAvakasya . ekAdazyAM pratimAyA~ sastAre. cAvadhijJAnamutpannam . tena devalokasya indradhvajo daSTaH, mRgAputrasya hamya prazaMsA sunakara ke-deva use vrata se calAyamAna karane ke liye AyAAte hI usane anekavidha bAdhAoM ko evaM vighnoM ko kiyA, parantu vaha apane gRhIta vrata se patita nahIM huA calAyamAna nahIM huA-taba bhaga. vAna mahAvArane bhUri2 usakI prazasA kI, aisI bAta jaba AgamazAstro meM AtI hai, phira aisI bAta vahAM kyoM nahIM dekhane meM AtI hai ki mAnaH pUjakoM ko aura mandiranirmANako kI indrane athavA mahAvIrane prazaMsA kI hai. ataH pU ipUjakoM kI evaM nirmApako kI jaba AgamoM meM indrakRta athavA bhagavAna mahAvIrakRta prazasA dekhane meM nahIM AtI hai taba isIse gaha bAna jAnI jAtI hai ki mUrtipUjA prabhu ko abhimeta nahIM thii| 22-tapasyA se aura AtApanAdi, duSkaratapazcaraNa se. zrAvakAdiko ko vaikriyAdha Adi utpanna huI haiM, tathA Ananda zrAvaka jaba 11vo pratimA meM thA-tava 'ume saMstAraka para ho avadhijJAna utpanna ho gayA. isase devaloka kA Indradhvana upane dekhA, tathA hamryopaviSTa mRgAputra ko tene vratabhraSTa karavA mATe deva tenI pAse AvyuM. AvatAM ja teNe ghaNI jAtanA vidane ane bAdhAo upasthita karI. paNa te potAnA abhISTa vratathI bhraSTa thaye nahi, calAyamAna thaye nahi. tyAre bhagavAna mahAvIra svAmIe tenI khUba prazaMsA karI AgamazAstromAM jayAre A jAtanA ullekhe maLe che te pachI indra ane mahAvIra svAmIe mUrtipUjakonI ane maMdira nirmApakonI prazaMsA karI che. A jAtane ulekha kema maLatuM nathI. A pramANe jyAre AgAmomAM mUrtipUjakonI ane maMdira nirmApakanI indra ane bhagaMvAna mahAvIra svAmIe keI paNa sthAne prazaMsA karI nathI tyAre enAthI te je vAta siddha thAya che ke mUrtipUje prabhune abhipreta nathI ? * 22 tapasyAthI ane AtApanAMdi duSkara tapazcaraNathI zrIkAdikane vaikiyalabdhi vagere utpanna thaI che. temaja Ananda zrAvaka jyAre 11 mI pratimAmAM hatuM tyAre ja tene sustAraka para ja avadhijJAnanI prapti thaI cUkI hatI. enAthI teNe devakane,
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 sbaami paviSTasya mAdhumunirAjadarzanena jAtismaraNAtmaka jJAnamutpannam, kintu pratimA pUjayA na kamyApi jAnucit Anamutpanna zunigocara bhUna, dRSTigocarIbhUta vaa| ___tasmAn 'niNapaDimANa' accam kareDa' jinapratimAnAm arcana karoni, iti vAkye zU yamANajinapatimAzabdena jina--tIrthakara pratimA na grahotuM zakya ne, yato hi bhagavatastIrtha kRtaH zarIrasya varNanam uparita Arabhya bhavati iti opapAtikamUtre dravyama, tadanye pAM zarIramya varNana tu adhamtAdeva bhavani yathA rAjapraznIyama jina pratimAyA varNana kRtam anyacca tattvamidamavaseyam-bhagavataH zarIramya varNanam :sthalasya varNana mAdhumu narAja ke darzana se jAnimmagNa jJAna utpanna huA. yaha mana ullegva toH AgagoM meM milate haiM, parantu mA ullekha AgamoM meM nahIM milatA hai ki mUrti pUnA se kisI ko bhI kabhI jJAna utpanna ho gayA ho| ataH pratipUjA se amukIko jJAna utpanna hI hai jaba aimI bAta na sunI gaI hai aura na dekhI gaI hai) nA yaha upAya koTimeM kaise A sakatI hai| 23--isa kAraNa 'jiNADimANa acaNaM kAI' isa vAkya meM jo aisA kahA gayA hai ki usane jinapatimAoM kA arcana kiyA so yahAM jinapratimAzabda se jina-tIrthakara kI pratimA grahaNa nahIM ko jA sakatI haiM, kyoM ki bhagavAna tIrthakara ke zarIra kA varNana Upara se lekara ke honA hai. yaha bAta aupapAtika mUtra meM digvalAI gaI hai. tathA tIrthakara me 'bhinna jIvoM ke zarIra kA varNana nIce se lekara hI hotA hai. jaisA ki isa rAnamanIyamantra meM jinapratimA kA varNana kiyA gayA hai. tathA damarI Indradhvaja je tathA harpopaviNa mRgAputrane sAdhu munirAjanA darzanathI jAti maraNa jJAna utpanna thayuM. A badhA : ullekha te AgamAmAM Lei che paNa mUrtipUjAthI ke ne paNa jJAnanI prApti thaI hoya e ullekha maLato nathI eTale ke mUrtipUjAthI "amukane jJAna prApti thaI che evo ullekha kaI paNa thAne maLatuM nathI tyAre tene pramANarUpa kevI rIte kahI zakIe. ': 23 methI "jiNapaDimANa accaNa karei" mA kyanamA mema 4AmAM AvyuM che ke teNe jinapratimAonuM arcana karyuM te ahIM jinapratimAzabdathI jina tIrthakaranI pratimAonuM grahaNa nahIM thAya kemake bhagavAna tIrthakarane zarIranuM varNana uparathI (mastakathI) thAya che. A vAtano spaSTa ullekha aupapAtika sUtramAM maLe che. temaja tIrthakarothI bhinna jIvanA zarIronuM varNana nIcethI (pagathI) ja thAya che. jema rAjapraznIyasUtramAM jinapratimAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. ane
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 23 sUbhidevasya pratimApUjAcarcA bhavati, stanasya varNana nAsti, kintu atra nina-pratimAyA varNane tu stana. sthApi varNana vartate, arazca tattvam-mabhoH varNanamasaGge aSTottarasahasrapuruSalakSaNAnAM varNana vidyate kintu patimAvarNane tathA nAsti atreya vicAraNA yat-sarvotra jinazAsane yaca kutrApi pratimA tatpUjA copalabhyate tatra sA pratimA tatpUjA ca kAmadevAdidevAnAmeva bhavitu. mahati natu bhagavato'hata ityanunIyate / yato hi samastameva Ahata zAstra marthato bhagavatA'hata vopadiSTam grathitaM ca tadanusAreNa mRtrAdirUpeNa gaNadharaiH "attha bhAsai arihA mukta gathati gaNaharA niuNA' iti zAstrapAmANyAt / vAta yaha bhI jAnanI cAhiye ki bhagavAna ke zarIra ke varNana prasaGga meM vakSaHsthala kA varNana hotA hai, stana kA varNana nahIM hai kintu jinapratimA ke varNana meM to tana kA bhI varNana kiyA hai, tathA eka bAta yaha bhI hai ki- prabhu ke varNanaprasaGga meM 1008 lakSaNoM kA varNana hai, kintu pratiA ke varNana meM aimA nahIM hai / ___ yahAM para yaha vicAraNIya hai ki-jinazAsana meM sarvatra jahAM kahIM para bhI pratimA evaM unakI pUjA kI upalabdhi hotI hai vahAM pratimA aura unakI pUjA vidhi kAmadevAdi devatAoM kI hI ho sakatI hai, anta bhagavAn kI nahIM, aisA anumAna hotA hai / kAraNa ki samasta jainazAstra arthataH ahanta bhagavAn dvArA hI upadiSTa aura usake anusAra mUtrAdirUpa se gaNadharoMne grathita kiyA hai| kahA bhI hai-'anya bhAsai arihA sutta gathati gaNaharA niuNA' anta bhagavAn artha kahate haiM aura use gaNadhara sUtrameM grathita karate hai vaLI bhagavAnanA zarIra varNana prasaMgamAM vakSasthalanuM varNana hoya che, stananuM varNana nahi. paNa jina pratimAnA varNanamAM te stananuM paNa varNana che. * vaLI, prabhunA varNanamAM 1008 lakSaNonuM varNana karavAmAM Ave che, paNa pratimAnA varNanamAM A pramANa thayu nathI. . . . - ahIM vicAravA jevuM e che ke-jainazAsanamAM badhe ThekANe jyAM jyAM pratimA (mUti) ke tenI pUjAvidhI maLe che tyAM tyAM pratimA ke tenI pUjAvidhI kAmadevAdi devatAonI ja hoI zake che. ahaMta bhagavAnanI to nahIM ja enuM anumAna karI zakAya che. : - kAraNake saghaLuM janazAstra arthataH ahata bhagavAne ja upadezeluM che. ane te pramANe dhanye sUtrAhi3pathI theda cha. yuM pazu cha 3-atthaM bhAsai ahihA suttaM gati gaNaharA-niuNA" arthAtU ma ta mAvAna ma135thI cha bhane tana gaNadhara sUtramAM gUMthe che. evuM zAstravacana che. yathAvasthita je rItane artha kevalA
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 rAjapraznIyasUtre tatra yathAvasthita yAdazamatha ke valAlokena pazyati bhagavAn tathAvasthitameva tAdRzamartha pratipAdayati tadanantaramakSarazastathAvagthitameva bhagavadupadiSTa gaMNadharo granthAti zAstrarUpeNa, natvanyathA, anyathApratipAdanasya grathanasya ca kAraNAbhAvAda kAraNaM ca tasya rAgadveSAdirUpo dopo vacanAtizayAbhAvacca sa cAtrAsambhavI. bhagavataH sarvathA nirdopatvena-prAptatvAd vcnaatishyvishisstttvaacc| bhaga vatkRpApAtrANAM gaNadharANAmapi bhagavatsAnnidhyena AptatvAd vacanaprAmANyA cca / pUrvAparavirobhazUnyamartha vacana ca pratipAdayan pratipAdayitA, . grathanan grathittA ca prekSAvatAnupAdeyArthavacano bhavati / pUrvApara viruddhaca pratipAdayan grathanan puruSaH prekSAvadbhiru sattavadupekSye teti / / aisA zAstra kA vacana hai yathAvasthila jisa prakAra kA artha kevalA. loka se bhagavAn dekhate hai vaise hI usa prakAra kA artha kA pratipAdana karate hai| tadanantara yathAvasthita jase bhagavAnne kahA hai usI prakAra bhagavAn ke upadezako zAstrarUpase gaNadharone grathita kiyA hai, anyathArUpase nahIM pratipAdana ke anyathA grathana mUtrarUpa se karane kA koI kAraNa nahIM thA. kAraNa usameM, rAgadvaSa aura vacanAtizayakA abhAva hotA hai aura bhagavAn sarvathA nirdoSa Apta aura vacanAtizayavAle hote haiM unameM rAgadvepAdi rUpadopa aura vacanAtizaya kA abhAva nahIM hotA hai kyoM ki ve Apta hai evaM vacanAtizaya viziSTa haiN| evaM bhagavAn ke kRpApAtra gaNadhara bhI bhagavAn ke samIpa hai rahanevAle hone se Apta meM isaliye unake vacana bhI prAmANika hote haiN| pUrvApara virodhazUnya artha evaM vacana ko pratipAdana karatA huA pratipAdaka graMthatA huA gUMthanevAlA bhI buddhizAliyoM ke liye upAdeya lekathI bhagavAna dekhe che. tevI ja rItanA arthanuM pratipAdana kare che. tyArapachI yathAvasthita je pramANene arthe bhagavAne kahaye heya teja rIte bhagavAnanA upadezane zAsarUpathI gaNadharee grathita karela che. bIjA prakAre nahIM. pratipAdanathI judI rIte graMthana karavAnuM keIja kAraNa na hatuM kAraNa ke temAM rAgadveSa, ane vacanAtizaya * abhAva hoya che. ane bhagavAna sarvathA nirdoSa, Apta, ane vacanAtizayavALA hoya che. temAM rAgadveSAdirUpa deSa ane vacanAtizayano abhAva hoto nathI kemake teo Ata che, ane vacanAtizaya viziSTa che. temaja bhagavAnanA kRpApAtra gaNadhara paNa - bhagavAnanI samIpa rahevAvALA devAthI Apta che. tethI temanAM vacane paNa pramANika ja hoya che. pUrvApara vidha rahita artha ane vacanane pratipAdana karanAra pratipAdaka gU thatA evA guMthavAvALA paNa buddhimAnanI daSTithI upAdeya artha vacanavALA hoya che. arthAt
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sutre 93 sUryAbhadevasya pUjAcarcA 676 atra ca 'rAjamanIye pratimAvarNane nitAntameva pUrvAparavirodho dRzyate tathAhi- i-yatra kvacana bhagavato'rhataH zarIrasya varNanaM vartate tatra - mastakAdArabhya caraNaparyantameva tallabhyate, rAjamaznIye tu jinapratimAvarNana zarIrasya adhobhAgAdArabhyopalabhyate ityekaH pUrvAparavirodhaH 1 / athopapAtikAdau bhagavataH zarIravarNane vakSa:sthalamAtrasya varNanam, rAjamaznIye punarvakSaHsthalavarNanasthAne cUcukavarNanamupalabhyate iti dvitIyaH pUrvaparavirodhaH 2 / aparazca-bhagavato varNane 'aTTasahassavara purisa lavakhaNadhare' iti pAThaH, atratu na tatheti tRtIyo virodhaH 3 / artha vacanavAlA hotA hai arthAt usake artha aura vacana upAdeya hote haiN| aura pUrvApara ru pratipAdana karatA huA pratipAdaka aura gUMthA huA puruSa buddhimAnoM kI dRSTi meM upekSaNIya hotA hai / isa 'rAjamanIya' sUtra meM pratimA ke varNana meM atyanta pUrvApara virodha dekhane meM AtA hai| jaisA ki rAjamanIya mUtra se atirikta jahA~ kahIM ata bhagavAna ke zarIra kA varNana hotA hai vahAM para mastaka se Arambha kara ke caraNa paryanta hI varNana milatA hai| isa rAjamanIya mUtra meM jinapratimAkA aa zarIra ke adhobhAga se milatA hai yaha prathama pUrvApara virodha hai ? potikAdi meM bhagavAn ke zarIra ke varNana meM vakSaHsthala kA hI varNana AtA hai| isa rAjapraznIya meM vakSaHsthala ke varNana ke sthAna meM stanAgra ( cucuka ) kA varNana milatA hai yaha dUsarA pUrvApara virodha hai / . bhagavAn ke varNana meM 'advasahassa vara purisala khaNadhare' puruSa ke temanA artha ane vacana upAdeya (grahaNa karavA yeAgya) hAya che. ane rvIpara virAdha Ave evu pratipAdana karanAMra pratipAdaka ane tene gUMthanAra purUSa buddhimAnAnI dRSTie upekSaNIya hAya che. A rAjapraznIya sUtramAM pratimAnA vananAM pUrvAparamAM atyaMta vizeSa jovAmAM Ave che, jemake rAjapraznIyasUtra sivAyanAM bIjA sUtreAmAM jyAM jayAM arhata bhagavAnanA zarIranru varNana jovAmAM Ave che tyAM tyAM bhagavAnanA mAthAthI laine kramazaH caraNuM paryaMntanuM ja varNana maLe che. tyAre A rAjapraznIya sUtramAM jInapratimAnuM varNana zarIranA nIcenA bhAgathI jovAmAM Ave che. A pahele pUrvAparanA virodha che. opapAtikrAdimAM bhagavAnanA zarIranA varNanamAM vakSasthalanuM ja varNana Ave che. tyAre mA rASTrapraznIya sUtrabhAM vakSaHsthasanA vArjunanI bhagoye stanAtha | cUcukAM vasu'na kareluM jovAmAM maLe che. A khIje pUrvApara virAdha che. bhagavAnanA vArjunamAM "aTTaehassa vara purisa lakkhagaghare" puruSanA
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 rAjapraznIyasUtra aupapAtike-tIrthakRto varNane zmazruvarNana vartate yathA-'avAMTThaya sudhibhattacittama' avasthitavibhaktacitrazmaH ' iti pAThaH, atra tu na tatheti caturthaH pUrNaparavirodhaH 4 / ityAdi / kiJca-aupapAtike koNiko rAjA bhagavadvandanAtha" bhagavAsamIpe paJcAbhigamato yAti, tathAhi-tae NaM se koNie rAyA bha bha. mAra putro0............samaNa bhagava mahAvIra paMcaviheNa abhigameNa abhigacchai; taM jahA sacittAga davANa viusaraNayAe 1, acittAga davyANa aviusaraNayAe 2, egamADiyaM uttarAsaMgakaraNeNa 3, cakSuSphAse aMjalipaggaheNa 4, mAmo egattobhAvakaraNeNa 5, samaNa bhagava mahAvIra tikkhutto pAyAhiNepayAhiNa karei karittA daha namasa" eka hajAra ATha lakSaNoM ko dhAraNa karanevAle aisA pATha anyatra milatA hai yahAM para vaisA nahIM hai yaha tIsarA virodha hai| ___aupapAtika sUtra meM tIrthaMkara ke varNana meM zmazrukA varNana hai jaisA ki 'avaSTriya suvibhatta cittamama' ThIka prakAra se vyavasthita aura suMdara racanAvAlI dADhIvAlA aisA pATha milatA hai yahAM para usa prakAra kA varNana nahIM hai ye cauthA virodha hai| ___ aupapAtika sUtra meM koNika rAjA bhagavAna kI vaMdanA ke liye bhagagana ke pAsa pAMca abhigama se jAte haiM jaisA ki-'taeNaM se koNie rAyA bhaMbhasAraputta.... ...samaNaM bhagavaM mahAvIra paMcaviheNaM abhigameNa abhi gacchai, taM jahA-sacittANaM davANaM visaraNayAe 1, acittANa davANaM aviusaraNayAMe2,2, egasADiyaM uttarAsaMgakaraNeNaM2, cakakhuephAse aMjalipaggaheNaM4, maNaso egattIbhAvakaraNeNaM5, samaNaM bhagava mahAvIra tikyulo hatara A lakSaNone dhAraNa karanAra eve pATha bIje maLe che. ahIM tema nathI, * zrIna virodha cha. opapAtika sUtramAM tIrthakaranA varNanamAM ramanuM varNana karela che. jemake "avadviya suvibhatta cittama sU" sArI zata: vyavasthita bhane sura 2yanAull dADhIvALA e pAMTha maLe che. ahIM te rItanuM varNana nathI e vireAdha che. papAtika satramAM keNikarAjA bhagavAnane vaMdanA mATe pAMca prakAranA abhigamathI mavAnanI pAMse taya che.. bha3--taeNa se koNi e rAyA bhabhasAraputte samaNa bhagava mahAvIra pacaviheNa abhigameNa abhigacchai ta jahA-sacittANa davyANa viusaraNayAe 1 acittANaM davvANaM aciusaraNAyAe 2, egasADiya uttarAsaMgagoNaM * nAme aMjali pagaDeNaM hai. maNamo egattIbhAvakaraNeNaM 5,
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. 93 suryAbhadevasya pratimApUjAcarcA. 673 ityAdi, chAyA-tataH khalu sa koNiko rAjA bhasmasAraputra:.....zramaNa bhagavantauM mahAvIra paJcavidhena abhigamena abhigacchati, tadyathA-sacittAnAM dravyANAM vyutsarjanatayA 1, asacittAnAM dravyANAm avyutsajanatayA 2, ekazATikottarAsaGgakaraNena 3, cakSuHsparza aJjalipagraheNa 4, manasa ekatrI bhAvakaraNena 5, zramaNa bhagavanta mahAvIraM tri:kRtvaH zrAdakSiNapradakSiNa karoti kRtvA vandate namasyati iti / / evaM ca--aupapAtike pUrvoktapAThadarzanAt sati tIrthakare tadarzanArtha badanArtha ca gacchanaH koNi kasya rAjJaH paJcAbhigamasevanamAvazyakamabhUta,mokSa gatavati ca tIrthaGkare yadi tatpriyA tatpratimAkaraNam-tasyAzca pratimAyAH AyAhiNapayAhiNaM karei karettA vaMdai' tadanantara vaha koNika rAjA bhambha. sArakAputra0--zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA ke liye pA~ca prakAra ke abhigama se sanmukha gayA jaisA ki sacittadravyoM ko tyAgakara acisadravyoM ko nahIM tyAga kara2, ekazATika uttarAsaMga karake3, bhagavAna ko dekhate hI hAtha joDakara4, manako ekAgra karake 5, zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tInabAra AdakSiNa kiyA AdakSiNa madakSiNa karake bandana kiyA namaskora kiyA ityAdi / isI prakAra aupapAtika sUtra ke pUrvokta pATha se tIrthakara darzana ke lie aura vandana ke lie jAte hue koNika rAjAkA pAMca makAra ke abhigama kA sevana Avazyaka huA to mokSa padhAre hue tIrthakara meM yadi unakI prasannatA ke lie unakI pratimAkA nirmANa karanA aura unakI samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA dui namasai" tyA2pachI te lugs Rion HesAna putra....bhA samapAna mahAvIrane vaMdana karavA mATe pAMca prakAranA abhigamathI bhagavAnanI sanmukha game. jemake- sacitta dravyano tyAga karIne, acitta dravyane tyAga karyA vinA, ekathATika uttarAsaMga (sIvyA vinAnuM vastra) karIne, bhagavAnane joIne hAtha joDIne, manane ekAgra karIne 5, zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra AdakSiNa pradakSiNA karyuM, A'dakSiNa pradakSiNa karIne vaMdanA karI namaskAra karyA ItyAdi, eja rIte aupapAtika sUtranA pUrvoktapAtathI tIrthakaranA darzana ane vaMdanA mATe jatA evA keNika rAjAne pAMca prakAranA abhigamonuM sevana Avazyaka thayuM, te mokSapadhArelA tIrthakaramAM je temanI prasannatA mATe temanI pratimAnuM nirmANa karavuM ane temanI pratimAnuM pUjana karavuM te bhagavAnane prItikara hota te abhigamamAM
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 rAjapraznIyasUtre pUjAkaraNa ca tasmai bhagavate rocate tadA abhigamapatita niyamamanulAdhyaiva roceta natu-abhigamaniyamamullaGgthya / dRzyate cAtra tadvirAtameva yat pUjo. pakaraNAni dRzyamAnA'dRzyamAnamUkSmA'mukSmakRsyAditrasakAyasarkulAni puSpANi phalAni, sacittajalAni, agnikAyavirAdhanasAdhana dhUpadAnam, dIpadAnaJca, vAyukAyAdivirAdhanasAdhana gIta, nRtyAdika ceti / evaM sthitau ko nAmanA'numAtuM zakyeta yad atratyo'nyasthalIyo vA sarvA'pi patimAdipUjAprakAraH yakSAdInAmeva, natu tIrtha karANAm / darzitapUjAsAmagrayAH mahArambha mahAparigrahavarave na paTakAvirAdhakatvAt / tadananumatatvena ca AjJAbhaGgAdidoSa. tvAt pribhrmnnmuulktvaat| loke'pi pratyakSe'pratyakSe ca dRzyate yasmai yadrocate pratimAkA pUjana karanA unako pItikara hotA to abhigama meM kahe hue niyamoM ko ullaMdhita kiye vinA hI hotA, na kI abhigama ke niyamo kA ullaMghana karake, kintu yahA~ to usase viparIta hI dekhA jAtAhai jaisA ki pUjA ke upakaraNa aura dRzyamAna aura adRzyamAna mUkSma bAdara kRmyAdi trasakAya se vyApta puSpa, phala, sacitta jala agnikAya ke virAdhanA se honevAlA dhUpadAna, dIpadAna, vAyukAya ke virAdhanA se hone vAle gItanRtya ityAdikA / aisA hone para kauna aisA nahIM kaha sakatA hai ki rAja. praznIya sUtra meM aura anya sUtra meM kahA huA saba pratimA pUjAdi prakAra * yakSAdi ko kA hI hai na ki tIrthakaroM kA kAraNa ki jo pUjanasAmagrI * dikhAI detI hai vaha saba mahArambha aura mahAparigraha se SaTakIya kA virAdhaka hai aura bhagavAn kI anumati nahIM hone se AjJAbhaGgAdi dopa lagate haiM ataH yaha cAturgatika saMsAra meM paribhramaNa kA hetu hotA hai. loka meM kahelA niyamonuM ullaMghana karyA vagaraja hata. nahiM ke abhigamamAM kahelA niyamonuM ullaMghana karIne paraMtu ahiM te tenAthI juduM ja jovAmAM Ave che jemake pUjAnA upakaraNe, dekhAtA ane na dekhAtA sumabAdara kramI Adi trasakAyathI vyApta puSpa, phUla, sacitta jala, agnikAyanI virAdhanAthI thanArA dhUpadhAna, dIpadAna, temaja vAyukAyanI virAdhanAthI thanArA gIta, nRtya, ItyAdine. AvuM hoya te keNa evuM na kahI zake ke rAjapraznIya sUtramAM ane bIjA sUtromAM kahela badhAja pUjAdiprakAra yakSAdikeneja che. nahIM ke tIrthakarene kAraNake pUjA sAmagrI jovAmAM Ave che te badhI ja mahArabha, mahAparigrahathI SakAyanI virAdhaka che. ane bhagavAnanI anumati na hovAthI AjJA bhAdideSa lAge che. tethI A cAtutika saMsAramAM paribhramaNanA kAraNarUpa bane che. samAjamAM paNa pratyakSa ke parokSamAM
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA' su. 93 sUryAbhadevasya pUjAcacoM tasmai tadeva dIyate yadi tamanukUlayituvAcchet / yadi ko'pi bahumAnabhaktayA sAdhoH zirasi tadanabhilaSita muktAdAmavilambita mukuTa, zirastrANa (pagaDI TopI Adi) dadyAt tadA kiM tayA bahumAnabhaktyA sa sAdhuH prasannaH syAt ? nahi nahi, pratyutAtyantamaprasanna eva syAt / itthamatrApi pratimA pUjAdiviSaye vijJeyam / satra yatra pratimApUjAdividhAna tatra tatra sarvatra yakSAdInAmeva pratimA tathA tatpUjA ca vijJeyA na tIrthakarANAmiti tattvam / __ anyathA-ekatra tIrtha kRtmatimAM vidhAya tatpUjanam, aparatra ca tattyaktatadanabhimatAnAM sacittavastUnAM svarNa rajatAyAbhUpaNAdInAM ca samarpaNamityAdarabhI pratyakSa aura parokSa meM dekhane meM AtA hai ki jisako anukUla karanA ho usako jo rucikara hotA hai, vahI diyA jAtA hai| jo bahumAna evaM bhakti se sAdhuko anabhilaSita aisI motI kI mAlA yA mukuTa (pagaDI TopI Adi) unake zirapara rakhade to kathA usa bahumAnabhakti se vaha sAdhu prasanna hotA hai ! nahIM nahIM parantu vaha aprasanna hI hotA hai| isI prakAra isa pratimA pUjA ke viSayameM bhI samajha lenA 'cAhiye isaliye jahAM jahA para pratimApUjAdi vidhAna hai, vahAM vahAM saba jagaha yakSAdikoM kI hI pratimA aura unakI hI pUjA samajhanI cAhie na ki tIrthakara kI yahI usakA sArAMza hai| anyathA to eka jagaha tIrthaMkara kI pratimA banAkara unakI pUjA kI jAtI hai, aura dUsarI tarapha uhoMne choDI hui aura unakI anabhimata (unakI nahIM mAnI huI) sacitta vastuoM kA. aura sonA cAMdI ke dAgInA AdikA samarpaNa karanA yaha to Adara evuM jovAmAM Ave che ke je keIne anukULa kare hoya te tene je prItikara hoya, te vastu ja tene ApavAmAM Ave che, je ghaNA mAna ane bhaktithI sAdhune mATe cagyo hoya tevI motInI mALA ke mukuTa (pAghaDI, TepI) ItyAdi temanA mAthA para mUkI devAmAM Ave te zuM te bahu mAna bhaktithI te sAdhu temanA para prasanna thaze? nahIM ja ulaTA te vadhAre aprasanna thAya che, te ja rIte A pratimApUjAnA viSayamAM samajavuM joIe ethI jayAM jayAM pratimApUjAdi vidhAna che, tyAM tyAM dareka ThekANe yakSAdionI pratimA ane temanI "pratimAnuM pUjana samajavuM nahIM ke tIrthakaranI eja Ane sArAMza che. anyathA te eka jagyAe tIrthakaranI pratimA banAvIne temanI pUjA karavAmAM Ave che, ane bIjI tarapha temaNe chekelI ane teone anabhimata (temaNe na svIkArelI) sacitta vastuonA ane sonA-cAMdInA dAgInA AdinuM samarpaNa karavuM e to Adara
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rAjapraznIyasUtre yudvadhA tadanAdara evaM syAt, sarva caitadR mithyAtvavijambhitameva cAturgatika saMsAraparibhramaNamUlakatvAd ityala' vistareNeti tasmAt anvayavyatirekA. bhyAM siddhamidaM yadayaM jinapratimAzabda: tIrthaMkarasya pratimA pratipAdako na bhavitumaIti, api tu kasyApi yakSasya pratimAyAH pratipAdakaH, kAmadeva sya vA pratimAyAH pratipAdako bhavitumarhati, yato jina zabdena kAmadevArtha syApi grahaNa bhavati, tazacokta haimInAmamAlAkoze ___ "ahannapi jinazcaiva, jinaH sAmAnyakevalI / kandapa'pi ninazcaiva, jino nArAyaNo hariH // ataeva kevalajinapadagrahaNena tIrthakarArthakaraNa sarvathA anucitameva pratibhAti / 22 // kiJca aparamidaM tattvamavaseyam-ukta cAcArAgasUtre paSThAdhyayane bhagavatA "ANAe mAmagaM dhamma esa uttaravAde iha mANavANa viyAhie" AjJAyAM buddhi se unakA anAdara hI huaa| arthAt AzAtanA huI, isaliye yaha saba mithyAtva ke udaya kA hI prabhAva hai, evaM caturgati kA saMsAra ke paribhramaNakA mUla kAraNa hai isaliye ativistArakI Avazyakto nahIM hai. ataH anvayavyatireka se yaha siddha hotA hai ki jo yaha jinamatimA zabda hai vaha tIrthaMkara kI pratimA kA pratipAdaka nahIM ho sakatA hai. kintu yaha kisI bhI yakSakI pratimA kA pratipAdaka hai. athavA kAmadeva kI pratimA kA pratipAdaka ho sakatA hai| kyoM ki jinazabda se kAmadevarUpa artha kA bhI grahaNa hotA hai-sohI haiMmInAmamAlA koza meM-'ahannapi jinazcava, jinaH sAmAnyakevalI, kandarpo'pi jinazcIva, jino nArAyaNo hariH' aisA kahA hai, isaliye kevala 'jina' aise pada ke grANa se tIrthakararUpa artha karanA yaha sarvathA anucita hI mAlUma paDatA hai| 24---yaha eka aura dhAta jAnanI cAhiye-AcArAGga mUtrake cha? adhyayana meM bhagavAn ne kahA hai "ANAe mAmagaM dhamma" ityAdi buddhithI temano anAdara thaye kahevAya arthAta AzAtanAja, thaI ethI A badhuM ja mithyAtvanA udayane ja prabhAva che. ane catutika saMsAranA paribhramaNane mULakAraNarUpa che. jethI ati vistAranI AvazyakatAnI jarUra nathI, ethI ya vyatireka mujaba A vAta siddha thAya che ke A jipratimA zabda tIrthakara pratimAne vAcaka nathI paNa te game te yakSa pratimAne vAcaka che ke pachI tene kAmadevanI pratimAne paNa vAcaka kahI zakAya. kemake jina 56yI sama535 artha yaha bAe ya . "bhI nAmamAsA AzamA" ahannapi jinazcaya, jinasAmAnyakevalI, kandapA'pi jinathaiva, jino nArAyaNo hariH / adanA ATalA spaSTa karyA che. ethI jinapadathItIrthakara artha zahagkare egya nathI. 24 rit, 21-1 sAnA ! Atif ANApa mAmagaMdhamma' ityaadi| kahevAmAM AvyuM che. A mujaba manISIne bhagavAna tIrthakaranI AjJAne ghama mAne che. keI
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 93 sUryAbhasyapUjAcarcA 677 mAmako dharmaH eSa uttaravAda iha manuSyebhyaH vyAkhyAtaH (mayA) iticchAyA bhagavatA-AjJAyAM dharmaH, eSa uttaravAdaH . pradhAnavAdaH iti pratipAditam, tathA ca bhagavatastIrthakRta AjJAM dharmamAmananti manISiNaH, patimA jAvipaye ca kasminnapi AgamasUtre bhAvata AjJA naivopalabhyate, vidhirUpeNa pratimApUjAyAH kutrApi ullekho nopalabhyate sAdhuzrAvakANAM niyamAnAM sarve vidhayaH pratipAditAH santi kintu pratimApUjAvidhistu na kutrApi pratipA ditaH, ataeva jainadhameM pratibhApUjAyA dhamatvena svIkAro na kRtaH, yato hi asyAM pratimApUjAyAM bahavaH ArambhasamArambhA vartante, yatra SaTSu kAyeSu kasyApi kAyasya Arambho bhavet tatra dharmo nAGgIkriyate, caritrarUpeNa upalabhyamAno'pi asmAkaM kRte naiva kathamapi upAdeyo bhavitumarhati, yato hi caritrarUpeNa tu vezyA-madirA-hiMsAdI varNanamapi upalabhyeta tarhi kiM tasyApi grahaNa kartuM zakyate, vastutastu asmAka kRte 'ANAdhammo' AjJA kahA gayA hai. isake anusAra bhagavAna tIrthakara kI AjJA ko manISIjana dharma mAnate haiM, 'mUrtipUjA ke viSaya meM kisI bhI Agama sUtra meM bhagavAn kI AjJA upalabdha nahIM hotI hai arthAt vidhirUpa se mUrtipUjA kA kahIM para bhI ullekha nahIM milatA hai, sAdhu evaM zrAvakoM ke niyamoM kI saba vidhiyAM kahI gaI haiM, kintu mUrtipUjA kI vidhi nahIM kahIM gaI hai, ata eva jainadharma meM mUrtipUjA ko dharmarUpa se svIkAra nahIM kiyA gayA hai, kyoM ki isa mUrtipUjA meM aneka AraMbha samArabha haiM jahAM paTUkAya ke bIca meM kisI bhI kAya ko prAraMbha hotA ho vahAM dharma aMgIkAra nahIM kiyA gayA hai, cAritrarUpa se kiyA gayA varNana hamAre liye kisI bhI taraha se upAdeya nahIM ho sakatA hai. kyoM ki cAritrarUpa se vezyA, madirA, evaM hiMsA AdikoM kA varNana bhI pAyA jAtA hai, to kyA hameM usakA bhI grahaNa kara lenA cAhiye.? vAstava meM to hamalogoM ke liye paNaAgamamAM mUrtipUjAnA viSayamAM bhagavAnanI AjJA maLatI nathI eTale ke vidhirUpathI mUrtipUjAne ullekha kaI paNa sthAne maLato nathI. sAdhu ane zrAvakanA niyamanI badhI vidhionuM kathana maLe che paNa mUrtipUjAnI vidhi mATe kaMI paNa vidhAna maLatuM nathI ethI jainadharmamAM mUrtipUjAne dharmarUpamAM mAnavAmAM AvI nathI. kemake A mUrti pUjAmAM aneka AraMbha samAraMbhe che. jyAM SakAya paikI koI paNa kArya AraMbha thato hoya tyAM dharma svIkAravAmAM AvyuM nathI. cAritrarUpathI karAyeluM varNana amArA mATe kaI paNa rIte svIkArya nathI. kemake cAritrarUpathI vezyA madirA hiMsA vagerenuM paNuM varNana karavAmAM Ave che. te zuM te paNa amArA mATe grAhya che? hakIkatamAM to
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 rAjanIyasUtre dharma, iti, ayameva satya siddhAnto vartate, devAnAM tu jItavyavahAro vartate, te tu yathA khaGgAdizastrANAM stambhAnAm puttalikAnAJca pUjana kurvanti tathA kiM vayamapi karavAma, asmAkaM tu sarvamidaM parityAjyameva vartate ityalam | ada tatvam - yathA rajatatvena, zuktimavagAhamAnA mavRttiH zuktimeva gocarayati na tu rajatam, tat zuktau rajatatvasya AropAta AroSyamANasya rajatatvavastunastatropalabdhyabhAvaH yathA vA rajjau sarpatvAropeNa jAyamAnA pravRttiH nivRttirvA rajjumeva darzayati natu upalabhate ca sarpam, evaM sUrya kiraNamarIcikAyAM mRgasya jalajJAne'pi sUrya marIcikAmanudhAvannapi mRgo na tatra jalamAsAdayati nApi tasya pipAsA tRSNAzAntiH, tajjJAnasya bhramamAtratvAt evaM 'AjJAdharma' yahI satya siddhAnta hai parantu devoM kA jitavyavahAra hotA hai, ve to svaGgAdi zastroM kI, staMbhoM kI aura puttalikAoM kI bhI pUjA kiyA karate haiM to kyA hama bhI vaisA hI karane lageM ? nahIM, hameM to yaha saba parityAjya hI hai, jyAdA aba aura kyA kahA jAya. tAtparya kahane kA yahI hai kI - rajatarUpa se mAnakara zukti meM huI pravRtti zukti ko hI viSaya karatI haiprApta karatI hai, rajatako nahIM, kyoM ki zukti meM rajatapane kA Aropa kiyA gayA thA, ataH AropyamANa rajatarUpa vastu kI upalabdhi kA vahAM abhAva rahatA hai, athavA jisa prakAra rassI meM sarpatva ke Aropa karane para bhI 'tatra ayaMsarpaH' aisI pratIti hone para vAstava meM vahAM tada nusAra pravRtti karane para rassI hI milatI hai evaM vahAM se nivRtti hone para bhI rassI se hI nivRtti hotI hai, sarpa se nivRtti hotI huI nahIM dikhAI detI hai isI prakAra sUryakI dopahara kI dhUpa meM mRga ko jalatRSNA amArA mATe "AjJA dharma" eja satya siddhAnta che. paNa devAnA jitavyavahAra hAya che. teo khaDraga vagere zasronI, staMbheAnI ane puttalikAonI paNa pUnna kare che. te zu ame paNa te pramANe ja karIe ? nahi amArA mATe te A badhu tyAjaya che vadhAre zuM kahIe. rajatarUpa mAnIne zrutimAM pravRtta thayelI vRtti zukitane ja viSaya kare che, prApta kare che, rajatane nahi. kemake zrutimAM ja rajatanu` AropaNa karavAmAM Avyu che. ethI ArAmyamANa rajatarUpa vastunI prAptinA tyAM abhAva ja rahe che. athavA bhallUmAM sarpatvanA bhAropa zvAthI "tatra aya' sarpaH " mevI pratitI thAya che ane chevaTe tyAM tadanusAra pravRtti karavAthI rajajUthI ja nivRtti thAya che, sarpathI nivRtti thatI nathI A pramANe sUryanA khapeAranA tApamAM mRgane pANInI tarasa
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 679 subodhinI TIkA. sUtra 93 sUryAbhadevasya prajAcarcA bubhukSAtuzya svapne pratibhAsamAnasya modakAdipadArthasya dazyamAnasya bhakSyamANasyeva pratIti bhavati natu vastutastadbhakSaNa bhavati nApi tRptibhavati tasya sarvathA mithyArupatvAt, niSphalacAcca asatyatvam tathA mUrtAvapi mRNmayyAM pApANamathyA ratnAdimayyAM vA jinatvasya Arope'pi AropyamANastha jinatvasya vastunastatra pratimAyAm asadbhAvena upalabdhyabhAvAna avidyamAna jinatvadharmAyA pratimAyA upasevanena arcanena vandanena dhA svAbhISTasiddhinakathamapi, sabhavitumarhati, nahi gavAdicitrAta dugdhAdikamAsAdayitu kathaJcidapi kazcidISTe, no vA zuSkAghrAdivRkSebhyaH phalAnyAhatuM zaknoti kazcid apazcimavipazcidapi, iti sarvathA asatkalpAyA jinapratimAyAH janAdinAna kimapi jJAta hone para tadanusAra anudhAvana karane para bhI hariNa ko jala kI upalabdhi nahIM hotI aura pyAsa bhI nahIM bujhatI, isI taraha bhUkha se vyAkula vyakti ko svapna meM modakAdi padArtha ko khAte hue bhI dekhane para bhI vAstava meM bhUkha nahIM miTatI aura tRpti nahIM hotI hai, isI prakAra mUrti meM bhI cAhe vaha mRttikA kI ho yA pApANa kI ho yA ratnAdikoM kI banI huI ho, jinatva ke Aropa meM bhI prAropyamANa jinatva kI vAstava meM usa mUrti meM asadbhAva hone ke kAraNa upalabdhi nahIM hotI hai. isaliye avidyamAna jinatvarUpa dharmavAlI mUrti ke vAra2 sevana se, pUjana se, evaM vandana se jIva ke svAbhISTa kI siddhi kathamapi nahIM ho sakatI hai| are bhalA-gavAdike citra se kyA koI kisI taraha se dugdhAdika kI prApti kara sakatA hai yA zuSka AmrAdi vRkSa se kyA koI baDe se bar3A vidvAn bhI phaloM ko lAne ke liye samartha ho sktaahai| lAgavAthI te tadanusAra anusaMdhAna kare che chatAM tene jala prApta thatuM nathI. ane tenI tRSA paNa zAMta thatI nathI. A pramANe ja bhUkhathI pIDita vyakita ne svapnamAM modaka vagere khAvA maLe che chatAM tene pti maLatI nathI, tenI bhUkha maTatI nathI. A pramANe ja mUrtimAM bhale te pachI mATInI hoya ke pASANanI hoya ke ratnAdikonI banelI hoya. jinavanA AropamAM paNa vAstavamAM ArogyamANa jinatatvanI te mUrtimAM asaMbhAvanA hovAthI upalabdhi thatI nathI. ethI ja avidyamAna jinatvarUpa dharmavALI mUrtinI bahAra vAraMvAra sevA karavAthI, pUjanathI ane vaMdanathI jIvane svAbhISTanI siddhi keIpaNa rIte thatI nathI. gAya vagerenA citrothI zuM dUdha vagaranI prApti thAya che? zuSka Agra vagere vRkSothI paNa kaI meTAmAM moTe viddhA phaLo meLavI zake che? A pramANe sarvathA asatkalpa jina
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... ... rAjapraznosUtre 680 phalaM sa bhavatIti, ityalam asahastunirUpaNaprasaGgena / ataeva nAmasthApane artha 'zUnye vartate iti anuyogadvAre bhagaghatA pratipAditam ||mu0 23 // - mUlam-jeNeva sabhA suhammA teNeva uvAgacchai, sabhaM suhamma purathimilleNaM dAreNaM aNupavisai, jeNeva mANavae ceiyakhaMbhe jeNeva vairAmayA golavaTTasamuggayA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA loma hatthagaM parAmusai, vayarAmae golavasamuggae lomahattheNaM pamajjai, vairAmae golavasamuggae vihADei, jiNasagahAo lomahattheNaM pamajjai, surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei, pakkhAlittA aggehi varehi gaMdhehi ya mallehiya accaii, dhRvaM dalayai, jiNasakahAo vairomaesu golavahasamuggaesu paDinikkhimai / mANavagaM ceiyakhaMbhaM lomahatthaeNaM pamajjai, divvAe dagadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM caccae, dalayai, puSphAruhaNaM jAva dhUvaM dalayai / jeNeva sIhAsaNe taM cev| jeNeva devasayaNijje taM ceva / jeNeva khuDDAgamahiMdajjhae taM ceva / jeNeva paharaNakose coppAlae teNeva uvAgacchai lomahatthagaM parAmusai, "paharaNakosaM coppolaM lomahatthaeNaM pamajjai, divvAe dagadhArAe saraseNaM ...gosIsacaMdaNeNaM caccae, dalei, pupphAruhaNaM0 Asattosatta0 dhUvaM dalayai, jeNeva sabhAe suhammAe bahumajjhadesabhAe jeNeva maNipeDhiyA jeNeva devasayaNijje teNeva uvAgacchai, lomahatthagaM parAmusai deva. isa taraha.sarvathA asatkalpa jinamUrti kI pUjA Adi se kucha bhI phala nahIM hotA hai aba aura adhika isa asadvastu kI prarUpaNA ke sambandha meM kyA kahA jaave| nAmasthApanA arthazUnya haie sA kathana anuyogadvAra meM svayaM bhagavAnne khaahai|93 ke mUrtinI pUjA vagerethI keI paNa jAtanA phaLanI prApti thatI nathI. : asaduvastunI prarUpaNA mATe vadhAre zuM kahIe, anugadvAramAM bhagavAne kahyuM che ke nA nAma sthApanA nirarthaka che. e sUtra 3 . / /
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 94 sUryAbhasya sudharma sabhApravezAdinirUpaNam . 181 sayaNijja ca maNipeDhiyaM ca lomahatthaeNaM pamajai jAva dhUvaM dlyi| jeNeva uvavAyasabhAe dAhiNille dAre taheva sabhA sarisaM jAva pura. thimilA gaMdApukkhariNI jeNeva harae teNeva uvAgacchai, toraNe ya tisovANe ya sAlasaMjiyAo ya vAlarUvae ya taheva / jeNeva abhiseyasabhA teNeva uvAgacchai, taheva sIholaNaM ca maNipeDhiyaM ca sesaM taheva AyayaNasarisaM jIva purathimillo NaMdApukkhariNI jeNeva alaM kAriyasabhA teNeva uvAgacchai, jahA abhiseyasabhA taheva savva / jeNeva vavasAyasabhA teNeva lomahatthagaM parAmusai, potthayarayaNaM lomahatthaeNaM pamajjai, pamajittA divyAe dagadhAroe aggehiM varehiM ya gaMdhehi mallehi ya acchei, maNipeDhiyaM sIhAsaNaM ca, sesaM taM caiv| purathimilA gaMdApukkhariNI jeNeva harae, teNeva uvAgacchai, toraNe ya tisovANe ya sAlabhajiyAo ya vAlarUvae ya taheva / jeNeva balipIr3ha teNeva uvAgacchai, balivisajaNaM karei,Abhiogie deve sadAvei, sadAbittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devaannuppiyaa| sUriyAbhe vimANe siMghADaesu tiesu caukkesu caJcaresu maummuhesu mahApahesu pAgAresu adyAlaesu dhariyAsu dAresu gopuresu toraNesu ArAmesa ujANesu vaNesu vaNarAIsu kANaNesu vaNasaMDesu acaNiyaM __kareha, accaNiya karettA eyamANattiya khippAmeva paJcappiNaha ||suu094|| chAyA-yauva sabhI sudharmA tatrauva upAgacchati, sabhA sudharmA paurastyena dvAreNa anupravizati, yatra va mANavakaca tyastambho yatra va vannamayA golavRttasamudgakAstava . 'jeNava sabhA muhammA' ityaadi| / sUtrArtha-(jeNeva sabhA suhammA teNeva uvAgacchada) isake bAda vaha jeNeva sabhA suhammA' ityAdi / ....sUtrArtha-(jeNeva sabhA suhammA teNeva uvAgacchai) tyA2pachI te sUryAlaya . .. ...
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 . . raznIyAjaprasUtra. upAgacchati, upAgatya lomahastaka parAmRzati, vajramayAn golvRttsmudg| kAn lomahastena mA yati, vajramayAn golacattasamudgakAn vighATayati, :: jinasakthIni lomahastena pramAjayati, surabhiNA gandhodakena prakSAlayati, prakSAlya azyaiH varaiH gandhaizca mAlyaizca acayati, dhUpaM dadAti, jinasakthIni / sUryAbhadeva jahAM sudharmAsabhA thI vahAM para AyA (sama suhammaM purathimilleNaM dAreNa aNupacisai) vahAM Akara vaha pUrva digvartI dvAra se hokara usa sudharmAsabhA meM praviSTa huA (jeNeva mANavae ceiyakhaMbhe) praviSTa hokara ..phira . vaha jahAM mANavakacaityastambha thA vahAM AyA yahAM Akara vaha (jeNeva vairAmayA golabadda samuggayA) usameM jahAM vajramaya golavRtta vAle samudgaka the (teNeva uvAMgacchai) unake pAsa pahuMcA (uvAgacchittA lomahatthaga parAmusaha vaIrAmae golabaTTasamuggae lomahattheNa pamanjai) vahA~ pahu~cakara usane lomahastaka ko uThAyA aura usase vajramaya una golavRtta samudgako ko sApha kiyA. (vairAmae golabaTTasamuggae vihADei) phira usane una molavRtta samudagakoM ko kholA, (jiNasagahAo lomahattheNa' pamajai) kholakara unameM rakhI huI jina-asthiyoM ko lomahastaka se sApha kiyA (surabhiNA gaMdhodaeNa pakkhAlei) sApha karake phira usane murabhi gaMdhodaka se unakA prakSAlana kiyA (pakkhAlittA. aggehiM varehi gadhehiM ya mahi ya accei, dhuvaM dalayai, jiNasakahAoM varAmaesa golavasamuggaesu paDi nikkhamai) prakSAlana karake phira usane : unakI agya-tAje, zreSTha, gaMdha se, candana se aura mAlya se pUjAkI..yAM sudhAsamA tI tyAMmA0yA. (sama suhamma purathimilleNaM dAreNa aNupavisai). tyA bhAvIna te pU rI ta23nA dvArathI praviSTa thayo. (jeNeva mANavae ceiyakha bhe) praviSTa thadhane teMyAM bhAvaye tyastato. tyAM gayI. tyAMnate (jeNeva baharAmayA golavaTTa samuggayA) temA nyai 407maya gauravRttavA samuha (teNeva uvAgacchai) tabhanI pAse gayA. (uvAgacchittA lomahatthaga parAmusai vayarAmae golavasamu. ggae lomahattheNa pamajai) tyai 4 teNe zamanI mAnelA sAvaraNa DAyamA sIdhA 2mane tenAthI bhaya gAlavRtta samuno sA34A. (vairAmae golabadda samuggae vihADei) tyaa20|| taNa tegAsavRtta samuhagona motyA. (jiNa sagahAo lomahattheNa pamajai) golI tamanI ma42 bhUdA sthimAna bhaitathI sA3 4aa. (surabhiNA gadho-.. daeNaM pakAkhAlei) sA3 zana. pachI terI sureniga pAthI tamanu prazAsana yu. " (pakkhAlittA aggehiM varehi gadhehi ya mallehi ya acceM, dhUvaM dalayai, jiNa-sakahAo vairAmaesa golabahasamuggaemu paDinikkhamai) mAlita zana tethe tabhanI tAjA, zreSTha gaMdhathI, caMdanathI ane mAlyathI pUjA karI. temanI sAme dhUpa saLagAvyuM,
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sU. 94 sUryAbhadevasya sudharmasabhApravezAdinirUpaNamU . vajramayeSu golavRttasamudgakeSu pratinikSapati, mANaka caityastambha lomahastakena pramAja yati, divyayA dakadhArayA sarasena gozIpacandanena carca kAn dadAti, puSpArohaNa yAvad dhUpaM dadAti / yatraiva siMhAsana tadeva, yava devazayanIyaM * tadeva, yatraiva kSudramahendradhvajastadeva, yatra tra praharaNakozaH coppAlakastatraivaM upAgacchati, lomahastakaM parAmRzati, paharaNakoza coppAla lomahastakena unane samakSa dhUpa jalAI aura phira bAda meM una jina asthiyoM ko usane unhIM vajramaya golapatta samudgakoM meM banda kara rakha diyA.1, (mANavagaceiya " . khaMbha lomahatthaeNapamajai) bAda meM usane mANavaka staMbha kI lomahastaka * se pramAjanA kI (divAe dagadhArAe saraseNa gosIsacaMdaNeNa caccae dalayai) aura divya jaladhArA se sarasa gozISa candana se use carcita kiyA. yAvat ... dhUpadAnAnta taka ke aura bhI saba kAma usane kiye2, (pupphAruhaNa jAtra dhRvadalayai) yahI bAta isa mutrapATha dvArA samajhAI gaI hai| (jeNeva sIhA. saNe taM ceva) isake bAda vaha jahAM siMhAsana thA vahA~ AyA, vahAM para bhI usane pramArjanA se lekara pUrvokta dhUpadAnAnta taka ke saba kArya kiye, (jeNeva devasayaNijje, ta ceva, jeNeva khuDDAgamahiMdajjhae ta ceva) vahAM se phira vaha devazayanIya ke pAsa AyA-yahAM para bhI usane vahI sava dhUpadA. nAnta taka ke kArya kiye phira vahAM se vaha kSudramahendradhvaja ke pAsa AyAvahAM para bhI vahI pUrvokta saba kArya usane kiye5 (jeNeva paharaNakose coppAlae teNeva uvAgacchai) isake bAda vaha 'jahAM praharaNa koza-(zastrabhaMDAra) ane tyArapachI teNe te jinaAthionevajI gelavRtta samudgalomAM baMda karIne mUkI dIdhAM.1, (mANavaga ceiya khaMbha lomahatthaga pamajAi) tyApachI teNe bhArata'manI homa. 245 prabhArI . (divAe dagadhArAe saraseNa gosIsacaMdaNeNaM caccae dalayai ane divya jaladhArAthI siMcita karIne sarasa gazIrSacandanathI tene carcita karyo. yAvat dhUpadAna sudhAnI. cI vidhiya! parI 42.2, (pupphAruhaNaM jAva dhruvaM dalayaI) se pAta 2mA sUtrapA843 samantAmA mAvI cha. (jeNeva sIhAsaNe taM ceva) tyA250I te yA sihAsana tu tyA mAvyA. paNa tere prabhAI nAthI bhAMDIne dhUpahAna sudhIna saba aryo pUrA prayA'. (jeNeva devasayaNijje, taM ceva khuDDAgamahiMdajjae taM ceca) tyAMthI pachI te devazayanIyanI pAse mAnyo, tyo pa te dhUpahAna sudhInA badhAM kAryo saMpanna karyA. tyAMthI pachI te mudra mahendravajanI pAse gayo. tyAM paNa rita mA yo sapanna aryA., (jeNeva paharaNakose coppAlae teNeva uvAgacchai) tyA2pachI te praDA (zastra (2) na yo ta23gayA. (lomahatthaga parAmusai)
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ daiTAu pramArjayati, divyayA dakadhArayA sarasena gozIpacandanena carcakAn dadAti, puSpArohaNam0 AsaktAvasata0 dhUpaM dadAti / yatraiva sabhAyAH suvarmAyAH bahumadhyadeza bhAgo yacaiva maNipIThikA yatraiva devazanIya' tatraiva upAgacchati, lomahastaka parAmRzati, devakAyanIya ca maNipIThikAM ca lomahastakena mArjati yAvad dhUpa dadAti / yatraiva upapAtasabhAyA dAkSiNAtya dvAra copAlaka thA vahAM para AyA ( lomahatyagaM parAmusadda ) vahAM Akara usane lamastaka ko uThAyA (paharaNakosaM coppAlaM lomahatvapUrNa pamajjai) aura usa lomahastaka se maharaNakoza kI evaM coppAla kI saphAI kI (divyAe dagadhArAe saraseNaM gosIMsaca daNeNaM caccae dalei0 pupphAruhaNaM0 Asattosatta0 dhuMdalayaI) saphAi karake - phira usane divya jala kI dhArA se unakA prakSAlana kiyA. arthAt una para pAnI kA chiDakAva kiyA. jala se unheM sincita kiyA. puSpArohaNa kiyA, Upara se nIce taka laTakanevAlI golara mAlAoM se unheM sajAyA- yAvat dhUpa jalAyA6 (jeNeva sabhAe suhammAe bahumajjhadesabhAe jeNeva maNipeDhiyA jeNeva devasayaNije teNetra ucAgacchacha, lomahatthagaM parAmusai, devasayaNijjaM ca maNipeDiyaM ca lomahatvapUNa pamajjaha) phira vaha vahAM AyA ki jahAM sudhamasabhA kA madhyadezabhAga thA, jahA~ maNipIThikA thI8, jahAM devazayanIya dhA, vahAM Akara usane romahastaka - romoM se banI huI saMmArjanI ko uThAyA. usase usane devazayanIya kI evaM maNipIThikA kI saphAI kI. bAda meM (jAvadhUpaM dalaya) vahAM para usane dhUpadAnAnta taka ke saca aura bhI kArya tyAM rahane tethe prabhAnaMnI sIdhI. (paharaNakosaM coppAlaM lomahatvaeNaM pamajjai) ane tenAthI aDaraNuz2ezanI, yodhyAsanI sArdha zrI. (divvAe dagadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM caccae dalei0 pupphAruhaNaM0 Asattosana0 dhUtra' dalaya ) saphAi karIne teNe ditya jaladhArAthI temanu prakSAlana karyu.. jalathI temane siMcita karyAM. puSpa arpaNa karyAM. uparathI nIce sudhI laTakatI gALa mALAothI temane samala'kRta arthA, yAvat dhUSahAna Dyu". 6 ( jeNeva sabhAe suhammAe bahumajjhadesamAe jeNeva maNipeDhiyA jeNeva devasayaNijje teNeva uvAgacchara, lomahatthaeNaM parAmu sara, devasayaNijja' ca maNipeDhiyAM ca lomahatthaeNa pamajjaI) tyAracchI te sudharbhA salAnAM mahumadhyadezabhAga tarapha gaye.cha, maNipIThikA8, devazayanIyanI pAse. jaine teNe rAmeAthI banelI saMmArjanI hAthamAM lIdhI. ane tenAthI teNe devazayanIya ane bhazipI anI saGgrA) karI. tyA2pachI (jAvadhUva dalayai) tethe dhUthahAna sudhIna! sarva kAryAM sapUrNa karyAM. e pachI siddhAyatananI jemaja ahI paNa mukhamaMDapAniMgata samasta
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bodhinI TIkA sU. 94 sUryAbhadevasya sudharma sabhApravezAdinirUpaNam 685 tathaiva sabhAsadRzaM yAvat paurastyA nandApuSkariNI yatraiva hRdastava upA gacchati, toraNAMzca trisopAnAni ca zAlabhaJjikAca vyAlarUpANi ca tathaiva / yada abhiSekasabhA tatraiva upAgacchati, tathaiva siMhAsanaM ca maNipIThikAM . kiye, isake Age siddhAyatana kI taraha yahAM para bhI mukhamaNDapAdigata samasta vastuoM kI pramAjanA kI yAvat dhUpadAna takake saba kArya kiye (143) isake bAda vaha pUrvadvAra se hokara upapAtasabhA meM AyA. vahAM yaha pUrvavat mArjanAdi saba kArya karake ( jeNeva uvavAyasabhAe dAhiNilleM dAre taheva sabhAsarisaM jAva purathimillA gaMdA pukkhariNI jeNeva harae teNeva uvAgacchai ) bAda meM upapAda sabhA kA jahAM dAkSiNAtyadvAra thA vahAM AyA, vahAM Akara usane pUrvavat - saba pramArjanAdikArya kiye| yahAM se Age pUrva nandA puSkariNI taka saba kAma dharmAsabhA meM kiye gaye kAmoM kI taraha se hI kiye aisA jAnanA cAhiye. isake bAda vaha vahAM AyA, (toraNe ya tisovANe ya sAlabhaMjiyAo ya bAlarUvara ya taheca) vahAM Akarake usane toraNoM kI sopAnapratirUpakoM kI evaM zAlabhaMjikAoM kI aura vyArUpoM kI pramArjanA kI divyajaladhArA se unheM siMcita kiyA, yAvat dhUpadAnAntataka ke aura saba kAma bhI kiye (jeNeva abhiseyasabhA teNeva ucAgacchai, taheva sIhAsaNaM ca maNipeTiyAM ca sesaM tadeva ) isake bAda vaha jahAM abhiSeka - sabhA thI vahAM para gayA. vahAM usane kramazaH maNipIThikA kI, siMhAsana kI, abhi vastuonI pramAnA karI yAvat dhUpadmAna sudhInA badhAM kAryo sapanna karyo. 143, tyArapachI te pu dvArathI utpAta sabhAmAM AvyA. tyAM paNa teNe pUrvavat pramAbhn vagere sarva aryo ryA. ane tyAcchI (jeNeva uvAyasabhAe dAhiNille dAre taba sabhA sarisaM jAva purathimillA gaMdA pukkhariNI jeNeva harae teNeva uvaanaarU) te upapAta sabhAnA dAkSiNAtya dvAra tarapha gaye. tyAM jaIne teNe pUrvavat pramArjanA vagere sarvAM kAryo saMpanna karyAM. ahIMthI AgaLa pUnA puSkariNI sudhInAM sakA sudharmAMsabhAmAM karelAM kAryAMnI jemaja karavAmAM AvyAM che tema samajavuM. tyAccchI te DUhanI taraI gaye. (toraNe ya tIsovANe ya sAlabhajiyAo ya bAlarUpae ya taheba) tyAM pahathIne tethe toraNonI, trisopAnapratiiyaDanI bhane zAlabha`jikAnI ane vyAlarUpAnI pramAnA karI divyajaladhArAthI temane abhisi'cita yI yAvat dhUpadAna sudhInA gadyAM aryo sauMpanna . ( jeNeva abhiseyasabhA teNeva uvAgaccha, tava sIhAsaNaM ca maNipeDiyA ca sesaM taheva ) tyArapachI te nyAM abhiSeka sabhA hatI tyAM gayA. tyAM jaIne teNe kramazaH maNipIThikAnI, sihAsananI, abhiSekabhAMDanI, ane bahumadhyadezabhAganI pramAnA karI yAvat padAna sudhInA sava
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyaso * ca zeSa tathaiva Ayatanasaza yAvat paurastyA nandApuSkariNI yauva alaGkArikasabhA tatrava upAgacchati, yathA abhiSekasabhA tathaiva sarvam / SekamANDa kI; evaM bahumadhyadezabhAga kI pramArjanAkI yAvat dhUpadAnAntataka ke aura bhI saba kArya kiye| yahAM se Age dakSiNa dvArAdikrama se pUrvanandApuSkariNIparyanta siddhAyatana kI taraha jAnanA cAhiye. (AyayaNasarisaM jAva purathimillA gaMdA pukkhariNI jeNeba alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchai) yahI cAta 'AyatanasadRza yAvat paurastyA naMdApuSkariNI' isa pATha dvArA prakaTa kI gaI hai| isake bAda vaha abhiSeka sabhA meM AyA-vahAM usane krama se maNipIThikA kI. siMhAsana kI, . abhiSekamANDa kI aura bahumadhyadezabhAga kI pramArjanA kI yAvat dhRpadAnAntataka ke aura saba kArya kiye. isase Age dakSiNadvArAdikrama se pUrvanandA puSkariNItaka siddhAyatana kI taraha .. jAnanA cAhiye. isake bAda vaha alaMkArika sabhA meM AyA, (jaha abhi . . seyasabhA taheva sabaM) vahAM usane maNipIThikA kI. siMhAsana kI, alaMkAra ": bhANDa kI bahumadhyadezabhAga kI pramArjanA kI yAvat dhUpadAnAntataka ke* aura saba kArya kiye| isake bAda kA kathana - dakSiNadvArAdikrama se pUrvana ndApuSkariNI taka abhiSeka sabhA kI taraha jAnanA cAhiye. (jeNeva vavasAya. sabhA teNeva uvAgacchai) isake bAda vaha vyavasAyasabhA meM AyA (taheva kAryo saMpanna karyA. ahIMthI AgaLa dakSiNakArAdimathI pUrvanandA puSkariNI sudhInuM varNana siddhAyatananI ma samApu naye, (AyayaNasarisa jAva puratthimillA gaMdA puvakhariNI jeNeba alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchada) me04 pAta 'AyatanasadRzaM yAvat paurastyA naMdApuSkariNI' mA pA8 43 58 karavAmAM AvI che. tyArapachI te abhiSeka sabhAmAM. Avyo. tyAM teNe anukrame maNipIThikAnI, siMhAsananI, abhiSeka bhAMDanI ane bahumadhyadezabhAganI prArthanA karI cAvat dhUpadAna sudhInA badhAM kAryo saMpanna karyA. enA pachI dakSiNadvArAdikamathI pUrvanandApuSkariNI sudhInuM varNana siddhAyatananI jema ja samajavuM joIe. tyArapachI te ala 2 samAmA vya! (jaha abhiseyasabhA taheva sava) tyA taNa bhAzupAtal siMhAsananI, alaMkAra bhAMDanI ane bahumadhyadezabhAganI pramArjanA karI yAvat dhUpadAna , sudhInA badhA kAryo yathAvidhi saMpanna karyA. enA pachInuM kathana dakSiNa dvArAdikamathI padanApurI sudhI ani samAnI rebha 01 sabhA naye, (jeNeva vavasAya sabhA teNeva uvAgacchai). tyA2pachI te vyavasAya samAmA mAvyA. (taheva loma
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA. sutre 94 sUryAbhadevasya sudharmasabhApravezAdinirupaNam 647 yatraiva vyavasAyasamA tatrava upAgacchati tava loma hastakaM parAmazaMti, pustaka ratna lomahastakena pramAja yati, pramAya divyayA dakadhArayA agryaiH varaizca gandhairmAlyazca arcagati maNipIThikAM siMhAsana ca zeSa tadeva, paurastyA nandA puSkariNI yatra va hRdastatraiva upAgacchati, toraNAMzca trisopAnAni ca vyAla. rUpANi ca tathaiva / yatrauMca balipITha tava upAgacchati balivisarjana karoti, lomahatthaga parAmusai, potthayarayaNaM lomahatthaga pamajjai, pamajittA divvAe dgadhArAe aggehi, varehiM ya, gaMdhehi ya, mallaMhi ya acceha, maNiper3hiyaM sIhAsaNa'ca, sesaM taM ceva) vahAM usane lomahastaka ko uThAyA aura usa lomahastaka se pustakaratna kI pramAnA kI bAda meM divyajaladhArA se usakA abhiSekausa para jala siMcita kiyA. yAvat dhUpadAnAntataka ke aura bhI saba kArya kiye. isake bAda maNipIThikA kI, siMhAsana kI aura bahumadhyadezabhAga kI pramAja no usane kI yAvata dhUpadAnAntataka ke aura bhI saba kAma kiye. isake bAda usane yahAM se Age dakSiNadvArAdikrama se pUrvanandApuSka riNI taMka saba kAma sidvAyatana- kI taraha kiye. aisA jAnanA caahiye| isake bAda vaha hada ke pAsa AyA, vahAM para usane toraNoM ko, trisopAna patirUpakoM kI zAlabhaMjikAoM kI aura vyAlarUpoM kI pramANa nA kI aura divya jaladhArA se abhyukSaNAdi saba kArya dhUpadAnAntatakake kiye. yahI vAta(purathimillA NadA pukkhariNI jeNeva harae teNeva uvAgacchai, toraNe ya itthaga parAmusai, potthayarayaNaM lomahatthaeNaM pamajjA, pamajjittA divAe dagadhArAe aggehi, varediya, gaMdhehiMya, mallehi ya, accei, maNipeDiyaM sIhAsaNaM ca, sesaM taM ceva) tyo ta yomasta ne DAyamA sadhane pusta42tnanI pramArjanA karI. tyArapachI divya jaladhArAthI tene siMcita karyuM yAvat dhUpadAna sudhInI sarva vidhio sArI rIte saMpanna karI tyArapachI teNe maNipIThikAnI siMhAsananI ane badhumadhya dezabhAganI pramArjanA karI yAvata dhUpadAna sudhInA bAkInA badhAM kAryo sArI rIte saMpanna karyA. tyArabAda teNe ahIMthI AgaLa dakSiNa dvArAdikamathI pUrvanaMdApuSkariNI sudhInA sarva kAryo siddhAyatananI jema ja saMpanna karyA tema samajavuM joIe. tyArapachI te hadanI pAse gayA. tyAM teNe toraNonI, tripAna pratirUpakanI, zAlabhaMjikAonI ane vyAlarUpanI prArthanA karI ane divya jaladhArAthI aspRkSaNAdi temaja dhUpadAnAMta sudhInA sarvakAryo, sarasa rIte saMpanna karyA. e ja vAta :: (purasthimillA gaMdA pukkhariNI jeNeva harae teNeva uvAgacchai. toraNe ya tiso * vANe ya sAlabhaMjiyAo ya vAlarUvae ya taheva) 21 // sUtrA: 5 258 42
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 * rAjapraznIyasUtre AbhiyogikAn devAna zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt-kSipameva bho devAnu priyAH) mUryAbhe vimAne zRGgATa ke putrikeSu catupkeSu catvarepu caturmukheSu mahApatheSu mAkAreSu aTTAla kepu carikAsu dvAreSu gopureSu toraNepu ArAmeSu udyAneSu tisovANe ya sAlabhajiyAo ya vAlakhvae ya taheva) isa mutrapATha dvArA prakaTa kI gaI haiN| isake bAda vaha (jeNeva yalipITa teNeca uvAgacchai, balivisajaNaM karei) jahA~ balipITha thA vahAM para AyA, vahAM Akara ke usane bali kA visarjana kiyA isake bAda usa mUryAbhadeva ne Abhiyogie deve sadAvei) Abhiyogika devoM ko bulAyA (padAyittA evaM vayAsI, culAkara unase aisA kahA (khippAmeva bho devANuppiyA ! mariyAbhe vimANe siMghADa esu, cauksu, caccaresu, caummuhesu, mahApahesa, pAgAresu, aTTAla esu, cariyAsu, dAresu, gopuresu toraNesu, ArAmesu, vaNesu, vaNarAIsu; vaNasaMDesu aJcaNiyaM karei) he devAnupriye ! Apaloga bahuta hI zIghra sUryAbha vimAna meM zrRGgA TakoM meM-siMghAr3e kI AkRti jaise trikoNavAle sthAna vizepoM meM, tAko meM-mArgattayamilanasthAnoM meM. catuSko meM-cAra mArga Akara jahAM mile hoM aise sthAnoM meM, catvaroM meM-anekamArga jahAM Akara mile ho aise sthAnoM meM, caturmukhoM meM-jahAM se cAroM bhI dizAoM meM mArga nikalate haiM aise sthAnoM meM, mahApathoM meM-rAjamArgA meM, abAlikAoM meM-prAkAroM ke uparivartI sthAnavizepo meM, cArikAoMmeM-ATha hAtha pramANavAle prakArAntarAvartI bhAgoM meM, dvAroM meM-prAsAdAdi ko ke daravAjo meM, gopuroM meM-pura ke daravAjoM meM, pAmA bhAvI cha tyA25chI ta (jeNeca valipI teNeva uvAgacchai, yalivisajaNa karei) balipInI pAse AvyuM. tyAM AvIne teNe balivisarjana karyuM tyArapachI te sUryadeve (Abhiyogie deve sadAvei) mAliyoni hevAne mArAvyA. (sadAvittA evaM vayAsI) mahAvIra tebhane pramANu :-(khiSpAmeva bho devANupiyA ! sUriyAbhe vimANe siMghADaesu tiesu, caukkesu ca caresu, caummuhesu, mahApahesu, pAgarema, aTTAla'esu, cariyAsu, dAresu,gopuresu, toraNesa, pArAmesu. vaNesu, vaNaroIsu, kANaNesu vaNasaMDesu, accaNiyaM karei) pAnupriyA! tame yA zI sUyavimAnabhAM, gATamAM ziMgaDAnI AkRti jevA trikeNavALA sthAna vizeSomAM, trikeNamAM-traNa rastAo jyAM maLe te sthAne mAM, catuSkamAM-cAra rastAo jayAM maLe te sthAnamAM, caromAM-ghaNuM rastAo je sthAne ekatra thAya te sthAnamAM, caturmamAM-jayAMthI cArecAra dizAomAM rastAo jatA hoya te sthAnomAM-rAjamArgomAM, prAkAramAM aTTAlikAomAM-prAkAronA uparivatI sthAna vizeSomAM, cArikAomAM-ATha hAtha pramANavALA prAkArAntarAlavata bhAgamAM kAramAM-prAsAdA kenA dvAramAM, gepurAmAM puranA daravAjAomAM
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ 689.. suyodhinA TokA' sU. 94 sudharma sabhApravezAdinirUpaNamU------ --------- vaneSu vanarAmiSu kAnaneSu vanapaNDeSu arbanikAM kuruta, acanikAM kRtvA etA:mAjJaptikAM kSiprameva pratyapa yata // mU094 // . TIkA-'jeNeva sabhA suhammA' ityAdi... tataH sa maryAbho devaH suMdharmAsabhAyAH samIpe samAgacchati, sudharmA' sabhA paurastyena dvAreNa anupavizati, anupavizya mANavakacaityastambhasthitavajramayagolattasamudUgakasamIpe samAgacchati, lomahastakaM gRhItvAM tena vana 'ma yagolavRttasamudgakAn pramAja yati, tAna samudgakAn vighATayati / samudgakai sthitAni jinasakthIni lomahastena mamA yati / surabhiNA gandhodakena tAni prakSAlayati, agrayai: aparyuSita varaiH zreSThaiH gndhai| candanaizca mAlyaizca a yati, dhUpaM ca dadAti1, jinasakthIni vajramayagolavRttasamudgakepu pratinikSipati, 'tato mANakacaityastambha lomahastakena pramANa yati, tano divyajaladhArA''bhyukSaNa sarasagozINa carcana puppArozaNAdi dhUpadAnAnta ca karoti / tataH sa mubhidevaH krameNa sihAsanasamIpe 1 devazayanIyasamIpe2 kSudramahendra dhvajasaMmIpe3 ca samAgacchati / sarvatra pUrvavadeva pramANa nAdidhRpadAnAnta karoti 5 / tataH saM maharaNakoze coppAlake samAgacchati, tatra pramANa toraNoM meM-dvAra saMvandhibhAgoM meM, ArAmoM meM-krIDAsthAnoM meM, udyAnoM meMcampakakSa Adi se saMkula bane hue sthAnoM meM jo ki utsavAdi ke samaya anekajanoM ke krIDA sthAna banate haiM unameM-udyAnavizeSoM meM, eka jAtIya uttamavRkSoM ke samUha se yukta vanarAjiyoM meM, sAmAnyakSasamUhayukta kAnanoM / evaM vanakhaNDoM meM eka aneka jAtiyAle uttamakSa ke samUha se yukta sthAnoM / meM, pUjA karo, (accaNi yaM karettA eyamANatiya khippAmeva paccaridama) 1jA karake phira mujhe merI AjJAnusAra saba karaliyA hai isakI pIche khavara do..| TIkArtha isakA mUlArtha ke jaisA hI hai / ma 14 // ... terazAmAM-dvAra saMbaMdhi bhAgamAM, ArAmomAM kIDAthAnamAM, udyAnamAM-caMpakavRkSa vigerethI saMkula banelAM rAnamAM-eTale ke utsava vizeSanA samayamAM jyAM anekajano ekatra thAya che te sthAnamAM, vanamAM-udyAna vizeSamAM, eka ja jAtanAM uttamavRkSonA samUha, hathI yukata vanarAjiomAM, sAmAnya vRkSasamUhayukata kAnamAM, ane vanakhaMDamAM, eka tathA mana:ondn GttabhavRkSAnA saDathI yuta sthAnamA 50 za. (aJcaNiya karatA . eyamANattiya khippAmeva. pacappiMNaha) Yad, rIna pachI tame vo bhArI mAtrA muMha kAma saMpUrNa karyuM che tenI mane khabara Apo. TIkAI--A sUtrane TIkArtha mUlArtha pramANe che. te sU0 94 : "
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ 690 rAjapraznoyaso nAdi dhUpadAna paryanta pUrvavatkaroti 6 / tataH sudharmAsabhAyA bahumadhyadezabhAge 1 samAgacchati, mamAgatya maNipIThikAyA2 devazayanIyasya3 ca samIpe krameNa samAgacchati, pramAnAdi dhUpAnta pUrvokta sakalaM karoti 9 / ataH para sarva siddhAyatanavadanApi mukhamaNDapAdigataH sarvacastUnAM pramAnAdi dhUpadAnaparyanta sarva karoti (143) / tataH sa upapAtasabhA pUrvadvAreNa samA. gacchati, tatra pUrvavat sarvaM kRtvA dakSiNadvAre samAgacchati, pramArjanAdi dhUpa dAnaparyanta karoti / ata Urdhva pUrvanandApuSkariNI paryanta sudharmAmabhAvada bodhyam / tataH sa dasamIpe samAgacchati, tatra toraNAn trisopAnapratirUpa. kANi zAlabhajikAH vyAlarUpANi ca pramArjayati, divyajaladhAro'bhyukSaNAdidhUpadAnaparyanta karoti / tataHsa abhiSekamabhAyAm upAgacchati, tatra sa krameNa maNipIThikAyAH siMhAsanasya ' abhiSekamANDamya bahumadhyadezabhAgasya ca pamAna nAdi dhUpadAnaparyanta karoti / ata Urdhva dakSiNadvArAdikrameNa pUrva. nandApuSkariNIparyanta siddhAyatanavada bodhym| tataH saH alaGkArikasabhAyAmupAgacchati, maNipIThikAyA: siMhAsanasya alaGkArabhANDasya bahumadhyadeza. bhAgasya ca pramArjanAdi dhUpadonaparyanta karoti / ataHpara dakSiNadvArAdikrameNa pUrvanandApuSkariNIparyantam abhiSekasabhAva bodhyam / tataHsa vyavasAyasabhAyAm upAgacchati, tatra lomahara. kena pustakaratna pramAjayati, divyajaladhAga'bhyukSaNAdidhUpadAnaparyantaH karoti / tato maNipIThikAyAH siMhAsanamya bahumadhyadezabhAgasya ca pramAjanAdidhUpadAnaparyanta karoti / ata Urdhva dakSiNabharAdikrameNa pUrvanandApuSkariNIparyanta siddhAyatanavad bodhyam / tataHsa hadasamIpe mamAgacchati, tatra toraNAn trisopAnapratirUpakANi zAlabhaJjikA 'vyAlarUpANi ca pramANa yati, divyajaladhArA'bhyukSaNAdi dhUpadAnaparyantaM karoti / 'tataH sa balipIThasamIpe samAgacchati balivimarjana karoti / tataHsa mUryAbho devaH AbhiyogikAn devAn zabdayati Aiyati, zabda yitA evam vakSyamANapakAreNa avAdot uktavAn-bho devAnumiyAH / yUyaM kSiprameva. sUryAbhe vimAne zrRGgATakepu-zrRGgATakAkRtikeSu trikoNasthAnavizeSeSu, trikepu-mArgatrayamilanasthAneSu catuSkepu-caturmAgAmilanasthAneSu, catvareSu * anekamArga milanasthAneSu caturmukheSu yatazcatasRSvapi dikSu mArgAH nissaranti teSu mahApatheSu rAjamArga pu prAkArepu, adyAlakepu-prAkAroparivartisthAnavizeSeSu, carikAsu-aSTahastapramANeSu prAkArAntarAlamArge pu, dvAreSu-prAsAdAdInAM dvAreSu, gopurepu=puradvAreSu, toraNeSu-dvArasabandhiSu bhAgeSu ArAmeSu-krIDAsthAneSu
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. sUtra 95 sudharma sabhApravezAdi nirupaNam udyAneSu campakAdivRkSasakuleSu utsavAdI bahujanakrIDAsthAneSu baneSu udyAna vizeSeSu, vanarAjiSu ekajAtIyottamavRkSasamUhayuktAsu, kAnaneSu sAmAnyavRkSa: samUhayukteSu, nanakhaNDeSu-ekA'nekajAtIyottamavRkSasamUhavatsu ca acanikAM pUjAkRtvA etAmAjJaptikAM kSiprameva pratyarpayata='asmAbhiH zRGgATakAdiSu arcana kRta' miti vRtta zIghrameva mahyaM nivedayata ||suu0 94 // - mulam-taeNaM te AbhiogiyA devA sUriyAbheNaM deveNaM evaM vuttA samANA jAva paDisuNittA sUriyAbhe vimANe siMghADaesutiesu caukkaesu caccaresu caummuhesu mahApahessu pAgAresu aTTAlaesu cariyAsu resu gopuresu toraNesu ArAmesu ujANesu vaNesu vaNarAIsu kANaNesu vaNasaMDesu acANayaM kare ti, jeNeva sUriyAbhe deva jAva paJcappiNaMti / taeNaM se sUriyAbhe deve jeNeva naMdA pukkhariNI teNeva uvAgacchai naMdA pukkhariNI purathimilleNaM tisovANapaDirUvaeNa paccoruhai, hatthapAe: pakkhAlei, gaMdAo pukkhariNIo paccuttarei, jeNeva sabhA suhammA teNeva pahArettha gmnnaae| taeNaM se sUriyAbha deve cauhi sAmANiyasAhassIhi, jAva solasehiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehi ya bahuhiM sUriyAbhavimANavAsIhiM vemANiehi devehi devIhi ya saddhiM saMparikhuDe savviDDIe jAva nAiyaraveNaM jeNeva sabhA suhammA teNeva uvAgacchai, sabhaM suhamma purathimileNaM dAreja aNupavisai, aNupavisittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, sIhAsaNavaragae purasthAbhimuheM saNisaNNe // suu095|| ... - chAyA-tataHkhalu te AbhiyogikA devAH sUryAbheNa devena evamuktAH santo yAvat pratizrutya sUryAbhe vimAne zrRGgATa keSu trikeSu catuSkakeSu catvareSu 'taeNaM te AbhiyogiyA - devA' ityaadi| mutrArtha-(taeNa) isake bAda (te AbhiyogiyA devA) una Abhiyo'taeNa te AbhiyogiyA devA' ityAdi / sUtrAtha-(taeNa) tyA2 pachI (te AbhiyogiyA devA) te malayA
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre caturmukheSu mahApatheSu prAkAreSu aTTAla keSu carikAmu dvArapu gopureSu toraNeSu ArAmeSu udyAnepu vaneSu vanarAjipu kAnane vanapaNDeSu arcanikA kurvanti, yatraiva sUryAbhI devo yAvat pratyarpa yanti / tataH vallu sa maryAbho devo yatraiva nandA gika devoMne (mUriyAbheNaM deveNaM evaM vuttA samANA) jo ki, mUryAbhadeva dvArA isa prakAra kahe gaye the (jAva praDisuNittA) yAvat isake pUrvokta kathana ko svIkAra karake (pRriyA vimANe) sUryAbhavimAna meM (siMghADa ema tiemu cau. kaesa cacaresu caummuhesu, mahApahesu, pAgAresu, aTThAlaeY; cariyAstu dAresu, gopuremu, toraNetu, ArAmesu, ujANesu, vaNesuM, vagarAImu, kANaNemu, vaMNa : saMDesu acaNiya kareMti) zaGgATako meM, trikoM meM, catuSko meM catvaroM meM, caturmukho meM, mahApathoM meM, prAkAroM meM. aTTAlikAoM meM, carikAoM meM, dvAroM meM, gopurI meM, toraNoM meM, ArAmoM meM, udyAnoM meM, vanoM meM vanarAjiyoM meM konanA meM, evaM banaeMDoM meM mArgoM kI athavA vRkSAdiko kI pUjA kI, (jeNeva mariyAbhe deve jAva' paJcappiNa ti) phira isa bAta kI khabara jahAM maryAma deva, thA. vahAM jAkara do. yahAM (evaM vuttA samANA jAva paDasuNinA) meM jo yAvat pada AyA hai usase yahAM hRSTa tuSTa cittAnaMditAH prItimanasaH, 'paramasaumanasthitAH, harSavaza visapa vRdayA karatalaparigRhIta zira Avarta mastake * aMjali kRtvAM evaM devastatheti AjJAyA~ vinayena vacana pratizrRNvanti' isa 'havAga (mariyAbheNaM deveNa evaM vuttA samANA) yA sUryAmadeva53 jJApita thayeA hutA (jAra paDisuNittA) yAvat tenA paMDita 32-1ne 2Izana (mariyAbhe 'vimANe), sUryAna, vimAnamA (siMghADaesu.tiesuH caukkaesu caccaresu caummuhesu mahApahesu, pAgAresu, aTAlaessu, cariyAsu, dAresu, gopuresu,'noraNesu, Aga. mesu ujjANesu, vaNesu, vaNarAIsu, kANaNesu, vaNasa Desu, accaNiya kareMti) 'aMgArakamAM, trikamAM, catuSkamAM caremAM, caturmukhomAM, mahApathamAM, prAkAramAM, TTAlikAomAM, carikAemAM mAM, gepurAmAM, toraNomAM; ArAmamAM, udyAnemA vanamAM, vanarAjiomA, kAnamAM ane vanakhaMDamAM mArgonI athavA vRkSArdikenI, nA 42. (jeNeva mrariyAbhe deve jAva paJcappiNa ti) tyAra pachI Aya sapanna thapAnI ma52 sUryAlaya ne paDayAsI. maha (evaM vuttA samANA jAva paDimaNittA' mA 2 yAvatU 54 cha tethI mahI haTataSTacittAna dittAH prItimanasaH paramasaumanasthitAH, harSavazavisarpadayaH karatalaparigRhIta zira Avata mastake aMjaliM kRtvA evaM devastatheti AjJAyA vinayena vacana .. patithaNvanti " ma pAnI saMgraha thayo cha mA pahanI vyAcyA dvitIya satramA . .
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___693 subodhinI TIkA. 95 sudhamasabhA pravezAdinirUpaNama puSkariNI tatraiva upAgacchati, nandApuSkariNI poragatyena visopAnamanirUpaNa pratyavarohati, hastapAda prakSAlayati, nandAyAH puSkariyAH pratyavatarati; yatraiva sabhA sudharmA tatraiva prAdhArayad gamanAya / tataHkhalu sa sUryAbho devazcatabhiH sAmAnikasAhasrIbhiH yAvat SoDazabhiH 'AtmarakSadevasAhasrIbhiH anyaizca bahubhiH sUryAbhavimAna pAsibhiH vaimAnikaiH davairdevIbhizca sAI saMparipATha kA saMgraha huA hai ina padoM kI vyAkhyA dvitIya sUtra meM kI jA cukI haiN| 'sariyAbhe deve jAva paJcariNati' meM jo yAvat pada AyA haiM usase 'tatraiva upAgacchati. upAMgatya mUryAbhaM deva karatalaparigRhIta zirA vartakaM mastake aMjaliM kanyA jayena vijayena cayanti va yatrA tAmA jJaptikAM' isa pAThakA saMgraha huA hai| (naeMgaNa se mUriyA deve jeNeva naMdA: pukkhariNI teNetra uvAganchai) isake bAda vaha mUryAbhadeva jahAM nandApuSkariNI thI vahAM para gayA (naMdApukkhariNI purathimileNaM tisovANapaDirUbaeNaM paccoM ruhai, "tyapAe pavakhAlei) vahAM jAkara vaha paurastyA trisopAnatirUparka se hokara nandAyuSkariNI meM utarA-vahAM utara kara usane apane hAthapairoM ko dhoyA. (NadAo pukkhariNImro paccuttarei, jeNeva sabhA sahammA teNeva pahAretthaga maNAe) dhokara vaha umaH nandApuSkariNI se bAhara nikalA aura bhikala kara nahIM sudharmAsabhA thI vahA~ jAne ke liye vaha taiyAra huA (naeNaM se muriyA deve cauhi sAmANiyasAhassIhi jAvaH 'solasahiM AgarakavadevatAH hassohiM annehi ya vaha mUriyAbhavimANavAsIhi vemANiehi devehi 42vAmA mApI cha, 'mUriyA deve jAva paJcapiNaMti ' mAne yAvatU pachatanAthI "tatraiva upAgacchaMti, upAgatya mUryAbhaM devaM karatalaparigRhItaM zira Avartaka mastake aMjali kRtvA jayena vijayena: varddhayanti vayitvA tAmAjJaptika" 2AL 48na saMbaDa thayo cha. (taeNaM sUriyAbhe deve jeNeva naMdA pukkhariNI teNe uvAgacchai) tyA2pachI te sUryAbhava yAMnA zikSA hA tyAM gayA. (nadApukkha. riNi purathimilleNaM tisovANapaDirUvaeNaM pacoruhaha, hatthapAyaM pakkhAleI) tyAM jaIne te pauraTya visopAnapratirUpaka upara thaIne naMdA puSkariNImAM utaryo. tyAM utarIne to pAtAnA hAtha41 sva27 4aa. (NaMdAo pukravariNIo paccuttarei, jeNeva sabhA suhammA teNeva pahArettha gamaNAe) tyA2 .pachI te na puriekA. mAra 'nIsva mane nIjI ii sudhA samA tI tyA 45mATe taiyAra thayo. (taeNa se mUriyAMbhe deve cauhiM sAmANiyasAhasIhiM jAva solasahiM AyaravakhadevasAhassIhiM annehiM ya vahahiM mRriyAbhavimANavAsIhiM vemANipahiM devehi
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ W 694 rAjapraznIyasUtre ghRtaH sarvaddhaya yAvada - nAditaraveNa yatraiva sabhA sudharmA tatraca upAgacchati, sabhAM sudharmA paustyena dvAreNa' anupravizati, anupravizya yaMtra siMhAsana' tatraiva upAgacchati, siMhAsanavaragataH paurastyAbhimukhaH sanniSaNNaH // 95 // TIkA- 'taraNaM te' ityAdi tataH khalu te AbhiyogakA devAH sUryAbhadevena evaM pUrvo kaMmakAreNa uktAH santo 'jAva' yAvat = STatuSTacittAnanditAH prItimanasaH paramasaumanasthitAH harSavazavisarpa hradayAH karatalaparigRhIta' zira Avartta mastake aJjali kRtvA evaM devastatheti AjJAyA vinayena vacanaM pratibhRgvanti, 'yAcacchandagRhotAnAM hRsstttussttcitaanndivaadipdaanaamye| dvinoyaputraM gatastata eva draSTavya iti / pratizratya sUryAbhe vimAne zRGgATakAdi vanaparyanteSu sthAneSu mArgANAM vRkSAdInAM vA arcanikAM kurvanti kRtvA yacaiva sUryAbho devo 'jAva yAvat = tatrauva upAgacchati upAgatya sUryAbhaM deva karatalaparigRhIta' zira devasiddhi paDe mantrie, jAva nAiyaraveNaM jeNeva sabhA suhammA teNeva upAgacchai) taiyAra hote hI vaha sUryAbhadeva cArahajAra sAmAnikadevoM se, yAvat solaha hajAra AtmarakSaka devoM se tathA aura bhI sUryAbhavimAnavAsI aneka devoM evaM deviyoM se yukta ho gayA aura ina sabake sAtha vaha apanI pUrI Rddhi se saMpanna hokara tumula bAjoM kI dhvanipUrvaka jahAM sudharmAsabhA thI vahAM para AgayA - vahAM Akara vaha ( sabhaM suhamma purathimile dAreNa aNupavisa) sudharmAsabhA meM paurastyadvAra se hokara paSTa huA (aNupatrisittA, jeNeva sIhAsaNe teNava ubAgacchara, sIhA saNavaragae puratyAbhimuhe saNasaNe ) praviSTa hokara vaha jahAM siMhAsana thA vahAM g2ayA - vahAM jAkara phira vaha pUrvadizA kI ora mu~ha karake usa para baiTha gayA. / devIhiM saddhiM saMparipuDhe saviDIe jAva nAiya raveNa jeNeva sabhA suhammA (taNeva uvAgaccha) taiyAra thatAM te sUryAladeva yAra hunnara sAmAni devo yAvat sALa hajAra AtmarakSaka devA ane bIjA paNa ghaNAM sUryabhavimAnavAsI devadevIethI 6 thai gayA ane A badhAnI sAthe peAtAnI sapUrNa RddhithI saMpanna thaIne sumula vAjAonA dhvani sAthe jyAM sudharmAM sabhA hatI tyAM gayA ane tyAM jaine te (sabha suhamma puratthimilleNa dAreNa aNupavisaI) sudharmA salAbhAM caurastya dvArathI praviSTa thayeo. (aNupavisittA, jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchara sIhA'saNavaragae purasthAmimuhe saNasaNe) praviSTa thAne te nnyAM sihAsana tu tyAM gayA tyAM jaIne pUrva dizA tarapha mukha karIne te siMhAsana para besI gayo.
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TokA sU. 95 sUdharmasabhA pravezAdinirUpaNam Avarna masta ke aJjaliM kRtyA jayena vijayena barddhayanti, varddhayitvA tAmA . jJaptikA pratyAyanti / tataH sa sUryAbho devo nandApuSkariNyAH samIpe upAgacchati, upAgatya trisopAnapratirUpakeNa nandA puSkariNIM pratyavarohati-pravizati, hastapAdastau pAdau ca prakSAlayati, nandAyAH puSkariNyA=nandA puSkariNItaH pratyavatarati-udgacchati, pratyavatIrya yatra va sudharmA sabhA tava prAdhAraya-nizcayamakarod gamanAyAntum / tataH khalu sa sUryAbho devaH, catamRbhiH sAmAnikasAhasIbhiH catumsahasrasakhyakasAmAnikadevaiH, 'jAva' "yAvat catasRbhiH agramahiSIbhiH saparivArAbhiH, tisRbhiH pariSadbhiH, saptabhiH anIkai, saptabhiH anIkAdhipatibhiH, poDazabhiH AtmarakSadevamAhasrIbhiH poDazamahAtmarakSakadevaiH, anyaizca bahamiH sUryAbhavimAnavAsIbhiH vaimAnika deMvai deMvIbhizca sArddha saha saparivRtaH sarvaddharyA yAvad-nAditaraveNa=sarvadarzA sarva dhutyA sarva balena sarvasamudayena sarvAdareNa sarva vibhUtyA sarva vibhUSayA sarva saMbhrameNa sarva puSpamAlyAlaGkAreNa sarva truTitazabdasanninAdena mahatyA RddhayA mahatyA dhutyA mahatA valena mahatA samudayena mahatA varatruTitayamakasamaka praNAditena saha yatra va sudharmAsamA tatra va upAgacchati, paurastyena-pUrva di.. gbhAgasthitena dvAreNa sudharmA sabhAm anupavizati, anupavizya sudharmAsabhA. sthitasiMhAsanasamIpe samAgacchati / tataH sa siMhAsanavaragatA zreSThasiMhA~ sanagataH paurastyAbhimukhaH pUrvAbhimukhaH san sanniSA=samupaviSTaH / pravara siMhAsane pUrvAbhimukho bhUtvA samupaviSTa iti bhAvaH // mu. 95 // .. ____TIkArtha-isakA isI mUlArtha ke jaisA hai-'catussahasra saMkhyaka sAmAnikadevaiH 'jAva' meM jo yAvat pada AyA hai usase 'catamRbhiH agramahiSIbhiH saparivArAbhiH, timRbhiH pariSadbhiH, saptabhiH anIkaH, saptabhiHanIkAdhipatibhiH' isa pAThakA saMgraha huA hai. 'sarvaddharthA jAva' meM jo yAvata parda AyA hai usase 'sarva dhutyA, sarva balena, sarva samudayena, sarvAdareNa, sarva vibhUtyA, sarva vibhUpayA. sarvasaMbhrameNa, sarva puSpamAlyAlaMkAreNa, sarvatruTitama ninAdena, At mA sUtranA bhUsarya pramANe 1 cha. "catussahasrasaMkhyakasAmAnika devaH 'jAva' mAM yAvatpa4 cha tethI "catamRbhiH agramahiSIbhiH saparivArAbhiH tisRbhiH pariSadbhiH saptabhiH anIkai; saptabhiH anIkAdhipatibhiH" 0 pA3 aDa 42pAmA mA0ye! cha. "sarvarthA jAva" bhA. yAmatRpada cha tathA "sarvadhutyA sarvavalena. sarvasamudayena, sarvAdareNa, sarvavibhUtyA. sarvavibhUpayA. sarvasa bhrameNa. sarvapuSpamAlyAla'kAreNa. sarvatruTita saMninAdena mahatyA RddhayA
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznosUtra !... mlamta e NaM tassa sUriyAbhassa devasta avaruttareNaM uttarapurasthimeNaM disibhAeNa cattAri ya sAmANiyasAhassIo causu bhaddI. saNa-sAhaslIma nisIyati / taeNaM tassa sUriyAbhasta devassa pura. sthimeNaM cattAri aggamahisIo causubhaddAsaNesu nisIyaMti / taeNaM tarUna sUriyAmarasa devassa dAhiNapurathimeNaM abhitariyaparisAe adevasAhassIo aTTama bhadAsaNasAhaslIma nisIya'ti / taeNaM tasta sUriyAmahala devasta dAhiNeNaM .majjhimAe parisAe dasa devasAha. ssIo dasasubhadAsaNasAhassIu nisIyaMti / taeNaM tasta sUriyA. bharA devassa dAhiNapaccaMtthimeNaM vahirAe parisAe vArasa devasAha slIyo bArasamu bhaddAlaNasAhassIsu nisIyati / taeNaM tasta sUriyAmapasa devasta paccatthimeNaM satta aNiyAhivaiNo sattahiM bhadAsa ghohiM NisIya ti| taeNaM tassa sUriyAbhassa devassa caudisi solasa zAyarAkhadevasAhastIo solamehi bhadAsaNasAhassIhiM NisIyaMti, ahA-purasthimeNaM cattAri sAhastIoM, dAhineNa cattAri sAhasIo, paccanthimeNaM cattAri sAhassIo, uttareNaM cattAri sA-ssI zo / te NaM aayrkkhdev| sannaddhabaddhavammiyakavayA. uppIliya. sarAyaNapaTTiyA piMNaddhaMgevijA AviddhavimalavaracighapaTTA gahiyouha. paharaNA tiNayA Na tisaMdhiyAI. vayarAmayakoDINi dhaNUI pagijjha mahatyA RdrayA, ma hatyA yu-yA, mahatA valena, mahatA samudayena, mahatA vara TinayamakasamakapraNAditena saha' isa pAThakA saMgraha huA hai // sU. 95 // mahatyAH cunyA mahatAvalena mahatA samuMdayenaH mahatAvaratruTitayamakasamakamaNA. ditena saha" mA pAunu ya samanyu naye. // 90 85 // T . . .
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhino TokA' su. 96 sUryAbhadevasya sudharma sabhApravezAdinirUpaNam 697 paDiyAiyakaMDakalAvA NIlapANiNo potapANINo ratapANINo cAva pANINo cArUpANiNo vANio daMDapANiNo khaggapANiNo pAsa pANiNonIla pIyaranta cAvacArucamadaMDaggapAsaMdharA oyarakkhA rakkho. vagA guttA guntapAliyA juttA jutpAliyA pantayaM patteyaM samayao viNayao kiMkarabhUyA citi // sU0 96 // ___ chAyA-tataH khalu tasya cUryAbhasya devasya aparottare uttarapaurastye digbhAge catastrazca sAnAnikasAhana yazcatasRSu bhadrAsanasAhatISu nidhiidnti| tataH khalu tasya mUryAbhasya devastha paurastye catataH agramahivyaH caturyu bhadrAsaneSu niSodanti / tataH khalu tasya mUryAnasya devastha dakSiNapaurastye Abhyanta. rikaparipadaH aSTa devasAhatagaH apatu bhadrAsanasAhanIyu nipIdanti / tataH khalu 'tae NaM 'tassA lUzyiAmasta devasta' ityaadi| sUtrArtha-(taeNa) isake bAda (tamsa mUriyAmarasa devassa avarutareNa uttarapurasthimeNa') usa sUryAbhadeva ke vAyavyakone meM aura IzAnakone meM (cattAri ya sAmANiyasAhassIo causu bhadAsaNa-sAhassosu nisIyaMtI) cArahajAra sAmAnikadeva cArahajAra bhadrAhanoM ke Upara baiTha gaye (taeNa tassa suriyAbhassa devassa purasthimeNaM cattAri agAmahisIno causu bhavAsa. gemu nisIyaMti) isake bAda usa sUryAbhadeva kI pUrva dizA meM saparivAra cAra agramahipiyAM cAra adAlamoM para baiTha gaI (taeNa' tassa yUriyAbhamsa devassa dAhiNapurasthimeNa abhitariyaparisAe adRdevasAhassIo, aSTama bhadAsaNasAhassIma nisIyAMti) isake bAda usa sUryAbhadevake dakSiNapaurastya meM-- ___ 'tae NaM tassa sUriyAmasta devasva' ityaadi| sUtrA:-(taeNa) tyA2 pachI (tassa pa sariyAmarasa devassa avaruttareNa uttarapurasthimeNaM) te sUryAvanA pAya05 mA mana na bha (cattAri ya sAmANiyasAhassIo caunu bhadAsaNa-sAhasIsunisIyaMti) AR ENR saamaani| yAra 4012 pAsanA 52 mesI yA. (saeNaM tassa muriyAbharasa devassa purathimeNaM cattAri agamahisIo causu bhadAsaNetu nisIyaMti) te pachI te sUryadevanI pUrva dizAmAM parivAra sahita cAra agramAhipi cAra bhadrAsane 52 mesImA (tae NaM tassa sariyAbharasa devassa dAhiNapurathimeNaM amita raparisAe aha devamAhassIo aham bhadAsaNasAhassIsu nisIya'ti) tyArapachI sUryAbhadevanI dakSiNa pUrvamAM eTale ke agni khUNAmAM Aja vyaMtara pariSadAnA
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznoyasUtre tasya sUryAbhasya devasya dakSiNe madhyamAyAH paripado daza devasAharu yo dazasu bhadrAsanasAhastIpu niSIdanti / tataH khallu tasya muryAbhasya devasya dakSiNapAzcAtye yAyAyAH pariSado dvAdaza devalAdatrayA dvAdazasu bhadrAsanasAhasI nidhIdanti / tataH khalu tasya mUryAbhasya devasya pAzcAtye sapta anIkAdhi. patayaH saptama bhadrAsaneSu nipIdanti / tataH khalu tasya sUryAbhasya devasya catuMdizi poDaza AtmarakSadevasAhatrayaH poDazasu bhadrAsanasAhastrIpu niSIdanti, agnikone meM-AbhyantaraparipadA ke AThahajAra deva AThahajAra bhadrAsanoM para baiTha gaye. (taeNa tassa muriyAbhassa devassa dAhiNeNa majjhimAe parisAe dasa devasAhassIo dasa bhadAsaNasAhassIsa nisIyati) isake bAda usa sUryAbhadeva kI dakSiNa dizA meM madhyamAparipadA ke dazahajAradeva dazahajAra bhadrAsanoM ke Upara baiTha gaye. (tae Na tassa mrariyAbhassa dAhiNapaccatthimeNa bAhirAe parisAe vArasadevasAhassIo bArasamu bhadAsaNasAhassIsu nisIya ti) isake bAda umA sUryAbhadeva ke naityakone meM bAyaparipadA ke 126jAradevatA bArahahajAra bhadrAsanoM para baiTha gaye, (taeNa tassA muriyAbhassa devassA paccasthi meNa satta aNIyAhivANI sattahiM bhadAsaNaMsi nisIyAti) isake bAda usa mUryAbhadeva kI pazcimadizA meM sAta anikAdhipati sAta bhadrAsanoM para baiThe gaye. (saeNa' tassa muzyiAmassa devassa caudisi solasa AyarakkhadevasAhassio sAlasehi mahAsaNasAhassIhiM NisIyaMti) isake bAda usa sUryAbhadeva kI cAroM dizAoM meM 16 hajAra AtmarakSaka deva 16 hajAra bhadrAsanoM para PA! 8 MR Bq Pls // 2 bhadrAsana! 52 mesI gayA. (tae NaM tassa mUriyAbhassa devassa dAhiNeNaM majimAe parisAe dasa devasAhassIo dasasu bhadAsaNa sAhassIma nisIyAti) tyA2pachI te sUryAlavanI kSiA En ta23, madhyama pariSadAnA dazahajAra de dazahajAra bhadrAsane para besI gayA. (taeNaM tassa mUriyAbhassa dAhiNapaJcasthimeNaM bAhirAe parisAe vArasadevasAhassIo bArasasu bhadAsaNasAhassIma nisIyaMti) tyA2 pachI te sUryAbhadevanA datya tarapha bAhya pariSadanA 12 hajAra de 12 hajAra bhadrAsnii 52 aisI gayA. (taeNaM tamsa mUriyAbhassa devassa paJcatthimeNaM satta aNiyAhivaiNo sattahiM bhaddAsaNaMsi nisIyati) tyA2pachI te sUlivanI pazcimahiMzA ta23 sAta manadhipatimA sAta saasn| 52 mesI gayA. (taM eNa tassa mariyAbhassa devassa caudisi solasa AyarakkhadevasAhassIo solase hiM bhaddAlaNasAhassIhi NisIyAMti) yA254I sUryAbhavanI yAre dizAmAmA 11 12
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA. 96 suryAbhadevasya sUdharmasabhApravezAdinirUpaNam 699 tadyathA-paurastye cattasraH sAharU yaH, dakSiNe catastraH sAhasyaH, pAzcAtye catastraH sAhasyaH, uttare catasaH sAhana yH| te khalu AtmarakSadevAH sannavaddha dharmitakaracAH utpIDitazarAsanapaTTikAH pinaddhagreveyAH AviddhavimalavaracihnapahAH gRhItAyudha. praharaNAH trinatAni trisandhikAni vajramayakoToni bhapi pragRhya paryAta kANDakalApA nIlapANayaH pItapANayaH raktapANayaH cApapANadhaH cArUpANayaH baiThe gaye. (taM jahA-purathimeNa cattAri zAhassIo dAhiNeNa cattAri sAhassIo, paccatthimeNa cattArisAhassIo uttareNa cattAri sAhassIo) jaise-pUrva dizA meM cArahajAra, dakSiNadiza meM cAra hajAra, pazcima dizAmeM cArahajAra aura uttaradizA meM cArahajAra (teNaM AyarakkhadevA sannaddhabaddhavammiyakathayA, uSpIliyasarAsaNapaTTiyA, piNadvagevijA, aviddhavimalavaraciMghapaTTA' gahiyAlahapaharaNA) ye saba AtmarakSaka deva gADhatara baDU aise madhaya se jo ki agarakSA ke liye acchI taraha se pahirA gayA thA. yukta the, pratyaMcA ke caDhAne se dhanudaMDa inakA vinanA thA arthAt dhanuSa inakA car3hA huA thA, athavA dhanuSa ko inhoMne apane kaMdhoM para rakha choDA thA, sabane grIvA meM alaMkAra pahirA huA thA. jina nirmalabastro ko inhoMne pahirA thA ve vastra inake zreSThacihoM se yukta the. sabane apane hAthoM meM dhanuSa Adi aloM koM aura khaGgAdika zatroM ko le rakhA thA (tiNayANi tisaMdhiyAI cayarAmaya koDINi dhaNaI pamijma paDiyAiyakaMDakalovA) Adi. madhya evaM avasAnarUpa mAtmarakSa devo, 11 12 mdraasne| 52 mesI gayA. (ta' jahA-purasthimeNa yattAri sAhassIo, dAhiNeNa cantAri sAhassIo paJcasthimeNa' cattAri sAhassIo uttareNaM cattAri sAhassIo) pUrva ziAma yA huna2, 6kSiNa dizAmA yAra kara pazcima dizAmA yAra 02 ane. utta2 hima yA2 2 (neNaM thAyarakkhadevA sannAbadavammiyakAyA. uppIliyasarAsaNapaTTiyA. piNaddha vijjA Aviddha vimalavara ciMdhapaTA gahiyAuhapaharagA) PAL mAtmarakSa he ta21 mevA kavAthI-ke je aMgarakSaNa mATe sArI rIte paheravAmAM AvyAM hatAM-susajita hatA. pratyaMcA caDhAvelI hevAthI emanA dhanuM vinamra hatA eTale ke emanA dhanuSa caDhAvelAM hatAM. athavA te temaNe potAnA khabhA para ghagSe paherI rAkhyAM hatAM. gaLAMmAM badhAe alaMkAro paherI rAkhyA hatA. temanA dhAraNa karelAM vastro zreSTha cinhAthI yukta hatAM. teo badhA pitAnA hAthamAM dhanuSa pore po mane ma bore khAne dhAraNa 4ii rAjya si. (tiNayANi tisaMdhiyAI cayarAmaghakoDINi dhaNUI pagijya paDiyAiyakaMTakalAvA) Adi, madhya ane avasAnarUpa traNe sthAnomAM nata-naprIbhUta, temaja A traNe sthAnomAM
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre 700 carmapANayaH ipAga yaH khaGgapANayaH pAzamANapaH nIlamItAtacApacArucarmadaNDakhaDgapAzadhA AtmarakSA rakSoSaNAH gusA guptapAlitAH gustA yukta pAlitAH pratyeka pratyeka samayalo binayataH kiGkarabhUtAstiThenti // sU0 96 // TIkA-'taeNa sasa' ityAdi-tatA vastu tasya mRgasya devasva aparottare padhimottare dimAge-vAyavyakoNe tathA-usarapaurassyai digbhAgeIzAnakoNe ca, catataH sAmAnikalAhazyA catussahatasaMkhyakAH sAmAnikadevAH catasRSu bhadrAsanasAhakhIpu-catussAhasrasaMkhyakepu bhadrAsanepu nipIdanti: upavizanti / tataH khalu tasya sUryAbhadevasya paurastyepUrvasyAM dizi catasraH. agramahidhyaH caturyu bhadrAsaneSu nidhIdanti / tataH khalu tasya sUryAbhadevasya dakSiNapaurastye agnikoNe grAbhyantaraparipadA-AbhyantaraparipatsambandhinaH aSTadevasAhana yA aSTasapAhatasaMkhyakA devA aSTastu bhadrAsaneSu aSTasahasrasaMkhya. keA bhadrAsaneSu niSIdanti / tataH khalu rasya subhadevasya dakSiNe-dakSiNasyAM dizi madhyamAyAH pariSadAmadhyamaparipatsambandhino daza devasAhasa yA dazasahasrasaMkhyakA devA dazasnu bhadrAsanasAhasrIpu-dazasahasasaMkhyakeSu bhadrAsaneSu niSIdanti / tatAkhatu tasya sUryAbhadevasya dakSiNapAzcAtye-naRtye koNe bAyAyAH pariSadA yA paripatsambandhinaH dvAdaza devazAhacyA dvAdazasAhasrasaMkhyakAH tInoM sthAnoM meM nata-nanIbhUta tathA ina tIna sthAnoM meM sandhAnayatta, evaM cAmaya anta bhAga vAle aise dhanupau ko lekara jinhoMne apane2 hAthoM meM bANasamUha le rakhA hai aise the (NIlapANiNo pItapANiNo. rattapANiNo, cAvapANiNo, cArUpANiNo, cAmapANiNo, daMDapANiNa, khaggapANiNo, pAsa pANiNo nILapIyaranacAvacArucammadaMDakhaggapAsadharA, ayarakkhA, rakkhovagA guptA gusapAliyA, jutA juttapAliyA, pattathara samayao kiMkarabhRyA ciTati) inameM kitaneka AtmarakSaka devoM ke hAtha nIlavarNavAle bANoM ke yoga se santAyukta ane vajamaya aMtabhAgI yukta evAM dhanuSa ane bANasamUha jemaNe dhA25 42sA cha vA teso sava utA. (NIlANIgo pAtapANigo. rattapANiNo. cAvapANiNo, cArUpANiNo, cammapANiNo, daDapANiNo, khagga pANiNo, pAsapANiNo, nIla-pIya-ratta-cAra-cAruvAmadaMDakhamApAsadharA Ayarasa khA rakkhovagA guttA guttapAliyA, juttA juttavAliyA pattayaM 2 samayaoviNayao kiMkarakyA cihati) sabhAthI 4884 2mAtma234 hevonA hAtha nIlavarNavALA bANonA yogathI nIlavarNavALA hatA, keTalAka AtmarakSaka denA hAtha
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ . subodhinI TIkA sU. 96 sUryAbhadevasya sudharmasabhApravezAdinirUpaNam devA dvAdaza bhadrAsanasAhanIpu-chAdazasahastra saMkhyaka bhadrAsaneSu nidhIdanti / tataH khalu tasya sAMbhadevasya pAzcAtye pazcimadizi sapta anIkAdhipatayaH saptasu bhadrAsaneSu niSIdanti / tataH khalu tasya sUryAbhadevasya pcaturdizi-catasRSu dikSu SoDaza AtmarakSadevasAMhasyaH poDazasahasrasaMkhyakA AtmarakSaka devA SoDazasu bhadrAsanasAhasI-poDazasahasrasaMkhyakeSu bhadrAsaneSu niSIdanti, tadyathA paurastye catastraH sAhasyaH-pUrvazyAM dizi catussahasrasaMkhyakAH, dakSiNe catasraH sAhasyA dakSiNasyAM dizi catussAhanasaMkhyAkA: uttare catasmaH sAhasA yA uttarasyAM dizi catussaharasaMkhyakAH,pAzcAtye catasraH sAisa yA pazcimA dizi ctusshrsNgcckaaH| ittha' poDazasahasrasaMkhyakA AtmarakSakA devA bodhyA iti / te khalu AtmarakSA devAH sannaddhabaddharmita kavacA:-sannaddha-zarIre AropaNAt baddha---gADhatarabandhanena bandhanAt, cami. tam-aGgarakSArtha suSTutayA parihita kavaca yaste tathAbhUtAH, tathA-utpIDita zArAsanapaTikA: utpIDitA pratyaJcAroSaNena namrI kRtAH zarAsanapaSTikA zarAsanapaTikAH dhanudaNDAH yaiste tathAbhUtAH tathA-utpIDitAH skandhe sthApitA dhanurdaNDA gaiste tapAbhUtAH, athavA-pinagaveyAH paridhRtagrIvA 'laGkArAH, tathA AciddhavimalavaracindrapaTTA:-AbiddhaH parihito vimalabaracinhapa: nirmala zreSThacihnayuktapaTTo yaiste tathAbhUtAH, tathA-gRhItAyudhapraharaNAH gRhItAni AyudhAni-dhanurAdInyavANi praharaNAni-khaGgAdizastrANi ca yaiste tathAbhUtAH, dhRtAsthazAstrA ityarthaH, tathA-trinatAni-triSu sthAne Adi madhyAvasAneSu natAni-nanIbhUtAni, trisandhikAni-AdimadhyAvasAneSu sandhAnayuktAni, tathA-vajramayakoTIni-banamayyo-vajaratnamayoM koTI antyabhAgI yeSAM tAni tathoktAni dhapi pragRhA-gRhItvA paryAttakANDakalApA:-paryAttA gRhItAH kANDakalApAHyANasamUhA yaiste tathoktAH, tathA nIlapANayaH-nIlA: nIlavarNavAle the, kitaneka AtmarakSakadeva ke hAtha isI taraha se pItavarNavAle bANoM ke yoga se pItavarNavAle the, kitaneka AtmarakSaka devoM ke hAtha lAlavarNavAle vAgoM ke yoga se lAlavarNavAle the. kisaneka inameM cApa haiM hAthoM meM jinake aise the, kitaneka cAru nAgake praharaNa se yukta haiM hAtha jinhoM ke aise bhI the ki jinake aMguSTha aura aMguliyAM AcchAdakacarma A pramANe pItavarNavALA bANonA gathI pItavarNavALA hatA, keTalAka AtmarakSaka denA hAtha lAlavarNavALA bANenA rogathI lAlavaNuMvALA hatA. emAMthI keTalAka hAthamAM cApa (dhanuSa) dhAraNa karelA hatA, keTalAka cAru nAmaka praharaNathI yukta che, hAtha jemanA evA hatA. emAMthI keTalAka evA paNa hatA ke jemanA aMguSTha ane AMgaLIo AcchAdaka carmathI yukta hatAM. keTalAka evA paNa hatA ke jemanA hAthamAM
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjapraznIyasUtre ur " pANayaH = hastA yeSAM te tathoktAH, nIlavarNakANDakalApayogat pANayo'pi pAMcid nIlavarNA bodhyAH / evaM pItavarNakaNDakalApayogAt kecit pIta pANayaH, raktavarNa kANDakalApayogAt kecid raktapANayaH, tathA kecid cApapANayaH dhanurhastAH kecit cArupANayaH = cAkanAmaka maharaNahastAH kecida- carma 'pANayaH=amuSTha mulyAcchAdakacarma hastAH kecit - daNDapANayaH daNDahastAH, ke cit-khaGgapANayaH=asihastAH kecit pAdApANayaH = pAzahastAH, ata eva - te nIlapItaraktacApacAraca daNDakha pAzadharAH, AtmarakSAH = suryAbhadevarakSAkaraNazIlAH rakSopagAH rakSAkarmaNi sarvadA sAvadhAnAH, guptAH = svAmimantrago panaparAH guptapAlikA :- guptA = anya pravezAnahaM tayA pAlitA - pAli:svapaste tathA-svaparikSaNe satatamuyuktAH, tathA yuktAH svakarttavye sAvadhAnAH, yuktapAlikA : yuktA = anyo'nyasambandhavatI pAliH = yeSAM te tathoktAH -parasvarasAmIpyasa sthitazreNigatA ityarthaH, etAdRzAH santaste pratyeka pratyeka yathA se yukta thIM, kitaneka aise the ki jinake hAthoM meM kevala daNDa hI thA. kitane aise the ki jinake hAthoM meM talavAra ho thI. kitaneka aise the ki jinake hAthoM meM pAza - jAla the, isa taraha nIla, pIta, rakta, cApa carma, daNDa khaga aura pAza ko liye hue ve saba AtmarakSaka deva, sUryAbhadeva kI rakSA karane meM kaTibaddha the. sAvadhAna the, svAmI ke maMtra ko gopana karane meM tatpara the, apanI pAlI ko paMkti ko pAlana karane meM isa taraha se satata udyukta the ki jisase usameM koI dUsarA praviSTa na ho sake, inameM se pratyeka apane kartavya pAlana meM sAvadhAna thA inhoMne jo apanIra paMkti banA rakhI thI vaha bilakula samIpa thI- dUra nahIM thI. arthAt Apasa meM eka phkata daMDa ja hatA, keTalAka evA paNa hatA ke jemanA hAtheAmAM talavAra ja hatI, DeMTalA mevA hutA - premanA hAthomAM pAza-nasa hatAM yA pramANe nIsa, pIta, rakta, cApa, carma daMDa, khaDULa ane pAzcAne dhAraNa karelA te badhA AtmarakSaka deve sUryAbhadevanI rakSA karavA mATe taiyAra hatA, sAdhAna hatA, svAmInAM maMtrane gApana karavAmAM tatpara hatA, pAtapAtAnI patine temaNe evI rIte suvyatrasthita gAThavI hatI ke jethI khIjo kai temAM pravezI zake nahIM emAnA badhAM tAtAnA kartavya pAlanamAM sAvadhAna hatA emaNe je pAtapAtAnI katArA banAvI rAkhI hatI te dUra nahi paNa sAva najIka najIka hatI. eTale ke katArA
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodhinI TIkA sU. 96 sUryAbhadevasya sudharma sabhApravezAdinirUpaNam 703 svAttathA samayataH=AcArataH - AtmarakSakadevAcAreNa vinayataH = vinayena kiGkara [ bhUtA:= kiGkara devasadRzAstiSThanti iti / AtmarakSakA devA hi svAcAraparipAlanAyaiva kiGkaradevasAdRzyaM bhajante / vastutastu te mAnyA eveti bodhyam / . 96 // ithaM bhagavataH sakAzAtsUryAbhadevasya sakala caritamupazrutya sammati sUryAbhadevasya tatsAmAnikadevAnAM ca sUryAbhavimAne kimatI sthitiH ? iti jijJAsitukAmo gautamasvAmI pRcchati - mUlam -- sUriyAbhamsa NaM bhaMte / devassa kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! cattAri palio mAI ThiI paNNattA / sUriyAbhasta NaM bhaMte! devassa sAmANiyaparisovavaNNagANaM devANaM kevairyakAlaM Thi paNNattA ? goyamA / cattAri palio mAI ThiI paNNattA, mahiDDie mahajuttie mahavvale mahAyase mahAsokkhe mahANubhAge sUriyAbhe deve / aho NaM bhate ! sUriyAbhe deve mahiDDie jAva mahANubhAge // suu097|| dUsare se sambandha vAlI thI. isa prakAra ke una AtmarakSakadevoM meM pratyeka AtmarakSakadeva AtmarakSakadeva ke AcAra se, vinaya se kiMkaradeva ke jaise bane hue the ye AtmarakSakadeva apane AcAra ke paripAlana ke liye kiradevoM ke jaise kahe gaye haiN| vaise to ye mAnanIya hI hote haiM aisA jAnanA cAhiye. / TIkArtha isakA mUlArtha ke jaisA hI hai / 96 / isa prakAra bhagavAn se sUryAbhadeva ke sakala caritra ko sunakara aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM ki sUryAbhadeva kI tathA usake sAmAnika ekadama khIjI katArane aDIne khanAvavAmAM AvelI hatI. A pramANe te AtmarakSaka devAmAMthI dareke dareka AtmarakSaka deva AtmarakSaka devanA AcArathI, vinayathI, kinnura deva jevA khanI gayA hatA. e adhA AtmarakSaka devA peAtAnA AcArAnI pariSAdhanAnI apekSAe kiMkara devA jevA kahevAya che. Ama teA e sarva sammAnanIya ja gaNAya che. TIkA";----A sUtrane TIkA mUlA pramANe ja che. ! sU0 96 u A pramANe bhagavAnanI sUyobhadevanA caritra viSenI adhI vigatAne sAMbhaLIne gautama-prabhune A pramANe pUche che ke sUryAbhadevanI temaja temanA sAmAnika devAnI
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 rAjapraznIyasUtre chAyA -sUryAbhasya khalu bhadanta / devasya kiyanta kAla' sthitiH prajJaptAH ? gautama / catvAri palyopamAni sthitiH prajJaptA / bhisya khalu bhadanta devasya sAmAnikaparipadupapannakAnAM devAnAM kiyanta kAla sthitiH prajJaptA ? gautama / catvAri palyopamAni sthitiH prajJAtA mahaddhiko mahAdhutiko mahAvalo mahAyazA mahAsaukhyo mahAnuAgaH aryAbho devaH / aho khalu bhadanta / sUryAbho devo mahaddhiko yAyanmahAnubhAgaH // 0 97|| devoM kI sUryAbhavimAna meM kitanI sthiti kahI gaI hai-- 'sUriyAbhassa Na bhate ! devasla kevaDyaM kAlaM ThiI paNNattA ityaadi| sUtrArtha-(mUriyAmassa Na mAte ! devassa kevaiyaM kAla ThiI paNattA) he bhadanta ! sUryAbhadeva kI kitane kAla kI sthiti kahI gaI hai ? (goyamA ! cattAri paliocamAI ThiI paNattA) he gautama ! sUryAjadeva kI cAra palyopama kI sthiti kahI gaI hai| (muriyAbhassa Na mate devamsa sAmANiyaparisAva vaNNagANa devANaM kevaIyaM kAla liI paNNatA) he bhadanta ! mUryAbhadeva ke sAmAnikapariSadupapannaka devoM kI sthiti kitane kAla kI kahI gaI hai ? (goyamA ! yastAripalizrotramAI ThiI baSNattA) he gautama ! mUryAbhadeva ke sAmAnikaparipapapannaka devo kI sthiti 4 pasyopama kI kahI gaI hai| (mahAe, bhahajuttie mahandhale, mahAyase. sahAseksei, mahANubhAge sariyA deve) yaI mUryAbhadeva mahARddhidAlA, mahAyutibAlA, mahAyasavAlA, mahAyazavAlA, mahAsaukhyavAlA ena mahApabhAvavAlA kahA gayA hai. (mahoNa sUryAbhavimAnamAM keTalI sthiti kahevAya che. muriyAbhAsa bhate ! devarasa kevazya kAla ThiI paNNattA ityAdi. sUtrA;-(mariyAbhasla Na bhate ! devasla kevaiya kAla' ThiI paNNatA) e mahata ! sUryAbhavanI sthiti sA apanI vAmAM AvI cha ? (goyamA ! canAri paliovamAI ThiI paNNatA) OM gautama ! sUryAlavanI sthiti yA pakSyApabhasI vAma mAvI cha. (mUriyAsassa NaM bhaMte ! devassa sAmANiya parisAvavaSNagANa devANa kevaiya kAlaM ThiI paNNattA) , mata ! sAmanA sAmAni parighaTu55-na devAnI sthiti sA nI pAma mAvI cha ? (goyamA ! cazAripalionamAI ThiI jatA) gautama ! sUryAbhavanA sAmAna para paTupayana devAnI sthiti 4 pakSyA5ma TI upAya cha. (mahari . mahajazie mahaLyale, mahAyame, mahAsArakhe, mahAguMbhAge muriyAme deve) PAL sUryAlaya mahAddhi mahAti, mahAbaLa mahAyaza, mahAsagya ane mahAprabhAva saMpanna kahevAya che
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 705 suvodhinI TIkA. sutra 97 sUryAbhasthitiviSape gautamaprazna: TIkA--'sUriyAbhassa Na' ityAdi-- he bhadanta / sUryAbhasya devasya sUryAbhe vimAne kiyanta kAla sthitiH =kiyatkAlAvadhikA sthitiH prajJaptA ? bhagavAnAha-he gautama / sUryAbhasya devasya sUryAbhe vimAne catvAri palyopamAni yAvat sthitirasti / punagoM. tamasvAmI pRcchati-he bhadanta ! sUryAbhasya devasya ye sAmAnikapariSadupapannakA devA bhavanti teSAM kiyanta kAla sthiti bhavati ? bhagavAnaha-he gautm| sUryAbhadevasambandhinAM sAmAnikaparipadupapannakAnAM devAnAmapi catvAri palyopamAni yAvata sthitibhavati / tathA-he gautama / sa saryAbho devo mahaddhika-sAtizayavimAnAdiRddhiyuktaH, mahAdyutikA zarIrAbharaNAdyanupamaprabhAyuktaH mahAbalA atizayabalazAlI, mahAyazAH-vistRtakottiH mahAsaukhyaH =atisaukhyayuktaH mahAnubhAvA=atizayaprabhAvayuktazcAsti / etacchutvA gauta. masvAmI sAzcaryamAha- aho Na' ityAdi, 'aho' ityAzcaya 'khalu' iti vaakyaalngkaare| he bhadanta! sUryAbho devo mahaddhiko yAvat mahAnubhAgo'sti ! iti // sa0 97 // itizrI vizvavikhyAta-jagadvallabha-siddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalita kalApAlApaka-pravizuddha gadyapadyanaikagranthanirmApaka vAdimAnamardaka-zrI zAhUchatrapati kolhApurarAjapradatta "jainazAstrAcArya" padabhUSita-kolhApura rAjaguru-bAlabrahmacArI-jainAcArya-jaina. dharma divAkara-pUjyazrI ghAsIlAlabativiracAtAyAM rAjapraznIyamutramya subodhinyAkhyAyAM vyA. khyAyAM mUryAbhadevasya prathamo'dhikAraH samAptaH bhate ! sariyAme deve mahikie jAva mahANubhAge) isa prakAra sAbhadeva ke viSaya meM sunakara Azcarya yukta bane hue gautamasvAmIne prabhu se aimA kahAoha ! bhadanta ! sUryAbhadeva aisA mahaddhika yAvat mahAprabhAvayukta hai| TIkArtha spaSTa hai. sAtizayavimAna Adi se yukta hone ke kAraNa sUryAbhadeva ko mahARddhivAlA, zarIra AbharaNa Adi kI anupamaprabhA se aho Na bhaMte ! sUriyAbhe deve mahie jAva mahANubhAge) sUryAbhavanA viSe AvI badhI addabhuta vAta sAMbhaLIne navAI pAmelA gautamasvAmIe prabhune A pramANe kahyuM che ke eha! bhata! sUryAbhadeva A mahaddhika yAvata mahAprabhAva saMpanna cha! TIkAtha-spaSTa ja che. sAtizaya vimAna vagerethI yukta havA badala sUryAbhadeva mahAddhisaMpanna, zarIra AbharaNu vagerenI anupama prabhAthI yukata havA badala mahAghuti saMpanna, atizaya baLathI yukata havA badala mahAbaLa sapana, vistRta kIti-
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 .. garIyasuce yukta hone ke kAraNa mahAyutivAlA, atizayabala se yukta hAne ke kAraNa mahAbalabAlA, vistRta kIti se yukta hone ke kAraNa mahAyazavAlA, atizayasukha se yukta hone ke kAraNa mahAsunavAlA, evaM atizayaprabhAva se yukta hone ke kAraNa mahAnubhAvavAlA kahA gayA hai / sU. 97 // zrI jainAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAmIlAlajI mahArAjakRta jAnIya pana' kI suvAdhinI TIkA kA maryAbhadeva nagamakA pahalA vikAra samApta yukata havA badala mahAyaza saMpanna, atizaya sukhathI yukata hovA badala. mahAsukha saMpanna ane atizaya prabhAvazAlI hovAthI mahAnubhAva kahevAmAM Avyo che mAsU097 zrI janAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta "rAjapraznIya sUtranI subodhinI TIkAne sUryAbhadeva nAmane pahele adhikAra samApta